Digitized by the Internet Archive

in 2011 with funding from

University of Toronto

http://www.archive.org/details/patrologiaecursu156mign
 :

PATROLOGLE
CURSUS COMPLETUS
SEU BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,

OMMIM SS. PATBDM, DOCTORUM SCRlPTORlMOliE ECCLESIASTICOIUl.

SIVE LATINORUM, SIVE GR.BCORUM,

QUI AB jEVO APOSTOLICO AD TEMPORA INNOCENTU III (ANNO 1216) PRO LATINIS
ET CONCILIl FLORENTINI (ANN. 1439) PRO GR.ECIS FLORUERUNT :

RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUM QUM EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICiE TRADITIONIS PER QUINDECIM PRIMA
ECCLESIvE S^CULA,
JUXTA EDITIONKS ACCURATISSIMAS, INTKR SK CUMQUE NONNULI.IS CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS, PEBQUAM DILIGEN-
tkr castigata; DISSERTATIONIBUS, COMMENTARIIS, VARIISQUE LECTIONIBUS continenter illustrata; 0MNIBU9
OPKRIBUS POST AMPLISSIMAS EDITIONKS QU.E TRIBUS NOVISSIMIS SjKCULIS DEBENTUR ABSOLUTAS DETECTIS, AUCTA;
INDICIBUS PARTICULARIBUS ANALTTICIS, SINGULOS SIVE TOMOS SIVE AUCTORKS ALICUJUS MOMENTI SUBSEQUENTI-
BUS,DONATA; CAPITULIS INTRA IPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET TITULIS SINGULARUM PAGINA-
RUM MARGINEM SUPERIOREM DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTIBUS, ADORNA-
ta; OPKRIBUS CUM DUBIIS, TUM APOCRYPHIS, ALIQUA VERO AUCTORITATE IN ORDINE
AD TRADITIONEM ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA J"
DUCKNTIS KT AMPLIUS LOCUPLETATA INDICIBUS AUCTORUM SICUT KT OPRRUM, ALPHABETICIS, CHRONOLOGICIS, 9TATI-
4TICIS, STNTHETICIS, ANALYTICIS, ANALOGICIS, IN QUODQUE RELIGIONIS PUNCTUM, DOGMATICUM, MORALK, LITUR-
OICUM, CANONICUM, DISCIPLINARK, HISTORICUM, ET C.UNCTA ALIA SINE ULLA EXCEPTIONE SED PR.ESERTIM
;

DUOBUS INDICIBUS IMMENSIS ET GENERALIBUS, ALTERO SCILICET RERUM, QUO CONSULTO, QUIDQUID
NON SOLUM TALIS TALISVE PATER, VERUM ETIAM UNUSQUISQUE PATRUM, NE UNO QUIDEM OMISSO,
IN QUODLIBET THEMA SCRIPSERIT, UNO INTUITU CONSPICIATUR J
ALTERO SCRIPTURyE
SACR^E, EX QUO LECTORI COMPERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES ET IN QUIBUS OPERUM
SUORUM LOCIS SINGULOS SINGULORUM LIBRORUM S. SCRIPTUR/E VERSUS, A PRIMO
GENESEOS USQUE AD NOVISSIMUM APOCALYPSIS, COMMENTATI SINT
«DITIO ACCURATISSIMA, CBTERISQUE OMNIBU3 FACILE ANTEPONENDA, SI PERPENDANTUR CHARACTERUM NITIDITAS
OHART.-t QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORUM TUM VARIETA8,
TUM NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO PATROLOGI.S DECURSU CONSTANTER
•IMILI9, PRETII EXIGUITAS, PR.ESERTIMQUE ISTA COLLECTIO, UNA, METHODICA ET CHRONOLOGiCA,
• KXCKNTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS HIC ILLIC SPARSORUM, PRIMUM AUTEM
IN NOSTRA BIBLIOTHECA, KX OPERIBUS ET MSS. AD OMNES ^ETATES, LOCOS, LINGUAS FORMASQUE
PERTINENTIBUS, COADUNATORUM.

SERIES LATINA PRIOR,

IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESLE LATINjE
A TERTULLIANO AD INNOCENTIUM III.
AGGURANTE J.-P. MIGNE,
Bibliothecte Cleri universte,
6TVE CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTLE ECCLESIASTICLE RAMOS EDITORE.

PATROLOGI^E TOMUS CLVL

VEN. GUIBERTUS ABBAS S. MARLE DE NOVIGENTO.
TOMUS UNICUS.

PARISIIS
APUD GARNIER FRATRES, EDITORES ET J.-P. MIGNE SUCGESSORES ",

IN VIA DICTA AVENUE DU MAINE, 189, OLIM CHAUSSEE DU MAINE, 127.

:

1880
Ex tjpis societatis dictae Societas anonyma impressionis et libraria? administrationum viantmque ferrataram.
PAULO DUPONT, Directore. — Parisiis, in via dicta Jean-Jacques-Rousseau, 41 (f,l.). 7/2.80.

IHE INSTITUTE OF MEDIAEVAL STUDiES

10 ELMSLEY FL,
TORONTO 6, CA

DEC -5 1931
 S/ECULUM XII

VENERABILIS

GUIBERTI
ABBATIS S. MARI^ DE NOVIGENTO

OPERA OMNIA
JUXTA EDITIONEM DOMNI LUCJS D'ACHEHY AD PRELUM REVOCATA ET CURA

QUA PAR ERAT EMENDATA.

ACCURANTE J.-P. MIGNE

BIBI.IOTHKC I CLERI 1 MVERS.F.

SIVE

CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTI.-E ECCLESIASTIC.-E RAM )S EDITORE.

TOMUS UNICUS

PARISIIS
APUD GARNIER FRATRES, EDITORES ET J.-P. MIGNE SUGGESSORES,
IN VIA DIGTA AVENUE DU MAINE, 189, OLI.M GHAUSSEE DU MAINE, 127.
:

1880
 ELENCHUS
ET OPERUM QU* IN HOC TOMO CLVI CONTINENTUR
AUCTORUM

VEN. GLTBERTUS ABBAS S. MARME DE NOVIGESTO.

. , . Col. 21
sermo fieri debeat
Liber quo ordine 31
Moralia in Genesin 337
in Osee, Amos et Jeremiam
Tropologi* 4gg
De Incarnatione,
5 «> 7
De buccella

De laude
Jud* data et de veritate Dominici

saneta^ Mariae
corpons
^ -
5 g
-
De virginitate 607
'

De pignoiibus sanctorum . . .
G75
Gesta Dci per Francos y37
Do vit;i sua 1017
notse
Domni Lucaj d'Achery
 ANNO DOMINl MCIV.

VEN. GUIBERTUS
ABBAS SANCTiE MARI^ DE NOVIGENTO.

GUIBERTI OPERA
Prodeunt nunc primum in lucem una cum appendice ad librum tertium De Vita ipsius
nimirum Hermanni monaehi libri tres, De miraculis S. Mariae, sive De reparatione Lau-
dunensis enclesiae De Gestis Bartholomsei episcopi
; ac De origine et incremento Prae-
:

monstratensis ordinis. Item Notae et observationes vetustis monumentis refertae ad quos-

dam V. Guiberti libros. —
His accedunt additamenta in quibus Vitae S. Geremari, B. Si-
monis comitis Crespeiensis, et S. Salabergae abbatissae nec non [lugonis Rothomagensis
;

archiepiscopi libri tres Dogmatum Christianae fidei contra haereticos sui temporis et Ro- ;

berti de Monte Accessiones atque Appendix germana ad Sigibertum.

Omnia studio et opera domni Lucae d'Achery, monachi Benedictini congreyationis S. Mauri.

(Lntetiae Parisiorum, sumptibus Joannis Billaine, via Jacobaea, sub signo S. Augustini, MDCLI.)

PROLEGOMENA.
AMPLISSIMO

DD. MATTHiEO MOLE

SENATUS PARISIENSIS PRINCIPI.

Quo tandem animo, protopraeses amplissime, Guibertus hic noster orbem denuo lustrare gestiat, non
satis mihi compertum minime diftitebor. Jam per multa temporum curricula in bibliothecae tranquilla sta-
tione positus dormierat inter mortuos liber Guibertus quis suscitavit eum? Certe quidem non odit lucem
:

qui summo labore et cura permaxima tot pestiferas a?vi sui errorum haereseonque tenebras e mentibus
hominum et coram et scriptis propulsare, atque divini verbi ac theologieae veritatis praeconibus facem prae-
ferre non destitit: ut coaevis verbo, sic et posteris nunc scripto, novo quasi exortu affulgeat sapientissi-
mus abbas : memor sapientissimi imo Sapientiae iucreatae
regis effati, Sapientia abscondita, et ihcsaurus
:

invisus, quse utditas in Attamen meminit doctus iste Scriba, qui profert de thesauro suo nova
utrisque (I)

etvetera (2), quod verilas odium pariat, quod et omni saeculo non desint qui maledicunt diei (3), quique
fugientes lucem, privata ne arguantur opera, aliorum insultant operibus. Quo pacto itaque tam diuturnae
quieti valedicere non timet?Quare nedum lucentem, sed arguentem audet hisce temporibus aperire verita-
tem ? Quantum capio, protopraeses illustrissime, idem quo usus est dum in vivis ageret, nunc etiam adhi-
bere consilium ducit opportunum. Dum etenim operi cuipiam exlremam manum imposuisset, vclletque
jurisfacere publici, nihil habuit antiquius quam ut procerum animos sibi devinciret, patronosque omni
fide majores suae compararet doctrinae, quae (licet SS. Patrum scriptis omnino consentiens, quod altis bae-
rentes radicibus errores, mores perversos ac nefarios usus impeteret) passa esset periculum, ni prodeun-
tem sublimior tutata fuisset auctoritas. Quid ergo mirum si nostra hac ipsa tempestate nonnisi cujusdam
vindicis acerrimi sapientissimique fretus auspiciis in publicum prodire detrectat ? Verum enimvero qaem

(4) Eccli. xu, 17.

(2) Matth. xm.
(3) Job ni, 8
Patrol. CLVI. 1
 : ;

12
V. GUIBERTUS ABBAS S. MARIE DE NOVIGENTO.
,j
solertissimus abbas? Neque porro in hac gravissimorum
desideret
9ma bostrennioremlesa pientioremque
nmnbostronuiorpna i
quibus non modo reciprocati jutis
AmnHtndinis Tua3 curas advertit,

«^^^"^^SKS
temporum
quoque regni prospicis saluti, suspensus hsret tuis sistere

™bu M egoS
^"^ZTlLnuoZ^no^
'
n SLsere veretur; si quidem quo polle. iugenii lumine te
evasisse: scivit tantorum negotiorum mole recrear,
novit omni
nunqnam

^:%T^Z^
1 ?
IZ llici liberius reait ad
m , virum Tbemidis
vitam tua tutela
in throno resiclentem, a, q ue adeo prasidentem cum
sibi supersles Guibertus et s.b. suisque open-
;

TmL^ h
• :

eratulatur. Qua in re profecto haud est .Guitertus vul-

b " solummodo se tutum ex-st.mat, ,n cujus
aquissimi prasidis infulis
dem a p *di us, qui sub hujus causa
imo singulari sapientia illustratus, qui ob quorumdam hvorem de
palrocinfo! si viveret, versarelur ;

nani
stant belli causx [4j)
supremo, e.demque jushs-
nonnihil deprecaturus apud MoItuui causam collocat ne cadat. Quis enim judici
acceptus fuen. aqmUU
a"
Z^^re^ll
!
ul
GuiLerturnnumnsreum arbitreris, insons
mvuiia vel proderit vel nocebit nihil,
judicii suo
quippe
dignum
id

assensn
eriusilus
ratum suisque
et nomme comprobar.t. Fcl.x
*
ut.que quod
^^™"
euiaue videbitur ubi acerrimi pra^ses
fehctatem si
STiI^umoSm^erit, qui totus regiis publicisque rebus addictus maximam autumat
offerat, unpo.Kla.
arctiorom vitam proQtentibus, libentiss,me
o m e trndTseruditisviris,etmaxime
ommumque jura
ofierre bene beateque nirt,
Sc 1-tuum laudibus effero antistitem, qui se snaque avet
Vl

Jui
Vi';:::
S
u^Ce
cu s tibi unice,
^tps senatus
cur in purpura tua decus ambiat, cur
se recipiat abhas Xo >
oculatissime, cur in tuum, quin et justitis
auctorilatem tua sapienUa
;
sinum,
m
q ^l curLm nomen in operum suorum fronte deposcat.
scereconatur et rescindere sepulturam suam,
Hursus cur
tenebras (5). Quidn.se ad solem orb s Gallici
et.am
illico ™nvertaU

purpurat.Patre.de-
™™fj£~J^
corome sidera oculat (6); quem tot
ZemTevo iq m tot augusL senatorum
mirantur
Solemque suum, sua sidera norunt (7)

sicque tejudicante, tejubente, oritur ut

2n vprn fmiamvis nlene
JZl^mZZ^enti, aL
suis in
Lucifer nunquam passurus eclipsim, " ednn
scriptis

P
intellectus humani finem, perfectionem et
(8); ecquid mirum si te appel.at
\l[
causam peroraverit suam swolorum censuram
scienti^.
terminum (9), et quod res postulat, jud.com
me
pertimescat,
t

reos sevenssune pu
in
c

—^
™™\. ^ m

"iT^votivummunusGuiberto
D ermulta3 moverint sque graves. Movit
imprimis tuain Deum rcl.gio smgulans,
plus satis esse
m,ra justlia coelests
intima mente venerar.s, sequens e
qua u t-
videbantur, protopr.ses
^S^t^J^
T r„
ipsnm
E^tiTSSoTSntDeDotatrifllns,
«s
religatns, ; ,

rerum
P P
Pri-
haudquaquam desinis exhibere. Justitia, qua summum jus in
te.psum I tuaque ^«SSTljKtZS
omnia refers. Tomperantia, qua summo rerum Domino,

"Q^ob^nonmihi,
totum devovisti: debes quod supplex Nongentinus
ctoritati omniadebere, vicesque gerere
domin.um,

ad justitia3
quo sub

non Guiberto, sed virtutihus tuis debes quod

tua3
rege

oracula
polles,

abbas setibi

profiteris; debes quod mortuus .terum

dem,m>,

ecurrat qu j
pa.um

quite Deo
Judu.s au
per te rewMscat, qu,
™ .

animum tuum vita3 et necis auctori Deo jampridem consecrast,.

, n nPllavit T«rtmM
Tertullia-
secundx majestatts appeuavit
Movit tua in re-em et patriam pietas eximia, quam religionem
pracellentius dici aut excog.tar, quoat ,p a est
nus(0 ut verum sit quod nihil hacce tua pietale :

«qoa
(

tot necis discrimina oroxisti,

succolast.ro -"*., .psa :

enm q"arrum7abantemstatum inter

humoro lantam rerum sustinens molem, immotum Gallia iVUjU d.st,

*£*J££»*
inflexibili
tissimo sufTultum hujus tua> pietatis partu triplici, fide nim.rum
constant.a P^iaV«rj*rt nhdummii

ut non tuam duntaxat, sod immortalis memor.a, Ludov.c, ust, ^u^«am d n r, u

columnis. Inde fit
d.cumlo
r^
illam, cum cuncta solerter eger.s. Te rtx ,n
banc.lecumsummum senatus principem elegerit ;

(4 ^Eneid. vn.
(5)Tortul. De resurrect. carn., C. 12.
6 Trebel. in Glaud.; Plin. lib. xxxiv
: l.i.fid. vi.
(K Bernardus.
s.
(9) Averroes, De Arist. iii e anima.
(10) Apologet., c. 35
 :

13 PROLEGOMENA. - PR.EFATIO. 14

jure quantus es efTecit; tu in regem natumque ejus optimum Ludovicum feliciler regnantem, exsulato ferori
discrimine, potestatem refudisti. Sicqne per te qui neqnaquam esse desierat, quodammodo tutius rcx fuit,
quando, metropoli Franriae suo conciliata principi, a quo minime exciderat, throno melius asseri visus
est.

At aliunde si Gnibertum foveas, si fulgeat in ortu suo, te jubente, quia noster est, non magis qua sis in
abbatem istum benevolentia, qnam incredibilem erga me universosque congregationis S. Mauri Benedicti-
nos humanitatem declarabis. Et vero quam liquido jam dudum declaraveris, non est quem fugiat. Accepi-
mus, pracses humanissime, quae fuerint familiae nostrae per Galliam initia, inspicimus quae sint incrementa,
suspicimus utrumque benoficium congregationi nostrae ab Amplitudine Tua studiis assiduis impensum :

utrumque ex tua benignitate velut ex fonte uberrimo scaturire, perennare, nobis gratulantur benevoli nec
invidi negant. Tu namque cum procuratoris regii munere fungereris, cura nascentem excepisti inde ubi ;

ad summum justitiae tribunal tua te virtus extulit, ne tum quidem curatoris pro ea partes exuisti ; ast
majori auctoritate suffulciens, adolescenlem juvisti pra?sidio, obfirmasti opera, jure protexisti.
Insuper placere sibi mirifice vcnerandam veterum scriptorum doctrinam pro sua erga omnes urbanilate
mihi significavit Amplitudo Tua dum enim epistolam S. Barnabae a Menardo nostro elucidatam, tuo dica-
;

tam nomini, obtulissem, scrntandis bibliothecis, antiquioris aevi doctoribus e pulvere excitandis, ac suo
restituendis nitori, tua pra?luxit, quae mihi summa est, auctoritas. Proinde placebit et opella, quam in
edendis obscrvationibus quantulamcunque collocavi ; non quod Guiberto lucem afferre queam, verum quod
nimium splendorem, qui debiles forsan oculos perstringeret, moderari utcunque nitor. Placebit, inquam,
utpote in tuo Benedictino congregationis S. Mauri solo sata nataque, ad tc pleno ac solido jure refunditur ;

nimirum fundi dominum sequuntur fructus. Placebit tandem non quia edidi, sed quia judicasti, imperasti.
Tibi enim dedit Dcus summum nrum judicium, mihi obscquii gloria rclicta est (11). Rclicta est et cunctis
\

congregationis nostrae alumnis, quod omnium votis defert ac profitetur.

Amplitudinis Tux deditissimus.
F. Licas DACHERY.
(II) Tacit. lib. vi, post initium.

LECTORI.

Cum rnulta quae hic praefari oporteret, in obser- A Commentarios, seu Moralium Geneseos lib. X, sup-
vationibus attexui, non est quod prolixo te proloquio, peditavit Biblioiheca Regia.
Lector erudite, distineam. Haec pauca te duntaxat Tropologiarum in Osec , Amos et Lamcntaliones
praemonebo. Saepe et multum apud me dubius et Jeremise , apographum perantiquum (monasterii
anceps fui, num studium et operam in edendis ve- quondam Valcellensis cong. Cisterciensis in dioecesi
nerabilis Guiberti de Novigento Operibus collocarem, Cameraeensi) a decennio germanus meus Eustachius
necne, erant enim et prae manibus vetustiora; ad- dAchery.
fuere interim viri doctrina, sapienlia et pielate Tractatum dc lncamatione contra Judaeos;
clarissimi, quibuscum de antiquis auctoribus tene- Lib. de luude B. Mcirix;
bris hactenus obvolutis confabulando, incidissem Opuscidum de virginitate, e codice ms. collegii
in praefatum abbatem, magni Anselmi discipulum; Parisiensis S. J. indicio R. P. Jacobi Sirmondi ex-
deque illius recondita litteratura, doctrina, verborum prompsi.
venustate et eloquentia, nec semel sermones ultro Epistolam de buccella Judx data primum in biblio-
citroque habuissemus, me saepiuscule compellarunt theca V. C. Joannis Bigot in Rolhomag. vectigal.
et aliqui sunt obtestati, quatenus Benedictini Ope- curia senatoris, exscribi curavi; deinde ad bina
rum committendorum, provinciam ego Bene- B mss., alterum Bibliothecae Begiae,
prelo collegii Parisiens.
diciinus susciperem. Quorum suasionibus impulsus S. J. alterum, contuli.
ad opus actutum me libenter accinxi, persolvi sche- De pignoribus sanctorum libros tres mutavit Bi-
dulas diligentissime, curiosos antiquitatum explora- bliotheca Regia.
tores conveni, omnes bibliothecarum (ad quas patuit Caelerum praefatos ejusdem bibliothecae, velut et
aditus) forulos pluteosque partim ipse perlustravi, collegii Parisiensis codices (si conjecturis indulgere
partim perlustrandos curavi ; et quidquid menti, liceat) juris olim exstitisse Novigentini coenobii,
quod rem hanc illustrare posset, occurrit, eonqui- atque adeo Guiberti (quippe ferunt ipsius aetatem)
sivi. initium cujusque voluminis praemonstrat.
Ac primo quidem libellum, Quomodo scrmo fieri Historiam Jerosolymitanam, sive Gesta Dei per
debeat Francos. primns evnlgavil Jacobus Bongarsins ura
 GUIBERTUS ABBAS S. MARI.U DE NOVIGENTO. 16
15

cui A Prae manibus esse ubi advertissem plurima anti-

cum aliisejusdem historiae scriptoribus an. 1611,
mutuatum, quitatis monumenta, mediae et auctoris nostri aetatis
collectioni titulum fecit, ab Guiberto
Dei per Francos. Nos vero in hac editione re- maxime (auctores enim nondum editos saepius, alios
Gesta
Sancti Remigii perraro ad testimonium cito), mentem induxi data
petita libros in capita digessimus.
manu peroptima exaratus, suppelias occasione identidem ea interneclere, ea de re nimi-
Remens. codfex,
alio ab auctore editi, rum, ut ejuscemodi mercium appetentibus, ali<iuo-
eorum quae in line libri noni.
Usi quoque sumus altero Cor- usque, dum majora parant nostri, facerem satis. In
desiderabantur, ivit.

quo
plerisque in locis naevos qui iis animo proposui nihil non discussum, nihil non
beiae autiquae ms.,
typographorum oscitanlia, fidei oplimae eventilare. Scio nihilosecius ego, et
librarii forsan vitio, sive
Versus ordinatim poetico probe teneo, neminem esse tam felicem, qui non
irreptarant, abstersimus.
diversis pas- subjectus sit errori, ct hoc non dementis tsse proprium,
more disposuimus ; adornavimus oras
sed hominis. Ilaque, Lector benevole, aequanimitatis
sim adnotationibus.
Postremo abbatis nostri Librorum de vita sua apo- tuae erit si qua? errata, leniter et amice castiges; si

quse chartarum, diplomaium, aliorumve similium

graphum lantummodo invenire fas fuit, graphice
manu scriptum, sed mendis displiceant, quaeso illa ne facessant negotitim : ec-
quidem ac recentiori
in-
1!
quis enim hominum votis omnium respondere
scatens <|uampluribus, inversa verba, sententiae
terdum aut mutatae autprorsus sublatae, ut nonnulla quibit?
Quoniam haud ad solitam magnitudinem volumen
penitins inspicienti mihi fuerint vix non divinanda :
caetera vero quae me praeteriere verba, eorum loco
excrescere animadverteram, quaedam ad illustran-

puncta supplevi, seu margini ascripsi quaedam alia. dos Guiberti libros De vita sua observaiionibus
Audiveram sane et multoties repetitum agnoveram, additamenta subjunxi ; nempe, Vitam S. Geremari
abbatis, ex monasterio Conchensi ; Yitam B. Simonis
autographum ad nostra tempora inter Ecclesiae Lau-
dunensis vetustos codices asservatum, ac postmo- comitis Crespeiensis, quae ex codice ms. Coenobio
Ursicampi ad me transmissa est Vilam S. Sala-
dum antiquae rei perito viro D. Dey, Doctori Pari- :

pridem obiit), collatum; quas autem in bergse S. Joannis Laudunensis proto-antistilse, CUJUS
siensi (qui
manus posthac devolutum fuerit, omnem movi lapi- quidemeratexemplar, sed adeo mendosum, uti spem
dem quatenus comperire valerem, sed frustra. ejus evulgandae prorsus abjecissem. ni praesto adfuis-

Et cum Guibertus tertio libro De vita sua potissi- set noster D. Placidus Bertheau, eamque ipsam ope
mum referat <|ui cives Laudunenses immanissimorum ms. Ursicampensis mendis prope innumeris
codicis

grassatorum more bacchati fuerint, dum non sexui, q velut in marginibus cernere est, correxisset,
emen-
non ordini, non aetati ulli pareerent, caede ac san- dasset. Quod meum fuerit consilium illas publicam
guini complentes omnia qui pastorem suum nece in lucem Vitas emittendi, habes paginis 596, 602,
;

affecerint quam acerbissima; qui episcopale templum 652 (12).

incenderint, et alia genus crudelitatum patrave-

id Deinde, insigne Hugonis Ruthomagensis opuscu-
rint, Libros tres Hermnnni monachi de miraculis S. hcm, tribus libellis distinctum, contra hsereticos sui
Marix Laudunensis instar appendicis adjiciendos temporis. Istud cum abbatis ac tineis rixans huc usque,
censuiperopportunum; utpotequiprolixam non modo e codice ms. S. Martini Parisiensis exscripsimus,
continent reparatae et urbis et ecclesiae Laudunensis ac publici facimus juris. Hugonis elogia et epistolas
historiam, verum etiam coaetaneum Guiberto scri- videbis pag. 687 et seq.
ptorem agnoscunt. Praeterea, Roberti de Turinneio (Torigny), vulgo de

Praeter supcrius enumeratos Guiberli fetus, edi- Monte abbatis, (hoc est monasterii S. Michaelis de

disse et Capitularrm libellum de divcrsis evangelio- Monte Tumba, sive in Periculo maris) vocitati, Acces-
rum et prophrticorum volumiuum sententiis, notat siones, et Appcndix Germana ad Sigebertum, nec non

ipsemet lib. i De vita sua, cap. 16. Ast alicubi haud Tractatus de immutationibus monachorum, de abba-
dubie in pulvere et situ latere nunc usque dierum : D tibus et abbatiis Northmamorum, et sedificatoribus
vel potius dixerim ab ipso parente suppressum, quod earum. Appendicis duplici ditatus sum exemplari,
minime perpolitum, his ex verbis indidem subodo- primigenio allero S. Michaelis de Monte (quod infra
rari libet Cui (libello) huc usguc finem dare differo,
:
pag. 715 praenotavi), altero Gemeticensis asceterii :

quia his explicitis gux in prsesentiarum teneo , in nonnulla ex parle posterius priori contractius, quae
Deo suggrrmte, delibero.
similibus cxerccri aliquoties, vero in Montensi non exstabant charactere Italico,
Etenim ubicunquc libellum delitescere suspicabar, atque asterisco, notatiunculaque margini adject*
nisu ioutili perquisivi demonstratur. Verum pretium operae esi, Lector,
Observationibus et notis quaedam auctoris opuscu- animadvertas, puta inilio codicis ms. neo non in
la, non tam mea sponte, quamnutu eorum et aucto- prologi, atque in ipsius Appendicis, qua de agitur,
ritate, quibus votiva obedientia obstrictus non titulo praenotatum, quod a<l annum 1184 Appendicem

obtemperare mihi religia est, illustravi. In iis porro Robertus protraxerit; <|ui tamen ad an. H88dun-
iju.ii praestiterim, paucis id absolvam. taxat illo Appendicis prologo concinnasse protite-

(12] Nurneri crassi.rcs toxlui noslro inserti pagina9 e<liti inis AcherianaB r.-praesentant. Edit. Patr.
 :

17 PROLEGOMENA. — TESTIMONIA DE GLIBERTO. 18

tur : unde subdubitari datur vel Robertum posiea- ^ siiae Bibliothecae ipsi soliia comitate, proque innato
quam prologum confecisset, fuisse ultra progressuni; non vulgari erga litteratos affectu, commodarunt.
sive alium quempiam duorum annornm seriem una Franciscus Duchesoe, rei historicse non ignarus.
et continuationem lexuisse. inter alia llistoriam cononici Laudunensis, propria
Quid me tandem causae moverit ad isthaec evul- parentis Andreae Dtichesne manu exaratam, ultro
ganda quaaris ? nosces anteloquio inibi praetixo, concessit. El noster Philippus de Romagny, serio
pag. 715. et sine ambitione doctus, qui multum operae ac la-
Caeterum qui milii fuerunt auxilio, eorum nomina, boris insumpsit, qua describendis diversis in hoc
praeter laudatos in hocce proloquio, suis locis non volumine contentis operibus, qua deuique locis di-

omisi : tum ut tldem liberarem, tum maxime uti vinae Scripturae adnotandis.
alienos labores, benelicia, grato animo commemo- Atque haec de auctoris Operibas et Additamentis.
rarem. At sunt haudquaquam praelereundi, impri- Tu, Lector, vale, et juvantem, aut certe volentem,
mis VV. CC. Puteani fratres, multiplici erudiiione ama.
celebres ;
quot(|uot opus fuere codices et Regiae et

VENERABILIS GUIBERTl ABBATIS VITM

SYNOPSIS.
(Paucula in autecessum dum integros De vita sua libros revoloas, yestorum Guiberti summatim oculis
objicienda censui.)

Guibertus, ex oppido Belvacensi oriundus, splen- B prope Couciacum, anno Dominicaa Incarnationis 1104
dore natalium posthabito, monachale collobium in eligitur in abbatem quo in munere per annos vi- :

Flaviacensi, sive S. Geremari coenobio, diecesi, ginti, tam elucubrandis variis openbus, quam saluli
itidem Belvacensis, induit ubi apprime cum pietate.
; anunarum suis concionibus (quidquid sacrae Scri-
tum litteris est excultus; sed et se potissimum a S. pturae est iiuerpretatus, in gratiam concionatorum
Ansehno Cantuariensi, tunc Beccensis asceterii id egisse declarat) nec non eonfutandis haereticis et
priore (qui Guibertum amoriserga sacpius invisebat) coram et scnptis invigilaus, allaboransque, prae-
instructum qua ratione intelligeiHhe aperiendajque clare, sapienter prudenterque sese gessit. Pie
forent divinae paginae, gloriatur lib. i De vita sua. admodum in Dei Matrem allectum fuisse passim
Guiberti religionis, prudenliaa, doctrinae fama praedicant sua scripta. Naturae concessit anno re-
longe lateque pervulgata, tandem a monaclns B. paratae salutis H2i.
Mam.e de Novigento, in territorio Laudunensi sito,

TESTIMOMA DE GUIBERTO ABBATE.

ihuiasses, episcupus Suessionensis, charta infra C dunensi i^se titulo operis et fine prxfationis. Vixit
in :

posita pag. 625, illa ipsa aeiate cujus Historiae panem describit; et

Prseerat siquidem illi monasterio {Novigentino) scripsit Baldnino, fiatre Godefridi regnante lib. n, :

domnus Wibertus abbas, qui sapientia in innocentia cap. 12, et lib. vu, cap. 21. Boemundo marito Con-
sua nos sibi valde conglutinavit. Et post pauca stantiae regis Francorum liliaa
:
extremo lib i. Bien- :

Idein enim abbas religioso quo pollcbat consi- nio, posl Manassis Remorum Archiepiscopi mor-
lio, etc. tem extremo lib. vi. Fineni scriptioni
: imposuit
morluojam Boemundo: Ub. ult., cap. 38. Anno post
Martyrologium vetus ms. Lawlunensis Ecclesise. Gervasii egregii militis martyrium hb. eod., cap. iO. :

H;ec et alia quamplurima ad tam iinmane scelus Interpretem se prolitetur alienae historiae: lib. n.
perlinenlia memoratus abbas (Guibertus) qui his cnp. 10 et 13. Et ipsa epistola ad Lysiardum, et quse-
diebus praesens aderat, plena fide et veritate con- eam sequitur prxfatione quod ipsuin in eodem ar- :

scripsit, etc. Videsis in observationibus pag. 6o2. gumento factnm Roberto monacho, et Baldrico
Cunonicus Laudunensis in Chronico ms., de quo nos supra. Supplevit, ut et illi, quae deerant, ex eoruni
inferius pag. 646. qui viderant relatione lib. u, cap. 3. lib. ui. cap. :

13. et lib. vii, cap. 24, et ult., etc. Scribendi ratio-

Hic [Galdricus) duin aliquando a dedicatione ec-
clesise redisset, elc, dicentes vulgariter quod abbas
nem subobscuram secutus est, rudium et impolite
dictoruin fugitans, ut ipse loquitur, princ. lib. v.
Wibertus poetice sicexposuit, etc.
Operosam verborum elegantiam vocat, fine epistolse
Joannes Halgrinus cardinalis, de Abbatis-villa nuncu- ad Lysiardum.
patus, Summse ms. quam asservat bibliotheca S. Nobili loco natum inde apparet, quod lib. iv, cap.
Michaelis de Monte, Gutbertum divcrsis sparsim ult., hominem narrat militarem, equestri ofticio in-
tocis citat ad hunc modum : signem, parentum suorum beneficia tenuisse, iisque
Guibertus in Moralibus super Genesim, etc. hominium debuisse. Et lib. v, cap. 15, Guillelmi et
Alberici fratrum ex municipio agnomen exprimere
Jacobus Bongarsius in prxfatione.
prohibetur pudori ipsoruin parcens, generis eoruui
Guibertus, abbas monasterii B. Mariae Novigenti, amica ille consanguinitate devictus. Exprimit autem
quod situm est sub castro Codiciaco, in pago Lau- quod ille supprimit nomen Baldricus, et Guillelmum

.M35
 :

20
V. GDIBERTI ABBATIS S. MAKl.E DE NUVIGENTO
\9
Occidentis principum, per epistolam
de Grantemaisnil nomiuat: pag. 114,28, Non enim A Christianorum
suse, Constantinopolitani imperatoris ad Robertum Flan-
L-onun, inquit, parcere debemus infamise, qui^
driae comitem, petito:quod conwlium Claromonta-
nimis formidolosi, non pepercerunt famx. Graecis regnum,
num pneeessit et cieducit ad Balduini I etc.
Annae Gomnenae, Alexiade, est yeMetyos
:

etiam notus .

6 irpavTeuiavjj. Tvrius K6. vi, cup. 5. Viram inclytum Aubertus Miraeus in Aucturio de Sc> iptoribus
dicit, de Apulia, qui sororem Boemundi habebat ecclesiasticis.

uxorem. Gallici interpretes plen us Mognum

virum
Guibertus abbas monasterii B. Mariae Novigenti.
i :

iii Normannia natum, qui in Apulia multa loca lcne- quod situm est prope castrum Codiciacum seu Cocia-
bat Ue quibus plura in indicibus, si absolvere
Deus
cum in pago Laudunensi vixit illa ipsa setate cujus
;

dederit. Fuleherii Carnotens. hisloriam non

leetam
historiae partem descripsit, etc. Refert eadem
quae
ex auditu carpit. lib. ult. cap. 29, 30, 31, 38
et 39.
Bonyursius ubi supra, sed contractius.
Fineoperis excusat si quid minus a se dihgenter sit
explicatum, quod et alia professione detineatur, et Joannis de Launoy doctoris Parisiensis notatio, libris
nou visa timidius descripserit. Sed alia scnpsisse Guibcrti de pignoribus sanctorum, qui manu ex-
testatur ipse initio lib. v, et epistola ad Lisiardum. arati in Bibliotheca Regia asscrvantur, prxfixa.
Expositiones Gcneseos, et alia opuscula tractatoria Guibertus abbas de Novigento, pag. 129. Nomi-
commemorat. natse Oei Genitricis ministrum ac servum pag. 1. ;

Titulum quem operi suo Guibertus caetera vere Regerecoepit anno 1104, quo decessor ejus Godefn-
Scholasticus, nos huic Collcctioni imposuimus dus in Ambianensem episcopum consecratus est,
Gesta Dei pcr Francos quo excogitari aliud, nec B pag. 29. vEqualis Radulpho Remensi et Bartholo-
;

aptius potest, nec verius. Ut Deum in coelis dici- ma30 Laudunensi episcopis, quos constat aliunde ad
1114.
mus, non quod non et alibi, qui ubique lta haec ecclesiasliccTe dignitatis apicemconscendisse an.
:

Gesta Dei voeamus, non quod non alia omnia, maxi- Si"-nilicat se scribere Ludovico VI. Philippi I
hho
ma, minima, moveat, regat et moderetur Oeus: rege, quian. 1133 Kalend. Aug. decessit.
Sed quod hislam manifestus hac pra>sens interfuisse Gcrardus Joan. Vossius De historicis Latinis, lib. iu,
videatur, qnam coelum ac sidera insidet, etc pag. 705.
Per Francos autem gesta dicimus, quoniam cum
Guibertus, nobilis Gallus, abbas monasterii B.
in regno Francorum captum expeditionis hujus con-
Mari;e Novigenti, quod in Laudunensi pago
sub
silium: et principum militumque longe maxima
parsaregno Francorum isset, Francorum ita seu Couciaco situm est, an. 1110 claruit, ac reliquit
virtus seu numerus excelluit, etc. opus quod inscripsit Gesta Dei per Francos, etc.
Prieterea antem ait commentatum se esse in Gene-
Sed Guibertus Historiam incipit a successibus in
Oriente orientis Mahometicae perfidiae, et auxilio sim, sed simpliciore quam hic utatur stylo, etc.

VEN. GUIBERTI
NOVIGENTO,
S. GEREMARI FLAVIACENSIS MONACHI, POST ABBATIS BEAT.t MARU: DE

AU COMMENTARIOS IN GENESIM
PROCEMiUM.

1 Patri et domino sanctffi Laudunensis Ecclesise c ut plnrcs veros suis probetur documentis fecisse
quod Catholicos, quam instituisse potuerit erroneus
episcopo Bautiiolom.co, Guibertus id fieri

quispiam temporis hujus lurrelicos : altrinsecus

praetendit in nomine.
Dum cujus nomini pra^sens opusculum dedicare Radulphum, cujus ingenii ac doclriiue sicut a prae-
debeam, quaquaversum considero nusquam conve- fato fratre non discrepavit alacritas, ita totius eum

nienlius quam tibi coaptari posse conjieio. Cui enim bonaB habitudinis cemulatur honestas. Si igilur in-
digno dignanter actore auctor es, hos precor
genus ex omnimoda constat vetustate, non sine
post te potissimum schedie hujus instiluas despe-
sanguiniim regiorum conliguitate clarissimum, cui
ctores, quorum judiciis tanto animo securiore sub-
nomen ubique loci ex ingenita dignoscitur liberali-
tate, cui cum pontificii sacramento gloriam Deus sidam, quanto eos comperi partem claudicaluros in

purissimi contulit coelibatus, et non sine humilitate neutram.

profunda copiosa> devolionis instinctum, illi plane Fuere qui objecerint quare ad litteram Exameron
facta, librive sequentia primo non dixeriin; quibus
(•ui pro tanta sui familiaritate iiululla me fateor
pruisus obnoxiuni, decrevi apponerc, si quid exer- esset atteiidendum quia beato Augustino aut dissona
aut paria texere insani capitis nolam verens jure
cere potuero dignum, ut ex ejus lnagnanimitate f
minus supersederim. Et quomodo asscquerer tanla} maje-
praemineat, (|uod ex mea aliquos lentitudine
stalis historiam, cuin doctoris praedicti quae dicuntui
juvat. Indidit tanto Deuscapiti duosoculos sideribus
Anselmum, totius cxplanationes, imo opiniones, raro intelligam ? Ad
clariores, dum a dextris habes
Latini orbis magisterio praedicatum, cujus tain sin- mores ergo me contuli, in quorum ratiodnationi
lanto tutius fuit licilum diversari, quanto ab exem
eera est in Scripturarum ac Bdei assertione severitas,
21 LIBER QUO ORDINE SERMO FIERI DEBEAT.

plari interno contemplationis subtilitas haec eliciens, A exinde libellum edideram, quod sibi fieri ad senno-
sine perfidiae aut falsitatis incursu potuit commen- nis maleriam faciendi ille poposcerat, unde et laci-
tari. niosiuri quam caetera oratione tractavi et pauca
Porro sub allegorieis sensibus non pauca pariter qualiter fieri debeat sermo praetexui ; reliqua autem
addidissem, nisi nioduin operis pratergredi timuis- ex eorum quae coeperam experientia sola spe divina
sem. Plane petente quodain amico meo primuin praesumpsi.

» INCIPIT LIBER

QUO ORDINE SERMO FIERI DEBEAT.

Valde illi periculosum est a doclrina cessare cui B animo bona versare? Attamen sunt qui bene ac
oflicium pertinet praedieandi enim damnabile : sicut contincnter vivunt, sed quia pastoralem non habent
est exempla pravitatis ostendere, ita etiam damna- in Ecclesia locum, aestimant se non debere fratribus
tioni proximum esse constat eum qui peccantes non verbum quod valde absurdum
sanctae praedicationis ;

vult docendo sanare. est: enim per subjugale mutum, id est per asi-
si

Sunt autem super hac re diversae hominum quo- nam, juxta illud beati Petri {H Petr. n, 16), Deus
rumdam intentiones. Aliqui enim id facere nolunt corripi voluit prophetae insipientiam, quam multuni
victi superbia, alii faslidio, alii invidia. Respuunt, et pene absque comparatione dignior est humana
inquam, praedicare prae superbia, et quod multi natura ad docendum et dandam coiequalibus disci-
ambienter facere gestiunt, et pro sola jactantia : hoc plinam?
isti ne sermocinatores vocentur, quod infame genus Loquamur itaque quicunque sacrae paginte noti-
hominum esse solet, quia pro suo ventre loquuntur, sicut ex Deo, hoc est Deum
tiam adepti sumus,
unde a Gregorio Nazianzeno (Apolog. orat. \) ven- totius nostri tractatus habentes originem, et coram
:

triloqui appellantur. ex typo nimio dedignantur. Deo nulli praeter Deo soli ex nostris sermonis con-
Inter quos si comparatio fiat, multo utilior inve- textione placere quaerentes. Si enim quidquid ad
nitur qui sibi soli noxius jactanter praedicat, et aliis C exhortationem pertinet animarum, non aliud debet
quibus instruantur documenta ministrat, quam is qui sonare quam Deum, vel aliunde quam ex ipso quasi
quod intelligit utiliter tumide celat, nec sibi bonus ex proprio suo fonte prodire, quid sacrilegii facit
est, nec alios juvat. qui de divinis rebus in quibus Dei sola quaerenda
Invidia quidam dupliciter a sacra pnedicatione re- laus est, suam pnesumit qiuerere? Si furtum inter
trahunlur, quia aliorum bonis moribus invidentes, humana negotia probrosissimum est, quid criminis
unde meliorentur dicere nolunt, Scripturarum etiam esse putamus sua subtrahere Deo et sibi arrogare?
seientiam quam habent, se habere dissimulant, nec Fugiamuseliamconnumerari duobus illis pessimis
disserere eas avidis et intelligibilibus auditoribus et inordinatissimis, ut sic dicam, ordinibus, quos
curant, verentes ne sua doctrina in tantum profi- in Ecclesia non habemus ut fratres, sed toleramus
ciant, ut sibi discendo coaequari valeant, aut forte ut hostes, quorum alter est male facientium, alter
praecedant. vero bene facere nolentium. Hidesignantur per duos
Est et tertius invidise modus, quo dum aliis bene Judae tilios, Her et Onan, quorum primus nequam
praedicationi insislentibus invidere quispiam incipit, in conspectu Domini, et ab ipso percussus, vitam
ardentius ad loquendum se accendit, Scripturarum iniquorum qui a Deo pro sceleribus puniuntur, de-
obscuritates enucleat, alia quaelibet et minus usitata ^ signat; secundus, qui semen fratris nomine susri-
exponit, gravesque sententias depingere composito tare noluil, et divinitus interimi meruit, eos qui
sermone contendit, non ut ad bene agendum au- verbi Dei semine in cordibus fidelium ad honorem
dientes aedilicet, sed ut gloriolae cupidus scire super Christi fructum boni operis procreare respuunt,
aliossuum demonstret. Sed licet bona male dispen- significat, qui non minus damnationi succumbunt
set, et seipsum alios qua^rendo perdat, tamen quo- quam hi qui mala ipsa eflieiunt.
cunque pacto Christus annuntietur gaudendum est Nam si, juxta beatum Ambrosium (De offic. lib. i,
(Philip. i, 18), et nemo sane de fidei verbo tra- cap. 36), qui non repellit a socio injuriam si potest,
ctans rejiciendns, quia in mullis utilis est mercena- tanto est in vitio quam ille qui fecit, quid obstat
rius. dicere quod similem prorsus reatum incurrat qui
Suntetiam qui bonaloqui fastidiunt, quorum dum peccanlem attendit, et corrigere recusat ? Juxta
ab omni pia actione manuscessat, non est mirum si Apostolum sane non solum qui faciunt, sed et qui
a sancUe locutionis studio lingua torpescat. Qui eniin facientibus consentiunt, digni morte dicuntur (Rom.
nil boni proponil agere, unde, quaeso, diu valeat in i. 32).
 ;

•23 V. GUIBEKTl ABBATIS S. MAKLE DE NOVIGENTO 24

Licet ergo non sit episcopus, aut abbas, seu qua- A Ipse est Spiritns qui, cum sit bonus, docet nos
libet potestate pramineat, agat tamen juxta beatum bonitatem : in bono scilicet ac simplici nos affectu
Augustinum pro persooa 3 quam portat. Ghristianus constituit, et sic nos deinde disciplioam docet, ut

esl; si Christiane vivere vult. sicut in se, iia quo- non fatigemur, cum a Deo arguimur, qaia cum ab
que in aliis Christianum nomeu elarificet. ipso judicauiur, cori/cptio est, ut non cum raundo
Moa-
In Deuteronomio etiam ita legitur (xxiu, 3): damnemurjet per huo multa jam scientia et dis-
biles Ammanites [Ammonites] non iutrabunt in
et cretio acquiritur, ut sciamus temporales glorias
Ecclesiam Doniini etiam post deeimam generationem aeternos subsequi luctus, et flagella momentanea
us |ue in aeternum. Et de singulis eausas subjiciens, bonis compensari perennibus. Spiritum disciplime

de Moabite quidem ait, quia Israelitis cum pane et non habuerunl Herodes et Anliochus, qui spiriluali
aqua egressis ex ^Egypto non occurrerit de Am- ; eos in aliquo amore inier flagella tetigerit, aut de
manite vero, quia Balaam hariolum ad maledicendum Deo eos aliquid (quia a discendo disciplina dieitur)
eisdem conduxerit (ibid. v, 4). discere fecerit, sed duplici contritione hic et in

Quid per Moabitem et Ammanitem, nisi supra futuro conlerendos in sua obstinalione dimisit.
memoratum duplex liominum genus, scilicet prodesse Hcec per excessum diximus, ut discrepantiam
nolentium, maleagentium? Ubi enim dicitur quia K inter bonos et malos in solo tantum animi habilu
et

cum pane et aqua non occurrerit, culpatur, quia monstraremus. Is habitus nihil est aliud quam bona
prodesse noluerit. Ubi autem dicitur quia Balaam voluntas, et pius affectus, simplexque conscientia,
adversus Israel conduxerit, arguitur quia nocuerit. qua nihil felicius esse Christiani docuere auctores
Hi non intrant in Ecclesiam Dei, quia corpori Chri- (Ambbos. in psal. xxvni, v. 1, et lib. n, Off. c. 1).
sti, quod esl Ecclesia, nunquam sociantur, non In hoc, si volumus, a perversis dividimur. hac spe-
solum qui in malis operibus exercentur, sed etiam cialiter re ab eorum sorte djscernimur. Haec est illa
qui spiritualibus epulis ac poculis alios pascere pi- vesiis nuplialis, qua qui non iuduitur, a sacra
gritantur. mensa? consortio emittitur.
Absit enim ut in tanto corpore, non dico membra Caeterum alia omnia quae exterius exhibentur,
morlua, sed saltem minima ungula inutilisaut otiosa sicut boni ita et mali dant et aceipiunt; iisdem sa-
habeatur. Licetautem decimam generationem atti- cramentis imbuuntur et imbuunt, eadem miracula

gerint, id est in baptismo Trinitatis tidem se ha- faciunt. Simus igitur sancta3 Ecclesiae membra, non
bituros spoponderint et septiformis Spiritus sub
; mortua, sed congruum Dominico corpori ofticium
pontiticali dextera munus acceperint, certum est p reddentia, ut sicut in sacrosanctis mystcrns exte
quod pro animi nequitia in Domini corpore esse rius peragendis sumus bonis consimiles, simus
non possint. Denarius numerus ex tribus et septem eliam introrsum, affectu, et effectu totius pietatis
constat, et ideo Trinitatem cum septem charisma- aequales. Sit liber noster ex quo nostrae procedat
tibus signat. Quamvis ergo ecclesiastica sacramenta textus orationis, pura conscientia, ne dum lingua
rum vere lidelibus accipiant, extra fldelium tamen aliis bona annuntiat, peccati memoria nos intus
chorum pro sua inutilitate uti mortua niembra mordeat, quae locutionis jmpetum occulta confusione
jacent. Qui quidem Israelitis non nocerent nisi praepediat. Sermonem pfaecedat oratio, ut animus
Balaam mercede conducerent, quia fratribus molesti fervensamore divino ardenter, quae de Deo sentit,
non essent nisi primum diabolo seipsos darent, et enuntiet, ut sicut apud se intrinsecus ardet, sic au-
cum ipso postmodum facti unanimes contra bonos ditorum corda inflammet. Sermo namque lepide
bella miscerent. languideque prolatus, cum nec ipsi qui profert,
quo plane nolandum est quia quidquid mysti-
In placeat, mire mirum esset si cuiquam [placeret; et
cum in Ecclesia fit, non minus reprobis quam electis abelisoet jacente diclus alios erigere posset, cura
secundum dispcnsationem commune sit; et Baptis- procul dubio experti simus hujusmodi verbum non
mus, et Eucharistia, et Spiritns datio non melius» i) animos audienlium sedare solere, sed opprimere
quantum ad utilitatem suscipientium, administratur fastidio, et ad iram graviler irritare. Cum itaque
a probis quam datur a reprobis. Etsi enim Spiritus rationis acumen minus in nobis vigere sentimus 4
sanctus eflugere dicatur fictum (Sap. i, 5), notan- et loquela nostra obtunditur, et quod dici debeai
dum tamen quod interponitur disciplinx. EITugii non abundat, et mens in arcto posila defectum
autem (jtiantum ad suam ipsorum salutem qui vivunt patitur, ut aestimo ad nullius utilitatem ex tunc
indigne, adest vero quantum per ipsos omni miseria sermo porrigitur.
squalentes, aliis largissima minislrat stue dona gra- Nam si quando verbi copia exuberat, et ad cordis
tias. Canalis aquas accipit, sed ad hocsolum ut alias placitum lingua progreditur, longusnimie fieri sermo
transmittat; ethi non dissimiliter habent alteri, sed non debet, quanto minus eum nec memoria sup-
non habent sibi. Spiritum vcro diseiplinai non ha- petit dioendorura, et locufio prapeditur, et animus
bent. quia in labore hominum non sunt, et cum torpet. Aptnl beatum Ambrosium [De officiis, lib. i,
lioininibus flagellari non merentur (P&al. i.xxii, 5} c. 22) legilur (|ttia sermo taediosus iraui excital ei :

etcum extra disciplinam sint, secundum Apostolum cuni leadcin saqiius rcplicaiilur, vel ultra niodiiin
(llvbr. xu, 8) adulleri, et nou lilii sunt. diversa dicendo lenduntur, fieri inde solet ut tffidio
25 LIBER QUO ORDINE SERMO FIERI DEBEAT. 26

victis omnia pariter, prima, media et ultima aufe- A mur. Verbi gratia Hierusalem, secundum historiam,
rantur, el quae prodesse pauca poterant, nimia et civiias esl quaeJam secunduin allegoriam, sanclam
;

indiscrete elTusa, in fastidium et pene quodammodo Ecclesiam sigmlicans ; secundum tropologiam. id est

in odium vertantur. uioralitatem, aniina tidelis cujuslibet qui ad visio-

Namscut vietualia sobrie sumpta ad corporis nu- nem pacis aeiernae anhelat: secunduin anagogen,
trinientuin in corpore permanent, immoderale vero coelestium civium vitam, qui Deum deorum facie
vorata in detrimenlum vergunt, et vomitum provo- revelala in Sion vident, signat. Ex his igitur qua-

cant; et qui semine legitimo et parce modesteque tuor modis, licet onmis lieri possit, aut certe ex

edito conjugi miscetur, prolem creat, qui vero se- singulis, tamen si quid utilius ad curam interioris
mine fluit, nihil utile eflicit, sed carnem fmdat ita : hominis pensetur, magis commoda ac intelligibilis
qui nimie verbum profert, et id quod auditorum in tractando moralitasesse videtur.
cordibus insitum erat, et proiicere poterat, aufert. Allegoria sane dum in propheticis apostolicisque

Cumetergo grandis animi fervor proeJicanti adest, libris disquiritur. pene nihil aliud quam iidem aedi-

et multiplex traclaiidorum materia memorice non cat;quia scilicet, dum multifariam multisque mo-
deest, faeundiae quoque possibilitas et ornatus neces- disolim Deum loquentem iu propbetis attente legi-

sitati superest, penset eorum qui tacite audiunt mus, Christiani temporis sacramenta indubie prae-
imbecillas meliusque fore ut pauca et grate
vires, nunliata ibidem comperimus. Dei vero gratia jam
suscipiantur, quam innumera ex quibus nulla reti- iides omnium cordibus innotuit, quam etsi inculcare

neantur, linemque facere non differat, ut rursum saepius acretractare auditoribus oportuit, non mi-
cum serrnonem faeturus est, alacres eos non fasti- nus tamen, imo multo crebrius ea quae mores eorum
diosos inveniat. iuslituere possint, dicere convenit. Facilius enim et

Praeterea et aliud intimandum est, ut scilicel dum securius de virtutum natura disserimus quam de
illiiteratis levia et plana praedicat, lilteratis eliam fldei sacramentis de quibus valde moderate aliqui-

quae sibi conveniant sublimiora aliqua intermiscere bus loquendum est, disputamus. Error namque
studeat, et dum his quae capacitali suae placeant minus intelligentibus ex nimis profunda praedicatione
propinat, ita explicet, et ut ita dicam quadam cir- generari potest ; ex morali autem inslitutione ma-
cumloculionis mola conterendo exponat, et quod xime solet acquiri discretionis utilitas.
duruin ac difiicile etiam doctis prius videbatur, ita Quamvis itaque allegoricus sensus, si aliquando
lucidum et apertum reddat, ut idiotis ac simplicibus sermoni admisceatur, plurimum esse soleat gratio-
perspicuurri quod dicitur esse queat. Sicut enim sus, et si dicuntur, et vere aliquoties diei debent
puerulis lactis alimenlum familiare est et valde ne- aliqua qu;e ad tidem et intelligentiam Scripturae
eessarium, ut sine lacte non posse vivere credatur sacrae nos imbuant, tamen tota verbi nostri vigi-
infanles, nec soli tamen eo utantur infantes, sed lantia de 5 motibus interioris hominis, id est co-
infractis panum crustis etiam quibuslibet grandaevis gilationibus habeatur. quarum passio tam omnibus
praestet cibum,plerumque cum vulgo siinplex
sic communis est, ut tractatus lmjusmodi nulli, ut
doclrina proponitur, et ali^uid tamen propter intel- arbitror, possit esse obscurus, praesertim cum unus-
ligibiliores, ubieorum exerceantur ingenia, ibidein quisque intra seipsum quasi in Iibro scriplum atten-
interseritur ita pascere consuevit hebetes, ut eliam dat quidquid de diversis. tentationibus praedicatoris
soliilioris additainenlum victus, id est interjecta pon- lingua retractat.
derosiori sententia delectare soleat sapientes. Solent Non magis autem de origine aut custodia virtu-
eteniin in tractatibus evangeliorum sententiae de tum, quam de concatenatione et fuga vitiorum fieri
Veleri Teslamento adhibitae auditores reddere magis admonitio debet; ubi doctor quae sint naturalia et
intentos, quia dum quidpiam eorum auditui novum quae extra naturam vitia, quae etiam ex aliis gene-
insonat, animos quasi ex quadam voluptuosa sono- rentur, et quam perniciosa ex seipsis et ex eis quae
ritate innovat. Hoc his contingere solel qui Scri- D ab ipsis prupagantur, sint, dum diligenter ac dislin-
pturae secreta libenter inquirunt semper discere et cte docet, fructum immodicae utilitatis exhibet. Cum
quaerunt. Placere etiam nonnullis comperimus sim- enim Scripturarum abdita simplicibus ac idiotis

plices historias, et veterum gesta sermoni inducere, exponuntur. cito suis elabuntur memoriis, quia qui
et his omnibus quasi ex diversis picturam coloribus assueti sunt solis rebus corporeis, mirum non est

adornare. si in spiritualibus, qua3 non vident, cum eiiam in

Dicendum etiam nobis est quis tractatus doctori corporalibus, qua? sentiri a se ac videri possunt, non
praedpue habendus sit. Quatuor sunt regulse Scri- habent viresrecordationis. Sunt sane aliqui ita ani-
pturarum, quibus quasi quibusdam rotis volvitur males ut vix aliqua nisi maierialia et quae bestiis
omnis sacra pagina : hoc est historia, quae res ge- etiamsunt conspicuacomprehendant, et motus etiam
stas loquitur: aliegoria, in qua ex alio aliud intelli- nec non et vitia corporum ac animorum suorum,
gitur ; tropologia, id est moralis locutio, in qua de quae indesinenter in semetipsis paliuntur, omnino
nmribus comptnendis ordinandisque tractatur; ncsciant, donec ab aliis audiant, quse cum audierint
anagoge, spiritualis scilicet intellectus, per quem de ulinam firma relectione contineant.
summis et coelestibus tractaturi ad superiora duci- Dixi sane verumque dixi non minus prodesse ali-
 ;

V. GUIBEKTI ABBATIS S. MAKLE DE NOYIGENTO 28

quoties, si tiat tractatus de natura vitiorum, quam A cum laudari ab

sante, aliquo nos audimus, aut ser-
si de natura virtutum. Si enim vitium non co-
liat monem exhortationis alios faccre cogimur, ac
ad
gnovero, quomodo sinceritatem virlutis amabo? Et per ad nosmetipsos videndos qui simus, ubi
haec
vitium quomodo fugiam, nisi bonum, sanum et in- jaceamus, reducti ingemiscimus; seu certe cum per
tegrum aliquid, cujus adipiscendi ac fruendi gratia alterius sermonem facienlis vivum eloquium, sive
ipsum vitium fugiendum sit sciam ? Sunt olera ,
per divina) paginae leclionem a languore animi exci-
sunt et cicutae: unum utile est, alterum mortife- tamur, seu quibuscunque aliis modis innumerabili-

rum ; si ergo sit aliquis qui olera quidem libenter bus et omnino insperatis ad bene agendum revo-
comedat, sed inter olera et cicutas distantiam ne- camur.
sciens, cicutas sicut olera comedendas credat, quid Confitendum igitur est Domino, his maxime qui
sibi prodest aliquandiu usum oleribus fuisse, si descendunt mare, id est humiliantur tempestate tenla-
postmodum per ignaviam suam cicutas comedendo tionis, sed tamen sunt in navibus, hoc est in dire-
contigeritsibi amentiam et mortem incurrere? ctione piae intentionis, quia, etsi fluctuant, lamen non
Debet itaque uniuscujusque vitii origo diligenter merguntur, facientes operutionem in aqitis multis
discuti, ut dum quid sit vitium apcrte cognoscitur, con- (Psal. cvi, 23), id est inter collisiones atque
contrarium ejus, quod est virtus, quasi granum dis- " cursus quos carnales ac spirituales impetus adver-
tinctum a palea evidentius, agnoseatur et tanto sum se acerrimos faciunt, in hoc bonae operationi
;

studiosius vita, quod est virtus, ametur, quanto « inserviunt, quod nec studium repugnandi dese-
cautius vitium, quod est mors, evitatur, Nulla enim runt, nec malis oppressi foveam desperationis inci-
praedicatio salubrior milii videtur quam illa quae dunt, sed rationis intuitu in Deum, qui potens est
hominem sibimet ostendat, et foras extra se spar- eruere, sese projiciunt : isti opera Domini et mirabi-
sum in interiori suo, boc est in mente, restituat lia ejus in profando {Ibid. v, 2i), id est in dejectione
atojue eum coarguens quodammodo depictum ante animi, in obscuro fluctuationis, in timore peccandi
faciem suam statuat. viderunt, id est experti sunt. Magnilice enim tentaii
Sed forte quis interrogat quomodo luec scire magnilicentius sunt erepli, gratias magnificentissi-
valeat, de quibus secundum interiorem hominem mas debent.
tractare debeat ; cui respondeo quod, exceptis beati Cum ergo luec evadentes pericula secum pensant,
Gregorii Moralibus et libro illo qui De institutis et quid de bono statu in quo erant positi; aut per
collationibus Patrum a quodam Cassiano, qui et nimiam securitatem, qua se sine magno timore et
Joannes dicitur, scriptus est, quorum lectio utilitatis cautela posse putant integram religionem tenere
q
immensas studiosis lectoribus fructum praestat, cae- aut per ineptam hetitiam, qua cHe suis bonis et
lerisque sanctis auctoribus qui de hujusmodi nos bonorum perseverantia plus justo Uetanlur; aut per
instruunt, illud prsecipue omnibus sui cusiodiam contemplum, quo aliis quasi infra se longe pro sua
habentibus et contra vilia resistentibus valere ad lorpida vita jacentibus indignantur; aut in tentatio-
cognitionem discretionemque vitiorum existimo, ut nem, aut in desidiam et torporem delabi meruerint,
sollicite contra cogitatuum et actuum suorum fluxa et nunc succumbendo, mu^Tc superando passionum,
desideria se accingant; in quibus si tideliter certant, id est desideriorum suorum fornacem evaserunt,
nihil est tantum de m^rum qualitatibus discere
ubi multa mira valdeque utilia sunt, quae in istis rebus
queant. Qui enim per solas voluminum quorumlibet sibi contrariis comprehendi ab co qui tolerat pos-

lectiones exterius institui de his quaerit, tanto citius sunt, quae etiam intelligibilem animum vehementer
obliviscitur, quanto per experientiam ea qua1 legil aut etiam sine litteris atque libro instruunt.
audit intra seipsum non relegit. Experientia autem His ac similibus quilibet docendi habens oflicium,
uihil menli humanae ulilius est, quia in sua conlli- subtiliter si velit institui, in seipso primum potest,

ctatione dum inslanter perseverat animus, et aliquo- el postmodum quod bellorum internorum experien-
lies de victoriae sua3 felicitate laetatur; dum quoque D tia docuit, multo copiosius quam dici a nobis valet,
rursus animi mutato statu contra cordis aut carnis secundum quod sibi eventuum suorum commoda et
snae testamenta lassatur, et qui contra pravos appe- incommoda memoriter tenenda impresserunt, eru-
titus cor impenetrabile se habere gaudebat, jam dire salubriler et alios potest. Potest quilibet iners,
emollito rigore illo vitiorum ;estus se posse tolerare etqui militiam nunquam exereere vel coeperit, quia
iffldit, dum inter spcm et metum mens nuiabunda bellantes viderit, vel bella narrari audierit, de bellis
vacillat, Deo occasiones subministrante resurgit; et multa dicere, sed longe dissimiliter ille bella reme-
ue lacu illo instabili, in quo caeca et quasi ebria morat, qui in bello pugnavit el impugnatus est, qui
i Tebatur, ad soliditatem tandem cogitationis diu militaria fecit et passus est.
• ircumacta rcvertitur. Sic fit et in spiritualibus, diun aliquos, quae in

Occasiones autem resurgendi, dum in lucta ten- libris legerint vcl ab aliis audierint, audimus satis

itionis aut in torporc mentis positi sumus, Dcus facunde eloqui; sed longe altera auctoritale de con-
nobis administrat, eum aut rationi nostne spiritum gressu spirituali ille digito quod
traclat, et qffasi

compunclionis suggerit, scilicet pensare nos faciens dicit ostentat, cui tcsiis eorum quae ore pronuntiat
iniseriam nostra voluntatis, ant, Deo ipso disp.m- ronseientia astat. Et quidem valde proficil litteratis,
29 LIBER QUO ORDINE SERMO FIERI DEBEAT. 30

si ea etiam quae ipsi norunteloquenter sibi dicantur a ; omnibus V quae sub-

divinis, sed etiam pene in his
sed si minus accurrate, fastidium et contemptum jacent oculis, comparationes satis idoneas in exem-
eis pariunt: unde cum litteratis atque illitteratis plum et signilicanlias utiles illarum quas ex usu
pariter positis commomtorium facimus, aliqua minus assiduo nibili pendimus rerum uberrime invenit,
usitata, attamen intelligibilia, utrique parti proferre quae tanto utilius cogitantur quo benevolentia illis
debemus, unde eorum laedia qui ea quie dicimus ampliore dicuntur, tantoque suut gratiosiora quanto
satis sciunt, removere possimus. Quod lit cum sancti minus auditoribus usitata.
Evangelii lectionesexponendo, quippiam aliter quam Possent et de his quae ratione adinveniuntur
usitatae expositiones habent, moraliter inducimus, plurima tractari, sed vereor ne, si de hac re Ioqui
et quasi quodammodo de veteri maceria super- inciperem, verba supra modum extenderem, et

liniendo novam reddimus. nescio si ea tam lucide possem explicare ut cu-

Sunt plane quaedam evangeliorum capitula, so- perem.
lummodo a Patribus allegorice traclata, etad Judaeo- Proficere praeterea pracipue audientibus solet

rum gentiumque personam exposita, qua> tamen si ejus qui loquitur sincera et absque ulla laudis cupi-
Scripturarum studiosus secun-
aliquis perspicax et ditate intenlio, ubi sola eorum qui auscultant in
dum aliarum regulas interpretationum scrutari velit, B divinis rebus eruditio quteri intelligitur et salus,
vix aut nunquam alicubi in:ellectus deerit, sed ubi peculiaris gloriae de grandi eloquentia uon
quocunque legenti spiritus et voluntas ierit, illuc avertit eos, nec potest notari typus. Nihil enim
pariter et rota, id est Scriptura sacra, praesto ad- magis ofiendere consuevit auditorem, quam quod
erit : sed tamen, licet eis qui valenter sacne pagirue causa pecuniae aut ostentationis scit suum seu aesti-
scientiam habent, sumrnopere hoc genus exercitii mat disputare pra?dicatorem.
valeat, praesumendum nulli est, nisi ad plenum variis Irritat qui talis agnoscitur, non pnedicat, quia
modis locutionmn, sub una eademque re, diversita- quo dicta*sua venustiore ornare conatur eloquio,
tibus signilicationum longo usu didicerit allegorias tanto acriore astantium pectora ad contemptum
solere componi. (proh dolor!) etiam eorum quae bene ab eo dicuu-
Praesumendum, inquain, nulli nisi litteris sagaci- tur, et maxime sui ipsius vexat fastidio : quae tamen
ter imbuto, et sub eisdem, ut dixi, rebus ac nomi- quovis fastu enuntiarentur, supplici deberent uli

nibus multiplicia sentire prorsus instructo : verbi divina excipi animo.

gratia, fundamentum: aqua et ccelum, herba
petra Haec qualiter tractare debeas, vir amantissime,
ei lignum, et innumera alia, cum multa
sol et luna, juxta inopiam meam dixi, nunc deinceps de quibus
in Scripturis signilicent, attendendum est ei qui in aliquando sumere possis loquendi materiam, Deo
aliqua sententia obscura exercetur, cum aliquod aspiranle, fari exordiar.
talium nominum occurrerit, quot modis in Scriptura Omni homini in confusione vitiorum submerso
accipi soleat, ut puta, aurum divinitatem, aurum satis quidem utile est supplicia inferni quam sint
sapientiam, aurum vitaj claritatem signilicat ; et, horrenda edicere, et cum illo ineffabili suo hor-
consideratis omnibus, quod magis viderit congruere rore quam sint inlinita narrare. Sicut enim in

loco illi quem retractat, securus apponat. Ita paula- ccelesti regno positis nihil beatitudinis deerit, sic e
tim in dies sumpta liducia, cum per signilicanliarum coutrario in aaternum damnatis nihil miseriae, nihil
cognitiones viderit sibi sanctam Scripturam arri- quod ad puenam pertineat deesse poterit. Et cum
dere, jam ad majora progrediens, quae quondam se sine ullo vel momentaneo remedio crucientur, illud
nunquam attentaturum praesumere posset, spe etiam praecipue et incomprehensibiliter cruciat animos
semper meliorum provocatus aggreditur, ad quae perditorum, quod nec saltem post mille millia an-
penetranda testimoniis sacri eloquii calervatim sibi norum spem habent tormentorum evadendorum,
occurrentibus non minimum conforlatur. Duobus sedmortem immortalem passuros se sciunl in sae-
autem hoc fieri solet, exemplo scilicet atque ratione: j) cula sa3culorum. Spes enim et sane aliquoties falsa
exemplo Scripturarum, ut dixi, praecedentium et ;
refovet mentes in adversis const tutas, sed ibi nec
ratione, videlicet cum exempla minus adsunt, et per vera, nec falsa erit, quae eos consolari possit. Sed
considerationem nalurae illius rei de qua agitur, hominem animalem, id est bestialiter viventem,
aliquid allegoriae vel moralitati conveniens invenitur, cujus sensus in his quae corporaliter videt toli in-
sicut de lapidibus^gemmariis, de avibus, de bestiis, haerent, quia non capit qua? Dei sunt, ita terrenae

de quibus quidquid ligurate dicilur, non nisi propter voluptatis consuetudo excaecat, ut nihil eum, quod
naturarumsignilicanliam profertur;inquibusetiamsi defuluro saeculo sibi dicatur, deterrere queat, et si
nulla pagina aliquoties attestetur, per naturae tamen aliquando deterreat, quia quod dicitur adhuc non
inspectionem licenter conjicitur. sentit, cito a mente excidat.
Gregorius Nazianzenus, vir mirabiliter eruditus Objicienda ergo ei sunt quae in praesentiarum
in quodam suo libro testalur se id habuisse consuetu- intermale faciendnm et pro male faciendo tormenta
dinis, ut quidquid videret, ad instructionem animi anxietatum ac timorum patitur, et quod nihil inde
allegorizare studeret. Quod acumine rationis si nisi laborem et dolorem turpissimum consequatur.
facere assuescat aliquis, non modo in voluminibus Verbi gratia, furto quis assuetus est, cnpiditate
31 V. GlTBEBTl ABBATIS S. MARI.E DE NOVIGENTO 32

itaque cujuslibet rei victus, non dico a timore no- A mentis ad malum, qui si tantumdem bonorum stu-

eturno, unde ego satis exslimescerem, sed ne a diosi essent, magnae laudis titulo digni forent. Ob-

membrorum quidem amissione, vel ab ipso exterri- jiciatur ergo talibus sub quibus aculeis et tortioni-
tus suspendio, quod se non evasurum scit, si de- bus miseras transigant voluptates; objiciatur lurpis
prehendatur, vadit furatum: timet sane, et truci opinioS qua sola seu apertis sive non apertis rea-
tremore concutitur, sed vi cupiditatis evincitur. tibus infelicium sordidatur honestas. Si itaque mala
Gonvictus itaque talis furcis appenditur. futura, quia nou anle oculos aut a lateribus ea ha-
Dicam et de incestu, sed veibo nobilis illius bent, adhuc timere non dignantur, timeant saltem
Boetii commodius dicam: « Quid ait, de voluptati- pro tantilla voluptate tam rabidis cruciatibus agi-
bus loquar, quarum quidem appeteniia plena anxie- tari, de quibus nihil sibi contingat nisi honestatis

tatis est, satietas vero poenitentiae? (Boet. De con- periculum perditionemque lucrari quae, inquam :

sol Philos., lib. in, prosa 7.) Quid boc verius dicto, voluptas ad apis similitudinem, ut praefatus auctor
Torquetur in coneupiscentia flagitii positus, aestuat ait (Boet. ubi sup., metro 7), mel in ore, id esl iu

cogitans qualiier pravum atfectum ad uequiorem suggestu ipsius deleciatiunculae, gerit, sed acu-
ducat effectum et dum cognosci quod agit timet,
; leum in cauda, quia postmodum quidquid dulcedi-
diroet intolerabili cruciatu uritur;et dum aestus ^ nis intimai hausit, sievae suspiciouis acerbitate ex-
sui impatiens expedire se nilitur, velit, nolit, usu solvit.

proprio superatur. Dum fervet desidenis, queritur Dicit sanctus Gregorius (Morul. in Job, lib. xn,
adversum se graviter de bello quod tolerat, et se cap. 21), quia nihil mente felicius. Gonira
simplici
miserrimum clamat, ita ut seipsum fastidiat et quod quidam ait quia mens male conscia propriis
vivere ttedeat. Et expleto quod cupiit, qua3 torturae semper agitatur stimulis, dum malefacere gestiendo,
qui gemitus, quam sera poenitentia tunc infelicem aut malefacta timendo, intestinis ercberrime cre-
bominem sequitur! » matur incendiis. Si igitur consulit aeternae perdi-
De quo sine dubio dixerim qui si tantum veracis tioni, vel [pro et] praesenti consulat verecundiae ; et

tristitijje et fructuoste poenitudinis post perpetratio- conversus ad cor discat resistere consuetudinibus
nem peecati haberet, quantum post etfectum libi- pravis, inquirens quid d:siet inter
sollicite videlicet

dinis aut alicujus criminis, et in ipsa etiam exco- caruem et imo quid sit caro et spiritus.
spiritum,
gitatione, antequam perpetret, primum augustiae, Frustra eniin miles armis instruitur, nisi animum
quomodo scilicet efficiat, debinc moeroris quo ex acrem habeat quo hostibus reluctetur. Et quid
satietate peccati ad horain, donec scilicet solitus prodest viriutes carnalibus adversas lasciviis agno-
fervor redeat, fastidium consuevit pati, maximum scere, si ratio iners et lorpida ad impugnandas eas
et omni acceptionc dignum Deo fructum suae con- non velit assurgere ?
tritionis Sed verum est prorsus quia filii
offerret. Sumamus itaque quiddam veracis historiae in exem-
sxcuii prudentiores et, ut sic dicam, vivaciores sunt plum, cujus duin secreta discutimus, plurimae insti-
filiis lucis in gentratione sua (Luc. xvi, 8). Dicitur tutionis nobis instrumenta aperimus. Nec nos res
enim apostolis, vel Judam non videtis quomodo non novas moliri in hoc quisquam existimet, sciens quia,
dormit, non quod melior foret Judie vigilia aposto- si secundum poetam,
lorum somno, sed quod illius in malo sagacitas Licuit sempcrque licebit
apostolis adesse deberet in bono. Et Paulus buma- Signatum prxsente nota productre nomen,
num dicens (Rom. vi, 19), propter inlirmitatem multo magis liceat omnibus sacrae paginae scientia
carnis nostrae, sicut nostra exhibuimus membra doctis salva lide, et juxta veterum regulas interpre-
servire iniijuitati, si non amplius, sic saltem exhi- tum, Scripturarum per sensus varios disquirere
bere non vult ad servienduin sanctitati. uberlalem. Dicamus igitur.
Noverat acriinoniam et sagacitalem humanae

EXPLICIT PROOEMIUM.

INCIPIT MORALIUM GENESEOS

LIBER PRIMUS.

O CAPUT PIUMUM. inter se, ut puto reperiri, possunt habere. Sunl

Veus I. ln principio creavit Dcus ccelum et terram. aulein caro, et spiiitus. Caro auleiu hoc in loco, et
ln priacipio conversionis nostrsB intra nosmetipsos saBpe alias cum pro vitiis carnis ponitur, in malo
in duo qusdam sibi valde conlraria dividimur, (juae accipilur. Homo namque a Deo ita conditus est im-
in nullo bene vivente pacem vel moinenlaneam munis ab oinni superlluo el inordinato animi et car-
 :

33 MORALIUM IN GENESIN LIB. I. 34

nis suae motu, cum tanta harum duarum partium A tur, cum duorum istorum intelligentia et ordinata
concorrlia creatus est, ut nil in se prorsus molestiae secundum jusiitiam dilTereniia in animo haberi
pateretur, donec divinum imperium, serpenti ob- Sed ipsam terram qualiter explicet sequentia
incipit.

temperans, transgrederetur : quo pacto iliico contra- videamus.

riam dominio mentis sensit carnem. Et justum Vers. 2. — Terra autem erat inanis et vacua. Ter-
quidem fuit, ut quandiu ipse Deo obedienter subji- ram, ut dixi, vel corpus nostrum, seu affectum lO
ceretur, nullam repugnantiam sui adversus se pate- carnalem debemus istic accipere. Carnalis vero
retur. nec minus justum fuit quod cum Deo subjici alTectus inanis vere dicitur, quia nihil solidum, sta-
nollet, nec seipsum sub suo jure haberet. Unde et bile, vel constans, quantum ad se pertinet, habet;
cum de vetito comedissent, ambo sibi dicuntur pe- sed, sicut caro subtractis ossibus tota concidit, per
rizomata [Gen m, 7), id est circumcinctoria texuisse, se stare non valens, ita pars nostri inferior, scilicet
quia videlicet hi, qui prius nihil concupiscendo animalitas, nisi adsit ratio quae regat, nil pondero-
viderant, jam sequo judicio turpiter stimulari in sum, nil utile, sed totum vanum, turpe et incommo-
alterutrum sentiebant. dum agere novit. Quae inanitas praecipue ad interio-
Ex tunc ergo in nobis concupiscentialis inobedien- rem pertinet hominem, ad deterioris videlicet affe-
tia regnat, quae etiam nolentes ad motns nos inde- " ctus ipsius partem, cum longe a Deo cogitatio ejus
coros iuvitat. In his igitur qui chaos viiioruin devi- et cura versatur, et aut otiosum prorsus est, aut
tantes, prineipia conversionis benevolendo fecerun!, noxium quod meditatur. Cum ergo sit in vagabundo
Deus coelum et terram creat, qnia Spiritum, id est cordis appetitu inanitas, et a divino, ul ita dicam
rationem, et terram, id est carnalem affectum qua> semine miseranda sierilitas, restat ut sequatur ne-
prius confuso in corde fidelium commista ferebantur cessario in operum bonorum exhibitione vacuitas.
ordine discernit et suscitat, et coelum quidem supe- quia valde mirum esset, si vitalem snccum arbor a
rius statuens, cujusdam ei principatus dignitalem radicibus perdidisset, et arefacla introrsum folia.
tribuii, de cujus nutu lerra cum suisomnibus spe- fructusqne produceret. Terra ergo primo inams inte-
rare debeat. Sicut enim de coelo lumen infunditur rius, tt vacua ab utilitate exterius. Qui de terra
et ex discursu nubium ubique terrarum pluviae mi- est, ait, de terra habet esse, et ideo habet de terra
nistrantur, ex quatuor quoque ventis coeli terra per- loqui [Joan. iii, 31), quia si conderet homo quid a
flatur, ita de ratione, quae summa nostri pars est, se habeat, nil quod absente Dei
prorsus invenit, nisi
intelligentiae, rectae intentionis discretionisque cla- gratia asinum juvat. Quid enim est homo, non dico
ritas procedit, in ea Patrum antiquorum ccplestes sine ratione, sed sine Deo, qui clarilicat rationem,
r
enubilantur, servantur et aliis tradendae sententiae, nisi pecus? Ratio namque nisi amori divino adjuncta,
ex quibus cum compluti, et alii fuerint, sui etiam versutia potius saecularis et diabolica
dicenda est
corporis terram, id est omnes sensuum suoruin par- quam ad aliquid boni valens prudentia. Haec cum,
tes, hac spiritualis scientiae plenitudine ad bonis Deo inspirante, legem juxta Apostolum spiritualern
operibus fructilicandum irrigat, et quatuor spiritua- scit et ampleetitur, carnalem tamen affectum pati-
libus, principalibusque virtutibus, prudentia scilicet, tur, subjecta non volens (/ Cor. vn, to)
vanitati
justitia, fortitudine, temperantia quidquid vitiosi est unde quod operatur non intelligit, id est non ap-
el
humoris, quasi cujusdam aurae potentis impulsu abs- probat, non diligit. Per spiritum enim, id est ra-
tergit et siccat. Sicut enim, si bene aitendas, terra lionem, qua? cum Deo sentit, et ex Deo, et cum
nihil pene est, nisi de coelo quidquid boni gignit ac- Deo videt, attendit bonum, quod lieri convenit, desi-
cipiat, ita corpus nostrum omni sterilitate boni et derat facere, sed caro renititur, et venundatur, id
miseria peccati squalidum remanet, nisi ratione re- est alienatus homo a potestate sui per consuetudi-
gatur. Ratio vero nihil aliud est quam intellectus, nem peccandi,quod non vellet per spiritum facit
ex quo Dei et angelorum similes eflicimur, quo ea per affectum. et ex eo quod invitus facit, ex hoc
quaeDei sunt sapimus, quo eliam solo in vita hac a rj ipso lrgi Dei quoniam bona est, consentit.
bestiis differimus, hoc anim.ilitatem noslram, id est Et, ut probetur magis haec terrae iHanitas, addit
carnalitatem, quam cum bostiis habemus commu- ibidem Apostolus. Nam cum dixisset: Nunc autcm
nem, regere et ordinare debemus. non operor ego illud, sed quod habitat in me peccatum
Habemus igitur coelum in nobis, quo in ccelestia (Rom. vn, 17, id est non ex mea rationali volun-
suspiremus; habenius e contrario terram, qua ad tate procedit, ut malum faciam, sed ex necessitate
appeienda infirna pecorum more demergimur. Ilaee pravae consuetudinis, adjecit : Scio enim quia non
sibi, secundum Apostolum, invicem adversantur, habitat inme, hoc est in carnc mea, bonum (Ibid. t8).
ut quae bona cupimus facere, saepius non possimus Omnis enim creatura sine Deo, in quantum ad ve-
Gal. v, 17). Cum itaque ad Deum convertimur, ra- rum esse periinet, nihil est, e:, si expers sit summi
tionem, quaesub affectu carnali quasi ancilla ordine boni, per se nunquam bona esl. Omnis autem na-
praepostero, et valde perverso jacebat, erigimus, et tura quia a Deo lit, bona est; diabolus enim, secun-
contra eum, qui servili audacia dominae suae insur- dum hoc, bonus est, sed ex suo pessimus est. Unde
rexerat, perpetuum certamen exercere proponimus. verum quia lerra, quantum ex se habet, inanis
est
Tunc ergo primum in nobis ccelum ac terra crea- est, nulla utilia cogitans: vacua est, nihil idoneum
35 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARI.E DE NOVIGENTO 36

usui fruclificans. Innnis crgo iuterius, vacuaexte- A praemittitnr, incomposita subinfertur. Nisi enim in-
el

r j, is
tuitum suifi internae consideralionis aliquis amittat,
Dicunt auctores nostri quod in veteri translatione nunqnam ad exteriora mala, et incomposita, ct
non dicitur inanis et vacua (Gen. i, 2), sed invisibi- inordinata opera procedit. Sicut namque caecus ea

Us ct composita. Quod optime moralitati consonat. quae corpori suo adhaerent, vestes scilicet suas ct

Mensenim hominisin peccati profunditate constituti, raetera disponere nitide ac decenter, et sordes ap-

cum pcr consuetudinem peccandi ad reprobum sen- positas evitare nescit, ita is qui mentis per viiia

sum pervenit, ila amore vitiorum quibus assuelus caecitatem incurrit, actus turpes et indignos, quo-

est, ut omnino seipsum attendere

praegravatur, rum studio fiagral, interius moderari penitus nc-
nesciat, qua corporis dcbonestatione ct animae
et in quit. Legitur apud Salomonem : Uomo apostata, vir

perditione jaceat prorsus non videat. Talis est enim inutilis graditur ore perverso (Prov. vi, 12). Nisi

reprobus sensus, ut in tantum mentes periturorum enim introrsum a Deo apostatasset, ad incongruos
excaecet ut, cum sint in fetore miseriaque et om- ac reprobos gestus exterioris hominis non venisset.
nium videntium despectu aclhorrore positi, beatos
se Caveatur igitur primum caecitatis occasio, ne forle
se solos ct vcrc ab aliis honorandos pro sua prospe- supcrveniat obscenorum operum efiusio.
" Sed unde haec prodeant, vigilanter, sermo divinus
ritate et bonis proventibus, quibus super alios feli-
ces fore se gloriantur, aeslimare audeant. Hi sunt de intimat. Et tenebrx erant super faciem abyssi. Potest

quibus Salomon ait : Lxtantur, cum mate fccerint, et ad litteratn dupliciter ita dici ; Et tenebrx erant super

e.rsultant in rebus pessimis (Prov. n, 14). Quod ma- fac.iem abyssi, id est super profunditatem aquarnm
xime sensus reprobi proprium est. quae proprie vocatur abyssus : vel supcr faeiem
Antequam ilaque Deus inter coelum, ut supra abyssi, id est plusquam in abysso. Abyssus allegorice
diximus, distinguat et terram, terra erat invisibilis. mens humana dicitur, quae quantae sitquamque
quia antequam in corde cujuspiam criminosi discre- incomprehensibilis profunditatis, omnis homo novit,
tionis gratiam daret, affectus carnalis quamsordidus, cui inscrutabilem altitudinem, inslabilitatem fluclus,
quam exsecrabilis esset, non Deo, quem nil latet, perturbationcm sui cordis experiri contigit. Evenit
sed sibi ipsi, qui patitur, penitus invisibilis est; enim etiam in bonorum cordibus, cum caro adver-
quia sicut ebrius quod patitur nescit, ita vitiis plenus sus spirilum. et spiritus advcrsus carnem confligit

quid honestum, quid non honestum discerncre

sii (Gal. v, 17), ut in tanta densitate cogitationis sit

nequit. Sicut namque vivus et mortuus, si aliquo in animus, ut ipse vix in seipso deprehendere possit,
loco sint positi, vivus quidem mortuum videre po- in quo sit statu, utrum sequatur lmpetum carnis,
c
lest, sed mortuus vivum non potest: ita homo an impctum spiritus.
quispiam, cujus rationaliter animum viget, vitia Legat qui vult plenius id nosse beati Augustini
quam detestabilia videre potest; qui vero in pro- tractatum super abyssus abyssum invocat (Psal. xi.i,

fundum malorum jam venit, et jam contemnit atque 8). putamus est ba-
Et in cordibus iniquorum quod
desperat, quid sit virtus, quid modestia, quid bona rathrum, qiuo tenebrarum immensitas, si mentibus
eaetera non considerat; furor enim est illis, scilicet electorum tanta inest obscuritas? Si supcr humum
peccatoribus, sccundum simUiludincm serpentis, sicut populi Dei juxla prophetam ascendunt spinx cura-
as)>itlis surdx et obturantis aurcs suas (Psal. lvii, 5). rum saecularium, ct veprcs dcsideriorum carnalium,
Furor est reprobus sensus, qni in amentiam versos r/tianto magis supcr domum gaudii civitatis exsultan-
irrationabiliter et, ut ita dicain, porcine vivere mise- tfa? (Isai. xxin, 13.) Quod est dicerc : si Iii, qui nil

ros cogit. Qui secundum similitudinem serpentis, aliud in hoc mundo charius habent quam suam a
videlicct aspidis, cst, quia sicut aspis, cum prae- Domino flere peregrinationem, tlere saeeuli praesentis
senseril incantatorem, alteram aurium terrae affiigit, aerumnam, molestias et tumultus, nebulasque ani-
alteram vero cauda obdurat, nc incantantis carmen morum patiuntur, quanto gravius illi qui totis
obaudiat; sic isti cum verba sacri eloquii, aut cujus- n praecordiis flagitia sitiunt, avaritia anhclant, libidi-
libet praedicatoris audiunt, quae decontemptu volu- nibus sordcnt, mvidia tabescunt, superbia turgent':
ptatum proferunt, mox ad memoriam pristina sua Ex his itaque tencbris [illa, de qua supra tractavi-
dclcctamcnta reducunt, quibus quasi cauda aurem niiis, invisibilitas ct incompositio oriuntur. Sed sunt
rordis obducunt, ct praesentia quibus fervent et in- quidam, 'qui licej Babyloniam hanc, id est mentis
biant pariter atlendunt, quibus totum suum intelle- confusioncm pcr scelera multa inciderint, lamen
ctum in terrena deprimentes, contra Deum se vo- quiddam rationis residuum, quasi cx grandi igne
cantem obslruunt. scintillam retinent, cx qua miseriae illius pavendam
1 1 Ili lerra invisibilis sunt, quia seipsos in qua nimium voraginom, in qua demersi sunt, conside-
Ii"sic sunt pensare non norunt : repleti namque ini- rarc vahMit. El cumsint aliqui prorsus exstincti, qui,
quitatum obscurati sunt terrae domibus {Psal. i.xxiii, ut dicitur in psalmo Dormiitnt in sepulcris (Psal.
:

ad proprias libidines, nil scire nisi

20), id esl proni i.xxxvu, 5), id cst prava consueludine sunt depressi,
quod carni dulce sit quaerimt, et ad divina videnda quorum Deus non esl memor amplius (Psal.
oculos aninii pcrdiderunt. Et quia nondum nec i.xxxvn, G), quos profccto ad propriae revocando
seipsos aspicere praavalent, jure terra <iuae invisibilis lumen cognitionis nunquam revisit; sunt tamen hi
 : : :

37 MORALIUM IN GENESIN LIB. I. 38

quos pnediximus, oculo etsi multum turbato, non A lux scilicot est. Sapiens enim Proposui, inquit, pro :

tamen penitus excaeeato, qui caput de abysso ele- luce habcre illam (Sap. vn, 10). Et alter Miserere :

vantes clamare, soleant De profundis clamavi ad

:
noslri, ait, Dcus omnium, et respice nos ct ostende

te (Psal. cxxix, 1), et caelera. His convenit quod nobis luccm miscralionum tuarum (Eccli xxxvi, i).
sequitur. Et exponcns quam Iucem adjecit Et, id est, im- :

Et Spiritus Dei ferebatur super aquas. Aqme in sacra mitte tintorem tuum super genles, qux non exquisie-

pagina aliquoties voluptates carnis signilicant. Unde runt te (Ibid)., 2), id est super vitia nostra, qiue non
et in Evangelio spiritus de homine exiens per loca permittunt a nobis exquiri te. Ut cognoscant (Ibid.),
inaquosa ire dicitur (Luc. xi, 24). In diluvio igitur id est ut cognoscere nos faciant, cum evicta ac de-
aquarum multarum (Psal. xxxi, 6), id esl in fluxu pressa, te opitulante, fuerint a nobis, quia non est
multorum carnalium desideriorum constitutis men- Deus, nisi tu? (Ibid.) Sed videndum est, cum supe-
tibus Dei Spiritus superfertur, quia adhuc igniculo rius dixerimus, eosqui vitiisopprimuntur, timore suae
discretionis vivente considerat infelix animus quas perditionis urgeri, unde iste timor sit melior qui a
patitur miserias; et sicut de rege Babylonis legitur nobis appellatur lux.
quia coram Sedechia rege Juda filios ejus occiderit Sunl qui timent, ne in suis deprehendantur fia-
Jer. lii, 10), ita, dum quisque attendit a diabolo
B gitiis, qui timor magis ad male agendum incitat,
per vitiorum immissionem opera sua bona interfici quam retrahit. Sicut enim poeta de talibus ait
et destrui, cum quanto rugitu hsec aspiciat dici non \Quoque magislegitur, tectus magis sestuat ignis.
potest, quia se videt omnino perire, dolet malletque Sic et nos secundum eumdem sensum possumus di-
mori, et lamen contra insitas medullis concupiscen- cere, quia quo occultius peccatum committitur, eo
tias et consueludines non valet ullo modo resistere. vehementius in animo committentis desiderium ex-
Sub persona horum multa in suis lamentationibus citatur. Nam, quod latenter fit et quod prohibetur
Jeremias propheta deplorat. Sunt qui ollis carnium ne fiat, libentius perpetratur, Nam concupiscentiam,
delectantur in iEgypto, et exerceri sponte sua ope- ait Apostolus, nesciebam, id non adeo gravem
est
ribus Iuti et lateris; sed sunt rursus alii qui coacti expertus eram, nisi lex diceret Xon concupisces
:

ac moerentes ab exactoribus urgentur ad sordida et (Rom. vn, 7). Dicit etiam quidam Sapiens: Timor
fragilia opera, quae signantur per lutum et laterem, nihil cst nisi praesumptionis adjutoriwn (Sap. xvn, I I),

et Pharaoni, id est diabolo, famulantur inviti, qui scilicetquia cum in animotimore quis aestuat, aestus
clamant cum Psalmista ad Deum : Misercre mei, Do- ipse ;
qui de servili totus timore constat plus ad
mine, quoniam inveteravi inter omnes inimicos mcos effectum sceleris provocat quam retardat ; et est
(Psal. vi, 7). Quorum Deus interiorem gemitum au proditio cogitationis auxiliorum id est ostendit, quod
diens educit vinclos (Psal. lxvh, 7) funibus crimi- ipsis perversis cogitationibus ad malum anhelanti-
num, ad hoc ut sint in fortitudine pravis suis moti- bus timor ipse auxilietur, scilicet vires prsebeat. Ti-
bus resistendi; similiter eos qui exasperant (Ibid.) ment itaque deprehendi, timent proditioni etiam
ad hoc erigit, ut cum David audire debeant : Inveni suae aliqui, sed quia ex gratia Dei non est, quia ex
viros secundum cor meum (Act. xiu, 22), quorum amore non constat, vitiorum ardorem non superat.
perire facit memoriam iniqnitatis cum sonitu bla- Filii Israel ptenas quas lex minabatur timentes, nec

sphemiarum, quibus adversus Deum solebant per- metu poenarum, nec carnalium praemio promissarum
strepere, qui verlit impios, et jam non sunt impii, a legis praevaricatione teneri poterant, quia nullo
et habitantibus in sepulcris oblivionis exclamat Dei amore ad bene agendum animos applicabant,
Lazare, veni foi^as (Joan. xi, 42). Id est pestilentem sed totum coacti serviliter non spiritu adoptionis
illam peccati lemulentiam digerens 1« a?stu acer- agebant. Timor ergo ille quem dicimus iux est, qui
rimo poenitentia? edormisce, et qui quasi mortuus, et tcnebras obscenae cogitationis discutit, et pariter
excors et elinguis in barathro vitiorum jacebas oc- ad amorem virtutis accendit.
clususvem, id est accede ad eum qui te vocat inte- r> Qui igitur primo sine fructu de suo torpore do-
rius per peccati deplorationem ; ut foras, id est in lebat, de quo se excutere non poterat, quia sine
aperto jam prodeas per bonorum operum exhibitio- luce gratia coelestis erat, jam dolet, nec dolor va-
nem. Ipse namque videt afflictionem populi sui, et cuus est, quia unctio sancti Spiritus, quae eum do-
descendit, id est compatitur ad miserendum eis, et cot de omnibus et rohorat, adest. Antiqui quando
dicit eis exercebantur ad pahestram, ungi consueverant,
Veus. 3. — Fiat lux et facta est lux. Qnod ergo ideo videlicet ut per nuda, et ex unctione madefacta
dicimus debere intelligi per lucem, nisi illud primum corpora labentibus ejus, qui colluctabatur, manibus
bonum, quod his qui convertuntur ad cor (Psal. minus teneri luctator posset. Nudi aulem, id est a
lxxxiv, 9) datur. Qnid est autem primum bonum, saecularium rerum amore praepediti [/"., expediti]
nisi timor Dei, qui dicitur initium sapicntixl (Psal. et uncti, id est divinae dilectionis dulci suavitat» 1
cx, 0). Sapientiam vero lucem non uno,
appellari delibuti, diab)lo duellum indicere jubemur, cujus
sed multis Scripturarum locis adverlimus. Quod si tanlo minor est fragiliorque in pugnando constan-
ipsa lux est, et initium ejus timor Dei est, timor tia, quanto fervidior in corde poenitcntis invenitur
pr.ifeck», qnia pars ejus est, idem quod totum est. compunctionifi gratia.
 30 V. GUJBERTI ABBATiS S. MARLE DE NOVIGENTO 40
Vers. 4. — Faeta autem luce, Vidit Deits quod A et esnrientes bonis exsatiat, et vincnla tentationum,
csset bona. Quid est vidit Deus, nisi quia videri feeit? quae Deo ad horam secedente ingruere solent, sui
Dicitur et de Centurione: Audiens Jesus miratus Spiritus redeuntis igne dissolvit. Quid quod
illud,
est (Luc.vn, 9). Unde miratus est, per quem omne anima nostra omnem sacrae lectionis escam, de qua
mirum creatum est, praeter quem nihil mirum est, vires eompunctionis hauriebat, ita aliquando abomi-
nisi quod mirum voluit nobis ostendere, quod ad natur, ut usque ad portas mortis (Psal. cvi, 18). id
commune exemplum a fideli homine dictum est, est vilia per quae itur ad mortem appropinquare
Vidit ergo lucem quod esset bona, id est videri fecit, videatur. Sed ille qui tentat nos, non ut perdat,
quam bonum esset, timori et amori mentem man- neque ut sciat, sed ut scire nos faciat si diligimus
cipare divino. In deliciis et voluptatibus educati eum, mittit verbum, id est saporem verbi sui in
quid sit miseria nesciunt, et in squaloribus ac nos, et sanat, cripitque de interitu (Psal. cvi, 20).
spurcitia enutriti, qnid sint deliciae ac felicitas ne- Haec Deus in nobis agit, ut bona ex ipso, mala ex
sciunt. Quid boni habeat sanitas, langiior ostendit, nobis nos habere noverimus, et sic inter lucem et
ait quidam cognoscimus quid habuimus, postquam
; tenebras dividimus.
habere desinimus. Cum igitur post innumera flagi- Vers. o. Appellavitque lucem diem: et tene- —
tia ad Deum revertimur, et vitia in virlutes com-
B bras noctem. Est quaedam summa lux,
quae illumi
mutamus, tunc primum animadvertimus, in quo natomnem hominem (Joan. i, 9), rationem scilicet
pestilentiae barathro jacuimus, et quo vehementius cuique dando. Appcllat itaque, id est eligit lucem,
de perpetrato facinore erubescimus, tanto copiosius cujusque scilicet hominis rationem, eam faciendo
ad priorem vitam boni operis novitate contegendam diem. Quomodo diem ? Dies, ut ait quidam, est sol
aestuamus. Et non modo timor est, ne deprehenda- super terram, sol sub terra nox est. Ratio igitur
mur in viliis, sed etiam si impune peccare liceret, nostra si velit esse lux, sicut esse debet, solem sibi
amore justitiae semel praegustatae jam peccare nolu- praeponat, id est terrena desideria amore et exem-
mus, qua? ad praesens in tantum nos remunerat, ut plo Christi deprimat, ut dies eliam dici queat nox
;

etiam metu jam perditionis abjecto securitatem enim iniqui non essent, nisi Christum atque ratio-
gloriae eonsequendae tribuat. Sequitur: nem suam inlimis cupiditatibus supponerent. Appel-
Et divisit inter lucem, et lenebras [al., Etdivisit lare sicut vocare accipi in Scripluris bifarie potest.
lucem a tenebris]. Quid est divisit nisi discretio- In bono Vocavi ex nomine Bescleel (Exod. xxxi, 2j.
:

nem habere inter vitia virtutesque docuit ? Quanto In malo Vocavit famem super tcrrain (Psal. civ,
:

enim arctius virtutum custodia persistimus, tanto r 2, )> et afTatim alias. Vocat tentbras noctcm, quando
in
perspicacius his contraria quaelibet cognoscimus, eos, qui pnepostere vivunt, et voluntarie peccant,

13 Sed alia est qnaedam valde notanda discretio, tradit in noctem, id est in reprobum sensum (Rom.

qua scilicet acute et indesinenter attendere debe- i, 28). Vocat autem in quantum venire permittit, ut
mus, quid ex nobis, et quid ex Deo habeamus (// est : Et ne nos inducas in tcntationem. Rectus vero
Cor. iii, o). Quod mirabili arte pietas nobis divina vitae modus est, utcarnis motus subjiciantur rationi,
saepe insinuat. Nam in nostrae conversionis initio at ipsa ratio primum subdatur Deo.
tantam lacrymarum ubertatem, tantam orationis Et factus [al., juxta Vulg. Factumque] est vespere,

nobis Deus plerumque largitur instantiam, utjam ctmane dies unus. Quid est vespere nisi adversitas,
humanam nobis videamur transgredi naturam, et quid mane nisi prosperitas? Exitus, inquit matutini
imitari contemplando angelicam. Quod cum aliquan- in vesperam, et vespcre in matutinum delectabis [al.,
diu nobiscum agitur, de nostro profectu supra juxta Vulg., Exitus matutine et vespere delectabisj
quam justum est gaudere intra nos praesumimus. (Psal. lxiv, 8); id est delectabiles facies, quia di-
Sed Deus nostram mira dispensatione retundit su- ligentibus Deum Spiritus omnia cooperatur in bo-
perbiam, et nos qui erraveramus in solitudine, id nnm, sive scilicet in adversis, sive in prosperis. Ve-
est Deo irrationabiliter, et bestialiter vixera-
sine rj spere igitur et mane fit dies unus, quia sancti sive
mus, ad viam quaerendae civitatis, cujus artifex est malis prcmantur, sive honoribus cumulentur, idem
Deus (Hebr. xi, 10), postquam sua gratia reducit sunt, et semper in eis perseverat idem splendor
dicens Non habetis [al., juxta. Vulg. hnbcmus] hic
: divinus.
manentem civitatem, futuram inquirite {inquirimus] Potest et aliter dici. Factum est vespere et manc
(IJcbr. xiu, i\). Et aliquid supernae dulcedinis prae- dies unus. Vesperum habemus in pnesenti, quia,
gustare facit, sublrahere solct gratiae ubertateni, et etsi bene vivere contendimus, nihil tamen perfecta?
esurire, et sitire interiori siti ac fame, ct in malis claritalis habemus : cx parte enim coynoscimus, et

permiltit tabescere, sed totum eruditioni nostrae, ut ex partc prophctamus (I Cor. xm, 9) ; in quibusdam
ostendat nobis quod ipseait: Quia siue menihilpo- enim ct humana ignorantia, et tentationum violen-
testit facere ? (Joan. xv, 5.) Et tamen non nos dere- tiacaligamus, in aliquibus veroel divina cognitione,
linquens usquequaque (Psal. cxvhi, 8), cum ad se et usu experientia» quasi quodam lumine sufTundi-
qufflrendum, sicut sponsa in Canticis pcr noctes mur. Vespere ergo nunc habemus, mane in futuro,
dilectum qnserere dicitur in lectulo [Cant, m, l), unde licet incongrue ad litteram, ad sensum tamen
Intentoa el vigilantes viderit, animas tandem inanes optime primo vesperp, dehinc mane ponitur, quia
*1 MORALIUM LN GENESIN LIB. I. 42

per exercitium quod corruptibile aggra- A nesta gerendnm subministrat, et in nostra faciens
corporis,
vat animam pervenimus ad matuti-
(Sap. ix, 15), mlirmitate virtutem, quidquid in nobis fragile ac
nam supernae intclligentiae claritatem. Dicitur nam- vetus est, solidat etconfirmat. Huic, inquam, annexa
que Deo Dies super dies regis adjicies? (Psal. i.x, 7.)
: mens nostra sumpto ex ea adipe interiori, et exte-
Dies modo nobis in hujus saeculi vespere sunt, in riori pinguedine lit ratio. Raiio autem ab eo quod
qnibus Deo servimus, sed his snperadjiciuntur alii, est ratum, id est, firmumdicitur, quia nil eo lirmius,
quibus jam indefectibili luce innovati ipsi nostro quod cuni ratione fit. Raiio vero, nisi supernae illi

regi Deo famulemur, et hi tamen unus dies sunt, sapientiae innixa, tota versipellis, noxia ac perversa
quia unum efiiciunt, uni videlicet obsequium Deo est, nec etiam ratio dici potest. Firmamentum ita-
reddunt. que lit, quoties divinae prudentiae se adjnngii, quia
Potest rursus idem dies unus timor intelligi, qui ex ipsa vires sumit, quibus superiores aquas si-
quidem, ut supra diximus, initium sapientiae (Eccli. tiendo sustineat, et inferiores sub dominio rationis
i, lfi) cum sit, et ex amore constet, in adversis ac deponat. Snperius nainque spiritualis seienliie my-
prosperis idem nos semper illustrat, et primus quo steria non tam localiter, quam, ut sic dicam, men-
ad sapientiarn perveniatur gradus esse dignoscitur. taliter habemus, ad quae bibenda, imo totis su-
Unus autem idem dicitur quia primus est. genda desideriis inhiarc debemus, quae coelesti nos
Vers. 6. —
Dixit quoque Deus Fiat firmamcntum : institutione informent, mores a?dificent, vitia se-
in medio aquarum, et dividat aquas ab aquis. Aquae dent, augeant exercitia, fastidiis obstent, invitent
multoties in sacris litteris scientias signiflcant, ut praemiis, suppiicia suggerant, et contemplationis
est : Sitientes, venite ad aquas (Isai. lv, i); lioc in acumine omnis veritatis educant altitudinem.
in
bono; et Aquse furtivse dulciores sunt (Prov. ix,
: Superius, inquam, non per localitatem, «ed per di-
17); hoc in malo. Geminam enim esse scientiam gnitatem. Unde Apostolus Qux sursum sunt qux- :

satis liquet, alteram divinam, saecularem alteram. rite et sapite 1). (Coloss. m,
Subterhabemus vitae
Saecularem quidem delinit apostolus Jacobus terre- s^cularis bona corporis exquirere,
astutiam quae
nam (Jac. m, 15), id est terrenis inhiantem, anima- animae negligere, fraudes jurgiaque amara, et quid-
lem, id est ea sola, quae bruta animalia 14 appe- quid saluti contrarium est appetere pra dicat ae te- j

tunt, exquirentem. Diabolicam ilbid ) vero dicit, nere. Horum duum media ratio currit, quae a su-
quia ad hoc solum vacat, hoc triumphum, hocque periori armata contra inferius tam lideliter ei quod
gloriam deputat, ut alios decipere valeat, ex aliorum sibi praeest, et a quo suflicientiam constantiae ac-
damnis sua lucra efliciat, ex pauperum lacrymis « cipit, adhaerere contendit, quantum sub sui juris
opes congerat, ad ultionem sui caute alteri malum arbitrio animalitatem, id est corpus suuni , et
intligat, et, quod pejus est, gratis mala perpetrat, ea quae prudentia carnis, quae ab Apostolo mors
et se audacler perpetrare exsultat. Haec sapientiae (Rom. vin, 6) dicitur, a se exigit, habere subdita
nomine in Soripturis valde abusive appellatur, sicut cupit.
lex, sicut cum bona seraper esse de-
judicium, qua3 Per hoc itaque firmamentum aquae supercoelestes,
beant, aliquando tamen dicuntur lex mala, judicium id est, ut ita dicam, superrationales et inferiores, ad
pravum. Sapientia autem quse dcsursum est (Jac. infima videlicet nos devolventes dividuntur, quia
iii, 17), priino, ut idem ait, pudica est (Ibid.), quia ex Dei amore firmatum nostrae mentis ingenium, et
ex sua pulcbritudine nulli praeter Deo soli placere superno intellectui se subjiciendo aspirat, ut decet,
amore adulterino desiderat, cui vitio tota sapientia, et indignis afieetibus se praefert, ut dominum aucto-
imo ut rectius appellem astutia, vel versutia humana ritate qua debet. Talis ejus esse debel vigor atque
commilitat. Deinde pacifica (Ibid.), quia non verbo- integritas, ut quidquid ad divinam sapientiam atti-
rum strepitui vel litibus instat ; sed, se tranquille net in verbo, aut opere pro nulla spe commodi ali-
regens, aliorum sibi benevole corda conglutinat. cujus temporalis ab eo liat, et si aliquid, etiam pro
Modesta (Ibid.) est etiam, quae nihil nos indiscrete rj c.orporis sola necessitate, aut etiam non necessitate,
facere sinat. Suadibilis (Ibid.) quoque dicitur, ut sed prava voluntate fit, id se inepte ac fallaciler
obstinationem penilus fugiat, et fac:le rationi ob- pro divini obsequii studio facere caecus sui ipsius
temperans nulla credenda diseredat, quae tantse arbiter non credat. Ita mihi interaquas firmamcntum
polentiae est, ut absque ea nemo quidquam virtutis consistere debere ac posse videtur; sed idem fir-

efiiciat. mamentum a Deo vocatur ccelum, In ccelo mysteria

Duobus autem modis accipimus sapientiam. Sa- multa clauduntur, quod menli non immerito nostrae
pientiam Dei dicimus Christum (I Cor. i, 24), qui assimilatur, ubi quidquid animae saluti, remedio
per qucmdam ait sapicntem Ego ex ore altissimi: atque consolationi aptum est, quasi in thesauro
prodivi (Eccli. xxiv, 5;. Sapientiam etiam rationa- usque ad opportunum, quo res exhiberi
tempus
bilitatem ac intcllectualitatem a Deo iu angelis et illud exigat, custoditur, quod plenius supradiximus,

hominibus creatam, quae dicit Ab initio et antc : cum de ccelo ac terra ageremus.
sxcula creata sum {Ibid., 14). Hanc in nobis illa ex y ERS 8. .
—
Factum est ergo vespere, ct mane dies
ore Dei prodiens sapientia creat, quae nostro adjun- secundus. Primordia nostra secundum beatum Gre-
cta animo vires ad veritatem cognoscendum, et ho- gorium mista sunt mali>; et licet mane nos iliu-

Patroi,. CLVI. t
 ,
:

43 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARLK DK NOVIGENTO

minet pia* erga Deom devotionis, creberrime tamen A modo videat, id est videri faciat Deus bonum, quod
involvit obscuritas imo naturalis, consue-
pristinae. vitari et nobis vult deceptorium malum.
credi a

tudinis. Obtenebrascit animus ex vitio terrenae mo- Apostolus clamat Miscr ergo homo, quis me liberabit
:

lis, ne superbiamus ex gratia, Deo id dispensante de corpore mortis hujus ? (Rom. vu, 24) et nos ter-

pro nobis, sed rursus irradiatur ardore compun- tiones quas ferimus, pugnae carnis in spiritum, et
ctionis, baraihrum desperationis aut
ne defluat in spiritus in carnem (Gal. v, 17) bonum putaremus?

criminis. Sicque, dum alternatim aseendendo usqne Et si bona utcunque agimus, quia in fluctu, et
ad ccelos el deseendendo usque ad abyssos, manu peccati periculo semper sumus, ut illa Noe columba,
superna remigante deducimur, fit ut per haec discri- quia bic requiem non habemus, ad Noe, id est
mina ad hoc, ut simus sine discrimine et timore Christum, qui reqniescere nos faciat, suspiremus.
etiam discriminis, ad vitam scilicet caelibem venia- Et recte die secundo quia bonum sit non videmus,
mus. Et is dies secundus est, quia a timore, qui pri- quia postquam primi diei in paradiso habiti, in

mus gradus est, pietas secundus est. Pietas autem protoplasto perdili gloriam amisimus istuc devoluti
ad Dei cultum pertinet, ut tst illud Apostoli So- non bona reperimus. Quod satis apte signat
: dolores,
brie, ISe/ juste, ct pie vivamus (Tit. n, 1). Quod Sabbato paschali post Alleluia tractus qui cantari
in

SGbrie in nobis, juste ad proximum,

" solet, qui laborem
sic exponitur : sseculi hujus post laetitiam para-

pie ad Deum. Unde et impii proprie dicunlur alieni disi nos incurrisse docet.

a fide. Qua? vero major pietas, quis ex nobis ad Veiis. 9. Dixit vcro Dcas Congregentur aqux — :

Deum major affectus esse potest, quam totam men- qux sub coelo sunt in locttm anum, ct appareat arida,
tis intentionem in divinae sapientiae sinum reclinarc, Aquse, qiue sub ccelo, sunt saecularis versutia, quae
et nos in hujus mundi negotiis, in quibus se quidam in solis negotiis forensibus et ad decipiendum
plurimum valere et sapere gloriantur, imbecilles et maxime callet, et sub jugo tamen intelligentia1

fatuos facere? Is post Dei timorem idoneus et com- nostrae restringitur. Hae congregantur in locum
petens valde gradus est. unum, quia lotae Deo, qui locus noster est, in quo

Sed quaestio gravis hic oritur, cur cum pridie vivimus, moicmur et sumus (Act. xvn, 28), velint

et reliquis sequentibus diebus dieatur : Vidit Deus nolint, sollicitudines nostra?, qua? vagae et instabiles
quod csset bonum, bodie praetermittatur. Sed scimus antea diffluebant, servire coguntur. Loca Dei, imo
quod de diabolo dicitur quia in veritate non stetit locus fideles quique in Scripturis dici solent, sed
qui quandiu summae veritati inhaesit, in quantum
multo magis proprie Deus, extra quem nec nos, nec
est, veritas et ipse fuit. Qui enim
illi conjunctus q aliquid est, locus noster vocatur. Qui quia quos
adhserct Domino, uuus cst Spiritus (I Cor. vi, 17). Et excipit. sibi viviflcat, unus recte dicitur. Tota autem

de eo in Job scribitur : Babitent in tabrrnaculo ejus, nostra , quam de saeculo possidemus, prudentia,
scilicet impii socii ejus, quinon est (Job. xvnr, 15). tunc plene ad Deum convertitur, cum ad agendas
Quis est qui non cst nisi diabolus. qui in quantum a ecclesiarum causas , et extrinsecas curas, quas
vero esse decidit, jam esse etiam destitit. Quomodo litterati viri minus scire amore
solent, zelo et

enim est, qui tam infeliciter est, imo qui aeternali- deserviendi bis qui contemplationi inserviunt, quo
ter in morte sine morte est. Quod idem et de nobis liberius Deo vaccnt, saeculares quique accinguntur.
sentimus, quia a Dei visione in primis parentibus II non ad decipiendos pauperes suo jam utuntur
i

lapsi sumus, de veritate in vanitatem devenimus, ingenio, sed aurum et argentum quod de .Egypto

et veraciter perdidimus, nisi quod Dei sola

esse extulerunt, ad exstruendum Dei tabernaculum in so-
gratia nostro tamen sudore durissimo ac conflictu litudine, id est, extra turbas vitiorum devota mente

restitui credimus. Hinc dum ad glutiendam salivam expendunt. Hi sunt cilicia domus Dei, qui saecula-
capitis nostri, ad pnegustandam videlicet sapientiam rium curarum pulveres tolerant, ut hyacinthus, et
Conditoris nostri magnis suspiriis elaboramus, nos- purpura sanctarum mentium nibil exterioris in-
metipsos nobis valde conlrarios positos experimur, D quietudinis ferant, sed suo indesinenter proposito
et in salutis opere nemincm viciniorem, infestiorem- instent. Et appareat arida, inquit; per hoc namque

que bostem quam nos patimur. Conqueritur inde quod conscientia pridem fluida ad Deum constrin-
Psalmista : Quantas ostcndisti mihi tribulationcs gitur, terra cordis nostri a cogitationum superflua-
multas et malas (Psal. lxx, 22). Et alibi sub spe rum ingurgitatione siceata jam ferendis boni operis
futuri boni laetatur Pro diebus, quibus humiliatus
: frugibus apparet apta.
est, annis quibus vidit (Psal. lxxxix, 17), id est ex- VERS. 10. —
Et vocavit Dcus aridam tcrram, con-
pcrius est mala. Cum ergo dies mali sint (Ephcs. v, gregationes aquarum vcro appcllavit maria. Terra ab
16), et mundns in maligno positus (/ Joan. v, 19), humore carnalis petulantiae avaritiaeque levigata,
et hunc conflictum inferiorum aquarum, in quibus apta quidem cultui ac fructui est divino, sed con-
est Buperbia adversus superiores, quibus constat gregationes aquarum sub jure rationis non se volun-
bumilitas et sanctitas in valle lacrymarum, in lacu tarie cohibentes, amarissimos tentationum floctus
miseria*, saeculo scilicet praesenti toleremus, pro- in nobis exsuscitant. Unde
maria vocabulo valde et

pbetica apostolicaqne lingna hoc non vitarn ac cotigruo appellantur. Maria enim amaritudo inter-
patriam, sed exsilium mortemqne denuntiet, quo- pretatnr. Indeatrociom irarum, libidinura et aliorum
 MORALirM IX GENESIN LIB. I. 46

niotiium tempestates, qu;e dum animi imperio coer- A est, qui intelligentiae lumen ubique Scripturarum
eentur, quasi freti cujusdam fervor subbulliens 1G haberequeat: habent namque sacra eloquia corpus,
prosilire nituntur. Sed Dei pietas luijus pugnae exer- et quasi vesperam in integumento litterae, habent

eitia non irremunerata relinquens, videt, id est vi- animam et quasi mane in splendore moralitatis ac
deri facit a nobis, quam bona salubriaque sunt quae allegoriae.
agimus, et ex eorum consideratione ad meliora ge- Vers. 14. — Dixit guoque Deus Fiant luminaria
:

rendum, ipso aspirante, excandescit aniinus. Unde in firmamento cwli, et dividant dicm ac noctcm. Duo
suo invisibili nutu dicit, id est prosperum effectum ista luminaria Christum in Ecclesiam interpretari
bonis affeclibus tribuit. satisidoneum esf, secundum illud Dies diei eructat :

Vers. II. — herlam vi-

Germinet, inquit, terra rerbum (Psal. xviu, 2), etc. Christum quidem pro-
rentem et fazientem semen. Terra germinat herbcm, positum exemplo et imitationi fortium dicimus :

cnm cor cujusque fidelis ab omni lascivia mundi Ecclesiam vero in suis mediocribus membris junio-
sudum, verbi Dei semine conversationis initia emit- rum minusque potentium exemplar positam non
lit. Quae berba virensest, quia succo spei seternae absurde sentimus. Tolerabilius sane oculis iniirmis
vivit. Quidquid enim pro favore bumano fit, marci- est Iucernam sub lalerna atlendere, quam solis
dum ac sterile est. i>
jubar in suae spherae virtute videre. Solem namque
Et facientem, inquit, scmen. Semen facit quisquis in potestate diei tradit Deus, cum viris inlellectua-
id religiosi proposili, quod aggreditur, opere eflicaci litate praeditis contemplationis dona largitur. Vide-
exsequitur. Aut certe lierba virens, semen facit mus sane quosdam in utroque sexu virginitate pro-
cum qnisque id boni quod agere apud se incboat, fessa, mundanarum rerum possessionibus pauperiem
aliis etiam ex benevolcntia ut se aemulenlur praedi- Christi pra?ponere, Deo vacare. Porro sunt aliqui,
care non cessat. qui nec mundum nec caelibes vivere, ne-
deserere,
Et lignum pomifcrum faciem fructum juxta genus que ad plenum Deo vacare possunt Unde et lunam
suum. Quid per lignum pomiferum, nisi arduum vilae ac stcllas potestate noctis dat. Dat cnim nobis
in
insiitutum de piis ad sanctiora progressum.
initiis qui summa praesumere non audemus, nec Noe, id
Sed quid agit sanclitas, si de sua aliis nulla est est rectores, nec Daniel, id est c;elibes, imitari
probitate utilitas ? Per hoc enim quod in teneritu- possumus, ut Job bene operantem, misericordiae
dine exordii nostri bona, quae gustare cnepimus, studentem sectemur, et qui ad reclinatorium au-
libenter aliis propinarnus, fit pia Dei largitate, ut reum, id est ad beatam requiem per ascensum
proinde ad meliora provchi mereamur ; unde dici- purpureum, scilicet per martyrium pervenire non
'
tur: Fructum facicns juxta genus suum, id est Deo speramus, per media saltem propler lilias Hierusa-
lucrifaciens proximum. Genus nostrum natura hu- lem charitate constrata attingere valeamus. Qui
mana est. Juxta genus ergo nostrum fructilicamus, igitur Agnum illuminantem a montibus ;eternis
cum ejus, qu;e in nobis est donationis, docendo et quocunque ierit sequi (Apoc. xiv, 5) non audet,
orando participes et proximos facimus. Dicitur enim montes ab eo illuminatos attendat, et si non in
in Job Et visitans speciem tuam non peccabis (Job v,
: omnibus, vel in aliquo eos ut membrum Eeclesiae
24) quod idem est ac si
;
dicat : Facies fructum juxta censeri debeat, prosequi contendat. Post haec autem
genus tuum. Sequitur: cum liunt, videlicet cum hi ardua perfectaque eli-
Cujus semen in scmetipso sit supcr terram. Semcn gunt, illi leviora proponunt, dies noxque dividitur,
nostrum opera pro fructu coelestis
nostra, qua? quia in studiis quae quisque appetit, vitae qualitas
bravii hic jacimus, sunt. Quod scmcn in nobismet- declaratur.
ipsis habere jubemur, ne bona gerendo cum adula- Ut sint in signa, et tempora, et dies et annos, et
lorum fabulis ungimur, quasi palea exterius inventa illuminent terram. Signa et tcmpora quod dicitur,
favoris vento rapiamur. Sit itaque virtus nostra nil amplius valet quam si diceret, ut sint in signa
granum, non exeat cordis horreum. Sed non ita p temporum, ut est illud Patcris hbabat et auro, hoc :

inlerius fructus noster contegatur, ut ad exemplum est, aureis pateris. Christus et Ecclesia signa sunt tem-
proximi non prodatur : Sit super terram, id est, porum, quia quidquidegere vel agitur, aliud videtur
veniat ad corporalis operis evidentiam. Potest enim in re, aliud portenditur. Christus, el qui sunt ejus
et bonum lieri, et laus oblata contemni. Quae sequun- in praesenti dum vivunt, 19 mundi tolerant oppro-
tur praecedentium repetitio sunt. bria ac aerumnas, et si ab his qui saeculi pascuntur
Vers. 13. — Et factum cst vespere, et mane dics gioria requiratur, cur ista ferant, quia, inquiunt,
tertius.Quid tertius dies nisi scientia, quae post tempus nostrum nondum advenit, tcmpus autem ve-
timorem pietatemque ad sapientiam tendentibus strum sempcr cst paralum (Joan. vu, 6). Tempus
tertius gradus est? Nihil enim spirituali scientiae glorificationis sanctorum impraesentiarum non est,
magis competit quam saeculi astutiam reprimere, et quianon habent hic manentem civitatcm (Hebr. xm,
cum bene egerit, alios ad sanctitatis studium pro- 14), sed locum, quo ipsi qui aurum esse delegere
vocare. Scientia enim, juxta beatum Gregorium, conflentur, et ubi pressuris contundantur, ut in
pertinet ad doctrinam, sapientia vero ad vitam, cui templum Regis sine malleo exslruantur
securi et
satis vespere et mane convenit, quia rarus omnino (III Rrg. vi, 7). Tempus vero perversorum. dnm
 ;
: :

47 V. GDIBERTI ABBATIS S. MARl.E DE NOVICENTO 48

hic agunt, semppr in promptu est, quia nec deesl A instruunt. Non enim sumus noctis neque tenebra-
unde Iransitorie honorari possunt, si fortuna arri- runi, sed diei ac luminis (/ Tiiess v, 5).

serit,nec honoribus ipsi desunt. In malo autem et Vr:ns. 19. — Et factum est vespere et mane dies
in bono nomen temporis poni solet, et vulgo etiam quartus. In eo quod pnemitlitur et sappe dicitur
dici quibusque quibus sunt mala proventura felici- Vidit Deus quod
bonum, licet plura dixerimus,
csset

bus. Vos habebitis, inquiunt, tempus vestrum id praecipue fnotare debemus, quod dum suorum in
unde in psalmo : Et cvit tempus eorum in sxcula nobis munerum Deus incrementa largitur, et a
(Psal. lxxx, 16). Hic gloriae, illic habituri sunt nobis econtra quantos nos de quam nullis fecerit
tempus miseriae. Tempus autem post linem sseculi aspicitur, maxima in mentibus nostris huinilitatis
hnjus non est, juxta illud in Apocalysi Et tempus : summa generatur. Videt Deus quod bonum sit,
ultra non erit (Apoc. lx, 16). Sed tempus et sa?cu- quando quid fuimus et quid simus, nos humiliter
lum unimode solet poni pro eo quod est vita. Unde attendere facit. El ex ipsa coepti boni consideratione
aposlolus Ambulastis aliquando secundum sxculum
: animum nostrum ad meliora succendit. Unde cum
mundi hujus (Ephes n, 2). In psalmo eliam dicitur: Apostolo nos cogit dicere : Gratia Dei sum id quod
Posuisti sscculum nostrum in Uluminatione vultus tui sum'(I Cor. xv, 10). Dies quartus, gratiarum
(Psal. lxxxix, 8), id est vitam nostram. Usualiter spiritualium scilicet fortitudo gradus est quartus.
etiam de aliquo dicimus : Malum saeculum ducit ille. Quid enim magis animum roborat, unde amplius
Per hoc igitur quod Christus in diebus carnisfsuae fortitudo nutritur quam cum ipsum Deum electos-
probra potius appetiit quam honores, et Ecclesia que ejus attendimus prospera despicere, mundi
adhuc sponte paupertatem tolerat et labores, signum adversa nusquam formidare? Quod si extra disci-
est quod in his temporalibus bonis noluit defigere plinam sumus, et cum hominibus flagellari nolumus,
mentes, sed ad futura se extendunt, quae relro adulteri et non filii sumus. Fortiludo igitur
sunt obliviscentes (Philip. m, 13), quorum et fieri vespcre et mane in adversis et jocundis tantis
utpote aeternorum delectantur et conantur hae- palluletde exemplis, et mentium noslrarum vigori
redes. per ha?c foriiter excitato fastidii omnis cedat
Et dies, ct annos. Dies sunt singula? quaeque obscuritas.
virtutes qua? per manifestationem spiritus dantur Potest et per lummare majus ralio, per luminare
ad utilitatem, non modo geuera linguarum, vel minus voluntas, per terram carnalis affectus intel-
interpretatio sermonum, sed, quod salubrius est, ligi. Sicut enim a sole luna illustratur, et a luna

patieniia, benignitas , mis?ricordia, charitas, et n terra, sic voluntas nostra prorsus comparabilis
harum quamlibet attigit, diem habel
castitas. Qui lunae, quia nunquam in eodem statu permanet, et
qui vero omnium perfectionem habuerit, quod in saepe deflcit, nisi a ratione forli moderamine
apostolicis viris fuisse quandiu non discredimus, regatur, ad consensum carnalis appetitus, qui
etiam pra?sens durabit saeculum, etsi raros admo- semper sordibus inhiat, creberrime deducitur. Sed
dum tales: lamen aliquos non defuturos speramus quia sicut a patre filius a parasitarum societate
aut ipse est annus, vel polius habet annum. Sicut restringitur, ita illa spiritui parere compellitur, fit

namque ex multis diebus annus, ita ex multiplicj inde ut ipsum carnis motum et ipsa compellat
virtutum lumine vir quilibet dignoscitur constare quatenus sibi famuletur. Haecitaque ordinata modo
perfectus. Concinit huic sensui quod filia Job dies quo diximus. scilicet voluntate facta appendice
vocatur, et Job ipse plenus dierum obisse perbi- rationis, et carnali affectu posito sub imperio justa?
belur. voluntatis, necesse est ut haec cum stellis, id est
Veks. lfi. — Fccitquc Deus duo luminaria magna: cum omnium nostrarum claritate 18 virtutum
luminare majus, ut prxesset diei, et luminarc minus affigantur firmamento coeli, et videlicet, cujus
ut prxesset nocti, et stcllas. Facit itaque Deus Verbo, imo per quem Verbum ipsi facti et firmati
luminarc majus, quod illuminat minus, quia D sunt coeli, et quorum virtus est Spiritu ejus oris
Verbura caro factum sui cognitione illustrat Ec- (,Psal. xxxn, G).

clesiam, et Ecclesia sui exemplo et doctrina illumi- Vebs. 20. — Dixit quoquc Deus : Producant aqux
nat terrain, id est, terrenoruin terram amantiuin reptile animx viventis ct volatile supcr tcrram sub
conscientiam. Et stcllas. firmamento caii. Quid per repiile, nisi subtilis
Vihs. 17 et 18. — Et posuit cas in firmamcnto alacritas animorum ad intelligendas et penelrandas
cceli, ut prxcssent dici ac nocti. Firmantcnto cozli, id obscuritates divinorum librorum ? Aqua autem
est virtuti animi debent irapressa non solum Cbri- divioae scienliae copia est : Extcndens, inquit,
slus, sed et Ecclesiae universalis concordia, in ccelum ut pellem, qui tcijis aquis (Psal. ciu, 3). et
qua sunt alteri alterorum membra ; nec solum caetera; et illud in bono intelligi potest: Pisccs
attendenda universalitatis sanctitas, sed et singulo- maris qui perambulant scmitos maris (Psal. viu, 9).
ruui, i|ui per stellas Bgurantur pervidenda simplici- Producunt aquae replilia, cura sacrae Scripturae usu
tas Quae praesunt diei ac noeti, quia et ad virtutuni suo corda uostra reddunt ad reperiendum acutis-
custodia nos muniunt, et de caulela viliorum, sima, et ad exolvendum celerrima, in quibus quasj
doctrinae ac operationis ipsorum consideratione nos procreamur, ct in earum naturam convertimor in
 ,

19 MORALIUM IN GENESIN LiB. I. riO

tanium, iit sine gratum A nimis ardua praesumptive erigit, ad phantasticam

his vivere, nil praeter has
cogitare possimus. Quidquid cogitationem devolvatur. Elenim non imaginalionis
enim indignius,
molestius animae viventi, ut secundum textum lo- grossitie, sed spirituali prorsus acie Deus videtur.

quar, et de mortuis quos saecularia pascunt laceani, Deus namque Spiritus est Verbum ergo carnem
quam a divina lectione vacare, et diem sine studii factum contemplemur, per quam amando a terrenis
fructu transigere? Sunl igitur reptilia viventia, qui elevemur.
huic sanctae scientiae quasi unda? purissimae sua Vers. 21. — Creavit Deus cete grandia, et ornnem
immergunt autem est de moribus,
pectora. Scientia animam viventem atque motabilem, quam prodtue-
et de his quae in usibus aguntur humanis qualiter rant aquse juxta species suas, et volatile secundum
lieri debeant honeste tractare, et eadem proximos genus suum. Quid cete grandia, nisi doctores claris-
edocere. simi, quorum capacissima plus omnibus miramur
Yolatile vero super tcrram eos qui sapientke ingenia? Quid Augustinus, quid Hieronymus, quid
student et contemplationis excellentia terrenis om- denique Gregorius nisi monstra suo et nostro
nibus supereminent intelligimus. Sapientiam autem sa-culo fuere ingentia ? a quibus, ut breviter dicam,
detinimus in cognilione aeternorum, in intelligentianon dico tot et tanta inveniri et teneri, sed, quod
Dei contemplationem vero bifariam dicimus, dum " mirabilius est, tam innumera potuere conscribi quae
;

scilicet argute intendimus inter vera et falsa vix media possint a nobis non dico capi, sed vel
virtutes ac vitia, utilia et inutilia, et in speculatione simpliciter legi ? Quis gloriosi Origenis dicta in

divinae majestalis et civium supernorum gloriae. Hi quinque librorum millibus relegat? Quis Areopagi-
qui istis, contemplationi videlicet ac sapientia^, tae Dionysii mysteria digne intelligat? Sed haec
dant operam, sicut illi quos praelibavimus ,
qui divina spectacula lectoris animo rectius pensanda
scientiam affectant, ex aquis, id est Scripturis , omittimus, quam pauca, imo nulla, quantum ad id
originem sumunt, quia his innutriti discunt qualiter quod se res habel profcramus. Facit Deus hujus-
se in spiritualium sensuum inquisilionibus exercere modi insignia, sed et animam viventem, id est eos
debeant. Sed iicet se super terrena penna sanetae ijui ex lide vivunt. qui et si non operantur, lides

cogitatiouis efferant, sub firmamento tamen necesse tamen eis, juxta Apostolum. repulatur ad justitiam
est ut se deprimant. Firmamentum hoc in loco (llom. iv, 22) : facit et motabilem, eos scilicet qui
potest intelligi virtus angelica, quae aliis ruentibus non solum ad credendum vivere, sed ad bene
in beatitudinis sede perpetua tirmitate consistit. Qui agendum motus alacres dare noverunt. Sunt
cum semper videant faciem Patris, juxta Evangelii
r
i» namque qui fidei solius sacramento salventur,
dictum (Matth. xvm, 10), tamen quia creatura ut infantes, quibus aliorum succurrit credulitas, et
sunt, Creatoris sui majestatem comprehendere hi quos Christianismum excipere mortis urget
nullatenus possunt. Et cum ne modicum quidem necessitas: sunt et alii quos ad recte vivendi stu-
peccandi affectum, vel carnis pondus habentes, quo dium instigat pura voluntas, et aeterni praemii
aggraventur a Deo conluendo, ipsum aliquatenus cupiditas. llli igitur viventes, isti motabiles. Sed
videre, sed nunquam pervidere sinanlur. Quid homo omnes ex aquis oriundi sunt, quia ex sacrae
peccator, quid corruptibili mole depressus ibi Scriptura? praedicationibus, et affectum bene cogi-
videat, ubi ex parte spiritualis etiam naluraj cali- tandi concipiunt, et ad effectum, quae bene conce-
gal? Ipsa enim cum ad Dei comparationem corporea perant, ducunt. Habent et reptilia haec species suas,
sit, quia circnmscribi potest, quod Deus non potest, et volatilia genus suum, quia quique et bene cre-
quia non est idipsum quod Deus, non valet compre- dentes, et juste vivenles, et subtiliter contemplantes
hendere quod est Deus. Pensemus itaque, et si sit varia possident pro suo modo gratiarum chari-
aliquis adeo sanctus, qui per speculum et aenigma smata, quae diversa in una intentione faciunt
scintillet in illud supremum lumen, quam infra illam proposila.
dignitatem angelicam jaceat, cujus natura, quamvis D Vers. 22. — Bcnedixitque eis Deus dicens : Cre-
purissima, tamen creata, in Deum minus videat. scite et multiplicamini, et replcte aquas maris,
Sub firmamento igitur volemus, quia etsi de divinis avesque muitiplicentur supcr terram. Ac si Deus at-
tractemus, quia longe ab eorum perspicacitate tendens exercitia nostra, quibus de bonis meritis
distemus, in omni contemplatione nostra pensemus, ad potiora merenda inardescimus, palenter dicat:
nec nos ad eorum comparaiionem, imo aequalita- Crescite intelligentia, et alter alterum sacris eloquiis
tem, in hac vita pervenire posse praesumamus. imbuendo propagamini, et aquas maris, id est pleni-
Possumus et per firmamentum humilitatem Sal- tudinem Scripturarum, allegoricis et moralibus
vatoris, quae immortalis et impassibilis ex resur- commentando replete sensibus. et hi quos penna
reciione, et quasi firma jam facta cst, intelligere, speculationis sublevat, et in discretione spirituum,
sub qua multo probabilius est et tutius imaginando et contemplatione mysteriorum coelestium spirituales
animum intendere, et ad eam pii aeslu desidcrii amoris flagrantia sint super terram, id est, terrenae

suspirare, quam illuc oculus et lippiens dirigatur, cupiditatis illecebris abstrahantur. Maris autem
ubi aliquid de Deo inconveniens cogitetur, et unde aquae sacra pagina non inconcinne confertur, quia
intentio spiritualibus minus assueta, dum se ad ipsa est quae Joannis in Apocalypsi amaricat ven-
 V. GUIBERTI ABBATIS S. MAIU E DE NOViGENTO
trem (Apoc. x. 10), et accendit eo magis bibentis A Rom. xn, 6), alius sic, alius vero sic, quas nmlto-
sitim, quo amplius bibitur; unde el sitientibus ut ad ties et vario rnodo locis pluribus retexit Apostolus.
aquas veniant ab Isaia clamatur (lsai. lv, I). Videt Unde et dicit quia, elsi membra nostra diversum in
etiam Deus quod sit bonum, quia ex delectatione corpore offlcium habent (Ibid.i.), tamenofliciorum
acceptorum munerum iutuitum nostrum provocatad concordia et vicari suffragio unitatem servant.
>

appetitum meliorum. Quod ibi dicit membra,

hic dicitur genus vel genera.
Vlrs. 23. — Et factum est vespere et mane dies Ministeriis autem apta animalia jumenta vocantur,
quintus. Et divinae gratiae gradus quintus, consi- quae non incongrue quorumdam saecularium vitam
lium. Et cui negotio magis est conveniens consi- signant, qui, etsi in quibusdam terrenis acclines sint
quam sacrae paginse quaestionibus disquirendis?
lium, negotiis, a propria tamen valde lihertate frenantur,
Nusquam enim periculosius erralur, quam si a re- quantum aliorum misericordiis inservire conantur.
gulis el sensihus Patrum veterum recedatur. Te- Quem sensum juvat, quod talia a terra plurimum
neatur ergo eorum usquequaque sententia, qui de suspenduntur.
sacri eloquii obscuris qualiter essent inquirenda Habet etiam Ecclesia reptilia, quia quosdam in se
scripserun', et ab eis a quibus quaeritur, eodem continet qui ita mundanis curis ac voluptatibus
Spiritus fervore quseratur, quo ab illis qui eain ^ injacent, ut nullo virtutis intervallo a temporalihus
reperere quaesita cognoscitur. In omni nostra causa dislent. Attamen vivunt, et hoc sola lide, qua opi-
quasi laterales habeamus, qui nos suis tueantur tulante cum pedem ^O non habeant operis, labun"
consiliis, ne certam jaculemur sententiam in rehus tur super terram industria intelligentiae vivacis;
duhiis, ne, cum intelligentia non suppetit, auctores sciunt se prava agere, transiioriis inhiare, spe ta-
arguere velimus quasi nimise obscuritatis aut rusti- men in seipsis consequenda1 inge-
misericordhe
cilatis, quod horrendi est criminis. In quibus scilicet miscentes, saltus super ea quibus inhrereut consue-
tractatihus etsi vesper aliquando patimur defectio- verunl dare. Tradunt auctores quod rcptilia, qiue
nis, aut caliginis,crebra instantia meditandi, et in hoc loco serpentes inlelligimus, vitalem animam
aestu amoris divini comitante, mane poterimus adi- principaliter in capite habeanl, ita ut si, toto reli-
pisci intelligihilis lucis. Vix enim in vapido animi quo abscisso corpore, quibusdam saltem palmi
statusummum aliquid quis attingit, aut nusquam, mensura juxta caput de corpore ipso resederit, ex
quod expertus sum ex meipso, qui, quod tepidus ipsa quae capiti manet vivacitate mori non possint.
non posse ab aliquo credidi, animatior solito facile Cui valde simillimum est quod nostrae fidei docu-
irrupi. menta tenent, quia peccator euicunque errori im-
Vers. 24. — Dixit quoque Deus : Producat terra mortis rnomento ingemiscens
plicitus, etiamsi in ipso
animam viventem in genere suo, jumenia, et rcptilia,et pcenituerit, salvandorum jam moriensparti pertine-
bestias terrx secundum species suas. Tcrra multis in bit: sic enim scribitur Peccator quacunque bora
:

Iocis, et specialiter mens cujusque fidelis, et gene- ingemuerit, salvus erit (Ezech. xxxm, 12) fide enim ;

raliter omnis Ecclesia dicitur, ob fertilitatem sci- salvi fiunt, sicut Apostolus ait : Ei vero qui non ope-
licet, cultibilitatemque, quia divini prjecepti ligo- ratur, credenti autem in cum, qui jusiificut impiiim,
nibus colitur, bonorum actuum ferax dignoscitur.
et reputatur fides cjus ad justitiam (Rom. iv, 4o). Ipsi.
Ecclesia quidem animam viventem, Deo juhentc, corpus, id est opera non hahent, at vero capite, id
producit, quia Salomon ille verus etsi sexaginta sint est tide viventes, ex ipsa unica, undesemper vivant,
reginae, lamen octoginta habet concuhinas, et ado- operanlur sibi. Cui astipulatur quod serpentes pro
lescentularum non est numerus (Cant. vi, 7). In tuendo solo capite totum corpus periculis objicere
populo enim Dei, etsi non omnes sua dimittunt, si solent. Sic isti contemplis temporalibus qiue possi-
virgines esse non possunt, mediocrem tamen Deus dent plerumque timorc Dei, aliquando mortium
suis statuit locum, ex quo si recte vivatur, salus suarum articulis, seu quibuslibet periculis caput, id
optata ohtineatur. Ideo in domo Patris mansioncs q Christum, vel Christi fidem sihi salvant, mona-
est
multx sunt (.loan. xiv, 2), ideo stclla a stclla differt chum faciendo, seu alias bene vivendo.
in claritate (I Cor. xv, 41), quia in hac peregrina- Per bestias terrae quidam intra Ecclesiam liguran-
lionis valle diversi valde inter nos sunt ordines tur ferali animo et crudelitate insignes, qui, licet per
vitae.Sunt enim animae quaedam, scintillam quidem potentatum saecularem quem gerunt multa mala
etsi non ardoris ad agiliter operandum. saltem ad perpetrent, tamen ad cor redeuntes sa.>pius de Dei
bene volendum hahentes eleemosynas lihenter im- judicio valde extimescunt, et plurima henelicia pro-
pendunt, ecclesiasticis ofliciis pie intersunt, et alia inde impendunt. Qiue si humiliter agunt, nec de
mediocria hona devote facientes, a capitalium se bono opere securitatem peccandi accipiunt, etsi a
malorum sorde juxta posse continent. Vivunt ergo mundiali cura prorsus expediri non possunt. aut
quantum ad Dei amorem vel lidem attinet. Jumenta metuunt, dicere non audeo quod hujusmodi despe-
autcm suut in quantum bome consolationis aut hu- raiuli sint. Quis Nabuchodonosor nequior, cui a
manitatis cuilibel opem ferunt. propheta dicitur : Rcdimc misericordiis pauperum
Scd notandum quod dicitur in ijenere suo, quia peccata tua ? (Dan. iv, 24.) Et si idololatra* el gen-
hahemus donationes secundum gratiam diffcrcntes tili prodicare poenitentiam Daniel non ueglexit, et
 MOHALIUM IN GENESIN LIB. I.

Ninives populo nonsolum inlinitis sceleribus obruto, A rationis, propler qua? innuniera, qua? niagis sen-

sed et veri Uei prorsus ignaro idem alius propheta iri, quam ab aliquo dici possunt, exclamat tota
praedicat; ubi satis mirandum cst, quod his qui spiritualis Eccleshe multitudo: Miscr ego homo,
lidei scientiam non habebant poenitentia nuntiaiur : quis me liberabit de c.orpore mortis hujus ? (Rom. vu,
et si, inquam, his, quanto magis proderit Chrislia- 24.) Insuntet reptilia, infimae et prorsus carnales tl
nis? Et quis desperet de lidelibus, si spes tanta qiue nos inclinare solent cupiditates, quibus ventre
daturet impiis ? Hos in Ecclesia Deus quemque se- repimus, id est afiectu inhaeremus terrenis volup-
cundum propriae vitae gradum instituit, ut nobis tatibus, et titillationum frequentia lubrici ac molles
insinuet quia, si ad summum ejus discipulatum, id instar colubri atlenuato animi rigore eflicimur.

est imitationem, facultas non est, sciamus sal-

niti Dum enim virtutum fastigia attigisse nos credimus,
tem quia minus potentibus medius locus sit. Ipse ne nos gratia? ubertas elevet, propitio Dei judicio

enim qui dixit, cum virginitatcm sub euuuchorum stimulus carnis ab angelo Satanae nobis qui nos
nomine laudaret Qui potcst capcre capiat (Matth.
: colaphizet immittitur (II Cor. xn, 7), et sic dum de
xix, 12), idem dixit: Si vis pcrfcctus essc, vade, superccelesti cogitatione ad plusquam terrena, ut

vcnde qux habes (Ibid. 21), et caetera; nondixit: sic dicam, meditauda delabimur, quid de nobis sine

Nisi vendideris, non intrabis in regnum cuelorum. opere Dei simus in nobis ipsisadvertimus.
Quod namque dixit Qui non renuntiat omnibus qux
: Nec desunt bestiae, bestiales videlicet mores. in-
possidet, non potest meus cssc discipulus (Litc. xiv, solentia), me et rancores, quse etsi sanctos viros

33) idem est ac si deceret

; Non potest me perfecte
: usque ad perpetem impellere non possunt discor-
imitari, a quo constiterit terrenas divitias affectari. diam, magnas tamen ad tempus in eorum cordibus
Qui enim se discipulum cujuspiam proliteri consti- generant turbas, et, dum vetant interioris ferociam
tuit, eo facit intuitu, quod in eo unde magistrum murmuris prodire in verbum, ardentissimos intra se

habere vult, cupit eidem conformari ; et cum ma- a?sluscogitationum sibi invicem objicientium, et cum
gister aliquis sit, et multos eircumquaque eundo grandi strepitu convicia referentium patiuntur. Vitia
doceat, non tamen vocari consueverunt discipuli, autem pariter vix aut nunqnam quempium tentant,

nisi qui ejus lateri specialiter obambulant, discendi sedvicissim nos pulsant: sopito scilicet voluptatis

solummodo causa. incentivo defurit ira; iraad tempus quiescente

Habet ergo aqua quae producit ex sapientia? scisn- effervet luxuria ; his rursus quasi edomitis subrepit

tueque salutaris plenitudine volatilia, hoc est viros inanisgloria, sive superbia.
eminenles speculationis ala, habet terra, id est Ha?c autem tria, quae praemisimus sub specie ju-
q
Christi humanitas simplicium animos quasi jumcnta mentorum, reptilium, ac bestiarum, et in psalmo
qui, si in lumine verbi oculum
reptilia, et bestias, satis congrue sub figura alia denotantur Holocausta, :

flgere nequeunt, Christum tamen pro peccatoribus inquit, medullata offerimus tibi cum incenso arie-
incarnatum redimendis, lidei ac spei contuitu con- tum, offeram tibi boves cum hircis (Psal. lxv, 15) :

stanter attendunt. Cum enim dici verbum eructare Holoeausa offerimus, cum quidquid exnobis sumus,
pertineat, nox nocti scientiam consequenter indicat in Dei amore consumimus medullata eadem sunt, ;

(Psal. xvui, 2), habet Ecclesia hos in se viventium cum sine charitatis inleriori pinguedine virtutum
status, qui pecora jure ad eorum comparationem, nostrarum ossa non sunt aridusest enim ramus
:

qui rationaliter se agunt, dici meruerunt; vel etiam bonaa actionis, non habet succum divime ac mu-
respectu pietatis ita dicuntur, quia hominum id est tua?. charitatis ; cum incenso, id est incensione,

recte sapienterque viventium usibus quasi domestica consumptione videlicet totius cervicositatis, quae

animalia famulantur. Nil enim est quod non in supra per bestias, his per arietem designatam
animantibus, et rebus etiam inanimatis in aliquo scimus; holocausta offerre debemus, quia, sidiabolus
hominibus utile sit. Sub qua specie dum montes rex est super omnes filios superbia? (Job. xli, 25), et
Deus de suis superioribus irrigat, per eosdem potum D filius tanti monstri, servusque diaboli Deo
munera
bestiis et onagris administrat, et ex eisdem fenum defert, quid ipsi Deo videri poterit ingratius,
tur-

rursus herbamque hominum servituti convectat pius, indignius? Sic tamen dico, donec in ipsa

(Psal. Qui enim montes in quibus fena

cxlvi, 8). mortis profunditate jacere deliberat. OITerimus boves,
creantur ob fastum vocati sunt, iidem ibidem bestia? cum omne pondus, et circumstans nos peccatum,
ob ferocitatem dicti sunt. quod nos aggravat, et animales hebetesque nos in

Habet quoque anima etiam qua? ad summos

fidelis his quae Dei sunt, reddit, fervore, acumine ralionis,

vita? emerserit gradus, imo patitur in se hos acer- et spirituali vivacitate mutamus, et mulando quan-
bissime motus. Insunt namque non modo nobis, qui tum patitur naluraconsumimus. Hi per jumenta de-
vix initia conversionis habemus, sed sanctis ac in- signantur superius. Hircos in Dei placatione incen-
telligentissimis, Paulo scilicet apostolo, suique dimus, cum in carne nostra et intimis anima? affe-
similibus jumenta, id est onerifera? hujus nostne ctibus petulantia? fluxa dispergimus, qua?, vel potius
mortalitatis hebetudines, quibus interioris hominis qui hirci, scilicet sunt figurate reptilia quae protu-
obtunditur, et crebro gravatur alacritas, dum videt liinus, qua? tota secundum cujusque animalis natu-
aliam legem in membris suis repugnantem legi ram dicta sunt, quia aries superbum ac bellicosum
 :

V. GUIBERTI ABBATIS S. MARI.-E DE NOVICENTO oC

est animal; bos vero pondorosum ct hebes; unde A machina miro ac incomprehensibili administratur
dicitur de stulto apud Salomonem Sequuntur eam : ordine, ubi nihil extraordinarium lit, nil sine causa,
quasi bos ductus ad victimam [Prov. vn, 22) hircus : nilinconveniens recte sentientibus vidbatur. Quod
autem petulcum et lascivum unde Ovidius dc Ga- ; itidem et homini constat datum, dum suum exterio-
lalea : Tenerolascivior hxdo (Met. xni, 790). rem perinterioris h minis intellectualitatem disponere
Ilaec hisque similia cuin ab eis supra
itaque possit, ut nil in sui uperis exhibitione ineptum aut
expositos virtutum dies habent, magnae antoritatis turpe valeat inveniri. Vivit vitalemDeus, et sapit,
calce premuntur, dnm
dexteram declinare
sive in per seet vivilicam in carnali massa indidit animam,
nesciunt, aut sinistram, id cst, dum neque virtutum quae pondus suum foris reddit vegetum, semet vero
proventibus extolli, quod est dextera, nec vitiorum ex participio coelestis luminis intro providam pos-
impulsibus destitui norunt, quod est sinistra. Deus sidet.Imago ergo Dei sumus, ipsius gloriae et ho-
qui nostris aggratulatur profeclibus, augmenta sem- noris facti sumus, non nostri meriti aut utilitatis

per exaggerat gratiarum, et illud tandem in nobis causa, utpote qui non nobis egebat, sed nos fecit,
perficit, ad quod omnis noster agon et desiderium ut ipso beate frueremur. Causa noslrum, sicut et
tendit. Quidquid cnim boni arripiinus, non ob aliud omnium creatorum fuit, ut scilicet glorificaretur ex
plane agimus, imo agere debemus, nisi ut divinae nobis, non quo nostra glorilicatione proliceret, sed
imaginis quam amisimus conformitati reparemur. quo eum et ex sui consideratione, et ex mundi lotius
Deus igitur quos ut bene agere vellent gratiae dono mirabili propter nos institutione glorificando glorio-
praevenit, et gratiam suis piis studiis subsequentes sior homo fieret. Nos itaque illiquo nos et mundum
ad perficienda quae voluerant, juvit, ad summa jam regit ordini conlirmando,... scilicet nostri ipsorum
suae siinilitudinis consortia cvehit, dicens, ut ita existentes, vitiis principando, et cum virtute omuia
dicam nostra gerendo supernae imagini comparemur. Simi-
Veus. 26. — Faciamus hominem ad imaginem et litudinem supra diximus in moribus debere putari,
similitudinem nostram. Imago et similitudo, cum ab qui sicut Deus est amor, justilia, pietas, munditia,
aliquibus idern esse credatur, plurimum aliquando et quidquid boni dici aut cogiiari potest, ita omnis
inter se distant. Imago proprie dicilur quod pingi- gratiae et sanclitatis capacem hominis animam fe-
tur vel seulpilur causa alicujus mcmoriam reprae- cit Unde et summo nostro, quod nos videlicet ha-
sentandi, etsi non simile illi pro quo fingitur sit. bere conveniat, bono ab Joanne dicitur: Sicut ille,

Similitudo autem indifferenter in cunclis quae sibi inquit, est, ctnos sumus in hoc mundo (Joan iv, 17).
similia quovis modo
c Deus
sint, dicitur, etsi altera altero- naturaliter plus sic deitatis plenitudine nobis-
rum causa non
Possem dici imago patris
facta sint. cum versans, misericordiae viscera nulli negat, ut
tnei, etsi non convenirem, quia pater
sibi specie solem suum superbonos malos aperiat (Mutth. v,
et
meus causa ut essem mihi fuit. Unde et hoc modo 45), et non minus, imo multo satius impiis sua
imago pariter et similitudo de re una dici queunt, munera, licetcorporea, trihuat quam his quos juste
si propter eamdem et facta sint similiaque sint- vivere constat. Sicut igitur Deus est, et nos sumus
tamen inducens Andromacham de Ascanio
Virgilius in hoc mundo, quia sicut nemini sibi etiam prorsus
loquentem ait [Mneid. m, 189): infenso beneficii sui subtrahit largitatem, sic nos
mihi sola mei super Astyanactis imago ! erga eos qui nos oderunt habere necesse est chari-
Quem revera pro similitudine imaginem dixit, et latem. Sicut multa praeterea satis ardua, qu;e de
imaginem adhuc ideo forsan, quia formam, licet hac Dei imagine disseri possent, sed ad alia prope-
illius iilius non esset, ex ejns consanguinitate trahe- rantes sufficere mediocribusista putamus.
bat. Imaginem Dei Adam habui in anima, ex ea Et prxsit, inquit, piscibus maris, etvolatilibus cceli,

parte qua aeterna est, qnia ille naturaliter aeternus et bestiis, universseque terrae, omni reptili quod
et
est, ista collative. Imaginem namque determinant movetur in terra. Cum bene de se merentes Deus
in aeternitate similitudinem in
moribus. Imaginem I) ad sui qui nihil aliud quam virtus est, conformita-
autem Dei nos in eo perspiene habere dicere pos- tem elevat, ad hocutique fit, ut illustratione superna,
sumus, quod sicut D.ms omnem implens mundum sic qua quisque accepit subtilitatem ingenii, in Scriptu-
omnibus generaliter adest, ut singulariter tamen rei ris modcrari discat, quod pisces maris signilicanl;
cuiquae totus proprie inesse sentiatur, ita aniina et oolatilibus catli praeesse noverit, id est contempla-
nostra incorporata tt ipsum corpus quidem implct, tionis acuiucn cautissime librare in divina sciens,
moveri et vivere facit, ordinatissime regit, ct sicut nihil imaginarium, nil sensuale de Dco senserit, et
de Deo dignosci non potest unde coelo quam terrae cum post magnitudinem revelationum, tentationum
praesenlior aestimetur, sic ipsa nullatenus magis in acerbitas, quod pene semper consuevit accidere,
capite sentiturquam in minimo pedis digito. Laesus subsecnta fuerit, bestiae irarum, superbiarum, ter-
quispiam in utrolibel non dissimiliter angitur; tota renorumque motuum, id est cupiditatum, reptilia-
ciiiin in singulisquibusque membrisanima reperitur, que libidinum, rationalis memor impcrii serviiium
quam graviter laesus in ungue doleas nosti ; habet mox imponat corpori, et suae vindicans libertatis di-
corpus ubique spiritum, uti mundus habet ubique gniiatem super baec exerceat potestatis. Mare Scri-
Deum. Deus autem ratio tiniversalis cst, (|ua tota pturam intellige, quae sapientiae sale salsa ad sitim
 :

57 MORALIUM IN GENESIN Llli I. 08

spiritualem nos provocat, et commotionis magnae A crebro ponitur in veteri pagina pro in, ut est

strepitum in cordibus pcenitentium coneitat, men- Si mcmor fui tui super stratum meum {Psal. lxii, 7).

tesque amaricat, ubi inter minarum moles timidus hoc est in stratu meo. Moventur animantia in terra,
peccator ac si inter lletus exaestuat. Piscis aulem quandoad illicitos motus fatuae cogitationes illiciunt

hujus maris ingenium naturale, quod ejus abdita corpora nostra. Super tcrram, id est, carnem nostram
invesligat. pnecedere sane possunt, et in his quae sibi sunt
Vers. 27. — Creavit ergo Deus humincm ad : contigua, quasi quidam latrones praedas agere, sed
imaginem Dei creavit illum, masculum et feminam regem imperiosum, ratiouem videlicel, absit ut

creavit cos. Recte primo dicitur homo singulariter ullatenus queant subigere.
creaius, pustmodum masculus etfemina creati, quia Vers. 29. Ecce dedi vobis omnem herbam affe-

ante praevaricationem idem in se, et nusquam di- rentem semcn saper tcrram, ct universa ligna qux
versus homo erat, uni suo Conditori vacabat, nil a habcnt in scmetipsis scmentem generis sui, ut sint
se, nil a Deo extraneum cogitabat ;postquam autcm, vobis in escam, et cunctis animantibus terrse, omnique

conlempio auctorisjugo, sui juris esse voluit, et Dei qux moventur in terra, in
volucri cceli, et univcrsis

visione, qua crebro reficiebatur, carait, et seipsum ut habeant ad vescendum.

quibus est anima vivens,

nunquam posteaplenesuis motibus B Primo ad litleram interjaciendum quod omnino ante

non habuit, quia
dominari, etsi voluit, potuit; quia etsi spiritum, diluvium iili primo tempori esuscarnium in usu non
quod est masculus, ad fortiter sentiendum aut agen- fuit. Signiticative autem licet, secundum quod dixi-

dum penitus non perdidit Eva tamen, rebelle et musin tractatu diei tertii, possint haec intelligi, et
;

indomitum animal, nunquam voluntati spiritus vo- juxta ea quae in aliis exposita sunt diebus, quae ad
luniarie acquiescit, sed semper virtutis studio dura vescendum illi qui jam nova creatura est data
resistit. Eva autem est caro nostra, quae suggerente dicuntur, id est ad imitandum intellectualia illa
diabolo lenocinatur rationi, et infieetit ad consensum quae ibi describuntur, quorum exemplis tanquam
appetitus inhonesti. Adim enim, ut ait Apostolus, pabulo debeat sustentari, tamen et aliter forsitan,
seductus non est, sed Eva, unde et virum seduxit si elaboremus, exponere poterinms. Herba, quia
(l Tim. 11, 14). Primo in bomine quaedam fuit iden- brevis et ad manum contigua est, quaelibet corpo-
titas, sed ex peccati pcena accidit demum diversilas, ralia bona possumus accipere, ut est jejunare, ho-
ut in duo divideretur humanitas. spitio inducere, eleemosinam dare, nescios erudire,
Vkrs. 28. —
Et benedixit eis Crescite, ait, et : et caetera quae humanitas habet egentibus exhibere ;

multiplicamini, et rcplcte terram. Tunc cieseinms quae quidem salis bona sunt, sed tamen sine admi-
et multiplicamur, cum replemus terram, id est, cum niculo aliquarum spiritualium virlutum nulla. Pos-
boni operis exhibitione exteriorem nostrum homi- sunt enim bono et malo animo fieri, et ideo, si
et

nem nusquam vacare permittimus. Aut certe cresci- bene, non amore laudis, aut per invidiam
id est

mus, cum ex incremento sanctae actionis spe meliore ut scilicet allerius obnubileturbonum, isla ac similia
ad superna ponigimur. Mulliplicamur autem, cum fiant, valde ulilia sunt. Sed tamen semen affcrre
virtutum numerositate fulcimur. Et ita repletur debent, quae victum boniexempli spirituali creaturae
terra, cum sensuum nostrorum universitas secun- praebent. Semen herba etiam moriente solet esse
dum quod cuique competit ad pia occupntur exerci- residuum, unde reparetur gcnus. Quid herba, nisi
tia. «3 Et subjicite eam. Subjicimus terram, cum bonum opus ; quid herb;e semen, nisi boni operis
nostrae ditioni obtemperare compellimus Evam, ut praemium, cujus intuitu et alii ad bene gerendum
non ordini praepostero ancilla, id est, caro ralionem praecipue provocantur. Poiest bonumopus aliquando
praecedat dominam. Et dominamini piscibus maris videri, sed in Dei oculis praemio caret, quia agentis
et volatilibus cvli, et universis non pro laude, seu per invidiam, ut
animantibus qux intentio etsi
moventur super terram. Pisces dici item possunt diximus, est, lamen bona quae agit non desiderio
astutiae saeculares, quibus hominum ingenia callent d aelerni muneris exercet, sed ul a Deo sibi pnesentis
ad vestigandas semitas jmaris, id est negolia saeculi. sa culi
i
prosperitas uberius cumulelur. Unde dici-

Volucres etiam accipi queunt elatae superborum co- tur : Oratio ejus fiat in pcccatum {Psal. cvin, 6), id

gitationes,quibus tanto quisque sublimius evolat, est pro solis temporalibus oret. Et ibi : CanfUebitur
quanto vanis inflatus eventibus de se gloriosiora co- tibi, cum benefeceris ei {Psal. xlviii, 19). Et Judaeis
gitat. Animantia vero quid sunt nisi animositates, carnalibus nihil in lege nisi temporale promitliiur.
quarum millia infinita cordibus solent hnmanis Haec herba ut semen habeat, mutetur intentio, qua-
obrepere ? Cui consonat quod animus, unde animo- tenus ex eoalii suscitentur; solent enim inlentiones

sitas est, Graecam habens

etymologiam, a nomine aliquorum judicio Dei justo autapertis flagitiis, aut
quod est vcntus derivatur. Et quid animositates, apostasia qualibet patescere etiam in praesenti, et
quas tot tamque varias ineptasque patimur, nisi ideo fructus inde nullus est. Nam vix adhibentur
ventositates congruentissime dici debent, quae qui- exemplo, quorum tinis roprobus esl.
dem inania nos appetere faciendo usque ad crepitum Per ligna pomifera spirituales, quae non nisi bono
nos inflant, et nihil nisi peccatum explicant ? Haec animofiunt, signantur virtutes;nec malis commu-
moventvr super tcrram, hoc in est terra super enim ; nes esse quennt, ut sunt charitas, humililas, pa-
59 V. i;UIBKKTl ABBATIS S. MABl.C DK NOVlf.ENTO 60

tientia, et aliae, quae et raagnum in se robur hahent A nohis supervenit, quid spiritus maliguus suggerit,
constantiae, et gloriam exceilentiae, et utilitatem quid carnis petulantia ex se naturaliler parit. Operi
fructus de imitatione. Et quaeque tamen harum itaque diei hujus nil omninoaptiuscompetit, quando
scmcntem infra se haheal, ut non pro externis rebus, homo praeficitur disponendis creaturis, quam quod
sed pro salulc sui aeterna, bonum ipsum quod agitur lumen pariter adest clarissimum discretionis.
liat. Volucribus ergo, id est eminentia sanctitatis Cap. II, vkks. I. Igilur perfecti sunt caili et tcrra,

praeditis, et animaniibus quibusque, scilicet ex lide et oinnis ornatus corum. Coeli perliciuntur, quando
viventibus, qui motus habent bonae actionis, in terra, mentes fidelium totis rationis viribus divinae sapien-
id est, in exhibitioue corporea danlur ad vescendum, tiae applicantur. Terra perficitur, cum, totis sopitis

ad mores videlicet, animumque suum piis exemplis perversis motibus, rationis voluntati caro subjicitur.
lalium roborandum. Sed quis in carne mortali positus haec ad perfectum
Potest et per herbam, quae res levis est, aetiva expleat?Nemo Paulo melior, qui videt aliam legem
vita signari, quae omni Dei populo patet; per ligna in membris suis rcpugnantem legi mentis (Rom. vu,
vero summa vitae contemplativae, in qua pauci litte- 23), qui sequiturcomprehendat, qui a se non
si

ratorum, illiteratorum vero nescio an quis mentis arhitratur comprehendisse (Phil. m, 12). Et quis
pedem afngere possit. Ifoc in Deuleronomio intelli- adeo socors Pauli perfectioni derogel ? Ipse cnim
gitur per id quod prohibetur, ne quis, vel in arbore nihil sibi conscius est, sed non in hoc justificatus
sive terra ova seu pullos capiens, in nido
posita est (I Cor. iv, 4). Perfectos autem dicimus sanctos
matrem incubantem pariter rapiat (Deut. xxn, 6),
his viros, in quantum patitur corporalis infirmitas, in
ut longo mereantur vivere tempore. Et est senten- qua quandiu sunt, ad eam animi,
fieri non potest ut
lia Npstra mens cum aut ova bonae cogitationis et
: carnisque possint attingere pacem, quam aut hahent
propositi fovet, aut bonae sed tenerae adhuc opera- angeli, aut habituri sunt post resurrectionem sancti.
tionis pullos nsque ad congruum perfeclionis rohur Ornatus autem eorum est quidquid ad virtutem
nutrit; si quis **4 experiendo pervideat, et piam animi aut honeslatem corporis, aut per horum
voluntatem, et opus religiosum tenere imitando po- opera dierum innuitur, aut alias legendo repe-
te t, sed matrem, id est conscientiam operantis a ritur.
hono ccepto dimovere, aut dehortari non debet, si Viins. 2. — Complevitque Deus die septimo opus
aeternum feliciter vivere volet. Per terram autem suum quod fecerat, ct requievit die scptimo ab omni
actualis, per arhorem vero vita contemplationis, opere quod patrarat. Quando nos quidpiam opera-
quod istie per herbam et arborem diximus figurari. p mur, ipsa die qua perficimus, ipsa potius quam se-
Vers. 31. — Et vidit Dcus cuncta quae fecerat, et quenti nos complesse opusdicimus. Et quid significat
erantvalde bona. Videt, ut diximus supra, et saepius quod Deus non sexta, sed septima die opera explicat,
est, videre nos Videre autem nostrum sicut
facit. nisi quod vitae praesentis sancta quae per nos efiicit
ipsius Dei approbare est, quia dum summam virtutis exercitia, non in hoc tempore, quie sexta dicitur
atiingimus, ila in naturam vertitur boni amor, ut, si aetas, qua sabhatismus animarum
sed in septima, in
etiam impune peccare liceret, nunquam animus a populo Dei restat, cum praemium reddiderit, tunc
recti tenore gradum defiecteret. Videmus ergo bona terminat? Nam quandiu in hoc degimus saeculo, a
quae Deus indidit nobis, id est intelligimus. Unde et bene agendo requiem non possumus habere, nec
sextus dies occurrit, et pariter e regione sexta gratia debemus. In septima autem mundi aetate a labore
Spiritus intellectus illuxit. Cum Deus suae hominem laxamur, quia juxta illud Job : hi septima non tanget
imagini configuratum, ut inter pisces el volalilia, nos malum (Job. v, 19) ; ubi mensis, id est perfe-
rursumque reptilia discreturus [intellectualcm quam- ctio beatitudinis, erit perfecti laboris mense, et Sab-
dam cathedram haberet, jura judicii batum ieternae requiei nobis, qui requievimus a per-
possidere jus-
sisset, quatenus quibus transitorieversoopere. In hac ergo vita tempus est agonizandi,
uti, quibusve
retcrnalitcr frui deberet, sciret et quae in se rapere, D illic nohis restat aeternitas coronandi. Vanum enim
;

quibus se informare, quae sibi suhigerc quibusve nobis debet videri ante illud mane ullimum, quo Dei
dominari oporleret, agnosceret. Quid emiuentius misericordiam cum Psalmista sumus audituri, quo
post dignitatem spiritualem dare ei potuit, nisi ut Deus illuminabit abscondita cordium (Psal. cxlii, 3),
angelorum quodammodo suppares faceret? Si cnim in securitatem aliquam de bona nostra actione sur-
dicimus quod in boc bestiis prseeminemus quod loqui gere, id est, erigi sed postquam in hac convalle
;

possumus, respondeo quidem ex parle verum fore, lacrymarum, quae locus est auro Arabia\ id est hu-
sed si advertimus, profecto invenimus quia vix nobis milibus electis, in quo conflentur, et juxta Danie-
aliquid invicem discrtius loqucndo intimamus, quam lem dealbentur (Dan. xi, 3o), sederimus, in humili-
illae secundum suum [modum gestu ac vocibus. Non tate scilicet nos depresserimus, tunc surgendum, id
ergo baec differentia magne laudanda est, sed illa est ad gloriam aspirandum nolns est, qui in his qua-
summopere, qua per intelligentiam Dei et bonorum draginla annis desertum Idumeae inhabitando, de
an-i-lis concordamus. Haec est quae ab Apostolo ap- quo clamat David Dcus, Dcus meus, ad tc dc lucc
:

pellatur dlscretio spirituum, qua videlicct intelle- vigilo [Psal. lxii, 2); solo spiritualis mannae pabulo,
cluali palato sapimus (/ Cor. xn, 10) quid a Deo Scripturis scilicel sacris delectamur, et panem tamen
 :

MORALIUM IN GENESIN LIB. II. 62

doloris manducamus [Psal. cxxvi, 2), quia totus A prolongatus est (Psal. cxix, 20), phrenesin gaudium
noster lectus in nostra infirmitate versatur; et panis sieculare putantes, et coronae causam pressuras
illo pro quoreprobi, juxta Jeremiam, Pretiosa quxque atque dolores. Ad hanc igitur «5 septimam diem,
dederunt (Thren. i, ti), pro temporali videlicet vo- id est, perfectissimam lucem cum pervenerimus, in-
luptate insumenda suam ipsorum salutem vel ani- supremo gradu, qui est sapientiae, pedem animi lo-

mas vendiderunt, in vita nostra iit nobis abomina- cabimus, quia irradiati sine tine, et ullius interpola-
bilis, heu nobis conclamantes, quia incolatus noster tione spiritualis vesperi Deum sapiemus. Amen.

INCIPIT LIBER SECUNDUS

MORALIUM IN GENESIN.

Superiori commento postquam Deus coelum ter- B solvatur. Initiaenim nostra mista sunt malis. Unde
ramque discreverat, quid diebus quibusque fecerit, recte subditurEt homo «on irat qui operaretur
:

coelo terraque procedere tractatum est. Sequitur eam. Quia enim differt Deus infusionis plenitudinem,
ergo mystica narratio dicens fragilitas operum designat non esse hominem, qui
Vers. i. Istse generationes ccp.U et tcrrx, quando corpus non subjugat et excolit per rationis auctori-
creatx sunt in die quo fecit Deus coclum et terram. tatem. Non est euim dignus hominis nomine, qui
In die. inquit, id est in illa menlis illustratione, vivere non didicit integra ratione.
per quamde obscuritateconfusionisvitiorum coelum, Vers. C. — Scd fons egrediebatur de terra, irrigans
quod est ratio, a terra, carnali scilicet suscitatur universam superficiem terrx. Mira subtilitale cuique
affectu, ista quae septem diebus, septem utique pensandum est an vere bona sunt quae bona habere
sancti Spiritus cliarismatibus agi possunt, in se aestimat. Nam si pro saeculi honestate quid fiat,

interiorihomine generari incipiunt. Quando creatae quod Dei respectu non tit bonum quis dicat? Merito
sunt, id est quando horum bonorum semina per Deus non pluerat, et homo qui terram operaretur
conceptum bonae voluntatis menti renovandae injecta non erat, quia fons humame calliditatis ex ima in-
sunt. p tentione scatens, exterioris hominis habitum, uni-
Vers. 5. — Et omne virgultum agri antequam ori- versam scilicet superficiem terrae rigabat. Haec est
retur in terra, et omnem herbam rcgionis antcquam qua dum quique quasi prudenter
saecularis honeslas,
germinaret. Facit Deus virgultum, id est fortia virtu- se contegunt sub colore magnae religionis, nihil
tum opera, antequam oriantur in terra, id est, agunt. Unde dicitur: Filii Agar qui exquirunt scien-
antequam exhibeantur per manifesta corporis exer- tiam qux de terra est [Baruch. m, 23). Huic sensui
citia, quando ad bene agendum in terra inspiratur optime capitulum evangelicum (Joan. u, 0) de sex
lidelis anima, sed tamen, praepediente adhuc veteris hydriis moraliter coaptatur. Quia namque de terra
hominis affectu vel usu, non praevalet animus ad fons erat, non interius, sed superficiem terra riga-
opera. Fiunt ergo prius in proposito. Inde dicit bat. Sunt sanebona plurima quae discernuntur, quia
Apostolus : Velle milii adjacet, perfcere non invenio Dei sunt intentione sola, ut sunt pietas, largitas,
(Rom. vii, 18). Facit et omnem regionis herbam, castitas et caetera multa.
antequam germinet, quando minora el infirmiora Ver5. 7. — Formacit igitur Dominus Dcus homi-
bona Deo animante concipimus, quae tamen ut cupi- nem de limo terrx, et inspiravit in faciem ejus spira-
mus patrare nequimus. Potest et per herbam viror culum vitx. Cum ergo humana scientia exterius se
desiderii superni accipi, inquo per pios actus vivi- D bonis componendo moribus sine Dei contuitu nihil
tur hic spe, donec in regione vivorum germina pro- efliciat, pius Auctor gratuito formaturus totum ho-

ferat integrae visionis in re. Per virgultum etiam minem, terram nostri ^C pecloris unda gratiae ne-
contemplativa vel spirilualia studia sentire possu- cesse est ut infusa emolliat tali enim limo nec aliter ;

mus, ob robur scilicet sui ac altitudinem, quae nunc homo, qui Dei fert imaginem, vere consiat sed :

a nob's grandi labore coluntur, antequam in illa huic illa inesse facies debet, quam sibi Dominus
quam mites possidebunt terra, aeterna videlicet et contuendo lavare praecipit, et quam sibi Sponsus
incorruptibili stabilitate sponte nunquam desitura ostendi postulat. Ostcnde, aiens, faciem tuam, quia
oriantur. Non enim pluerat Domimts Deus super ter- facies tua dccora (Cant. n, 24). Cui spiraculum
ram. Cum priinum nobis pia voluntas immittitur, vitae adhibetur, ut spiritu suo deficiat, qua pau-
non tanta nostrae rationis gratiae, id est pluviae pertate beatus fiat, et eo repleatur, qui se in ter-
spiritualis ubertas infunditur, ut terreni affectus ram rectam deducat, os emundandae per con-
duritia in nobis ad boni efficaciam usquequaque fessionem conscientiae aperiat, ut spiritum disci-
«3 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARLE I)E NOVIGENTO 84

plinae, qui lictuin refugit, excipiat, os denique ad A creatrix, quae est Dei Filius. Haec duo breviter per-
boua docendum dilatare studeat, ut id ccelestis stringit Apostolus. Non enim, cognovit mnndus
anhelitus placite illapsus adimpleat. Inspirando in sapientia l)ci(ICor. i, 21) ;
per sapientiam subau-
nainque trahimus et emittimus spiritum. Unde di- dis inundi Deuni. Sapientia rursus vocatur io ange-
citur :Os meum aperui, et attraxi spirilum (Psal. lis ac sanclis hominibus divinitus illustrata ratio.
cxvui, 13). Et factus est homo in animam viventem. Haec est quae loquitur : ln Jerusalem potcstas mea
Sicut corpns sine anima vivere non praevalet, sic (Eccli. xxiv, 15), et caetera. Haec robore, fructu et
anima, si Deo inhabitare careat, dtteriori pessum- umbra suis vitae ministrat aliinentum, si tamen in
data morte jacetj facto igitur limo, et dato in facie niedio consistat paradisi, ut non eam a regia sede,
ejus spiraculo totus jam vividus conslat hoino. Sin- qna eircumstantem disponit exercitom, carnalis
ceritas enim qna Deum cognoscimus,
faciei illius, tyranniee extrudat aflfectus, sed media internis cur-
quaque a Deo cognoscimur, quo contra minus sin- rens uti medulla ossibus succos vitales attribuat.
ceris quibusdam clamantibus, Domine, uperi, dicitur, Ligmun quoque scientise bo7ii et mali. Haec est
nescio vos (Matth. xxv, 12); ubi pallorem defectionis voluntas nostra. Voluntas aulem est motus animi
habeat quae penes se vitalis spiritus arrbas portat. cogente nullo ad aliquid eflieienduni vel appeiendum.
Vers. 8. — Plantaverat autem Dominus Dcus pa- Si enini cogitur quis, voluntatenon ducitur : diabo-
radisum voluptatis ab initio, in quo posuit hominem lus vero neminem suggestione compellit, sed potius
qucm formavcrat. Paradisus voluptatis, serenitas quod desideretur obtendit, et sine molestia aut vi
est sanctae conversationis, in qua cum virtulum un- spontaneam mentem trahit. Sola ergo secundum
dique surculi provehuntur, et spei immarcessibilis hunc modum voluntate, non necessitate peccamus,
gramina vernant, surgit inde aquilo et temperies et liberos nos servituti addicimus. Voluntas ltaque
accedif auslralis. Paradisus enini Graece, Latine cum ad bonum et ad malum circumferri valeat, hic
dicitur bortus. autem secura mens quam turpis
Si et in sequentibus in malo accipitur scientia enim, :

eulpa non mordet, juxta Salomonem (Prov. xv, 15;, id est experientia boni et mali, permaxime in malo

quasi juge convivium est, nam male conscia sibi praestat. Aliud est namque scire quia fornicatio pec-
propriis semper agitatur stimulis quid simplicis catum est, aliud experiri per opera qualitatem ejus,
:

animi testimonio gloriosius, amcenius? Sed is para- Porro in experientia mali multo magis bonum quam
disus babetura principio. A quo, nisi ab ipsoprimae sit bonuin quod habebatur, agnoscitur, quam in
nostrae conditionis exemplo? Pensemus in quanta boni observantia ulla malum cogitatione sciatur,
mentis requie, antequam peccaret bonio, constitit Quid namque boni sit sospitas, melius discitur lan-
r ;

et sciamus bunc esse paradisum intellectualem, ter- guore magistro. Lignum est cujus robur stoliditas,
reno meliorem, quo nos Deus poni, si velimus, fructus infeclio, et umbra caeeitas. Volnntate
cupit. igitur abuti, tangere est scientiae lignum boni et
Vers. 9. —
Produxitque Deus d humo omne li- mali.
gnum pulchrum et ad vescendum suave. In soli-
visu, Vers. 10. — Et fluvius egrediebatur de loco volu-

ditate itaque homini constituto producitur omne

illa ptatis ad irrigandum paradisum. Fluvius iste saeri

lignum, forlitudo et eminentia quorumque rectorum eloquii copiosa scientia, rerumque moralium alta
operum. Pulchrum visu, dum lux lucetnostra coram cognitio i? est. qni paradisum irrigat, quia per
hominibus, ut videant [Matth. v, 16), id est instruan- quotidianas institutionura doctrinas vires ad bene
tur ad vescendum suave, duin per operum iniitatio- agendum piis animis subministrat; si enimsapientiae
nem Dei glorificatione pascuntur ; fructu enim tuo sludio attinet de Deo et coelestibus agere, et statum
vescitur quisquis ad beneagendum tui consideratione vitae praetervolare commune quantum hominis est,

confortatur. Sed suave quomodo est, cum arcta sit

proprium est ea quae inter nos actitantur scientise
via quai ducit ad vitam (Matth. vu, 14), etoinnis jusia moderalione disponere vila virtulesque ;

disciplina in praesenii sit moeroris ? (Hebr. xn, II.) D discernere, lidelilerque eadem quibusque disserere.
Bevera imperfectis ac rudibus arcta, sed fructum Unde subditur qui dividitur inde in quatuor caynta. :

pacatissimum jnstitiae postea reddet exercitatis in Voluptatis noslrae quidam locus non localis Deusest,
ea. Jugum cnim meum suave est (Matth. xi, 30), et quem quidem generaliter omnia, sed illi tanto spe-
caetera. At de qua humo haec prodeanl intendamus. cialius, quanto spiritualius incolunt, qui solum in
Ab bumo dicitur bumilis Humiliias ergo huinus ipso delectantur, ex hoc ipso Qumiuis impetus egre-
babeatur, et satis constat quod haec, quae praetulimus, ditur, qui nequitias spirituales praecipitat, et divi-

sine hac virlute fieri non posse credantur. Superbis ditur in quatuor capita, quae sunt principales qua-
nempe Dcus resistit,\humilibus dat gratiam (Jac. iv, tnor virtutes, e quibus cselerae omncs sumunt exor-
6). Ideo justus ut ligniim quod plantatur secus de- dia.
cursus aquarum ; impii ut pulvis, queni projicitven- — Nomen uni Phison:
Vers. 11. ipse cstquicir-
tus a faoie lerree (Psui. i, 3, 4). cuit omnem terram Evilath. Phison interpretatur os
Lignum etiam vitse in medio paradisi. Lignum vitae pupillx. Ore autem loquimur, pupilla videmus. Per
sapientia est, sapientia autcm tripliciter dicitur: quod intclligitur prudentia, quae ctipsa dicitur quod
sapientia hujus mundi, quae ct astutia est; sapientia porro videal. Vcra autcm prudentia est, qua subti-
65 MORALIUM IN GENESIN LIB. II. 66

liter quaeque conjicimus, ad quos possint devenire A rint, et vitia mortificant, vitamque, si suppetat oc-
proventus, unde nasus Ecclesiae turri comparatur casio, sanguinis effusione consummant: fusus nam-
(Cant. vn, 4), dum imminens malum providendo de- que nigrescere solet sanguis.

clinatur, et virtutis studium sui merito successus Vers. 13. — Et nomen secunclo fhivio [al., fluvii

amatur. Cujus fertilitas tunc penitus approbatur, secundi] Gehon : ipse est qui circuit omnem tevvam.

cum quod bene prospicimus, et aliis insiuuare sa- JEthiopix. Gehon interpretatnr peclus, vel praevu-
tagimus, ut pupilUe oflicium, et oris agamus. Ecilath ptum ; per pectus potest accipi fortitudo, quae nullis

interpretatur dolens vel parturiens. Dolet qui prae- qnae providerit prudentia terretur, aut cedit adver-
sentis saeculi aerumnas et exsilium aegre fert, qui sis. Quod enim brachiis non possumus, pectoribus
cum pauper fuerit, et coram Deo effuderit precem, aut impingere, aut trahere solemus. Unde et qui-
dicit : Percussus sum ut fmum (Psal. ci, 5), et se- busdam animalibus major inibi vis est ; et archiepi-

quentia. Parturit qui, licet stellis coronetur duode- scopis sub hoc typo pallium isthic insidet, ut alios

cim, lunamque sub pedibus habeat, ac sole amicia- praecedendo fortiter trahant. Praeruptum autem con
tur (Apoc. xii, 1), cruciatus tamen ait Quod operor : abs re dicitur, quia si fortis in adversa fore desi-
non intclligo (Rom. vn, lo), id est non approbo deras, prius opus est ut quse tibi prae oculis tempo-
K blandiuntur abrumpas. Per iEthiopiam vero,
Video enim aliam legem in membris meis (Ibid.,13), raliter

et caetera. Et alibi Omnis creatura mgemiscit, et

: quae nigros habet populos, contraria figurantur,
pnrtuvit usque adhuc (Rom. vm, 22 , scilicet bona uti prospera candidis et nunc et apud veteres si-
opera cum dolore operatur. Circuit aulem Phison, gnabantur. Circuit ergo Gehon illam, quia ambit ct
id estmunit, non pulverem, quem projicit superbiae ampla sub sementis auctoritate conslringit, quidquid
ventus a facie terrae, id est Christi, sed terram, exterius molestiae quidquid /Ethiopicae ter-
ingruit,
stabiles scilicet ac solidos, qui dolent se non habere renitatis incurrit, copiosi fluenlo consilii circumgy-
hic manentem civitatem, et clamant parturientes rat et abluit.
puerum qui rapiatur ad Deum et ad ejus thronum. Vers. 14. Et nomen fluminis tertii Tygris : ipse

In hac terra, hoc clausa munimine, nascitur sancta- vadit contra Assyrios. Tygris interpretatur sagitta.
rum animarum aurum, et hoc optimum quia ;
si bona Per «8 sagittam tempe&antia non inconcinna ra-
estsancta rusticiias, quam dignior est docta sancti- tione accipitur, temperantia autem contra voluptates
tas?Sicenim dicitur : ubi nascitur auvum (Gen. n. carnis emitlitur. Arcus namque, quod est stoliditas
II). corporis, interiori virtute curvatus, contra nebutas
Vers. 12. — Et aurum terrse illius optimum est. ^ eoncupiscentiae sagittam temperanliae si dirigat,
Maximum est enim non sibi soli, sed omnibus stu- quatenus videat quodferiat, penna virtutum non ca-
dere prodesse. In auro enim et splendor est, et pre- reat, interius intentionis directione pra^mineat, sub-
tium ;
pretium ergo ex religione, splendorem habent tilis ingenii acumine quasi quodam ferro tempe-
in eruditione. lbi invenitur bJellium, et lapis ony- randa dividat, ne, dum
sane providet, saniusque
chinus. Bdellium secundum quosdam arbor est aro- tolerat, minus sane fisus de se nimium actus suos
matica, colore nigro, magnitudine olivae, folio rubi, discernendo componat. Nam est inepta abscidenda
fructu caprifici similis. Sunt aliqui Physon, id est voluptas, non penitus subtrahenda necessitas, nec
providi, sunt Evilath inter obstacula bene agendo quis dum se valere existimat, aliorum mentes con-
validi, sunt terra perseveranter immoti, quorum temnat invalidas. H;ec nos temperantia, quae et

aromata piae fluunt opinionis, et licet sint elatae discretio quasiarcum sagitla praevolare debet, ne
palmarum, nigrae tamen quasi corvus, vel studio quid superveniat quod nos inconsultos offendat.
humilitatis, vel memoria veteris conversationis, eos Istud Dei fiumen repletum aquis noncircuit Assynos,
exquirere nitunlur, qui charitatis ac misericordiaj ,
sed ut hostes vadit in ipsos. Recte enim Physon
quod signatur oliva, actibus eminent, et cum Paulo Evilath, Gehon /Ethiopiam circumire dicitur, cum
apostolo ad eam quam consecuti sunt gratiam, folio rj illemuniat, aller juri subjiciat nostro, et circum-
rubi, id est verbo Dominicae passionis, quae pro cludat adversa, et specialiter voluptas ad unguem
peccatoribus facta est, et alios provocant. Lapis oppugnetur exclusa. Dicitur enim Fugite fornica- :

autem onyx ab unguis similitudinc sic dicitur un- ; tionem (I Cor. vi, 18), quod est dicere, Fugite la-
guem autem meum attendo,. ea parte qua surgit, psus opportunitatem medullitus enim injacet nobis
;

arcuato quodam primum albore suffundi, in medio hoc vilium, ideocautius insequendum; hoc esl nain-
cernens mistum candore ruborem, superius ub: car- que Assur, quod aula interpretatur. Aula, quia re-
nem excedit sinceriter elucere. Primus candor noster gum aut potentum domus est, voluptas saeculi in-
ex baptismo est, qui tamen arcu divinae Scriplurae telligitur, nec immerito in aulis enim totius obsce-
;

divinique judicii quasi jugo restringitur, sed post- nitatis videmus esse gurguslia. Unde est : Qui mol-
modum rubore miscetur, passionum scilicet evin- libus vesiiuntur, in domibus rcgum sunt (\latt. xi,

cendarum incursione turbatur, donec carnis carcere 8), id est qui iluxa amplectuntur, domestici daemo-
exemptus libera coeli luce fruatur, fructu vero ca- num sunt. Hi sunt Assyrii, id est aul:ci, quorum
prifici est similis, qui ubi permaturuit aler est, non minus persequenda sunt exempla quam ipsa in
quia cum sancti viri ad perfectum charitatis attige- nobis vitia. Viiia etenim, quae pudor saepe reprimit.
 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARI.+: 1)E NOVIGENTO GK

exemplnm neqnam acrius exsnscitat et miirit. FIu- A senlimus. Inde super psalmum, eanticum Movsi ho-
vius vcro rjuartus ipse cst Euphrates. Qui et interpre- minis Dei. Gum spiritus, et homines boni, et mali
tatur. In frugiler quo intelligitur juslilia, qua Deus Deisint. Homo hic ob sui integritatem ponitur, ob
super omne diligitur, et proximo sua regula non quod et Dei esse dicitur. Illic etiam : ln dic illa nu-
negatur. Haec est fomes, haec est frugi tribus praeli- trict homo vaccam boum (Isai. vn.
Sed ista 21):
quibusque virtutibus, el spiritualibus,
batis, aliisque- hominis puritas si jugiter, aut etiam aliquandiu ei
uti succusmedulia arboribus. Definitur autem,
et insit, summum ejus periculum esse potest, teste
quia habitus est animi communi ulilitate servata Paulo. cui datur stimulus (/ Cor. xn, 7), ne reve-
suam cuique tribuens dignitatem. Ubi perfectum lationibus extollatur. Etsi enim coelum sancti vocan-
quiddam insonat, sic erga quemque se habere fru- tur, silentium tamen in crelo vix media hora conce-
galiter, ut generalis non deseratur utilitas. Quod diiur. Solusergo homo foret, si hanc silentii quietem
non aliud est, nisi ut quisque sic honoretur, ul est, haberet. Non autem bonum, ne pariat sibi arro-
est
utque meretur, ne unius vel paucorum aspernatione gantiae typum. Denique fil a Deo sibi adjutorium
seu cullu omnibus scandalum generetur. Euphrates similis sibi, dum fragilis originaliter ipse, non na-
igitur frugem vitae fert, quia justus in justitia sua, turaliura eliam fragilitatum immersione continua, ex
quam operatus est, vivet. peccati poena ad sui notitiam revocatur. Cum sit
Vers. 15. — Tulit crgo Dominus Deus homincm, enim passibili corpore ne «O de mentis aliquo sta-
ct posuit eum in paradiso voluptatis, ut operarctur, tu superbiat patitur rnolestias passionis in mente;
et custodiret illum. Tollit Deus hominem, cum cum unde commonitorium circa se habet, quod se adju-
suae propriae adimit vo-
voluntati. Ponit in paradiso vet sibi per fragilitatem simile. Porro Deus id facit,
luptatis, cum suam inspirans facere voluntatem in- cum ficri justo judicio permittit.
sinuat, quia se nosse vivere, sibi servire regnare Vers. 19. — Formatis igitur Dominus de humo
sit. Operamur vero paradisum, cum bonorum stu- cunctis animantibus tcrrx et universis volatilibus
diis operum regno coelorum vim facimus, cum quae- coeli, adduxit ca adAdam, ut videret quid vocaret
rimus ipsum, et justitiam ejus custodimus, cum ea. De humo Dominus volatilia co?li ac animantia
inani gloriae inter bene agendum aditum obstrui- lerrae format, dum contemplationis, et actualis vitae
mus. bona per humilitatem tentalionum, nostrique co-
Vers. 10. — Prxcepitquc ci Deus dicens : Ex gnitiunem ad supercoeleste exemplar expressius
omni ligno paradisi comede : de ligno autem scientix nobis instaurat, suique et angelici habitus imagi-
boni et mali ne comcdas. Ex omni ligno paradisi ^ nem format. Adducit autem ad Adam, cum baec
comedimus, quando vitam omni refertam virtute disponenda et curanda nostrae imperio rationis
transigimus. Ligno scientiae boni et mali non vesci- addicit. Utvideret, Adam scilicet ipse, id est discer-
mur, cum voluntate nostra in experientiam peccati, neret, quid vocaret ea, id est quibus quasque virtu-
qua bonum quod habebamus plenius agnoscitur, tes qualitatum distributionibus insigniret. Omne
non abutimur. Sed de his superius ac satis dictum cnim quod vocavit Adam, animse viventis, ipsum est
est. nomen ejus. Nomina quibusque substantiis ex ea-
Vers. 17. — In fjuacnmrjue enim die cx eo come- rumdem qualitate, et etiam aliis non substanliatis
deris, mortc morieris. Comedimus, cum praevae dele- rcbus imponi solent. Nomen vero pro opinione vel
ctationis etiam sine actu extrinseco saporem exci- iestimatione saepe ponitur, ut est : Xomen bonum
pere consentimus; sed quia virtus peccati mors, id melius est quam divitix multx (Prov. xxn, 1). Vo-
est delectatio esse dignoscitur, morte morimur, cum cat itaque Adam animas viventes, id est vitalia
a statu pia? intentionis divini desiderii exclusione virlutum studia
ad iutelligendum indaga- subtili
dejicimur. Sed quare in die cum nox peccatum Sunt autem animse quae non
sit, tione disterminat.
dies aliquoties pro qualibet prosperitate assumitur, vivunt, quia sunt opera exterius vita» nomen ha-
ut cst Di hnc die qux ad paccm tibi (Luc. xix, 42). p bentia, sed introrsum per cenodoxiam mortua. Ita
:

Et peccare volenti, cum prospere facultas arridet, namque nos moderni de virlutum scientia cogita-
dies quidam in obscurum rediturus elucet. Solet et mus, uti ab his qui veri fuere Adam patribus acce-
per diera intelligentia, sicut et per noctem ignoran- pimus. Sed quam subtiliter ipsum. quod est Adara
lia accipi. Quidam vero quantitatem cujusque cri- nomcn, hic inducatur atlendendum. Adam secundum
minis ad plenum intelligentes peccant, de quibus quod in sequentibus legitur, vir et mulier a Deo
esl :Descendunt in infernum viventes (Psal. cxin, vocati sunt, et interprelatur homo. Qui adhxret
17). Ali(|ui id metiri nesciunt, caecique ruunt, de Ihanino, juxta Apostolum, unus spiritus cst (l Cor.
(|iubiis dicitur: Sicut oves in inferno positi sunt vi, 17), et animalitas nostra plene subnixa intel-
(Psal. xi.viii, 15). Tantumdem ilaque quis moritur, lectui, jam excoeta fragilitatis mollitie homo
revera
qnantnm quod admittit intellexisse probatur. est. Recte igitur, postquam in nostra facere Deus
Vebs. 18. — Inxit quoque Dominus Dcus: non est incipit infirmitate virtutem, postquam volatilia cceli,
bonum esse hominem solum ;
faeiamus ei adjutorium id est gratias, ac animantia terne, scili-
spiriluales
simik sui. Hominem, qui snae motibus carnis ratio- cet eas, quibus humana illustratur actio honestatis
nis imperio praesil, nec pecualiter evagatur, hic sancta?, scientias atqne bestias terrae suis Adam
 »59 MORALIUM IN GENESIN LIB. II. 7n

appellaverit nominibus, id est calliditates, vel fero- A operum, cujusdam foede teneritudinis fabricam in
cias daemonum, seu vitiorum variis eonjicere nove- animo fiucluanlis erigit: Deus gui non patitur nos
rit disquisitionibus : tunc, inquam, recte primo tentari supra id guod possumus (I Cor. x, 13),
inducitur Adam, scientia videlicet ac opere noster hanc ad nos adducit, quia sub jure nostro per re-
isle perfeolus. Sed in his gratiarum collationibus divivam rationis potenliam, 30 omnem mentis
non est adjutor, qui suaa sibi humanitalis humilitatem fluxum quasi servum refugam redigit. At de ipsa
prae oculis statuat, sed virtutum hinc et inde ad revocata jam caulior Adam noster quid sentiat, au-
votum exuberante copia mens sibi pene plusquam diamus.
humana videtur. Ne itaque h»c se statio depellat Vers. 23. —
Hoc nunc os, inquit, ex ossibus meis,
in lapsum, dat ei providentia divina similem, cujus et caro de carne mea : haec vocabitur virago, gux
titillatione frequenti suam commemoretur attendere [al., juxta Vulg., guoniam] de viro sumpta est.

conditionem. Inde dicitur : Adae vero non invenie- Quod est dicere, hoc quod de [muliebri inconstantia
batur adjutor similis cjits. ad regulam
Et deinceps: regressum. Ntenc os, id est, virtutis
Vers. 21, 22. — Immisit ergo Dominus soporem
robur ex ossibus quod est ex virtutum societate
in Adam, et tulit unam de costis cjus, et sedificavit recepit et, id est etiam caro de carne mea est, ;

costam, in mxdierem. Sopor Adae immittitur, quando " quia, concupiscentiae fluxu animi fortitudinem in
ingens, Deo ordinante, calor defervescere, ac te- carnalem habitum transferente, de carne peccanti
pere aliquantisper permiltitur. Ubi costa lateri ejus quae aggravat animam (Sap. xi, 15), caro, id est
adimitur, cum dispensativae tentationis ingruens, debilitas, ac mollities pravi appetitns, qui nos tentat,
quasi quidam improvisus latro, virtutem aliquam, exorta quod fuit pridem ossis firmitas, im-
est, et

de cujus lirmitate fidebat, evellit. Deus autem facit proviso cordis motu fit carnalis affectus infirmitas.
eo visu, quo fieri sinit ; a latere minus cavemus, Inde jure est vocanda virago, quia de viro, id est
quia minus ibi videmus, et ideo costam illud boni inlellectu vires, unde constanter agat, fragilitas
dedamno cujus minus sibi timet, accipimus. Sole- nostra accipit, et tamen feminina segnitie statum
mus etiam et lalera eos qui nos adjuvant vel mu- virilem, nisi circumspiciatur, everlit. A meliori
niunt appellare, ut est : Latera Aguilonis (Psal. ergo parte virago vocetur, ut non rationis viribus
xlvh, 3) ; et : Scdcbo in latcribus Aguilonis (Jsai. feminee abutatur, sed licet aliquoties ex virtutis
xiv, 13), in psalmo scilicet, ac Isaia. Illud ergo occasione nascatur, non vir praepostere ipsam, sed
magis hostis impetit, quo magis nos muniri conspi- ipsa eum irrefragabiliter subjecta sequatur.
cit,et in quo minus nos circumspectos atlendit.
c
Vers. 24. — Propter hoc relinguet homo patrem
Unde sub oplimo improvidae mentis typo percutitur suum et matrem suam et adhxrebit uxori suse, et

in carcere Petri latus ab angelo. Obdormiente ergo erunt duo in carne una. Proptcr hoc, inquit, rclinguct
Adam, id est in nimia securitate constituto costa is, qui a besliali semotus esl vita patrcm diabolum,
eripitur,quia incautus a virtute deseritur. Sed no- matremque concupiscentiam, et adhxrebit uxori, id
tandum quod additur Rcplevit carncm pro ea. Per : est, voluntati suae rationabiliter regendae, et erunt
carnem, quae mollis esl, intelligatur remissio; solet duo, intellectus videlicet ac voluntas, in carne una,
namque hostis noster, cum quidpiam arduum coepe- id est in affectu uno : aflectus etenim noster quia
rimus, quasi ratiocinando suggerere : si huic, quod in eodem statu nunquam saecularibus inhians figitur,
aggressus es, proposito tam intense incubueris, mox ut Deo vacare incipit, velit nolit ad unum
taedio sane, vel imbecillitale victus ad hoc subsistere sistitur. Sunt itaque duo in carne una, cum praefata
nonpoteris. Sic igitur modum operi tuopone, ut, [perl duo quasi regni sedem sibi ponunt in tertio, et

intervalla pio ludo ac remissioni indulgens, ad id ad idem duo gradiuntur concorditer aflectione
post tempus libentius alacriusque valeas redire. Cui locata.

sensui concinit quod dicitur, pro ea. Quasi enim Vers. 25. — Erat autem utergue nudus, Adam
pro quodam conservandae religionis suflragio luee r> scilicet et uxor ejus, et non erubescebant. Voluntas
dicere se simulat. Dum itaque grate venenata susci- cum in sanctis viris spiritui est concors, cum lpso
pitur ratio, quasi pro remedio fastidii non respuitur spiritu a rebus forinsecis sese exspoliat a tunicis
ruinae causa remissio. Sic virtutis locum supplere cupiditatum. maximeque ab ipsa intentione laudis
dignoscitur caro. Denique sedificatur costa, guam exonerat. Sed cum haec contemnunt, et nihil in
tulcratDominus de Adam, in mulierem, quia ex oc- mundo videri gestiunt, saepe eos vilissimiquique
casione virtutis ad tempus amissae nascitur in ani- despiciunt. At vero non erubescunt, quia quanlo
mo moles tenlationis immensae parumque putatur ;
verius se pauperes factos gaudent, tanto si proinde
quidquid utilitatis pridem de habitu virtutis sensum vilipendantur etiam abs quolibet improbo aceeptius
est, quia internae debilitatis impulsus, jam ultra habent.
vires totius rationis est : aedilicat itaque, id est CAPUT III

aedificari ex costa Deus mulierem

permitlit quia ;
Vers. 1. — Scd ct serpens erat callidior cunctis

ex bono nostro diabolus tentandi nanciscendo mate- animantibvs tcrrae, guae feccral Deus. Quod ita

riam, qnasi ex fundamentis imaginationum educens continuandum est; abrupte enim positum videtur
ad exteriora verborum, demnmqne ad summam illud, sednudi erant, et non solum pro sua nuditate
 ;

V. GCIBEBTI ABBATIS S. MABI.E DE NOVIGENTO.

spernebanturexterius, sed etiam serpens. qui spiritu A sed banc typicae muliebritatis mollitiem ille subre-
ac voluntate in bono commanentibus per terrena ptor inferens unda adhuc fortiore molliVit.
fugax elabitur, carnalis scilicet affectus callidius duo Vkrs. i. 5. —Nequaquam inquit, moriemini.
illa circumvenire consuevit, quam aliae passiones Scit enim Deus quia in quacunque die comederilis,
motuum terrenorum, quae per aniraantia terrae si- aperientur oculi vestri et critts sicut dii, scientes bo-

gnantur, facere persequeant. Quauto namque vicinior numet malum. Cum inquit, cujuscunque experien-
atque interior, tanto ad irrependum fallendumque liae causa, quae duntaxat cautelae, et industriae

efficacior. Iste cst qui serpit in membris ut repugnent capessend;r sit, labem culpae admiseriiis; enim hoc.

legi mentis, cum velle adjaceat illi (Rom. vn, 18), quacunque die significat, plurimum quoquo
quia
et condelectetur legi Dei secunduni interiorem modo indeptse prudentiae nos lumen insigniat, di-
bominem [Ibid., 22), sed isto obnitente perlicere screlionum vestrarum aperientur obtnius ad dein-
non inveniat; sed mulli voluntatem et affectum ceps praecavendum, ut dii demum ex boni pcr con-
quidquam discrepare non putant audiant ergo ;
tractionem malorum integra scientia existentes, ne-
psalmum: Concupivit anima mea desiderare justifica- quaquam morte aeterna, quae antonomastice mors
tioncs tuas (Psal. cxvnr, 20) ;
quod est ac si dicat dicitur, Dei cum memores in
amissione fmoriamini,
Vellet anima mea affectare justilicationes tuas: peccando malignitatis experlae ulterius jam non
cum enim Vohmtas mihi adjacet,
Apostolus diceret : peccare velitis, et nec etiam quadam divina in vobis
et adderet, perficere non invenio (Rom. vu, 18), transfusa potestate possitis.
idem est ac si poneret, affectum non invenio, serpit Vers. 6, 7. — Vidit iijitur mulier quod bonum esset
enim bac illac. Volt infirmus comedere, sed non lignum ad vescendum, et pulchrum oculis aspectuque
afficitur; afticitur sobrius nimis comedere, sed non delectabile, tulitque de fructu illius, et comedit, dcdit-
vult : idem in muliis probare facile est. Voluntas que viro suo, qui comedit. Et aperti sunt oculi ambo-
itaque, quasi lilia matri, quanto rationi est propin- rum. Sed ne praeterisse videar, scit, inquam, Deus,
quior, tanto pedissequa, id est affectu dignior. Haec id est, approbat, quia in quacunque die; id est, in
licet lubrica et magis labilis materno tenetur im- cujuscunque intelligentiae nanciseendae, non solius
perio, illa publicae obscQnitatis victima crebris vitii gratia vitium subieritis, vos nihil mortale me-
[forte crebrius hanc quam juniorem seductibilio-
perspicaciores ad cautelam futuros. rituros, sed
rem comperit, et ideo matris] hanc quam juniorem,
suggestionem lente susceptam delectatio Affectus
et ideoseductibiliorem comperit, matris ratiocinan- approbat voluntalis, quia viclit, id est desideravit,
tis divellere conatur a tergo. Et ideo primurn hic C imo concupivit mulier, sioliJa> voluptatis, quod ex
aggreditur mulierem, ipsam scilicet voluntatem. consensu cogilando induruerat lignum, bonum, id
Vers. 2. —
Cur, inquit, prxcepit vobis Deus ne esl, jam miserae palato mentis saporum ad perpe-
comederetis de omni ligno puradisi? Consuetudo trandum, exterioribus oculis pukhrum, delectabile

est personarum penitus obscurarum ut procaciter juxta imaginationis aspectum, tulitque, id est auda-
et tumide quaelibet summa discutiant. Unde et ciam sumpsit, diuturnis delectationum caloribus
Deum primus omnium creatorum serpens iste no- enutritum fructum exsecutionis faucibus operis
minat, et Deo quod nunquam dixit, imputat. Non degustare. Post peccati enim tactum sapit diu in
enim hominibus omne paradisi lignum vetuit Deus memoria quod fuerit delibatum, et dentibus extrin-
sed unum tantummodo, quod totum mira rabie di- secae administrationis teritur, unde pereunti animae
ctum itaexprimitur Cur, inquit, Deus, cum sitDeus,
: pudibunda saturitas invehalur. Mulier prior come-
et divinitatis digniiate nec velit peccare nec possit. dit, quia prima voluntas suggerenti affectui ad con-

nobis lenenis, et corpore et animo passibilibus, tot seusum nequitirc se inflectit, alque viro propinat
praecepta mortali importabilia naturae invexit ? Dum idem, dum ejusdem venenosae dulcedinis facit se-

enim experientiam nobis mali, ademit, simul omnia dula instigalione participem rationem. Aperiunlur
vitae ligna, virtutes scilicet, quibus uteremur, abstulit amborum oculi, dum cognoscunl unde lapsi sint,
Si enim quid sit malum nesciero, bonum quod huic quoque devenerint aperiuntur etiam, dum illud
;

adversatur quomodo 31 amabo? Per experientiam cu.jus nolitiam vix, ut sic dicam, somniando attige-
sane morbi custoditur avidius integritas sanitalis. rant, velint jain nolint quod semel graianler ebibe-
Malum ergo jubere nescire, bonumque facere, rint, prae oculis scriptum atque expressum portant,
idem est ac si quis videns ac in tuto constitutus et pejori mullo quam prius, et inviii aliquolies ru-
caecumjubeat a sagittis cavere. Hanc carnalis ra- minatione retractant, et justo judicio lit ut se hinc
tiocinationem affectus sequitur satis tepida respon- volentes expedire non queant, qui sponte cecidere,
sio voluntatis, qua sibi solam mali consensionem, id cum stare facile poterant. Cumque cognovisscnt sc
est tactum, comestionem, id est actum, quia sapo- esse nudos, consucrunt foliu ficus, ct fecerunl sibi

rem ingerit rci sensae, perhibet interdictam. perizomata. Se jam nudos esse comperiunt, quia
Vi:us. :s. — Prwcepit, inquit, nobis Dominus ne justiiiae operibus se fraudatos et coelesti protectione
comedercmus et ne tangercmus illud. Sane ubi a cognoscunt, et expositos se maligni spiritus vento
laclu ct ab esu morticinorum lex prohibet, a mortuo- conspiciunt. Folia ficus consuunt, quia ad conle-
runi profecto operum favore ac effectu nos areet- ctionem nequitiae verba religiosa praHexunt, sed
73 MOllU.irU IX I.KNFSIX LIB. II.

quia ficus folia non sunl uti plerarumque rotunda, A ait, Domine, audivi in paradiso. Audio quid jubeas,
^ed aporturis hiantibus anfractuosa, et (juasi linguas p a scilicet studia repetere, paradisi virtutum anti-
habenlia, et aspera, possumus per asperitatem con- quarum damna deflere, sed vereor austeriiatem pce-

tinentiam vetercm, quas spccie tcnus post lapsum nitentia?, et hanc nuditatis penuriam novis operiun
servat , accipere : per folii tenuilatem hypocrisis vestibus operire, et ideo interim per exterioris sub-
subtilitatemquae tamen gravia contegcre vitia
,
ornationem habitus pudorem meum decrevi abscon-
nsquequaque nequeunt, quia ipsa linguas habent, dere.
nam. Vbrs. II. — Quis enim indicavit tibi quod nudus
Arte supcrductnm violot quandoque pudoretn csses, nisi quod de ligno, de quo tibi prseccpcram ne
Impietas contecta diu, nec passa recondi; comederes, comedisti'? Quod est Deum homini di-
Ut lux clara vitrum, sic penctrat faciem. cerc : Quomodo scis te mea protectionc desertum,
Vers. 8. —
Cumque deambularet Dominus in pa- nisi quod te nosti per tui me excessus offendisse

radiso ad auram post mcridiem abscondit se Adam, reatum? Reas enim etiam absentem, et ignarum
et uxor ejus a facie Domini Dci in medio ligni para- Dominum timere solet sed spiritui cum Deo sen- ;

disi, cum audissent vocem ejus. Vox Domini dcam- lienti quid humana pertinacia rcferat, audiendum.

bulantis in paradiso est inerepatio, vel memoria " Vers. 12. Mulier, quam dedisti mihi sociam. —
praeteritae justilia? jam non stantis: nil enim aliud dcdit mihi de ligno, et ?,omedi. Fragilis, inquit, nu-
justitia in nobis quam Deus est, post perpetratio- tabilisque voluntas, quam rationi indidisti humanae
nem peccati in mente, quia ipsa de se quentur ratio haec monuit, bsec intulit. Tu qui tot intoleranda
lapsa, ad auram scilicet post meridicm, aestu tentn- homini praecepisti, providere debueras, ut statum
tionis per effeetum suum jam defervescente et voluntatis inflexibiiem habere: ad passiones, qua?
,

spiritu hominis secundum Dei sensum pro sui de- menti ingruerent, respuendas.
fectu singula cordis loca lustrante, sed non est cre- Vers. 13, 14. — Et dixit Deus ad mulicrem :

ditus cum Deo sentiens spiritus ejus {Psal. lxxvii, Quare hoc fecistil Convenitur eodom auctore volun-
8). Abscondit, enim, se Adam, el uxor ejus in medio tas, sed humanitus in affectum derivat offensas. Tu,

ligni paradisi. Lignnm paradisi affectus est animi, inquit, o Deus, cur tam labilem dedisti voluntati
cujus medio absconditur, quisquis in ejus prava affectnm, qui non solum non adjuvat a bono devios,
consuctudinc, ne ad Dci respiret notitiam, libertate sed etiam illicit : et exorbitare facit divina conver-
undique egrediendi negala sepelitur; hunc enim vo- satione perfectos? Quomodo frenalur ab improbo,
cat Apostolus, peccaium (Rom., vu, 17), quia non qui non plene cohiberi praevalet etiani ab integre
P
invenit in carne sua bonum. Sed non Adam totus probo ? Quod totum est Serpens dcccpit me. Verum :

homo ille qui quondam, sed Adam quod interpre- querimonias in se inepte fusas Deus intellectu cor-
latur terrenus, vel terra rubra terrena, videlicet sa- recto ad respectum causationemque non sui, sed
piens, et corporis addictus passionibus, et uxor ejus, prava? affectionis intorquet. Dicit ergo Deus rationis
id est voluntas3«, qua>olim sibijuncla individuoDei instinctu per terrena serpenti. Quia fecisti hoc ma-
gratia agglutinante complexu, nunc adeo disparata ledictus es inter cuncta animantia, et bestias tcrrae.
tanto animi diabolo mediante discessu, quanlo viro Quia, inquit, fidelium seductioni incubas, exsecra-
suo non jam supernae rationi, sed tcrrena? astutiae tioni esse debcs inter vitalia virtutum studia, quse
in temporalium amore bonorum arctiori coputata signantur per animantia et bestias terrx, ferocitas
consensu, divinse voci post terga monenti obaudiunt, carnis, scilicet vilia. Tu bona onim dissipas, lu
sed obduratione qua diximus se mentis abscondunt. crimina insligas. Supcr pcctus tuum gradicris. In
Quod si accipimus ligni positum pro lignorum, sicut pectore corbabomus, et in corde rationem. Affectus
ccenomyam et ranam pro ranis, et ccenomyis sacrae itaque super pectns ambulat, quando sibi imperium
lilterae ponunt (Psal. lxxvii, 45), profeclo in me- rationis usurpat. Unde quid faciat dextra, jubetur
dio lignorum paradisi nudus se celat, quisquis male D nescire sinistra [Matth. vi, 3 Super pectus etiani .

agens sanctorum virorum societate se palliai. Unde vadit, dum appetitum quasi naturaliter ad ima de-
ipsis a quibusdam dicitur Date nobis de oleo vestro,
: primit. Aliter benediclio in sacro eloquio, sicut pro
qnia lampades nostrse exstinguntur (Matth. xxv, 8), multiplicatione ponitur, ita maledictio pro defectio-
id est quia ex noslro opere obtenebrascimus, vestra?. ne. b\ter omnia igitur animantia, vitia ulique carnis
nobis familiaritatis impendite gratiam, ul si non ex mansnetiora, ut sunt in cibo, potu, somnoque ex-
nostra, saltem ex vestra luce fulgeamus. cessus, et bestias, crudelia scilicet, <-t horrenda,
Vehs. 9, 10. — Vocavitque Dominus Deus Adam, affectus iste, qui origo eorum est, babeat aeterna?
et dixit ci : Adam, ubi es? Qui ait : Vocem tuam. defectionis exitium. Terram comedes runctis diebus
Domine, audiri in paradiso, et timui eo quod nudus vitze tuse : id est in omni prosperitatis, (jua? per dieni
essem, et abscondi me. Vocat Dominus Adam, cum signatur, specie terrcnis pasceris, qua; prseeipue
ralionem eujuspiam post casum interius conveniens contra vitam fidelium vi\ is. Qui terram manducat,
provocat ad poenitentiam. Ubi es? inquit locum quantumcnnque comederit, plus sibi comedendum
quo jaceas aitende, qui non alius quam superbia quam potuerit comedere restat, sic his qui cupiuni
est. qui olim humilis stare didieeras? Voc*m tuam, quantnmcnnque obtineanl cupienda rostabunt.

P.vnsoi.. HLVI. 3
79 V. CUIBERTI ARRATIS S. MARI/E DE NOVIGENTO 70

Vehs. 15. —
Inimicitias ponam inter te ct mulie- A stricto, Dei aliquantula inspiratione ad aliquid lu-

rem, et semen tuum ct scmen illius. Hoc flt quoties minis sentiendum solidaiuur. Nam sicut eo statu
voluntas nostra divinae innititur rationi et tunc ,
pascimur, sic peregrinantes ex hoc deficimus, quia
appetitus earnis apud ipsam respectum non invenit, siliquis utendo, nobis non
pondus ingerimus, sed
nisi

quia semen sancti quo fecundatur Spiritus, diabo- cum labore id agimus, cum
Job (cap. m, '24),
quia
licae suggestioni prorsus infensum, infinitam inter antequam comedamus, suspiramus, et hoc cunctis
utrumque discrepantiam faeit. Ipsa conteret caput vitae nostrae diebus, id est quoiies vitam nostram

tuum. Caput, id est initium pravi appetitus fuit, unicam Cbristum intelligimus; perdies enim intelli-
communi utilitate relicta, videlicet Deo, quaedam gentiam signari supra diximus. Illum autem intelli-
sibi propria velle. Unde Dominus eum, qui ad se gimus, cum illisingulariter interno sapore inhiamus.
venit,non ejecturum foras perhibens, causas addit, Cum labore, inquam, comedes ; nil enim sine labore
quia non venerit facere voluntatem suam (Joan. vi, restat mortalibus etiam in terrcnis ;
quia spinas et

37, 38). Recta voluntas hoc caputquando, atterit, tribulos gcrminabit tibi. Tu menti propriae cultum
in quantum praevalet, nil sibi turpiter proprium impendes, sed illa inter colendum originario el

relinquit; dum enim a primo homine privatum actuali corrupta tabo spinas avar tiae tribulosque
quiddam petitur a paradisi sereno demittuur, se-
: libidinum feracius germinabit. Sicut namque densio-
quaces secundi Ada3 totos se Dei placito contraden- ribus horrent aculeis tribuli quam spinae, ita animi
tes in coelis admiltuntur. Et tu insidiabcris cahaneo plurimoruin luxuria frequentius stimulantur, imo na-
ejus. Calcaneum, qua3 est finalis pars corporis, in- turalius, quam cupiditate, et comedes herbas terrae,
tentionem accipimus, quae omnium actionum est quia molles et lascivas cogitationes et desideria
finis. Dum igitur Dei voluntati nostram postponi- carnis tuae patieris gratanter excipere, ipsis quasi
mus, dum clandestina 33 et aperta vitia abdicamus, pabulo te fovere.
inbonorum nostrorum intentione tendiculas praeci- Veus. 19. — In sudore vultus tui vesceris pane tuo.
pue ponit quae gerimus, ut quos flagitio irretiri non Percutis ab internis sudor emanat. Vultus
poros
valet, saltem affectualis improbitas popularis favoris autem a voluntate dicitur, quia in vultu potissimum
aliqua respectione commaculet. At jam ipsa volun- voluntas cogitantis apparet. In sudore iiaque vultus
tasquid de se etiam sentire debeat, divinitus ratione panem comedimus, quando ab animae occultis omni
magistra exaudiat dicitur illi ; :
voluntatum exhausta mollitie, et inde lota qua
— Multiplicabo xrumnas tuas,
,

VfiRS. 16. et conceptus Deum videamus facie, qui de ccelo descendit, vesci-
tuos. Multiplicesaerumnaspaliturqui bonumquodfieri q mur intrinsecus pane. Boncc revertaris in tcrram, de
debere videt et facere volet, vanitati subjectus velit qua sumptus es. Pani illi vescendo intendimus, dum
nolit, quod desiderat efficere, mortali obscessus in terram, stabilitatem scilicet ac impassibilitatem
conditione non valet. Unde unus Miser ego homo, illam supercoelestem, redeamus, de quo dolo diaboli
:

quis mc liberabii dc corpore mortis hujus? (Rom. vn, ad luendas miserias sumpti sumus. Potest panis et
24.) Melius id experiendo dicitur, quam dicendo. alio accipi pro perfectionis modo. Pulvis triticeus,
Conceptus mulliplicantur, sed in dolore filii pa- qui farina dicilur, aqua conspergitur, multo versatu
riuntur, quando bona sine magna cogi-
ipsa tantilla ad duritiam massa deducilur, admoto dehinc igni
tationum concertatione non proponimus, et destiluta sudus ad integrum panis eflicitur ita nos quondam :

carnis impulsibus cum labore reponimus, sed etsi ad onmem damionis flatum ccssibiles ut pulvis era-
cum aliqua delectatiuncula spirituali incipimus, quis mus, divini Spiritus unda infusi sumus, sed quia
edicat, quo dolore et clamore parimus? Sed haec si primordia nostra tenera ac fluida sunt, crebris ten-
partui primumque conceptui sufficere cupit, sub viri tationum revolutionibus induruimus, dcmum trituris
potestate, id est rationis, utpote disciplinae indigens, passionum ad purum corda excoquentibus digni esu
necesse est, ut sit, cujus damno juvenilis quaedam fidelium, id est exemplo tandem eflicimur. Cum su-
lascivia voluntatum cohiberi possit verum ne men- D dore ergo ad hunc pertingimus panein. Pulvis cs
:

tis ipsa principalitas, quae obniti debuit cupiditatis enim, ct in pulvcrem reverteris. Cum mobiles na-
excessibus, immunis abiret, Adam sub figura ejus turaliter in morem pulveris simus, si ad hunc
arguitur. consummationis panem, vel terram substantiae redire
Vers. 17, 18. —
Quia, inquit, audisti voccm uxoris satagimus, necesse est ut in pulvercm revertamur,
tux id est, quia qui subjici tibi debuerat pravus
:
id est peccatores nos conlileamur. Auferes, ait
tuo cordi appctitus intinniit, et jura mea peccati Psalmus, spiritum eorum, et in pulvirem suum rever-
admissione praeteriit, terra in opcre tuo maledicitur tentur (Psal. cui, 29). Suda crgo facta ab omnis
quia mentis tuae stabilitas, quae Dei agriculiura est vitii humore nostra voluntate, quasi sudore vultus

juxla Apostolum ((I Cor. iii, 9), a bene operandi ad luijus panis gustum vel existentiam deducimur;
studio defectui nutabililatique subjecta praepeditur. ad aquosa enim loca septemplex spiritus ingreditur.
Terra enim, quia eaeteris solidius elementum cst, VERS. 20. — Kt vocavit A.hnn nomen uxoris sux
pro stabilitate ponitur. In laboribus comedes eam Eva, co quod csset mater omnium vivcntium. Ad hunc
cunclis dkbus vitx tux. Terram cum labore come- itaque siatum correptis moribus, jam noster Adam
dimus, cum animo a sua mobilitate ad horam re- nomcn uxoris Evain, id est certa discretione, vitam,
 MORALIUM 1N GE.NESLN LIB. II. 78

voluntatem scilicet justae rationi subjectam, et boni A Ejecto itaque Adam ab illa innocentis sinceritate
fructu operis jam ex ipsa subjeetione feeundam: animi, ante paradisum, id est conscientiae conside-

sine bona enim voluntate nulla bona quae gerimus rationem, Cherubim colloeatur, quod vermiculata
habent vitam. Ipsa namque nostris vitalibus studiis pictura, vel quasiplures, vel multitudo scientix inter-
exordium ministrat, et, ut ita dixerim, animam. pretatur. Vermiculus et natura rubet, et quaelibet

Eva interpretatur vita, quae si bene geritur a ratione, rubricat. Pictura vero signum est, non veritas. Per
Deosii]uidem primum ratione subnixa spirilus vitae vermiculum itaque, qui est colore sanguineo, pec-
est cunctis actibus sequentibus ipsa. catum (igurari potest, quo infecii sumus, et alios
34 Vers. 21. — Fecit quoque Dominus Deus Adse ct infecimus. Gui Propheta concinit : Si fuerint peccata
uxori ejus tunicas pellkeas, et induit eos. Dum igitur vestra rubra quasi vermiculus, velut lana alba erunt
ordinem quem pnetulimus in interioris hominis ha- (Isa. i, 18). Per picturam peccatorum repraesenta-

bitu, quaeque sectantur per vehemens sanclitatis tionem, quae memoriter, non veraciter nobis inesse
exereitium, non solum prioris gratiae recipit gradum, debet, quod totum est malorum quae egimus imagi-
sed etiam indumentum meretur pellieeum, id est in nationes, imo recordationes per humilitatis respe-
passibilem p^-ccati memoriam, et post lapsum ctum nobis debere semper inesse. Et quasi de pluri-
B bus, imo quasi plures non tamen revera nos pute-
facta sane peccati experientia nil magis moleslare
animum solet, quam ejus memoria. Sed si haec sine mus; de his videlicet, qui multiplicati sunt super
desiderii passione contigerit, non solum non oflicit, numerum, ut sic speremus, quatenus sine timore
sed etiam ad compunctionem nimis cautelamque non simus. Ideo ponitur pictura, ideo quasi ut
prolicit. In tunica pellicea corium cum vellere esse neutrum sine altero sit, ut timendo speremus, et
consuevit. In corio itaque memoria mortui operis, sperando timeamus. Unde jam merito haec sequitur
in vellere insensibili virtus intelligitur impassibilita- multitudo scientiae, id est discretionis, ut nos per
tis, quibus pro merito perseverantiae intellectus mu- virtutes a vitiis disparemus. Quod ita connectitur :

nitur cum secunda volunlate. criminum quae commisimus semper memores, quibus-
Vers. 22. —
Et ait Ezce Adam quasi anus ex
: que alioscorrupimus, timere debemus ne non ad nu-
nobis factus est, sciens boiutm et malum. Qui ad- — merum electorum, quod est quasi plures, pertinea-
hxret Domino unus spiritus cst, juxta Apostolnm mus, et idcirco ad discernendos a malis nos actibus
(l Cor. vi, 17). Licet igitur non nos debeamus si- invigilare debemus; unde et flammeum gladium
nere delabi in malum, tamen de quo quomodo lapsis atque versatilem teneamus. Gladius cum recte ad
si constanter poenituerimus, dicit Deus, ecce Adam feriendum tenetur, ulrinque acumen habet in fe-

quasi, id est, revera unus ex his qui mihi specialiter rientem, et in eum qui feritur, per quod accipitur
mhaerent ac uuiuntur, factus est, qui ad veram cura nostri ac proximi, ut cum aliena curare sata-
boni cognitionem per experientiam mali attigit; ut gimus, nostra mordaciter feriamus. Sed in omni
quodammodo nec velit, quantum in homine est, pec- nostra actione obstinaciam fugiamus, quia versatilis
Solemus enim de re quam multum
care, nec possit. esse debet gladius, flexibilis scilicet si ratio poscal
nolumus, dicere Non possum hoc facere. Et
: et Flammeus vero, ut haec qua? erga nos,
remissus.
abundant exempla satis fortiores aliquos fuisse et proximum gerimus, sincerus regat affectus :

post casum quam ante fuerint. (Vers. 23.) — omnibus sane elementis purior ignis sua natura
Ne forte ergo sumat de ligno vitx et vivat in dignoscitur, cum ergo qui fuerimus olim sollicite

netemum, emisit cum

Dominus de paradiso volu- attenderimus, cum de fuluro an electi simus non
ptatis, ut operaretur terram, de qua swnptus est. minus praecaverimus; cum denique in nostrorum
Lignum vitae hic in malo positum accipimus stulti- temperantia operum multitudinem scientiae obtinue-
tiam saecularis memoriae, qua temporaliter aliqui rimus, cum curam non minus nobis quam proximis
celebrari volentes, scriptis digna agere desiderant, impendimus, et hoc conscientia pura exhibuerimus,
militia, poesi et caeteris artibus sese nobilitant, per d cum, inquam, ista ante paradisum menlis nostrse
quae diu memoriis mortalium vivant. Hoc religiosis constituerimus, omnem aditum ad viam ligni vitae,
quibusque surrepit, ut eleemosynis, novitate bene- id est ad cogitationem saecularis famae, qua in ho-
ficiorum, exstructione ecclesiarum sibi famas in po- minum memoriis superstitiose vivere delectamur,
sterum struant. Ne ergo hoc praesumant stoliditatis obstruemus.
genus, quod per lignum non incongrue designatur, »5 CAPUT QUARTUM.
emittit Deus eos de illa praecipua ac voluptuosa llo- Vers. 1,2. —
Et cognovit Adam Ecam uxorem
morsum,
rulentia mentis, quae nullius peccati patitur suam, qux concepil, et peperit Cain dicens Posscdi :

ut pristini coutagii se jugiter compungente memo- hominem per Deum. Rursumque peperit fratrcm ejus
ria, operum acri exercitio bonorum terram, id est Abci; fuitque Abel pastor ocium, et Cain agricola.
impassibilem illum repelat statum, de quo sumptus Si Apostolus ubi dicit Absorpta est mors in victoria
:

est, a diabolo scilicet detractus. (lCor. xv, 54), carnale desiderium mortem appellat,
Vers. 24. — Ejecitque Adam, et collocavit ante cur non Eva, quae dicitur vita, bona voluntas voce-
paradisum voluptatis Chcrubim, et flammeum gladium tur? Cui Adam bene cognitae, idest inhianter amata 1
,

atque versatilem ad custodiendam viam ligni vitx. quia amor ipse, ut ail quidam, notitia est semen Dei
 V. ('.IJIBEltTI ABBATIS S. MABLE DE NOYICENTO b(>

vcrbiquob.me agere coneipiat, suggerit ut pariat A nocentia, et pietas pro largitione velleris accipitur.
Ca n, id est, posscssionem; possessio autem ratio- Haec sunt primogenita, quae Dei imaginem humanae
nalis nostrae voluntatis exterior hoino noster est, cui principaliter menti insculpunt; luec cum offeruntur,
regendo ac colendo praeposita est, unde et sequitur : quasi suce propria similitudinis a Deo agnita respi-
Possedi, inquit, kominem, non meis viribus, sedper eiuntur; sed primo respicitur Abel, post munera
Deum. Quo ad arbitrium anirai edomito non bumano ejus, quia prius a Deo pensatur agentis intentio,
nisu, sed Dei auxilio; linguam enim nullus komi- post ejus actus. Al animus noster, cui magis ad
num domare potest (Jao. iu, 8), et si partem nequit, efiiciendum in promptu sunt corporea qnam spiri-
quomodo totum potest gignitur Abel, qui dicitur
: tualia, quia et viciniora sunt laudi, dum meliora ae
luctnt, vel vanitas, quiajam tunc amarescere incipit probabiliora Deo, ac bonis quibuslibet; sed tamen
vita praesens, quae vanitas tota est menti, quse a Dei difflciliora sibi interiora attendit quam exteriora :

gaudio abest. Dieitur etiam Abel vapor, vel misera- irascitur, carnali scilicet voluntate tuibatur, et

bilis; Abel namquc interioris hominis dicimus vir- vultus ejus concidit, quia voluntas bona interna ge-
tutem sieut Cain exteriorem accipimus hominem. rendi, exterioris aurae appetitu obruitur : sibi nam-
Ipse enim interior luget se vanitati subjeclum, ipse que commodiora putat, quia ad tempns et ad oeultim
licet corporali miscria coerceatur, vaporem virtutum ° placent.
multiplicem emittit ad Deum. Virgula enim fumi est Vers. 7. — Quare, iiiquil, Dominus rationaliter
ex aromatibus, celerius sane subest cuilibet, et scilicet nobis suggerendo, iratus es, quasi de
id est

exereere ji>junia, vigilias, rerum distribuliones, pa- spiritualium impossibilitate ad furorem desperatio-
tientiam, humilitaiem charitatem intrinsecus obti- nis permoveris : et quare concidit facics tua'7 id esl

nerc. Il!a namque favor humanus plerumque suble- in habitu mentis ut quid destitueris? Nonne si bene
vat; hsec solummodo aeta graviora
vero teste Deo egeris, in oeeulto videlicet, recipies in futuro, etiamsi

sunt. Etideo Cain ante Abel non incongrue nascilur. nulla laus humana tua opera subsequatur in hoc
Diligenter, aif Salomon, cxcrce agrum tuum, ut postea . saeculo : Sin auiem male, statim in foribus pcccatum
sedifices domum tuam [Prov. xxiv, 27). Abel pastor aderit, hoc est si intentionem opinionis causa per-
est ovium, quia auctor ac nutritor est homo interior verteris, statim in ipsa animi prima snggestione
charitatis ac simplicitatisoperum, quod in qualita- peccati opportunitas diabolo administrante appa-
tibus perspicue elucet ovium; mite enim ovis est rebit sed ne diabolum illalne violentise te excu-
:

animal, et fertile vellerum. Cain est agricola, quod sando eoarguas, sub te erit appetitus ipsius peccati,
evidenter signilicat corporis exercitia. Corporalis
(
. et tuo suberit arbitrio dominari illius. Verum ratio
autem exereitatio, juxta Apostolum, ad modicum divinitus non illustrata quia inanis est Cain, id est
lllilis est (/ Tim. iv, 8). corporale nostrum studium ad sacrilegium cenodoxiae
Vers. 3, 4. 5. — Factum est autem posl dies contrahit Abel, quidquid utique introrsum spiritualis
multos, ut Cain offerret de fructibus terrse munera pinguedinis est; sacrifieium 30 enim Abel de adi-
Tiomino. Abcl autem de primogenitis gregis sui, et de pibus, id est de interna gratia eonstat, ut nil in ho-
adipibus eorum; et respexit Dominus ad Abcl, et ai minis opere lateat, nisi quod carnis oculis placere
munera ejus. Ad Cain vero, et ad muncra ejus non ut laudetur queat. (Vers. 8.) — Egrediamur ergo ait

respexit. Post dies multos, id est post illos aeiernos Cain, foras. Quia durum nimis est tantis totque spi-
dies indefatigato animi aestu eundo, quos horum bre- ritualibus adipiseendis, quae ad plenum nemo asse-
vium dierum conlemptu recte prosequimur, qui tan- quitur, insistere, saltem his aliquantisper omissis ea
quam custodia m noetehabentur, de fruclibus terrse, extrinsecus exerceamus, qiue interim nostro bonori
id est carnem terendo exterius efiicimus bonis: et commodo valeanl prodcsse. Cumque cssent in agro,
sacrificia Deo laudis offerimus, sed haec extriosecus id est in exteriori exercitio, cordis intuitu, jam
facta, et bumano favore infecta ut assolet non respi- ad interna consideratione deducto, consuetudine
cit, quia cor offerentis ea qua consuevit Deus gratia favoris, animi rigore mollito, a superlieie forensium
n
non tangit, nee bonorum quorumque judicio sieuti operum quasi Abel aCain opprimitur tota simplieitas
nec ipsi Deo gratum fidit. Illumina, inquit, faciem internorum. Cumque Deus de intestina morte ratio-
tuam supcr servum tuum (Psal. CXVHI, I3b). Hilarem nis voce conquerilur, humana respondet nequitia,
scilicet affectum super ea quae operor te habere (Vers. 9.) — Nesciol Quia de quibus non cuiamus,
ostende, ut videantur, ot glorificeris. Solent etiam nescire nos, cum revera seiamus, respondere sole-
putari inepte facta, quas Deo non placent, ab idiotis mus. (Vehs. 10.) — Nunquid custos fratris mei sum
hominibus. Abcl de primogenitis gregis sui offert, cgo? Id est nunquid hsec quae nemo observare suflieit,

quando primsevis virtutibus interior homo redolet. ego solus spiritualia prorsus eustodire proposui?
Primus <mim homo sine omni maccratione carnali Haec homicida aniraus, et carnalis gloriae molae obru-
plenus spiriiualium bonorum a Deo est conditus, tus refert. At eontra ratio liect sibi cum Deo sen-
un ie licet o',j earnis postmodum culpara restrin- tiiMiti nequaquam credatur, de apostasise immensi-
gendam necessarius fuerit labor corporeus, tamen tate conqueritur. Pensa, ait, quam criminose egeris.
si patientia, liiimilitas, simpiicitas illi postponatur, Nam vox sanguinis fratris tui clamatad me dc terra,
totum praesposterura mox habetur, et vulgi laude Vox verbis praeire solet, ut umbra verilatem. Vo-
sjrripitur. It groge ailein ov!um mansuetudo, in- com ergo accipiamus dohrem illum, qui de peecato
81 MOItALlLM 1N GENESIN LIB. II.

ia cujuspiam corde exoritur, quem tamen nulla A Veus. 13. — Major cst iniquitas mea, quam ut
poenitentia; efiicacia quasi verbi veritas subsequitur. veniam merear. Tanla est inquit, contexio vitiorum
Vox enim haee apud Deum po ius est irritatiunis ut expediri a me nequeat ulla congestione bonorum.
quam pacis. Quae clamat de terra, quia de rationis, Vers. li. — Ecce ejkis me hodie a facie terrx et a
quae sibi firmiter admodum lerrae insiia est, scieniia facie tua abscondar, et ero vayus et profuyus in terra.
bujusque fruclibus feracissime pascimur, videtquam Frustra nenipe niterer; ejicis enim me a facie tcrrx,
prava committat. Ratio namque els; ad nequam id est a cognitione mei, fraudando me videlicet gratia
iutorquealur affectum, non lamen penitus quo bona lua, ut in reprobum lapsus sensum terram, id est
et mala disccrnat amitlit oeuium, sed scicnti bonum, peccatorem me diflitear; peccanti enim dictum est :

et non facienti peccatum est illi (Jac. iv, i7) Cla- Terra cs"et interram ibis (Gen. m, 19), peccata scili-
mat vero, quia Dei auribns borribile insonat, quod cet mea non videam, et hoc bodie, id est quandiu
divina et sancta opera extrinsecus ostentat, ei se intelligentia discretionis fruor. Quud est dicere :

diaboli delubrum scienter interius dedicat. Llamur Cum me excsecando alienum a te, et me ipso fa-
a
est enim ubi tota impuritas sine redarguiione scien- cias, injuslum valde videri potest, quod cum adhuc
terque ex industria peragitur. Haec est vox sau-
et de meis indoleam erratibus, facis ut etiam a facie
yuinis frairis, scilicet ex eadem olim voluntale
B tua abscondar, id est a videnda gloria tua tanquam
progeniti, interni videlicet boni sanguis autem impius in futuro tollar, vagum et profugum me efli-
:

peccatum est. Vux- ergo saagumis clamat, cum, peccati ciendo in terra, labilem per vitia, ac totius boni refu-
querimonia per mentis arrogantiam despecta, Dei gam me iieri permittens per evidentia opera. Ornnis
patientiam acriter inquietat. iyitur qui invencrit me, occidet me. Ille me invenit,
Vers. II. — Nunc ergo maledictus cris super ter- qui esse meum id est vitam vestigando reperit, et

ram, qux aperuil os suum, et suscepit sanguinem fra- occidit, criminum meorum quantitate perterrilus
si

tris tui de manu tua. Ergo innitens terrenis, et in spem venia? mihi S7 adimit. Sed notandum qualiter
sola superficie per bypocrisim factis operibus male- in Deumsuashomointorqueat nequitias. T«,ait, ejicis,
dictus eris: id est cognito ttue vanitatis tigmenlo me a facie terrx, id est tu curam mei mihi aufers,
exseerationi habeberis. Quse terra de manu tua san- et hoc ut a facie tua abscondar, quod est a tui vi-
guinem ore aperto suscipit, quia terrenus affectus, sione secludar, et ideo ab hominibus jam despera-
cupiditatis propriae capacitate laxata, de manu, id tissimus dicar.
est de forastici operis gloria gavisus mortem inte- Vers. 15. — Nequaquam, ait Dominus, ita fiet,

rioris hominis, id est sauguinem inhiantcr suscipit.

(
.
sed quicunque occidcrit Cain septuplum punietur. Non
Vers. 12. — Cum operatus fueris earn, id esl cum cor- qui te occiderit, sed qui Cain occidcrit. Inquantum
pusjejunio, \ igiliis, aliasque [forte, aliisquej attri- nempe tui possessio es, inquantum te castigas, et in

veris; Non dabit fructus suos, terrenae scilicet quam servitium corpus redigis, quia qua intentioue id

postulas lautlis, quia vagus super lerram eris. Quod facias nesciens, le hypocrisis culpa damnaverit,
est ad omnes tentationum impulsus etiam in evi- septuplum punietur, exterioris et interioris "scilicet
dentia operum tuorum instabilis de vitio sane in operis tui peremptione reus habebitur. Septenarius
vitium delaberis. Profugus etiam eris, dum, tetne quippe numerus in quatuor et tria dividitur. Qua-
c mscientiae exigente reatu, ad omnem nutum timori tuor elementis corpus, tribus principalibus motibus
subjacebis : foga namque animi timor est: solet memoria, voluntate anima constat. Qui
intellectu,
quoque qui fugit praecedere eum qui subsequitur, ergo hominem, licet hypocritam licet vitiosum,
seque fugat : insecutor noster diabolus est, qui nos quem tamen neque certo hypocritam, nec revera
tripliciter insectalui, dum aut nos tentat, aut ille- vitiosum comperit, prajudicio damnat, corporalium
cebras opportunitalum noslris cupidiiatibus admi- ac spiritualium ejus bonorum, etiamsi nulla sint,
uistrat, aut praemia perpetratis iniquitatibus subscri- quantum sua interest, sese homicidio obligat; idem
bendo connumerat. Accusatur autem plerumqur I) sane veraciter bono cuilibet facile irrogaret, qui illi
fallaciter impulsionis, quia piiecedit prava cogitantis incognito indiscrete convitium infert. Posuitque
adinventio diaboli instantiam impellentis, unde cui- Duminus Cain signum, ut non cum interficeret omnis
dam dicitur : Mittam te sicut pilam in terram latam qui invenisset eum. Ponit Dominus signum in Cain,
{lsa. xxn, 18), quia pila cum jacitur, plus currit dum neque homiuum signatas interim, id est con-
aliquoties quam velit is a quo mittitur, et alibi : tectas patitur esse nequitias, ut a nemine digna
Fugit stullus ncmine persequente (Prov. xxviii, 1 ) : morte aHerna eorum hoc saeculo aliquoties judi-
in
et rursus : Abieruut absyue fortitudine ante fucitm cari possit iniquitas. Si enim abrupte judicaremus,
subsequentis (Thren. i, 6); Hoc igitur modo quilibet dignum vita multoties morti addiceremus.
hypoerita profugit, dum tentanti cedit, aut tentaM- Vers. 16. —
Eyressusque Cain a facie Domini ha-
tem pra3venit. Ista, dum mens ratiocinando quasi profugvs in terra ad orientalcm plagam Eden.
bitavit
Doo in se loquente simul praevidet, aut pedetentim Quia itaque in sua Cain ad tempus latet conseien'h,
experiendo perseiitit, quia unctionem Spiritus non securus egreditur a facie Domini, id est favores per
accipit, inter se ac Deum parietem desperationls humanos snnrsus non aestiioal mala, (uiae occulte
obtendit. agit, D,'um babere m notitiam, aut haec dissimulare
83 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARI.E DE NOVIGENTO 84

scientem pieque ignoscere, habitans in terra pro- A vocatos sui occasione devocare solet. Vxorem, ait,

fugus, figens scilicet in terrenis animum, nec duxi; et ideo non possum venire (Luc. xiv,20) :

illam quaerens civitatem, cnjus opifex est Deus Uxor autem haec est voliptas qua in transiloria pos-
[Hebr. xi, 10), haerens infimis, sed ubique vitiorum sessione et laude convolvilur, licet alia simulet, et
diffugiens, quo seminat affectus, versatur circa sinceriora affectare videatur. Unde et paulo subter
orientalem plagam Eden, quod interpretatur deli- ejusdem Cain generatione contexta Noema mulier
ciarum. Non igitur in oriente, ut de orientalibus extrema atiexitur, qust voluptas interpretatur, in qua
esset, interquos magnus erat Job, et veri Orientis finalis reproborum intentio denotatur. Hanccogno-

lumine lustraretur, sed ad oricntalcm plagam, id est scit quisquis pro dulcedine praesentium postponit
ad simulationem intentionis eorum, quorum con- beatitudinem futurorum, hanc cognoscit, misere
versatio in ccelis est )Philip. m, 10), quibus vivere utique experitur, qui si sernper durare possit, nun-
Christus est [Philip. i, 21). Deliciae autem sanctorum quam aliud saeculum se velle fatetur. Inde concipit,
sunt sacra eloquia, in quibus se potissimum dele- et parit Henoch, id est, dedicationem, quia tantus,
ctari,seque ea tractare libenter ostentant, et inde et tam pestilens mundi amor mentis in nobis eflicit

hypocritce spiritualibus se Scriptune dictis, quasi obslinationem; facimns enim dedicationem, cum ad
quadam orientali luce clarificant. In his deliciis in saeculi oblectamenta perseveranter amanda animi
Cantico amoris sponsa charissima vocatur [Cant. ostendimus oblirmationem. Et sedificav.it civitatem ;

vn, 6). Unde idem cum terrena prorsus et opera et vocavit nomen ejus cx nomine filii sui Henoch. Ci-
totius obscurilatis affectent, de videndo Deo et vitas aedificatur, cum sibi similium homini cuilibet
eontemplatione coelestium subtiliter eloquendo, ac si nequam conventiculum aggregatur. Ex nomme filii
cujusdam voluptuosae claritudinis gloria circumfusi vocat, cum ad eamdem pessimi propositi destina-
intima sua palliare solent, et verbo praeferre libet tionem impoenitens sequacium cor provocat. Multa
quod mentibus atris nequaquam sapiendo patet. super his et quibusdam quae sequuntur dicerem,
Vers. 17. — Coynovit autcm Cain uxorem suam, nisi beatum Augustinum et Patrum aliquos inde
quec conccpit, et peperit Henoch. Licet ad orientalcm tractasse scirem. Hic aulem et alias evitavi Hebraeo-
deliciarum partem Cain habitari videatur, habet rum nominum con< r eriem.
tamen uxorem, illam scilicet qus ad ccenam Dei

EXPLICIT LIBER SECUXDUS MOHALIUM.

INCIPIT LIBER TERTIUS

MORALIUM IN GENESIN.
C mento ponitur, et scribitur linaliter per d. Percus-
CAPUT V.
sus autem rationalis est animus, qui in Job et

3ft Vbrs. 31. — Noe cum quingentorum esset an- psalmis sagittas sibi infixas passibilitatum queritur,
norum, genuit Sem, Cham, et Japheth. Noe fuit et tentationum jaculis penelratur (Job vi, 4; Psal.
filius Lamech. Lamech disciplina dicitur: Noe requies. xxxvu, 3). Isdem quoque percutit, cum ingruentibus
Ex disciplina ergo requies oritur, qua3 etsi in prae- fortiter earum molestiis repugnando resislit. Noe

senti moeroris est, pacatissimum tamen fructum ju- autem, quod est requies, gignit, cum ad victoriae
stitiae reddet exercitatis in ea (llebr. xn, 14). In- tranquillitatem pervenit. Habet, inquam, requies
tellectualis enim iste Lamech sic de Noe cum eum ista gradus; prius nempe exterius ab opere pravo

generat ait : Iste consolabitur nos ab operibus, et quiescimus demum, sed valde difficilius tamen a
laboribusmanuum nostrarum in tcrra, cui maledixit perversa cogitatione cessamus. Unde quingentorum
Dominus (Gen. v, 29). Nam cum per exercitium cer- annorum Noe perhibetur. Per quinarium numerum
laminis devenitur etiam in hoc saeculo ad requiem exterioritasob quinque sensus accipitur, per cente-
aliquantulai impassibilitatis, tunc revcra Noe, quein narium perfectio figuralur, quod cst cxtcrioris be-
complexu disciplinae genuimus, consolatur nos a neficii pleniludine a nequam studiis cessare. Anni

perpessis laboribus, dum, non aerem verberantes, autem divinorum lumina, et hilaritates ofliciorum
ad aliquid impcrii, vel quietis pcrtigimus, et exube- sunt,quibus iste inentis status, qui in Canticis
rantia gratiae terrae maledictis, id est defectionibus lloridus dicitur Ecclesiai lectus, impletnr (Cant.
corporeis superexcrevimus. gradus quosdam Sed i, i:i).

babet baec requies. Dicitur autem Lamech, quando ln hoc itaque Sabbato gignitur Scm, Cham, et
pcr fh scribilur, Hcbraice pircussum, vel pcrcutien- Japhetb. Sem intcrprelatur norninatus ; in quo intel-

tem sonare; disciplmam vero tantum, cum pro ele- ligitur fides, ubi nomen quod benedicetur super
 MORALIUM IN GENESIN LIB. III. 8G

terram, et in quo solo oporteat nos salvos fieri acci- A nostra obtinuisse putabamus, experientia media-
pimus (Act. Hoc ex usuris et iniquitate re-
iv, 12.) trice loquitur nobis introrsum Deus, non perman-
demptorum honorabile nomen coram ipso (Psal. surum videlicet spiritum suum in homine in ceier-

lxxi, 14 Si enim hi qui in Christo sunt resurgcnt

) : num, id est vim rationis in humano corde non
primi (I Thess. iv, 15), ob dignitatem videlicet no- perseveraturam, nec enim expedire, quia caro est,

minis Christiani, ut quid ambiguum habeatur, quod id est fragilis, et de suo statu sibi pariens ex inge-
et ipsi quoddam proemium in coelis obti-
potentius nita mutahilitate ruinam. Superbit enim si probe
neant ex participio nominis? Unde
insignes lanti quidquam sibi egisse videatur, sicut pauper si

in baptismo nomen quisque fidelis accipit, in quo subilo ad inelaboratas pervenerit opes. Necessaria
adexsequenda Christi signa spiritualis militiae pro- ergo est spiritus ista desertio, si tamen non sit
fessione subscribit. Sed qui sic de ignominia Baby- omnino, juxta, quod David non se derelinqui usque-
lonis fugiens nominalur, sibi Cham opus est fcedere quaque rogat in psalmo (Psal. cxviii, 8). Eruntque
germanitatis addatur, qui calidus intcrpretatur ubi dies illius centum viginti annorum. Per centenarium
spes non inconcinne notatur. Si enim calor ab ignis supra diximus plenitudinem figurari, per vicena-
natura trahitur, et ignis rium numerum duplicitas dcsignatur, ut est
originaliter ad superna Si :

" possit cum decem millibus occurrcre ei qui cum viginti

progreditur, per calorem ergo jure spes accipitur,
quae fervore charitatis ad Deum inhianter intendi- millibus venit ad se (Luc. xiv, 31). Et in Apoca-
tur. Qui Japheth adjungitur, qui latitudo dicitur, lypsi : Vigies millies. dena millia (Apoc. IX, 16).

per quod evidenter charitas intelligitur, quae non Duplicitas autem non hypocrisis hic a me accipitur,
minus per inimicos quam per amicos spatiatur. Haec sed illa violenta impuritas, quae per necessitatem
itaque tria, quae latitudo, longitudo, sublimitas ab peccandi ex malorum irruentium admistione con-
Apostolo memorantur (Ephes. m, 12), a nobis trahitur, secundum quam non habituraest in futuro
cum veri Noe esse cceperimus, id est cum boni Ecclesia maculam, aut rugam (Ephes. v, 27), non
exhibitione actus ab inutili conquieverimus; feriari quod in praesenli rugam hypocrisis habeat, haec
enim a malo, nectamen bonum aggredi, ipsum ma- enim fit penitus exlorris ab ipsa, sed quod nunc
luin est, tunc vere prodeunt, quia nec absque bono occupatione tentationum et carnis, contractior, mi-
opere, fides stat, nec sine lide spes, nec sine utro- nusque libera vid^atur ad Deum. Centum ergo ad
quecharitas praestat. integritatem bon;e voluntatis, viginti habemus ad
CAPUT VI. eam, quampraetulimus, impuritatem actionis, dum
Veiis. 1,2. — Cumque ccepissent homines multipli- q juxta Apostolum, quod nolumus malum hoc agi-
cari super ierram, et filios procreassent, videntes jilii mus, vel viginti etiam ob transgressionem divinae
Dei filias hominum, quod ess^nt pulchrx, acceperunt legis, dum operamus, quod non approbamus, repu-

sibi uxores ex omnibus quas elegerant. Virtutum igitur gnante lege membrorum legi mentis (Rom. vn,
succrescente studio homines non modo multiplican- 19-23). Et aliter : Octies quindeni centum viginti

tur in terra, sed super terram, quia densissima in complent. Per octonarium, temporalitas, per qui-
animam humanorum motuum feruntur examina, narium corporalitas, perdenarium, spiritualitasacci-
nec lalia, quae facile rationis deprimantur potentia, pitur. Quandiu igitur temporaliter vivimus, spiri-
sed quae lerram, id est mentis firmitatem subjugare tuale studium nostrum forinseca sensualitate depri-
possint ad vitia. 39 Virtus namque non probatur, mitur, quasi denarius quinario superatur, quatenus
nisi hoste vicino. Sed iidem homines filias procreant, quid sit dies, id est virtus humana ab homine
cum fragilium mollitiem cogitationum internis agnoscatur; quae altitudo diei ob brevitatem gloriae
aspectibus frequenter objectant. Filii Dei has vi- in psalmo vocatur (Psal. lv, 4).
dent, cum intellectualium excellentia sensuum ad Vers. 4. —
Gigantes autem erant super terram in
suggestionum illationem quasi ad meretriciam, diebus illis. In his virtutum exercitiis, quas per dies
lenocinantium speciem contemplationis declinat D intelligimus, gigantes, id est superbi motus animi,
aciem. Quidnamque sunt imaginationum delectatio- in mirabilibus super se ambulantes, super terram
nes, nisi quaeJam pulchrae, quae nos illiciunt, facies? erant, quia in superficie corporis bona exhibentur,
Has rex Pharao lovere vult, cuin jubet inlerfiei
filias quae menti inaniter elatae typos de laudum suarum
mares(Eaiod. i, 17) Ex omnibus his, quas eligunt gratulationibus inferant. Postquam enim ingrcssi
filii Dei sibi sorliuntur uxores, quia, juxta quod sunt /ilii Dei ad filias hominum, illaeque genuerunt;
conspersioni aut libidini propriae adjacet, rationales isti sunt potentes a saeculo viri famosi. Filii Dei ingre-

motus apposilas animo petulanter agglutinant vo- diuntur ad lilias hominum, cum nostri intellectuales
luplas, de quibus infamis prodeat, obscena scilicet motus, quos Job vocat robustos fortitudine (Job

opera, proles; aliis enim avaritia, aliis superbia, xxxvi, 19), qui a Deo in nobis generantur, se
plerisque luxuria ad manum magis est. immergunt ad experiendos fluxus carnalium deside-
Vers. 3. — Dixitque Deus : iSon permanebit spiritus riorum. Sed isti sunt potcntes a sseculo, quia post-
meus in homine in aeternum, quia caro est. Requiem quam spurcitiae totius illapsi fuerinl barathro, potis-
nostram vitiorum turbante congressu, quam nos simum in eorum cordibus regnat sieeularis devotio,
gladio, et arcu, id esl discretione, et providentia ut nulli videantur desperationes in mundo quam hi
81 V. GUIBERTl ABBATIS S. MARLE DE .\OVIGENTO 88

qui aliquando visisunt vixisse Deo. Tanto enimdete- A a pristinis semota tumultibus, spirituali coram
rioribus vitiis se inserunt, quanto de arctiore propth Domino, hoc esl in intimis, ubi solus Deus videt,
sito «i(l saeculi luxus avidius proruerunt: istisunt viri serenitate perfunditur. l"hi enira requiescit Spiritus
famobi, quia huraanam excedentes, diabolicamque Dei, nisisuper quietum, uujus mens viiiorum stre-
imitantes nequiliam, et de crimine sumentes auda- pilu non obsurduit, et humilem, qui de eorum
ciam, unde el gigantes dieuntiir, postquam lapsi in victoria non superbit? (lsa. lxvi, 2.)
reprobum sensum Fueriot, pravae opinionis p."jus Vers. 9, 10, 11. — Hse generationcs Noe : Noe vir
quam alii nequam fetore vulgantur. justus, atque perfectus fuit in generationibus suis. Et
Vers. 5, 6, 7. — Videns autem Ueus quod multa genuit tres filios, Scm, Cham et Japhcth. Generationes
malitia hominum esset in terra, ct cuncta cogitatio nostnL' sunt cogitationes, inlentiones, ct opera, et
cordis eorum intenta esset ad malum omni tcmpore, si qua sunt quae intro oriuntur. In his justus est,
pmnituit eum, quod fecisset hominem in terra In liac quisic secundum scientiam humanitus ad se, et ad
desperatissima Babylone constitutis videt Deus, id proximum gerenda disponit, ut eorum, quae ad
est vidcre eos facit, quam nequiter carnalium effe- Deum dignoscendum observandumque attinent, ine-
ctibus operum instent exterius, quamque jugiter niinerit,quibus sapientiae habitus congruit. Perfe-
'*
proponant nequiora interius. Videt itaque, id est ctus est, qui etsi universa complere non possit ad
discernit, demumque poenitet Deus. Si enim poeni- integrum, cor tamen benevolendo ad ea capessenda
lentia bonum est, et idipsurn bonum non a nobis, habet plenum, nullaque ex partc mutilatum; cum
sed ex Deo est. Ergo non ab re dicitur : Pmnituil Deo ambulat, qui ab his "quae irradiata divinitus
eutn, cum nonnos poeniteat, quod fecisset
nisi ratio agenda suggerit, nullo modo diseordat,- tunc
hominem super terram;eum qui resipuit poenituit, demum tres iilios generat, cum liber a forensi
quia interius suum cum exteriori, quod est totus labore Deo per (ideni, spem,cbaritalemque vocat.
homo, dum his quae superticie tenus videntur rebus Corrupta est autem tcrra coram Deo, et repleta est
applicuit, de exteriori ad interius, id est ad spiri- iniquitate.
tum reversus ingemuit. Et lactus dolore cordis in- Vers. \i, 13. — Cumque vidisset Deus corruptam
trinsecus,pnecavensque in futurum, Dclebo, inquit, terram; omnis quippe caro corruperat viam super ter-
hominem, quem crcavi a facic terrae ub homine usque ram, dixit ad Xoe Finis univcrsse carnis venit
:

ad volucres cocli [al., udanimantia], a reptili -iO usque coram me\ repleta est terra iniquitate a facieeorum;
ad animantem jal., volucres coeli]. Tangi dolore, in et eyo disperdam eos cum terra. Ab homine usque

futurum pra?cavere, et alia non Dei passiones, sed ^- ad animautem, a reptili usque ad volucres coeli terra
Dei in nobis sunt acliones. Qui itaque poenituit, est corrupta, id est a propria stabilitale dislracta
intrinsecus tangitur dolore cordis, ut non momenta- mens ad voragines totius nequitiae prostituta dela-
neus vel ad oculum sit dolor compunctionis, sed bitur. Omnis enim caro corruperai viam suam, quia
penetret medullas animae, abdita scilicet intentio- mollities carnalis appetitus dissiparat infeceratque
nis, et futuras praecaveat obligationes, ne verbum illam ad cujus debet dirigi regulam, et quae vera
iteret orationis. Si enim fleat quis, nec quod flevit recteeundi via est, scilicet rationem, et hoc super
corrigat, se potius ludere quam dolere intrinsecus terram, id est non solum inter mentis abdita, sed et
monstrat. Hominem pro carnalitate poni nsus Scri- usque ad evidenlia, quae per corpus. terram scilicet
pturae est. Delet ergo hominem, qui per imagina- nostram, administrantur pravitalis exempla. Cum
tiones sibi insculptum carnalem alfectum, quasi ergo haec Deus vidisset, id est vivenda in quibus
charaxatas tabulas obliterans deplet, quem crea- versaretur mala ca^co peccatori proposuisset, per
vit, id est quem ad robur explendarum passionum internae aspirationis monitum illisuggerit quid facto
de carnis motibus excitavit. Creas enim, ut dicitur opus esset, si Noe intellectualis lieri vellel : finis
Graece, caro est, unde creare derivatur, et artocreae enim universas curuis venit coram me, consummalio
et creagrae vocantur. Sed hic, a facie terrx, id est D utique omnigenae corporis voluptatis lit, si veniatur
ab intentione, et amore terrenorum abolendus est, coram me, hoc est in placito meo. (Juod namque
abhomine, ab his scilicet animae motibus, quae sunt mihi animo sedet, hoc coram me, et pne oculis
quasi ratinnem habentia, ut sunt bonestas, et mo- habere volo. Quo contra Quoniam, inquit, pones eos :

destia non pio Deo sed saeculariler habita, usque ad dorsum (Psal. xx, 13). Cum itaque ad Dei placitum
animantem, usque ad exstirpandam videlicet cupi- venitur, quidquid earnis luxus expostulal extemplo
ditatem, quae ad terram quidem inclinatur, sed respuitur. A facie corum, animantiiim scilicet,
causa necessitatum excusatur, el quasi suspendi- hominuni atquc reptilium, id est intentione cupidi-
tur, a reptili tlagitiorum coeni fetoribus immerso- tatum, atque libidinum, facie enim et inteiidiinus.
runi usque ad volucres cceli, id est hypocrisis fastus, atque intendimur. Repletur terra iniquiiate, quia
<|ui vaniiate feruntur, pessumdandos, in qua om- dum homo interior dcsideriis turpibus innitiiur
nium exstinctione comprobatur, quod sequitur : homo exterior terra videlicet operibus nefariis efii-
Pmnitet enim me fccissc cos. ciendis indifferenter exponitur. [Disperdit aulem eos
VEHS. 8. — tfoe vcro invenit yratiam corarn Deo. cum terra, dunrmansorem, scilicet animam. el cor
His itaque malis cessantibus, coepta mentis requies, pus, lerrenam procul dnbio mansionem, quantum
89 MOKAI.IUM IN GENESIN I.IB. III. 90

sua utrorumque interest, a terrenis negotiis eli- A opere quiescamus, et septem, id est corpus, et ani-
minat. mam nostram septiformi gratiae subigamus corpus ;

Vers. 14. — Fac tibi arcam de lignis Isevigatis, enim, ut alias diximus, quatuor elementis, anima
mansiunculas ia arca ficies et bitumine linies intrin- tribus principalibus motibus constat, qua> faciunt
secus et ixtrinsecus. Arca dicitur ab arccndo, sicut septem. Cum igilur nos intus, et extra spirituaii

et ar\ arcis. Facinius igitar arcam, cum talem para- gratiae unum toto
addixerimus, tunc demum ad illum
mus conscienti;im, quae a se impuros appetitns amore contuendum magnacordisamplitudine, Deum
arceat, et piae voluntatis operisve mysterium sub scilicet veniemus. Postquam itaqueinDei cognitione
lidei signo retineat. Sed haec de lignis lasvigatis lauoraverimus, necessarium est, ut etiam triginta

instruitur, cum virtntibus terrense laudis amore, altitudinis cubitos in nostri consideratione metia-
carnalisque affeclionis mole exutis conscientia suf- mur; sexies quini triginta fiunt. Per senarium vero
fulcitur. Mansiunculas in arca facimus, cum qua- numerum, perfeclio accipitur, quiaDeus sex diebus
rumque sanctarum professionum proposita institui- sua perfecit opera et hoc ipso homo signari potest, ;

mus, cum namque in adversa praestruimus patien- ijui die factus est sexta per quinarium intelligitur :

tiam, 41 ad libidinessanclimoniam,sicquequibusque forense ingenium ob nolitiam quinque sensuum;

suam profecto invenimus intra nos ad singula, quae B continetur autem ter in trigenario denarius. Quod
nos foveat fugientes, domum factam. Notandum totum est nos debere exterioris hominis nostri
veroquod et mansiuncuhe a mancndo, et diminutive scientiam ad contuitum primae nostrae originis, ac
dicuntur. In mansione ergo certa stabilisque perse- dignitatis convertere et cogitationem, locutionem
verantia, in diminutione bumilitas accipitur, in operationemque divinae legis praeceptis, quae decem
quibus ad omne ingruens perieulum constant dis- dicuntur, instituere. Altitudo ergo haec summa
crela profugia. Bitumine linitur iutrinsecus, et nostne conditionis est, cui crebro debemus inten-
extrinsccus, quia chariiatis gratia etsi exterius be- dere, quam perfecta a Deo facta sit.

neficia non tamen introrsum

proximis imperlitur, Vers. 10. Fenestram in arca facies, et in cubito —
ipso charismate sanctorum animus exinanitur; consummabis summitatem ejus. Fenestra in domos
beneticentia quippe, juxta Aposlolum, exterius, in- admitti et excludi solet lumen; per quod potest
terius quantum ad unanimitatem attinet (flcbr. discretio non absurde intelligi, qua et malum ratio-
xni, 16), uti communione non obliviscuntur, aller- cinando repellimus, bonumque digna electione reci-
utrum namque sine altero, aut parum, aut nihil pimus. Hac non solum tenebras, sed et lumen, cum
est. Bitumen autem Lenacis admodum natura? est, - oflicit, arcemus, quia cum ex memoria bonorum quae
et inter aquas indissolubile; obsequium enim parit egimus inepta hetitia, seu fiducia nobis innascitur,
et contrahit sibi arnicos, et charitas cum terribilem peccatorum veterum ad animum mentio quasi quae-
faciat sanctorum mentem, ut ordinatam caslrorum dam umbra merito rcvocatur. Pone, ait Isaias, quasi
aciem, nullo viliorum impulsu, vel fluxu irrumpi- noctem umbram tuam (Isa. xvi, 3). Creat etiam
tur, quia vero et bitumen ex limo est, humilitatis super omnem locum montis Sion nubem per diem
gratia tiguratur, quaomniabene acta condiuntur. Deus, in cubito summitas horum omnium consum-
Vers. lii. —
Trecentorum cubitorum crit longitudo matur, quia in requie sempiterna summilas, id est
arcoe, guinquaginta cubitoruin latitudo, triginta cubi- finis elaboratae perfectaeque conscientiae sperari jube-
torum altitudo illius. Per ternarium Trinitas; per tur; a cubito enim accubitare dicimus. Unde in
centenarium integritas; per cubitum operis lirmitas; Canticis reclinatorium aureum (Cant. iii, 10), et in
per longitudinem intelligitur intentionis prolixitas. Evangelio Faciet illos discumbcre dicitur (Luc.
.

Non ergo male agendo de Dei miserieordia spere- xn, 37): ibi enim perliciendum sine labore est, quod
raas, sed firmis integrisque operibus innixam ad bic exercetur: in Hierusalem enim votum reddetur.
Deura, qui Trinitas est, intentionem animi porriga- Ostium autem arcx poncs ex latere deorsum, ccena-
mus. Possunt etiam per trecentos eubitos tres illi D cula et tristega facies in ca. Ostium arcse os uostrum
praecipui perfectique processus accipi, quos Domi- debemus accipere, quo panduntur secreta conscien-
nus dicit Petite, gussrite, pulsate [Matth. vn, 7):
: liae ostium namque ab ostendendo dicitur, unde
;

petite, scilicet orando quxrite, legendo; pulsate,

; jubetur non poni sub modio lumen (Matth. v, 15),
operando. Quae dum cuntinuo effectn exsequimur, ut qui ingrediuntur, qui scilicet confabulando ad
spes profecto nostro ad eum pro id agitur juste nostri notitiam admittuntur, videant, id est doceau-
intenditur. Quinquagenarius numerus, septem tur unde est Non omnem homincm inducas in do- :

septies ductis, unoque addito cum constet, per se mum tuam (Eccti. xi, 31), quod est non omnibus
tamen requiem signare consuevit, ut est Jubilaeus, prodas mentem tuam. Hoc ostium ex latere poni-
ut etiam quod quinquageni ad esum septem panum rnus, dum contra subripientes fallacias cauti unde-
disperiiuutur. Per latitudinem autem contemplatio- cunque prospicimus, quae tacere, quae loqui debea-
nem accipimus, qua in Dei visione (juantulacunque mus: dcorsum quoque ponimus, dum aut nimis alta
spatiamur. « Angusta esl enim omnis crealura scrutari refugimus, aut quaedicenda sunt, congrua
videnti Creatorem (Gregor. Dial. lib. n, c. 35). » menlis et linguae humilitate proferimus; camacula
Serjsi ad hanc attingere cuprmus, a pravo opus es! facimns. fi dum tnta nostra dpsidnria a terrena
 ;

91 V. GUIBERTI ABBATJS S. MARI.E DE NOVIGENTO 02

delectatione suspendimus. Tristega vero a tribus A duobus discipulis ad monumentum mane venisse
videntur dici statibus; status autem nostri tres describilur (Joan. xx, 1-3) uxor nostra voluntas
:

revera sunt. Primus in visione corporea; secundus est, quae annexa fideliter rationi pietatis operibus
imaginationum memoria; tertius intellectuali pru- fecundatur; uxores filiorum sunt illae, quae singula-
dentia. Et babent proprias trinitates etiam, quas rumquarumque professionum destinalionibussubja-
prosequi longum est, horum singula, quorumquali- cent voluntates. Una est Ecclesia, licet mullae dican-
tatibus quisque diligenter pensatis, duo prima pro tur ob situm; ita plurimae sunt dictae voluntates,
sui utilitate postponat, et cum Paulo apostolo ad licet una ob diflerentiam, quas volumus rerum;
sit

tertium coelum, inlellectuale scilicet tnysterium sese distinclae autem ponuntur per se Noe, el filii, scili-
proripiat (II Cor. xu, 2). Dicitur enim a plurimis cet uxor, et uxores filiorum, quia subtili omnino
in homines habitasse camera, nec id injuria;
tertia astu discernenda sunt spiritus noster, ac ejus opera,
nam et visiones, et imaginationes corporum cum tunc demum voluntas ejus principalis ad Deum,
bestiis habemus communia, sed cum Deo et angelis promiscuarumque voluntatum examina; sunt enim
participamur rationis gloria. Dicitur quoque prima in quibus confunduntur omnia; liaec omnia igitur,
statio fuisse stercoraria, quo fimus scilicet inibi voluntates, videlicet exseculionum ac exsecutiones
degentium animalium et hominum exponebatur voluntatum, intra mentem jam placidam recondun-
secunda apothecaria, quo victui utrisque apta serva- tur, quae non inaniter foras spargitur, sed intrinse-
bantur: tertia mansionaria, quo soli homines versa- cus in Domino gloriatur.
bantur. Primus etiam noster status in vocalione Veks. 19. — Et ex cunctis aiwnantibus universx
confessio peccati est; secundus, in justificatione carnis bina induccs in arcam, ut vivant tecum mascu-
exsecutio vitalium operum est; tertius fin glorifica- lini scxus, et femini. Ex quibuslibet cupiditatum
tione, quando solielecti in rcgno erimus, est. generibus, ex quacunquefragiliafleetualitatenaseen-
Veus. 17. — Ecce ego adducam diluvii Jiquas tibus bina in arcam inducimus, in quibus est femina
super terram, ut interficiam omnem carncm, in qua et masculus, cum fluxos et quasi femineos carnis
spiritus vitx est subter ccelum ; motus ex necessitate peccandi, velimus plerumque
universa quse in tcrra
sunt consumentur . Aqua3 nolimus, animo admovemus, sed tamen illico juri
diluvii coelestis est scientia
sacramenti, qua diluuntur super lerram, id est in illos masculi mancipemus, rationis videlicet, cujus
corpore nostro cujuslibet obscena peccati. E fundam, vi ad regulam constringantur, ut vivere nobiscum,
inquif, super vos aquam mundam, et mundabijnini id est ut vitii virus non infundere, sed ad vitam
(Ezech. xxxvi, 23.) Haec aqua, id est sapientia addu-
q pertinentia, et sentire nobiscum et agere cogantur.
citur super terram, qnando spiritualis dignitas tenore Sic enim Adam et Eva connectitur.
justitiae exsuperat carnem; omnis caro, in qua spi- Vers. 20. — De volucribus, juxta genus suum, id
ritus vitx cst subter ccelum interficitur, cum membia est de superbiae motibus, quocunque modo, aut
nostra, quae sunt super terram, et adhuc vivunt saeculariter, aut sub typo religionis superbiatur, de
vigentque in nobis, mortilicantur [Col. m, 5), ut jumcntisin genere suo, de cupiditatibus scilicet qua-
dicere possimus cum Paulo apostolo Vivo autem cunque concupiscatur in causa, et ex omni reptili
:

jam non ego; vivit vero in me Christus (Gal. n, 20;. terrx secundum genus suum, id est ex omni flagitii
Hactenus autem ea mortificantur, non ut prorsus genere, quo per carnis peccatur desideria; bina de
interimantur, qualcnus in nullo regnare feruntur. omnibus ingrediuntur nobiscum. ut possint vivere,
Subter catlum autem spiritus vivit, cum licet pres- luxui profecto quaelibet apta, et culpae cum intra
sus rationis imperio, quae c<elum ob divina, quae nos cogitando admissa fuerint, jugo slatim depri-
continet, mysteria vocatur, tentationis nos flatus muntur virilis animi, ut ad vitam nobis valeant,
impellit. Per hunc saporem sapientiae uni-
itaquc dum bene utimur, tentatione prode^se. Haec tria
versa quae in terra suntconsumuntur, dum mundia- peccandi genera 4» etiam Joannes apostolus meino-
lisfervor affectus superni amoris unda restinguitur, D rat, ac si universorum criminum materiam, omne
in quantum carni spiritus praevalere permittitur. quod in mundo est asserens, aut concupiscentiam
Veks. 18. —
Ponamque fnedus meum tecum, et in- carnis.aut concupiscentiam oculorum, aut superbiam
gredivris urcam, tu, et filii tui, uxur tua, et uxoies vitae (/ Joan. u, 16).
filiorum tuorum tecum. Foedus suum nobiscum ponit, Veiis. 21, 22. — Tolles igitur tccum ex omnibus
cum exstinctaoblectationc saeculi docet interius nos escisqux mandi possunt, et comportabis apud te, et
gustare, et videre, quia adhaerere bonum est sibi erunt tam tibi guam illis in cibum. Ex omnibus escis
(Psal. lxxii, 28); per fuHleris hujus vim in quo- qux mandi possunt apud nos comportamus, cum
rumdam lit sanctorum cordibus tanla constantia ut, multifariam niullisque inodis a Patribus dicta ii

si nulla essent inferni supplicia, nunquam tanien facta ad exemplum vitae Lnstitulionemque conferi-
accepta desistere vellent justitia. Ingreditur Noe mus, quibus ac si pabulo nos fovemur, et illa quae
noster, et filii ejus arcam, dum libera a vitioruui nos urgent pravilatis incentiva compescimus, et
inquietudine mens cum suarum prole virtutum inte- luec veluti pascimus dum borum suggestioni vitalia
riuricontenta testimonio iutra conscienliae abdita se sanclorum dicta factave rependimus. Fecit ergo
abscondit; cui miro concinit modo quod Maria cum Noe omnia quae praecepcrat itli Deus.
 ;; ;

93 MOKALIUM IN GENESIN LIB. III.

CAPUT VII. \ versitatibus constat, quo anima sub Dei lege se

Vers. 1. — Dixitque
ad eum Dominus Ingredere : exercet, significat ; ipsaenim ob decem principalia
tu, et omnis domus tua in arcam te enim vidi ju- ;
mandata Decalogus appellatur. Post praehbatas ita-
stum coram me. in generatione hac. Postquam multo que virtutum dationes, adhuc se Deus post septem
sudore thesaurum e(To;lerimus, juxta illud Job, se- dies, id est post spiritualium plenitudinem gratia-
pulcrum nos invenire gaudemus (Job m, 22), quia rum, quadraginta diebus et noctibus spondet plui-
cum corpora omnimodo cruciatui ob Dei servitium turum super tcrram, in hac scilicet vila, qua Dei
exposuerimus. nil majus a Deo in hoc sapculo nos praecep:is obeditur inter adversa el piospera, quae
obtinere posse putamus quam ut ad aliquam mentis diebus ac noctibus figurantur, nostri carnalis affe-
impassibilitatem pertingamus, ut scilicet quae Deus ctus divina infusione se molliturum duritiam et in ;

fieri jubet, cum expleverimus, intra|mentis requiem ipso delet omnem substantiam, quam fecit, de
a forensi pugna liberi cum omni nostro spirituali superficie terra?, dum aniinae voluntatem carnalibus
peculio abscondamur. In hac enim spiritualium desideriis, quasi quibusdam accidentibus substan-
generatione (iliorum, qua et mulierem salvari di- tem, in quantum fluida, et talium capax est, a facie

cit Apostolus (l Tim. n, lo), non sola corporis ma- terrx, a cogitatione videlicet menlis iam solida?

ceratione videt, id cst approbat Deus justitiam no- obliterat. Hanc autem sutjstantiam fecit, quia malo
stram. nostro merilo fleri permisit.
VERS. 2. — Ex omnibus animantibus mundis tolle Veus. o, G, 7. — Fecit crgo Noe omnia quxcunque
septena et septena, masculum
feminam de ani- et ;
mandavcrat ei Deus. Postquam prasens saeculum ita

mantibus vero non mundis, duo et duo, masculum et viluerit, ut sicut tencbrx ejus, ita et lumen ejus
fcminam. Septena et septena quatuordecim faciunt [Psal. cxxxvm, II) sit, tunc Noe noster plene al-
septem autem pro spirituali gratia, aut pro toto, tingere incipit quae Deus mandavit quadraginta
:

interiori scilicet et exteriori, homine poni solet enim diebus et noctibus pluit, Eratque sexcentorum
opera ergo nostra subdito corpore, et anima divino annorum, quando diluvii aqux inundaverunt super
spiritui per Decalogi observantiam, evangelica at- terram. Concinit statibus nostris saera historia, dum
tingunt fasligia, et animalia fiunt munda, sed tamen quos tenlationum aestus post quingentos annos Noe
necesse est ut sint masculus et femina, quatenus, iste passus sit enumerat, et quibus floruerit bonis

in quantum animantia et femininae mollitiei sunt jam non minus introrsum quam videtur extrinsecus
ad ambienda temporalia, adsit praesto quasi quae- integra requie perfectus, quod significat sexcente-
dam rationis auctoritas, quae reprimat masculina. q simus notat; etsi enim quiescimus aliquando a
Bona itaque nostra quolibet modo acta, vix inte- pravo opere, bella tamen 44 gravia toleramus in
gra puritate nitent et quid mirum, si immunda
; mente sed perfectus
: qui senario, et centenario
animantia multo magis hoc masculi regimine egent? satis astruitur plenus virtutum, quae annorum col-

quae duo sunt, quia quse in hoc mundo cupimus ab lectione monstrantur; diluvii illustratur aquis, quia
unitate Dei, et hominum nos dividunt, aut duo et in malevolam animam non introibit sapientia nec ;

duo, id est quatuor, quia temporalium amore desi- habitat in corpore subdito peccatis [Sap. i, 4) : ait

deria nostra carnalia animantia non munda de- enim : Concupisti sapientiam (Eccli. i, 33), id est

fluunt, nisi ea ad lineam munditia scilicet Deum 1

,
contemplationis excellentiam? Serva mandata
intelligentiae frena reflectunt. bestia namque tangens montem obrui jubetur (Exoi.
Veus. 3. — Sed et de volatilibus cqeli septeno et xix, 13); ut ergo justificetur adhuc justus, aqua
septena, masculum et feminam. ut salvetur semen infundilur lustrationis, ut aliquatenus altitudinem
super facitm universx tcrras. Si per animantia ac- divinae attingat visionis, et subsidat spiritui terra
tualis vitae bona, per immunda vero motus illiciti, carnalis alTectionis. Et ingressus est Xoe, et filii

sed saluSriler ratione correcti ;

uxor ejus, et uxores filiorum ejus cum eo in
per volatilia coeli ejus,
non incongrue contemplativa signatur excellentia D arcam propter aquas ailuvii. Si fiiios, id est bona ;

quae per gratiam evicta corporis lascivia Deo de- opera procreamus, videndum nobis est ut uxores
gustando libratur super aethera. At qua de causa habeamus, id est voluntate bene agendi non carea-
haec intellectuali dominio submittantur, additur, ut mus, ne cum multum seminaverimus, parum infe-
salveiur semen super faciem omnis terrx, quia nisi ramus, hoc est cum pro Deo plurimum laboraven-
ille impcret voluntas, quae semen et origo est boni mus, parum mercedis obtineamus, quia non ex
operis, illico deperiens nullum pnbabilem profert amore, sed servililer timendo id egimus. Et volendo
fructum in superficie terrae, id est exterioris homi- ergo operantes, et operando volentes intra con-
nis; seminisergo salus ex imperio rationis. scientiam nos tegamus, ubi a strepitu inutili quiesca-
Veus. 4. —
Adhuc enim et post dies septem ego mus, et aquis sapientiae potemus, quibus et dilua-
pluam super tcrram quadroginta diebus et quadra- mur.
ginta noctibus, et delebo omnem substantiam quam Vers. 8, 9, 10. — De animantibus quoque mundis
fri n facie tcrrae. Seplenarius pro pleniludine ac- et immundis, et de volucribus et ex omni quod mo-

cipitur quadragenarius, quia ex quatuor et decem

: vetur super terram, duo, et duo ingressa sunt ad Noe
conficitur, temporalem excursum, qui quatuor di- in arcam, masculus et femina, sicut prxceperat Do-
 V. UUIBEKTI ABBATIS S. MARIiE DE NOYIGENTO 96

minus Soe. Cumque transisscnt septem dies, inunda- A tatum tenebrns aestimamus, luceniijue arbitramur
verunt aqux diluvii super tcrram. Hapc superius tota adversitatum noctes.
tractala sunt, excepfo eo quod dicilur, cx omniquod Vers. 13, 14, \6, 16. — In articulo diei illius
movetur super terram : quod in malo sic accipitur, ingressus est Noe, usque ad id ubi dicit, sicut
ut motus noslri carnales, qui super terram, id cst prxcepcrat ei Deus. ln articulo diei illius, id est in
rationis stalura progredi volunt, intciligantur, de subtdi custodia bonae volnntatis expertae ac nutrit;e
quibus est: Cnro concupiscit adversus spiritum, ct antiquitus, JYoe quietis cultor iniernae, cum tribus
spiritus adversus carnem, ut non qusecunque vultis principalibus ingreditur virtutibus conscientiam,
illa faciatis (Gal. v, 17) ; aut in bono, ut spiritualis cum sua et Bliorum uxoribus, id est cum suo el
alaeritas nostra qua suptr terrani, id
accipiatur, omnium suorum operum proliciendi appetitu ; lilius
est aninialitatem nostram promovemur, quae, in enim sine uxore est, cujus studium ad meliora
i|uantum coram Deo, minus plena sentiuntur, ad intentum et cupidum non est. Animalia, jumenta
lineam correcta intelligentise penes Deum recon- el volatilia, uti in primo tractatu, et in islo expositum
ilita intra arcam servantur cordis ; et sic post est. Et inclusit eum Dominus de foris, id est circum-
indultam plenariam divinorum gratiam munerum scribit nos Scripturarum ubique diclis, ne pro ali-
venitur ad gloriam contemplationum. quibus forsitan probe gestis feramur extra nos vento
Vers. II, 12. — Anno sexccntcsimo vitx, Noe, cujuspiam vanitatis; de foris autem, quia ab eorum
mense secundo, scptimo decimo die ?ncnsis, rupti smit omnium, quae oculis materialiter subjacent, coneu-
omnes fontes abyssi magnx, et cataractx cozli apertx piscentia nos arcet.
sunt, et factx sunt ptuvix super tcrram, quadraginta Vers. 17. 18. — Factumcjue est diluoium quadra-
diebus et quadraginta noctibus. Tres istbic gradus ginta diebus, 45
quadraginta noclibus super terram,
et

sed non sine re positi sunt, dies, mensis et annus et multiplicatx sunt uqux, et ekvaccrunt arcam in
;

a die ergo incipiainus. Denarius ad pruecepta, septe- sublime a terra ; vehcmenter inundaverunt, et omnia
narius, quia septem saeculum diebus volvitur, atti- repleverunt in superficie terrx. Cum iu tantum
net ad temporalia. Septimum decimum diem ha- mens nostra sapientiae fluentis alluitur, ut a nobis
bemus, cum desiderabilia super aurum Dei haben- compleatur:
tes mandata (Psal. xviu, 11), sa-euli onmia per Gaudia pellc.

baec transcendimus, et bonae voluntatis die ad me- Pelle timorem, nec dolor adsit, spemque fuyato.}
liora contendimus. Mensis primus professio esl Quod saepc diximus innui per quadraginta dies
evidens religionis secundus, assecutio inter- et noctes ; multiplicantur inferiores ac superiores,
; est, C
naeque habitu praetenditur virtutis; senarius, ut quibus scimus et sapimus, aquae; et ex sui ipsius
diximus, ad hominem die enim sexta homo factus
;
notitia ad videnda divina progressam, quasi duabus
est ; centenarius, qui transit in dexteram, pertinet alis, timore videlicet sui, et amore Dei, ad aeterna

ad contemplationem. Nisi enim transgrediamur quserenda omni posthabita terrenitate suspendunl

hominem, non pertingimus ad divinae speculationis animam ; et in tantum usu cogitationis, et dilectionis

subtilitatem. De die igitur ad meusein, de mense exuberant, ut quidquid loquimur, quidquid denique
venitur ad annum, quia post conversionis initium in superftcie terrx, id est sensualitatis eflicimus,
promovemur ad incrementa virtutum, ex quarum nil aliud quam illum vitalem spiritualis prudentiae
rursus collectione aggredimur iinem omniuin Ueum succum, cujus amore fragramus redoleat.
eontuendum. Ad quod cum devenire contigerit, Vers. 19. — Pun-u arca fcrebatur SUper utjuus. Et
magnae fontes rumpuntur abyssi. quia recessus aqux prsevaluerunt nimis super terram : opertique
conversationis humanae ad liquidum aperiuntur per sunt omncs montes excelsi sub univcrso coelo. Aquis
donuin scientiae, et bomo sibi pridem incognilus, superfertur arca, dum
mens, pro fundamento sa-
dum vim discretionis accipit, quasi fontem de ab\sso pientiae innitens, ad inslinctum ejus quasi ad nor-
altissima multiplicem invenit, dum naturas passio- ° mam dirigit opera sua ; et aquae praevalent supcr
num et humanorum morum abdita discernere pru- terram, quia ad nutum suae inspirationis malivm
denter et perspicere novit ; abyssus enim, juxia operum quasi discipulam regunt, et constringunt

1'salmum, abtjssum invo-:at (Psal. xi.i, 8>, et Sen- sibi conscientiam. Opertique sunt omucs montes ex-
plura saepe cor homiois ita siguiflcat. Fons itaque celsi sub universo ccelo, quia cum iu illud lumen
illi abyssi magnae rumpitur, cui sui ipsius notitia lurainum, Deumque virtutum aliquantisper scimil-
p*r intelligentiam aperitur. Cataractx, id est feuestrae lare permittimur,quidquid in virtutibus celsitudiois
'•'idi illi patent, cui ad capiendum spiritualis gratiae habere nos putabamus, contuitu i.inl.c gloriiB, quasi
lumen oculorum intellectualium acumina vigent. lucerna in sole iliico operitur; et quid dico de
Kx his foniibus, id est scienliae originibus, et cceli visione majestatis, cum dicat sub universo cu-loi snh
cataractis, lucifluis scilicct internae sapientiae riinis; cnelo montes operiuntur, cum ea, qua' sub Deo, qui
super terram lit infusio pluviarum, supernarum ctelum cst, siini, considerantur ; «t c\ eorum pro-
scilicet ubertas gratiarum, (|iiibus a denario legis SpeCtU quidquid sunilis, vcl cssc possiiinus \ilc

Evangelii quaternarium attingentes, dies prosperi- videtur. Quis euim, ui de aliis taceain, ex eontuitn
perminimi angelorum sibi ipsi non sordeal ? Sed
97 MOIUUIUM IN GENESIN Llli. III. 98

notandum quod cuni dicitur, sub cirlo, additur uni- A tes sapientiae regimina possident per centenarium :

verso; aliquas enim Dei similitudines licet habere perfectionem; per quinquagenarium diximus figu-
dicamur, in lantum tamen ipsum universum coelum rarirequiem. Ad centum quinquaginta itaque per-
eminet a comparatione ereaturae, ut in his iisdem venit dies cum cuilibet supernis imbuto respectibus
rebus, super quibus [/"., quibns super] imaginem perfecta licet ad modicum, tribuitur animi requies:
quasi ferimus ejus, proprietatum ejusdem cunside- ter etiam quinquaginta, centum quinquaginta sunt,
rationc non modo nil habere, sed omnino nil esse nee vere unquam quiescimus, donec ad Trinitatis
credamur. visionem veniamus, •«« quam dum in praesenti ali-
Vers. 20. — Quindecim cubitis altior fuit aqua quantisper saeculo delibamus, sine quadam licet
super montes quos opcruerat. Quindecim ex septeni, perfunctoria cordis requie, id attingere omnino
et octo conslant; septenarius ad spiritualitatcin, nequimus.
id est scientiam; octonarius ad temporalitatern, CAPUT VIII.

id est scientiam, quae tempori necessaria est, refera- VERS. 1, 2. — Recordatus autcm Dcus Noe, cuncto-
tur. Quidquid itaque subtilitatis et discretionis, ac rumque animantium, ct omnium jumentnrum quae
intelligentiae humanitus elaborasse videbamur, con- eront cnm eo in arca, adduxit spiritum supcr trrrarn,
templationis gratiam Dco infundente penitus oppri- " et imminutx sunt uqux. Et clausi sunt fontcs abyssi,
mitur et neo scientiam in administrandis tempora-
; et cataractx cadi, ct prohibitze sunt pluvix dc ccelo.
libus, nec sapientiam in ccelestibus dignoscendis Divimus, cum non est bonum esse hominem solum
habuisse nos comperimus. Quindecim cubitisaqua exponcremus, quia non parvum animae constet, esse
superexcellit montibus, quae sciendo, sapiendoque periculum, si ad votum suum quietis, et contempla-
exerceri possunt virtutibus, cubite porrectae ad tionis potiatur excellentia. Recordatur ergo Deus
Deum intenlionis eminet majestas specuiationis . noslri, cum dispensative nobis subtrahit gratiam
braehioenim, eui inhaeret cubitus, et operamur, muneris, revera si aliquandiu nobiscum persevera-
idemque ad metiendum intendimus. ret nocituri. Animantium ac jumcntorum meminit,
VERS. 21, 22, 23, 24. Consumptaquc — cst om- cum bonorum animae nostrse insitorum
spiritualium
nis caro, quse movebatur supcr tcrram, volucrum, et qua? corporaliter exhibemus beneliciorum, ad
animantium, bestiarum omniumque reptilium qux salubrem humilitatis memoriam nobis eflicaciam
replant super terram; univcrsi homincs; et cuncta, subtrahit; jumenta exteriora, et quasi grossiora
in quibus spiraculum vitx est in terra, morfna sunt. opera dicimus, nam jumenta pro corporibus poni
Et delevit omncm substantiam, qux erat super ter- psolent, ut est,: Jumcnfa eorum in morte conclusit
ram, ab homine usquc ad pccus, tam reptilc quam (Psal. lxxvii, 50) :animantia autem, quia ab anima
volucres cceli; et deleta sunt de lerra. Deo interna dicuntur, interiora bona, ut est charitas, et caetera.
nostra suae visionis radiis illustrante, caro, qu;e Adducit Deus spiritum, tentationis scilicet motum,
snper terram movetur, id est carnales motus, qui sed dum terra, caro videlicet, aut mens nostra.
terrae, rationis scilicet stabililatem fluctuare coge- insperato flatu, quatitur, cataractae, id est subtilis
bant, consumuntur, voluorum superbiae, animantium divinae majestatis intuitus aquis superni iliapsus
cupiditatis, bestiaruin ferociae et furoris, reptilium imminutis obcluditur, quibus de immensitate illa

libidinis, scilicet quae nostris furtim cordibus irre- coeli, de quo dicitur : A summo cazlo egressio ejus
punt, homines, id est illa quae pro sola sa^culi (Psal. xviii, 7), parum quid attingebatur, quin
honestatc quasi rationabiliter gerebantur, et omnia etiam magnae fons ubturatur abyssi, dum ipsa in
quae spiramen terrcni dcsiderii intra nos proferre nobis delicit consideratio, et notitia nostri, et tur-
conantur, et omnis prava voluntas, quao quasi fun- bata quiesanimi neo se valet capere, neque myste-
damentum ineptis cogitationibus substat, et rationi, ria Dei, nam passionum incursu avertilur divini
qua? ob firmiialem terra dicitur, indigne superstat, placiditas stillicidii.
ab his quae rationabiliter quasi defenduntur, usque D Vers. 3. — Beccrsx sunt aqux de tcrra euntes et
ad ea quae tam peculia sunt, ut defendi non possint, redcuntcs, et caipcrunt minui post ccntum quinqua-
tam coeao repcns luxuries, quam hypocrisis coelos giuta dics. Aqux de terra revertuntur, cum de corde
petentis, rabies, a subito aquae coelestis illapsu non jam coelestia, sed terrena versanti intellectua-
amittunt suas, nostras videlicet pectora sedes, non lium origines cogitationum sublatae ad statum vete-
quod prorsus deficiant, sed quod ad tempus Deo jnos rem revolvunlur, sicut enim glacies, cum diversis
invisente quiescant. Jicmansit autem solus Noe, et ex causis congelascit et liquatur, scmper tamen
qui cum eo erant in arca. Obtinueruntqu aqvx aqua est naturaliter, sic cogitatio nostra, iicet
dduvii terras centum quinquaqinta diebus. II is ita contemplatio ex accidenti vocetur, semper cogitatio
oxstinctis, beata quadam solitudine cum suarum est. Aqux igitur ad se de terra, id est ob terreni
centuriis virtutum Noe noster jam placidus rema- immersionem affectus reveriuntur, dum quae con-
net. Aperuit enim dilecto pessulum (Cant. v. 6): templativae fueraut relabuntur ad id
cogitationes
coenatquecumipso (Apoc. iu, 20;. Aquaediluvii terras quod humanitus esse solent; sed, ad solitum mor-
obtinent, cum membra nostra, quae sunt super ter- talitatis usum relapsae: et per ingruenlia tentamenla
ram (Col. m, \i), vel ipsas nostrorum sensuum par- in deterius sempcr euntes redeunt, quia ad memo-
 yt» V. GUBERTl ABBATIS S. MARI.K I)E NOMGEMO 10(1

riam persensae semel dulcedinis speeulationisque A Adam et Evam, qui Dei fruebantur alloquio, et
dani sapor redacitar, saepias ingemiscunt, unde nulla sujb carnis incentiva patiebantur, attendunt
caiJam dicitur Memor esto unde excideris (Apoc. n,
: quam facile ruerint, et lnec damna excusatione
5), et post centum quinquaginta dies minui incipiunt, digna pro naturali fiagilitate praetendunt. Si illi,

quia nisi ad horam sileotia contempla-

aut indulta inquit, hoc, aut homuntio quo
illud egerint, ego
tionis transierint, aut perfectio quietis ex incursu robore resisterem? Dum ergo mensem, id est nu-
molestia? alicujus exciderit, ubi se immergat, quae merum quasi dierum claritatem in decimo illo
nostram imminuat prudentiam, tentatio reperire peccatore, Adam scilicet, considerant, sub tantis
non poterit. auctoribus se posse peccare, cum et ipsi peccave-
Vers. 4. —
Requievitque arca mense septimo, vi- rint, excusabiliter putant. Dccimo cnim mense, prima
cesima et septima die mensis super montes Armenise. die mensis apparuerunt cacumina montium. In ipso
Dnm aquae post dispensativam amissionem redivivae namque primo statu, quem decimum diximus men-
nobis spiritum recogitationis, ac castigationis infun- sem, prima die, id est in ipso felicilatis introitu,
dunt, mensis septimus agitur, quia divinarum me- apparuerunt cacumina montium, id |est superbi fa-
moria illustralionum, in quibus quondam sabbatiza- stus illorum generis nostri principum; solent sane
vimus, interimque dum recordamur, aliquantisper '*
aliqui sic dicere Si illi in superbia ac avaritia,
:

sabbatizamus, ad cor revocatur; mensis namque quaenaturalia non sunt vitia deliquerunt, nos qui
dierum septimus sabbatum est; sed
collectio est, el in cibo, ac potu, corporis voluptate, quae originaii-
si mensis sepiimus bonum quid insonat, vicesima et
ter meduMis nostris insita sunt, peccamus, quid
seplima dies mensis quidquid boni praecinuimus mirum facimus? cacumina igitur montium sic atien-
tarbat; per viginti enim duplicitas, per septimam dunt, dum illorum vitiis se defendunt.
identidem requies, per diein bona voluntas expri- Vers. 6, 7. — Cumque transissent quadraginta
mitur; suppetit ergo bona ad sabbatizandum volun- dies, Noe fenestram urcse dimisit corvum.
aperiens
tas, dum quam sit bonum securam habere con- Qui egredicbatur, et non revertebatur, doncc siccaren-
scientiam recolimus, sed cum ad appetitum carnis tur aquse supcr terram. Quadraginta dies transeunt,
respicimus, hoc illico dupliciter non sincere velle dum intelligentia, quam ex Decalogi Evangeliique
probamur; Vult enim, ait Salomon, et non vult observantia habentes claruimus, superveniente ne-
pi(jer(Prov. xm, 4), dum bonum exsequi vellet, si quitiae noct<3 privamur. Et tunc Noe fenestram arcse
sine ulla carnis continentia fieri posset, cum secun- aperit, cum animus sensualitatem corporis pessima
dum hoc eum nolle penitus constet. Super montes libertate ad hauslum cujuslibet voluptatis quasi
autem Armenise arca requiescit, quia in sanctorum fenestras expandit. Corvum dimittit, cum appetilum
exemplis, qui vere pro excellentia et stabilitate ad quaelibet turpia effrenem ire sinit. Isle egreditur,
montes dicuntur, et maxime in illorum qui post id est extraria concupiscendo vagatur, et non re-
lapsum aliquid sanctitatis attigerunt, talium lorpi- verlitur, doncc aquse siccentur id est nunquam si

dorum conscientia se reflectit. In alia translatione sibi liceat rationis jura colligitur, donec quidquid
sitper montes Ararat \eg\lar; Ararat enim Hebraice pietatis ac gratiae constat interius, qui humor in
Armcnia vocatur, et hoc ipsum mons vulsus inter- nobis est divinus omnino exsiccelur in terra, hoc
pretatur; mons autem vulsus sanctitas est destituta. est inmentibus.
Cum itaque tentatur cujuspiam religiosi animus, Vers. 8, 9. — Emisit quoque columbam post cum
occurrunt menti montium vulsiones, sanctorum videre si jam cessassent aquse super faciem terrse.
scilicet lapsus, qui tamen ad hoc, ut montesvoca- Quse cum non invenissct ubi requiesceret pes ejus
rentur, redire studuerunt reparatis viribus; in his rcvcrsa est ad Noe in arcam. Licet carnalis affectus
arca immoratur, quia horum casus, et postmodum facile huc illucque labatur, tamen gemebunda ratio
resurrectiones, quasi ad imitandum possibilia cogi- prosequilur et male implicita obnili
pensat, licet
tare delectatur. rj non valeat, perquae affectio sua vitiorum volutabra
Vers 5. —
At vero aquse ibant, et decrcscebant distrahatur, et quantum cordis facies ab interna
usque ad dccimum mensem. Aquse eunt et decres- teneritudine quasi sine pluviis terra obduretur.
cunt, dum spiritualis a nobis prudentiae cogitatus Sed cum adhuc rehgionis fervente memoria, et
recedunt, sed quia spiritus vadens (Psal. i.xxvn, 30) pudoris humani obsistenle repagulo, pes columbae,
quidem per sesumus, sed per non rediens (lbid.),
se id est affectus rationis peccandi opportunitatem,
ad decimum mensem intendendo deficiunt. Mensis locum videlicet, quo requiescat non invenit intra
decimus, minus usitata haec interpretatio ha-
licct conscieniiae arcam, quasi concupiscentiae puenitens
beatur, humaniR conditionis 43 ordo non absurde se recipit, unde sequitur Aquae cnim crant super
:

accipitur, qui novem creatis angelorun ordinibus universam terram. Extenditquc maitum; et appre-
decimus est creatus; cum ergo illeccbiae animum hensamintulitin arcam. Spiritualis pondus pruden-
carnales urgcnt, non modo
qui per Adae pra:-eos, tiaesolet reprimere diutus ineptos motus aniime.
varicationem facta necessitate peccandi grave quid- Aquse ergo adhuc imminent terrse, quffl vetant sui
piam commiserunt, in exemplum admittendse pra- reverentia hominem ad illicila exire. Extendit
vitatis adliibet, sed ipso principes genesis nostri manum, exerit fortitiulinem operum, et rationem
 ;

101 MORA.LIUM LN GENESIN LIB. III. 102

quadain aninii novitate correctam intrudit, ut A imbuta est, per se non reditura amplius cor depres-
sola interna curet, in arcam, hoc est seipsam. sit immersum.

Dum enim mentein pudet aliquoties evagationis Vers. 13, 14. — Igitur sexcentesimo primo anno
suae, instituit irata sibi arctioris proposilum vi- in primo mense, prima die mensis imminutx sunt
tae, hoc est quod dicit eum columbam apprehen- aqux supcr tcrram. Per annum, qui universitas
disse. quaedam temporis est, communis saecularium con-
Vers. ii.
10. —
Exspectatis autem ultra septem versatio intelligitnr per mensem slatus, et ha-
;

rursum dimisit columbam ex arca. At illa

aliis diebus, bitus vitae cujusque hominis exprimitur. Prima
venit ad eum ad vesperam, portans ramum olixx vi- dies illa, quae polissimum in mundo regnat intentio,
rcnlibus foliis in ore suo. Intellexit ergo Noe, quod voluptas scilicet corporis accipitur. Cum ergo a
cessassent aqux super terram. Pudor humanus non sexcentesimo, a perfecti videlicet operis proposito,
enim animo-
est exstinctiocriminis, sed dilatio. Etsi peccalum quis labitur, primum demigrat in an-
in

sitas ad horam videtur conlrahi, intentio tamen num, id est ad prislinfe conversationis ac cohabita-
prsestolatur, imo ultra se providet opportunitates tionis riium, quem primitus habuit, quo licite peccare

peccandi. Septem diebus praesens saeculum defluxit, licuit, postremoque primum decidit in mensem,
quibus intelligere possumus fluxum mentis; septem K priorem scilicet, unde quondam exierat, vivendi
dies exspectantur defectui scilicet, et alii quam
; habitum et morem, contingitque diem, ut intendat
illi quadraginta, quibus mores legaliter, et Novo carnis, non Dei facere voluntatem, et imminuuntur
et Veteri instruuntur, quia remissioris conscientis?, aqux supcr terram, quia quo amplius insolentia;
cum memoria coelestium intepuit, tempora provi- carnis excrescunt, tanto minus animalisjam factus
dentur, ut ad patranda flagitia nullus Dei timor homo capit ea, quae Dei sunt non tamen omnino ;

refragetur. Columba itaque, id est ratio, quae revera aqux, etsi iniminuuntur, cessant, quia socordiam
sine felle nequitiae est, si ratio est, ab arca emit- iniqua gerentis per spiritus impelum aliquoties in-
titur, cum irrationabiliter in affectum cordis transi- crepant. Et aperient Noe tectum arcx aspexit, vidit-
tur. Prima emissio delectatio est, secunda consensus, que quod exsiccata est superficies terrx. Mense se-
tertia peccati effectus. Quandiu enim mens in co- cundo, septima et vicesima die mensis arefacta est
gitatione fluctuat, pravos suos motus, aut Dei terra. Noe tectum arcx aperit, cum quilibet per
metu, aut humano pudore quadam rationis redu- evidens pravitatis opus quid nequitiae intus gerat
ctione reverberat, donec irnaginalionum illecta ostendit; aspicit, videtque quod exsiccata sit supcr-
blanditiis cedat. Redit ergo, non ut errata corrigat,
c
ficies terrx, dum videndum spectandumque praebet
sed ad vesperam, ut Dei calore, ac luce sponte de- aperte quod nil divinae dulcedinis resederit non
ficiat, et ramum olivx in ore suo referat, id est sen- modo in intentione, sed in ipsa, quae rationis est
tentiam divinae misericordiae cogitationis superficie, superficies cogitatione. Si vero mensis est primus,
hoc est ore, non intentionis voto promittat, prioris nostrae in saeculo vilae modus, mensis secun-
quod poenilentibus plusquamnonaginta novem justis dus habeatur, postquam per apostasiam ad id re-
Deus aggaudeat (Luc. xv, 7). Cujusrami virenl folia, gressi fuerimus, cordis impoenitentia, et obrluratio;
quia cordis aspectibus haec verba videntur superna seplima referatur ad gratiam : vicesima ad hypocri-
pinguedine vivida, ubi lapsis si redeant major sis duplicitatem ; dies quoque ad industriam. Nam
quam justis promitlitur gratia; et quod quos- cum obstinationis hebetudinem inciderimus, et cum
dam permittat Deus cadere, ut gloriosius 48
Deo inimica nos agere noverimus, ex industria
exemplo multorum faciat resurgere redit igitur a tamen secundum ejus nos gratiam vivere sub hy-
;

dispersione sua, ut h»c animo cum fuerit consulta pocrisis integumento simulaverimus, tunc reprobum
respondeat; et sub spe veniae ad flagitia inflectat sensum nos incurrisse sciamus; et dum spurcitias
intelligit ergo miser animus spirituales in se aruisse pio habitu subornamus, nullo nostri ad poeniten-
aquas, et tamen consilio, quod malum non dubitat, D tiam pudore provocati, nec inferius, nec superius
aures impendit infectas. irriguum jam habemus; arefacta est enim terra
Vers. 12. —
Exspectavit nihilominas septem alios penitus; sed si mirelur quis nos diem, mensem, et
dies, et emisit columbam, qux non est ultra reversa annum sub mali typo posuisse, agnoscat diem pro
ad eum. Dies septem superiores ad defectionem noxia in Scripturis saepius aut scientia, vel prospe-
mentisretulimus. Nec absurdum rursus est, si per ritate poni, et si dies ponitur, collectio talium, vel
hos septem tempus ipsum, id est temporis opportu- etiam summa dierum, quod est mensis, et annus,
nitatem, quo conceptum facinus peragitur, intelli- quare non itidem ponitur? Suppeterent de his
gamus. Et hoc igitur, et illud Noe exspectat, dum exempla quam plurima.
aut defluere se introrsum male patiens tolerat, nec Vers. 15, 16, 17, 18, 19. Locutus est autcm —
obniti tentat, aut commodum tempus ad ea qiue Deus ad Noe diccns: Egredvre de arca, tu ct uxor
concupiit exsequenda considerat. Sed columba cor- tua, filii tui, et uxores filiorum tuorum tecum. Cuncta
vuin secuta non redit, quia ducem praeposiere ratio animantia qux sunt apud te cx omni carne, tam in
adhibens sibi affectum, postquam in sceleris ruit volatilibus quam in bestiis, et universis reptilibus q< x
effectum, ad illa jam amanda, quibus semel libens reptant super terram, educ tecum, et ingredimini super
 :

103 V. CUIBERTI AHUATIS S. MAIU.i: DE N0VIGENT0 IO'f

lerram : crescite, et muUiplicamini super eam. Qui A cogitationis pervenitur, et ad exhibitionem operis,
f(i</c*7 vinrtos in fortitudine, eosque qui exasperant, quasi ail summam culminis: non autem cuncta pe-

qui habitant in sepulcris [Psal. lyii, 7), quocunque cora, sed de cunctis tulit pecoribus ;
pecora mihi
modo peccemus semper exundat visceribas,
piis videntur posse intelligi activa opera nostra quae in

lapsum igitur desperatumque jam interna allocutione dileclione fraterna exercemus, qiue quidem, non ut
cor visitat, et ut ad se redeat incitat ac si ei dicai deberemus peragimus, sed lamen de omnimodo
tota

Qui in peccati apud te lates conscientia, egredrre genere pietatis assumimus, quia desiderium si fa-
cnnfessione facta viamque tuani mihi revela quaj ;
cultas suppeteret illa, ut jussa sunt explendi, omnia
enim arguuntur, manifestantur ab his, qui tiunt babemus. Per volucres quidquid spiritualis subti-

lumina [Ephes. v, 13). Tu, inquit, et uxor tua, non litatis est in dispiciendis divinis, humanisque rebus
illa qua? arcam intrantibus adest voluntas bona, sed expnmilur. Et haec sunt munda, duin qnidera illa
concupiscentia, quse ex ingestu, fecnndata diaboli sine favorishumani peraguntur aura ; haec vero
peperit tibi peccata. Tu, inquit. et uxor tua, id est inquiruntur sine erroris raacula. Nec mirum, si

descena vitiorum teipsum primo elimina, demnm munda, quia holocausta, igne scilicet sincerae ora-
de ea, cui subjacuisti conlitere concupiscentia. tionis ac compunetionis excocla : in fervore enim
Multi namque sua facile fatenlur mala, sed ipsi non spiritus plene discernimus an pura sint, an recta,
exeunt a consueludine prava. Sic filios, id est opera quae agiinus; ibi ergo ea incendimus, id est proba-
nequam prode, ut nil in te residere patiaris de ite- bilia reddimus ; unde et Vominus dicitur odoratus,
randorum eorumdem operum delectatione. Tu, quia a Domino nobis est discretionis, ac providen-
inquit, et uxor, filii, ac uxores ;
accedenti enim ad ti.e virtus: odores namque nare discernimus, res-
confessionis anroram, veteris concupiscentiae se que porro positas olfactu prsesenlimus, unde et
nubilum ingerit, et operis cujusque noxii consue- apnd Terentium, quidam oifecisse dicilur, quod
tiulo, ac si quaedam importuna jugalis adjungit conjiciendo praeviderat. Ex odoratu igitur utraque
Cuncta animantia, id est cupiditaturn desideria, praefata virtus accipitur, quod Dominus dicitur fe-

quae penes te latent ex qnolibet affectionismodo pro- cisse, quia idein in nobis facil ipse, nempe cum per
genita, tam in superbia^ saecularis quam 4» inanis elationem ac securitatem in vitium lapsi, jam ad
religionis volatili quadam extollentia, et irae furoris- Deum reditnri, bumilitatis in nobis altare erigimus,

que bestialis saevitia, nec non luxuria, quae praepo- et quid(]uid durum, quidquid male humidum in
stere cum subesse debeat super corda, est reptilis, mentibus est timoris igne cremamus, quis edicat

Educ tecum, non fiat peccatorum sine c quid discretionis, prudentiae, ac sanclae suavitatis
ut confessio
correctione nostrum correctio, nisi
nostrum, nec ex virtutum suavitate intro baurimus? ihi enim
praevenitur confesslone malorum. Et ingredimini gustaturquam suavis est Dominus (Psal. xxxiii. 9).
super terram, tu videlicet, tuaque studia jam pror- Et ait ad eum Nequaquam ultra maledicam terrm :

sus in justitiam commutata. Postquam vos foeda propter homincs ; sensus enim et humani cogitatio

exuerilis conscientia, necesse est ut ingrediamini cordis in malum prona sunt ab adolescentia sua. Xon

ad interiora, quae projeceratis, ut scriptum est, in igitur ultru pcrcutium omnem animantcm, sicut fcci.

vita vestra, ut sola de internis gaudiis sit vobis Cunctis dicbus tcrrx semevtis, ct messis, frigus et

cura, ad boc scilicet, ut constabiliamini jam super aestus, xstus ct hicms, nox et dies non requiescent.
terram, pro fundamento habeatis rationem, ut non Maiedictionem pro defectu poni solere dixiraus, et
per aliquam tentationem (Ephes. constat, acsi diceret: Nequaquam maledieam, de-
circuraferamini
iv, li). Cre.scite ergo super banc radicaii in conlem- licere profecto ulterius non pcrmittam terram, id

plationis, quam amisistis reparanles vos altitudi- est statum bumani cordis, propter homines, pro-
nem, et multiplicamini ad proximum per charitatis pter quorumlibet utique exempla sanctorum, qui

amplitudinem cmittuntur igitur ab arca animantia,

;
homines, rationabiliter scilicet sese regentes vo-

id est concupiscibilitates, quibus animamur ad I) cantur, ut esl ; respiciet homines, et dicet : ^wccavi

noxia, anima enim naturaliter concupiscibilis est, (Job xxxiu, 17). Dum enim super montes Ararat
el jumenta sensualitates videlicct, quas motus arca requiescit, per corvum suggestoriae evagatio-
animae quodam incentu ad malum adjuvant, et co- nis columba emittitur in delectationis excursum,
gitationes, quse quasi angues indifferenter lubricae operisque consensum. Deo itaque nobiscum aspi-
per intima reptant, Pt caetera, nt supra exposita ratorie lo(|iiente, post lapsum sentiinus quadam

constant. interna calliditate de ruinae experimento similem

Vers. 20,21, 22. — Mdiftcavit autem Noe altare jam posse cavere defectumjex
ulterius nos fortiter
Domino, et toV.cns de cunctis pecoribus et volucribus alterius namque, quamvis David, quamvis Salomo-

mundis obtulit holocausta super altare: Odoratus- ui< casn facere suum esse dignoscimus ex damni

que cst Dominus odorem suavitatis. Altare illud nil summa dementise extremum cst quffidam pueriiia :

eongruentius mihi esse videtur quam humilitas: sic- nuper ad conversionem venientium, iu«s in suis «j

ut enim nisi in altari hostia nulla valet, sic Dco Deus primordiis a bellis temperat vitiorum, ut lilios
virtus, nisi cum humilitate nnlla placet: hanc aedi- (|iiondam Israel, cuin cx ^Egypto exissent, noluiteis
licamus. cuin a fundamento intentionis ad parietes illico Incutere molestias praeliorum, pueriles enim
io;; MORAUUM IN GENESIN. — MB. III. lOfi

erant secuntlum hunc typum animi eorum. At, cum A vivit. vobis proponitur imitaudum. Quasi olera vi-
ad aliquod virtutis robur venerimus et tentationum rentia tradidi vobis omnia.
caloribus vexari coeperimns, adolescentiae spiritualis Vers. 4, Excepto quod carncm cum
5, 6, 7. —
tempus ingrediniur; untle dicitur Fili, accedcns :
sanguine Sanguinem cnim animarum
non comedis.
ad scrvitutem Dci, sta in justitia et timore, et prsepara vestrarum requiram de manu cunctarum bestiarum,
animam tuam ad tentationcm (Eccl. u, 1). Cavemus et de mann hominis. Dc manu viri et fratris ejus
ergo defectum, et defectionis exemplum, quia cum requiram animam hominis. Quicunque effuderit hu-
colluctatione, quae nos impugnat vitiorum insurgen-
manum sanguincm, fundctur sanguis illius. Ad ima-
tem ex virtute quasi ex adolescentia deprimimus ginem quippe Dei factus est homo. Olera virentia,
typum, dum sensum exteriorem et cogitationum itl cruda apud nos esui apta non sunt; quasi
est
imaginationem semper nisi ratione frenentur prona omnia a Oeo nobis tra-
olera ergovirentia pnedicta
sentimus ad malum; dumqne propriae 50 metu duntur, cum non pro saeculari honestate, acscientia
fragilitatis anima suspecta tenetur, nunquam ad id peraguntur, nec humanae delectationis aqua, et
detrimenli deducitur, ut animantia omnia, viialia ambitionis igne cocta solvuntur, sed pro sola in-
scilicet studia, in se penitus perimantur. Cunctis terna? spei viriditate tenentur. Sic igilur allegorice
.,

itaque diebus terrse, id est omnimoda intelligentia

accipiatur. Carnem autem cum sanguine non come-
terrenitalis ac inllrmitatis nostrae, dum scilicet eam dimus, si culpam ad instituendae
carnalis cujuslibet
diligeuter attenderimns, sementis, ld est nostrae
exemplum vitae non asstimimus; sanguis enim pec-
conversionis initia, et messis, quod summa per-
est
catum est non, inquam, debetis imitari perversa,
:

fectionis, aliquam a tentationum nunquam requiem cum de manu cunctarum bestiarum, id est de opere
inveniuntur babere molestia, sive in frigore torpo- cunctorum dannonum, qui ad peccandum vos im-
ris, et negligenliae desidamus, seu ab aquis nivium,
pulere, constet a me exigi supplicia, et de homine
juxta iJlud Job, ad aestum (Job xxiv, 19), id est ad
qui ea perpetravit exigitur poena; sanguis anima-
calorem religionis nimium veniamus vel mentis ,
rum mors esl ipsarum mors autem earum assensus :

aliquantula insiar aestatis serenitate pollenles, vel

delectationum. De rnanu viri id est pastoris, cui vi-
nubilosa animi aegritudine ad modum hiemis ea?cu-
rilis inesse debet animus ad restringendam femi-
tientes, aut nocte adversitatum pressi, aut die pros-
neam in subditis mollitiem, unde et annulum quia
peritatis effusi quocunque statu vixerimus, sine
sponsam habet gerit episcopus, quaeritur anima ho-
maligna, dum spiritus hos regit artus, titillatione
minis, ut cui praeesse impraesentinrum consensit, illi
esse non possumus, ut nunquam de peccati immu-
C tam in corporis quam in animae, tanquam cum
nitate gaudentes, iterare peccata velimus.
in eo inde acturus, necessitatibus non desit: de

CAPUT IX. manu fratris anima quajiitur, si ea quae proximo

debeturjuxta nos posito homini a nobis cura non
Vers. 1, 2, 3. — Benedixitque Deits Xoe ct filiis ejus,
impenditur; si enim negligentia nostra pereat, a
dicens : Crescite, et multiplicamini, ct replete terram,
nobis jure requiritur: sanguinem humanum effundit
ct terror vester, ac tremor sit super cuncta animantia
qui aliquem in conceptu peccati fluctuantem suasio-
terne, ct supcr caali cum universis, quae
omnes votucrcs
nibus ad perpetralionem cogit; flt autem id non
moventur in Omnes pisces maris manui vestrae
terra.
solum suadendo, sed et exempla praebendo penset :

traditi sunt. Et omne quod movetur et vivit erit vo-

ergo seductor quam Deo supplicii debeat ultionem,
l>is in cibum. Ad obtinendam internam requiem 2Voe
qui Dei in homine destruxit imaginem.
id est spirilu nostro, et filiis, operibus videlicet
ejus, benediciionis, id est exuberantiae consilium
Aliter humanum effundit, qui alle-
sanguinem
dalnr, crescite, ait, spe, sed ne id inaniter faciatis,
rius detrahendo detegit; qui itaque
latens vitium

bono prius opere, utrumlibet egerit, sanguinem proprium fundenduin

multiplicamini et replete terram,
spiritualibus scilicet ofliciis occupate sensualitatem
noverit, quia qui vel alium seduxerit, vel crimen
vestram, terror vester, ac tremor tit
cujuspiam emiserit, idipsum inlligendo patitur,
ct super cuncta
animalia super vitia, quae ex anima-
terrae, id est
quod alteri infiixit, nec id injuria, nam dignus esi
discriminis, qui judicium sibi divinae usurpat et
litate non quod ipsa substantiata sint,
nascuntur,
ut terreri ac tremere queant, sed quod ad spiritus
honorem invide intirmat imaginis, quique inevum
auctoritatem vitiosa terreri conscicntia usque ad
eidem irrogat corruptionis; ad irnagincm namque
tremorem debeat corporis, et super omnes volucres Dei factus est homo. Vos autem ab his extorres pe-
stibus, crescite piis operibus, multiplicamini intelle-
cceli, id est super omnem daemonum superbiam,
cum ctibus, ingredimini ad Dei oculos, ne mulceamini
universis, quae ftpde ac carnaliter movenlur in
corpore vestro. Omnes
qui perambulant se-
pisces,
vulgi favoribus super terram. 51 id est Christum
constahilimini funditus, et implete eam, ipsum sci-
mitas maris \m,
omnis scilicet ingenii
(Psal. 9),
sagaeitas, quae discernat quasque mentis versuiias, licet sanctis pascite actibus, qui esurit salutem ve-

manui, id est operi veslro quasi quidam adminicu- stram.

larii adjuncti sunt, qui quae agenda sint suggerunt; Vebs. 8, 0, 10, II. — Esec quoque dixit Deus ad
ei (imne quod pii operis habet motnm, et ex fide /Voe, et nd fllios ejus cum eo : Ecce cgo statuam /
</-

Patrol. CLVI.
107 V. GITKERTI ABBATIS S. MAKI.E DE NOVIGENTO I0S

ctum tncum vobiscum, et cum semine vestropost vos, A non desperetur locus, ubi superbia, seu ignavia con.
ct ad omnem animam vivenlem, qux est vobiscum iam crescat, non in animo reperitur. Dum itaque caelum,
in volucribus quam in jumentis, et pecudibus terrse mens videJicet, nubibus, id est cogitationum nebulis
cunctis, qux egressa sunt de arca, et universis bestiis obdueitur, areus iste per queni corda cbaritate \ul-
tcrrse. Statuam pactum meum vobiscum, et riequa- nerentur, quasi lueifer in tenebris apparescens in-
quam ultra interficietur aquis diluvii, neque crit dein- dueitur.
ceps diluvium dissipans terram. Cum lahbas, inquit,
Veks. 10, 17. — Et recordabor, inquit f&deris
ofiiciis vos mora, statuam
applicuerilis, ecce, nee
mei vobiscum, id est reeordari vos fnciam sponsionis
pactum meum vobiscum, peculiari vos nnbi in amore qua mihi vos pro vestrorum venia ipeccato-
vestrae,
astringam, et post vos, id est poslquam eorporea
rum, et praemio vitae aeternae servituros obtulistis.
morte cum semine, bouo videlicet opere,
defeceritis,
Hoc foedus initum est eliam cum omni unima, non
vestro pactum beatae perennitatis stabiliam; unde quam caro portat, sed quae carnalitatem regit, et
psalmus Et filii eorum usque in sseculum sedebunt
:
eum paralytico grabatum bajulat, et dum spes ti-
supcr sedem tuam (Psal cxxxi, 12), habemus fllios moris temperatur, qua supernae
providentia si
opera, filios liliorum operum praemia. Noe itaque, aliquando non
g aspirationis exuberantia suppetat,
id est spiritus noster fedus divinum suscipit, dum
valebit intantum ut tumor inde nascatur, quia ear-
se arctius divinse voluntati subjungit, cum operibus
nalium memoria operum ab animo, Deo dispensante,
nostris post nos paetum stabilit, eum per retnune-
nequatjuam deletur: eritque aixus in nubibus, quia
rationis gratiam ea sibi placuisse in futuro ostendit.
cor nostrum sacri eloquii est locus, et videbo cum,
Ad omnem animam viventem, volucres seilieet, ju-
id est continua meditatione versantibus exponam
menta, et pecudes, et bestias pactum initur, dum illud clare vivendum, et recordabor fonderis, id est
per arcae egressionem, peccati videlicet confessio-
qua mihi anneetan-
reeordari faciam spiritualis eos,
nem; Lazaro enim dicitur : Veni foras (Joan. xi,
tur, dulcedinis, firderis dieo sempiterni, quod interim
43), ea, quae fuerant superba, cupida et laseiva,
dum vivimus nos Deumque eonstringat, sed in fu-
atque crudelia ad regulam modestiae dueta, liunt uniat. Hoc pactum ad universam
turo speeialiter
utilia; boni namque corruptio iit vitia [/., vitium].
carnem, id est humanitatem, qux est super terram,
Et haec per confessionem lota liunt iterum virtus, et
id est quae supergreditur seipsam.
superna concipiunt paeta qua? quidem praeteriti
Vebs. 18. — Erant igitur filii Xoe, qui egressi sunt
lapsus semper animum deprimente memoria per-
de arca, Scm, Cham, et Japheth. Porro Cham ipse
manent indivulsa, ut non interlieiatur omnis caro
C est pater Chamutn. Tres isti sunt tilii Noe, et ab his
diluvii aqua, id est non tanta babeatur contempla-
tionis excellentia, quae universa ad plenum subruat
disseminatum est omne hominum genus super uni-
earnis certamina, quatenus, dum erebris perurgetur
versam terram. Ex nostro spiritu spiritualiter fides,
spes, charitas procreanlur, ut snpra sub personis
niotibus, semper seipsa humilior confugiat sub Dei
misericordise alas mens devota: diluvium cnim dis-
trium filiorum dissertuin est. Hi egrediuntur de
arca, quando de putenti per confessionem egredi
sip.ins terram est, virtus speeulatiouis humilitatis
respectum in mente destruens. Ne magnitudo sane nos compellunt conscientia talia dicta in Scripturis
;

revelationum extolleret Paulum, datur sibi stimulus abundant, ut est Possedit agrum de mcrcede iniqui-
:

tatis (Act. l, 18), id est possideri fecit. Porro Cbam

(11 Cor. xii, 7.)

— ipse est pater et auetor Cbanaan, qui inlerpretatur

Vehs. 12, 13, 1 t, 15. Huc siynum fiederis, quod
du inter me et vos, et ad omnem animam viventem motus corum. Deum enim multotiens quain sit ardua
nostri exsecutio propositi consideiamus, et necessa-
qux est vobiscum in generationes sempiternas. Arcum
meum ponam in uubibus; et erit signum intcr me, et
riam coeptorum bonorum perseverantiam altendi-
mus, ex desidia, et desperatione laboris lit 5t
inter terram. Cumque obduxero mubibus ccelum,
appar bit arcus m us in nubibus : et recordabor fce- U motus, ac mutatio eorum,
scilieet operum : nam
deris mei vobiscum, et cum omni anima, quse car-
lides cum exercetur per oflieia charitatis, et spes

erunt ultra aquse diluvii ad de-

delectari nititur invisibilibus bonis, ab ipsorum con-
nem veqctat; ct tion
tuitu, operis victa faslidio visibilibus, qua? magis in
lendam univcrsam carnem. Arcus eolore rubeu, si-
mulque viridi eonstare dignoseitur. Arcus sacra
promptu sunt, amovetur illecebris. Cham itaque
pater cst quia spes proprio defectU, non
Chanaan,
Seriptura est, de qua sagittas suas ardentibus efficit

Per colorem igneum timor, qui iiuod bona aHerna diseredat, sed quod ea consequi
Deus (Psal. vn, 14).
prae laboris mole diffidat, potissimum mentis sludia
nos discruciat, per virorem accipitur spes, quae
cum movet, ac mutat, Clianaan enim dicitur mutatus.
pascuae supercoelesli inhiat; quse duo indesi-
nenter occupaverint corda ex arcu Dei
Ab his tnbus, nostris spiritualibus tiliis omne ho-
nostra
minuin genus, id esl ouinis species ralionabilitatis
procedentia, lit signum fcederis innubibui, id est

indicium divini amoris in cogitationibus, quo bene super terram bumanse conditionis infunditur.
inter nos, ac Deum convcniamus, proficiendo in Vkiis. 20, 21, 22. — Capitque Noc vir ayricola
virtutum generationes, quae nos ad beatas eveliant exercere terram, et plantavit vineam. Bibensque oinum
sempiternitates; cum enim sic limetur, ut tamen iiubriatus est, ct nudatus jacuit in tubo naculo suo.
109 MORALIUM IN GENESIN LIB. 111. 110

Quod cum vidisset Ckam, pater Chanaan , vcrcnda A in Sem

tabernaculis sit Chanaan servus ejus. Ex
,

scilicet patris sui esse nudata, nuntiuvit duobus fru- ex gratia? dono Xoe evigilat, cum ani-
vino, id est
tribus suis foras. Spirilus noslor requiei amator mus comperto suggeslionis dolo contra ejus tenta-
intenue vir agricola est, cum vires ingeuii ad exqui- menta restiturus se suscitat. Minor autem filius
rendas saerae paginoe agri videlieet spiritualis, fru- rectedicitur, quia fides in aliquo diflicile labitur;
ges exerit; terram exereet, cum corpori per exaetio- baec vero perexcusationes impossibilitatum citissime
nes laborum imminel; vineam plantat, cum corpo- congelascit, et per ipsam pariter charitas, nisi adsit
ralem per se atiendens exercitationem ad modicum ratio, refrigescit; congelascit, inquam, luee enim
utilem, pietatem, spirilualia scilicet boua in Dei est ovum evangelicum, quod materno charitatis
dilectione fundat, unde palmites internae virtutis calore fovetur, unde et Cham calidus dicitur, cui
efTundat : bibit vinum, cum degustat codeste deside- vrius scorpii adversatur. Malediclum pro defectu
rium. Hoc, juxta Zacbariam, gcrmiuat virgines vi- solere poni ssepe numero jam divimus; Chanaan
num (Zach. ix, 17). inebriatur, cum terrena oblivis- ergo deficiat, id est motus instabilitatis absistat;
eens ad superna sola cogitanda gaudia extenditur: servi fratrum sunt ratio, voluntas, et alfectus, quae
s^d cum ad eoelestia sapienda porrigitur, quae sit fidei, spei, et cbaritati obediunt, vel quaecunque
miseria humanae mortalitatis lunc primo magisque interius, vel exlerius bona opera liunt. His quidam
cognoscitur; in lubernaculo ergo se nudat, qui stola militibus succenturiatusaiebat : Dico kuic : vade : in

impassibilitatis ac inunortalitatis spoliatum se etiam exhibendum actuale officium, vudit; alii : Veni
in ipso corpore, quod tabernaculum usitate in Scri- ad spirilualitatis studium, ct vcnit; et scrco,et id est
ptura dicitur, pensat, juxta Paulum, enim quandiu affectui vago: Fac hoc, et facit {Matth. viu, 9),
in hoc sumus tabernaculo ingcmiscimus gmvati (II Articulus iste, quod est hoc, de re, quse praesens
Cor. 5, 4), aut ex ipso gustu gloriae, quam sit vir- est, soletdici. Fac igitur hoc, id est, ea age quibus
tutis egena mens cogilat. At dum saepe et fragilitas tibi, idest, animSe tuae pra?sens sis, et quia articulus
inter labores corporis et gravia ad expiandum pec- demonstrativus est, koc, ea age, mquit, quce tibi a

cata occurrunl menli, spes^uo minor ob sui in hac i atione agenda non extra te, sed intra leipsum rnon-
parle remissionem fraler appellatur, vcrenda animi strantur. Si igitur servi sunt hi, quis dignius erit
patris scilicet sui contempiauda praetendit, et difli- borum servus quam Cahanan, id est mutabilitas
cultatem, imo impossibilitatem poenitentiae contuitu atque motus, non imperet aut in ullo resistat,
verendorum, id est peccatorum, objiciens fidei, et sed ad coronam serviat virtutibus.
charitati quarum ratio aliquoties extra nos evaga-
PJ »3 Vers. 26. — Bencdictus Dcus Sem; in fide
tur, quasi duobus fvras positis fratribus nunliat, et utique, quae per Sem accipitur, Dei benedictio, id
ut a proposilo desinant, quasi subsannans parlis qui est augmentum divina^ cognitionis emineat, et sub-
proposuit ignaviam cogat. jiciatur ei pravae mutabilitatis motus. (Vers. 27.)
Vers. 23. — At vero Sem et Jopheth pallium Dilatet Deus Japhet, id esl si charitas amicos attin-
imposerunt humeris, ct incedcntcs relrorsum operue- git, usque ad ipsos etiam inimicos se Deo dilatante
ruut vcrenda patris sui; facicsque eorum aversx propaget ; tabernacula militantium ac peregrinan-
erant, et patris sui virilia non viderunt Scm, et Ja- tium proprie sunt : lides cum sit sperandarum
vero
pheth pallium imponunt humeris, quando lides et interim substantia rerum, cum ad illas res ventum
charitas sui ratione reviviscentes nimietatem vere- fuerit, prorsus deficiet. Militat itaque, et peregrina-
cundiae, quae mater est desperalionis, dissimulantes tur Sem, fides scilicet in praesenti, sed iners ejus
non prorsus rejiciunt, sed se ponunt a tergo mentis. militia judicatur, si charitaiis contubernio privetur.
Undedicitur : etsi pudorem
Incedentes retro, quia Si ergo volumus non mori fidem, habitet Japhet in
in quantum nimius tamen per memo-
est tabernaculis Sem, ornemus scilicet dilectionis opere
rejiciunt,
riain praeteritae vitae retro incedunt; non enim abo- credulitatem, et subsit nobis spei nunquam labefa-
lenda est peccali verecundia, sed temperanda facies D ctand* motus. ;

aulem avertuntur, quando de desperatione tentati, Vers. 29. Vixit autem JSoe post diluvium —
ad anteriora, spem scilicet aeternorum, qua? poeni- treccntis quinquaginta annis et facti sunt omnes ;

tenti promittuntur, intellecluales octili |diriguntur; dies vitae ejus nongcntorum quinquagiuta annorum,
operta igitur patris virilia non indiscreto pudore el mortuus est. Per annos conversatio sancta expri-
videnda operiunt, cum fides, et charilas correpta mitur, quae ex virtutum, quasi ex dierum collectione
jam sibi spe suis utentes viribus, fructibus poeni- conlicitur; per treccntos tidei, spei, et charitatis, de
tentiae notandum quod hic
dignis contegunt. Sed quibus modo egimus, perfectio accipitur; per quin-
pater Chanaan solum modo vocetur Cham, ubi sug- quaginta requies, in qua per harum exercitia virlu-
gerit pravae motionis culpam. tum ac si quadam jubilaei remissione a nequam
VERS. 24, 25. 26, 27. — Ecigilans autem Noe cx studiis cessatur: et liunt tamen omnia quae gerimus,
vino, cum didicisset qux fcccrat filius suus minor, quacunque religionis luce fulgcamus, imperfecte a
ait : Malcdictus Chanann, scrcus sercorum crit fra- nobis, quod per nongentos annos, qui denarium
tribus suis; bencdictus Domii.us Dcus Scm, sit Cka- minus habent, intelligitur, quia in conspectu Dei
naan scrvus ejus. Dilatet Dcus Japheth, et inhabit ct omnis vivens uon juslilicab.tur (rsal. cxlii, 2j,
lil V. GUIBERTI ARRATIS S. MARLE DE NOVIGENTO 11-2

licet humano judicio videatur. Uinc est forsitan A in vinea; quodetiam hicintelligiturperquinquaginta
quod auctor, nescio quis, in versu offertorii novies non jam in tempore, sed requies sempiterna, ct

repetit, ut videam bona, denarium illum quaerens mortuus est, quantum ad mundi hujus vitia.

summum, bonum perfectum, qui datnr laborantibus

EXPLIGIT I.IBF.R TERTIUS.

INCIPIT I.IBEB QUARTUS

MORALIUM IN GENESIM.

B aueloritatem justum estut sequatur carnalis affectus,

CAPUT XII.
cjui saepius in nobis 54 declinat a reeto, naturalis
Vers. I. —
Isocutus rst Dominus ad Abram, di- vitii consuetudine vinetus : Loth enim interpretatur
cens Egredere de terra tua, ct de cognatione iua, et
: deelinans, vel vinctus. Septuaginta quinque annorum
de. domo patris tui, ct vcni in terram, quam
monstra- crat Abram cum , egrederetur de Aran. Aran interpre-
rero tibi, benedicam tibi, ct nomen
magnifiacbo tatur res cum arca. Per arcam cupiditatis capacitas
tuum. Patri excelso, quod interpretatur Abram, id notatur, per rem ea quae concupisci possunt figu-
est spiritui paterna mentem auctoritate recturo, et
rantur quidam dum eonvertuntur, res quidem
:

a torrena vilitate levando, inspiratoria Deus locu-

abdieant, sed babendi appetitum, id est arcam non
lione haec suggerit Egredere de terra tua, il est
:
abnegant Dc Amnergo exit quisquis cupiditatem,
:

exculere de terrenitate tua, vel qui apud tein peecato et qusecunque possunt concupisci respuit. Septua-
submersus es, exi conlitendo de peccatrice conscien- ginta quinque cum egreditur annorum est, dum per
tia. et de cognatione imaginationum, eo<>iiationum, septenarium gratiae Decalogum legis implens, quin-
carnaliumque luxuum, quae ex eadern exoritur que corporis sensibus integra virtutum quasi anno-
terra : et de domo patris tui, de ipsa scilicet exte- rum collectione prajest.
quam possidebat pater G
riori conversatione mundi,
Vers. '>. — Tulitque Sarai uxorem suam, et Loth
quondam noster diabolus praesidens atrio sno in
fdium fratris sui, universamque substantiam quom
modum fortis armati; non enim cohiberi potest
possederant, ct animas quas fecerant in Aran; et
mobilitas intimi bominis, nisi extra fugiatur coha-
egressi sunt, ut irent in terram Chanaan. Sarai dicitur
bitatio mundi. Veni ergo in tcrram quam monstra-
princeps mea, et significat voluntatem, quae in morem
vcro tibi, in eam videlieet corporis ac animi solidi-
conjugis unita Abram, id est marito spiritui, et Loth
tatem insinuabo aut per internam sugge-
quam tibi
lilio fratris sui, affectui utique, qui ex corporali
stionem, autper sacrae Paginae lectionem, faciamque semine, cui quaedam eum anima naturalis germa-
te in gcntem magnam, virlutum videlieet numerosi- recto ordinecum ita consti-
nitas inest, gignitur,
tate te instruam, ubigratiae spiritualis multiplicitate euin bis itaque Abram noster tollit
terit ducitur :

benedicaris, et nomine, id est eximia opinione ad

universam substantiam, qnam pariter possedvrant,
ccelestis Patns laudem magnilicaberis.
dum omnia qua? intellectui noslro terrestria jure

Vbrs. 3. — Benedicam bcnedicentes tibi, multipli- snbslant, in potestate habemus. nee ab eis regi nos

cabo utiquehos, qui praedicando, exempla praebendo serviliter patimur, sed nos ea quasi paralyticus
luis adminiculantur augmentis, et cognationes terrse, I) grabatum regimus (Joan. v, 9) Unde Job Quia, :

non illus de qua juberis exire, sed a me libi intel- inquit, non sunt in manu corum bona sua, consilium
lectualiter demonsiranda spiriluales cordis progenies
1
impiorum longc s>t a me [Job xxi, 16). Quod enim
non tantum famm vulgaritate, sed in tc benedicentur, ratio damnando possederit, profeclo et voluntatis,
in tui scilicet interni babitus, ac operis veritate. et affectus slatira impefio suberit. In dran fiunl

E<1 autem cognatio ipsa virtutum ex sese prodeun- animae, dum bona peraguntur
vitalia ac spiritualia
lium quadam concatenalione facta gradatio. Maledi- perfecta mnndi abrenunliatione, Egrediuntur ad
cam maledicentibus tibi, inquit ea profecto quae terram Chanaan, dura morum quam professi sunt
damnum tibi defectionis incutiunt vitia carnis tuae adipiscuntur solidam mutationem; Chanaan enim
redigam in defectum. dietiur mutatus.

Vers. 4. — Egressus cst itaque Abram, sicut prse- Vers. 6. — Cumque oenissent in eam, pertransiit

cum Loth. Cum egre- Abraw tirram usquv ud lorum Sichcn et usque ad
ceperat eiDominus; et ivit eo
Abram Loth, quia ratipnis convallem illustrem. Attingentes igitur conversionis
diente, ut expositnmest, it
n; MOHALHJM 1N GENESIN LIB. IV. Ili

efiieaciam, pertransit spirilus nosler terreme habita- A quae in nobis fuerunt, aut esse possunt, confusione
tionis, qiue se aggravat, tnolem, et venit ad locuta inducimus; Hai namque qus-stio, Gai dicitur eonfu-
Sichen, id est obedientue perseverantis stabilitatem; sio : quod totum est : Di die bottorum ne immemor
Sicben enim inlerpretatur humerus, et humero sis malorum, et in dte malorum ne immemor sis bono-
quoque portamus, per quod obedientiam recte acci- rttm [Eccl. xi, 27). .Edificat etiam hic Abram attare,

pimus, cujus imperio humiliter ferendo curvamur :

dum inter victorias circumspectus 55 ad Deum
locum autem animi immobilitatem dicinius; sed si suae mentis hospitio invocandum, spiritus uosler
obedimus, ad convallcm illustrem, id est humilitatis tirma jam post spei tenorem radicatur charitaie.
nobilitatem necesse est veniamus, ut non coacti- Haec enim sunt altaria tua, Domine virtutum, in

tium praelalis, et etiam minoribus, sed ambienles (juibus turtur niduin reperit, passerque domum
spontaneum servilium impendamus. [Psal. lxxxiii, 4); uude et subjuDgilur.

Vers. 7. — Chananants uutcm tunc eroi in terra. Vers. 9. — Perrexitquc Abrnm vadens, et ultra
Appuruitque Domitius Abram, tt dixit ei Semini tuo :
proyrediens ad meriditm. Ad mtridiem pergimus
dabo terram hanc. Qui sedificavit ibi altare Domino, cum ad plenarium devotionis fervorem obtineudum

qui apparuerat ei. Quo itaque Deo et saeculo illustrio- contendimus; vadimus, cum animi propositum
res sumus, tanto humiliores esse debemus. Sed opere exercemus; ultra vero progredimur, cum ad
Chanameus est in terra, quia spiritus cenodoxhe et majora gerenda exardescimus pii desiderii ambitu,
ineptae typus verecundiae desaeviunt in alfectione quain facere pnepediente fragililate sinamus.
terrena. Chananaeus enim dicitur negotiator, quod Vers. 10. — Facta est autem fames in terra;
est inanis glorite venalilas, quae maxime bonis acti- desceiiditque Abram in JEgyptum, ut peregrinaretur
bus se ingeril, cum etiam quiiibel ex ipsa sua humi- ibi. Post tantam gratia; exuberantiam uecesse est ut
litate superbit. Dicitur quoque Chanameus erube- tentatio subsequalur, ne in superbiam glorise nimie-
scens, pudor scilicet humanus ad viliora imperia tas delabatur: lit ergo fames in terra, cum fit in
sese menti incutiens. Hi tunc erant in terra, dum mente divini saporis inopia; descendit in JZyyptum,
in nostris pneeordialibus bonis ferverent sub con- cum spirilu noster tribulationis se coangustantis
scientia.Apparet ergo Dominus Abram, cum se humiliter inspicit detrimentum ; .Egyptus namque
excelsum, sed humilia tamen respicere evidenti dicitur tribulatio coangustans; ibi peregrinaretur,
illuslratione edocet rationem, et ad talibus resisten- cum in fervore tentationis, juxta aposlolum qui ad
dum de suis viribus diflidentem spe confortat victo- probationem fit (/ Pttr. iv, 12), mens a se pauii-
rite dicens : semini tuo, id est operis tui merito, si
sper alienata vagatur; nec idinjuria: prxvaluemt
persistas, subjiciam terreni affectus quam fateris tnim fames in terra, id est, dominabatur divini
motionem. Ibi denique attare aedificamus, cum spe- egestas consilii in conscientia.
cie ista superandi spem (iiioque non in laude inani,
Veks. II, 12, 13. — Cumqitc prope esset ut ingre-
sed praemio coelesti caeterarum materie virtutum Sarai uxori suiv Novi
deretur ^Egyplum, dixit :

adjecta construimus. Nullum enim nostrum est bo-

quod pulchra sis mulier, tt cum viderint tc JEgyptii
num, si non sitspei divinae innixum, sicut sine alta- dicturt sunt : Uxor illtus r.st; tt interficitnt me, et te
rio sacrilicium.
reservabunt. Dtc ergo, obsecro te, quod suror mea
Vers. 8. — Et inde transgrediens ad monttm, qui sis, ut bene sit mihiproptei te, et vivat anima mea ob

crat contra Bethel, tetendit ad tabernaculum suum, qratiam tui. Postquam igitur ad mentis caliginem,
ab occidente habens Bethel, et ub oriente Hai. Belhel quod .Egyptus, quae dicitur tenebrse, sonat, pervene-
diciturdomus Dei. De loco altaris ad montem pro- rimus, in ipso adhuc tentationis incerto Sarai,
movemur, cum non solum de vitiorum victoria nou nostrte scilicet voluntati adhuc ab imperio non
desperamus, sed etiam quarumque virtutum excel divulsae mariti rationis, dicimus: Certum est quod
lentiam appetimus. Is mons versus orientem domus rj bona cupias, et habitu honeslatis quasi quadam
Dei situs est, quia quidquid virtutis habemus, ad specie benevolendo non careas, licet opere exsequi
Christi conformitatem inhiat, Christi visione irra- nequeas, sed si .Egyptii, carnales videlicet, qui te

diari hic, et in futuro desiderat, qui est verus contenebrant, motus, aciem tibi suae impugnationis,

Oriens domus mentibus

Dei, id est minister luminis quia eis contraria voles, intenderint, uxorem te
lidelium, in quibus est habitatio Deitabernaculum : meam, id est rationis meae amore te ductam a^sti
isthic tendimus, cum ad Deo militandum appetitum mantes, niihi spiritui acrius insistens, tentationibus

spiritus provehimus. Ab occidente Bethel habemus, obruent, et te sibi, ut jam non nisi carnalia velis,

cum defectui nostro, qui aliquoties subrepit, vel contrahent; non itaque resistere tol malorum impul-
eliam desperationi, doinus Dei super ccelestis deco- sibus valeo; cedam ergo, unde et sororem te meam
rera, vel pneterita± actionis puritaiem opponimus : ut dicas obsecro, id esl cadem sentias quae et ego,

ub Orieutt vero habemus Hai, vel etiam secundum ut obruta auctoritate marili idem sapiant voluntas
aliam translationem Gai, cum virtutum, quasi ex carnalis et ralio, ut bene sit mihi quantutn ad lem-
nimii gloria luminis lasciviente successu, quaestio- pestales animi, quas suggestioni consentiens eva-
nem auimo de inferni, vel peccatorum quorumlibet sero, ut vivat anima mea, id est, sentiat vita mea
 :

ii :; V. f.UlBEKTl ABB.VTIS S. MAULE DE NOVIGENTO 116

quid dulcedinis habeat saeculo inservire secundum A taiis non cohibuisti lasciviam, et lib: jure subditam
plaeitum arbitrii sui. sivsti tarn leviter distrahi a te per ineptae mea;

Vehs. 14, 15. — Cum itaque ingressus esset Afrum affectionis fraudulentiam? Pacatis ita.|ue meae irri-

JEgyptum, viderunt /Egyptii mulierem, quod csset

tationis cunctis incursibus accipe cam, id est, forti

pulchra nimis. Et nuntiaverunt principes Pharaoni; continentia a modo t.bi restringe connexam, :-ed

et laudaverunt eam apud illum, et sublata est mulii.r tamen postmodnm quantocius vade, id est, in me-
in domum Ingredimur Mgyptum, cuni
Pharaonis. lius proficere stude, declina a malo, et deinde
bonae intentionis amisso lumine obscuritatem incidi- impiger facito bonum Psal. xxxvi, 27).

mus mentium Mgyptii mulierem quod pulchra sit

:
Vf.hs. -20. — Prxcepitque Pharau super Abram
vident, cum corporales motus, (jui aliquoties etiam
ciris, et deduxerunt eum e! uxorem <jus, et omnia
sine cogitatione naturaliter et sponte citantur, pit*
qux habebat. — (Gap. xiii, Vers. 1). Ascenditque
volnntatis pulchritudiui invident, et sollicitando ui -
Abram ex Mgypto, ipse et uxor ejus, et omnia qux
gent: etsi enim plerumque erramus, habtbat, ct Luth cum eo ad australem plagam. Pha-
omnino tamen
nos errare dolemus, quia, juxta Apostolum Quod :
rau super Abram ciris praecipit, cum Dei tiinore

nolumus malum, hoc agimus (Rom. vu, 19). Prin- compunctus carnalis appetitus virilibus rationis
" sensibus auctoritatem propria) opitulationis adjun-
cipcs Pharaoni nuntiant, cum hi quibus dicitur
git; deducunt eum, et uxorem, et qiue habet, cum
Tollite portas, principes, vestras [Psal. xxm, 7)
sensus exteriores nostri affectui carnali de residuo ad expediendam inteilectualitalem, subjungendam-
pii desiderii conquesti intimant; per Pharaonem que intellectui voluntatem, et residuam animse
enini carnalis recte affectus accipitur, qui dissipans,
bonitatem, quidquid est virium sibi aniinus exhi-

vel discooperiens eum, haud dubium quin spiritum bet : ascendit Abram cum suis, uxore, et Loth ex
destruens interius, et detegens veste virtutum.
.Egypto, cum spiritus noster einigrat a mundi hujus
mterpretatur; illam autem laudant, cum desiderio, et voluntate ac affectu suo a prislina
sagacita-
tem ingenii, et habitum corporis ad declinatione correcto ad australem concedit j ur-
saeculi captanda
conimoda adulatorie suggerendo priedicant. In
tem, ad spiritualis scilicet vitae fervorem. Surge,

domum inquit, aquilo, et veni auster(Can. iv, 16).

Pharaonis mulier transfertur, cum mollis
jam enervisque voluntas perseveranter actura cum Vers. 2. — Erat autem dices valde in posses-

affectu carnali inducitur; per domum enim diutur-

sione argenti et auri. Postquam a peccati torpore

nitas intelligitur mansionis. ad ardentioris studii instituta consurgimus, argento

ditamur, quia discretiouem spirituum,
Veus. 10. — Abram vero bene usus est proptir f
scientiae
vitiorumque naturas, humanae etiam conversationis
illum ;
fueruntque ei ovcs et boves, asini et servi, ct
varios status tanto aliius cognoscimus, quanto et
famuke, et asinx et carneli. Oves fatuitatem, boves
luec aliquando passi, jam nunc Deo juvante nos
nequitiae ponderositatem, asini petulantiam, servi
evasisse gaudemus; auro sapientiae locupletamur,
proterviam, famulx seductibilem ad oculos solum et
curn jam Dos contemplatione satiamur, et virtutum
humanos timidam conscientiam, asinx cogitalioneni
seu quorumlibet mysteriorum intelligentia perlu-
cuntinua pollutione fecundam, cameli pravum ac
stramur. Potest et sapienlia ad religionis excellen-
distortum appetitum, et ad motum totius perver-
tiam, scientia vero accipi secundum ecclesiaslici
siiatis acclinem; camelus namque a curvitate Graeca documenti sagacitatem.
derivatione vocatur. Bene autern exterius, non inte-
Veiis. 3, i — Ileversusquc est per iter, quo venerat,
rius Pharao Abiam durn non veris sed ima-
utitur,
a mcridie in Bethel, usque ad locum ubi prius fixerat
ginariis, id est temporalibus bonis, pro voluntate
tabernaeulum intcr Bethcl et Hai : in loco altaris
corrupta ratio ab affcctu delinitur.
quod fecerat prius, et invocavit ibi nomen Domini. A
Vbrs. 17, 18, 10. — Flagellavit autem Dominus mcriiie in Bcthel venimus. cum a calore bene ope-
Pharaoncm plagis maximis, et domum ejus, propt, r u rantis fidei ad solum domus Dei, quod est Bethel.
Sarai uxorem At>ram. Vocavitque Pharao Abram, ct decorem diligendum, exiiuirendumque attingimus :

dixit ei Quidnam cst quod fecisti mihil quare nou

: domus autem Dei, aut mens nostia, aut illa intelli-
indicasti quod uxor tua essct'1 Nunc igitur ecce gitur, in qua ruultae esse mansiones perhibentur
conjux tua, accipe eam, et vade. Pharaonem Dominus (Joan. xiv, 2). Porro per idem iter quo venimus,
flagellat, dum quandoque a suarum effectu libidi- de iEgypto revertimur,cum per eadem virtutum
num torpentem affectum praesentium futurorumqne exercitia, aquibus deQuximus in culpam, regredi-
malorum Deus consideratione exterritat ejus per- : mur in gratiam, scilicet usque ad locum uhi tixera-
cutitdomum, dum teinporalis timore ullionis, vel mus tabernaculum, id est usque ad sincerse humili-
a.'terni judicii, perseverandi in malo SOquem propo- tatis siabilitatem, quae sanctarum mentium in prae-
suerat destruit appetitum: et hoc lit propter uxorem senti loeus est, sieut pravarum superbia, uhi spiri-
Abram Sarai scilicet donec voluntas quasi conjugi tualem uos acturos, dum spiritus hos regil artus,
proprio reddatur raliuni vucat Pharao Abram,
: spopondimus militiam, in loco altaris, quod inter
quando affectns jam bumiiis sibi applicat rationem. Bethel et llai prius fecimus, in fide videlicet Christi
Cur, inquil, o intellectualis censura judicii, volun- totum hoc agentes, in quo quasi fundamento spem
117 MORaLIUM in genesin LIB. IV. 118

bonorum nostrorum prremii fixe locaviraus, sine A utrum invidere, subversionis dolos obtendere, qua3
qua tanquam altari non oflerinius. Hitic Beihel, id dementhe extremitas? Ecce nnivcrsa terra coram te
est supercielestis domus Dei, contemplatione gau- est, id est universae terrenitatis appetitus iu prom-

dentes, illinc gaudia Hai, id est lartareie confusio- ptu est: si tn sinistrorum per flagitiorum convexa
nis, intuitu moderantes, sicque nobis nomen Domi- proeesseris; virtutum modestiam, quod est dextra,
ni, quod est Jesus, id est Salvator, invocantes. ut dici solet, rostro et unguibus me defensuram

Vers. 5, 6, 7. — Sed et Loth, qui erat cum Abram. novcris? quod si de ipsa dexterae, scilicet virtutis
custodia, perelationis impetum me tentare delegeris?
fuerunt greges ovium, et armenta, et tabernacula. Nec
Erat ego ad sinistram peccatorum a me olim commisso-
poterat eos capere terra, ut habitarent simul.
rum intuitu cordis pergens, conceptos reflabo tumo-
quippe substantia eorum mtdta, et non quibant habi-
res aculeo discretionis.
tare communiter. Unde ct facta est rixa inter pastores
grcgum Abram et Loth. Lolh. id est affectui nostro, Vfins. 10. Elevatis ituque Loth oculis ridit um- —
quandiu rationi quasi Abram inhaeret, greges suul ttem circa se reyionem Jordanis, qux universa irri-
ovium, numerositas videlicet simplicium ad se, el (jabatur, antequam subverteret Deus Sodomam et
beneticarum ad alios cogitationurn ; nou enim g Gomorrham, sicut paradisus Domini et sicut JEgq-
modo sibi, sed et aliis vellera fcrunt oves; sunt ptus venicntibus in Segor. Loth oculos erigit, cum
armenta, fortia scilicet virtutum opera; adsunt deni- rerum mundialium cupida
carnalis appctitus ex ipsa
(jue tabernacula, duin sciens hic se non habere consideratione superbit; videt non Jordanem, id
manentem civitatem {Ilebr. xiii, 14), cogitat in hoc est descensum eorum, seilicet iniquorum, quo per

sieculo se versari ac si in quadam castrorum mili- amorem visibilium i» invisibilem labuntur inter-

tia; sunt namque militantium vel peregrinantium itum, sed omnem qua3 circa est rcgioncm, id est

tabernacula; non potest tamen eus terra capere, ut ipsius peccati circumstantiam, saeculi scilicet hujus
simul habitent, quia terrenitas, qtue aggravat ani- jucunditatem; descensus sane peccatum est, regio
mam (Sap. ix, 15), non patitur intellectualitati circa descensum, gloria temporalis. H;ec universa
irrefragabiliter ac individue quandiu in hac carne Irrigalur uti paradisus Dei, quia fallax animi cupi-
agimus appetitum consentire carnalem Caro enim : ditas ad utendum bonis transitoriis sine ullo cri-
concupiscit adversus spiritum, et spiritus adversus niinis incursu eontingit sibi inesse gratiam hone-
carnem (Gal. v, 11). Nam substantia, id est mo- statis, et his, qua3 quasi qua±dam sunt paradisus ob

tuum, qui menti ure substant, inlimorum discre- nimiam sui speciem Dei manu consita, licite men-
pantia, non spiritum semper in Dei C tem, et usum debere attribui;
fert corpus et hsec honestatis
plaeilo sentire communia; hinc ergo fit indesinens lidueia fons llle est, qui in initio hujus libri legitur
inter pastores utrorumque gregum rixa, dum et lotam terne superficiem irrignsse; porro regionem
cogitalio rationabilis per virtatis pasci cupit studia, irrigamus, utpote paradisum Dei, quia mundum
aut per sacrae paginie dicla; carnalis vero temporali nos posse relig:ose, continenterque tenere polliec-
saginatur gloria : pascunt rationales motus lacryinoe niur, utpote lam pulchre satum verbo Dei ; sed is
corporales quyeque joculatoria; multa igitur inter qui paradisus a nobis falso jactatur, processu tem-
utrosque discordia : Fuerunt, inquit, mihi lacrymx poris !it /Egyptus, id est teiiebra3 et obduratio
mex panes (Psal. xli, 4). cordis,non aliis tamen quam venientibus in Segor,
— Eo autem tempore Chananxus, Phe- et
peranimi scilicet lluxum delabentibus in lasciviam;
Vers. 8, 9.
Segor enitn dicitur vitula, vel meridiana; in quibus
rezxus habitabant in terra illa. Dicit ergo Abram ad
intelligitur pravus aninii aestus, atque petulantia;
Loth : Ne, quxso, sit jurgium inter rne et te, 5* inter
dumque de bono, quod non esl, confidimus, in vera,
pastores meos, et tuos ;
fratres enim sumus. Ecce uni-
qua? nobis insunt, mala cernimus.
versa terra coram te : si tu ad sinistram ieris, ego
dexteram tenebo; si tu dexteram elegeris, ego ad U Vers. 11, 12, 13. — Elegitque sibi Loth regionem
sinistram pergam. Eo tempore quo pastorum intra circa Jordanem, et recessit ab oriente; divisique sunt
nos, coelesiium scilicet atque terrestrium jurgia alterutrum a fratre suo. Abram vero habitavit in

conseruntur, Chananseus atque Pherezseus in nostra tcrra Ckanaan. Loth moratus est in oppidis qux
terrena affectione versantur. Chanameus interpre- erant juxta Jordanem, et habilavit in Sodomis. Ho-
tatur reversus Pherezsus superaus, vel dissemi-
est, mines autem Sodomitx pessimi crant coram Domino
natus dum enim neque noster appetilus post mo-
: nimis. Uie lolse igitur, quas praelibavimus, mentis
mentaneam pacem quasi ad solita bella revertitur, fatuae pnesumptiones liunt antequam Deus in nobis

cogitatum, delectationumque semina animae insper- Gomorrham, id est populi seditioncm, quod non est

luquatur aliud quam vitiorum turbulentiam subvertat, et

guntur, quibus ipsa multoties superatur,
itaque Abram ad Loth. ne, inquit, ad affe-
ratio Sodomam, cxcitatem, videlicet de vitiis orientem:

ctum tam contraria exercere ac monere studeas hac namque utraque subversa niox mundi nobis
honestati, cum ex una prodeuntes mente qundam- displicent universa. Recedit Loth ab oriente, cum
niodo nos vinciat germana? ad iuvieem pielas condi- post aliquantulae pacis quietem, quam in primordio

tionis; et ubi tanta natur;e est uuitas, sibi alter- eonversionis aliquoties experimur, Deo bella per-
119 V. CUIBEUTI ABBATIS S. MAUI.E BE NOVIGENTO I2U

mittente salubriter nobis Lnsurgere, affectus noster A Evangelium sane dicere pracipinturj cum bona
resilit ab ea, cui prius assenserat, rationis luce; fecerimus : Servi inutiles sumus, quod debuimus,
reyioiiem Jordanis eligit, quia per continuos appe- facere, fecimus [Luc. xvu, 10:; boc semen aliquis,
tituuin niotus gloriam qua destiluatur attendit; etsi pulverem nuiiicrat, numerare non praevalet,
adversus aUenarum dividuntur, dum contraria quia etsi instabilitatem quam patitur plene inetitur,
spirituisemper a carne quaeruntur. Abram habitat tamen amore apud Deum propter eadera
odio, vel

in tcrra Chanaan, dum ratio cuin Deo sentiens opera ignorat omnino an dignus habeatur (Eccl. xi,
semper alTectat niorum quain professa est mutatio- 1), duin nescil quanti ab ipso pensentur: surge ergo
nem Clianaan enim mutatus dicitur Loth moratur
: : ab omni inerlia, terram conscientiae, et corporis tui
in oppidis circa Jordanem, quia duin eontidit in ( ircumspiciendo, ac deprimendo peramhula, secun-
virtute suse honestatis, quasi quibusdam tictilibus dum longitudinem perseverantiae, et latitudinem
oppidis paulatim detluente propositi simulacro, ad charitatis, et sic, Deo dante, quae vitii quondam
hoc venit, ut babitet in Sodomis, in conformitale erat, Qet nostri ad intcgrum hic, et in fnturo juris.
videlicet vit;e saecularis: Sodoma plane dicitur Vers. 18. — Movctis igitur Abrani tabernaculum
similitudo eorum, id est malorum, et pessimus co- venit, et habitavit in convaUe Mambre, quod est iu

rain Domino, id est in interiori hornine habitus B Ebron; aedificavitque ibi altare Domino. Movel
ipsorum, licet coram hominibus aestimetur aliqua tabernaculum, cum spiritus noster in procinctu
probitas eorum. vitiorum positus, ad destinatae Dei militiae se pro-

— movet exercitium; habitat deinde in convalle Mam-

Vers. 14. Dixitque Dominus ad Abram, post-
bre, id esl in humilitatis se deprimit vilitate, per
quam divisus est ab eo Loth : Leva oculos tuos, et
a loco quo nunc ad aquilonem et ad
quam relloreat ingenii perspicacitate, et exin bona-
vide in es,

meridiem, ad orientem ct ad occidentem; omnem rum et malarum rerum divisione. Mambre enim
tcrram quam conspicis tibi dabo, et scmini tuo in
divisiones et pcrspicua sonat; nec immerito : Nam
superbis Deus resistit, humilibus gratiam dat (Jac. iv,
scmpiternum, faciamque semen tuum sicut pulverem
6), et super humilem, ac quietum spiritus pausat
terrae. Spiritui nostro vitiorum lenocinio resistenti,
(Isa. lxvi, 2); sed haec convallis divisionum cst in
spem meliora merendi intima Deus allocutione attri-
Ebron, quod participatio mceroris, aut augmenlum
buit. Levu, inquit, oculos, ab inferiorum utique
sempiternum dicitur: nil enun eorum quae praetuli-
concupiscentia specierum intentiones cogitationum
animi quo
mus obtineri potest, nisi omnis terreni gaudii
dimove, et vide, u loco, id est a statu in
r repulsione, et augmeuti sempiterni desiderio in
nunc agis, aquilonem lentationum, 38 quae torpidam
regni Dei, et justiliae ejus quaestione. Dicitur eliam
reddunt mentem ; mcridiem spiritualis gratiae, quae
Ebron visio sempiterna, in quo intelligitur divina
lidei parit in nohis per opera digna calorem; orien-
conlemplatio, hic quidem incipiens, sed in futuro
tem divinae contemplationis, quae radios suhtilium
perllcienda, ubi mentis nostrae aliare spiritualibus
intellectuum recessibus tuae suggerat mentis, el
victimis plenum constabilitur, coeuntibus omnium
occidentcm activae procurationis, quae sicut ortum
sanctarum artium partibus in modum aedifieii ad
oriens, ita occubitum suscipiat solis, linem scilicet,
intelligentiam usque divinitatis porrigitur.
perfeclionem(|ue charilatis, quae a divino amore
initium accipit exercendaB ad hominem pietatis. CAPUT XIV.
Postquam itaque aquilonem obtinueris, tria sequen-
Vers. I, 2, 3. —
Fuctum est in tempore illo, ut
tia mox habebis, et pariler omnem terram, id est
Amraphel rex Sennaar, ct Arioch rex Ponti, et
terrenitalem, qua suspeetus ne in eam incurras
Chodorlahomor rex Elamitarum, et Thadal rex Gen-
teneris, (Vers. 15) tibi dabo, imo semini tuo, id est
tium, inirent bella udversum Bara regem Sodomorum,
quod libi vitia subdain non tuae naturae ascribas
ct contra Ersa regem Gomorrhx, et contra Sennaab
privilegio, sed gratiae meae, et bonae actionis, quam regem Adamae, et Semeher regcm Seboin, et coutra
jj
per gratiam meain assecutus es, merito, quod est
rcgcm Balse ; ipsa est Seyor. Omnes hi convourunt
scmini tuo; opera enim bona semina sunt nostrar,
in vallem silvestrem, quse nunc cst mare salis. Per
unde est : Et semeil servorum ejus possidebit eam
hos quatuor, qui adversus quinque bellum inierunt
(Psal. lxviii, 37).
reges quatuor principalia mala, delectatio scilicet,

Vbrs. 16, 17. — Faciamque semen tuum sicut consensus, ac operalio, nec non etiam consuetudo a
pulverem tcrrae. Pulvis cum sit de terra, sine damno nobis accipitur, quse adversus exteriorem appeti-
lerrae a terra tollitur; bona nostra opera cum sint tum, qui recte signatur per quinarium, magna
ad umnem ventum raobilia tentationis, sine aliquo congressionis mole luctantur, et hoc illo lit tem-
Christi, qui terra nostra est, a <|iio pascimur, et pore, (|uo Loth iu oppida declinavit Sodonue : per
stistinemiir damno, vel commodo et adhaeremus illi, qninarium, inquam, ea, quae sensualitati adjacent,

et deficimus ab ipso. Hoc ergo semen sicut pulverem ligurantur; appetitus namque noster, cum sit na-
facit, cum levilalem nostri totius boni nobis indicat. turaliter bonoruin appelens factus, corruptibiliter
nisi numore spirituali respergatur, et quia non pro interioruin negligeus exteriora quaerit; ab bia iiaque
se, sed pro nobis ipsis laborarc jubemur : ju\ta prasdictis regibus ab usu reficiendae necessitatis
121 MOKALILM 1N GENESIN Llli. IV \-2:

compellilur ad libidines explenda' superflua3 volu- a obscuritale, et iucuria obtectam iude lit mare :

ptatis. Quinarius etiam ex quateruano conslat, et salis, ex hoc innascitur aninue repulsa Dei
id est

monade, quasi quodam superiori praside, unde et sapientia, prudentia carnis sal enim quia hoc loco :

noster temporalium gloriae, quae quaterna-

afiectus maris dicitur, astutia accipitur; mare non incon-
rio ligurantur, pnestare principali majestate debet. grue sicut saeculum, itaet caro dicitur, qua> semper
Est igitur primus Amraphel, qui interpretatur dixit aesluat desideriis; prudentia autem carnis, quae
ut caderet, quod praecipue ad delectationem, quasi ab Aposlolo mors vucatur(Rum. viu, 6), in

ad casus deliberationem attinet. Secundus, Ariocb, solis voluptatibus exercendis ac exquirendis glo-
qui dicitur ebrius, vel ad soliludincm rediyens, in riatur.
quo accipitur conser.sus dementia, consilii expers, Vers. 4. —
Daodecim annis servierant Chodorla-
atque Deo cultore repulso solum sibi hominem relin- homor, decimo anno recesserunt ab eo. Per
et tertio

quens tertius denique est Chodorlahomor, qui et

;
Chodorlahomor, quem diximus quasi decorum ma-
ipso nomine (|uasi decurum manipulum sonat; ma- nipulum appellari, voluptatem, quae fructus totius
nipulus fructus est operis, fructus aulem pravi nequitiae, et quasi quidam decor est, inlelligimus
operis ipsa voluptatum suavilas est. Non ergo deeo tigurari; tria vero qualer duodecim faciunt; duo-
rus, sed quasi decorus manipulus est, quia non vera B decim itaque annis illi servimus, cum trinilatem
species, sed fallax, et imaginaria dulcedo in talibus mentis, rationein scilicet, vuluntatem, ac menio-
operationibus est. Porro quartus, rex yenlium est, riam voluptati, quae in regnis vitioruin praeeminet,
quia reprobus sensus ex 5tt criminum consuetu- quasi sub quaternario teinporalitalis hujus addici-
dinc est, et sicut rex exercitum, ita ipse sibi con- mus. Duodeciin etiam annis illi servimus, cum
trahit omnium tlagitiorum ccetum, quasi agmen mentis, ut diximus, trinitatem, et corporis quanti-
multarum gentium. tatem eidem quadam annuali perfectione subjici-
Ineunt bellum adversus noslrum carnalem af-
nisi mus; sed tertio decimo ab eo recedimus, cum Deum,
fectum, ac si Qammae admoveant ventum, sub suo qui unitas est, praesidem ac rectorem nobis in cor-
eum imperio attrahentes primus itaque nostrae
: pore ac anima inslituimus.
defectionis motus quasi quidam rex non regens, Vers. o, (i, 7. —
Iyitur anno quarto decimo vrnit
sed deprimens in Sodoma est; Sodoina vero inuta Chodorlahomor, et reges, qui cum eu erant, percus-
dieitur muta est mens nostra, cum nil dignum
: seruntque Raphaim in Astaroth, Carnaim, et Zuzim
ratione respondet ad delectationis ludibria. Gomor- cum eis, Emim in Save Cariathaim, et Cliorraeos in

rha seditio populi, in quo intra mentis urbeni co- , montibus Seir, usque ad campestria Pharan, <juie

gitationum nequam eiTrenatio tumultuosa nolatur. est in solitndine, et percusserunt omnem reyionem
Adama interpietatur cruores; sanguis autem tunc Amalecitarum, Ainorrhxum, qui habitabat in
et

cruur solum usu Latino dicitur, cum a corpore Asasouthamar. Reversique sunt ad fontcm Misphat,
decurrere videtur : cruores ergo sunt peecata, quae ipsa est Cades. Postquam in convalli Mambre Abram
in opus pravum ex interna seditione procedunt. Qgit tabernaculum, dederamus regi nequissimo vo-
Seboim capra, vel damula, vel statio ejus in mari, luptati repudium; haac enim praecellit in regibus,
in quo intelligitur ipse noster affectus, q'ui cum quia nil voluplate cordibus hominum dominatur
inutus ex Sodoma, seditiosus ex Gomorrha, fuerit tenacius. At animi rursus, ut assolet, tepescenle
denique transgressor cx Adama, jam quasi capra, stalu, et denarium diviiue legis quaternario tempo-
quae arduorum est appetens, spe inani sublevatur ralitatis supponente, memoria voluptatis, delecta-
ad supera, dehinc in niorem damulae, quae pavidum tionis, consensus, consueludiuisque pristime ac-
est animal, ne habita perdat, timore descendit ad Raphaim in Astaroth, id
cincta suflragiis, percutil
infera; sicque statio ejus lit in mari, dum nunquam est imbelli sua teneritudine, qua nullis motibus
a recto animi statu indesinentium impulsu niotuum obstat, excital et commovet gigantes, quod inter-
desinit lluctuare. Sequitur igitur jam Bale, qme [) pretatur Raphaim, id est superbos damiones, ad
interpretatur absurbuit, vel prxcipilavit; uam his faciendani lapsurae inenli exploratiunem : Astaroth
aniina ad vitae destitutionem praecipitata miseriis, sane, faciunt exploratores, dicitur. Percussio autem
quodam oblivionis absorbetur baralhro, ut jam vix ista non interemptio est, sed secur* ac nimium de
meminisse velit, in quo sit posita tempestatum se fidentis anima? concitatio; solent enim vasa
salo. Super his itaque omnibus reges sunt, dum percuti, ut muscae, vel apes inibi quiete considen-
carnis motus cogilationum agmina sibi contrahunt, tes suscitentur, unde et percussum dicilur latus
Reges quatuor adversus (juimiue se erigunl, dum Petri in carcere. Post explorationein ergo innrmae
praedictae defectiones animi alias in alfectu nostro mentis, qnae ad omnem niemoriam ad vitia conca-
remissiones, et nequitias, aut etiam easdem ipsas lescit, perculitur, movetur Carnaim, quod est
id est

exaggerant, et accendunt. Unde sequitur Quia : cornua, in quibus signatur repugnandi contra me-
omnes hi convenerunt in vallem silvestrem, id est morise suggestionem confidentia solent : nempe se-
umnis negligentia? examina coierunt in mentem curealiqui in cogitatu delectari, de suis lisi virinus,
humilem; sed ab excellentia sanctitatis dejectam. quod pravo possint operi reluctari.
et silvatico quodam horrore peccati, mullimoda Percutiuntur ergo cornua, dum ad delectalionis
123 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARI.E I)E NOVIGENTO 1-2*

venenum dulciter hauriendam fallax permiltitur ad a bitatum genera membra corruperint, rationem,
effectum sceleris repugnanlia : cornibus eoim se quae sola superstes plerumque miscriam suam videt,
defendunt animaiia; sed Zuzim, qui et Zomzommim et ingemit, exstinguere appetunt, ne ipsa mala
alias dicuntur, eum eis pariter excitantur: vitiosa pensando doleat quae sibi insunt. Oceisis namque
f»o enim cuni sil aostra natura, vitiorum semina filiis, Sedechiae oculi eruuntur: ipsa quoque ratio
in se porlat, et haac ipsa, donec excitet vis tenta- est Cades : Cades vero sancta vel mutala interpreta-
tionis, se pati ignorat : Zomzommim autem dictio tur : quae enira sancta fuerat, carnali appetitui resi-

integra, Zuzim vero per concisionem est dicta; stendo, et a Loth divortium faciendo, verae perspi-
Zomzommim itaque dicitur, quae est haec aqua, vel cuitatis,id est contemplationis adempto sibi lu-

praeparati in acie. Oum namque cornua, id est for- mine commutata, regum pessimorum, qui post
titudinem repugnandi contra prava opera mens criminum revolutionera ad hanc redeunt obsiden-
fallaciter erigit, et primae delectationis mollitiem dam, substituit ad tempus arbitrio. Percutiunt om-
leviter ducit, repente concrescentibns cogitatuum nem terram Amalecitarum, quia affectum, volun-
corporaliumque motuum ventis, quasi quaedam gla- taleni, intellectum, sensualitatemque Dei inimico-
ciei duritia admoto igne resolvitur, et dicere apud ruiu juxla Psalmistam
terram lingeutium (Psul.
se jam relapsus ab illo tanlo robore cogitur, quae est '*
lxxi, 9) non soluin ad cupienda, sed eliam adula-
licec aqua, id est unde inihi ex insperato tot lain- tionibusad lambenda saeculi hujus coramoda irritant,
que Quxa desideria? Cum proprios enim motus sub et accendunt. Amalech etenira populus lingens
suo habere se putaret jure, subito altendit contra dicitur eos significans, qui quod vi nequeunt,
se prieparatos in acie. Emim etiam in Sabe commo- hypocrisi, linguaeque blandimento praeripiunt.
ventur, dum horrenda quaelibet nonmodo naturalia Percutitur etiam Amorrhaeus, quihabitabat inAsa-
mala a captiva mente jam proponuntur; Sabe sonthamar, id est excitatur inanis gloria Deum
captiva interpretatur, vel vepres; vepres autem absque dubio amaricans, quia perseveranter obti-
desideriorum, qu«e nos lacerant, carnalium multi- nere se simulat vitiorum quorumque praesidia,
plicitas sunt; iu emendatioribus uon Sabe, sed Save, indesineuti potiundo victoria. Amorrhaeus dicitur
vel etiam Savhe habetur, quod digne vel elevatio amaricans; Asasonthamar autem urbs palmarum, in
interpretatur, sonans utique, quod digne hos incur- palmis quoque victoriae figurantur; honorem ilaque
sus propter elationern suam anima patiatur: non Deo debitum de peccali victoria, cum sibi fallaciler
soium vero in vepribus, id est in corporeis motibus mens arrogat, quadam idololatriae ac sacritegii
sed etiam in Cariathaim, quod esl in civitate silva- profanitate Deum amaricat, et dum aliquibus vitiis,

rum, ([iio signatur inculta, et obsessa pravilatibus a quibus ad horani minus impelitur, carere se
mens, horribilitas nequiiiarum excitatur : Chorrsei simulat, de urbica quadam munitione sui, et victo-
etiam in montibus Seir isto certamine irritantur, ria glorians peccati, quasi rex sese inhabitat non :

<|uia sensus exteriores, quos Ghorraei signiflcant, enim omnia nos pariter vitia pulsant, seii cuni nos
in altitudines superbia3 de exuberanliis perpetrata- malo capitali constringimur, ab aliis interim feriati,
ruin libidinum gloriose extolluntur; Chorraei nempe ipsorum quasi victores esse videmur, quibus tamen,
de foraminibus interpretantur, et corpus nostruin cum causa redierit, prompta mox voluntate subji-
sensibus suis, uti quihnsdam aperturis foraminum, cimur. Haec i«itur tota, etsi non simul animo ejus,
rerura forensium tactibus permeatur. qui tentatur se ingerunt, tamen pedetentim per
Seir vero hireus dicitur, in quo fetor luxuri;e ac- tentationis moras, delectando, consenliendo, agendo,
cipitur; usque ad campestria Pharun qux est in soli- visitando erumpere consueverunt. Quinque ergo
tudine, ab iisdem regibus itur, quia ipsa tumoris reges egrediuntur, et dirigunt contra quatuor aciem
eorum rabies, qua de suis malefactis gloriantur, in valle silvestri, dum affectus nosier, qui aeternis
sub rediviva flagitiorum quorumlibet feroeitate, re- debel intendere, quaternitatis, id cst temporalitatis
flexa consternitur in campi morem, et quidquid * s.ue motibus constipatus, delectari cogitando, ac
divinae memoriae in mente resederat, redit in soli- videndo ista vult quidem, sed contra aclum ipsius
tudinis horroreni; in solitudine plane est. quisquis peccati quasi ad resisiendum praeparat rationis
sine Deo habitatore est ; Pharan vero interpretatur aciem, «B duin sibi etiam ipsi nomine necessilatis
ferocitas eorum, baud dubiura quin vitiorura, quae levigat reruni corporalium delectationem, quas
mentium munitiones campeslri, quadam infirmitate tamen diligit non tain ad usum quam ad libidinem;
compellant. Revertuntur ad fontem Masphat, quod quatuor vero adversus quinque consurguat, dum
est contemplationi», ex quo haurimus rorem totius id quod sub specie Dei creaturae religiose videbatur
divioae et huraanae rationis; fons enim noster, ad amari, spurcissime bominem ostenditur delectari,
quem recurrimus, et ex quo sensualitatem nostram unde contingal in pravitatis consensura Labi, et ab
ad carnalia deficientem, quasi fatiscentes agros affeelu in consuetudinem volvi, sicque paulatim
perfundirous Masphat autem contempla-
ratio esl; affectum cum liis a quibus regitur animi torpori-
tionem, vel judicium sonat; ratio enim judicat om- bus, praedictis malorum suborientium gradibus in-
nia, quia spiritus est, et a oemine judicatur. Post- clinari.
quam igitur exlerioris hominis per quaelibel impro- Vers. 10. — Vallis autem silvestris habebat jnctros
1 2a MORALILU IN GENESIN LIL5. IV. 12«

ndtos bttuminis Vallis non est aliud quam ad itna a morari solebat, quae convallis Mambre Amorrhaei
demersio mentis, silcestris, incuria cogitationis, est, fratris Eschol, et fratris Aner, quia humilitas,
quae in profundo cum
criminum, bilumen ruerit quae nos iuter bonum maltimque perspicaciter

inextricabilis inveniet obligationis; qui enim facit dividere facit, amaricationis et poenitentiae ut jam

pcccatum, scrvus est peccati [Joan. vni, 34); spiiilus sit necesse est, qui poenitudinis motus igneam
nami|ue vadens per se, sed per se non rediens quamdam animi puritatem naturali germanitate
sumus : ex nobis habemus cadere, et ex solo Deu sibi contrahit, umle et altera quasi necessitudine

resurgere. Itaque rex Sodomorum et rex Guvnnrhx mox fratris, id est affectus corporalis lucerna liat.

terga verterunt; cecideruntque ibi; et qui remanse- Amorrhaeus enim amaricans, Escholignis omnis,
ruat ad montcm. Rex Sodomorum et rex Gomor- Aner lucerna dicilur: ab amaritudine profecto
rhae terga vertuut, cura conscientia ad peccali poenitenliae pervenitur ad integrum fervorem puri-
suggeslionem imbellis, et muia, et quadam populari latemque animas, quae oblinetur appelitui restricto
nequam carnalitatis siue motuum seditione plena, stib ducatu rationis luciferae; cum his namque
quasi una duobus acta regibus provincia, aversa sanctae statibus mentis perpigeramus fcedus in initio
ralionalitatis quam proposuerat acie, pessimae pa- quondam conversionis, dum proliteremur i. -orem
tientise terga vertit, et clamantibus vitiis : fncur- B religionis inter aquas baptismatis, ibi lampada
vare ut transeamus, totius rigorein inlleciit rectitu- accepimus, et mysterium candidae vestis.
dinis et incidunt
, puteos bitutninis. Qui vero Vers. 14, lo, 1G. —
Quod cum audisset Abrum,
remanent ad montem fugiunt, quia dum cogitationes captum oidelicet Loth fralrem suum, numeruvit expe-
nostne lapstts sui discrimen aspiciunt, ab his in diks vernaculos trecentos decem et octo, et persecu-
quibus labi deinceps possunt, priori casu corrccUe lus est eos usque Dan. Et dicisis socds irruit suptr

ad virtutis desideria profugiunt. eos nocte, percussit eos et persecidus est usque Soba
Vers. II, 12. — Tulerunt omnem substanliam (al.. Hobu}, qux est ad Ixvam Damasci, et usque
Sodomx et Gomorrhx, et unicersa qux ud cibum Fenicem. Reduxitque omnein substantiam, et Loth
pertineat, et abierunt : neenon et Loth, el substantiam fratrem suum cum substaniia illius, mulieres quoque,
ejus, fiiium fratris Abram, qui habitabat in Sodomis. et populum. Audit Abram captum Loth fratrem, cum
Ab anima pecualiter silenti, hoc enim Sodoma spiritus nosler multis malorum illecebris irretitus
sonat, et secundum Gomorrhae sensum constitulae captivam intelligit trahi in voragines colluvionum
in turbulentia peccati substantia tollitur, cum post aflectionem : per trecentos ob ternarium, atque
ruinam fundamentum etiam bonoe voluntatis, q centenarium perfectum accipimus Trinitatis amo
et

affectus puenitendi adimitur. Universa quae adrem per denarium Dei inandatorum custodiam
:
:

cibum pertinent auferuntur, quando tolius sacrae per octonarium de bealae resttrrectionis remunera-
Seripturae consilia, quibus reficimur, a menle tione, qii33 nos ad bene agendum roborat, spem:
tolluntur : postquam haec fecerint, abeunt, quia his ergo quasi indigenis animae
adminiculantibus
sibi subdita prorsus infelici anima, ut pote obedien- nostrte vernaculis,ab omni vitiorum debito expe-
tem daunones impugnare desistunt. Unde autem ditis, persequimur ea quibus quondam obnoxii
Sodoime reslet poenitudinis gerendae substantia, ctini fuimus peccata, usque Dan, id est judicium, usque
Loth, id est affectus nosler a bonis declinando ad digtun scilicet «« poenitentiae, quo peccata
distractus non habeat, cui bonae voluntati innita- ulciscimur fructum; Si enim uosmetipsos dijudica-
tur, quae sibi in modum naviculae stibstet, in quo remus, Apostolus ait, non utique judicaremur (I Cor.
ipse subsidat. Unde sub cujuspiam voce lapsi dici- xi, 13) : dividimus socios, et irruimus super eos
lur : Infixus sum in limo profundi, et non est sub- nocte, cum bona quae agimus sicut recte offerimus,
stantia lxvui, 3)
[Psal.frater vero, ctijus lilius ita recte dividimus; haec enim quasi commanipula-
.

Loth corpus nostrum est, quod spiritui nostro,

est, res habemus, et super ea qua) nos oppresserunt
seilieet Abram, mira germanitate connexum, carna- d vitia per confessionem peccali opprimenda, quasi

lem in anima imprimendo a foris generat affectum, per agnitiunem noctis nostrae irruimus ea percuti- :

qui versatur in Sodomis, quia perseveral si sibi mus, cum regnandi eis in nobis vires debilitando
liceat in negligeniiis. adimimus, et usque Soba persequimur, cnm in ipsis
Vers. 13. —
Et ecce unus qui evuserat nuntiacit bonis actionibus spem laudis transitoriae nobis
Abram Hebrxo, qui habitabat in cunvulle Mambre resecamus; Soba etenim secta dicitur a secando.
Amorrhxi, fruiris Eschol, et fratris Ancr: hi cnim Nemo sane a malis abstinet, nisi ipsius etiam
pepiyerantfeduscum Abram. Unus qui evadit Abram abstinentiae lypam, cura emerserit, resecet; haec
Hebraeo nuntiat, quia memoria perpetrati facinoris, est Soba ad laevam Damasci, <iuia ebi
scilicet
quae sola interim non potuit, rationi se cum favoribus sanctorum vita ab aliquibus tollitur, sunt
mordaci acerbitate ingerens, et sua conscientia lamen plures quibus est oculus sanguinis, id est
malefacta proponens, suadet ut transeat, id est intentio peccati, et pios quosque ad laevam habent,
Hebrau, qui interpretatur transiens a vitiis, rece- id est adversitatibus urgent . Damascus autem
dendo nomen impleat, qui quondam in con\;ille oculus sanguims dicitur: secta itaque sit a cupidi-
Mambre, id est humilitate discretionis malre com- tate lavoris. Nam cum laudari viri sancti incipiunt,
 :

V. OUIBEKTI ABBAITS S. MARUE DC NOVICEXTO I--8

nequam homines exinde ;id inridiam exardescunt :

\ saeerdotinm intelleclus, ui quidquid sine eo profer
liat quoque erga Ims ab omni subreptione
resectio tur sit frivolum; profert vero panem et vinum per
rancoris. Soba etiam interpretatur mandatum; ad exhibitionem piorum operum; benedicit Abram,
Isevam ergo Damasci est Soba, quando principale prosperos scilicet efleetus suo ipsius merito sibi

charitatis mandatum extenditur usque ad diligen- ipsi obtinet gratiam : per Melchisedech enim veni-
dus eos qui irrogant huc usque enim
adversa, tur ad Abram, licet in unum coeant, quia per
persequenda sunt vitia usque Phoenicem deinceps
: regnum justitiae venitur ad excellentiam vitse :

agenda sunt, id est usque ad passionum omnium, Proficiat , inquit , rationalitas divinae celsitudini
quae ex carnis corruptione nascuntur, subactionem. contuendae, quae creavit in ipsa coelum contempla-
Per Pho?nicem, quae rubros gignit populos et a tivae sapientia 1
, et lerram aclualis scicntiae, et

rubore nomen accepit, corporis intelligimus deside- multiplex potentiae Dei sublimitas laudetur, qui
ria, quae ex sanguine oriuntur; unde et color ille vilia, quae rationi hostiliter praeerant, juri ipsius
sanguineus, qui vermiculus dicitur, Phuenicium a defringenda resubdidit uon lam verbo quam : baec
plerisque vocatur : ita Loth reducilur, id est realiter dicta suut. Dat Abram decimas Melchise-

affectus noster cum spirituali substantia, necnon et dech ex omnibus, cum ipse inlellectus sibi ipsi
populus cogitationum, et mulieres desideiiorum B plenitudinem remuneratinnis acquirit, in nullo te-

lluidorum ad rationis imperium rediguntur. pide agendo ex his quae superavit omnibus, nec
Vbrs. 17. — Egressus est autem rex Sodomorum in mirum sit cuique nos idem per Melchisedech quod
oecursum ejus, postquam reversui est a cwde Cho- per Abram voluisse accipere, cum innumera talia
dorlahomor ct reyum <jui cum eo erant in valle reperiantur in Scripturis, praesertim cum etymolo-
Save, quse est vallis Reyis. Postquam Chodorlaho- gia nominum arrideat loco, et Sodonue regi prae-
mor, id est voluptatis motum cum suis complici- misso, quod in Apoealypsi similiter agi constat per
bus, qui ex carne spirituque prodeunt, evicerimus, angelos, idem uno in loco signilicantes, quo
cum de bello reversi fuerimus ad nostrae cxamina- contra eadem diversum signant, ut est Regnubunt, :

tionis portam, occurrit rex Sodomorum, id est inquit, sancti cum Christo mille annis. Et sub alio
pecuale quoddam silentium, suggestio scilicet secu- statiin sensu : Postquam, ait, consummati fuerint
ritatis pro victoria vitiorum; suadet enim ut mille anni, solvetur Satauas [Apoc. xx, (i).

sileat a jejuniis, vigiliis, et animi custodia remis- Vers. 21, 22, 23. — Dixit autem rex Sodomorum
sius jam quasi victor agat, id est ut iterum ad Abraham : Da mihi animas, csetera tolle tibi.

pecualiter muta contra peccati jurgium conscientia Qui rcspondit ei : Leco, ait, mauum mcam, opera
nostra vivat Sodoma namque pecus silens dicitur:
; mea non pro temporalibus, sed
referens ad Deuin
et hoc totum facit, ut in dejectione mentis, quod propter ipsum excelse attingendum, qui coelum
per vallem signatur nos detineat, quse vallis regis rationalitatis terramque affectualitatis meae inte-
est, quye videlicet pessima, ac putens mentis rius aspirata possidet, quod a filo sublegminis,
humilitas rectori diabolo specialiter addicta est. GS opera ne effluant solidata constringimus
Potest per vailem Save, quod est elevatio, superbia (Vers. '24.) Ne, inquit, dicas : Eyo ditavi Abram,
aeeipi, quae cum in seipsa destituatur, regis est, ne scilicet ex aliqua hypocrisis admissione, qua
quia diabolus fdiis superbiae principatur. potissimum vitiatur intentio, induxisse te mihi
Vers. 18, 19, 20. —
At vero cx Salem Melchise- gaudeas spiritus opulentiam, id est de peccati vi-
dech proferens pancm et vinum. erat cnim sacerdos ctoria superbiam excipiuntur quae juvenes come-
:

bei altissimi, benedixit ei, et ait : Benedictus Abram dunt, quia extra mercedis spem esse timendum est
Deo excelso, qui creavit catlum et terram: ct benedi- cuique, quod titiilationes praesumptionis, aut heti-
ctus Deus cxcclsus, <jia> protegente hostes in manibus liae de bono proventu subripientis, sibi aliquoties
tuis sunt; et dedit ei decimas ex omnibus. Melchise- lateuter abripiuut : juventus sane pro superbia et

dech ipse est noster intellectus, qui quia nos juste pj fatuitate Aner auteni et Eschol, et
poni solet :

regit, appellatur interpretando rex justus, juxta, Mambre, qui nobiscum veniunt, partes habent,
(juod Samaritana; dicitur : Voca virum tuum (Joan. qula inter bona, quae ex Deo accepimus, ex parte
iv, Ifi); sed quia tepidum nil Deo placet, addilur nostra quaedam improba admiscemus; paricm ergo
Salem, quod est perfecta el consummata, ul cum nostri accipiunt, cum piae nostrae mentes sua in se
sit rex justilia; ipsi studeat inhaTere perfecle. Is additamenla puniunt. Cum bona ex Deo sint, partes
Sodoniorum rege remissa; el languida suadente, bumanae admistionis igne, et luniine divino lustrati
profert pancm divini eloquii cor bominis conlirman- accipimus, id est forti conlinentia corripimus;
tem, ct vinum spiritualis gratiae a muudiali negotio quidquid enim e\ parte nostra est, peccatum est.

perpetua oblivione nos debrians; tale est enim

EXPLICIT LIIJKH QUARTUS.

 :

120 MOIUUUM IN CENESIN UB. V. nn

1XCIPIT LIBER QUINTUS

MORALIUM IN GENESIM.

Sico quosdam non aequis oculis ea quae dictamus A haereditatem nostram, praemia scilicet quae meremur,
attendere, et de rerum novarum molitionibus coar- asportat illius opes assumptae per lilium procura- :

gulos, ad vitium quae pie gerimus intorquendo, nos toris, id est per opera appetitus fuerant, cui dictum
etsi tamen mordacibns susurris impetere.
latenter est : Recepisti bona
in vita tua [Luc. xvi, 25); Da-
JNovum plane est quod cudimus, in nullo dissoni a mascus namque sanguinem bibens vel sanguinis
veteribas,aut fide, aut sensibus, quia secundum oculus dicitur. Iste est quem Dominus sinistram
novi mandati charitatem agimus, et si ab aliquibus vocat {Matth. vi, 3), a quo cavere jubetur dextera,
rodimur, cnm his quos veteres et antiquos vocitant, qui bibit iniquitatem, id est sanguinem, quasi aquam,
aequanimiter rodi nos patimur. Idem profecto suis et oculum, id est intentionem, habet ad peccata pro-

toleravere temporibus, unde et nos scientes juxta clivem: Eliezer autem Deus meus adjutor, non quod
Apostolum (11 Cor. i, 6j eamdem passionum tole- Damascus in adjutorio Altissimi commoretur, ut in
rantiam ei, quae in mundo est, nostrae fraternitati anima salvetur, sed quod «1 Deum adjutorem in
fieri, ex Deo tutiores coepta prosequimur. solis sibi corporalibus deprecctur, unde est Oratio :

CAPUT XV. ejus peccatum (Psal. cvm), id est oret pro

fiat in

Vers. 1. — Factus cst sermo Domini ad Abram temporalibus solum. Et Confitebitur tibi, cum bene- :

pcr visionem diccns :Abram, ego protc- H fcccris ei (Psal. xlviii, 19). Vernaculus quippe est,
Noli timere,
r.tor tuus sum, et merces tua magna nimis. Postquam non domum expetens manentem, sed quantulam-
paterne internam familiam, cogitationes scilicet cunque temporaliter mercedem, nec Dominum, sed
suas, non timore servili religiosus quisque regere Domini munusculum amat: nihil autem non dedisti
eoeperit, excelsus jure dicitur, qui ad bene agen- semen, quia, carnali meo appetitu terram lambente,
dum non terreno damno, aut commodo, aut etiam dignam aeterna mercede in me non reperio actio-
gehenna, sed coelesti pfaemio ducitur : isti ergo post- nem.
quam temporalia, quae quatuor signantur regibus, Vehs. i, :;. — Non erit, inquit Dominus, hic hacrcs
contra quinqne nostros sensu alios videlicet reges tuus, sed qui egredietur de utero tuo ipsum habebis
bellantia percusserit, el decimas, id est victoriae hseredem. Eduxitque cum foras et ait illi : Suscipe
perfectionem regi pacis Melchisedech, non sibi ciTlum numcra stellas, si potes. Sic erit semen
et

attribuerit, huic, inquam, Patri vere excelso, per tuum. Per uterum secretiorem nostri interioris ho-
visionem, id est corde vigilanti, sed corpore a curis minis partem, rationalitatem debemus accipere,
forensibus consopito inspirat Deus: Abram enim quam provocat David : Omnia, ait, interiora mea,
dicitur pater excelsus. Noli timere, inquit, quia tuus q benedicite Domino (Psal. cu, I); et alibi : hi vita
in omni ero tentatione protector, ne labaris, et sua projecit intima sua (Eccli. x, 10). Qui ergo non
magna merces in praemii largitione reponitur tibi. — de sensualitate vaga. sed de interiori ac superiori
(Vers. 2.) Dixitque Abram : Domine Deus, quid dabis nostra essentia intellectualiter emittitur actus, is est
mihi? Quid praemii mihi polliceris, qui causas prae- haeres noster, si volumus, quia ad ipsum qui origo
miorum, bona scilicet opera negas mihi? Sancti ipsius est, quodammodo boni, si caste fiat, spectat
viri quo magis se attendunt, eo se in suis aclibus retributio boni: is enim fructus post mortem reslat
vilipendunt. Ego vadam absque liberis, id est nulla educit nos Deus foras, cum speculando facit nos car-
herili stabilitate mens mea consistit, sed servili nis excedere angustias : suscipimus coelum, cum etsi
evagatione discurrit, nec ad libertatem justitia1 seu non pervidemus, aliquantisper tamen scintillamus in
regni liberos procreat, sed ad jugum diaboli ac Deum : stellas attendimus, cum in ipso positas in-
saeculi opera, quae sunt filii, servitura propagat. numerabilium sanctorum retribuliones pensamus.
Vehs." 3. — Filius procuraloris mei iste Damascus Coelum autem vocari Deum creber in psalmis usus
Eliezer hseres meus erit, vernaculus meus mihi au- : est, ut est Cuelum cceli Domino (Psal. cxn, tfi). In
:

tem scmen non dcdisti. Procurator dicitur, quod porro hoc itaque nostra lixa suntpnemia, qua1 etsi a nobis
curet, id est exterius, cum Domino attineat grandia I) procul inde jacentibus putantur, forsitan minima,
quaeque curare interius, appetitus ergo carnis, qui uti parvissima creduntur, cum maxima sint sidera,
exteriora procurat et filius ejus opus ejns est, qui nec nnnierari, nec comprehendi valeni quam sint
 :

131 \. GUIBERTl ABBATIS S. MAHI.E I)E NOVIGENTO l3->

praecipua : sic eritsemen tuum, id est : Etsi videas ad A quam melius fit quam divisione illa, nec tamen irri-
plenum quanturn labores, videre nullo modo poteris tare desinunt, sed Abram abigente dilTugiunt. Sed
in praesenti quid in futuro recipies. Et ut certo haec notandum in praemissis verbis quod dicitur, sume
teneas, recole quia —
(Vers. ~) ego Dominus, quieduxi mihi. Qui in suis sive externis seu internis molibus
te de Ur Chaldxorum, ut darem tibi terram istam, laxus et tluidus est, hos opus est sumat. id est
et possi-lcres eam. Ur ignis, Chaldaei quasi ubera. rorrectos potestate contineat, sed non pro favore
quasi feri, quasi daemones. De igne igitur, id est vulgi, at Dco, id est ad honorem Dei. (Vers. 12.)
;cstu libidinum, quibus rex Babylonis nostrum con- Cumquc sul occumberet, sopor irruit supcr Abram, et

tra se decoquebat rigorera, ubera primum quasi horror magnus et tenebrosus incasit eum. Sol occum-
suggestionis, demum feritatem delectationis, ad ul- bit, cum justiti;e fervor in corde sanctorum ad tem-
timuni quasi, id est vere daemonicam rabiem operis pus, Deo dispensante, tepescit: sopor super or ir-

et consuetudinis inferens, nos Deus eruit, et terrani, ruit, cum inopinata repente segnities animi oculos a
terrenam scilicet voluntatem nobis excolendam evan- sui ipsius providentia aliquantisper occludit : «5
gelico aratro injunxit, et ut cum mitibus in futuro horror magnus et tenebrosus invadit, cum comes
impassibilem eam possideremus sperare etiam ., inertiae tentaiionis insolentia statum cordis concutit.el
jussit.
'
quadam caligine consilii pene lumen exstinguit, quia
Vers. 8. —
At ille Domine Deus, unde scire pos-
: quorsum divertere debeatnon invenit, et dicitur ei :

sum quod possessurus sim eam'? Hoc cst Unde speni : Vers. 13. 14. — Scito praenoscens, quod peregri-
nunc babere queam quod cum mitibus possideam in num futurum sit semen tuum in terra non sua, et

futuro terram? —
(Vers. 9, 10.) Et Dominus Sume, : subjicient eos scroituti quadringcntis annis. Yeram-
inquit, mihi vuccam triennem, et capram trimam, et tamen gentcm cui scrvituri sunt ego judicabo, et post
arietem annorum trium, turturem quoque et colum- hvuc egredientur c.um magna substantia. Scintilla igi-
bam. {)ui tollens universa, hxc dioisit pcr medium, tur rationis coelitus illustratae suggerit, quod bona
et utrasque partes aUrinsecus, et contra se posuit sua opera extraneum quid, et valde peregrinum
aves autcm non divisit. Per vaccam, qu;e grave cst passura sint iu colluctationum molestiis, dum acce-
animal, sensualitas, quae aggravata nunquam aut dcnti ad Deo serviendum cor ad tentationem paran-
vix levatur ab imis; per capram, quae arduorura est djin est (Eccl. ii, 1), et eorum in futuro differri
appetens et perspicax atque calidae nalurae, quod mercedem porta enim ferrea duxit Pelrum ad civi-
:

secundum physicam sapientibus atlinet intellectua- tatem (Act. xu, 10) in terra itaque non sua ferant, ut
:

litas; per cervicosum est animal, C

arietem, qui in lerra suaduplicia possideant. Subjicimur hic servi-
imaginatio carnalis accipitur, quia cornibus super- tuti, dum corpori nostro velimus nolimus sumus tri-

bi;e spiritui reluctatur; polest et per arietem ratio, batarii, et constringiraur necessitate peccandi, aflli-

quae dux esl et praevia nostri , per vaccam voluntas, giinur quadringentis annis, omni excursu scilicet

quaa inter rationem posila et appetitum carnis, nisi praasentis temporis, quod constat quatuor quater-
ratione frenetur, seductibilis admodum vaccae est : nitatibus nobis : quatuor enim venti, quatuor cli-
per eapram obscenum animal appetitus nequam; mata, quatuor elementa, quatuor etiam motus, de
haec et in bonum et in malum ferri queunt, quia quibus saepe agimus, insunt homini attamen gen- :

et ratio spiritualis contra humanam dividitur, et tem, cujus jugo deprimimur, id est vitia, Deus judi-
appetitus ac voluntas boni contra mala feruntur. cal, dum ])otenti ea in nobis ratione discernit et

Quid aulem inter voluntalein et affectum distet, in lemperat: sed dum aequanimiter abquandiu pali-

tractatu secundo diximus. Trium autem annorum mur, cum magnis patienliae copiis qnasi aurum de
esse jubentur, ut Trinitatis amore imbuantur, aut camino ad coronam egredimur.
oratione atque operathne, et teriia, quae duo ista VJBfiS. K>, IG. —
Tu autem ibis ad patres tuos in
inslruat, lectione perfecte finnentur. Per turturem, pace, scpultus in seneciute bona. Gcneratione autem
(jui egregius magis esl, Dei dileciio, quae conlempla- quarta rcvcrtentur huc necdum cnim completx sunt :

tivos facit. Per columbam, quae gregaria est, dile- iniquitatcs Amorrhxorum usque ad prxsens tempus.
ctio proximi, quae Natura igitur
et activos nutrit. At antequam egrediamur, ad patres nostros inins,
nostra, peccandi necessitate corrupta, advcrsum se dum eorum quorum miramur exempla praeisse, con-
necessario in tribus praedictis dividitur, virtutes ferimus nos racrito, et in pace vitioruin jain siatuti,

vero hae et in se naturaliter eaedem sunt, nosel et praesumptione juvenili deposita, nostram humi-
eliam uniunt; caro enim concupiscit in spiritum, liter vetustaiem confessi sepelimur, a saeculariurn
el spiritus in carneni (Galat. v, 17) : Spiritus autem scilicet turbidine negotiorum intra mentis antia
Dei, qui amor est, et in se indisjunctus est nosque recondimur. Egredimur corporis morle ad praemia,
siiii subjungit. sed huc, id est ad terram, quae promittitur possi-
VERS. 11. — Dcsccndcruntque volucres super cada- denda, reverlimur generatione quarta, quod est
i<rn, et abiqcbat eos Abram. D;emones qui, quia in resurreclione ultima: primo namque generanmr
alia Buperbiendo feruntur, volucres vocantur, con- ex carne, secundo ex bapUsmate, tertio transitu ad
sternantur super mortilicatione nostra, quae nun- requiem animae, quarto corporis resurrectione : sed
 133 JIORALIUM IN GENESIN LIR. V 134

si animabus primam stolam jamhabentibus differtur A mine Agar, dixit marito suo : Ecce conclusit me bo-
altera, paiienter sustineant, scientes nondum com- minus, ne parerem, ingredire ad ancillum meam, si

pletas Amorrhaeorum, id est amaricantium suis no- forte ex illa suscipiam libcros. Duas esse in homine
quitiis Deum iniquitates, et lii bonis, quorum nu- voluntates, unam carnalem, spiritualem6G alteram,
merus exspeetatur, iia necessarii sunt, ut ignis auro, experto novimus. Sarai autem dicitur princeps
et purgatis ad plenum per ipsos justis sistentur mea, et voluntas nostra, si reginae innilatur rationi,
puniendi judicio. princeps ejus efficitur; haec ergo juncta Abram, id
Vers. 18, 19, 20, 21. — ln die illo pepigit Domi- est spiritui, et coelesti fecundata semine, dignos
nus cum Abram faidus. diccns : Semini tuo dabo libertate, utpote quos veriias liberavit, liberos
tcrram hanc a fluvio JEgypti usque ad fluvium ma- procreat; sed animo in fervore tentalionum a dul-
gnum Euphrutem, Ciuxos, et Cenezaeos, Ccdmonxos, cedine superni peregrinante affectus, torpida jam
Hethxos, et Phcrczxos, Raphuim quoquc ct Atnor- voluntas dum videt ad votum sibi divina non suppe-
rhsBos, ct Chananxos, Gergcsxos, et Jebusxos. Cum lere, quodammodo sic loquitur rationi suae: Deus,
sol igitur divinae, ut diximus, compunctioni ad ho- inquit, munus gratiae adbeneagendum mihi subtra-
rani abesset, apparet clibanus fumans, id est aestus xit, et dum ad spiritualia non praevaleam, quae ratio
interior tcntationis aciem mentis obnubilans, et lam- est ut a saeculari etiam honesta aliqua actione ces-
pas ignis transiens, divinae videlicet rationis radius, sare debeam : si itaque interna non potes, quia non
sed transeunter illustrans, et divisionern inler lucem vult Deus, saltem utile aliquid exterius administra,
et tenebras subtiliter docens, et ad tempus dese- unde juvetur proximus, ne a fructu inveniaris om-
rendo quod ex se sit homo salubriter intimans; in nino vacuus. Haec est ^Egyptia ancilla, saecularis
hoc die, in hac scilicet lampadis luce foedus Deus utique cura, quae Agar dicitur, id est advena, quae

nobiscum pascilur, dum ex sui perseverantia amo- non in sanctis mentibus indigena est, sed adventitia,
ris spem uobis in contlictu victoriae aspirando po!- procaciter se ingerens, non grate suscepta.
licetur semini nostro, non nobis utique sterilibus
: Veus. 3. — Cumque illi acquiesceret deprecanti,
daturum hanc terram, hos profecto quos patimur tulit Agar JEgyptiam ancillam post annos 'decem
terrenos motus, id est propter bona nostra opera quam habitare cxperant in terra Chanaan, et dedit
senos nobis subditurum, a fluvio vEgypti, quod est eam viro suo hxorem. Qui ingressus est ad eam at :

scientia, qua res ^Egyptias, saeculares videlicet, illa concepisse se vidcns, despexit dominam suam.
discutere novimus, incipient, etad fluvium magnum Multi cum ea quae praetulimus sibi dicunt gratantius
Euphratem sapientiam scilicet, qua divina contempla- C se divinis officiis instituros inter agendas saeculi res
mur inducens, qui interpretatur crescens, nam de sibi ipsis promittunt : post decem ergo annos acci-
speculatione prohcit in rern : motus autem decem pitur Agar, quia, transgresso divinae legis imperio,
inseruntur, per hunc numerum summam universa- postquam in terra Chanaan, in solidiiate videlicet
lem ligurando vitiorum. Cum ei dicuntur possiden- morum mutationis conversari devoverant, totae ra-
tes ad caput malorum avaritiam pertinet, Cenezaei, tionis vires in ingressu ancillae, id est in experientia
Zelotypi, et hoc ad flliam ejus invidiam Cedmon, : mundialis concupiscentiae sese debilitant; Chanaan
antiqua tristitia: haec-enim duosunt qute antiquum enim mutatum sonat, et terram, quia stabile ele-
in primis parentibus nobis inllixere moerorem ; idvi- nientum est, pro soliditate poni constat quasi :

dentia nempe diaboli par avaritiam ruerunt : He- uxor ergo asciscitur, dum menti tenaciter agglu-
thaei stupentes; sequitur enim haee reprobi sensus tinatur, ast ubi aliqua cupiditate fetatur, quia utrum-
stoliditas : Pherezaei superantes, vel disseminati, que fieri non potest, et Deo servire, et saeculo
scilicet turpes ubique jam motus, et illiciti : Ra- incumbere, voluntas spiritualis a carnali primo
phaim, gigantes ; haec est superbia, cum de crimi- contemnitur.
num quasi prosperis eventibus crescit peccatoribus Vf.rs. 3, 6. —
Iniquc, ait Sarui ab Abram, agis
audacia Amorrhaei amaricantes, nam talibus ama-
? contru meEgo dcdi ancillam meam in sinum luum,
:

ricatur Deus: Chananaei, erubescentes, vel negotia- quse videns quod conceperit, despectui me habet judi- :

tores; nam erubescunt de piPnitentia co-

his imbuti cet Dominus inter me et ie. Cui Abram Eccc, ait, :

gitare, utpote quibus in exercendis vitiis diabolus uncilla tua, utere ea ut libel. Afjligente igitur eam
dignoscitur otia negare; negotium enim dicitur, Sarai fugam iniit. Ac si pia voluntas proprii meti-
quia neget otium Gergesaei, colonum ejicientes,
; culosa lapsus rationi inferat, iniquitatis coargui
seipsos sane primum, et ideo alios ab inhabitatione debes, quae ancillam, quae meo suberat imperio,
superna ad quam vocati sunt ejicientes : Jebus;ei quasi quemdam intra sinum sub te ambiendam co-
ergo ad ultimum dicuntur calcati, in illo videlicet hibendamque susceperis, ut sic curaret forastica,
lacu, qui calcabitur juxta Apocalypsim [Apoc. xvi, quatenus intro non minuereris, el modo ab ea con-
20)extra civitatem, ubi passuri sunt aeternae damna- temptui rne haberi non sine probro tuo pateris. Ju-
tionis pressuram. dicet Dominus, id est discernat, quod est, discer-
CAPUT XVI. nere te faciat, quod mihi potius quam illi te iriha;-
Veus. 1,2. — lgitur Sarai uxor Abram non ge- rere convenerat. Et ratio si tua, ut asseris, ancilla
nuerat liberos, sed habens ancillam JEgyptiam, no- erat, eam mihi ingerere rion debueras : aucillatui
 :

13:; V. r.UREKTI ARRATIS S. MARI.E I)E NOVIGENTO

ergoeam tuo subjice, et si rationisuti libet imperio, A gnationis incussum tibi a spirituali voluntate terro-
ipsa uii ancilla utere : afilij;it itaque eam Safai, rem. Hic, primus conversionis tua? status,
inquit,
quae dicitur ideo princeps niea quia principium homo quidem erit propter assiduos carnalium len-
sumit omnis vigor rationis ab ipsa, quia crebris tationum impulsus, sed ferus propter viriles earum-
restrietionibus, et timoris D-?i objectu coangustat, dem non feminea lentitudine, sed regia quadam
sed illa fugam init, quia sub auctoritate mag -
auctoritate repulsus, manus ejus, potentia utique
strae tam potentis timendo, a petulantia se con- contra omnes aniini, vel carnis assultus, et omniuin
trabit. rursus eorum in eumdem dirigetur incursus et :

Vers. 7, 8, 0. —
Cumque invenisset illam angelus Do- labernacula, id est quemdam militise devotionem e
minijuxta fontem aquse in solitudine, quseest in deserto
regione fratrum suorum, motuum videlicet anima-
lium ex eodem mentis gradu, qui vocatur appetitus
in via Sur, dixit ad illam Agar, ancilla Sardi, unde :

secum progenitorum: ex hoc enim et hene et male

venis, et quo vadis? A facie Sarai dominse mese ego
appetimus liget, scilicet fixa indictione proponet,
:
fugio. Revertere, ad dominam tuam, et humiliare
ait,
ut sicut desiderium corporis militat adversus spi-
sul manu ipsius. Angelus Domini, aut divina inspi-
ritum. sic spiritus super equitare contendit id-
ratio est, aut divini monitio eloquii, quae nos inve-
D ipsum.
\\

niunt, euin nos in nostra nequitia, eum non quae-

runtur a nobis, deprehendunt. Juxta fontem autem
Vers. 13, 14. - Vocavit autcm Agar nomcn Do-
inini, qui loquebatur ad cam Tu Deus, qui vidisti
aquae sumus, dum illi, in quo sunt omnes thesauri :

mc. Profccto hic vidi postcriora videntis 7ne. Pro-

sapientiae ac scientiae, inhaerere appetimus ;
qui fons
pterea appellavit putcum illum : Puteum viventis, ct
in solitudine reperitur, quia divinae profunditas in-
telligentiae, non nisi ab his qui de evagatione fora-
videntis me. lpse cst inter Cadcs ct Burad. Nomen
Dei vocare est, secundum id quod inlrorsum discre-
stiea redierint ad eor, atlingitur : sed solitudo in
tionem nohis dando loquitur, de ejus henignitate
deserlo habetur, quia, nonnisi cupiditatibus saeculi
qua nos videt, quia profecto nostrum in quo eramus
ad plenum desertis, haec mentis quies et unitas
errorem nohis insinuat, congrua gratiarum aclione
perfecte sentitur: et hoc in via Sur : Sur inter-
aestimare : anteriora Rei, visio gloriae ejus est : In
pretatur nigrcdo, vel, angustia vel fortitudo : per
reliquiis enim tuis ait psalmus, praeparabis vultus
nigredinem cognitio peccati, comae enim sponsae
eorum (Psal. xx, 13) : posteriora, aeterna damnatio:
nigrae quasi corvus (Cant. v, 11): per angustiam
commissorum poenitudo, deinde contra adverso-
percussit namque inimicos suos in posteriora (Psal.
et
i.xxvii, 6(>). Ilic ergo, id est in nostri cognilione,
rum molestias sequitur fortitudo. Dicit ergo Agar, P
videmus, scilicet intelligimus, quem- quam triste est
quae jam hic interpretaris conversa, et Sarai jam
piam poni dorsum, amittere utique Dei vultum, cuin
nosceris principis ancilla, attende quantum differat
tam malum sit vivere quemlibet ahsque Dei et sui
inter id unde venis, saecularem scilicet excursum,
ipsius respectu secundum pravum animum suum.
et illud ad quod modo tendis, divini pra?sidii con-
Puteus autem est profunda vitae nostrae, et instantis
fugium ;
a facie, inquit, id est a consideratione spi-
et praeteritae consideratio, de qua saepissime hau-
ritualis voluntatis niihi praesidentis, et divina mihi
ritur dulcissimae compunctionis inundatio hunc :
jndicia opponentis pertimesco. Revertere, ait, ad
igitur appellamus, quod est animadvertendo discer-
qua immaturo adhuc timore diffugis,
illam, id est a
nimus quamdam vitalis intellectus originem, quo
ad ejus exsequenda et amanda praecepta convertere,
ct nos ipsos cognoscimus, eumque a quo cognosci-
et operibusejus in nullo suggruniens humiliter quasi
inur: baec est enim vita aelerna, ut cognoscant te.
manui ejus subdita pare.
inquit (Jnan. xvn, 3). Cades interpretatur mu-
Vers. 10, II, 12. — Multiplicans, inquit multi- tata, ve\sancta; Rarad bcncdictio: dum namque hinc
plicabo semen tuum, et non numerabitur prx mulli- ad morum veterum mutationem per quam atlinga-
tu line. Concepisti, et paries filium : vacabisque namen [) mus sanctitatem exercemur, et illinc ad consequen-
cjus Ismael, co quod audicrit Dominus afflictioncm dam regni superni benedictionem porrigimur, quasi
tuam. Ilic crit ferus homo, manus ejus contra omncs, in quodam meditullio positi bac illacque distrahi-
ct manus omnium contra eum; et e rcgione cunctorum mur, et neutrum adhuc perfecte apprehendimus
fratrum suorum fit/ct tabernacula. Si aerumnae, et ex hoe aulem puteo vires sumimus, unde ad utrum-
conceptus juxta quod Evae dictum est, tibi me per- i|ue tendamus dicitur etiam Rarad verius transla-
:

mittente multiplicantur, ne extimescas, quia acce- tum, grando quod innuit conscientiaB concussio-
:

dentibusad Deum innumerahiles tentationum motus, nem, quia mens hinc quidem per mutationem, san-
quae sunt semina carnis, exsurgunt : concepisti ego ctitatemque quasi defendilur, sed per frequentem
spem quarumlibet cupiditatum, sed tibi per confes- peccatorum, el humanitatis incursionem accusata,
sionem esl pariendum, nomenque lilii bujus, i.l est ac si quodam hinc inde cogitationum juxta Aposto-
discretio boni primi hujus, quod est pcenitentia, lum accusantium, aut etiam defendentium (Rom. u,
(smael, id est audilio Dei vocatnr, eo G? quod au- 15) grandine molestatur.
dierit, id cst audiri fecerit, quod non cst aliud quam Vbrs. ln. — Octoginta ei sex annorum eratAbram,

intelligi afflictionem tuara . supernae scilicet indi- quando peperii ei Agar Ismaelem. Octonarius ex
137 MORAUUM IN GENESIN. - LIB. V. 138

quaternariis conslans refertur ad temporalia, quo- A in conspectu tuo, dicit Isaias (Isa. lxiv, 6). In carne
rum patimur in nostris initiis appetitum scnarius : autem nostrahoc foedus aeternum est, quia in caraali
ad bonorum operum quae agcre desideramus pro- nostro alfectu, qui superius terra peregrinationis,
feetum; enim bene exterius agere videmur,
etsi et Chanaan, quod a stalu recto per eum evaga-
tamen plerumque graviter introcupiditatumslimulis mur, et mutabilitati subjiciraur, appellatur tenor :

compungimur. Ismaelem tunc parimus, quando continentiae, qua D.^o connectimur, necesse obser-
audiente, id est intelligere nos faciente ineptiam vetur.
nostram Deo, ad confessionem peccati perducimus Vers. 14. — Masculus, cujus caro circumcisa non
fluxum earnalis affcctus. fuerit, peribit anima illa dc populo suo. Quod est
dicere nec feminea mollitie dege-
Fortis animus,
CAPUT XVII.
:

ner, qui carnales affeclus non absciderit, ex nimia

Totum caput promiscue explicatur.
suborientium vulgaritate desideriorum, et propria
Ou.t sequuntur a multis etiam tropologice sunt animalitate peribit. Sarai autem, id est voluntatem
tractata doctoribus, et sunt quae per se satis elu- spirilui ac si marito annexam conjugem, non vocabis
ceant, sparsim ergo minus patentia usque ad eum specialiter extrinseci tui actus, quo excelsus tibi

locum, ubi, Apparuit Abrahse Dominus in convalle " videris, quem et pro saeculi honeslate exerces,
Mambre, sunt discutienda succinctias. principem meam, sed generaliter et absolute prin-
Vers. 1. —
Nonaginta nocem annorum esse vxperat, cipem, totius scilicet magis tamen
piae actionis
cumei nomenDeusimmutat, quiaadcentenariumdivi- interioris quam exterioris ducem; proprie enim sibi
na3 contemplationis, qui transfertur indexteram, nec- principatur, quisquis bona non pro Deo, sed pro
dum homointeriorpervenerat, qui cum paterexcelsus, aliquo suo honore operans se cohibere videtur. Ex
quod Abram, propter quasdam extrinsecas con-
est hoc spirituset voluntatisconjugiolsaac, spesvidelicet
tinentias, quas attigerat, sibi videretur. Ambula superni gaudii nascitur, cui coelestis multiplicationis
coram me, et esto perfectus, ei dicitur, ut non tam illapsu benedicitur. — (Vers. 17.) Ridet in corde
coram hominibus quam in interiori, quod est coram suoAbraham, et in faciem cadit, quia quo magis
Deo proficere, et perfici studeas. Cadit ad haec spiritualiter imbuitur, eo magis de interna sua eru-
Abram in faciem, quia qui se meriti putabat habere ditione gratulatur et gratulans humiliatur : Pu-
celsitudinem, de interna illico indignitate reprehen- tasne, inquit, ccntenario nascetur fllius, et Sara
sus suam ernbescit foeditatem, nonagenaria parietl Quod est recto ordine dicere
quod est in Scripturis :

cadere in faciem. (Vers. sum id r An sperabile inihi esse poterit quod voluntas, etsi
4) Ego, inquit,
est, essentialiter immutabilis, et inde pactum meum adhuc in nonagenario posita, denarium perfectionis
tecum, si fortis et substantivus contra intima vitia minus habet velle enim sibi adjacet, perficere :

sis :non ergo te frustra jam glorieris excelsum, autem non inveniat (Rom. vi, ), ad effectum desiderii
sed patrem multarum procul dubio gentium scias te ac si ad partum perveniat, spiritus qui summam
constitutum, ut paterna dispensatione regere noveris jam contemplationis attigit.
intestinae insoientiae popuium. Ponam tein gentibus, Vers. 18. — Utinam ismael vivat coram te. Sed
quia quo magis proveheris, tanto majores patieris quid de viriutum excellentialoquor qui Ismaelem, id
strepitus, sed ad hos deprimendos reges, id est motus est affectum carnalem siljimetipsi non Deo obedire
potentes rationis, qui haec contineant ex te egre- volentem, mori inter vitia adhuc vereor. —
dientur. Ero Deus seminis lui post te, provisor sci- (Vers 19.) Sara, ait Deus, pariet tibi filiurn, et
licet tui operis et remunerator, cum temporaliter constituam pactum meum illi in foedus xternum.
esse desieris. Non solum non morietur Ismael concupiscentiis
Vers. —
lnfans octo dierum circumcidetur
12. assentiendo, sed Sara voluntas scilicet ipsa, interius
sanequi ex quatuor elementis constans,
in vobis. Ille exteriusque jam principans, ex puritate conscientiae
corpus proprium superaverit, [et temporalia haec D spei gaudiosae fructum concipiet, cx quo amoris
totidem disterminata nominibus virtutum, ac si aeterni solidilatem mens ipsa suscipiet. — (Vers. 20.)
dierum luce mutaverit, is, inquam, a pravarum Snper Ismael quoque, quem tu tentationum molibus
admistionum incursibus usquequaque purgibitur. obrui trepidas, exaudieris duodecim duces genera- :

Nota discretionem Apostoli (Philipp. iii, 2) inter bit, fidem scilicet Trinitatis cum evangelici sermonis

GS concisionem, et circumcisionem, nec illnd ex- custodia ducatui suo interiori efficacia procreabit;
cedat feminas Pharaonem jussisse servari, et ma- quatuor enim ter, et tria quater duodecim faciunt :

sculos interfici, hic de masculos

feminis taceri , et fides in ternario, mortua est sinc operibus, id est
circumcidi et qui non fuerit destirpe nostra jubetur
: sine evangeliorum, seu quatuor viriutum principa-
circumcidi, quia sunt virtutes, ut na dicam, plus lium quaternario : duodecim duces generat, si

quam naturales, ut sunt virginitas et voluntaria apostolicam doctrinam alTectus pnecordialiter con-
mendicitas. quarum prima adeoexcellit, ut in carne cipit et aflectat. (Veks. 21.) Pactum meum erit

praetercarnem vivere ut vere angelica dicta sit, : adlsaac, qucm pariel tibi Sara tcmpore isto in anno
horum in superfluispraeputia circumquaque caedun- altero. Ad Isaac pactum stabilitur, cum spei nostrae
tur; Justitix enim nostrx quasi pannus menstruatae ad amoris incentivum aeterna Deus praemia pollice-

Patrol. CLVI. 3
139 V. GUIBEBTI ABBATIS S. MARUE DE NOVIGENTO 140

quem Sara tempore isto in anno altero parit, A spirituali intellectu. Elevat dcuIos, cum ad intelle-
tur :

contuenda erigit cordis obtutus ab

dum voluntas hac ipsa animi temperie, cum scilicet ctualia sola
omni inlirma imaginatione seclusos. Tres viri sibi
Deus secum rationis illustratione loquitur, et in
cum apparent stantes, cum sensualitas, imaginatio ac
anno, non modo isto, ubi adhuc decertatur
luminosae actionis, sed in intellectualitas ad momentum dum mens lenditur
viliis per plenitudinem
in divina subsistunt, et propter nos, id est juxta nos,
altero, neque strepilibus consopitis perlicitur
ubi
ab externa evagatione cessante, dum Deus ab hu-
annualis solemnitas sperandarum aeternae beatitu-
mili mente persentitur, se deprimunt.
dinum contemplationis, spem prosequitur usque ad
exhibitionem et efficientiam digni et idonei operis; Vers. 3, 4. — Quos cum vidisset, cucurrit in oc-

non com- cursum eorum de ostio tabernaculi sui, et adoravit in

non enim est dicenda spes, si hanc ulla
terra. Et dixit Domine, si inveni gratiam in oculis
:

mendat vivae exsecutionis res.

sed afferam pauxil-
Vers. 22. —
Finito scrmone ascendit Deus ad tuis, ne transeas servum tuum :

lum aquse, et laventur pedes vestri, et requiescite sub

Abraham, cum iiiterdum sese dispunsatorie subtra-
hendo ostendit bumano spiiitui nequaquam suo arbore. Cum
animales habitus nostros supervenienti
gratiae substare conspicimus, in occursum eorum
subesse arbiirio divinae aspirationis gratiam, sed de
supernis a Patre luminum hanc petendam. — B currimus, dum studium nostri liberi arbitrii ad ex-
cipiendum quod influit pneparamus, et hoc de ostio,
(Vers. 24, 25.) Nonaginta ergo annorum et novem
de spe scilicet, qua in superna mens inhiat taber-
Abrabam circumciditur dum ad dexteram divinae ,

naculi, id est militiae npstrae habemus adorat ergo

visionis, et gloriae etiam in priesenti prtegustandam
:

futuri denarii est, oculus in terra, humiliatur conditionis vililate cognita. Si,
quae pradibatio quaedam
tnquit, oculorum spiritualium scilicet donorum tuo-
spiritus expurgatur. Centenarius namque, ut dictum
rum gralia me dignaris, ne momentanee ut aliquos
est, transit in dexteram, quam hic assequimur
speculante beatitudinis nostrae Deum soles me attingas, sed sic adesto ut immoreris, me-
aliquando
que aliquandiuconsoleris afferam pauxillum aquae,
summam. Ismael quatuordecim annorum circumci-
id est elaborabo quippiam compunetioni
aptum, et
sus dicitur, quia carnalis afTectus per decalogi ob-
gratiae, ut vobis, o sensualitas, imaginatio ac intel-
servanliam, et Evangeliorum custodiam ad puritatis videlicet
lectualitas, pedes laventur, mobilitatis
virtutem adducitur. mundeu-
mares omnes domus vestrae, qua per terrena labimini peccata,
Veu.3. 26, 27. In ipso die
tur, a quo discursu saltem dum modo
suppetit sub
ejus circumciduntur, quia in eadem quae haec
quiescite, id est sub Spiritus sancti, quae ab
Deus menti ratiocinando loquitur aspiratione, c arbore
aestu vitiorum vos protegat, vosque alat, respirate
quidquid virtutis interius est, quas palmes,
magis afferat, sedula eget virtute.
fructum, ut
qui fert
emundatione; alienigenae. et hi qui non sunt de y ERS . 5. _ Ponam buccellam panis, et confurtate

cor vestrum, postea transibitis

idcirco enim declina-
nostra stirpe, eadem exponuntur sententia, quod
;

slisad servum vcstrum Fac, inquiunt, ut locutus

:
es.
praemisimus supra, de reliquis tractabimus infra.
CAPUT XVIII. Buccellam panis ponimus, cum sacrae Scripturae ali-

quid, unde reddatur fervidior, animo

ruminandum
Vers. 1,2. —
autem Dominus Abraham
Apparuit
offerimus, ut inde vivacius fortiori facta ratione
in convalle Mambre sedenti in ostio tabemaculi
sui,

Cumque clevassct oculos, appa- Deo vacemus. Postea transibitis, id cst, cum cordis
in ipso fervore diei.
voto satisfecerilis, ad tempus ut assolet subtrataere
ruerunt ei tres viri stantes prope eum. Postquam
oblata poteritis, .ideo namque ad servum vestrum,
Abraham, id est pater videns populum, discernens
servi
non Ismael, id est sibi Deo rigorem vestrum inflectente, declinaslis :

scilicetturbas cogitationum, quibus

autem nostrorum omnium motuum sumus,
Deo obedientem, circumcidit afTectum. Ismael, enim
tam sedulo observandis inservimus assentiunt igitur :

dicitur obediens sibi, et vernaculos ingenita sibi na-

D divinae rationi.
turaliter bona, et emptilios, labore quoliber. acqui-
undecunque conti- G» Vers. 6, 7. — Festinavit Abraham in tabernacu-
quisita, et alienigenas, vita
lum ad Saram :dixitque ei : Accelera, tria satasimilx
gua, illaexaminans, ista prorsus abscidens, apparet
subcincricios panes. Ipse vero ad
convalli Manbre. Convallis humilitas commisce, et fac
ei Dominus in
armcntum cucurrit, et tulit inde vitulum tenerrimum
est Manbre
:
divisiones, vel perspicua sonat; in
deditque puero. Qui fcslinavit, et coxit
perspicaciler dividimus, et optimum,
humilitate enim consliluti
animi
illum. Cum ergo opportunitas, et habitudo
id est discernimus, ct quid sumus ct
quid agere
ad Dco supplicandum arrident, fcstinet
Abraham,
debeamus. Tabernaculum autem est obsequium, quo
quem pater videns populum interprctari diximus,
Deo militamus in quo ostium est, quia ibi spes ex
:
populo
quia paterna pietate ac legitima potestale
hoc egrediendi ad requiem est, in hoc sedemus, spiritualis
providet; festinet, inquain,
quia in hac spe perseveranter quieseimus, nam dor-
videt, id est
Abraham in tabernaculum ad Saram, quae jam
mitur inter medios cleros (Psal. lxvii, 14), el scdcre
iste
sibi voluntate
In eathedra pestilentise hic interpretatur virtus, ascita utique
perseverare est, ut illud :

est virtus, divi-

non scdit [Vsal. 1) in ipso fervore diei, hoc csl
i :
bona sine qua quidquid agimus non
mililiam, dieatque ei sccundum
in eodem quo circumcisio praedicta acta est
mentis nam aggrediatur
 : :

141 MORALIU.M 1N GENESIN LIB. V. 142

rerum efficientiam. Sata, inquit, similae tria, purum A surde moraliter aliud accepisse Dominum apparen-
videlicet exteriorem hominem, puram interioris tem, aliudtres viros stantes.
memoriam, subtilitatem contemplationis denique Dixtt ergo Dominus : prima Dei apparitio homini
puram, ad unam Dei placiti intentionem commisce, in conversione. Qui tamen a nobis non nos deserens
et fac panes, nitidos scilicet vivendi institue mores, usquequaque digreditur, dum per experientiam
quos tamen ignis veteris, sed exstincti cinere, quod nostri, peccatique victoriam nos erudit, tuncque ad
est peccati, quondam regnantis memoria,
in te nos gloria opulentiore revertitur: ne itaque de
contra insurgentem superbiae typum preme. Armenta suo imbecilli statu interior homo quaeratur, si vita
Dei sunt, virtutum quarumque fortium proposita comes fuerit, id est si in vitae proposito persevera-
armenta autem dicuntur ab armis, quia inde anti- verit, ettempus idem, id est lemperies ut sic dicam
quitus arma, loricae, galeae fiebant et scuta ad hoc : eadem, habitudoque animi perstiterit ; in fervore
armentum spiritualis quisque Abraham devotionis enim diei Dominus ea locuturus apparuit, postquam
celeritate concurrit, et vitulum novum scilicet, inter tenlationes conversationis unitatem tenuerit
attamen intentionis gravitate maturum, abjecta saecu- Sarae filius datur, quia voluntati jam non novitiae,
lari vetustate, atque obstinatione tenerrimum, etsine sed viriliter militari quadam audacia contra vitia de-
voluntaria carnalitatis ac negligentiae admissione B sudanti spes non ut prius timida, sed delectabilis,
optimum arripit prineipalis cujuslibet virtutis insti- et certitudine plena, ratione coelitus illustrata pro-
tutum sancti enim licet cunctis videantur fiorere
; mittitur. Sara ad haec risit, quia voluntas nostra
virtutibus, gratiis tamen quibusdam innituntur spe- elsi ad bona nitatur, ex propriae tamen infirmitatis
cialibus:divisionesenimgratiarumsunt,proutcuique consideratione quasi subsannans quae a spe sibi sunt
impertilur spiritus Hunc damus puero,
(/ Cor. xu, 4). destinata diffidit, unde et post ostium tabernaculi
quando illius bonum nostrum
novi hominis Christi dicitur risisse, ut intelligatur sui laboris diffidentia
examinandum ac si ad veram regulam mancipamus ab spe paululum decidisse : filios autem nostros, spes
exemplo qui festinanter coquit, cumquidquid nobis
: nostras ob posteritatem scilicet solemus vocare.
ex nobis accidit duritiae spiritus sui fiamma velocius Sara itaque filium non habet, quandiu animus pas-
mollit. sionum nebulis obscuratus quanto inferius timet,
Vers. 8, 9, 10. — Tulit quoque butyrum et lac, et minussuperiusamans, minus etiam sperat, in seipso
vitulum quem coxeral, et posuit coram eis. Ipse vtro adhuc fluctuabundus haeret at Domino post tenta- ;

stabat juxta eos sub arbore. Cumque comedisscnt, tionum nos invisente triumphum, cum plena hilari-
dixerunt ad eum: Ubi est Sara uxor tua ? Ecce, ait,
q tas cordi infumlitur, suscipit profecto Sara filium.
in tabernaculo est. Cui dixit : Revertens 90 veniam Veus. 11, 12. —
Erant autem ambo scnes, prove-
ad te tempore isto vita comite, et habebit filium Sara ctxque setatis, et desierant Sarse muliebria. Quse risit
uxor tua. Quo audito Sara risit post ostium taberna- occulte dicens : Postquam consenui, et Dominus meus
culi. Butyrum tollimus cum beneficia charitatis aliis vetulus est, voluptati operam dabo ? Ac si voluntas
impendenda aggredimur sumimus, cum inno- : lac diceret: Ego omnes inimicos meos
inveteravi inter
center in nobis ipsis vivimus; sunt enim qui sibi in terra aliena [Psal. vi, 8; Baruch. m, 11), et vir
innoxie vivuut, sed aliis nihil pietatis impendunt meus spiritualis, scilicet intellectus, non jam sapit
butyrum autem non solum esui suave est, sedet alia nisi veteri homini congrua, incassum contempla-
impinguat, unde et obsequium charilatis signilicat : tionis divinae acquirendae voluptati a me impende-
idem in propheta sentimus, ubi legitur Butyrum et : retur opera, cui prima deest compunctionis gratia :

mel comedet (Isa. vn, 15), et caetera. Cum igitur muliebria autem menstrua sunt, quae cum fieri mu-
boni sumus in nobis, et bonitatem impendimus pro- lieribus desinunt, parere desistunt. Quid ergo per
ximis, tunc recte vitulum sanctre cujuspiam profes- menstrua nisi internarum animae sordium per con-
sionis, coctum igne puritatis inferimus : coram eis, fessionem vacuefactio ? Cum namque voluntas nec
ingenio scilicet, memoria et sensibus nostris, ut ha?c D perfecta sibi inesse conspicit in confitendis reatibus
sibi inviscerando ac si cibuni reficiantur ex his : conversionis initia, postquam juxta propriae consi-
comedunt ergo, et tanto acrius de sui status humi- derationis humilitatem senectutis typicae intra con-
litatequeruntur : Ubi est, aiunt, Sara uxor tua? ac scientiam provehitur inertia, non habet ex se, nec
si diceretur : Si tu modo Deum tibi inclaruisse ali- circa se invenit, unde sibi nascitura praesumere
quatenus sentire ccepisli, pensa ubi Sara consistat, possit ejus, qiue per intimam a Deo aspirationem
id est quaenam insit lirmitas tuae nuper illuminatae promitlitur, sincerae, et intrepidae spei
gaudia qui :

voluntati quo enim altius relicimur, eo arctius quid-

: enim nihil merelur,
praemia sperare jubetur, nisi
si

nam simus contuemur. Ecce, ait, in tabernaculo respiciat ad graliam, non tam de promisso gaudet,
est, quia se contra vitiorum examina militare, con- quam quia non meruit irrideri veretur.
scientiae proficere incipientis responsum est ; ipsa Sed Dominus ad Abraham loquitur dicens: —
namque infert, ipsa refert: Cui dixit. (Vers. 43, 14.) Quare risit Sara uxor tua, dicens,
Notandum est quod cum superius dictum sit quia Num vere paritura sum anus ? Nunquid Dco cst quid-
comederunt et dixerunt : Sara? nunc dicitur
Ubi est quam difficile ? Ju.ita condictum revertar ad te hoc
quia singulariter dixil: ubi intelligatur nos non ab- eodem tempore vita comite, et habcbit Sara filium.
143 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARI.E DE NOVIGENTO 144

de tua infirma homo A introgerit, Deo prrestante, ad pristina bene

agendi
Ac si Deus aperte diceret : Si

voluntate dubitas, cui ncc velle ad bene agen-

cum se rediturum exercitia: Propter Abraham enim ad-

dum adjaceat, perficere non dico, sed nec incipere ducit Dominus quae locutus est omnia, dum propter
invenias, Deiomnipolentiam cur desperando subsan- interiorem animi de sua quam attendit, nec evincerf
peccatorum pravitate rugitum, quasi Israeli in ^Egyptia
nas, cuni prae oculis tot ejus in omni sufficit

genere misericordias habeas? Vita quam tibi inspi- servitute clamanti, victoriae aliquando sabministrat

rando contradidi, sit perseverantissima in omnis auxilium. Sascitat enim viduae Dominus lilium, ma-
boni operis exhibitione comes, et sic in hoc eodem tris miseratus affectum (III H' g. xvn, 22).
:

tempore, lioc scilicet ipso interioris tui hominis fer- VfiRS. 20, 21. — Dixit itaquc Dominus : Clamor

vore perdures, ut semper horum sabsidio motos Sodomorum et Gomorrhxorum multiplicatus est, ct

carnalis voluntatis studeas rationi subjugare rebel- peccatum eorum aggravatumest nimis. Descendam, et
les, et tunc ad remunerandos me ad te revertonte
videbo utrum clamorcm qui venit ad me opere com-

triumphos, clarissimae tibi spei oriatur proles prius :

pleverint, an non cst ita, ut scium. Gomorrha populi
medicinam, qua febiibus careas, post t:bi seditio,\e\ timor dicitur; in mente namque evcrsa
exerce
quibus ab infirmitale, quae populi, carnalium utiqne tumultuum seditio, et ex
virtutum suggeram d:\pes,
revalescas: si feceris ? a pro
B pravae conscientiae objectu limor non Dei, sed hoini-
febribus contracta est
salute tui quod condixi, quod et factu facile est, num suspicio versatur. Ex Sodoma ergo et Go-
incrementa de quibus desperare videris tibi submi- morrha. cordis scilicet csecitate, ac llagitiorum sedi-
nistrare difiicile mihi non est. Victa convenienli ra- tione clamor oboritur, curn pudore depulsoquidquid

se quasi non desperasse dissimulat, nequam et impudicum est intra animum, ut etiam
tione voluntas,
exterius exercetur multipliciter aggravatur, dum
et jam ad meliora gerendum pollicitationum maje-
; is

state succensa, erubescit cogitando replicare quae diuturnitate consuetudinis induratur. Deus vero ad

senserat, quam tamen verus testis ut ad pceniten- Abraham haec loquitur, cum ab ipso nostri nobis
tiam ipsius ineptae desperaiionis provocet, intellectas peccati immanitas intimatur. Inde et descendit,
improperator accusat unde dicenti :
(Vers. 15.) :
— id estex superbise nostra; fastu descemlere nos facit, et
Non risi, risisti, inquit. videt, nostra nos scilicet desideria an opere ad plenum

Vers. 16. — Cumqne surrexissent inde viri, di- expleverimus, videre nos facit ipsa namque clamor ;

rexerunt oculos suos contra Sodomam,'et Abraham si- sunt auribus Dei, ut sciam, inquit, ut scire profecto
in

mul gradiebatur deduccnseos. Cum non nisi ab humi- faciam, in quam destitutionem misera mens ruerit,
divino timore contractis sensibus, et quo- r
libus et quid appetierit. quid appetitum quoque peregerit.
dammodo sedentibus, superni convivii dulcedo gus- Vers. 22. — Convertcruntque se inde, et abierunt

Sodomam; Abraham vero adhuc stabat coram Do-

tetur, recle surrexisse dicuntur, cum ad externa stu-
Duni exlerior homo noster jam cogitatione
dia sollicito animi rigore tenduntur. Contra Sodomam mino.

autem oculos dirigunt, cum ad similitudinem ac perversa saeculo conformari desiderat, inde, id est
conformitatem carnalium motuum, vel hominum, ex sui ipsius necesseest humili prius consideratione,
intentiones ligunt : Sodoma namque similitwlo eo- quam Deo ad Abraham nostrum loquente concepit,
rvm, aut cxcitas aut pecus silens interpretatur post ;
ab ipsoque Deo se converlat, ut bestiali vitae, id est
conformitatem sane vilii, aut saecularium, incurrimus Sodomae intendendo caecutiat. Sed adhuc Abraham
caecitatem cordium, et distracta sensualitate cum coram Domino stat, quia intellectns divinitus senticns
imaginationibus in luxum, venitur ad pecuale silen- intra seipsum in quae mala properet gemcbumlus

tium, dum nulla rationis congressio iit contra carnis pensat ; iste Domino appropinquat, cum secundum
Scripturas, status quosque mentis examrnans, de
assultum, sed perniciosa pace tenetur ad cujuspiam
peccati domir.inm: sileat enim, usu sacrae paginae singulis discutereapud se nititur, quid Deus sentiat.

teritur pro qt iescere, ctnun resistere, ut cst Sileat :

— (vers. 23). Nunquid perdes, Inqnil, justton cum
etsi ex carnis imbe-
omnis tcrra a facie Domini [Habac. U, 20). Abraham D impiol Ac si diceret Nunquid :

vitium labor,,ego spiritus qui condele-

autem hos deducens siiniil graditur, dum ratio visu, cillitatc in

proclivia faci- ctor legi Dei, et secundum interiorem hominem

ct cogitatu phantastico perpulsa ad
norurn ducitur, scit errorem suum, nec prae inlirmi- vivere gratius habeo, ne videam, aut videns exse-

tate renilitur, hoc fieri solet, scire scilicet suos, ac

qui cupiam quod justum cst, etiam ca?citate damna-

ingemisccre lapsus, antequarn caecitas omnimoda in- jj or ? — (VERS. 24.) S« fucrint quinquaginta justi in civi-

tatcpcribunt simul'? Per quinquagenarium numerum

nascatur rnentibus.
Veiis. 17. —
Dixitque Dominus : Num cclare potero posnitentia accipitur, quod ex psalmo quinquagesi-
ino aperte probatur; quinquaginta ergo justi
sunt in
Abraham qux sum? Unde ct Dominus non
gcsturus
civitatc, cum digni poenitentiaB motus versantur in
se posse celare Abraham quod gesturus est pToflte-
mente.— (Vers. 26 Siinvenero, inquit, quinquaginta
lur, cam in gentem magnam, ac robustissimam
)

quia DOStro spiritui justos in mcdio civitaiis, dimittam omni loco proptcr
futurus sit [Gcn. xn, 2), ipsi
himcdio civitatis justi inveniuntur, cum com-
per vitia violenter acto, qusedam plerumque infun- cos.

punctionis motus in ipso cordis meditullio non ad

ditur sucefuturae ruinae ac resurrectionis providen-
lioraiu. aut ex latere, ut assolet, sed perseveranter
tia, et iliim se vidct spargi per crimina, spem tamen
 ;

I iS MORALIUM 1N GENESIN LIB. V. 146

et cum integro vitia corrigendi voto nascuntur; A rio pedem animi ponimus: non igiiur in hoc statu
omni autem loco dimittitur, cum mcnti a sua dis- interfectioni, sed salvationi locus est. - (Vers. 31.)
persione collecla?, et 9« omnino jam faclae locali Sequitur vicenarius numerus in quo adhuc non pe-
indulgetur, ne in deteriora Labatur. ritcivitas; vicenarius ex septenariis duobus, et se-
Vers. 27, 28. — Loquur, ai!, ud Dominum curn nario constat : per unum ergo septenarium tempo-
sim pulvis, et cinis. Quod si quinquaginta justis quin- ralia, quae septem volvuntur diebus, per alterum
que minus fuerint inventil Xon, ait Dominus, delebo, nostrum corpus, et anima; per senarium spiritua-
si invcnero quadragiiita quinque. Ad Dominum lo- liscreaturae accipitur gratia, cuiquasi magistrae sub-
quimur, cum de nostra pravitate apud ipsum orando jicimur restringendi nos, quaeque mnndi concu- et

couquerimur; pulverem nos fatemur, cum aut nos piscibilia ; homo enim sub qua
factus est die sexta :

peccatores, aut ad omnem lentationis slatum insta- cum nos, et exteriora nostra posuerimus, ad regu-
biles peccanli enim dictum
nos esse cognoscimus ;
lam primam charitatis videlic?l unitatem perveni-
est : Pulvis m, 19). Cin s vero ignis ab-
es (Gen. ;
mus, in qua perire non possumus.
sumpti indicium est, quod signilicat praeieritorum Vers. 32. — Obsecro, inquit, ne irascaris, Do-
peccatorum memoriam, quaa sicut cinis ignem, sic mine, si loquar adhuc semel. Quid si intenti fuerint
cujusque calorem. Cinis itaque " ibi dccem'? Animadverti debet, quod semel se ad Do
fovet et refricat vitii
sumus, quoties pristina nostra mala voluptuosa recor- minum loqui ccepisse commemorat. Semel in Scri-
datione nutrimus sed non delemur. si quinquaginta
: pturis pro eo quod est incommutabiliter posilum re-
justis quinque minus habentes invenimur, quia etsi perimus incommutabiliter igiiur ad Dominum loqui ;

perpetratorum nos poenitet, et imbecillitas iuterio- incipit quisquis vitae perfectioris institutum precibus,
ris hominis ad integrum restringere quinque carnis et studio operum perseveranter a Deo expetit. De-
sensus non valet, tamen divina clementia tantillum narius ergoad extremum ponitur, qui in vinea labo-
poenitendi appetilum non renuet, nec residuum bo- rantibus promittitur (Mutt. xx, 2) haec est illa uni- ;

nae introrsum voluntatis delet, cnm mens minus versalis perfectio, aeterna scilicet, cui in futuro viden-
quam convenit sensualitatem non audacia, sed infir- dae nunc insudatur, Dei visio, quae estomnis plenaria
mitate coercet. Quadraginta autem quinque in nobis felicitatis origo, sicut denarius quaedam numeri con-
reperiuntur, cum per gratiam Evangelii, quae qua- stat cerla perfectio, et sine quo aliorum qui sequun-
ternario signatur, et ductu Decalogi, qui denario tur, non fit numerorum ulla collectio. — (Vers. 33.)
accipitur, sensualitas interior, id est imaginatio ple- Abiit Dorninus, postquam cessavit loqui adAbraham, et
ne regitur nisi enim sensus hi corporis arctius mul-
; ille reversus est in locurn suum. Post hanc ergo con-
to animae inessent, nunquam eorum, quae audivimus, scientiae illustrationem, quaquae agenda nobis sunt iu
tetigimus, olfecimus, tantae se ei memoriter delecta- diversis vitae statibus, quasi Deo per attaclum ratio-
tiones immergerent. nis nos alloquente vigilanter attendimus : Abit Domi-
Vers. 29. — Sin autem quadraginta iuventi fuerint, nus, quia ostenso vitae tramite relinquit nobis liberi
quid /acies? Ait : Xon percutiam propter quadraginta. arbitrii munus, et quasi secedens ad tempus expe-
In quadragenario sumus, cum aut corpus nostrum riendo nos permittit agere quae volumus ;
praesidente
quatuor subsisiens elementis denario legis, addici- itaque Deo menti nostrae supra nos sumus, recedente
mus, aut quia denarius ex septem cl tribus, constat, autem dispensative ipso, ad locum nostrum reverti-
septenarius vero ex quatuor et tribus, corpus no- mur, quia ad eam animi torpidam habitudinem rela-
strum quaternario figuratum, animamque ternario bimur illico, quam ex pura humanitate habemus, si
per quatuor Evangeliorum custodiam, aut quatuor enim perpendamus quid ex nobis simus, mendacium
principalium virtutum observantiam ad Trinitatis verbi, et operis solummodo in nobis advertimus.
inducimus notitiam, quam nil aliud dicinms, nisi CAPUT XIX.
corpore, et anima Deo observandi diligentiam. No- tS Vfrs. 1,2. — Yeneruntque duo angeli Sodomam
landi autem sunt per numeros statuum gradus, in D vesperc, sedentc Lot in foribus civitatis. Qui cum
quibus a poenitentia continentiae proficit virtus, nec vidisset eos, surrexit et ivit obviam eis, adoravitque
pia intentio perversi actusmeritoexigente concutitur. pronus in terram, et dixit Obsecro, domini, declinate :

— (Vers. 30.) Quid, inquit, si inveneris tibi triginta ? in domum pueri vestri, et mancte ibi lavate pedes :

Non, ait, intcrficinm propter triginta. Trigenarius ex vestros, et mane proficiscemini in viam vestram. Per
sexties quinis constat. Senarius aulem, quia sex die- duos angelos sensualitas et imaginatio accipitur
bus sua Deus opera peregerit, pro perfectione acei- quae recte angeli, id est nuntii dicuntur, quia sensus
pitur quinarius vero non solum ad exteriores et
; exterior cogiiationum nuntiat visioni, quae foris
intrinsecos sensus, sed etiam ad opera ipsa refertur senserit, rursusque imaginalitas refert inlellectuali-
quinquepartita enim est corporearum rerum divisio, taii, quae sibi sensualitas forastica impresserit, h;ee
in personam scilicet, quae quippiam agit, materiam druo veniunt Sodomam, cum curarum mundanarum
unde agit, motum per quem facit, occasionem quare irruunt caecitatem, et vcspere, divinae scilicet spei
fecit, effectum quod facit. Cum ergo ad perfectum delicientc calore. Lot aulem in foribus civitatis

sensualitatem, imaginationem, operumque ordinem, sedet,quia animus nosler a linea jusiitiae jam decli-
prout humanilati suppeiit, producimus, in trigena- nans, etdelectationum retibus vinclus, flammasque
 :

I i" V. GUIBERTI ABBATIS S. MARI.-E DE NOVIGENTO 148

avari desiderii spirans, ad ingressus suggestionum A ad senem omnis populus simul. Vocaveruntque Lot,
segnis, et languidus torpet; adversus hasc enim et dixerunt ei : Ubi sunt viri, qui introierunt ad te
standum est, id est decertandum : cum enim dixis- nocte Educ eos huc, ut cognoscarnus eos. Imus cu-
?

set Apostolus : State in fide, consequenter stalionem litum, quando in nobis quiescere incipit strepitus
llam exposuit dicens: Viriliter agite(lCor. xxi, 13). negotiorum forensiiun prius autem quatn ab his
:

Ille itaque qui prius Abraham propter a Deo il- consopiatur animus, viri civitatis, feroces videli-
lustratae discretionis intelligentiam dictus est, post- cet motus corporis domum vallant, id est scientiam
quam ad locum suum revertitur, Lot dicitur, qui coangustant ;
per senes possumus intelligere origi-
juxta quod supra expositum est, declinans, vel vin- nalia, per
pueros actualia quae super addimus, et
ctus, vel utinam inlerpretatur, in quo utinam illud adinveuimus etiam mala verbi gratia cum libido ;

apte notatur, quod legitur :ln desideriis est omnis naturaliter nobis insit, ut de caeteris taceam, no-
otiosus (Prov. xxi, 25) ; utinam enim optantis est viiates quotidie libidinum, et praeter solidam coeundi
verbum : sedere etiain judieantis regulam commentatas miramnr, et mirando dole-
est. Sedet igitur
Lot in foribus civitatis, dum
mus. Ex sensibus pueri in dies oriuntur, quia ex
liumano ratio a recto
licet declinans, et vinculo concupiscentiae tracta ingenita corruptione novus indesinenter vitii fetor
secundum saeculi honestatem, proprhe examina, B egreditur sunl quoque pueri quaedam non natu- ;

introitum delectationis dum enim sensus nostros ralia crimina, sine quibus et ex parte fuisse tra-
;

ac cogitationes in pecuale videmus labi silentium, duntur ante diluvium lempora, ut sunt avaritia,
necin Dei auribus vitalem cujuslibet bonge actionis cenodoxia, cultuumque externorum superbia, longo
edere sonum, pudorem plerumque verentes huma- autem post tempore reperta, imo producla, acriore
num, restringimus petulantiae nostrae tluxum, sur- nunc fervent insania; senes vero gastrimargia, ira,
gimus, id est, erigimus desidem ad h.Te reprimenda tristitia, luxuria. Hi itaque cum omni cogitatuum

animum, et adoramus in terram proni, superbien- carnalium populo Lot evocant, quia delectationum
lem scilicet, ne pereftluat, in consideratione proprise praeteritarum dulcedines, et earum rerum, quae im-
conditionis humiliamus affectum. Obsecro, inquit, pra?sentiarum tenentur, amores rationi objectant, et
domini, declinatc in domum pueri vestri, id est, intra ad bona exteriora haurienda compellant. Ubi sunt,
conscientiae secretum a forinseca vos evagatione inquiunt, viri qui introierunt ad te nocte, tencra sci-
restringite, vobisque ralionis servitium adhiheri licet quondam interior exteriorque sensualitas
illa

permittite ; ibique mancte, sub ea scilieet vos perse- tua, quam nunc sub virili robore constrinxeris,
veranti instantia cohibete, pedes vestros lavate, sordes r attende in quo statu sit, an in eo perseverare tibi
malitise, quas affectando terrena contraxistis, poeni- possibile sit, qui ad te noctu, id est improvise in-
tendo diluite, mane in ciam vestram proficiscemini, troierunt, quod totum
ab exterioribus quae sibi
est
radio utique divinae charitatis vestris sensibus in- pertinent rebus ad spiritualia quae sui
curandis,
fulgente, Chrislum, qui via ad se tendentibus est, ofllcii non sunt, nec ferri possunt 94, se intruserunt;

desiderii sancti passibus aggrediemini. Qui dixerunt Educ eos huc, exerens sensus ad exsequendum or-
Minime, sed in platea manebimus. dinem usumque temporalium cui fruendo facti sunt
Vers. 3. Compulit illos oppido, ut diverterent ad ut cognoscamus eos, ut nostri profeclo notitiam
eum ; ingrcssisque domum illius fccit convivium, coxit jugi eis experientia voluptatis addnmus.
azyma, ct comcderunt. lnplatea manere gestiunt, quia Veus. C, 7, 8. — Egressus ad eos Lot post ter-
arctam angustam viam, qua ad vitam tenditur,
et gum accludens ostium uit: Nolite, fratres mei, ma-
sensuum cogitationumquc nostrarum volubilitates lum hoc facere. Habeo duas filias, qux nondum
refugiunt ; lata ergo ad manendum diligunt, dum cognoverunt virum, educam eas ad vos, et abutimini
patere nugis quibuslibet portas mentis corporisque eis, sicut placuerit vobis, dummodo viris istis nihil
nos et vas omne sine
metuunt, operculo immun- faciatis mali, quia ingrcssi sunt sub umbra culminis
dum secundum legem, suggerenti rationi non D mei. Lot ad eos ingreditur, dum ad disculiendam
esse
assentiunt. Oppido autem impellimur, cum timcndo aquibus interpellatur vitiorum qualitatem vis ra-
humanitus ne pedetentim tepescendo labamur pra; tionis exerilur post tergum ostium accludit, dum ;

oculis hominum in aliquod grave tlagitium, carnis mentis aditum his quae retro sunt, tcmporalibus sci-
frenamus impulsum, aut divini etiam judicii nobis licet anteriora petens, id est anerna, obstruit, et in
opponendo metum, sicque landem a publico incu- ipsa discussione peccati ne voluptas furtive subri-
riae divertimus in rationis asylum; scd his conscien- piat, sescmunit ; fratres autem noslri ipsi sunt mo-
tiae munimine sese foveniibus, orationis, leclionis, lus corporei, ex. eadem qua et virtutes prodeunt
contemplationis convivium saggeritur, expurgato mente progeniti ; eadem enim terra quae segetem
malitiae fermento, azyma sinceritatis, et veritatis generat, spinas, et tribulospariter procreat: Nolite,
(ICor. v, 7) sancli ad purum spiritus igne coquun- ait, hoc mulum faccrc, ad evidens videlicet ine lla-

tur, et hac refectionis voluptate intrinsecus, el ex- gitium provocare. Duae filiae milii videntur posse
Irinsccus sensualitas vagabunda tenetur. accipi duo qusedam, quse magnamin bonismcntibus
V*EBS. i, i>. — Prius autem quam irent cubitum, tencritudinem pariunt, babendi cupiditas, et opi-
viri civitatis vallavcrunt domum ejus a puero usque nionis ainor, id est cenodoxia ; vix enim aliquis in
 ;

14-9 MORALIUM IN GENESIN LIH. V. 150

profectu positus tentatione quidpiam habendi caret, A scilicet tentationis indigna, jam eis adulantibus
vix justus cenodoxiae impulsu vacuusest, etiam quo ostium, qui subripiant non est in conscientia.
justiorest; haec ergo sunt, quae rationis robur effe- Vers. 12, 13. — Dixerunt autem ad Lot : Habes
minant, unde non cognoscunt
et filiae sunt, quae hic tuorum quempiam? generum, aut filios, aut fHias?
virum, quia non experiuntur rationis dominium; omnes qui tui sunt educ de urbe hac. DclcLimus enim
dicitur enim cuidam Voca virum tuum [Joan. iv, : locum istum, eo quod increverit clamor eorum coram
16), id est intellectum; sunt namque innumeri, qui Domino, qui misit nos, ut perdamus illos. Dum ergo
corporalia, et quae vulgo probrosa sunt vitia magis sensus nostri ejus, quae prae oculis est, terrenae
vereri solent, ut sunt gulositas ac extraordinaria gloriae seduci blanditiis timent, ipsa sua passione
luxuries, quam spiritualia, ut avaritia et superbia rationem docent, succidendos a se universos mundi
sunt, exhorrent. Haec ilaqueeducuntur, dum ab illa affectus, generos, pravos scilicet homines, qui
adhuc divina nimis sapiente, et lerrenis inbiante filias, id est infirma adhuc, ad necdum plene
ratione voluntatijdaemonica? prostituuntur, quibus Deum prona desideria nostra suis exemplis, monitis,
per eadem crimina abutitur. Hoc se facturum spon- aut familiaritate ad terrena prosternunt, filios eliam,
det, dum viris, id est sensibus sese viriliter agen- spem videlicet nostram in futurum transferendam,
tibus nihil fiat mali, id est scandali, quia ingressi aut saecularem potentiam, aut fortia mundi opera,
sunt sub umbra culminis mei, ab aestu scilicet car- unde Job dicit mortem elegisse ossa sua (Jub vn,
nalium appetiluum, ad me rationem se contulerunt 15), quae masculorum solent signari persona, omnes
sancti Spiritus ibi protectionem habituri, qui tegmen eliminari monentur a conscientia; vident enim im-
capili meoest in die belli. possibile concupiscentiarum ignem interius enutrire,
Vers. 9. — At illi dixerunt : Reccde illuc; et rur- et admotas ab igne voluptatum paleas non abripi
sus : Ing7'essus es, nunquid ut
inquiunt, ut advena, exstinguatur cupiditas, nec nocebit peccandi oppor-
judices? Te ergo magis quam hoc affligemus vimque ; tunitas. Omnes de urbe educimus, qui nostri sunt,
faciebant Lot vehementissime. Quod est totum ac si cum a carnis desideriis rationalitatis insignia sepa-
carnis appetitus sub specie vitiorum diceret ironice ramus, quasi a paleis granum Exeamus, Aposto- :

rationi : Recede ergo a bonorum temporalium usu, lus ait, ad Jesum extra castra (Hebr. xi, 34) sensus :

quibus licite inhaerere poteras. nd intellectualitatis autem locum delent, cum mundanorum rerum ima-
summam in qua perseverare non queas, ubi et cor- ginationes, exterasque visiones, quantum possunt,
poris sensus ridicule nimis a suo oflicio abstinens a se abolent 95 : locus noster hic muudus est, in

occultare putas? Ratio homini fateor data est, q quo conflatur juxta Job aurum (Job xxvm, 1
te ,

quae sine ullis externae rei cupiditatibus Deo vacare vallis lacrymarum locus quem posuit Deus. Missi
debeat. Et haec vernacula, et ut sic dicam indigena sunt, ut perdant eum, quia creati, vel missi, a cor-
homini est; tu autem adventilia in conscientiae porali scilicet voluptate emissi sunt, ut exterminent
aditum, quasi ancilla, dominatum imitans fallaciter in seipsis mundi appetilum; pravi enim desiderii

ingrederis, quae vitia spiritualia prosequeris, et cor- ululatus inde surgit ad Deum.
poralia pro solo pudore humano refugis, pensa quo Vers. 14. — Egressus itaque Lot locutus est ad
animi robore sedem adversus nos judicii tenere po- generos suos, qui accepturi erant filias ejus, et dixit :

leris; non ergo tam adversum tuos sensus machinas Surgite, et egredimini de loco isto, quia Dominus
tentationis erigimus, quam contra reflandos tui tu- delebit civitatem istam ; et visus est eis quasi ludens
moris novos fastus; inde igitur Lot isti typico loqui. Generi possunt altius intelligi : diximus duas
interna? tempestatis turbo congeritur. filias, avaritiam, et cenodoxiam, quia cum aliqui
Vers. 10, 11. — Jam prope erat, ut infringerent proficere in alicujus boni operis exhibitione coepe-
fores. Et ecce miserunt manum viri, et introduxerunt rint, ad ambitionem honoris, aut pecuniae, seu hu-
ad se Lot; clauseruntque ostium : et eos, qui erant mani favoris aspirant hae itaque filiae fluxae mentis
:

foris, percusserunt minimo usque ad D

csecitate a fluidi sunt conceptus, harum vero mariti, imo con-
maximum, ita ut ostium invenire non possent. Fores stupratores concupitae rei sunt, vel externae laudis
infringuntur, cum praecepta Dei, aut virtus animi, obtentus; obtentis enim quae cupimus, quasi in
qua Deus admittitur, hostisque excluditur, nobis m
quadam libidinis expletione jocundamur generi :

diabolo pulsante laeduntur; sed manum viri mittunt, ergo filias accepturi, fructus sunt eupiditatis et

et Lot ad se introducunt, cum sensualitas ulraque gloriae inanis, qui exspectantur venturi. Hos a So-
rejecta naturali mollilie fortitudinem virilem exerit, domadehortamur, cum nil in saeculo sperare, et ab
et manu divini auxilii rationem sibi astringens inte- ejus similitudine deformari monemus; surgere vero,
riora petit, et ostium, fenestras scilicet corporis, torporem repellere, egredi, mores exuere dicimus,
qua mors subintrat, obstruit, sicque temporalia quia sic delebit in alTectu nostro mundi amorem
cuncta quae nos irritant a minimis ad maxima ut- Dominus videtur tamen eis quasi ludens loqui,
:

pote contemnendo destituit, et caeca nullo, vi- quia discretio rationis non ad plenum a Deo illumi-
delicet quod abs quolibet probo concupisci debeat, natae, nil serium, nil stabile, aut certum carnis valet
prosperitatis lumine fulgere ostendit; quae cum motibus suadere; non enim tangitur spiritus un-
fuerint judicata omni cordis respectu ad tempus guine. Lot autem ad eos haec locuturus egreditur,
1 51 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARLE DE NOVIGENTO 1 52

quia spiritus carnis illecebras etsi uon operis, tamen A aposlasiae malum, neduur onus super me levare
cogilationis praevolatione ista tractando transgreditur. molior, retroactus inveniam rasum : est civitas hic

Vkrs. 15. — Cumque esset mane, cogebunt eum juxta, humilis poenitentiae firmitas in promptu arbi-
angeli diccns : Surge, et tolle uxorem tuum, et duas trii est sita, quae . im sit parva, non captui meo
fitias quas habes, ne et tu pariter pereas in scelere nimis austera, ibi salui ria captabo perfugia : nun-
civitatis. Quandiu turbam anirni tentando patimur, quid non modica est? Ac si diceret : si ex superbia
nox est nobis, et moramur in Sodomis, in quadam primae perditionis origo nonne per humi- processit,
scilicet caecitale mentis. At Deo cordis irradiante litatis depressionem ac modesliam salvari licebil?
sinurn lit mane. et pristinae illico nos pudet cogita- Yivat, inquit, anima mea, perseveret in statu ali-
tionis;ab ipsis enim jam cogimur angelis, sensibus cujus boni operis viia mea. Suscepi, ait Dominus,
utique nostris, qui pridem cogebantur imperio Lot, etiam in hoc preces tuas, ut tam ardua vita? insti-
id estrationis; coguntur namque ab angelis cum tuta refugiens, modica, id est mediocria consecteris,
rationi jus ipsa suae nuntiat necessitatis, non posse licetjustum videretur, si Deus districte judicare
sensus cohiberi a concupiscenlia in Sodomis, in disponeret, ut qui bona quae potest agere dissimulat,
cohabitatione videlicet saecularis conversationis; illa etiam qua? agit perdere debeat ; merito namque
non enim potest quisquam non aestuare in flammis : ipsa poenitendi affectio in hominesubverteretur, quiin
Surge ergo, inquiunt, tu praevia ratio, id est ad aliis quibuspotestvirtutibusnon exercetur : cum ergo
rcsistcndum erigcre, uxorem, id est volunta-
vitiis statui nostro Deus licet tepido condescendit, aperte
tem tuam, quae non hactenus jugo mariti, quod est innuit quia cum gratiam compunctionis nobis impen-
intellectus, teneri se patiebatur, sed adulterinis parvum quod 9G gerimus non respuit, sic ur-
dit, id

passim amoribus distrahebatur, tolle, eam utique bem quam eligimus quamvis parvam non subvertit.
quae male tulerat, uti paralytico dicitur {Luc. v,
te Vers. 22. —
Fcstina, et salvare ibi. M cst si mo-
2-5 lollere jam, hoc est regere disce, et pariter duas
, dica eligis, in his saltem exsequendis sedulus, et
lilias, ut profecto jam non terrena in Sodomis, sed alncer esto, festine procnrans in qno salveris. JVdfi

coelestia in divinis cupias, et purilati potius quam potero facere quidquam, donec ingrediaris illuc. Quan-
inani Ibris gloriae studeas ne et lu pariter eum diu enim vitiis acquiescerc, hestialiter silere dulce
pecore silenti pereas. habemus in Sodomis, non potest Deus quidquam
Vers. 16, 17. — Dissimulante illo upprehenderunt operari virtutis in nobis, nam ut tiliis Zebedoei dici-
rnanum vuanim uxoris, oc duarum filiarum
cjus, et tur sedere ad dextram, vel sinistranr [Matth. xx, :

cjus, co quod parceret illi Dominus. Posucruntquc C 23), non est suum dare superbientibus nobis prius ;

extra civitatem [al., ibi locuti sunt ad eum], ubi locu- enim secundum quod alias dicit daemonia ejicit, et :

tus est ad eum Dorninus. Salva animam tuam, noli sic demum sanitates perlicit, quod nequaquam nisi
respicere post tergum, in omni circa regione,
?iec stes ejectis daemonibus fieri possit non enim adest au- :

sedin montc salvum Dissimulamus, cum bona

te fac. ditio, nisi primo surditas excludatur: ingrecliamur
quae et serrsuum ac imaginationum molestia nostro igitur sanctae modici.latis asylum, ut abdicata obsti-
spiritui freri convenire nuntiat, differimus : appre- natione peccati, valeat Deus, qui nil injustum facere
hendunt manus ejus, uxoris, ac liliarum, cum cogi- praevalet, medicinam nobis adhibere virtutnm: in-
tationis, sensualitatisquedubiadese infirmitas auxilio justum namque csset, si diabolo hominem possidenti
rationis, bonae voluntatis, piae ad sancta opera avi- Deus pariter cohabitaret; impotens ergo ad hoc
ditatis, cum spe gloriae non inanitatis, sed aeternita- prorsus Deus est. Idcirco vocatum est nomcn urbis
tis fortiter innituntur, sicque extra civitatem po- illius Segor : sol egressus super terram et Lot in-

nuntur, sicque a mnndi desideriis alienantur. Salva, gressus Segor. Segor interpretatur meridiana, vel
inquit Dominus rationi, quid facto opus sit insi- parva : parva ob humilitatem, meridiana propter in
nuans, animam tuam, noli respicere post tergum, aestu vitiorum obumbrationem; virtus enim Allis-
iil est ne repetas ea, quibus intulisli [/"., indulsisti], D sinri, quae nobis obumbrat, non nisi super humilem,
contemnendo dorsum, nec sis vitionrm, quae abdi- et quietum illabitur, quo nomine spiritualis isla

casti, materiei contiguus, ve"rbi gratia, noli esse inunitio ad quam confugimus, merito insignitur. —
aflinis mulieribus, propter quod relabaris in pejus, (Vers. 23.) Sol, fervor scilicet tentationis ex insita
sed in montem, in quantamcunque scilicet virtutis corpori corruptibilitateegreditursuper terram, id est

excellentiam altius eniti potes emigra, ne ex mali ad ipsam corporalium motuum velimas nolimus efii-

confinio tibi oboriatur occasio saluti contraria. cientiam, sed Lot, ratio videlicet nostra, subit quasi
Vbrs. 18, 19, 20, 21. — Non possum, inquit, Domine, quoddam umbraculumSegor, id estbumilitatem.
salvari in montc, nc fortc apprehendat mc malttm, <t Vers. 24, 2j, 2<>. — Dominus pluit super
Igitur
moriar. Est civitas hic juxta, ad quam possumfugere, Sodomain ct Gomorrham si///>/tnr ct igncm a Domino
parva, et salvabor in ca, nunquid non modicacst, ei vivt t de cavIo : ct subnrtit civitates has, ct omncm circa
anima mea? Eccc, ait Dominus, etiam in hoc suscepi regionem universos habitatores urbium, et cunctateme
prcces tuas, ut non subvertam urbcm, pro qua locutus virentia. Respiciensque uxor ejus post se, oersa est in
csl Non possum salvari in montr, in niniis arduo statuam salis. Pluit Dominus super Sodomam et

sanctitatis opere, ne apprehendat meelationis, ant Gomorrham, cum per instillationem supernae mo-
 MORALIUM IN GENESIN LIB. V. 154
153

nitionis fetorem, qui signatur in sulphure, et cru- A digna, quam praetulimus, intentio. ex duarum filia-
cialum qui in igne, ra^eitati, et seditioni vitiorum rum, quas exposuimus, cohabitatione funesta nota-
demonstrat nobis inesse. Bonum quantum in nobis tur praedictis itaque ex causis in tepido quasi ti- :

quasi Deus nos habitans est Dominus ergo, id mens persistere vivendi modo, hoc est in Segor,
est, :

est bonitas in nobis degens, a Domino haurit, quod

transit in montem, ibi tamen in spelunca victurus, qui

nobis de coelo, ratione scilicet divinitus tacta ad ferarum et latronum est locus, quia cuitales comi-
subvertendos daemoneshabitatores urbium, sensuum tiam praebent Gliae, crudeles nunquam deserit appe-

ulique nostrorum pluit omnem circa regionem, :

t i t ns . — Vers. 31 .) Dicit crgo mojor ad rninorem : Patcr

aflinitatem, et cuncta terrae virentia, terrenae noster senex est, et nullus virorum remansit in tcrra,
mundi
spei quaelibet delectabilia, hac Deus infusione cogni- qui possit ingredi ad nos juxta morem universse tcrrx.

tionis exstinguit, quantum puteant quantumque VH Major cenodoxia omnino recte accipitur, quaa
crucientcriminum curae, patenter ostcndit. Post se cum bona operetur, id non agit, ut Deus glorifice-
autem uxor Lot respicit, cum bona volunlas pri- tur, sedquasi quadam idolololatria, ac sacrilcgio, ut
homo praepostere honoretur; loquitur ergo ceno-
dem medulhtus innixa rationi ad ea quae spreverat,
sa^culi oblectamenta appetenda tepescit : post se doxia ad cupiditatem, dum quod violenier rapi non
quip-
B suggerit acquiri posse per sanctitatis simu-
respicit, cum a ceepto statu deficiens infra se potest,

piam concupiscit sed vertitur in statuam salis,

:
lationem. Pater noster, animus scilicet, qui malo suo
genitrice carnali affectione genuit, senex, in-
cum hanc apostasiae hebetudinem animadvertens in tales

se redarguit sapientia salutaris: nam suam ad ple- quit, ad vetera et temporalia pronus est, et
est,

num stoliilitatem, quam statua signat, dignoscere, nullus virorum intellectualium plane motuum, qui
pars maxima est scientiae, quaenotatur in sale. affectualem in nobis mollitiemregant, remansit in
Vers. 27, 28. — Abraham consurgens mane, ubi terra, in fructifera quondam, et cullibili conscientia,

steterat prius cum Domino, intuitus est Sodomam et qui possit ingredi ad nos, irrumpere avidi cordis ad
Gomorrham, et universam terram regionis illius ;
nos evertendosobstinatiouem, juxta morem univer-
viiit<iue ascendentem favillam de terra quasi fornacis saeterrae, id est in quantum, vel juxta quod necesse
fumum. Abraham mane consurgit, cum Deo se il- esset reparari morem scilicct pristinuin universae

lustrante ad alliora mens contemplanda se subrigit, conseientiae : posset sane ratio ingredi ad remor-
in eumdem regressa statum, in quo de mentium dendam cujuslibet mentem, sed nou facile ad inno-

situ bonarum per numerorum gradus altercabatur vandum vivendi morem. (Vehs. 32.) Vcni, inquit, —
ad Dominum, unde et nomen jam mens ipsa recipit heus, tu cupiditas, quia vim inferre ad ea quae cupis
c
Abraham patris videntis populum, quae nunc usque obtinenda non praevales, age dum clam mcis utere
Loth dicta est, ex quo ab integritate vincta cceperat ofliciis. Inebriemus eum vino, id est, impleamus
declinare slat autem cum Domino, quando per
: animum jucunditatis temporalis gaudio, dormia-
animi rectitudinem non dissentit ab ipso intuetur musque cum eo, totius scilicet oblivionis et
Sodomam et Gomorrham, atque regionis terram, negligentiae ejus opprimamus providenliam somno,
cum llagitiorum turbulentiam, et sensus reprobi ut scrvare possimus semen ex patre nostro, ut fructum
caecitatem, eorumque circumstantem materiam di- utique cujuspiam temporalis commodi exigamus,
vinitus irradiata dispicit, videtque ascendentem de vel delectationem alicujus peccati crebra in modum
terra favillam, ab intimis sane conscientiae exsurgen- feminis propagatione iterandam cliciamus ex animo
tem poenitentiae compunctionem sibi necessariam talium fetuum affectibus inclinato.
solum jam intelligit, quasi, id est revera fornacis Veus. 33. —
Dederunt itaque patri suo bibere vi-
fumum, scilicet ardoris, et cruciatus interni signum. num nocte illa. Nox ista affectus conceptae nequitiae
Tange, ait, montes, ct fumigabunt (Psal. CXLlll, o), est. Ingreditur major, dormitque cum patre, cum
id est cordis dolorem per lacrymas evaporabunt. inanis jrloria totu rationis assensu sibi contracto sui
— (Veks. 29.) Cum ergo subvcrteret Deus civitates re- D penitus oblita abutitur mente : unde dicitur quia

gionis illius, id est cum vitia diaboli in homine non sensit, reatuni videlicet suum aegre fercndo,
habitantis munimentasubrueret, recordatur Abrahae, quando accubuit, cum scilicet cor ad nequitiam
ralionem profecto facit suae dignitatis meminisse, inflexit, et quando surrcxit, id est cum in audaciam

et Loth ipsam utique humanitus lapsam, ne in de criminis se perpetratione erexit. Impellit etiam

reprobum evertatur sensum per vitia quibus sub- major, quod cenodoxia, juniorem procul dubio
est

jacuit, dignatur liberare. cupiditalera, ut cum patre dormial quia postquam :

Veus. 30. —
Ascenditque Loth de Scgor, dux quo- per bypocrisim infelix quispiam prosperari se

que filise ejus cum eo; timuerat enim manere in viderit,ad apertas jam cupiditatis rabiem effrenari
Segor, et mansit in spelunca ipse, et duse fdiac ejus dissimulata simulatione incipit, et caeco pectore ab
cum eo. Lot ascendit de Segor, cum humani ti- ea se involvi permittit. Secunda nox est ex inolita
more pudoris ne scilicet palam lapsus probro pateat peccandi voluntate reprobi sensus obstinatio: ex
humanus intellectus in minoris vilaejproposito per- imagine namque fictae sanctitatis, citissime deveni-
manere veretur, et ad excellenlius conversationis tur.nl apertae opprobrium perversitatis, quia vinum
institutum quasi ad montem promovetur quae in- : arridentis sibi insimulando gloriae temporalis prae-
I
:,'.',
V. CUIRERTI ABBATIS S. MARI/E DE NOVIGENTO 156

cipitat aniinam ad furorem publicae temeritatis, ut A quantum ad bumana spectat judicia, nulla dam-
concubantes lilias non sentiat, nec surgentes, spur- nari potest interim lege. Minor, qu;e est cupiditas,
citias procul dubio nulla discretione doleat sese generat Ammon, id est populi mci filium, illius vi-
foedantes, nec animos reprimat de eadem sua pol- delicet, de quo dicitur : Obliciscerc po)>ulum tuum
lutione laetantes. Concipiunt ergo filix Lot <x (Psal. xliv, II), in quo utique concrevisti viliorum
patre, cum spem ingenita nobis viiia pravitatem tumultum. In liliis aulem spem maxime propagatio-
quamlibet admittendi fovent susceptam ex animo nis habemus ;
propagatrix vero totius malignitalis
jam labante. quasi inliniti populi avaritia est, utpote quae radix
Major parit filium, cum cenodoxia ad deteriorem omnium malorum est (I Tim. vi, 10): sed quomodo
male coepta perducit effectum, vocatque Moab, avaritia, vel cenodoxia generat seipsam, absurdum
quod est ex patre, non modo ex suo patre, sed abso- videtur, si malres et filii pro eodem ponantur; haec
lute ex patre, id est diabolo totius iniquitatis au- ergo ratio est : Filiae qua? masculos gignunt, te-

ctore, qui praeeipue periit, hominemque fefellit typo neraesunt primo mentis nutabundse affectiones, quae
inanis glorise : dicitur etiam Moab exlex, quia by- audacissimos magnae praesumplionis actus emittunt,
pocrita cum legaliter agere videatur, a divina vivit etpopulus imitatorum exemplorum aucloritate sibi
in semetipso alienus lege, et lanto nequius, quo ^ congerunt, sicut illae Moabitas et Ammonitas egerunt.

EXPLICIT LIBER QUINTUS.

INCIPIT LIBER SEXTUS

MORALIUM IN GENESIM.

*» Fastidium laboris mei levat, quod a benevolis Geraris, cum a coelesli torpens desiderio spirilus

ac studium meum probari considero nec

litteratis noster evagatur motibus superbis; Gerara nempe
;

minus suffragalur, quod intentionem ejus universae, P dicitur Latine colonum ejiciens, in quo praecipue
si fieri posset, Christianitatis lucrum scio. Praeterea superbia notatur, per quam et angelica et humana
sive prosit, seu videatur inutile, aliquid me citra natura a propria regione demittitur; subjugalis
fidem ac morum honestatem dixisse aestimans, ex ergo illa Sara, voluntas scilicet rationi rite addicta
Dei auxilio prosequi coepta destinabo. in sororem admittitur, dum in parilitalem pestife-
CAPUT XX. ram contempto dominio evocatur nec mirum, si ;

Vers. 1,2. —
Profectus inde Abraham in tcrram respuitur a voluntate dominium, cum suum ipsa ratio
australcm, habitavit inler Cades, et Sur, et peregri- deliciens abjurarit imperium. Abimelech interpre-
natus est in Geraris. Dixitque de Sara uxore sua : tatur pater meus rex, rex autem Gerarae. Qui ergo
Soror mea est. Misit ergo Abimelech, rex Gerarse, et rex, ipse patcr hominem a Deo ejicientis superbia\
tulit eam. Superbas mentes tanto intima sua, juxla diabolus scilicet, qui et pater mendacii appellatur
quod legitur, in vita sua certum est projicere, (Joan. mcus autem, ad eos qui sibi super-
viii, 44),
quanto eas constat per extenorum volubilitates bia mendacioque pessima filiatione conveniunt, re-
eflluere. De convalli itauue Mambre, de humilitatis fertur.
profecto depressione, in qua discretionis utpote Mitlit ergo Abimelech, et tollit eam, cum posi
intra se degens fruebatur lumine Abraham noster, D aliquantulae religionis studium suggerit diabolus
jam numinis egreditur, et ad australem,
sui oblitus humanae voluntati quasi jam sibi debitae praelationis
cupiditatum solibus decoquendus, cxcedit terram, affectum unde notari convenit mter captiones
;

ut terram sapiat, et illic avaritiae, ac libidinum utrasque dislantiam, qua spiritualis nostra voluntas
aquis infusns, easdern iterum sitial, juxlaquod Sa- instar Sarae primum a Pharaone in conversionis

maritanae Dominus enuntiat. Intcr Cades et Sur initio distrahilur ad pristinae saecularilatis /Egyptum,

habitat,dum binc cogitalio intellectum, quasi quae- et postmodum ab Abimelecb rege Gerara> non lam

dam tinea eum a statu pio dimovens vastat, illinc superatur quam ad boram agitata pulsatur, unde
memoria qua exbibuit contra vilia
praeteritae forti- et ab hoc intacta perhibetur, de superiore tacetur;
tudinis coangustat; Cades enim commotin tincx, veteris namt|ue consuetudinis nuper relictae me-
Sur fortitudo, vcl angustia dicitur potest et per ;
moria QOS atrociter irritat ad vitia. sed ecclesia-
austrum tepor animi accipi, ex quo ingens consur- stica utilitate provectis, quasi aliorum causa pro-
gere solet fervor ad studia saeculi. Unde in Job : fectus adipiscendi pastoratus quodammodoex latere

Considcratr, inquil, semitns Thcman, itincra Saba se nobis ingerunt desideria, mulla itaque inter
(Job. vi, 19.) Peregrinatur denique Abraham in utraque distanlia. Sara deniijue tollitur, cum ad
 d

IS7 MOBALIUM TN GENESIN LIB. VI. 158

luijusmodi ambitionem cum favore rationis volun- A et extern* utilitati princeps est, et cum a carnali li-

taiis intentio transportatur. ber affeelu ad sibi prospiciendum ingenium exacue-

Vers. 3, 4. — Venit autcm Deus ad Abimelech rit, quidquid aget, quidquid meditabitur, oratione
per sonmium nocte, et ait ei En morieris propter : dignum, et vitali praemio erit; quod si distuleris, in

mulierem quam tulisti; habet cnim virum. Abime- obstinationis et impoenitentiae insensibilitatem, quod
lech vcro non tetigcrat eam. Per somnium Dtiis ad est mors anima?, rues, et si quid tibi boni resedit,
Abimelech venit, cum mentem a corruptibilium, pariter amittes.
forasticarumque rerum cura abstinemus, et sola Vers. 8. — Statimque de nocte consurgens Abime-
invisibilium cogitatione tenemur, in quo traetam, hch, vocavit otnncs scrvos, et locutus est univtrsa
Deo praesente, quid sit Gerara, quid rex, quid pa- verba hsec in auribus eorum ; timucruntque omnes viri
ternitas illa, videtur. Fit vero nocte, dum in ipsa valde. Abimelech de nocte consurgit cum superbiae
qua clarilieari desiderat luce, obscuritas intellectua- mutus, qui ex patre revera diabolo est, de concepta
liter pervidetur superbiie. Moricris inquit, propter avaritia; obscuritate se elevat, quae mentes pruden-
mulierem quam tulisti, murlis profecto supplicio tium exea>cat, servos suos, id est cogitationes quae in

addici mereberis, nisi a concepti fastus parturitione susserendis sibi vanitatibus deserviunt, ad rationa-
desieris, cum voluntatem rationis juri ex debito biliter sapere convocat, et quae sibi Deus inspirando
subjectam superba vanitas tuleris meretricia
tibi o innotuerit, intellectualiter narrat, utdivinumeis ti-

prostitutione ludendam; sed Sara a rege non tan- morem incutiat.

gitur, cum voluntas superbi appetitus effectum non Vers. 9. — Vocavit autemAbraham, etdixit ei: Quid
experitur; finis enim ?© notionis tactus est; nam fecistinobis ? Quidpeccavimus in te, quia induxisti super
a rege tanguntur, qui honorum culmina quae am- me et super regnum mcum peccatum grande? Qua non
biuntquoquomodo assequuntur. debuisti facere, fecisti nobis ? Abraham vocat, cum
Vers. 5. — Et ait Domine, num gentem : ignoran- totas intelligentiae sibi illustrandae vires acuminat :

tem et justam intcrficies? yontie ipse dixit : Soror Pensa, ait quid egeris, cum ad te pertineat anima-
mea cst, et ipsa ait : Frater meus est? Divino timore les corporalesque turbas ob ingenliam tibi ingenii
attacta nostra cervicositas, in seipsam refracta col- vivacitatem restringere, non nos motibus his huma-
ligitur; colligitur, inquam, dum de mundi sapientia, nitus excedentes tam in te peccavimus, quam tu in
quae non nisilaudem qusrit aut commodum, quaque nos, qui tui auctoritate arbitrii debueras rexisse
extra se spargebatur, ad felicis confessionem igno- nos, ac si diceret : Si me, motum scilicet superbia 1

rantiae quam consequitur justitia restringitur. Cum, p ad horum admittere non debueras, regnum quare
inquit, Domine, quidquid tumide sapiebam te aspi- ejus damnatiouis admittebas? Ex hoc ergo grande
rante reflaverim, et juxta Apostolum stultum me tibi peccatum incubuit, non tam quia me, sed quia
fieri propter Deum velim (7 Cor. iv, 10), ut hujus regnum superbi consilii diuturnitate susceperas.
ignorantia? cultu, quae tamen saecularium rerum est, Vers. 10. — Quid, inquit, vidisti ut hoc faccres, id

esseparticepssupernaesapientiae quodjuslitiae summa est quam hujus tui pravi assensus ratior.em affers.

est possim: cum, inquam, haec fecerim, nunqu — (Vers. 11, 12.) Cogitavi, ait Abraham, mccum
ignorans hoc modo, sic denique justus, interfici a te, dicens : Forte non est timor Dei in loco isto. et inter-

qui justitia es, meruerim? Nam si deliquerim, non pZcientme propter uxorem meam. Alias autem et vert
difliteorculpam, ex animi confusione mihi accidit, soror mea est, fi.Ua patris mei, et non fiUa matris
ubi nec
intellectus praeerat, nec voluntas parebat, meae, et duxi eam uxorem. Locus timorem Dei non
sed potius rationi ipsa non modo indigna quadam habens, cor nostrum est tepiditate marcidum, quod
germanitate parem se fecerat, sed etiam ratio eidem regere non audet nec defendere voluntatis conju-
prajpostere nimis obnoxia erat. In simplicitate cordis impetu tentationum, et
gium, dum interlici se timet
mei. et munditia manuum mearum feci hoc. sororem non difliteor,
Simpli- tamen ait : Eam quodammodo
citas pro fatuitate poni solet, etsi, inquit, in hebetu- D dum ex diaboli patris propagatione quasi Belial, quod
dine cordis, id est rationis, incurri errorem, tamen est absquejugo, liberam voluntatem abirepatior, sed
mundam te servante manum habui, ne in nequam non (ilia matris meae aeterme sapienti* est. ex qua
excurrerem operationem. suscepi uxorem, cujus utique originalia documenta
Vers. 6, 7. — Dixitque ad eum Dominus : Et ego tradunt me hanc qoo ut parem, aut dominam, sed
scio quod simplici corde feceris, et ideo custodivi te, habere maritali severitate debere ut conjugem. —
ne peccares in me, non dimisi, ut tangeres eam.
et (Vers. 13.) Postquam autem eduxit me Deus de
Nunc igitur uxorem viro suo, quia propheta
redde dvmo patris mei, dixi ad eam Banc facies mecum mi- :

est, et orabit pro tc, et vives. Si autem nolueris red- scricordiam, in omni loco ad quem inc,rediemur, dices

dere, scito quod morte morieris, tu et omnia quse tua quod frater tuussim. De domo patris educimur, noslri

sunt. Quia, inquit, carus inlirmitate, et humana fa- quando de conscientia, quae patri diabolo couforma-
luitate peccasti, custodivi te, ne in opus excederes: batur per confessionem egredimur: dicimus vero
superbia enim peccantibus et scienter puteus ruinae nostrae voluntati ut nobiscum faciat misericordiam,

patet, sed marito intellectui voluntatis vagae subde cumquasi ratiocinando sibisuggerimus ut non nimis
cervicem, quiapropheta est, id esl providendi internae arduam arripiat vivendi regulam, unde ad locum
 :

! 59 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARLE DE NOVIGENTO 160

dicitur ingredi, quiacum propositum tenuis alicujus A petulantia Deus sanat, cum appeiitus et lascivias
vilaemens languida coeperit aggredi, sine nllo melio- animales ad potius in se delectandum convocat, et

randi desiderio, ac si localiter intra idipsum vult pariunt, dum amorem beneagendi concipiunt; quan-

contineri, et inde turpiter nolenti proficere contin- diu namque voluntasper desideria adulterinadistra-
misericordiam itaque praebet, cum hitur, vulva domus, id est conscientiae aditus ad
gil saape relabi :

*o remissae rationi voluntas favet. divini seminis tenendam obstruitur.

Vbrs. 1 i, 15.— Tulit igitur Abimelech oves et boccs, CAPUT XXI.
svrvos ct ancillas, ct dedit Abraham : reddiditque ci Vers. 1, 1, 3, 4, "•>. — Visitavit autem Devs Saram,

Saram uxorem suum, et ait : Terra coram vobis cst sicut promiscrat, ct implcvit qnx locutus est. Concepit-

placuerit habita. Abimelech tollit cum que, ct peperit filium in senectute sua, tempore quo
ubicunque tibi

rationi tollenti diabolus superbiae incentbr, vel ipsa prsedixerat ei Deus. Vocavitque Abraham nomcn fdii

unde Et vinctis ejus sui, quem genuit ei Sara. Isaac, et circumcidit eum
superbia non contradicit, est :

Isa. xiv, quod est, clausit. octavo die. cum centum esset annorum; hac quippe
non aperuit >:arcerem 17),

Ratio autem oves tollit, cum ab lntentione adipi- setatc patris natus esl Isaac. Tandem igitur post baec
scendi bonoris impendendae beneficia charitatis qua3 voluntatem victis undecumque vitiorura impulsibus
operit multitudinem peccatorum [Jac. v, 20), quod B Deus qui vincenti sedaturum edere de ligno
visitat,

per lanigeros congrue designatur greges, funditus vitaespoponderat (Apoc. u, 7). Conceptum spirituali
abstrahit: boves vero exercitium pnedieationis, ser- desidcrio lilium parit, cum certam spem ex nimio

vos et ancillas fortes dicimuset infirmas, et ad sae- mentis fervore resumit. Filios namque ob posteri-
culum pronas sollicitudines cogitationis, aliud nam- tatem, et nostri cum senuerimus sustentationem,

que violentia possumus, aliud fragili adulationi in- spes nostras vocare solemus. Hanccertam sinc ullo

serviendo tractamus baec Abrahx dat, cum habere

: jam scrupulo spem beatus expertus erat
peccati

volentem spiritumjam non impugnat; uxorem red- Antonius, qui ait « Ego iam non timeo Deum, sed
:

dit, cum ab ipsius voluntatis irritatione quiescit: amo » et hunc parit in senectute, id est exhausta
:

tcrra, inquit, est coram vobis, id est conscientiae li- omnijuvenili praesumptione, et circumsita dierum,
bertas vestris suppetit arbitriis, in quo tibi placuerit virtutum multimoda luce, et quo Deus praedixe-
id est

sanctitatis proposito conversare, et habita. rat tempore, eadem scilicet qua spem perfectionis
Vers. 16, 17, 18. — Sarx autem dixit : Ecce dedi obtinendae assumpserat Dei contcmplatione. Is ab
mille argenteos fratri tuo, hoc sit tibi in velamen ocu- Abraham, ab ipso videlicet rationali contuitu vocatur,
lorum ad omnes qui tccum sunt, et quocunque perrcxe- r id est discrelive intelligitur Isaac, quod
est risus et

ris. memento te esse deprehensam. Orante autem gaudium, quod per spei donum hic jam intelligitur

in pignore, ex quo nobis astruitur nos idem

longe
Abraham, sanavit Deus Abimtlech, et uxorcm, et
ancillas ejus, et pepererunt. Concluserat enim Deus tamen ineffabilius accepturos in re. Hunc denique

omnem vulvam domus Abimekch propter Saram uxo- circumcidimus octava die, quia intellectualiter col-
rcm Abraham. Abimelech Sarae dixit, cum a suo ligimus nos ad integrum passibilitatum miseriis
impetu cessans, quae subjecta sunt per jeffectus evi- exuendos solummodo in resurrcctione. Centum nn-
dentiam videre permisit Ileus tu, inquit, voluntas, :
norum id agimus, cum de sinistra praesenlis saeculi
mille argenteos fratri tuo dedi, id est ab omni cupi- expediti praevolare studemus ad amorem spemque

ditatissuggestionequiescens, totius terrena? facultatis futuri, quod est in dexteram transpositio numeri.
Hac Abraham intellectualis nascitur materia
abjiciendae copiam non abnui tibi germanitus juncto aetate

intellectui, qua3 abrenuntiationon lam modo rerum, gaudii spiritualis, aetasvero nil aliud quam provectio

quam cnpiditatum in munimen erit tibi oculorum, est sanctitatis.

intentionum scilicet tuarum, ut non gravehturpituita VERS. 6, 7. — Risum, inquit Sarai, mihi fecitDus:
Rursumquc quicunque audierit, corrulebit mihi. ait :

curarum, utomnes qui tecumsunt, rationales utique

tui niotus, seu virtutum siudia, qiue nobis ac si D Quis auditurum
vnderct Abruham, quod Sara lactarei

fjiiidam familiares adsunt, boc immunitatis contegan- /iluim, qucm peperit ei jam seni? £1 Jure, ait, ita voj

turasylo, ad quaecunque pietatis proposita appetendo caverim, cum in hac .Egypto mmroris, et angusliaa
processeris, etlicet in multam sanctitatis eminentiara loco, aeternime gaudii jam Deus fecerit habitus praw
aiiquando perveneris, tamen a mea regione, quam gustare futuros. Quicunque audierit, idem videlicel
semel expertus es, te a modo dirimens superbiae te palato cordis sapuerit, meis utique gaudiis non ina-

voragines semper irruisse memineris. Mille argenteos nibus ipsum nequaquam aggaudere pigebit. Quis, ait
pi-o plenitudine totius terrnae substanliae accipimus, opinari posset rationem illam inpeccali olrm ludibrio
prostitulam, tam ccelestia sapere potuisse, el voluflj
ut est, Vir affert prn frurtu ejus mille argenteos
tatem, quae sensualitatis uberibns solita eral menlj
[Cant. vui, Abimelecb dat, cum non dislurbat.
11) :

uiinistrare lihidiniscujusque venenum, jam ^ai-

Porro Abraham pro Abimelech orat, eumque Dominus
ciiin uxore el ancillis sanat, cum spiritus noster pro pturae candoribus ac si lacte purissimo conceptas spej

incursu quem subiil superbiae, Deo supplicat, ejus educare desiderium, quod jam spiritni suoabomnl
motum ciim sua quae sibi fcede ac infructuose sub- terrenaa conceptu levilatis effcto protulit pia solaJ

sternebatur concupiscentia, el ancillari ac sordida sola sancta volendo.

 :

161 MORALIUM IN GENESIN LIB. VI. (02

Veus. 8. — Crevit itaque puer, et ablactatus est : A errabat in solitudine Bersabce. Surgit Abraham mane,
fecitque Abraham grande convivivm in die ablacia- cum spiritus noster ex divina luce ad cohibendos
tionis cjus. Dao virosa sant ubera, quibus pravitas animi fluxus erigitur a proprio torpore : Panetn, et

nostri nutritur affectus, sensualitas corporalium vi- aqux utrcm scapulx cjus imponit, cum divinae cha-
sioni acclinis, et ipsius imaginatio visionis, nmlto ritatis pabulo et scientiae salularis temperamento,
deierior aperta rei visionc pnescntis; sunt et duo mens mundanae rigorem quasi jugo de-
affectiouis
alia,quibus interioris hominis usque ad solidum primit. Uter pro temperantia non absurde ponitur,
promoventur initia, aut duo scilicet Testamenta, unde et Deus quasi in ulre statuisse dicitur bapti-
aut geminae dilectionis praecepta, quorum usu dum smatis aquas, cujus graliam pro suscipientium cau-
spiritualis Isaac pia coalescit infantia, usque ad sis et fundit, et retiuet; aqua scientiam, panis cha-
ipsum panem angelorum quam dulcis est sapiendum ritatem affatim signare solet. Pucrum tradit, eamque
provehitur, sublata primaevae teneritudinis inertia. dimittit, dum cum totis affectibus nequam spes
Dies autem ablactationis ipsa est divinae illuslratio etiam quasque repellit. Porro recedens a nobis in
contemplationis, ubi fit illud ineffabile convivium solitudine errat, quia in mente jam unica, et a ne-
nou jam simplicitatelactis, sed apparatu sempiternae gotiis secreta jam appetitus carnalis nutat, sedem
solidilatis; oenat enim Domiuus nobiscurn tunc, nos- ^ scilicet cordisnon habens in quo localiter requie-
que cum illo. scat. Unde per loca inaquosa, per fortes animi in
Vers. 9, 10, 11. —
Cumque vidisset Sara filium quaque virtute status ambulare expulsus ab homine
Jgar JEgyptix ludentem cum Isaac, dixit ad Abra- spiritus dicitur (Luc. xi, 24). Bersabee autem pu-
ham Ejice ancillam et filium cjus non enim crit
: ; tcus saturitatis interpretatur; nam puteus, id est
hseres filius ancillse cum filio meo lsaac. Dure accepit cupiditatum profunditas postquara ad saturila-
hoc Abraham pro filio suo. Temporibus nostrae spiri- tem faslidii pervenerit, idque mens exhorruerit,
taalis infantia? quandiu opus lacte habemus, Agar
'

tanc apud se jam soiitaria tieri, Deoque vacare po-

jEgyptia nobis, id est affectio mundana obversaiur, lerit.

qiue frlium habet, quia spc aliqua mundiali non ca- Vers. lo, — Cumque consumpla essel aqua in
1(3.

ret : spem autem per filios accipit saepe diximus. Is utre, abjccit puerum subter unam arborem, qux ibi
cum Isaac ludit, quia spiritualis nostri desiderii crat. Et abiit, scditque e regionc procul, quantum po-

gloriam ad ludicra inaniaque deflectit. Sod sanctae test arcus jaccre. Consumitur aqua in utrc, cum at-

libertas voluntatis nolens spiritus gaudium annul- lenuatur vis scientiae, et discretionis in mente:
lari, affectionem saeculi cum spe sua rationis aucto- solet namque quidam motus quasi desperationis, et
q
ritate, quod est Abraham. jubet excludi. Dure tamen ex eadem desperatione defectus suboriri in animo,
ratio accipit, quia etsi velle sibi adjacet, abjicere postquam cum spe sua repelli coepit saecularis af-
quod genuit levitatis facultatem non invonit; spe fectio, Agar videlicet cum filio; attendit nempe
enim etsi falsa plerumque trahitur sed filius an- : difficultatem coelestium sequendorum, et vcretur
ciilae jure projicitur, quia coelestis regni, in quantum grav.ter penuriam terrenorum. Abjecit ergo «^
spes aueillaris descivit ab ejus amore, mercede mi- puerum subter unam arborem, cum spem ponit in-
nuitur. Hunc ergo cruciligi juxta Apostolum mundo nitendo super potentis alicujus personam, imo, ut
oportet (Gal. vi, 14), sed primitus ipse mundus scquamur historiam, abjecit per apostasiam primae
cruciligatur eidem. bonae voluntatis scilicet, ac si furibunda, et a Deo
Vbrs. 12, 13. -• Non enim inquit Deus, tibi deficiens,homini cuiquam sese quasi melius juvanda
asperum videatur supcr puero, ct super ancilla tua. supponit. Arbor singulariter personam signat, unde
Omnia qux tibi dixerit Sara, audi vocem ejus, quia in Apocalypsi a quatuor angelis obsistitur, ne veu-
in Isaac vocabitur tibi semen. Scd ct fitium ancillx tusinaliquam arborem Qare debeat (Apoc. vn, 3)
faciam in gentem magnam, quia scmcn tuum est. Elsi congrue ergo dicitur de arbore, quia ibi erat, ea
ait affectionis catena protraheris, et vana spe affice- D cnimquaejuxta sunt etpraesentialiter leneri, moxque
ris,ne acide feras hoec tota rescindere vim spiri- negotio nostro queunt adniti, magis solent quam
tualisut te monuerit exsequere voluntatis, sciens ex aeterna diligi. Abit itaque a boni coopto propositi,
aeternitatis desiderio fructum indefectibilis laetitiae sedet e regione procul, dum in exspectatione tem-
ex Isaac scilicet non aliunde vocari. Filius vero poralis quaestus flectitur status conscientia1 ;
fit vero
ancillae licet rudis adhuc aspiret in extra, postquam procul quantum potest arcusjacere, quia etsi tluxa
semen tuum fuerit, id est fructui sempiterno ido- sedeat, et cupida inspiciat, tamen et ex ratione ad
neum se exhibuerit, et carnalia seminare velle de- Dei timorem se reprimens, ab ipso suo quo trahitur
stiteritin magnam cogitando, loquendo, agendo appetitu se abstinet, quantum ipsius raiionis, quae
studiorum proborum gcntem erit. Notandum autem est signata per arcum, quia ad certum ae si sagittam
quod semen, et fructus esse solet spes quaeque pro- id quod senlit emittat, potest exprimendo determi-
pagandi fructus. nare sententia.
VfiRS. 1 *. — Surrexit itaque Abraham manc, et Vers. 17. —
Dixit enim Non videbo morienlem :

tollcns pancm, et utrem aqux imposuit scapulx ejus ;

pucrum, ct sedens contra levuvit vocem suam, et fle-
tradiditque puerum, et dimisit eam. Qux cum abiisset vit. Exaudivit autcm Dominus vocem pucri vocavit- :
 :

103 V. GUIBERTl ABBATIS S. MARI.E DE NOVIGENTO 164

queangelus Domini Agar de coclo. Moritur puer, cum A sestuanti idem impenditur gratiae donum; fuitque
saecularibus intenta prorsus a Deo interimitur spes cum eo, quia cum ad pietatis amorem solum vergit
non vult itaque videre morientem puerum, cum car- afTectio, mox comitatur devotio, quod
individua spei
nalis affectio divini timoris non inscia, non patitur enim consequi posse desperas miror si diu concu-
te

omnimoda spe ad sui p ;•- piscere queas, et spes crescit a transitoriis ad aeter-
contemptis ccelestibus se

niciem ambire mundum. Vox carnalis est appetitus, na, et moratur in solitudine, dum removet a se ad
desiderium mundialis quaeslus: hanc ergo suam vo- Deo soli se porrigendam strepilus conscientiae. Porro
cem elevat, cum a temporali ad seternum alTectum inde fit juvenis sagittarius cum talium experientia
cupiditate exaltat; sed sedet contra, quia etsi secun- casuum adspiritus discernendos efficiiur ,intellectus
dum hominem inflecti quadam indigna se sessione spei nostrae subtilis et disertus. Lignum namque
videt ad inlima, ubi pugnaciter stare decuerat, ex corporis, dum chorda rationis inflectitur, vis inde
rationis tamen voto exelamat contra. Flet autem, spiritualitatis acuitur, et quasi ad certnm sententiae
cum interioris lluxus aquas, per animi juges a se attamen licet solitudinis jam quie-
sagitta dirigitur,
emiuit angustias. Notandum vero quod non vocem tem appetat, aliquoties in deserto Pharan habitat,
matris, sed pueri Deus dicitur exaudisse, quia non horrorem utique
ferocitatis viliorum molestum
appetitum, qui ex carne movetur, sed spem, quae valde mater enim sua concupiscentia, quae
tolerat;
paupertati spiritus inlenta, et a pra^sentis s^culi se quondam in peccatis genuit, uxorem illi de tcrra
gaudio jam destituenda est, exaudire Deus gratan- JEgypti accepit, carnem scilicet ejus lenocinio mol-
tissime consuevit. Oratio namque pauperis, cum liaturanimi rigor, quae ob ierrenitatis propriae pon-
anxiatus [al., anxius] fuerit, et coram Deo effuderit dus omni tribulatione coangustatur admovit. Admo-
precem suam juxta psalmi titulum {Psal. ci), ad vet sane, quia indesinentibus stimulis ad malum
Deum quasi clamor pervenit {lbid., 2). Unde angelus urget. Pharan autem interpretatur ferocitas corum,
Domini de coelo Agar vocat, quia sermo divinus hona iEgyptus, tribulatio coangustans.
qmeque nuntians de sacrae Scripturae excellenti my- 83 Vers. 22, 23. —
Eodem tempore dixit Abime-
sterio ad ea quaa aguntur intra nos consonans, de lech, et Phicol princeps exercitus ejus ad Abraham :

nostro statu interrogat. Hoc coelum extendilur sicut Deus tecum cst in universis quse agis. Jura ergo mihi
pellis {Psal. cm, 3K per Dominum, ne noceas mihi, et posteris meis, stir-

Quid agis, inquit, Agar? Nolitimere. Ac si dicat :

pique mex, sed juxta misericordiam quam fecit tibi,
facics mihi, et tcrrx inqua versatus es advena. Gloria
Pensa Deum spem suam in se ponenlibus adjutorem
victoriae semper est afiinis superbise, et cr.m opinio-
fore, et ideo penuriae cujuspiam motu noli ab eo C
nis aura discurrerit, impetit animum vis cenodoxise;
deficere; quod igitur agis insiste : Exaudivit enim
eodem ergo tempore, ipso videlicet statu victricis
Dominus vocem pueri de loco in quo cst. Exauditur,
animoe quo se audacter ;adversus praelibata mala
cum nostrae desiderium voluntalisspem de profundis
extulit, loquitur Abimelech, et Phicol, superbia sci-
attollere cupientis, de situ bonae intentionis, quae
licet, accenodoxia spirituali suggestione ad Abraham.
quo dum constite-
locus noster est, et esse dehet, in
Deus, inquiunt, sive prospera, sive adversa tibi ir-
rimus, ad verumesse tendimus, a Deohenigne acci-
ruant, in bonum cooperatur, nec ullius im-
pitur. — (Vers.
tibi vitii
\%.)Surge ait, tolle puerum, etmanum
pulsu scias tibi posse perniciosum aut desperabile
iliius, quia in gcntem magnam faciam eum. Surge ab
discrimen accidere, quem in tot mentis incursihus
baesitationis diflidentia, spem ah imis ad tolle su-
contigit divinitus victoriam meruisse. Jura ergo per
pera, sit in ipsa supernae spei manu, id est
Dominum, quod est dicere : Quoniam tantam Dei
virtitute continentiae perseverantia, quia talibus ofli-
erga te experiris clementiam, securus opinionis tua?,
ciis in sanctarum operationum propagines est dila-
qua? peromnium ora volitat, excipe gloriam, utpote
tanda.
qui certo nosse possis, quod non sine Dei voluntate
Vers. 19, 20, 21. — Aperuitque oculos ejus Deus. D lauderis, unde per Dominum, id est per eam qua
Qux videns puteum aquse, abiit, et implevit utrem, Deo inniteris liduciam, mihi, inquit AJbimelech.
deditque pucro bibere ; et fuit cum eo ;
qui crevit, et quod est superbia, pollicere, quod nec mihi noccas,
moratus cst in solitudine, factusque juvenis sagitta- in tuis me operibus deslruendo nec posteris, laudem
rius. Jlabitavit in deserto Pharan, et accepit illi ma- scilicet, qua3 opera sequitur, abjiciendo ncc stirpi
tcrsua uxorem de terru JEqypti. Ad videndum pu- mcx, inteniionem, qua3 radix est operum, exstin-
teum aquae Deus ejus oculos aperit, cum ad eum guendo. Abimeiech interpretatur patris mei regnum,
perscntiscendum sapiendumque qui fons est aquae quod est supcrbia, cui regnat diabolus, undc cst, et

vivaeetorigo sapientiae ac scientiae, Christum scili- ipse est rex super omncs lilios supcrbia? {Job xli,

cet, qui nil aliud quam quod mitis est et humilis 23). Pbicol dicitur os omnium, in quo accipitur
corde a se nos disccre voluit, mentis velamen de- inanis gloria, (iiue sc omnium quasrit celebrare per
tegit; ambitu itaque volorum hunc adiens implet ora. Gloria ciiam diffiniri solet, frequens de alitjuo

utrem, reparat videlicel vires scientiae inlra animum lani.i cuin laudc. Abimclcch nobiscum misciiconlitcr
jamutiquc temperantem. Potal puerum, alTeetuali- facit, cum cxubcranliam gloriflB suggeril:
lcmpor.ilis

tatft enim ad Deum versa, spei nostne desidcriis idem sibi impendimus, cum ingeslioui honorum
 :

165 MORALIUM IN GENESIN LIB. VI. 166

prava delectatione favemus. Porro terrx miseremur A nium mihi, quia ego fodi putcum istum. Idcirco voca-

in qua versati sumus advenae, cum corpori nosiro tus cst locus ille Bersabce, quia ibi uterque juravit.
curam indulgemus, in qua exhibenda temporibus Et inierunt f&dus pro puteo juramenti. Ac si diceret

olim nostne abstinentiae non domestici, sed quasi Sanctae et spiritualis meae intentionis propositum
extranei, et advenae fuimus. Abraham iiaque, intel- quandiu tuis deservire placebit nugis de manu mea,
lectualitas videlicet nostra, his quam simpliciter sug- id est de me a spontanea deliberatione non extor-
gestis flectitur, et secundum ea se acturum pollicetur. quebis, sed quasi depositum alieni juris conservan-
Vers. 2i, 25, 26. — Ego, ait, jurabo : increpuit ta- dum non consumendum accipies, solemus 84 eqim
men Abimdech propter puteum aqux, quem vi abstu- scienter quaedam in nos mala admittere, et tamen
lerant servi illius. Nescivi, inquit Abimelech, quis non deserere intentionem voluntatis bonae, ut sit,

fecerit hanc rem? sed et tu non indicasti mihi, et ego inquit, in testimoniuin mihi ipsa pielatis affectio, quia
non audivi prxter hodie. Puteus aquae profunditas quondam mihi discretionis ac scientiae fontem car-

est discretionis ac intelligentiae : hunc servi regis nalium ruderum quasi eujusdam obsoleti lacus com-
auferunt cum prava superbiae opera, quaa ipsi quasi paraverim repurgio. Puteus ergo juramenti quod est
regi deserviunt, caecitatem nobis reprobi sensus im- Bersabee locus ille dicitur, quia ibi uterque juravit.
mittunt; sed cogitatio superba cum haec suae sug- dum et aliqua mala intra mentis sinum ex induslria
gestioni ac si increpando opponimus, se nescire quis recipiuntur: et tamen ne in reprobum ruere cogant
fecerit hoc respondet, quia non suo reatui ascribi sensum, ex aliqua parte respuuntur, spondente con-
patitur, sed nec illis argumenlis sibi probari posse scienliae vitio se nullatenus extra regulam progres-

testatur, quod menlis perspicacitas per se obducatur. surum, conscientia respondente aditum sui gloria?
Prxter hodie non audisse se dicit, quia nil se sa- temporalis occursui utpote honestae rei non negan-
pere, nil intelligere nisi hodie, id est lumen falsa dum, tamen citra omnein infamis culpae reatum.
testificatione divinae in suis operibus glorificaliunis, Sed altendendum esset quia modicum fermenti to-
et servandae honestatis, cum vere superbiat, et ina- tam massam corrumpit (Gal. v. 9) solemus enim :

niter glorielur, perhibet. Hodie audit, quiaquidquid aspicere aliquos in quibus et quaedam mala patent,
sibi inest simpliciter totum ac lucide intelligere se et bona tamen aliqua retinent, nec cogitamus quia

ac facere sine ulla reprobi sensus scientia, quae ullis aliud est inlirmitate aut ignorantia illos delinquere,
indiciis coargui possit, asserit. aliud nos superba deliberatione peccare, aliud etiam
Vers. 27, 28. — Tulit itaque Abraham oves et naturalibus vitiis laedi, aliud non naturalibus, quod
boves, et dedit Abimelech, percusscruntque ambo fce- p esl superbia et cenodoxia, sponte addici. In malcvo-
dus. Et statuit Abraham scptem agnas gregis seorsum. lam animam non introibit sapientia (Sap. i, 4), cum
Abraham oves et boves Abimelech dat, cum inlellectus tamen peccatori per ipsam sapientiam inspiratur
noster admisso in se superbiae regno simplicitatem puenitentia.
animi, et charitatis benelicium, quod totum ob mi- Bersabee itaque vocatur locus, dum in hac nefa-
tem naturam, impensionem
et velleris in ovibus ac- inlraunam animam participatione,
ria Dei, et diaboli

cipitur, et praedicationis laborem, quod in bobus no- misera ratio figere nititur, quod iieri non potest,
taiur, ipsi videlicet consumendum superbi;e prodit quasi localem statum sed non est participatio luci
:

potius quam commodat. Fiedus ambo percutiunt, ad tenebras, diffugit plane lux tenebras peccati.
dum mundi arridente gloria ralio et superbia irre- Ineunt foedus pro puteo juramenti, dum quidam qui
fragabiliter consentiunt. Notandum quod Abimelech nec carere vitiis volunt et tamen ad flagitia non pro
et Phicol,cum duo sint vitia, ita lamen sibi sunt Dei metu, sed pro saeculi potius infamia devenire
annexa ut nunquam a cenodoxia possit dimoveri metuunt, hos status intra se nunquam staturos sta-
superbia, illud quam maxime quod Phicol princeps biliunt, ut puteus non obruatur scientiae, pro quo
exercitus Abimelech dicitur. Cenodoxia namque irrita mox futura et mens et vitium sibimet jura-
totas superbiae vires in se habere dignoscitur, dum D menta dedere. (Ex vers. 33.) Sed surgit Abimelech, et
tanto rabidius per sanctitatis simulationem elevari Phicol princeps militia? ejus, et revertuntur in ter-
nilitur, quanto visibus hominum humilius conversa- ram Philisthinorum, quia peccati initium semel ad-
tur ;
plus sane sibi contrahit iniquae valetudinis qui missum semper seipso potentius surgit animi jam
quam qui superbit aperte. Per septem autem
ficte, captivi usurpans imperium, et ad terrenitatem nos
agnas intelligimus universales Spiritus sanc.i gratias; cogit reverli Philisthinorum, id esl potione cadenlium,
has seorsum statuimus, cum effluente alias animo eorum scilicet qui vino glori» mundialis debriati a
has inter superbiendum et vane gloriandum conser- recto deviantes sensu, in funesta malorum discri-
vare discernendo censemus. Sed quid haec agnarum mina cadunt.
sibi velit distinctio miratur Abimeleeh, quia constat Vers. 33. — Abraliam autem plantavit in Bcrsa-
superbiae typum indigne semper ferre bonae inten- bee nemus, ct vocavit ibi nomen Dei xterni, et fuit
lionis consortium. colonus terrx Philisthinorum multis dicbus. Plantat
Veus. 29, 30, 31, 32.— Quid sibi, inquit vohmt Abraham ncmus, cum jam ad saeculi tractus animus
hx agnx, quas stare fecisti seorsuml At ille Septem, : voluptatem, incultas, inextricabili errore perplexas,
ait, agnas accipics de manu mea, ut sint in teslimo- et caecas cogitaliones fixa jam deliberatione gignit :
167 V. (iUIBERTI ABBATIS S. MABI/E DE NOVIGENTO 108

vocat tamen ibi nomcn Dei, quia saepius ad eor re- A aliis erant, ipsis ad plenum per imagines signili-
diensapud Deum conqueritur tle ruina, cui jara cata intelligentibus apertae contemplationes erant.
nunc invitus subjacet sai unde pulchre additur : Unde est : Tunc locutus es in visionc sanctis
a^terni: ex suae granditate nequitiae difficilis
quia etsi tui (Psal. Lxxxvm, -20). ln hac autem visione
sua sibi videtur laxatio, aeternum tamen reminisci- quod est inlelligentia contemplationis terram fir-
tur Deum, qui anliquitus mira in talibus egit, ei mae eujusdam cognitionis invenimus, quia an-
nostris per talia temporibus non desinit. Undeest: de tepidi dubitamus, ad hujus accedentes ca-
Jesus Christus heri et kodie, ipse et in sxcula {Rebr. lorem certi illico reddimur. Eilium holocaustum
xui, 8) hujusmodi vinctos solvere poterit: talium oilerimus, cum spem a saeculari scoria igne desi-
vox est : De prufundis clamavi ad te, Dotnine (Psal. derii coelestis ad purum excoquentes, Deo soli votis,
cxxix, 1), et reliqua. Fit colonus terrae Philisthino- et actibus exquirendo nitidam exhibemus.Mons qui
rum multis diebus, quo enim mulliplicior divinae ad nobis unus, id est singularis a Deo monstratur, hu-
se dignoscendum illustrationis sibi increverit intelle- militas accipitur, sine qua et terra visionis exinani-
ctus, eo gravior aperitur menti tristitia de diulurni- tur, et holocausti devotio lota cassatur; nec absurde
tate sui inter vilia incolatus. Inveteravi, ait quidam, mons intelligilur humilitas, cum qui se humiliat
inter omnes inimicos meos [Psal. vi, 8). Et
D eum exaltandum Veritas
: Incolatus perhibeat (Mattk. xviu,
meus prolongatus cst [Psal. cxix, 5). Ego, ait alter, 4). Hunc nobis montem indicat, cum specialiter
vir videns paupcrtatem meam (Thren. m, l). super hoc apostolis imperat : Discite a me quia m/tis
CAPUT XXII. sum et humilis corde (Matth. xi, 29). Quisque igilur
Vers. 1, 2. — Qucc postquam gcsta sunt, tcntavit rite immolat spem quae boao surgit opere in excel-
Deus Abraham, et dixit ad eum: Abraham. Adsum, lentia humilitatis quasi fundamento stabiliat.
inquit. Tolle, ait, unigenitum filium tuum, quem Yers. 3. — Igitur Abraham, de nocte consurgcns,
diligis, Isaac, et vade in terram visionis, atque offer stravit asinum suum, ducens secum duos juvencs, ct
eum ibi in holocaustum supcr iinum montium quem mon- Isaac filium suum. Cumque concidisset ligna in ho-
stravero Ex hoc gestorum ordine venitur ad hoc
tibi. locaustum, abiit ad locum quem praccepcrat ci Deus.
quod Deus Abraham. Xotissimum est hoc in
tentat Abraham de nocte consurgit, cam cogilationum per-
loco tentationem non aliud quam probationem intel- plexitate, obscuritate ac incuria, quae per nemus
ligi itaque tentat, cum inter haec omnia probando
: superius signata sunt, spiritus noster se sagaciter
spiritum nostrum erudit, et examinat. Dicitur quo- eruit. Asinum sternit, cum corporis lasciviam, quod
dam in loco, quia septies cadit justus, et resurgit q si sihi liceat asinum viveret, contigua semper casti-
(Prov. xxiv, 16): quod juxta llieronymum sic acci- galione restringit. Duos juvenes cum Isaac lilio secum
pitur, justos videlicet diversis tentationum pulsibus duxit, cum voluntatem et affectum sibi ratio conjun-
cadere, sed tamen per affectum bonae intentionis ad git, quibus duobus nisi rationis gravitate frenentur,
poenitentiae statum semper resurgere, et ideo justi- levius in homine nil existit, unde jure nomine juve-
tiae nomen non amittere, quia non desistunt peccata num Scriptura eos exprimit; spem quoque, id est
munire, per quae eruditi discunt postmodum fortiter Isaac eodem pariter voto sccum trahit. Ligna con-
stare. Unde nemo miretur in his opusculis dum cidimus in holocaustum, cum Scripturarum exempla
moralitatum interna disquirimus, quod praeraissam excerpimus, quibus acrius animi desiderium in-
virtutum quarumcunque gloriam, vitiorum adversa flammemus. Ad locum quem Deus praecepit abimus,
subnectimus, arridente opinioni nostrae ipsius mate- cum in dies proliciendo humilitatis culmen attin-
ria textus. Non, inquam, miretur quis, sed ita agi gimus.
praesentis vitae penset aerumnam, ut nil pene sit vir- Vers. 4, .'). — Die autem tertio, elevatis oculis vidit
tutis in bomine, quod non aliqua aliquando peccati locum procul ; dixitquc ad pueros suos : Exspcctate
labefactatione laedatur. Tentans ergo eum Deus ex hic cum asino; ego et puer, illuc usque properantes,
nomine vocat Abraham. Ac si diceret Si ad proba- D postquam adoravcrimus, rcvcrtcmur ad vos. Primus
:

tionis meritum ex tua cupis impactione proficcre, dies eorum qui revertuntur ad cor, bene opcrandi
pater multarum gentium, id est pastor cogitationum voluntas cst: secundus certi destinatio propositi,
multarum, quae sunt origines operum, necesse est sub qua professione videlicet vivat, solent namque
primum studeas eminere. talibus quaedam ambages occurrere, aut cremi, seu
Adsum, inquit, id est nonmihideero in tuorumexsc- reclusionis, sive monachatus, vel peregrinationis
cutione dictorum. Tolle, ait, spem quam unico 85 abripiendae. Tertius dies, ubi ad certum proposue-
affectu te prosequi decet ab infimis inhaesuram Isaac, rint, destinata effectui mancipare; bac tertia die
id est risibus aeternis, et vadc passibus desideriorum divina praecipue gratia solet conversorum animis
in terram, solidam scilicet eertitudincin visionis, illucere; bac enim flunt nuptiaa in Gana Galileae, ubi
divinaj utique speculationis. Visiones, licet per cor- transeunt mire moraliter in vinum aquae (Joan. n,
porum soleant fleri imagines, tamen in prophetico 9). In hac, inquain, cum pietas desiderii in fructum
actu, quamvis per corporeas forsitan imo revera operaiionis digosB prorupcrit, ab imis ad supera
ostenderentur siinilitudines, tamen, quantum ad eos contuenda iiberi jam saBCuli pituita elcvantur cor-
a quibus videbatur spectat, ipsa? imagioes quaB ilium oculi, locusque procui videtur, (juia sapore
1(1!) MORALIUAl 1N GENESIN LIB. VI. 170

quodam intimo post fluctus, et instabilitatcs pra?- A agendi mihi injacet, et Scripturarum promissio con-
sentes aerumna?, firmissiraa illa statio, quod est Quentibus hinc inde testimoniis si perseveravero
Deus, qui universalis quidem, sed specialis sibi co- grandis elucct, tot corporalium desideriorum ir-
haerentium locus est, et lide primo videtur, id est ruente gelu, ubi reperiri poterit omnimoda illa

ereditur deliinc oontemplando cognoscilur; procul consumptio mundialis affectus, nbi calor qui incen-
aspicitur, quia longe est, ab eo quod Deus est, quid- dat sancti Spirilus. Viclima mens ipsacst, quae tunc
quid de eo humana cogitatione sentitur: pueri qui- cst holocausti, cum nil relinquit inconsuraptuni
bus loquitur Abraham, sensualitas ac imaginatio vitii: sed cura ratio relevat spem, et spes crebro
aostra sunt, quae et pueriliter se agunt, et sapiunt, consulit, et inter coosulendum suscitare nititur ra-
et corporalium vix unquam considerationc recedunt, tionem, utraque neccsse est referantur ad Deum
undeet cum asino exspectare illi jussi sunt; hi enim victimarum provisorem. Ex libero namque arbilrio
prae nimio sisi pondere ad alacritatem nunquam nostro ct plantamus, et plantata rigainus, sed nihil
eontemplationis accedunt. Ratio vero naturaii qua- est quod inter nos agiraas, nisi cx gratia incremen-

dain penna subliraium potens cum puero, spei vi- tum det Deus (I Cor. ui. 6).
Helicet sanctae jugi incremento illuc properat, dum Vers. 9. —
Pergebant ergo pariter, vencruntque ad
bona coelestia quae sperando desiderat. " locum qucm ostenderat ei Deus, in quo sedificavit al-
intelligit

|Hara progressus animi ipsum est desiderium, spes ture, ct dcsuper ligna composuit. Paritcr pergunt,

etiam ipsa dicitur qnasi est pes, quapromovemur cum eadetn intenlione coeleslia, Dcumque ambiunt,
ad Deum; signatur sane recte per puerum, quia si- dum ncc spiritus sine rationabili spe est nec spes
cut puerum per nutrimentorum curam speramus sine spirituali rectitudine est. Ad locum venimus,
crescere, sic spem per bona opera nemo est qui quem ostendit Deus, cum in Dci visionc ad momen-
eesciat ad perfectam procedere securitatem gloriae tum quasi loco a nostra Quctuatione subsistimus,
consequendae. Postquam adoraverimus reVertimur quod tamen non nisi praevia ipsius illustratione at-
advos, id est ubi divinae cognitionis, quidpiam at- tingimus. In quo altare aediiicamus, super quod
tingentes, ex summa ejus incomprehensibilitate ligna componimus, dnm conscientiae devotionem
quidquid sumus in nobis humiliter contraxerimus, caeterarum coetn virtutum adminiculante erigimus,
ad hutnana rursum sapienda et tractanda redi- sacrique eloquii undecumque dicta excerpimus, et
bimus. cordis altari magis magisque incendendo congeri-
Vers. 6. —
Tulit quoque ligna holocausti, ct im- mus. Cumquc colligasset Isaac filium suum, posuit
posuit super Isaac filium suum; ipse vero portabat „ eum super struem lignorum. (Vers. 10.) Extenditque
in manitus ignem et gladium Ligna holocausti tol-
: manum, ct arripuit gladium, ut immolaret fdium
linuis, cuin sanclae Scripturae dicta, quibus ac si suum. Isaac colligamus, cum spem in coelestibas
veri ignis fomento devotionis nostrae liammas augea- gaudiis positam soli Deo fixa charitaie astringimus.
mus, gratanter 8G excipimus. Isaac filio nostro ea In altari super struem ponimus, cum piae
lignorum
imponimus, eum spei nostrae ad superna gaudia in- voluntatis, Scripturarum aucloritatis omni altari
et
stigandae, de coelesti felicitate sacri eloquii verba sacratius, fundauientum ipsi substernimus; unde
quasi oleum Qammis ingeritnus. Abraham in mani- enim melius roboretur quani ut mentis puritati et
bus ignem portat, cum ratio nostra fervorem interni divinse veritati innitamur ? Extendere dicimus extra
rii sui per exhibitionem piorum operum pru- tenclcre. Extendi ergo manum, quisquis superna
denter ostentat. Portat gladium, dum discretionis aspiratione delectatus ultra vires proprias conatur
regulam non excedit ipsa administratione virtutum; in contemplationis exercitium. Arripimus gladium,
si enim recte offeras. et recte non dividas, pec- ut immolenms filium, dum tanta constantia animi
casti. divinum amplectimur verbum ut praesentis mundi
Vers. 7, 8. —
Cumque duo pergerent simul, dixit nos omnino quod lieri non polest interimere vcli-
Isaac patri suo Pater mi? At ille respondit
: Quicl D raus ad usum. Elsi cnim dicitur
: Vacate, et videte :

vis, fili mi? Ecce, inquit, ignis, et ligna, ubi est vi- quoniam ego sum (Psal. xlv, II), discernenda sunt
ctima holocausti? Deus, ait, providebit sibi victimam sola utique noxia, a quibus vacare debemus; secun-
hotocausti, fili mi? Duo simul pergunt, cum indi- dum namque passiones peccatorum, quae in ipsis
visibiliter et rationabile speramus, et sperabilc ra- mortiiicanda sunt mcmbra super terram, non ad
tiocinamur; haecque unum expetentia idem gerunt. utilium naturalium negotiorum curam. Hanc ille
ct

Paler autem spei non absurdc intellectus dicitur, Joanncs abba parvulus, qui vivere conatus est, ut
quia unde spes prodeat ex ratione colligitur, et ubere angelus extenderat manum, dura omnino exuere
Oharitatis admoto ab spiritus natura progreditur; voluit vitae humanae; immolasset plane lilium, si
spcs intellectum compellat, dum carnalibus deside- inilexiljiliter Dco soli speculando spei inlendisset
riismota ad ccelestium desperaiionem patrocinium intuitum ; spcs namque funditus eximi a mundo
ejussibi advocat; intellectus ipsam tilium nominat. potest, scd spei nostrae contemplatio semper iniendi
dum sibi quadam naturali unionc cohaerere deberc non potest; secnndum hoc sane revertnntur ani-
BBctitudinis slatum docendo delerrainat. Ecce, in- nialia, cum incedunt.
quit, ignis, ct ligna, ac si diceret Ecce fervor bene : Vbrs. II, 12. — Et ecce angclus Domini d
Patrol. CLVI.
171 V. GUIBERTI ABBATIS S. MABLE DE NOVIf.ENTO 172

clamavit dicens Abraham, Abraham? Qui rcspon- A veritatis, in qua cum animus sibi praeminere videtur
:

dit Adsum. Ne cxtendas, ait, manum tuam super

: multa pro suae scientiae quasi reverentia, superbia
pucrum, neque facias illi quidquam. Nunc cognovi et praelationis affectandae cogitatione plerumqne
quod timeas Deum, et non peperceris filio tuo unigenito mordetur. Ilunc ergo arietem tumoris et jactantiae
propterme. Angelus Domini de cozlo cum vox
clamat pro lilio mactare debemus, dum non spei nostr.-v
saeri eloquii bona nobis nuntiansde Scripturae my- intuitum, quantum ad activam attinet vitam exstin-
sterio ac si de coelo insonat. Scriptura sacra ccelum gui permittimus, sedvitium superbiae cum sua ambi-
appellalur ob secreta divina, quae operit, ut est : tione omnimoda ambustione consumimus. Sic enim
Qui operit calum nubibus, et parat tcrrse pluviam a Deo intelligentiam sperare debemus speculativae,
(Psal. cxlvi. 8). Abrabam bis hic vocatur, cum ut intentionem non diverberemus activae. Sane oc-
paulo superius semel nominetur: quod non ab re cideretur filius, si spes nostra solis ca?lestibus rebus
creditur, illic namque per tentationem semel voca- intenla deficeret ab actualis vitae negotiis utilibus.
tur, ut a concepia superbia convertatur; hic|vero Nam hunc locum, id est cordis statum Dominus vidct;
geminatur, ut non modo sancta anima a suo torpore id est approbat, cum quidquid suboritur elationis,
conversa credatur, sed ex 83 multo eliam pietatis mactat, et inde his qui divinse cognitionis hodie ha-
cuitu ad justilicationis gloriam pervenisse monstre- bent certa discretione constat, quod in monte Domi-
tur, unde et vocanti respondet : Adsum, ut sanctae nus videat, quia in summo humilitatis constitutos
paginae dictis debitse obedientiae impendere se pro- Videt suos per jnge hic
futuri sseculi gloria exaltat.
dat ofiicium. Ne extendas manum iuam super puerum, adjutorium approbando, videbit oeterno decore coro-
id est necitra virium possibilitatem imbecillium, qua3 nando. Unde est Jterum autem videbo vos, ct gau-
:

notantur per puerum, tuae contemplationis exeras dcbit cor vestrum, et gaudium vcstrum ncmo tollct a
conatum. Neque facias illi quidquam cum manum : vobis (Joan. xvi, 22).
super extendimus, aliquid illi scilicet puero faci- Vers. 15, 16, 17. — Vocavit autem angclus Domini
mus, id est aliquid ex nobis,
ex virtute nostra et Abraham sccundo de cailo diccns : Per mcmetipsum
addere humanae nostra? infirmitati credimus cum juvavi, dicit Dominus, quia fecisti rem hanc, et non
sine Deo nil facere praeter vitium valeamus. Manum pcpercisti fdio tuo unigenito : bencdicam tibi, et multi-
crgo ne cxtenderis onus videlicet, juxta dictum plicabo scmcn tuum sicut stellas coeli, et velut arenam
sapientis Super te ne levaveris (Deut. xn, 18),
: qux est in littore maris. Post primam angeli de
unde mox superbi aliquid tibi cum nil ex te ;facias coelo vocationem, qua? facta est post tentationem,
agere videaris. Nunc cognovi, quod est, cognitum p in qua post conversionis ingressum evocati per di-
tibi feci, quia timeas Deum, dum parcere filio unige- vinaeloquia processimus ad justificationem, secundo
nito nolneris, dum scilicet de spe saeculari nil intra iisdem ccelestibus Scripturae monitis excitamur ad
te residere protuleris, sed ipsam spem unigenitam glorificationis spem. Per semetipsum Deus jurat,
feccris, dum nulli alii prseter Deosoli eam intendere cum per veritatis tcnorem jus in nobis rectitudi-
volueris: parcimus enim spei nostrae, cum aliquid nemque firmat. Ego, ait, sumviaetvcritas (Joan. xiv,
mundanuin humanitus in ea patimur remanere. 6); veritatem autem tenet quisquis a peccati fallacia
Vers. 13, 14. — Levavit Abraham oculos, viditque se continet: omnc bonum in summo bono esse habet
arieteminter vepres hxrentcm cornibus. Quem assumens peccati vere nulla est essentia, quia sine Deo factum
obtulit holocaustum pro Appcllavltque nomen loci
filio. est nihil, id est peccatum, et homines cum peccant
Dominus
illius, Unde usque hodie dicilur In
vidct. : (iunt nihil quantum ad esse verum. Quia ergo in
montc Dominus videbit. Levat Abraham oculos, cum nullo pepcrcisti carnali tuae voluntali, ut spc boni
ad Scripturae intonantis montia a propriae proposito mundialis cam gaudere permitteres, sed uni Deo
nimietatis erigit spiritus noster sui intellectus acu- eam unicornis morc juxta psalmum, intendisti
mina. Arietem denique inter vepres hserentcm cornibus (Psal. xci, II), quia rem, id est utilitatem non cor-
videt, cum sacro suggerente eloquio superbiae cervi- D poris, ad gignendum unius irrefiexae
sed spiritus
cositatem inter vepres cupidilatum occulle in animo spei fructum, quod signatur per unigenitum, fecisti:
suborientium affectatae potentiae cornibus detentam bcnedicam tibi, id est proveham te omnimodae virtu-
subtiliter intelligit. Solet namque nimium subtiliter tis effectu et multiplicabo scmcn tuum, merita videli-

contemplari volentibus, quasi post tergum, ubi sibi <vt operum tuorum, quae hic juxta Psalmistam,
minus attendunt, subripere superbia, quae ita cupi- seminantur in lacrymis praemio cumulabocentuplici
ditati bonorum, aut laudis, ac si veprium stimulis {Psal. cxxv, 5), ut qui super pauca fidelis fueris,
implexa potentiae desideriove luti cornibus pendet, supcr multa constiluaris (Matih. xxv, 21, 23).
cornibus enim potentia signari solet, utvix Abraham Per stctlas cobK, virtutes animae acoipimus, qusa
intellectualis lurc distinguat, nisi respiciat ad se- inaeterna beatitudine sicut a cmlo nunquam divi-
ipsurn et oculos levet, quid sibi videlicet irrepat, ex duntur stellae, sic nec separari poterunt asanctornor
ipsa cui contemplandaB contemplatione
inhiat Dei mente. Per arenam s» maris littoream, corporis in-
penset. Contemplatio autem, ut saepe diximus, non telligimus impassibilitatem, quae eril post resurrectio-
SOlum in divina visione accipitur, sed eliam in con- nem, quandojam securitatis littore constituii, a salQ
sidcralione spiriliialium rerum, et omni discussione inotuum liberi, sicutdearenasalem Qeri cognovimns,
 MOIULICM IN GENESIN LIB. VI. 174

ita totam carnis gravitudinem, et corruptibilitatem A voluntas nostra. Secl postquam ad Bersabee reverti-
sapientia nos inhabitante condiendam credimus. lur, puerisque conjungitur, in civitatem Arbee
Possidebil semcn tuum portas inimicorum suorum. moritura devolvitur. Civitas anima est, Arbee dici-
(Vers. 18.") Et benedicentur in semine tuo omnes tur quatuor. Ex animalilate autem, ex infima scilicet
gentes tcrrse, quia obeclisti voci mcse. Possitiet nostri parte, quatuor passionum miserias toleramus,
semen portas inimicorum, cum virtutes sub se obti- id est metuere, capere, gauderc, dolere. Quibus
nenl vitia, qnae sunt portae, per rjuas intratur ad dum saeculariter occupamur, a divini omnino cultus
consortium diabolorum, antonomastice, ininiicorum. cura distrahimur. Hebron vero, quae et Chebron,
Omncs gentes benedicuntur in semine, cum bona incantator interpretatur : ha?c nempe funesla qua-
nostra in praeeipuo omnium seminum augentur cha- ternitas incantatoris gerit officium, dum prosequi
ritate. Ipsa enim operit multitudinem peccatorum persuadet animam cujuslibel horum desiderii cog:-
(Jac. v, 20), et dicitur perfectionis vinculum (Col. ni, tatuum. Quae omnia in terra Chanaan fiunt, quia
14). in lerrena menle continua? inquietudinis negotium
VEHS. 19. —
Beversus est Abraham ad pueros excitando, perpetuae damnationis parari humilitati
suos; abieruntque Bersabee simul, ct habitavit ibi. non metnunt. Cbanaan sane negotiator, vel paratus
Post subtilitatem divinae speculationis, fragili qua- ^ humilitati dicitur. Yenitque Abraham ut plangeret et
dam necessitate relabimur ad usum humanae volun- fieret eam. Venit Abraham, cum ratio nostra a dis-
tatis, et affeetualitatis, quae nobls pueritiam incu- persione sua regreditur ad sui ipsius curam: flet,
tiunt levitatis. Bersabee puteus septimus dicitur. cum lluxus interioris molliliem quasi aquas ab in-
Abimus ad puteum septimum, cum ad consuetudinem tentionum oculis emiltit; plangit, cum in exteriori
revolvimur interiorum exteriorumque sensuum, de habitudine ac si in voce exhibet cordis anxietatem,
qua voragine cum crebro exhauriamus undas sub- qua sincere intrinsecus pomitet. Multos enim hoc
orientium cupiditatum, nunquam lamen quandiu agere palam pudet,
creatura subjicitur vanitati nolens {Rom. viii, 20), Vers. 3, 4. — Cumque surrexisset ab officio fune-
exhauritur ad purum. Septenarius enim ex quatuor, ad filios Heth diccns
ris, locutus est Adoena surn et :

quae corpus signant, et tribus, quaeanimam, constat, pcregrinus apud vos, date mihijus sepulcri vobiscum,
per quae sub additamento pulei interioris exterioris- ut sepcliam rnortuum mcum. Surgimus ab officio fu-
que accipitur sensualitatis incomprehensibilis inslar neris cum erigimur in spem veniae post exhibitionem
abyssi profunditas. Hic habitamus, dum et in pro- ponitudinis. Heth interpretatur formido, vel stupor.
fundis concupiscentiarum diversamur, et tamen quasi Adfilios Heth loquimur, dum cum nostris cogitatio-
Domini io domo serviles strepiius dominando depri nibus, quae veluli quidam fctus mentis nostra1 sunt,
mimus. Habitare autem saepe in Scripturis pro eo postquam divina formidine non solum tanguntur
quod est dominari, ponitur, nec ab re quia habitare introrsum, sed etiam dum terra Chanaan esse ve-
ab eo verbo, quod est habere, detortitium frequen- rentur, id est externae, et inutili humilitati parari
tativum est; his autem quae habemus dominari nos refugiunt, usque ad stuporem corporis hoc timore
dicimus: sic ergo Bersabee puteo, videlicet septimo feruntur, de nostraa salutis interna commoditate
notissimorum carnis et animi sensuum, habitando tractamus. 89 Adoena, inquit, sum apud vos. Adve-
dominamur, ut eorum evagationem cohibendo ali- sumus, qui nuperrime ad cor redimus. Peregrini
nae
quantisper tluxa desideria quasi aquas ex infimis sumus, qui necdum intra conscientiae sinum conse-
exportemus. dimus. Peregrinus autem a perayrando dicilur. Jus
CAPCT XXIII. sepulcri ab eis nobisexigimus, cum debitam requiem
Vers. 1, 2. —
Vixit autem Sara centum viginti intra nos ipsos ab ipsarum cogitationum naturali
septem annos. Et mortua est in civitate Arbce, quse turbulentia conquirimus. Qui thesaurum cfiodiunt,
est Hebron in terra Chanaan. Per Saram, quae prin- juxta Job, gaudent, cum invenerint sepulcrum
ceps interpretatur, voluntas superius a me intellecta q [Job. iii, 21, 22). Et juxta hunc typum, Maria foris
dignoscitur, eo quod rationis imbuta consilio, totius plorat ad monumentum (Joan. xx, 11). Sepelimus
bonae principium inveniatur esse actionis. Per cen- mortuum, cum nil in hoc mundo sperantem jamque
tum viginti septem annos perfectio scientiae ac opera- crucilixum intra mcenia rationis recondimus ani-
tionis exprimitur. In centenario namque perfectio, mum.
in vicenario, ubi Decalogi species geminatur, doctrina Vers.5, 6. —
Responderuntque filii Heth Audi :

et exsecutio divinae legis exprimitur; quae rei utrius- nos, Dominet Princcps Dei es apud nos, in elcctis
que perfectio ad septenarium, qui spiritualim est sepulcris nostris sepcli mortuum, tuum nullusquc 'tc
ligura charismatum deducitur, quia centum viginti prohibere poterit, quin in monumcnto ejus sepclias
credentibus (Act. i, 13), sancti Spiritus gratia illapsa mortuum tuum. Filii Heth Abralue respondent, cum
cognoscitur; requiescit enim super humilem, et tre- cogitationes timidae consilio rationis aggaudent.
mentem sermones Dei ilsa. lxvi, 2); hos itaque qui Audi, inquiunt, nos, Domine, id est intcllectualiler
sciunt et faciunt Spiritus inhabitat, lictumque devi- nos discerne. Principatus enim Dei vices in nostris
tat. Secundum quod itaque his innuitur numeris interioribus agis, nnde ct in Apocalysi cum Deo in
vivit Sara, quia taliter se habens recte principatur tbrono, id est judiciaria potestate, vincendo
175 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARLE DE NOVIGENTO 176

permitteris (Apoc. iu, 21), dum utilia noxiaque di- A intra septa conscientiae statum animi jam sieculo
vidis. Electa sepulcra, qaibus sepelimus mortuum crucifixi.

activae esl et contemplativae vitae secretum, licet Vbrs. 10, II. — Habitabat autem Ephron in me-
quaeque alia virtus sepulcrura dici possit, ijua se dio Jiliorum Heth. Responditque Ephron ad Abraham,
quisque a vitiorum tumultibus abscoodit. Si, in- cunctis audtcntibus. qui ingrediebantur portam civi-
quiunt, cum Deo sentiens principari legitime inter tntis vjus dicens : Sequaquam ita fiat, Domine mi,
nos volueris, nullus te prohibere poterit motus sed magis ausculta quod loquor : Agrum tradam
carnis, quia sopitis cogitationum pestibus, neces- tibi, et speluncam qux in eo est, prxsentibus /iliis

sario jam non erit perversi molestia actus, quae populi mei, mortuum tuum. Inier lilios Ilelh
sepeli

praepediat in monumento mortuum ponere, id est Ephrcn habitat, cum cogitationibus metu divino
intra memoriam ad incitamentum poenitentiae, non conterrilis, affectus noster qui non ab re pulvis
ad refricationem raalitiae peccati licentiam coercere. dicitur inutihs, quasi quodam spirituali humore,
Monumentum autem quasi inonimen-
a monendo, ipsa eadem formidine ad earum sententiam se strin-
lura dicitur. Peccatum vero mortuum dicimus, a git et solidat. Cogitationes autem lilios posse dici

cujus perpetratioue deficimus. ex sapientis verbo colligimus, qui vipereis cogita-

Vers. 7, 8, 9. — Surrexit Abraham, et adoravit tiones stultorum generationibus comparat, mentem,
populum terrse, fdios videlicet Iletli, dixitque ud ait, comedunt, matrem suam. In medio vero Ephron

cos : Si placet animse vestrae, ut sepeliuin mortuum habitat, quia rationi iunitens noster affectus iisdem
mcum, auditc mc, et intercedite apud Ephron filium cogitationibus ac si dux aliquis militibus utiliter
Seor, ut spcluncam duplicem, quam habet
det mihi jam se munit, et constipat. Ephron Abrahae respon-
in extrema parte agri sui. Do ei pecuniam dignam, dit, cum affectus rationis monita gratanter accepit.
tradat [al., pecunia digna tradat] mihi eam coram Qui ingrediuntur portam civitatis audiunt, cum
vobis in possessionem scpulchri. Abrdham surgit, universi animales nostri impetus, qui timorem Dei,
cum de cogitationum assensu in spem arripiendae qui porta ad Deum, et ad »© cordis civitatem
sanctitatis intellectus se erigit. Adorat populum redeuntibus est, experiuntur, proposito religionis
terrx, cuin devotione humili excipit obedientiam obediunt. Nequaquam, ail, Domine, scientiae opero-
cogitationis jam solida?. Si, inquit, placct animx sius mihicommendandae Scripturarum insistas, (|uia
vestrx, id est huic piae animositati vestrae, qua desi- si esset, qui me moneret, sermo divinus,
nullus
derium sanctae conversationis aspirastis, ut a pres- nullo modo lamen tepidus reperiri possem erga Dei
suris foveam animum, audite me, ad P voluntates exsequendas. Talia cogitamus, cum ad
forensibus
meum obtemperate iinperium, et intercedite apud tempus spirituali desiderio affectualiter infiamma-
Ephron, id est agite cum affectu vestro, qui tan- inur. Unde additur: Ausculta quod loquor, quia
quam pulvis inutilis superbia? vento a facie terrae mulio ampliora proponit aliquoties, dum ad boram
projicilur, qualenus det mihi speluncam duplicem, novitia fervet affectio, quam velit aggredi spiriius
permittat scilicet obtinere sensualitatis, et imagi- hujus nimiae alacritatis moderator. Agrum, inquit,
nationis geminam caveam ferali quadam [aviditate corporis tuo irrefragabiliter juri subjiciam, sen-
rebas corporeis inhiantem, nullius spiritualis scieu- sualitatis, ac imaginalitatis geminam capacitatem,
tise capacem. Ephron autem interpretatur pulvis speluncam utique duplicem atlribuam praesentibus
inutilis, in quo alfeelus instabilis. Is est in extrema liliis, id est cogitationibus, non jam ab interiori

parte agri, in his utique qua3 extrinseeus adjacent sua obcrrando cura remotis, sed ad pium oflicium
corpori. Ager autem corpus est exeolendum cullro astantibus et devotis.
ingenii. Do ei pecuniam dignam, vinum scilicet Vers. 12, 13, 14, lii. Advravit Abraham coram —
illud, quod in Canlicis dicitur, dulce dilecti labiis populo terrx, ct locutus cst ad Ephron circumstantc
ad rumioandum, et gutturi ejussaporum {Cant. vn, plebe Quxso ut audias me dabo pecumam pro : ;

9), scientiam utique Scriplurarum omni diligentia, D oijro, suscipc cam, et sic scpeliam mortiuun mi um in
et meditatione dignam ei administro. Iluic spretis co. Respondit Ephron Domine mi, audi. Terra quam :

saecularibus curis, multiplicibus interiorum nego- postulas quadringentis argenti siclis valet; istud cst

tiorum impensionibus augmentandae, et buc illuc- pretium intcr mc, quantum est hoc? Scpeli
ct tc, scd

que non continendo, sed erogando dilatandae, inten- mortuum tuum. Abraham cvram populo tcrrx adoral,
dere opportunum semper est et salubre allectui cum cogitationum turba a sua dispersione reversa,
ooslro. Coram vobis eam mihi tradat in possessionem ct ad unum coacla, el quodammodo sibi ipsi corain

sepulcri, videlicet cum sacrae paginse pecuniam a facta, penes Deum ratio sese liumili.it . Unde et po-
me curandam pertractandamque susceperit, ut in- pulus terraB dicilur, cum cogitatuum oostrorum
terioribus lucris studeat, cum ab exterioribus \a- iinibiliias ad moiluiu terrae aliquandiu stabilitur,

care coeperit, ipse appetitus quondam carnalis el hsec plebs circumstat, dum Abraham Ephron
mihi eam tradat, mihi scilicel habere volenti spe- loquitur, quia cogitatio in suae fervore devotionis

luncam duplicem nullatenus contradicat, coram oo constituia circumest, dum sua intima undique pro-
bis assentiente utique universo motu cogitationis, vide munit, urv se a rationis oraculo dividit, stat

in possessionem sepulcri, nt liceat in lulo conservare quoque, dum ad quoslibet viliorum assullus spiri-
 MORaLIUM IN GENESIN LIB. VI. 178

lui obedire el ceriare parata consistit. Est enim, A est omnium veritatis. Ad hanc tota Lex pendct. et
quasi proprium stare certantis. Quscso, ait, ne luo prophetae (Matth. xxn, M)); publica autem est, quia
moderno calori nimium fidas, precor, audias, id rudibus, et quasi publicis iugeniis naturaliter sin-
est discere ne renuas, velox ad audiendum cxistas, ceritas justitiae cognoscibilis esse potest, probaia
sine Scripturae documento nil posse te facere credas, vero, quia sine externis argumentis elucet, ac prae-
hanc ergo pro agro excipias, ut non in agresti, ac minetpcr seipsam ipsa Scripturse sacrae puntas.
sterili corporis cultu, sed de spiritualis pecuniae Veks. 17, 18. 10. — Confirmatusque cst ager
gratuleris provectu. Siclus, juxta quod legitur, vi- quondam Ephornis, in quo crat spelunca duplex re-
ginti obolos babet; obolus vero a similitudine obeli spiciens Manre, tam ipse quam spelunca, ct omnes
dicitur, quod cst sagilta; siculus ergo viginti obolos arborcs ejus 91 in cunctia terminis pcr circuilum,
continens, sacra paginaest, quae Decalogum scientiae Abrahse in possessioncm videntibus filiis Hcth, ct

et denarium, id est perfectionem nobis proponit ope- cunctis qui intrabant porlam civitatis. Atque ita sepe-
rationis bonae, quibus quasi sagittis vitia feriunlur livit Abraham Saram uxorem suam in ipelunca agri-

animae, hisque mens tangitur vulneranda

rursum duplici, qui respiciebut Manre. Hsec est Bebrun iu
charitate. Vicenarius enim bis denarium -habet. ierra Chanaan. Ager quondam Ephronis, corpus
Quia autem quadringenti quatercentum continent, scilicet olim subditum appetitui carnis, in quo du-
et quatuor Evangelia mundo abrenuntiare, quod plex spelunca sensualitatis ac imaginalitatis fervet
perfectum est, edocent, qui plenaria) scientia?, et ad insidias avaritiae, ac rapacitatis, Abrahse con-
actionis integrae denarios, id est perfectiones ha- firmatur in possessionem, dum quod in conversionis
bent ex Scripturae legalis documento, perfectionis initio non sine molestia observabatur, transit in
centenarium assequnntur ex quatuor Evangeliorum deleclationem per irremissae devotionis jugitatem.
dietis, seipsos abnegando. Adolescenti namque, Porro per speluncam sensus et imagines non in-
qui legem a prima?vo custodierat, dicitur a Donii- concine accepimus, quia uti leo, atque latro in
no, ut si velit perfectus esse, quae possidet vendat spelseis latere didicit, ita affectus corporeis rebus
(Matth. xix, 21). Decalogum exterioris observantia? duo illa ac si quas-
inhians, intra el extra praefata
attenderat, et ideo intellectualis Decalogi cum sa- dam concavitates obsidet. Non enim alia quam
gitla non vulnerat. corporalia norunt; hinc ille egreditur, ut concu-
Valet ergo terra corporis nostri quadringentis si- piscat, per haec ad illum corporalis libido ingredi-
clis, quia nil stabile, constans, aut validum in se tur, ut suggerat. Postquain corporis fragilitas animi
habet, nisi sanctarum Scripturarum a vitiorum jure r virtute lirmalur, Manre quod interprelatur divisio-
redimatur impendiis: hoc inter rationem, et af- nes, vel perspicua, respicit, quia postquam mens a
fectum est pretium, quia quoties carnalium lascivia vitiorum se fluxu restringit, perspicuitatem divi-
prorumpit affectuum, et corporis indebite usurpat sionis, id est discretionis attingit: ipse ergo ager,
ad libidines agrum, nil spiritus noster convenien- et spelunca, ut praemisimus, interno vigore firmau-
tius quod appetilui carnisopponat habet ad manum, tur, sed et arbores in cunctis tcrminis, universae
quam Scripturae documentum. Sed quantum est hocl scilicet cogitationes fructum pii operis, et folia

Ac si diceret : Licet aliqua quantitas tibi videatur sanctae locutionis emittentes, in omni sua inten-
adversus corporis impetum Scripturarum testimo- tione, quae quasi quaedam finalitatis provisio in

niisabundare, appetitu tamen ad rationis tuae ar- ;

cunctis quae agimus dignoscitur esse, solidantur.
bitrium complacato, nil magnum est. Sepeli ergo Filii Helh vident, cum talibus negotiis cogitatio-
mortuum, bonis utique operibus tege corpus cor- num motus ulli non vident: cuncti etiam qui
ruptivum, ne per vitae remissionem prodeat in fe- portam civitatis intrant, omnes utique rationales,
torem criminum. (Vers. 16.) Audit hoc Abraham, imaginales sensuales quoque impetus, qui per ipor-
cum sentientis cum Deo affectualitatis suae grate tam divini timoris (initium enim sapientiae est) et
excipit benevolentiam. Appendit pncuniam, quam D peccatorum confessionis, ad civitatem Dei se colli-
Kphron postulavcrat, audientibus filiis Heth; quia gunt, his commerciis favent. Unde dicitur Populus :

proponit intellectus affectui Scriptune divinae justi- ejus, et ovcs, introite portas ejus in confessione (Psal.
tiam, qua suam dirigere vitam debeat, et quam per xcix, 4) sepelit itaque Abraham uxorem in spelunca :

obedientiam filiorum Heth, cogilatuum videlicet agri, qui respicit Manre, cuni auctore intellectu
Dostrorum divino timore tactorum, sequi deliberat. sensualitas, ac imaginalitas corporalis ad discretio-
Et haec moneta publica est, et probata, quia nulli nis virtutem tendens, et sub agro spiritualis exer-
nisi insano in dubium veniunt sacr.e paginae insti- citii se continens, a visibilium delectatione rerum
tuta. Judicia enim Domini vera justificata in semet- se cohibens, ipsam etiam interioris hominis volun-
ipsa (Psal. xvm, 10). Moneta quaedam est,lex divina, tatem fovet, ac veluti intra duo septa munit. Hsec
ubi mensura, numero, et pondere omnia Deus insti- est Hebron in terra Chanaan Hebron interpretatur :

numerum quidem
tuit, consiliorum universitatis, augmentum sempiternum, vel visio sempiterna dici-
mensuram omnium per singula, et per omnia sin- tur, Chanaan vero mutationcm sonat; Manre ergo,
gulorum contemperabilitatis, pondus quod a pen- id est dUcretionis perspicuitas ad hoc ut fiat visio
dendo dicitur ad contemplationem illius quae finis sempiterna, et augeatur semper, attingit, cum sub-
179 V. GUIBERTI AIU5ATIS S. MARLE DE NOYIGENTO 18(1

lilitas dignoscendoruni spirituum ad coaiemplatio- A diuturna jam contra passioues vigilantia

corporis,
nem iisque Dei proficit, quae quidcm hic incipit, sed sub dominio Abralne, scilicet rationis et antrum
abaenigmate et speculo ad sempiternitatis augmen- conscientiae contra imperium justitiu3 nullatcnus
tum, quod complebitur, cum facie ad faciem videre murniurantis, ut p:>ss:deatur jure monumenti, ut
coeperimus (/ Cor. xiii, 12), sur^it. Et hoc in terra jugiter scilicet menlis n; moriam inoneant profes-
Chanaan tit, ubi vera mutatio aeternae stabilitatis, sionis, quam de propriae fecerit mortificatione carnis,
terrae videlicet viventiuin nil jam inesse nobis muta- et recommemorent propositi sui : monumentum
bile sinit. nempe et mortuum tegit, et a moncndo vocabulum
Vers. 20. — Et conftrmatus est, inquit, ager sumpsit.

EXPLICIT LIBER SEXTUS.

INCIPIT LIBER SEPTIMUS.

MORALIUM IN GENESIM.

v>* Septimum inGenesi aggrediens, T)eo aspirante, B inhias, sub intelligentia ingenii mei 'deprime, quia
tractatum, sancti Spiritus mihi deprecor adesse vim tuae operationis ab origine debes rationalis
praesentiam, hoc deinde humiliter meum expostu- exspectare scientiae, ut nulla tibi subripiat praesum-
lando lectorem ut, qua minus quam competit
si ptio alacritatis vanae: feniur sane fons quodammodo
dilucide posita, aut Seripturarum exemplis minus propaginis esse dignoscitur, per quod ipsa intelligen-
quam vellet fulcita, aut nimia brevitate contracta tiae sedes non indigne veritas a nobis accipitur, inde
perviderit, indulgeat meae misericorditer novitati, ergo adjuratur appetilus noster per Deum cceli et

qui potius in hoc meo primo opusculo quidnam terrx, quia per humilem qua veritati summae infle-
agere possem experiri volui, et mea3 solius utilitatis ctitur depressionem ad jus rectitudinemque statuit,

causacudere ista proposui, imo non cudere, sed ad per ejus cognitionem, qui intellectum dat parvulis
memoriae mihi reparationem, cum ea relegero, (Psal. cxviii, 130), qui est Deus cceli, intellectuali-

summatim tangere cupii. Plane multa testimoniis tatis nostrae,sua scilicet eam illustratione clarifians,
roborare potui, sed morae impatiens nolui. Septifor- et per ipsum coelum pluvias voluntarias sacraeinsti-

mi igitur Spiritu accingamur ad caetera. tutionis terrae, ipsi pio videlicet appetitui admini-
CAPUT XXIV. strans, adjurat ne accipiat uxorem fi.Uo suo de
Vers. 1, 2, 3, 4. — Erat autem Abraham sencx, ^ filiubusChunanxorum, inter quos habitat, hoc est ne
dkrumque multorum, et Dominus in cunctis bene- voluntatem fluxam secundum desideria saecularium
dixerat ei. Dixitque ad servum scniorcm domus sux, seternaB damnationis humilitati parandorum, spei
qui prxerat omnibus qux habebat : Pone manum tuam semel in coelesti gaudio fixae, ac si filio Isaac adini-
subter fcmur mcum, ut adjurem te, per Dcum coeli et sceat, ut de filiabus Hierusalem ad Chananitidas
tcrrx, ut non aceipias uxorem filio meo de filiabus oculos reflectat. Habet filius uxorem, quando spes
Chananxorum, intcr quos habito', sed ad tcrram, et ccelestium a terrenis elevat voluntatem, ut quod
ad cognationetn mcam proficiscaris, ct inde accipias sperat non jverbo, sed opere velit; tiliani vero Cha-
uxorcm filio meo Isaac. Sepulta eo quo adnotavi- nanilidem sibi adnectit, cuin ad inolliiiem, lasci-

mus modo Sara, intellectualis noster Abraham mo- viamque mundi superna alacritas se demittit. De
rum gravitatc senescit, multarumque virtutum diebus cognatione Abrahae uxorem accepturi ad terram
albescil, ct ei omneni benedictionem, spiritualium ad impassibilitatem in quantuiu
proficiscimur, cum
videlicet cbarismatum provectionem, Dominus in- vera stabilitas cst (hoc
possibile est animi, quae
fundit. Si ergo per Abraham ex ejus conjcctura enim terra significat), contendentes, spiritualiter ad
noininis intellectus accipilur, quid per seniorem D conformitatem matris nostrae Sierusalem supercoe-
domus, qui prreest suis omnibus, melius quam bene lestis cum qua quondam homo noster exterior,
agendi appetitus exprimitur, qui postquam rationis dum recte \i\it, germanitatem habet, conversari
maturitati sedula servitute connectitur, quasi prae- gestimus; nnde sicut in ccelo, ita et in terra lieri

vius, et magister eorum, quae pie gerimus invenitnr. Dei voluntatem oramus (Matth. vi, 12), ex ca co-
Per femur Abrahae, propagationem intelligimus gnatione uxorem accipimus, cum moti desiderio

spiritualis intelligentiae, quae divinis lectionibus, et beate »vivendi, piae voluntatis gratiam magisam-
diiitina conversationis experientia dilataturinmente. plectimus.
Manum, inquit tuam femori meo suppone, id est Vbbs. 5, ti. — Respondil servus : s/ noluerii mu-
virtutem bonae tuaB aviditatis, qua sanctis actibus liii- venire mecum in terram hanc, num reducere
181 MORALIUM 1N GENESIN. LIB. VII. 182

debeo filium tuum ad locum de quo egressas es ? Cave A divini est seminis, fortitudinern sua> bonai operatio-
inquit Abraham,
ne quando reducas illuc filium nis debita servitute subjungit: super scrmone hoc
meum. Loquitur Abraham ad servuin, cum ratio de jurat, cum secundum intellectus sententiam affectus
quibusque gerendiis informat affectum. Respondet nostri infinniias sese dirigit, et innormat. (Vbrs.

hoc loco servus Abrahae, cum ad haec quae spiritus 10.) Tulique dccem camelos de qrcgibus domini sui,

suggerit peragenda, 9» objicit desideratos effectus, et abiit ex omnibus bonis ejus portans secum. Pro-
quos putat non posse suppetere voluntali suae: mu- fectusque perrexit Mesopotamiam ad urbem Nachor.
lier enim tunc non vult venire secuni in terram, Percamelum qui ruminat, sed ungnlam non dividit,
cum mollis, et (luxa cogitatio magis eligit saecula- et ab incurvitate sua, sicul caminus, et camera no-
ritatum lurbine circumferri quam consopito passio- men accepit, vita quidem ex magna parte divinae
num lluctu ad terree similitudinem stabiliri. Reduci- legispneminens observantia intelligitur, sed tamen
tur filius ad locum de quo egressus est, quando ob indiscretionem suam, quia necdum plene inter
spes nostra propter aliquam tentationis auram de vitia virtutisque dividit a perfectione distans, et ob
coelestibus desperando post se relabitur ad statum hoc sese congrua humilitate propme indignitatis
veterem desiderii saecularis, de qua olim egressa consideratione inclinans. Per decem itaque camelos,
tempore conversionis Quare autem per tilium
est. divinae legis, cujus summa Decalogus est, amor et
spem accipimus, praediximus, quia spem in ipsis et retractatio crebra accipitur, quae dum avido mentis
propaginis et solaminis ponimus, unde et vulgi usu ore gustatur, fideli ejus ruminatione animi robur
spes eos vocamus. Unde psalmus Et videas filios : erigitur, et carnis desiderium tenuatur et dum ad
filiorum tuorem (Psal. cxxvu, 6), id est fructus unguem se ut desiderat perfici carnis objectu non
sperationum tuarum. Ne, inquit, ad antiquarum posse considerat, ex sua mox quod actu non praeva-
volutabra voluptatum spei meae aciem detorqueas, let humilitate reformat. Greges Domini, de quibus
quia (Vers. 7) Dominus Deus cceli, qui tulit me de decem assumiraus, cseterorum raultitudines manda-
domo patris mei, et de terra nativitatis meae, qui torum sunt, de quibus perfectiora accipimus, cum
locutus est mihi et juravit dicens : Semini duo dabo Dei, et proximi charitatem, in quibus tota lex pen-
terram hanc, ipse mittet angelum suum coram te, et det et prophetae, tenendam eligimus. Unde et cx
accipits inde uxorem filio meo. Ac si diceret : Deus omnibus Domini sui bonis portans dicitur abisse,
qui me intelleetuali luce aedificat, qui tutit me de quia cui dilectionis virtus inest; in quantum sibi
conscientia peccati, quam inhabitabat auctoritas adest, intantum etsi non omnia adsunt, de bonis
diaboli, dumconformarer, ac si patri, sive de r omnibus portat, cum charitas officio, quae univer-
ei

conversatione mundiali; dicitur enim atrium suum sitatis bonorum materia est, corporis voluntatem

custodire princeps mundi (Luc. xi, 21), et de ter- subjugat. Abit, cum in meliora gerendi semper ap-
renitate in qua, et ad quam sumusexeodem diabolo pelitum se extendit. Mesopotamia graece, media inter
patre nati, qui spei collatione introrsum locutus est flumina; Hebraice, elevata vocatio interpretatur.
mihi, et juravit, id est in Christianitatis me jure Vocatur priino ad fidem, elevatur vero vocatio per
constituit interna sponsione pollicens semini, id est mundi abrenuntiationem, ubi, inter fluctus tempe-
bonae tuae actionis merito, quod in spe frugisaeterna? mentis et saeculi, necesse est commorari
statum
seminaveris, terrenitatis hujus scilicet pauperem; per hanc Mesopotamiam ad ur-
corporis tui spiritu
pondus submittam, ut spiritualis alacritatis experia- bem Nachor, quod interpretatur requies luminis,
tur gratiam, Deus, inquit, qui et haec fecit, et factu- pergimus, quando ad perfectionera charitatis per
rum se promisit, ipse angelum divini sui eloquii, passiones proficimus, quae lumen juxta, Joannem
qui quae agenda sunt nuntiet, coram te mittet, id est apostolum est (I Joan. n, 10), qua vere quiescimus.
praevium tibi faciet, et inde, ex ejus videlicet docu- vel ad civitatem supernam, ubi lumen in lumine
mento videbis quam debeas eligere corporis, an verius quiescentes videamus.
animi voluntatem, spei utique tuae ac si filio admi- D Vers. 11, 12. Cumque camelos fecisset accum- —
scendam. (Vers. 8.) Sin autem mulier sequi te nolue- bere extra oppidum juxta puteum oquse vespere, eo
rit, non teneberis juramento, id est, si seductibilis, tempore, quo solent mulieres egredi ad hauriendam
et lasciva cogitatio secundum appetitum justitiae aquam dixit Domine Deus, etc. Oppidum mundus
:

quam habes corrigi regulamque veri-

renuerit, jus est, cui fortis armatus principatur et regnat (Luc.
tatis excedens, non ultra teneberis, sed effrenis ii, 21). Unde dicitur apostolis Ite in castellum quod
:

vagusque per vitia quaeque laberis. Filium tantum contra vos est (Matth. xxi, 2), et merito contra,
meum ne reducas illuc. Quod est dicere : et si ha- quia in mundo pressuram habetis (Joan. xvi, 33).

benis divinae legis teneri refugis, spem saltem ne Extra oppidum camelos facimus accumbere, cum
penitus de cuelo devolvas, et saeculari labyrintho bona nostra opera, quibus divinae legi 94 congrui-
immergas. mus, a mundi carnali pariter et spirituali consortio
Vers. 9 — Posuit ergo servus manum sub femore separamus, dum vitia ejus et laudes refugimus.
Abraham domini sui, et juravit itli super sermone hoc- Juxta puteum aqux vespere accumbimus, cum de-
Servus manum sub femore domini ponit, cum pieta- fervescentibus in nobis vitiorum caloribus ac si

tis affectus veritatis praesidio, quae locus totius quodam meridie ad fontem aquze vivae, de quo qui
183 V. GUIBERTl ABBATIS S. MAIU.E DE NOVIGENTO 184

biberit, Qon sitiel ultra (Joan. vi, 35), Christum A Vers. 15, 1(5. — Necdum intra se verba complcve-
scilicet bonis nostris operibus pjr sanctae spei exspe- rat, et ecce egrediebatur Rebecca ftlia Bathuel filia

ctationem requiem invenimus. Nam de aqua oppidi Melchae, uxoris Nachor, fratris Abraham; habens
qui bibit, sitiet iterum. Durn superbit impius, incen- hydriam in scapula ;
puella decora nimis, virgoque
ditur pauper {Psal. ix, 23) dum : mulieres [egrediun- pulcherrima etincogi viro. Verba absolute aliquo-
tur ad hauriendam aquam, dum fragilia instar mu- lies inania quaelibet vocare solenms, quae nil aliud
lierum corda de prava sua, et occulta conceptione quam sonum habent; undcest: «Verbadat omnis
ad apertas exeunt malitias ut bauriant non Christi, amor (Ov.). » Antequam verba compleamus, ecce
sed oppidi aquas, id est impleant in malis, non in Rebecca egreditur, quia priusquam nubila nugarum
bonis desideria sua, eo, inquam, tempore, quo lar- ad plenum a corde excludamus, repente ex nimio
gito sibi poonitendi spatio abutuntur in superbia, repulsionis labore, oborienle fastidio Rebecca, id
student sancti quique extra oppidum sua facere cst patientia enim interpretatur) excedere deli-
(sic

opcra. ciendo nitilur. Reatus enim qui suffert tentationem

Vers. 12. — Domine, ait, domini mei Abraham, (Jac. i, 12; Bathuel virgo Dei dicitur, inquo incor-
:

occurre, obsecro, mihi, hodic, ct fac misericordiam ruptae fidei status exprimitur, de quo Bebecca gi-
cum domino meo Abraham. Quod est dicere, Do- " gnitur, quia dum credimus his, quae ex lide sola
mine, qui meae dominaris rationi, quam mihi, te tenentur, patientia inter mala praesentia pro spe
praeside, desidero hodie inhabitatione utique tuae ;eternorum in nobis procreatur. Unde Bathuel lilius
lucis, qui dies ubique prasens, et sempcr es, opitu- Melchae id est reginx, vel regnaturse dicitur, quia
lationis tuae mihipraebe occursum, et eam quae mihi quod nunc[in fide inter tentamenta persistilur, ex
praeest non merito, sed misericordia clarifica ratio- perfecta surgit gloria, quam credimus, supercoele-
nem. (Vehs. 13.) Ecce sto propter fontem aquse, etfilise stis Hierusalem matris nostrse, jam ex parte regnan-
habitatorum civitatis hujus cgrcdientur ad hauriendam tis, et post judicii diem ad integrum regnaturae.

aquam. Stat propter fontem, quando noster affecttts Melcha est uxor Nachor fratris Abraham, quia illa
baustu fontis ajterni roboratus certat jam viriliter quaejam regnat sponsa est ejus, qui verum lumen
contra diaboli et carnis impugnationem. Gameli ac- est, in quo requiescunt, quicunque vera pacc qui-
cumbunt, et servus stat,
quia virtutis studia in spe escunt; et ipse Nachor frater est Abrahae, quia
sni praemii requiescunt, quamvis pius appetitus pro lumen quod illurainat mundum, dum caro iit, frater
religionis defensione pugnando se exerceat stando factus est omnium qui, per fidem, nomen et opera
;

enim quisque cerlat; habitatores civitatis, motus q imitantur Abcabae. Hydriam in scapula portat. quia
sunt nostn rationales ad quos regimen pertinet pondus cupiditatum, quod talentum plumbi in Zacha-
mentis. IIi filias babent, quando ipsi motus, vel riasignilicat {Zach. v, 7), quae se violenter ingerunt
virtutes ex suo prospero evenlu vanarum cogita- aegre tolerat; hydria cupiditatem, aqua significat
tionum lascivias generant. De civitate egrediuntur voluntatem; gravatur ergo per voluptatum cupidi-
istae ad hauriendam aquam, de interiori scilicet tatem, decora in affeclu, sine corruptione Tavoris,
animi cura, excedunt ad horam ad affectanda laudis pulcherrima in effectu, incognita viro, quae scilicet
temporariae gaudia. audaciae diaboli patere velit in nullo. Dicimus auteni
Vebs. 14. — Igitur puella, cm dixero : Inclina non quod haec omniajam sit, sed [quod ad hoc esse
hydriam ut bibam et illa responderit : Bibe, quin et contendit, sicutEcclesiam sine ruga et mascula dicit
camclis tuis dabo potum, ipsa est quam preeparasti Apostolus(£p/(t's. v, 27).
seroo tuo Isaac, et per hoc intelligam quod feceris Veus. 17, 18. — Descenderat autem ad fontem, et

misericordiam cum Domino meo Isaac. Per puellam impleverat hydridm, ac revertebatur. Occurritque ei
puritas, et nitor novae conscientiae; huic ut inclinet Si rvus, it ait : Paudillum mihi praebe ad sorbendum
hydriam ad bibendum dicimus, cum rationabiliter aquse de hydria tua. Quse respondit : Bibe, 95 domine
ad humiliandam saeculi cupiditatum in seipsa super- I) ini, cekriterque deposuit hydriamsuper ulnam suam,
biam provoeamus, ut eam bibamus, id est ex toto et dedit ci potum. Ad fontem descendit conscientia,
in nobis consumamus. IIoc modo [sraelitae vitulum cum a coelesti desiderio deflectitur ad sasculi bujus
comminutum biberunt, et draco daturesca populis fiuxa. Impiet hgdriam, cum de inlima ejus v
{,
loria

iEthiopum [Psal lxxiii, 14). Respondet illa Bibe, ; satiare nititur avaritiam. Post qnae revertitur, quia
eum rationi bene suggerenti hilaris obedil benevolen- qualibel expleta libidine aliquoties animus admissi
lia ad se castigandamconscientiae. Camelis potum pol- poenitens ad se reducitur. Bedeunti servus occurrit,
licetur, cum virtutihus ex Ipropriae evagatione cupi- cinn resipiscenti conscientiaa virtutis appetitus allu-
Cum, inquit, tali modo mihi
diiatis instaurat robur. dit. Pauxillum aquse ad sorbendum postulat, quoties
mens munditiae amica arriserit, sciam procul dubio, intellectualis affectus cupiditatum Duentis sinum
et perpendam non meo exercitio, sed gratiae tuae nientis deplere desiderat. Celeriter ergo obtemperans
dono hanc praeparari in me voluntatem, quae asso- hydriam super ulnam deponit, cum sibi scapulum
ciari mereatur Isaac, risui 'scilicet sempiterno, qui iniqua patientia ad ima curvari carnalitatum mole
liiinc ridet in spe, sed tamen servit tnis, Domine, respuit, sed debitae fortitudinis brachio voluptatum
ofliciis militando. lasciviam regendam suscipit, el rationis ore eonsu-
 m MORALIUM IN GENESIN LIB. VII. 18fi

inendam exponit. Vebs. (19. 20). Cumque ille bibisset, A absque humilitate et patientia exluberi non polest.
adjccit : Quin et haurium aquam, doncc
camelis tuis Aureae sunt, cum pro solo Deo imperia obedientiae
cuncti bibant. Effundensque hydriam in canalibus, linnt. Armillae pondo sicloium decem snnt, cum cor-
recurrit ad puteum, ul huurirct quam, et haustam pus nostrum quatuor subsistens elemenlis, et anima
omnibus camclis dedit. Mens tacta divinitus non so- memoria, voluntate, prin-
tribus, intellectu scilicet,
lura in una qualibet re concupiscentiam vi rationa- cipalibus donis ac prona sunt ad unius
pendent,
litatis consumi gaudet, sedet omnibus camelis, id desiderium Trinitatis ; pondus namque ac pondo a
est bumilibus viitutum studiis datura et refocillatio- pendcndo dicuntur, et quod pendet ad aliquid ten-
nis locum, aquis omnis molliciei noxiae se haurire dit, unde et amanles pendere feruntur.

spondet. Virtus cnim non habet qao maneat, nisi Vebs. 23, 2ir, 2o. —
Dixilque ad eam Cujus es filia? :

vitii humorem spiritus ignis sudnm reddat. Aquam Est in domo patris tui locus ad manendum? Quse
itaque in canalibus eiiundimus, cum superfluitatem respondit : Filia Bathuelis sum, fllii Nachor, quem
humilitatem cogitationum exinani-
saecularitatis per peperit ci Melcha. Palearum quoque plurimum
et feni
mus. Canalis enim ob concavitatem suain bumilita- cst apud nos ct locus spatiosus ad manendum. Dum
tem mentis significat, unde dicitur in Gantieis : conversationis nostrae rigorem ferventer attendimus,
Comx purpura regis vincta canalibus (Cant.
ejus sicut ipsain conversionis. vel etiam intentionis nostrae
vu, 6). Adputeum vero recurrimus, ut aquam hau- originem causamque solerter plerumque discutimus.
riamus, haustamque camelis demus, cuin ad conside- Cujus ergo sit filia lam nilens conscientia, Deo
randam totius nostrae concupiscentiae massam aciem scilicet, an diabolo propagante, sit edita disquirimus,

animi reducimus, ut a nostris eam sinibus extruda- cum ne bona ut assolet prava intenlione coepenmus,
mns, et virtutum quarumque examina libidinum caute prospicimus. Domus diaboli bic mundus dici-
consumptione pascamus. tur. domus patris, videlicet Dei, non aliud
Porro bic
VBBS. 21, 22. —
Ille autem contemplabatur eam ta- est quam mens ipsa quae spiritualiter ipso inbabi-
citus, scire volens, utrum prosperum fecisset Dominus tante dirigitur. Et sicut apud diabolum dispergimur,
iter suum, an non. Postquam ergo biberunt cameli, ita ad curam interioris hominis apud Deum vere
protulit vir inaurcs aureas appendentes siclos duos, et Patrem inlra nos ipsos ac si domestici localiter
armillas totidem pondo siclorum decem. Virginem commanemus. Locus autem lidelium charitas est,
taciti conlemplamur, cum a strepitu forastico men- nonhoraria, sed, ut ita dicam, mansionaria, unde et
quam gloriosum sit a peccati morsu
tibus consopitis, Spiritus sanctus die Pentecostes illabitur manenti-
immunem babere conscienliam, intra nos ipsos per- q bus in eodem loco. FUia, inquit, Bathuelis, !»G
pendimus. In cujus pulchritudinis delectatione sum Bathuel utVgo Deidicitur virgo autem nil con-
: :

auspicium <|uoddam accipimus, utrum prosperum venientibus accipitur quam veritas, quaequia ex Deo
desiderii nostri cursum faciat Dominus, quia dum est, nil ea purius est; mens itaque pia Bathuelis est
divinarum speciei rerum soli quaerendae intendimus, lilia, qui ex castitate veritatis edita, nulla recipit,
ibi profeclo ac si in libro legimus, quid boni, quidve nisi sincerilalis monita. Omnis enim qui est cx veri-
mali exsequamur, quidnunc, quid in futuro sorti- tute, audit vocem meam (Joan. xvm, 37). Bathuel
turi sumus, ex aliqua parte praesagamur. Postquam Melchae est filius, quia veritas non nisi per rationem
igitur bibunt cameli, ubi scilicet a virtute humilila- in nobis exorilur, quae Melcha, id est regina jure
tis consumitur, quidquid intra nos est vitii profert dicitur, quia divinitus illustrata noslris rectissime
virilis feminea jam exclusa mollitie intellectus sensibus principatur, unde et peperisse hunc Na-
geminam Deo hominibns quod per inaurcs signa-
et chor dicitur, qui requics luminis appellatur, quia
tur obedieniiam, ut cum Deoobsequi nititur hisqui quidquid verae cognitionis intra nos per Melchan,
sibi paterne praesunt, et fraterne adsunt, io auditu rationem scilicet, gignitur, ad auctorem profacto
auris ornamentum obsequii non negetur. Non solum Deum, in quo vero lumine a negotio, id est peccato,
enim patribus, sed et omni humanae creaturae pro- D perambulante in teuebris [Psal. ix, 8) insipieniiae
pter Deumsubdi debemus (I Petr. n, 13). Obsequium suaviter quiescimus, refertur. Per paleas quod a
vero, juxta poeiam, parit, amicos (Teb. Andr.), unde grano decutitur, eaquae in nobis superfiuunt, culpas
et totidem armillae puellae manibus adhibentur. Per scilicet intelligimus. Per fenum humanitatis fragili-
armiUas, quae manibus, quasi corona prseminent, tas accipiiur; paleas ergo, et feni plurimum habet
fructus boni operis accipitur, quod est pax primo ad quisquis et culparum etpropriae carnis jugi conside-
Deum, dehinc ad proximum; pax enim belli exacti ratione non caret. Sed et locus spatiosus ad manen-
pretium, pax summa laborum est manus vero dum in domo est, quiaelsi corporis pondus patimur,
:

opera significat, quibus et Deo obsequimur, et pro- et circumstans nos peccatum, latum tamen penes
ximo exempla praebeinus. Praeminm autem operum nos conservamus charitatis mandalum, quod etiam
etiam in praesenti, quasi quidam ornans nos, ac complectitur inimicum. quodcjue operit multitudi-
muniens amhitus armillarum, amor noster ad nem peccatorum, unde dicitur Statuisti in loco :

Deum, Deique ad nos rursusque ex pio nascens spatioso pedes meos (Psal. xxx, 9). Ad manendum
opere proximi ad nos, et noster ad proximum. In- vero est scilicet ad perseverandum, ut non verbo
aures appendunt siclos duos, quia vera obedientia et lingua, sed opere diligamus et veritate (I Joan.
IS, V. GUIBEHTl ABBATIS S. MAKLE DK NOVIUENTO 188

in, 18), id est certa status nostri immutabilitate. A tem, ob humilium virtutum defensionem, contra
Quod cnim mntatur, non est in veritate. mundi fluxum, id est puleum, imminentem. Bepre-
hendit me quidain fontem in mala significatione
Vbrs. 26, 27. — Tnclinavit se homo, et adoravit
accepisse, sed meminerit fontem in malo accipi ubi
Deum, dicens Benedictus Domiuus Deus domini mei
:
et undc loquitur Dominus Samaritanae. Cameli qua-
Abraham, qui non abstulit misericordiam ct verita-
liler intelligendi sunt, superius diximus.
tem suam a domino meo, et rccto itinere me perduxit —
Vehs. 31, 32, 33. lngrederc, benedicte Domini,
in domum domini mei. Quoties affecltli nostro
fratris
cur foris stas? Prseparavi domum et lccum camelis.
sentimus bene ageodi ad votum respondere volun-
Et introduxit tum in hospitium, ac destravit camelos,
tatem, humiliare debemus ad Deum nostne humani-
deditque paleas, ((c fenum, ct aquam ad lavandos
tatis rigorem, eumque benedicere, intelleetualitatis
pedes camelorum et virorum qui venerant cum eo. Et
nostrae praesidem, qui misericorditer suam eum
appositus cst in conspectu ejus panis. Affectus noster
operibus attribuit aobis lidem, et promissa com-
a Domino benedicitur, cum adreligionis augmentum
plendo largitione praemii in iine exhibebit veritatem,
intenditur. Is monetur, cum
ingredi a forastico
etdocumentorum suorum tramite pcrducet in super-
strepitu ad mentis quietem secedere per interni
ccelestcm domum Christi Jesu, qui frater est om- b
gaudii candorem trahitur. Intellectualis enim iste
nium, rationabiliter et secundum mores lidelis
Laban domum, ac locum camelis praeparat, cum et a
Abrahae viventium. Dominus autem dicitur, quia
conscientiae domo 97 peccatum eliminat, et totius
affectui [ratio dominatur, et Christus frater hujus
virtutis consistorium, bonam scilicet voluntatem in
domini vocatur, quia his potissimum, qui suis pra-
eadem domo locat; inducit in hospitium, cum hujus
vis motibus praesunt tota germanitate connectitur.
peregrinationis tempore pietatis opera non desinit
Vers. 28, 29, 30. — Cucurrit itaque puella, et intra mentis celare secretum, propter transitoritae
nuntiavit in domum matris sux omnia quae audicrat. laudis incursum. Cameli destrantur, cum quaelibet
Habebat autem Rebecca fratrem, nomine Laban, qui quibus sessuro in nobis Deo
sanctitatis integumenta,
festinus egressus est ad hominem, ubi erat fons. Cum- fldeliter cingebamur humili a nobis aestimatione
que vidisset inaurcs ct armillas in manibus sororis sux solvuntur, et ad futurae beatitudinis emerendum
ct audisset cuncta verba rcferentis Hxc locutus cst candorem nulla putanlur. Vel etiam eos Laban
:

mihi homo, vcnit ad virum, qui stabat juxta camclos, destracit, cum coelestis amor ab omni peccati et
et prope fontem aqux. Matris domus ipsa rationis inanium cogitatuum pondere virtutum studia suble-
est quae nos protegit virtns. Ad hanc currens ipuella r vavit. Dat paieas, et fenum eis, cum et reprobationis
nuntiat quae audiit, dum conscientiae puritas in cun- miseriam, etdiviiue electionis gloriam piis proponit
ctis suis affectibus ad rationis examen tota seduli- exercitiis, ut sic de spe electionis heietur cor suum,
tate recurrit, seseque illa judicante disponit. Be- quatenusde casu reprobationis extirneat nomen di-
becca dicitur patientia, Laban vero candor interpre- vinum. Paleas reprobos, fenuni dici electos, exempla
tatur. Patiens ergo conscientia candori aeterno dabimus. Paleas uret igni inexstinguibili, in Evan-
germane conjungitur: nisi enim spes eam supernae gelio {Luc. ui, 17); et Behemoth fenum ut bos co-
claritatis attolleret, inter pressuras illico tolerantia medit, in Job (Job xl, 10). Inde ergo aquae pedibus
feminee lassaretur. Is festine egreditur ad hominem, camelorum suggeruntur, quia de spe, et
lavandis
ubi erat fous, quia conluitus sollicitie cogitationis timore irriguum superius et irriguum inferius (Jos.
exprimit, intellectualiter coram nostris humanis v, 19) expiandis virtutum nostrarum supertluis affe-
affectibus, qui saeculi imminent cupidilatihus, quae ctibus ingeritur coelitus. Sed et camelos istos viri
sit gloria lucis illius, cui nullus valet obesse defe- regunt, quia intellectuales nostri motus, quos ro-
ctus. Laban namque ad hominem egressio, nil aliud bustos fortitudine Job appellat (Job xxxvi, 19), vir-
est quam adversus humanitatis motum ratiocinantis tutum in nobis acta dirigunt. Panis itaque sic illi

spiritus de sentenlia supernae claritatis expressio. D apponitur, quia divinae solius contemplations afTe-
Videt inaures ct armillus in munibus sororis sux, ctui nostro, jam tunc a negotiis consopito, deleclatio
cum videndum proponit animae patienti et geminae unde et in conspectu ejus panis
inesse dignoscitur .•

obedilionis, Deo scilicet et homini, dcbita; exerci- notandum quod prius camelo-
appositus dicitur. Et
tium, et geininae operationis fructum, quae divino rum ac virorum pedcs lavantur, postmodum panis
ilidem honori, et fraternae exhiberi debet aedilica- apponitur, quia nisi compunctionis gratia mens, et
tioni, ex lioc perpendere monet qua; corona de-
et virtusa superlluis suis tota lavetnr, iuinquam divina
beatur tot laborum dispendia sustineriti. Inaures speculatione reliciiur, quae non nisi a mundicordi-
obedientiam signilicare lestis est Job revalescenti bus praegustatur. Antequam comcdam, suspiro, ait
inauris data (Job xui, 11). Audit verba puelhe refe- quidam (Job ill, 24); sed pane hoc sibi apposilo se
rentis, cuin intelligenter obaudire facit anima boni comesurum servus negat, donec saos sermones
sui apparatum appetitus alTerentem ad emerendam exsolvat, quia ad illum qui angelos pascit edendnm
ooelestis gloriae lucem. Venit Laban ad virum, qui panem se suflicere non posse deputat, nisi conceutae

slal cjusjuxtacamelos prope funtem, cum aceedit eirle- devotionis affectum appetitus noster effectu pia
sic desiderinm ad alTectum jam virilitcr decertan- operationis absolvat. Hos panes, lino propler uni-
[89 MOKALIUM IN GENESIN LIK. VII. I'.MI

lalem Trinitas hunc panem amicus, de via rediens, A pneteritis meis lapsibus pcenitendo compungar
ab amico improbe postulat (Luc xi, 6). habemus enim sinistram de contritione peecati, et
Annuit Laban, uL loquatur, quia coeleste deside- dexteram de provectu boni. Ad haec gratia Dei cum
rium nos pra?cipue juvat, utquod probe conceptum eo quod genuit caelesti desiderio, Bathuel scilicet
est, efficiatur. Verba autem pro rebus in sacra pa- Laban intellectualiter inferunt. A Domino egressus
gina, maxime veteri selere poni, nulli dubium est. est sermo, ex occulti utique censura judicii, quasi

(Vers. 34, 35.) Servus, inquit, sum Abrahae et Do- sagitta ex pharelra per evidentis tuae aspirationis

minus benedixit domino meo valde, in quantum sci- munus Dei emicuit sententia, ex qua potes colligere
licet sum affectualitas me subjicio rationi, cnjus quod ea qua interius per nos doceris unctio, ad
dominio ubertatem Deus tribuit provectionis, ma- certitudinem tua? futurae provectionis imo perfectio-
gnificatusque est ad summam pertingendo viriutis, nis tibi habenda sit qnasi pro quodam ccelesti ora-
oves habens beneficientiae ad proximum et in seipsa culo.Non enim aliud tibi suggerere per incertum
simplicitatis, boves, maturitatem morum et gratiam possumus quam quod velit ipse, cum simus indubi-
praedicationis, argentum scientue et eloquii, aurum tanter ab ipso.
sapientia? aut saera? religionis, servos corporalis con-
r>
Vers. 31, 32, 53. — En Rebecca coram te est,

tumaciae legitimo suo addicens imperio, ancillas, tolle eam, et proficiscere, et sit uxor filii domini tui,

interioris lasciviae castitatis severitate reprimens, sicut locutus est Dominus. Quod cum audisset puer
camelos ponderositatis, ac inertia?, et asinos stolidi- Abraham, adoravit in terra Dominum. Prolatisque
tatis ac ineptia?, ad acumen divina? subtilitatis eli- vasis argenteis et aureis, et vestibus, dedit ea Rebeccse
mans. Qua? sequuntur usque ad eum locum, ubi pro munere ,
fratribusque ejus, et matri munera ob-
dicit : Si facitis misericordiam, et veritatem cum tulit. Si, inquiunt, dexteram virtutis eligis, ecce
domino meo, indicate mihi, satis superius tractala Rebeccam, patientiam prae oculis mentis tibi
id est

patent, nec replicanda sunt, cum tot discutienda habendam cognosce, ad tentationem enim pra?pa-
restent. Est tamen quod, etsi videatur esse disser- rare, et per tribulationes regnum Dei inlrare te ne-
lum, aliquem movere possit, scilicet quod dicitur: cesse est (Act. xiv, 21). Si ergo vis proficisci, bonis
Veni hodie ad fontem aquse Si enim fons aquae, utique actibus promoveri, tolle ab inlima intentione,
juxta quod hoc loco pene ubique sensimus, in cupi_ sublevans eam, ne pro praesenti procul dubio retri-
ditatis typo accipitur, contrarium videtur, quod ad butione ferendani putes esse molestiam, sed filio
ditur hodie, sed hodic, id est per illuminationem Domini tui annecte eam, spei videlicet divinae ex
gratia?, ad fontem, puteum scilicet illum ca?ca? con- C intellectu magistro progenitae, a quo inter aerumnas
cupiscentiaevenimus, dum,Deo illustrante, voraginem partuum osculum superna? consolationis accipiat.
confusionis ejus agnoscimus, unde et stare, id est Dominus ha?c loquiiur, dum ubique persecutionem
vigilanter decertare positus juxta puteum perhibetur patientibus ecelestia sola sperare monet. Audit haec,
servus. Etsi quia in bonam partem fontis nomen in est intelligit affectus rationi deserviens, et in
accipi solet intelligere diverse velimus, hodie ad terra, hoc est in soliditate humilitatis sine qua pa-
fontem venimus, quia non nisi per diem divina? co- tientia non est, Deum excelsum tanto vicinius
gnitionis, sapientia? ct vita? fontem attingimus. Ipse quanto humilius orat. Vasa argentea capacitas sunt
enim Deus per seipsum quaerendus est, £</onamque, sacri eloquii, et scientia?. Aurea fecunditas, ne
ait, sum via (Joan. xiv, 6). Ad Bathuel ergo et scientia inflet, charitatis; vestes sanctitatis opera,
Laban, ad gratiam videlicet Dei, qua nil castius, nil quibus mortificanda tegimus super terram membra.
integrius est, ex qua candor coelestis desiderii nobis Proferimus ista, cum proximis reddimus utilia.
innascitur, utrum misericordiam et veritatem Do- Rebeccaepro munere ea damus, cum laboranti exinde
mino nosiro faciant dicitur. Ex gratia niisericordiam patientia? aliquid consolationis interim facimus.
peccatorum venia? accipimus: ex veritate, quod de- Fratribus, animi plane virtutibus desudanli spiritui
sideria nostra suspirant, supercoelestis candoris viriliter adnitentibus, et matri chariiati, qua? amat
promissa recipimus. In quantum ergoet vim in nobis quod tolerat, eodem modo munera solatii offerimus.
gratiae, et superni desiderii fervere sentimus, de (Vers. 54.) Initoque convivio vescentes pariter, ac

futura nostra misericordia et veritate agi nobiscum bibentes manserunt ibi. AfTectus noster postquam
sciamus. conceptum humanitus limorem, patientiam, ac hu-
Vers. 49, 50. —
Sin aliud placet, et hoc dicite, ut miliiatem reflavit amando, convivium cum pnefatis
vadam ad dexteram, sive ad sinistram. Rcsponderunt omnibus init, dum quod in inilio conversionis a?gre
Laban et Bathuel A Domino egressus est sermo: non
: tulerat, hoc, id est adversa mundi sola virtutis

possumus extra placitum ejus quidquam ahud tecum dulcedine tractus amplectitur et desiderat. Vesci-
loqui. Quod est dicere : Si peccatis emerentibus non mur ergo, cum quidquid noxie durum se menti
veniam, et beatitudinis promissa? impletionem, quod obtulerit, dente rationis atterimus, et in usum tra-
est gratia et impendere mihi Deo per vos
veritas, ducentes spiritualiter roboramur. Bibimus, cum
operante non libet, et hoc divinitus inspirando in- poculum gratia? septiformis hauriendo eadem co-
notestite, ut aut ad dexteram tendens potiori studio mesta condimus. Pariter manemus, cum a religione
virtutis excrcear, 98 aut sinislra? me credens, de proposita, et ab his quae pra?misimus nullo modo
l!t| V. GUIBEBTI ABBATiS S. MABl.E 1)E KOVIGEKTO 192

diiinn paiimur. Ibi, t|uia locale verbum est, bonae A haec ipsa vitia et in psalmis et Evangeho, portce
voluntatis statum significat, sine qua his cohabitare mortis {Psal. cvi, 18) et portae vocantur mferorum
quis nequeat. [Mattk. xvi, 18).
Veiis. 55, iifi. — Surgens autem mane locutus est Vers. 61. — lgitur Rcbccca, et puellse <jns ascensis
puer : oadam ad dominum meum.
Dimitte me, ut camelis sccutse sunt Qui festinus revertebatur
virum.
Responderunt fratres ejus, et mater Maneat puella : ad dominum suum. Rebecca puellas habet comites,
saltem dcccm diebus apud nos, et postea proficiscetur. quia patientiae nec humilis verecundia, neque sim-
?iolite, ait, mc retinere, quia direxit dominus viam plicis desunt cogitationes. Ascendunt
temperantiae
meam. Puer mane surgit, cum debita sedulitate a camelos, sequuntur virum, cum humilinm fastigio
et
mentis infantia in virile robur virtutis affectus effi- virtutum pariter innituntur, et appetitum ccelestis
cax se proripit. Mane pro sedulitate poni testis est boni quasi ducem virumque, quo semper fecunden-
psalmus Mane oratio mca prseveniet te (PsuL
: tur, sequuntur. Is festine ad dominum regreditur,
lxxxvii, \'i). Et Castigatio mea in matutinis (Psal.
: quia ex natura virtutis, ac si ignis ad excelsa, fad
lxxii, lij. Dimittite, ait ut vadam ad dominum, id eum a quo datur insatiabili appetitus amore con-
est vestrae mfusionis ubertate meas dilatate angu- veritur.
stias, ut dominatrici omniura rationi conjungar. Sed Vers. 62, 63. — Eo tcmpore lsaac dcambulabat per
matris charitatis, caeterorumque bonorum respondet viam quse ducit ad puteum, cujus nomen Vivcntis et
effectus, vel decem diebus apud se mancre puellam, Vidcntis. Habitabat enim in terra australi : et egressus
per universitatem ulique |hujus temporis, quod se- fuerat admeditandum in agro inctinata jam die. Cum-
ptem diebus agitur, trium quae praecipue molestant quc levasset ocubs suos, vidit camelos venientes procul.
cum usu virtutum exercendam patientiam cogita- Hac animi tempestate votis ubique ferventibus Isaac 1

tionis scilicet, locutionis, et operis, ut cum haec per viam deambulat qusc ducit ad puteum, duin spes
religionis jure defregerit, proficiscitur ad Isaac, superui gaudii per eum qui via ad se euntibus est,

gaudii aeterni jubilum. Denarius autem ex septem gradiendo proficit ad ejus ipsius coguitionem, qui et
et tribus constat. Quare, ait, a vestra parcitate ipse puteus, id est profunditas, est sapientiae totius
cohibeor, qui jam futurae directionis meae gloriam et scientiae thesaurorum, cujus non nomen Viventis,
speculando praegusto ? et cum suaet generaiis omnium sit vita, nomen habet
Vkrs. 57, 58, o9, GO. — Vocemus, inquiunt, puel- etiam Videntis, seipsum scilicct qui est vita videre
hun, et quseramus ipsius voluntatem. Cumque vocata et alios facientis. hi australi namque terra, id est
venisset, sciscitati sunt, dicentes : Vis ire cum homine C in spiritualis fervoris ac soliditatis gratia, habitabat,
isto? Quse ait : Vadam. Dimiserunt eam, et nutricem auster enim calidus est ventus quem sponsus in Can-
ejus, servumque Abraham, ct comites ejus, imprc- ticis ad perflanda aroinata sua sollicitat. {Cant, iv,

cantes prospera sorori suse, atque dicentes : Soror 16). Sed post spiritualis excellentiam sensus ad mc-
nostra es, crescas in mille millia, et possideat scmen ditandum m
agro fucvat cgressus, dum ad discepta-
tuum portas inimicorum suorum. Vocamus puellam, tionem passionum corporis, quod agri more nobis ex-
cum matris et fratrum, secundum quod dictum est, colendum est, necessario sublimitas deducitur intel-
aspirati consilio nostram an perseverarc velit in lectus. Egreditur in agro ad meditandum, vel juxta
sanctitatis studio disquirimus conscientiam. Vocata quaedam exemplaria, ad metandum, cum de thalamo
advenit, cum rationis concionantis judicio tota assi- internae speculationis, ad meditationem cogitur mens
stit. Desideriis igitur coelestibus et Dei gratiae, et supernis imbuta gaudiiscurae actualis, aut ad praefi-
charilatis affectui plene respondens fratri, scilicet gendum, sibi metas corporeae restrictionis compellit
Laban, Bathueli, et matri, servum, OO id est pie- animum subitae molestia tentationis. Qaod lit incli-
tatissequitur appetitum, et in amplitudine contem- nata jam die, id est subtracta paulisper divinse con-
plationis dilatanda laxatur, cum nutrice sua, vide- templationis luce. Sed /saac Jevat oculos, videtque
licet providentia, quae ne quid nimis fiat procurare rj procul camelos, dum rursus a propriae sensu fragili-
debcat, ct ab excessu arceat; servumque Abrahae, tatis ad divinae celsitudinem suscitatur visionis, ubi
appetitnm utique intellectui undecunquo subactum redivivae contemplatur jam regredi robur virtutis.
cum spirituali virtutum comitia libere progredi gau- Camelos autem, virtutes dicimns, et quia ruminant,
quod est imprecari facientes sibi
dent, imprecantes, et quia a curvitate, id est humilitate vocantur, et si

ipsi animam, studium meliora gerendi, sibi jam ungulam quidem non lindunt, discretionis tamen
germane conjunctam. Soror nostra es. Ac si dice- sigiiuin ex gibbi sui partitione praeferunt.
rent : E\ divini communione germinis habes esse Vi.ks. 64, 65, 66. — Rebecca quoque, conspecto
virtus nobiscum; paiienlia enim nisi pro Deo stoli- Isaac descendit de camelo, ad puerum
et Quis
ait :

ditas est, nobilitaberis fecunditate virtutum. Crescas est illehomo, <iui venit per agrum in occursum nobis?
in miile millia, promovearis scilicet perfectione [om- Ipsv est, inquit, dominus meus. At ille toltcns cito
nimoda; hoc enim ista numerositas sonat, cl semcn pallium operuit sc Servus autem cuncta qux gesserat
bona procui dubio opera tua possideant, id est narruvit Isiuic. Rebecca conspiciens Isaac, descendii
subjugeoi portas inimicorum suorum, vilia profecto dc camch, d u m patientia visione intima perpendens
perquae intratur ad consortia diabolorum, qui etiam super cmlestia, omne tn se ipsa virtutis fastigiuin
vulgo, antonomastice notantur nornine inimicorum; propria aestimatione deponit non esse condignas
 93 MOUALIUM IN GENESIN LIB. VII. 194

passiones hujus temporis ad futuram judieans glo- A dum adhuc ipse viveret, ad plagam orientalem. Dum
riam, quse revelabitur in nobis (Rom. vm, 18); pro- vivimus enim ad orientalem plagam, separare ab
priuin itaque admirando coinpellat alTectum. (htis lsaac filio eos debemus, quia subtiliter discernendum
est, inquit, tantae humanitatis in Deo motus? quam nobis est, dum veri Orientis vitali luce perfundimur,
profundo nienlis intuitu attendendus, quiperagrum, ne opera humanitus facta ad intentionem mercedis
id est spirituale exercitium nobis ad se tendentibus supernae permiscereaudeamus. Filios concubinarum,
gratuito occurrit semper auxilio! Solet autem etiam operaaffectualitatum corporalium, Isaacfilium, spem
secundum ipsam deitatem humanus dici Deus, spi- ccelestisgaudii dicimus. Ordo autein est Dumvive- :

ritus quoque humanus et stabilis appellari, verbis vetad orientalem plagam, separavit eos.
nostris necessario ad divina traductis per 'hominem Vers. 7, 8. —
Fueruut autem anni vitse ejus ccn-
ergo humanitas, id est pietas. Apparuit, inquit, tum septuaginta quinquc annorum. Et deficiens mor-
benignitas, et humanitas salvatoris (Tit. m, 4). Hic tuus est in senectute bona, provectseque setatis, et ple-
est, ait, alTectus, dominus meus, hunc utique nou nus dierum. Per quinarium exterior homo noster, ob
immerito prseelegi dominatui, tantopere pium, qui quinquesuos sensus accipitur. Septuagenarius septc-
et suam nos agriculturam eflicit, et nobis resisten- narium et denarium evidentius praefert in septena-
tibus atque superbe aversis precaturus ut redeamus B rio, qui numerus spiritualis est, et ex quatuor tri-
occurrit. Ad haee Rebecca cito pallium tollit, et se busque conslat, spiritus noster intelligi potest, qui
operit,- quia patientia licet sibi pro Deo multa pati quatuor principalibus virtutibus, et ratione, volun-
videatur, vereeundiae ornatum sumit, dum quae agit tate affeetuque praenhnet, et solus septiformi gratiae
nulla aestimat, et de praeteritis erubescit, unde et capessendae idoneus est; hunc seplenarium denario
insigniter hac ipsa humilitate ante Dei oculos se adjicimus,dum animum sacra? documento legis"
operit. Potest et per pallium quod inferius dilatatur imbuimus. Inde ergo ad centenarium qui transit, in
et superius angustatur, actualis et contemplaliva dexteram ferimur, id est ad contemplationem Dei,
v.ta accipi, quarum
ad curam proximi lata
altera quse initium perennis jam beatitudinis est, conscen-
est. altera ad Dei visionem acuitur. Narrat affeclus dimus. Hunc usque centenarium Abraham intelle-
lOO noster qua3 gessit Isaac, cum quidquid agendo, ctualis vivere quoque pacto saeculo potuit, sed in
vel contemplando eflicere videtur ad emerendam hoc constitutus deliciens cupiditatibus earum nego-
ccelestis gaudii gratiam reportat. tiiS obiil, cum plenus dicrum, sacrarum scilicet luce
Yeks. 07. —
Qui introduxit eam in tabernaculum multiplici scientiarum, et provectee xtatis, promotus
Sarse matris sux, et accepit uxorem, et in tantum sane altis gradibus sanctitatis in senectute, non qua
dilexit ut dolorem qui ex morte matris acciderat tem- inveteraveritinlerinimicosin terra aliena(Psa/. vi, 8;
peraret. Isaac Rebeccam in matris tabernaculum in- Baruch. m, 11), sed qua permaturuit religiosa; con-
ducit, cum coelestis gaudii desiderium patientiam versationis diuturnitale bona.
intra piae voluntatis ambitum, quae totius boni mater Vers. 9. — Congregatusque esi ad populum suum,
est, commilitaturam, et a se sanctis operibus
sibi et scpelicrunt eum Isaac et Ismael, ftlii sui in spelunca
fivundandain suscipit, et in tantum pro Deo jam se duplici, quse sita est in agro Ephron, etc. Isaac, et
pati laetatur, ut dolor poenitentise, qui ex defectu Ismael filii Abraham, sepeliunt in spelunca duplici,
olim ejusdem bonae voluntatis acciderat, nimii pro- cum et spes coelestis gaudii, el affectus jam Deo
cessu amoris certa spe veniae jam penitus leniretur. obediens non sibi quietis internae rationem gratia
contegunt, ut nec spelunca sensualitatis, nec etiam
CAPUT XXV. ipsius, quae molestior esse solet, imaginalitatis spi-
Vers. 1 . —
Abraham vero aliam duxit uxorem, no- ritum Deo intentum prodant, sed eidem servire a
mine Ccthuram. Cethura dicitur thimiama offerens, negotiiscurarum parcendo, fovendo consentiant:
vel copulata. Postquam Sara, voluntas scilicet, quae caetera superius tractata quaerantur. Sed antequam
princeps Abrahae, id est ralionis est, non quod ra- rj sepeliat,ad popidum suum congregatus ordinate satis
tioni principetur. sed quod ex ejus consortio princi- dicitur, nisi enim a sua dispersione intellectus ad
pium totius probitatis sit, postquam, inquam, haec sibi uniendam cogitalionum quasi vulgi multitudi-

saeculo occidit, fit Celhura, dum ita toto desiderii nem sese collegerit, nunquam sepulcrum illud quie-
ardore crematur, ut viia hominis, Deo per internum tem mentis attingit. (Vers. 11.) Et post obitum illius
individui amoris funlus copulata, ad Deutn omni bcnedixit Dominus lsaac filio ejus, qui habitabal juxta
odore sanctitalis confecta feratur (Vers. 5.) Dat puteum Viventis ct yidentis. Benedicit Dominus
Abraham cuncta qux possidet Isaac, quia quidquid Isaac ftlio post obitum Abralue, dum spei nostrae
intellectus in spirituali substantia foeneratur. totum spiritualis exuberantiam multiplicat, post-
laetitioe

ad coelestis laetitia lucra multiplicanda confertur. quam intellectus noster ex toto delicit in appetitu
(Vers. 6.) Filiis concubinarum largitur muncra, dum mundialis gloriae. Juxta putcum Viventis et Videntis
operibus rationabiliter quidem cceplis, sed minus habitat, cum interioris hominis gloriatio eum in quo
legiliiua humanae affeclionis admistione perfectis, est totius boni origo, ct unde haurimus totius spi-
non aelerna, sed temporariffi prosperitatis ascribit ritualitatis ac vitalitatis undas, observando omni
praemia. Et separavit, inquit, eos ab Isaac filio suo, diligentia confrequentat. Illi enim rei assidere sole-
1% V. GUIBERTI ABBATIS S. MARI.E DE NOVIGEXTO 197

mus, quam custodire, quaiiue frui cupimus; sic ergo A erat, quid necesse fuit concipere? Perrtxitque ut con-
juxta puteum habitat. suleret Dominum. Poslquam in conversionis primor-
Vers. 17. 18. — Anni vitse lsmacl centum triginla dio patientiae leges amplectimur, ipsam sterilem re-
septem. Deficiens mortuus est.et appositus ad populum perimus, quia etsi adversarios tolerat, his tamen
suum. Habitavit autem ab Hevila usque Sur, qux re- benigne obsequi arduum nimis putat. Necesseergo
spicit JEgyptum introeuntibus Assyrios BOfl coram ; est ut precemur Dominum quo tribuat Iiebeccx con-
cunctis fratribus suis obiit. Per septenarium lemporali- ceptum. Igitur exaudimur, etjam geminos fetus con-
tasaccipitur,quaeseptemdiebusevolvitur. Tricenarius cepimus, ut quos loleramus, sine scrupulo
scilicel,

ad Trinitatis pertinet dilectionem, per piorumoperum aliquo in gratiam admittamus, ct cum amaverimus
exsecutionem, sexics quini triginta complent. Sex dic- benefacere his etiam cum perseveraverint in malo,
bus fecitjopera sua Deus, sexta etiam creavithominem. ac deservire curemus; sed colliduntur in utero par-
Operum ergo senarius innuit perfectionem, quae vuli. quia immensa est congressio intra conscientiam
quinarii cxteriorum sensuum cohibeat inaequitatem. ista facere molientis animi. Dum enim videt obse-
Centenarius vero insinuat, quia dexter est, Dei con-
mens ipsa cur (juium ingrate ab inimico suscipi,
templationem. Quidquid itaque temporalitatis nobis talem diligat, indignatur sibi. Amare ergo, et non
inest, affectus noster verus Ismael expendai in Dei, B amari, obsequium praebere, sed despici, utrumque
non verbo, sed opere integro, dilectioncm, si vult graviter indignatur sibi, dum servitium non susce-
perfectum facere hominem, et Dei altingere visionis ptum internum conturbat amorem, et amor ipse
beatitudinem. numerus est annorum plenitudo,
Is nimisaegre patitur ofticii impensionem. Quid, inqnit,
scilicet clara virtutum. Unde congrue postmodum milii proderit hujus bon;e actionis concepisse affe-
dicitur appositus ad populum suum, dum post tot ctum, qui ad tam tristem conscientia* vergit effeclum?
elaritudines sanctitatis derelictis habitatoribus Ce- Sed petendum est intellectualitatis oraculum, ubi
dar, soluin jam suae superccelestis
patriae revera consulamus Dominum.
populo, concivibus suis apponi nunc desiderat, in re VfiRS. 23, 24, 25. —
Dux cnim gentes in utcro tuo
postea apponendus. Eabitavit autem ab Hevila usque sunt, duo populi ex ventre tuo dividentur, popu-
et

Sur, id est dominatus est motibus suis a principio lusque populum supcrabit, ct major serviet minori.
conversionis, in quo omnis creatura ingemiscendo Qui prior egressus est, rufus erat, et totus in morem
parturit usque adhuc et dolet (Ro7n. vm, 22): usque pellis Yocatumque est nomen ejus Esau.
hispidus.
Sur, id est usque ad spiritualis fortitudinis contra Protinus aiter egrediens plantam fratris tenebat manu,
omnia temperamenla robur. Quae tamen fortitudo et idcirco appellavit nomcn ejus Jacob. Dux gentcs

respicit /Egyptum, id est trihulationis coangustanlis patienti animae in conscientia; utero suut, carnis
tenebras, introeuntihus carnis affectibus Assyrios, id scilicet cogitatus, et spirituales rationis inotus, et

est aulicos, scilicet, imitari volentibus quosque cx ventre, id cst, humana fragilitate, duo gcnera
voluptati deditos. Aulas namque omnium esso novi- appetituum sibi invicem infensorum, conditione
mus voluptatum volutabra. In domibus plane regum corruptibilitatis statum praepediente con-
unitatis
sunt qui mollibus induuntur (Luc. vn, 23) : Hevila surgent, sed populus populum superat, majorquc mi-
interpretatur parturiens, vel dolens; Sur fortitudo; nori servit, dum animalitas quae primo in omni
yEgyptus tribulatio coangustans, vel tenebrx. Habitare homine regnat; prius enim, juxta Apostolum, quod
vero, pro eo quod est, dominari, in Scriptura po- animale, uemumque quod spirituale (l Cor. xv, 46),
nitur. Dum plane fortia quaelibet agimus, et de mundi spiritualitatis ut dignum est imperio subjugatur.
ohlectatione quasi de aulae introitu tentamur, ad Noli ergo, inquit, penes te turhari, si patientia*
jEgyptum moeroris quod totum
et tenebrarum, praemio vis coronari. Qui prior egreditur, rufus erat,
mundus est, attendere debemus. Assur autem dicitur quia is qui primitus in nobis apparet motus, ex pas-
aula. Coram cunctis fratribus obit, dum omnibus piis sione desideriorum veniens, quasi ex carnis, et san-
animi motibus a sua evagatione reversis, sibique ad rj guinis origine est, concupiscenlialiter tlammeus.
securandum praesentibus a forensi distraclione atque Is enim color et ignis, et sanguinis speciem habel,
negotio beate interit. Unde et superius primum de- unde et asstuni concupiscentiae cainalis signilicat.
fecisse, postmodum mortuus fuisse dicitur: nisi In morcm pcllis esl hispidus, dum asperitate inlluen-
enim Ismacl terrenae ex toto affectualitati deliciai, tium snperfluarumve cogitationum io*5 ac motuum
peccati cffectibus quomodo mori ad integrum queat? semper est horridus. Per pellem vero memoriam
Quae sequuntur (Vbrs. 18-22), alias jam dicta possumus intelligere, quae animalisjam mortui re-
sunt, cxceplo quod quadraginta annorum Isaac duxit praesentatio est: memoria er^ o nostrar
tol affluit

Rebeccam, per Decalogi videlicet implelionem, sum- incursibus suggestionum, quanta pellis quaelibet
mam Evangelii, quod quaternario signatur attingens dcnsitaie pilorum. Esau dicitur acervus lapidum;
ad patientiae amplexus, quod est perfectionis fasti- carnalitas itaque nostra acervus lapidnm voeatur,
gium devenit. Deprecatusque est Isaac Dominum diim pondus, et duritia spiritualium, corporaliumque
pro uxore sua, eo quod csset sterilis; qui exaudivit pestium indesinenter in illam congeritur, ut jam
cum, tt dcdit conceptum Rebcccx, scd collidebantur vix ad superna quaerenda levelur; sed protinus alter
in utero ijus parvuli. Qux ait : Si sic mihi futurum egreditur, qui plantam fratris manu teneal dum
 .

197 MORALIUM IN GENESIN LIB. VII. 198

spiritualis subsequitur zelus, qui plantam, id est A duritiae carnalis sentit emollit Esau de agro lussus

intenlionem pravi desiderii, quae quasi quidam linis venit, cum in terrenis fatigata negotiis animalitas

et cogitatus, et operis est, fortitudine rationis ever- nostra ad consciontiam spiritualia disquirentem se
tat.Jacob itaque, id est supplantatorcm patientia colligit. Coctio vero est rufa, ipse carnis, et sanguinis
hunc mater appella!, qui profecto quidquid mala passionumcoercitio fervida , ruborenim sanguineus,
praestolamur intentione subducat. Hoc est quod le- aut carnales aestus, autpeccatum signiticat. Da mihi,
gitur, Caro concupiscit adversus spiritum, et spiritus inquit, de coctione rufa, id est avara mihi excoque
adversns carnem (Gal. v, 17). Tempus partus, quod desideria, et inmeis me cupiditatibus lassabundum,
superius nos praeterierat, quo gemini in utero repe- vel ipsa famis pestiferae depulsione exsatura; ob hoc
riuntur, nil aliud convenieutius aeslimo quam ipsas namque Edom noster vocatur affectus, quia tcrrenis
tentationis molestias, quse quidem geminos edunt, indesinenter angustatur passionibus. Edom nempe
dum primum carnaliter titillant, postmodum ad ait, mihi
dicitur terrenus, vel sanguineus. Vende ,

subversionem nequitiae spiritum quasi pugilem vir- primogenita, ne seilicet ulterius in meis aliquem
tutis exsuscitant. Uterus autem, ipsa quo haec cele- moribus primatum privatae potestatis usurpa, sed
brantur eonscientiae invisibilitas est. regiae majestatis imperio cedens spiritualitatis te

Vers. 26, 27, 28. —

Sexagenarius erat Isaac, quando B sequi proiitere vestigia. Quid mihi, inquit, carnalis
nati sunt ei parvuli. Quibus adultis factus cst Esau vir aflectus, prodit contra rationem prava moliri ac

gnarus venandi, et homo ayricola. Jacob autem vir indigna dominia, cum nil mibi ex [hoc acquiram,
simplex habitabat in tabcrnaculis nisi mortis aeternae dispendia? (Vers. 33, 34:) Ait

lsaac amabat Esau, quod de venationibus ejus

eo Jacob : Jura ergo mihi. Juravit Esau, et vendidit pri-
vesceretur, et Rebecca Jacob. Nascuntur
diligcbat mogenita. Et sic acccpto panc et lentis edulio comedit,

nobis parvuli, cum ad plenum in praeliis vitiorum et bibit et abiit, parvipcndens quod primogenita vendi-
exercitatae carnalia ac spiritualia quaeque palent derit. Jurat Esau vendendo primogcnita, dum ad jus
discretioni nostrae. Isaac sexagenario nascuntur, cum rectitudinemque se confert carnis appetilus, accepto
spei nostrae per integra perfecti hominis opera, quod spiritualis libertatis pretio, subter rationis sese man-
sexagenario signatur, supernis gaudiis jam intentae cipando regimina. Panem ergo tunc accipit, et lentis

utiliter temperamenta ad probationis scilicet

haec edulium, cum post avaritia? famem pane cbaritatis
gloriam suboriuntur. Parvuli tunc adolent, cumtepor reficitur, et passionum carnalium, quae lentis rubore
suggestionis ad calorem nimiae prorumpit invectionis: signanlur, consumptione saginatur. Comedit itaque,
sed tamen si carnalitas fervet, spiritualis necesse r id est forti quidquid in se noxie durum est discr.-
est impetus ut contra ardentius ardere nunquam tionis atterit dente; bibit, poculo scilicet spiritualis

cesset. Parvuli sane alter bonus, malus alter, et gratiae; abit, virtute utique proficit, et primetum
uterque, si velimus, bonus. Unde et Esau, vir licet nequitiae spirituali 'servitia postponit.
gnarus venandi sit, homoque agricola, tamen ab Isaac
diligitur, quod de ejus venationibus vesccretur;
eo
103 CAPUT XXVI.
venator multo suo actu nil aliud quam carnem quae- Vsns. 1,2. — Orta antem fame super terram, post
rit. Agricola, cum lerram exerceat, frueiem tamen eam Abrahx, abiit
stcrilitatem quse acciderat in diebus
cxigit. Esau itaque, id est carnis aflectus sola cor- ad Abimclech regem Palxstinorum in Gerara. Appa-
poris desideria quaerit, sed tamen instar et ipse ruitque ei Dominus, et ait Ve descendas in sEgy-:

agricolae cum carnis terram multis agat laboribus, ptum. Fames super terram \post stcrilitatem diebus
magnos rationis nostrae ad superna respeclanti et ad Abrahse factam oritur, cum divinae sapor dulcedinis
ista pugnanti magnae saturitatis ingerit gustus ex ad deprimendam terrenitatis nostrae superbiam ex
victoriarum proventibus. Jacob vir simplex domi ha- victoria intumescentis viliorum menti subtrahitur,
bilat, quem Rebecca vel ipsa amat, dum animus post illam sterilitatem, quam primum ante concus-
simplicitati, id est unitati mentis uni vacare, unum pj sionem eonscientia? Abrahae, hoc est intellectui
gaudens cogitare intendit, et domi habitans, con- privatim infecundus factus est insipibusque panis
scientiae utique imperans, a patientia humanitus vitae. Prius enim a Dei verbi gustu ratio torpet,
diligitur, quae quasi muliebriter de propria quiete postmodum ex ipsa inedia graviter conscientia
laetatur, dum Jacob simpliciter stabilito, nullo tur- languet; diebus, id est intellectibus Abrahse, scilicet
bine interius propulsatus, dum minus providet quae- ralionis hac nocte ad Abimelcch
tabentibus. Isaac
nam ex tentatione nascatur.
utilitas regem in Gerara vadit, quia mens, superno quidem
Vers. 29, 30, 31. —
Coxit autem Jacob pulmcntum; gaudio intenta, ad Pairis sui regnum, quod est
ad quem cum venisset Esau de agro lassus, ait Da : mundus, excedit, ubidum gaudere nititur, diabolum
mihi de coclione hac rufa, quia oppido lassus sum. qui pater mundi amatorum est, regem advenarum,
Quam ob causam vocatum est nomen ejus Edom. scilicet peregrinalioncm hujus saeculi pro patria
Vende mihi primogenita tua, inquit. Cui Esau En : amantium, et perhocadse propinquaniium reperit.
morior quid mihi proderunt primogenita ? Jacob
; Abimelech, patris mci regnum; Gerara dicitur ad-
pulmentum coquit. dum spiritualis vigor scientia? vena appropinquans. Apparet ei Dominus, dum er-
aliquis, et divinae foco charitatis quidquid apud se rorem animae oculis detegit intellectns. \'e descen-
199 V. GUIBERTI ABIUTIS S. MARI.E I)E NOVIGENTO 200

dat in Mgyptum, ne deflaas videlicet ad conformi- A virtutibus. vel ab ipsis rationis motibus, locnm sibi
tatom saecularium sed quiesce in terra, quam dixero intraeamdem conscientiam viriliter adhuc vindican-
tibi; (Vers. 3.) et peregrinare in ea. A labore et tibus. discutitur super statu voluntatis, suae, sed
onere saecularis negotii in solido humilitatis te sororemsuam esse respondet, dum non intellectuali
deprimens consopire, oec habeas bic mauentem judicio, ac si maritali imperio, sed pro liberae po-
civitatem, sed futuram pereginus inquire (Hebr. testatis arbitrio voluntatem ipsam agere effectu
se

xni); oneratos sane et laborantes voco ut quiescant. magis quam voce perbibet, dum tentationnm moli-
etdiscant quia mitis sum, et humilis corde [Matth. bus obrui veretur, si resistere pravae cuiquam li-

XI, 29). Tibi enim et semini tuo dnbo universas re- centiae paret : Sic mentis speciem aliquos inter
giones has, bonae scilicet tuae merito voluntatis, et molestias servare taedet. Ibidem moranti dies plu-
operi tuo quod in spem frugis aeternae hic seminas, rimi pertranseunt, eum cuiquam jintepescenti mul-
dabo cunctos corporis tui sensus possidendos, et tarum intelligentiarum ratiocinationes, et virlulura
rationis jure premendos. Hae suni enim, qtiae in recordationes, ac si quaedara dierum se altera posl
Evangelio bene fenerantibus attribuuntur civitales alteram ingerunt claritates Abimelech prospicit per
(Luc. xix, 17, 19), et in psalmo lutvra domus appel- fenestram, cum saecularis quilibet ad patris diaboli
B attinens regnum, spiritualis cnjuspiam statum ri-
lantur (Psal. cxxvn, 3), universae videlicet corporis
nostri partes. matur per fentstram, id est per exteriorem sensuum
Vers. 4. — Complens juramentum quod spopondi habitudinem. Jocantem cum uxore sua Rebecca
Abraham patri tuo. Et multiplicabo semen tuiim videt, cum voluntate ad jus uxorium rationi sub-
sirut stellas cceli, id est perficiam quidquid illud jecta, non ad i©4 saeculi lasciviam, sed inter ad-

est scientiae ac rectitudinis, quod certo certius in- versa conjicit desideranter velle gaudere ad pa-
servit scienliae intellectualitatis, quae tibi patrocina- tientiam. Hunc talia molientem ille forsitan saecu-
tur, et opera tua vel certe iniernam gratiam, de qua laris aggreditur, et de re divina propria? voluntatis
velut e semine proserpunt eadem opera sicut, id est infrenatione causatur : Si, inquit, rationabiliter
utpote, stellas, virtutes scilicet, quae et coelo mentis motibus principari decreveras, cur te
tuis fluxis

tuae infulgeant, et terrae, peccatoribus, videlicet quasi effrenem et liberum aperto operum tepore
quibusque lumen exempli proebeant. Daboque poste- monstrabas? Timui, ait, ne molestiis impugna-
ris tuis universas regioncs has, hoc est impassibilitati, tionum interiinerer, si refragari cogitationum turb.v
et incorruptibilitati tuae quae post id quod nunc est conarer: humanum ergo habeatur timuisse, sed
in regeueratione tibi nascitura sunt, dabo omnes P divinum jam sit vires contra vanitatem saeculi re-
beate obtinendas carnis et animae distinctiones. Et sumpsisse. (Vers. 10.) Quare, ait Abimelech, impo-
benedicentur in semine tuo omncs gentes terrse, in suisti nobis? Potuit coire quispiam dc populo cum
spirituali scilicet, qua interius ungeris gratia, mul- uxore tua, ct induxeras super nos grande peccatum.
tiplicabuntur quasi ex vero semine omnes corporeae Sunt aliqui saeculares, et pene omnes, qui, cum
ad cultum pietatis actiones. (Vers. 5.) Eo quod viros religiosos aliquantisper quibuslibet titubare
obcdierit Abraham. spiritus videlicet tuus, voci mcw, collegerint signis, dure adraodum reprehendant. Tu,
id est suggestioni internae, et cxremonias legesque inquiunt, qui sanctitatis speculum nobis fore debue-
servaverit, per abstinentiam plane malorum, bonorum ras, offendiculi materias bene volentibus quare ini-

observantiam attigerit. Caeremoniae nempe a ca- ponebas, dum voluntati tuae, quam conjugis instar
rcndo quasi carimoniae dicitur, quod illicitis ad subesse decuerat, absque jugo abire sinens frena
Dei legum custotliam carere aequanimiter patiamur. laxas, exemplo remissionis tuae eamdem qua volun-
Vers. 6, 7, 8, 0. —
Mansit itaque Isaac in Ge- tas tua impudica jam ruit lasciviae ct erroris fo-

rara. Qui cum interrogaretur a viris loci illius su- veam, aliquis rudis et inscius praecipitari posset, el
per uxore sua, respondit Soror mea est. Timucrat
: ex te tota peccati massa in nos rueret. Praecepitquc
enhn confiteri quod sua esset conjux, ne forte interfi,- D omnio populo : (Vers. ii.) Qui tctigerit, inquit, ho-

cerent cum propter illius pulchritudinem. Cumque minis istius uxorem, morte morietur. Postquam quasi
pertransissent dies plurimi, ibidemque moraretur, ex amore justitiae correxisse justum peccator videbi-
prospiciens Abimelech per fenestram, vidit eum jocan- tur, idem ubique gentium, si poterit, divulgare sub

tem cum Rebecca uxore sua. Et accersito ait Per- : eodem typo conabitur, utexhocejus oequitia pallie-
spicuum est quod uxor tua sit. Cur mcntitus cs — tur. Ac si diceret Vir iste apud vos pro sanctitatis
:

cam sororcm tuam csse? Timui, inquit, ne morerer simulacro ceiebratur, sed sciatis crimen maximum
propter eam. Si Abimelech, mei regnum, dia-
palris illura incurrere qui ejus malevolentiae confederabitur.
boli videlicet, quod sunt omnes amatores niiiiitli, Vers. 12, 13, 14. — Sevit autem Isaac in ilhi

unili' el ipsum regnum Gerara, id est colonum cji- teira, et invenit in ipso anno centuplum. Ihncdixit-
ciens, dicitur, quia conformitas talitiin a ciiltu pro- que ei Dominus. Et locupletatus est homo, et ibat

priffl mentis in negligentiae errorem bominem eji- proficiens donec magnus vchcmin-
atque succrescens,
cit, Jsaacibimanet, dum in Baecularis gaudii contuitu tcr cjfvctus Habuit quoque posst tsionvm ovium,
est.

in' qs pridem ccelesti intenta torpida jacet. A viris et armentorum, et familiae plurimum. ln illa 3ua
loci illius interrogatur supcr uxurc cum a quibuslibet terrenitate Isaac sert>»f,dum, de sseculari ad gaudium
201 MORALIUM IN GENESIN LIB. VII. 202

coeleste aninia resipiscens, boni operis semine hu- A Abraham moritur, cum intellectus a Deo dirimitur ;

manitatis casum contegit. Annus cujuspiam boni alii putei, quos obstrusos Isaac fodit, Dei cognitio
perfectio intelligitur. Uti enim annus diebus, sic scienliaque quarumque virtutum, e quibus vitalem
quaeque virtus cogilationum, locutionum, operum- sumimus undam, intelliguntur, qui per rationis
que piorum fulget adnisibus in hac itaque virtu- : defectum a daemonibus obice terrenilatis opplentur,
tum plenitudine ccntuplum invenit, dum a?ternae sed ad superna gaudia aniino respirante, spirituali-
remunerationis summam jam mente praesaga ex- bus studiis, qui rationi, lO» vero scilicet Abrahae,
spectatam fideliter colligit. Benedicitur itaque spiri- inserviunt, exhausti, discretionis sedulae cura de-
tuali scilicet substantia augmentatur, locupietatur, plentur : hos iisdem nominibus, quibus et ante pater
sed tamen, ut sme semper fragilitatis meminerit, appellat, dum in tantum sanctitatis apud Deuin et
homo dicitur. Pro/iciens ergo virtute, atque succres- homines opinione sese insigniens magnificat, quan-
cens spe it, id est bravium
desiderio tum subtilitas ipsius rationis fieri debere dictat. In
lenditur ad
vocationis supernae (Philip. donec infimas torrente zulem fodiinus, cum transibili tatem hujus tem-
111, 14),
evincat cupiditates sanctitatis magnitudine. Habet poralitatisdiscutimus, ibique aquam vivam invenimus,
possessionem ovium et armentorum, dum et actua- quia, mundi perpendendo excursum, fontem aquae sa-
lium et contemplativorum bonorum sine laudis hu- " lientis in vitam aeternam [Joan. iv, 14) suificere no-
manae participatione obtinet multiplicitatem. Oves bis ad gloriam contempto praesentium fluxu videmus.
lanigerae et simplices cum sint, humilem beneti- Vers. 20, 21, 22. — Sed et ibi jurgium fuit pastorum
centiae signant actum. Armenta, fortia religionis Gerarx adversum pastores Jsaac, dicentium No- :

opera, quae et contemplalorcs sublevant ad divina stra est aqua. Quamobrem nomen putei, ex eo quod
videnda viros, accipimus. Familia a famulando dici- acciderat, vocavit Calumniam. Foderunt et alium, et
tur; familix itaque habet, plurimum, qui quantum- pro illo quoquc rixati sunt, appellavitque eum lnimi-
cunque culmen attigerit virtutum, turbam tamen citias. Profectus inde fodit alium puteum pro quo
(licet, velint nolint, ratioui famulentur) patitur cogi- non conlenderunt . Pastores Gerarae sensus accipimus
tationum. carnis nostrae, qui nos sorbitiunculis saecularis pa-
Vers. 15, 16, 17. — Ob hoc invidentes Palxstini, scunt lasciviaa. Pastores Isaac, motus sunt contem-
omnes puteos ,
quos foderant servi patris sui Abraham plativi, qui defectiones spirituali alimento reficiunt
illo tempore obstruserunt, implentcs humo in tantum animi. Carnalia ergo adversus spiritualia jurgant,
ut ipse Abimclech dicerct ad Isaac Recede a nobis, : dicunt quod nostra est aqua, dum suadetur ab his
quoniam potentior nostri factus es valde. Et ille dis- „ quod saecularis spirituali omnino praemineat scien-
cedens ut venirct ad torrenlem Gcrarx, habitaretque lia, cujus in promptu est gloria. Nomenque putei ex

ibi, Palaestini, qui et Philistluei, qui potione, id est eventu vocat Calumniam, dum ex ea intelligentia,
superfluo hauslu superbioe cadenles, scilicet daemo- quae cx torrente discusso colligitur, insignis contra
nes intelligunlur, ob divinae nobis gratia; uber- pastores Gerarae calumnia interioris hominis nun-
talem invidentes, puteos capacitatis ac inlelligentire, quam desitura movetur. Alter, qui foditur puleus,
quos memoria, voluntas, et afieclus ct caateri inte- sacrae praedicationis intelligitur virtus, quae, viros
riores motus animae servi profecto rationis detractis ex torrentis defossione et potu vitalis aquae sumens,
inertiae ruderibus, paraverant, terrenae cogitationis tanto puriusaliispropinatquantofontiviciniusinstat:
humo obruunt, et foramen, quo aquarum viventium pro hoc quoque rixantur, quia bene loquentibus pro-
profunditas attingitur, subtilitatem scilicet ingenii priaj aclionis infirmitas si aliqua sit illico objicitur.
curarum molibus obstruunt. In tantum livor daemo- Appellat hunc inimicitias, nec incongrue, quia,
num excandescit, ut per Abimelech, iniquum videli- juxta poetam, hoc lempore « odium parit veritas
cet quempiam ad diaboli patris malorum regnum (Ter. Andr. I, 41). » Unde necesse est ut inde
pertinentem, religioso alicui aperte dicant : Recede proticiscatur, id est, ad meliorem vitae statum pro-
a nobis, quia potentior nostri factus es valde, id est, D moveatur, et puteum fodiat, egestis scilicet ab
si excellentia vitae nos exsuperas, inter nos, qui animo terrenis affeciibus, non in superficie cogita-
saeculo adhuc deservimus, ne appareas, sed procul tionis, imaginationis, aut foraslicae visionis, sed in
a nobis et egregie vive ut simulas. Torrens Gerarx, intimo intelligibilitatis purissimum vivendi fon-
volubilitas, et humanae vitae, scilicet
impetus est tem requirat. Ordo enim nostrae actionis ex in-
propinquantis advenae ad terminum peregrinationis ternae vena progreditur propositionis, unde exempla
suae. Quo ergo magis pius aliquis molestatur a cu- aliis prolluunt eruditionis: prius ergo puteus do-
pidis mundialis gloriae, eo amplius concitatur ad ctrinae, postmodum foditur operationis just;:',
considerationem labilitatis terrenae, et in hoc pro- qui omnino jam caret contentione, quia tales
spectu statummentis suae.
iigit praecipuam reverentiam solent habere, quibus nil
Vers. 18,19. —
Rursumque fodit alios puteos, homines possunt objicere: prius, inquam, Ani-
quos foderant servi patiis sui Abraham, et quos olim ma namque laborantis, juxta Salomonem, labo-
illo mortuo obstruserant Philistkiim ; appellavitque rat sibi, quia compulit eum os suum (Prov. xvi, 26).
eos iisdem nominibus, quibus ante vocavcrat. Fode- Propter oflicium sane pnodicationis, ne praedicans
runtque in torrente, et repcrerunt aquam vivam. reprubus inveniatur, extendi ndmodum solot exer-

Patrol. CLVI.
203 V. GLTBERTI ABBATIS S. MARLE DE NOVIGEINTO •204

citiuin piae operationis. Et contra : Abscondit, in- A Vidimus, inquiunt, tecum Dominum. Geraris
esse
quit, piger manum suam sub ascella, nec ad os suum dicitur, cornupeta eorum, quo intelligitur no-
in
applicat eam (Prov. xix, 24). Unde et vocavit nomen cendi appetitus, haud dubium quin dajmonum.
illius Latitudo, dicens : Nmic dilatavit jios Dominus, Hinc ergo, ex impetu scilicet suae malevolentiae ad
et fecit crescere super terram. Si latitudo charitas altare quod principalis locus est, veniunt Abimelech,
appellatur, charitas profecto maxima est et in qui dicitur pater mcus rex, vel regnum patris mei,
verbo pro salute proximi laborare, et vitam, ut in quo accipitur superbia, cui potissimum diabolus
verbo competat, sagaciter ordinare, ut ei aliis imperat, utpote omnes filios superbiae
rex super
valeat exemplo prodesse. Aliter : Solet nempe in (Job xli, 25), et Ocozath, de quo nescimus qui
Evangelio desudantibus Deus mira gratia quo am- fuerit, attamen complicem ejus non dubitamus, in
plius insistunt dilatare intellectum ad sacri eloquii quo non absurde intelligitur invidia, superbiae vide-
dignoscenda ac eloquenter enubilandamysteria. Non licet filia unde et tenens, vel compreheniens inter-
dicit Dilatavit me Dominus, sed nos pluraliter,
: pretatur, quia cor, quod comprehenderit, sic te-
quia quidquid vel in doctrina, vel in virtutis studio neat ut diflicile renitescat. Hinc in alia translatione
propagationis vir quisque pius assequitur, hoc non pronubus Abiinelech dicitur, quia superbia gaudiis
magis pru sua quam proximi utilitate a Deo sibi luxuriante carnalibus, livor ejus intemperantiis
dari arbitratur. Facit nos Deus super terram cre- quasi qnidam pronuba, id est supplementuni ne-
scere, cum aut super corporis desideria spiritu nos quitiae comitatur dux militum, inanis
; et Phicol
excellere, aut super terram, id est Christum, qui gloria, totius perversitalis lirmamentum, qui inter-
omnes alit fundatos, facit virtutibuseminere. pretatur os omnium, quia in laudis humanae praeci-
Vers. 23, 24. —
Ascendit autem ex illo loco in pue delectetur aura haec, inquam, tria, id est su-
;

Bersabee, ubi apparuit ei Dominus in ipsa nocte Ego : perbia, invidia, inanis gloria homini terrena re-
sum, inquit, Deus patris tui. Xoli timere, quia tecum spuenti et amanti coelestia, speciali insecutione se
sum. Bersabee dicitur puteus saturitatis, vel puteus ingerunt, et tanto perniciosius quanto consulendi
quintus. Puteus autem saturitatis plenitudo est con- gratia sub amicorum nomine devotius. Respondet
templativae refectionis, et quintus est, quia quater- tamen Isaac, eosque praevenit, ac si diceret Quis :

narium totius temporalitatis dignitate transcendit. mihi conventus vobiscum, cum nil in vobis aliud
Dicitur etiam a quibusdam quod verum est, non quam lethale animae meae virus compererim, et
puteus quintus, sed septimus, bene resonat, quia et sola vestra exsecrabilitas suo horrore ab ambitu
sapientia spiritualium donorum septimus gradus est, sajculi me expulerit? Vidimus tecum, mquiunt,
P
ubi plenitudo vitae ac gloriae est, quia Deus sapien- ipsa operis evidentia Deum esse. Et cum spirituali
tia est. Ex illo igitur loco, praedicta scilicet ampli- praecellas, omni temporali es dignus honore, quod
tudine charitatis, non nisi in quo recte statur ad multos obtinere cernis indebite, cum tuae religionis
Bersabee, id est haustum divinas visionis ascenditur. favor diffundatur ubique. Attende ergo quod tibi
Ibi in ipsa speculi, et aenigmatis obscuritate monet prodesse cupimus, ne renuas impendere aures bene
nos Deus non debere timere, ipse qui Abraham, consulentibus, perpende quod tibi nunquam damno
intellectum sciiicet nostrum, sua jam implevit co- fuimus, nec imminuimus, imo
tuas prosperitates
gnitione, nobis aderit in seminis, id est gratiae multiplici laude pollentem nunc usque vigere per-
multiplieatione, ad se contuendum non in nubilo, misimus. Foedus itaque nostrum ne respuas, cum
sed aperte. (Veus. 25.) Itaque wdificavit ibi altarc, Deo multiplicante te augeri sentias, si monitis ac-
et iuvocato ibi nomine Domini extcndit tabernacu- quiescas; lnec iTquipollenter dicta sensui eorum
tum, prxcepitquc scrvis suis ut fodercnt puteum. consonant.
Altare ibi aedificamus, cum quanto magis Deum co- Vers. 30, 31, 32, 33. —
Fecit ergo eis convicium,
gnoscimus, tanto fortiorem bene agendi voluntatem et, post cibum ct potum, surgentes mane juraverunt
semper meliorem avidi, sine qua omnis virtus an- D sibi mutuo. Dimisitque cos pacifice Isaac in locum
gusta est, constabiliendo, hinc inde collatis virtu- suum. Eccc autem vcncrunt in ipso die servi Isaac
libus ad Deum erigimus : unde ct invocato Dei no- annuntiantes ci dc putco quem fodcrant, atque dicen-
rninc dicitur extendisse tabernuculum, dum non ad tcs Invcnimus aquam. Unde appellavit eum, Abun-
:

sui ipsius opinionem, sed ad Dei solius laudem ope- dantium. Tribus illis convivium Isaac facit, cum
rum elfectibus bonae exerit voluntatis appetitum ad ipsas vitiorum adulationes ratiocinationibus quibus-
Dei militiam exsequendum. Hoc eniin signat taber- dam auget, et nulrit. Post cibum el |potum surgunt,
naculum, praecipit servis ut fodiant puteum, «'11111 cuni post fercula temporalis gloriae, quaa potibus
interioribus exlerioribusque IOC suis indicit moti- irrigantur consilii rationis humanaB, elevantur in
bus, ut scrutentur, quanti valeat gustare praesentia- spem ainbitionis explendae. Mane sibi mutuo jurant,
liler, sitanti valet aenigmata speculari Deum. duni iu ipso prosperitatis arrisu sese lidelis aniina
Vr.its. 26, 27, 28. — Ad qucm locum vcnissent et vitium confoederant. Manc sive aurora, et
de Geraris Abimelech, ct Ocozath amici ejus, et Phi- etiam dies pro secundis rebus ponuntur, ut est in
col dux militum, iocutus cst eis lsaac : Quid venistis Job : Si subito apparuerit aurora, arbitrantur um-
ud me homincm quern odistis, ct expulistis a vobis ? bram rnortis (Job xxiv, 17). In locum suum eos
 ;

20b MORALIUM 1N GENESIN LIB. VII. 206

pacifice dimittit, dum per affectus vanitatem eva- A CAPUT XXVII.

gari ea sine ulla spiritus objurgatione permittit, sed Veks. 1, 2, 3. — Senuit autem Isauc, et caliga-

in ipsa die, quae ad pacem sibi, piae cogitalionis verunt oculi ejus, et videre non poterat. Vocavitque
motus, qui rationi inserviunt, interieri homini|sug- Esau fdium suum mujorem, et dixit ei : Fili mi.
gerunt se invenisse aquam, se Dei aliquam gustasse Adsum, inquit. Cui pater. Vides quod senuerim, et

notiliam. Unde et appellat Abundantiam, quia a iynorem diem mortis mex. Sume arma tua, phare-
temporalium appetitu se revocat ad divinae perpe- tram et arcum, et egredere foras. Isaac senectus,
tuitatis exuberantiam. Et nomen urbi impositum est, aniinae est a spirituali robore defectus. Oculi ejus
Bersabee usque in prsesentem diem. Urbs ista super- caligant, cum ejus mentis aciem a Deo desideria
coelestis Eeclesiae frequentia est, quae vitae fonte prava reverberant. Postquam ergo ingenium ab
nutritur, ubi lumen in lumine, et diesde die videtur interna visione cessat, in affectum cordis, juxta
{Psal. xxxv, 10). Bersabee sibi nomen imponitur, psalmum, illico necesse est transeat (Psal. lxxxii, 7),
quia excandescens avaritiae, vel cujuslibet vitii silis unde et majorem non dignitale, sed quadam tem-
in hoc saeculo per contemplationem hujus fontis poralis usus primaevitate, filium ipsum, scilicet

aterna saturitate extinguitur, in futuro tota salva mi? Ac si dicat Cum natu-
alfectum advocat, Fili :

torum pars ejus sola infusione beata efficitur. Is ° raliter ;ex me prodeas, non est absurdum, si meis
enim puteus Uei scilicet notitia, pertingit usque in votis inservias. Vides quod ab amore superno defe-
iliam diem indefectivam pnesentialiter videndam, cerim, et diem, id est intelligentiam hujus a Deo
quae una melior est in atriis suis, quam millia dic- mihi illalae defectionis ignorem. Sume ergo phare-
rum (Psal. lxxxiii, 11). tram consilii, ubi sagittarum, id est sententiarum
Vers. 34, 3o. — Esau vero quadragenarius duxit copiam congeras, et arcum callidae et insidiosae

uxores, Judith filiam Beeri Hethxi, et Basemath operationis, quo conceptas dolositates cxcludas, et
filiam Elon ejusdem lozi; quse ambx offenderant ani- his armatus cgredere foras, interioram utique ne-
mum lsaac et Rebeccx. Esau qui interpretatur fru- gligens forenses exerce curas; sccundum hoc pecca-
stra, inferiorem nostri partem, carnalem scilicet tores, in Psalmis : Intenderunt urcum, paravcrunt
signat affectum, vanitati inlentum. Qui quadragena- sugittas in pharetra (Psal. x, 2), ut scilicet pravi
rius, id est teinporalitati qua quaternario signatur motus directas perimant rationes. Cumque venatu
addictus, duxit uxores, lascivia, mundialis cupidi- aliquid upprehenderis; (VeRS. 4) fac mihi inde pul-
tatis; Judith laudans vel confitens; Beeri putei ; mc nosti, et affer ut comedam, ct
He- mentum, sicut velle

thaeus dicitur stupens. Confessio, et laus, quae anima mea, antequam moriar. Vena-
Deo benedicat tibi
c
sola saeculi prosperitate refertur, filia est, fluxa tum vadens anima ahquid apprehendit, cum carna-
videlicet, nil dignum virtute gerens, et filia puteo- lia bona quaerens quidpiam sibi competens desiderii

rum, id est concupiscentiarum carnalium, quia ex retibus astringit. Inde pulmentum facit, cum idem
gaudio obscurissimae delectationis emergit. Confite- concupiscentiae igne coquens in voluptatis totum
tur enim pro nullo aternitatis amore, sed quia ad mollitiem trahil; quidquid enim aut laboriose, aut
praesens beneficeris ei. Et lalis confessio, dum suaviter exercetur in saculo, finem suae intentionis
quasi devotos se Deo arbiirantur, in reprobi sensus aliquam voluptatem habet. Affer, inquit, sicut velle
eos mittit stuporem, ut libere sibi videantur posse me nosti, ut comedam, id est sicut humanum dele-
omnis vitii exercere fetorem. Basemath, innominibus, ctari conjicis quaque re afTectum, sic mihi infer,

sive delinquens, vel deposita interpretatur, in quo unde meum nutrire debeam appetitum, ut anuna
intelligitur superbia, quae valde gloriatur in l©3 me.a tibi benedicat, antequam moriar, id est ut ani-
nominum celebrationibus. Nomen enim in Scriptura malitas mea tibi multipliciter insistat augendo,
usitate pro fama ponitur. Quse dum sese inaniter priusquam superveniente aliqua poenitudine saeculari

extollendo delinquit, ad aeternae depositionis casum gloriae interimar.

tendit. Elom autem dicitur regio campestris, vel D Vers. 5, 6. — Quod cum audisset Rebecca, et ille

Regio latitudinem vita1 saecularis innuit

quercus. abisset in agrum, ut jussionem patris expleret, dixit
campus incultibilitatem mentis ostendit. Quercus Jacob filio suo. Ratione igitur ad mundanum deflexa
cujus fructus porcos pascit, operarios nequitiae qui- affectum, patientia scilicet Rebecca, quam amissio
bus daemones aggratulantur portendit. Filia ergo jam praeteritorum exterret laborum, spiritualem
talium superbia, ex malis pessima nata parentibus revocat appetitum, qui in terrenum jam evagans
Esau, id est affectualitati jungitur, quae et ejusdem qua'Stum, supplantet cupiditatis vitium. Intellexi,
loci, id est prava secundum errores amplitudinis, inquit, intellectum, qui libi patrocinari debuerat,
agrestis et inaccurati peccatoris, perversi et a dae- cum affectualitate agentem de carnalium cotnmercio
monibus amali operis dicitur. Is affectus cum in rerum, sed tuum ne respuas aitribuere coelestium
saecularibus libere per ista diffluat in Isaac, id est spei desiderium ac studium. (Vkbs. 7.) Perge ad
in anima de superccelesti gaudio cogitanti, rationem gregem, affer mihi duos haedcs optimos, ut facium ex
cam in talia se paulisper fiectit, graviter irritat, et cis escas patri tuu, quibus libentcr vescitur. Ad gregem

conanteni resistere motibus Rebeccam, id est pa- pergimus, cum virtutum multiplieitaii intendimus;
tientiam acerrime vexat. duos hxdos optimos offcrimus, cum et noslra, et
207 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARI.E DE NOVIGENTO 208

eorum quos peccare facimus mala poenitentia nimium A Jacob videlicet, circundamus. Hxdorum pelliculis
Deo grata lugemus, eademque debita bumilitate ohvolvit manus, cum perpetratorum malurum me-
confitemur; haedus namque peccatorem signilicat. niuriis futurum a lapsu siinili munit opus. Colli

Nescio utrum hoc opere dixerim, viderit

alias in nuda protegit, cuin verbi ac cogitationis propriaj
prudens lector Isaianum illud a Domino dictum huic immunita jugi humilitatis, et erroris pristini recor-
loco couvenire : Si faerint, inquit, peccata vestra ut datione defendit. Ea namque quae cogitamus per
coccinum, et rursum, ut vermiculus Jsai. 1, 18); et collum verba edimus, unde et pro utroque ponimus.
quod nix ad coccinum, et ad vermiculum lana, sub Palmentum dat, dum menlem ab omni sanguinis,
optima horum duuni sigiiwcatione refertur. Inde id est peccati humore atquc duritia igne desiderii
facit Rebecca escas, qiubus Ubenter pater vescitur, spiritualis emollit et siccat. Gonsequenter postmo-
cum patiens jam tenlationum suarum ex materia dum panes tradit quos coxerat, cum inlirmitatem
poenitentia3 , et alias virtutes conlicit, quibus quasi conversionis ad soliditatem sancta? conversationis,
condimentis rationis sibi patrocinium mutat et illi- per charitaiis divinae ardorem quasi farinam, ad pa-
cit. (Vers. 10.) Quas cum intuleris, inquit, benedicat nis fortitudinem animo observandam proponit. Haec
tibi, antequam moriatur, id est cum vires ex virtute omnia patientia facit, dum inter murmur earnalium
receperit, antequam defectum cujuspiam lapsus " motuum studio religionis insistit; his patrem
re- illatis

incidat, prseveniet te aequirendo divinae gratiam vocat, his enim virtutum operibus necesse est ut
multiplicationis. ratio paterne provideat. Quo obaudiente et affectum
Vers. II, 12, 13, 14. — Xosti quod Esau frater ac si iu lilios porrigente, dicit Jacob, spiritualis
meus homo pilosus sit, et ego lenis. Si attrectaverit scilicet appetitus : (Vers. 19.) Ego sum Esau pri-
pater meus, et senserit, timeo ne putet sibi voluisse mogenitus tuus; feci sicut prxccpisti mihi, id est, si

illudere, et inducat supcr me maledictioncm pro bene- quaeras quem ine prolitear, me afTeetualiter et se-
dictione. ln me sit, ait, ista maledictio, fili mi, tan- cundum corporis sensus vixisse protestor, quae pri-
tum audi voccm mcam : Perge, affer quse dixi. Abiit, mseva hominis \ita est, carnalitatem non difliteor

et attulit, dcditque matri. Esau, inquit, id est car- meam, uti le docere cognosco. Surge ergo ad defen-
nalis affectus, tot ;esluum corporalium setis cum sit sionem teneritudinis niea?, scde ad exhibitionem
horridus, et hispidus, qui 108 dicitur frater mcus, discretionis judiciaria1 , et de venatione mea comede,
quia ex eadem mente sumus, et ego, utpole divina? de omnimoda scilicet carnalitatum consumptione
tranquillitati innixius, naturaliter lenis et placidus. reficere, ut benedicat mihi anima tua, id est vita
Si intellectus, quem patrem prosequor, et cui bene tua augmentum mihi spirituale Anima
attribuat.
gerendoruni cura incumbit, tot passionum suborien- plane pro vita poni solet, ut est : Qui amat animam
lium asperitatem praesenscrit, .vereor ne ludibrio et suam, perdct eam (Joan. xn, 25). Vitam aulem, vilae

levitati tam ardua voluisse appetere, et

ascribat dicimus qualitatem.
totum hoc milii potius ad deleriorem vergat defe- Vers. 20. —
Quomodo, inquit Isaac, invenire tam
17

clum, quain ad aliquem vila3 profeclum. Solet enim cilo potuisti ! voluntas, ait, Dei fuit, ut cito mifii
ccppti boni desperatio in deterius semper relabi. occurreret quod volebam. Miratur aliquoties ipsa ratio
Ego, ait palientia maier, maledictionis, defectus tam subito spiritum ex tanta obdnratione sibi eom-
scilicet hujus, si quae sit, niolestias fastidiumque punctionis infundi, sed eadem per appetitum pietatis
feram, tantum perge pielatis studiuui aggre- totum refert ad gratiam Dei. (Vers. 21, 22, 23.)
diendo, et affer quae deliqueris conlitendo, Jimo con- tangam te, fiti mi, et probem
Accede huc, ait, ut
fessionis oblatione purgando. Abiit proliciendo ab utram tu sis (ilius meus Esau, an non. Accessit ille
imis ad supera, attulit picnitentias opera, qiue conli- ad patrem, et pcdpato eo dixit Isaac Yox quidem :

cienda aliarum condimento virtutum cxcipit maier, vox Jacob est, sed manus manus sunt Esau. Et non
quas haec anxie parlurit palientia. cognovit eum, quia pilosx manus similitudinem fra-
Vers. 15, 10, 17. —
Paravit illa cibos, sicut nove- D tris majoris cxprisscrant. Tangit Isaac accedentem
rat vcllc patrem iilius. Et vestibus Esau valde bonis, Jaeob, ut probet, si lilius ejus Esau est, cum aniina
quas apud se habebat domi, induit cum, pelliculas- jani co^lestibus gaudiis inhians, convenientem jam
que hcedorum circumdcdit manibus, ct colli nuda sibi piam affectionem certo experiri nitilur, an de

prsetcxit. Dcdit pulmentum, et pancs quos coxerat carnalitatis, cui olim vacavit, affectu, quod est
tradidit. Rebecca cibos ad patris vcllc parat, cum Esau, vere poeniteat, id est si se Esau recognoscat.
patientia sccundum quod ab inlellectu sibi est insi- TactUS enim linis esse dignoscitur nolionis; sicut
tum per passionum lolerantiain virtutum refectio- autem e\ patre Qlius, sic t'\ ratione vel bumanitus
nes componit, et ordinal; nulla est enim virtus, simi divinitus inspirata, pius occasionem, ul ita aper-

quam tentationum tulerantia non commeiulat. Ve- tius, juxta Augustinum dicam, essendi accipit, vel

stes Esau valde bonas penes nos babemus domi, mundialis affectus, verbi gratia, ul c\ virtute inanis
cum ornamenta pii appetitus nobis naluraliter quasi gloria, vel vitium securitatis acsi ex manna vermis

mentis domui insita, sine quo bona quaeque sunt exoritur. Vera igitur supplantatoris confessione
nulla conservamus, et vacante totius carnalitatis probata, vocem quidem Jacob asserit, sed Esau
exclusoque affectu, bis vitii supplantatorem animum, inanus, quia elsi opcra carnahiatis antiquae horret
209 MORALIUM IN GENESIN LIB. VlII. 210

ac improbat, vocern tamen poenitentis, imo justi A plinariter conscientia, virtutumque frugibus feraciter
inter supplantandum vitia se in principio accusantis adimpleta cceleste quiddam redolet, ita ipso appeti-

laudat. In quantum ergo carnaliter vixit, jam non tuseodem sapore mox imbutusnil aliudfragrat, quam
cognoscitur, id est non approbatur, quia pilosae ma- quod mens ipsa renidet. Deus vero ei benedicit, cui
nus, id esthorridorum operum imaginationes affe- profectum inducit.
ctum sibi mundialem velit nolit important. Majorem Vers. 28. Det — tibi Deus de rore cceli, ubertate
autem eum dici, pro eo quod in homine prima viget videlicet spirituali, et de pinguedine terrse, affectus
animalitas, intellige. utique qua3 inferior tui pars est, ad excipiendum
Vers. 24. — Tu es, inquit, filius mcus Esau ? Con- coeli rorem fortitudine, abundantiam frumenti
fiteris bestialem in animo meo te exercuisse affe- scientize, vini sapientiae, id est cognitionis divinae,
ctum. Confiteor, inquit; at ille (Vers. 25.) Offer : quae mala nos oblivisci facit hujus vitae, et olei,

[al., affer) mihi de venatione tua cibos, fili mi, id est, charitatis fraternae, quae ne inflemur ponit modum
si ergo le affectualiter errasse fateris, teque poenitet scientiae, illi scilicet consecutae disciplinis forensi-
IOO carnalis quaestus desiderium, quod in cibos, bus prudentiae. (Vers. 29.) Serviant populi vitiorum
in virtutis ad me refi-
utique condimenta vertisti, tuae victoriae, Et adorent, id est pie, exterius sol-
ciendum Quos oblatos cum comedisset, obtulit
offer. licitent ad divinitatis amorem spirituales illae, quae
ei etiam vinum. Oblatos comedit, cum quidquid car- a trinitate sua dicuntur tribus, fides profecto, spes
nalitatis sibi inerat, in usum virtutis vertit. Dat et charitas. Adorare autem, juxta orare dicimus :

etiam vinum, cum

omnia componit, et ordinat
haec ad enim in compositis propinquitatem sonare solet.

per spiritualis gratiae donum; hoc enim laetificat Nil vero magis, juxta, quam quod menti inest;
non modo homines, ut legitur (Psal. cm, 15), sed et juxta ergo orant, cum mentem submonent. Esto
ipsum Deum. (Vers. 26.) Quo hausto accedit, et dominus, fratrum tuorum eorum videlicet, qui ex
osculatur eum, quia mente per spiritum fecundata, eadem mente generantur motuum : Et incurventur
Jacob accessu cogitationis, dum vere horrentium ante te fiUi matris tux, fortia utique opera tua, quae
operum poenitet, ad Isaac osculum, ad superni sci- ex charitate qme te Deo peperit, sunt edita, bumi-
licet gaudii gustum attingit. (Vers. 27.) Statimque lientur in consideratione tua. Qui maledixerit tibi,
ut sensit vestimentorum ejus fragrantiam, benedicens sit malcdictus, qmr-cunquc in defectum tuum mili-
ait : Ecce odor filii mei sicut odor agri plcni, cui bene- tant, in le deficient, scilicet vitia : Et qui benedi-
dixit Dominus. Vestimentorum fragrantia sentitur, xerit tibi, benedictionibus repleatur. Quae profecto
cum lidelis anima in appetitu suo piorum actuum .. profectui tuo adsunt, semper augescant, haud du-
apparatus, et ipsius sancti propositi dulcedinem bium, quin virtutum studia. His ita Spiritu sancto-
praescientiae nare experitur, et bencdicens, ea scili- prosperante tractatis, septimo super Genesirn operi
cet omni sagacitate multiplicans, sicut odorem agri nostro finis accedat.
pleni odorem filii perhibet, quia sicut exculta disci-

EXPLICIT LIBER SEPTIMUS.

INCIPIT LIBER OGTAVUS

MORALIUM IN GENESIM.

Ex Danielis libro comperimus pertransituros supplantata videlicet, ac eversa saeculari libidine ad

plurimos et multiplicem apertam sanctorum operum exhibitionem, de intimo
fore scientiam (Dan.
xn, 4). Quam nullomodo propositi procedente pio affectu, venit Esau, carna-
multiplicitatem scientiae
nobis ascribentes, sed de fragmentis Dominicis qua- D lis scilicet voluntas, quae dum fidelis anima bonam
liscunque cophini nostri modicitatem implentes, sibi collocat voluntatem exterius ad carnalia appe-
non gravibus ingeniis, sed aequaevis et comparibus tenda latenter, dum illi spiritualia tractant, vena-
apponentes, per medios indignantium cuncos coepta batur, victa pii desiderii devotione in eamdem sen-
prosequimur. tentiam convenit, et quae carnaliter quaesiverat,
SEQUITUR CAPUT XXVII. spiritus fervore excoquit, et in spiritualem redacta
Vers. 30, 31. —
Vix Isaac sermonem impleverat, teneritudinem 1IO animo justitiam esurienti obji-
et, egresso Jacob foras, venit Esau. Coctosque de ve- cit. Quae sequuntur superius acta sunt. (vers. 32.)

natione cibos intulit patri, dicens Surge, patcr mi, Quis, inquit, es fw?Duas esse in homine voluntates,
:

et comede, etc. Vix Isaac sermoncm impleverat, vix corporalem unam, spiritualem alteram novimus,
utique ea qiue cum pio superius agebantur affectu, quarum prima sic in corde, spiritualibus intenta,
effeclui mandare coeperat, et egresso Jacob foras, abdita latet ul nisi occasio, quae prodat, suboriatur,
211 V. CUIBERTI ABBATIS S. MARI/E DE NOVIGENTO 212

penitus exstincta putetur. Cum ergo vacanti ccele- A tandem redeunti spem provectus spiritualis im-
stibus terrena voluntas se subito repraesentat, pro- pendas.
fecto ac si de ineognito quis sit interrogat. Ego sum, Vers. 37. — Dominum, ait Isaac, tuum illum
inquit, ille tuus carnalis affectus, cui primogenito, cpnstitui, ut scilicet dominio piae voluntatis obedias,
id est naturali, ac originaliter tibi ingenito potis- et omnes animi motns, ijiii ab unitate ejus dissen-
sinium, inha^rrere debueras. (Vers. 33.) Expavescit tiunt, qui fratres dicuntur, quia ab eadem menle
animns stupore vehementi, qui paulo ante supercoe- quoquomodo generantur, ei subjici debere decrevi.
lestissibi videbatur, nunc aliqua
motus materia vili Frumcnto verbi Dei, et gratire septiformis vino
plusquam terrena meditatur, et qui cibos pridem stabilivi cum ; Et tibi ultra, fili mi, quid faciam?
coxerat, jam in carnis duritiam recrudescere non Quod totum est Si justo appetitui divinis honoralo
:

veretur. Quis sit itaque, quis fuerit, utrobique mi- muneribus obtemperare refugis, quam tibi specia-
ratur. Ascenderat usque ad coelos, sed nunc descen- liter afferre potero medicinam? (Vers. 38.) An unam

dit-usque ab abyssos. Quis qui dudum tantum benedictionem habes ? Mihi obsecro ut bene-
igitur ille est,

captam venationcn mihi? Ac si diceret Si tu

attulit dicas. An ita, inquit, soli bome voluntati curandse
:

carnalem, ut veres, tam aperte teipsum mihi in- pronus es ut de his qua> prave et humanitus affe-
geris, quis aut unde fuit, qui nuper mihi incidit,
B ctas, curam ferre recuses. Dic aliquid unde proti-
ille spiritualis affectus, qui carnali, ut putabam, ad ciam. (Vers. 39, 40.) Cumque ejulatu magno fle-
purum cupiditale exeocta, omni pene me desiderio ret, motus Isaac dixit In pinguedine terrae, et in :

coolesti refecit? Huncque pro sui dignitate, et uti- rore cceli desuper erit benedictio tua. Yives gladio,
litate, et penes me multiplicandum duxi, et perpe- ^et fratri tuo scrvies : tempusque veniet, cum excutias
tuis, si polero, insuper ampliabo crementis, quod ct solvas jugum rjus dc ccrvicibus tuis. Non jam fe-

esl : Benedixique ei et eril bcnedictus. raliter rugit Esau, sed humane ejulat, etex piae

Vers. 34. — Auditis Esau sermonibus patris, ir~ voluntatis instinctu suae vanitati ingemens, ipsi

rugiit clamore magno, et consternatus ait : Cum etiam spiritui motum pietatis, et devotionis incutit.

audit, id est intelligit animalis voluntas, et monita In pinguedine, ait, terrse benedici poteris, id est si

constantiamque rationis, bestiali motu intra con- terram te, peccatorem scilicet confiteris, sopitis

scientiam desa^vit : rugire enim ferarum est, et nequam aifectibus rore ca>li pinguesce, id est gratia
tamen fortiter animi se habente sententia, furor ille et infusione intellectualitatis, quae tibi ac si coelum
intra seipsum ac flamma consumitur, et quiescit.
si pneminere, lumen, ac pluvias documentorum prae-
Hinc est quod daunonium, a Domino eminandum, P dere debet, ad boni operis frugem fecundare. Vives
pene puerum interimit exeundo (Luc. ix, 42). Versa gladio, vitam utique boni ac mali discretione con-
itaque jam animalitas in religionem, et spiritui quires fratri tuo, pio scilicet affectui, qui ex matre
addicta, benedici etiam se, quod est divinis ex- tecum ratione procedit, inservies, ad tempus tamen,
crescere muniis optat, et postulat. (Vers. 33, 3G.) nam postquam ad perfectum calorem dileclionis
Venit, inquit, Isaac, germanus tuus fraudulenter, divinae perveneris, non jam bonae voluntati, aut
et accepit benedictionem tuam. Subjunxitque Esau ipsi etiam rationi subjicieris, sed in idipsum, quod
:

Juste vocatum cst nomen ejus Jacob; supplantavit bona voluntas est, aut ratio converteris, idem quod
cnim me in altera vice. Germanus fraudulenter venit, illa senties, idemque eris.

cum tempore conversionis pia voluntas aflectionis Vers. 41. Oderat ergo semper Esau Jacob, pro —
fluxum multa ratiocinationum tergiversatione cir- bencdictione qua benedixerat ei pater. Dixitque in
cumvenit. Benedictionem ejus accipit, cum deside- corde suo : Venicnt dies luctus patris mei, ut occidam
rium terreni profectus in ccelestis commodi lucra horam pravus pio con-
Jacob fratrem meum. Etsi ad
convertit. Benedictionem temperatur affectui, si potest tamen inesse diuturna
pro multiplicatione poni
saepe diximus. Juste, ait, supplantalor dicitur, qui concordia caro enim 1 1 1 concupiscit adversus spi- :

me et in principio conversionis evertit, et post ten- D ritum (Gal. v, 17). In quantum ergo patri, id est
tationum insurgente procella, victoria totius per- rationi convenire cognoscit, Esau Jacob odit. Cor
versitatis dejecit. Duo enim suntgradus; Primus, Esau, mala affectualitatis intentio est. Ut ergo li-
conversionis, quod est exitus ex iEgypto; secundus, delis intellectus Isaac, scilicet materiam luctus in-

evincendae tentationis, quod sunt bella, antequam veniat, per amorem tcmporalium sese posse interi-
possideatur terra promissionis. De tertio non hic mere pravusalfectus bonam voluntatem putat. Dicit
agitUT. Primogcnita mca ante tulit, et nunc secundo autem venturos dies, falsaB scilicet prosperitalis
subripuit benedictionem meam. Quod est dicere : clarilates quibus obruat Isaac gauclii, videlicet ccb-
Me, cui principaliter competebat, imo naturaliter lcstis in anima jucunditates. (Vers. i.M Nuntiata
motibus gaudere corporis, a se primum removit; sunt hzc Rebeccse. Quas mittcns, et vocans filuim
demum cum in hoc saiculo proficere aliquantisper suum Jacob, dixit ud cum Ecce Esau frater tuus :

vellem, quod satis licitum esset, spem mihi totins minatur ut occidat tc. Nunc ergo, fili »ti. audi vo-
profectns mundialis ademit. Sed quia spiriluali ap- ccm meam, et consurgens fuge ad Laban fratrcm
petitui secunduni spiritus virtutem propugnanti mnnn in Baran, habitabisque cum eodiespaucos,donec
contrarie oon valeo, dic, ait, an milii ad cor quiescat furor fratris tui, etc Xuntiantur hxc Re-
213 MORALIUM IN GENESIN LIB. VIII. 214

beccse, cum inter talium turbas jurgiorum desudanti A flcere stude, ut illis assimileris animabus, quae
fastidium incutilur patientiae. Quse tamen praetentae nitore puritatis non fluxu libidinis sunt cando-
filiae

sufferentiae damna verens, praemium coeleste pro ris aeterni, ad cujus germanitatem per tolerantias
legato etmittit, per hoc pium appetitum ad se con- suspiro. Vade ergo in Mesopotamiam Syrise, elevatam

trahit, et contra imminentis ferocitatem carnalita- scilicet ab imis cupiditatibus vocationem, quod est
tis munit.Obtempera, inquit, tolerantiae coelestia abrenuntiatio saeculi, aggredere, unde sublimis per
promittenti, et ab infimis consurgens desideriis, contemplationem valeas eminere. Mesopotamia enim
saecularia fuge, tendens videlicet ad [candorem, imo elevata vocatio, Syria sublimis dicitur. Dicitur etiam

ad candidatum Ecclesiae coelestis exercitum, qui Graece Mesopotamia, quod sit media inter flumina,
sub patre Deo frater noster est, quem, dum advivis, quodvalde congruit animae laboranti inter tentatio-
sancte et electe agendo, quasi in Aran degendo imi- num discrimina, haec tamen nosevehunt ad Syriam,
tari tedecet, habitabisque cum eo, tuis ineptis uti- id est ad sublimia. In his sublimibus domus est

que dominaberis motibus ad exemplum ejus, quia Bathuel, scilicet virginis Dei, Ecclesiae sane super-
hoc expetit paucitas dierum saeculi hujus, ut pravi coelestis rugam, et maculam prorsus jam non
furor comprimatur affectus, et gratia rationis de- habentis (Ephes. v, 27), qua nil sincerius jam est.
briatus, prioris lascivise qua fraudatus est oblivi- Is Bathuel frater est matris nostrae, quia populus ille

scatur. Laban autem candidus dicitur Haran, electus, ; ccelestis germana affinitate coujungitur Ecclesiae

vel etiam irascens, forsitan innuens quod fieri non matri nostrae, quae est in terris.

possiselectus, nisi corporalibus illecebris semper inve- Vers. 3, 4. — Multiplicet te, inquit Dominus, ut
niaris iratus. Irascimini, et nolite peccare (Psal. iv, 5). si in turbas populorum, et det tibi benedictioncs

Vers. 45. — Postea mittam, et adducam te inde Abrahse, et semini tuo post te, ut possideas tcrram
huc. Inde post sopitum Esau furorem Jacob adduci- peregrinationis tuse, quam pollicitus est avo iuo.

tur, cum de victoria passionum, ac si de Haran, et Quod est dicere : Tanta te Deus aniini virtule con-
gloriae ccelestis contuitu, quod est de Laban, ad solidet ut sis, id est subsistas valide inter turbu-
nostri considerationem, quales aliquando fuerimus, lentias vitiorum, et Abrahse, intellectui scilicet

redimus. Mittit vero Rebecca, ut Jacob reducat, scientiae munus amplificet, et semini, id est merito
cum rationis nuntio praeeunle, patientia bonae vo- tuo post obitum verae benedictionis dona repenset,
luntati ne quid magnum de se aestimet, ad se ut possideas terram corporis in quo peregrinatus es
redeundum insinuat. Cur utroque orbabor filio in 11« resurgendo feliciter, quod pollicitus est per pro-
unadie? Car, inquit, momentaneis et quasi unius q phetas Christo, universalis matris Ecclesiae patri et
diei gaudiis, et fluxum appetitum brevibus illecebris auctori, et inde tv.o filiorum videlicet ipsius Ec-
expendam, et quod mihi superest bonae voluntatis in- clesiae avo. (Vers. 5.) Cumque dimisisset eum Isaac,

terimam? (Vers. 46.) Tsedctmevitse mese propter filias profectus venit in Mesopotamiam, etc, quae superius
Heth, dicit ad Isaac Rebecca. Dum patientia, gaudiis tractata suflicere queunt. Dimittere tamen Isaac
coelestibus innixa, cum his ac si cum suo Isaac de nil aliud est quam ex coelestis gaudii intentione
vitiorum diflicultate taedioque conqueritur. Filias bonae voluntatis effectum dirigere. (Vers. 6.) Vi-
fluida desideria, Heth, stuporem, reprobum scilicet dens autem Esau, quod benedixisset pater suus
sensum satis diximus. Si acceperit Jacob uxorem Jacob, et misisset in Mesopotamiam Syrise, ut inde
de stirpe hujus terrse, nolo vivere. Si pia volunlas uxorem quod post [benedictionem prsecepis-
duceret, ct
desideriis terrenis inha?serit, patentibus monstro set ei, dicens Non accipies de filiabus Chanaan. Hoc
:

indiciis me mortem aeternam eligere. Tsedet autem totum secundum quod superius disseruimus patet,
et illam vitae suae, dum cultus pietatis quae vere vita a modo videamus. (Vers. 8.) Probans Esau quod
est, molestia malorum irruentium ingruente patien- non libenter aspiceret filias Chanaan pater suus,
tiam incipit ex humana imbecillitate taedere. postquam utique carnalis affectus ex bonae volunta-
D tis augmento, et exsecutione virtutis concussus,
CAPUT XXVIII. spiritum inhiantem gravius
adversus coelestibus
Vers. 1,2. — Vocavit itaque Isaac Jacob, et excandescit, ea mundi desideria, quae ratio fortius
benedixit ei. Prsecepitque ei dicens : Noli accipere horret crebrius objicit, (Vers 9), unde et ad Isma-
conjugem de genere Chanaan ; sed vade, et proficiscere elem it, ad saeculi profecto concupiscentias tendit,
in Mesopotamiam Syrise ad domum Bathucl fratrem quibus non Deo, sed quisque obedit. Ismael
sibi
matris tuse, et accipe tibi inde uxorem de /iliabus enim Et exceptis his uxoribus,
dicitur obediens sibi.

Laban avunculi tui. Isaac Jacob advocat, cum coele- mundi ulique curis ac necessitudinibus quibus illi
ste suspirans gaudium bonam ad se voluntatem astringebatur, filiam Ismael, lasciviam voluptatis
fidelis anima concitat. Benedicit ei, cum virtutem corporeae amplectitur. Sed notandum quod Ismael
ejus nititur adaugere Dictorum ejus is
virtuti. filius Abraham dicitur, quia ex magna rationis
sensus est. Noli adhaerere illecebris voluptatum de virtute ingenscupiditatis, aut cenodoxiae, nec non et
genere Chanaan, id est negotiatorum, in quo procul carnalis aliquoties concupiscentiae, et etiam acrior
dubio couformeris eis qui fidem ac bona opera pro exoritur motus, quasi quidam nequam ac degener
carnalitate exsequenda expendunt, sed ad hoc pro- filius; ipsa autem filia, voluntas videlicet fluxa,
215 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARI.E DE NOVIGENTO 216

Meletli [al., Maheleth], quod interpretatur chorus, A ratur. Discite, inquit a me, non vigilias ac jejunia,

appellatur. Chorus vero licet in bono pro concordia sed quia mitis sum et humilis corde {Matth xi,29). .

poni soleat, hic tamen quia colludentium feminarum De gradibus autem ojus et moderni ac veteres sub-
esse dignoscitur, pro illo interno praecordialis lasci- tilia multa loquunlur.
viae concentu, qui nobis Sirenes usque in exitium Ego sum, ait, Deus Abraham patris tui, utique
dulces inducit, nosque lenocinando circumvallat, rationis a qua paterne regeris, et Deus lsaac, qui
potitur. Haec est soror Nabajoth, qui dicitur pro- tibi inspiro gaudium gloria:> cuelestis. Tcrram in qua
phetans, quia carnalis concupiscentia quadam sibi dormis tibi dabo, ct semini tuo, Christum in cujus
germanitus adhaerente gaudet prophetia, qua sene- conformitate a saeculi labore conquicscis, tibi ct

ctutis tempore cum deferbuerit juventutis cura, semini, id est imitaloribus fovendum pra?bebo, tuis

sp:ndetsibi poenitentiaa et caelibatus studia. eritque germen operis quasi pulvis, ab humore totius

Vers. 10, 11, 1*2, 13. — Igitur egressus Jacob de. lasciviae carnalis sudum, non quem projiciat ventus,

Bersabee pergebat Haran. Cumque venisset ad quem- sed talis pulvis qui inhaereat terrae, id eststabilitati
dam locum, et vellet in eo requiescere post solis occu- aeterme. Dilataberis ad dignoscendum 113 proprii
bitum, tulit de lapidibus, qui jacebant, et supponens defectus occidentem, ad praegustandum interna* lucis
R
capiti suo, dormivit in eodem loco. Viditque scalam orientem, ad praecavendum desidiae ac torporis sep-
in somnis stantem super terram, et cacumen cjus tan- tcntrionem, et ad sancti Spiritus hauriendum meri-
gens coelum, angelos quoque Dei ascendentcs et de- diem.
scendentcs per cam. Et Dominum innixum scalx. De Veks. 1 \. — Et benedicentur in te, et in semine

Bersabee, ld est puteo septimo, vel puteo saturita- tuo cunctse tribus terrx, in tua fide, et fidei operi-
tis, de voragine procul dubio Hbidinum saeculi, bus, vel interna gratia, qua? operum bonorum se-
quod septem diebus volvitur, quodque jain satutari, men est, multiplicabuntur universa? trinitates con-
id est fastidio esse incipit coelestis gaudii obtentu, scientiae, ingenium scilicet voluntas ac memoria:
Jacob, bona scilicet voluntas egreditur, et tendit vel initium, promotio, et finis tuus; fides eliam,
Haran. quod interpretatur res cum arca, ut videlicet spes, et charitas; vel cogitatio, locutio, ac operatio.
et arcam conscientiae possideat, et quia arca ab (Vers. lb.) Et em custos tuus, quocunque perrexeris,
ab ea quidquid noxium est, arceat,
arce/ido dicitur, quocunque plane animum intenderis, custos ero

in qua etiam res habeatur, id est veritas, quatenus tua3 Et reducam te in terram hanc, si
actionis;

solitum ac substantivum omne illud constet csse. quando sane humanitus evageris, in hunc mentis
quod intrinsecus continetur, et non per inania eva- c statum, quo nunc es ad modum terrae solidum per
getur. Quidam locus ad quem venit, ipse est, in me reduceris : Xec dimittam nisi complevero uni-
quo generalitas totius creatura, et pracipue totius versaquae dixi; tibi cooperari non desistam, donec
benignitatis consistit, ac subsistit ad quem desiderio praemii largitione futuri dicta compleam.
ac meritis cum quis accedit, non nisi post solis occu- (Vers. 16, 17.) — Cumque evigilasset Jacob de
bitum, sopito utique fervore corporalium aestuum in somno, ait : Vere Dominus est in loco isto, ct ego

eo conquiescit, tunc tamen si primum de lapidibus, ncsciebam. Pavensque : Quam terribilis, inquit, est

qui jacent, de sanctis scilicet qui in morem lapidum locus iste ! non est hic aliud nisi domus Dei et porta
firmi sunt, et humiliter se habent, volvuntur enim, cozli. Jacob de somno evigilat, cum animus a sua
juxta Zachariam super terram [Zach. ix, 16), ad quiete paulisper exemptus, a divina dulcedine vacat,
exemplum sibi tollat, et capiti, id est menti pro et tunc vere Dominum in loco esse clamat, cum in

fulcimento supponat, ut ita in loco, qui semper idem illa aliquantula stabilitate mentis quiddam inesse

est, haud dubium quin Deo, a saeculari strepitu divinum, imo nonnisi divinio illapsu fieri posse pro-
consopiri queat. In somnis itaque, ab dum videlicet bat, sed luee dum habemus, quam sint summa ac
amore praesentium animi intuitum claudit, scalam divina nescimus, sed ubi pristino torpori addicimur,
humilitalis quae non vacillat, sed supcr terram, D profecto a Deo ca agi, et non a nobis experimur.
Christum plane humilem, qui nos fructu suo alit, Pavet autem et de loci lerribilitate miratur, cum
solide stat, conspicit, quia omnis terrenis intentus et de innovatione cogrtatuum intra se, ct de diaboli

quid sit humilitas nescit. Terram autem vocari terrificatione cogitat, qua concutitur pro nostrse

Christum, testatur Apocalypsis, adjuvit, inquit, mentis Localitate, id est stabili veritate. Terribilis

tcrra mulierem {Apoc. xn, 16). In hac scala sunt enim inde scribitur, aeriis spiritibus, ut castrorum
plurimi gradus, non alii'quam de visibilium contem- acies ordinata {Cant. vi, 3, 0). Qua^ etiain inens Qon
ptibilitate provectus. Cujus perfectae humilitatis a!iud csse dieitnr quam domus Dei ct porta arli,

cacumen coelum divinae contemplationis attingit, quae et Deo inbabitante regitur, et ad spiritualia

quia Deus quod parvulis rcvelat.sapientibus abscon- cmlestiaque contuendaDeo reserante aperitur.
dit {Matth. xi, 25). Nos vero si angelice vivimus, (Vehs. IS, 19.) Surgcns ergo mane tulit lapidem
per hanc ad nostri cognitionem descendimus, per qucm supposuerat capiti suo, et erexit m titulum, fun-

hanc ad Dei visionem ascendimus, et Dominus drns oleum desuper. Appellavitque nomen urbis Bcthtl,

scalae isti innititur, qaia principaliter virtus haec quse i>rius Luza vocabatur. Mane surgit, cum ad di-
specialilerque ipsius auclorilate ac praecepto robo- vinumlumen se erigit. Lapidemquem capiti suppo-
217 MOHALTUM IN GENESIN LIB. VIII. 218

suerat tullit, cura Christum singularem suorum firmi- A maxima humilitatis gravitate cogitando ac loquendo
tatem, quem pro fundamento cordi supposuerat, servetur. Tales a Josue lapides ad os speluncae, in

manu, hoc est operis imitatione apprehendit, hunc- qua delituerant quinque reges, admoventur, ut fene-
que in titulum erigit, dum ad eum quasi ad propo- stra sensuum corporis magna ut cuique competit

situm totius sanctitatis exemplar attendit. Oleum ponderositate prematur.

desuper fundit, cum excellentiorem, juxta Aposto- Vers. 3. — Morisque erat ut, cwictis ovibus con-
lum, viam charitatis ac misericordiae sectando ipsum gregatis, revolvcrent lapidem, et, refcctis girgibus,
Christum piis operibus ungit (I Cor. xn, 31). Nomen rursum super os putci ponercnt. Oves consueta; con-
urbis Bethel appellat, cum animam solertis muro gregantur, cum omnes animi simplices motus ad
custodiae munitam, divinae gloria habitationis insi- hauriendum rationis consilium congeruntur. Lapis
gnitam, evidentibus indiciis probat. Bethel dicitur ergo revolvitur, cum magnae auctoritatis manu ad
domus Dei Luza vero, Boia, quam compedcm dici-
: rcferenda internis querimoniis responsa judicii

mus, appellatur. Prius igitur quae domus Dei nunc censura aperitur. Sunt enim apud quos nulla lapis,

est, Boia vocabatur, quia et in seipsa vitiorum mi- proferendae scilicet sententiae pondus , difficultate

seria coangustabatur, et alios eadem illecebra com- discutitur, sed omni palea volubilius praecipitatur.
pedire nitebatur. Rursum adaquatis gregibus, super os putei ponitur,
Vovet ergo dicens (Vers. 20, 21.) Si fuerit Deus,
: cum mente aut sua aut alterius refecta per consi-
mecum, et custodierit in via qua ambulo, hoc est in lium, nulla de sui perspicuitate ingenii vanitate mo-
actione proposita, qua promoveri ad meliora cupio, vetur, sed eadem gravitatis majestate deprimitur.
et dederit mihi panem qui de ccelo descendit, ad ve- Vers. 4. — Dixitque ad pastores : Fratres, unde
scendum, et vestem charitatis ac innocentiee ad in- estis ? Dixerunt : De Haran. Post visionem itaque
duendum, reversusque fuero ad domum patris mei, putei, Jacob pastores unde sint interrogat, cum post
supercoelestem, erit mihi Dominus in Deum. Is uti- intelligentiam discretionis animus, vitii supplanta-
que, cui sub aliquantulo timore coppi servire, erit tor, spirituales qui se regunl motus, vel virtutes
mihi in Deum scilicet paterne diligendum, utpote unde sint, id est ex qua emergant intentione disqui-
meae universitatis auctorem. (Vers. 22.) Et lapis iste, rit, sed non de appetitu
illi laudis aut desiderio
Christus quem mihi proposui in signum, quem, dum quaestus quidquam insibilant, sed de Haran, id est
capiti supposui, ipsum indui, domus Dei vocabitur, ex devotione assequendae eleclionis se procedere tota
quia cum sit ipse inhabitans, ipse etiam inhabitatio afTectus claritate respondent. Haran enim clectum
est, quia ejus conformitas quam fecit in nobis inha- C sonat.
bitabitur. Cunctorumque quw dederis mihi, dccimas Vers. 5, 6, 7. — Nosiis, ait, Laban filium Na-
offeram tibi, scilicet eorum quee fecero te favente chorl Aiunt : Novimus. Sanusne cst, inquitl Valet,
bonorum perfectiones tibi attribuam. In perfectum inquiunt. Et ecce Rachel filia ejus venit cum grcge
[f., imperfectum] novenarii mihi, decimum integri- suo. Dixitque Jacob : Adhuc multum diei supcrest.
tatis ascribam tibi. Nostis, ait, experiendo coelestis vitae candorem, qui
CAPUT XXIX. ex Deo gignitur, quem constatesse luminisrequiem?
Vers. 1, 2. — Profectus ergo Jacob venit ad ter- Id quoque se didicisse pia affectione respondent.
ram oricntalem, et vidit puteum in agro tresque Sanitas Laban , coelestis desiderii innuit integrita-
greges ovium accubantes juxta eum. Nam ex illo tem. Valere ilaque pastores perhibent , cum nulla
adaquabantur pccora, et os ejus qrandi lapide clau- nisi superna ab animo ambiri ipsarum virtutum
debatur. Proficiscitur, cum magnanimitate pro- testimonia clamant; sed in hoc ipso meniis statu ac
tenditur. Ad terram orientalem Jacob venit, cum ad vigore Bachel cum grege suo advenit, quia contem-
soliditatem supernae illustrationis anima fidelis at- plationis divinae gloriosa illa et virginea puritas cum
tingit. Terram hic et saepe alias pro firmitate poni- largo gratiarum caeterarum munere opportune in-
mus, quia solidum elementum est. Terra enim, D fluit. Laban filia dicitur, quia ex supernae cla-
Haec
juxta Ecelesiastem, in seternum stat (Eccle. i, 4). ritatis amore progreditur. Bachel autem visumprin-

Videt puttum in agro, cum fontem prudentiae ac cipium interpretatur, illud scilicet quod loquitur,
discretionis in spifituali attendit exercitio. Tres ergo principium, unde et loquor vobis (Joan. viu,
greges ovium juxta eum accubant, quia tres illi 25). Adhuc, inquit, multum diei superest. Quod est
Ecclesiae ordines, qui in pagina veteri
sub trium dicere Etsi aliquam divinae scintillam speculationis
:

personis, Noe, Daniel et Job, et in nona sub agrico- attingo, ipsa divinae excellentia lucis incomparabili-
lantium, molentium, et in lecto quiescentium tvpo ter praeeminet, quae nullo meo acumine penetrari
signantur, a saeculi labore pausantes interdum, hau- valet. Vel aliter Cum mens
supra se aliquidsapere
:

sla salutifero ac contiguitate rccreantur. Ex hoc incipit divinum, attigisse se aestimat totiusjam vir-
adaquantur pecora aqua enim sapientiae salutaris
; tutis summum, sed intelligcnter sibi infert, sibi
nostra mitescit hebetudo et pecualis inscitia. Sed os multum diei, id est laboris in vinea agenti restare,
ejus grandi lapide clauditur, quia sapientiae ac nec tempus esse ut ad caulas reducantur greges, id
scientiae a Deo nobis datae, et aditus et exitus ne est ut aeterna jam requie donentur imperfectae adhuc
quid indecens incedat aut excedat, 1 14 necesse est virtutes. Date antc votum ovibus, virtutibus scilicet
•210 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARI/E DE NOVIGENTO 220

in inngno tentationum aestu constitutis spiritualis A pagina pro intelligere ponitur, ut est : Audi,filia, et
infusionem gratia? providete, et interno rore vigentes vide (Psal. xliv, 11). Audit ergo, id est intelligit
ad pastum sacra? paginae eas ex potu alacres con- Laban, quod non est aliud quam intelligere facit
gerite. Si enim mens interius non infunditur, lectio- animum nostrum, scilicet verum Jacob, qui supplan-
nis utilitas tota cassatur. Ha?c fidelis anima cogita- tandis vitiis instat, ad se sui ipsius praesentiam sola
tionibus propriis loquitur, mio suis intellectibus Dei operalione factam, et currit ei obviam ipse La-

quasi pastoribus. (Vers. 8.) Xon possumus, inquiunt, ban, quia ccelestis gloriae desiderium sponte menti
donec omnia pecora congregentur, id est spiritualem infert quasi quemdam occursum, gratiae superna?
eisimpendere temperiem non possumus, donec cogi- copiam. Complexusque cum, et in oscula ruens duxit
tationum lurbas a sua evagatione cohibeamus, et in domum suam. Laban Jacob complectitur, cum
amoveamus lapidem, torporis et negligentia? duri- devotio ccelestis animo unice innectitur. In oscula
tiem, quae os putei, id est oculum internecat discre- ruit, cum, saeculi abdicatis amoribus, divinae quae-
tionis, et sic virlutum gregibus refrigerium impen- rendae pulchritudini indivisibili fcedere se astringit.
damus aqua? salutaris. Et vere ruit, dum se ei funditus infundit. In domum
Vers. 9. — Adhuc loquebantur, et ecce Rachel suam ducit, dum ad hoc usque quatenus cordis con-
cum ovibus patris sui. Plerumque sane dum
veniebat versatio in ccelum transferatur provehit.
adhuc cum interioris hominis sensibus de insti- Vers. 14. — Auditis autem causis itineris, respon-
tuenda vita agilur, repente virtus comtenplationis dit : Os meum es, et caro mea. Audit causas itincris,
cum tota animi simplicitate illabitur, quae tamen cum nos facit ca?lestis splendor intelligere inten-
omnia a Patre luminum sibi dantur. Nam gregem tiones totius nostra? actionis, spiritualis videlicet
totius piae cogitationis ac operationis spirituali succo nostra? qua ad Deum tendimus perfectionis , unde
ipsa alebat. (Vers. 10, 11.) Quam cum vidisset respondet effectu, non verbo, nostrae bona? volun-
Jacob, et sciret consobrinam suam ovesque Laban tati. Os, inquit, meum es, id est eam intellectuali-
avunculi, submovit lapidem quo puteus cluudebatur, tatis, quam babes fortitudinem ex me habes, et

et, adaquato grege, osculatus est eam. Jacob eam caro mea es, quia quod carnis fragilitatem ratione
videt, et consobrinam cognoscit, dum gloriam con- regis, sicut osse reguntur carnes, ex me utique
templationis intelligens, jus sibi penes eam naturalis potes : caro enim tandiu constat, quandiu conline-
propinquitatis attendit: ad Deum enim videndum tur ab ossibus. (Vers. 15.) Et postquam completi sunt
fruendumque ab ipso se factum Deo perspicit. Vi- dies mensis unius, dixit ei Num quia frater meus :

det Laban avunculi oves, dum eorum qui candorem es, gratis servies mihi? Dic quid mercedis accipies.
P
praeferunt, et qui vitae ac morum affinitate super- Dies mensis unius complentur, cum virtutum cla-
ccelestis Ecclesia? matris suae fratres sunt , fidelis ritates perfecta? meliora gerendi voluntatis quasi
anima pie aemulatur virtutes, quae propter simplici- mensis integritate perliciuntur. Quia, inquit, affini-
tatem et utilitatem sunt oves. Amovet lapidem Ja- tate bona? devotionis mihi annexus es, sine ulla tui
cob, quo puteus clauditur, cum discutit sagax spiri- spe augmenti mihi deservies? Dic ergo quid acci-
tuspondus inertiae, quo veritatis cognitio obturatur. pies. (Vers. 16, 17.) Eabebat vero duas filias : No-
Adaquato itaque supernae unda dulcedinis cogitatio- mcn majoris Lia; minor Rachel appellabatur. Sed
num aut virtutum grege, eam osculatur, dum Verbi Lia lippis erat oculis ; Rachel dccora facie, et venusto
a?terni et Spiritus sapienliae suavitati unicorditer aspectu. Duas has filias secundum quod nostri di-
astringitur. In osculo namque hoc, et os divini elo- xere majores, accipimus actualem, qua? valde inter
quii intimo sapore discernimus, et anhelitu gratiae saeculi molestias lippit, vitam ;
per Rachel contem-
septiformis imbuimur, et per hoc sapientiae salivis plativam qua? lota facie, et mundi cordis beatitu-
inungimur. dine Deo videndo perspicacem oculum intendil. Pos-
Vers. 12. — Elevataque voce flevit, et indicavit sumus et per Liam scientiam, qua? earum duntaxat
ei quod frater esset pmtris ejus et filius Rebeccae. Vo- D rerum est, qua? inter nos actitantur, accipere,
cem elevat, cum desiderium pietatis amplilicat : verbi gratia, est de moribus humanis, et passio-
115 flet vero, dum animum ac si caput purgat ab num quarumque naturis. Per Rachel sapientiam,
omni humore vitii noxio, et per haec indicat se quae praecipua Dei fulget eognilione, et veritatis,

fratrem ejus, dum piis actibus innuit se Deo inhae- falsitatisque acutissima discretione. Scientiam au-
rere germanitus ; et quia est Rebeccx, id est patien- tem, quia in imis exercetur, plurima constat in-

tiae, filius, scilicet ex ipsa ac si ex matre pneeipua volvi caligine. Lia, laboriosa: Rachel, ovis, \e\ vi-
proccssit tantus affectus. At illa festinans nuntiavit dens principium dicitur, quse singula his, qua? pra?-
patri suo. Contcmplatio Jacob praesentiam patri fe- misimus, singulis bene conveniunt. Nam in ove
stina nuntiat, cum anima? obedire parantis instan- simplicitas speculationi et sapienlise uni Deo in-
tiam per evidentis gratia? effectum Dco, a quo est tentae concinit ; laboriositas et activae, et morali,
omne donum perfectum (Jac. i, 17), manifestam cuilibetve scientiae congruit. Rachel etiam dilectio-
acceptamque sine spiritualis ulla dilatione augmenti nem Dei; Lia signiflcare valet dilectionem proximi,
insinuat. (Vers. 13.) Qui cum audisset Jacob filium has ntraslibet dualitates, ac si duas filias Laban,
sororis vcnissc, cucurrit obviam ci. Audire in sacra id cst candoiis aierni amor gignit. Major dicitur
221 MORALIUM IN GENESIN LIB. VIII. 222

Lia, quam necesse est primum exerceri, ut ad se- A reperitur, adversus eam quam optabat quietis in-
^uentis speciem veniatur. ternae gratiam, ac si contra Laban conqueritur.
Vers. 18, 19. — Rachel ergo diligens Jacob, ser- Speciei, inquit, intimae quaerebam venustatem, cur
diam, inquit, tibi pro Rachel septcm annis Melius tot negotiorum refluo in laborem ? Non est, ait ra-
?st, ait Laban, ut tibi eam dem, quam viro alteri. Ra- tiocinatio lucis internae, consuetwlinis apud eos qui
',hel ergo Jacob diligit, cum speculationem, in qua localiter stabiliterque juxta jura nostra vivere deli-

pacatius vivitur, animus magis appetit : septem pro berant, ut minores ante tradamus ad nuptias, id est

;a annis servit, dum universitatem corporis, quod ut virtutibus quispiam copuletur, donec vitiorum
juatuor elementis constat, et animae quae tribus, bella evincere conetur, quae minores idpo dicuntur,
ntellectu scilicet, memoria et voluntate praeeminet, non quod sint dignitate juniores, sed quod post
i>ro interna emerenda visione impendit. Septem tentationum triumphos omni habeantur exercitio

;rgo annis servit, qui corporis, et animae, ut dixi- leviores, et sua quadam ineffabili novitate gratiores.
T
mus, septenarium, annis, id est virtulum tanquam j\ il enim simplici mente dulcius. Eo igitur modo
iierum plenitudinibus addicit. Melius est, inquit contemplatio minor est, qui laboribus curisve non
iesiderii coelestis effectus, ut tibi divinae venustatem interest, et de activo certamine ad contemplationis
xmtemplalionis indulgeam, qui unitati tenendae in- requiem proficiendum est.

subas quam viro aHcri, id est quam alicui qui nunc Vers. 27. — Imple hebdomadam dierum hujus
id saeculum, nunc ad Deum alternare consuevit. copulse, et hanc quoque dabo tibi pro opere quo ser-
Mane ergo apud me, id est persevera in studio coe- viturus es mihi, septem annis aliis. Hebdomada die-
lestis vita?. (Vers. 20.) Servivit igitur Jacob pro Ra- rum copulae impletur, cum plenaria bonorum ope-
ihel septem annis, et videbantur ei pauci dies prse rum exsecutione amori quis Conditoris astringitur,
imoris magnitudine, id est tota justitiae humanae et tunc alia pro opere septem aliorum annorum, quo
claritas prava videtur et tenuis ei, qui diligenter serviturus est, datur cum speculatio quasi quod-
cogitat, et intelligenter amat speciem supernae dam praemium intima nostrae, qua a
71
vitiis quiesci-
beatitudinis. (Vers. 21.) Dicit itaque Jacob ad Laban. mus, pacis additur. Septem anni priores in inte-

lacob ad Laban dictum, non aliud senlio quam pe- riori exteriorique certamine sunt; postremi septem
nes aeternae gloriae candorem interni desiderii appe- utrobique corpori scilicet et animae ex peccati vi-
titum. Da mihi uxorem meam, quia tempus expletum ctoriaquieti et placidi sunt. Hinc etenim et inde
est ut ingrediar ad illam, id est concedatur mihi per septenarium sabbatizatur, primo exterius in

divinae speculationis cum facultate voluptas, quia opere, postmodum interius in cogitatione. Verba
P
jam corporis et animae meae impensione explevi, ut Laban nil aliud intelligas quam rationis illuminatae
inejus admittar amplexus atque delicias. sententiam. (Vers. 28, 29.) Acquiescit ergo Jacob:
Vers. 22, 23. 24. — Quis vocatis multis amicorum sed Racheli Bala ancilla subjungitur. Bala vero in-
turbis ad convivium fecit nuptias. Et vespere filiam veterata interpretatur. Vetustas autem ista non
suam 116 Liam introduxit ad eum, dans ancillam mihi alia videtur quam corporearum rerum phan-
Zelfam nomine. Amicorum turbae non aliud
filise, tasia, quae [semper contemplationi spiritualium in-

suntquam utilium cogitatuum, locutionum, et ac- fensa sentitur. Contemplationis ltaque novitas inve-
tuum caiervae, quae vera fidelitas, amicitiaque est teratur, cum corruptibilium imaginibus incursatur,
animae. Hos vocat Laban ad convivium, facitque ancillariter tamen subjicitur. (Vers, 30.) Verum
nuptias, cum aeterni candoris amor ea contrahit his Jacob potitus nuptiis, amorem sequentis,
pariter ad supernae dulcedinis haustum, et divinae id est contemplativae, priori, id est activae prae-
delectationis praebet amplexum. Sed vespere, id est tulit.

attenuato animi splendore filia Lia ad eum intro- Vers. 31. —

Videns autem Deus, quod despiceret
ducitur, quia in activaevitae laborem mens quaelibet Liam, aperuit vulvam ejus, sorore sterili permanente.
sancta relabitur, dum quies interna dissipatur. D Videt Dominus (id est, videre nos facit) quod non
Zelfa dicilur <>s ambulans. Habet ilaque Lia ancil- beneaestimemus de Lia, id est de actuali vita, dum
lam eam, quae ambulans os dicitur, activa enim quasi tutius putamus, nobis solis intendere, quam
laudis humanae, quae per ora ancillariter adulantium sub proximi cura desudare, aperitque vulvam ejus,
proficit, et discurrit, obsequiis delinitur; patenter id est ostendit utilitatem ac fructuositatem ejus,
enim operatur. (Veus. 2o, 26.) Ad quam cum exmore quia scilicet commune bonum privato debet prae-

Jacob fuisset ingressus, facto mane vidit \Liam ; di- poni, sorore permanente sterili, id est dum ex fecun-
xitque ad socerum suum Nonne pro Rachel servivi
: ditate actualitatis perpenditur unica utilitas sui,
tibi ? Quare Liam imposuisti mihi ? Nun est, inquit necintendatur abs quolibet proximarum profectui.
Laban, in loco nostro consuetudinis, ut minores ante (Vers. 3i.) Concpptum actualis generat filium, id
tradamus ad nuptias. Ex more Jacob ad sibi junctam est propositum exhibet generaliter pii operis exer-
ingreditur, cum fidelis anima ob considerandam citium, et vocat nomen cjus Ruben, aestimat vide-
propositi sui regulam ad cor discernendi causa re- licet apud se summam ejus operis quod penes Deum
vertitur. Sed mane divinae illustrationis facto, dum nominabile est, Ruben, id est jvide in medio, quod

de proximorum cura conscientiae labor inductus est, non suo simplici providere, sed communi po-
 :

223 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARI.E i>E NOVIGENTO

tius nono. Rubenenim videte in medio dicitur, Ue- A laudis immolabo Domino (Psal. xlix, 14). Cessat
dium autem pro communi ponitur. Vidit, inquit, tuncpara-e, cum
boni operis fructum ingemiscendo
Deus humilitatem meam, id est dum meam atten- uti nunc, desinit agere.
dere me facit necessitatem, in qua saepe experior
proximi humilitatem, cogor rependere eam, quam CAPUT XXX.
apud alios expertus sum benignitatem. Nunc ama- Vers. I. — Cernens autem Rachel quod infecunda
bit me virmeus. Intellectus ait, cui attinet interioris esset, invidit sorori aitquc marito : Da mihi liberos,
;

hominis ducatus, repulso laborum fastidio, in ipso alioquin moriar.

quod infecunda sit sorori
Rachel
dilectionis amore respirabit,- et hoc faciet etiam invidet, dum mens contemplaiivorum efficaciam acti-
nunc, id est in saeculo praesenti, cantanJo videlicet vorum intuens, et opera aliquoties aemulatur, et
Eccc quam bonum et quam jucimdum habitare fra- laudis profusionem miratur. Tu, inquit, o intel-
tres inunum ! (Psal. oxxxu, 1.) lectus, speculatione gaudes, sed nullo praeeipuo
Vers 33. —
Rursum concepit, ct peperit filium, ct opere perhanc evidenter emines unde nec opi-
ait Quia audivit Dominus haberi me contemptui,
: nionis indicio exempla sanctitatis praebes. (Vers 2.)
dcdit mihi etiam istum; vocavitque nomen ejus Si- Num, inquit, ratio vices Dei penes te ago, qui pri-
meon. Concipit, cum interius proponit: cum exte- '

vavit te fructu ventris tui, id est qui tibi non indul-

rius administrat, parit. Audit ponitur pro intelligit, sit solertiam corporalis exercitii, quae quantum ad
unde Apostolus cum diceret : Animalis homo non auras famae attinet in inodum ventris est fragilis, ut
percipit ea quse sunt Spiritus Dei (l Cor. n, 14), ad- tibimea cura conferat quod ipse Deus negat? Sunt
didit Neque enim audit, id est intelligit. Audit au-
: enim quorum ingenia contemplationi conveniunt,
tem Dominus, cum intelligere nos facit. Quia ergo, sed corpora negotiis agendis non congruunt. Con-
Deo inspirante, intelligimus haberi nos contemplui, templatio igitur dum famae desiderio pulsatur.
si pro 119 sola redhibitione ejus proximo impen- (Vers. 3.) Habvo, inquit, famulam Balam, ingredcre
damus munus beneficii; dat Deus et istum filium ad cam, id est habeo saecularium rerum scientiam,
nobis, cui est nomen Simeon, quod interpretatur quae licet sapientiae jugo subsideat, cui tu inhias,
audivit Dominus vel audiens tristitiam, quia in omni ingredere tamen immiscendo te ei, et condescende
quod agimus, non humanus, sed divinus pensandus ad cam, quae mundi dicitur sapientia, ut pariat super
est auditus, nec quid referat homo, sed cogitandum genua mea, id est ut inflexa status rectitudine ali-
est quid placeat Deo. Et auditus, id est sensus tri- quos mihi fructus afferat temporalis laeiitia?. Per
stitiae, licet magna geramus, deesse non debet, quia
c Balam, quae vrtustatem sonat, saecularia accipimus,
nescimus utrum amore an odio digni simus (Eccle. quae vetera in Scriptura appellanlur (Col. 3, 9)
ix, 1). Cor autem, juxta quod Iegitur, quod novit (Veus. 4, o.) Intellectu igitur in penetralia scientiae,
amaritudincm animse suse, in gaudio ejus hion misce- et intentionis saecularis, et quasi ad ancillaria in-
bitur alienus (Prov. xiv, 10.) (Vers. 34.) Concepit gresso, concepit et peperit filium, proposuit scilicet,
tertio, el genuit alium, dixitque : Nunc copulabitur et exhibuit opus ineptum.
mihi vir meus, eo quod genuerim ci tres filios, et id- Vers. 6. — Dicit ergo Rachel Do-: Judicavit mihi
circo appellavitnomen ejus Levi. Levi interpretatur minus, et exaudivit vocem meam,
dans mihi Jilium,
additus. Post Rubea, ubi communiter omnium uti- et idcirco appellavit nomen ejus Dan. Dictum Rachel,
litati providetur, et Simeon, ubi Dei plusquam ho- depravatum cujuspiam contemplatoris inlellige sen-
minis auditus intenditur, recte additus tertio loco, sum. Judicavit mihi Deus, id est favorem praestitit
qui Trinitatem significat, apponitur, [quia quisque operi meo Deus, dum, sicut mereor, populariter
sola Dei intentione operans, electorum sorti, quod dumdesiderium quod habeo laudor. Vocem exaudivit,
est Dei visio, indubie additur. Trcs tunc filios gi- aliis proficiendi, opera mea ac si filios exemplando
gnit, post bonam enim actionem, piamque actuum famamque subjungendo complevit. Dan ergo, id est
intentionem, quasi post duos filios, tertium elabo- D judicium, lilius appellatur, quia secunduin quud
rando, proferimus bonae actionis mercedem, et jam opera sua saeculari aestimatione laudantur, putat
intellectus verus, scilicet maritus, qui divino ani- quod sic a Deo accepta uti ab hominibus ejus judicio
mam impregnat scmine memor ejus quod se manet approbentur, et per hominum ora Deus ipse loqua-
praemii, ad piam se vivacius ingerit actionem. tur. (Vers. 7, 8.) Rursumque Bala concipiens pepcrit
Vbbs. 3i>. —
Quarto concepit, et peperit filium, ct altcrum, pro quo ait Rachcl Comparavit me Deus :

ait :Modo confitebor Domiiw, et ob hoc vocavit no- cum sorore mea, et invalui. Notandum quod cuique
menejus Judam, ccssavitque parere. Cum ad gloriam penc partui coneeptio pnoponilur, quia perminimum
aeternam venerimus, in quadro tunc positi, quod est peccatum quod nulla deliberatione, solaqnd
quarto signatur filio, id est inconcussa soliditate pravipitationcagitur; eoncipimus enim, cum dis-
stabiliti, Judam, id est ;eternam |glorilicationem et ponimus. Bala altcrum parit: el Xepbthali a Rachel
corde concipimus, et effcctu infinito parimus. Judas vocatur, cum sapientia iiuindi Dei sapientiam adul-
enim vel confi!ens, vel glorificans dicitur. Modo, in- terine confundens, dilatari quaerit in laudibus, et
quit, id cst in hac aeternitate, quae per praesens tem- comparari laudatis, baec omnia agens non vera af-
pus congrue dcsignatur, confitcbor, id est sacrilicium fcctione, sed nomine falso Rachel, id est contempla-
 MOBALIUM IN GENESIN LIB. VIII. 226

Eionis. Nephlhali namque dicitur, dilatavit me, vel A habes devoiionis affeetum ad eontemplandi exerci-
comparavit me. Solent enim solitarie viventes ad tium. Illa respondit : (Vers. 15.) Parumne tibivide-
publice praedicandum accedere, et exinde gloriolas tur,quod praeripueris maritum mihi, nisi etiam et
exigere. Coinparata itaque actualiler diffamalis in- mandragoras filii mei tuleris? Quod est dicere In- :

valuisse se dicit, dum quod valet, quodque potest tellectum, a quo maritali tcnore regor, contemplandi
eflicaciter palam ostendit. egregieque vivendi gratia, dimovisti ab actuali of-
Vers. 9, 10, 11. — Sentiens Lia quod parere de- ficio. Quod mihi magis suppetit ac adjacet, hocque

sisset, Zelfam ancillam suam marito tradidit. Qua parum aestimas, nisi etiam hanc momentaneam
\post conceptum edente ll& fetum dixit : Feliciter, superni odoratus visitationem, ad solius cogitationis
>
vocavit quse Gad. Per utramque feminam
nomen ejus cxercitationem contrahas? Dormiat tecum, inquit,
demonstratur quod utraque vita agitur. Aetualis,
in hac nocte pro mandragoris ftlii tui, id est conquiescat

id est Lia parcre desinit, cum bona intentio, quae tecum in hac negotiorum turbulentia, quae aclivae
quasi conceptus vis est, in mente deficit, qua de- est vitae infesta, tantum ut ad internae dulcedinis
'

sistente Zelfa, id est inanis gloria adhibetur: ipsa respirem, ad Deum quam dulcis est, gustandum
enim os iens, ut supra dictum est, interpretatur, et fragrantias.
Con-
ingenuitas spiritus ancillari societate foedatur.
cepta nequitia opus emittit pravum, transitoriie vide-
Vers. 16. — Redeuntique ad vesperam de agro
Jacob, egressa est in occursum ejus Lia. Ad me, in-
licet prosperiiatis eventum. Dicit ergo feliciter, cum
quit, intrabis, quia mercede conduxi te pro mandra-
honorum copia arriserit, sed non potest sinceriler,
goris filii mei. Ad vesperam redeunti de agro Jacob
quia solam saeculi cariem quaerit. Gad autem fortuna
Lia in occursum egreditur, cum defervescente inanis
dicitur, et fortuna quam semper dubia sit et insta-
gloriae aestu de exercitio interiori, spiritui vero vi-
bilis a nullo nescitur. Qai ergo filio fortunae pro-
tiorum supplantatori ad Dei intentionem redeunti
creando et alendo instat, in salo interminabili
Lia, id est opportunitas sancti laboris occurrit, et
fluctuat. (Vers. 12, 13.) Parit Zelfa alterum sub no-
introitum conscientiae patenlem suggerit, quia odo-
mine Liae, et Aser vocat, cum humanae laudis inten-
ramenta purae dilectionis quae pia sollicitudo ac-
tio sub actualitatis tegmine efiecium gloriae quasi
tualitatis devotae proles sibi intulit, Bacheli, id est
filium assequilur, quod beatitudinis honore praedicat,
contemplationi ut ad Deum usque videndum amor
in quo illud gloriae genus intelligitur, quae post mor-
ipse redundet, actionalitatis dignae graiia praestitit.
tem ad memoriam providetur, ut sunt aedilleiorum
Dormivit cum ea nocte illa. (Vers. 17, 18.) Et exau-
insignia, pyramidum discrimina, nobilitas librorum,
° divit preces ejus Deus, concepitque, et peperit flium
et carmina, quae solent esse mortuorum monimenta,
quintum , dicens : Dedit mercedcm Dcus mihi ,
quia
et haec sunt apud insanos
Aser, id est beatitudo
dedi ancillam mcam viro meo. Appellavitque eum Isa-
maxima. Aser sane beatus dicitur; unde et Lia non
char. Jacob cum Lia nocte dormit, cum spiritus
vera, sed imaginaria beatam se gaudet dici non a
noster in boni operis labore etiam inter obscuritates
viris, sed mulieribus, quia levium et indiscretorum
tentationum acquiescit; sic enimDeus preces suorum
hominum animalur favoribus.
exaudit
Vkrs. 14. — Egressus autem Ruben tcmpore mcs-
praecipue : coiicepit affectu ,
peperit opere
non quartum, id est per temporalia diftluen-
filium,
sis triticese agrum reperit mandragoras, quas
in
tem quatuor enim sunt tempora, sed quintum, id :
matri Lise detulit. Ruben ab eo quod videt in medio,
est animum singulari auctoritate haec omnia transcen-
id est communi providet bono vocatus, piae scilicet
dentem. Quinarius namque ex quatuor, et monade
procuralionis afiectus tempore mcssis triticeae in
,

ac si praeside constat. Is merces dicitur sic enim ;

agrum egredilur, cum praevolatione mentis ad finem

Isachar interpretatur, ejus scilicet rei, quod ancil-
saeculi per conscientiae exercitationem rapitur. Mes-
lam totius spurcitiae fetus parientem, viro, id est
sis enim triticea sanctorum ad cceleste horreum
.„ ,,, ... „n n mtellectui coercendam subjecent. Cum enim Deo
colleclionem significat (Matth. xni, 39). Unde et m n
.. ,. . .
TT , >

... ... . . , .

nos subdimus, tuncjam ac si ex debito nobis vitia

Apocalypsi angelus hac maturescente falcem mittere
subjicit Deus.
suadetur (Apoc. xiv, 15). Ager vero animus est,

quem nunquam melius colimus, quam cum extremae Vers. 19, 20. — Rursum Lia concipiens peperit
nostrae sortis reminiscimur in , quem egredimur, sextum filium, et ait Ditavit me Dominus dote bona
:

cum a pravis expediii negotiis ad ejus curam rever- etiam hac vice. Mecum erit maritus meus eo quod
timur. Ubi mandragoras Buben, id est pruiiens sol- genuerim ei sex filios; et ideo appellaoit eum Zabu-

licitudo reperit, et matri Liae deferl, cum divinae lon. Parit Lia sextum filium, cum integre ac per-
inspirationis ab internis odorem contractum ad fecte assequitur operationis gradum. Sexta quippe
efficaeiam sanctae actualitatis, quae tolius pietatis die Deus perfecit opera sua {Gen. u, 2). Ditatam se
genitrix est, transfert. Mandragora nempe pigmen- dicit dote bona, non solum in conversione cum ad
taria herba est. Dicitque Rachcl : Da mihi partem de Dei pervenil timorem, sed etiam praecipue cum 119
mandragoris filii tui. Ac si rediviva jam vis contem- ad neque morte, neque vita separabilem efiertur
plationis tactae divinitus actioni inferat. Quem pii amorem. Cum ad homini, inquit, possibilem deveni
operis recepisti instinctum, participa eum quem perfeclionem, id est postquam sextam edidi prolem,
 V. GUIBERTl ABBATIS S. MARLE DE NOVIGENTO 228

jam necessario mihi copulabitur maritus intellectus, A ritatiemerendae militaverim, cum haec ettu passa sis.
quia plene evacuavi quae sunt carnalis affectus. Za- Vres. 27, 28. —
Ait Laban ei Diveniatn gratiam :

bulon dicitur fluaus noctis, vel habitaculum fortitu- in conspcctu tuo Experimento didici quod benedixcrit
:

dinis. Jam nunc itaque nobis impassibilibus viventi- mihi Deus propter te. Constitue mtrccdem tuam quum
btis tluit nox, id est ignorantiae saecularitatis adver- dem tibi. Laban ad Jacob loquitur, cum candidatus
sitatum quae mente defectus, et incipit esse
fit in ccelestium exercitus , intellectu interprete et ad
babitaculum fortitudinis contra omnia pericula in- ipsum etiam intellectum dicere videtur : Si tibi ali-

terior homo refectus. (Vers. 21.) Post quem peperit quantisper labor praesens protrahitur, magna cum
fdiam nomine Dinatn. Lieet Dei habitaculum anima ad usum beatitudinis meae veneris mea gratia apud
sit, licet contra incursus omnes fortiter obsit, Dinam interiorem oculum tuum invenietur certum enim :

opus est, feminam ad extremum semper pariat, ut experientia fecit, quod Deus incrementum gloriae ac
scilicet post virtutes fragilitatem propriam sibi ob- laetitiae spiritibus beatis conferat, quoties ad coeleste

jiciat, ne intumescat. Dina vero interprelatur judi- quis regnum gloriiicandusaccedat. Nam dicitmagnm
cium istud, vel cuusa. Judicium sane istud, id est Origenes (in cap. x Levit. hom 1. 7, ante med.) non
discretio habenda est, inter optima quaeque causa perfectam sanctos habere laetitiam, quandiu viderint
videlicet subreptionis ineptae. ^ fratrum suorum sub temporali tempestate mcesti-
Vers. 22, 23, 24. —
Rachelis quoque recordatus tiam, unde conslat suum vehementer augeri de
bumiuus exaudivil eam, et aperuit vulvam ejus, quae consortium ereptione triumphum, et gloriam. Dic
concepit, et peperit filium. Abstulit, inquit, Deus ergo, id est providendo perpende mercedem quam
opprobrium meum. Et vocavit nomen ejus Joseph. a me tibi dari poscis ? Talia agimus cum sanctis
Rachelis Deus recordatur, cum ad sui ipsius notitiam spiritibus, quoties eorum patrocinia ad gloria1 obten-
contemplativi cujuspiam mens Deo aspirante reduci- tum exquirimus, et hoc ab eis intellectualiter sa-

tur. Exaudit, cum affectui effectum ingerere se pientes audimus. (Vers. 29.) Tu no&ti, ait Jacob,
oslendit. Vulvam aperit, cum semini divino per dila- qua molestia tibi animi carnisque servierim eme-
tationem charitatis in mente locum facit. Parit ergo renda^, et quanta, o beatorum societas, in manibus
ex quo suum dicit ablatum opprobrium, quia,
filium, meis fuerit possessio tua, id e;t quanti habuerim
postquam ad divina3 speculationis perlingit oflicium, possessionem tuam, quae Deus est, in exercitio ma-
id est desideratae speiexprimit tandem filium, ancil- nuum, id est operum meorum patuit. (Vers.. 30.) Mo-
laris quod incumbebat adulterii Deus repellit
sibi dicum habuisti antequam venirem ad te. Imminutuserat
opprobrium. Unde vocat nomen ejus Joseph, id est q supercoelestis numerus tuus antequam humana ,

auymentum quia hujus qua temporaliter adhuc et

,
natura consociaretur gloria? luae et nunc, o beate ;

juxia posse Deum praegustamus speculationis ini- exercitus salvatorum, meo divcs factus es collegio :

tium, a3ternae visionis praistolatur augmentum. Ad- benedixitque tibi, id est multiplicavit te Dominus ad
dat, inquit, mihi Deus filium, in speculo scilicet, et introitum meum. Justum cst igitur ut et ego aliquando
aenigmate videnti conferat, et adaugeat verae et domui mex provideam. Quod totum est Vos certa :

aperta; cognitionis fructum. (Vers. 25.) Nato autem felicitate gaudetis, idemque in miseria constitutis

Joseph, dixit Jacob socero suo Dimitte me in patriam,

: postulare debetis, quod et facitis ; obtinete igitur
et ad terram meum, etc. Postquam perpetuae visionis mihi quod justum est, ut sicut vobis, dum advixi-
Dei augmentum per spem menti innascitur, Jacub, stis, providistis, sic et ego domum Patris in qua

id est intellectus ad Laban, id est candorem aeter- mansiones multae sunt [Joan. xiv, 2) mihi pro-
num, cui lux vera praesidet, loquitur, qui socer videam. Et domui certe providet, qui ut sit de quibus
dicitur, quia duabus pater est filiabus, activae scili- honestanda est domus studet.
cet et contemplativae, quae ad formam supercoelestis 1^50 Vers. 31, 32. Quid dabo tibi? Nil volo ait —
candoris illius gremio terrestris
inslituuntur in Jacob, sed si feceris quod postulo, iterum pascam, et

Ecclesiae. Dimitteme ut revertar inpatriam et terram D custodiam pecora tua. Nil, ait ralio, a te, o sancta
meam, id est liberum me, et absolutum corporeo civilas, terreni emolumenti quaero, sed si gyraveris
compede accipe volentem reverti in patriam, de qua omnes greges tuos, id est si alio circumspectionis
devolutus sum, et in terram ubi immobilitatis sta- ambitu omnem virtutis utilitatem videre me obtentu
tum obtineam. (Vers. 26.) Da mihi uxores, et liberos tuo feceris, et separaveris omncs ovcs varias, et
mcos, pro quibus servivi tibi, ut abeam, id est ne sparso vellere, in ipsis scilicel virtutibus vitii cujus-
protrahas mihi actualem, qua die el nocte, juxta que admistionem et operis, per favorum auras ac
Apocalypsim, requiem non habeam Deum laudando si velleris quo membra super terram teguntur
(Apoc. xiv, 11), et contemplativam nil aliud praeter sparsionem, discernere mihi impetraveris, quod-
Deum cogitando, et fructus operum in Cffllis vere cunque rufum fuerit passione desiderii vel cognitione
reges, verj liberos, pro his enim non pro lerrenis peccati, hoc enim color iste significat, quodcunque
tua3 servivi gloria3, ut abcam, et amplius non ero in inaculosum incursione delicti, et varium subripiente
serumnis. Tu 7iosti servitutem, qua scrvivi tibi. Ac si hypocrisi, pro magno mihi munere paliar ascribi,
dicat : Tu Ilierusalem superna matcr noslra, conscia nil saue mihi utilius quam cognilio mei. Dicitur
tibi es quibus carnis, et mundi lentationihus tuae cla- enim : Judicium et deinde justitiam in Jacob tu
 ;

m MORALIUU IN GENESIM LIB. VIII. •230

'ecisit (Psal. xcvm, 4). Si tu, inquam, o cuelestis A imaginatio, et sensualitas innuitur, quibus dum
nater pia interpres, id mihi impetres, qui hactenus media dominatur, utraque per se solam
intelligentia
;ub tiniore pavi coelesli pabulo quasque interiori infructuosa ejus vicino sapore conditur. Virgae viri-
lomini congrua, a moJo iterum pascam, et cusio- des rectitudines internae sunt charitatis succo ma-
liam, id est et alimoniam vitae procurabo, et vitali- dentes, horum trium ordinatos, et veluti ad regu-
)us studiis sollicitudinem custodiae delegabo. In lam ductos mores, homo peccati subversor idem
wibus vero et capris mercedem suam dicit, dum in Jacob accipit, et ex parte superliciem corticis, id

jeneliciis actualibus, quae per oves signantur, quia est extrariae visionis abscindit: et mox interioris
'etu, fructu, et vellere prosunt, et in contemplativis, gratiae candor apparet; et quia imaginationis sen-
juae per capras, quia pascuntur in arduis, in prae- sualitas prorsus a vanitate visibilium exui non prae-
>enti mercedis initium credit. (Veks. 33.) Responde- valet, in his quae exspoliari non possunt viror bonae
bit miki cras justitia mea, quando placiti tempus intentionis permanet: perlicere enim invenienti
idcenerit coram te, .id est ^concurret, et digna mer- velle adjacet (Rom. vm, 18), et sic efhcitur color
;ede conveniet ac consonabit mihi qua in vanus, dum incipit dividi adversus carnem spiritus.
justilia,

jrincipio mei accusator existam, cum Deo remune- Ubi enim haec non est varietas, totus sibi complacet
"ante in conspectu sanctorum vila mea placuisse ° homo vetus.
jrobabitur. Vers. 38. Posuitque eas in canalibus. Has ponit —
Vers. 34. —
Graturn, inquit, LaLan,habeoquodpetis, in canalibus ubi aqua effundebalur, dum quidquid

lil enim gratius spiritibus beatis, quam quod aeternae rectum habet fundat quodammodo et slabilit in
^ratia geritur salutis. Haec autem cum intellectua- humilitate, ac depressis interioris exteriorisque ho-
[iter intra nos agimus, et nos dicimus, et quasi coe- minis sensibus, ubi illabi solet gratiae supernae unda
litus nobis responderi sentimus. (Vers. 35.) Et se- coelitus, scilicet ut cum venirent greges ad bibendum

paravit in die illo capras, et\oves, hircos et arietes, ante oculos haberent virgas, id est quoties accede-
varios et maculosos, id est in illa quae haec cogitat, rent cogitationum, et caeterorum motuum turbae, ad
spirituali luce discernere fecit Jacob, id est, ratio- spiritualitas consilium, propositae directionis re-
aem, inter contemplativa et actualia, inter lascivos gulas haberent ante cordis intuitum, et ad earum
ot animales motus, et arietes rationalitatum, quae conciperent studia et charismata meliora conspectum,
nobis praebent ducatus, et in his omnibus pensare Bonorum sane suorum contuitu accenditur ad po-
quid varietate hypocrisis, quid naturali foeditate tiora probus quis.
peccatur. Cunctum autem gregem unicolorem, id est q Vers. 39. Factumque — est ut in ipso calore coitus,

albi et nigri velleris tradidit in manus filiorum suo- oves intuerentur virgas,ei parercnt maculosa, ac varia,
rum. (Vers. 36.) Et posuit spatium itineris inter se et divcrso colore wspersa. Calor est I<51 coitus
et generum dierum trium, qui pascebat reliquos gre- cum torpida noslra animalitas quae per oves figu-
ges ejus, id est omnem \irtutum frequentiam, quae ratur, spiritui quasi maris fervori conjungitur. In
per innocentiam unicoloriter albet, tamen et nigre- hoc calore oves intuentur virgas, dum simplices ac
dinem memoriae peccatorum non passibiiiter, sed ad hebetes cogitatus nostri rectae intelligentiae sollicite
Deum, qui de his eruit fardentius praedicandum intendunt sententias, et pariunt diverso colore re-
laudabiliter tenet, in manus filiorum, id est in po- spersa; quo enim subtilius sua inspiciunt intima per
testate sanctorum, quibus certa jam Dei filiatio est, divinam inspirationem, eo magis propriae instabilita-
quia sibi jam glorificalis peccare neclibet, nec licet, tis, ac vanitatis veritati adversantis inveniunt varie-

custodiendum praebet, et ponit, id est aestimat dif- tatem. (Vers. 40.) Divisitque gregem Jacob, et posuit
ferentiam inter proficientem intellectum hominis et virgas ante oculos arietum. Arietes namque, id est
coelestem senatum, et active et contemplative ma- intellectus cogitationum, tanquam gregum duces,
gistrum duarum uxorum genitorem spiritualium, dum mysticas oves impraegnare nituntur, opus est
inlegerrimam Dei cognitionem, in quo est Trini- D ut a virgarum consideranda directione non aver-
tatis ac si trium dierum mysterium. Ipse intel- tantur. Erant autem alba quxque et nigra Laban;
lectus rcliquos pascit ejus gregcs, quia allerius csetera vero, Jacob, separatis inter se gregibus. Hoc
modi minus scilicet perfectas in hoc saeculo nutrit paulo supradictum est, nec repetam.
virtules. Vers. 41 Igitur quando primo tempore asccn- —
Vers. 37. — Tollens ergo Jacob virgas populeas debantur oves, ponebat Jacob virgas ante occulos arie-
virid s ct amygdalinas, et ex platanis, ex partc tum, etc. Prima ascensio, sicut prima resurrectio,
decorticavit eas: detractisque corticibus, in his quae est, cum spirilualitas animalitatem ad bonis operi-
exspoliata fuerant, candor apparuit. Illa vero quse bus fetandum subjugat. In canalibus ergo sensuum
integra fuerant, viridia pcrmanserunt , atque in hunc demissorum, et quasi cavatorum, ubi fluant undae
modum color effectus est varius. Per amygdalum fidelium aquarum, ponendae sunt virgae gubernatio-
quae sola in tribus his fructifera est, intelligentiam num, ante considerationem scilicet intellectuum.
accipimus, in quo est cuncta passionum carnis ama- Nota verborum singulorum sonos, et concordias
ritudine, et humanitatis duritia, ac si corlice et humilitas in canalibus, in aqua spiritus sanclus,
testa Dei nolitia nucleus. Per populum et piatanum qui proprie se infundit humilibus ex quo procedit
 '

231 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARI.E DE NOVIGENTO 232

virga, toiius scilieet «Jirectionis ac justitia} vis, quod A ubi deiicientesfame interna pascat versus Jacob gre-
proponitur arietibus, id est intellectibus. ges cogitationum. Intelligo, ait, serenitatis divinae

Vers. 42. — Qaando vero serotiua admissura erat, dignationem a me

Deus autem patris mei
averti.
fuil mecum et gratia ejus dona recolo. (Vers. G.)
1

et conceptus extremus, non ponebat cas. Serotina ad-

missura intelligitur, ccelestis perceptio regni in Et ipsx nostis quod totis viribus meis servierim patri
vestro, ei scilicet qui utnusque auctor vitae est Deo.
ultimo, non sicut bic particulariter, sed plenari
onines impleturus ^Ephes. l, 23), et omnia in omni- Haec me egisse certum teneo. (Vers. 7.) Sed pater
omnium corda vester circumvenit me, id esl oblatae dulcedinis con-
bus futurus Deus in admittitur. Ibi

conceptus extremus, id e^t Dei laudandi indeliciens versionis initio illexit me blanditiis, et mutavit mer-
propositum cui nullius alterius rei succedit alieetus, cedem meam decem vicibus, id est cum meruissem
fc

cum fuerit, sententias, quibus propriam dirigat lfi, jam diutino labore animi quietem, quinarium,
mentem, ponere ibi bomini opus non erit, qui re- qui in externissensibus;itemque quinariumsensuali-

gentem omnia Deum in se habebit; qux enim primi tatis, qui etiam vivacius imaginaliter menti inest,
temporis sunt, Jacob sunt, id est ad supplantationem quod utrumque pro decem vicibus intelligi potest,
peccati attinent; quae serotina, id est in mundi fine naturaliter quidem cum rationem impugnet, non in

restantia secundum sinceritatem supernae claritatis pacem mihi sed in bella mutavit, sed non permisit
candent, hoc est ad Laban pertinent. eum Deus ut noceret mihi, id est cum sit essentiali-
VfiRS. 43. — Ditatusque est homo ultra modum, et
ter Dcus propriumquc Deo sit, ut sit pius, ipsa sua
naturalis gratia non sivit eum, ut imminens tenta-
habuit grcges multos, ancillas, et servos, camelos el
tionis praelium pcrmitteret verti in exitum mei.
asinos. Ditatur homo ultra modum, cum nimia justi-
tia vertitur in indiscretionis vitium. Unde et habet Vekp. 8. —
quando dixit Si Varix crunt mcrce- :

multos greges, quia ex nimia sui liducia multa inci- des tux; paricbant omnes varios fetus. Quando autem

dit animi divisiones. Ancillas et servos habet, motus e contrario ait Alba quaeque accipies pro mcrccde;
:

scilicet ancillariter ac sordide petulantes, et servi- omnes\grcges alba pepercrunt. Quod cst dicere, sua
proterveque contra spiritum rebelles, camelos
liter originalis clementia eum vero cohibuit a nocendo,
quoque ponderecupiditatis,acsi gibbi adlerrena pro- quiasi intellectualiter aliquando in nieipso per me-
clives, el asinos, stupidos videlicet iuertia, et segnes. ipsum dixit, ut varietatis meae instabilitati cogno-
scendae instarem, hocque mibi datum pro mercede
CAPUT XXXI. putarem; sic mea vota complevit. Si quando virtu-
Veus. 1. —
Postquam autem audivit verba filio- C tisalborem ipso dictante qua^sivi, cogitationes et
rum Laban dicentium Tulit Jacob omnia quse
: fue- motusiuterni eodem opitulante beaia ac laeia studia
runt patris nostri, et de illius facultatc ditatus, factus conceperunt.
est inclytus. Interior homo cum a recto deviat que- Vers. 9. — Tulit Deus substantiam patris vestri, et
relas cogitationum supernae claritatis filiatione gau- dedit mihi, id est a rationalitate sui cui quondam
dentium intelligit. Arrogavit, inquit, sibi omnia quoe inserviebant, tulit inteilectum, memoriam, ac vo-
Deo patri ccelesti attribueredebuerat, et de opulentia luntatem Deus, quae vere subslantia patris vestri
interiori quaesivit exterius famosus haberi. Inclytus haud dubium quin ipsius Deus est; et dedit mihi ea
ab eo formatur nomine, quod est clio, quod Gnece probe et utililer frui. (Vers. 10.) Postquam enim
dicilur fama. conccptus ovium tempus advenerat, levavi oculos meos,

Vers. 2. — Animadvertit Jacob faciem Laban, id et vidiin somnis ascendentcs mares super fcminas, va-
estgratiam superni luminis, quod non csset erga se rios, ct maculosos, ct diversorum colorum, id est cum
sicut heri et nudiustcrtius, id est eo modo quo cum ad hoc jam proficerem, ut sterilitas ineptorum
praesentem gloriam quasi pnetereuntia et diftlua de- cogitatuum proponere quidpiam fructuose debercnt,
spiceret, sicut heri, quae res jam praeterita est. Nu- erexi ab inliinis intentiones meas, et dormiendo fo-
dius ex nunc et die componitur. Non est erga se rensibus ac vigilando intriucesis, vidi, quod est in-
Laban ut nudiustertius, id est uti quando praesente tellexi, rationalitatum vires mollibus desideriis ac si

corde suo divin;e luci in contemplatione Trinitatis mares feminis praesidentes, et varias carnalium mi-
spatiabatur, (Veks 3.) maxime dicente sibi per ora seriarum, spirilualiumque maculas indicantes.
Scripturarum Domino : llevcrtc in tcrram, id est Veus. II. — Dixitque angclus Dei ad mc, vel ra-
in eam mentis stabilitatem, qua patrcs tui coelici tio scilicet, vel Scriplune sermo, in sotnnis, clauso
cives, quos imitari proposuisti,constitisse noscuntur, sane a visibilibus obtutu cordis Jacob? inquit Ac : :

et ad generationem tuam, rectorum scilicet quse si Nominis tui memento, et vitia supplan-
dicat;
bencdicetur; ethaec tc agente cro tccum. tato. Et ille, Adsum, ait, id est curffl interiori pra>

Veiis. 4, 5. — Misit ct vocavit Rachel (t Liam in sto sum. (Vers. 12.) Lcva, inquit, oculos. Quod
agrum, ubi pascclat greges, dixitque Vidco facicm : superius expositum est. Et est sensus Quod interna :

patris vcstri quod non sit crga mc. Millit desiderium visione quasi in somnis videram, hoc Scripturarum

vocatque per pnemium contemplationis, et actionis nuntio de levatione oculorum, et de marium ascen^
usum, ut redeant in sptiritualis exercitii agrum sione didici, certumque teneam. Vidit enimomnia qus
 ,,

233 MORALTUM IN GENESIN LIR. VIII. 234

fer.it tibi Laban, id est intelligere te feci quae adversa A tabimur [Psal. ci, 28). Unde psahnus est : Pro his
tuleris propter elaritatis aeterna? gloriam. Laban fe- qui commutabuntur (Psal. xliv, 1).

cisse dicitur, quorum causa fuit ut Iierent. Non de- Vers. 19, 20. — Eo tcmpore Laban ierat ad ton-

bes ergo lascessere pro quo tibi contigit tanta ferre. dendas oves, et Rachel furata est idola patris sui.

(Vers. 13.) Ego sum Deus Bethel, id est domus Dei, Notuitque Jacob confiteri socero suo quod fugcret. Eo
scilicet Deus qui te domum valeo facere meam, ubi, tempore, id est ea animi temperie, qua ad Deum
unxisti lapidcm, id est ubi per me inhabitatorem, tenditur, Laban, quod est charitatis internae deside-

qui oleum sum, id est charitas, leniorem mitiorem- rium ierat, quod est, ire nos fecerat, ad tondendas
que habuisti sub timore coepli propositi gravitudi- oves , exspoliandas videlicet superfluitatibus cogi-
nem et votum vovisti tmhi, perseve-
asperitatem ; et tationes ; sed incassum saepe nitimur eas abscidere,
randi scilicet intra ipsum disciplime rigorem. Ntmc quia Rachel cum videndo omnium principio se

ergo surge, quod est quandiu nunc, 1 est praesens i putat inhaerere, furtim idola, id est formularum
tempus habes, et, juxta Aposlolum quandiu, Uodie phantasmata pro ipso Deo sibi contrahit in mente,
dicitur (Hebr. m, 13), ab inertia excutere, de fu- ad se enim relabitur ex humanitate. Non vult
turo enim incertus es : et egredere moribus de terre- Jacobconfitcri soccro quod fugiat, quia homo etsi

nitate tua revertens in terram, veram scilicet solidi- " videat quid cavcre dcbeat, non vult tamen carnis
tatem viventium regionem, quse nathitatis tux est, amore retractus operum exhibitione fugam culpae
id est originaliler tibi debetur. exprimere, licet culpam animi rationalitate diflu-

Vers. 14. — Dicunt Rachel et Lia, cum quibus et giat. Socer vero Deus est cujus tiliabus acLoni ,

totus vitae actus et intellectualiter iste tractatus :

et contemplationi jungimur, cui opere potissimum
Nunquid habemus residui quidquam in facultatibus conlitemur.
et haereditate domus patris nostril Quod est Nos, :
Vers. 21, 22. — Cumque abisset tam ipse, quam
quibus decem vicibus mutavit mercedem, quibus tot omnia, quse jurts ejus erant, et amne transmisso
diflicultates injecit, quid residere spei sperare nobis pergeret contra acervum
sic enim inter- testimonii,
poterimus in regno Dei? (Vers. 15.) Nonne
et gloria pretatur Galaad, Laban die tcrtio
nuntiatum est

quasi alienas reputat, quasi male agentes periculo- quod fugeret Jacob. Postquani intellectus et omnia
rum quaestionibus gravat ? Vendit, dum tentationi- quae ei subjici debent pio desiderio jam eunt, et

bus inseri permittens nostrae nos libertali subducit. lluclus curarum sa^culi transniittunt, ad acervum,
Prctium ex vendiiione exigit, cum gratiarum actio- qui infra per amorem proximi dilatatur, et sursum
nem, et omne gaudium, cum in tentationes varias in Dei dilectione acuminatur, verus ipse Jacob per
c
inciderimus a nobis quaerit (Jac. i, 2). Hoc pretium git, ibique mortem, qua nubila vallis hujus declinet,
ipse comedit, quia eum permaxime patientia nostra invenit. id est per Trinitatis, quae Deus
Die terlio,

pascit. (Vers. 16.) Sed tulit Deus opes pairis nostri, est, nunliamus candidato sanctorum
inlelligentiam
et dedit nobis ac filiis nostris, id est a diaboli cultu exercitui fugae nostrae qua peccata evitamus ,

tulitDeus naturaliter substantiae nostrae a se insitas notitiam. A sanctis enim spiritibus tanto magis ,

bonitates, et fecit tam vilae nostrae in praesenti, continentia nostra noscitur, quanlo majore Dei
quam filiis, id est fructui mercedis nostrae profutu- cognitione illustramur.
ras. Tulit autem Deus opes patris nostri, ita dicium Vers. 23. — Qui assumptis fratribus suis, id est
est, ac si dicat opes suas, sicut est illud : Pluit Do- spiritibus angelicis in nostrum auxilium precibus
minus a Domino, id est a seipso. In prophetis abun- veri Laban ascitis sub Deo Patre fratribus suis,
dant talia. Fac itaque omnia quae praecepit tibi cum persecutus est eum septem diebus, id est totius vitae
eum intelligas in omni etiam adversitate tibi coope- spatio, quae septem diebus volvitur, divinis prose-
rari. quilur adminiculis, angelis ad eos venientibus, qui
Vers. 17, 18. — Surrcxit igitur Jacob, et impo- haereditatem capiunt salutis (Hcbr. i, 14); vel per-
sitis libcris et conjugibus suis super camelos, abiit. D sequitur vitia Jacob impetralis ei muneribus gratiae
Tulitque omncm substantiam, et greges, ct quidquid septiformis, et in monte Galaad comprebendit, in
in Mesopotamia acquisicrat, pergens ad Isaac patrem proximi ct Dei charitatis, quod
excellentia scilicet
suum in terram Chanaan. Surgit cum se adversum speciale est testimonium uostrae Ghrisiianitatis, nos
se animus erigit. Gonjuges et liberos camelis impo- plene superni candoris delectatio apprehendit. Acer-
nit, cum utramque vitam, et opera ex eis pro sola vus autem, ut dixi infra diffundilur, superius
,

coelesti libertate procreata, 1^53 ponderositati car- angustatur, in quo est et amor proximi, et contem-
nis praeponit, hisque ac si jugo deprimit. Omnem sub- platio Dei. (Veiis. 24.) Yiditquc in somnis sibi

stantiam, naturalia dona, greges, accipe cogitatuum dicentcm Deum : Cave ne quidquam aspcre loquaris
frequentiam, quae tn Mesopotamia, id est, in elevata contra Jacob. Laban, id est candida illa civitas, jam
vocatione, superna dignatio. Gum ad con-
quod est in divina quiete consopila, videt, id est intelligit

versionem venimus, conquisivimus sicque ad pa- : Deum sibi inspiranteni non contra homines pro-
trem, in quo aelerni risus gaudia sunt, in terram priae natuno participes, qaalibet asperitate debere
veram, scilicet stabililatem Chanaan quod est mu- : moveii, sed snae anterioris fragilitatis mcmoria eis
tationis pergimus, ubi vere a corruptibilitate immu- compati.
Patrol. CLVI. 8
 , ,

m V. f.UIBERTI ABBATIS S. MARLE DE NOVIf.ENTO 236

Vers. 25. —
Jamque Jacob extenderat in montc A formas Deo attribuat, machinatur. (Vers. 31.) Sed
tabernacidum, cum itle consccutus eum fuisset cum Jacob, spiritus scilicet noster ac si raliocinans,
fratribus suis. Tabemaculurn Jacob extendit, cum infert Quod inscio tc profectus scilicet quod :
,

exercitium divinae militiae fidelis quilibet amplificat, inconsulte a tua eonformitale paulo digredi conatus
etproducit. Ille consequitur cum fratribus suis, cum sum, timui ne violer.ter auferres filias tuas, id est ne
angelorum sane subsidio precum munit auxiliis. Jn nimietas aggressi propositi faceret me decidere ab
eodem monte Galaad Laban lixit tentorium, quia utraque vita.
in utriusque vitae studio et eminentia statuit olim Vers. 32. — Quod autcm furti me arguis apud
dum carne adviveret: felix illa civitas, intentionis quemcunque inveneris Deos tuos necelur coram
desiderium. Intenlio nempeet tentorium a tendendo fratribus suis [al., nostris.] Quod est si falsae credu-
dicuntur. litatis me arguis in quocunque animi sensu quid-
Vers. 26, 27. — Et dixit ad Jacob Quare ita : piam repereris de Deo fictitium, aliorum ejusdem
egisti, ut clam me abigercs filias meas quasi captivas menlis intellectuum aboleatur judicio. Scrutare,
gladio? Cur ignorante me fugere voluisti, ncc indicare quidquid tuorum apud me inveneris aufer. Quod est
mihi ut prosrqucrcr te cum gaudw ct canticis et scrutari, me doce, et quidquid tuorum, id est spiri-
tympanis ct cithara? Ac si B tualium quae tibi magis competunt rerum apud me,
dicat : Gum jam te videas
constitutum in cacnmine scilicet apud sensualem imaginationem meam cor-
charitatis, unde inconsul-
tis exemplis meis, quam regnare per malorum rumpi videris, exemplo ac prece dimove. Haec
victoriam probas, quod est clam me, abigere elegi- ex contemplatione elaritatis sanctorum intellectua-
sti a te diligenlias vit;e utriusque quasi, id est liter et inferri et referri solent. Hxc dicens ignora-

revera , captivas gladio, id est abductas mortali bat quod Rac/ad furata esset idola. Sunt sane qui
desertionis et apostasiae peccato. Cur, inquam magnum quid sese contemplatos putant, si aliquas
coeptum propositum ignorantc me, id est indiscusso, gloriosas formas Deo ascribant. Ignorant enim quod
ut praedictum est, me, expavescere, quod animo Rachel quae tota intellectualis esse debet furtum
fugcre est, voluisti, nec indicarc retractatis trium- faciat, si imagiuarium quidquam ad libitum de Deo

phorum meorum consiliis, ul mox per eadem con- conlingat.

cepio vigore gaudia comparationis meae tibi confer- Vers. 33. — lngrcssus crgo Laban tabernaculum
rem, cantico internae laetitiae faslidium dimoverem Jacob et Liie, et utriusque famulae. non invenit.
tympanum divinae speculationis omni a?re perennio- Jacob Lix tabernaculum, rationis est et
et actionis
ris; hic enim incipitur, et in futuro nunquam c piae exerciiium: uiraque vero famula, quajlibet
finitur, et dulce mirum in arcanis Dei resonet , et virtutum genera utrique vitae subsidentia. In quibus
citharam,quo magnis atque minoribus proximis toiis Laban non invenit idola, quia in his quae
congruus amor quasi sonus cordis infertur, admo- scientialiter secundum hominem administrantur
verem. Dum enim ultra modum ditaris, dum de consulta supernae claritatis spiritualitas, divinas
circumventione et mercedis imitatione conquereris, quandiu de Deo non agitur non invenit formulas.
quasi ignorante me opere creperis. Vers. 3i. —
Cumque intrasset in tentorium Ra~
Vers. 28. — Non cs passus ut oscularer filias chelis, illa festinans abscondit idola subter stramenta
meas, id est, ut ore et spiritu consiliorum meorum, cameli, scditque desupcr. Tentorium Rachelis intrat
et intentionum, quae in meis vides actibus, 1«4 cum ea quae in Deum usque tenditur contemplatio-
imbuerem vitas tuas, quns ob conformitatem mei nem Laban, id esl spiritualis splendor examinat.
ac si matris, meas dico lilias. Stulte operatus es, et Spiritualis autcm judicat omnia (I Cor. u, 15). Unde,
nunc (Ver^. 2!») valct manus mca reddcre tibi spiritu illustrante animum, Rachel, id est interna
malum. Quod est : Potens est Deus. qui manns, id discretio festine abscondit, quidquid de Deo corpo-
est fortitudo mea est, reddere tibi malum nunc, reum cogitabat, superponens virtutes animi quae ,

scilicet in aetcrnis, quibus nil praeterit, nec futurum D sunt stramenta cameli, id est, munimenta et ornatus
est, sed semper praesens. At Deus patris vestri, Deus, torpidae carnis, in quibus disquirendis multo licen-
videlicet Pater vester, hcri dixit mihi, id est per tius potest quisque versari, quam sine imagine
memoriam prneteritae me33 passionis, quam in homine Deum contemplari ; et dcsupcr scdet dnm fundata
vivens expertus sum, innotuit mihi , ne hominibus virtute substanii stuliis pbantasmatum discursibns
compati dedignarer, licet jam in gloria detinerer. deprimendo prresidet. Scrutantique tentorium, et nil
Vers. 30. — Esto, inquit, ac si dicat : Ponamus invenienti (V«RS. 35) ait : Ne irascatur dominus
modo te ubi pro certo ad luos cives, videlicet rncus quod cor.un te ussurgcre ncquco, quia juxla
ctr-licos, et domum patris supernelestem redire consuctudinem feminarum nunc accidit Ac si
mihi.
cupere, sed illud quomodo defendere poteris quod dicat : Ne indigneris, domine, cui Domino
uii
furatus cs deos mcos, id cst quod non recte , dum subest, quid, et cui voluerit dare, quod coram te,
ultra modum tibi contemplando
dives videris, et in in interiori scilicet honiine assurgere ad le, ut es,
subtilis, et phanlastice tibi Deum per innumeras contempiandnm nequeo, quia juxta morem humana
imagines flngis? Quod enim furtim lii, nmi recte mollitiei paiior. Sic <l<lusu sollicitudo qvarentis eslj

flt, Deos ergo furatur, qui privatim quomodo Soilicitudo qimrentis deluditur, cum, anticipante noi
 ,

237 MORALIUM IN CENESIN LIB. VIII. 238

Dei gratia, per correptionem a nostrae diseretionis A ct Deum, qui Triniias cst, medullitus nosse quaerens
captu quod puniri debeat non invenitur. carnalium tempestatum mole, etiam ab spe merce-
Vers. 30, 37. —
Tumensque Jacob, cum jurgio dis in limorem poenae convertitur.
ait : Quam ob culpam meam et ob quod peccatum sic Vers. 42. —
Jiisi Dcus patris mci Abraham, id est

exarsisti post me, ct scrutatus cs omnem supellecti- Deus, qui praesidet rationi mese cohibuisset. Abra-
lem meam ? Quid invenisti de cuncta substantia ham enim, pater videns popuhtm dicitur, et intellec-
domus tux ? Pone hic coram fratribus meis et tuis ciui paierne providere vulgo cogitationum pertinere
et judicent inter me ct tam
te. Gum humana mens proprie scitur; ct timor Isaac, id est timor amissionis
districte conscientiam oportere discuti pensat grande gaudii aelerni. Isaac enim dicitur risus forsitan ob
saepius apud se fastidium lolerat, unde tumens, et tot difficultates. Laban, id est cjelestis claritas,
quasi furibunda interius clamat. Qme, ait, culpae quae quo amplius a me quaeritur, tanto magis differ-
nimietas exigit , ul lanto zelo me insequendo, tur, nudum prorsus et impotem justitia? dimisisses
o spiritualis diligentia, efferveas. et totos animi in libidines, quibus corpus afiicitur. Affiictionem et
recessus rimeris et colligas? Quid invenisti penes me laborem manuum, id est operum meorum, respexit
de substontia, id est de his omnibus terrenitatibus, Deus, sub qua malorum tribula haec bona
lantilla
qure merito substare et subesse debent domui tuae, operer; et arguit te heri, id est argumentis eviden-
id est tuorum conscientiae ? Ponatur in judicio tibus praeteritae humanitatis tibi ostendit quam cle-
divime tuse et hamanse rationis meae, et profecto mcntiam de.beas his qui periclitantur, cum tu portu
pro mea immuniiate peccati. potiare salutis. Heri autem pro prxterito ponitur.
Vers. 38. — Yigintt annis fui Ucum , id est et Hinc Isaias prscparata cst ab heri Topheth : (Isaia. xxx,
denarium plenitudinis legis in mente, et denarium 33). Hsec praecipue aguntur in conscientia, cum san-
virtutum id esl annorum perfectionis, Laban su- ctos ardenter expetimus, et tarde opiiulari sentimus.
perno candori servavi 1«5 in opere, oves simpli- Vers. 43. —
Filix et fiiii, ait Laban, ct grcges tui,
cium beneticiorum, et caprx contemplationum ste- etomnia quse ccmis, mca sunt. Ac si Jerusalem su-
riles a fructu per hypocrisim non fuere arietcs , perna loquatur. Infirmae et fortes animae in Eccle-
rationales, scilicet motus, tanquam gregum cogita-
sia seu rectores vel regendi motus in conscientia
tionum duces in ei cogitationum in imum coacta congcries, et si,
memelipso per vitiorum admissio-
nem non consumpsi (Vers. 39) ncc captum a bcstia, qua sunt quae penes te proba intenderis, ex meis ea
id esl direptum a diabolo interius bonum sanctis exemplis habes et doctrinis. Quid possum facere fi-
quibuslibet non feci ostentui. Unde Psalmus Non q liis ct nepotibus meis? Quod est His quos ad fidem,
: :

confundantur super me qui quserunt te, Deus Israel vel opera genui, vel his qui ad idem geniti sunt per
(Psal. lxviii, 8). Ego damnum omne reddebam, eos quos genui, quomodo nocere queam? Ne ergo
compensando videlicet peccata laboribus; quidquid tumeas, ne jurgia intrare concites, sed (Vers. 44)
furto peribat, scilicet subreptione diaboli a mc Veni ad conformitatom mei et per hoc inibimus
,
,

exigebas, subaudis restitui. (Vers. 40.) Die in his fadus amoris debili, ut sit testimonium amor ipse,
quae intelligebam Node in his quae ignorabam,
: quod non avellaris a mea mutatione.
id est in bonis et in malis, sestu cenodoxiae urebar Vers. 4o. — Tulit itaque Jacob lapidem, intelle-
in bonis, et ex ipso torpore meo ac si gelu coque- ctus scilicet arripuit sibi animi soliditatem, ne dein-
bar in malis ;
fugiebat somnus negligentice «6 inten- ceps evolet in vanitatem, hancque in titulum erigit,
tionibus meis, qnod est oculis. Intelligentiam autem quia ad eam concitatis quibusque intra vel extra
ad sola bona pertinere scimus, quia nil scitur, nisi motibus, quasi ad quoddam prasidium insigne re-
quod verum est, et si falsum scitur, in tantum scitur, currit. Soliditas autem, ipsa est sincera humilitas.
in quantum falsum esse scitur; quidquid vero verum (Veus. 40.) Dixitgue fratribus suis. Fralres sunt vel
est, bonum esse convincitur, in quantum verum est. robusti quique motus animi, scu virtutes, ac si filii

Vers. 41 .
— Quatuordccim annis scrviiitibi pro filia- D ex eadem mente goniti. Afferte lapides, scilicet pro-
bus, et sex pro grcgibus tuis. Perquaternarium Evan- ponite in omni actu vestro affectus solidos ac humi-
gelia, per denarium Legem accipimus. Quae primo les. Qui congregantes fecerunt tumulum, id est ad
Legem, post Evangelium cum impleverimus ad lilias unitatem contendentes justo ordine dilalaverunt se
coelestis matris Ecclesiae, activam scilicet et contem- per charitatem inferius, ut subtiles lierentin contem-
plativam, accedenms. Sex vero ad plenitudinom cum plationesuperius. Super hunc comedunt, dumincha-
pertineant, quia sex diebus omnia Deus fecerit, annos ritate radicati, et fundati divina dulcedine [Ephes. iu,
virtutum claritudinibus integros a nobis exigimus 17), quae diligentibus in promptu est, sese reficiunt.

plenarie, ut cogitationum gregibus dominari possi- Vers. 47. — Vocai Laban Tumulum teslis, et Jacob
mus ad similitudinem civitatis supernae, quse hasjam Acervum testimonii, unusquisque juxta proprietatem
possidet inconcussa penitus pace. lmmutasti guoque linguxsux. Aliter seniii et loquitur Laban, alitor Ja-
mercedem mcam decem vicibus . Mercedem immutalam cob, quia alius intellectus esl supernejamviventium,
dccemvicibus queritur, dum corporis, quod quaterna- et alia efficacia, alius in carne dogcntium, et alia eo-
rio propler elemenla signatur, et animae, quae ternario rum desideria. Tumulus mortuorum usitate silet
arbitriasua praecipna bona impassibilitatem sperans; dici. Ei plus ost toslis quam loslimoninni. quia i: a-
 :,-

239 V. GUIRERTI ARRATIS S. MARI.E DE NOVIGENTO 2i0

gis testimonium eget teste quam tesiis lestimonio. A fucruntque ei obviam angeli Dei. Intellectus foederis
Lnban ergo candidus mortem jam
ille senatus, qui Laban eoepta prosequitur, et occurrunt pise ejus in-
obiit explieito testimonio lidei, ac operis jam testis tentioni, instar angelorum, quae bona his gerenda de-
emeritus factus est. Jacob autem praesens fragilitas, nuntient verba divini eloquii. (Vers. 2.) Uos cum vidis-
acervum mullo sudore eongerit, dum professionis set, id est intellexisset, ait Castra Dei sunt hsec. :

suae testimonia gerit. ( Vers. 48.) Tumulus testis est Castra proprie militantium sunt. Hxc, inquit, nil aliud
inter Laban et Jacob, dum
et Jacob jam salvatorum quam divina? miiitiae exercitia ac coercitionem pra>
inhiat sorti,jam condescendunt a^O ad-
et salvati dicant. Castra enim a coercendo dicuntur. Arcent
juvando salvandorum passioni. Cum enim ad ex- sane a se hostem, et disciplinaliler se restringunt.
emplum sanctorum reininisciinur, quasi ad tunm- Appellat nomen loci illius Manain , id est zastra,
lum respicimus, ipsi ad tumulum stilicet ad sui quia Christum vel ipsam Scripturam, in qua locari
quales olim fuerint memoriam se referunt, cum no- debemus, munimentum cohibitionemque suam aesti-
bis, qui eidem innatamus salo, miserescunt. mat.
Vers. 49, 50. — Intueatur Dominus et judicet Vers. 3, 4. — Misit autemnuntiosanteseadEsaufra-
inter nos, quando recesscrimus a nobis, si afflixeris trem suum in tcrram Seir regionis Edom, prxcepitquc eis

filias meas, et introduxeris uxores alias super eas R diccns : Apud Laban pcregrinatus sum usque in prxsen-
y

nullus srrmo7iis nostri testis cst absque Deo, qui prse- tem diem. Nuntii qui pneeunt Jacob ad Esaii, motus
sens respicit. Recedit Laban a Jacob, cum sancti qui- sunt compunctionis, et desideria pietatis, quae same
libet, et si exempla reliquerint, nostro tamen nos constat mittere intellectum, ad emolliendum eum
relinquunt arbitrio. Affligimus jilias, et superinduxi- qui olim improbe doininabatur afiectum. Frater
sibi

mus uxores alias, cum dimoto utriusque vitae con- dicitur, quia ex eadem mente quaet ratio gignitur. Is
sortio, libidini propri» voluntates admovemus adul- Esau in lerra Seir commanet, quod pilosus interpre-
teras, super quibus Deum prospectorem, et inter- tatur, quia affectio in terrenis jacere gaudens, su-
norum testem discretorem fore constat ,
qui solus pertluitate crebra contegitur. Nam vanitati saepe
intuetur conscientias. libenter addicitur: et in regione Edom, id est pec-
Vers. 52. — Si autem [al., aut] ego prxtcriero cati, quod peccatum, tota aviditate versa-
est circa

pergens ad te illuc, aut tu prseterieris, malum mihi tur. Edotn enim sayujuis dicitur, ct sanguis pcccatum
cogitans, id esl si ego duin me ad te perrecturum signat. Apud Laban, inquit, crplesti candori inhiando
proiiteor, illud testimonium pra?teriero peccans, versatus sum, usque in illum me extendens, qui nec
aut tu praeterieris quod
non potest tibi fieri , praeterit, nec futurus, sed semper seternitatis con-
soli cogitans tuaeque gloria? congaudens ut sci- , slantia pra?sens cst. Ipse enim ait : Ego sum qui sum
licet pro me laboranti orare desinas, quod pro- (Exod. iii, 14); et ;
Qui cst misit mc(ibid , 15).
fecto malum mihi erit. (Vers. 53.)
si fiat Discretor, Vers. 5. — Habeo boves, maturitatis et prudentia?
et judex crit horum Deus Abraham, id est, intel- in discussione terrenitatis ; asinos irrepugnanlia1 ac
lectualitatis tu?e, idem rursus Deus
o Jacob, et simplieitatis: oves munilica? utilitatis; servos, proter-
Tfachor, id est quod esl Laban
requies luminis, vias animi ; ayicillas lascivas et titillationes c;irnis.

aeterni scilicet candoris, qui Devs patris est, corum Ilia ut praesint, ha?c ut subsint habeo. Mittoque nunc
Deus scilicet Christi
, secundum personam servi. lcgationem, haud dubium quin animi devotionem, ad
Ipse enim ita coelis dominatur, ut terrae. Jurat [al., Dominum, te scilieet qui haetcnus super me impe-
juravit ergo] Jacob per timorem patris Isaac, intra rium usurpasti ut inveniam gratiam in conspectu
,

jura divinae legis se continet, timens ne excedendo tuo, id est ut Dei gratiam non luxuriam aut avari-
paterni gaudii aeterna visione seprivet. tiam patiaris inveniri in intentione tua.
Vers. 54. —
Immolatisque vitiorum omnium vcrc Vers. 6. —
Reversi nuntii ad Jacob. Nuntii ad
Deo placitis victimis, in monte, id est in eminentia Jacob revertuntur, cum intellectualia desideria a
virtutis, fritrcs ejusdem mentis filios motus quosque ^ carnali affectu diverberantur. Aecessimus, aiunt, per
rationales vocat Jacob, id est intellectus, ut come- piaeoblationem voluntatis ad effectum, ct ecce cum
dant, jam mactato omni crimine, angelorum panem, quadringcntis viris in occurswn tibi propcrat, cum
qui est Christus. Coniedunt et manent ibi, Christum universitate videlicet temporalis superbi;r-, adversi-
namque panem guslantes, persevcranter incorpo- tatum tibi molestias concitat. Pcr viros, sicut et per
rantur illi. (Vers. 55.) Laban vero de nocte consur- masculos, slulta aiulaeia, per centenarium universi-
gens, id est de peccati inertia verum Jacob surgere tas, quaternario accipitur temporalitas.
faciens, osculatus cst filios suos rt filias , coelesti Vers. 7, 8. —
Timens Jacob valde, divisitpopulum qui
scilicet pane ac dulcedine fortes, et inlirmos status sccum 19? crat, grcgcs quoque ct ovcs, ct camclos, et

animi, quos ad spem supernam genuerat, animavit bovcs in duasturmas. Cum carnis imminere senlimus
et bencdixit eis, id est exemplo auxit, revertens, id impctum sequestramus ab ovium, boura, camelorum
est reverti faciens ipsum in locum suum, Christum id est piae largitatis, sanctae gravitatis, ac humilita-
videlicet, qui cum sit omuiuin, specialis tamen lo- tis, gregum qnoque, cogitationis scilicet gregalim,
cns est se diligentium. cl disciplinariter agentis vera ac utili substantia ;

CAPUT XXXII. populum carnalitatis vulgari lascivia instrcpentem in

Vers. 1. — Jacob quoquc abiit itinere quo cwpcrat : turmam et lurmam, ut caro concupiscat in spirilnm,
241 MORALIUM IN GENESIN LIB. VIII. 242

et spiritus in carnem (Gal. v, 17). Si percusserit, A raenla, unum

denarium, et per internam
scilicet

iuquit, Esau unam, id est si seditionem aflectus ex- eorumdem sacramentorum efticientiam videlicet ,

citat in corporalibus, ea quae remotius ab eis se alterum quasi per vicenarium temperamus. Oves
,

egerit, pars salvabitur in spiritualibus. Sed in tanto ducentas. Oves simplicitatem in se, et ob velleris im-
certamine ad Deum necesse est, homo interior se ver- pensionem, beneficii in alios extensionem signant.
tat. (Vers. 9.) Deus, ait, patris mei Abraham, et Deus Dueentae itaque oves dantur, cum non solum nobis,
Isaac, id est Deus, qui per rationem lumen et eeterni sed etiam proximis perfectio pietatis infertur, unde
gaudii spem mihi patrocinaris. Domine, qui indixeris pravitas cordis obstruitur. Arietes cervicositatem
mihi, ut reverterer in terram, id est incultibilitatem figurant, qui per geminatum denarium dantur, quia
mentis frugiferae; et per hanc in locum nativitatis per interiorem et exteriorem Decalogi adimpletio-
meae , statum scilicet immutabilitatis originaliter nem nequam appetilus colla premuntur.
mihi debitae, ut sic bonum mihi fiat vitae aeternae. Vers. 15. — Camelos fctas. Camelus ab incurvitate
(Vers. 10.)Minor sum , Domine, cunctis misericor- dictus sustinentiam innuit, quae tunc feta est, si eos,

diter, et absque merito milii a te collatis ;nam ex- quos sustinet, diligit; has per trigenarium damus,
cellit gratia officium, el veritate minor sum, quam cum pro solo Trinitatis amore id agimus. Vaccas
promissa compleveris et complebis. In baculo meo
° quadraginta. Vaccae per quadragenarium dantur,
transivi Jordancm istum, temporalibus his videlicet cum lascivia saeculi per quatuor Evangelia et Decalo-
bonis tanquam
baculi solalio innitens transivi, donec gum quorum quidem carnes esui
coarctatur. Tauri,
concnpiscentiis ejus plene exuerer Jordanem prae- ; habiles, sanguis vero lelhifer est, bonam exterius
sentis sioculi, qui descensus eorum dicitur, qui val- actionem, sed pravam intentionem insinuant, qui per
lem lacrymarum excurrunt, ctnunc cum duabus tur- geminatum denarium, ex septenario et ternario con-
mis regredior, id est cum forti divisione spiritus stantem inferuntur, ut per fidem et gratiam nequam
adversus carnem, ad eum, qui potentia [f., poten- intentionis vota mutentur. Asinas, segnitiem scilicet
tiam] deitatis semper nunchabet, non jam mundanae et stuporem, accipimus; his denarium pro visibili
cuiquam rei accliuis, quasi sine baculo revertor. et invisibili sacramentorum efficacia, ut supra sumi-
Vers. H. — Tu, inquam, Domine, erue me de mus. Sed asina?, per fidei ac spiritus vigorem a tor-
manu fratris mei, scilicet de potestate affectus car- id est opera vel affec- pore suscitatae, pullos decem,
ualis, quia vulde ad penetralia ra-
timeo ne tus secundum Decalogum habent. (Vers. 16.) Et ha^c
veniens
tionis, pcrcutiat matrcm charitatem cum filiis , id per manus servorum singula mittit, dum per officia
,

est effectibus suis. (Vers. 12.) Tu locutus es quod di- ~ membrorum quae menti inserviunt qmeque exhibere
latares semen meum, piam videlicet intentionem, ex contendit. Dixitque pueris Antecedite me, et sit spa- :

qua boni prodeunt friictus. Sicut arenam ma7-is, qux tium inter gregem et gregem. Pueri antecedunt, cum
prae multitudine numerari non potest, id est sicut ex humilia desideria efiectus operum praeeunt. Spatium
arena sal conlieitur, et cibis sale conditur, ita inlen- fit inter gregem et gregem, cum certa figitur distin-
tio et actio mea sapientia divina condiretur. Intentio ctio inter rationis motus et carnis affectus.
mea siquidem sapientificaretur, et ex ipso sapore 1^8 Vers. 17, 18, 19. — Et prxcepit priori, dicens :

actio condiretur. Arena autem cum valde gravis sit, Si obviam habueris Esau fratrem meum. et interrogaverit
etiam humilitatis maturitatem signilicat; ex hac sal te : Quo vadis et cujus es, et cujus sunt ista quse sequeris ?
fit,quia Deus parvulis intellectum dat (Psal. cxvm, dices : Servi tui Jacob; munera misit domino meo Esau.
130). Quae arena non numeratur, quia fructus humi- Prior, secundus et tertius et alii sequentes gregem,
litatis ac intelligentiae a nullo comprehendilur. diversi mihi videntur habitus animi, qui primae sug-
Vers. 13. — Cumque dormisset ibi nocte illa se- gestioni, secundae delectationi, et tertiae consensioni
paravit de his quse habebat munera Esau fratri suo. et caeteris malorum processibus obsistentes occur-
Socte dormit, cum spiritibus interioribus intendens in runt. Et ex his sortiuntur numerum cum quibus
ipso tentationishorrorea visibilium cupiditale quies- agunt. Si, inquit, carnalis voluntas tibi ingruerit et
n
cit. Separat de his quse habet munera Esau, cum de intentionem quo dirigas discusserit, et cui Domino
virtutis opulentia apud se colligit, unde alTectum inservias, et cui utilitas eorum attineat quae exseque-
hiantem rationabiliter obstruere possit. Ibi autem ris,dices Deo soli spiritus animi intuli, ipsa vitia
:

in eadem intentione sub typo seminis dicta, dormisse supplantando non pro sua sed mea commoditate
,

signat. (Vers. 14.) Capra ducenlae perfectionem ge- obedire statui ipsi, totum quod prosequor studium
minae contemplationis signilicant, divinae scilicet et devovi, et tibi, o affectus, qui olim servitio meo ab-
moralis, quae praecipue dicitur, virtus discretionis. usus es, quibus bestialis tua feritas satietur ratioci-

Capne enim ardua petunt. Hircos viginti. Vicenarius nando misi. (Vers. 20.) Et addetis : Ipse quoque ser-
ex duobus denariis constat ; denarius vero ex septe- vus tuus qui tibi aliquando inserviit Jacob id est ,

nario et ternario. Per ternarium fides, per scptena- intellectus, itcr nostrum, devolionem scilicet desi-
rium Spiritus datio accipitur; quibus duobus plenus derii nostri fortiter muniendo prosequitur. Dixit
Christianus efficitur. Capras ergo damus, cum carnis enim : Placabo illum muntribus qux prsecedunt, et

desiderio vim providae contemplationis objicimus. postea videbo eum, forsitan propitiabitur mihi. Quod
Viginti hircos damus cum fetorem carnalitatis el per est yEstimat quod praslibalis affectibus effectibus-
:

invisibilia qute suscepimus fidei ac spiritus sacra- que pietatum eum mitiget, postea videbit, id est vi-
 ,

243 V. GUIBERTI AHBATIS S. MAIU.E DE NOVIGENTO

dere, quod esl Inlelligere cum taciet et cum intel- : A excellentiam dignPatis aestimare queam insinua.
lexerit jam remissius aget. (Vers. 21.) Munera
,
Cur nomen meum, quod nec audire, nec
quseris, ait,
pnecedunt, sed Jacob in castris nocte illa manet, quia si audire valeas capere possis? Et bcnedixit eum in
ratio licet summa jam bona quandiu tenta-
egerit, eodem loco, id est virtutum eum mulliplicitate dita-
tionis vel saeculi nox est, et nescir utrum amore an vit, perseverantem n Inritatis, quaecorda una ea-
odio digna est. (Eccle. ix, 1), intra continentiae ac demque facit, verc sohclo et stabili loco. Statuisti,
timoris castra se contrahit. ait, in loco spatioso pedes meos (Psal. xxx, 10).

Vers. 22. — Cumque mature surrexisset, tulit duas (Vers. 30.) Vocat nomcn loci illius Phunuel, quod
uxores suas, et totidem famulas, cum undecim filiis, cst facies Dei, quia in dilectione praecipua Dei cogni-
et transivit vadum Jacob. Jacob autem lucta vel arena tio est, et qui hanc habet, a Deo, juxta Epistoiam
dicitur, in quo conflictus et confligendi locus, mun- Joannis, cognitus est. In facie enim notitia est, et

dus scilicel et tentatio ejus intclligitur. Sed quia ea- Deus ipse charitas est {I Joan. in, Domi-
IG). Vidi
dem arena vadum appellatur, proventus ex Deo cum num [al., Deuni], facie ad faciem ct salva facla est
tentatione futurus innuitur. Mature surgit cum de anirna mea. Quodest : Intcllexi Dominuin, intelligentia
levitate cogitationis gravitatis manu se subrigit. meam, et quia
cognitionis ejus illustrante notitiam
Uxores famulas cum undccim filiis tollit, cum " per hoc quod eum nosco, nosci me ab ipso, id est
con-
tcmplationem actum cum vitiis ancillariter
et sub- eligi non dubito, salutis animae spiritus certam teneo.

jacentibus, etnecdum ad duodenarium

operibus Veus. 31. — Orlnsque est statim sol, postquam pro-
perfeclionis apostolieaj attingentibus in quantum , gressus est Phanucl, incaluit videlicet mox menti jus-
praevalet a temporalibus extollit et vadum transif, , titiae lux et fervor, postquam Dei notitiam attigit

secundum scilicet quod multis imbecillibus mare ratio. Phanuel, etiam transgressio, potest esse pr;e-
turbulentissimumest, coutemptuihabenscumldithum ter generalem Dei cognitionem ipsius contemplatio.
transilit. Ipse vero haud dubium 1*4» quin intelleclus, clau-
Vers. 23, 24. —
Transductisque omnibus quse ad dicabat pcdc, quia vim amiserat affectionis pravae.
sc pertinebant, remansit solus et ecce vir luctabatur ; (Veks. 32.) Quam ob causam non comedunt filii lsrael
cum ro usque mane. Omnia quae ad se periinent tra- nervum, id est non admittunt obstinationis vitium,
ducit, cum spiritus et totius suae virtutis fructus quae emarcuit in concupiscentiis intellectus, ad hoc
trans vadum in portu coelesti constituit. Remanet
vere diem ubique prsesentem liber scilicet ut Deum
solus, quia, velit nolit, corpore detinetur in lempo-
quod mitigaverit Dens duritiam libidi- attingeret, eo
ralibus. Vir cum co usque mane luctatur, dum virtus q nosarum consuetudinum ejus, et obstupuciit, id est
superna volenti ejus summam conscendere, ut magis ad impassibiliiatis gratiam etiam in hac vita jam ve-
accendat rationis desiderio dispensative refragatur. ncrit. Filii autem Israel sunt qui vices Dei sibi prin-
Qusesivi, ait in Canticis illa. et non inveni illum; vocavi cipando gernnt.
et non respondit. {Cant. v,6.) Non tamen diu differtur GAPUT XXXIII.
divinae illustrationis mane, quae spes nos excitat in Vers. 1,2. — Levans autem oculos vidit Esau vc-
luctamine. nientem et cum co quadringcntos viros ; divisitgue
Vers. 25. — Qui cum videret, Deus plane, quocl filios Lix et Piachel, ambarumqtte famularum, et po-
differendo vota superare non posset, teligit nervum suit utrasque ancillas , ct filios earum in principio ;

fcmoris cjus, id est mansuefecit obstinationem lasci- Liam vero et filios ejus in secundo loco. Erigit a
viae corporalis cjus, ct statim a superfhue humore terrenis spiritus intentionem, ct prospirit carnis
remissionis emnrcuit. (Vehs. 2(5.) Dimitte, ait, me, affectum his imminentem, et curn eo totius saecula-
jam cnim ascendit aurora. Ac si dicat Jam mane :
ritatis praesumptionem. De quadringentis supra di-
illud quod praestolabaris habes, jam ah insequendo ximus latius. Discernit inter opera piae actualitatis,
quiescere potes. Non, ait, dimittam, nisi benedixeris et opera Balae et Zelfse, videlicet velustatis et gloriae
mihi, nisi videlicet ad ecrtiiudinem benedictionis rj inanis et vitia cx vitiisque orientia quaelibet in pn
aeternae mc perduxeris. (Vers. 27.) Qnod nomen, in- patulo pcr confessionem ponit, quia justus in prin-
quit, cst tibi? Id est rcminiscere tui professionem cipio accusator est sui (Prov. xviu, 17). Lia, id cst

propositi. Ad subversionem, inquit, vi-

Ait : Jacob. activa, cum liliis, id esl studiis suis in secundo loco,
vere deliberavi vitiorum. (Vers. 28.) Non ait vitio- ut sic infra deservianl proximo, ut superius inten-
rum supplantandorum tibi modo sollicitudo in- tionem deferant Deo. Rachel autem ei Joseph novis-
cumhet, id est , non Jacob vocabcris , sed lsrael, id simos ponit, contemplationem sinceris el
quia Dei
est princeps cnm Deo, vcl dilectus Dci, utjam qua- perfectis mentibus, quae filium Joseph, id cst ,

dam collativa deilate cum

ipsum Deo ipso intra te fructuni sempiterni augmenti semper speclal perti-
principatum teneas, et consopito passionum strepitu, nere scit. (Vers. 3.) Et ipse progrediens adoravit pro-
ex Deo ad Deum te dirigas, et pacalis omnibus liis inis in terram septies, donec appropinquaret frater
uni intendas, quoniam si perseveranter ad Deum cjus, proficieus scilicel el ipse ad eamdem contem-
anxie quaerendum complectendumque fortis es, plationcm, et ad perfectae visionis angmcntum. Se-
qnanto magis contra homincs praevalebis, contra Im- quod est el corpore,el anima humiliatur pro-
pftfes;

manitatis scilicet tentationes. (Vers. 29 ) Et Jacob : nus ad solam \iliiatis propriae considerationem
Dic mihi quo appcllaris nominc, id est quomodo tua) quamliu terrenae superbiae his affectus imminet,
2i:> MOKALIUM IN GENESIN LIB. VIII. 246

Qnaternarium ad corpus, teruariuiu ad auimaiu A quidpiam animari, eitoque deiicere ) Gra&Umw si- :

attinere saepe diximus; quaeseptem sunt. mul pariter scilicet contendamus, eroque socius,
Vers. 4. —
Currens itaque Esau obviam fratri suo amodo desiderii tui. Appetere sane quodammodo ire

amplexatus est eum, stringensque collum et osculans est. Ratio vero praeproperum necesse est remoretur
flevit. Carnalis voluntas fervori divino oecursus, id impetum.
est obedientiae reverentiam exhibet. Amplexaiur, 130 Veks. 13. —
Nosti, domine, quod parvulos
cum dexterara prosperitatis laevamque adversitatis habeam teneros, et oves ac boves fetas mecum, quas
intellectus arbitrio ingerit. Collum stringit, cum vo- si in ambulando fecero laborare, morientur una die

ces consiliorum ejus sibi gratanter colligit. Gollo cuncti yreges.~Qi\od est dicere Nosti ex nuperrima
:

enim vox emittitur. Osculatur, cum idem sapiens et conversione quod infirma habeam primordia, et oves
sapientiae salivis tingi se patitur, et spiritus suavi- simplicitatum, 6oues7uediscretionis (boves enim ter-
tate imbuitur. Flet vero, cum a noxio humore spi- ram discutiunt) solo nunc primum bene agendi ap-
ritu eodem torrente (Vbrs 5.) Levatisque
siccatar. petitu felantur, qwis si plusquam vires exigunt co-

oculis vidit mulieres et parvulos earum. Qaid ait, sibi egero agere, morientur fastidii defectu una die; ipso
volunt isti ? Et si ad te pertincnt? Levat jam ab imis scilicet suae illustrationis initio universae piarum
oculos animi, et videt quia jam non invidet fecun- cogitationum congeries. (Vers. 14.) Praecedat Domi-
ditatem piorum propositorum, et teneros adhuc nus meus ante sercum suum, et ego sequar paulatim
effectus eorum disquirit, quid velint per haec vestigia ejus, sicut videro posse parvulos meos, donec
studia sibi conquirere, et si ad aliquem intelli- veniam ad dominum meum in Seir. Tuum est, inquit,

gentia? fructum pertinent. Solet enim caro praeserlim prae cunctis animi motibus ire volendo, et ego gravi-
interlabores de praemio requirere. Parvuli sunt, ait, tatis usu probae vestigia intentionis operando sequar,
quos mihi dedit Dominus servo tuo, id est virlutum uti teneritudinem meam pati posse novero, donec ad
exordiasunt, licet infirma, quae mihi dedit Deus, te, qui Djminus sanctis desideriis praeeundo mens,
ut et tibi honestatem conquiram hie, et in futuro et dux fore debueras, veniam in Seir, id est tibi una-
praemia servitute digna conquiram. nimiter consocier in asperitatis peccatorum tuorum
Vers. 6, 7. — Appropinquantes ancillee et filii ea- confessione.
ritm incurvantur, id est dc latebrarum recessib isvi- Vers. 15. — Dicit ei Esau. Oro te tu de populo
tia, cum suis effectibusad lumen acce-
confessionis qui mecum est, saltem socii remaneant viae tuae. Quia,
denti sub ralionis jugo curvantur. Lia cum liberis inquit, ut tibi credam suggeris,
oblemperem si ut tibi

similiter adorat, quia et virtus activa, et ejus ofiicia, q vis, saltem aliquos cogitalionum minus noxiarum.
sub rationis documento post vitii depressionem se operumque saecularium usus studio tuo vel remissio-
ordinant, et extremi Rachel et Joseph adorant, quia nis aliquantulae causa permisce . Non, ait ratio, ne-
Dei contemplatio cum perfectae visionis quod prajsto- cesseest; hoc est, unde nostrum melius levetur fa-
latur augmenlo, quasi supremitas sanctitatum sum- stidium Cno indigeo, ut inveniam in conspectu, id
.

mae se rationi humiliant. (Vers. 8.) (Juae sunt, in- est in lua gratiam provisione divinam. (Vers. 16,17.)

quit afTectus, istae turmae, id est virtutum congeries, Recersus est itaque E&au illo die iiinere quo venerat
quas obviam, scilicet adverso habui ? Quae tibi causa in Seir. Et Jacob venit in Socoth, ubi, sedificata domo
agendi haec incubuit? L't invenirem, ait intellectus, et fixis tentoriis, appellavit locum Socoth, id est taber-
id est, inveniri facerem in conspectu, in acie videlicet macula. Carnalis appetitus luminis superni jam die
considerationis tuae non avaritiam, sed gratiam. fulgidus iisdem devotionis gressibus, quibus rationi
(Vers. 9.) Habeo plurima, frater mi, sint tua tibi. convenerat, singula quaeque peccata ut gesta sunt,
Ac si dicat : Frustra tantopere niteris, cum mihi secum poenitentialiter memorando revertitur, donec
multa honesta in voluntate suppetant, quae ad vitam superlluiiatis, asperilatis, ac fetoris sui cogitatione
sufliciant, novitatum ingestionibus, quas
nec tot mactetur. Seir enim pilosus vel hircus dicitur. Ibi,
penes le video, egeam. Noli, intellectus, ita ab ar- q ac si in domo, perseveranter habital, tigit tentoria,
repto deticere. (Vers. 50.) Sed si inveni jam semel radicatur charitate distenta, vocat loci statum taber-
in oculis, scilicet intentione tua, gratiam, patere mu- nacula, quia in cbaritatis immobilitate, multus labor,
musculum temperantiae de manibus, quod est de ope- multa est militia.
rum meorum exercitio sumere. Sic enim cum intel- Veus. 18. Inde transit in Salem, quae interpre- —
lectui pridem favere coepisti, vidi, id est acceptam talur perfccta, urbem Sichimorum, quod est humerus,
habui faciem, notitiam videlicet tuam, qua a Deo in quo intelligiturobedientia; cui supponitur hume-
nosci, id est approbari coeperas, quasi viderim vultum rus ad ferenda praeceptorum onera, haud dubium
Dei, ut revera plane intelligerem voluntatem Dei quin ipsapatientia, quae urbs scilicet munitioni terna
Qlapsam libi. Ve!, vultum, id est severitatem Dei te habelur in Chanaan, id est mutationis terra, in quo
perlimuisse cognoverim. intelligitur morum conversio integra. Chanaan nam-
Vers. II, 12.— Suscipe ergo non quod aeslimas que Quod totum
dicitur mutata. est : Profecit usque
detrimentum, sed benedictionem, id est multiplica- ad Salem Sichimorum urbcm in terra Chanaan,
tionisaugmentum. Vix fratre compellente suscipiens, plane ad perfectionem humilitatis et obedientia",
vi\ seilicet raiioni favens, ait (consueludo est hn- quae munimentum sola est, omnis virtutis reliqnae
manae voluntatis cito quidem satis ad spitituale et firmamentum mornm mutationis factae. Postquam
247 V. GUIBEKTI ABBATIS S. MAKI.E DE NOVIGENTO 24«

regressus est Jacob de Mesopotamia Syrix ; et habita- A tentionis adimendo sinceritatein. Adamat eliam per
vitjiuta oppidum, id est ubi*per vocationera subli- suggestionis susceptionem, rapit per consensum,
raem, divinara scilicel, elevatur ab irais, et ad se dormit per actionis illationem. Hoc enim syllogismo
spiritus noster regreditur, et in adjutorio Altissimi, utitur. (Vers. 3.) Conglutinatur anima ejus cum ea,
qui vere nobis opem dat, quasi juxta oppidum ha- cumipsa livoris intontio, quod est ex aliorura infa-
bilat ^Psal. xe, 1
) (Vers. 19.) Emitque parlem mia sui ipsius proveollo, quaequasi qmedam invidiae
agri, id est partem animi, qui ager cultu dignus est, aninia, est, medullitus adhaeret discretioni nostrae.
scilicet ipsum carnalem affectum, qui animi pars Tristem blanditiis delinit, cum cepti vitii poeniten-
inferior est, et in qua spiritualis mititiae tabernacula tem aliquando ex altenus probro nata sibi laude so-
jain visceraliter Gxerat. Emit, inquam, eam a filiis latur, et ungit. (Vers. 4.) Patrem Hemor rogat, ut
Hemor patris Sichcm centum agnis,expeuso videlieet sibi ha7ic conjugem accipiat, cum cupiditatum libidincs
oinnium prelio voluptaium, abegit eam ab operibus adinovet, utmiserainanimamlenocinandosibi vinciat.
carnis, quae nil aliud quam laborem in nobis procre- Vers. o. — Qwid cum audisset Jacob abscntibus
abant; tanquam a filiis Hemor, quod est asiuus, pa- fdiis, et in pastu occupatis pecorum, situit doncc re-
tris Sichcm, quod est dabor, ut secundum Deum ea dirent. Ratio noslra hanc sui corruptionem iutelli-

uteretur, qua olim sa^culo usus fuerat quod totum : git operibus per inanes glorias, qua? quidam forasti-
centum agnis, id est perfecta humilitate ac simplicitate corum sensuum pastus sunt; his enim pecorum si-

emeritum est. (Vers. 20.)Ibi erigit altare, quia fidem miles sumus, ubique distractis, sed silcntio a cupidi-
sublevat per adininiculum operationis justae. Invocat tatum strepitu facto redeunt. (Vers. 6, 7.) Egresso
super iltud forlissimum Deum lsrael, cum super illud ac autem Hcmor patre Sichcm ut loqucretur ad Jacob,
si fundamentura innitens, vocat in se Deum fortissi- et ecce filii ejus veniebant de agro; auditoque quod
mum, non solum his, sed et aliis cum datur ab ipso acciderat, irati sunt valde, eo quod fotdam rem ope-
eflicacia principari cum Deo super vitia. Israel enim ratus esset in Israel, et violata filia Jacob, rem illi-
princcps cum Deo dicitur. citamperpetrasset.Fa.clo silentio Hemor egreditur ut
ad Jacob loquatur, quia consopila turba mentis cu-
CAPUT XXXIV.
piditas carualis quietis impatiens diu silere non pa-
Vers. I. — Egressa est autem Dina : fitta Liae, ut
titur, sed rationem aggredi cupiens evagantiuin
videret mulieres Dina interpretatur
regionis illius.
operuin reditu ac restriclione offenditur. Opus quod
indicium istud. In quo, vel in qua accipimus discre-'
accidit, audiunt, et irascunlur, cura ratio menior
tionem, qiue et ipsa judicium saepe vocatur. Istud
,, veterum laborum, ex ipsis operibus docetur quan-
autem cum sit demonstrativum, rera praesentem J
tum contra fceditatem internae constuprationis, me
signilicat, et nil magis in promptu esse debet, quam
merita operuin perdat, et dolere debeat, cuni discre-
discretio semper necessaria. Haec cgreditur, cum ad
tio rationis lilia ad totius lepram generis vitictur.
aliorum discutienda infirma acta ducitur. Filia Lix
Vers. 8, 9. — Loquitur itaque Hemor ad eos : Si-
dicitur, quia actualis vita per hanc et recte fecunda
chem filii mei adhxsit anima filix vestrx. Datc cam
invenitur. Ubi enim nil discernitur, nil est utique
illi uxorem, ct jungamus vicissim connubia. Hemor
quod agitur. Mulieres regionis videntur, cum tepidi
loquitur ad lilios, cura fluxus cupiditatum ad ever-
ejusdem nostras religionis exsecutores notantur.
tendos instat actus nostros. Invidia, inquit, saecula-
(Vers. 2.) Hanc videt Sichem filius Hemor Hevxi,
ris eobaesit subtiliter, et, ut sic dicam, inlentiona-
quando sibi hanc allegit affectus, in quo prorsus discretioni vestrae. Hoc enim signatquod non
liler
laboratur invidiae, asini revera pessimi filius, ex
corpus, sed anima adluesisse dicitur. Ita medullitus
carnalium cupiditatum pessimo fervore progenitus.
illapsa est ut diriini a inente nequeat; unde nil
Hemor enim asinus; Hevaeus pessimus vel ferus; aluul restat, nisi ul copula utrorumque consensu
Sichem labor dicitur. Ex feritate sane corporalis
liat, ut eam qua carere non potesiis cxcipitis gra-
concupiscentiic, quae asino signatur, innascitur con-
tanter invidiam, cujus utilem experiamini pru-
tra alios labor invidiae, quae pro certo nulla fruitur
dentiara. Filias vestras, id est si (jiiid lluxuin et
quiete. De hac enim dicitur quod
fragile vobis inest, tradite nobis in pecus alen-
Justius invidia nihil est, qux primitus ipsum dum; etfilias nostras, si quid itidem motle a nobis
Auctortm rodit, discruciatque suum. infertur accipite. (Vers. io.) Et habitate irrefraga-
31 Ad hoc plane sciendae aliorutn qualitati in- bili tenore nobiscum. Terra, id est corpus vestrum
hiamus, ut cum naevos vitioruin in eis reperimus, in potestate liberi arbitrii vestri est, exercete ad vo-
honorem inde nobis crevisse putemus, quia inferius luptates, neyotiamini incertitudinem spirilualium
hos videmus. Princeps est Ilemor terrx llevaeorum, pro visibilibus dantes; possidete eam ad libitura eo

quia asinina et slolida cupiditas feritati oninino utentes. (Vers. II ) Sed et Sichem, id esl invidia,
principatur lerrenorum. Qui aulem cupiunt, invi- voces suas babel : Inveniam gratiam coram oobis,ei
dent profecto aliis quod cupiunt. Adamat Sichera qux statueritis dabo, scilicet vobis ingrata non ero,
Dinara, quia affectat labor invidiae distrahere ab ani- quia inulto majora vobis quam ulla patientia praesta-
ino sui ipsius discretionem. Kapit cum aliorum sibi re polero. (Vers. 12.) Augete dotetn, quid plane pra
vitas disculere dulce sapit. Dormit cum illa \i op- mea admissione commodi capessatis munera poslu-
priniens virginem, dura illi unanimiter raiscetur in- late, quae consequi saeculariter velitis edicite, satius
 MORALIUM 1N CENESIN LIB. VIII. 230
249

vobis hajc tribuam quam assequamini per religionis A bentes inlentionem (qua? quasi substantia est, quia
socordiam. ac fundamentum substat) et pecora, piae scilicet
si

Vers. 13, 14. — Responderunt filii Jacob Sichem custodia? opera, omnia insuper vitia, aut ipsum cor-
et patri ejus sxvicntes in dolo ob stuprum sororis : pus, quod ipsae rationes possidere videntur, nostro
Non possumus facere quod petitis, nec dare sororem paulatim imperio addicentur.
nostram homini incircumciso ;
quod illicitum et ne- Vers. 24. —
dssensi sunt omnes circumcisis cun-
farium est apud nos. Ratio ex praeteritarum memo- ctis Silent ad tempus vitia, sopitis aperte
maribus.
ria virtutum vires colligit, unde et Scriptura filios pra?sumptionis motibus. (Vers. 2o, 26.) Et ecce ter-
fensse, id est opera dicit. In dolo ergo respondent, lio die quando gravissimus dolor est vulnerum,
arre-

(juia multo majora contra vitium facere interius ptis duo Jacob filii Simeon et Leci fratres Dinx gla-
proponunt quam exterius per opera exhibent. Discre- diis ingressi sunt urbem confidenter interfectisque :

tionem, aiunt, nostram sinceritati devotam livoris cunctis masculis, Sichem pariter necave-
Ilemor et

incontinentiae prodere nefarium remur. (Vers. 15.) runt, tollentes Dinam de domo Sichem sororem suam.
Sed in hoc valebimus fcederari, si nostne volueritis Prima dies suggestio, secunda delectatio, tertia con-
parcimonia? assimilari, ut omne masculinum, omne sensus dicitur. Dies autem tunc sunt quando per
per quod
B intelligentiam discernuntur. Postquam ergo grada-
videlicet superbum ,
singulariter invidia
gignitur, praecidatur a vobis. In quo tidelis ille do- tim vitium ineipit erumpere, cum ad consensum
lus est, quia si a cupiditate audacia, a superbia pro- jam deprehenditur velle prodire, per auditionem
pellatur invidia, stare poterunt neutra quod tamen: tristitiae (sic enim interpretatur Simeon) et per as-

lieri non valet, quia sicut ab igne calor non dividi- sumptionem virtutis interme (nisi enim bene contra
tur ut ignis sit, ita a cupiditate superbia invidiaque vitia eontristemur, nunquam a Dei spiritu assumi-
solita praesumptio non separatur, quin in ipso vitio mur), gladios interna? et externae discretionis reci-
sit, et vitium sit. (Vers. 16, 17, 18, 19.) Tunc, in- pimus. Levi autem dicitur assumptus. Sine auditu
quit, copulari debita unanimitate valebimus cum vero tristitia?, id est sine propriae cognitione mise-
puritati vos instare senserimus. Sin aliter, discre- ria3, non assumptio flt justitiae, quam non tam assu-
tione divulsa a vestro contagio, dirimemur. Piacet mimus quam ab ea assumimur, idest forliter tene-
oblatio patri et lilio, et statim circumciditur, quia mur, qua? quadam germanitate prorsus necessaria
vitiis horam solitum est, ut virtuti dolose sub-
ad junguntur Dinae, id est discretioni nostrae. Ingre-
dantur. Amabat enim puellam valde, et ipse erat in- diuntur haec urbem conscientiae et exsurgenlis jam
cltjtus in omni domo patris sui. Valde puellam amat, C audaciae consurnptis motibus cupiditalem et invi-
quia diabolus per invidiam, pulchritudinem discre- diam pariter necant, Hemor scilicet et Sichem, et
tionis foedare se immergendo praecipue affectat. Is de pravo contubernio eruunt discretionem.
enim invidentiae motus inchjtus, id est inter uni- Vers. 27. — Quibus egressis per indultae sibi a
versa 13« vitia praecognitus est , etiam in domo Deo potentia; licentiam, cseteri filii Jacob super oc-
patris sui, illa scilicet cujus filia, quam concupive- cisos irruunt, id est reliqua? virtutes animi subacta
rat rex, cum populo suo oblivisci jubetur (Psal. vitia victrici aclione operiunt, et urbem conscientia?
xliv,U, 12); patris enim diaboli est inter vulgares a strepitu solito desolantes, corruptionis damna
enim valde exsecrationi habetur. compensant. (Vers. 28.) Oves improvidentiae et fa-
Vers. 20, 21, 22, 23. — lngressique portam urbis tuitatis, et armenta hebetudinum, vel curiositatum,
locuti sunt populo. Yiri isti paciftci sunt ; usque ad his plane ac si armis contegimus nobis ipsis vitia
hoc quo dicit, efficiemur unus populus [al., unum ef- nostra, asinosque libidinum, et omnia qux in domi-
ficiamus populum]. Portam urbis ingrdiuntur, cum bus, et inagris; in mentibus scilicet el furensibus
vitia sead conscienliae examen adduci, quasi aequa- exercitiis erant. (Vers. 29.) Parvulos ct uxores, id
nimiter ad monumentum patiuntur. Porta judicium est ccepta operuin delectationes utra-
jam opera, et

signat, quia in porlis antiquitus res dubiae ventila- j) que duxere captiva, sublata in mortali corpore re-
bantur. Exempla satis superque suppetunt. Populo gnandi potentia. (Vers. 30.J Quibus patratis auda-
loquuntur quia subdolose interim paci instituendae cter, dixit Jacob ad Simeon et Levi. Ubi vivaciter
favere, et strepitui mentis sedando videntur. Virilis, peccatis obsistitur Jacob, id est raliohumanitus
inquiunt, et honesta haec atque pacilica contimntia, acta, auditionem tristitiae, et
et assumptionem gra-
feratur degere nobiscum in terra corporis, negotii, tiae perseverare nequeat, ccepisse se
quasi in his
et exercitii sui lucra quaerat, ipsum enim corpus improbat. Turbastis me, id est turbam ccntra vitia
spatiosa, et lata sectans, cultu quo Inec recidantur mihi movislis, ct odiosum me fecistis Chananxis et

|get : filias, id est fliixa eorum desideria nobis ap- Pherezxis habitatoribus terrz, quia videlicet nego-
ponemus, et quaelibet nostrarum partium laseivia et tiisanimi a terreno pene desiderio nunquam feriali,
mollia, rationalibus animi motibus ingeremus. Unum et stupori ad mala semper pravae carnis finem posui.
tantum bonum nobis eventurum differtur, si scilicet Vos, inquam, motus spirituales auctores hujus estis
circumcidamus ad pnesens masculos, id esl temera- odii. Chananaeus nempe, negotiator; Pheresaeus di-
rios incursus nostros paulisper, sed non diu con- citur stupens. Negolium enim perambulans in tene-
stringamus; ritus et instituta mentis ipsorum nos bris, et reprobi sensus vel ponderosilatis corporea?
imitari simulantes, et sic fiet ut sensitn animis illa- stupor terne inhiant. Nos pauci sumus. Quia virtu-
251 V. GUIBERTI ABBATIS S. M ARLE DE NOVIGENTO 25-2

tuin parvus ad vitiorum comparationem cst numc- A aedificat, quia sanctae voluntatis in ipsius mutationis
ras. Illla ergo congregata quae expugnare coepistis proposito statim fundat. Domum Dei appellat, quia
frustra, percutient me et delebor ego, et domus mea, piam affectionem solummodo aptam ad Deo manen-
hoc tantillum quod boni habebam exterius delebi- dum aestimat; ibi enim, id est per hanc inclaruit
tur, et domus conscientiae depopulabitur. Sed virtus eidem Deus, euin carnaiem timeret aflectum.
rationalitatum divinitus erecta dicit (Vers. 31) : Vei\s. 8. —
Eodem tempcre mortua est Debora nu-
Xunquid ut scorto abuti deluere sorore nostra ? ld triv. Rebcccx, et sepulta ad radices Bethel subtcr quer-

est, nunquid prostituenda est cuilibet peccatorum cum vocatumque cst nomen loci Qucrcus flvtus. In
;

sordi discretio nostra ex matre, quae nos prolulit hac ipsa piai inteutionis temperie, moritur carnalis
ratione proles eximia? stimulus, qui quidem dulcedinem praefert more sug-
CAPUT XXXV. gestionis, sed amaritudinem habet quam maximam
Vers. I. — Interea mentis certamina decipien- in extremo per effectum criminis. Debora namque
tem Deus alloquitur interius Jacob. Surge, et ascen- dicitur apis, undeBoetius [De consolat. philos. lib. iu,
de Bethel et habita ibi, facque alture l)co qui appa- metro 7) :

ruit tibi quando fugiebas Esau fratrem tuum. Quod Habet hoc voluptas omnis,
est dicere Erigere ab imis cogitatibus et usquequo
: Stimulis agit furentes,
flas domus Dei, quod est Bethel, provehere viriuti- A piumque par volantum
bus, et fac 133
aWirc bonae voluntatis Deo, qui ti- Ubi grata mella fudit,
bi inclaruit ut affectum carnalem effugeres, in quo Fugit, et nimis tenaci
piorum actuum sacriflcia immoles. (Vehs. 2.) Jacob Ferit icla corda morsu.
vero convocata omni. domo sua, ait : Abjicite deos Haec stimulatio nutril Rebeccam, id est patientiam,
alienos, qui in medio vestri sunt, et mundamini, ac quia talibus exercitata coalescit. Ad radices Bethel
mutate vestimcnta vestra, Post altaris ereclionem sspelitur, quiasub divino timore, qui radix domus
quam proposuerat, domum convocat, quia morum Dei est, constabiliendae reconditur. Subter qucrcum
ac totius cogitationis dispersiones frenat. Abjicite, ponitur, dum perpetua negligentia, et agresti qua-
inquit, ea, quihus tanquam simulacris inserviebatis, dam despicabilitate deprimitur. Talis arbor nusquam
vitia quae in medio vcstri erant. Id est, thronum re- nisi a porcis petitur. Sed quia hanc solus poenitudi-
gni in vestra mente tenebant, et mundamini in con- nis debet dolor invisere, Quercum fletus placuit
scientia, ac mutate operum integumenta. (Vers. 3, appellare.
4. ) Surgite, ascendamus iu Bethel, ut supra positum C Vers. 9, 10. — Apparuit autem Dcus iterum Jacob,
est. Dederunt ei deos alicnos quos habebant, id est postquam reversus est de Mesopotamia Syrix, bene-
vitia obtulerunt rationi consumenda. Dederunt enim dixitque ei, dicens : Non vocaberis uttra Jacob, et ap-
dicitur, non restiterunt; deos autem crimina dici, pellavit eum \Israel. De Mesopoiamia Syrise, id est de
testis est psalmus. Si audicris, inquit, me non erit in vocatione, quae nosabimiselevat, et sublimibusinferl,
te deus recens (Psal. lxxx, 10). Inaures autem deo- ab invidiae iinibus habet spiritus noster reversionem,
rum sunt obedientia, qua peccatis obtemperabatur. ubi iterum per grati;e amplilicationein et per con-
At ille infodit ea subter terebinthum, quae est post templationis illustrationem Deus sibi apparet, ut in
urbem Sichem. Postquam Sichem, id est invidentiae prima apparitione corrigatur, in secunda quae amissa
laborem postponimusdeos, idest crimina . cum eorum fuerat gratia reparetur. Non, inquit, ultra vitiorum
inauribus, videlicet obeditionibus, subter amplitudi- luctarainibus jactaberis, quod est, Jacob vocabcris,
nem fragrantiamque charitatis abscondimus: tere- sed Israel erit libi noinen, id est virtutum potentia
binthusenim lata et odorifera arborest. cum Deo principaberis. (Vers. 11.) Ego Dcus omnipo-
Vers. 5. — Cumgue profecti essent, terror Dei in- tens, etc. Quod est dicere : Si omnipoientem me
vasit omnes per circuitum civitates, ct non sunt ausi credis, ne diflidas gcntes, el populos nationum ex te
prosequi reccdcntes. Cum ad Deum proliciscimur n futuros. Gentes scilicel vitiorum, et populos sponle
sensus exteriores, quibus indita sunt livor et cupi- mentibus innascentes, qu;e tainen, quia omnipotens
ditates, qui etiam in nosiri circuitu quasi quaedam a te credor, superabis. Cresce ergo spei allitudine,
sunt positi civitates, Dei timore premuntur, nec sed prius multiplicare beneliciis. Reges enim raiio-
audent vim inferre cnni eorumdem desideria re- nabilium motuum dc lumbis tuis egredientur, id est
spuuntur. (Veus. 6.) Venit ergo Jacob Luzam, qux est de tuarum insita origine voluptatum carnalitatem
in terra Chanaan cognomento Bethel ipse et omnis ; excedendo procedent (Vers. 12), et terrenitatem
populus cum co. Luza dicitur amygdalum. Bethel tuam sicuti Abrahae et Isaac, id est rationi et seterno-
domus Dei. Chanaan mutata. Jacob ad amygdalum rum spei subjici debet, tibi subjiciam, etsemini tuo,
venit, cum spiritus noster per passiones, et amari- his scilicet qui te imitabuntur. (VERS. 13.) Et reccssit
ludines corporales, ac si corticis ac internae dulcc- ab eo, eum scilicet proprio dimittendo arbitrio.
dinis nucleum pertingit; quod tamen in terra, id est Vers. 14, lo. — llle vero erexit titulum lapideum
in mente jam cultibili ac mutata lit, mutata videlicet in loco quo locutus fucrat ci Dcus, libans supcr eum
ad hoc, ut liat domus Dei. Et omnis populus COgita- libamina, ct effundens olcum, vocansque nomen loci

tionum non jam contra eum, sed cum co, in ejus Hlius Bethcl. Tittilus lapideus erigitur in loco quo
scilicet adminiculo est. (Vm±. 7.) Altare ergo ibi Deus apparuit, cum lumen Immilitatis, qua nil est
 ,

233 MORALIUM IN GENESIN LIB. VIII.

firmius, in mente, cui Deus ac si speciali loco suo A ut soliditas, durabilitas, cjusdemque pondus note-
infulgere consuevit, solidatur. Libamina et oleum tur. (Vers. 21.) Egressus inde fixit tabernaculum trans

tiicfundimus, cum tali fundamento et orationes turrim gregis. Turris gregis excellentia pst, indivisae

impouimus, et oleum divinee gratiae nobis infundi et unanimis in Deum cogitationis. Egredimur vero
lumilitatis ipsius inerito obtinemus. 134 Unde sic indc, cum passionum corporis quasi partus
evicta

srivere , donum profecto Dei esse censemus. (Vbrs. progredimur trans turrim, gregis tabernar
difflcultate,

16.) Egrcssus autem, venit verno tempore ad terram eulum ligere, id est ultra omnem imaginariam, et
pise ducit Ephratam. Egredimur verno tempore, cum quasi gregariam vim, in ipsum Deum aciem spiritua-
fines desideriorum carnis excedimus, divini spiritus lis ammi porrigere.

nobis infuso calore. Ad terram qux ducit Ephratam Vers. 22. — Cumgue habitaret in illa regione, abiit
venimus, durn ad soliditatem animi, qua ad frugi- Ruben, ~et dormivitcum Bala coneubina patris sui;
feram divime venitur cognitionis, regionem pertin- quod illum minime latuit. Ruben dicitur videns in
gimus. In qua cum parturiret Rachel (Vers. 17) ob medio; Bala, invetera. Cum in supernae visionis

fyiffLcultatcm partus periclitari ccepit. Rachel parturit, nobili illa regione moramur, rectitudo intelligentiae
cum ad veram, quae Deus est, frugem virtus con- nostrae, quae nec ad dexteram, nec ad sinistram
fi
templationis inbians , cum difflcultate magna , et devians media tenet et providet, quae per Ruben
perieulosa aliquando defatigatione animi
eliam signalur, a pio contuitu abit, et in aliqua veterum,
visionis interme effeetum assequi cupit. Sed obste- id est temporalium rerum voluplate torpescit. Quae

trix quae nostris solet obstare periculis , scilicet boncubina patris dicitur, quia ipsius intellectus, qui
ratio, mentem ne timeat hortatur, quia ne a ccepto rex et pater nobis est, auctoritas erga hanc adulte-
refugiat, de aeterni fructus quasi de tilii futura ani- rine nimis aflicitur : qui tamen incursus Patrem mi-
mum si perseveraverit possessione solatur. nime latet, quia fluxus sui foeditas spiritui luce cla-

Vers. 18. — Egrediente

autem anima prse dolore, rius patet, et tamen a digme ultionisanima adversione
et imminente jam morte, vocavit nomcn filii sui Bc- silet. (Vers. 11.) Ycnit ctiam Jacob ad Isaac patrcm
noni, id cst fiUus doloris mci. Cum nos Deum con- suum in Mambrc, civitatem Arbex, hsec est Hebron,
templandi devotio urget, prae dolore, quia panem in qua peregrinatus est, Abraham et Isauc. Spiritus

vitae mens attingere non praevalet, anima egreditur; noster ad Mambre civitatem Arbese vcnit, cum ad
necesse est enim ut animalis sensus a corde exun- divisionem, id est discretionem temporalitatis hujus,
tur, et sseculi desideriis, in quantum prtevalet, mo- quae quaternitate signatur, quae revera maximi ci-

riatur. Unde ab ipsa matre, scilicet charitate, quae C vitasmunimenti est, accedit; et quidquid transito-
inter virtutum, quibus insudat fetus ingemiscens rium est amare certam miseriam esse intelligit,-
,

parturit usque adhuc {Rom. vni, 22), tantae gravi- Mambre enim divisiones; Arbeae quatuor sonal: ,

tudinis effectus, vocatur doloris filius, sed divinus Hebron vero parUcipaUo tristitix dicitur. In Hebron
intellectus, cujus tanquam veri patiis sincero se- ergo peregrinatur Abraham et Isaac, quia ipse in-
mine charitas impraegnatur, filium dextene hunc tellectus et spes interni gaudii quam habemus, dum
appellat, quia quidquid sub ipso per charitatem ge- proprii recolit incolatus serumnam ,
quandiu in

rilur, dextene ;eterni regni militat. (Vers. 19.) Mor- corpore agitur, nunquam non habitat trislitiae par-
tua est Rachel et sepulta in via quae ducit Ephratam. ticipationem.
Quia opus est, quantum ad saeculi ambitum spectat, Vers. 28, 29. — Et completi sunt dies Isaac cen-
niori animam, visioni Conditoris intentam, et sepe- tum octoginta annorum. Consumptus setate mortuus
liri, id est abscondi a forensi strepitu, in Christo, est, ct appositus populo suo senex et plenus dierum.
qui est via; consepultis enim ei datur frugifera? Per centum annos plenitudo virtutis exprimitur per
regionis, ejus videlicet divinitatis, pascua. Ducunt octogenarium, qui quaternarios praefert, temporali-
autem ad hanc conformitatis ipsius vestigia, ubi tas accipitur, quae in his qui cuelesti laetitiae inhian-
propiie Bethel est, domus profeclo Dei vera. (Vers. tes sunt. Isaac centenarii quasi luminum perfectione
20.) Erexitque Jacob titulum lapideum super sepulcrum transcenditur. /Etate Isaac consumitur, et moritur,
aus : //><• est titulus monumenti Ruchel usque in prse- cum carnis gaudio ad integrum demolito, spes om-
sentem diem. Jacob titulum super sepulcrum Rachelis nis nostraquantum ad saeculum interimitur. Ptcnus
erigit,cum inter moriendum saeculo lpsa speculationis dicrum populo suo apponitur, cum plena mens vir-
virtus, quam habet introrsum, etiam exterius clari- tutum luminibus, coelesti populo specialiter suo ,

latem humilitatis ostendit. Titulus autem a Graeco eonformatur. Et sepelierunt eum Esau et Jacob filii
nomine dicitur, quod est titan, id est sol. Is tituhis sui, intellectus videlicet et alfectus, quae gignuntur
monumenti perlingit usque in prxsentem diem, quia ex mente tripudiis intenta cielestibus, postquam
humilitas ista sempiternam meretur memoriam, quae praeter Deum nil sapere, non aliunde aflici gaudent,
in illa indefectiva die, quae Deus est, constat, cujus mentem ipsam, de qua prodeunt, a saeculi molestiis
diffugit nemo praesentiam. Lapideus aulem dicitur, contutant intra se et abscondunt.

EXPLICIT LIBER OCTAVUS.

 ; ,

•2.;;. V. GLIBEHTI ABBATLS S. MABI/E DE INOVIGENTO 256

35 INCIPIT LIBER NONUS

MORALIUM IN GENESIM,

Nonne aiietorem
in scripturarum disquisitione A rigore, talis aviditas comparatur. Tunicam polymi-
profiteor; sed sanctorum regulas pia lide consec- tam, id est multicolorem ei fecit, quia vilam diversis
tans, si quid utile ibidem reperire contigerit, piis virtutum generibus inslitutam spiritus ipse sibi
humilium et discere volentium dcsideriis mea se- composuit. Possumus etiam per Joseph intelligere
cunduin Deum sensa propinans disserere quae religionis affectum, qui semper nititur ad profectum.
,

sequuntur inlendo. hl enim proximis debeo. Exsi- (Vers. 4.) Videntes autem fratres ejus quod a patre
bilet qui vult istud et rideat, et veluti ad novitatem plus cunctis filiis amaretur, oderant cum, nec pote-
Saulis prophetantis insultet, dum modo uni saltem rant quidquam pacificum hqui. Quo enim spiritus
ei

euilibel profutura cantemus. Sequitur ergo. noster pietatis desiderio et cultui magis institerit,
tanto magis frequentia carnalitatum quasi in ejus
(13) GAPUT XXXVII. odium insurgit. Nil pacifvcum loquuntur, quia sem-
Vers. 2. — Joseph cum sedecim esset annorum, per contra interioris hominis quietem feruntur.
pascebat gregem cum fratribus suis adhuc puer, cum Veus. o. —
Accidit quoque ut visum somnium rc-
filiis Balse et Zelfx uxorum patris sui. Joseph, qui ferret fratribus suis; 'tuse causa majoris odii semina-
interpretatur adaugens, spirilum noslrum significat, rium fuit. Somnium refert fratribus, dum ea, quae a
qui semper augmentis spiritualibus instat. Sex et " forasticis dormiendo, et ad interna vigilando spiri-
decem esl aunorum, dum exteriorem interioremque tualiter sentit, motibus ex sua corruptibili natura
hominem sexta enim die fuctus est homo in animam prodeuntibus objicit; unde majore eos rabie accendit
viventcm (Gen. l, 27; u 7) divinse legis denario
, quo arctius restringit. (Vers. 7.) Putabam nos ligare
subjicit, ob assequendam plenitudinem mysticorum manipulos in agro, et quasi consurgere manipulum
annorum. Pascit gregem adhuc puer cum fratribus meum, et stare vestrosque manipulos circumstantes ,

suis, dum cogitationem sub divino timore constri- adorare manipulum meum. Ac si diceret Vos vobis :

ctam, in primis adhuc provectibus positus supenuc aniini imperium indebite arrogatis, sed ego putabam
aspirationis et divini eloquii pabulo alit, cum aliis quod et verum est, nos pariter nostrorum fructus
ex eadem genitis mente virtutibus, vel cum fratribus operum sub Dei timoris disciplina restringere de-
snis, carnalibus scilicet motibus, qui ex Bala et bere, sed tamen me rationem opprobrii dignitatem
Zelfa, id est saeculari vetustate, et instinctu inanis ofticii praecellere, et pro vobis jacentibus ubique
gloriae, oriuntur. De utrisque supra satis diximus; voluptatum decertare, el me praevia ad idem prae-
hsec enim praecipue, scilicet mundana voluptas, et lium debere vos assurgere, et vestne cervicositatis
cenodoxia proficientibus infesta sunt. Nam utraque q mihi colla curvare. (Vers. 8.) Nunquid, inquiunt,
patris nostri ipsius videlicet intellectus legitimo
, rex noster cris, aut subjiciemur ditioni tux? Id est
conjugio, sed non legitime abusa sunt. Unde et quomodo Beri potest, ut tot concupiscentiis corpo-
uxores dicta' sunt, sicut et quinque viri Samaritana; reae necessitatis exstinctis, solus ipse domineris?
dicti sunl. Accusavitque fratres suos apud patrem Vers. 9. —
Aliud quoque vidit somnium, quod nar-
crimine pessimo. Nam penes intellectualitatem motus rans fratribus, ait Vidi per somnium quasi solcm, :

carnales, qui ex eadem mente gignuntur, criminis ct lunam, et stellas undecim adorare me. 13<5 Si

arguere, proprium ejusclem inlellectus est. Ipseenim Joseph, ut prajlibavimus, bene agendi appetilum
ad se carnis subjecta* defert qiuestiones. Nempe accipimus, ad augmentum enim spirare proprium
isdem thronus est, id est judex, qui pracsidet throno. est ejus; solem intellectum, lunam voluntatem dici—
Pessimum autem est quod Deo scienter adver- rnus; quia sicut luna a sole, sic voluntas illustratur
satur. a ratione. Undecim stellas interiores exterioresque

Vers. 3. —Israel autem diligebat Joseph super motus intelligimus, et quia undenarius ex sex el
omncs filios suos, co quod in senectute genuisset eam quinque constat, senarium ad boine voluntatis per-
fecitque ei tunicam polymitam. Spiritus noster in fectionem, quinarium ad sensuum corporis mobili-
quantum cum Deo principatur; Israel enim princeps D talem conferimus. Senanus enim omni sua parte
cum l)i'o interpretatur, Joseph, id esl seterni au- solidus stat, quinarius minime. Unde et ex inaequa-
gmenti desiderium, plusquam omnes fiRos opera lilate utraque undenarium, qui transgressionem si-j
,

scilicet sua diligit, quia ubi non esl provectus votum, gnat, cfliciunt. Velle enim adjacet [Bom. \n, 18),:
facilcm habent, si sunt ibi bona aliqua, moium. ln sed exterioris hominis membra pnrpediunl. Haec
senectute namque is gignitur , nam defervescente omnia autem adorant pietatis affectum, quia et ra-

concupiscentiarum aistu, ac prajsumptionis juvenilis tio, et voluntas, interiorque, et eliam, velit nolil

(13) Pratermittitur cap. 3G.

 ,

MORALIUM 1N GENESIN LIIL IX. 2o8

exterior homo specialiter optat, et precibus Deo A Vers. 15. — Invenitquc eum vir crrantem in agro,

datis sancti appclitus pnestolalur auginentum. Aut et interrogavit quid quxreret. Vir ipse intellectus est,

quia adorare dicitur juxta orarc, juxta Juseph, id qui affectum per agrum, id est per mundana eva-
est augmentum orat, qui nil a Deo nisi sanctitatis gantem, de suo errore inquirit. (Vers. 16.) Fratres
incrementum postulat. Vuluntas et afTectus, cum pia meos, ait, quxro, indica mihi ubi pascunt grcges. Ac

sunt, licet unum esse videantur, non sunt, quia de si dicat : Dum carnalitatis meae excessus disculio
multisbene afficimur. sed abhis, quae rationi junclior me ipsum pariter excessisse video, tu ergo si virum
est, voluntate retrahimur. Locum enim tempusque sapis. indica mihi foeditatem hujus vecordis et in-

discutimus ct caetera quaevis attendimus. (Vers. 10.) corapositae passionis (Vers. 17.) Recesserunt, inquit,
Quod cum patrisuo et fratribus retulissct increpaviteum de loco isto; audivi autcm eos diccntes : Eamus in

pater suus, etc. Pater eum increpat, quia agilitatem Dothaim. Dothaim dicitur viride corum, vel pabulum
pii affectus, gravitas intellectualis fragilitatum timida, eorum, vel sufficiens defectio. Postquam spiritualibus
ne praepropere quid aggrediatur, retardat. Num ego addicti sumus vitiis, ab borurn labore recedentes,
et inater tua et fratres tui adorabimus te super ter- ad carnalem defluere gratius habemus voluptatem,
ram? An eyo, inquit, a quo sernen divinum matri quod significat jocundilas viriditatis, quod pabulum
tuae, bonae scilicet voluntaii ingeritur, sine hac enim D est eis, non tamen refectio, sed suflicienlia tolius
reprobum est, quod gignitur, et ipsa mater tua quae internae defectionis
te in quantum vere es parit, internique, et externi
—
Vers. 18. Pergit post fratrcs suos ct invenil cos
motus tantum ut sis super
addici poterimus tibi, in
in Dothaim, dum sola eos prosequens consideratione
terram, nulla profecto ambiendo nisi supernae vitae
reperit eos defrcere in terrenis desideriis. (Vers.
eminentiam? (Vers. H.) Fratres ergo, id est spinae
18, 19, 20.) Qui cum tidissent eum, antequam acce-
ac tribuli, qui ex terra cordis cum bona fruge na-
derct ad cos, cogitavtrunt intcrficere cum : Et mutuo
scuntur, invident: patcr vcro intellectus interius
loquebantur : Ecce somniutor vcnit; venite, occidamus
exteriusque a negotiis tacendo rem considerat, dum
eum, et mittamus in cisternam hanc veterem, dice-
proposito instat.
musque Fera pessima devoravit cum. Vident Joseph
Vers. 12. — Cumque fratres illius in pasccndis
fratres,
:

cum evidenler invident pio affectui motus

gregibus patris morarenlur in Sichem, etc. Fratres
animales. Antequam accedat eogitant occidere, quia
isti non gregem, sed greges discordiae ac divisionis
antequam per effectum errori assentiat, per nequam
cogitationes pascunt, id est, crebris repertis ava-
affectum disponunt subruere. 139 Ecce , aiunt, is
ritiae superbiaeque , vel invidiae occasionibus nu-
C qui visibilia respuens invisibilibus animi aciem por-
triunt. Qui greges patris etiam dicuntur, quia cogi-
rigit, et quasi somnio vivit : o vos carnalium conge-
latus dispersiones usque ad intellectus vexationem
ries delectationum hunc vobis addicite
, venite , ,
pervenire noscuntur. Sichem dicitur humcrus vel
atque in antiquum chaos, reprobum scilicet sensum,
labor. In Sichimis ergo morantur, dum curarum
quod est, vetus cisterna, carens divinae intelligentiae
sarcinis iniqua? sufferentiae humeros supponenles,
aquis, quo quondam ante conversionem turpiter se
ut sic dicam, sub mortifero labore quiescunt. (Vers.
egerat projicite, et a fera pessima, id est a repen-
13.) Dicit ergo pater Yeni, mittam te ad cos. Redi,
:

tina et improvisa tentaiione aliqua consumptum, et

inquit, a dispersione tua, ut dirigi possis contra co-
evictum factum violentia perhi-
dicite; vel diaboli
pitationum vitia, et pietatis appetitu suam non dif-
bete. Solent namque ad excusandas excusationes in
ferente praesentiam. (Vers. 14.) Vade, ait, et vide si
peccatis [Psal. cxl, 4) ipsi peccantes ista obtendere.
cuncta prospera sunt circa fratres tuos et pecora ; ct
Et tunc apparcbit quid illi prosint somnia sua, id est
renuntia Vade per directionem
mihi quid agatur.
quid fatuitatis sit pro invisibilibus dimittere visi-
intentionis, et videbis postmodum, per aciem discre-
bilia, pro incertis certa. Somnium enim est ea, quae
tionis, an animalitates tuae, dum saeculi bona capes-
oculis non videntur, dormiendo attendere. Ego ait
sunt, gaudere aliqua interiori prosperitate possunt.
D dormio et cor mcum vigilat (Cant. v, 2.)
Inter fratres hoc differt et pecora, quod sunt aliqua
vitia quasi ratione sese tuentia, quaedam omnino Vers. 21, 22. Audiens hoc Ruben nitebatur —
bcstialia. Porro quid agant fratres renuntiat, cum liberare eum de manibus eorum. Non, ait, interficia-
aestus sancti desiderii ad examen intellectns quaestus mus animam ejus ncc effundamus sanguinem; scd
,

suos aut damna reportat. Missus de valle Hebron projiciteeum in cisternam hanc, qux est in solitudine
venit in Sichem. Hebron augmenlum sempiternum ,
manusque veslras servate innoxias. Hoc autem dice-
vel visio sempiterna dicitur. Miltitur ergo Joseph, bat, volens eripere eum de maiiibus eorum et reddere
id est appetitus augmenti, de mentis humilitate, per patrisuo. Ruben qui dicitur videns in medio, discre-
quam perpetuum sperat augmentum, et de visione tionis vis est, irreflexae directionis intendens medi-
Dei, qua per fidem et amorem sub spe sempiterni- tullium, quae dum pii affeclus, id est inteliigit peri-

tatis jam hic fruitur, ad consideranda illa in quibus culum carnalium potestate libidi-
nititur liberare de
caro libenter versatur negotia : scd venit in Sichem, num : Non, inquit, anima capitali aliquo crimine
quia quae discernere solummodo et discretaabjicerede- perimatur, quod est sanguinem fundere, fluxum
buit, in hisdemorando aliquoties quadam detinetur scilicet carnalitatis laxare, scd ad cisternam vitae
inerih, et liumerum supponendo pari laborat miseria. videlicet pristinae saecularis foveam, qua1 a Deo ha-
 :

259 V. GUIRERTI ARRATIS S. MARLK DE NOVIGENTO 260

bitatore patitur solitudinem tantummodo animae A Et prxtereuntibus Madianitis ncgotiatoribus r.rtru-

, ,

sectantos inertiam deducite, non ad culpam actua- hentes cum de cistema, vendideiunt viginti atgenteis.

lem foedi cujuspiam criminis devolvite. Faciliussane Acquiescunt fratrcs, cum verecundiae, sed tamen hu-
a segnitie mentis exsurgitur quam culpae perpetralae manae licet utili, cedunt motus carnales. Eligunt
ruina emergitur. Sic nempe versuta discretio pcr enim subjici magis spiritualibus quae minus patent
minus majore vult carere exitio, donec patri resti- quam corporalibus. Extrahuut de cistcrna, cum de
tuatur, id est, intellectui plenarie suo. s.ivulari mores suos adimunt vita, et his, qui pro

Veus. 23, 24. —

Confestim igitur ut pervenit ad fra- negotio favorum bene viotitare videntur; qui tamen
ires, nudavcrunt cum tunica talari et polymita, mise- Madianitae, id est juste judicandi sunt distrahunt,
runtque in cistemam, quse non habebut aquam. Ad dum ad eorum exempla se vertunt. Madian nempe,
fratres pervenit, cum ad carnalis titillationis effectum de judicio dicitur. Vendunt viginti argcnteis, dum se

se inserit. Tunica talari et polymita nudant, cum eis imitando ipsos subjiciunt, dispertiendo se per
virtutura varietate in qua perseverarc decreverat numeros duplicitatis. Vicenarius cnim duplicitatem
(hoc enim lalis significat) exspoliant. In cistcmam siguat, juxta illud : Si possit cum dccem millibus
sine aqua mittunt, cum in pristinam vitam in qua occurrere ei, qui cum 138 viginti millibus venit ad se

nulla spiritualitatis scienlia est, retrudunt. (Vers. (Luc. xiv, 31). Argentei vero quia sonorum metallum
25.) Et sedentes ut comederent pancm, viderunt via- est, illius tantillae famae tinnitum significant, et verba
torcs Ismaelitas venire de Galaad, et camclos eorum, laudantium quasi quaedam nummorum particulaj
portantes uromata, et rcsinam, et stacten in Mgy- constant. Qui duxerunt eum in JEgyptum quia imi- :

ptum. Sedent ut panem comedant, quia statu recti- tationis suae illecebris actum, ad solius saecularitatis
tudinis amisso, remisse agunt, ut se temporali jo- pertrahunt amhitum.
cunditatc reficiant. Panis enim hoc significat, ut est Vers. 29, 30. — Rcvcrsusque Ruben ad cistemam
AbominabUis fit ei panis in vita sua (Job xxxm, 20). non invcnit puerum ct scissis vestibus pcrgens ad fra-
Ismaelitas obedientcs sibi interpretamus Viatorcs au- tres, ait : Puer non comparct, et ego quo ibo? Rubcn
tem dicuntur qui per viam, quae Christus est, am- ad cistcrnam revertitur, ct puerum non invenit, cura
bulare videntur, sed tamen sibi obediunt, quia non discretio nostra ad veteris vilae statum considera-
Dei , sed suam in his exhibitionibus laudem quae- tione ducitur, sed jam affectus, ut lieri solet, ad car-
runt. Hos venire de Galaad vident, quia de acervo nalia quemque relabi ibi non invenilur quia laqueis
testimonii, id est de frequentia sanctorum, qui se cenodoxiae ,
quae vix ad simplicilatem revocatur,
operibus ad electos pertinere testantur, per exempli irretitur, multo sane deterius. Vestes scindit, et ad
r
traductionem descendere specie tenus censent. Ca- fratrcs pergit , cum sancta opera, quae Deo uniri
meli eorum portant in yEgyptum, cum corpora quae debenl, per ora etoculos hominum dispersa favora-
ob sui pondus cameli vocantur, quia aggravant ani- liter ostendit, et ad interioris hominis pravos motus
mam (Sap. ix, \li), bona quaelibet quibus non ad corrigendo agi ista ingemit : T"a?enim ingredicnti ter-

Dei honorem, sed ad saeculi ostentalionem redolent ram duabus viis (Eccli. n, 14.) Affectus, inquit, irrecu-

solummodo extrinsecus praeferunt. yEgyptus enim perahiliter per inanes glorias elapsus est , in quo
saeculum signat, unde est Non abominabcris Egy- : mea jam perliciet discretio, ubi nullus pietatissensus
ptium (Deut. xxm, 7); odoramenta vero forinsecas est.

virtutes insinuant. Vers. 31, 32. — Tulcrunt aulcm tunicam ejus, et

Vep.s. 26, 27. — Dixit crgo Judas fratribus suis : in sanguinc hxdi, qucm occiderant, tinxerunt, mitten-
Quid nobis prodcst, si occiderimus fratrem nostrum tes qui ferrcnt ad patrem et dicerent : Hanc inveni-
etcelaverimus sanguinem ipsius? Melius est ut venda- mus; vide utrum tunica filii tui sit, an non. Tunioa
tur Ismaelitis, ct manus nostrz non polluantur; frater ejus, ipsins est interior affeetualilatis habitus. Hanc
enim ct caro nostra est. Judas dicitur confessio. So- in sanguine hsedi, qucm occiderant, lingunt, oum
let aulem obstare plurimum peccarc volentibus , desiderio peccati oarnalis, quod in modum oruoris
ipsa post peccatum necessitas confessionis. Pudet decurrit, conscientiae statum polluunt. Haedus nam-
enim perpetrare, quod multo magis conliteri pudor que, qucm occidcrant, tlagitium est, quod connnise-
est. Qucdem. inquit, fructum habuislis; in quibus rant; solet enim typus inanis gloriae reflari per
nunc erubcscitis? {Iiom. vi, 21.) Reverentia ergo con- effectuui carnalis culpae. Miiiunt qui ferunt ad pql
fessionis infert motibus pravis. Quid, ait, proderit trcm, cum cogitationura versutiis aggrediuntur ra-

a bona voluntate deficere, et lethale crimen animo tionem. Attende, aiunt, in quem hahiium affectua
incutere, quod non, cum perpetratum fuerit, poterit quem bene Deo peperisse videbaris, detluxerit, aut
inens ipsa celare, propriv velit saluti consulere?
si forte si lalem tibi non ascripseris, vidc unde tali
Vendatur Ismaelitis, hypooritarum scilicet tradatur conscienlia emerseris, et certe in quo perseveraiv
exemplis, et exterior actio noslra non polluatur naevo non poteras, nunquam viriutis studium alleotare
culpae notabilis, quia ipse affectus, si per turpiaopera debueris.
infametur, lanta propinquilate nohis adjungilur, ut Veus. 33. — Tunica fdii mei est, fcra pessimi
per huno caro nostra. id esl tota exterioritas \ i- comedit, bcstia devoravit Joseph. Habitus, inquii
tielur. affectionis meae revera is est, sed crudelitale diaboli
Veus. 28. — Acquieverunt fratres sermonibus tju<. et carnalium ferali impetu voluptatiun corruptus est
261 MORALIUM IN GENESIN LIB. IX. 262

Solel liuinanilus acta ratio, quasi ckemonum et carnis A telligibiliter loquitur, et lenitate spiritus vel concen-
violenlia, sponte actas nequitias excusare. Joseph tus, nos stimulos titillationum, sed serenitatem om-
ab his est devoratus, quia ab his consumptus credi- nimodam operatur ; filiaautem est, quia ipsi, qui
tur totius pietatis el prolieiendi appetitus. (Vers. summa ratio est, similis est. Hanc sibi videt Judas,
34.) Scissisque vestibus, indutus est cilicio, lugens quia earn solum sibi utilem ad sequendum aestimat
filium multo tempore. cum unitate
Vestes scindit, vera? confessionis humilitas. Uxorem sibi copulat,
intentionis amissa opus proprium, quo membra sua quia hanc per contemptum saeculi peccati cognitione
super terram contegere debet, per inania disjieit. ad operanda bona fecundat. (Vers. 3.) Quse concepit
Cilicio induitur, cum voluptatum stimulis circumda- filium, vocacitque nomen ejus Iler, qui interpretatur
tur. Luget filium multo tempore, cum luctu dignum rcsurrectio vet vigilise, vel pellicius. Cum enim ad
suumostenditaffectum assidue. (Vers. 35.) Cungrega- rationabiliter vivendum accedimus, prius necesse
tis autem cunctis liberis ejus, ut linircnt dolorem patris, estresurgamus, demumque in noslri custodia vigi-
voluit consolationem recipere et ait Descendam ad fi- : lemus, quia post conversionem, s;epe mortuorum
lium lugens in infernum. Liberi congregantur, cum ra- operuin memoria, quod pellis significat laboramus.
quaede peccati servitio ad liberlatem vitae
tionis vires, Vers. 4. — Rursus concepto fetu natum /ilium no-

nos revocant, Dei timore ad tempus coaggerantur. minacit Onam ; quidicitur masror eorum, quodrefer-
Liniunt et consolari volunt dolorem patris, cum pec- tur ad fastidium. Solet nempe ex diflicultate evin-
eati miseriam per conversionts et poenitentiae reme- cendarum passionum, quae ex recordatione saeculi
dium temperare nituntur. Sed pereffectum recusans, voluptatum contingit, maximum eiepto proposito
et sentienti cum Deo spirilu non credens, dolendo generari fastidium. Unde Psalmus, Omnem, inquit,
exitio devolvi se patitur in desperationis bara- escam abominata anima eorum {Psal. cvi, 18
est etc.

thrum, post pravae delectationis afTectum, id est Vsque ad portas enim mortis, id est usque ad reli-
lilium. gionis desertionem torquentur sancti aestibus cogi-
Ver*. 3B. — Et illo pcrsevcrante in fletu, Madia- tationis. (Vers. b.) Tertium quoque pcperit, quem
nitx vendiderunt Joseph in Mgypto Putiphar eunucho appellavit Sela, qui umbra ejus interpretatur, quod
Pharaonis, magistro militise. Spiritu nostro fletu di- ad sancti spiritus protectionem refertur. Facit enim
gna opera perseveranier agente, Joseph, bonus, sci- ipse proventum, ut tentati sustinere possimus. In
licet nosler appetitus exemplo eorum qui de judicio duobus praemissis clamamus parturientes, in tertio
sunt, et ad punieudos pertinent, /Egyptiae ca?citati mascukis nascitur, qui ad thronum Dei, ut regat
contradicitur ; Putiphar interpretatur os inclinans ad virga ferrea (Psal. n, 9) genus cum quadam eme-
dissecandum. Os appetitum nequam signilicat, qui ritae impassibilitatis palma, provehitur. Quo nato
semper pronus est ad disperdendum. Eunuchus est, parere ultra cessavit, quia postquam ad perfectam
et magister militiae, quia ab omni bono sterilis est, charitatem mens pervenerit, jam non in dolore lilios
et totius vitiorum exercitus princeps. Is pretio parit, quia quidquid agit jam quasi ex naturali faci-

temporalium voluptatum sibi distrahit proficiendi litate consurgit.

affectum. Vers. 6. — Dedit autem Judas uxorem primogenito

CAPUT XXXVIII. suo Her. nomine Thamar, Quae amaritudo dicitur.
Vers. 1. — Eo tempore, Judas desccndens a fra- Disciplina; namque amaritudinem tentationum ille-

tribus, divertit ad virum Odollamitem, nomine Iliram. cebrts apponere debemus, quae quidem in praesenti
Judas, confessio; Hiras, fratris mei visio dicitur. amaritudinis est, sed fructum pacatissimum reddet
Cum animus ita a se dividilur, memoria sanctae exercitatisin ea (Hebr. xn, 11).
confessionis, quae supra puero tenero, scilicet pro- Vers. 7. — Fuit quoque Her primogenitus Judse,
posito, parci monuit, a superbii fratrum, corpora- nequam in conspectu Domini, et ab eo occisus est.

lium videlicet desideriorum, sese demittens, divertit Occidit Deus Her in conspectu suo nequam, dum
a saaculari strepitu ad ejus, qui vere unicus fra- ineentiva libidinum tam spiritualium quam corpo-
terest, Jesu Christi visionem. Qui ideo vir dicitur, ralium,quae Deus per maxime improbat, in anima,
quia in eo nil nisi virtutis summa videtur. Odolla- quae sola sibi conspicua est, virtute constabilitae
mites, testimonium in aqua sonat. In aqua autem rationis interimit. (Vers. 8.) Dixitque Judas ad Onam
baptismatis Christum ipsum induimus (Gnl. iu, 27), filium suum : Ingredere ad uxorem fratris tui, et sociare
cui dum facto contradicimus. in hac aqu;i teslimo- illi, ut suscites semen fratri tuo. Loquilur Judas ad
nium contra nos ferentem, dum ei videndo tamquam Onam, cum humilitas confessionis et pcenitentiae in-
fratri inlendimus, invenimus. format acedia? moestitiam. Filius autem est, quia ex
Vers. 2. — Viditque sibi filiam hominis Chanansei, occasione suae actionis natus ipse defectus est. Con-
vocabulo Sue, et uxore accepta, ingressus est adeam. Si sociare, inquit, piae amaritudini, et intelligenter
homo Christus cst, Chananaeus profecto, sicut et Sa- quasi ingrediendo penetra, et insere te praesenlis
maritanus, ideo dictus est, quia ipse vera suorum saeculi tribulationi, quasi fructus aeternos tibi pari-
mutatio est. Chananaeus enim, ut saepe dictum est, turae conjugi, ut fratri tuo, motui scilicct corporali,
mutntus dicitur. Is habet filiam, rationem scilicet suscites semen, id est posteritatem superni pra-mii.
ipsam quae 139 sue, idest loquens, vel cantilena Corpus enim mortuum est propter peccatum (Hom.
dicitur, quia ipsa sola nobis, aliis oblatrantibus, in- viii, 10), suscitaergo illnd perjustiliae actum.
 :

263 V. GUIBEKTI ABBATIS S. MABl.K I)E NOVIGENTO 264

Vers. fl. — lile autem sciens 7ion sibi nasci filios, A ascendit ad tondendas oves, cum fervor et studium
introiens ad uxorem fratris sui, scmen fundebat in sanctae conversationis, quae quidem primo amara et

terram, ne liberi fratris nomine nascercntur. Introit angusta est, sed post l;eio latoque corde curritur,
ad uxorcm, dum considerando pervidet disciplinae nuntio divini verbi vel Spiritus sancli tangitur, et ut
gravitudinem. Scit sibi non nasci filios, quia novit verum confessorem animum abscidendis cogitatio-
animi inertiam ad proferendos puenitentiae fructus num superlluitatibus intendentera subsequatur, ac-
dignos. Semen fundit in terram, cum bonum quod cenditur. (S. Bkned. prolog. regulae, sub finem.)
agit vertit in terrenam gloriatn. (Vers. 10.) Percutit Deponit viduitatis vestes, cum humiliat amore sponsi
eum Deus quod detestabiliter faciat, quia aut judi- pro se mortui virtutes. Teristrum quod est, secun-
cialiter punit, vel quoquo pacto arguendo corrigit, dum aliquos, vel aestivi operimenti, vel pepli genus,
dum suaesibi nequitiaehorrorem ostendit. (Vers. 1.) 1 assumit, cuni puritatem, vel simplicitatem animi,
Quam rem dixit Judas Thamar nurui suse Esto
ob : (jui caput dicitur, vel operum nitorem accipit. Ha-
vidua in domo patris tui, donec crescat Sela filius bilum mutat, cum statum mentis innovat. In bicio
mcus timcbat cnim ne et ipse morcretur, sicut fratres
;
quod ducit Thamnum sedet, non illo sane,
itineris,

sui. Quse abiit et habitavit in domo patris sui. Gonfes- quo dicitur: Vse ingredienti tcrram duabus viis

sionis humilitas ad Thamar, id est disciplinae custo- (Eccli. ii, quo ad Deum per amorem
14), sed illo,

diam se convertens, eognosce, inquit, sponsum tenditur, et inproximi charitatem fiectitur; quo re-
tuum, pro te Christum mortuum, praestolare ergo vera itinere ad communerationem vere fidelium ilur.
intra conscientiam, quae domus Dci Patris tui est, Sedere autem perseverare est. Hoc idco facit, quia
augmentum gratiae, quae tibi obumbret, Spiritus Sela, id est spiritualis qui nos obumbrat amor crescit

sancti, quae paracletum habeas vice sponsi tui, cui quidem interius, sed non itajugiset individuus, ut
tanquam tilio divini eloquii|nutrimentis alendo in- semper adh»reat quasi maritus.
sistas, quem tamen tu conceperis ex libertale arbi- Vers. 15. —
Quam cum vidissel Judas suspicatus
trii. Timet enim dum sic se monimentis mens innovat, est esse mcretricem ; operuerat cnim vultum suum,
ne tentando, ut pridem periclitetur, et decidat. Facit ne cognosccretur. Judas meretricem suspicatur, cum
ergo ita. eam intuetur, quia saepius considerato suae actionis
Vers. 12. — Evolutis
autem multis diebus, mortua initio, poenitentialis humilitas non pro aeterna mer-

est Sue, Qui post luctum eonsolatione

uxor Judx. cede, quod Deus est, sed pro inani aliquo commodo
suscepta, ascendcbat ad tonsores ovium suarum, ipse veretur ad bene agendum se incitari, dum ita nebulis
et Uiras opilio gregis Odollamitcs in Thamnas. Evol- q cogilationum inlentionis voluntas, quod est vultus,

vuntur dies, cum sensim per teporem animi deficiunt obtegitur, ut discerni vix possit qua quid mente
virtutes. Sue Uxor Judse moritur, cum ratio, quae geratur. (Vers. 10.) Ingredunsque ad eam, ait
nobis spiritum lenitatis incentat, et quam pietas Dimtttc mc ut coeam tecum Nesciebat enim quod :

confessionis impraegnat, destituitur; quae cum post nurus sua esset. Ad eam ingreditur cum interiora
luctum peccati consolationem veniae suscepisset, ne propositi sui ratiocinando scrutatur. Permitte, inquit,
postmodum in aliqua animae relaberetur exitia, ut confcssionis sanctae amor tibi immisceatur ; tibi-

ascendit progressu mentis ad eorum exempla san- que semper incumbat. Nescit enim, id est, non adhuc
ctorum, per quos absciderentur a simplicibus suis experitur quod Sela, id est spiritualis dilectionis
cogitatibus curae saecularis superllua. Ascendit, in- umbra, et protectione, quasi mariti auctoritate, mu-
quam, Thamnas. Thamnae inlerprelantur defi-
in niatur. Ac si dicat: Quia fervorem spiritus necdum
cientes, vel numeri, vel fxdeles. Promovetur ergo ad sentio, saltem fruar poenitentiae lamento. Quid in-

hoc ut primum in se dellciat, et in Deo proliciat ut quit, mihi dabis ut fruaris concubitu mco (Veiis. 17.) :'

sic ad numerum fidelium pertingat. Ipse itaque et A\l Mittam tibi hoedum de gregibus. Si mihi conso-
:

Hiras, quem Christum diximus figurare, pariter ciari poenitentis et timentis more desideras, quia

pergunt, 14« quia mores eum sui ab ipso non D needum ferventer amas, dic quid mihi conferas.
dividunt. Opilio dicitur mercenarius. Mercenarium lliidum, ait, de gregibus mittam tibi, pcceaii scilicel
autem Chrislum eo dixerim modo, quo nos oves, ut tui, quo apud Deuni fetes cognitionem, exemptam
ipse perhibet (Joan. x, 15), suas a Paire sibi datas de cogitationum turbis ac divisionibus ; vel ereptara

pro passione, quam pertulit, loco mercedis accepit. de gregibus, id est daemonum concursibus, qui greges

Cum dederit, inquit, dilectis suis somnum, ecce Do- dicuntur, oh studiorum diversitales, et quia sunt
mini hxreditas, filii merces, fructus vcntris (Psal. unitatis extorres.

cxxvi, 2). Et : Postula a mc et dabo libi gentes, etc. Vers. 18. — Patiar, ait, quod vis, si dedcris mihi
{Psal. ii, 8). arrhabonem, doncc mittas quod polliceris. AitJudas:
Vers. 13, 14. — Nuntiatumquc cst Thamar quod Quid vis tibi pro arrhabonc dari? Hcspondit: Ainiu-
socer iltius ascende.ret in Thamnas ad tondendas oves. lum ct (iriiiilluin, d baeulutn, quem manu tcncs. Si

Qux, dcpositis viduitatis ve&tibus, assumpsit tcri- digitus in Seripturis aliquando intenlioiiein signat,
strum, ct mutato habitu, sedit in bivio itineris, quod jaxta illud, quod digitos nostros docet Deus ad bel-
Thamnam, eoquod crcvisset Sela,
ducit ct non acccpissct Itim (Psal. cxliii, l) : annulus in digito, claritai
eum marilum. Tliamar nuntialuin esl quod socer sanctitatis est, in intentionis voto. Armilla autem
265 MORALIUM IN GENESIN LIB. IX. •266

in brachio, continentiae virtus, scilicet a favoribus, A ctum promisit penitentibus in justitia. (Vers. 21.
est in boni operis exercitio. Baculus vero spiritualis, Ecce autem post trcs menses nuntiavcrunt Judx, di-
qua sustentamur gratiae est inter ista consolatio. centes : Fornicata cst Thamar nurus tua, et videtur
Hajc pro arrhabone nobis dantur, donec mittat Judas uterus illius intumescerc. Tres menses mihi videntur
haedum, quem pollicetur, quia, antequam nostrae dici trium plenitudines actionurn, conversionis sci-

originalis actualisque miseriae putorem, poenitentiac licet, profectus, ac perfectionis illius dico. quae est,
et confessionis instanlia, plene aperiat, labore suo integritas charitatis; post quae tria humili nostrae
prius necesse est, tria ista disciplinae nostrae altri- confessioni qua nulla virtutum dirimi summa
, a
buat, sine quorum luce perfecte nemo se noscat. debemus, pro titillatione superbiae spiritus querimo-
Ad unum igitar coilum concepit mulicr, (Vers. 19.) niae accedunt, et de utcri, id est conscientiae lumore
Et surgcns abiit ; depositoque habitu ,
quem assum- nos arguunt; et a Sela, id est sancti Spiritus conju-
pscrat, induta est viduitatis vestibus. Ad simplicem gio per elationis fornicalionem excidisse conclamant.
divinse infusionis illapsum, bona proponit agere, Sed vera confessio, quae semper venit ad lucem,
adco animi emollita fecunditas, et in spe veniae assur- produci jubet; Qux emm arguuntur, juxta Aposto-
gens, ad interiora, scilicet coelestia, inliianter tendit. lum a lnmine mani festantur {Ephes. v, 13); et hoc
Deponensque per humilitatis gratiam inlerni habitus ad comburendum, divini videlicet ignis conflagra-
gloriam, recordatur erga se viri sui pro se mortui tione lustrandum. (Vers. 2o.) Qux cum cduccretur
Jesu misericordiam ; sicque tauto debito se penes se per confessionem ad poenitenliae poenam, miltit ad
deprimit viduam. socerum suum, ad inilia scilicet recurrit antiquae
Vers. 20, 21. —
Misit antem Judas hxdum per confessionis ac poeniludinis, quae sibi ex humilitate
pastorem suum Odollamitem, ut rccipcret pignus quod spiritum maritum quasi Selam, qui dicitur umbra,
dederat midieri. Qui cum non invenisset eam, inter- genuerat; et se non de cupiditate saeculari hypo-
rogavit homines loci illius : Ubi est mulier qux sede- crisim concepisse, sed de humilis confessionis in-
batinbicio? Per Christum, qui specialis noster est stinctu, quae mysticum annulum, armillam et bacu-
pastor, qui nos ad bene agendum quotidie contesta- lum, sibi attribuit, asserit perseverantis devotionis
tur, noslri ipsorum cognitionem confessionis nobis affectum. (Vers. 26.) Agnitis muncribus, ait : Justior
mittit humilitas, quia quanto Cliristi unguentorum me cst, quia non tradidi eam Sela filio meo. Agnoscit
sectamur odorem {Cant. i, 3), lanto magis nostrae munera quiaet suae a Deo sibi inesse novit conversionis
,

fragilis conditionis intelligimus fetorem. Judae ergo primordia, et promolionum incrementa. Justiorme est,

recipitpignus quod dederat mulieri, quia quo magis inquit; ac sidicat: Perseverantia sua ad justiorem du-
nos discernimus, tanto amplius si quid virtutis nobis C xit me statum, et quodammodo me ipsa justiorem me
ex aclu poenitentiae ingestum est, ad ipsum Domi- reddidit, et quia sancti Spiritus obumbrare niox ejus
nicae humilitatis 141 praeceptum non ad nostras initia charitate non potui, sub timore pcenitentiae, a
vires referimus. Mulierem dicimus cceptae disciplinae me videlicet confessionis gratia ad bonos proferen-
propositum, ob affectionem, et fecunditatem piorum dum fructus, impraegnari pio desiderio maluit. At-
operum. Sed is verus pastor non invenit eam in tamen ultra non cognovit eam; id est qui pridem
habitu meretricio, dum soli placere Deo sibi inest humilis suae confessionis oblitus nimium sua bona
intentio. Potest etiam-mulier dici sedere in bivio, attendendo intumuisse videbatur , jam dissimulat
quae putatur aliqua bona agere pro Deo, cum ea propositi sui perpendere instantiam , ne inaniter
exerceat pro saeculo. (Vers. 22.) Homines loci illius efferatur.
rationales sunt motus, quos pastor Odollamites do- Vers. 27. — Instantc autem partu, apparuerunt
navit honore status. Negant illi ibidem sedisse scor- gemini in utero, atque in ipsa effusione infantum,
tum scilicet
, perseverasse cujuspiam spiritualis unus protulit manum, in qua obstetrix ligavit cocci-
adulterii malum. Sessio ad usum peccati pertinet, num. Partus instat, cum destinatio propositi pio
ut est In cathedra peslilentix non sedit (Psal. i, 1). p affectui appropinquat. Apparent in utero gemini,
:

Eorum autem est negare, effeclu suo non ita apud cum cx conscientia prominere intelligunlur duarum
se geri evidenter ostendere. affectionum quasi ex uno fonte rivi. In ipsa effusione
Vers. 23. —
Ait Judas Habeat sibi, certe men-
: infantum profert unus manum, cum ad operis exhi-
dacii nos arguere non poterit. Ego misi hxdum quem bitionem animi ambitu accedente, prior Dei chari-
promiseram, et tu non invenisti cam. Ego, inquit, ex tatis effectus per interioris hominis compunctionem
pignore sanctae intentionis, cautae operationis, et di- egreditur. In qua coccinum manu obstctrix ligat,
vinae in'er adversa consolationis, hxdum propriae dum ratio, qua3 cunctis animac casibus obsiat, mor-
cognilionis adfuturum promiseram; ecjo inquam, , tificationem carnalium desideriorum in suo opere
utilitas piae confessionis intuli quod promisi, tu, pa- insignitcr scrvat. (Vers. 28.) Iste, inquit, egredietur
stor aeterne, in bivio bonaj exhibitionis, et gloriie prior, id estamor Dei qui conceplus est, etiam usque
inanis, eam sedentem . id est sibi acquiescentem ad efiicaciam divinae contemplationis prosiliet. So-
non inveniri feceris; habeat ergo vitae noslrae di- let enim talis inchoantium essc fervor, qui sibi dum
sciplina pignus praemii aelerni tua munera, quia se ignorat, summam quoque virlutis arroge!, sed
mendacii argui non poterit veritas tua, quae profe- illo, Dei dispensatione , per defectum quantulum-
Patrol. CLVI. 9
 ,

267 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARI.E DE NOVIGENTO 268

cunque amoris vires imminuente actionis, A pio profectui adesse comitem, cuin omnem ejus di-
internae
egreditur obsequium fralernae dilectio-
alier, scilieet rigat in exsequendis operibus potestatem.
nis; quse quidem etsi minor est dignitate, preecedit Veks. 4. Invcnitque Joseph gratiam coram do- —
tamen officii necessitate. Prius enim amandus est mino suo, ct ministrabat ei; a quo prxpositus omni-
proximus visibilis, ut per hoc attingatur invisibili- bus, gubernabat crcdiiam sibi domum , ct univcrsa
tas deitatis. Hoc duobus sancti Spiritus significa- qux tradita fuerant. Joseph coram domino suo gra-
tur datus. tiam invcnit , cuin sacri appetitus augmenti, cui
Vehs. 29. — Dixitque mulicr : Quare propter te nequam pridem dominabatur affectus, ad illationem
divisa cst maceria? Propterca appellavit nomen ejus carnalis illecebrae, ac si coram ipsius instanlia di-
Phares. ab animi mollilie dicta, rationem
Mulier vinae proteclionem gratiae reperit. Ei vero ministrat,
ex aliqua adhuc parte humana sapienlem signat. cum ab ejus se feditatibus avertendo suggestioni-
Unde et ipsa verba humanitus sonare videntur. bus, ejus totius honestatis officia apponit et suppe-
Quare, inquit illa, cogitalionum quasi lapidum unio ditat. Ab eo pneponitur omnibus, quia ex materia
in multas curarum vicissitudines divisa est? Mens interioris pugnse superandi occasionem pramens, id
enini nostra divini caemento amoris cohibetur ad est affeetus nos nosiris motibus prapfert, dum subi-
unutn, quae tunc dividitur, cum pro bene faciendo " gere nititur. Domum creditam, et omnia nobis tra-
proxtmis, juxla Evangelium, erga plurima sollicitata ditagubernamus, dum commissam a Deo conscien-
turbalur (Lttc. x. ilj. Phares ergo vocatur, hoc est tiam et caetera animae bona sagaciter regimus.
divisio, quiaex provisionefratcrna, divina interiusad Veiss. 5, G. —
Benedixitque Dominus domui Mgypiii
horamdissipaturcontemplatio. 14« (Veks.30.) Postea propfer Joseph, et mulliplicavit, tam in xdibus quam
egressus est frater ejus, in cujus manu erat coccinum; in agris, c.unctam ejus substantiam; nec quidquam

quem appellavit Zara. Coecus, unde coccinum, ex aliud noverat, nisi panem quo vescebatur. Domus
Grseca etymologia ab igne dicitur, et etiam sangui- /Egvptii propler Joseph benedicitur, cum conscien-
nis ruburem praefert. Deus autem, qui ignis consu- tia tenebris csecitalis et ignorantiae pridem pressa,
mens vocatur (Hebr. xn, 29;, passiones peccatorum, per appetitum bene proliciendi divinis muneribus
quae ex carne et sanguine oriuntur, necesse est evehitur, et, tam in interiorum virtutum sedibus
prius suo fervore excoquat, ut puriiicato iuteriori quani in agris , exercitiis videlicet corporalibus
exteriorique opere , ad videndum Orientem lucis cuncta rationalitatis ejus substantia, quae structuris
aeternae per stibium charitatis facies placeat. Zara operum fortis fundamenti subslat, augetur,
insiar
autem interpretatur oriens, scilicet ipsa Dei diiec- et remoto veterum indignitatum usu, solus vitae
P
tio, quae tolius legis quasi universalis luminis est aeternae panis agnoscitur. Erat autem Joseph put-
plenitudo (Eom. xm, 10», locus ac origo, in qua chra facie, et decorus aspcctu. Illa videlicet facie, quaj
potissimum dicituresse Dei visio. a Domino lavari jubetur, cujus singulari tunc de-
core Deus aspicitur.
CAPUT XXXIX. Vehs. 7. — Post multos itaque dies injecit domina

Vers. 1. — Igitur Joscph duclus cst in Mggptum, oculos suos in Joseph, ct ait : Dormi mccum. Posl
emitque eum Putiphar eunuchus Pharaonis, princeps multas virtutum claritudines, concupiscentia, post-
exercitus, vir Mgyptius, de manu Ismaclitarum, a quam ad tempus siluit, rediviva veteris dominii re-
quibus perductus erat. Hoc supra expositum est, cordata consurgit, et quae videbatur avcrsa, ocnlos,
pigetque repelerc. Sed notandum quomodo sub tot id est tentandi intentiones in bonam voluntatem
malis posito cum eo Deus fuerit, et in cunctis pro- congerit. Dormi, inquil, mecum, id est voluplatis

spere egerit. Multos certum est sinere labi Deum, oblatae acquiesce suscipere somnum. (Vers. 8, 9.)

non ut in Dnem deserat, sed ut ex casu corrigat. Sed operi nefario nequaquam acquicscens, ait ad eam :

Videtur cum ins non esse, duni peccant; esl tamen Ecce dominus, omnibus mihi traditis, ignorat quid
ut ex peccato proficiant, quod ct in liliis Israel, et D habcat in clomo sua; ntc quidquam est quod non in
in Petro aposlolo satis probatur, qui in ipsis suis mea sit potcstalc, vcl non tradiderit mihi, prxter te,
casibus a Deo rcvisuniur potius quam reprobantur. qux uxor ejus es. Quia, inquit, is qui mihi domina-
Ex eo ergo quod ab ipso etiam inter crimina non baiur universas ineplias suas meo subegit imperio,
descruntur, cuncta sibi peccati adversiias in pro- ct in domo quondam sua, scilicet conscienlia igno-
speritatem vertitur. (Veus. 2.) Quia fuit Dominus rat quidnam suum notare queat, sed omnia parent
cum eo, insignitur jam viri, id est viriliter contra rationis judicio, prxter te , concupiscentia ,
qua>
vitia agentis vocahulo. Habitabatque in domn domini pravi malc feta uxor cs, quae inquanium
affectus

sui (Vers. 3) qui optimc noverat Dominum csse cum suggercre mala non desinis, subigi omnino non po-
eo, ci omnia qux gcrcret ab co dirigi in tnanu illius. lcs. Quomodo crgo possum malum hoc facere, et pcc

Ilabitare ab co quod est, habcrc, frequentative in carc in Deum meumJ Quod est dicere Cum appeli- :

flcxum pro eo quod est, dominari, ponitur. In domo tus meus aliquando Dominus se mihi tradiderit,
itaque, id est conseientia, qua nequam dominatus cst irrefragabiliter se meo juri tradi permiserit, quo;

fucrat appetitus ,
prolicicndi in Dcum dominatur modo concupiscentiarum tuarum effectui continentia
affectus, et experimento addiscit cupiditas Deum mea convenire poterit?
269 MORALIUM IN GENESIN L!B. IX. 270

Vers. 10. — Hujuscemodi vcrbis et mulier mo- A sed ut fedaret, et diceretur. Hic homo coepit cedifi-
lesta erat adolescenti per sinyulos dies, et ille care, et non potuit consummarc (Luc, xiv, 30).
recusabat stuprum. Per singulas virtutum clari- Cumque ego rationaliter succlamassem, melius esse
tates, animo virile robur quasi adoleseen- non vovere quam vola non reddere (Eccle. v, 4),
tiam atlingenli semper, neque blanditiis adversa et intellexisset vim vocis, reliquit palhum, interio-
143 est, affectualitatis ac si muliebris mollities; ris scilicet reverentiae integumentum, mihi pro
sed ille recusat illatas libidines. (Vers. H, 12.) Ac- libito abutendum, et foras jam in turpem excedere

cidit autem die, ut intraret Joseph domum, et coepit effectum. Haec arrogat aliquoties sibi mens
operis quidpiam absque arbitris faceret ; et illa appre- marcida, dum sie turbatur, ut nenueat discernere
hensa lacinia vestimenli ejus diceret : Dormi mecum. si vicerit, an sit victa.

Quadam die Joseph domum intrat, cum incerta Vers. 16, 17, 18. — In argumentum ergo fidei
rationalitatis intelligentia, id est voluntate, quae lux retentum pallium ostendit domum,
marito revertenti
est, minus ad bene agcndum plena veluti luce dubia, et ait : lngressus est ad me servus Hebrscus, quem
pius noster affectus conscientia? angulos discutien- adduxisti ut illuderet mihi. Cumque vidisset me cla-
do perlustrat. Dilectio enim ista, quod est. quadam, mare, reliquit pallium, ct fugit foras. Maritus ani-
pro incerto ponitur. Unde dicitur fecisse absque B mae, ipse est intellectus ;
qni in domuni revertilur,
arbitris quiddam, quia in tepido positusstatu discre- cum a sua dispersione ad cor regreditnr. In argu-
tionis vim non habct plenariam. Interiores nempe mentum fidci huic pallium ostenditur, cum mentis
arbitri motus sunt examinatorii. Et minus fervente habitus nequitia infectus in probationem praevari-
conscientia solet facile subripere concupiscentia. In cationisadducitur. lngressus cst. inquit, ad me
ipsa namque discussione quidam ob difficultatem servilis quidam non amoris, sed timoris motus, non
taedii torpor obrepit. Unde et laciniam apprehen- qui in ieternum in domo maneat, sed Hebneus, id
dit, id est intentionem, quae per longanimitatem ad est iransitorius, quein tuo marito intelieclus solo
Deum intendilur, et quae interni nostri habitus pal- initio affectus, sed
nulla promotione profectus, quasi
lium in unitatem bonae voluntatis colligit, ad se proludii causa induxeris; et cum me inclamitare
contrahit. A lacinia enim quaelibet laciniosa dicun- sensisset, quia qui ante respondet quam audiat,
tur, id est lunga, et nil eo productius quod ad stultum se esse demonstrat, quia me interius vocari
Deum usque pertenditur. Dormire secum postulat, nesciebam, profecto consurgere ad nimis ardua
dum in oblivionis et negligentiae labyrinthum labi respuebam, impatiens interioris impulsus, fugit,
pariter provocat. Qui relicto in manu illius pallio q scilicet recurrendo ad rernedium volupluosi actus.
fugit, et egressus est foras. In manu mulieris pallium Vers.19, 20. —
His auditis dominus, et nimium
relinquimus, cum tentationis fortitudini interiorem credulus vcrbis conjugis iratus esl valde, tradiditque
nostrum hominem magis exponere eligimus quam Joseph in carcercm, ubi vincti regis custodiebantur,
ejus libidini suaviter succumbamus. In hancmanum et crat ibi clausus. Audit, id est intelligit dominus,
Job est datus, salva tamen anima illius (Job u, 6). is videlicel qui pridem dominabatur nequam appeti-
Porro fugimus forasqueegredimur, cum timore, qui tns concupiscentiae suae monitus, et ejus incentivis
animi fujra est, divino corripimur, et extra nos per invectus, in ea quae concupiscit tanquam in conju-
cogiiationum confessionem imus. gem tota delectatione deflexns, contra intellectualis
Vers. 13, 14, 15. — Cumque vidisset mulier vestem profectus appetitum defurit, et Joseph in c.arcerem
in manibus suis, et se esse contemptam, vocacit ho- tradit, cum in tentationem se undique coarctantem,
mines domus sux, et ait ad eos : En introduxit pii augmenti cor cupidum trudit. Ibi enim vincti
virum Hebrseum, ut illuderet nobis ; ingressus est ad regis custodiebantur. quia hi, qui corporis nexibus
me, ut coiret mecum. Cumque ego succlamassem, et pressi, cupiunt dissolvi et esse cum Christo [Phil.
audisset vocem meam, reliquit pallium quod tenebam, i, 23), cum diversis impugnationibus appetuntur,
et fugit foras. Videt mulier vestem in manibus suis, D ab elatione utique vanitate custodiuntur. Ibi etiam
et se contemni, cum sibi potestatem ac opportunita- clauditur quia sic saepius mens propria seditione
tem attributam aspicit impugnandi, sed nullatenus vallatur, ut nusquam pateat qua instans miseria
facultatem adfore ingemit concupiscentia superandi. evadatur.
In manibus, nempe vestis, interna habiludo est sub Vers. 21, 22, 23. — Fuit autem Dominus cum
gravitudine tentantis. Vocat homines domus suw, Joscph, et misertus illius dedit ci gratiam in conspe-
dum excitat carnales motus conscientiae. En, inquit, ctu principis carceris. Qui tradidit in manu ip^ius
introduxit, haud dubium quin invalitudo carnalis universos 144 vinctos qui custodia tenebantur, et
affectus, horariam momentaneamque religionem, quidquid fiebat sub ipso erat. Xec voverat aliquid
transitoriam scilicet virilitatem, quod signilicat viri cunctis ei creditis; Dominus enim erat cum illo, et
Hebraei nomen. Hebraeus enim dicitur transiens, ut omnia opera ejus dirigebat. Princeps carceris intel-
illuderet nobis, qui iter videlicet sanctitatis niteretur lectusest, praaeminens angusliae tentationis. Is tradit
aggredi, sed neutiquam perseveraret in aliquod au- in manu Joseph eos vinctos qui custodia tcnentur,
gmeutum progredi. Ingressus est ad me sub specie dum sub boni appetitus potestate redigit cunctas
pietatis appetitus sanclitatis, non ut emendaret, cogitationum illecebras, quihus animi vircs praepe-
271 V. CUIBERTI ABRATIS S. MARI.E DE NOVIGENTO 272

diuntur. Quidquid lit, sub ipso est, quia quidquid A quia solum meliora gcrendi desidcrium, defectus
extrinsecus administratur, sub rationis providentia eorum relicit, et innovat.
esr. Et cum omnia rontradat intima sua ad profe- Vf.hs. 5. — Aliquantum temporis fluxerat, et illi

ctus studium, non novit profecto aliquid praeter vir- in custodia tcncbantur. Yidcruntque ambo somnium
tutis augmentum. Dominus enim est cum illo, in nocte una, juxta inlerprctalioncm congruam sibi.
infirinitate virtutem faciendo, et per tentationes Temporis fluit aliquantum, cum ex parte ab animo
opera, ae si inter hiemis torpores seiniua diri- destituitur aviditas temporalium. Partim vero custo-
gendo. dia tenti omnium nocte una vident, quia nondum
CAPUT XL. corporalis expertps molestiae, ut ad conlitendnm no-
Vehs. 1,2. — His ista yestis, accidit ut peccarcnt mini Dei custodia prodeant, ad horain a negotiis
duo eunuchi, pincerna regis Mgypti, et pistor, extrinsecis sopiuntur et corde vigilant. in quo
dumino suo. Iratusque Pharao contra eos (nam alcer luce clariori somno mentis intuitu utilia, vitaeque
pincemis prxerat, alter pistoribus) misit eos in carce- congrua sute tractant. (Vers. (5, 7.) Ad qnos cum in-
rem principis militum, in qao erat vinctus et Joseph. iroissct Joseph mane, et vidisset eos tristes, sciscitatus
Postquam inter tentationes ita animus solidatur, r. est, diccns Cur tristior cst hodic solico facics vestra ?
:

tunc duorum illorum qui se pro Dei regno castrant Ad hos Joseph mane ingreditur, cum divinae illu-
eunucliorum reatus agnoscitur. Per pistorem ratio- stratione visilationis penetranle affectum, omnis
nis vis accipitur, quae manu dubia
discretionis conscientiae recessus quid intelligat, quidquid vclit
quaelibet novit pinsere ;
per pincernam bona volun- secundum Deum discutitur, et tunc tristes videntur,
tas, quac spiritualis poculum dilectionis consuevit quia tanto magis intellectus ac voluntas afdigitur,
exeipere. Postquam itaquegratia in conspectu prin- quanto ad interiora subtilius per supernae lucis exa-
cipis carceris invenitur, fructus ejusdem gratiae per men intralur. Qui enim addit scientiam, addit dolo-
intelligentiam culpae, rationis scilicet ac voluntatis, rcm (Eccle.\, 18). Quern tamen pielatis afTectio
aperitur. Uiraque autem regis iEgypti esse dicun- dolorem temperat et solatur, et faciem cordis, qua
tur, quia et ratio ac voluntas noslra, ante conver- Deus videndus est, in eodem ipso qui hodie iudefe-
sionein, diabolo mundi principi servisse noscuntur. ctibilis lucis habet conslituiam, cur ab interni laeli-
Porro peccant, cum sua peccata non dissimulant. tia luminis aversiorem solito gerant, causatur. Solet
Unde et justi dicuntur, qui se falso justiflcant.caute modere-enim utilis plerumque tristilia,nisi
Nonveni, inquit, vocare justos (Matth. ix, 13). Scd tur, in acidiae morbam verti.
peccaat suo Domino, quia quod se peccasse p.eni- C Vehs. 8. Somnium, inquiunt, vidimus, ct non —
tendo fatentur totum tit irritaudo adjieiendoque cst qui interpretctur nobis. Dixitque Joseph Xun- :

diabolo. Cum autem mulUe rationes, multae pro quid non Dei cst interpretntio ? Referte mihi quid
causis voluntates sint, una lamen divinitus iuspi- videritis. Somnium vidimus, sed non est qui intcr-
rata voluntas ac ratio, quasi pincerna pistorque prctctur, quia multa dc statu rccta: vitae contcm-
praeeminet. Hi mittuntur in carccrem principis mili- plando intellectualiter attingimus, sed quomodo con-
tum a Pharaone irato, cum sub jura rationis, quae gruis effeclibjs intellecta I J5 exponere possimus,
internae militiae nostrae primas est, rediguntur copiam adhuc non habemus. At Joseph, id est
urgentc diaboloctiam ipsa cum voluntate raiio. Ipsa sancti profectus aviditas, quae totius taedii vincit
enim ratio sibi subjicitur, cum bumana aliquid sub- acredinem, Dci est, ait, interpretatio, quia in quo
tilitate appetens, divina moderatione reducitur. Et mortalitas nostra pr&peditur ad destinata geren-
voluntas si bona est, nil aiiud quam ratio est. Atta- dum, Dei expenditur adjutorio. Referte quid vide-
inen non sine maxirno discretionis intuitu; sic per ritis, ad Deum scilicet reportantes opilicem quae
nomina, et etiain res distinguitur. Unde et in Apo- proponitis.
calypsi throni, animalia, angeli, seniores dicuntur Vehs. 9, 10, II. Narravit prior praepositus —
(Apoc. v, 6), idem quidem signilicantia, et tamen D pincemarum somnium suum Videbam coram me :

alio modo diversa. De hac captione in Apocalypsi vitem, in qua erant tres propagines, crescere paula-
dicitur : Ecce missurus est cx vobis diabolus in tim gcmmas, et post flores uvas maturescere, calicem-
carcerem et habebitis tribulationem diebus dccem que Pharaonis in manu mea. Tuli crgo uvas, et ex-
(Apoc. ii, 10). In lioc carcere vinctus Joseph tcnetur, pnssi in calice qucm tencbam, poculum ct tradidi
cum ipsi intcrni appetitus augrnenti tempestatediabo- Pharaoni. Prxpositus pincernarum bonae est volun-
lica praepeditur. (Vers. 4.) Sed pistor ct pincerna a tatis affectus, quae ex eo quod Dei voluntati inniti-

custode carceris Josoph traduntur, cum ratio et tur, cunctis aliis voluntatibus principatur. Prior
volunias a divino (jui sibi praesidet intcllectn, qui narrat, quia ipsa nisi praeeat, ratio inaniter specu-
inter aerumnas soltis cuslodirc suflicit, ad ccelesiis latur et cogilat. Vitcm videtcoram se, cum seipsam,
augmenti desiderium quasi singularc refugium com- bonam scilicct voluntatem, vini spiritualis, id cst

pelluntur. Aliml est auicin bona voluntas, aliud boni charitatis originem sibi proponit amandam. Quod
appetitus augmenti, licetipso sit bona voluntas, quia enim amamus, prse oculis habere cupimus. In ea

sunt, qui bonae ad proximos affectionis sunt, sed tres propagines sunt, quia tria principalia charitatis
promoveri ad altiora nolunt. Josr;ili his minislrat, membra sunt Primiim quidem Deo intendens ; se-
 ,

MORALIUM IN GENESIN LIB. IX. 274

273

cundum ad seipsum perlinens; terlium quoque a A vel vincula solvat; quia clandestina suggestionc de
sui ipsius exemplo ad proximi dileetionem respi- terra Hebrxorum, id est de soliditate cogitationum

ciens. Ita enim sonat ac si dicatur Diliges teipsum, jam ab imis ad superua transeuntium sublatus
:

et proximum tuum sicut teipsum (Matth. xix, 19).

sum, et in lacum fluctuationis tamen ab appetilu
cum certa proposita peccandi innocens missus sum. Ilaec augmenta
Gemma3 paulatim crescunt ,

sanctitatis piae interius cogitationis succi exculpunt. qucerens affectus ab ea quae sibi cooperatur bona ,

Et jure paulatim, quia grandi diflicuitate haec llunt. voluntate expostulai.

Post llorcs uvae maturescunt, cum post exhibitio- Vep.s. 16, 17. — Yidens pistorum magistcr quod

nem operum, qiue sanctarum fragrantias opinionum somnium prudcnter dissolcisset ait Et ego vidi , :

undecunque diffundunt, conscientia) dulcedine san- somnium, quod habcrem tria cunistra furinx supcr
cti amoris vividae ad plenum proliciunt. Calix Pha- caput mcum ct in uno canistro quod crat excelsius,
:

raonis in manu esl, cum quaelibet pravi desiderii porture me omnes cibos qui fiunt arte pistoria, avcs-
immissa, sub rationalis voluntalis que comcdcrc cx co. Intelligit principalis nostra, a
passio a diabolo
putestate abstenla est. Tollit ergo uvus, ut exprimit Deo scilicet illuminata ratio, unde et omnium hu-
in calice quem tcnet, cum divinam quae intra latet manarum ralionum magistra est, quod proficiendi
B appetitus optiine benevolentiam, quae praevia est,
dulcedinem, passionibus quas aegre saepius tolerat,
admiscet; exprimimus enim, cum manu discretionis de invisibilibus imbuisset, hoc enim praefert nomen
diseutimus futuram gloriam, quae revelabitur iu no- somnii propriis elfectibus, et ipsa iufert. Tria fa-
bis (Rom. vm, 18), ut amaritudines hujus tem- rinx canistra se habere dicit super caput suum
poris coiidiamus. Calicis nomine passionem signari, dum tria principalia officia cogitationis se habere
Evangelium Potestis, ait, bibcre calicem cognoscit in mente, intellectus scilicet, voluntatis,
teste est :

(Matth. xx, 22; Marc x, 38), etc. Inde tradimus ac memoriae. Liquet caput in Seripturis poni solere
poeulum Pbaraoni dum ei retribuimus retribu-
, pro mente. Farina autem ob minutias recle poni-
tionem suam, quam retribuit nobis (Psal. cxxwi, tur pro cogitutione. Unde est Tolle molam, mole :

8). In quo miscuit vobis, miscete illi

poculo, ait, farinam (lsa. Unuin canistrum quod excel-
i7, 2).

duplum (Apoc. xviu, 6). Pharaonem vero qui dissi- sius caeteris est, ipsa ratio est, quse voluntati ac me-

p:;tor diciiur, diabolum intelligimus. moriai prorsus praeeminet. Ibi portamus omnes cibos,
Vers. 12, 13. —
Respondit Joseph : Haec cst in- qui flunt arte pistoria, quia ibi continemus quaeque
terpretatio somnii : Trcs propagines, tres adhuc dies vitalia, quae discutere potest discretioais diligentia.
sunt, post quos recordabitur Pharaon ministcrii tui, q 146 Aves autem inde comedunt, cum per elationis
et te in gradum pristinum, dabisque ei ca-
restituct vitium ipsa elata daemonia nos deceptos, quantum
licem juxta officium tuum , sicut facerc ante con- ad bona spectat quae prudenter attingimus, con-
sueverus. Ad bene agendum inquit sancia in sumunt.
, ,

Deum ex tua conditione prae-

proficiendi aviditas Vers. 18, 19. — Tria, inquit Joseph, canistra,

pediris, sed ad ea quae digne sentis agenda solvi trcs adhuc dies sunt, post quos aufcret Pharao caput
poleris. Trcs propagines, tres dies sunt, quia primum tuum, ac suspendet te in cruce, et lacerabunt volucres

Dei nos amor illustrat, deinde nos nostri nolitia et carnes tuas. Intellectus, memoria ac voluntas, cum
cura clarilicat, ut ad proximum lux nostrae dileclio- quaedam, ut dicam, diurnte luces animi sint,
sic

nis exemplorumque deveniat. Posl haec recordatur canistra tamen sunt, ad cannae modum ex carnis
Pharao ministerii nostri, et in gradum pristinum conditione fragilia. Sed Pharao post hos dies caput
restituit, cum recordari nos facit praeieritae nosirae, aufcrt, cum post interiorum sensuum illustrationes

qua ad nostrum interitum diabolo inserviebamus, superbia illabente, capitalis virtus, quae est humili-
voluptatis; iunumeris tentationum ingestio-
ita ut tas, a virtutum membris separata disparet. Suspen-

nibus ad saeculares foimus modum, nobis

eum quo dit Pharao in cruce, cum principali humilitate sub-
ab ipso videamur abducti. Sed damus ei calicem D lata, a toto bonorum operum mens damnata, impos
juxta oflicium nostrum, sicut ante consueveramus, et inanis effecta destituitur corpore ; et haec tota

cum ad cor redeuntes, sicut dignitati ratio-

fortiter a diabolo liunt, typico scilicet Pharaone. Yolucres
nalitatis nostrae competit, et a tempore conversiu- carms comedunt, dum superba daemonia carnalibus
nis consuevimus calicem recipere impugnationis, in jam quae sequuntur operibus nostris sese reficiunt.

quantum possumus, audacter inferimus. Affectus ergo nostcr, id est Joseph jam spiritualis
Vers. 14, 15. — Tantum memento mei, cum bcnc angmenti appetens ,
pcr divinam prudcntiam duo
tibi fuevit, et facies mecum misericordiam, ut sugge- isia mysteria ac si duo somnia rcsolvit; iu quibus
ras Pharaoni ut educat me de isto carcere, quia furto illa duo intelliguntur, charitas videlicct, qu;e ipsa
sublatus sum de terra Hcbrxorum, et hic innocens in est benevolentia, per principem pinccrnarum signa-
lacum missus sum. Tantum, inquit, jugis intenlio- ta, et per magistrum pistorum figurata.
scienlia
nem profectus non postponas, cum vires calici in Charitas, non tentatione probatur
quae cbariias ,

Pharaonem ferendo susceperis, ut tot ipsurn virtu- non est; sed ipsa est, quae poculum relributionis,
tiini jactibus ur.ueas, donec victus educat, id est et a Pharaone fortiter viriliterque refert. Simplex
cduci sinens belli illati, velit nolit, vel obsidionem, ergo voluntas perlatis passionibus proficit. Charitas
 , .

275 V. CUIBEKTI ABBATIS S. MARIjE I)E NOVICENTO 276

•:nim , quia naturalitor humilis est , aedificat A prsepositus pincernarum interpretis sui obliviscitur.
(I Cor. viii, l). Scientia vero, quia saepius inflat Nam licet molestic*e inleriores cum difiicultate vin-
{Ibid.), daemones pascit. Unde et tria super caput cantur, pace tamen quantulacunque secuta proli-
fuisse dicuntur canistra, quia tria sunt sine quibus ciendi appetitus facile ab animo diducitur.
integra non potest constare scientia, ingenium sci-
licet, usus ac memoria. In his farina versatur, id
CAPUT XLI.
est subtilitas cogitationis transigitur. Per cannam VfiRS. 1. — Post duos annos vidit Pharao sotit-

autem, unde canislra vocantur, supervacuitas vo- nium. Annus primus in divina cogitatione: secun-
calitatis et eloquentiae signatur; quorum sensus est dus in boni operis accipitur exsecutione. De quibus
aliquos per simplicem benevolentiam absque scien- in psalmo est : Intcllectum tibi dabo, inquit, et

tia, et litteris, per patienliain pruficere; aliquos per instruam le (Psal. xxxi, 3), ut intellectui coopere-
elationem ex fastu sapientiae tractam, daetnonibus ris tuo. Sicut enim annus diebus, ita utrumque
scilicet nutrimenta conferre. piis fulget actis et sensibus. Terlius in quo som-
Vehs. 20. —
Exinde dies tertius natalitius Pha- nium videtur, perseverantiae iutentio est, unde illic
raonis Abhinc die tertio Pbarao nascitur
erat. sequitur Firmabo super te oculos meos (lbid.), scili-
:

cum post ineptam qua3 primo intus oritur quasi cet ul secundem proventus tuos. Post annum ergo,
quaedam lux laetitiam, et verborum deinceps jactan- id est illustrationem coelestis scientia itemque an- 1
,

tiam, et apertam postremo jam, et securam, ac si num operationis, videlicet inslitutionem piai cum
de clarissima scientiae suae die fiduciam. Pharao, lirmitas proponilur perseveranlia?, pravilas nostri
id est dissipator sanctitatis, in animo nequam appe- B^9 appetitus, qui dissipatoris, quod est Pharao,
titus exsurgit. Vicissim enim lue in nobis funestae jure censelur nomine : vcl etiam ipse diabolus sub-
claritudines sibi succedere solent. Qui faciens grande tiii quadam scientia sua, et instar soinnii sibi soli

convivium pucris suis rccordatus est inter epulas cognita, portendit apud se ac providet futura post
magistri pincernarum, et pistorum principis. (Vers. gratiae experientiam dis riniina.
21 , 22.) Restituitque alterum in locum suum, ut Veus. 7, 8. — Evigilat post quietem Pharao , ct

porrigcret rcgi poculum, alterum suspendit in pati- facto mane pavore pcrterritus , misit ad conjectores
bulo. Conceptus corde Pharao usque ab robur per- ^Egypti, cunctosque sapicntes; et acccrsitis narravit
tinaci;c per triduum, quod praediximus, evehitur, somnium ,nec crat qui interpretarctur Quies Pharaonis,
et tunc pessimarum pabulo gloriarum, pueriles et calliditas est, qua. ad horam differt molestiam im-
circumlatas omni vento c pugnationis. Evigilat, eum animum per lurbam ten-
doctrinse cogitationes dis-
tendit. Inter epulas recordatur magistri pincerna- tationis incursat. Facto mane pavore lerretur, cum
rum, et pistorum principis, cum post vel inler fasluum inter tentandum clarilicata divinitus mente de subita
quasi quarumdam dapium ingurgitationes, ex ipso repulsione turbatur. Mittit ad conjectores Mgypti
superbiarum pondcre recordari nos facit, hinc qui- cunctosque sapientes cum spiritualem cogitationem
dem principalis nostri boni, quod est pietas volun- circumvcnire, ac vestigarc ejus intentioncs permun-
latis, qme seilicet ergastulo addicitur, illinc rationis danae nititur astutire ratiocinationes. Accersitis som-
subtilitatum divinarum magistrae quse itidem typoalli- nium narrat, cum coacervata internorum moluum
cilur. Allerum ergo in locum suum, ut regi poculum frequentia de incertitudine invisibilium diabolus ,

porrigcrct Pharao restituit; alfcrum patibulo suspcn- disputat. Non est qui interpretetur, quia spiritualis
dit, quia dum ex contuitu fatuitatis, et superbiae animus cum omnia judicet a carualitate non cir-
nostrae fatigari incipimus, ex ipa sua instigatione cumscribitur.
occasionem restitutionis , diabolo licet invito mi- Vkhs. 0. —
Tunc demum rcminisccns pinccrnarum
nistrante, voluntas nostra accipit , et locum pia: magister ait Confitcor peccatum tncum, etc. Tunc
:

intentionis, qui proprie noster est, repetiit, ut Diiae pincernarum magister reminiscitur peccatumque ,

Babylonis, id est fluxui tentationis, qua confun- " fatetur, cum bona voluntas, quae salubris potura
dimur, retributionem quam nobis retribuit (Psal. consilii cordi adversus Pharaonem propinat, negli-
cxxxvi, 8), quasi poculum Pharaoni retribuamus; et gentiae sc arguit, quod aliquantula quiete arridente
intellectum quarumque scientiarum quasi pistoria; animi appetitum intermiserit excrescendi, quod esi
artis principem (per hoc enim quaeque ac si pin- interpretis oblivisci. Joseph, qui augmentum sonat,
sendo discutimus, ne in superbiam efferamur) di- ideo interpres dicitur, quia nunquam arcani capax
vini timoris patibulo affigimus, imo suspendimus, id divini mens esse potest, quae non semper ccelestis

est ab appctitu inlimo sublevamus. Haec Pharao incrementi appetens est. (Vbrs. 10.) Iratus rex scr-
agit, quia, dum nos tentat diabolus, aut pravus ap- vis suis, me et magistrum pistorum retrudi jussit in

petitus ad ista necessitale nos cogit, mentem enim carcerem principis militum. Rex, id est diabolus, qui
ad Deum et ad se ipsam coadunat et stringit. Ve- liliis superbiae dominatur (Job xi.i, 25), servis suis,
ritas conjectoris inde probatur, dum sancti pro- non qui suni, sed i|iii fnerunt, et jam a veritate
fectus desiderium verax, et aequitatis continens, in liberati sunt, irascilur; in hos enim atrocius inve-

aeternorum transitoriorutnque discretione ex effecti- hitur, ipse volnntatem, liberum scilicel arbitrium,
bus judicatur. (VERS. 23.) Succedcntibus prospcris, et discutiendi ac si pinsendi principem intellecum
 .

•277 MORALIUM IN GENESIN LIB. IX. 278

retrudit in carcerem principis militnm, quia cogit A per quem stat Pharao, mundi hujus est abrenunlia-
per ambilum, et coercet veluti
impugnalionis tio, in qua, dum a saeculi fluctibus tuti sumus, sub
intra ergastulum ejusdem Satanae. qui princeps aliis speciebus, spiritualium scilicet vitiorum, dia-
eorum est, quae militant adversus animam, vitio- bolisubjicimur vestigio. Quidem enim portus maris,
rum (/ Petr. n, 11). Reliqua, ut superius exposita contemptus est curae mundialis. Super ripam, et
sunt, intellige. superius, super fluvium stare se putat, quia non
Quod vero dicit : (Vers. 12. )£>•«. ibi puer lle- solum fluvium saecularitaiis sibi subjugal, sed etiam

brxus, ejusdem ducis famulus, ducem sane olim flduciam habet quod Jordanis, hi scilicet qui a fasti-
ipsum diabolum secutus, sed ad pueritiaa novi- bus saeculi descendere, in eos potestatis influant.
tatem innocentiamque reversus, factus enim Septem boves, septem mihi videntur signari spirituales
erat transitor, quod est Hebraeus in carcere, de virtules, 14S quas propheta memorat, super flo-

quo legitur in Apocalypsi, constitutus : Ecce, in- rem quiescentes (Isai.xi, I, 2), per quas innuit bo-
quit, missurus est ex vobis diabolus in carcerem norum omnium plenitudines, hic enim numerus
(Apoc. ii, 10), etc. (Vers. 14.) Protinus. ad regis signat universitates. Potest et quatuor principales
imperium, eductum de carccre Joseph totonderunt ; ac
R virtutes, cum tribus naturalibus nostris, intellectu
____:_
veste mutata obtukrunt ci. Ad regis imperium de
. -____-__
a _______ ...,',_,._
_.« _,.* .4 _-J ..,.-...'.. .'-..-. _-_'.« -i-ri/1/_lI_-»_-_f
videlicet,
o»
_» r_
ratione
I r\t
/-_ n rvin n irtn/.
_-» iofOD
i r»-» Cin-ni Vfl
et imaginatione mistas, signare
I m *

carcere Joseph educitur, non quod diaboli imperium quae terram sensualitatis nostrae, ac si boves, subi-
ad nostri pii desiderii liberationem, nisi solius Dei gendo discutiunt. Pulchrae autem sunt nimis, et obe-
valeat, sed quia, juxta quorumdam pravitatem, sis carnibus, quia eis, cum possidentur, nil omni
sensus laxare creditur, a quorum impugnationibus, parte beatius, praeter Deum nihil est purius. Femi-
Deo jubente, cessat. Unde et apud Danielem Nabu- neo autem dicuntur genere, quia totius religionis
chodonosor percutere, humiliare et occidere dicitur sunt matres ac materiae. Ascendunt de flumine, qui
quosvolebat (Dan. v, 19), cor cujus tamen non nisi sese proripiunt a saeculi conformitate. In pastu
in manu Dei erat. Tondetur, dum ea, qu_e inter paludis virecta carpunt dum in praesenti vita, quae
tentationcs succrevcrat superfluitate, promptae ferro palus, et illecebra est, spei immorlalitalis amoeni-
discretionis geminae forcipe charitatis privatur.
et tate carptim tamen, per speculum seilicet et aenigma
Vestis mutatur, dum mentis habitus innovatur. Ab sese reficiunt.
his a quibus attonsus est, Pharaoni offertur, cum Vers. 19, 20, 21. — Et ecce assequebantur alix
per spiritualium subsidia motuum ad hoc ut diabolo septcm boves, in tantum deformes, et macilentx, ut
obsistat, promovetur. Offerre enim ex ob et fero, C nunquam tales in terra Mgypti viderim ;
qux devora-
fers,compositum, proprie dicitur contra ferre. Unde tis et consumptis prioribus, nullum saturitatis dedere
et apud comicum vitium feliciter dicitur virgini vestigium ; sed simili macie et squalore torpebant.
oblatum, violentiam plane signifieans (Ter. Ad. iii, Per septem alias boves aut temporalitas, quae septem
1,9). diebus excurrit, aut tota humanitas, quae quatuor
Vers. 15. — Vidi, inquit, somnia, nec est qui per corpus eleinentis constat, et in anima, ingenio,
edisserat. Ex industria hostis, et quasi ad imperium, voluntate, et affectu praeeminet, flguratur. Haec cum
ut praemisimus, suum, ab oppressione nostra quiescit, absque Dei amore habentur, a spiritualis boni pin-
ut quietis ac securis, quasi per qu.estionum revo- guedine, et a Dei imagine deformantur, quae priores
lutiones inferat, quod impugnando non poterat. etsequuntur et devorant, quia multis post sanctitatis
Est ergo sensus : Vidi, inquit, id est, intellexi in- eminentiam turpiter ingeri contigit et humanitatis
certitudinem invisibilitatum quae appetis, quia qui- desidiam, et temporalitatis luxuriam, ita ut per re-
busdam quasi somniis illuderit, nec est qui cdisserat probi sensus miseriam .Egyptiorum, id est saecula-
ea quae cogitas vigor alicujus rationis; qux audivi rium, qui nil unquam proposuere boni, transgre-
te prudentissime conjicere , id est quae comperi te diantur spurcitiam, et non prioris solum vitae non
non scientia attingere, sed conjecturis aestimare. doleant casum, aut de ejus memoria, quia eam
Nota quod somnia vidisse, conjecturae famam se consumpserint, lacrymarum tandem aliquem exi-
autem visus quam audi-
asserit audisse. Cerlior est gant quo reficiantur sumptum ; sed simili quo semel
tus. Certo, ait, teneo somniorum illa similia esse, imbuti sunt peccati squalore tabescunt.
quae te ac si ex rumore haurio prudentissime, id Veks. 22, 23, 24. — Evigilans, rursus sopore de-
est providentius quam necesse est velle conjicere. pressus, Septem spicx pullulabant in
vidi somnium :

i
Yehs. 16.) Respondit Josepk : Absque me Deus culmo uno, plenx atque pulcherrimx. Alix quoque
respondebit prospera Pharaoni. Quod est dicere : septem tenues et percussx uredine, oriebantur ex
Non meis aestimationibus, sed divinis aspiralionibus stipula; qux priorum pulchritudinem devoraverunt
tibi, diabole, et tuis illationibus utilia, et congrua Dum nostris in cogitationibus, sanctitatis quod arri-
referentnr. puimus proposito, quasi ruinas comminans typicus
Vers. 17, 18. — Ait ergo Pharao: Putabam me Pharao haec loquitur. Evigilat, quia per talium in
stare super ripam fluminis, et septem boves de amne animo meditantis retractationem fortunarum ma-
consurgcre, pulchras nimis, ct obesis carnibus ; qux gnam inquietudinem excitat. Rursum tamen depri-
in pastu paludis virecta carpebant. Ripa tluminis su- mitur, quia timor hujus ingestionis aliquando sopi-
279 V. GUIBERIT ABBATIS S. MARM: DE NOVIGENTO •280

tur. Yidi iteiu somnium, ut quod suggestionibus A virtutam et spei [Prov. xxiv, 10). Septenanuiu faniis

jam impegit, perniciosius per eonsensum intimet, ad motum sseculi referimus, ex qua parte penuriis
somnioruui videlicet similem bonorum spintus invi- abundamus.
sibilium. Unde et hodie inter aliquos grammaticos Quod vidisti secundo ad eamdem rem periinens,

ad illitteratorum exitia gravis de praedestinatione omnium tirmitatis iu lura est, eo quod , i liat scrmo
quaestio est. Dei, et velocius impleatur. Vidisti, inquit, id est ex-
Spicx septemvirtutum plenitudo est, unde et periri slngulariter mc fecisli. His enim, qui uob^s
pulclmeque dicuntur, ubi cum palearum inte-
plenae infesti sunl, dicere solemus, me solum vidisti. Expe-
gumenta, e.t aristarum adsit hispidilas, superfluita- riri me ergo primo per suggestionem, secundo
fecisti

tes cogitationum oppansas, et nequam affectionum per delectationem, ad eamdem tuse non meae desti-
sollicitudines in excitato jam animo signat erectas. nationis rem pertinentem, flrmitatis omnium meo-
In culmo autem uno pullulant, quia cum una sit lides, rum spiritualium votorum, cum inter incentiva tua

unum baptisma, unusque Deus (Ephes. iv, b), ex perstiterint indicium est, eo quod scrmo Dei liat,

hac ipsa unitale necesse est surgant. Potest et in ille scilicet, si spiritus potestatem babentis ascen-
culmo mens ipsa, ob sui inconstantiam dici notata, derit super te, locum tuum ne dimiseris, et velocius

quam cum suis fructibus, septem aliae temporalitatis impleatur, ut non illapsa delectatio ad eflectum du-
animalitatisque stipulae steriles, et inanium gloria- catur.
rum per auras exustae subruunt, subrulasque totius Vers. 33, 34, 35, 36. — Nunc ergo provideat rex
pii actus oblivione consumunt. Hinc et fetus illas vinun sapientem ct industrium, et prscficiat eum terrse

tenucs boves dicit, non propter fecunditatem, sed jEqypti, qui constituat praepositos pcr singulas regio-
quia virile opus vicinia effeminatae voluntatis ener- nes, et quintam partem fructuum per scptem annos
vat et illicit. fertilitatis, qui jam nunc futuri sunt congreget in hor-
Nuiravi conjectoribus somniorum, nec est qui edis- rea; et omne frumentum sub Pharaonis potcstate con-

serat. Quod est dicere : Hasc, inquit, quae tuae sug- datur, serveiurque in urbibus futurx septem annorum
gessi prudenliae multis aliis ingenio praeditis, et fami. Ac si diceret: Dum mihi baec augmentum
invisibilia sagaciter discutientibus intuli, sed nil co?leste qmerenti fallacibus minis intentas, intellec-

constans, vel fide dignum ab his accepi. (Vers. 25.) tum ad hujusmodi viribus et industria refellenda
At Joseph: Somnium, ait, regis unum
valentem mihi inesse Dei gratia providere debueras,
est ;
quse fa-
cturus est, Deus ostendit qui, dum terreni corporis hujus desideriis me subji-
Pharaoni. Ac si dicat :

Pneponere me praesentia tua de futuris, et tentatio- c cere moliris, ipsiquod revera terra ^Egypti, angustiae
num insuper me vis absterrere molestiis, sed novi scilicet et tenebrarum est; dum me urges, causas
quia fabulae quas intendis, post sanctitatis studia principandi ingeris, laliter sane sollicitatus ipse in-
ruinam in tentando, uuum portendant, ut scilicet tellectus, per singulas sensuum exteriorum regiones,

nie a bene agendo divertas, et cum omne sublimiter potentes rationis motus ad tutelam intimam praesti-
videas, et rex sis super omnes filios superbiae (Job tuit, qui eorumdem quinque sensuum frugalitatem,
\l\, 25), osendit tibi Deus quomodo justorum corda quandiu plenitudo introrsum ccelestisexuberat, con-
per tentationes humiliet, et eos ex humilitate ser- scienti» horreo condens necessilalis lempori con-
vatos, inperpetuum tecumtuis, juxla nomen tuum, servet et augeat Illius, inquam, quando tu ad dis-
:

dissipationibus damnato, coronet. Eamdem ergo sipationem animi potestatem tentandi aceeperis, et
vim somnii comprehendunl (Vers. 26) septem bovcs in urbibus internse quarumque virtutum custodise,
pulchrx, et septcm spicse plenx, quia etsi de nostra vel ipsorum sensuum temperantiae omnis fertilitatis
proveclione graveris, tamen ipsum nostrum profe- illius, quo valles abundant frumcnti (Psal. lxiv, 1 \),

etum ideo loqueris ut ab hoc ipso nos revoces, dum supernae scilicct sapientise, fami dispensatorie gus-
infortunia ventura minaris. tandi verbi Dei ad depressionem a Deo menlis in-
Somnia ergo, vana et cassa haec, quantum D duetae, paretur. Qiue (inidem fames iEgyptum op-
id est

ad te sunt, qui non nisi quod pravum est nobis pro- primit, quia mentis coangustat» tribulationibus
spicis, nobis autem cum adversa vigilanter pnrvi- crebris obscuritatem quadam consilii egestate magis
demus somnium tuum vim habere cognosces per- quasi ad mali cumulum conquassat, et contegil el
spicuae vcritatis, dum non delicimus per ea, sed cum ita fiet, non consumetur terra inopia, reservato
subsistimus. Ubertatem enim supernae dulcedmis enim piaB intentionis semine aestivis serenitatibus,
septem anni spirilualium luminum plenitudinis typi ad instar formicse, in modum terrae cultibilis, cordia

nobis important, sed de flumine, quod juxta Psal- nostri feracitas subsisteie poterit tcntaiionis hyeme.
mistam perlranscundum est (Psal. lxv, 6), humili- Vbrs. 37, 38. — Placuit Pharaoni consilium, ct

tatis pede, id est de praesentis excursu saeculi, ex cunctis ministris suis. Locutusque esi ld eos : Num
vaccarum imago
surgit succi ccnlestis egena, instar invenirepoterimus talem virum, qui spiritu Dci plenus
absumit quidquid, quantum ad sitl Placere Pharaoni nihil aliudest, nisi evideniia>
tetra libidinum, quse
ejus testimationem qui patitur, l is> mierius est rationis quasi eedere, aul pravo effectui, qui et ipse

virtulum. Undc dicitur Septies cadit, justus, secun-

:
Pharao est, subjici, atque acquiescere. Ministri au-
ilum demissiouem animi, ct resurgit juxta reditura lem sunt motus animalitalis noslra Poterimus, 1
.
281 MORALIUM IN GENESIN LIB. IX. 282

ainnt ipsi appetitus cum suis stimulis, quidpiam ut A Ego sum, inquit, Pharao, absque tuo impcrio non
sic dicatur virtuosius, et quod magis Dei congruat movebit quisquam manum aut pedem in tota terra
spiritui invenire quam intellectum qui tot incommo- Mgypti. Ego naturaliter cum sim levitatis et malo-
dis valeat solus obsistere? (Vers. 39.) Quia ergo rum appetens, tuis a modo imperiis, nec in tcrra
ostendit tibi Deus qux locutus es : id est quia ingenio JEgypti corpore, scilicet corruptibili quod aggravat
praeemines providentiae a Deo tibi dato, quia enim auimam (Sap. ix, 15), pcdem affeclionis, aut manum
Deo adbaeres, unus spiiitus es. (Vers. 40.) Tu eris operationis moturus estdeinceps citra convenicniiam
super do'hum meam, id est te praeferam mundo, do- tuam.
mui quondam meae, quam si filia Regis esse velim, Ve«s. 45. — Ycrtitque nomen illius, et vocavit eum
oblivisci jubeor (Psal. xliv, 11, 12), quia veteris lingua jEgyptia, Salvatorem mundi. Yertit ergo, id
patris mei diaboli domus est, nec solum sed et con- est verti facit quod, secundum veterem statum,

cupiscentiis ejus. Et ad oris tui imperium cunctus pravus vocabatur appetitus, nunc dicitur pietatis
populusobediet. Ille nimirum qui in psalmo oblivioni affectus. Lingua AZgyptia vocat cum Salvatorcm
tradijubetur cum praefata Patrisdomo (Psal. cxxxvi, mundi, quando per experientiam tribulationis sese
5) sed licet oris, id est rationis imperio popularitas „ coangustantis hoc enim sonat ^Egyptus; lingua, id
;

vitiorum obtemperet, uno tamen solio carnalis ap- est sententia per poenitentiam pristinae vanitatis

petentiae praeceditur, quia a nemine mortalium, vel commutata, carnalilas mundialitasque coelestium
in minimis, ex toto superatur. appetitum salutis propriae fatetur auctorem. Dedit-
Vers. 41. —
Ecce, inquit, constitui te super uni- quc illi uxorem Aseneth, filiam Putipharis saccrdotis
versam terram JEgypti. Si domus et populus tibi Heliopole-ys. Aseneth ruina interpretatur Putiphar, ;

subjicitur, tota ergo terrenitas Scecularitatis illico tibi os inclinans ad dissecandum Heliopoleos, solis ci- ;

parere cogetur. Haec verba sub Pharaonis specie sic vitas. Filia pravi nostri appetitus, qui os, id est

diabolo coaptantur, ut non benevolentia, sed neces- aditum conscientiae semper inclinat, ut quod spiritu
sitas, qua nobis victus non officere sinilur, intelli- Dei unitum est, dissecet et dirimat, ruina peccati
gatur; et sic appetitui conveniunt pravo ut eviden- est. Concupiscentia enim cum conceperit parit pec-

tius recliusque valeant concordare correcto. (Vers. catum (Jac. l, 15). Pharao dicitur dissipans, vel
42.) Tulitque annulum de manu sua, et dedit in ma- discoopcriens eum. Haec uxor Joseph a Pharaone
nu ejus Yestivitque eum stola bysssina, et collo tor-
: datur, quando ab ipso nequam appetitu ob causas
quem auream circumdedit Annulus in manu Pharao-
. suae primo pcr vitia dissipationis superni aug-
nis, mysterium est iniquitatis in studio operationis, C menti desiderio, velut uxor adjungitur, ut dum
sed ab ipso Joseph datur, cum ad sanctitatis deside- perpelratorum malorum ruina perpenditur, et ini-

rium affectus a cupiditatum perversitate transfertur. quitatum earumdem fructus, quem signat Pharao-
Annulo autem celanda signantur, per quod nequitiae nis, Putipharisque nomen, aitenditur: inde proles
velamenUim accipitur. Stola byssina est incorrup- pii opcris propensius propagetur. Putiphar sacerdos

tionis in spe jam gloria, vel conscientiae munditia. est, Heliopoleos, quia nequitia concupiscentiae sa-
Hac nos vestit, cum ad hanc induendam uon impe- cra, id est exsecrabilis dux est viae, qua itur ad
dit. Recole Evangelium de prodigo, sed poenitenti, civitatem, non veri solis, cujus artifex ct condilor
filio, quae reversus a patre dona percipiat (Luc. xv, Deus est (Hebr. xi, 10), sed quam eam anliiicat

vocem emittimus, cibumque et admittimus,

2i.) Collo ubi fervent incendia multifidae tentationis.
per quod vim consilii accipimus, quod nobis aliisque Vers. 46. —
Egressus itaque Joseph ad tcrram
impendimus. Huic torquesaureacircumponitur, cum JEgypti (triginta autem annorum erat, quando stetit
supernae documento veritatis, qua nil pretiosius est, in conspectu regis Pharaonis) circumivit omncs re-
et munitur loculionis nullo obsistente, et illustratus gioncs JEgypti. Ad terram Mgypti egredi dicitur, et
nostrae discretionis virtus. jEgypti rcgiones circumire, quia nisi saeculi ter-
sic
150 Vers. 43. —
Fecit quoque ascendere super D renitatem animi majestate excesserimus, omnes
currum suum secundum, clamante prsecone ut omiies sensualitatis nostrae partes, quasi .Egypti latera,
coram eo genuflecterent. Gurrus Pharaonis impetus debita auctoritate despicere non possumus. Licet
est ambitionis. Secundus autem currus est, non jam ergo in corpore conslituti, extra ejus desideria,

niaterialium cupiditas, sed illa quae praecipue sanctos quasi extra castra, ad eum, qui extra portam pas-
viros voluntarie pauperes impetit, humanae laudis sus est, exire dcbemus (Hebr. xm, 12). Sicut enim
aviditas.Major vero priore, sequentis acerbitas. Su- quispinm fetoribus assuetus, miseriam quam pa-
per hunc ascendere eum facit, cum coelesti desiderio titur putoris donec al liberi ac n lidi aeris
ignorat.
avaritije excursum deprimi permiltit. Hi enim in puritatem procedat, ita vitiorum confusione sub-
curnbus et hi jucundantur in equis (Psal. xix. 8), id mersus, ipsas malorum nequaquam, quibus obsi-
est, hi in cupiditatibus, et hi in superbiis. Praeco detur, atrocitates attendit, donec ipsas pestes prae-
clamat cum sacrae paginae, aut divini timoris vox libato aromatc honestatis excedat. Unde et in Apo-
vicina crebro cordi et auribus enuntial ut omnis calypsi a longe dilectores Babylonis dicuntur stare
corporeae insolentiae rigor, ad appetenda aeterna, (Apoc. xviu, 15), ut ejusdem interitum ab ea semoti
quidquid sibi inest cervicositatis inflectat. (Vers. 44. valeanl pensarc. Ternarius ad Trinitatem, denarius
-283 V. GUIBERTl ABBATIS S. MARI.E DE NOVIGENTO 284

ad praeeepti attinet exseeutionem, quae duo eum A scptem anni inopix, quos prsedixerat Joseph, et in uni-
nobis sunt in desiderio, satis jam congruit in con- verso orbe fames prxvaluit. Divinae infusionis pleni-
spectu Phnraonis, quod est praesens violentia d;e- tudine exacta, interioris victus aceedit inedia, quia
monis, statio, id est ad ejus illationes decertatio. nisi gratia ad lempus deserat, tentatio locum non
Vers. 47, 48. — Venitque fertilitas septem annorum ;
invenit, quo se inferat, et in universo orbe, omni-
etin manipulos redactae segetes congregatae suntia hor- moda videlicet perfectioue, quae pridem fuerat lan-
rea /Egypti. Omnis etiam frugum abundantia in sin- guoris interni miseria incubat. Orbis ob suirotundi-
gulis urbibus condita est. Ubertatis tempore in mani- tatem pro perfecto ponitur, ut est Auribus percipite :

pulos rediguntur segetes, cum prosperitate divinae ar- qui habitatis orbem (Psal. xlviii, 2). In cuncta terra
ridente dulcedinis, bona nostra passim ac quaelibet JEgypti non erat panis. (Veus. 55). Qua esuriente cla-
acta sub censura ac si sub vinculo superni constrin- mavit populus ad Pharaonem alimenta pctens. In
guntur amoris, quod est oleum habere in vasis. ln tota terra JEgypti non est panis, quia in omni
horreacongre%a,M\iTJEij!/pti, quiathesaurumhuncha- mundiali desiderio non est ulla alimonia mentis.
bemus in lictilibus vasis. Frugum abundantia in sin- Non enim invenio, ait Apostolus, in carne mca bonum
gulis urbibus congregatur, cum plenaria continenti;e (Hom vn, iS). Pane vero gratiae consumpto iEgy-
virlus in unoquoque sensuum stabilitur, imo con- 3 ptus tenebrarum, et tribulatio coanguslans, non
ditur, quod occultationem vigilantcr sonare intelligi- habens unde inanitatem ventris adimpleat, et in
tur. (Veus. 49.) Tantaque fuit multitudo tritici, ut arenae siliquis constans nihil reperiat, merito esuril. Cla-
maris coxquaretur , et copia mensuram excederet. Mul- mat ud Pharaonem, quia, juxta Evangelium, expetil
titudo tritici maris arense coaequatur, cum virtutis regionis principem, sed dum non relicit ex porco-
exuberantia, tum mentis serenitas, ac levitas conve- rum cibo famern (Luc. xv, 15, 16), quasi ex prin-
niunt et junguntur. Arenaenim mollis et gralaplanitie cipis vel Pharaonis responso repelit, et exoptare
est. Copia mensuram excedit, cum bene agendi facul- cogitur mercenariorum panem. lte inquit, ad Jo-
tas ultra humanae consuetudinis usum plerumque seph, coeleste augmentum appetite, et quidquid vobis
suppetit. indixerit, facite. Sicut enim cupiditas malorum, sic

Veus. 50. — Nati sunt autem Joscph filii dtto, an- oinnium est pia affectio magistra bonorum.
tequam venirct fames quos ei peperit Aseneth, etc.
;
autem quotidie fames in Vehs. 56. — Crescebat
Filii ejus animae cuelestis augmenti avidae nascun- motuum corporalium omni terra, quia, gliscente
tur, dum praemisso pcenitentiae morho, uon habet quod defectui suo propinet, aut
bono sanctitatis
opus subsequitur. Haee ex ruina dissecantis appe- suggerat inops conscientia: quaerendi ergo sunt ab
titus lilia, quem ductorem habuit ad criminum ^ amico Joseph tres panes, qui apponantur /Egypto
solstitia; gignuntur, 151 quia abundavit pec- reversae de via (Luc. n, 5). Aperuitque Joseph uni-
catum, gratia uberior juxta Apostolum infunditur versa liorrea, ct vendebat Mgyptiis; nam et illos
(Uom. v, 20). Solis nomine sestum tentationis ac- oppresserat farncs. (Veus. 57.) Omnesque provinciae
cipi, leste est illud, quod orto sole asstuaverunt veniebant in Mgyptum, ut emerent escas, et malum
homines (Matth, xiu, 6), nt Dominus ait: (Veus 51.) inopix tempcrarent. Joseph universa horrea aperit,
Primogenitus dicitur Alanasses, qui dicitur oblivi- cum interni aviditas profectus assurgens, totius ra-
scens, quia, inquit, oblivisci me fecit Deus omuiumla- tionalitatis, juxta quod cuique rei congruum esf,

borum meorum, ei domus patris mei. II la enim poe- copias pandit. JEgyptiis vendit, dum ab eis quod
nitudinis est veritas, si vetera et praeterita, in qui- iEgypti sunt, id est quod saecularitati intenderunt,
bus laboravimus et onerati fuimus, obliviscentes : per confessionem accipit et postmodum stipendia
et domus diabolicae paternitatis nobis aditum ob- enim opprimit
dignse consolationis expendit. Illos

slruentes, ad fuluram novitatem extendamur. fames, quia motus prwcipue aegrimoniam hanc per-
(Veus. 52.) Secundus Ephraim vocatur, quod fru- ferunt animales. Omnes provinciae veniunt in Mgy-
ctilicans dicitur Crescere enim, ait, me fecit Deus in D ptum ut escas emant, cum omnes exterioritatis no-
:

terra paupcrtatis mese in quo inlelliguntur pielatis

; stne dispersiones ad tribulationis angustiae, moeroris
exercitia, quae fructus sunt vitales emergentes jam etiam ac tenebrositatis proprise miserias contuendas
iu corpore, quol fuit olim internae paupertatis, accedunt; ubi remedium sihi refeclionis cujusdam
dans inaieriani terra, ubi et accipimus verso ordine ex doloris impensioneexigunt. Fuerunt enimcuidam
nunc incrementa. lacrymae suae panes die ac nocte [Psal. xli, 4).

Veus. 53, 54. — Igitur transactis septmn annis .EgyiUus autem et trihulationem ct caetera quae
ubertatis, qui fuerant in JEgypto, cozperunt venire praemisimus nomine sonat.

EXPLIGIT EIBEH MORALIUM (JENF.SEOS NONUS.

 ,

MORALIUM IN GENESIN LIB. X. 286

INCIPIT LIBER DECIMUS.

MORALIUM IN GENESIN,

Auxiliante Deo decimum, quem et putamus ulti- A cessaria. Adorant , cum in veneratione habent
num, in Genesi libellum adorimur, illum qui pro se agnoscuntur, cum nostri rationales motus dulcedi-
aborantibus denarius est, exorantes, ut qui hue nem ejusexperiuntur ac diligunt. Appetitus coelestis,
isque excursum dedit, linem largiatur honestum. quasi ad alienos, durius loquitur, duin divina dis-
lonori namque suo, in hoc opusculo, et saluti suo- pensatione minus arridet plerumque menli quam
um volumus militareservorum. Sequiturergo sacra ipsa voluerit.Unde, ait, superna sperare poleritis,
listoria. qui a ssculari amore non disceditis? Terrenitatem,
CAPUT XLII. aiunt, qua daemoniis ut transirent iniquae humilita-
Vers. 1,2. — Audicns autem Jacob quod alimcnta tis dorsum praebebamus, nos incurvari jubentibus
endercntur in JEyyplo dixit filiis suis : Qiuie negliqi- reliquimus, et alimoniam vitalitatis aeiernae datis

is ! 15^ Audivi quod triticum venumdetur in JEyy- praesentium impendiis requirimus.

\to. Dcscendite, et emite nobis necessaria, ut possimus Vers. 8. — Et tamen fratres ipse coynoscens, /io/i

Jbere, et non consumamur inopia. Intelligit verus est agnitus ab eis. Fratres cognoscit, cum lotius san-

leccali supplantator, intellectus scilicet noster, hoc ctilatismores a nobis cognosci facit; ab eis vero
nini audire suum est, quod in JEgypto, id est in non agnoscitur, quia et si ex aliquo amore partim
iropriae miseriae confessione spirituale acquiratur videtur et scitur, nunquam tamen augmentum spi-
ilimentum : Os enim meum aperui, et attraxi spiri- rituale in hac vita ad perfectum capitur. (Vers. 9.)
um (Psal. cxviu, 131), et cogitationes ex scientiae Recordatusque est somniorum quae aliquando vi-
emine genitas tanquam lilios de negligentia arguit. dcrat, et ait ad eos Exploratores estis ; ut videatis
:

lescendite, inquit, id est humiliamini, et piae pre- infumiora Recordatur somniorum

terrae venistis. ,

ium poenitudinis impendite, ut opem consequamini cum sibi qua imbutus est provi
praeponit assidue -

|uae necessaria est vitae. (Vers. 3, 4.) Descendentes denliam futurorum. Non ita, inquit, ut dicitis Cha-
yitur fratres Joseph decem, ut emerent frumenta, in nanitidem respuistis, sed non solum inlirma quae
Egyptum, Benjamin domi retento ab Jacob qui dixe- humanitati attinent, verum infirmiora, quibus ter-
at fratribus ejus Ne forte in itinere quidquam pa-
: reni animi sordent, scilicet vitia intentiones vestra;
iatur mali. Decem fratres Joseph, vel virtus universa explorare student. (Vers. 10.) Non, aiunt, ita est,
id Decalogum instituta, vel corpus et anima amori domine, sed servi tui ofiiciorum coelestium memo-
rrinitatis inuixa, cuelesti incremento germane con- res, his ac si cibo refici expensa in pielium omni
uncta, ad pabula interna qua?renda se flectunt; sed voluptate desiderant. (Vers. 11.) Omnes filii unius
Benjamin, qui filius dexterse dicitur , amor scilicet C viri sumus. Illius, videlicet quem pro sui unitale
:oelestis vitae, ab Jacob domi tenetur, quia spiritui septem mulieres apprehendunt (Isa. iv, 1), et quia
ntra conscientiam semper necesse est, ut individue vir est et unus est, pacifici jam apud Deum et ho-
istringatur; ne si exterius prodeat, inter inanium niines venimus. Cumque Deo et proximis pro Deo
avorum auras damnis aliquibus tenuetur. placere gestimus, quid mali aeslimas machinemur?
Vers. 5. — Ingressi sunt terram JEgypti, cum aliis (Vers. 12.) Immunita, ail, terrx hujus considerare veni-
/u< ptrgcbunt ad emendum. Terram JEgypti ingre- stis. Quod est opportunitates adhuc peccandi obser-
liuntur, cum terrenae affectionis tenebras et angu- vatis, nec ad vires animi, sed fragile corpus atten-
stias, vires interioris hominis congestae irrumpere, dentes desipitis.
ic obtinere nituntur; unde et alios, qui iisdem piis Vers. 13. —
Duodecim, inquiunt, servi tui fratres
nercimoniis institere , vel instant , sanctos viros sumus. Quia, per Trinitatis amorem, quatuorEvan-
mitantur. Erat autem fames in terra Chanaan. Cha- geiiorum, vel quatuor principalium virtutum perfe-
naan dicitur paratus humilitati, significans animum, ctiones germana pariter devotione prosequimur, et
^adem quae per ^Egyptum figuralum terrestri alfe- cnm
in terra Chanaan essemus, ad liliationem illius
:tione, quasi iniqua quadam humilitate, dejectum, unius de quo jam dictum est viri vocati sumus. Mi-
81 internae praestolantem famis interitum, nisi a D nimus non propter indignilatem, sed propter spiri-
loseph praelato ^Egypti vitalis sibi tritici fuerit tualitatis subtilitatem, spes scilicet nostra cum Pa-
largitione subventum. (Ver.«. 6, 7.) Cumque ado- tre ccelesti est,secundum hanc diversa-
ubi etiam
rassent cum fratres, et agnovisset eos, quasi ad alienos mur. Alius non est super, quia mundi appetitus,
durius loquebatur interrogans eos
, Unde venitis ? : qui nos super equitaverat olim jam supernorum de-
De terra, inquiunt, Chanaan, ut emamus victui ne- siderio est subler. (Vers. li.) Hoc cst, ait, quod lo-
287 V. GUIBERTl ABBATIS S. MARI.E DE NOVIGENTO 288

exploratorcs (li). Tbarsis dicitur A zetur, in aeternum carnem non manducat Apostolus
cutus sum, eslis

spiritu autem vehementi eonte- (I Cor. vm, 13). (Vers. 22.) E quibus unus Ruben
exploratio gaudii, in
xlvii, 8). Jam nunc ait Xunquid non dixi vobis : Nolitc pcccare in pue-
rit Deus naves Tharsis [Psal.
:

experimentumcapiam mundana vos adhuc aneupari rum, et non audistis »<e? en sanguis cjus exquiritur

(Vers. 15.) Per salutem Pharaonis, non cijre- Conquerantur laliter adversum se motus interni
gaudia.
diemini hinc, donec vcniat fraler vester minimus. Sa- sed Ruben, qui dicitur videns in medio, id est ratio

non qua Pharao salvatur. sed qua quse corporalia communiter spiritualiaque dijudicat,
lus Pharaonis cst,
potius a typici Pharaonis incursione salvamur. Ita, super sua eos redargulione commemorat, quod in
inquit, a bonorum omnium dissipatore salver, quod se hebelem scilicet adhuc, et ad coiiliicluum labores

non hinc, id est ab appetitu cufleslis augmenti ,

tenerum peccare vetuerit el audire, spernentibus
excederc ad terrena vos lieeat, donec spei aeternae peccati, quod est sangninis, Deus pnenas intulerit.

fructus, qui in coelis apud Patrem absconditus est, Vers. 23, 24, 2i>. —
Nescicbayit autem quod in-

telligeret Joscph, eo quod per interpretem loqueretur

veniat. Minimus etiam ideo est, quia et minimi am-
ad Avcrtitque se parumper, ct flevit; ct reversus
plius diligi, et curari solent, quod totum attinet ad cus.

locutus cst ad eos. Tollens Simcon, et ligans illis

spem.
Vers. 16. — Mittitc ex vobis unum, et adducat
3
prxsenttbus. Dum ita de animorum a-gritudinibus

cum : ios autem eritis in vincidis, donec probentur sensus interni ingemunt, hanc ipsam intelligentiam
qux 15» dixistis, utrum vera an falsa sint. Illum amystico Jos?ph sibi infundi plerumque nesciuntj
miltite, ac si sequestrum charita- nisi enim spiritualibus augmentis instarent, nun-
unum principalem
quod prospicitis spe exhibeat vebis quam eos corporalia vitia fatigarent, eo quod media
tis afTectum, ut
in Vos autem, interim a s;eculari cohibendos,
re. intcr utrosque eogitationis querela discurrit, qul

sub disciplime vinculis scitote iascivia, ut probelur tameir idipsum quod fastidio praesentium tangitul
sub meis accusationibus, vestrae devotionis ac perse- quodque de boc ipso apud se altercatur, ab eodcin,
(Vers. 17, 18.) Tradidit qui melioribus augeri exoptat, infunditur. Avertit
verantias defensio facta.

crgo cos in custodia tnbus dicbus. Die au/cm tertio ergo parumpcr ct flct, cum a corde transitoria
sc

eductis e carcere, ait : Facite quod dixi, ct vivctis : dimovet, et quidquid noxii in affectibus humoris
exislit, a se patenter extorquet. Parumper id
agitur,
Deum enim timco. Prima dies est conversio; secunda,

virtutum promotio; tertia , cudeslis remuneratio. quia tanta sui aucloritas non diu menli conceditur,
Sub conversionis ergo vocalione, sub promotionis unde et revcrsus ad eus loquitur, quia citius ad prae-
justifieatione, sub remunerationis adhuc tamen per C dicta ratiocinia velit nolit revocatur. Simeon, qui
dicitur audiens tristitiam, ipse spiritus est, qui de
spem glorificatione, rationis mancipamur eustodiae;
eruimur carcere, jam sua semper instabilitate tristatur. Is lollitur, cul
sed cum de timuris die tertio

placidius monet vitam mandatorum impletione mer- ab infimis elevatur, illis prxsentibus ligatur, quia
cari Dcum enim, inquit, timeo, nou poenaliter
jam, contractis ad hunc ipsum externis internisque sen-
Si sibus, divini timoris clavis astringilur. Potest et
sed ex parte paternitatis desiderio. (Vers. 19.)

ergo pacem a vitiis mecum jam habere coepislis, fra- per Simeonem affectus carnalis accipi, qui crebras
ter vestcr unus ligetur, charitas illa nil jam suspecta tentationum experitur tristitias. Jussitque ministris
amodo lugeat, quo retinetur ut implcret saccos corum tritico, et reponerent pecu-
de supplicio carcerem
a regno autem abitc ab intentione forastica, et
: vos nias singulorum in sacculis suis, datis supra cibariis
virtutum: in via; qui feccrunt ita. Minislri cogitaliones sunl,
divini saporis ad singularum diverticula
fertc frumenta. (Veks. 20.) Ex quo minimus frater, quibus jubelur, ut saccos tritico impleant, scilicel
mihi ampliaia proveniat, et veracior corporalium passionum molestias divini verbi pa-
spes videlicet
vestru! alkgationis ad vitte prsemium profcssio pa- bulo consolari studeant, ut Psalmisue concinant :

Conscidisti saccum mcum, et circumdedisti mc hvtitia

tcat.
Vers. 21. — Feeerunt ut dixcrat, tt locuti sunt
1)
(Psal. xxix, 12). Pcr hos ministros quaelibet hausta

Merito hxc patimur, quia pcccavimus in forinsecus sugyeruntur tractanda rafioni. Pecunias
ad invicem :

vidcidcs ungustiam animx ejus singulorum in sacculis reponunt cum sententias ,

fra/rcm nostrum ,

quibusque sensibus muniendis aptas in memoriis

cum deprccarelur nos, ct non audivimus. Idcirco venit
coe- condunt. Cibaria insuper dant cum dcbitas su-
suptr nos. Postquam desiderio ,
ista tribulatio
intel-
gravitudinem vitae mu-
acquiescimus, el pernae gratiae refectiones in hujus saeculi tractu,
lesti factis
llxc lectus desideriis Qdeliter obaudiendo ministrant.
tationis attendimus, intra nos ista conferimus :

mcrito diflicultatum mala patimur, quia contra

in- VBRS. 26. —
At illi, portantcs frumenta m asinm
profectisunt, est in corporibus, quae quantum ir
teriorem hominem peceavimus, cum ipse legi Dei;
id

rude quiddam in modum asinorum sunt

quoniam bona est, consentiens, inter angustias ten- se est,
divinae sapientiaa caute ea regendo I
tationis invitus, et quasi ratiocinans trahcretur ad thesaoros
premendo ad lendunt. (Vers. 27, 28.
proposita
culpam, non awlivimus. Idcirco in quo gratis el
ct
Apertoque unus sacco, ut daret jumcnto pabulum
ii
nullo cogente ruirnus, jusio sub indesinenti malorum
divcrsorio, contcmplatus pccuniam in orc sacculi, dim
iribula jaeemus. Propter hunc fratrem, ne scandali-

(14) Nonnihil bic deesse viiletur.

>89 MOIULIUM 1N GENESIN LIB. X. 290

fratribus : Reddila est rnihi pecunia mea, en habetur A nilitur, et quasi nil se explicuisse videt. Joseph, in-
;
n sarco Unns s.iccum aperit, cum sensus mentis quit, cura videlicet angmenli, visibilium,
coelestis

pulibet cujuslibet passionis naturam sibi ipsi per ut assolct, amorem non superat
affectus, qni ob
jxperientiam patefacit. Inde dat jumento pabulum pietatis gemitum Simeon olim merito dicebatur ,

>n diversorio, quia ex ipsa impugnationis occasione vinculis carnalitatis astringitur. Benjamin, qui spes
|.»4 pabulum CGeleste quaerere cogitur, quod corpo- electiobis, quae per dexleram signatur, accipitur,
rali appetitui objiciat in remotis conscientiae. Os sac- vuliis auferre, quia omnia praesumptive aggredi-
puli, aditus est peccati, ubi debel pecunia divinae mini, a quibus, cum vos relabi contigerit, cogetis
;>ententiae ad ideni refellendum inveniri. Redditam me etiam de salute desperare. Haec humanitus ad
Yatribus pecuniam nuntiat, dutn ojusdem mentis se decidens inlellectualitas solet dicere. Haec, in-
BBotibus opportune sibi, tentationis scilicet tempore quit, omnis sanclitatum excellenlia in mea mala
)blatam, Scripturae lesiimonii recordationem inti- recidet.
pat, et ad idipsum gratulando corroborat. Habelur Vers. 37. — Cui Jiuhen, qui dicitur videns filium,
n sacco, cum vis divini praecepti, ne forte perefflua- ipsa profecto intellectualilas seipsa subtili.tr jam
mus, inseritur carnali desiderio. Et obstupefacti tur- R corrigi incipiens, et intendens coepli laboris fru-
'jatii/uc, dixerunt mutuo Quidnam est hoc quod fecit
: ctum, quia non sine dolore parimus quidquid est
iiobis Deus? Mirandum plane satis est bumanis bonorum operum, respondit Duos /ilius meos inter- :

sensibus, cam Hgari Deo se vident mandalo-

a fice, si non rcduxcro eum tibi. Trade in manu mea,
rum suorum compedibus, qui absterreri quon- et ego eum restituam tibi. Ac si diceret : Duos prin-
idam vix gladiis impendentibus poterant ab scele- cipales charitatis affectus, ad Deum scilicet et

ribus. proximum ,
quos foveo, dum perfeclionis futnrae
Vbrs. 20, 30. — Veneruntque ad Jacob patrem robur atlingant, in temet interime, si tradideris eum
mu ii in terram Chanaan, et narraverunt ci omnia manui meae, id esl si secundum rationalitatis ope-
qux accidissent. Locutus est nobis, inquiunt, domi- rationcm ac magisterium direxeris spem, per effi-

nus terrx dure, etc. In terram Chanaan veniunt, cientiam consecutae beatitudinis eam tibi repraesen-
cum affectionis terrenitatem ad peccandi concupi- tabo, quod credis aut speras verificando pcr rem.
sceniias sese turpiter demittentem, germanae ratio- (Vers. 48.} Non dcscendct, inquit, jiliu* meus vo-
nalitatnm vires, donec ad supereminentiam acce- biscum. Alternare tali modo solenl in animo divina
dant inteliectus, qui universitatem viliorum sup- ac humana rationes, dum illa sublime admonet et
plantei, irrumpunt. Inlellectus enim contemplativa C suggerit sub discretionis nomine ista teporcs. Vos
Dei nolitia dicitur, et ideo omnem rationis modum nimie propriis lidentes viribus alta praesumitis, sed
Bppergreditur. Iluic narrant quae sibi acciderint, vita?meae exereitium, quod est lilius dexterae, spes
|quia ad bunc referuntur discutienda quaecunque videlicetpromerendae electionis non nobiscum pro-
feibi adversa vel prospera ingruerint. Locutus est greditur ad ardua, sed sicut scriptum est Onus :

nobis dominus terrx dure, scilicet spiritualis de- super te ne levaveris {IV Reg. ix, 25); ad pro-
siderium incremenli, quod supereminet omni terrae positum tendet cum mensura, quia talis ascensus
gloriae, objecit nobis initia bene vivendi pro- non aliud quam descensus esset ad infima. Frater
ponenlibus incommoda difficultatis venturae. Cae- ejus , intellectus secundutn sibi debite majestalis
tera quae sequuntur superius tractata. non egent, ut imperium mortuus est, iste solus, spes scilicet futu-
opinor, repeti. rorum remansit; si quid ci acciderit in tcrra, id est
Vers. 35, 36. — His dictis, cum frumcnta cffun- contra terrenitatem vobis certantibus ad quam ob-
derent, singuli repcrerunt in ore saccorum ligatas tinendam tenditis, canos meus, id est defectionem
ipecunias. Extcrritisquc sinnd omnibus, dixit pater Ja- vetustatemque meam ad infcros ultinuT dcsperatio-
cob Absque liberis me esse fecistis. Joseph non est
: nis deponetis. In inferno enim quis confitcbitur tibi?
super, Simeon tenetur in vinculis, et Benjamin au- [Psal. vi, 6.)
feretis in me haec mala omnia reciderunt. Postquam
:
CAPUT XLIII.
sub intellectus lance omnia trutinantur , singuli Vers. 1.2.— Intcrim fames omnem terram vche-
frumenta effundunt, cum divini subsidia consilii mentcr prcmebat. Consumptisque cibis quos cx Mgy-
sibimetips's interiores sensus aspergunt. ln ore sac- pto detulerant dixit Jacob ad filios suos : Rcvertimini,
corum ligatas pecunias reperiunt, cum in ipsa sug- et cmite pauxillum escarum. Animus cum nimium
gestione carnis, passionum insertas salutaris prae- tentatione pulsatur, in 135 desidiam resolvitur, et

dicatnenti censuras, quae his obvient, ex consuetu- sub mediocritalis colore ea quae preedicta sunt elo-
dine resistendi sibi inolitas custodiunt. Simul om- quitur. Fructus tamen, qui ex prima confessione
nes exterrenlur, cum sollicite interioris hominis provenerat, humililas ac compunctio, tota consu-
acies adversus corporis illeccbras secundum Scri- mitur, et quasi ex JEgypto delati cibi depereunt,
pturarum decrela rcdduntur. Sed dum intellectus dum poenitentiae peccatorum utililas abrogatur, ct
lot custoiliarum vexaiione turbatur, quondam fra- interim mens consilii egestate atterilur. Sed intel-
ctus absque liberis, bonorum scilicet
fastidiose lectus se viiu-i,languere conspiciens
et filiis, id ,

operum fructibus, factum perhibet, dum ad omnia est piis eogitationum motibus, ut revertantur ad sui
201 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARLE DE NOVIGENTO 292

cognitionem ilerum eonfitendo submonet, ut cum A fessio in praeteritas relabi verens sordes spem dirigi
redierint ad cor vel modica inierni saporis eos esca in Deum admonet, ut ad virtutum studia provehan-
sublevet. tur, ut vitam interius oblineant, et ipsse vires animi,
Vers. 3, 1, •>. — At Judas : Denuntiavit nobis vir cum primaeva piorum actimin exhibitione non occi-
ille sub tcstificatione jurans : Non videbitis faci m dant. Puerum idcirco spem accipe, quia eam opus
meam nisi fratrem vestrum minimum adduxeritis. 5« est ex operum bonorum specie seipsa semper novio-
ergo vis, mitte eum nobiscum, et pergemus pariter, rem esse. Ego suscipio puerum, dum sub spc veniae
ememusque usui necessaria. Si autem non vis, non poenitentiae pondus excipio. Si perire contigerit, ab
ibimits. Judas et Ruben, confessio videlicet ei gratiae inerti operatione mea exitium ejus repeti debere
expenentia. quod est tilii visio, Jacob intellectua- censeo, si spem non tibi exhibuero per rem, et quod
lem nostrum specialiter alloquuntur, quia ne labor speras nontibi tradidero fruendum facie ad faciem,

confessionis ac peenitudinis actae depereat, et hoc omni saeculorum tempore luam supplicia peccatj
ipsum quod jam divinae misericordiae ac dulcedinis reatus in te, cujus promotionibus destiti inhiare.
sensit ac sapuit, ruat, praecipue recogitantis inlelli- Si non intercessisset humanitus motae altercationis
gentiae canos, qui, juxta prophetam, eam jam per- dilatio, jam altera facta fuisset pro hoc ipso quod
fuderanl, et ignoraverat, vetustatem scilicet ac de- B patimur torpore
confessio: quod est, ad ^Egyplum
fectum stringit et innovat. Vir ille qui lerrena co?- pro sui vestigatione ingressio, et rursus ad sanctita-
lestium incremento postponit viriliter effeminatis tis opera exsequenda reversio.

denuntiat, el sub testilicatione Scripturse, et ipsius

veritatis asseverat, quod nemo ei intima cogitatione Vers. 11. — Igitur Israel pater eorum dixit aq

complaceat, nisi spem quae pro suae subtilitatis pe- eos : Si sic necesse est, facite guod vultis; sumite de
optimis terrse fructibus in vasis vestris, ct deferte viro
nes Deum sese vivacitate collocat, pariter secum
ducat; qiue quidem nulla
munera, modicum resinae, et mellis, ct storacis, ct sta-
est, aut prorsus puerilis
amygdalarum. llle, qui superius
ctes, ct therebintii et
et infima, nisi meritorum hanc so-
fralrem, id est
Jacob forsitan ob sui ipsius supplantationem voca-
cietas, cingat. Sine hac ergo ire non possuraus, quia
batur, jam nunc cum ab humana suggillatione com-
fatuum est quaerere, si non quaesita speramus. Spera
pescitur, Israel, id est directus cum Deo vocatur,
namque in Domino, ct fac bouitalem (Psal. xxx, 3),
nobis dictum legimus. (Vebs. In meam, inquit,
unde et pater eorum quae bene sensa sunt dicitur.
6.)
hoc fecistis miseriam, ut
Si sic, inquil, spem sine bonorum ac rationabilium
indicaretis et alium habere
studiorum esse comitatu fas non est, ut alterutrum
vos fratrem. Verba faslidientis sunt, qui nec initia
C sine altero valeat, agite quod proposuistis, et in
boni proposuisse maluerit, quae inceepisse, spem su-
conceptabulis conscientiae de optimis terrx, id est
pernorum appetitui indicasse sit, et ab his desci-
visse miseria iterum sit.
Cliristi exemplis ac virtutibus, cujus ad modum tcr-

Veiis. 7. — Interrogavit nos homo, inquiunt no-

rae feracitate nutrimur, sumite, et quia ad locuin
unde exeunt flumina, revertuntur (Eccle. i, 7),
stram progeniem, per ordinem, si pater viveret, si ha-
ipsi ea quaeab ipso sumpsistis attribuite, Joseph,
beremus fratrem ; et nos respondimus ci eonseguenter
spirituali scilicet vestro desiderio, ut ex benefactis
juxta id quod fucrat sciscitatus. Nunquid scirc pote-
ad meliora feratur, apponite. Per resinam, quae ali-
ramus quod dicturus csset Adducite fratrem vcstrum
:

quantulum redolet, bonam I5G ad proximos fa-

vobiscum ? Homo progeniem nostram per ordinem
mam, in melle morum benignitatem intellige, per
interrogat, cum interni studiosus augmenti rationa-
caetera virtutum fragrantiam et fructus, id est
,
lis appctiius, modos gradusque nostrae conversatio-
actionis utilitatem accipe. Ha»c viriliter terrenita-
nis, ac conversionis eventilat ; cujus ordo est : si
tum tluxa regenti, piorum provectuum studioso no-
pater et rcctor mentalis familiae intellectus vigeat :

stro appetitui offerri et suggeri digna videnlur.

si individue bonorum filiorum, id est operum ger-
manus, spei videlicet nostrae usque in divina con- D Veks. 12. — Pecuniam duplieem fcrtc vobiscurm
tuitus, nobis adliaereat; ad quae necesse est, tota ani- ut sic alios forinsecus doceatis quaienus vos primum
mi vis non verbo, sed studiorum
ac rationalitas, interius eadem documenta pascatis. Denventur
per
affectu se his non carere respondeat, sine quibus fontes lui foras, et solus tamen eos absque extra-
augmentum spirituale quod quaerimus obtincri ne- neis bibas. Et illam quam invenistis reportate, ne
queat. Nunquid antequam gratiam conversionis
, fortc crrore sit factum. Si quid discretionis erga
peteremus, scire poteramus, quid a nobis professio- passionum insolentiam carnalium, quarum asperita-
num devotio religionis exigerct? tccingimur, vos habere putatis, ad sapienliae coalJ
Vicns. 8, 9, 10. — Mitte, ait Judas. puerum me- stis examen referte, ne qua vos ipsos humana ra-

cum, ut proficiscamur, et possimus vivere, ne moria- tione fallatis. Ipsum enim Josepb, quem augmentum
mur, nos ct parvuli nostri. Ego suscipio puerum ; de dicimus, ad intelligcntiam supernorum, quibns sola
rnanu mca rcquirc illum. Nisi rcduxcro, ct tradidero augeri bonum est, referimus. Terrenis nenipe augffli
cum tibi, cro pcccati rcus in te ornni tcmpore. Si non neminem faeilis probalio est. (Vers. 13.) Ad hunc
intercessisset dilatio, jam vicc altera vcnissemus. Ju- viriim, cuni fratrem, ab eadcm videlicet COBlitus il-
das puerutn mitti rogat ut proliciscanlur, cum con- lustrala ratione genitam spem ad intima cupidilafl
293 MORALIUM IN GENESIN LIB. X. 294

tulerimus, continuis profectibus imus, dum

magis A ad dispensatorem accedimus, cum metu divino re-
ac magis Deo et saluti viciniora sentimus.
stricti liberius jam ordinariam illam rationem
Vers. 14. —
Deus autem meus faciat eum vobis aggredimur. Jam ante, inquiunt, per confessionem
placabilem et remittat
; vobiscum fratrem vestrum culpa? nos humiliavimus, ut divinis epulis allevare-
quem tenet, et hunc Benjamin. Fit nobis Joseph mur. (Vers. 21.) Quibus obtentis cum ad con- ,

placabilis, cum, mundanis sopitis impulsibus, spiri- scientiae diversorum sacculos eoncupiseentiarum
tualis incrementi majestas non est nobis diffieilis. examinandos expandissemus, divini eloquii senten-
Frater quem tenet, remittitur, cum affectus, veli- tias nos pravorum motuum suggestionibus
ipsis

mus nolimus, evagans, et tamen praedicta majesiate objecisse, animo teste, meminimus quam mysti- :

quasi mentis lege coercitus, interiori aliquando ho- cam pecuniam eodem supernae dilectionis pondere
mini, sine ulla jam vi obediendo laxatur, Benjamin gravidam ad tuijudicium reporiamus, ut te judice
remiltitur, cum fructus spei nostrae ad dexteram pateat, si quid indigne egimus: (Vers. 22) sed et-
nobis constitutis in regno monstratur. Ego autem aliud argentum copiose scientiae usque ad bona3
orbatus absque liberis ero. Qnasi orbatum interim se actionis efFectum attulimus, ut Deuni, qui super
putat, dum in conflictu omnia nobis est necessarius, totius operae impen-
animus positus nil se esse,
nil eflicere quasi in quadam caligine constitutus re- " diis emamus. Non est in nostra conseienlia quis
putai. eam posuerit in marsupiis nostris, id est non nobis
Vers. iii. —
Descenderunt ergo in JEgyptum ct arrogamns, nec cuiquam hominum attribuimus ,

steterunt coram Joseph. Humiliantur ad considera- hanc Dei notitiam, quam memoriae loculis inserlarn
tionem tribulationis Egyptiae, et quo magis in sua tenemus, soli illi gratulamur.
conlemplatione flectuntur, tanto alacriusad sapienda Vers. 23. Pax, inquit, vobiscum. Et si pax —
cnelestia coram Joseph, id est in proveclionis desi- reconciliationis ac concordiae adest , locus timoris
derio eriguntur. (Vers. 16.) Quos cum ille vidisset, non est. Deus vester, ct Deus patris vcstri; qui sci-

et Benjamin simul, prsecepit dispcnsatori domus sux : licet cum patribus mira egit, et vestris magnificatur
Introduc viros in domum, et inslrue convivium, et temporibus, ipsededitpecuniam insaeculis:scientiam
occide victimas, quoniam memm sunt comessuri me- profecto discretivam B5? ac si monetam legilimam
ridie. Joseph eos cum Benjainin videt, cum jam sibi vestris tentationibus discernendis. Unde et sequi-

ipsi intellectus et rationis motibus, et spei profecti- tur : Nam pecuniam quam dedistis, id est prudentiae

bus ad aggredienda ccelestium tncrementa non in- vim, quam meo exagio attulisiis, ego probatam ra-
videt. Dispensator domus spiritus noster est, cui ab q tionabililer accipio. Duxitquc ad eos Simcon.Simeon
amore superno indicitur, ut hi viriles status in con- ad eos educitur, cum affectus pridem carnaliter
scientiam inducantur; victimae peccati carnisque obligatus ad consensum rationis motuum expeditur.
caedantur, ut cum Deo postmodum interius convi- (Vers. 24.) Et introductis domum, attulit aquam, et
vium instruatur, ut in meridie dilectionis fervidae laverunt pedes, et dedit pabula asinis eorum. Integre
coenet, juxta Apocalypsim, nobiscum ipse et nos cum ad cordis domum reversis undam compunctionis in-
ipso reliciamur (Apoc. iu, 20). ternus dispensator suggerit, qua mundantur vestigia
Veus. 17, t8. — Fecit Ule ut fuerat imperatum, affectionis, undc jam succedunt consilia sana, qui-
quia tactus a Deo spiritus mandata ad celeiem du- bus, ac si pabulo, occurratur corporalibus lasciviis.
cit effectum. Ibique exterriti dixerunt mutuo Pro- : Vers. 25. — Illi parabant munera, donec ingrede-

pter pecuniam, quam retulimus prius in saccis nostris retur Joseph meridie ; audierant enim quod ibi come-
introducti sumus, ut dcvolvat in nos calutnniam, et sturi essent. Munera quae parantur, pia quaelibet
subjiciat nos servituli, et asinos nostros. Introducli compunctionis incentiva sunt, quibus acrius accen-
exterrenlur, quia cum spiritualiier examinari mens datur, et quibus Joseph noster in aeslu sacri deside-
coeperit, quidquid virtutum nobis, illico timore rii provehatur. (Vers. 26.) lgitur ingressus est Jo-
perturbalur. Trepidant pro pecunia quam retule- D scph domum suam, obtuleruntque ei munera. ienentes
rint, quia verentur ne minus idonea quam compe- in manibus; et adoraverunt proni in terram. Joscph
tit, saccis carnalitatum scientia? sanclae praedica- domum suam ingreditur, cum coelestis cura crementi
menta induxerint. Timent devolvi in se calumniam, penetralia mentis adoritur. Munera quae offerunt,
et servituti subjici et se et asinos, dum diviui judi- tenent in manibus, cum quae inierius sancta propo-
cii indignationem sibi incumbere, et merito sui ad nunt exercent operibus. Proni in terram adorant,
vitia teporis eorum dominia subire, et animi vires, cum suae infirmitatem carnalitatis inter Deo suppli-
et carnis motus metuunt succumbere slolidos. candum considerant. (Vers. 27.) At ille, clementei'

Vers. 19, 20. — Quamobrem in ipsis foribus acce- resalutatis eis, interrogavit : Salvus ne est patcr vester
dentcs ad dispensatorem locuti sunt : Orarnus, domi- sencx, de quo dixeratis mihi? Adhuc vivit? Clemen-
ne, ut audias nos. Jam ante descendimus ut emere- ter resalutat, cum effectus devotionis ab aflectu non
mus escas, etc. Fores, habitus sunt timoris, per discrepat. De patre sene an salvus sit, utrum vivat,

quos sunt ad penetralia charitatis quasi quidam interrogat, dum in provectu positus de slatu defe-
aditus quas portas Psalmista nos admonel introire
;
ctibili, in quem pene pridem lapsus fuerat, an revi-
in confessionibus iPsal. xcix, 4). In his constituti viscere possit cum ratione propria tractat. Cui juxta
295 V. GUIBEBTI ABRATIS S. MARLE DE NOVIGENTO 296

sensum qui in praesentiarum persentiscitur, spcs de A hujusccmodi convivium; valde enimhorrent fatuos in
sospitate tribuitur. (Ver*. 28.) Sospes cst, inquiunt, hoc mundo se lieri propter Christum.
servus tuus. Ipse sane servus, cui aelernoram impe- Vers. 33, 3k — Sederunt ergo coram co, primo-
rat appetilus. Et incurvati rursus eum adorant, quia genitus juxta primogenita sua, et minimus juxta seta-

qui primo mente descenderant, evidentia dem im tem suam. Et mirabantur nimis, sumptis partibus
operis fructum conceptae humilitatis tnsiriuam. quas ub eo acceperant : majorque pars venit Benjamin,
Eum autem est adorare, reverentiam proposito per ila ut quinque partibus excederet. Coram eo sedent,
oflicia praebere. Unde ab Apostolo Jaeob virgae fa- dum quo amplius Joseph vere auctus intelligit quid-
stigium Joseph dicitur adorasse {Hebr. xi, 21). quid bonarum menti adjacet fortitudinum, pariter
ipso spiritualiter pascente, se humilient.
VERS. 29. — Attollens autem Joseph oculos, vidit
necesse
Sedere
est,

nempe humiliari signiticat. Primogcnitus

Benjamin fratrcm suum uterinum, ct ait Iste : est fra-
primogenitis suis adhaeret, cum homo inlerior I5S
ter vcster minimus, de quo dixeratis mihil Attollit
qui perfecte primo ad Dei imaginem conditus est,
oculos, dum ab imis profectibus inlentiones erigit
spiritualibus bonis, quae et ipsa primitiva noscuntur
ad supernos. Videt fratrcm uterinum, quia perspica-
assidet. Non cnim carnis maceratio primo homini,
citer attendere sufficit spei aeternae fructum ex su-
g sed res spiritualis, obeJientia scilicet injuncta est.
per ccelestis Ecclesiae secum vere matris exemplari
Minimus vero juxta xtutem sedet, cum homo exte-
utero genitum, dexterae videlicel filium. Ista est,
rior debitam corporis ob sui adhnc lubricum tempus
inquit, spei sanctae sublilitas, quam quidem hacte-
abstinentiam explet. Corruptibilitas autem ipsa nunc
nus aure tenus attigi, sed nunc primum exhibitam
Mirantur inde
ejus cst aetas, tribuit cui sessio metas
experiri quid sapiat merui. Deus, penes quem talia
nimis, quia qui exlraordinarie pridem intra et extra
valent, misereatur tui, quae quia ex meo intellectu
quaeque habuerant, obstupescunt miraculo novae
processeris, locum vicemque apud me obtinet lilii,
hujus institutionis. Sumptis partibus quas ab co acce-
non feminae desidia, sed masculina alacritate digna
perant, major pars Benjamin venit, quia inter omnia
notari. (Vers. 30.) Festinavitque cjuia commota ,
quibus temporaliter in virtute augmentumsumimus,
fuerant visccra cjus super fratrc suo, ct erumpebant
multo major est eleclionis dextera quam optamus.
lacrymx, ct introiens cubiculum flevit. Festinat, dum
Ibi namque divinae filiationis est munus. Quinque
ad superna quae semel gustavit, properat. Super
quidquid enim quinque sensibus
partibus eKcellit,
fratrc viscera moventur, et inlerni incrementi stu-
prorsus excedit. Ipsum est
corporis capi potest,
dium super eorum qui jam ad coelestia transeunt
sane, Quod oculus non vidit, nec auris audivit {l Cor.
fraternitate incitatur, cum se in miseriis posito ipsi C
II, 9), etc. Dibcruntque et inebriati sunt coram eo.
cum Deo glorientur. Lacrymx erumpunt, cum inte- Illud profecto vinum quod laetificat cor hominis
riori qua infundimur gratia exuberante, internapro-
{Psal. ciii, 13), et malorum oblivione serenat, et hoc
posita ad exhibitiones ac si violenter prodeunt. In-
coram co, in illo plane beatae intellectualitatis, et
troiens in cubiculum flet, cum in abdito conscientiae
aeternae augmentationis spectaculo.
desiderii lenor fervet.
CAPUT XLIV.
Vers. 3i, 32. — Rursusque lota facie cgrcssus, con- Vers. 1,2. — Prxcepit
autem Joseph dispcnsatori
tinuit se, et ait : Ponite panes. Quibus appositis scor- suo, dicens : eorum frumento, quantum
Imple saccos
sum Joscph, ct scorsum fratribus, Mgyptiis quoquc possimt capere et pone pecuniam in summitate sacci
qui vescebantur seorsum {illicitum cst cnim Mgyptiis singulorum. Scyphum autcm meum argenleum, et pre-
comedere cum Hebrxis). Rursum faciem lavat, cum tium quod dedit, pone in ore sacci junioris. Ratio
compunciionis munditiam intelligentiae vis ab
post- nostra, quae et spiritus dicitur, interna et externa
omni laudis appctitu sepurgat. Egreditur et conlinet dispensans, saccos asperae hujus carnalitatis divini
se, cum lluxum
in opera proccdens a favoribus arcet frumento consilii, quantum humanitas divinis potest
cogitationis vanao. Dispensatrici mysteriorum ratio- D fulciri legibus, opplcre jubelur; et in ipso sugge-
ni ut ponat jam panes praecipitur, quia, cum mens stionis, ac si summo aditu, sacrae sententias Scri-
plene restringitur, tunc panes et gratiarum et vitae pturae singulis tentationibus congruentes, ponere
merito gustandi apponuntur. Scorsum Joseph appo- mandatur, nedum in divinis aliquantisper dilatari
nuntur, quia longe allius spiritualia charismata ca- pravorum qui mox subsequi solent mo-
permittitur,
piuntur ab intellectu (unde et Joseph typus ejus, tuum nimium de se jam lisa obliviscatur. Scyphus
interpretatur adaugens) quam a rationis motibus, Joseph argenteus, sacri eloquii est intelleclualis et
quia ab eadem sunt anima genili fratribus. Intelle- anagogicus sensus. Is ponitur in ore sacci junioris,
ctus etenim ad divina, ratio proprie altinet ad hu- cum inserilur initio subortae desperationis, quaevalda
mana. autem, saecularis videlicet scientiffl
/Egyptii imminet spei profectibus, lilii scilicet nostri subti-
habitns, scorsum sunt penilus, quia nec quidquain lioris, Minimos enim cliarius am-
et ideo charioris.

tractare divinitus, nec probe aliquid discernere liu- pleciiinur, et qos magis diligimus quod speramus.
in.inis norunt de moribus, et ideo cum Hebrseis, id Spes etiam uostros fllios vocitamus. Pretium quod
est iniiiiiii transitoribus, nullus cum ^Sgyptiis refe- dcdit pariter »'n sacci ore ponitur, quia spes prsesen-
ctionis internae valet esse locus. Kt profanum putant liiim, quam deposuit flducia futurorum, pravae illa-
 ,

2<r, MORALIUM IN GENESIN LIB. X. 298

tionis principio et ipsa, quam fecit mundi abrenun- A Veus. 9. — Apud qucmcumque inventum fuerit
tiatio, juste objicitur. scrvorum tuorum, moriatur, et nos servi erimus do-
Vers. 3, i. — Factumque cst ita. Et orto mane di- mini nostri. Si in quolibet interioritatum tuarum
misi>i sunt cum asinis suis. Jamque urbem exicrant, et quae obtemperant motu arrogantiae typus patue-
tibi
processerant paululum. Oritur mane, cum lux animo rit, exstinguatur, et perpetuae deinceps ad divina

innovalur contra vitia, inspirationis divina;, illi cum penetrandum humilitatis professione flectemur. Ab-
asinis dimiltuntur, quia motus interni jam coelitus sconduntur nempe prudeutibus et revelantur par-
docti, secundum libertatem arbitrii acturi contra vulis {Matth. ii, 25: Luc. x, 21). (Vers- 10.) Fiat,
carnalitatis ineptias relinquuntur, ne de gloria diu- inquit, juxta vestram sententiam apud quem fuerit
turnae pacis inflentur. Jam urbem cxierant, qui mundi inventum, ipse sitservus mcus, vosautem critis innoxii.
hujus sese ambitu exuerant. Paululum proccsscrant In quocunque, inquit, habitu animi cervicosilas ista
qui se jam coelestibus cogitandis et quaerendis admo- sacrilega apparuerit, ralionis servitio addicatur, in-
verant. Tunc Joscph acccrsito dispensatore, ait : Surye, noxiae partes reliquae judicentur. (Vers. 11.) ltaque
et pet sequere viros, et apprehensis dicito : Quarc red- deponentes in terram festinato saccos aperuerunt
didistis malum pro bono ? (Vers. o.) Scyphus, quem „ singuli. In terram saccos festinato deponere, est om-
furati estis, ipse est in quo bibit dominus meus, et in nes tentationum, quas palimur, vilitates humili se-
quo augurari solet. Ab intellectu rationi praeeipitur, dulitate nobis ipsis adhuc terram sapicntibus ascri-
ut surgat, id est ad tumoris interni compressionem bere. Aperiunt singuli, cum quique se discutiunt
se erigat: viros persequatur, quidquid scilicet ro- motus animi.
busti status obtinet, indivisibili semper investiga- Vers. 12. —
Quos scrutatus, incipicns amajore usque
tione rimetur. Apprehensis dicat quare pro bono ad minimum invenit scyphum in sacco Bcnjamin. A
malum reddiderint, restrictis plane atque cohibitis majore usque ad minimum scrutatur, cum a visibi-
arrogantiae eorum quae a
fluxibus arguat, ut quid libus, qiue quasi grossitudine praestant, usque ad
Deo data sibi sunt quidpiam sibi attribuerint. Quid invisibilia et spiritualia, quae subtilius exstant, ratio
enim habent, quod non acceperint? (/ Cor. iv, 7.) totius sui operis machinam rimatur. In sacco Bcn-
Cur, inquit, iniellectualitatis scientiam vobis ascri- jamin scyphus invenitur, cum in ipsa dexterae, quod
bitis? Scyphus autem argenieus, perspicuae eapaci- est electionis et gloriaa liducia, nimia scientiae et
tatis est sinus. In islo bibit dominus mcus, quia ex cloquii solet emergere arrogantia. Solent enim tales
hoc haurit unde omnes menlisqueat rigare recessus, quasi pro sccuritate jam auctoritates sibi usurpare
ille cui dominari convenit intellectus, cunctis etiam et magisteria. At illi, scissis vcstibus, oneratisque
C
rationum mearum viribus. Ibi solet augurari, dum rursum asinis, reversi sunt in oppidum. (Vers 13.)
supernae innitens prudenti.r de aeternae beatitudinis Cum a Deo subtiliter a spiritu de- animorum vitia
futuris statibus valet commutari. prehenduniur, quasi quiddam inextricabile virtutis
Vers. fi, 7, 8. — Pessimam rem fecistis ;
qui quod studium accusatur, atque sapius deseritur. Vestes
Dei est vobis arrogastis. Fecit ille ut jusserat. Et ap- ergo soinduntur, cum opera fastidio dirimuntur.
prchcnsis pcr ordinem locutus cst? Quare, inquiunt, Asini rursum onerantur, cum stolidi ca.rnis motus
sic loquitur dominus noster, ut servi tui tantum fla- pravis ut aliquando sollicitudinibus opprimi gratu-
gitii commiserint. Pecuniam, quam in ore saccorum lantur. In oppidum revertuntur, cum saeculum,
invcnimus, rcportavimus ad te de terra Chanaan, et quod diabolo opitulatur, repetere delectantur. De
quomodo conscquens est ut furati simus de domo do- quo duobus quibusdam dicitur : Ite in castellum
mini tui aurum vcl argentumt Inlelleetunlitatis spi- quod contra vos cst (Matth. xxi, 2; Marc. xi, 2).

ritus obedit imperio , quia quidquid justae habet di- Vers. 14. —
Primus Judas cum fratribus ingrcs-
scretionis ab ea accipit, ac si a fonte superno. Ap- sus cst ad Joscph (nccdum cnim de loco abierat)
prehensio ergo, id est collectis cogitationum excur-omncsque in tcrram ante eum corrucrunt. Cum pene
sibus, per ipsos intentionum singularum ordines D moventur pedes, pene turbatorum affectuum effun-
ponit edicta. Sed minus perspicaces animi in se non dunlur gressus, Judas tamen, id est confessio, re-
deprehendunt, quod summa intelligentiae acumina strictis ad se sociis animi motibus, prima intel-
colligunt. Nos, aiunt, qui rationalitati fideliter in- lectum, qui necdum a Dei intentione, qui locus suus
seruimus, et tecum intellectus sacri dominio subji- est, motum quia penes eum de
fecerat, aggreditur,
cimur. De terra Chanaan, id est de terreno ubi viliis sua mutatione conqueritur. Omnes autem ante eum
humiliabamur affectu, diviui eloquii pecuniam, quam paritcr corruunt, cum indigne se egisse humiliter
ad peccati introilum cognovimus pro munimine op- fatentur, ad ejus intellectuale judicium. (Vers. 15.)
ponendam, ad tuum examen reportare curamus, Cur, inquit, sic agcrc voluistis? An ignoratis quod
quomodo consequitur ut quod ad te 159 referimus, non sit similis mei in augurandi scicntia ? Cur ad-
ad nos referre velimus? Certum est namque, quia • missa etsi occulle defenditis, cum me singulos quos-
quod tibidamus, nobissubtrahimus; unde necaurum que subtiliter aucupari mentis status, et de abditis
sapientiae nec scienliae argentum Deo, qui domus
, intentionum rccessibus specialitcr judicare nove-
oinnis piae intellectualitatis et habitatio est, furati ntis?
sumus. Vers. 16. — Cui Judas : Quid rcspondcbimus,
Patrol. CLVI. 10
299 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARI/E DE NOVIGENTO 300

inquit, domino nostro ? vel quid justi poterimus ob- A cinationibus eam genuit, spei solius divinae praesto-
tendere? Deus invenit iniquitatcm scrvorum tuorum; latur, et intendtl fructum.
en omnes servi tui sumus ct nos, et apud quem in- Vers. 21. — Dixisd servis tuis : Adducite eum ad
ventus est scyphus. Ac si dicat Cum vita nostra
: me, et ponam D.cit ut addu-
oculos meos super cum.
lapsus ct tentatio sit super terram, quam Deo de catur ad se, cum
spem provehi mandat
intellectus

nobis polerimus excusando sententiam ?

inferre per cogitationum pnn-essus ad sensum contempla-
Deus cum totum pervideat,
praesentia universali tionis summae Ponit oculos super eum, cum intel-

etiam per illuminatam ad se rationem quasque men- lectualibus intentionibus ipsius spei protegil desi-
tis nequitias perspicue investigat. Jam et nos, et derium (Vers. 22.) Suggessimus domino meo Non :

arrogantiae reum servituti timoris apud intellectuali- potest puer relinquere patrcm suum si cnim illum di-
;

tatem tuam addicito, ne status animi prorsus miserit, morietur. Teneritudinis internae motus animae
decidat facinore repetito. (Vers, 17.) Rcspo?idit Jo- conscii rationem, qua? adhucinter humana versatur,
seph : absit a me ut sic agam ! Qui furatus cst scy- spem non posse relinquere perhibent, qua? ob sui

phum, ipse sit servus meus ; vos autem, abite Uberi pueritiam utendi solido speculationum cibo viribus
ad patrem vestrum Non, inquit, justum est, ut in- caret. Si enim mediocria dimiserit, et se super-
nocens quisque animi in qualibet virtute affectus extenderit, quasi mortua ac neutra jam assurgit.
puniatur, sed ille cui superbiae foeditas inhaesit, de- (Vers. 23.) Si, inquit, nonvenerit frater vester mini-
bitae humilitatis jugo plectatur; vos itaque immunes mus, vobiscum, non vidcbitis amplius faciem meam,
a culpa, prosequiuiini coeptae rationalitatis quae vo- id est nisi spem, quae vobis ad Deum pes subtililer
bis patrocinatur vestigia. gradiendi esse debet, comitem contemplando vobis
asciveritis, notitiam mei, quae facie designatur, id
Vers. 18. — Accedens autem propius Judas, confi-
est experientiam decoris intimi, nunquam secundum
dentcr ait : Oro, domine mi, loquatur servus tuus ver-
ampliorem profieientium statum attingetis.
bum in auribus tuis, et ne irascaris famulo tuo.
—
Vers. 24 Cum ergo ascendissemus ad famulum
Judas propius accedit, cum ad ipsas compages et
tuum patrem nostrum, narravimus ci omnia quse lo-
medullas cogitaiionum et intentionum, per confes-
cutus est dominus mcus. Ascendunt ad patrem, cum
sionem retegendas, menlis virtus intrare satagit;
cogitationes de singuls eam consulturae, suum pro-
unde et ex ipsa puritaie fidenlius agens, ipsam in-
fecto superius, expetunt rationem. Omnia quae do-
tellectualitaiis summam, his non tam affatibus,
minus ille loquitur sibi narrant, cum ea quae de in-
quam effectibus convenit. Quia, inquit, speciali ca-
tellectualitate capiunt mediocritatis propriae respe-
C
pacitate eoeleslium cunctis merito internis motibus
ctu, cum ipsa ratione an sint aggredienda discu-
dominaris, pietatis atTectus, qui tuis deservit ofli-
tiunt. Intellectus autem dominus est rationis, in
ciis, illud verbum, non elementale, non spirituale,
quantum ille de coelestibus, ista disputat de huma-
sed intellectuale, quo falsitas locum non habet, lo-
nis. (Vers. 25.) Dicit pater noster : Revertimini et
quatur in inielligmtiae tuae penetralibus; ut scilicet
emite nobis parum tritici. Reverti pater ut emant tri-
ejus verilicetur desiderium, ut sic le illapsu assiduae
ticum imperat, dum ab altiora aggrediendi sludio
dulcedinis praesenliscat sibi benevolum, ut si tibi
revocantur nimis humana discretione quasi ad mo-
fieri gratuletur famulum. (Veks. 19.) Tu enim post
dum, ut divinae aspirationis fidei saltem pretio exi-
Pharaonem Dominus meus. Postquam sane diabo-
gant pabulum, et hoc parum ut scilicet illum asse-
lum, aut dissipatorem boni appetitum deserui, tuo
quantur, quem praeferunt tepidae temperantia?
me dominio contradidi.
gradum.
Vers. 20. — Interrogasti prius servos tuos, habetis Vers. 26 — Cui diximus : Ire noii possumus, nisi

patrem aut fratrem ? et nos respondimus tibi domno frater noster descendat nobiscum : proficiscemur si-
nostro : et pucr parvulus qui
Est nobis pater senex, mul alioquin illo absente, non audemus vidcrc faciem ;

Bene nempe agere pro- D eirt. Ita se non posse respondent, nisi frater mini-
in sencctute illius natus cst.
poncntibus, quem paternitate 1CO interiori cen- mus descendat, quia motus interni cx eadem ratione
seremus nostra donari tu ratione interprete a nobis colligendo referunt, se interius non posse plene de-
quaesisti, et nos rcspondimus, rationem, quamvis siderari relici (proficisci enim affectare signilical)
senem, et defectui acclinem velle suscipere, et quia nisi spei divinae adnisus ex hoc ad supera alacriter
antiquatur, et interitui nisi per te reviviscat pro- erigendus ab omni ambitione terrena descendat.
pinquare videtur, spem adhuc tencram et imbecillam Indesimul proficiscuntur, cum et rationaliter vivi-
pro sui merito habere cogitur. Cujus uterinus fratcr tur, et non nisi quod congruit bealse seternitati spe-
est mortuus, ct ipsum solum habet matcr sua. Utcrinus ratur. Illo absente faciem viri videre non audent,
fratcr moritur, cum in mente, quae spei geminae quia quibus fiducia speranda) beatitudinis deest,
matcr est, spei omnino mundanae interius affectus aspirare ad notitiam contcmplationis temerarium
exstinguitur. Illum habct solum matcr sua, cum spei nimis est.
supernae cultum unice fovet mcns, vel polius volun- Vers. 27, 28, '29. Ad quse rcspondit Vos scitis — :

tas mentis hona. Pater vcro unice diligit eum, quia quod duos genucrit milu uxor mea. Egrcssus cst unus,
spiritus noster, qui quasi quidam ejus auctor ratio- et dixistis Bestm dcvoravit cum; tt huc usque non
:
301 MORALIUM IN GENESIN LIB. X. 302

comparet. Si tuleritis et istum, et aliquid ei in via A compendio ; ubi calamitatis paternae testis assistit,

acciderit, meos cum mccrore ad in-

deducetis canos quando et miserabditer spiriluali ianguori subesse
faros. Nolite, inquit, majora vobis aggredi, scitis se videt, nec resistit.

enim geminos appetitus illi, quaemihi rationi uxorio CAPUT XLV.

jure subjuncta est, inesse voluntati. Uxor dicitur,
quia ei subdita spiiitus semine fecundatur. Unus
Vers. 1. — Non se potcrat ultra continere Joseph,

multis coram astantibus. Unde prsecepit ut egrede-

egreditur, dum saecularis appetitus secundum cha-
rentur euncti foras, et nullas interesset alienus agni-
ritatem dualitatis impatiens ad extrinseca sola quae-
tioni mutuae.Verba superius a Juda ad patrem dicta
renda efferlur. A bestia devoratum dixistis, cum
sic a nobis sensa putentur, non quod virtus aliqua
quod humana ad malum, ut sic dicam, pronitate
confessionis sine ratione parente, sed quod ipse
egistis, hoc diabolicae ad vestram excusationem
spiritus, qui et ratio, dicitur : et in seipso seipsum
atrocitati iinputaslis. Nomine namque bestiae diabo-
in diversis slatibus, aut divinitus excitet per impul-
lum in Scnpturis significari liquetob saeviliam. Huc
usque autem non
sum animi, aut humanitus obruat per lenocinium
comparet, quia lerrenis quibus
carnis. Non se poterat contincre Joscph multis co-
immergitur, non supereminet. Si ergo hoc lantillum
ram astantibus, quia virtus intellectualis, pia quadam
spei quod vel in resurgendo ab his, vel ex aliquibus g
vehementia divinae aspirationis, contra
- teporem
benefactis obtinui, ad importabilia sustollendo tule-
proprium efferatur, multis virtutum copiis in prom-
ritis, canos iminutationis, defectibilitatis, ac ruinae
ptu occursantibus. Foras egredi cunctos jubet, dum
propinquitatis meae, dolente in quantum adhuc
omne quod oflicit a corde eliminare studet. Alioquin
sciutillat rationalitate, sed obnili non valenle, ad
interesset alienus agnitioni mutuse, si permitteret in
inferos desperationis deducetis. Haec verba sunt spi-
conscientia ad recognitionem veritatis properante
ritus, tepere humanitus quam divinitus ardere ma-
aliquid partis conlrariie residere.
lentis.
Vers. 2, 3, — Elevavitque vocem cum ftetu. Quam
Vers. 30, 31. — Igitur si intravero ad servum audierunt JEgyptii, omnisque domus Pharaonis. Et
tuum, et puer defuerit {cum anima illius ex hujus
dixit fratribus suis : Ego sum Joseph ; adhuc pater
anima pendeat) videritque cum non esse nobiscum, noster vivit ? Nec poterant respondere fratres. nimio
morietur. Ad patrem ejus Judas intrat cum ad ,
terrore coneussi. Vocem cum fletu elevat, cum in-
penetralia spiritus, qui deservire intelligentiae su-
terni desiderii clamorem (qui solus ex anxietate
pernae debel obsequiis, virtus se reportat saepius
pauperis in auribus Dei, juxta psalmi titulum (Psal.
poenitentiae ac confessionis. Si, inquit, confessionem
qCI. 1), insonat) per exterioris benelicentiae gratiam
ac paenitudinem super ma!e cogitatis rationi, cujus
commendat. Fletus enim a capite ad faciem delabi-
motus, ac si filius sum, intulero, et 161 nullum hominis vinum, quod laetificat Deum
et tur, cum cor
pro tanto Iabore spei fructum pariter obtendero, homines (Jud. ix, clarificaverit, ad exhila-
et 13),
cum ex vivaci spe rationis vita dependeat, et inter
randam etiam exterioris hominis faciem per olei
nos ipsos qui effectivi ejusdem mores sumus, inani- (Psal. cni, id cst gratiae internae suavitalem
15),
tatem desperationis attenderit,et ipsa exanimata
enim mentium qualitates gra-
decurrit. Solent piae
vitalis amoris calore privabitur. Vocem vero elevat, qui
tissime in vultibus enitere.
Vers. 32, 33. —
Ego proprie servus tuus sim, qui ab imis desiderium exaltat. Audiunt hanc JEgyptii,
in meam hunc recepi fidem, et spopondi dicens Nisi : omnisque domus Pharaonis, cum coelesti in nobis
reduxero eum, peccati reus ero in patrem meum omni appetitui suscitato, patienter, velinl nolint, obe-
tempore. Manebo itaque servus tuus, in ministerium diunt, et saecularia dcsideriacum caeteris mundiali-
domini mei, et pucr ascendat cum fratribus suis. bus viliis. Mundus namque domus est Pharaonis.
Ego, inquit, perpetui timoris tibi servilio speciali- Deinde se esse Joseph testatur, quia jam tunc sopitis
ter prae caeleris animi motibus confitendo errorem strepilibus, et intelleetualitate ralionalitati apposita,
semper addicar, qui ob spem veniae et gratiae eme- D augmenli superni plenitudo monstratur. Videtur,
renda? fidem confessionis excepi, et spopondi quod, inquit, vobis pater interioritatis vestrae spintus
nisi ipsam spem usque ad realis veritalis exhi- postquam hinc, id est intellectualilatis vim attigit,

bitionem perseveranter tenerem, peccati et inobe- veraciter vivere? Fratrcs perterriti respondere non
dientiae reus haberer pencs eam quae bona agi sub- possunt, quia interni motus de tam repenUna muta-
monet rationem. Mancbo itague tibi poenitentialiter tione stupidi, de proprii modo status quidquam
inserviens, ut puer ille mysticus ab inlima sua tene- certi timent referre judicii, utpote futurorum pro-
ritudine ascendat intimae virtutis evectu, cum caete- ventuum nescii.
ris interioris hominis viribus ad summam gustandae Vers. 4. — Ad quos ille cb.mcnter: Accedite, in-
tuae intellectualitatis. (Vers. 34.) Xon enim possum quit, ad me, et cum accessissent prope : Ego sum,
:
rcdiread patrem meum, absente puero ne calamitatis : ait, Joseph frater vester, quem vendidistis i?t sEgypto.
quae oppressura est patrem mcum, testis assistam. Diflidentiam, ait, futuri status recutite, et ad sapien-
Reditus ad patrem absente puero, collectio cogitatio- tiae clementiam coelestis accedite. Cumque hunc
num est in spiritus, qui interiorum pater est, exa- adieritis accessu devolionis internae, tunc intelligetis
, mine, inter infirma opera absque ullius bonae spei non alienum me, cum vobis proprium sit, et huma-
 MARLE DE NOVIGENTO 30i
303 V. GUIBEKTI ABBATIS S.

his adau- khabita in terra Gesscn; erisque juxta me, tu, et filii
nae germanum naturae, coelestia nosse, et
filiorum tuorum, ovcs iux et urmcnta tua,
geri velle, quae quondam non puduit saeculariter tui, et filii,

(Vers. Nolite et universa quae possides. Ibique te pascam. Si attin-

oblivioni ac negligentiae tradere. 3.)

pavere, nec durum oobis oideatur quod me in vendidistis gere ad mei notitiam cupis, humiliare, nec in dies
his regionibus pro salute enim vestra misit mc Domi- descensum velis differre Nam.
;

Qui non cras minus aptus erit.

nus ante vos in JEyyptum. Non ad desperationis ma- est hodie,

quod pro appetitu extrinseco Ov. R. am. 94.

lum vobis accedat,
appetere, pro salute enim Gessen, appropinquans palpationi eorum inter-
interna olim destilistis
pretatur. In terra ergo Gessen hahitat, quisquis
vestra actum est ut experientiam primo haberetis
uti demum corpus suuni, ac si terram suam, sic regit et ordi-
tenebrarum, et tribulationis jEgyptiae,
viam verae libertatis, ac lucis ex- nat, ut palpationi, id est tentationi, lluxuum carna-
ferventius sciretis
lium appropinquare discernendo studeat. Juxta
quirere.
Vers. 6, 7. — Biennium cst quod c&pit csse famcs usum divime paginae verhum, quod est habitat, poni

quibus nec solet pro eo quod est dominalur, ut esl Inhabita

in terra ; et udhuc quinque unni restant, :

me Dominus, ut terram, pasceris in divitiis ejus (Psal. xxx\i, 3),

aruri poterit vec meti. Prxmisitque et

super terram scrvemini, et escas ad vivendum habere B Tu, itaque ratio cum subjecto tibi cogitationum,
caelerorumque ac si liliorum
possitis. Biennii fames est, cum inopia terreni cor- et inlentionum,
»6*3 intentione cogitatu mentis habituum examine, et ipsae spes mer-
dis absuiiut quidquid in et
operum, quae sunt Qliorum oves
luminis et Adhuc quinque anni re-
integritatis est, cedis filii ;

stant, quibusnecaratur,nec metitur, cum ea quae pro- tuse, inlirma scilicet, et armenta tua, fortia profecto

pinque exterius sensus administrantur opera ita virtutum opera, ct quaecunque digna rationis pos-
illa-
defluunt ut nec bonum exerceatur, et de aeternae sessione sunt, mei contiguitate fovebimini, et
sunt
nequaquam messione curetur. Prx-
retributionis psu alemini. [Adhuc enim quinque anni residui
famis) nc et tu pereas. Adhuc inedise languor in
misit mc Dominus ut super terram servemini, ante
cordis scilicet me pratstituendo vestri contuitus, ut cogitatione versatur- Periculo ergo tuo provide, ne
totius conti-
super terram corporis dominando, contra quaelibet usque ad exterioris hominis portas,
nentiae et studii boni integritas, pari defectu palam
testamenta servari possitis, et esca divinae consola-
occidenda ducatur. Sic cnim conscientiae domus
tionis vitaliler sublevari queatis.
Vers.
8. —
Non vestro consilio, sed Bei voluntate exstinguitur, et pereunt (ju;e intra velextra virlutum

missus sum qui fecit me quasi patrem Pharacnis, et lucra possidentur.

P
;

dominum universse domus ejus, ac principem in omni VERS. 12. En oculi vestri, et oculi fratris mei —
providentia actum est, Benjamin, vident quod os meum loquitur vobiscum.
terra JEgypti. Non sic vestra
sum Jam directa intentione ralionalium sensuuin vestro-
sed dispensatione Dei, ut quod .Egypto illatus
occasio erectionis esset, rum, et contemplatione filii dexterae fratris mei,
ad salutem Geret, et casus
id est futurae heatitudinis, cui intima et germana
qui patrem, non effectu, sed auctoritate, et prae-
diaboli, ut est virtus intelligibilitatis, videtis, quod est credilis,
stantia mc dissipatoris appetitus, vel

mihi subesset instituit, el principem me lerreno in ore totius rationalitatis me ista proloqui vobis.

dominum praefieiens (Vers. 13.) Nuntiatc patri mco universam gloriam

quo angustamur corpori, et
cuncta quse oidistis in JEgypto, fcstinatc,
universae mundi hujus cupiditati. Patrem autem pro mcam, ct

auctore et magistro poni liber praesens testis est, etadducite eum ad mc. Vos, ait, internae cordis \n\>-
uhi, in initio, Juhal pater canentium tibia etorgano pagines, intimate spiritni inlellectualitatis gloriam,

dicitur (Gen. iv, *21). utque eam gralius excipiat, iGgypti sibi proponite
suggerenda eviiate
Vbrs. — 9. Fcstinate, et ascendite adpatrem meum, miseriam, et ad luec crebro

Deus desidiam.
Hsec mandat filius tuus Joseph
ct dicite ei :

dominum univcrsse terrse JEgypti.

:

Pater D Vers. 14, V6. — Cumque amplexatus redisset in

me fecit
flcvit; illo quoque flente
spiritus noster est, quia collum Bcnjamin frutris sui,
intellectualitatis ralio, vel
similiter supcr collum cjus. Osculatusquc est Joseph
licet in-
inlellectus ex ratione procedere dignoscitur,
omncs fratrcs suos, e.t ploravit V"' singulos. Post quse
tellectualitatis specialiter luce lustretur, sicut ratio
ausi suut loqui ad eum. Amplexatur Benjamin, cum
ipsa ex anima, quamvis anima rationis solo penitus
ascendunt, intellectus fervor dilatat hominem usque ad opera-
honore sit clara. Ad hune festinanter
omni tionis vim. Araplexatio autem quia brachiis lii, et
cum singulis intim;e promotionis gradibus ah
amanter astringit, cum opere bono charitatem in-
se irralionalilate erigunt. Nuntiant ex mandato Jo-
collo vero longaniraitas con-
lelligendam innuit. In
eum universs /Egypto, dum interio-
sepb imperare vox
1

signatur collo enim et cibus admittitur, el

rum sensuummotus intelligibiliter aspiratt, gratu-
silii ;

illud quoque et aliis praebetur, et pr»j

emittitur,
latorie cum propria et sibi praeposita ratione In collum ergo BenjamW
munere benti a seipso suggeritur.
conferre monentur, cjualiter insperato Dei
opera redit, ad consilium supernae spei semper inteH
cum
super /Egyplum omncm. tenebrarum scilicet
ligentias araor Inflectitur. Fiei ibidem, illo simditei
diriguntur. cx spei
— Descende ad me, ne moreris, et super collum ejus flente, dum intellectus
Vers. 10, II.
 ,

30 o MOBALIUM IN GENESiiX LIB. X. 306

exspectatione afficitur, et spes ex intelligibilitatis A et tota supcllectili ire praecipit, dum nullum virtutis

consultatione compungitur. Osculatur fratres , ct propositum vel studium a seducta ratione excipi
plorat per singulos, dum spiritu sapientiae internos permittit, per quod ab iEg\pto redimi possit. Sic,
animi >ibi motus associat, et agglutinando ad cujus- inquit, supoetent vobis saecularia, ut non doleat vos
que profectum affectu pietaris exaesluat. Eorum amisisse spiritualia.
namque quos osculamur, et spiritu saepe imbuimur, Veus. 21, 22. — Fecerunt filii lsrael ut eis man-
et salivis tinguimur. Ipsi eniin dum spirilualiter datum fucrat. Quibus dedit Joseph plaustra secundum
sapiunt, salivis sapientiae ipsum intelligibilem £G3 Pharaonis impcrium, et cibaria in itinere. Singulisque

intellectum faciunt. Benjamin vero dedit tre-

proferri jussit binas stolas :

Veks. 16. —
Auditumque est, et cclcbri scrmone centos argcnteos cum quinque stolis optimis. Molus
vulgatum in aula regis Venerunt fratrcs Joseph: el
: rationales, qui cum Deo directi pridem sunt (hoc
gavisus est Pharao, atque omnis familia ejus. In aula cnim Israel interpretatur) corrupti intellectus man-
regis auditur, cum in affectu carnali mentis isia dato obediunt. Plaustra dat, cum circumitionis fo-
mutatio graviter personatur, et quasi mox evertenda rinseeae materias administrat, prout vel affectus, vel
irrisorie celebratur. Aula autem est, quia ibi diabo- diabolus imperat. Cibaria in itinere praestat, cum
lus praecipue Gau- 3 suborientium solatia fortunarum infert, ut magis ad
diversatur, et uti rex spatiatur.
dium ejus et vitiorum, quae sibi asseculantur (15), excursum cupiditatis alliciat. Singulis profert binas
ex eo consurgere videtur, quia quanto fervidior stolas, cum quibusque statibus pollicetur interagen-

animi status plerumque praecedit tanto rabidior da saecularia sacras et cogitalionis et operis con-
,

appetilus, et opportunitas postmodum peccandi sub- tinentias.Benjamin trecentos argenteos dat dum ,

sequitur. ingenium, memoriam et usum, sine quibus numeris

Vers. 17, 18. — Dixitque ad Joseph ut imperaret argentum divinae scientiae profecto non emicat, se
fratribus dicens : Ouerantes jumenta ite in terram ad fulcimentum spei vel electionis daturum jactitat.
Chanaan, et tollite inde putrem vestrum et cognatio- Dat et quinque stolas optimas. dum falso etiam sibi
nem, et venite ad me; et ego dabo vobis omnia bona sp >ndet exteriorum sensuum impassibilitates atque
JEgypti, ut comedatis mcdullam Pharao ad
terrx. munditias.
Joseph loquitur, et per eum fratribus imperare ni- Veus. 23. — Tantumdem pecuniae et vestium mit-
tilur, dum affectualitas lenociniis intellectualilatem tens patri suo, addens ei usinos decem, qui subvehe-
dissipare aggreditur, el per eam inferiores cogita- rent cx omnibus divitiis JEgypii, et totidem asinas,
tionum status subjugare conatur. Onerate jumenta, lantum-triticum in itinere panesque portantes. Patri
occupate curis et sollicitudinibus saeculi corpora. C dem mitiit, quia spiritui in praesentiarum non minus
Jumenta pro corporibus poni testis est Psalmus discretionum et scientiarum, nec non et sanctimoniae
:

Non pepercit, ait, a morte animabus eorum, et ju- promittit quam spei jam et futurae beatitudinis mi-
menta in morte conclusit (Psal. lxxvii, 50). In ter- serae certitiuiini dedit. Decem ei asinos addit, cum
ram Chanaan ite, lucri vobis profuturi negotia pro- corpus quatuor elemenlis constans et animam :

videte; Chanaan enim negotiator dicitur. Inde patrem qme tribus, intellectu videlicet, voluntate et affectu
vestrum tollite, solo scilicet corpore mundana curan- est praestans, sub falso Trinitatis amore eidem spi-

tes, et ratiouem Deo liberam vacare sinentes. Tolhte ritui, ut deinceps asinum juvat, non tam tradit
et coynationem, et vinite ad me, vestrarum incre- quam mendaciter addit. Hi non Jerusalem , sed
menta virtutum a saeculo extollite, et sic jam pristina .Egypti, divitias subvehunt, quia quaecunque propo-
de conversatione securi, ad aliqua secundum me, id nuntur bona, tenebrarum contractiones sunt. Toti-
est mundialem affectum gerenda, tidenter corda con- dem asinae, triticum in itinere, et panes portant, cum
vertile; et cummundo usi fueritis,
ita temperanter lascivae corporis et animae sub simulato Dei, qui
exuberantibus bonorum quorumque copiis, lotius Trinitas est, amore motiones, perfunctorie quidem
terrenae medullam, quod est voluptas, pa-
utilitatis et quasi in itinere verbum Dei, quo alios alunt, et
lato intimo sapielis quid intro gerat dulcedinis. ipsae jejunae remanenl, portant; et panes gratiarum,
VfiRS. 19, 20. —
Prxcipe etiam ut toUant plaustra et munerum divinorum non sibi, sed aliis utiles per

de terra jEgypti, ad subvectionem parvulorum suo- hypocrisim ostentant.

rum, ct conjugum, et dicito Tollite patrem vcstrum, : Vers. 24. — Dimisit crgo fratres suos, ct proficiscen-

et properatc qwintocius venientes. Xec dimittatis quid- tibus ait : Ne irascamini in via. Fratres dimittil, cum,
quam de supcltectili vestra, quia omnes opes JEgypti, sine ullo rationisvel intellectualitatisobjectu, interio-
vestrse erunt. Plaustra de ^Egypto tolluntur, cum res ccetns arbitrio suo deserit. Proficiscentesne in via
volubilitates mundi circumituum adamantur, quae irascantur prohibet, quia ab intentione recta egres-
molae asinariae in Evangelio comparantur (Matth. sos,ne in avaritias studio ab appetitu pra^sentium
xvm, 16). In his conjuges ac parvuli subvehuntur, gaudiorum alicujus oppositione tristitia? deficiant ,

quia fragiles cara infirmis operibus voluntates, per praemonct. Qui ascendentes ex JEgypto
(Veiis. 23.)
bsec ad .Egyptum mysticam dedncuntur. Cum patre venerunt in terram Chanaan ad patrem suum 164

1 K> Derivalur ab assecla, quod interdum el assccula scribitur.

307 V. GUIBEBTI ABBATIS S. MARLE DE NOVIGENTO 308

Jacob. Et nuntiaverunt ei dicentes : Joseph vivit; et A leviinus deinde ad mortiferae securitatis , quam
,

ipse dominatur in omni terra JEgypti. Ex JEyypto quasi ex virtute concepimus eversionem spintum ,

ascendunt, cum ab internae angustiae vel tribulalio- mutat. Cui necesse est, Ecce adsum , ut indilate
nis contuitu, in terrenas negotiationes excedunt. obtemperando respumJi at.

Vel ita potius : Gonsilio pravae remissionis accepto, Vers. 3,4. — Ait
Ego Dcus sum for- illi Deus :

ex ^Egyptia cogitatione ad rationem in terram Cha- tissimus patris tui JEgyptum,

: noli limere, desccnde in
naan, ubi jam saeculo inhiat, ascenditur, cum ad quia in gentem magnam faciam te ibi. Ego descendam
discutiendum statum animi jam labantis tota inte- tecum illuc, et ego inde adducam te revertentem. Jo-
rior frequentia ducitur. Joseph, inquiunt, per in- seph quoque ponet manum super oculos tuos. Cur,
telligentiam auctus, et in se vitaliter subsistit, unde inquis, ad subruenda noxia quaeque metuis, qui et
necesse est ut ei iEgyptiae caecitatis terrenitas sub- Deum fortem, et rationis tuae vires fortilicare po-
sit. Ac si addant : Cur ergo involveris, unde dudum tentem adjutum coelestem, qui
scis, sicut fortissime
processeris? jam haec priorum patrum cuneum
triumphavit ,

Vers. 27. —
Quo audito Jacob, quasi de gravi credis, quem uti Patrem aemularis? Humiliare in
somno evigilans, tamen non credebat eis. llli econtra convalli moeroris, quod est iEgyptus quia talis ,

referebant omnem ordinem rei. Audit dum ratioci descensio grande tibi pariet virtutum genus. Ego
nantes cogitationes intelligit. De gravi somno evigi- descendam tecum, nam humilibus conferor per gratiae
lat, cum de jam concepti torporis nimietate se susci- donum. Et inde adducam te revertentem, de coan-
tat. Tamen eis non credit, quia post has volunta- gustiantibus te tribulationibus, id est ./Egypto, sub-
tum profligationes, spiritus noster de intellectuali- levabo te ad impassibilitatis gloriam. Joseph (intel-
latis vita diflidit Illi econtra ordinem rei referunt, lectualitatis scilicet augmentum) interim dum /Egy-
dum mentis inter tentationes habitum accusando ptum incolis, auctoritatis, potentiaeque siue manu
hinc, excusando inde praetendunt. (Veks. 28.) Cum- oculos intenlionum tuarum debita sub honestate
que vidisset plauslra, et universa qux miserat, re-
proteget atque tuebitur.
mihi adhuc filius
vixit spiritus ejus, et ait : Sufficit si
Vers. b, 6 ,
7. — Surrexit Jacob a Puteo Jura-
meus Joseph vivit; vadam, et videbo eum antequam
menti: tuleruntque enm fitii cum parvulis et uxoribus
moriar. Plaustra, et alia quae mittuntur, videt, cum
in plaustris Pharao ad portandum sc-
quae miserat
volubilitates gloriarum, et simulatriees continentias,
nem, tt omnia qux possederat in terra Chanaan, ve-
quam fallaciter inferantur, alta cordis dispectione
nitque in JEgyptum cum omni semine suo, filii ejus,
recenset. Spiritus ergo inde reviviscit, quia ex eo (]
et nepotes, filix, et cuncta simul progenies. A Puteo
spem vitae interioris colligit, quod subtiliter in se
Juramcnti surgit, cum
ab intimis divime cogiiationis
quaelibet reprehendenda discernit. Sufficit, inquit,
fontibus, per quos solos sanctitatis propusita robo-
mihi ad incentivum resurgendi, si intelligentiae acri-
rantur, spiritus noster excrescit. Sed surgentem in
monia vigeat; vadam itaque ab inertia* proposito in qux Pharao miserat cum tollunt, quia
plaustris filii
intelligibilitatis lumen exacui, antequam exstinguar
cogitationes et opera quae ex nobis prodeunt initio
mortifera procrastinatione mutandi.
conversionis , non tam a nobis reguntur quam se-

CAPUT XLVI. cundum volubilem vitae veteris statum, qui a diabolo

inductus est, senem, labilem, et proclivem spiritum,
Vers. 1,2. — Profectusque est lsracl cum omnibus
innoxia, propter lasciviae et cupiditatis uxores, vel
qux habebat, ad Puteum Jurumcnti, et, mactn-
et venit
inlirmae exsecutionis parvulos, regunt. Omnia qux
tis ibi Deo patris sui Isaac, audivit eum per
victimis
possederat in terra Chanaan comitantur, quia quid-
visionem nocte vocantem se. Cum omnibus qux habe-
quid in saeculari conversatione levitatis habuimus,
bat Israel proiiciscitur, cum ad proficiendi appeti-
nobiscum , 165 velimus nolimus, ferimus. Cum
cum Deo
m ^.^^ ^^ ^
tum spiritualitas tendens, dirigitur (Israel .

yenimus, cum
.

q nosln) Q
namque directas Dei dicitur) cum qua et umversa D
i _

quae ex nosira carnaiiiaie

carnali[ale eneranlur
generantui , ad
pietatis exercitia exemplantur. Ad Putcum Juramenti
yEgyptum nostri ipsorum cognilionis confessionem
venit,cum studiorum bonorum examine fretus, ab- descendentes proferimus. Semen eliam potest csse
ditum illum divinae sapientiae fontem, ubi totius re- quam omnem fecimus, cuiaad bona
ipsa voluntas,
ligionis jura lirmantur, spiritus nosterattingit. Unde
quaelibet benivolentia non caremus. Filii , opera
etpatris sui Isaac Deo victimas mactat, quia inliuue
nostra sunt, nepotcs, lilii scilicel Bliorum, fructus et
dulcedinis, imo putei viventis sapore gustato, Deo
prasmia, in spe tamen adlmc, sunt operum. Filiae,
super coelestium civium, qui ad aeternae jucun- sibi
quaelibet muliebri acta mollitie, cum omni promi-
ditatis risum patres et praevii sunt, vitiorum victo- malorum-
scuae adminislraiionis, bonorum videlicct
rias immolat. Tunc eum pcr visionem sc vocantem
que progenie. \

audit, dum collationibus gratiarum electionem suam,

qua vocatur ad gloriam, Visio autem ipsa
intelligit. Vers. 27. — Omncs animx domns Jacob qux in-

est mystice, quae et auditio. Vocans itaque dicit : grcssx sunt in Egyptum fuere septuaginta. Seplies

Jacob, Jacob. lteratio et supplanta-

vocationis, quffl denos septuaginta facere, nulli non perspicuum est.

torem sonat, primo ad viiiorum, quibus olim obso- Auima autem non aliud quam animaliias intelligitur,
 : :

309 MORALIUM IN GENESIN LIB. X 310

Dcnarius ad Decalogum, septenarius attinet ad sae- A dicitur erubescens. In terrenis, ait, pudet eos stu-
culi praesentis excursum. Aniinalitate ergo islis quae duisse, ubi fructum vident studii se nullatenus ha-
adversa sibi sunt, lege Dei et saeculo, niedia consti- buisse, intelligenter amodo volunt vivere, et oves,
tutaduobus,cummultasuimetsufTarcinationespirilus simplicitatis scilicet opera, viriliter exsequi et nu-
^Egyptum, id est obscurae adhuc latebras mentis, ag- trire, nec divisiones cupiditatis et invidentiae sectan-
greditur spirilusenimlegeconsentiens promptusest,
: tur et supcrbiae scandala, sed virtutum cum humili-
caro autem inlirma renititur (Matth. xxvi, 14). (Vers. late exercitia gregatim ac pacilice cohairentia, et
8.) Misit autcm Jacob Judam ante s<> ad Joseph, ut ideo ali et curari digna. Nil carnalis sibi patiuntur
nuntiaret ei, et ille occurrit ei in Gesscn. Si enim per residere licenli*: pecora et armenta, infirma et for-
supplantationem peccati ad intelligentiae summam tia acla sua, quidquid suorum ad regulam corrigi
altingere volumus per confessionem, quod Judaj potuit, advim duxerunt coelestis scientiae.
nomen sonat, notitiam ejus prseoccupare debemus. Vers. 33, 34. —
Cumque vocarerit vos et dixerit
Hanc igilur sequestram jure praemittunus, et mox e Quod cst opus vestrum ? Hcspondcbitis Viri : pastores
vicino illam adesse sentimus, postquam conscientias sumus servi tui, ab infantia nostra usque in praesens,
confitendo mundaverimus. Gessen namque dicitur n
•
-i n •

vicinitas. Beati quippe mundi corde, quoniam ipsi

• II D • • •
et nos
possitis
et patres nostri. Haec autem dicetis, ut habitarc
.

in terra Gessen, quia

...
dctestantur
yr,
JEyyptii
Deum videbunt (Matth. v, 8). omnes pastores ovium. Vocat nos Pharao, et de
Vers. 29. Quo cum pervenisset, junctos Joseph opere sciscitatur, cum tentationibus pulsat, et cau-
curru suo, ascendit obviam patri ad eumdem locum. sas operum operaque ipse diabolus callide rimatur.
Diximus et Gessen superius interprelari appropin- Sed viriliter de pastoratu simplicitatis responden-
quans palpationi eorum. Et spiritus non jam imbel- dum est, et licet per infantilis animi hebetudinem
lis, postquam per subtilitatem dispectionis imminet anhelando in praesentia et futura negligendo sibi
suggestionibus quibus nos palpant lenocinia vitio- servierimus, motus scilicet principales nostri et
rum juncto Joseph curru ascendit obviam patri, quia tota spiritus paternitas, tamen summis viribus eni-
per Dei timorem coadunato tolius sapientiae suae tendum, ut terra cultibilitatis internae, qua palpa-
intelleclualitas impetu, ad evertenda diaboli regna tioni vitiorum assistitur,
nobis habitanda et regenda
spiritui, id est rationi, cui proles nobilis est, auxi- liberemaneat, et tanto solerlius, quanto saeculares
lium latura consurgit. Yidensque eum irruit super quique magis exhorrent innocentiae ac puritatis stu-
collum ejus, et inter amplexus fivit (Vers. 30.) dia. Quae sequuntur exposita sunt; non exposita
Dixit pater ad Joseph: Jam Ixtus moriar, quia vidi c proponamus
faciem tuam, et superstitem te relinquo. Eum cernit 166 CAPUT XLVII.
cum sibimet intellectus ipse utilitatem excellen- Vers. 2, 3. —
Extremos quoque fratrum suorum
tiamque illuslratae a Deo rationis ostendit. Super quinque viros statuit coram rege. Quos ille interroga-
collum irruit, cum consilio spiritualis ejus vocis gra- vit : Quid habetis operist Illud tamen notari debet
tanter applaudit. Inter amplexus flet, cum interni quod non hic asccndisse, sed ingressus Joseph ad
sui desiderii, quo Deo et spirituali astringitur, Pharaonem dicitur esse, quia cum de vitii desidia
aestum evidentia operum pietatis exhibet. Ex inte- ad virtutis gradum conscenderimus, quasi ad Pha-
riori namque motu ad faciem fletus emittitur. Jam raonem ingredimur, dum ad ea quae in nobis crude-
laetus, inquit, moriar, quia persensa coelesti dulce- liter et Urannice obtinebat, nobis fideliter ejus pe-

dine, spiritus jam libenter optat exstingui saeculari netralia intelligentiae viribus irrumpentes usurpa-
penitus gloriae. Faciem enim, id est clarissimam mus. Extremi fratrum quinque viri, sunt quinque
illam speciem intelligentiae, spiritus attigisse se linales, et quae vix, ut sic dicam, extremis laboribus
gaudel, nec quia mundo occubuit dolet, utpote qui acquiruntur, magnae virilitatis virtutes, quae intelle-
ex ea morte interiorem hominem supereminere ctui germana quadam opitulatione concurrunt. Ex-
vivacius videt. D tremae sunt, vix enim ad has aliqui aut volunt aut
Vers. 31, 32. — Et ad fratres et
ille locutus est pertingere possunt.
ad omnem domum patris sui. Ascendam et nuntiabo Prima est lectionis instantiae; secunda, miuus iu-
Pharaoni, dicamque ei Fratres mei et domus patris
: tellecta cum doctioribus conferendi diligentia; ter-
mei, qui erant in terra Chanaan, venerunt ad me et ; tia, vigilans ad retentionem auditorum memoria;
sunt viri ]>astores ovium, curamque habcnt alendorum quarta, humilis penes quosque magistros reveren-
gregum. Pecora sua et armenta, et omnia quse habere tia; quinta, cum mundialis ad integrum despicitur
potuerunt, adduxcrunt secum. Ad fratres et ad do- gloria. Hos sane veraciter viros cum coram dispen-
mum patris loquitur, cum fortes animi habitus satore statuerimus, totam profecto ejus astutiam
etcumipsa mente, quae domus spiritus est, intel- harum unanimitate obsidebimus. Hos tamen quid
lectus ratiocinatur. Ascendit, et adventum patris et operis habeant interrogat, cum aliquoties a sacrae
fratrum Pharaoni nuntiat, cum ipsa intima nostra, Scriptura 1 studio dehortans, ipsas pias sollicitudines
quae diximus,omnia ab imis faciens conscendere, cur tantopere scientiae comparandae instent quodam-
magnis votorum destinationibus grandi efllcacia, modo exprobrando increpat. Pastores, inquiunt,
ac si quodam nuncio, diabolum lacessit. Chanaan sumus ovium, et non et patres nostri. Quod est dicere
31 i V. GUIBERTI ABBATIS S. iMARI^E DE NOVIGENTO 312

Nos fructuosa atque simplicia studia proposuimus A Benedieit illi, cum secundum sacri consulla eloquii
enutrire, quia haee nos et intellectus et spiritus ejus respondet illationi. Quot sunt dies annorum
patres et auctores verissimi docuere. vitx interrogat, cum de virtutum, perfectione ani-
Vers. 4. — Ad peregrinandum in terra tua veni- mum pulsat. Dies enira operum claritatem, anni
mus, quoniam no/< est herba gregibus servorum tuo- eorum significanl uijUipIicitatem. Sed superbiaB
rum, ingravescente fame in terra Chanaan, pctimus- impulsibus, ille centum triginta annorum peregri-
que ut esse jubeas nos servos tuos in terra Gessen. In nationem objicit, quia quod est ceute-
etsi perfectio,

mundo cui non inhaerere,

tu principaris sed pere- narius, in quibusdam suppetat, sexies tamen quini,
quoniam herba carnalis
grinari delegimus, lasciviae, trigenarius scilicet, quod est ab interioris hominis
quam monles, juxta illud Job, Behemoth {Job xl, soliditate ad sensualitatis vanitatem dilapsio, sese

10), tibi scilieet fertur, noii pertinet ad nos qui viseo dum animus a se peregrinatur, objectat. Parvi et

divini timoris gregales eflicimur, non enim per fluxa mali dics sunt, quia tanto magis est virtus exigua,
libidinum salietas menti, sed fames dira congemi- quanto malorum crebris irruptionibus foeda;etex
natur; terra nempe Chanaan non veritatis, sed in- hoc Patrum non 169 potest aequari magnilicentiae,
stabilitatis et verecundiae est, juxta sensum nominis. quorum affectat exempla, quibus longe valentius
de cujus qui biberit aqua semper silit. Servi tui " perseverans exstitit in incolatu ipso constantia
quidem sumus, quia nos tibi servisse fatemur. Gen- Vers. 10. Et benedicto rcge egressus est foras —
tem namqueet regnum quod non servierit Nabucho- Pharaonem benedicimus, cum ea quae dissipationi
donosor, juxta Jeremiam, Doniinus in fame et peste nostrae et damno ingessit, ad regulam pietatis in-
visitat {Jer. xvn, 8). torquemus, et victoriae ac utilitati militare cogimus.
Jube ergo ut Gessen simus, id est ne ulte-
in terra Tuncque foras egredimur, cum ad rationis liberta-
rius obsistere praesumas, licet nos pristinae servitu- tem, ab ejus captiosa quam obtendit illaqucatione
tis, sed abjuratae coarguas, quin in terra non inlir- prodimus. (Vers. 11, 12.) Joseph vero patri ct fratri-
mitatis, sed solidiiatis commoremur, ubi appropie- bus dcdit possessionem in JEgypto in optimo so/o

mus palpationi subdo'33 vitioruin, ubi est verae terrae, Rumesses, ut prxcepcrat Pliarao. Et alebut
discretionis vicinitas. Nota et recole quid super eos, omnemque domum patris sui, praibens ciburia

Gessen nomine dixerimus petitio autem ut jubeat, : singulis. Ramesses dicitur pabulum. Nihil solo terra?,
rationalis est contra suggestiones responsio ut de- id est mentis cullibilis ac feracis, solidita:e melius,

sistat. Possunt et quinque viri isti quinque sensus quia ibi reperiiur pabulum interius. Ibi dat Joscph
intelligi, qui per auctoritatem intellectusopponuntur, Qpatri, ac fratribus posscssionem JEgypto, quia ex
dum viriliter se cohibent Pharaoni. hac non perfunctoria, sed stabili refectione vera
Vers. 5,6. — Dixit itaque rex ad Joseph : Pater intellectualitatis augmcntatio spiritui, cunctisque
tuus et fratrcs tui venerunt ai tc. Tcrra JEgxjpti in suis, ac si filiis, motibus vim, unde corpus et animam
conspectu tuo est ; in optimo solo terrx fac habitare legi mentis possidendam subjunget, et etiam in pra?-

eos, et trade eis terram Gessen. Quod si nosti esse in senti largitur saeculo. Domum patris prxbcns cibarid
eis virus industrios, constitue illos pastores pecorum singulis alit, dum conscientiam, qiue a ratione inha-
meorum. Benevolentia regis ad Joseph nil est aliud bitata regitur, roborat, ct quibusque ejus statibus
quam imbecillitas ac impossibilitas impugnandi. consilium, quo reficiantur, administrat. Ha3c Pharao
Terrenitas, inquit saecularis in conspeclu tuo est, pracipit, quia diabolus ista nostri victus virtute
hoc examini tuo subjacet. Unde diciiur in psalmo:
est propositi praepedire non sufficiens, velit nolil, fieri

ln conspectu tuo sunt omnes qui tribulant me (Psal. libere sinit.

Lxvm, 21). Et cum omnia tuo subsint exteriora ju- Vers. 13, 14. — In toto enim orbe panis deerat,
dicio, in optimo solo, prsecipuo videlicct Lotius soli- et oppresscrat fames terram, maxime JSgypti ct Cha-
ditatis statu, suarum contigua discretione tentalio- naan. E quibus omnem pecuniam congregavil pro veii'

num, quod motus internos colloca et si D ditione frumcnti, et intidit cam in xrarium regis. In
est Gessen, ;

diabolica) quidpiam hebetudinis, quod sunt pecora toto orbe panis deest, quia totius noslrae perfectionis,

mea, tibi irrepserit virilis industriae illud magiste- quae per orbem signatur, ad obtinendam interna
rio subde. Haec effectibus loquitur non conversa, gratiae refeclionem nullo modo potens est. Et quid

sed cessare coacta etevicta malignitas. jEgyptus ssecularis ignorantiae, (ipsa enim est tenel
Vers. 7, 8, 9. — Post hxc introduxit Joseph pa- brae)et Chanaan negotiationis, el verecundiae faciei
trem suum ad regem, ct staluit eum coram co. Qui si electorum non fami praevalet? Necesse est
orbis
benedicens illi et interrogatus ab eo : Quot suut anno- ergo ut ex ^Sgypto et Chanaan, in prudenlia videla
rum dies vitx tux ? Respondit : Dies percgrinationis cct, et pudendis quae quondam exercuimus actibta

vitx centum triginta annorum sunt, parvi et mali, et pecuniam divinae scienlia' fortiter exigat. .r.rariuni

non pcrvencrunt usque ad dies patrum meorum, qui- invitam et quodammodo indeficientem sacri eloquii

bus peregrinati sunt. Joscph introducit patrem ad memoriam accipimus: ^senim, et durabile, et so-
regem, cum intellectualitatis fervor ad penetrandas norum metallum est. In hoc serarium regis, non
versutias diaboli provehit rationem. Coram co sta- quod vex possideat, sed quod in aures regis lilioruin
tuit, cum eam adversus eum vigore justitiae erigit. superbiaj perspicua sonoritate relinniat, pecuniaq
313 MORALIUM IN GENLSIN LIB. X. 314

infert intellectualitas, quia quidquid scienliae attin- A bantur, ct non sunt compulsi vendere pos-
idcirco
git, non ad inanem eloquentiam servat, sed ut eam sessiones suas. Terram JEqypti Joscph totam emit,
suasionibus Pharaonis memoriter objiciat. dum per intelligentiae claritatem tenebras saeculares
Vers. 15, 16. — Cumque dcfecissent emptoribus intellectus sibi subjicit. Singuli possessiones suas
pretia, veuit cuncta AEyyptus ad Joseph, dicens : Da vendunt, dum quinque
animi motus, in quantumsui
nolis panes. Quare morimur coram te, deficiente pe- male potiebantur, superno amori, quod nonestaliud
cunia? Adducite, inquit, pecora vestra, et dabo vobis quarn mtellectus, sese inserviendo contradunt. Com-
pro eis cibos, si pretium non habctis. Emptoribus pellit enim fames, et nialunt interim suas intermit-
prctia deflciunt, cum aut memoriae seientia, aut tere voluntates, quam perpetuo corporis et mentis
scientiae memoria desunt. Cuncta tamen Mgyptus miseras perpeli paupertates Utriusque enim ex-
petit panes, quia coelestiura gratiarum munus, ipsae actiones, ipsa est inedia et fames, Pharaoni JEgyplum
mundialis miseriae clamare se innuunt necessitates. et cunetos populos ejus subjicit, duin ex nmndialitate
Ac si dicat Perire te vides, cur morti et inscitias
: sua, et omnibus ejus viliis, hanc enim domum, hos-
tuae, oqualiscunque intelligentia, non indoles? He- que populos iilia regis oblivisci jubelur (Psal. xuv,
betudinem, ait, vestram mihi subjicite, et cibos di- II), se subditum diabolo, in quantum ea sibi praeva-

vina3 consolationis aecipiie, ex hoc vobis ascribetur " lent, animus recognoscit, secundum quod sibi intel-
pro pretio scientiae. (Vers. 17.) Quse cum adduxissent, iectus indicit. Et hoc a novissimis terminis JEgypti,
dedit eis alimenta pro equis, et bobus, et asinis; usque ad extremos fines ejus, id est ab ulteriori pro-
sustentavitque illos eo anno pro commutatione peco- speclu inlentionum usque ad quarumlibet metas
rum. Equos superbiarum, et fatuitatis ac inertiae operationum: utraque enim si attendas linalitates
boves, nec non et asinos libidinum intellectui sub- sunt. (Vers. 22). Terra sacerdotum, quae eis tradita
dimus, et humilitatis, sapientiae ac sagacitatis, nec a reye fuerat, excipitur, quia soliditatis ralionum,
non et castimoniae diebus perlucidis, plenum annum quarum sacrum prosequimur in bene agendo duca-
integritatis accipimus. Qui non habetis, inquit, ar- tum, et quae a jure diabolico ablata, eis delegata est
yentum, properate, tide et piis actibus emite, et possidenda, ab hoc dominio excluditur: ipsa nam-
comedite (Isai. lv, 1). que etiam inter motuum certamina libertati inui-
Vers. 18, 19. — Venerunt quoque anno secundo titur. Horrea publica, e quibus liis cibaria dantur,

et dixerunt : Non celamus domino nostro, quod dcfi- Scripturarum connnunia omnibus consilia sunt, unde
ciente pecunia, et pecora simul defecerint, nec clam
interiora his pabula ministrantur Unde possessio- :

te quod absque corporibus et terra nihil habe- q nes vendere non compelluntur, quia id tantum boni,
est,

mus. Cur eryo morimur tc vidente? et w>s et terra nostra quod in discretionis virtute possident, nequaquam
tui erimus. Prior annus, quo pecora dantur, prima diabolo subigere peccati admissione coguntur.
conversionis institutio est, quando minus naturalis, Vers. 23, 24. Dixit cryo Joseph ad populos — :

et quodammodo bestialis vila damnatur. Secundus, En, ut cernitis, et vos ct terram vcstram Pharao pos-
piae voluniatis promotio est, ubi divini eloquii pe- sidet, accipite semina, et scrite agros, ut fruyes ha-
cunia indigentibus, et tamen studium pecuale sper- bere possitis. Quintam partem regi dabitis : quatuor
nentibus, ipsa jam corporis materia etiam necessa- reliquas permitto vobis in scmentem, et in cibos fami-
riis suis adempta voluntatibus intellectui subjicitur, liis et liberis vestris. Ad populos Joseph loquitur,
et terrenitas quaeque aflectionum ejus arbitrio rele- cum intellectus animi turbas datis legibus sedare
gatur. Cum, inquiunt victi jam animalitatis motus, conatur. Ecce, inquit, et vos, in quantum vestri
quid facto opus sit praevideas, cur perire obtempe- estis, et terreniiates quibus afficimini, diabolus obti-
rantes sinas. Ne ergo viventes in infernum descen- Ne ergo diutius vobis regnel, verbi divini se-
net.
dere feras, aflectu et eflicientia corporis tui erimus. mina capite, agro mentis inspergi sinite, ut operum
Eme nos in servitutem reyiam, et prxbe semina, ne fruges bonorum possitis habere. Quidquid ad quin-
pereunte cultore rediyatur terra in solitudinem. Im- D a m exteriorum sensuum partem, per quos saecularia
t

pende nobis prelium interni documenti, ut exigas concupiscuntur, attinet, diabolo, cui per concupi-
a nobis confessionem ejus, quod diabolo impendimus, scentias inservitur, attribuitur. Quatuor reliquas,
serviiii, et praebe sernina bonae voluntatis, ne deti- quibus secundum quatuor evangelia vivitur, vel se-
ciente per ejus inanitatem cultore spiritu, redigatur cundum quatuor principalcs virtutes, in sementem,
cordis cultibilitas atque feracitas, ad hoc ut Deo qua corda fecundetis, assumite, et inde familias in-
inhabitatore careat , et fructum operationis non ternorum statuum, ac cogitationum operumque libe-
habeat. ros enutrite.
Vers. 20, 21. — Emit eryo Joseph omncm terram Vers. 2b. — Qui responderunt Salus noslra in
:

AZgypti. vendentibus singulis possessioms suas pras manu tua est : rcspiciat nos tantum dominus noster,
multitudinc famis. Subjecitque , eam Pharaoni , et et tsetiserviemus regi. Animales motus, intelligentiae
cunctos populos ejus a novissimis terminis AZyypti, captu ducti, salutem suam in iniellectualitatis po-
usque ad cxtremos fines ejus, prseter terram sacer- testate sitam fatentur; ipsam se respicere, id est
dotum, yux a rege tradita fuerat eis : quibus et ab ipsa sibi veritatis lumen influere Qagitant, ut de
statuta cibaria ex horreis publicis 16S prsebe- veteri quam nustice Pharaoni exhibuerunt servilu-
315 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARL-E DE NOVIGENTO 316

te, laeti de sua evasione confessionis Deo hostiam A quante filium vocat, cum luce interna ad sui ipsius
reddant. omnimodam mortificationem, quantum ad saeculum
Vers. 26. — Ex eo tempore usque in prsesentem seducente, ad intellectualitatis desiderium, quasi ad
dicm, in universa terra JSgypti, regibus quinta pars lilium spiritus noster recurrit et inhiat. Gratiam
solvitur, et factum est quasi in legem, absque terra in conspectu invenit, cum ejus suppetere sibi alacrita-
sacerdotali, quae libera ab hac eonditione fuit. Ex ea tem sentit. Ponere ei manum sub femore, est opera-
divinae dispensalionis lemperaiione ,
qna constat
vim iniernae veritatis, de qua divinae rationis
tioni

adhuc caruem, et
rationi resistere semen egreditur, subjungere. Convenit enim hanc
tamen carni su-
peremincre, quasi quoddam populo sacerdotium ra- ex eo seminario ac si ex regula dependere. Femur
lionem, usque dum veniatur in illum, cui non ef- autem propagationem significat, et veritas rationis
fluunt praeterita, nec fntura desunt divinae seternitatis, totum fecundat; facit misericordiam et veritatem, ut
diem Quinta pars regibus solvi debet, quia quid-
: non sepeliatur in JEgyplo, dum eam remissionem
quid sensualiiaiis evagatione peccamus, daemonibus peecatorum, quam ex Deo intellectus menti spondet,
qui huic aeri principantur, per quos saepe illicimur, perseverando, imo perseverare faciendo, certa sibi
per debitam poenitentiae redhibitionem retribui de- exhibitione coinplet, dum ab -Egypti sepultura, id
cet. Beatus enim qui retribuet eis retributionem
B est a saeculi se obruentis eam cura amovet. Dormire
suam, quam retribuerunt nobis (Psal. cxxxvi, 8). vull cum patribus, quia non iEgyptiis moeroribusde-
Fit quasi lex hoc in unioersa terra JEgypti, dum in primi, sed exemplo eorum, qui dormiunt et corde
omni nostro negotio exteriori inhaerere jubemur vigilant, ab extrinsecis sollicitudinibus desiderat con-
regulse isti. Potest autem et per quintam partem vi- sopiri. De hac terra auferri, et in sepulcro majorum
sus solus accipi qui specialiter funestiusque damnum condi se postulat, dum per intelligentiae excellentiam
inlligere consuevit menti. Ipse enim ab Apostolo terrenis affectibus eximi, et intra conscientiae septa
principaliter exprimitur inter tria illa, ubi concu- a forasticis strepitibus se aestuat contutari. Unde di-
piscentia carnis, concupiscentia quoque oculorum, citur in Job : Effodicntes, inquit, thesaurum gaudent,
et superbia vitae describitur (1 Joan. u, 16); ubi uni- cum invenerint scpulcrum (Job. in, 21, 22).
versitas malitiae comprehenditur. Terra autem sa- Vers. 31. — Ego, inquit, Joscph faciam quod jus-
cerdotalis id est virlus rationalis his nunquam regi- sisti. Et ille : jura ergo mihi, inquit : Quo jurante,
bus subdi dignatur, quia ad eam pertinet ut per adoravit Israel Deum, conversus ad lectuli caput. Ra-
eam quae sensualiter sunt laesa curentur. tionis proposito intellectualitas se favere affirmat,
Vers. 27, 28. — Habitavit ergo Israel in JEgypio, C quia siae coelesti notitia, quae non est aliud quam
id est in terra Gessen, et possedit eam; auctusque ipse Dei amor, nil utile prorsus spiritui nostro re-
est, et multiplicatus nimis. Et vixit in ea deccm et stat, qui hac fretus constantia, jam secundum Israelis
septem annis. Factique sunt omnes dies vitae ejus sensum cum Deo directus-, ipsi Deo sese humiliat, et
centum quadraginta et septem annorum. Israel in ad ipsum qui caput lectuli, id est principalitas in-

/Egypto habitat, dum no-spiritus, qui cum Deo in ternae nostrae requiei est (in ipso enim a peccati
bis principalur, quasi lumen inter tenebras hujus exactionibus sabbatismus est) mentem inclinat.

saeculi dominatur et imperat. enim princeps

Israel
CAPUT XLVIII.
cum Deo dicitur; et habitare ponitur pro eo quod
est, dominari. Versatur in terra Gessen, ut subtili- Vers. 1 . — His ita traiisactis, nuneiatum est Joseph
ter appropiet ad vitii cujusque refragaturus palpa- quod xgrotaret pater suus. Qui assumptis duobus
tionem. Enm possidei, cuin debito sibi jure colen- filiisManasse ct Ephraim ire perrexit. Haac transeunt,
dam etiatn contra tentamenta defendit ac retinet. quia fervori animi lenlitudines aliquoties, Deo uti-
Augetur et multiplicatur nimis, quia nusquam co- liter providenle, leporis incedunt. Joseph lunc de
piosior efllciiur spiritus, quam per usum exercitatae patris aegroiatione nuntiatur, quando de rationis in-
discretionis. Deccm et septem in ea vivit annis, IG9 D tellectus mutabilitate pulsatur. Sed duos illos robu-
dum et legis Decalogo, et septenario adjutricisgratiae slos, juxta Job, fortitudine (Job. xxxvi, 19), status fe-

vitalis, in ipsa scientia reperimus augmentum prove- lici conscientia genitos, oblivionem scilicet praesen-
ctionis. Ouines autem virtutum nostrarum clarimdi- tium, et fructiflcationem futurorum individuos sibi

nes per evangelici dogmalis quaternarium, et divini asciscens, rationem per inielligentiae illapsum pro
charismatis septenarium, ac Mosaicae institutionis positi utriusque commemorare festinat.
denarium, perveniunt ad aeternae beatitudinis dexie- Vers. 1,3. — Dictumque est seni : Ecce filius tuus
ram, hoc est centenarium. Jostph venit ad te. Qui confortatus sedit in lcclulo. Et
Vers. 20, 30. —
Cumque appropinquare cerneret ingresso ad se ait : Deus omniputens apparuit mihi in
mortis diem, vocavit fdiurn suum Joseph, et dixit ad Luza, qux est in tcrra Chanaan, benedixitque mihi,
eum : Si inveni gratiam in ma- conspcclu tuo, pone 1 1 ait : Ego te augcbo et multiplivabo, et faciam te

num sub femore meo, et facias mihi misericoi diam et in turbas populorum, daboque tibi terram hanc, et

veritatem, ut non sepelias mc in Mgyplo; sed dormiam temini tuo post te, in posscssionetn sempitcrnam. Seni
cum patribus mcis; it hac dc tcrra mc aufcras, con- de adventu Joseph dicitur, cum lacessenti spiritui
dasquc in sepulcra mujorum. Die morlis propiu- de augmento codestis uotitiaj memoria refricatur,
317 MORALIUM IN GENESIN LIB. X. 318

Confortatus ergo seJet in lectulo, cum viribus ex A lehem. Mesopotamia dicitur elevata vocatio; Rachel,

intima correctione resumplis, conscientiae propriae videns principium. Quando, inquit, de vocalione
honore prominet judiciario. Sedere enim judicantis divina, qua ab imis elevor, accepi ut ad effe-

est. Lectulum, mentum dici lestis est, qui ait : ctum gratiae pervenirem, quantum ad meos, id

Lectulus noster floridus (Cant. i, i'6). Porro ingre- est humanos usus spectat, Rachel mihi emoritur,
ditur cum secreto cordis admittitur. Luza dicitur intentio scilicet mea terrena ad utilitatem meam
boja,quod nos vocamus compedem. In terra Cha- destituitur, ut ad eum qui omnium principium, et

naan, inquit, id est in terrenitate, ubi jugem per principaliter est, erigatur. In terra Chanaan in

criminum declivia motum patiebar, et quo volupta- ipso itinere occidii. cum in terreno motu posita,

tum compedibus astringebar. Deus, qui in fortitudine quo expedin adhuc perlecte non potest, in ipso

vinctos omnipotenter educit, mihi inclaruit, virtutis proliciendi appetitu paulalim decidit. Vernum tem-
multiplicationem benedixit, et quod inter turbulen- pus erat dum haec moritur: et ille Ephratam egre-
tias vitiorum substantibilem me crearet, et terram diebatur, quia accedenle fidei fervore, cum pius
corporis hujus mihi in praesentiarum, et post sae- in fructum operis prorumpit afTectus, quae ex carne

culi hujus statum semini, id est, pio merito meo est voluntas dejicitur, et ad ubertatem internae
incorruptibiliter possidendam contraderet, spe certa B plenitudinis, quod est Ephrata, spirilus quasi |ad

promisit. libertatem solutus egreditur.

Vers. 5, 6. — Duo igitw lilii tui, antequam huc Juxta viam Ephratx sepelitur cum juxta Chri-
venirem ad te, meierunt; Ephraim et Manasses, sic- stum,quivia est, etfrugi ubertatique sese fruentium
ut Ruben et Stmcon reputabuntur mihi. Reliquos a mundano tumultu absconditur. Pone me, inquit,
autem quos genueris post eos, tui erunt et nomine juxta te,\ et cujusvis manus pugnet contra me (Job
fratrum suorum vocabuntur in possessio^iibus suis. xvn, 3). Bethlehem dicitur domus panis. Alio ergo
Intellectuales duo sunt fllii, qui sic imminent ge- nomine Ephrata appellatur domus panis, quia etsi
minae visceribus charitatis ut Manassen habeant feracitas bonorum actuum laude ducitur, tamen
praesentium oblivionis, sed nunquam obliviscantur nullo modo apud Deum approbatur, nisi, ut ita
futurorum bonorum Hi in terra ^Egypti
frugis. dicam, mansionaliter usus supercoelestis hujus pa-
nascuntur antequam ad Joseph veniat, quia
Israel nis teneatur, sicut domus non in morem taberna-
antequam spiritus noster quid sit intellectualitas culi, sed temporum, et aetatum diuturnitate habi-
190 sapiat, et saeculi conversalionem omnino intel- tatur.
lectualitas ipsa nos respuere cogat, hoc ipsa in se, Vers. 8, 9, 10. — Videns autem filios ejus, dixit ad
vel ex se motus pietatis procreat; hoc opus est eum Qui sunt
: isti ? Rcspuiidit : Fillii mei sunt,

ut ratio, utpote proprios, sibi deligat. Ruben dici- quos dedit mihi Deus in hoc loco. Adduc, inquit, cos
tur videns filium, Simeon audiens tristiliam. ad me, ut benedicam illis. —
Oculi cnim Israel ca-
Reputabuntur, inquit, mihi Manasses et Ephraim, ligabant prx nimia senectute, et clare videre non
sicut Simeon et Ruben, quia illa instantium obli- poterat. Videns filios Israel, id est intellectualita-

vio per auditum tristitiae vel praesentis, qua mun- tis efficientias, subtiliter apud se spiritus discutit

dus tribulatur, vel futurae, qua impiis maledice- eorum causas. Sed respondet sibi filios in loco a
tur, mihi lit; et tota pii operis fructificatio, per Deo sibi datos, hoc est principaliler, uli decet,
visionem filii, id est per eontemplalionem mihi bonos operum sibi fructus in charitatis stabilitate
provenit aeternorum spei. Filios autem spes in fundatos. Is enim locus est spatiosus in quo David
Scriptura solere vocari saepe probavimus. Ac si statutos gloriatur pedes suos (Psal. xxx, 9). La-
dicat : Sicut causae, et spei, et tristiliaj auditus tum enim mandatum ipsnm nimis (Psal. cxvm,
mihi non desunt, sic efficientiae quae retro sunt 96). Operum ergo caus;e sunt charilas. Et qui nec
obliviscendi, fructuum in anteriora tendendi
et ad modicum nec nos loco, nec nobis locus abesse
Whil. m, 13), deesse non poterunt. Si quid post- D debeat, per praesentis rei demonstraiivum, quod
modum viribus intelligentiae studiorum sanctitatis est, hoc. patenter insinuat. Si igitur, inquit, ex
edideris, tibi hoc ad summam divinae cognitionis divina cognitione prodeunt, per ipsam intelligentiae
adauxeris, et virtutem nomine fratrum, scilicet tuae claritatem, ad rationis eadem opera deduc
sapientia genitrice et spiritu procreatore satornm, discernenda notitiam, ut discreta et quodam pala-
eensobuntur merito in principando motibus subji- tio interius delibata, lenedicam, id esl multipli-
(Sendis. Si enim saeculum perfecte rejicias, et frugi ciora reddam. Sine iutellectualitalis enim acumine
Ibonorum operum Deum diligendo prorsus insistas, oculi Israel, ingenia videlicet rationis caligant, et
virtus est quidquid demum inter istas intentiones prae nimia temporariae vetustatis consuetudine, in
attexas. divina et spiritualia minus valent inlendere.
Vehs. 7. —
Mihi autem, quando veniebam de Me- Vers. II. Applicitosque ad se deosculatus est, —
sopotumia, mortua est Rachel in terra Chanaan in et circumplcxus dixit ad filium \on sum frauda- :

ipso itinere, eratque vernum tempus; et egrediebur tus a conspectu tuo insuper ostendit mihi Deus ;

[al., ingrcdiebar^ Ephratam, et scpelici eam juxta semen tuum. Ad se applicat, cum et instantium obli-
xiam Ephratx, qux alio nomine appellatur Reth- vionem, et piorum actuum fructilicationcm, sibi
319 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARI.E DE NOVIGENTO 320

individue copulat. Deosculatur quia non timore, A tat; et quod sinistrum aeternaj, praesenti dexirum
sed arnoris interni chariiudine in his affleitur. Cir- abjicit et refutat.
cum spiritualis vigilanlia statum
cumplectitur, Vers. 15, 16. — Benedixitque Joseph filio suo et,

suum undecunque muniendo contuetur. Non sum ait : Dcus, in cujus conspectu ambulaverunt patres
inquit, fraudatus aspectu tuo, quia intelligentiae mei Abraham et Isaac, Veus, quipascit me ab adole-
lumine, et notitia non caream, in quantum bonis scentia mea usque in prxsentem diem, angclus, qui
intentionibus haereo. Insuper ostendit mihi Deus eripuit me de cunctis malis, benedicat pueris istis, et
semen tuum, id est perspicuaa illius veritatis quam invocetvr super eos nomen tuum, nomhia quoque pa-
in te contines fructum, intentiones intendendo us- trum mcorum Abraham et fsaac, et crescant in muiti-
que ad exhibitiones operum. tudine super terram. Benedictio, multiplicationis est
Vers. 12, 13. — Cumque tulisset eos Joseph de imprecatio. Joseph autem, id est intellectum, ra-
gremio patris, adoravit pronus in terram. Et posuit tionisdicimus filium, quia non ex intellectu ratio-
Ephraim ud dexteram suam, id cst ad sinistram Is- nem, sed ex ratione procedere uovimus intellectum.
rael Manassem vero in sinistra sua, ad dexteram
: Deus, in cujus placito (quod enim placet,
inquit,
scilicet patris, et applicuit ambos ad eum. Joseph prae oculis habere volumus) proficere studuerunt
de gremio patris lilios tollit, cum intellectus ab paterna interioris hominis gentium custodia, quod
infimis voluntatibus operationum intentionem eri- esl Abraham et Isaac, spes scilicet gaudii etrlestis
git. Gremium namque longe inferius sub pectore atque hetitia. Dcus, qui a provectu exolescentis animi
corporis locus est. l*! Patris ergo gremium hu- constantiae sua consolatione me nutrit, usque in
mame accipimus rationis motum. Humana enim illius qui semper praesens est diei me ducendo con-
est ratio, est et divina. His sublatis in terram pro- templationem. Angelus divini eloquii, cujus nuntio
nus adorat, quia quanto magis a carnis prudentia decunctis peccati eripior incommodis, per sui ipsira
studium eximit, tanto magis contemplando subli- eflieientiam, et adimpletionem multiplicet proposifl
mia coram Deo humilius de se sentit. Ephraim ad novitatem, instantium videlicet oblivionem, et fu-
dexteram suam ponit, quia honi operis frugem ad turae spei fructificationem et perpelui sentiaut intel-
spem sibi aeternae beatitudinis constituit. lectualitatis augenda? desiderii invocationem: et
Sed dextera Joseph ad dexteram Israelis est quia crescant devotiones internae in multis effectibus ad
illa intellectualitatis supremitas intenta coelestibus, corporalis exercitii superticiem.
sinistrum, id est saeculare et Jnfimum aestimat quid- VERS. 17. —
Videns autem Josepk quod posuisset
quid in huinanis, etiamsi spiritualiter sapere vi- c pater suus dcxteram manum super caput Ephrainu
deantur, versatur ratiocinationibus. Ipsam enim graviter azcepit, et apprehensam manum patris lcvare
contemplationis dulcedinem cum gravi vanitatum conatus est de capite Ephraim, et transferre supcr
molestia praegustamus. Antequam enim intellectus caput Manasse. Intellectus dum attendit aliquoties
comedat, spiritus suspirat. lpsi nempe, ait Aposto- rationem sie potius studium suum bonis quae exer-
lus, primitias spiritus habentes intra nos Igemimus cet actibus impendere, ut ad contemplationis subti-
(Rom. viii, 23). Manasses iu sinistra intellectus, sed litalem, quod est corporalitatum oblivio, negligat
ad dexteram quia materialium oblivio,
rationis, assurgere; aegre patitur hebetudinem rationis, unde
sine qua virtus non eminet speculationis, causa est et ipsam dexteram, id est interioris hominis poten-
apudillum durissimi laboris; qui tamen labor ra- tiam, ab extrinseca cura restringens, de capitali
tioni occasio est perspicacissimae in discernendo actuaiitatis intentione elevare nititur ad tolius ma-
spiritualia dignitatis. Ambos ergo ad eum applicat, terialitatis ohlitterationem. Capita namque principa-
quando utraque, sine quibus nil efficitur, | intelli- Iitatem mentis, quae est intentiones, significann
gentiae vis desiderio rationis associat. (VfiRS. 18). Xon ita, inquit, convenit, pater, quia hic
Veus. 1 i-. — Qui extendens manum dexteram, po- cst primogenitus, pone dexteram tuam supcr caput
suit supcr caput Ephraim junioris fratris; sinislram ^ ejus. Primogenitum vocat, vel quia homo non fora-
autem sajier caput Manasse, qui major natu erat, slicae administrationi, sed divinae potius visioni con-
commutans manus. Extendit manum, cum spiritus ditus est, vel quia dignior est speculatio, quam
internae fortitudinis provehit exercitium. Caput communis etsi bona actio. Ihec est optima Maria
Ephraim, cui dextra superponitur, ipsa Divinitas portio (Luc. x, 43). Huic ergo, inquit, admove po-
est, a qua ac si de capite pendet toiius nostrae bonae tissimum tuae 'virtutis diligentiam.
actionis effectus; super qua etiam spiritus nostri Vers. 19, 20. — Qui renuens, ait : Scio, fili ini,

spes et heatitudo fundatur. Sinistra supcr caput scio, et iste quidem crit in populos, et multiplicabiturl
Manasse, quia tota Lentalionum adversitas, coeleslis sed frater ejus junior, major erit, et semen illiul

gloriae altitudini, quae oblivionis praesentium summa crescei in gentes. Benedixitque eis in ipso tempore,
et capitalis intentio est, innititur. Ephraim junior, dici ns : ln tr benedicetur Israel. Renuit, et scin
Manasses major natu dicitur, quia prius saecularis quidem ejus primalum se asserit, et quamdam inter
memoria rejicitur, ut aeternis fructificationibus inanium cogilalionum populos speculationis singu-
deinde insistatur. Manus ergo commutat, dum quod larem attendii essentiam, virtutumque ejus exube-
dextrum praesenti est, aeternae vitae sinistrum depu- rantiam, sed active majorem aestimat aliquando
321 MORALIUM 1N GENESLN LIB. X. 322

animus utilitalem, quse multis prodcsse delegerit ; A ternitatem experiamini, cui esi cum Deo jam per
cujus scmen, id est, exemplum operis in multorum victoriam principatus. Israel namque priuceps curn
innumeras aediflcaliones propagari uipote imitabi- Dco dicitur.
lius poterit. Huic sensui 19» querimonia Marthae Vers. 3,*4. — Ruben piimogcniius meus, tu forli-

ad Doininum laborantis in Evangelio adversus so- tudo rnea, ct principium doloris mei, prior in donis,
rorem concinit (Luc. x, 41). Benedicit tamen eis in major imperio. Effusus es sicut aqua, non crcscas,
ipso tempore, dum multiplicari in utrisque appelit quia ascendisti cubile patris tui, et maculasti stratum
in hoc eodem statu considerationis suaa. Licet, ejus. Ruben interpretatur videns in medio. Medium
inquit, plurimorum actualitas emolumento valeat, autem pro communi ponere, el humanse ac divinae
fateor tamen quod in te, o intellectualilas, internae paginte inolitum est. Videns ergo in medio vis ra-
benedictionis principalitas consistat ; virtus namque tionalitatis accipitur, quae generaliter tota quae ho-
Israelis per te, id cst rationis, exuberat, et ideo di- minis sunt provide curare dignoscitur. Est ergo
cetur : Faciat tibi Deus sicut Ephraim, et sicut Ma- dicere: Mihi rationi principaliter ingenita dignitas
nasse, tibi videlicet, o spiritus, fulciatur animalitas es providentiae aut discretionis, quae licet fortitu-

sicut adipe ct pinguedine, dinem conlra emergeniia vitia subministres, princi-

profeclo fructilicando
exterius in exhibitione, et imbuatur mtrinsecus D pium tamen doloris mei cs, quia quo inagis addis
gratiae succo omnium a mente visibilium abolitione. scientiam, tanto addis scita facerc non potenti tristi-
Constituilque Ephraim ante Manassen, quia ne- tiam etcum si s prior secundum excellens sapiendi ;

cesse est bonis prius aclibus insudare, antequam donum, et major ad exigendum corporalitatis servi-
corporalium imagines valeant eliminari a corde. tium, corruptinnis tamen fluxn per aflectualitates
(Vers. 21.) En, inquit, morior, ct erit Dominus vo- eflunderis, in quarum nolit Deus distensione ut ullo
biscum, rcducetque vos ad tcrram patrum vestrorum. modo superbias solet enim improbis cogitationibus ;

En per continentiae fructum, et rerum tractabilium laeiiti;e inanis tumor incresccre, cum voluptatum
despectionem, saBCiilaribus desideriis morior et sic, sibi arriserit opportunitas. Gaudent enim in rebus
;

o spiritualis motus, abscissis aflectibus alienis di- pessimis (Prov. u, 14), sumentes audaciain de ni-
vinus commanebit amor vobis, qui vos reducet ad mietate criminis. Versa, inquit, tu raiio in aflectum,
terram soliditatis aeternae, quam amisislis iu patri- et de veritate facta mendacium, ab inlimis subre-
bus primis. Spiritus enim sanctus, qui amor est, pendo mentis quietem, (<iuod signiiicat cubile) per-
deducet nos in teriam rectam. (Vef.s. 22.) Do tibi turbas, et turpium dcsideriorum adulterinis incur-
partem unam cxtra fratres tuos, quam tuli de manu „ sibus, virtutum stramenta commaculas. Haec verba
Amorrh&i in gladio et arcu meo. Pars ista quas extra spiritus internae familiae patris, de pravi appetitus
fratres Joseph datur, cognitio Divinitatis est, quae immersione subdola conqueremis.
non oculorum visioni, non extrinsecorum sensuum Vers. o, 6. Siincon el Leci fratres vasa ini- — ;

ulli, non imaginatioui cogitationum, non intcriorum quitatis bellantia. In consilio corum ne icniat anima
habituum ulli, quamvis ratiocinantium, soli praeter mea, ct in ov.tu illorum non sit gloria mca, quia in
hos omnes intellectualitati attribuitur. Amorrhaeus furore suo occiderunt virum, ct in voluntate sua
ipse dicitur amaricans, carnalem spiritui infensum suffoderunt murum. Simeon dicitur audiens tristi-

alTectum signiflcat, de cujus manu, id esl potestate, tiam. Levi additus, vel assumptus. Si, juxta Prophe-
et actu, divini subtilitas amoris, ac si gemma de tam, non est gaudere impiis, dicit Dominus : et

sordibus, gladio discretionis, et superni arcu timo- gaudium, secundum Patres, in bono accipitur, tri-

ris, a facie cujus ut fugiat sibi signilicatio datur, stiliae auditio ad malum dicitur, ut causa pro
sollicitudine rationis eripitur. cflectu ponatur, quia si gaudium et pax regnum
GAPUT XLIX. Dci, non esca, ct potus 123 ab Apostolo dicitur
Vers. 1,2. — Vocavit autem Jacob filios suos, et (Rom. xiv, 17}, jure regnum diaboli tristitia et in-
ait eis : Congregamini ut annuntiem qux ventura D quietudo vocatur ;
peccati euim sludia hoc omne
sunt vobis diebus novissimis. Congregamini, et audite, consequitur. Audiens ergo, id est intelligens, imo
fdii Jacob, audite Israel patrem vcstrum. Jacob fdios obedienler excipiens hujusmodi tristitiam, non quod
vocat, cum cogilationum dispersionem per ejus inde tristetur, sed quod sibi iram in die irae hinc
quem praemisit arcus providentiam ralio restringit thcsaurizare noscalur, affectus ipse intelligitur, cui
et alligat. Hunc autem arcum suum sup^rius dicit cum fructus concupiscentiae suae additur, fiuntduo
quia cjus sibi usum, et cxcrcitionem spedaliter in- pessimae capacitatis vasa, quae bellis et tumultibus
dicit. Ad rationis, iiujuit, sinum visco vos diviui adversus animam militaniibus adimplentur.
metus unanimiter cogile, ut singulis mentis motibas In horum consilio ne veniat anima a spiritu op-
denuntiem quae valeant fortunae, vel infortunia in tatur, cum a proposito terrena ambienti, et ambita
extremis dierum, id est virtutum successibus prove- hbidinose post assecutionem fruenti, intentio inte-
nire. Congrcgamini, quia in dissidio et cvagatione rioris hominis ab ipso arcetur. Gonsilium autem
nusquam, vox divina percipitur, et Jacob, idestsup- eorum est, et cupere, et in coucupilis cum aflucrint
plantatoris vitiorum primum monilis obaudile spi- lascivire. Unde Job : Quia, inquit, non sunt in manu
ritus, ut postmodum vietoris ejusdem placidam pa- eorum bona sua, consilium eorum longe sit a me
 323 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARI.E DE NOVIGENTO 324

(Job. xxi, 16). Et Dominus : Vx, ait, prxgnantibus A nem, quae non nisi amor ejus est, quae sola cogno-
et mammantibus (Matth. xxiv, 10 ;
Marc. xiii, 17). vox est, ad scientiae claritatem exper-
scibilis sibi

Consilium itaque horum, cupiditas et voluptas sive giscitur.De hac voce dicitur: Omnis qui audit a
superbia est in quorum ccetibus, (multas enim et
: Patre, et didicit (Joan. vi, 43), etc. Et Qui audit, :

alias istae sibi pestes colligunt, radices nempe om- dicat: Veni (Apoc. xxu, 17). Ad praedam ascendit,
nium sunt malorum (I Tim. vi, 10) non vult ratio quia a concupiscentia carnis, oculorumque, et vitae
glornri, quia in niale factis nescit laetari (Prov. n, superbia (Joan. u, 16), quae Simeon et Levi exi-
14), nec in malignantibus aemulari (Psal. xxxvi, 1). gunt, se subrigens ad vim regno ccelorum inferen-
Horum namque furor, id est vehemens et (juasi dam, et illud violenter eripiendum (Matth. xi, 12),
furibundus appelitus, qui ab Apostolo passio desi- gradibus virtutiserumpit.
derii (/ Thes. iv, b), et alibi, ustio appellatur, oc-
Requiescens ut leo accubat, cum sopitis aliquoties
cidit illum quem Samaritana vocare jubetur virum
tentationibus, etsi securus esse videatur, tamen
(Joan. iv, 16), interimit scilicel rectorem spiritum.
contra subitas irrupliones sempc-r sollicitus vigilat.
In voluntate tamen eorum primo suffoditur murus,
Leo namque etiam cum dormit, patentes habere
quia per delcetationem, quae suggeslioni sponte
Ego enim dormio, ct cor meum vigi- oculos dicilur.
favet, interna virtus evertitur antequam ad rabiem B
lat (Cant. v, 2). Quasi lesena quoque est, quia quo
perveniatur aseensus.
Veks. 7. — Maledictus furor rorum, quia perti-
ainplius incentivum superni ardoris corde concepe-
incubuerit,
rit, et pii operis fetibus eo atrocior
nax ; et indignatio eorum, quia dura. Dividam eos in
contra vitia se erigit. Leaenae sane natura perhibe-
Jacob, et dispcrgam illos in Israel. Furor eoruin
tur, cum fervet amore inaris, seu partubus instat
quia pertinax est raaledicitur, quia nimietas coneu-
alendis, ut fortior etiam leone sit. Hunc ergo tanta
piscentia? quam perseverare in pravo nititur, a di-
dilectione fretum Judam, quis carnis motus ab in-
vini provectus summa dejicitur. Maledictio namque
terna delectatione, qua in Deo quiescit, exsuscita-
in sacro eloquio, pro destitutione et detriraento
bU ? Multx enim acjuse non potucrunt exstinguere
ponitur. Indignatio ob duritiam maledicitur, quia
charitatcm (Cant. viii, 7). Lampadcs nempe ejus
cum in ipsa voluntate delectationis aestuant adversus
ignis atque llammarum sunt.
divina prsecepta, quod importabilia videantur indi-
gnando se elevant; ct, cum per hoc ad vitia afferata Vers. 10, 11. —
Non auferetur sceptrum deJuda,
mente feruntur, status eorum propriae calamitate et dux de fcmoribus ejus, doncc veniat qui mitten-
obstinationis obruitur. In Jacob tamen, id est in ani- dus cst, et ipse erit exspectatio gentium. Ligans ad
mis ad supplantationem peccati vivacibus, hujus- vineam pullum suum, et ad vitern, o fili mi, asinam
modi arguta discretione dividuntur, sed in his qui suam. Sceptrum de Juda non aufertur, quia de ipso
sunt Israel, id est qui cum Deo directi, cum Deo ni strae habitu sanctitalis, regimen iraperatoriae ra-

etiam sibi ipsis principantur, cornibus maximae au- tionis non contrariarum ventis fortitudinum, non
ctoritatis ventilantur. Israel nempe directus Dei, fluminibus libidinura 194 ullo inodo dimovetur
vel princeps cum Dco dicilur. Vcnerunt, inquit, flumina, ftaverunt venti (Matth.
Vers. 8. —
laudabunt fratres tui; ma-
Juda, tc vn, 25). Femur Judae veritatis notitia est, ac si quod-
nus tua in ccrvicibus inimicorum tuorum, adorabunt dam conceptaculum seminis in corde. Dux ergo de
te filii patris tui. Juda dicitur laudans, glorifx- femore Juda?, ipse spiritus noster est, ex verilatis
cans, vel confitens ; ipse est sanctae religionis status, in bonis operibus procreatus ac roboratus propa-

qui qua gerit minus apta, pie conlitetur, vita-

etsi gine ;
quae progenies ex Juda editur, quia ex san-
que moribus Deum laudat, nec solum in se, sed
et ctitatis studio et usu, arcanum interioris prudenliae,
et per aliorum exempla glorificat cujus vera in : quasi prosapiae genus; extenditur. Et boc lit donec
eo auctoritas probatur, quod invitae rationis poten- vcniat qui mittcndus est, id est dura coelestis ille im-
tia praefatorum affectuum, malorumque cervicosi- D mortalitatis ac incorruptionis habitus accedat, qui,
deprimuntur. Ilunc fratrcs sui laudant, quia
tales ut absorbeatur quod mortale est a vita gentium
et consortes quique propositi,
et etiam ipse ex eo- (// Cor. v, 4), id est motuum inlernorum, votis
dem patre spiritu, et bona voluntate matre geniti, exspectatus est. Ipse autem dux ligat ad vincam
quilibet actus fortes laudabiliter celebrant. Ado- pullum suum, dum affeetum carnalem jugi ac oneris
rant, cum ad hunc fulciendura omnes mentis motus divini impatientem, ad Scriptune divinae praecepta
sese humiliant. castigat et cohibet, quae ineracissirai nobis consilii
Veiis. 9. — Catulus lconis, Juda, ad prxdam, fili poculum praebet. Haec sacroruni documentorum vi-

mi, asccndisti, rcquicscens accubuisli ut lco, ct quasi neas, in Cantico amoris qucriinonia est, dcmoliri
lesena, quis suscitabit euml Catulus lconis, juxla vulpes parvulas (Cant.u, 15). Ad vitcm asina alli-

physicos, dormicns nascitur, sed die tcrlio TOce gatur, cum ad Christum, qui dicit: Ego sum vitis

parentis postmodum excitalur. Vcre ergo religionis vcra (Joan. xv, 1); voluntas nostra quae vicinior
effectus, Judas scilicet in primilivis suis affectibus, cst rationis, ct lcgi Dci magis consona, quasi one-
quasi torpidus et quodamraodo sua novitate habcs rifcrum et tractabilc aninial astringitur. Filium sui-
orilur, sed post Triuitalis, quod Deus est, agnitio- ritusquod est, Jacob Judam id cst, siatum religio-
325 MORAUUM IN GENESTN LIB. X. 326

nis nominat, quia a sc totins pietatis exercitium A Sidon nempe venatio inutiUs dicitur; Puniea vero
prodire nnn dubitat. lingua, piscis inlerprotatur. Ad autem simili-
piscis

Vers. 12. — LavaLit vin-i stolam suam, et sanguine tudinem attingit, quisquis inter nmndi fluctus et
uvx paWum suum. PulcJiriores sunt oculi ejus vino, tempestates illaesus a crimine vivit: cui lentatio oc-
et dentes ejus lacte candidiores. Stolam suam vino casio vitae fit, s
;

cut pisci unda alimentum exsistit.

lavat, cum profectus noster Judas verus spirituali Homini enim super terram, id est super lerrena
fervore ac laetitia, tunicam illam in baptisma su- consiituto, teniatio vitalitatis causa esse deljct.
sceptam, quam perferre jubetur ante tribunal Chri- Vers. 14-, lo. — Issachar asinus fortis accubans
sti, quotidie mundat. Pallium super tunicam indui inter terminos. Vidit requiem quod esset bona, et ter-

solet. Si ergo per stolam interioris hominis , in ram quod optima ; et supposuit humerum suum ad
quantum possibile est, munditiam ;
per pallium ac- portandum, factus est tributis serviens. Issachar in-

cipere possumus exterioris operis innocentiam. Quae terpretatus est merces. Et tantis laboribus quos Za-
in sanguine uvaelavatur, quia Christi passionis sa- bulon patitur, sedulo est intimandum quia est
cramento, ex quo supernae nobis plenitudo defluxit merces. Taxatis namque octo passionum beatitudi-
dulcedinis, dum illud fideliter sumit, a macula hu- nibus Dominus addidit Gaudete quoniam mcrces :

manitatis abluitur. Unde dicitur : Et in songuine vestra multa est in coelo (Mattk. v, 12). Ad lianc
Agni laverunt stolas ntas (Apoc. vn, 14). Cum enim asinus parandus est fortis. tolerantiae scilicet vigor
Christi corpus devote sumimus, a necessitatibus humilis. Inter terminos accubat, cum et inimicos
quae se nostris actibus ingerunt, expiari nos cre- ferendo amare jubetur, amicos non nisi propteret

dimus. Deum amare praecipitur, quibus praeceptis ac si meta

Vino autem Judae oculi pulchriores sunt, quia non utrinque constringitur. Porro accubat, dum in his
ex hypocrisi, et arrogantia sapientiae, et scientiae studiis non nutabundus errat, sed continua dele-
claritates animi nostri gloriosa confessio sibi inesse ctatus eorum actione pausat. Videt rcquiem quod
jactitat: sed ex vino, id est sincerissima spiritualis sit bona, et terram quod optima, quia spiritualia at-

gratiae uberfate plenius s bi

;
aliis abundare demon- tendit 195 sabbata ab omni illicito quam in prae-

strat. Est ergo sensus. Quod eaeteris pulchritudine senti sint utilia atque idonea : quibus otiis, qua nil

pravmincnt, non ex figmento, sed ex vino divini sa- est melius, acquiratur viventium terra. Supponit
poris et caloris est. Similiter et dentes, sermonum itaque humerum ad portandum, cum ei cujus onus
videlicet potentia*, et virtutes, quibus alios pie ma- leve est, humilis impendit obedilionis sub hac in-
ctando Deo incorporant, quod mullorum facundiis tentione servitium. Unde legitur : Servient, inquit,
propensius enitent, ex lacte est, id est, ex simplicis ^ ei humero uno (Soph. unanimis obe-
ui, 9), id est

conscientiae plenissima puritate, non ex declama- dientiae voto. Fit tribus serviens, dum vitia et con-
toria ventositate. Hi enim dentes sicut grex ton- cupiscentias quae sibi dominabantur abscidit, ei sola
sarum ascenderunt de lavacro, ut legitur in amoris quae corporis necessaria redhibitio exigit humani-
Cantico (Cant. iv, 2). tati reddens.
Vers. 13. — Zabulon in littore maris habitabit, Vers. 16, 17, 18. — Dan judicabit populum suum,
et in navium pcrtingens usque ad Sidoncm.
statione sicut et alia tribus in Israel. Fiat Dan coluber in
Zabulon dicilur fluxus noctis, vel jusjurandum cjus, via, cerastcs in semita, mordens ungulas equi, ut ca-
vel habitaculum fortitudinis. Cum enim noctem hujus dat ascensor ejus retro. Salutare tuum exspectabo,
saecuh effluere per errores cernimus, jusjurandum Domine. Dan interpretatur judicium hypocrisim ,

quod in baptismo sacrae promissionis fecimus, nos significans, qua justius nullum judicatur, id est
scilicet pompis cjus renuntiaturos, ad habitaculum damnatur vitium ; quae et sancta agit, et sanctitatis
aeternae fortitudinis, civitatem videlicet manentem, honorem Deo coniempto sacrilege sibi attribuit.
contendentes implemus. Hac consideratione curas Populum autem suum, sicut et alia tribus in Israel
mundi, naufragium scilicet maris evitans animus pj
judicat, quia forinseca qua'dam sua mala sicut et
noster, litlus internae soliditatis eligit, et inter na- electi, ad quorum sortem non perlinet, visibiliter
ves, non illas quae circumferuntur omni vento do- discernit et lemperat. Fiat Dancoluber in via. Quod
ctrinae (Ephes. iv, 14), sed illas, per quas descen- cst dicere : Velil Deus, ut, etsi hypocrisis colorari
ditur mare ut fiat operalio in aquis multis (Psal. videtur ex varietate sua, appareat tamen quam sit
cvi, 23/ ; et quae pertranseunt animalia pusilla cum mbrtiferum malum instar colubri in suae affectionis
magnis. via.Notandum autem quoJ coluber minus noceat
S.int namquc navcs animae omnino fideles, hu- quam cerastes, et via latior et magis trita sil quam
militatem sua concavitate signantes, et per hoc sese semita. Coluber inviaest bypocrisis malum, sed non
aliosque salvantes. In statione ergo navium habitat, ita perniciosum in affectione prava. Laudis enim
cum inter exempla eorum qui in miseriis saeculi amor naturaliter subrepit pene omnibus. Haec via
hujus lentaiionum subsistunt, perseverando conver- ergo generalis est. Id praecavet qui dicit Dixi Cu- : :

sari curat. Usque ad Sidonem pertingit, cum usque stodiam vias meas (Psal. xxxvni, 2).
ad consideratiunem quaeslus inutilis, quid solum in Cerastes autem, qui dicitur cornutus, mortiferum
modo et qua?r!tur et agitur, mens provida pervenit. omnino animal superbiae fastum cornu elationis
,
32
1

: V. GUIBERTI ABBATIS S. MARLE DE NOVIGENTO :m

sigoiflcat: cui semita concinit, quae singularitatem A dici, et Apocalypsis testatur, et Psalmi, quorum de-
insolentis cogitatiouis indicat, ubi se super alios liciae non aliud sunt (|uam invisibilium bonorum
cunctis indignando elevat, qui pene Deo ipsi se com- lucris sese exercere. Frequens enim legere, flere,
parat. Mordet vero ungulas equi, cum corrumpit ni- verba Dei audire libenter, et dicere, et quaeque

mietas arrogaaliae in animo ipsam sui discretionem quibusque sensibus convenientia pia intentione

typi, at non se superbire, sed quidquid de seglorio- agere, deliciae sunt emergcntes ab interna pingue-
sum cogitat, sibi aestimet digne competere. Dngulas dine.

pro discretione ponere novit, qui scit vitulum no- Vers. 21. — Nephtali, ca-vus cmissus, ct dnns elo-
vellum cornua et ungulas producere (Psal. lxih, 32). quin pulchritudinis. Nephtali dicitur conversavit mc,

Equum autem pro superbia solere poni, testis est vel implicavitme, vel dikdavit me. Postquam namque
psalmus, qui ascensores equorum dormitasse perhi- celebro virtutis usu impios Deus, ut non sint, ab impie-
bet ab increpatione Dei (Psal. lxxv, 7). Ut cadat tate conversat, et suis eos obsequiis implicat, conse-
nscensor ejus retro, id cst, ut dum de glorire inanitate quenter 19« per profectuum gradus charitatis visce-
superbit, everlatur, et decidat in illc unde avertit ergo noster, ubi brec attige-
ralitate dilatat. Spiritus

obtutus futuro saeculo. Percussit enim Dominus ini- cervus jam potentissimae adversus vitia majestatis
rit,

micos suos, ubi minus attendunt in sequentis vilae

**
cornibus et subtilissimis ad omnia discernenda sensi-
posteriora. Spiritus autem noster ista provide dispi- bus, extra se emittitur per saltus, et alacritatem divi-
ciens, atque despiciens, salutare Dei se exspectare nae contemplationis, ubi haurit eluquia loiius pulchri-

Deo ipsi pollicetur, quia quo magis impius et apo- twlinis. Quae quantosibi intro gratiora fuerint, tanto

stata superbit, pauper tanto magis incenditur (Psal. dulcius ea propinatet aliis.

x, 23), ad bene agendum scilicet purgatior vividior- Vers. 22. — Filius accrescens Joseph, fdius nccre-

que redditur ; et cum saeculares ille glorias praesto- sccns, ct dccorus aspectu. Joseph interpretatur au-
latur, iste de salutaris, id est Christi exspectatione gmcntum. Augmentum igitur istud accrescit, et rur-
laeiatur. Undc David, qui de eo qui praevaluit in va- sus accrescit, cum illud coeleste bonum, quo solo

nitate sua loqueretur, subdidit de se, vel Christo, vere provehimur, et in menlis prius desiderio exten-
ejusque similibus : Ego autem, sicut oliva fructifera ditur, et certitudine deinceps quadam spei e! se-
(Psal. li, 9, 10), etc. curitatis ampliatur. Unde Paulus : Nostra, inquit,

Vers. 10. — Gad accinctus praelialitur ante eum, conversatio in c&lis (Phil. iu, 10). Et : Consedere nos
et ipse accingetur retrorsum. Gad latrunculus inier- fccit in cazlestibus (EpJics. n, 6.) Aspectu decorus
pretatur, per quem intelligitur carnalis stimulus. est, snperna speculatione, nil etiam adhuc,
quia
r
Qui accinctus ante Dan praeliatur, quia collectis et cum necdum rcbus agitur, clarius est. Filise discur-
'

appositis sibi ex inani tumore viribus, luxuriae solet rerunt super murum (Veks. 23). Sed exasperaverunt
despumare fetoribus. Saepe enim, et quasi naturali- eum, et jurgatse sunt, invideruntque ci habentcs jacula.
ter, majestatis illius ventositas reflari consuevit in Murus Christus intelligitur, Salvator enim ponctur
labem, et justo Dei judicio improvide latrunculus in ca murus (Isai. xxvi, 2). Super hunc murum
sibi iste occurrit, ut qui Deum hominesque non re- filiac discurrunt, cum infirmi quique, et fragiles

putat, in suo repente foedissimo casu videat quam motus, licet in Christi fide se stare confidant, hac

nallus existat. Antc autem praeliari dicitur, quia ei tamen confidenlia alTectibus pravis et effectibus er-

qui interius ullra omnem modum gloriatur apertae rant. Sed licet quod
lenocinentur intellectualitati,
irapugnationis turbas insolentia subitae libidinis mo- est Joseph, eamque mulceant, ea tamen mulcedine
vere permittitur. His enim qui voluntarie peccant non molliunt, sed vehementer ad se versus exaspe-

offendiculum proponilur. Retrorsum tamen prius ac- rant. Unde et jurgantur, quia repulsi graviort denuo
cingitur, dum in animo suo, cui hypocrita dorsum contra eam bellorum repetitione movenlur. De his
vcrtit, mullis prius cogitationum moliminibus con filiabus dicitur : Filise tibi sunt? serva corpus carum
ceptae voluptatis affectus armatur, quomodo callidis n(Eccl. vii, 20), id est restringe nequam opera affe-

cffectibus iinpleatur. ctionum. Invident quoquc ci habentes jacula, quia

Vers. 20. — Aser, pinguis panis ejns, et prsebebit ad aeternorum sascitare moliuntur invidiam molles,
dclicias regibus. Aser dicitur beatus; nec Dcum per- id est motus, intellcctum, per praesentium, qaibus
fecte timenti beatior est ullus. Huic panis pinguis eum jacnlantur desideria. Recte dicuntur invidere
est, quia dum oleum continet, nec interius de vir- qui ad hoc impelluot ut faciant non videre.
ginitate superbit, qui de ccelo descendit
panis ei, X\;\\<. 2 i. — Sedit in forti arcus cjus, ct dissohda
(Joan. vi, 41), interior liberlas, et succus est. Is ex sunt vincula brachiorum, et manuum illius, per nnunis
adipe frumenli cibatur (Psal. lxxx, 17). Aser ergo potentis Jacob; inde pastor egressus cst lapis Israel.
iste, noster scilicet spiritus, vera hajQS saporis bea- Arcus in forti sedet, cam ihtentio, e\ qaa operam
titudine donatus, praefatis duobus, Dan videlicel et missilia dfriguntur, non fragilibus sed aeterois per-
Gad, oppositus, praebet jam delicias regibus, quia severaoter inhaeret. Hoc enim sessionis significare

Qon spurcitias, imo spinas concupiscentiarum, sed nomen solet, Qt esl : /« cathedra pestilentise non
delectationes jucunditatis administrat his
inlernae Psal. i, l). Per brachia, forlitudo; pt i r ma-
qui nos quonilain rexere .sensibus. Regcs aulem hos nus, signatur operatio. Horum duni recte intendit
329 MOiULIUM 1N GENESIN LIB. X. ?30

vincula solvit, qui consuetudine qua olim tenebatur A ad omni sensibilium imagine inundus ut sit neccsse
implicitus obruta libere jam proposita et fortiter est.

agit. Ha?c manus potentis Jacob efliciunt, dum sup- Vers. 27. — Benjamin lupus rapax, mane com-
plantatoris vitiorum spiritus vires tantae auctoritatis edet prxdam, ct vespere Benjamin
dividet spolia.
occasio sunt. Inde pastor lapis hrael egreditur, cum dicilur fitius dextcrx. Filium dexterae spem electio-
ex eodem spiritu ipsum pane
intellectus, qui spiritum nis saepenumero diximus, et rationes multoties de
vilae reficiat, et ad cum Deo principandum, quod lilio et dextera reddidimus. Est ergo de hoc rationis
est lsrael, in modum lapidis firmet et stabiliat, sententia : Fitius dexterx, quisque videlicet electus,
ad libertalem contemplationis procedere monetur. cui fida posteritas in beatorum sorte resedit, non
Vers. 25, 26. —
Deus patris tui erit adjutor tuus, semper de his qui inuocenter egerint, sed et de his
et omnipotcns benedicet tibi benedictionibus caili de- qui lupina crudelitate nocuerint, assumitur. Talis
super, beucdictionibus abi/ssi dtorsum, benedictionibus itaque ad eas et quas pramiisi, quas rationis jure et
uberum et vulcx. Benedictioncs patris tui confortatse contineo virtutes venturus, postquam mane divinae
sunt beuedictionibus patrum ejus, douec veniret desi- illustrationis acceperit, id quod in se per vitia dia-
derium collium xternorum ;
fiant in capitc Joseph, et bolus deprajdatus comedit, ad refectionis
fuerat,
in vertice Nazarxi inter fratres suos. Deus, inquil, scilicet robur ex casu alacrior surgit, et
vertit, et
qui quasi patrem me et rectorem spiritum in homine vespere i&m fervore tentationis exstincto, armaturae
constituit, et te licet natura nieum, tamen mihi salubris spolia, qiue aliquando possedcrat hostis,
dignitate supremum, ex rne creari voluit, ipse tuis per singulas morum habitudines dividit. Virtutes
conllictationibus cooperator erit, et cum omnia pos- enim corrupue tiunt vitia; reparatae, sunt spolia
sit, exrationis te multiplicabit ac si coeli eminentia, quibusque mentis statibus victoriose dispertienda.
nec benedictionis, id est plenitudinis in subjacente His extremis rationis verbis ad virtutum praelibata-
ralioni affectu minor erit obediendo exuberantia. rumeflicaciam commendatur gratia. Ubienim abun-
Legitur enim : Auditc, cccli, qux luquor, audiat terra davit peccatum superabundavit misericordia (Rom.
verba oris mei [Deut. xxxu, 1). Nil enim est spiritus, v, 20). Et cum cogitaverimus quanta de quam nulla
nisi ei obtemperet affectus, quod est terra ob infir- mens nostra facta fuerit, pateuter advertimus quia
mitatem vel abyssus. Vulva autem etuberibus bene- nihil habet quod non acceperit.
dicitur, dum in ipsa pii desiderii conceptione, et Veks. 28. —
Et omnes hi in tribus hrael duodc-
destinatione propositi, et geminae dilectionis rudi- cim. Tribus ad fidei spei et charitatis ternionem
mentis, quibus gremio praesentis Ecclesiae ad futurum p referimus, et duodecim constant ex quatuor tribus.
vere virilem ac si uberibus enutritur statum, pro- Quem quaternarium ad Evangelium, vel quatuor
spere promovetur. principales virtutes reducimus, quas per Trinitatis
Benedictionibus putrum patris benedictioms con- amorem, et trium praemissarutn necessitudinum
fortanlur, dum per antiquorum memorias, quiabun- exsecutionem pertinere facimus, cum illis benedi-
davere virtutibus, virtutes ejus, qui intellectualitatis ctionum copiis ad id, quod est Israel, cum Deo
pater est, multiplicantur spiritus. Et hoc donec ve- scilicet dilectionem. Hxc locutus est eis pater suus,
niat desiderium collium xtcrnorum, id est donec benedixitque singulis benedictionibus Et
propriis.
impleatur gloriae supernae largitas, quam suspirant prxcepit eis dicens. Dum quibusque cogitationum
fidelium devotiones aeternae excellentiae destinato- affectuumque qualitatibus, utilia spiritus, interiori-
rum. Montes et colles quid significent psalmos inter- tatum specialis nostrarum pater, consilia distribuit,
roga. Montium vero, vel collium signiflcativorum quasi singulis propriis benedictionibus valedicit.
aetcrnitatem Sibylla deslruit. « Jam aequantur, in- Vers. 29, 30. — Congreijor, inquit, ad populum
quit, montes campis. » Caput Joseph, ipse Deus est, meum; et sepelite me cum patribus meis in spelunca
quia intellectualitati, qui intimus sapor, et notitia duplici, qux est in agro Ephron Hethxi, contra
Dei est, cunctis qu33 praetereunt subjacentibus sola D Mumbre in terra Chanaan, quani emil Abraham cum
principalitas praeminens Deus est. Bcnedictiones agro ab Ephron Hethxo in posscssionem sepulcri.
ergo in capite Joseph constituuntur, cum sapientiae Ad populum suum congregatur, cum ad mores, et
augmenta Deo, non nostrae solertiae, ascribuntur. actus ratione dignos spiritus omnino restringilur.
Potest et per caput coeleste pnemium accipi, In spelunca duplici cum patribus suis sepelitur, cuin
quod summum et capitale est intellectui: quo contra etab extrinsecis delectationibus, et exterioritatuin
de reprobis Caput, inquit circuitus eorum (Psal.
: earumdem imaginationibus, cum prasmaturis spiri-
cxxxix, 10]. Unde et vertex postmodum ponitur, in tualium ralionum molibus, acsi cum patribus
quo quia capiti pracminet Deus, qui omni munere absconditur. Potest et spelunca duplex, geminus
dignior est, intelligilur. Nazaraeus autem flos dicitur, tiinor intelligi, quo et poena metuitur, vel regni
sive munditia. Vertex itaque benedicitur Nazaraei, amissio proponitur. His ergo duobus non immerito
cum Deo attribuitur fructuosus ille nitor atque mun- pavore contractus coercetur, et exemplis eorum
dilia, qua Deus consipicitur animi. I37 Inter fratres quorum paternitates (sic) affectus aggregatus, a sse-
autem Nazarams est, quia contemplationis babitus culi turbore sopitur.
tater caeteros mentis status non soluin a vitio, sed Hanc speluncam ab Ephron Ucthxo in possessio-

Patrol. CLYI. II
331 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARLE DE NOVIGENTO 332

cum spiritus interio- A saeculi corruptionibus, virtutum videlicet ac oratio-

ncm sepulcri Abraham cmit,

rutu geutiuiu Pater ab affectu carnali, qui pulverem,

num condiendo odoribus.

idestcuras inuliles et moeroris sibi injicit, et

ad Vers. 3. —
Quibus jnssa cxplcntibus, transierwit
sen- qwulraginta dics: istc quippe mos erat cadaverum
reprobi sensus stuporem quandoque pertrahit,
conditorum. Flevitque cum Mgyptus diebus septua-
suum imaginationumque continentiam, sub obtentu
impendio exigit. ginta. Quadraginta dies post conditionem transeunt,
internae quietis omni laborum
cum universitas lemporalis properitatis uti trans-
Ephron autem dicitur pulois inutilis, vel pulvis mce-
Hethaeus stupens. In terra Chanaan contra itoria postquam mentem spiritualia
contemnitur,
roris;
quia terrenilaie, ubi a vitiis charismata imbuunt. Denarius enimpro universiiate,
Mambre ager est, in
quaternarius pro temporaliiate, dies pro prosperi-
negatur otium, quod est virtuti discretionis et per-
conscientia quam excoli tate ponitur. Ex his superius actum est. Sic enim
spicuitatis adversum,
cadaveris, id est iufimaeet ruinosae nostrae naturae
necesse est, jacet; vel corpus nostrum, ubi quaeri et
aliqua firmitas comprobatur, si nihil a nobis tempo-
emi convenit duplicis speluncae sepulcrum. Chanaan
Mambre sonat perspicua, vel raliter prosperum cupiatur. Per dies rursus divino-
enim negotiationem,
divisioncm.
rnm munerum splendores signantur. Scptuaginta
B ergo flevit, dum ex
Vers. 31. — Ibi sepelicrunt cum, et Saram uxo- diebus JEgyptus Jacob gratiarum
cum Rebecca conjugc. plenitudine spiritum nostrum mundus sibi exstin-
rem ejus : ibi sepulius cst lsaac
cum ctum doluit. Septies deni septuaginta sunt, et
Ibi et Lia condita jacet. Abraham Sara ibi

cum ratio vel spiritus, quod idcm est, cum septenarius plenarium quid figurans denario, cu-
sepelitur,
stodia scilicet sanctae legis roboratur, quia super
subdita, sibi voluntate bona a strepitu interiorum,
exteriorumque sensuum, intra septa timoris occul- trementem Dei verba Spiritus requiescere dicitur
tatur. Isaac et Rebecca paritcr conduntur, cum spes (Isai. lxvi, 2).

reterni gaudii, cum unice sibi juncta patientia Vers. 4, 5. — Et cxpleto planctus tempore, locu-
Josepk ad famiiiam Vharaonis Si invcni
illorum secrelo miscetur. enim palmam Frustra tus est :

gratiam in conspectu vestro, loquimini in auribus

praemii sperat, qui adversa bellorum non tolerat.
Pharaonis, co quod pater rneus adjuraverit me,
lbi Lia condita jacet, quia tota operum nostrorum
En morior, in sepulcro meo quod fodi mihi
laboriositas simul conquiescit et residet: nil enim
diccns :

in terra Chanaan, sepelies me. Tempus planctus

exterius usurpat aut volet.
Vers. 32. — Finitisque mandatis quibus filios in- expletur, cum quilibet vir sanctus, qui saeculo

struxerat, collegit pcdes suos super lectulum, idoneus olim erat, et ideo periisse mundi honori-
et
c
appositusque cst ad populum suum. Post bus plangebatur, ad hoc usque per studium discipli-
obiit;
na3 se dejicit, ut etiam a saeculo contemnatur, et
mandata colligit pedes super lcctulum, qui post-
sit, sed
quam ad virtutis instrumenta pertigerit affectus, jam non solum sibi mundus crucifixus
etiam ipse mundo crucifigatur. Hujus ergo intelle-
hac illacque diffluentes intra fulerum conscientiae

jam pacataeet silentis constituit. Obit, et ad popu- Ctualitas ad familiam Pharaonis loquitur, cum co-

lum apponitur, cum a praesentium desideriis exci- gitaliones affectuum carnalium sentire quae sua

dens, ad populum internarum seditionum sollicite sunt adhortatur. Verborum autem sensus est Si :

diligens custos adjun- in ipso considerationis vestrae examine, gratiam

et vigilanter observandum
divinam, non humanam gloriam prosequi, et cupere
gitur.
invenior, agite vos cogitaliones cum intelligentia
CAPUT L.
affectus carnalis; et apud ipsum tractale quatenus

(Vers. 1.2. — Quod ccrncns Joseph, ruit super assenliat juri paterno, id est legibus rationis, quia

faciim patris flcns et deosculans cum. Vrxcepitque emori saeculo delegit, et saeeulari terrenitate dis-
servis suis medicis ut aromatibus condirent patrem. cussa, in qua continua, juxta nomen Chanaan,

Cum intellectualitas secundum 19» Immanas aslu- D motatione nutabat, ab externis tumultibus abscondi
tias, et saeculi concupiscentias, spiritum experitur quaerit.

exstingui, quanto puriorem sentit, tanto uberius in Vers. 6. — Asccndam igitur, et sepeliam patrem
mcum, ac revertar. Dixitque Pharao Asccndc et
ad ejus scilicet notitiam magis ci :

faeiem ruere,
Fa- scpeli patrem tuum, sicut adjuratus es. Ab imis,
magisque sequendam divinitus consuevit illabi.

inquit, desideriis progrediar, ut rationis quae me

ciem pro notitia poni Scripturae consuetudinis est.

Flet, eumque dcosculatur, cum intentive, et omni genuit auctoritatem ccelesiibus inhaerendo tuear, et
sic ad patriam velut ad naluralem conditionis,
ac
animositatis teneritudine, erga rationalitntis bonum
afiicitur. Scrvis suis mcdicis prSBCipit ut patrem dignitatis mcae ordinem revertar. Nutus Pharaonis,
impotentia est, contra intellectualitatis cxcellcn-
condiant, quia singulis quibusque luminibusrationis
clarissimae faciei forma tiam repugnationis. Caetera ut superius.
ipsius veritatis, ac si ;

cognitae, et intimae charitudinis osculis applicalae Vbrs. 7, 8. — Quo ascendente, ierunt cum co

onincs scncs domus Pliaraonis, cunctique majores

status infirmitatem mederi potentibus, solique
nutu terrx Mgypti, domus Joseph cum frutribus
divino intellectui in&ervientibus, de cura indesinen-
suis, absque parvulis et grcgibus, atque armcntis, qux
ter sollicilatis, spiritus mandat, ne patcre sinant
333 MORALIUM IN GENESIN LIB. X. 334

derelinquerant in terra Gessm. Ipso ascendente A Sicque septem dies implentur, quia dum persevera-
omnes senes domus Pharonis, cum eo non ascen- tur in talibus spiritualium charismatum plenitudi-
dere, sed ire dicuntur, quia intelligentia suinmis mes cumulantur.
inhiante, jam carnis motus defervescentes et lan- Vers. 11. —
Quod cum vidissmt habitatores terrx
guidi, velint, nolint, spiritualitati obsecundare co- Chanaan, dixcrunt Plaiictus magnus: iste est JEgyptiis.

guntur; et post eam, vel cum ea irrefragabiles ldcirco appelluverunt nomeu loci illius Planctus
pertrahuntur. Majores natu terrx JEgypti sunt vitia, Mgypti. Postquam hi qui terram habitant, et per-
quae originalia et ideo antiquiora saeculo insunt. petuo quod est Chanaan, subjacent; qni
motui,
Haec coeunt, quia obesse non possunt. Domus Joseph terrenum habent fundamentum, quorum in cadis
cum fratribus suis, illae scilicet virtules, quae spe- conversatio non est, aliorurn studium spirituale
cialiter intellectualitati adnituntur, ut sunt caeliba- attendunt, vehementer mirantur, et mirantes
tus, munditia animi, otium a forensibus curis, exhorrent, quod cum saeculi gaudia suppetant,
nam versari solet in his cum animae et corporis indesinenti se moerore consumant. Undc et ^Egyptios
bonis justitiae, matris omnium, filiis. vocant, quos jugis tristitia 1 tenebris pessumdatos
Absque parvulis et grcgibus, et armentis, id est vident, et monasteria, ubi hae cohibitiones aguntur,
absque his quae immatura adhuc sunt bonis, et B barathrum appellant, ubi lux transitoriae jucundi-
hebetudinibus naturaliter ingenitis, exterioribus tatis et gloriarum examina non apparent.
exercitiis. Greges namque ad et simplieitatem, ar- Vers. 12, 13. Fecerunt crgo filii Jacob sicut —
menta ad procurationum attinent laborem. Haec in prxccpcrat eis. Et portantes eum in terram Chanaan,
terra Gessen derelinquuntur, quia per stabilem sepelievunt eum in spclunca duplici, etc. Spirilus
discretionis subtilitalem, qua palpationi vitiorum noster postquam vitia supplantaverit, filii ejus,
appropinquatur, haec ad contemplationem pertin- motus videlicet, juxta Job, fortitudine robusti (Job,
gere, non potentia solummodo caute discutienda 36, 19), facile jam imperiis ejus obediunt, sed ne
dimiltunlur. Quod totum est. Quae soli actualitati de viribus supplantationis efierantur, in terram
conveniunt, vel quae penitus stolida, et quasi Chanaan eum jam portant, dum terrenitatis ac
pecualia sunt, speculationis summa non scandunt. mutabilitatis suae, cui subjecere adhuc potest, eum
Vers. 9, 10. — Hubuit quoque in comitatu cu)tus commemorant. In spelunca sensuum imaginationum-
ct est turba non modica. Venerunt-
equitcs: et facta que coniinentiaB contutatur, quae a potestate Ephron,
que ad arcam Atad, qux sita est trans Jordanem : id est carnalis affectu, cujus sollicitudinum inuti-
ubi cclebrantcs exsequias magno planctu atque vehe- obscuramur, sunt enim
P lium pulvere curae:
et utiles
mcnti, impleverunt septcm dies. In comitatu currus pretio internae devotionis exigitur, ut contra faciem
habet et equites, dum et alios per patientiam in Mambre, id est, ad subtilem discretionis cognitio-
modum currus portare scit, et equum temporalis nem dirigatur. (Vers. 14.) Revcrsusque est Joseph in
gloriae in morem 1?»
militis regere novit. Novit Mgyptum cum fratribus suis et omni comitatu, se-
enim tolerans non condignas passiones hujus
esse pulto patre. Etsi spirilus noster a saeculi actibus
temporis ad futuram gloriam (Rom. vm, 18). Et, apud se absconditur, intellectualitatis tamen cum
sperare in incerto divitiarum non debere, Aposto- caeteris charitatis matris germana; sibi junctis feti-

lum monuisse scit (/ Tim. vi, 17). Tali cuidam bus, ad iEgyptum, recordationem, videlicet condi-
clamabatur. Currus lsrael et auriga ejus {IV Reg. tionalis suae ignorantiae, et obscuritatis necesse est
ii, 12). Dum enim per patientiam seipsum cum sua revertatur, sicut typicus Jacob ad terram Chanaan
concupiscentia vincit, et equum saecularis lasciviae superius a cogitationibus reportatur. Unde Dominus
reprimit, purior his comitibus ad visionem deitatis per lsaiam Descendit populus meus in Mgyptum,
:

ascendit, et jam non modica, sed insignis virtutum ut colonus esset ibi (Isai. lii, 4); et dtceret cum
numerositas fit. Jordanis dicitur descensus eorum; Psalmista : Ilabitavit cum habitantibus Cedar, multum
non est turba modica, quam profecto commendat D incola fuit anima mea (Psat. cxix, 5).
humiliias maxima, quia quo pulchrior est con- Vers. lo, 16, 17. —
Quo mortuo, timentes fratres
scientia, novit juxta Prophetam, et sonum nominis, ejus, et mutuo colloquentes Ne forte memor sit quod :

cum suis viribus descendere in seipsa. fecimus, mandaverunt ei Pater, inquiunt, luus prxce-
:

Trans Jordanem ergo area sita est, quia post- pit nobis antcquam moreretur, ut hxc tibi verbis illius
quam a mundi amore et pompis ejus corda depo- diceremus : Obsecro ut obliviscaris sceleris fratrum tuo-
nimus, et ad Dei servitutem noset nostra subjicimus, rum, et peccati atque malilix quam cxercuerunt in te.

ad aream intestinarum pnssionum, ubi virtusa vitio Postquam mundi astutiae spiritus noster emoritur, fra-
tolerantiae tribula discutitur, propinquamus. Acce- tresde injuria quam inlulerunt timent, quia virtu-
dens ad Deum sta in justitia ct timore et prxpara
; tes de minus idonea stabilitate ac munditia penes
animam tuam in tentatione (Eccl. n, 1). In area intellectus excellentiam erubescere solent, et ne ab
enim triticum a palea terendo discernitur. Ibi funus ejus gratia poenaliter decidant in vitia, non imme-
planctu vehementi celebratur, quia mortilicatio rito trepidant. Ac si dicerent : Spiritualis virtus,
membrorum super lerram non nisi moerore, quod ex qua esse habes, dum in mortilicando super ter-
nullo pnesentium gaudio leniri possit, acquiritnr, ram mcmbra laborat ad quam universitas intcrni
 336
V. GUIBERTI ABBATIS S. MARI£ DE NOVIGENTO
335
usque ad tcrtiam generationem.
roborisatt.net,
non pra^valet,
&™^J^^ *™™l
ca?terarum
•,

excusat; quia in quo

c rtnnd nffirii nbsrindere \ vidit Ephraim fllios
n
virtutum subjaeentium
%L oLve
MH Manasse nati sunt in geni-
Filii quoqve Machir, filii

busJoseph. InMgy-pto habitat, si quandiu

in mun-
inUrmitates ae negligentias tribulatione, atque angustia
auctoritas, militum valde do vivit, in mrvrore,
re^is imbecillis invenitur quis.iue doleat. Cum omm
quibus olim subja- positum se inlelligens
torpet alacritas. Fragilium ergo cum omni rationa-
compeht, ad autem patris domo ibi habitat,
euimus motuum obliviscere, et, ut libi
lium statuum freqnentia, quidquid in hac valle
inquiunt, ut
superna contende. Nos quoque oramus, est, consolationis refugit,
iniquitalem hanc. Servis lacrymarum illecebroste
servis Dei patris tui dimittas moero-
dimitti rogant, dum per exsecrandumque deputat. -^gyptus enim et
Dei patris sui iniquitatem et tenebras
rcm, trtbulationcm coanguslantem
et
intelligentiaj supernae vim
statibus animi, Deo ra- Diem
his ergo degens necesse est dicat :

desidiie vete- sonat. In

tionaluatis auctori servire vulenlibus, tu scis (Jer.
hominis non concupivi [al. desideravi],
ris noxam expiari postulant. centenarium effi-
multiplicatus
— auditis Joseph. xvn, 16). Denarius

— rsziaMSS =H«:s=riRK:
Vers. 18, 19. Quibus flevit
cum cen-
legis,
proni in terram Per denarium namque divinae
cit.
Veneruntque ad cum fratres sui, et attigerit, sapientis
ait, timere : num tenarium perfect» observationis
dixerunt Scrvi tui sumus.
:
Nolite,

provehit. Lpbraim
nos integritatum ac soliditatum
llet, cum cogitationum humilitatem ad intellectus
dicitur fructificans.
gratiamcompungitet permovet. Audire in Scriptu- filios habet,
Apostolus Animalis ISO Fructus autem pii nostri exercitii
ris intelligere dicitur, ut
:
Ipsa enim spes
{I Cor. u, 15), quia spei sua; pnemiis non caret.
homo non percipit qux sunt spiritus Dei Unde dicitur Videas filiorum tuorum
Veniunt ad cum
:
tilius ebt.
neque enim audit, id est intelligit. pnemia operum, vel efTe-
id est
(Psal cxxvn, 6),
fratres,cum qusque virtules illi prospere admini- Prima itaque generatio bonum
dum in contem- ctus exspectationum.
culantur: proni im terram ruunt, spei iiducia ex eodem bono
humilianlur, quod opus est; secunda,
fragilitate
plando coelestia de sua spei ipsius ad rem est.
opereest: tertia, perventio
sed et aln fe-
Movses, et Isaias, Deo sibi apparenle, accipi, juxta Aposto-
non Potest et trina haac generatio
cisse lenuntur. Servi, inquiunt, tui sumus, quia justilicatio, ad postre-
glorise invigilantes in- lum prius vocatio, deinde
imis desideriis, sed supcrn.-e vocavit, illos et
mum glorificatio. Quos enim, ait,
tellectualitati obsecundare Ne timeatis,
volumus. glorificavit
illos et
justificavit, et guos justificavit,
ait, summa appetere, quia non possumus Dei vo- filios attendit,
Hos ergo intellectus
c (Rom. vm, 30).
luniatiresistere. contendit. Quod si

— unde et ardentius fructilicare

y ERS- 20. Vos cnim cogitastis de me malum, commoda, qua? ex openbus
Ephraim filios sola ea
illud in bonum, ut exaltaret
me, sicut
et Deus vertit ipsa intelligimus, di-
salvos facere multos nascuntur, non autem opera
cemitis, ct
in prxsentiarum
cere possumus fructus
operum, spes pramuorum;
populos. Quod Yelimus, nolimus, ad suum
est dicere: animarum, deinde re-
speifructus, bealitudines
vos Deus velle contraxit, et cum
de intellectualitatis Dies, inqu.t,
surrecliones corporum. Unde psalmus.
rejectione, ac si cupidae
mediocrium de ejus ni-
adjicies, annos ejus usque in diem
sunt enim qui super dies regis
mietate causantes cogitaveritis, scilicet spirituum, et generatioms,
hoc colore yitia. gcnerationis,
affectant media, sed magis sub (Psal. lx, 7). Hinc et a Dom.no
ostcndit ef- videlicet corporum
Deus ad mei exaltationem ipsis vobis regcneratione. cum ait, setie-
bonum, et quod dicitur regeneralio, /n
fectibus, quod in me contineam
{Matth. xix, 28), etc.
babeat vera rit filius hominis
sine supernorum notitia in vobis non
obliviscens, estMacnir,
salus locum; el

illas insolentias

saporem salubnter
sapore.n
Ne
multos

salubriler
populos, innumeras vulelicet

animi subjugaret per spirituahtatum

sibi.

protrahas, inquit, noctem ut ascendant

De
popuU pro
loqu.tur
his populis Job loquitur.
—Filius Manasse, qui dicitur
ouiinterpretatur

^^^ j^
ium »-
videns.

iuumoblivisci.nur,
Quanto

tiu.n solent infanluli insiderc.

eniin magis vis.bi-

»
tanlo magis ad videnda ccelesl.a
;
eo rum utique
et eorum
foven ^ se
se-

eis (Job. xxxvi, 20). in gcntibus Joseph nascun-

dentium. Filii ergo Machir
Vers. 21. — Nolite metuere. Ego pascam vos et
fructus speculativae visioms, quod es
est eos, blande ac tur quia
vestros. Consolatusque
parvulos aeternae qua>dam secur.tas,
interna laetitia, et salutis
leniter est locutus. Ne inquit, fueattf et pestifera> prodeunt intellectuahtatisj
in amore, et ex amorc
illius mediocritatis nomine alta divinae speculatio- intelligentiae ametur puntaj
enim funditus
me et vos, quae ut Nisi
nis attingere vereamini, quia in sublimitas, nec fructuun. prsi
nec contemplationis
virtutum consianliam habeatis, a me
accepistis, et
Sessio sane humihtatenj
vobis quae lactc primordiorum dictorum sequetur utilitas.
iniir.na quaeque in
ubi ad excipiendos l.l.os grem.um
Consolatur et bkw.de loquitur, Kenuum inflexio,
smo
indigent alemini. signiecat viscerahtalem
dilatatur, cbaritatis
illapsum, quidquid ar-
cum per sapientiae salutaris non credimus, nec constare ad isM
levigat, et (|mbus V alere
duum et incomprehensibile videbatur, scient.a nempe m-
contrahenda intellectualitatem ;

nectareuin jam aestimalur.

(l Cor. vui, I).
ilat, charitas aediflcat
yER3i x-l. — Et habitavit in .Egypto cum omni
23. -
Quibus transactis, locutus
est fratn-
decem unnos. Et Vbrs.
domo patris sui ;
vixitque ctnlum
 ,

337 AD TROPOLOGIAS IN OSEE, ETC. PROCEMIUM. 338

bus suis : Post mortem meam Beus visitabit vos, et A (/ Cor. x, 13). De loco mea
isto ossa asportate, id est
ascendere vos faciet de terra ista ad terram quam de praesenti saeculo nequam, quod spiritualiter est
juravit Abraham, Isaac et Jacob. Dum tot filiorum, Sodoma et/Egyptus, quidquid intellectualis virtutis
id est incrementorum numerositaie tenditur, inter habetis ad intentionem supernae aeternitatis altollite;
miseriarum, quod est iEgyptus, eircumstantias po- nec habeatis hic manentem civitatem, sed futuram,
sitis virtulibus JSI propriis discretive eloquitur. cujus Deus est fabricator, inquirite (llelr. xm, 14).

Post mortem, iuquit, meam, cum scilicet carnalita- Ossa profecto habet in JEgypto quisquis forlia quaj

tum surculos intelligibilitatis meae vivacitale succi- agit non pro Deo operatur, sed pro saeculo De his in
dero, tum a Deo visitabimini superni amoris con- psalmo Deus, inquit, dissipubit ossa eorum qui
:

ceptu plenario, et de terrenis his quibus irretimini hominibus placent (Psal. cxl, 7). Ossa namque robur
imaginibus per Abraham, quod est paternitas spiri- virtutis, et carnes signilicant pondus fragiliiatis.
tus, et Isaac, quod est spei gloriae risus, sed et Postmodum ergo jam per observantiam Decalogi,
Jacob, supplantationem videlicet tolius noxii actus, ut praemissum est, ad certitudinem aeternae perfcctio-
sublevabimini ad illam qua? non dejectionem sed nis attingens, totius terrenitatis concupiscentiae mori-
soliditatem significat terram, quam promittit Deus tur.Cenlenarius plane a sinistra transit in dexteram,
a mitibus possidendam (Matth. v, 4) ,
puritatem quia plenitudo interior divina? multiplicata legiseffe-
scilicet ad Deum contuendum stabilem et inconvul- clibus, a praesenti saeculo ad futurum, totis contem-
sam. Superbis plane Deus resistit, mitibus autem plando altissima transit afTectibus. Reponitur conditus
dat gratiam {Jac. iv, 6). Cum namque vivimus aromatibus in loco in Mgypto, quia contracarnis corru-
spiritu, et per spiritum ipsum ad superna gaudia ptiones, virtutum custodia munitus, inter praesentis
spei beataj ambulamus incessu (Gal. v, 25), sine saeculi procellas sub humilitatis stabilitate deponitur.
dubio supplantandae nequitiae prospero potimur Reponitur etiam solet dici pro eo quod est, abscon-
effectu, a quibus tribus ac si patronis principalibus, ditur. Et quisquis humiiis esse cupit, ab omni pro-
merito exigilur sanctitatis gratia a Deo, quondam fecto spectabilitate se occulit. Ipsum quoque posi-
divini juris objectu. Qui enim in se piis actibus di- tionis nomen hoc mnuit. Unde psalmus Qui posuit, :

vinam resculpit imaginem, justa et prorsus felici inquit, id est deposuit, animam meam ad vitam
violentia Dei quodammodo sibi promissam, etjure [Psal.hxv, 9); multi enimelevantur admortem. Locus
debitarn vindicat sanctitudinem. Sancti, inquit, nempe electorum in praesenli humilitas. Unde est.
estote, quoniam sanctus sum (Lev. n, 4i, xix, 2). Auro locus est, in quo confletur (Job. xxvui). Et :

Vers. 24, 25. —

Cumque adjurasset cos, atque p hi valle lacrymarum in loco quem posuit (Psal.
dixisset Dcus visitabit vos, asportate ossa mea vo-
: lxxxiii, 7). Licet ergo totius fragremus sanctitatis
biscitm de loco isto, mortuus est, expletis centum de- aromatibus, ne favorum vulgarium aura jactemur,
cem vitse suae annis. Et conditus aromatibus, reposilus loci hujus modicitate stringamur, quia etsi Joseph,
est in loco in Mgypto. Adjurat, cum ad rectitudinis id est intellectualitatis auctoritas ad alta feratur,
jura interiores status instiiuit et advocat, ut cum nosse tamen omnimodis debet, quia adhuc in saeculi
lentationum infirmitate torquentur, Deus, inquit, hujus /Egypto moratur, ubi facile, nisi sibi Deus
vos visitat, ut cum tentatione proventum faciat provideai, in deteriora flectatur.

FIMS.

VEN. GUIBERTI
ABBATIS

AD TROPOLOGIAS IN PROPHETAS OSEE ET AMOS

AC LAMENTATIONES JEREMLE
PROGEMIUM.

IS« Amantissimo Patri et venerabili domino, uni- D peccator operibus, prosperis sui suorumque gaudere
versa charitatis affectione colcndo, totius sanctae inte- successibus.
rioritatis vero cultori ac verae discretionis magistro Arduum nimiset magistris veteribus horrescendum
Norberto, frater Guibertus , monachus nomine praesentis prophetuc pelagus aggressuri, ad te, li-
339 V. GUIUEKTI A13BATIS S. .MAIU.E DE NOVIGENTO 310

boralissime doctor, ausus causas tu;e conscii A praeter rationem aut exempla Scripturarum investi-
tanti
humilitatis inferimus. Cnjus verba exeusationis non gare coneris.
ambigo quod modestia tua ea mente suscipiat qua a Porro si de tantarum rerum praesumptione me ab
me intentione apud tuas sobrias aures promiconstat. aliquo dijudicari contingat, indubie sciat me solo
Difficuliatem plane hujus voluminis beatus Hiero- Dei instinctu certissime baec penetrasse mysteria.
nymus (Prxfat. in Osee) tanta mysteriorum nebulo- Et testor Deum, qui aspirare non distulit, nullo meo
sitate multiplicat ut Origenem, pust apostolos in prsecedente exercitio, nulla providentia, nisi quantum
doctrina supremum, et Apollinarem Laodicenum, inter scribendum dictandumque exceptoris mei bre\ is
Pierium quoijue, Eusebium eliam Caesariensem, ad admodum patiebatur mora. Haclenus enim non tam
extremum etiam Dydimum videntem, quibus suo perpetuilate legendi quam nimia continuatione scri-
lempore inter diviuos oratores famosior nullus fuit, bendi, utpote qui non solum dictator exstileram, sed
hoc ipsum fateatur aggressos exponere, et neminem et laboris indefessi notarius oculorum meorum
,

eorumdem valuisse coepta perlicere. aciem undecunque obtuderam, unde ad lioc mea
In quo mihiconatu videtur simultalis apiui exteros immoderantia me redegit, ut exceptore adhibiio,
quidpiam generari, qui longe alia quam tanta sacra- quod mihi nunquam moris fuerat, sola memoria,
menta exigunt, htec aestimant intentione patrari. solavoce, sine manu, sineoculis pra?sens opusculum
Sed hi qui talia opinantur, si aequa, quod illi facere cogeret explicari. In quo pii moderatio lectoris atlen-
voluerunt, et quod nos subinde prosequi nisi sumus, dat ut, si insolito mihi modo dictantem minus aliqua
libra perpenderent, ab omni procul dubio vecordia competenter dixisse repererit, eo mihi intuitu in-
hujus injustae suspicionis absisterent, cum enim dulgere non differat, quo minus aliense dum mea
legunt eumdem beatum Hieronymum magis obseu- scribit manui, quam meae quondam facere consue-
ritatibus involuta hujus libri dixisse sequentia. In- veram institisse cognoscit. Dum enim mea manu
tantum, inquit, ut et nos qui explanare conamur, et propria scriptitarem, et crebro contuitu inter scri-
prudens lector simul attendat, quia sinon veritatem, bendum eadem dieta reviserem, faeillimum mihi
quod difficillimum est, saltem suspicionem verisimi- erat et omissa retexere, et dum notarii mei fastidia
lium invesligare valeamus, forsitan mihi naevos non nulla ex mora
revereor, verborum curialitati secure
minitnae temeritatis inurent, qui materias viris exti- mihimet morosus inlendo. Tanto enim liberius
ipsi
mescendas insignibus videar velut impudenter ador- ad animum B8:J dicenda recolligo, quanto minus
sus.Sed si quanta sit inter allegorias, imo inter pro circumspicienda senientia dictandi lenlitudinem
ipsas explanationes, et moraliiatem, qua3 inde q mihi soli vacuus erubesco.
lilterai

elicitur, discrepantia attenderent, profeclo suaadver- Ex his ergo, quae in aliis difficilibus quibusquc
sum nosjudicia continerent. Longe enim securius sum Scripturis expertus, divinis adminicuhs et hoc
de nostrarum passionum, quas experimur intra nos, opus adorior, non dubius quia, qui in minori sui
natura tractamus, quam de mysleriis Christi et amoris notitia tot praestitit, in suae conteiiiplatione
Ecclesiae, in quibus, nisi simus circumspecti, facile legis meae intentioni subsidia, melius jam intendenti,
exorbitare valemus. In tropologia enim eo solo pro- et devotius aspirato, non negabit animo majestas
viso ut litterae obscuritasad inlegrum nostris ingeniis divina potiora de se tractandi atque cogitandi con-
elucescat, interioris hominis status prosecutione silia.

tutissima sine erroris timore disquiritur, si cautum Quia igitur quo nomine censeatur opusculum quaeri
tamen apud nos constet, ne noster videlicet intel- potest mihi videtur, quandoquidem commentariolos
lectus a litterse coneordia violeutcr inlorqucri sinatur. meos in Geneseos libro ita vocaverim, Moralia non
Nisi enim litteram patenter agnoscas, frustra te in debere vocari, sed vel manente sensu, lingua im-
studio allegoriae exquirendae vel mortalitatisexerceas, mutata, Tropologias in prophetis posse conjicio ap-
et multum in hac discussione falleris, si quidquam pellari.

EXPLICIT PROOEMIUM.
3*1 TROPOLOGI.E IN OSEE , AMOS ET JER. LIB. I. IN OSEE. 3i2

VEN. GUIBERTI
TROPOLOGLE

IN PROPHETAS OSEE ET AMOS

AC

LAMENTATIONES JEREMLE.

LIBER PRIMUS
TR0P0L0GLE IN PROPIIETAM OSEE.

CAPUT PRIMUM. A vel perfectio, Achaz virtus, Ezechias imperiium Do-

Vers. 1. — « Verbum Domini quod factum est ad mini sonant. Verbum ergo per bonae voluntatis re-
» Osee tiliium Beeri. » Verbum boc nou elemenla- tractationem quasi substantiale ellectum regurn

rium, nec interius aliqua intellecluali ratiocinatione Juda, id est confessionis dies eflicit, dum per pec-
per sententiarum membra distinctum intelligere catiemissionem virtutibus admissis menti claritates
debemus, quod non sit aliud quam lumen illud quod oslendit. Principiumenim bonorum confessio malo- .

illuminat venientem in hunc mun-

omnem hominem rum; si enim Ozias Domini est fortitudo, quid forlius
dum (Joan. i, 9),]quodque aPsalmista dicitur « Signa- : quam injustitias in quibus erubescimus confiteri
tum est super nos lumen tui vultus {Psal. iv, 7). » adversum nos Domino? (Psal. xxxi, 5.)
Est autem rationis motus ad Dei dignoscentiam, Deinde, juxta quod Joathan innuit, quoniam non
bonique malique discretionem solis post Deum an- solum bonum est confiteri, sed eliam consequenter
gelis hominibusque insitus. Hoc virbum Domini est, psallere (Psal. xci, 2), si in boni exhibitione operis
quia ab ipsa Sapientia creatrice, quae loquitur : consummamur atque perficimur, juxta quod Achaz
« Ego in altissimis habito (Eccli. xxiv, 7). » Ab ini- suo signat nomine. Virtus necessaria est, quia duin
tio et ante saecula intra angelos et homines et ipsa bona in nobis exuberant, honorum ambiiio et laudis
dicta sapientia creata est (Ibid , 14). Hoc verbuni appetentia, quae tunc importune ingerit, summa vi

lit, cum illud interni tractatus diligentia subtili propellenda est. juxta quod Ezechias in-
Quo facto,
distributione quasi per corporea lineainenta disper- terpretatur plene Dominus imperat, quia qui sic se
tit. Fit quoque ad Osee, cum
ad solam capacitatem habet, competenter valet dicere « Tuus sum ego,
:

intellectualitatis perlingit humanae. Ad Osee, inquam, salvum me fac (Psal. cxvm, 9i), praesertim cum
»

lit, dum ad spiritum nostrum, in quo salutiferi con- sinistrae partis nil in se quod dominetur admittat.
silii summa erudiendum singulari dignitate se
est, Vbrs. 2. — « Et in diebus Jeroboam lilii Joas
colligit. enim salvator Domini interpretatur.
Osee » regis Israel.Principium loquendi Domino in Osee. »

Et cui magis spes humanae salutis post Dominum Notandum quod supenus verbum dixit factum ad
intenditur quam illi verbo, quod pedibus nostris, Osee, modo principium loquendi 18-1 non ad ,Osee,
juxta psalmum, quasi lucerna praescribitur? (Psal. sed in Osee. Ad Osee Dominus loquitur, cum aut per
cxviu, 10o). Unde el Domini dicitur, quia quod nos divina eloquia, aut per aliquam exterius exhibitam
rlocendo salvat, soli occasionem mens noslra compungitur in Osce, vero
illuminanti potius quam lunse ;

illuminatae imputatur. Is Osee filius est Beeri, quia cum sua ipsius contemplatione et pi;e cogitationis
salvationis suae gloriam non haurit alias quam de succenditur. Jeroboam
C spontanea augmentatione
ipso proprio fonte Dei, Beeri namque puteus meus temporalis, Joas spcrans interpretatur, Israel prin-
dicitur. Salvator itaque filius putei sui est, quia cepsest Deo, vel directus Dci. Per Israel ergo affectus
quidi]iiid interius suggerendo salubre ministrat ex noster carnalis accipitur, qui nunquam nisi cum
affluentia aquarum viventium quae fluunt impetu de Deo, id est ratione comite principatur, nunquam per
Libano est (Cant. iv, 15). se dirigitur, quia nec ab Aposlolo bonum in carne
« In diebus Oz ae, Joaihan, Achaz, Ezechiae regum propria reperitur (Rom. vn, 19).
Juda. » Ozias fortitudo Domini. Joathan consummatio Hic Jeroboam et Joas habet reges, quia temporalis
3*3 V. f.UlliEKTl AUBATIS S. MARLE DE NOVIGENTO 344

.•ommodi ct spei mundanae, quae ei eo semper gi- A stum opus est quidquid ex humilrtatis semente
gnitur, dominio frequenter velexaetione deprimitur. creatur. Necenim virtus dicitur, quae non humilitate
Qui duo babent non nisi hujus saeculi
dies, quia conditur. Reddensque causas, adhuc, inquit, modi-

expl >rant prosperitales. Qaatuor ergo Judae reges, cum, et visitabo sanguinem Jezrahel supcr domum
et duo Israelis suui, quia unde ratio regitur, vel Jchu, id est parva erit mora <]uietis, cum
internae

quod ratio reget, quadrum et [ideo solidum est; in ulcisci coepero sanguinem, quod est peccatum vi-
quo autem affectualiter intumescimus, [quanto extra tiatae bumilitatis, et boc super domum JeJ.u, id est

unitatem est, tanto divisioni et invidentiae pronum stabilitatem conscientiae, quae ex Dei desiderio quam-
est.Quandiu itaque temporalia, et spes temporalium dammolitur immobilitatem, in quadiu sibi non licet
ammo imperant, quamvis quatuor praecedentium re- consistere. Fitenim silentium in cuelo, sed vix me-

gum magna potentia sit, tamen mentis status utro- dia hora.
bique alternantes duobus aliquoties molliter obse- Notandum autem quod non aliud sit vocare filiiun

eundant. Unde principium habet Dominus in Osee quam aestimare opus proprium. Verbum, quod est

loquendi, cum in interiori homine habcnt quatuor visitare, cum sit frequentativum, bifariam in Scri-
contra duos primas ex aliqua re occasiones alter- pturis accipitur, ut est : « Visitabo in virga (Psal
candi. Hinc est quod sequitur lxxxviii, 33). » Et : « Visita nos in salutari (Psal.
» Et dixit Vade, sume tibi
Dominus ad Osee : cv, 4), » et assiduitatem divinae introrsum correctio-
» uxorem fornicationum, et fac filios fornicationum, nis insinuat.
» quia fornicans fornicabitur terra a Domino. » Ad Israel pro affectu carnali posuimus, qui, sine Deo,
Osce Dominus dicit, cum causas interioris actus ab seductor ; cum Dco, princeps et directus est. Rcgnum
exteriori ingerit. Vade, inquit, ne majora de te sen- quiescere facit Deus, cum mitiores reddit turbulen-
tias quam competit, sciens quia, dum advivis, caro tiam atque superbiamejusdem carnalis affectus. Nou
adversus spiritum concupiscit (Gal. v, 17), sed sume eniin dixit deficere, sed quiescere, ut est illud :

tibiuxorem fornicationum, id est ascribe tibi volun- « Peccatum in vobis non dominabitur (Rom. vi. 14), »

tatem, sine qua ncc bonum nec malum flt, lasci- plane nolens dicere, non erit.

vientein per volutabra delectationum, et fac filios Vers. 5. — « Et in illa dieconteram arcum Israel iu

fornicationum, opera videiicet diversorum exces- valle Jezrahel. » ln illa die, hoc est in illa visitationc

suum. divina arcus Isracl conteritur, quia subdolae affectus

Haec est uxor quae in Evangelii parabola cum liliis nostri suggestkraes superni amoris diligentia deco-
suisjubetur vendi (Matth. xvm, 25), hoc est extra q quuntur. Et hoc fit in valle Jezrahel, in bumilitate
libertatem arbitrii in reprobum sensum abduci. videlicet >»» quae ex seminario Dei timoris solum

Sumc, inquit, uxorem, et fac filios, id esL firmiter modooriginem habet,

libi propone non bona quae cogitas et excrces, sed Nota propheticum morem, quod crebro repe-
cogitationum libiuines et luxus externos; nec id tunt in die illa, demonstralivo pronomine osten-

injuria, fornicans enim interius, et quasi apostatans dentesquam frequens inesse menti debeat lucis in-
consuetudinarie, exterius etiam fornicatur (Prov. terme praesentia. Consuetudmarium quoque Scri-
vi, 12), ore, ut Salomon ait, gradiens perverso. pturis est arcum pro insidiis ponere.
Tcrra, id est corporalis appetitus, a Domino. Vers. 0.— « Etconcepit adhuc et peperit filiam.
Vers. 3. — « Et abiit, et accepit Gomer filiam » Et dixit ci. Voca nomcn ejus Absque misericor-
»Debelaim, et concepit, et peperit filium. » Abiit, » dia; quia non addam ultra misereri domui Israel,
cum a sui boni actus consideratione, fiduciaque re- • sed oblivione obliviscar eorum. » Adhuc concipit,
cedit. Gomer interpretatur lacus, id est cisterna, nTiamque parit, cum post rigidiorem statum ad in-
Debelaim palatx eorum. Sunt antem palatae earicae Qrmiora non solum cogitanda sed etiam peragendaj
recenles, inter duas palas premendo iu modura late- sese deflectit. A Deo tamen imperatur ut nomen ejia
rum compactae. Gomer accipit, cum solam lasciviam D Absque misericordia vocetur, quia semper cx ralio-
<|uasi laticem, quae intra se latet, attendit. Et baec nis sibi deliberatione ingeritur, ne crga carnis ma-
estfllia Debelaim, quia venenosam dulcedinem mun- cerationem aliqua falsa pietate molialur. Solen(

dialis, qua; pcr palas signatur, voluptas ob sui dila- enim qui vigilant cerebro suo lunere; qui ilent.

tationem gignit. Goncii»it tamen, et parit non Qliam, oculis; qui jejunant, corpori univcrso. Non quod
scd Jilium, quia dum in suis sibi vilescit obtutibus, horum nimietas inhibenda non sil, sed quod si ni-j

non consequitur effeminata moliities, sed masculina, mium levigentur, obsit. Cui concinit illudl : « Pel-

ut sic dixerim virtus. les, inquit, labernaculorum tuorum extende, nc-

Vers. 4. — « Et di\it Dominus ad
Voca eum : parcas (Isai. uv, 2). » Quod est dicere Exempia :

» nomen ejus Jezrahel, quoniam adhuc modicum, et sanctorum, quorum auctoritate muniris, in tui
» visitaho sanguinem Jezrahel, super domum Jehu, opere sine ulla retractatione propaga. Non se a l-

el quiescere faciam regnum domuslsrael. « Domi- diturum Deus misereri Israel pollicetur, dum pcr

nus ad cum dicit, cuiii quod super suo statu pensare instinctuum suum contra se indurari edocel eos, qui
debeat, ostendit. Jezrahel interpretatur ±rm<n Dci. pro se SBternam parcimoniam profilentur, sed obm
Seinen ergo Dei vocan lilius praecipitur, quia robu- vione oblivisci eorum, iluni quod in suae convcrsionu
 »»

345 TROPOLOGLU IN OSEE. AMOS ET JEK. — LIB. I. IN OSEE. 34(3

liliis seracl obliterarnnt a cordibus, perpetua sub- A divini timoris est, etcondimento divinae sapientiae
duclioae dimoveant. Sciendum autem quod gerai- fatuitas interna Sed enim, ut dicunt, ex
salitur.

naliones verborum, ut est, vita vivcre, morte mori, maritima arena conficitur qux tamen sine mcnsura :

vernacula Hebneorum looulio est, et non numeratur, quia quocunque superni

et caetera his similia,
magis quam typus aliquis sit. metus artificio cogitalionum inanium minuiiae de-
Vers. 7. —
Et domui Juda miserebor, et sal-
« priniantur, nunquam tamen ad integrum cohiberi,
» vabo eos iu Doraino Deo suo, et non salvabo eos aut comprehendi possunt ab eo ipso qui patitur.
» in arcu, et gladio, et in bello, et in equis, et in Mensuram aulem accipe ad excursum appetitus,

» equitibus. Juda habent domus, quia

» Israel, et nuinerum vero ad crebras revolutiones interni qu«
Et in loco ubi dicetur
diversos ab invicem habent status. Domui ergo Juda cogitando rotatus. erit,
lil «

» cis, Non populus meus vos, dicetur eis Filii Dei

miseretur, quia eos, quibus piaj confessionis in- :

dulget gratiam, reveretur. Salvat eos in Domino Deo » viventis. » Erit, inquit, idem quod dicam, pro
suo, quod et ipsura Hebraica loculio est, quod est certo constabit. Est autem Hebraici moris, sicut et

in seipso, dum ex eo quod dominari eum sciunt, illudquod quibusdam prophelicis verbis praescribi-

timent ex eo quod Deum norunt, se

;
tur, semper, ut scilicet se setcrna, non
eum habituros volubilia
B dcnuntiare significent. Locus autem nosler, Dei
in pruamioex amore sperant. Quod totum nil aliud
est quam tiraore primuin, dehinc amore salvari. Do- timor est. Sicul enim gaudiura eflusio mentis est,
ita timor restrictio. Unde est Hcec recordatus
mino enim limor, ut Aggeus « Si ego Domiuus, :
« :

ubi timor meus? (Mal. i, 6.) » Deo autem ac si patri sum, et ISG effudi in me animam meam {Psal.
xli, 5), » etc. Et: « In valle, inquit, lacrymarum
in
amor attinet. Unde isdem « Si ego, inquit, pater :

quem posui (Psal. lxxxiu, qui non est

ubi honor meus? *Jbid.) non 7), »
» Et salvat eos in arcu, loco
quia nullo suae rigidie intentionis labore consolidat; alius quara timor et humilitas. In hoc, inquara,

nec gladio discretionis observat, ueque in bello, loco, ubi spiritualis mentera populositas pene exsor-

quia cum vitiis frequens dimicat, non in equis, in tes aDeo nos uobis videri efficit. Fitii Dei vkcntis
quo scilicet carnis petulantiam fraenat, non in equi- dicuntur, quia ex nosiri recompensalione quem
tibus, ubi omni superbiae ac animalitali superequi- patimur in observanda humilitale laboris, is saepis-
tat, quidqnam salutilerum eis praeslat. Quod totum sime fructus accedit, ut lantarum nube remota tur-
est : « Non volenlis, neque currentis, sed miseren- barutn infinita redcat, et plusquam sperari valuerit
tisest Dei (Rom. ix, 10),» ut non quis in exercitio, placiditas animorum, ut jam mens de aeterna salute
sed Dei nitatur auxilio. C periclitari non timeat, sed jam spe in superna horao
Vers. 8, 9. — « Et ablactavit eam, quaj erat sublatus Christo cum Apostolo conregnet atque
» Absque misericordia. Et concepit, et peperit fi- consedeat (Ephes. n, 6). Hoc modo status nostri,

» lium. Et disit: Voca nomen ejus: Non populus qui juxta psalmum, descenderant in abyssos, ascen-
» meus, quia vos non populus meus, et ego non ero dunt usque ad coelos (Psal. cvi, 26). Filii Dci di-

» vester Deus. » Filia ablactatur, cum a lenocinio cuntur, sed viventis, quod vigilanter est additum,
pravae remissionis absistitur. Nosmct namque la- ut qui mortem de interioris pugnae praeslolabantur,
ctamus, cum nos nobis bonis male parcendo labo- eventu, Deo adhaerendo de immortalis vitae spe jam
ribus intra nos adulamur. Concipit deinde, et parit cerlilicentur accessu.
filium, cum de experientia propnae fragilitatis in Veks. II. — « Et congregabuntur filii Juda et
fortiorem emergit statum. Vocari nomen ejus Non » filii Israel pariter, et ponent sibimet caput unum,
populus meus jubet, quia quantumlibet in bono opere » et ascendent de terra, quia magnus dies Jezrahel.

exerceatur, etiain cura sumnia gesserit inulilia apud FtUiJuda, et filii Isracl pariter congregantur, cum
se censeri docet, ne scilicet securitatem piorum piae confessionis alacritas, et motuuni affectualium
studiorum ei populus pariat, etsi ad hoc multa etiam stolidiias sub unius Dei timoris vinculo glomeran-
irreprehensibilitale Unde est « Servi in- ^ tur, dum
desudat. : quidquid vulgi nugacis, quod introrsum
utiles sumus, quod debuimus facere fecimus (Luc. perslrepit, scurrilitate dispergitur, sanctae confes-
xvu, 10). » Et « Nescit homo utrum amore an odio
: sionis cohibitione frenatur. Unum caput sibi po-
sit dignus (Eccle. ix, 1). » Affectando autem con- nunt, quando sub una ratione magistra se conge-
cipimus, efliciendo parimus. Yos non populus meus ruut, unde et ascenduut de terra, quia illustrante

dicit, quia raentis obtutibus peccati semper con- eadem a Deo primura ipso lustrata terrse, id est

sideratione praj lata ne reprobus inveniatur, cujus- carnis, excedunt desideria. Et hoc fit, quia Jezrahel
que tumorem retlare non desinit. Unde et non ero dies magnus existit, magna scilicet claritas divini
vester Deus subjungitur, ut semper oranis qurelibet scininis, id est inspirationis, per quam vera humi-
bona agens de sua sorte futura debere metuere do- mentibus insinuatur, ignoscit; non enirn scse
litas
ceatur. quispiam nisi ex magno Dei amore in praesenti con-
Vers. 10. — « Et erit numerus filiorum Israel teinnit.
» quasi arena maris, quae sine mensura est, et non CAPUT II.

» numerabitur. » Filiorum Isracl numcrus quasi Vers. 1. — « Dicite fratribus vestris : Populus
arena maris est, cum affectualis levilas sub pondere » meus, et sorori vestrae : Misericordiam consecuta.
347 V. GUIBEBTI ABBATIS S. MAIU.E DE NOVIGENTO 3i8
Vos est Israelis ad filios Juda jam non desperantium A incorrigibilitatem alTectualium motuum, qui Deo
post nioius illos superiores de salute sua, acsi di- non respiciente durantur, referri convenit. Unde
cerenl : Quoniam, o lilii Juda, motus scilicet spiri- sequitur.
tuales, (jui oos ad confessionis cohortamini purita- Vers. o. — « Quoniam, inquit, tilii fornicatio-
tem, unuin sub uno capile jam sentimus, didtc fra- » num sunt quia fornicata est maler eorum, con-
tribus vestris, id est affectuum motibus jam vobis » fusa est 18? quae concepit eos. » Nisi enim pri-
consentaneis, ut pote ex eadem matre raiione geni- mum conscientia mater a Dei amore exerrans, velut
tis, quia sub eadem ipsa compopulares estis, et si legali exorbitaret a thoro, ipsae cogitationes et in-
qua subinde fragilitas, lanquam soror, vobis inces- lentiones, quae quasi lilii ihde propagantur, nomine
sit, sine spe misericordiae furiia repetentibus non non iierent inhonesto. Quia enim irrationabiliter
sit. in ipsa pravitatis conceptione confunditur, ex tra-
Vers. 2. — « Judicate matrem vestram, judicate, duce generantis proles neccsse est identidem vi-
» quoniam ipsa non uxor mea, et ego non vir ejus. • tielur.
Licet lanta indulgentia sorori et fratribus pnebea- « Quia dixit, inquit, vadam post amatores meos,
tur, tamen judicanda est mater ratio ab inferioribus lanam meam.
» qui dant panes mihi, et aquas ineas,
suis motibus, tanquam quae regere eos debuerit; " » et linum nieum, oleum meum, et potum nieum. »
et insuper judicanda, plane judicanda, quod non Dixit nil aliud est quam apud se destinavit. Amato-
primordia delectationis obstruserit, nec minus ju- res non alii sunt quam aut daemones, qui nostris
dieanda, imo potius quod ineptum aliquoties opus desideriis causas vitiorum suppeditando suffragan-
adiniserit, quoniam in eo quod externo, id est dia- tur, aut quilibet amici sive polentes, qui talibus as-
bolieo semine conceperit. ?,'on uxor mca, et ego non sequendis, seu favore, seu munere miseros prose-
talis germinis infusione vir ejus. Oinne enim quod quuntur. Hi dunt panes, cum rerum temporalium
nascitur ex Deo nescit [al., vincit] mundum (/ Joan. administrant jucunditates. Unde est : Abominabilis
v, 4). Auferat fornicatiooes suas a facie sua, et
« haud dubium quin justopanis, id est voluptas in
ei
» adulteria sua de medio uberum suorum. (Veks. 3.) vita sua (Job. xxxm, 20). Dant aquas, quando ad
» Ne forle exspoliem eam nudam, et statuam eam votum carnalesingerunt fluxus alque lascivias. Unde
» secundum diem nativitatis suae. » Aufert fornica- per loca inaquosa spiritus egrediens ambulare di-
tiones a facie sua, cum a sua imaginatione removet citur (Matt. xn, 43), et Behemoth in locis humen-
peccata praeterita cum enim turpium nostrorum
; libus habitare prohibetur [Job. xl, 16). Dant quoque
recordamur actuum, in vapido animi statu consli- p lanam, cum siecularis curae reique familiaris, quod
tuti, errorem nobis facillime refricamus antiquum, plurimi pretii apud ipsos est, docent scientiam.
Inter ubera cor consistit. Dilectus enim in amoris Non minus etiam linum praebent, cum aut liberales
Cantico inter ubera commorari dicitur (Cant. i, 12). artes, quae plurimo egent acumine, aut causarum
De medio ergo uberum adultcria auferuntur, cum a forensium subtilitates insinuant. Olcum pariter tri-
jure maritali, quod Dei tenax amor est, quae pos- buunt, cum qualiter ditioribus se adulari debeant
sunt falso diligi corruptibilia quaelibet subtrahun- instruunt. Potum quoque his propinant quos libi-
tur. Ne forte, inquit, exspolicm cam nudam, ne usu dinum furoribus malesuada circumloculione in-
scilicet peccandi justo nieo judicio per reprobum ebriant. Hac lana eoque lino etiam utiliter Ecclesia
sensum ducatur ad impudentiam. Nemo enim nisi utitur, quae apud Salomonem utrumque quaesisse et
sui incuriosus aequanimiter ferre dignoscitur, si operata dicilur (Prov. xxxi, 13). Confunduntur quo-
sensus improbitas aeque pudenda ut impudenda per~ que/Egyptii e diverso, qui operabantur linum pe-
petitur. Vel secundum illud: « Beatus qui cuslodit ctentes, ct texentes subtilia (Isai. xix, 9), id est ma-
vestimenta sua, ne nudus ambulet, ne videant tur- chinantes astuta.
pitudinem ejus (Apoc. xvi, V6]. » Secundum diem Notandum denique quod, dum de suis se mulier
nativitatis suaeeam Deus statuit, cum originalia et D mercibus jactat, unicuique speciei quod sua sit, vi-
actualia mala ei in vacuum gratiam Dei recipienli gilanter assignat. Quid enim apud reprobos magis
nequaquam imminuit. « Et ponam eam quasi soli- suum quam illud quod, Deo rcprobato, solis militat
» tudinem, et staluam eam velut terram inviam, et usibus vitiorum ?
» interliciam eam siti. (Vers. 4.) Et liliorum ejus Vers. 6. « Propter hoc ecce ego sepiam viam —
» non miserebor quoniam lilii fornicationum sunt. »
: » tuam spinis, et sepiam eam maceria, et scmitassuas

In solitudine ponitur, <jui a Deo inhabitatore deso- » non inveniet. » Quia ergo magis amatoribus suis
lalur. Velut terra invia statuiiur, in cujus corde quam Deo prosperitas talis aseribitur, et non ad
nullius doctrinse, nullius boni exempli vestigium rc- Dei, sed in suos turpiter usus expenditur. Propter
pi-ritur. Siti intcrlicitur, cujus intcrioribus nullo hoc, inquain, via ejus spinis repente sepitur, dum
modo fons aquae in viam selernam salientis illabi- tota illa inollitics et secundum ista proficiendi in-

tur. Filioruraejusnon miseretur Deus, cum peccanti tentio in adversitaturo aculeos, et in lapidum duri-
ad mortem cuilibet, et gratiam qua salvari poterat commutatur, Cui tropologiae pulchre alludit
tiam
impugnanti, etiam caeterorum Qdelium oratiojuxta Balaam, asino sedens, in angustiis duarum ma-
Joannem apostolum denegalur. Quod totum ad ceriarum deprebensus (Vwm. xxu, 24). Solent enim
 349 TROPOLOGLF IN OSEE, AMOS ET JER. - LIB. I. IN OSEE. 3bU

talibus provenire, ut subita mutalione fortunae ami- A cilium, quod circa scientiam, quae per lanam, quae

cos aeque ut inimicos experiantur infensos. Unde crassioris naturae est, intelligitur, habuimus; et li-

semitas suas jam non invenit, quia diverticula pra- num sublilioris intelligentiae, quae sapientia dicilur,

varum actionum et furtivorum moliminum angiporta bravio coelesti apponderat. Lanam etiam et linum
divini judicii incursus obstrusit. librat, quando quidquid temporaliter aut scimus,
Vbrs. 7. — « Et dicet : Vadam, et revertar ad aut sapimus, etiam in praesenli ad Dei contempla-
» virum meum priorem, quia bene mihi erat tunc tionem suspendit et elevat. Cui consonat « Qui:

» magis quain nunc. » Dicet, videlicel proponet. appendit, inquit, tribus digitis, id est amore Trini-
Vadam, scilicet a lalis prosperitatulae me occupa- latis, molcm terrenae mentis, et librat in pondere
tione removeam. Ad virum mcum priorem reverlar, montes (lsai. xl, 12), » ut sancti quanlum amaut,
quia ad eum, cui prima mea, me scilicet, et omne tantuni interni saporis accipiant. Pondus enim a
interius meum debeo, me referam, a quo viriliter pendcndo dicitur, et qui pendet ad aliquid inclina-
regar. Bene mihi erat tunc magis quam nunc, quia tur, unde et qui amat pendere dicitur. Haec opcrie-
postquam primum ordinem, et divinae institutionis bant ignominiam ejus, quia quo major aliquibus ex-
legisque naturae deservi, multimodo me errori et uberat in praesenti astutia, eo licentia peccandi ex
dolori inservi. " eruditionis velamine magis eis inesse videtur au-

Veus. 8. — « Et haec nescivit, quia ego dedi ei tbentica.

» frumentum, et vinum, et oleum. » Ac si diceret : Veks. 10. — « Et tunc revelabo stultitiam ejus in
Haec miserabilis illa, dum
amatores prosequeretur » oculisamatorum ejus, et vir non eruet eam de
iniquos, quod sibi essent in adversum convertenda » manu mea. » Nunc revelatur stultitia ejus, quia
nescivit. At modo non immerito postliminium medi- in ipso conversionis ejus novo statu amatorum ejus
tatur, quia ego dedi ei causas, pro quibus ad me oculis, id est sensibus intelligi datur, quia studium
avidius revertatur. Frumentum dat, cum doctrinae illud inordinatum et incompelens erat, quod tanta
salutaris alimenta ministrat. Et quia praedicationis severitate contemnitur. Nulli enim improvis viva-
sive lectionis exercitatio, sine divina inspiralione ciora exempla proponunt, quam qui pro Deo ab eo-
vacua constat, vinum supernae dulcedinis additur, rum illecebrosa societate desciscunt. Vir de manu
quo veteris inertiae torpor abscedat. Datur et olenm, Dei eam non eruit, quia nullus adeo vivax rationis
ut progrediatur suavitas dilectionis ad proximum. est motus, qui contra ingruentes cordi ejus oeterni
Et argentum multiplicavi ei, et aurum, qua; feee- judicii minasexcusabile aliquid loqui possit.
» runt Baal. » Argentum multiplicat, cum Scriptu- C Veks. 11, 12. * El cessare faciam omne gau- —
rarum scientiam, sive doctrinaeeflicaciam coaugmen- » dium ejus, solemnitatem ejus, neomeniam ejus,
tat. Aurum quoque eadem largitate praerogat, cum » Sabbatum ejus, et omnia festa tempora ejus. Et
aut supernorum notitiam, aut vitae excellentiam » corrumpam vineam ejus, et (icum ejus de quibus
subministrat. Haec quondam Baal fecerunt, quia per » dixit Mercedes hae, raeae sunt, quas dederunt :

j
inanem gloriam in diabolica servitia abusive trans- » mibi amatores mei. » Omne gaudium ejus cessare
I
tulerunt. facit, cum quidquid ineptae laetitiae ex instantibus
Nota propheticum morem, quam facile de singu- prosperis eatenus eolligebat solo lacrymarum ap-
i
lari ad pluralem, de plurali ad singularem, de per- petitu despuit : « Fuerunt, inquiens, lacrymae meae,
,sona quoque ad personam delabatur. Unde superius panes die ac nocte (Psal. xli. 4). » Solemnitas ejus

jdicens Sepiam vitam tuam, subjecit mox semitas cessat, cum hujus mundi spectacula jam et celeber-

\suas non inveniet. Et hic cum se ei multiplicasse rimos, qui oculos praecipue pascere solent, conven-
aurum diceret, subdidit : quae fecerunt , inquit, tus ignorat. Neomenia quoque, quae nova luna dici-
kaal. tur, conquiescit, quia nulla temporum mutatio de
Vers. 9. — « Idcirco convertar, et sumam frumen- adversis scilicet, quae supra reiulimus, in prospera
» tum meum in tempore suo, vinum meum in D nientem ejus in spem inanem
et erigit. Sabbatum
» tempore suo, et liberabo lanam meam, et linum deinde destruitur, quando torpor otium ab ejus et

» meum, quae operiebant ignominiam ejus. » Idcirco cogitatione recutitur. Etenim Nabuchodonosor otium,
reverlitur, quia ex tantorum munerum, quae ei im- juxta Ezechiel, Sabbatorum imitatur (Ezcch. xxi,
penderat, consideratione reflectitur. Unde crebro ei 23). Omnia festa tempora ejus sopiuntur, dum quid-
objicimus, ut 188 eos, pro quibus passum se me- quid in hoc saeculo jocundum et optabile suboriri
minit, diabolica non sinat fraude lacerari. Sumit potest in ejus intentione commoritur. Vinea ejus
frumcntum suum in tempore suo, cum divinam scion- corrumpitur, quando amor saeculi, ex quo vinum
tiam, non qua abutebatur, sed suarn conservat, et totius dementiae hauserat, in ejus praecordiis exstir-

relinet remunerandam aeternaliter, quod est in tem- patur. Sicut enim domus Israel vinea Dei dicitur,

pore suo. De quo dicitur « Tempus meum nondum : ita e Sodomorum, et alias vinea ter-
diverso vinea
advenil [Joan. vn, 6). » Est autem tempus sine rae appellatur. Ficus quoque corrumpitur, quae suc-
tempore, pro saeculo, vel statu non pro varietate cos lacteos, ramosque teneros habere dignoscitur,
posiium. De vino et tempore ejus idem seniitur. La- cum prava penes saeculum, vel parentes, quae Deum
nam suam et linum suum Deus liberat, quando exer- postponi docet, affectio a corde rejicitur. Hanc fi-
3.'il V. GUIBEIUT AHBATIS S. MARl.E DE NOVIGENTO 352

cum apud alium prophetam, se Deus decorticaturum A aversos crgo it quiDei obliviscitur, quia pudor omnis
(Joel. i, 7), id estsublaturum comminatur.
robur ei recutitur, ubi quidquid Dei est, a sinu mentis ar-
Mercedes has suas dixerat, quas a suis amatoribus cetur.
acceperat, quia hunc fructum sua? saecularitatis, vel
a daemonibus, seu amicis, ut sibi videbatur, habue-
Vers. 14, 15. — « Propter hoc, ecce ego lactabo
» eam, et ducam eam in solitudinem, et loquar ad
rat, quod opportunitates peccandi frequentius sup-
»> cor ejus. Et dabo eodem loco,
ei vinitores ejus ex
peditantibus ii>sis invenerat. « Et ponam eain in
» et vallem Achor ad aperiendam spem et canet
eomedet eam bestia agri. » In saltu po-
,
» saltu, et
» juxta dies juventutis siue, et juxta dies ascen-
ibi
nitur, cum in fervore, qui ad tentationem ei lit, juxta
» sionis suae de terra /Egypti. » Proptcr hoc, inquit,
Apostulum, peregrinatur (/ Petr. 4, I2j. A bestia
lactabo cam, id est dulcibus eloquiis, ut inei remi-
agri tibi comeditur, quando multimoda a diabolo
niscalur, et desertores non prosequatur erudiam. In
suggestione corroditur. Recte bestia agri, quia ty-
solitudinem eam ducam, quia a strepitu vitiorum, et
rannus est mundi.
Veus. 13. — « Et visitabo super eam dies Baalim,
etiam ab inanium cogitationum eam lurbis, (iuia
sibi sola esse non potest, quae tantis exactoribus
» quibus accendebat incensum, et ornabatur inaure
» sua, et monili suo, et ibat post amatores suos, et
subest. Ad cor cjus ibi Dcus loquitur, dum sacrae
paginae verbuin per compunctionis gratiam in ejus
» mei obliviscebatur, dicit Dominus. » Dies Baalim
animo dulcoratur. Vel etiam ad cor ejus loquitur,
super eam visitantur, cum jam lacrymis punire co-
gitur, quod quondam multis innutriri sevitiis laeta-
cum ea, quze vix summa aure attin^ere dignabatur,
ejus praecordiis inedullilus illabunlur. Yinitores ei
batur. Dics enim pro jucunditate ponitur, ut est :

« In hac die, quae ad pacem tibi (Luc. xix, 42). »

ex eodem loco dantur, cum rationales motus, qui

Baalim pro idolis ponitur, et est acsi diceret, dies

quondam ipsa sua interna disperserant, ad spiri-
tualis culturae exercitium
glomerantur. Val- lideliter
idolorum. Interpretatur quoque habens rne, vel viro-
lis Achor pariter tribuitur, quando humilis mens
rnin meorum. Et qua? sunt idola majora quam cri-
poenitentiae acerbitate turbatur; Achor enim dicitur
mina, de quibus Apostoius « Avaritia, quae est :

tumultus sive turburum. Unde psalmus « Commo- :

idolorum servitus (Colos. m, 5). » Et alibi « Quorum :

visti, Domine, terram, et conturbasti eam (Psal.

Deus venter est, et gloria in pudendis eorum (Phil.
lix, 4), » etc. Quaeenim turba gravior, quis lumultus'
iu, 10). » Hi sunt viri, qui nos non regunt, sed abi-

gunt, de quibus ille est « Et hicquem habesnonesl

:
quam conscientiam sub Dco judice de propriis inor-
deri et dolere criminibus? Sed non vaue haee hu-
tuus vir [Joan. iv, 18); » et quandiu nos habent C
militas perturbatur, cui subinde quo acrius volueril
non tam possident quam obsident. Quibus tunc in-
spes veniae aperitur. Juxta juventut is dics ibi canitur,
censum accenditur, cum ex pravi fervore desiderii
quia secundum claritatem innovalae virtutis niens
intra mentem, quae nos male obcaecat, nebula susci-
laetatur quo enini amplius diem divina?, cognilionis
tatur. Hoc est, quod apud Ezechielem vapor nebulae ;

attigerit, et internae soliditatis robur (quod signi-

de thure consurgere dicilur (Ezech. vm, H). Nec
ficat juventns) induerit, tanlo gratiosiores in Deum
nobis officit, quod libenter aliquoties ardenlia thura
jubilos fundit. Jiuta eliam dics ascensionis sux de
senlimus, quia saepissime per imaginationes 18t>
terra Mgypti canit, quia quo magis illuminante gra-
non minus quam praesentialiter visa, et audita gra-
tia terrenos appetitus, quod /Egyptus signat, exces-
tanter olfacimus.
serit, tanto ei, pro quo ea contcmnuntur, ylorili-
Inaure sua ornatur, qui de claritudine propri;e
cando et aniando expeditior erit.
intelligentiae elevatur. Monile autem ad extrema
colli appenditur. Monili ergo ornatur, qui de pro- Vbrs. 16. — « Et erit (hoc supra exposuimus) in
funditale consilii gloriatur. Habent enim qui peccant » die illa (quod et supra expositum est), vocabit
verba cujusdam apud se ratiocinationis, ad excu- » me Vir meus, ct non vocabit me ultra Baali. » :

sandas scilicet excusationes in peccatis (Psal. cxl. D Vox est mulieris de praemissa Dei sponsione glo-
4). Sub nomine enim ejus, quae quasi vix cohiberi riantis. Cum lianc, inquit, inihi Deus pnesliterit
possit, humanitatis securius solenl inservire pecca- iucem, vocabit, id est aestimabit me uxorem, ut scH
tis.Nec mirum si in malo ea ponimus, cum rcpc- licet i[ise dicatur vir meus , nec peccata vetera
nantur in bono frequentius, quia in libro Judicum oberunt ,
quia cultus pristinse idololatrtae sopiti
Ismaelitas inaures et armillas habuisse legimiis sunt. (Vers. 17.) « Et auferam nomina Baaliin de
(Jud. viu, 24); sicut in manti Babylonis
secundnm » ore ejus, et non recordabitur ultra nominis eo-
Apocalypsim calix Unde
cst aiireus (Apoc. xvi, 19). » rum. » ReditDominus ad id quod superius dicere
et ire post amatores nunc dicitur, quia plerumque cceperat. Quod totum est Non solum antiquae eri.
:

nec homine, nec diabolo inccntore pravam consue- miiiosilatis culluin sibi siilitraliain, sed etiain ipsa
tiidinein sponte prosequitur. Unde cuidam dicitur : nomina vitioruin, quod Apostolus « turpiloquium »

» Mittam le quasi in pilam in lerrara latain et spa- noniinai (Ephes. v, 4), de ore ejus abradam, nefl

tiosam (Isai. xxu, 18). » Pila eniin pliis volvitur smIiiiii verborum foeditates subtraham, sed eiiam
qiiain velit is a quo jacitur. Multi cnim non ut afli- oiuiiis obsoleti actus ab ejus animo obliterabo me^
ciantur exspectanl, sed affectus in sc excitant. Post uioriam. Unde Apostolus : <- Nec noininetur in volus
 TROPOLOGI/E IN OSEE, AMOS ET JER. - LIB. I IX OSEE. 35*

(lbid., 3). . El:« Qualem fructum habuistis in A dendas res in corde fidelis tanla faciat soliditate

quibus nuncerubescitis? (Rom. vi, '21.) subsistere, ut certius se aestimet eas, quam quaelibet

» Vers. 18. —
« Et percutiam eis fcedus in die illa, tractabilia et corporosa tenere. In fide ergo sponsa-
» cum bestia agri, et cum volucre coeli, et cum tur, cum ad immobilitatem animi credulitatis suae
» reptili terrae, arcum, et gladium, ct bellum
et crebra contemplatione fundatur. Inde est quod se-
» conteram de terra; et dormire eos faciam Qdu- quitur Et scies quia ego Dominas. Etsi enim nec
:

» cialiter. » In die illa faedus eis Deus cum lcstia doctrina, nec liber adesset, qui instrueret, certe

agri, hoc est super bestia agri percutit, cum in illo Deum esse ex sola experientia dulcedinis internae
interiorilumine ex bonae intentionis firmitate eis colligeret. i

pasciscitur,quod bestia agri, id est feralis cupiditas Vers. 21, 22. — « Eterit in die iila : Exaudiam,
in nulloeis dominari permittatur, nec volucre coeli, » dicit Dominus, exaudiam ciplos, et illi exaudient
quod est superbia, nec reptilae terrae, quod est » terram. Et terra exaudiet triticum, et vinum, et
luxuria. Xota distantiam, quod scilicet reptile humi » oleum. » Et erit, scilicet quod dicendum est, in-
prorsus inhsereat, volucre per alta feratur, bestia dubie constubit. Sed in hoc primo aitendendum
se aliquantisper a terra suspendat. Arcum conterit, quid exaudiat, cum nihil subinferat: unde sciendum
cum subripientes animo suggestionum insidias re- est, quod lidem illam, quam praemisit, exaudiat. In
primit, gladium, cum delectationes carnis a ratio- hac ergo fidei luce primum exaudit, quia ex corde
nis imperio dissidentes obruit. Bellum destruit, cum nostro, etiam vacante opere, nil gratius accipit.

cogitationes sese oblatae voluptati immergentes Postmodum exaudiuntur cceli, quia nulla non virtus
summa spiritus auctoritate recidit. Fidueialiter eos grata est, quae tanto fundamine innixa est, quae per
dormire facit, cum tentationum harum trium, quae se etiam sufliciens est. Coelos enim vocari virtutes
caeterarum origines sunt, sopitis incursibus, a mun- nonabsre est, quia in his potissimutn |Deus est;
dan:s eos permittit vacare tuinultibus. Unde est : omni euim benedictione spirituali in his coelestibus
» Ego dormio, et cormeum vigilat (Cunt. v, 2). » benedictos nos dicit Apostolus (Ephes. l. 3). Et illi

Qaod enim hic dicitur dormire faciam fiducialiter, in exaudiunt terrurr., quia virtutes non desinunt contra
alia translatione dicitur : Habitare eos fucium in spe; emergentia vitia corporis nostri tueri substantiam.
quod est Qui in impassibilitate dormit, in spe
: Terra exaudit trilicum, cum pars nostra inferior ad
tamen vigilat, et hos fiducialiter, quia jam de BSO doctrhku spiritualis irrefragabiliter obedit imperium.
certitudine retributionis exsultat. Exaudit et vinum cum et ipsa caro suo respondens
Vers. 19. — « Et sponsabo te in sempiternum, c spiritui immortalitatis aspiratad gaudium. Unde est
» et sponsabo te mihi in justitia, et in judicio, et » Cor meum et caro mea exsultaverunt in Deum
» in misericordia, et miserationibus. » In scmpiter- vivum (Psal. lxxviu, 4). » Hoc est vinum, quod in
num sponsat, cum mens ejus, qui se Deo despon- libro Judicum laetificare Deum et homines dicitur
derit, nequaquam ullo modo in perseverandi studio (Jud. ix, 13). Exaudit et oleum, cum ex hac ebrie-
titubat. In justitia sponsatur, cutn ad reddendum tate vere sensata totius beneficii suavitatem refundit
quid Deo, quid proximis debeat, tenacissime robo- ad proximum.
ratur. Diffinilio enim justitiae est : « Communi uti- Vers. 23, 24. — « Et haec exaudient Jezrahel.
litate servata reddere cuiquie quod competit. » Et » Et seminabo eam milii in terram, et miserebor
hoc sine judicio, id est discretione non constat, quia » Absque misericordia. Et dicam non
ejus quae fuit
cavendum est ne nimium prosequendo justitiam » Populus meus es tu; et ipse dicet
populo meo : :

injusto deterior fiat. In miscricordia quoque despon- » Dominus meus es tu. » Jezrahel, sicut dictum est,
satur, cum nos suis se meritis, sed sola Dei gratia semen Dei dicitur. Haec ergo praelibata omnis Jezra-
de massa perditionis hel exaudiunt, cum ex divina inspiratione, quaeorigo
assumptum
arbilratur. Nec
sine miserationibus, quia quibuscunque vocationem tolius hujus boni est, haec universa fideliter habere
Dei bonis operibus prosequatur, credendum sum- D se cre dunt, cum ex divina inspiratione, quae origo
mopere sibi est quod inter tentationes nulla ratione cum totius sanctae operationis fructuositate resper-
subsisteret, nisi pietate sui Conditoris assidue juva- gitur. Ejus quaa fuit Absque misericordia, misere-
retur. tur, quia meuti quondam ad vitia pronae, sed jam
Vers. 20. — « Et sponsabo te mihi in fide, et divinis purificationibus defaecatae, non est unde
» scies quia ego Dominus. » Mirum est quod tam spiritus irascatur. Nonpopulo suo populus suus dici-
praepostere fidem posuit, cum praelibata omnia non tur, cum cogitationum frequentia olimlasciviens sub
dico stare, sed nec esse sine ea possint. Sed consi- Dei ditione frenatur. Ipse dicit Dominus meus es tu, :

derandum est quod opportunissime fides supponitur, cum Dei Dominium intra conscientiam nullius super-
ut per merita simplicis tidei fruclus ipsuis lidei de- stitionis interstitio mutilatur.
notetur. Fructus namqueet pramium ejus in prae-
CAPUT III.
senti intellectus est. Is autem non tam in scientia
quam in amore est, quia amor illa substantia est, Vers. 1. — « Et dixit Dominus ad me : Adhuc
de qua Apostolus « Est, inquit, fides sperandarum
:
» vade, et dilige mulierem dileclam amico et adulte-
substantia rerum (Hebr. xi, 1), » quae scilicet cre- » lam, sicut diligit Dominus filios Israel, et ipsi
 »

355 V GUIBERTI ABBATIS S. MARl.E DE NOVIGENTO 356

» respectant ad deos alienos, ot diligunt vinacia A affectu disparatur adultero. Sed et Dous exspectare
» uvarum. » Ac si dicerot : Alicui in tania virtutis se dicit, cum an se diligat anima, per hoc ipsum
arce reposito, cum dicere Dei non sil aliud quam intelligi facit. Secundum hoc psalmus : « Non me,
humanae rationi suggerere. Adknc vade, id est por inquit, derelinquas usquequaque (Psal. 'cxvui, 8). »

eonsiderationeni tuam ab hoc tuo statu aestima aliquo Vehs. 4. — » Quia dies multos sedebunt filii

infortunio te posse recedere. Mulierem dilectum » Israel sine rege, et sine principe, et sine sacrifi-

amico dilige, id ost moliorom vivendi habitum, in » cio, et sine altari, et sine ephod, et sine thera-
quotamennon displiceas Deo, propone. Quae tamen » phim. » Dies multos filii Israel sine rege sedent,
adultera orit, quia in ipsa remissione, quae in super- quia diu Deo, ut dixi, ad tempus se subirahente,
ficie, quasi quaedam bona deliberat intentio peccandi affectuales molus nostri regimine rationis carent.
male palliata latebit. Diligit Dominus filios Israel, ct Sinc principe sunt, quando etiam a bona voluntate
ipsi ad dcos alicnos respectant, quia [affectum orandi, deliciunt. Velle enim Apostolo adjacet, perficere

ot etiam compunctionis gratiam, affectui nostro tamen non invenit [Rom. vn, \8\ Haec estSara,
Deus plerumque largitur, et tamen ad affectandam quae intrepretatur princeps sub patre excelso Abra-
nequitiam, acsi non fleverit, impudens post mo- ham, id est spiritu auctore agens. Sinc sacrificio,

menta revertilur. id est sine interni desiderii, quod nos interius ma-
l©t Yinacia uvarum cum post diligunt, quia ctat, voto. Sine altari, id esl sine fervore fidei; al-
abrenuntiationem mundi quidam jam ipsi mundo tare enim tunc esse non poterat, ubi ignis, quo
despicabiles facti intraipsum mundum nihil dulce- carnes cremarentur, nonerat, et fides non est quae
dinis et amoris inveniant, tamen mundo colloqui, pii caloris expers est. Sine ephod sunt, quando
mundana spectacula prosequi importune desiderant. supereminentem scientiae charitatem Christi jperdunt
Hinc est quod in veteri lege ab uva passa usque ad (Ephes. ephod namque super indumentum
lii, 10);
acinum Nazarei vetantur comedere (Num. vi, 4). sacerdotale vocatur. Sinc theraphim sunt, quoniam
Vva passa est, qu?e immatura decoquitur, ut diutur- nulla exemplificatione coelestium vivunt; theraphim
nius vigeat. Quid uva'passa nisi eos, qui ante possi- enim formae illae erant, quae sub specie Cherubim
bilitatem aetatis peccare doeentur, insinuat? Uva Moysi a Domino in tabernaculo fieri jussae sunt.
matura quibus peccandi facultatem ae:as ipsa
est, Qu;e tota significant quod scilicet terrae accline
suppeditat. Acinus est, qui, exhausta omni voluptate, absque totius spiritualitatis respectu se habent.

vel infirmitate, vel senio, solo pravo usu, sola Vers. 5. — « Et post haec revertentur tllii Israel,

etiam voluntate poccat. Vinaciis ergo diligendo C » etquaerent Dominum Deum suum, et David regem
utuntur, qiti spectaculis aliense felicitatis, ima » suum, pavebunt ad Dominum, et ad bonum
ct

alienae nequitiae solummodo contuendo cum sint » ejus in novissimo dierum. » Multoties contingit
miseri ipsi pascuntur. Nazarei interprelantur sancti, ut ex nimia sua evagatione etiam carnalis terreatur
quibus interdicitur, ne uvis quibuscunque vescan- affectus, et indefit ut ad de Deo recogitandum Israel

tur, cum ab eorum imitatione, qui prffisentis viae cnm filiorum, id est, cogitationum frequentia ad se
dulcedine sunt vividi, Dei prsecepto arcentur. recolligatur. Unde et mox David rex qnseritur, cum
Veks. 2, 3. —
« Et fodi eam mihi quindecim ar- ratiomanu foris, quae sola carnali et diabolico re-
» genteis, et coro hordei, et dimidio coro bordei. Et pugnat impetui, ad vetus imperium rociproeatur.
» dixi eam : Dios multos exspectabisjme, non forni- Ad Dominum parent, cum ab illicito ezcursu ad
» caberis, et non erit viro, sed el ego exspeetabo ejus nutum, qui ulcisci potest, ut Dominus jam se
» te. » Quindecim argenteis foditur, cum inlerior et cohibent, humiliter scilicet, quia quod servili timore
extorior ojus sensualitas Decalogo legis exeolitur; contrahilur multa cum locus est facilitate laxatur,
plane fodilur, cum terrenitas a mente recutitur. additum cst Et ad bonum cjus in novissimo recte :

Quinario nempe sensuum dispertitio designatur. dicrum; si enim poena timetur, multo liberalius ost
Per argenteos autem divinum eloquium figuratur. D ut praemium appetatur. Adbonumergo Dei in dierum
Corus bordei universalitatcm animalitatis innuit; novissimo pavotur, cum illud singulare retributionis
qui tamen ad dimidium corum redil, quia etsi Apo- extrema? bonum timore paritur, et iaetitia praesto-
stolus carnis curam non vetuit, carnem, inquiens, latur : « Laetetur, inquit, cor mcum ut timeat no-
suam nemo unquam odio habuit (Ephes. v, 20), mcn tuum (Psal. lxxxv, II)».
fieri tamon in desidoriis inhibuil (Rnm. xiii, 14).
cum univer-
CAPUT IV.
Ecce quomodo per argenteos foditur,

sitas ad mediocritatem restringitur. Hordeura enim Veus. 1. — • Audite verbum Domini, (ilii Israel,
cibaria jumcntorum Dui ad cam, id esl
cst. inslinxi » quia judicum Domino cum habitatoribus terrae.
ei. Dics multos Deum exspectat, cum Deo se dispen- Ycrbitm l)<i ftlii Israel audiunt cum carnaliiaiis

sative ad probationem bominis subtrahente animus duritiam sagittae, juxta psatmum, potentis irrum-
a compunctionis gratia, vel etiam a contemplatione punt (Psal. cxix, 4). Et merito, inquit, audiri debet,

vacat; et tamen imra innocenliam se coarctat. Et ut affectualitas reprimatur, quia cum saeculum in

hoc est quod sequitur : Non fumicaberis, et non line a Domino judicatur, non solus ipse judicabit,
cris viro, dum interim a solita conlincnlia nullo sod el habitatores lerraj, qui bene scilicet lerrenilati
357 TROPOLOGI.E IN OSEE, AMOS ET JER. — LIB. I. IN OSEE. 358

suae dominati sunt, judiciaria pariter dignitate do- A » tradicunt sacerdoti. Et corrues hodie, et corruet

nantur: unde et mitibus possessio hujus terrae pro- » etiam prophetia tecum. » Populus tuns, o Israel,
mittilur (Matth. v, 4). Jlabitare autem ab I»« sicut hi qui contradkunt sacerdoti est, quia motuum
habeo, habes, frequentalive intorluni liominari si- tuorum enormitas, o carnalis affectus, sicut, id est

gnilicat, ul est illud : « Inhabita terram, et pasceris revera bi sunt, qui se semper objiciunt sacro duca-
in diviiiis ejus {Psal. xxxvi, 3). » « Non est enim tui, id cst rationi. Et corrucs hodic, id est causa
» veritas et non est misericordia, et non est scientia ejus quam affectas temporalis lasciviae, vel praesentis
» Dei in terra. » Quid est vcritas, nisi sine ulla gloriae. Corruct etiam prophetia tecum : Quia dum
vacillatione rei unius identitas ? IEtc non est in terra, nequaquam ad anteriora te extendis. (Phil. iu, 13;,

quae est indesinenter vanitati subjccta, nec enim tua te reddet improvidentia eaecum. « Nocte tacere
ipse Apostolus invenit bonum in carne sua (Rom. » feci matrem tuam. » Mater hujus populi ratio est,
vu, 18). Non cst misericordia, quia suis semper facit ergo Deus tacere matrem hujus populi nocte,
prona desideriis omni alienas anxietates spectat cum suo justo judicio negat vires quibus debeat
incuria. Non est scientia, quia ab inferiori illa parte insolenli cogitationum turbae resistere. Unde est

suboritur menti discretio nulla. quod sequitur.

Vers. 2. • —
Maledictum, et mendacium, et ho- A Vers. 6. « —
Conticuit populus meus, eo quod
» micidium, et furtum, et adulterium inundaverunt, » non habuerit scientiam. » Populus Dei contice-
» et sanguis sanguinem tctigit. » Quia ergo non cst scit quando emergentia cordi mala, congrua nequa-

veritas, non est misericordia, non scientia Dei in quam severitate redarguit, et hoc ideo quod scien-
mente terrena, maledictum consequenter innudat, tiam non habuerit, id est, vim internae discretionis
quia ubi divini timoris cor freno non regitur, ad amiserit. « Quia tu scientiam repulisti, repellam te-
pravae locutionis atrocitatem lingua impudens effe- » ne sacerdotio fungaris mihi. » Ac si diceret: Quia

ratur, et cum aliis derogat, multo majori etiam se- tu tuos mores atque molus trutina judicii exaequare
curilate mentitur:nec mirum plane cum vix, aut neglexisti, vel etiam qualiter te interius regcre de-
nullomodo humana, sed sola divina virtute dome- beas addiscere noluisti, ad hoc plane ut tibi ipsi
tur. Cumque libertas maledictioni mendacioque re- providere nescias, nec statum tuum metiri valeas,
linquitur, necesse est ut facillime ad facinora, quod per sensum te reprobum submisisti. « Et quia oblitus
esl homicidium ad flagitia, quod est
et furtum, et » [al, oblita] es legem Dei tui, obliviscar filiorum

adulterium, prorumpatur. Nota quod ex iniquitate » tuorum et ego. » Lex Dei non in scientia litterali,
verborum excurritur in crudelitates operum. Deinde sed in experientia naturali intelligitur, quam qui
rabies opus despumat in sordidum. Sanguis sangui obliviscitur, id est scitae quondam, et habitae non
nem tangit, dum peccatum negligenter admissum, recolens reminiscitur, ad id ex merito pervenit, ut
quod auctoremsuum, quod sanguissignat, interimit, filiorum, id est, operum suorum pravorum ad sui
scicnter ad ejusdem mortis iterationem plerumque ipsius correctionem Deus non memoretur, spontiva
perducit. plane ignorantia non lucratur, ingenitiae vero par-
Vers. 3. — « Propter hoc lugebit lerra, et infir- citur unde et sequitur
; :

» mabituromnis qui habitat in ea, in beslia agri, Vers. 7. —

« Secundum multitudinem eorum, sic

» et in volucre cceli et pisces maris congregabun- » peccaverunt mihi. » Multus est cui perspicacis
» tur. » Propter hoc terra luget, id est digna luctu ingenii, etsi doctrina non supetat, copia est : multi-
facit, quia nulla eam custodia intellectualis astrin- tudinem ergo habent, qui propter litteras intelli-
git. Omnis qui habitat in ea inlirmatur, quia omnis gentiae originalis acrimonia pollent secundum ita- :

qui ejus motibus contraire nilitur, necesse est ul que elaboratam, licet per incuriam oblusa sit,
sa?pius a suo statu cngitationum ingruenter molestia naturalemque prudentiam eorum peccata pensantur,
periclitetur. Et hocin quia secundum quod scierunt, aut scire potuerunt,
bestia agri et volucre cceli, quia
hinc aliquoties cupiditate dislenditur, p judicantur. « Gloriam eorum in ignominiam com-
illinc superbiae
levitate jactatur:scd et pisccs maris congregantur » mutabo. » Gloria eorum vivacitas est intellectus,
cum titillationes carnis, quae deiiciarum innutriunt quae in ignominiam commutatur, dum quod laudi
aquis, adversus fatigatum his spiritum glome- suae ascribi appetunt, ex studiorum infamia probro
rantur. imputatur.
Vers. 4. — « Verumtamen unusquisque non judicet Vers. 8, 9. —
« Peccala populi mei comcdent, et
» et non arguatur vir. » Ac si diceret: Licet ingenii » ad iniquitatem eorum sublevabunt animas eorum.
humani potentia contra tot vitiorum examinata pene » Et erit sicut populus, sic sacerdos. » Peccata po-
succumbat, tamen injuste facit, qui in talibus infir- puli I»3 Dei comedunt, cum lapsus quorumque
mantem judicat, et eum qui vir dici debet, quia bonorum ad suffragium assumunt. et vel-
sui erroris
quod tentatur utcunque fert et tolerat, non arguat, uti inde pascuntur, qui ut in malo securius perse-
nec modum tentationis, sed virtulem sustinentiae in verent, ex eorum exemplo quos bonos aliquando
eo qui tentatur, altendat : « Considerans, inquit, aestimarant, ul s:c dixerim, radicantur. Ad iniquita-
teipsum, ne et tu tenteris (Gal. vi, I). » tem eorum aninue corum sublevantur, dum quos
Vers. 5. — « Populus enim tuus sicut hi qui con- spirituales oderant, animales factos quo nequiora
 »

339 V. GUIBEHTI AUJUTIS S. MARt.E DE NOVIGENTO 3G0

gesserint, favorabili excusatione mox sublevent, ani- A aliquoties intentive ponitur, ut est, deame et de-
masque, quae uon vivunt, juxia prophetara, viviii- icro.

cant (Ezeck. xm, 18). Et sicul populus sic sacer- Vers. 13. —
Super capita montium sacrifica-
«

dos est, cum ejusdem criminis si non majoris est » bant, et super
colles accendebant tbimiama,
ille, qui peccantem approbat, cujus ille qui peccat; » subtus quercum, et terebintbum, et populum,
competens enim ad sui modum sacerdotium ad- » quia bona erat umbra ejus. » Super capita mon-
ministrat, qui super talis defensionis studio dogina- tium sacrilicant, qui superbias divitum imitantes
tizat. omnium strage vitiorum se mactant. Capita mon-
Vers. 10. — « Et visitabo super eum vias ejus, tium, id est cervicositates potentium pauper, vel
» et cogitationesredJam ei. Et comedent et
ejus mediocris imilatur, ut quid in illis opulentia, hoc in
» non satiabuntur. » De plurali ad siugularem pro- his solo nequitiae appetitu agatur. Super colles

pbetico more transit numerum. Super eum vias ejus thimiama accenditur, cum suorum aequaevorum at-
visitat, cum ejus actiones eum opprimendo con- que comparium exemplo quis ae si odore respergi-
demnat. Cogitationes ejus ei reddit, cum apostasiae tur, qui ab alienae cupidinis ignc digreditur. Ipsi
peccata latentis in euin apcrte puniendo refundit. siqier colles accendunt, cum pravi caloris aestum
R
Nota tamen quod populus singularitas sit colle- ex eorum usu sese concitando concipiunt. Subtus
ctiva, et ideo numeri fortasse mutantur. Dixerat su- quercum hoc faciunt, cum omni vitiorum se volu-
perius quod populisui peccata comederent, bic sub- tabro porcina imitatione subjiciunt: quercus enim
jicit quod comedant, et non satientur, quiaetsiex glandifera porcos alit. Subius terebinthum id cflicit,
aliena capere desideranl iniquitate solatium, nullum qui admodum turpis actus, fmditate submota, niodo
tamen mordaci conscientiae, qua semper conster- aliquo accuratiore et familiariore delinquit; tere-
nantur interius poterit praestare fomentum. « For- bintbus enim pulcbre opaca gratique odoris est.
» nicati sunt et non cessaverunt, quoniam Domi- Populus infructuosa quidem, sed ramis elfusa et
» num reliquerunt in non custodiendo. » Fornican- ardua est, folium ex una candidum, ex altera parte
tur qui amore praesentiura a Deo alienantur; non nigrum habens, illos plane signiflcans qui specie
cessant, qui dominantia vitia, nulla ralionis au- honesta loquuntur a facie, sed alios prava ad oinne
ctoritate reverberant. Quoniam, inquit, Dominum malum suasione latenter afficiunt unde sequitur ; :

relinquerunt in non custodiendo, id est divini respe- Quia bona erat umbra ejus, id est cum quibus su-
ctusnullani babuere reverentiam, nullam menti cu- per cujuslibet tractatu erroris possit agi quietius.
stodiam adbibendo. C » Ideo fornicabuntur liliae vestrae, et sponsae vestraj
Vers. 11. — « Fornicatio et vinum et ebrietas au- » adulterae erunt. » Dum aliorum studir auctoritas
» fert [al., auferunt] cor. Quod est dicere Cuin
» : pudenda respicitur, filix fornicantur quia a diviuo
quis a Deo abscinditur, Deoque poslposito, mundi robore mollities prorsus interna deponitur : filix
voluptates aiTectat, ex his ratione sepulta obrui- fornicantur, cum corda per se fragilia de externa
lur, cor aufertur, quia nihil deinde penes eum, aut eliam Jabefactatione heduntur. Sponsx adulterx
pensi aut motlerati ad crimina reperitur. liunt, cum voluntates jam alias vitiatae, multo dete-
Vers. 12. — « Populus nieus in ligno suo inter- rius alios aunulando ruunt.
» rogavit, et baculus ejus annuntiabit [al. annun- Veus. 14. — « Non visitabo super (ilias vestras
tiavit] ei. » In ligno suo populus interrogat, cum » cum fuerint fornicatae, et super sponsas ve^stras
animi strepidus non aequi rectique lineam, a qua » cum adulieraverint, quoniam ipsi cum meretri-
aversus est, sed stoliditatem consuetam cui univer- » cibus conversabantur, et cum effeminatis sacrifl-
sus est consulendo respectat. Baculus ejus ei an- » cabant, et populus non intelligens vapulabit.
nuniiat, cum quispiam non dissimilis imperitia et Super /ilias qua) foruicantur Deus non visitat, cum
voluntatis stupidae super his quae cordi cjus adja- status, qui quasi ab integritale devirginantur, per
cent funestius consilium subininistrat. « Spiritus D compunctionis gratiam non emerulat, vel quolibet
» enim fornicationum decepit eos et fornicati sunt flagello castigat, idem de
hoc de sponsis. liliabus,
» a Deo suo. » Si spiritum fornicationis daemonem Cum meretricibus conversantur, quorum corda so-
accipimus, eorum profecto errorem velut excusa- lius pretio voluptatis ad omne flagitium exponuntur.
mus, quibus incentorem diabolum damus; sed ali- Aut ltt-1 certe cum merctricibus conversantur qui-
possumus. Spiritus in Scripturis pro
ter intelligere bus potissimum cupiditas, et luxuria dominantur.
superbia ponitur, ut est « Auferes spiritum eo- : Cum effcminatis sacrilicant, qui experles a Dei
rum et deficienl (Psal. cm, 29). » Et « Qui : verbi semine, etad femineam moliitiem ejurati sese
aufert spiritum principum (Psal. lxxv, 13) » Et :
quasi victimas diabolicae voluntati conslernunt.
Saulus cum minaretur ut caederet, « spirans » dici- Populus non intelligens vapulat, quia cogitalio in-

tur (Act. ix, 2). Spiritus ergo fornicationum cos discreta meniis superficiem vitiorum plagis exulce-
decepit, quia dum de sua perversitate supeibiunt, ral.
et in rebus pessimis exsultando gestiunt, mentis cos Vers. 15 46. — * Si fornicaris, tu Israel, non
reprobitas circumsepsit ; decepil enim dictum est, » delinquat saltem Juda. » Quud est dicere: Si tu,

quasi omnino cuepit [/"., cepitj. De enim praepositio o carnalis affecius, per illicitas evagationes thoruin
 m TROPOLOGLE IN OSEE, AMOS ET JER. - LIB. T. IN OSEE. 362

divinae dilectionis commaculas, vide tamen ne suf- A simulationem ejus protegunt, dum velamen ei mali-
fugium peceatorum luoruin confessionis auiiuas. tiae opponunt, et componere gestiunl, justo Dei
« Et nolite ingredi in Galgala, el ne ascenderilis judicio ejus iniquitate reteota patenter oslenditur,
» in Bethaven, neque juraverilis Vivit Dominus. ijuia non honori eam, sed ignominiae coluerunt.
:

» Quoniam sieut vacca lasciviens declinavit Is- Vbrs. 19. — « Ligavit eum spiritus in alis suis,

» rael. • 1» Galgala ingreditur, qui spurcitiis fla- » confundenlur a sacrificiis suis. » Spiritus eum,
et

gitiorum iniroditur; Galgala nempe volutabrum id est Ephraim, in alis suis ligat, cum aura super-

interpretatur. ln Dcthaven ascenditur, cum tnens biae, de qua supra diximus, voluntatem omni vento

arrogantiae titulis insignitur Bethaven namque ; circumlalam levitati suae accopulat. Xon enim hos-
domus inutilis dicitur, et quid inutilius quam suce pes suus superbiain ductat, sed ipsa quaquaversum
ipsius conscieniiae turpitudinem non videre, et se voluerit, cum ipso circumvolat, el ideo a sacrificiis
aliorum aspectibus spectaculo velle esse ? Vioil au- confunduntur, quia ex eo quod se daemonibus per
tem Dominus, jurat quisquis per hypocrisim DOmi- crimina quseque concidunt, dum elevari se aesti-
num in se vivere, adhibitis etiam quibusdam ope- manl, praeclpites feruntur.
ribus perbibet et confirmal. Jurare ergo Vivit Do-
B CAPUT V.
minus prohibetur, quoniam sicut vacca lasciviens Is-
rael declinatur, quia merito et ascendere, et vitam Yers. 1, 2. — « Audite boc, sacerdotes, et atten-

quam non habet sibi promittere vetatur, qui incli- » dite, domus domus regis, auseultate,
Israel, et

nare sieut equus et mulus sua latera comprobatur. >

quia vobis judicium cst, quoniam laqueus facti
• Nunc pascet eos Dominus, quasi agnum in latitn- » estis speculationi, et rete expansum super Thabor.

» dine. i> Dominus tamen modo cos pascit, cum per » Et declinastis viclimas in profundum, et ego eru-
Scripturas eos in praesenti erudit Quasi agnus in » ditor omnium eorum. » Dei sermo sacerdotes au-
latitudine pascuntur, cum latam viam spatiosamque dire rogat, non alios plane quam quos irouice pro-
[Mntih. vii, 13) sectantes, instar electorum et inno- tectores ante vocarat, eo enim modo quo protegunt,
centium, sacro eloquio observantur non sacrum, sed exsecrabilem solent etiam pra?-
; unde et sequi-

tur : bere ducatum. Domus etiam Israel attendere, et

Vers. 17. —
« Particeps idolorum Ephraim di- domus regis auscultare jubetur, ul affeclualitas in-
» mitte eum. » Ephraim interprelatur frugifer ; fru- tenlionem dirigere, et ratio eum suis motibus ob-
gifera autem dicitur voluntas nostra, quae semina- temperare moneatur. Vobis enim judicium est, id
rium ex spirilu accipiens, uxor nostra lit in lateri- q est vestrum quod dico discernere est. Laqueus spe-
bus domus nostrae, tanquam vitis abundans [Psal. culationi fiunt, dum quidquid per intelligentia) ra-
cxxvu, 3). Is Ephraim, id est voluntas particeps dium contemplari de internis poterai.t, nebula pro-
idolorum est, dum pro affectata laude et saeculari miscua> cogitationis occludunt. Thabor interpreta-
exspectatione soli ostentationi prona est; idolum tur veniens lumen, et quod lumen, nisi quod super
namque speciem hominis habet, sed homo non est, nos ex Dei vultu insignitur? Et unde venit, nisi ab
sed tamen multo ornatius homine est. Particeps eo qui illnminat omnem hominem venientem in
ergo idolorum est dum voluntas id videri exterius hunc mundum (Joan. i, 9.) ? Super Thabor ergo rete
affectat, quod non in re sed in extrinseco cultu expandilur, cum super luciferam ralionem humana
praestat, cui illud Zachariae consonat « pastor, ingenia praetexuntur, et ex eo quod veritati specu-
:

inquit, o idolum derelinquens gregem (Zach. xi, laudae inservire debuerat, suggillationi proximorum
17). » Dicitur ergo Juda, id est pi<'e confessionis iusistere homo paral. Rete enim quod capiendis
voto ut diiniltat eum, quia valde drflicile et insoli- volucribus ac bestiis eonticiiur, pro fraudis artilicio

tum est ut quem simulacrum tautae pomposilalis aliquolies ponitur. Unde est apud Isaiam : « Ex-
pudendae alicujus rei, si apud se lateat,
inverterit, pandentes rete super flumen emarcescent. [Isa.
confessor esse velit. Dimitti ergo jubetur qui imitari ^ xix, 8). » Expandit rete super flumen qui in curis
probibetur. hujus saeculi, suam exercere proponit 193 astu-
Vers. 18. i —
Separatum est convivium eorum, tiam. Nota speculationem non illam solam dici
» fornicatione fornicati sunt , dilexerunt afferre quae fertur in Deuin, sed etiam eam quae pertinet
ignominiam protectores ejus. » Convivium eorum,
» ad contemplandam veritalem, et spirituum discre-
id est, hypocrilarum separatur, quia iniquo per- tionem. Victimae in profundum declinantur, cum hi
maxime pasci solent, favoris scilicet externi gratia, qui se diabolo per Qagitia quaeque prostraverant,
[
raro ab hominibus deprehenditur. Et ideo fornica- pravis suasionibus in desperalionis barathruni, seu
tione fornicantur, quia eorum interior corruplio, obdurationis deponuntur, super quos putei os, juxta
J
cujus duritia per iterationem nominis designatur, Psalmistam, urgetur (l sal. lxviu, 16). Et Deus eru-
tanto acrius coalescit, et tanio iucurabilior delite- ditor omnium eorum est, dum qui se abscondat a
scit, quantominus humanis sensibus innotescil. Nain calorc ejus non cst (Ps«/. xviu, 7), sed nequitia, in
si innotesceret, alitjuo citius modo curae pateret. quia impudenter oflbcari videntur, scintillante sae-
Ignominiam protectores cjus afferre diligunt , euni pius ratione, sibimctipsis obscura non est, quocun-
carnalis ejus astutiae motus, qui ne agnoscatur ijire e.iim i j t oJ - > avertantur, nnla sua i.n quibu s
Patrol. CLVI. i2
363 V. GUIBEBTI ABBATIS S. M.VRLE DE NOVIGENTO 3«4

sunt menti etiam invite crehrius ingeruntur; unde A dudum voluerint, quidqne diu affectando nutrierint,
sequitur. ex casus ignobilitate conjicient. Eheu ! et Judas
Vbrs. 3. — « Ego scio Ephraim, el Israel non cum eis ruil, quia juxta dictum viri sapientis : « A
» est absconditus a me. » Scit Deus Ephraim, cum mortuo confessio perit {Eccli. xvu, 27). > Cui
nostram voluntatem, quse frugifera tanquam vitis enim peccare verlitur in impudentiam, diflicile aut
abundans esse debuerat, ratione instinguente scire raro resipiscit ad confitendi graiiam.
nos facit. Israel a Deo non est absconditus, cum Vehs. 6. — « In gregibus suis, et in armentis suis
noster affectus ex radio illustratae rationis esse no- » vadent ad quaerendum Dominum et non invenient,
bis noa valet occultus: ratio enim, quae principa- » ablatus est ab eis. » In gregibus suis vadunt,
liter Deum habere dignoscitur insessorem, pro Deo cum incorrecta fatuitate interna, ad Deum se recur-
aliquoties ponitur, ut esi illud de conservis qui rere velle aliquoties ostendunt : oves enim pro in-
regi, haud dubium quin Deo, de servo cui decem utili aliquando simplicitate ponuntur. Unde est :

millia talenta donaverat, et conservum pro centum i Sicut oves in inferno po.sili sunt (Psal. xlviii, 51) »

denariis suffocarat, nuntiant (Matth. xviu, 24). Ei David de gregibus ovium sublatus est, et de post
Quid enim est aliud quam quod visas malignitates fo3tantes aeceptus (Psal. lxxvii, 70). Hi sunt molus,
Deo suse rationi praesidente retractant? Sequitur : qui omni vento tentationis efferuntur. In armentis
« Quia nunc fornicatus est Ephraim, contaminatus quoque vadunt, cum solitam menlis bebetudinem,
• esi Israel. » Ac si diceret Statuam Ephraim et : el ad curam studia ponderosa nulla spirituali ala-

Israel contra faciem suam, et scire eum faciam quia critate recutiunt. Et ideo bominum non inveniunt,
nwic fornicalus est Epliraim, et Israel cojitaminatus, quia quod intellectuale est, corpulenla non capiunt,
id est voluntas in amore pnesentium, quod signi- nec in corpore peccatis subdilo habitat, quia a co.

licat, nunc, a linea pia? intentionis prorsus excessit, gitationibus, quae sunt sine intellectu, se semper
qui affectus pejor se in fetores scelerum devolvendo absentat.Ab eis Deus aufertur, cum illa qualiscun-
mox impudenter incessit. que voluntas quae boni aliquid parturire videbatur,
Vebs. 4. « —
Non dabunt cogiiationes suas ut amittitur. (Vers.7.) « In Dominum praevaricati sunt
» convertantur ad Deum suum, quia spiriius fnrni- » qui filios aiienos genuerunt. » Ac si diceret : In
» calionum in medio eorum, et Dominum non co- hoc ipso quod licet indiscretae conversionis auspicia
» gnoverunt. » llt ad Deum convertantur cogitationcs bona proponunt, et se a pmposito, facilitate desii-

suas non dant, quia pro Dei amore a delectatio- tuunt, penes Deum praevaricatores haberi digni
nibus imaginationum suarum abstinere durum pu- q sunt : et hoc ideo lit, q uia filios alienos genuerunt.
tant, nec tanti pretii Deum aestimant, ut pro eo Si alieni, quomodo lilii? sed lilii et alieni. Filii,

impendere velint quod interius voluptuose tractant. opera sunt, unde est : « Videas tilios liliorum tuo-
Tali cuipiam dicitur « Projecisti me post corpus : rum (Psal. cxxvu, 6). » id est experiaris mercedes
tuum (III Reg. xiv, 9) » et hoc iit, quia spiritus ; operum : et haec opera sunt aliena, id est adulterina,

fornicationum in medio eorum est, id est, superbia non eo quo debent semine, id est intentione
scilieet

qua3 specialiter a Deo nos exterminat, non latenter procreata, aut metu scilicet terreni alicujus incom-
in angulo quasi subripiens, sed in medio, scilicet modi, quod lit saepissime, coepta, aut sine voluntate
quasi rex evidenter imperans toti intelligentiae persevcrandi perfunctorie aui tepide appetila. « Nunc
praeest. El ideo liominum non cognoscunt, id est, » devorabit eos mensis cum participibus suis. »

sapore interno concipiunt, quia cujus palatum ex Nunc, cum praesens tempus significet, hic momen-
febribus amarescit, nunqam in eo quidpiam, taneum quiddam intelligi monet. Nunc ergo, id est
etiamsi sit naturaliter dulce, dulcescit. ad subitum mensis eos devorat, cum menstrua re-
Vers. 3. — « El respondebit arrogantia Israel in ligio, quae multum a Dei benignilatis anno buo
» facie ejus; et Israel et Ephraim ruent in iniqui- discordat, in pejus recrudescere meniem facit,
» tate sua ; ruet etiam Judas cum eis. « Arrogantia D quam fuerat; nec absurde dicium est devorat, quia
lsrael in facie ejus respondet, quia affectus intcrior nihil est quod tantopere si quod sit in homine ivsi-
per illicita evagans, ad exterius inconveniens tnr- duum boni consumat. De crimine enim audacia su-
pissime prorumpere solet. Respondet in facie dum miiur, quando aperte bona initia conlemnuntUR
sero erubescit exterius, ex eo quod diu arroganter Participes sni pariter devoranlur cura naturalia
fovit in mentc. Et Israel ct Ephraim qui in magni bona, si quae sunt, rejiciuntur, q uro illi transitori.e
supercilio fastus, sibi stare introrsum videbantur, conversioni participium ferre videbantur.
ex mcrito SU83 iniquitatis ruent, et tunc quid jain-

EXPLICIT LIBER PRIMUS.

:W;> TROPOLOGLE IN OSEE, AMOS ET JER. — LIB. II. IN OSEE. 3(56

LIBER SECUNDUS.

TROPOLOGIARUM IN OSEE CONTINUATIO.

Ad beatum Osee moraliter exponendum non scien- A quidquid in nostra voluntate frugi est, absentata
tiae meae ausus, sed lidei puritas me invitat; praeter- spirilus prudenlia dissipatur. « In die correctionis
itorum enim experientia laborum, in quibus dignata « in tribubus Israel ostendi fidem. »» Dies correctio-
estdivina aspiratio milii bonos pra?bcre proventus, nis reditus est luciferae rationis, in hoc reditu in tri-
fidem mihi non minora aggrediendi altribuit, seienti bubus Israel (ides ostenditur, cum horum verborum
quia qui dedit praeter naturam insolila asinae (Num. quas super spiritus aversione dicta sunt veritas de-
xxii, 30), potiora dabit in bomine. Agimus igilur claratur; dum videlicet carnalis affectus per uni-
eunidem quo locutus est spiritum repeientes, ut qui versos motus suos, ac si tribus ad rationis jura,
in ilia coelesti fistula mirabiliter erupisse dignosci- corrigitur. Ac si diceret:quod In hoc sciri potest
tur, nobis eo quo quondam Eliae sibilo auram into- Benjamin lerga ve:so, Ephraim desolatur; quod die
nare dignetur (III Rey. xtx, 12). internce aspirationis reddita, tribus Israel corri-
Vbrs. 8. — « Clangite buccina in Gabaa, et tuba guntur; in hoc, inquam, iides verbi hujus osten-
• in Rama, ululate in Bethaven post tergum tuum, ditur.
» Benjamin. » Vox
4
est ad praedicatores, quorum Vers. 10. « —
Facti sunt principes Juda quasi
oflicium est ad diversos dissimiliter insonare erro- » assumentes terminum; super eos effundam quasi
res. I» Gabaa buccina clangitur, quando mediocri- » aquam iram meam. » Principes Juda facti sunt
bus peccatis moderato sermone praecurritur, Gabaa quasi assumentcs terminum, cum principales motus,
enim colles interpretatur, colles autem juga terra- qui nos super vera confessione sollieitant, in bona
rum modice porrecta dicuntur. Buccina autem, pa- inteniione creantur : et quasi, id est revera termi-
storum ac vigilum est; contra colles ergo buccina num assumunt, cum de integra ex Deo emendatione
utimur, dum contra mediocrum admissa modo jam bene confessi prcesumunt. Terminus assumitur
temperatiore nos agimus. Rama vero interpretatur cum erroribus universis in animo meta praefigilur. Et
excelsa, titba itaque contra tumidas et elevatas notandum quod hoc totum in die 199 correctionis
mentes quasi quodam bellico apparatu insurgere, efficilur. Supcr cosetiam ira Dei quasi aqua effun-
nec eorum vereri potentias, sed quod ditiores sunt, ditur, cum superveniens divina1 animadversionis
ne eadem vitia propagentur in subditos, irrellexa judicium, frequenter in mente tractatur, sed haec
aucioritate debemus, tuba eniin in bellis utimur. Et ira quasi aqua effunditur, quia in tractatu hujus
considerandum quod de inlimis tacet, mediocres modi conscientia a peccati sorde diluitur.
lantum et excelsos arguendos docet, nimirum plane Vers. II.— « Calumniam patiens Ephraim fra-
quia in pauperes, quos nullatenus reveremur, tumi- » ctus judicio, quoniam coepit abire post sordem
At vero in Bethaven, quod
ditas nostra invehi solet. «/.. sordes]. » Ephraim patitur calumniam, cum

interpretatur domus idoU, ululandum est, non prae- in divini timore judicii voluntas nostra cogitatio-
dicandum, quia ad eos qui penilus a Deo avertun- num turbulentiis quin eliam a bono
infestatur,
tur, et salices de medio Babylonis a Psalmisla vo- coppto plerumque dislrahitur; unde ct fractus judi-
cantur, non solum organa nostra suspcnduntur cio dicitur, quia inler hujusmodi frequentias acu-
(Psal. cxxxvi, 2), sed etiam ab h;s qui sanum sa- men nostrae disi-retionis obtunditur. Quoniam,
piunt, sicut a Domino Lazarus (Joan. xi, 35), digna inquit, cospit abirc post sordem, id est coepit ad eam,
tanquam mortui miseratione dellentur; per idolum quae sibi suggeritur a diabolo iutorquere animum,
enim, eorum apostasia notatur. Et hoc post tergum foeditatem.
tuum Benjamin; Benjamin interpretatur fUius dex- Veus. 12. — « Et ego quasi tinea Ephraim, et
terae, et qu:s dextcrx fiMus, nisi illa mentis noslrae » quasi putredo domui Juda. » Tinea Ephraim Deus
proles principalis, rationalis videlicet motus, cui lit cum inler tentationes mens accidiae nimietate
semper adjacet totius prosperilatis eflectus? Domus tabescit; quasi a tinea enim absumitur qui mceroris
ergo idoli post tcryum
Benjamin est, quia tanta Dei angustia in nullo lectionis, sive orationis studio
oblivio, cx culpa male ausae rationis est. q animatur, sed « omneni, juxta psalinum, escam ani-
non nisi

Et notandum quod cum ululandum in Bethaven ma eorum abominatur (Psal. cvi, 18;. » Putrcdo
dixisset, ad Benjamin illico quasi exclamans sub- domui Juda efficitur, cum ipsa quoque confessio,
jecit apostropham, et esl ae si dicerel Eheu! ratio per quam ouinis saepius inlcrior aniurca revomitur;
:

tanti causa mali est, dum a recta consideratione te in conspectu niensis ac si fclere vidctur, dum enim
dimoves. (Vers. 9) « Ephraim in desolatione erit. » molestiis quaktur, nihil quod de Deo non sit velul
Benjamin terga vertente, Ephraim desolatur, quia olidum reper.tur.
361 V. GUBERTI ABBATIS S. MARI.E DE NOV[GENTO 368

Vers. 13. —Ephraim languorem suum, A dicitur; ex quo tainen Ephraim, id est voluntas
i Et viilit

» ct Judas vinculum suum, et abiit Ephraim ad noslra undecunque discerpitur. Juda? postmodnm
» Assur, et tnisii ad regem ultorem, et ipse non catulus leonis occurrit, quia tenuis valde est vere-
» potent sanare vos, nec solvere poterit a vobis cundia quae gratiam confessionis exstinguit; tenuis
» vinculum. - Ephraim languorem suum videt, cum plane, quia mox nl praecordialis in animo poenilen-
impoientiam status sui. intra fluctuantis conscientiae tiae scinlilla micuerit, prima illico confltendi volun-
sinum fovet, nec reniti praevalet; et Judas oinculum tas ultro se ragerit: sicut enim ignis sine calore
suum aspicit, duin ipsa ratio penitus obligata, et a esse non polest. ita pcenitudo sincera sine confes-
suo jure distracta, vires nullomodo confessionis non est.
sionis desiderio
exerit. Assur interpret;itur aula, et quid per au- Ecce ego capiam et vadam, tollam et non est
«

lam, nisi strepitus temporalis lasciviae designatur? » qui eruat. Deus capit cum mentem a seipsa
«

Talia enim in aulis spectacula fervent. Ephraim evagantem metus superne districtionis intercipit:
ergo ad aulam abit, cuin saecularibus intendendo a
vadit cum a veteri errore abire nos facit. Ecce
sui cura se ad regemultorem, cum pes-
dividit. Mittit autem eventum repentina? aspiraiionis insinuat.
simi destinationem desiderii ad diabolum dirigit, Tales sunt plane humanae mentis easus, ut qui stare
plane crudelissimum hujus sua desertionis ultorem, ^ nunc coeperit, conscientia languente post paululum
1

proh dolor' Ad ipsum nostrae intentionis legatio aut vitio litillante succumbat, nee boc semel, sed
mittitur, qui hoc ipsum super eum qui miitit ulci- mulii modo recursu proveniat; hoc enim modo
scitur. Et ipse ivm poterit sanare nos, cui proprium » seplies cadit justus et resurgit (Prov. xxiv, 16); »
est ctiam de sanis redilere saucios. Nec solverc et cum ceciderit non colliditur, quia taliter, ut
potest a nobis vinculum, cui soli compelit, si sibi dicere coepimus, « supponit Dominus manum suam
liceat, neminem dimittere non ligatum: quod totum (Psal. xxxvi, 24). » l«8 Tollii, cum a cupiditalibns
est, ab eo remedium quaeritur, a quo omnis, qui ad animam hujus vitae mortalis aitollit. Non est gui
eum cotifugerit, trueidatur. S^quitur. eruat, quia non est aliqua tentatio intantum cor
Veus. 14. — « Quoniam ego quasi le;ena Ephraim, impetens, quae Deo hominem plene possidenii ulla
» et quasi catulus leonis domui Juda. » Saepius fraude subripiat,
dixerat : Ego quasi tinea Ephraim, et i/unsi putredo Vers. 15.
« —
Vadens revertar ad locum meum
domui Juda, modo subjicit se quast leaeiiam Ephraim donec deliciatis et quaeratis faciem meam. » Deus
»

futurum et domui Judse <j)i<isi leonis catulum. Nulli iterum vadit cum, recepta gratia, ut nos nobis quid
dubium quod tinea, et putredo vestes, et ligna sine p simus ex nobis ostendat, aliquantisper a nobis
somtu latenter absumunt, lesena autem, et leonis dispensative recedit, non nos tanien usquequaque
catulus evidenter insiliunt, et aperte Iredunt, quou relinquit. Vadens ergo ad locum suum revertitur,
non.est aliud nisi quia quos Deus per occultam cum bumilitatem, quae nostra in pr-esenii proprie
tentationem sinit interimi, postmodum
per aperta sedes est, crebro repetere ab ipso tanquam inopes
vitia permiltit lacerari. Est autem ea distinctio inter et desferti jubemur. Et cerie cum sic deserimur, ei

utramque tentationem, ut aliud possit intelligi per salubrius admovemur, et hoc lit donec deficiamus,
tineaui, aliud per putredinem, aliud denique per peceatores enim a terra delicere, et iniquos, ila ul
leaenam, aliud per leonis eatulum: linea namque non sint, dicit psalmus (Psal. ciu, 35). A terra
vivit, et ex eo ipso nascitur quod corrumpat. Tmea enim delicit quisquis lerrenae vanitatis expers llt,
ergo est quodhbet mentis vitium, quod non cst ex ut quod quondam fuerat, non sit. Hoc crgo —
forastica causa, sed interius ex ipso statu suo acci- modo defecti faciem ejus qua^rimus, cum intcriori
pit seminarium, ut est accidia, cenodoxia, superbia, eam inopia cogente, aestu acriore repetimus.
et <i i|uod est aliud intimum. Pulredo vero nil aliud

quam lorpor esl et otium, unde sensim corruptio CAPET VI.

menti incidii, ac si putredinis inalum. (Juasi ergo rj Vers. \ .

— « In tribulatione sua mane consur-
viialia sunt praedicta tria mala, et velut intra ani- » gent ad me. » Sanctorum virorum specialior non
muin moius habentia, est vero quasi inanimata est tribulatio quam hujus dulcedinis internae pri-

desidia. vatio. hi hit<- tribulatione mane consurgitur, cum ad

Quiil ergo per leaenam, nisi cujuslibet criminis ejus recipiendam gratiam, tota sedulitate concurri-
manifestata nequitia? Quid percatulum leonis, nisi tur: maneenim, pro eo quod est sedulo, vel matu-
levis noviterque suboriens, el quae facile flecti po- re, aliquoties ponitur, ul sunt illa in psalmis : « Et
test, Quod est dicere: Posl lateniem
negligentia? castigatio mea, inquit, in matutinis (Psal i.xxn,
animi pestem, qua primo vitio quolibet pulsante 14). » Et: <> [n matutino interflciebara omnes pecca-
corroditur, sequitur animorum incuria, qua sponle » tores tei i.r Psal c, S). »

corrumpitur; sed postquam a Oeo recendens animus Vers. 2. — « Venile et reverlamur ad Dominum,
ad legationem regis ultoris invertitur, exterius ad » qnia ipse cepit et sanabil nos, perculiel ei curabit
omnem evidenliam atrocissimi cujuslibet criminis, » nos. » Vox est eorum qui de iribulatione ad Deum
ac si leaenae incursatione pulsalur, leaenaenim prae- mane consurgunt. Venite, inquiunl, id est quotquot
sertim cum fetus alil leone fortior el ferocior esse eodem quo nos errore tenemini, vel quoiquot motus
 :

3t>9 TROPOLOGI/E IN OSEE, A.UOS Ei JER. - LIB. II. li\ OSEE. r.n

interiores ad Asstir abistis, qtiotquotve ad regem A enim non ad subitum prorsus erumpit, sed sensim
misistis ultorem, de ea qua fusi eslis nos dispersione tenebris fatiscentibus aurorse jubar admittit. Egres-
colligite, et ad eum, cui ctim praef;tto Benjamin sus ergo instar diluculi praeparatur, cum integu-
terga dederamtts, sensatiorihus jam animis ora ver- mentum veteris ignorantiae, multis poenitentia
tamas. Ipse enim nos cepit, illatae videlicet tribula- ornalibus retegitur: ad hujus diluculi
praemissis
tionis freno a prava cohibuit, superius
licentia qos apparatum crediturorum animis Joannes Bapti-
in
enim : Ecce ego eapiam, inquit, deinde nos sanat, sta praemittilur: quasi imber temporaneus nobis
quod nisi coercilis et redeuntbus faeere non pote- venit. cum qualiter in praesentiarum nostrae menlis
rat. Denique nos percutil aut per adversa qua? effre- habitum exercere debeamus, nos imbuit. Tempora-
nibus nobis, et omni vanitatutn vento circumlatis, ncus imbcr dicitur, cum praedicatio t|ua3 extenus a
obtendit; aut etiam percutit, cuih aut peccatis magistris prorogatur, vel intema unctio, qiue per
saucios, aut ipsa quoqtte passibilitate et mortali- spiritum Dei inspergitur. ad interiorum passionum
tate percussos ostendit : Quas quidem sic deplorat raedelam, quas lemporaiiter patimur, adhibetur.
« Quoniam, inquit, sagittae tuae infixae sunt nuhi Serotinus imber terrx est, quando de aeternis, quae
(Psal. xxxvii, 3). »Curat nos, aut adversitates saeculo vesperascente exspectantur : 19» sermo
leniendo, aut peecata donando, aut necessitates est, quae terra dicuntur, quia niajor quam ibi soli-

naturales perpetua incorruptibilitate mutando. Cu- non potest, stabiiitts

dilas esse enini lerra eletnen-
rat eliam, cum per interiorem diligentiam, et diu- tum nullum est, unde legitur : « Terra autem in
turnam subjectorum motuum custodiam, perducit aeternum stat (Eccles. i, 4). «

nos totius integritalis ad regulam. Vers. 4. — « Quid faciam tibi, Epbraim? quid fa-
Vebs. 3. — « duos dies, in die
Vivificabit nos post » ciam tibi, Juda? misericordia vestra quasi nubes
» tertia suscilabit nos, et vivemus in conspectu » matutina, et quasi ros mane pertransieus. » Ac si

• ejus, sciemus, sequemurque ut cognoscamus Do- diceret : Quod praemium praestolamini, o voluntas et
» minum. » Post duos dies nos vivificat, cum post ratio, pro hoc ipso vestro ad Deum reditu? Miscri-
conversionis gratiam ad prosecutionem virtutum cordia, quam animalem motum
vobis secundum
ii.js animat. ln die tertia nos suscitat, cum ad eu- unpendi desideratis, scio quia ad modtim matutinae
mulum perfectionis vel potius bravium coeleste uos niibis, perfunctoria est, dum pro interiori bono

sublevat. Hi tres staius sub trium Job iiliarum commoda exteriora perquiritis, et dum pro aeter-
designantur nominibus, dum una Dies, secunda nis laborare putamini, in pra?senti cupilis prospe-
Cassia, Cornustibii tertia vocitatur. Initia enim rari. Matutina enim nubes einergente aurora disji-
P
promotiones, et fines in quorumque conversationi- citur, et ros incalescente decoquitur. Quod est
bus attenduntur, quod est egredi ex yEgypto, perva- dicere : Vos non inclinatis intentiones veslras, ad
gari in deserto, terram promissionis intrare: ipse faciendas justilicaliones meas propter retributio-
quoque Dominus ex Evangelio : « Hodie, inquit. nem, quae tit in aeternum : sed aestimatis pietatem
dsemonia ejicio, cras sanitates perlicio, et terlia die quaestum. autem istam, non aliam
Misericordiam
consummor (Luc. xm, 32). » In conspectu ejus tunc intellige quam de quadicitur: « Recepisti bona in
vivimus, cum attt ejus intuitu digna peragimus, vita tua (Luc. xvi, 25). «

quod enim nobis placet gratanter aspicimus, aut Vehs. 5. — « Propter hoc dolavi in prophetis,
aeterna ejus visioue reticimur. Et recte positum est » occidi eos in verbis oris mei; el judicia mea
vivemus, quia in praesenti quicunque habitus uobis » quasi lux egredientur. » Propter koc in prophetis
insit, nunquam in eodem slatu permanentes, ut sic dolat, quia ne temporalia quasi pro meriii praemio
dixerim, semper morimur. Sciemus autem cum in aucupentur, ineptas quasdam spei inanis providen-
ipsa nostra reversione ad Dmninum, plenariam ob- tias in nobis partim excidit, partim servat dola- :

tinebimus discretionem sermonis spirituum, illius bro enim resecatur noJosilas, tit lignum idoneae
adepti scientiam, qui perlingit ad divisionem cogi- D rectitudini praeparetur. Prophelas a prophetando
tationum et intentionum. Deinde sequemur, cum dictos, qui etiam mdentes olim ob subtilitatem in-

scicnlia vcrbi ipsius tanquam luceina praeierit pe- telligentia' dicebantur nemo qui ambigat. fn \pro-
dibus nostris (Psal. cxvm, 105). Tuncque Dominum phetis ergo dolat, cum in prudeutiis nostris terrena
cognoscemus, cum ad ejus intimum amoris cubicu- succidit, et aaterna, quae sola debent sperari. conser-
lum, quod est vera noiitia, imo, ut ipse testatur, vat. bi oerbis oris sui eos occidit, cum verbis pr;e-
vita aeterna (Joan. x, 28), attigeriuius. « Quasi dicatorum, qui ora et labia Dei in Scripturis appel-
» diluculum praeparatus est egressus ejus, et veniei lanlur, iuepta cupiditas addemnalur. Judicia ejas
» quasi imber nobis temporaneus et serotinus quasi lux egrediuntur, cum discretiones raiionis a

» teme. » Exponit particulatim quomodo sanet, Deo illustrata? ad opera lucis, quae proximos aedi-
quam curam Dominus percussionibus nostris im- Rcent, emittuntur.
pendat. Deus egreditur cum menti divinae aspira- Vsas. 6. — < Quia misericordiam volui et non sa-

tionis nnvus quidam radius suboritur. Is egressus » criticium, etscientiam Dei plusquam holocausta. >•

ac si dilucnlum prseparatur, cum pedetentim e» Misericordiam vult Detis ft non sacrificium, duin
coalescentis lidei processibus dilatatur, diluculum primum ut sui homo misereatur. et postmodura ut
371 V. GUIBEUTI ABBATIS S. MARI.-E DE NOVIGENTO 372

eadem misericordia ad proximos exiendatur, ma- A ces oirorum latronum est, dum quod crudeliter im-
gis affectat quam victimas animalium brutorum. polentioribus abripit, insatiabili aviditate transglu-
Dicitur enim Miserere animae tuae placens Deo
: « tit Id quo duo consideranda sunt, in latronibus :

(Eccli. xxx, 24). » Haec ergo misericordia non minus diripiendi atrocitas; in faucibus, rapta abliguriendi
ad se quam ad proximum acceptior est I)lm>, quam gulositas.
externi corporis carnificium. Ubi tamen quaestio « Particeps sacerdotum in via interflcienlium per
oritur. quae eiiam a plerisque objicitur: « Melior » gentes de Sichem, quia scelus operaii sunt. » Ci-
est, aiunt, obedientia quam victimae (I Reg. xv, vitas baec particeps sacerdotum est, qui per gentes de
22). » Quaeritur ergo utrum sacrificium Dominici Sichem in via interliciunt, cum pravoruin motunni
corporis pneponderet obedientiae, vel obedientia versutiae, qui, quasi quidam sacri duces, super sce-
prteponderet sacrificio. Cui r.os, sed sine praejudicio leruiu suoruin levigatione ratiocinantur interius, et
melioris respondemus. Inobedieniiam
sententiae eas cogitationes quae divinis obedire sermonibus
peccato ariolandi comparatam non profecto nesci- ^oo gestiunt, sua retractalione trucidant, et veluti
mus, iuobedientiam vero non res, sed causa facit. in via, sua actione mortilieant, iili conscientiae
Si enim in re fuisset, non Adam pro promo vilis- . comparantur, quae terrenarum imnginum phantasiis
simo, non Saul pro mutis animalibus poenas luisset. delectatur. Sichem enim huinerus interpretatur, in
Fecit ergo causa, quia Dei postponuntur imperia, quo sustinentia denotatur. Dc Sichem
obedientiae
sed quod Dei est, magislrorura Ecclesi-e dignosci- ergo pergentes, in via perimuntur, cnm hi motus,
tur suscepisse persona: qui ergo eis inobedit, qui Deo et magistris per obedientiam se subdcre
quidquid est illud quod immolat, securus dico, volunt, et ex hoc proficere desiderant, per meniis
qui nihil sibi confert qui illud inobecliens mactat, insolentis strepitus, et visorum fcedas recordationes
et melius esset sibi, nescio si aliis, sine omni sa- inlereunt. Scelus ergo ibi idem civitatenses Galaad
crificio obedire quam inobediendo sacrificare. De operantur, dum voluntates quibus boni aiiquid adji-
substantia Dominici corporis utrum per tales et cet, interiori priepedienle lumultuin, perlicere non
damnatos quoslibet alios conliciatur, mihi modo sinuntur.
tractare non adjacet dicam tamen quia quod
(15), Vers. 10. — « In domo Israel vidi horrendum,
inobedientes fecerint, ab utilitate sua totum vacet. » ibi fornicationes Epbraim. » Non mirum est, in-
Vers. 7. « —
Ipsi autem sicut Adam transgressi quit, si qtiidquid benevolenlia* cordi inest, eneca-
• sunt pactum, ibi praevaricati sunt in me. » Supe- tur, cum horrores vitiorum in affectu, quod est Is-
rius dixerat se misericordiam et non sacrilicium C rael, qui sine Deo exseerabilitcr principatur, recon-
velle, ut scilicet suae contemplatione miseriae, cum ditivideantur, unde in Ephraim, id est voluntate
homo sibi miserescere cogitur, ad alienorum appe- culpa fornicationis, id est internae a Deo alienationis
teniiam non erigatur, recte subjicitur : Ipsi autem oboritur.
transgressi sunt pactum, ac si diceret: Cum horta- Vers. 11. — « Contaminatus est Israel. Sed et
rer eos ad sui respectionem, ipsi cogilaverunt, sic- » Juda, pone messem tibi, cum convertero eaptivi-
ut Adam, avaritiae transgressionem, cui, dum dei- » tatem populi mei. » Quod est dicere: Israel qui-
tas appetenda videtur, repente vix homo reperitur. dem in hujusmodi lapsus est spurcitias; sed, tu
Ibi, inquit, praevaricati sunt in me, quia in hujus Juda, rationalis videlicet messem
confessio, pone
suggestionis acceptione meis monitis obstitere. tibi, id est, leclionem tibi propone sacri eloquii; hoc
Vers. 8, 9. —
Galaad civitas operantium ido-
i
tamen tibi faciendi facultas nulla suppetit, donec
lum supplantata sanguine. Et quasi fauces viro- convertero captivitatem populi mei. Captivitas populi
» rum latronum. » Galaad interpretatur acervus te- tunc vere converiitur, cum is, qui captos tenebat
stimonii. Galaad civitas operantium idoluin est, ab eo qui pridem captus est capiivaiur: et intra
quando mens acclinis ad lerrenas imaginaliones nos convertitur, cum mentis stalus ab eo quod male
I)
est. Idolum autem formula dicitur. Et quid est sleteril immutatur.
recordari quarumque formarum, nisi quaedam co- CAPUT VII.
ram se creatio idolorum? Galaad ergo acervus est Vers. t. — i Cum sanare vellem Israel, revelata
.estimonii, quia profecto in inferioribus dilatatur, est Ephraim, et malitia Samariae, quia
iniquitas
in supcrioribus angustatur, et adhibetur loco cnjus- » operati sunt inendacium. » Ciim Deus sanare vult
dam testimonii, quod scilicet qui lata et spatiosa Israel, iniquitas Ephraim revelalur, quia cum car-
hujus mundi prosequitur, in Dei charitate angusta- nalis affeclus ad regulam rationis corrigitur, el ali-
tur, nec instar civitatis sine strepitu potest esse, quo modo Dei judicio conterretur, voluntas, quae ex
aut materialium quorumlibet mentali repraescnta- antiquae consuetudinis usu pronificatur ad malum
tione carere, qui se aliquantisper a cura mundia- subito revelatur. Nam cum cogitare iosolita cogitur,
liuin non se meminerit absentare. H;ec civitas $an- elah eo quod-delectal removetur, impatientiae animo
guine supplantatur, quia creberrime per linjusmodi morbus inuritur. Cui morbo malitia Samarix mnl-
affectiones lethali peccato subvertitur. Quasi fau- tum adnititur, scilicet illoruin sacerdotum, qui pes-

(15) De iis agil lib. n De pignoribus sanct.

373 TKOPOLOGLE IN OSEE. AMOS ET JER. — LIB. II. IN OSEE. 374

li consultores interius ad excusandas excusatio- A mulieri, male prineipantur, exhilarando ex honoris

nes in peocatis emergunt {Psnl. cxl, 4), com qui delalione ludiflcant. Hi sunt principcs qui nos per-
praesules in animo ad leviganda vitia videri volunt, sequuntur gralis (Psal cxvm, 161).

imitationem veterni status differri debere, quasi Vers. 4. — « Omnes adulterantes, quasi clibanus
concionantes, ostendunt. Somer, plane a quo Sa- » succensus a coquente. » Hi principes omnes adul-
mirin, interpretatur custos. Prava enim astutia terant, dum videntibus speciem pro Deo suseeptae

menti mentitur custodiam, dum non ad Ueum, sed humilitalis osieniant, sed alii quam Deo exindc
ad saeculum solet spondere cautelam, et non apud placere desiderant. Quasi clibanus succensus a co-

Deum, sed penes saeeulum veretur infamiam. Et hoc quente sunt, dum sub benigna facie ferventissimi
fit, quia mendacium operantur, hypocrisi videlicet intra animum appetitus incendia clausa ferunt. <5©l
conteguntur. Quid enim mendosius quam ut velis Clibanus enim inierius ardet, qui quo est camera-
videri quod non es ? « Et fur ingressus est spolians tior eo aestuosier. Unde inquit Poeta (Ovid. Met.
latrunculus foris. » Ac si diceret: Et cer e quse- iv, 64) :

cunque extrinseca adhibeatur vigilantia, fur tamen Quoqnc magis tegitvr, tectus magis sestuat ardor.
ingredietur, id est proditio interna, qua3 diabolum Coquens autem non alius est quam qui talisam-
depopulatorem admittit, intro debacchabitur, et ho- bitionis sibi ipsi incentor est. « Quievit paululum
mine familiaribus spoliis exenterato, latrunculus »civitasa commistione fermenti. donec fermenta-
foris. qui ab exteriori honestate despoliet, mox in- » retur totum. » Paululum civitas quiescit, cum in

surgit, arbore enim corrupta medullitus tota ramo- inilio coepla?hypocrisis non nimia vis ipsius inter-
rum superQcies arefacta destruitur. Nota distinctio- nae cupiditatis, noc frequentia civitatis perstrepere
nem furis et latronis. Fur est clandestinus, latro sinilur, quia a consideratione fcrmentalionis novi-
per insidias sed apertus. Unde Dominus « Ille, in- :
tijp Fermentum quid significet a nemine
cessatur.
quit, fur est, et latro (Joan. x, 1). » Fur aliunde dubitatur. pestis primo mentem sub specie
Haec
ascendendo, latro post ingressum in domesticis sae- sanctitatis aggreditur, at postquam sinistra intentio
viendo. pectus occupaverit, totum fermenlatum dicitur.
Vers. 2. — « Et ne forte dicant in cordibus snis Vebs. 5. — " Dies regis noslri. » Deceptae cogi-
» omnem malitiam eorum me recordatum, nunc tationis vox est. Regcm superius diximus rationem
» circumdederunt eos adinventiones suae, coram plenam fastus. inquit. dies regis nostri ; ac si dice-
» facie mca factae sunt. » Ac si diceret : Fortasse ret : Ecce rex noster diem habet, quia spiritus no-
dicent, dum de suae menlis processu aut decessu re- ^ s t e r in sui prosperitate favoris luculentus apparet.
cogitant, quod quasi ad finem ultorium omnes eo- « Cneperunt principes furere a vino. » Animo de
rum malitias glomerare voluerim, plane falluntur, suis gloriante laudibus, sensus nostri exteriores a
sed nunc, id est, in hoc statu hypocrisis, quo sen- vino furunt, dum sui cogitationem gratia alieni oris

sus eorum conclusit improbitas, adinventiones suse amittunt. nec quempiam

Furiosorum est, nec se,

eos circumdederunt, id est dolosa? conversaiimis agnoscere, aut vereri, nec quid patiantur scire. A
commenta hujus labyrinthi foveam detruserunt.
in vino ergo furunt qui extemis adulationibus ebrii.
Adinventiones, quae per hypocrisim fiunt, merito di- non quales siut, sed qualiter laudentur, altendunt.
cuntur, quia vix ulla veritatis opera tanto fuco coor- Vers. f>. — « Extendit manum suam cum illuso-

nantur. Unde et coram facie sua factas eas Deus per- » ribus, quia applicuerunt quasi clibanum cor suum,
hibet, quia nihil est quod tantopere Dei offendat » cum insidiaretur eis. » Cum illusoribus manum
aspectum quanlum illa quae pro Deo geri putantur, suam rex extendit cum ad voluntatem adulatorum
et ex hoc ipso nihil aliud actores quam sae- suorum vel potius illusorum operationes suas pro
culares glorias aucupantur. Sibi enim quod Deo quibus magis extollatur, amplificare eontendit. Fim-
impenditur velle ascribi, nefarium idololatriae genus brias suas, juxta Evangelium, spiritus noster ma-
est. D gnificat (Math. xxin, 5), cum sua quaelibet opera,

Vers. 3. — « In malitia sua laetificaverunt re- quamvis extrema, percelebrat phylactcria, quaecollo, ;

» gem ; et in incndaciis suis principes. »> Si regem vel appendi solent, dilatat (Ibid.), cum
pectori
velimus intelligere diabolum, slat ; ipse enim est scientiam vel doctrinam quasi obaudientium custo-
rex super omnes filios superbiae (Job. xli, 25) ; si diam tonantibus buccis ostentat. Quia applicuerunt,
principes ministros ejus daemones, utcunque consi- haud dubium quem illusores quasi clibanum cor
stit. Sed res intra nos constringatur. In malitia ergo suum, cum cogitationes se merito laudari aestiman-

cum mala occulte perpetrata, miserabiliter illudentos, et exterioribus

sua regem laetificant, tes, et sibi

nec forasticum judicem metuentia studium ratiouis pejores, cov suwn, id est rationem suam sub talibus

elatae delectant. Idco enim rex appellatur, quia gau- blanditiis apstuantem usquequaque inclinant, et se

dio privato extollitur, qui per hypocrisim operatur, eis quasi gralulabundos humiliant. Hoc, inquit,

in omni profecto actione sua mentitur. In menda- cogitationes faciunt, cum rex ipse, insidiaretur eis,

ciis ergo suis principes laetificant, cum fallacibus cum scilicet spiritus ipse, cujus officii erat eas re-

operibus quibus incptum vulgus ad sui venerationem gerc, praesentia gaudia aucuparetur, eis ad interne-
pertrahunt sensus suos, qui sibi, sicut Samaritana? cionem oarum quas salvare debuerat se submittens.
3T.t V. GUIBERTI ABBATIS S. MARI/E DE NOVIGENTO 376

» Tota nocle dormivit coqnens eos, mane ipse suc- A in eo piae novitatis est dealbaia, quadam hypocrisis
» census quasi i«jfii is flammae. • Tota nocte coquens vetustate mutatur. Cani enim albi sunt, et vetu-
cum omnimoda caecitate ad ioteroorum
eos dormit, statem signilicant. Albor ergo ad id quod praetendi-
motuum, qui sanum sapere poterant, demolitiouem lur, vetustas vero ail m I nd id (|Uod vera novitate
tanquam excoctionem se sepelit. Mane ipse succen- privatur. Vetusta enim praesentia sunt, nova, futura.
ditur, ciiiii, illucescentesibi alicujus prosperitatis au- Et haee Ephraim ignorat, quia statum in quo est
rora, nimietate cupiditatis ignitur. Unde sub specie utrum praesentia obliviscatur, et ad anteriora con-
cujusdam avis in Job dicitur: « Cum tempus inve- tendat, nullo modo pensat.
nerit, in altum alas erigit (Job. xxxix, 18). Quasi »>
Vers. 10. — « Et humiliabitur superbia Israel iti

ignis flammse est, durn qttos exteriirs docendo pro- - facie ejus, nec reversi sunt ad Daminum Deum
lambit et illustrare contendit, eadem qua fervet » suum, et non quaesierunt eum in omnibus lris »

peste succendit : vel etiam ignis flammae est, dum superbia Israel in facie ejus humiliatur, cum affe-
mens quae in affectu peccandi latenter ignescit, in ctus noster, quando sine Deo principatur, per aperti
exemplum aliorum pro paulo excandescit. criminis casum se sciente dicitur: in facie ejits

Vehs. 7. « —
Omnes calefacti sunt quasi cliba- Israel hutniliatur, cum appetitus nostri tumor, qui
» nus, et devoraverunt judices suos. » Omnes quasi " de sua castitate cum turpis esset erexerat, peccati
clibanus caletiunt, dum ratio, voluntas et affectus sui experientia et pudore reflatur. Ad Dominum

cum subjectis motibus studio iueptae cupidinis efTer- Deum suum non revertuntur, cunr motus affectua-
vescunt. Judices suos devorant, duin universos im- les nec flagitiorum suorum cotrsternalione deterriit,

petus spiritus vitiorum ardores adnihilant. Hi enim ut deinceps Deum sapiant retorquentur, In omnibns
siurt jurliees, quia ex his prodeunt totius interiorita- his non eum querunt, cum nec iu evidenli revolu-
tis nostrae censuraa et moderationes. « Omnes reges tione facinorum ad divinam munditiam resipisceudo
i eorum ceciderunt : non est qui clamet in eis ad resurgunt.
» me.Interiorum nostrorum reges sunt, quicun-
> Veks. 11. « —
Et factus est Ephraim quasi co-
que animi habitus de Oeo hominem recogitare com- » lumba seducta non habens cor. » Quasi columba
pellunt. Unde psalmus : « Non est creditus, inquit, sedueta fit Ephraim, dum de operum suorum ac si
cum Deo spiritus ejus ((Psal. lxxvii, 8). » Hi reges feluum corruptione non ingemit. Columba cnim
cadunt, cum se ad appetenda terrena provolvunt. praeter aliarum avium m >rem de pullorum suorum
Non est in eis qui clamet ad Deum, non est videlicet subtractione non perstrepit. Columba ergo dicitur
qui post delectationis, aut consensus damna, ad ali- seducta, quasi ad insensibilitatem redacta. Quid
cujus poeniludiois studeat redire propositum. Quis enimilla voluntate insensibilius, quae suis indolere
enim miserabilius clamat quam qui suae calamitali nescit iudiguis operibus? Cum de aliis columbis
illacrymatur? dicaturquod non habeant fel, de hac dicitur quod
Vers. 8. — « Ephraim in populis ipse commisce- non habeat cor, ut sensus reprobi immaniias osten-
> batur. » Ephraim in populis ipse commiscetur, datur, quia malorum suoram miseratione non duci-
cuni voluntas quae ferax debuerat, frugalitatis esse tar. « iEgyptum invocabant, ad Assyrios abierunt. »

cogitalionum insolentium vulgo dispergitur. Et no- ^Egyptus interpretatur tribulatio vel tenebrx; Assy-
landum quod pronomen, quod est ipse,
vigilanter rii vero aulici vel dirigentes. Mgyptum ergo invo-
adjungitur, ac ipse Ephraim qui non
si diceretur : cant, qui post perpetrationem animnm sunm
peccali
est aliud quarn voluntas, quae rationi magis conve- rationabiliter ad tenebras in eroris tribulationem-
nire debuerat, popularibus cogitationum sese turbis que compellaut. Appetentia eniin voluptatum, juxla
indiderat, tantum credebatur, proh dolorl
et cui Boetianum illud, cum sit plena anxietatis, satietas
ex rationis debcns stare, diffluxerat
vicinitate taaien est poenitentiae [De consol. Thilip., lib. ni.
» Ephraim factus esl subcinericius qui non rever- pros. 7). Mgyptum itaque invocantes, id est de poe-
» satur. » Subcinericius Ephraim flt, cum voluntas d niiudinis acredine, quae peccato congniii, in con-
ex memoria praeteritorum criminurn refricata cale- scientia succlamantes, vox enim sanguinis moraliter
scit. Nec immerilo, quia cum praeteritorum malo- clamat ad Deum, mox ad Assyrios abeunt, quia
nun ei incumbunt imagines, quae crebras ei inno- cogitationes, quae peccaia excusant et levigani, inetu
vant de experta intemperantia voluptates, non rejecto potius consulunl et per eas se dirigi putant,
reversatur, quia quod semel conceptum est, nun- (1 u m criminis foedilatem aulicam curialilalem ap-
quam a mente recutitur. enim sacerdotes et protectores superius
pellant. Ilas
Vtats. 0. — « Comederunt alieni robur ejus, et dixerat, ea abitsione qua et prophetas Ezeebiel et
« ipse nescivit, sed et cani elTusi sunt in eo, et ipse Jeremias vocat.
» ignoravil. » Alieni robur cjits comedunt, cum dae- Vers. io. — « Et cum profecti fuerint, expan-
mones et quibus a nostra salnte
carnis impetus, » dam super eos rete meum, quasi volucrem coeli
aih.il magis est exterum, quidquid in oostro velle » detrahara eos. Prollciscuntur cum a considera-
virtulis constat, erodunt. Et ipse nescit, duni per tione perpetratae nequitiae evagantur. lt<i< Dei

vim discretionis quid iocommodi patiatur nullatenus super eos expanditur, cum eorum lasciviae divino

aoscit. Cani in eo «o« effunduntur, dum quidquid judicio impedimenta objiciuntur, i|iiii)its eorum le-
377 TROPOLOGLE IN OSEE, AMOS ET JER. - LIB. II. 1N OSEE. 378

vitatis impetus subito retardatur. Quasi volucris A qui dogma quod semel combibe-
ecclesiasticum,
cn-li detrahuntur, cum eorum superbia iu mirabili- rint, discutere etexaminare praesumunt, et diftinita
bus super se ambulans lapsu repentino snbruitur. In a Deo et Patribus ac si nova aliqua revocare ad
volucre enim levitas, in coelo superbia designatur, medium. Triticum pro doctrina poni Evangelium
ut est « Volucres, inquit, coeli comederunt illud
: teste est, de pra?benda in tempore mensura tritici
[Marc. iv, 4). » Caedam eos secundum auditionem (Luc. xii, 42). Vinum autem vim spiritualis scien-
« coetus eoreum » Deus cos caedit, cum periculis liae, sicut lac lenitatem simplicis disciplinae signili-
ingrueutibus, sive cogitationum torlionibus, seu cat. « Emite, inquit, absque ulla commutatione
morbis corporalibus vexari permittit. Qua? caesio vinum et lac (Isai. lv, 1). » Quod hodiequo in quo-

secundum auditionem cuetus eorum fit, dum usque rumdam grammaticorum controversiis pervidemus,
ad intelligentiam eorum omnium meniis motuum, qui non solum in divino eloquio, sed etiam in
quid ad Assyrios ire suaserant, verb^ris et dolorum quolibet coelesti mysterio, caecis oculis scintillare
vindicta procedit aliter enim ca^sio ; nequai|uam contendunt.
proficeret, nisi is, qui eaeditur, pro quo ca^deretur, Vers. 15, 16. — « Recesserunt a me, et ego eru-
agnosceret. Unde alias scribitur : « Sola vexatio » divi eos, et confortavi brachia eornm et in me
dabit intellectum audilui (Isai. xxvui, 19). C » cogitaverunt malitiam. Reversi sunt ut essent abs-
Vers. 13. — « Vae eis qui reccsserunt a me. » » quejugo; facti sunt quasi arcus dolosus. » Ac si
Vse ergo eis,quoniam a Deo recedunt, dum aeter- diceret: Cum cos erudierim, et eorum brachia con-
nam miseriam sibi imminere pro sua desertione fortaverim, recesserunt a me. Deus cos erudit cum
perpendunt; vse enim in pra?senti habent, qui illud s;ipientia salutari eos imbuit. Brachia eorum confor-
sibi debilum, nisi se correxerint, timent « Vasta- tat, cum naturalis ingenii robur, vel ipsam eorum
buntur, quia praevaricati sunt in me. » Ili qui vide- operationem consolidat. Et in mc, inquit, malitiam
bantur aulici vastantur, qui a frequentiacircumstre- cogitavemnt, cum de sua eruditione, et impia ad-
pentium libidinum penitus desolantur. Qui enim in versus apquitatem valetudine in me militarunt. Re-
Deum praevarieatur, id est praeter divinas reelitudi- vertuntur ut absr/ue jugo sint. cnm caesi, et de poeni-
nes derivatur, unde voluptatis incrementa reper- tentia commoniti a divina inspiratione desipiscunt,
turum seaestimat, inde consumitur. et ad praHeritae vanitatis deliramenta recurrunt, ut
Veus. 14. —
redemi eos, et ipsi locuti
« Et ego dominium cujuspiam rationalitatis, non babeant quo
» sunt contra me mendacia. Et non clamaverunt ad ad prosequendas sajculares licentias timidiores fiant.
» me in corde suo, sed ululab.int in cubilibus suis Haec vincula, et hoc jugum se direpturos, et proje-
c
» super triticum, et vinum ruminabant. » Deus eos cturos quidam in psalmo se spondent (Psal. u, 3)
redimit. cum ab aerumnis quas ingruerant eximit. quasi arcus dolosus facti sunt, qui ipsum a quo in-
Et ipsi contm Dcitm mendacia loquuntur, dum potins tenduntur percutiunt. Plane a Deo intendunlur,
ereptiones suas suae provisioni aut fortuito eventui cum gemina scientia ac si arcus corda coercentur.
ascribendas, quam divinis concursibus arbilrantur. Inde ingenii sagitla exigitur, quae cum ferire hostem
Ve! contra Deum etiam loquuntur mcndacia, dum debeat usque ad divinitatis plerumque injurias im-
Deum non aaslimant sua adeo exacerbari per cri- portatur. Arcus q uippe dolosus est, qui ipsum ferit
mina, ut pro Deus gravia in se exerceri
his velit a quo intenditur.
judicia, cum autem accidunt non esse aliud quam » Cadent in gladio principes eorum a furore lin-
casualia infortunia. Et hoc argumentum inferunt, » gu* suae. » Principes eorum in gladio cadunt cum
quod mulii post horrenda flagitia impune persistunt, sensus eorum sese lethalibus malis illiciunt. Gladius
quod facile miseri refellerent, si causas judicii uni- enim pro capitali peccato ponitur, ut est « De :

versalis attenderent, et recepisse bona in vita sua gladio maligno eripe me ^fsnl. cxliii, 10.) » Et hoc
divitem meminissent (Luc. xvi, 2o). Ad Deum in a furore linguae suae eis evenit, quia eorum vecors
corde suo non clamant, dum supernis benefieiis D conscientia plus interiori quam exteriori verbositate
nullas graliarum actiones redhibent. Nam clama- contra sancUe Ecclesiae mysteria furit. Raro enim
rent si respirarent. Sed in cubilibus suis ululant, invenies haereticum quem non prosequatur aut prae-
cun intra funesta praecordia «03 feralitate omni- cedat turpe quodlibet facinus aut flagitiuin. « Ista
moda malitiae et rapacitatis defurunt et aestuant. » subsannatio eorum in terra .Egypti. » Ista sub-
Ululare enim luporum et canum est. Cubilia in sacra sannatio eorum in terra Mgypti est, cum eorum qui
pagiaa pro cordibus poni solent, ut esi : « Curn de Deo in bonitalenon sentiunt ( Sap. i, 1), irrisione
oraveris intrain cubiculum (Matth vi,6). » In cubili- digna conversatio etiam apud exteros est. Sequi-
bus ergo ululant, qui, quod minus peccare sibi li- tur :

ceat, in cordibus suis dolent. « Sub lingua, inquit, CAPUT VIII.

eorum labor et dolor (Psal. lxxxix, 10). » Super Veus. i. — tuo sit tuba quasi aquila
« In gutlure
triticum ct vinum ruminant dum super doctrina » super domum
Domini. » Vox Dei est ad ipsam ra-
ccelesti et spirituali scientia disputando retractanl. tionem. Per gultur, ex quo emittitur, ipsam accipi-
Ruminare enim est «cibum commasticatum ab ora mus locutionem. Tuba vero evidens sonus est. Licet
reducere denuo coinmolendun. » Er^o ruminant et per guttur, quod infra linguam est, ipsa cogitatio
 «

379 V GUIBERTI ABBATIS S. MARI.E I>E NOVIGENTO 380

queat intelligi : sicut et oos pro raeute solet poni, ut A idola quisquis divini eloquii scientiam, aul eam, qua;
est : « Os justi meditabitur sapientiam (Psal. xxxvi, ad Dei nolitiam pertinet sapienliam, expendit intcn-
30). » Qaod est ac si diceret : Cordis tui cogitatio, tione pcrversa. Quid enim aliud quam idolum strue-
vel oris tui tocutio,moderetur ut tanto libramine re est, cum quis his muncribus non Deum, sed se
quod cogitaveris vel dixeris prsedicari ubique sine desidcrat honorari, ncc Deo referre quod ab eo ac-
tuo pudore valeat. Multi enim haereseos conditores ceperit, sed se potius quasi simulacrum ostentariv
in angulis dogmatizant, de quibus in propatulo nm- Quae causa multos olim genuit hodieque gignit hae-
tirc non audeant. Ingutture ergotuosit tuba, ut quod roticos, dum ([iii pro obscuritate generis et vitae de-
mente fideli intenderis in conflictu diabolicorum sa- litescunt, pro novorum dogmatum moliminibus ce-
tellitum securo clamore edicas, existens videlicet lebrari appetunt. Et haec faciunt ut intereant, quia
quasi aquila super domum Dei, id cst ut palpebris juxta Doi censura contingit tit,dum passim praedi-
consiliorum praecedantur gressus tui. Domus Dei cari ac enitescere optant, ad extremi occasus igno-
est. Super hanc quasi aquila existi-
conscientia bona minias se subruant.
mus, dura quorsum tendat noslra credulitas subti- Vers. 5. — « Projectus est vitulus tuus, [Samaria,
lissimo acumine ventilamus. Aquilino eniin acie » iratus est furor meus in eos. » Samaria, ut dictum
praeter linces nil clarius. " est, interpretatur custodia. Et quae est Ikcc custodia
Vers. —
« Pro eo quod trangressi sunt, foedus
2. nisi illa quae componitur pro suorum nominum pro-
» meum, legem meam praevaricati sunt me invo-
ct pagatione cautela? HnjusSamariae vitulus projicitur,
» cabunt: Deusmeus, cognovimuste Israel. » Foedus cum in qua
illa lascivire concupiscit famae suae
Dei est, quodei per fidem inbaptismo spopondimus, non solum addemnatur, sed etiam pro sorde
gloria,
lex vero, quidquid perdivinaeloquiaex bene vivendi respuitur. Notandum quod non dicitur furere Deum,
mandato accipimus. Fcedus ergo transgreditur quis- sod irasci Uei furorem in eos. Primum iram, post-
quis a fidei regula quam professus est exorbitare modum furorem ponit, ut ostendat Deum prirao cis
probatur. Legis praevaricator est quisquis ab insti- ex oorum pravitate conversatioms iratum; postmo-
tuto quod suscepit spontaneus refuga est. Trdns- dum, quia cx Dei blasphemia sibi nomen arrogare
gressi ergofosdus et praevaricati legem me invocabunt, voluerunt, cujus rci vel meminisse nefas orat, me-
dicentes : Deus meus, id est cum fide et vita me fe- rito ad subvertendos eos in furorem versum. « Usque-

fellerint profecto et ipsi fallentur, si de me ac si quo non potcrunt emundari? »

Deo suo in aliqua necessitate gloriari voluerint. Nos Vers. 6. —
« Quia ex Israel, et ipse est artifex. »

qui sumus Isracl te cognovimus. Israel, ut jsupra di- Acsidiceret: Quandiu haec eorum perversitas in-
q
ctum est, directus Dei, vel princeps cum Deo dicitur. correcta mancbit? Ac si responderetur Profeclo :

Quidam enim ex diuturnis criminibus sensus repro- diu, quia ex Israel cst et ipse artifex. Israel, ut prae-

bitatc confusi, non veterna sua scelera, in quibus libatum est, secundum quosdam etiam antiquos,
vitam pene transegerunt, sed momentaneam rcspi- vir videns Deum interpretatur ideo ergo non facile
;

rationem, quaad Deum pro quavis adversitate ^oi emundantnr, quia talis idololatria^ artitices ex his

recurrunt, attendentes se directos, se sui cum Deo polissimum esse solent, qui de Dei per Scripturas
principes, se jam Deum nosse fatentur, et perfuncto- cognitione prae caeteris gloriantur, et ex eo sexta?
riam diei pietatem cura totius aevi sui sceleribus suae tenacius baerent quo sacram paginam pro sua
metiuntur (Tit. i, 16). libidine quasi acutius intorquent, aliosque securius
Vers 3 — « Projecit Israel bonum, inimicus pro- quo perspicaciores se in divino eloquio
sibi alliciunt,
» sequctur cum. « Bonum Israel projicit quod, cum dici audiunt. Ex Ismcl ergo et ipse est artifex, quia
urgente periculo aggreditur, fortuna redeunte reji- non nisi ox magna ingenii acnmonia praeditis solet
citur. Ideo eum inimicus persequitur, ubi totius bonae lieri talium fabularum index.
intentionis deficiente affeclu, nulla hosti constantia Vers. 7. — « Fecit illum et non est Deus, quo-
virtutis internae resistitur. D » niatn aranoarum tolas
in crit vitulus Samariae.
Vers. 4. — i I[)si regnaverunt, et non ex me; prin- » Quia vontum sominabunt, et turbinem metent. «

cipes exstiterunt, et non cognovi. » Regnat, sed Deum facit, sed Deus non est, quisquis pro captu et
ex Deo oon regnat, quisquis angustiis prementibus imaginatione sua Dcum circumscribit, ut ad ejus
pravissuis moribus imperat, cumtamenin conscien- naturae dissertionem attingere nititnr, quod nullo
tiae angulis affectum, si libertas arrideat, ad vorai- mo.lo bomini comprehcnsibilc, aut Deus esse potest :

tum reileundi conservat (// Petr, n. 22), Principes Quidquid enim pervideas, falso Deum existiinas.
existunt, seu Deusnon cognoscit cum sensus exte- : » Qiioniaui iu arenearun) telas erit vilulus Samariae,
riores ad horam suli regia rationis ditione sibimet quia scilicet petulantia quae subjacet illi forinsecus
principantur, Deus hujus rcstrictionis causas,
sed dealbatae custodiae, ut magis enim fallant, multa
quia non approbat, nescit. Super enim horum simi- .i:i:ui sub hypocrisis specie, adnihilabitur el eva-
libus legitur Cum occideret eos quaerebant eum,
: • nescet ac si aranearum telae. Qusb enim insulsior,
" et revertebantur (Psal. lxxvii, 3'»). » < Argentum el quasi vitulina lovitas, quem libros contexere, quos

• suiiin et aurum siium fecerunt sibi idola ut inler- explodat el exsibilet totius Christianitatis auctori-
» irent. » Argentum suum et aurum suum sibi facit tas?Qui telae aranearura sunt, quia eorumstudio
381 TROPOLOGLE IN OSEE, AMOS ET JER. — LIB. II. IN OSEE. 382

fmnt, qui intima sua in vita sua projiciunt, et in A mantias addiscunt, per quas ad mysterinm iniqui-

brevi eventilantur, qaia non aliter quam spuria, ut tatis efficaciores fiunt. Sed ei mercede nationes

legitur, vitulamina radicanmr (Sap. iv, 3). Aranea conducunt, dum quaedam faciunt quae viiiorum sibi
enim cum sit venenatum animal, ex virosis visceri- incentiva sunt, verbi gratia, cum sint qui allia et

bus opusegerens, nil aliudexplicat, nisi quod |studiis ferventioris naturae pigmenta commasticant, quibus
inanibus seipsam extenuat. Ventum enim semiuant ad petulentiam acriores tiunt. Et de caeteris vitiis
qui erroris nebulas et naenias supervaeuns spargere idem intellige. « Nunc congregabo eos, et quiescent
pluris putant Turbinem nietnnt, cum mentis caecita- » paulisper ab onere regis et principum. » Con-
temetmotum externa1 adversitatis incurrunt. IIoc gregat Deus eos, eum inter innumera crimina ad
enim proprium haeretici habent, ut cum facere sibi considerationem sui ipsorum recolligit vagabundos.
nonien ex dogmatis diversitate gestiant, vilipensioni Et hoc nunc lit, quia tota illa recogitatio a con-
et odio omnium mox pateant. spectu rationis, quiddam perfunctorium,
quasi
« Culmus germen non faciel
stans non est in eo, transit. Quod non sine certo eorum judicio est,
» Culmus stat cum verbi fastus exuberat:
farinam. « quia spiritus eorum, cum Deo senliens, creditus
consuetudinarium enim eis est, ut verborum pompae ab eis non est (Psal. lxxvii, 8). Paulisper ob onere
deserviant, et dialecticis allegationibus universa per- regis et principum quiescunt, cum a fastu superbiae,
tractent. In culmo ergo vacuitas, in statu dicendi qui omne sublimiter vidit, vel a carnali affectu,

vivacitas. Sed in eis, quae per culmen scilicet tigu- et exteriorum sensuum mens ad tempus disper-
rantur, verbis (jermen non est, quia in vapidi cordis sione vel oppressione, animo ad se redeunte, iaxa-
sermonibus nulla vivilicandi alios efikacia est. Fari- tur.
nam nui facit, quis nullam internae pinguedinis dul- Vers. H. — » Quia multiplicavit Ephraim altaria
cedinem sermo gignit. Quod enim pro solo vulgi » ad peccandum, factae sunt ei arae in delictum. >

favore «05 fieri intelligitur, vix aut nunquam ab Ephraim altaria ad peccandum multiplicat, cum per
animo audientium gratanter excipilur. Aut certe mentis vicissitudines innumera malorum proposita
furinam non facit, dum nil fructuosum nisi quod ad seriatim alternandofrequentat. Seeundum enim emer-
laudemsuam reciprocari valeat exprimit. « Quod et gentes varia? conspersionis habilus, nunc ira, nunc
» si fecerit, » id est si quid utile dixerit, » alieni libido, nuncsuperbia, nunc ambitio, etcanera quaeque
comedenteam. » diabolico scilicet pastui, qui prae- intrinsecus se commutant. Tot ergo colit altaria, ad
cipue superbia nostra nutritur, reservari constat quot peccandi se ingerit vota. Propter hoc fiunt
eloquentiam. Unde Salomon : » Non sint, inquit,
C ei arse in delictum, ut ipsum etiam respuatur, quod
alieni participes tui (Prov. v, 17). » ex scintilla rationis innascitur piae recogitationis
Vers. 8, 9. — « Devoratus est Israel : nunc factus bonum. Delictum enim a derelinquendo dicitur, cum
» nationibusquasi vas immundum. Quia ipsi
est in scilicet bonum quod fieri debet, deseritur. Peccato
» ascenderunt ad Assur, onager solitarius sibi ergo succedit delictum, cum ex poena ejus bonae
» Ephraim. » Israel devoratur, cum hi, qui ex Dei quoque voluntatis suboritur plerumque repudium.
cognitione directos se aestimant, exigente peccato Vers. 12. — » Scribamei multipliceslegesmeas, qua?
ad omnimodam hebetudinem devolvun-
intellectus » velutalienaecomputataesunt. » Multiplices kges suas

tur. Qui enim scientia a Deo data abutitur, necesse ei Deus scribit, cum et legem naturalem, legemque

lest ut longioris usu nequitia? semper in deteriora conscriptam ejus ad integrum memoriae inserit, ut
'mutetur. Nunc, id est ex amore praesentium factus eo justius damnetur quo nequaquam penes Deum
est in nationibus quasi vas immundum, dum inter
de ignorantia levigatur. Quse tamen velut alienx
iperegrinas vitiorum quorumcunque origines, se
computantur, cum ab ejns animo imo a voluntate,
omnium receptui praestat apertum. Vas, enim in quae signatur per Ephraim, quasi nec scita? nec au-
Yrieri lege quod non habebat nperculum, haberi ditae extorres habentur.
jubebatur immundum, et mens hominis quae casum D Vers. 13. « Hoslias afferent [al., ofTerent], im- —
fase non dimovet irruentis criminis, merito arguitur » molabunt carnes et comedent, et Dominus non
lamparitatis. Quia ipsi ascenderunt ad Assur, id est » suscipiet eas. » Hostias afferunt, qui pamiientias
.malitiae gradibus apprehenderunt gurgustia libidi- aliquoties publicas et caUeras ecclesiasticae institu-
num aulas. Ephraim mox factus est onager sibi soli- ex sola generali consuetudi-
tionis ceremonias, plus
tarius, dum voluntatis habitatus exsul a Deo sibi ne quam ex religionis pietate proponunt. Carnes
Ssoli, id est carnali lasciviae, quse signatur per ona immolant, cum peccata carnalia detestando faclis
Pgrum, conslat intentus. « Munera dederunt amato- confessionibus quasi mactant. Sed tamen eos co-
'">
10.) Sed et mercede conduxerunt
ribus. (Vers. medunt, quia eorum usu sese ingurgitare non desi-

(» Munera amatoribus dant, cum im-

nationes. » nunt. Has eigo hostias Deus non suscipit, quia nullo
ptuvluntet superimpenduntur daemonibus, vel ma- modo officia, quae extrinsecus administrantur, nisi
lignis hominibus, quisibi aut rapacitatis, aut obsce- ex intimo profiTantur, attendit. « Nunc recordabi-
n;e voluptatis, copias subministrent. Hinc est quod » tur iniquitates eorum, et visitabit peccala eorum ;

Gpedere cum malignis pacto spiritibus, ad eorum » ipsi in .Egyptum convertentur. Nunc, id est, »

jlaliquoties hominis se submittunt, et ab eis necro- in hoc tali eorum statu, eorum iniquitales recorda-
383 V. GGIBERTl ABBATIS S. MARLE DK NOVIGENTO 384

tur, cum per cujuslibet illationem flagelli diuturnae A » super oranes areas tritici. » Mercedem super omnes
ipsorura nequitiae meminisse videtur. Quasi enim areas qua superius con-
tritici diligit, scilicet illara
puiatnr D.-us oblivisoi juorura dissimulat interim duxerat nationes plusquam omnes sacne Scripturae
Peccata eorum visitat. eum per ad-
errores ulcisci. paginas, quaedistribuunturin libros, et hisuntareae,
versorum congemiuationes crebro iog ea se vidisse ac si quaedam particulariter excisae terrarum por-
demonstrat. Verbum enim frequentativum, quod est tiones. Arcae ergo tritici libri sunt divini eloquii,
visitat, assiduitatem visionis signiflcat. Ipsi in quas quisque quanto plus exc ilit, eo uheriores super-
Mgyptum convertuntur cum pro correctionis luce nae inlelligentiae fructus adinvenit. Triticum est,
obstinationis tenebris, quod ^Egyptus innuit, obvol- quo juxta psalmum, valles abundant (Psal. lxiv, 14),
vuntur. et cujus adipe lilii Sion satiantur (Psal. lxxx, 17;.

Vers. I i. — « Et oblitus est Israel Faetoris sui, Super omnes ergo areas tritici inerces diligitur, cum
et aediflcavit delubra, et Judas multiplicavit urbes super omne quud in Scripturis reperitur adulationes
» munitas. » Israel a Deo lit, cum per Dei tiraorem sortilegia, quibus ad flagitia major adilus se aperit,
a sua per vanitatesexinanitione ad veram essentiam magis quam verbi Dei exercitia appetuntur. Ea enim
creaturet subsistit. Quasi enim non est, qui sub- quae aut usu aut curiositate delectant, lidei nostrae
stantiam vivae intentionis amittit, quara prodigus saerilegiis plerumque emuntur.
filius in meretrices expendit. Unde et Apostolus Vers 2, 3. « —
Area et torcular non pascet eos
Gorinthiis scribens: « Omnibus, ait, qui sunt inter » et vinum nientietur eis. Non habiiabunt in terra
vos (Rom. xu, innuens quia aliqui
3), » aperte Domini. » Area sunt divina volumina, quorum
inter eos erant, qui secundum hoc esse non erant. cultu multiplices, et exquisitas allegoriarum, et
Secundum hoc Israel factus est, cum per sensum tropologiae Iruges elicimus. Quod in propheticis et
iuterioris gratiae ad solidum concretus est. Juxta apostolicis litteris saepius experimur. Torcularia
quod etiam « laetetur Israel in eo qui fecit eum » (Psal.
:
sunt qui intellectualitatem, quam vocamus anago-
cxlix, 2). Hujus Factoris sui Israel obliviscitur. cum gen, quae ad Dei eontemplalionein pertinet, e Scri-
eum, qui se reficere de sua annihilatione potuerat, pturis exprimero norunt. De quibus ergo elicitur. ut
aversatur. Delubra aedilicat, cuui pio recedente est area, et qui eliciunt, ut est torcular, eos non
Doniino conscientiam, ac si fanum proprium, illico pascit dumdearea moralis seientiae tractatus igno-
nequissimus hostis intrat; sine alterutro enim ho- raut, etde torculari quidquam cnelestis qua de Deo
spite raens nonJudas deinde urbes munitas
exstat. imhuuntur sapientise elaborando extorquere non
multiplicat, cuin rationalis devotio, quee nos ad Deo curant. Quid enim beatius quam interna? vinum
(]
conlitendum rite sollieitat, lapsa in perversum con- dulcedinis de Scripturis exigere, et amoreni prae-
tra pietatem confessionis, seu incuria, seu pudore sentium per earum haustum a suo sensu obliterare ?
se obstruit et obfirmat. Vrbes munitas aedilicat, cum Et vinum eis mentitur, quia eorum mens ab aMerni
ad quaeque facinora quae gesserit, repagulum obsli- condimenti sapore et calore fraudatur. Terra Do-
nationis objectat, et murum viliosae (vel superbae) mini est corpus, quod evictis passionibus ditioni ra-
conclusionis exaltat. « Et mittam ignem in civitates tionis Deo subjectae subjeclum est. In hac teira jwn
» ejus, et devorabit aedes illius. » In civitates ejus habitanl quia enim mites non sunt, et Deum inses-
ignis mittitur, cum in illius arcani vecordia, quae sorem non habent, sua ipsorum corpora kabitare
nullius bonae apertionis spiramen admittit, concupi- quod est possidere, non praevalent. Gorpus enim
scentioe gravior ex sua occultatione ignis (vel fervor)
suum, quod Adam obediens obtinuerat, inobediens
inaestuat. ^Edes illius devorat, cum ardor intrinsecus ficorum foliis obnubit. » Spiritus, ait, tuus bonus
per incontinentiam sese in exbibitione membrorum dedncet rae in terram «O» rectam [Psal. cxlii,
corporis mauifestal. Nec enira caveri potest, quin 10) quae ideo recta est, quia Domini est. » Re-
: »

quod diu intro concipitur, per quemlibel sensualita- ..

versus est Ephraim in.Egyptura, et in Assyriis
lishabitura, aliqua signiflcatione non prodeat Ephraim in /Kggptum rever-
D » pollutum comedit. »

GAPUT IX. litur, cum voluntas nostra, quae panis aeterni fruge

Vkus. 1 — « Noli laetari, Israel, noli exsultare sicut gaudere debuerat, ad /Egyptum mceroris et angu-
» populi, quia fornicalus es a Deo tuo. » Israel lae- sti;e, saeculi videlicet sollicitudines, et labores se

tari prohibetur, cum quiaexsultat desuae proventu undecunque declinat. Unde quibusdam dicitur :

saecularitatis, is, qui quondam de Dei visione gau- » Venite ad me, omnes qui laboratis ct onerati

dere solebat, arguitur. Noli, inqnit, exsultare sicut po- estis [Matth. n, 28). » In Assyriis pollutum CO-

puli, idest neeorum ineptam laetiliam, qui de Deo nihil inedit, dum cura his, qui in domihus regum sunt,

iiiiqiiain sapuere, eonsideres, non licentiam imiteris, elnon angusta sectantes moIlibusinduunlur(t6»'d.,8),
oec te eorum vulgaritatT conformes, quia longe mi- etjuxta Job, suaviter vivunt, in quibus non rcperi-
sericordius judicium sortientur qui bona nec coepe- tur sapientia(/o6, xxviu, 13), obscenis obsoniis con-
runt quam Deo jam cognitione haesisti, et
tu qui cupiscentiarum se ingurgitare non desinit. Assur
modo fornicatus es. Nota quod I®tari interius, eniin diciiur aula, quae solet esse regia.
exterius exsultare pertinet. Quia ergo impiis gaudere Vers. 4 — « Non libabunt Domino viimra, et non
non est, utrobique vetitum est. Dilexisti raercedem » placebunt ei. « Vinum Domino non libat, quisquis
 ,

TROPOLOGLE IN OSEE . AMOS ET JER. — LTB. II. IN OSEE. 38fi

divini amoris penes Deum dnlcedine, et calore non A id est correclionis Et ccce a vastitate proficiscuntur,
a?stnat. Unde nec ei placere possunt, quia quisquis impalientes, nec mura a seipsis aliemntur. JEtjuptus
ex Deo ad Deo supplicandum non ducitur, profecto a eos congregat, cum steculare studium sibi eos co-

Filio, qui indubie Deus est, quia eum Deus Paler adunat. Quod est dicere Cum a sua ratione dispa- :

lKin traxit, ne<|uaquam agnoscitur, nedum placere raniur. sub cura tamea JEgyptia glomerantur.
putetur (Joan. \i, 44). « Sacriflcia eoruui, quasi pa- Memphis interpretatnr de ore eorum. Sepeliuntur,
» nis lugentium. » In veteri lege qui de sacriflcio cum ab omni sancta vivacitate eorum ingenia
pro morluis vescebatur, et immundus ipse erat, et obruuntur. Et hoc eis de ore eorum evenit, dum de
cassa oblatio putabatur. Quasi panis ergo lugentium pcena peccati, quo alios ad male agendum prava
sacrificia eorum sunt, quia quodcunque ab eis vel locutione decipiuni, eis contingit.
orando, vel eleemosinam largiendo, Deo defertur, « Desiderabile argentum eorum urtica haeredita-
vitae eorum, quae nulla imitatione digna esl, compa- b bit lappa in tabernaculis eorum. » Desirabile ,

ratur. qui nullum attigerunt saporem coelestium argenti eorum urtica haereditat. cum id quod potis-
gaudiorum, et quorum studia nil melius dici possunt, simum apud improbos gloriosius aestimatur, scilicet
quain materies laerymarum. Panis enim pro vita ut divinae Scripturae scientiam clarior atque copio-
ponitur, ul est Mittamus lignum in panem ejus " sior facundia comitetur, ad tolias vilitatis atque
: «

{Jer. ii, 19). » Omnes qui coniedunt eum, contami- nequitiae extrema descendat. Urtica namque despi-
» nabuntur, quia panis eorum animae ipsorum, non cabilis admodum et ignea herba est. Desidcrabile
> inirabit in domum Domini. » Qui panem illum ergo argenti eorum urtica haereditat, cum voiivum
comcdunt contaminantur, quia qui eorum sibi exem- illud affectatae eloqueniia» pretium, non soium ob
pla inviseerani, eadem qua illi fceditate vita? dam- turpitudinem vitae contemnitur sed etiam alios
.

nautur. Idem signilicat quod murlicinum tangi Iege versutiis, dolis, et obscena mordacitale decoquit ct
vetatur (Lev. xi, 24). Quia panis eorum, subaudis, Dictum est autem
infestat. haereditat quod mores
est animx ipsorum, id est vitae eorum fomentum, eorum miscra perpetuitate contineat, aut quia hae-
quod est quasi quoddam animae eorum alimentum. res superstes est ejus cui succedit; ad haereticos, de
Sicut enim virulentia vita serpenti est, ita cuilibet quibus snpra dictum est, et nunc eliam agitur, re-
iniquo pabulum sua nequitia. Lnde et de detracto- feratur, quorum scripta non modo pro sui contem-
ribus Salomon « Carnes, inquit, ad vescendum
: ptibilitate , sed etiam pro ingeniia contra omne
» conferuut (Prov. xxiu, Quo contra sanctis
20). » :
quod iidei congruit acerbitate damnantur. Et quia
» Gustate, ait, et videte quoniam suavis est Domi-
P
plerumque eos excluserunt «OS qui prubati erant
nus (Psal. xxxiu, 9). » Morale est etiam ut dica- argento, controversiis manentibus in libris eorum,
tur quis pasci in eo quod se delectat. Est ergo di- qui contra eorum errores pugnacissime egerant
cere : Panis cuni corpora nutriat, anima?. eorum opuscula eorum pro sua inutilitatesunt abolita.
dicitur, quia ex eo quod siguilicat jucunditatem Quod in antiquis haerelicis est undequaque proba-
temporaLmi animalilati improborum cibus esse
, tum, quorum, quasi aranearum telae, de quibus su-
diguoscitur. Is non intrat in domum Domini, quia pra disseruimus, disparuere volumina, et nostris
hujusmodi gaudium ab omni corde quod Deus inha- temporibus a qu busdam parasitastris libelli facti
biiat severiss.me constat excludi. Uude est illud sunt, et si nimium tenues, conlra fidei nostrae my-
Job : i Abominabilis ei lit panis in vita sua, et cibus steria, quae in indignitate sui in ipsa sua mox sunt
» aute desiderabilis (Job, xxxm, 20. » novilate consumpta. Lappa in tabernaculis eorum
Vers. 5. — « Quid facietis in die solemni, in die est ,
quia nimirum nisi desidenoruin carnalium
» festivitatis Domini? » Dies solemnis Domini est, impuritatibus, qua? graves sunt stimuli, subderentur,
cum posilis inimicis scabellum pedum ejus regnum nunquam ad taniam sensus reprobi ignominiam, ut
tradiderit Deo et Patri (1 Cor. xv, 2*, 25). Diem de divinis male sentirent, verlerentur. Porro ta-
ergo solemnem intellige, cuin impii subnierguntur, d bernacula ipsa sunt corpora, in quibus sive contra
fesiivitatem vero, cum ad conlemplandam Dei spe- carnem, sive contra spiritum militamus, sive ubi in-
ciem promoventur. Quid igitur facietis,
elecli cum praesentiarum peregrinamur.
tale discrimen inter utrasque sortes advenerit? Vers. 7. « —
Venerunt dies visitationis, venerunt
Vers. 6. — « Ecce enim profecti sunt a vasti- » dies retributionis. » Dies visitationis sunt, cum
» tate : yEgyptus congregavil eos, Memphis sepe- Deus impcenitenlibus in praesenti tlagella immittit,
» liet eos. » Redit ad eorum descriptionem. S.iperius sed retributionis illico subsequitur, qui perseveranti-
dixerat quia panis eorum domum Domini non in-
in bus ineeepta sorde aut perlidia immutabilis miseria>
traret, ac si diceret : Quoniam nulla convenientia sortem reddit. Duplici eniin contritione tales Deus
est luci ad tenebras {11 Cor. vi, 14), voluptati ad contcrere consuevit. Et non conterit, <juos omnium,
temperantias, proliciscuntur, id esl a recta conside- dum advivunt, detestatione prostiluit, et exactis
ratione evaganlur, et hoc eis a vastitate contingit, ipsis,ipsorum memoriam cnm omui suo opilico, et
quia scilicet a Deo solitudinem mens incurrit Cum : tractatu instar panni menstrualis infamat et abjicit?
supra dixisset quasi eos corrigens, quid facietis in < Scitote, Israel, stultum prophetam, insanum vi-
dir solemni, mox eorum proterviam subtexit dicens :
i rum spiritualem. Israel, inquit, motus videlicet
387 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARI.E DE NOYIGENTO 388

affectuales, qui Deo judice sensuum vestrorum er- A visitat, cum crebro ea se vidisse puniendo demon-
rori dimittimini, nunc in hoc vestro exitio et rationis strat.

exterminio addiscere poteratis. Quae stultitia, quaeve Vers. 10. — « Quasi uvas in deserlo inveni Israel,

insania in spiritu, qui vos regere debuerat, deli- » quasiprimapomaflculneaein cacumineejus vidipa-
tescit? cui si vos subdere, et ab eo regi voluissetis, » tres eorum. » Quasi uvae in deserto Israel invenitur,
nunquam ad tale inconveniens \ itiorum aut periidiae ciiin dispersus a seijiso carnalis noster affectus divini
venissetis. « Propter multitudinem iniquitatis tua?, uva in deserto
timoris aspiratione colligitur: et qnnsi
» el multitudinem amentiae. » Quia multum exerrasti reperitur, cum quondain mente interns
in desolata
a bonitate et tide, non dispariliter tradidit te Deus in compunctionis dulcedo senlitur. Qa&si prima poma
ignominiosos casus. Ac si diceret Quia quod pec- : ficulnex patres videntur, cum motus rationales a
cabas, Deum habere in notitiam non putabas, dedil quibus affectualitatum intemperantia moderatur ,

te Deus in cogitationes reprobas. primum Dei illapsu ex veteri sua acerbitate reducti,
maturitate menti indita dulcorantur. Haec prima
Vers. 8. — « Speculator Ephraim cum Deo meo.
poma in cacumine reperiuntur quia principalia cor-
t Prophela laqueus ruinae factus est super omnes
dis nostri studia in intentione superna, quae inte-
» vias ejus, et insania in domo Dei ejus. » Ephraim,
^ rioritati nostrae dignoscitur praeeminere, fundantur.
voluntarius sciiicet habilus mentis speculator factus C
5**S> Israelis ergo sunt patres maturae rationis ha-
est, ut ea quae Deo pertinent, velit, et Deo gerenda
bitus, qui pias generant alTectiones. Per flculneam
proponat. « velle, inquiens, mihi adjacet, perlicere
amor proximi in Scripturis accipitur, sicut in vinea
» non invenio (Rom. vn, 18) : » voluntas enim in
amor Dei exprimitur. Prima ergopoma ficulnex po-
bonum in Scripturis saepius accipitur, et ob provi-
tiora sunt exercitia misericordiae. Patres iiaque
dentiam, qua peccata et adversa olfaciat, propheia
priinis pomis adaptantur, quia primum
ficulneae
vocetur; et proh dolor! laqueus ruinx lit, ut se-
fralribus quos videmus benelicia impcndere suade-
ipsum scilicet illaque et sibi consilium subtrahendo,
mur, ut Deum, quem videre non possumus, post-
et aliisexempla pravitatis attribuat ruere faciendo.
modum attingamus Uvis vero filii comparanlur,
Et is ruinx laqueus lit super omnes vias ejus, (juod
quia affectus noslri, quasi ex largitione paterna, et
non est aliud quam suas. Hebraicae enim locutionis
lactea innocentia, quae per succum ficulneae ligura-
est, ut est illud : « yEthiopia praeveniet manus ejus
tur, ad pinguedinem et saporem
dilectionis Dei
(Psal. lxvii, 32), » id est suas, « Deo, » cum in omni
avidius imbuuntur. In terra enim spirilus datur, ut
intenl one ejus, quae viae interiores ad exteriora
proximus diligatur; de coelo vero consequenter, ut
operis excurrentes sunt, nonnisi peccati lapsus inve- C
Deus.
niatur, omnis eonsilii aditus, quod siguificat col-
el
« Ipsi autem intraverunt ad Beelphegor, et ab-
lum, quia inde permeat verbum, obstrualur. Insania
» alienati sunt in confusione, et facti suntabomina-
iit domo Dei ejus est, cum pessimum ejus ad scelera
» biles sicut ea quae dilexerunt. » Ad Beelphegor
studium, (juod principalis ejus frequentat in modum
intrant, cum suae, quain diximus electionis obliti,
Dei culturae, devotio intra domum conscientiae, totius
totium ignominiae sese labyrintho injectant. Et me-
pensi et moderati penitus expers est, et in tantam
rilo dicitur, intrant, quia se experientiae universae
mens proruat vecordiam, ut secreta cupidilas , in
libidinositatis immersitant. Berlphegor enim vir
aperiam erumpat amenliam.
tentiginis dicitur, in quo turpitudinis exsecrandae
Vers.
9. —
Profunde peccaverunt sicut in die-
i iinpudentia denotatur. In confusione abalienantur
» bus Gabaa. » Profunde peccat quisquis ad pecca- dum i|uo confusibiliora perpetrant, nil se confusibile
tum tota animi deliberatione inhiat. Historiam Re- agere arbitrantur unde est quod, apud Apostolum,
gum videtur tangere, quando e Gabaa Saul in quidam in pudeiidis suis glonari dicunt [II Cor.
regem assumitur (I Reg. xi, 4), recusso I).'i imperio xi, 18). Abominabiles fiunt, qui totius boni hominis
pro solo gentium more. Saul inlerpretatur appetitus, rj fortunas amittunt. Quid est enim abominabilem
Gabaa collcs. E collibus Saul ad regnum accipitur, esse, nisi in successu pii operis prospero proventu
quando e magnis animorum tumortbus oboritur ap- carere? Et hoc sicut ea quae diligunt: sicui vitia

petitus, non (jui nobis subsit, juxta quod ad eam a enim quae prosequuntur etiam solo nomine sine
Domino dicitur, sed qui nobis impudentissime domi- actu bonorum memoriis horrori sunt. sic etiam ipsi
netur. Dum enim fastum concipimus, majoi a profecto qui eorum commercio se involvunt. Si enim sordes
quam nobis competant, statim consequenter ambi- quaelibet per se putidae sunt, ccrte putidiores qui
uiiis. Recordabitur iniquitaies eorum, et visitabit
(i harum volutabris se sponte injiciunt.
» peccata eorum. Postquam iniquiias in stolidita- Vbrs. ii. — " Ephraim quasi avis avolavit, glo-
tem vertitur, ut nefaria libertate peccetur, tanquam » ria eoruni a partU, el ab utero, et a conceplu. i

clamore aliquo Deus, ut ulcisci properet, excitatur. Ephraim quasi avis avolat, duni aliquolies ad boni
Unde vox sanguinis Abel (Gen. iv, 10; xvm, 20) et appetentiam lacta rationaliter alacritas voluntatis
clarnor Sodomorum dicitur. Dum enim (juiete delin- aspirat, sed subita se levitate subducens in eo quod
(juitur, quasi Deus obliviscitur. Becordari ergo vide- coeperat minime perseverat, Gloria eorum, ui retro-
tur, eum peccantem adversis aggreditur. Peecata grade aggrediar, a conceptu est, cum ejusdem vo-
38A TROPOLOGI.-E IN OSEE. AMOS ET JER. — LIS. II. IN OSEE. 390

luntalis statum, qui in se ssmius alternant, spe- A libera sunlquae eis signantur opera, quia fiunt non
cialisgratia sit, quae sanctorum gloria, ob conseien- pro laude humana. » Ubera arentia » pariter dantur
tiaetestimonium, ab Apnstolo vocalur (II Cor. i. 12), cum intelligentiae spiritualis inopia, qua interna et

in ipsa priraum Dei aspiratione, qua primum bene externa sensualitas Deo aliter irrogatur. Vel ubera
vivere delectamur.''Post hanc conceptionem sequitur ?oi sunt arentia, cura in mente annullatur utrius-
uterus, boni videlicet proposiii ante exlubitionem que testamenti scientia.

operis, diuturnior inira mentem fotus. Quasi cnim Vers. li). — « Omnes nequitiae eorum iu Galgal,
intrinsecus fovetur, quod retractando fidebter ex o quia ibi eos exosos habui. » Galgal interpretatur
solidi deliberatione consilii, veluti per discretionis volutabrum Omnes ergo corum nequitix in voluta-
:

membra divisum actionis corpus roboratur. Deinde bro, quia tota eorum \itioso freiuentia, Libidinis

partu exproniitur, cura visibus hominum in boni solius lentescere solet et exlenuari sub vitio. Quan-
exercilii prosecutione proponitur. Qaia ergo Ephraim tacunque enim m quolibet credulitas. quantumcun-
quasi. avis per elationem avolat usque ad partum, que superba majestas, ad id molitiei tamlem despu-
id est us.jue dum ab hominibus videri possit, ejus mare ac reflari dignoscitur. Magna Alexandri, rna-
interior gloria perseverat, quam mox humanae lau- gna Caesaris undecunqu ferocitas multoties Sarda- •

dismucro trucidal [Vers. i2) « Quod si enutrierint ™ napali est experta lemperiem, etquod Indum con-
» iilios suos, absque liberis eus faciam in homini- tinuabat Oeer.no muliercularum vilium miserabiliter
» bus; sedet vae eis, cum recessero ab eis! » Fdios circumscripsit aspectus. Exosos sibi Deus eos habet,
enutriuut qui pia? conversationis opera in his pro- quia rabiem efferata? lieentiae non sustinel. Nota
ticiendo provehunt. /n hominibus absquc liberis fiunt, diluvii causas, et a propheta appellari banc pestem
qui inter hominum favores a libertale animi attri- non aliterquam malleum universae lerrae. • Propter
buta vulgo aure \f., vulgi auraej serviliter se dimit- » maliiiam adinventionum eorum de domo mea
tunt. Sed vxeis, cum Deus recedit ab eis, quia nul- » ejiciam eos: non addam ut diligam eos. » Cum
lias bonae spei residuum est, imo damnalionis ex- quis consuetudinarie peccat, ulcnnque tolerabile est.
tremae infortanium est, cum pervertitur rectitudo cum autem novitates adinveniuot criminum, et
intentionis. Recedit namque Deus, eum bonum quod jura quispiam naturae transgreditur, bonis omnibus
tit non lit respectu ipsius. inaudibile est, oe dum Deo, qui inventores malorum
Vers. 13. — • Ephraim, ut vidi, Tyrus erat fun- tauta atrocitale trucidat, ut eos memorabiles pere-
* data in Et est litterae sensus
pulchritudine. L't
» grinae mortis reddat exemplo, quod passim Scriptu-
:

vidi, id est, Ephraim erat sicut Tyrus q rarum elucet testimonio. Hos de domo sun ejicit,
sicut vidi,

fundata-iu pulchritudine. Ephraim Tyrus est, quia quos a bonorum consoriio, qui sunl sua domus,
illa frugifera voluntas, quae suae et multorum utili- excludit. Ut diligat eos non addit, quia qui aliorum
tati, dum recte intenderet, militabat, nunc in an- corruptioni operam dedere, vel sua nequaquam per-
guslo reponitur, dum solohumano favori spe pauper ditione contenli in rcprobum sensura merito eos
adequitat. Tyrus enim Angustiam sonat. Vox Dei tradit. « Omnes principes eorum recedentes. » Prin-

est : Ul vidi. inquii, id est quomoiio in deitalis meae cipes, ut supra saepius, sensus sunt exteriores. Hi
consideralione, perpendi : Ephraim erat compara- sunt recedcntes, nunquam videlieet se inira se co-
tive Tyrus. E; haec fundata in pulchritudine erat, hibentes, sed se per exteriora spargentes. Unde et
quia in exteriori habitudine coepti operis, qua sibi paulo supra de domo sua se ejecturum eos comniina-
et aliis complacere decreverat, su;e intentionis fun- tur, quod fit cum a mente, quae Dei sedes esse de-
damenta posuerat, ut in eoquod forisostenderet, non buerat, ad tractanda sola forastica sensualitas Deo
Dci virtus, sed sua pulchritudo palesceret. Quo con- judice proturbalur.
tra in psalmo : « Sic, inquit, in sanclo apparui libi, Vers. 16. — * Percussus est Ephraim, radix eo-
ut viderem virtutem [Psal. lxii, 3), » non meamesse, » rum exsiccata est, fructum nequaqaam facient. »

sed tuam nedum gloriam. « Epbraim educet ad inter- D Ephraim percutitur, cum status voluntatis, quae
feclorem filios suos. » Ephraim habet filios, quando frugi esse debuerat, a bene volendo conteritur. Ra-
volunias effectus exerit bonos. Hos tamen ad inter- dix eorum, id estejus molivum exsiecatur, cum in-
fectorem educit, quando ad suam ipsorum perniciem tentio a divinae spei virore arefacta cassatur. Quae
adulatorum linguis exponit. merito radix dicilur, quia ab ipsa emergit quidquid
Vbrs. li. « —
Da eis, Domine. Quid dabis eis? vitale peragitur. Fructum nequaquam facient, quia,
» Da eis vnlvam sine liberis. » Vox prophelae, aut sicut cogitationes, sic opera ab omni utilitate defi-

cujuslibel sancti vin tania hypocrisi irritati. Ba cis, ciunt « Quod etsi genuerint. interliciam amanlissi-
Domine, id est aliquid eis incommodi inpraesentia- » ma uleri eorum. » Gignunt, cum aliqnid natura
rum restitue. Et quid dignius eis dare poteris, quam cogente, quae boni expers esse non valet, agunt. pie

ut vulvam, coneeptaeulum, qua libertatem

id est Interficit vero Deus amantissima uteri eorum, cum
benevoli aeius recipiant, non habeant? Melius est quidquid in conscientia, vel secumluin sa>culi ho-
enim bonum opus nec affeclasse quam affectatum nestatem, vel secundum naturalem bonitaiem con-
simulacro aliquo falsi operis perdidisse. Si liberi stare poterat, ad eumulum jadiciidissipat, et disper-
dieuntar quia servili operi non subduniur, ergo dit. Amantissima aulem dicit uteri quidquid gratius
391 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARI.-E DE NOVIGENTO 392

intra animi sinum atl morum probitatem pertinens A quo Deo posiposito respectui terreno ineumbunt.
possit baberi. Ipse simulacra eorum confringit, cum spiritus ex-
Vers. 17. — « Abjiceteos Djus meus, quia nun candescente erimiuum rogo ad pudenda acta pro-
» audierunl eum, el erunt vagi in nationibus. » Quia siliens, quidquid protendebatur, falso imminuit.
Deum non audiunt, Deus eos abjicit, quia videlicet Aras eorarn depopulatur, euni proposila et instilu-
dnm nequaquam Deo obedire patiuntur, et aures ei tiones exsilia reddit, ••81 1 et nulla, quibus quasi
obstruunl animorum, ob reprobitatem vita? eos ac si summis et prineipalihus innitebatur. « Quia, inquit,
abjectivos ostendit. Vagi in nationibus sant, dum nunc dieent. » lloc est dieere Quia nunc intereunt, :

per vitia universa se spargunt. Nationes pro viliis dicentnon est rex nobis, id est quia ostentatioues
poni, si non alias, gentessaliem, quas evertit Domi- nostra? ad caecitatis internae traxere nos poe'nam,
nus ante tilios Israel, innuunt. qui nos regat non est inodus in nobis. Quod enim

spiritns, hoe rex, hoc et modus. « Non enim time-

CAPUT X.
musDominum: et re.x, quid faciet nobis? » Ae si
Vers. I. — « V 1 1 i s frondosa Israel, fructus ad- dieerent : Cum sumus a Dei timore nudati, ralio,
» aequatus est ei. Secundum multitudinem fructus quae solo Dei timore constat, quid nobis pensi et
» sui multiplicavit altaria. » hrael vitis frondosa est, " moderati afleret, cum viduata sit, ex eo quod pen-
cum hi, qui per Seripturaram scientiam de Dej det? Nisi enim eam Deo feeerimus appendicem,
visione, id est cognitione se jactant, sine operibus frustra eam dicimus rationem.
sibi verboram multiplicitates exaggerant. Israel Vers. 4. — « Loquimini verba visionis inutilis,
vitis frondosa Rl, eum sola inanis eloquenliae pompa » et ferietis foedus; et germinabit quasi amaritudo. »
se contegit. Sicut ergo Israel solo nomine, sie viiis Dicilur ad Israel, qui virvidens Dcum dieitur inter-
sine opere. Fructus ei ada?quatur, cum vanae loqua- pretari. Ac si diceret Vos vilis frondosa, sub pre-
:

citati opus subsequens respondet omnimodae falsi- liosovitis nomine mens garrulitati intenta, super
tatis. Secundum multitudinem fructus sui altaria Dei agnitione, quod est visio, inutilia loquimini
multiplicat, id est juxta exercitiorum, qu;e per verba. Et plane inutilia, quia det sine mente sonum
hypocrisim fiunt, quantitatem, tiiulos sibi adulato- locutio fastuosa. Haec quasi ironice sunt dicta. Et
riae vulgaritatis accumulat. « Juxta ubertatem terrae ferielis foedus de contincntia videlicet corporis ve-
» suae exuberavit simulacris. » Terra exuberat, eum stri, umle gloriosiores videamini, eum animo vestro
insignibus, sed lictis operibus nostrum corpus abun- stabiliias paeta. Sed hoc foedus quasi amaritudo
dat. Corpus autem non mens operatur, cum meule quiacordis instabilitas et earnis petulan-
P germinat,
vacua et insipida ad hoc boni quippiam lit, ut so- tia, per totius irruptionem immundiliae convenien-

lummodo videatur. Quot ergo sunt opera, tot ad tiam subito mutuae sponsionis amarieat. Hoe enim
humanos favores quasi eriguntur simulacra. est germeu bypocrisis, quod in momento Deo ultore
Vers. 2. « —
Divisum est cor eorum. » Cor eo- revelat impia? statum mentis. Unde sequitur:
rum dividitur, dum aliud in opere exercetur, aliud » Judicium, inquit, super sulcos agri. « Sulei agri
in mente tractatur. Quaerunt enim in intentione vexatio est propler Deum corporis. Hypocritae sul-
laudem, cum extrinsecus Deo congruum studcant eosagro suo faciunt, dum cruciatus suo corpori per
speeie tenus exhibere laborem. Unde et Aposlolus abstinentias inferunt. Super hos flt judieium, cum
eum qui eum uxore est, circa mundana sollicitum, falsa» sanclitatis evidens omnibus, Deo propatulum
dicit csse divisum [lCor. vu, 33), dum scilieet hinc faciente, datur indicium. Sulcos agri sic solere in-
jus tractat uxorium, illinc aliquoties respeclare telligi Salomon testatur « Diligenter, inquit, :

monetur ad Deum Nunc interibunt; ipse confrin-

• exerce agrum tuum, ut postea aedifices domum tuam
» get simulaera eorum, depopulabitur aras eorum. » (Prov. xxiv, 27). » Eideequo Dei Job « Terram, ait, :

(Veus. 3) « Quia nunc dieent Non est rex nobis. » : ungula fodit (Job xxxix, 21); cum audierit buccinam,
Nunc interibunt, id est, in hoc ipso statu peribunt, dieit : Vah ! [lbid. 25.) »

EXPLICIT MBER SECUNDUS.

LIBER TERTIUS

TROPOLOGIARUM IN OSEE CONTINUATIO.

Tcrtium in beati Osee libro libellulum prassumen- D protulii semper et proferet, a sua illutninatione et
tes Deum, qui Trinitasnon tam voeibus quain est, ealoiv non me paliatur abscondi, et qui scil solo

medullis oramus, ut qui quod vult, per quos vuli suae miserationis oblentu, non securitate pcrversa,
303 TROPOLOCLE IN OSEL, AMOS ET JER. — LIB. II. IN OSEE. 394

tantas mysterioruin difiicultales aggressam, prosperi A reyem suum transire facit, cum exterioris hominis
portusjam jamque haerenti et timido largiri digne- prudentiaqua' se palliat rationem, quin potius astu-
tur accessum. tiam siecularem, per undas voluptatum ad indignos
SEQUITUR CAPUT. actus omni tentationis vento circumlatam excedere,
Veus. o. —Vaccas Bethaven coluerunt habita-
« et quasi dispumare compellit saepius enim provenit
;

» torcs Samariae, quia luxitsuper eum populus ejus, ut se hypoerisis diu cohibere non possit. Et excelsu
» et aeditui ejus super eum exsultaverunt in gloria idoli disperduntur, cum superbaj cogitationes, quie
» ejus, quia migravit ab eo._« Bethaven interpreta- anirnum suum a Deo apostatare docuerant, annullan-
tur domus idoli, SamarisB cuslodiam sonat. Habitato- tur. Qua? excelsu peccatum Isruel dicuntur, quia ex
res ergo Samariae vnccus colunt, cum qui exteriori prava affectus libertate oriuntur. « Lappajet tribu-
sua3 custodi«3 dominari se credunt, et corporum » lus ascendet super aras eorum, » Layyu humilis
continentiam suae potestali ascribunt, juxta quod herba est, tribulus in virgulta proserpit, sed utraque
superius dicitur, ferietis fosdus, petuiantias interio- exasperata aculeis.JjPer lappam ergo luxuria fcede
res non deserunt, imo amplectunturet excolunt, et semper humilis innuitur, per tribulum cupiditas,
huc in Bethaven, id est m domo idoli, nempe io quae seexporrigens dilatare conatur. Haec super aras
conscientia in qua Dei eultus transfertnr in diabuli. B eorum ascendunt, quia super eorum ac si religiosa
Vaccas pro lascivia poni testis est « Congregatio tau- proposita jam evidenter irrepunt.
:

rorum invaccis popuiorum (Psul. lxvh, 31). » Sama- » Et dicent montibus Operite nos et collibus : : :

riam autem habitat, qui se per se vivere possc caste » Cadite super nos. » Hi qui quondam monies fne-
computat. Uubiture enim pro dominari pomtur, quia rant, apud se scilicet arrogantiae nimietate lumue-
ab habendo intlectitur. Quia per vaccas appetitum rant, jam spei inanitate reflati \eris montibus, id est
libidinis signarat, ex boo innuit quod pluralitatem sanctis acclines ab eis operiri protegendo desiderant,
illam singulariter nunc replicat. Luxit, inquiens, et aminoribus quibusquc electis, qui sunt colles, ut
suyer eum poyulus ejus, sed notaudum quod pra> super se cadant exorant, se videlicet eis misere-
mittitur quia. Esl autem dicere : Ipsi provisores scendo inflectant. Quod totum est Qui se sanctos :

erant forasticae custodiae, ct hoc ideo |nimirnm, quia posse sua custodia, quodper Samariam signari
iieri

populus cogitationum luxit, id est immurmuravil diximus, aestimarant, veram aliorum sanctitatem
inhians super ipsum, qui frenabat exterius appeti- Dei ope attendentes, falsos se sua opinione non du-
lum. Poyulus ejus, scilicet appetitus dieitur, quia bitant.
talis concupiscentia parit introrsum plurimos stre- Veks. 9. — i Ex diebus Gabaa peccavit Israel, ibi
pitus. Porro seditui ejus super eurn exsultant in glo- C
^*
» steterunt. « Gabaa intcrerpretatur, ut saepe dictum
riu ejus, cum versipeiles versutiae motus, qui exte- colles. Per colles hic intelligimus privatos animi ti-

riores custodiunt babitus pariter eonjubilant super mores. Ex diebus ergo horum collium Israel peccat,
honore et gloria impensae Laudis extrinsecus. Exsul- quia a tempore quo in superbia sua misera mens
tant, inquam, in gloria ejus, quia migravit ub co, id prosperari, quod dies signilicant, cu?pit, affectus
est, tota illa laus alienatur, et quasi emigrat a co- sese pravitati subjugat. Ibi steterunt, id est perse-
gnitione appetitus illius qui turpissime fervet in veraverunt. Stare enim pro ycrseverure ponitur, ut
animo. Quod totum est : Cautelae animi quae «i« est Adversum me appropinquaverunt et stete-
: »

prospiciunt eorporeae habitudini, laetantur vulgus runt xxxvu, 12).

[Psul. Nota quod Israel et »

ineptum a notitia sui interni status, qui multum Ephraim cum singulariter ponuntur, duos illoshabi-
displicere poterat, longe fieri. tus mentis, qui sunt aiTeclus et voluntas, per se
Vbbs. 6. — Siquidem et ipse in Assur delalus
« iigurari dicuntur; cum autem pluraliter, eorumdem
» est munus regi ultori. » Quaecunque, inquil, talem habituum motus intelliguntor.
quemlibet omnium foris gloria prosequatur, siqui- Veus. 10. — « Non comprehendet eos in Gabaa
dem et ipse in Assur, quod est in aulam, fertur, id ^
» praelium super lilios iniquitalis. Juxta desiderium
est gurgustiis vitiorum latenter immergilur, et non » meum corripiam cos. » In Gabaa eos non compre-
perfunctorie, sed quasi proprie proprium munus hendil prxlium, quia ubi nulla tentatio est, nulla

diaboli factus, qui idipsum quod muneratur, ulcisci- etiam rebellio contra quodlibet vitium. Et quomodo
tur. « Confusio Epbraim capict, et confundetur quis polest dici tentatus, qui, anlequam ei diabolus
» Israel in voluntate sua. » Confusio Ephraim capit, suggerat, studioest totius malignitatis afflatus ? Hoc
cum voluntatem noslram, quae innixa esse debuerat praelium super filios iniquitatis est: supcr opera vide-
rationi obscuritas discretionis intercipit. Israel in licetquorum rnater iniquitas est. Filios pro opcribus
voluntate sua confunditur, cum, ut sic dicam, vo- poni frequens Scripturae usns cst. Servi namque
lendi imo appetendi jam ratione et voluntale ad debitoris uxorem et lilios Dominus jubct vendi
mala declivibus, nullus modusct ordo in affeetione {Matth, xviii, 25), id esl voluntalem, et opera a
tenetar. libertate arbitrii sensus improbitate subduci. Deus
Vers. 7, 8. — « Transire fecit Samaria regcm eos jaxta desideriam suum corripit, quiajuxta qnod
» suum quasi spumam super faciem aquse. Et disper- omnes homines vall salvos lieri, et ad sui agnitio-
» dentur excelsa iduli, peccatum Israel. » Samaria nem rcdire {Tit. i, 1), in praesenti eos, ul corrigat,
'',

Patrol. CLVI. i
 395 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARI.U DE NOYIGENTO 396

punit. Id enim potissimum desiderat, ut resipiscant A diam metimus, cum peccalorem ab ercore viae suae
quos castigat. Congregabuntur super eos populi,
• converti fecerimus, animain quidem ejus morte a
i cum corripientur propter duas iniquitates suas. » liberamus,peccalorum hauddubium quin nostro-
et

Duae iniquitates sunt, una peccandi, altera impoeni- rum multitudinem operimus. Innovat sibi novale
tens cor habendi. Proptcr has duas iniquitates corri- quisquis vitam religionis aggredienssacri eloquii in-
piuntur, cum a sua obstinatione et a solita nequitia cipit secreta discutere. In his novalibus, juxta quod
divinitus eompunguntur. Tune super eos populi con- alibi dicitur, multi cibi sunt, ad omnes (Prov. xiu,
gregantur, cnm inolita dudum vitia insolentius so- 23) videlicet animorum conversationumque modos
lito animum insequuntur. Ili sunt vEgyptii qui documenta inibi congrua ac si fercula sunt. Quo-
egressos a se Israelitas usque ad maris Rubri trans- cunque enim it spiritus, eunt pariter et rotae. « Tem-
itum urgere videntur. » pus autem requirendi Dorainum, cum vcnerit qui
Vers. II. — « Ephraim vitula docta diligere tri- » docebit vos justitiam. » In his, inquit, quaedicla
» turam, ego transivi super pulchritudinem colli
et sunt exerceri debetis, quia temporis opportunitas
« ejus. » Vitulae triturantis natura est libenter ad id arridet, dum advivitis, requirendi Domiuum, prae-
officii recurrere quo raptimin aliquoties consuevit sertim cum spiritus vob;s divinae jam compunclionis
triturata praegustare. Vitulam hic non solum pro " advenerit, qui vos sine magistro, sine volumine vos
lascivia, sed et pro fecunditate posiiam putamus. inducat in omnem veritatem, ut alias scriptum est
Ephraim ergo vitula docta diligere trituram est, cum (Joan. xvi, 13), quod bic appellat justiliam. Unde et
voluulas nostra per divinam correctionem fecunda, est « Unctio ejus docet vos de omnibus (/ Joan. n,
:

bona a malis tanquam grana a paleis disparare jam 27). » Et ab Apostolo quoque hanc supernse infusio-
prona est. Primordia enim nostra, juxta beatum nis gratiara non in vacuum recepisse monemur
Gregorium, mista sunt malis. Super pulchritudinem (II Cor. vi, I). Quod totum est tempus Dominum re-
colli ejus Deus transit cuin novitatem consilii ejus, quirere, cum ipse praesto est aspirare.
quae, ut ita dicam, jam ex conversione recens facta Vers. 13. « Arastis impietatem, iniquitatem
pulchrescit, alta consideratione per teniationes » messuistis; comedistis frugem mendacii, quia
aliquas conculcari sinit. Scripturae usus est, ut dica- » conflsus es in viis tuis, in multitudine fortium
tur Deus facere quod lieri permittit. ti'3 Potest » tuorum. » impietatem aravit qui quondam per
quoque et per collum non solum consiliuum, cujus hypocrisim, quod pro solo Deo fieri debuerat, cor-
listula est, consilium vero justorum bene agendi pus suumexcarnilicationi addixii. Et quid tam im-
propositum est, sed etiam cervix elationis quae no- q pium, quid tain sine Deo, quain proprias carnes
viter conversis aliquoties subrepere solet. Super mactare non Deo? et quismagis nemo appellari de-
hanc Deus et consilii pulchritudinem
ccrvicem bet, quam qui carnem suam sub lali ohtentu odio
transit, cum utrumque tentari sinendo prosternit. habet? Iniquitatem messuit, qui laudes Deo dandas
« Ascendam super Ephraim. » Super Ephraim Deus exinde sibi sacrilege adhibuit. Nihil euim est minus

ascendit, cum rationcm, quae Dci propria sedes est, sequum, quamsuo honori postponere Deum. Inique
superequitare eficit, jam landem vere frugiferae ergo messuit, qui primum sibi tam profanae merce-
voluntati.« Arabit Judas, et confringet sibi sulcos dis attribuit, Frugem mendacii comedit, qui accu-
» Jacob. » Judas arat, cum sincerae confessio poeni- sante se conscientia fallaci adulatione vulgarium
tudinis superflciem corporis et animi convertit et pasci addidicit. Quia confisuses; inquit, in\ciis tuis,
fatigat. Jacob sibi sulcos confringit, cum peccata scilicet non respiciens ad internam vacuilatem
supplantando aequoream quamdam pacis internae iuain, ad ea lantum oculum dirigebas, quae de tuo
planitiem aequare non desinit. Sibi autem confrin- superstitioso opere inanitcr praedicabantur foris. Si-
gere dicitur, quia quidquid pietas pcenitentiae sancti cut enim extra hominem
via, sic extra hypocritam

laboris exercet, suo interiori commodo non vulgi sua in quibusconfldit opera. In multiludine quoque
favoribus operatur. Jacob autem supplantator dici- D fortium suoruni conlidit; cum in arduac conversa-
tur. Nihil enim Judas arat si Jacob remissius in tiunis quae vix sanctis viris tolerabilis esset, propo-

snlcos confringendo, et praesertiin in supplantando sito spem reponit, non aspiciens quo intendat, sed
desudat. quae stolide peragit.
Vbrs 12. — « Seminate vobis in veritate jusii- Vers. 14. — « Consurget tumultus in populo tuo,
» tiam, metite in ore misericordiam, iunovate vobis » et omnes munitiones tuae vaslabuntur, sicul vasta-
» nuvalc. « In veritate sibi justitiam seminat, quis- » tus est Salman a domo ejus, qui judicavit Baal in
quis Deo et proximo secundum quod i.uique compe- » die praelii, matre super lilios allisa. « Tumultusin
tit, sorvata aequitate communi rcddere quod dL populo consurgit, cum in cordibus nuper converso-
gnnm cst, destinat. Seminare autem proponere est. rum veteris licentise insolentia recrudescit. Vel
At vero in veritate el sibi seminat, quisquis sine avi. etiam tumultus consurgit, cum gravis in cogitalio-
ditate favorum sibi soli in suo bono conscius id nilius pmnitentiae raotus emergit. Omnes munitiones
actitare deliberat. ln orc misericordiam metit, cura ejus vastantur cum menlis universa repagula, quae
quodcorde proponit, spe melendae misericordiae aliis sub suis latibulis llagitiorum pridem occuluere tri-
pronuntiare non desinit. In ore etiam misericor- stega, piae confessionis eruuntur ad lucem. Salinan
397 TROPOLOGLU IN OSEE, AMOS ET JEH. - LIB. III. IN OSEE. 398

intcrpreutur umbra prohibendi, vel commotionis. A, parpatraat. Simul-xcris sacrilicant, cum interiori

Sicut vastatus est Salman a domo ejus, qui judicavit periclitante statu longe aliter se hominum conspecti-
Baal in die praelii, id est, sicut coasumi debet obscu- bus, quam res intro geratur, ostentant. Sed intcr
ritas illa nequam, quae divini luminis ab animo pro- ista, inquit, Ephraim nutritius sum, dum mentem
hibebat accessum et ne in miseriis subsisteret,
: semper intendo de resurrectione commonere post
crebris commotionibus perurgebat: a domo, id est a lapsum, et ita voluntas nostra non colliditur, Do-
conscentia illa, (iu;e in sui illuminatione ac si dle mino supponente manum. Sic nos nutrit, dum per
in qua caro spiritusque confligunt, Baal judicat, id ruinas et slatus nos erudit. « Portabam eos in bra-
est virum damnat. De quo dicitur « Hic quem ha- : « chiis meis et nescierunt quod curarem eos. » In
:

bes, non est tuus vir (Joan. iv, 18). » Matre super brachiis eos portat, cum ad divinam fortitudinem
filios allisa, cum suis videlicet operibus obruta con- sublevat. Brachium enim pro fortitudine poni solet,
cupiscentia. Baal autem interpretatur vir, vel ha- Et nesciunt quod curet eos, quia ex pondere tenta-
bcns, id est possidens dominium, scilicet erroris tionis pene desperantes ignorant quod provide pnr
signans. occulta naufragia, ne de virtutis prosperitate super-
Vep.s. Ij. — « Sic feeit vobis Bethel, a facie biant, premat ipsos.
« nequitiarum tt-i vestrarum. » Bethel, licet
maliti;e " Vers. 4. « —
In funiculis Adam traham eos, in
domus Dei interpretetur, tamen ex idolo quo Je- » vinculis charitatis. » In alia translatione ubi hic
roboam ibi statuerat, profanatur. Est ergo dicere : Adam legitur, illic homines invenitur, sic enim in-
llas contrarias fortitudines, qua? vestra contra terpretatur. Uude et in Genesi ubi dicitur : « Vo-
Deum corda munierant,'fecit vobis Bethel, conscien- « cavit nomen eorum. Adam (Gen.x, 2, » itidem m
tia videlicet, quam Deus inhabitare debuerat, sed homines transfertur. In funiculis ergo hominum eos
diaboli fantasia imbaerat; et hoc a facie, id est a trahit, eum ex passabilitatis, et humanarum aerum-
consideratione immanitatis criminum vestrorum, narum timore eos ad se corripit. Unde est « Multi- :

Malitia enim hic pro enormi usu appellatur sce- plicatae sunt, inquit, infirmitates eorum postea, » ac
:

lerum. si diceret : Ad medicum » acceleraverunt (Psal. xv,

CAPUT XI. 4). » Sed postmodum quod prius timore gerebatur
<r
Vbrs. I. — « Sicut mane pertransiit, pertransiit in amorem vertitur, unde et sequitur : In vinculis
• res Israel. » Rex lsrael spiritus noster est, cui charitatis, quae scilicet foras mittit timorem (I Joan.
regere pertinet quidquid sub affectu est. Ipse enim, iv, 18). Funiculi autem ipsae affectiones sunt, qui-
secundum elymologiam, saepius dictam cum ralione
P bus ad aliquid appetendum nullo cogente ducimur.
ac si cum Deo principatur ; sin alias servit. Is ergo Timor vero supradictus amore non caret, alioquin
rex sicut mane pertransit, cum repulsa ignorantiae et hos funiculos non haberet. Inde est illud poeticum :

cogitationum nebula tanquam pallore crepusculi, ple- » Trahit, inquit, [sua quemque voluptas (Virgil.,
nioris intelligentia? etquietis gratiam velutisolareju- ii Eglog.). » « Et ero eis quasi exaltans jugum
bar Quia puer Israel, et dilexi cum, et ex
attingit. « » super maxillas eorum, et declinavi ad eum ut
.Egypto vocavi Filium meum. » Israel puer est, » vesceretur. » Est eis quasi cxaltans jugum super
et ideo a Deo diligitur, quia, postquam ad vitae novi- maxillas eorum, cum vera mentis essentia promo-
tatem redierit, Deo non placere non potest. Ex JEgy- vet sui timoris eminentiam super intellecluales sen-
pto quoque filium vocat, cum ex quotidiauis, quae sus eorum. Super ejus maxillas jugum Dei exalla-
immissive vel naturaliter influunt tenebris, spiritum verat, qui sicut tumentcs super se fluctus semper
nosirum, qui ex vera luce quasi lux in nobis gigni- eum timuerat. Tanto autem magis exallatur, quanto
tur, Deus reducit et suscitat. magis in interna virtute proficitur, dum illa aeterna
Vers. 2. —
« Vocaverunt eos, sic abierunt a facie charilatis semel praegustata semper amitti timetur.
« eorum. » Quod singulariter superius per regem Pro intellectu maxillas accipimus, quia his ac si
innuerat, hoc raodo propter diversos rationalitatum D deniibus dura quaeque commolimus. Declinat ad
motus pluraliter applicat. Etsi enim una est ratio, eum, ut vescatur, cum per timorem illum, quo mens
propter plures lamen causas plurimae sunt rationes. salubriter humiliatur, etiam se ad nosDeus inclinat,
Ac si diceret : Etsi Deus a nostra nos per se caeci- ut de ejus aspiratione pascamur. « Coenabo, ait,

tate revelat, ipsi tamen rationales motus a nostro cum illo et ipse mecum (Apoc. iii, 20). » Quod su-
nos corpore aliquoties excitare contendunt; sed perius singulariter dicit ad eum, cum pluraliler ali-
quia non est in homine via ejus, nec viri, ut diri- qua pro motibus variis praemisisset, unimodummen-
gat gressus suos (Prov. xvi, 9), illi Deo nos dispen- tis habitum intellige, quia in scissuras mentium sci-
sative retardunte recedunt, sicque nos quid simus mus Deum nequaquam ut convivetur declinare
ex nobis experiri faciunt. A facie eorum abeunt, solere.
cum se a rationum redditione cogitationum pervica- Vbrs. 5. — « Non revertetur in terram /Egypti,
citates excludunt. « Baalim immolabant, et simula- » et Assur ipse rex ejus. » In tcrram JEgxjpti non
« cris sacriiicabant. (Vjbrs. 3.) Et ego quasi nutri- revertitur, cum ad veterna crimina reverti se ulte-
« tius Epbraim. » Baalim immolant, cum multa rius dod patitur. Et tameu Assur, id cst aulicorum
Dei, sed non pro Deo tenlationi saepc succumbendo familiaritas et acceptio admodum sibi expetcnda \i-
:i'.n V. GUIIiEIUT ABBAtlS S. MAUI.K DE NOVIGKNTO 400

detur. Quod in qaibasdam ordinis nostri viris hodie- A « me cor meum, pariter conturbata esi psenitudo
que apparet, qui dum a foeditatibus mundanis se « mea. » Cor Dei in eum couvertitur, cuin non ex-
continent, «b.» curiarum tameo solemnitatibus in- terno cujuspiam exemplo, sed sui ipsius ad viscera
gerere se irremediabiliter ardent. Assur enim, quod pietatis consideratione reflectitur. Humanum enim
repetere uon piget, aula est. Quoniam noluerunt « est, alterius respectu et ratione frangi. Pariter p«-
» converti, (Ve»<. 6 caepit gladias in civitatibus nitudo ejus conturbatur, quia, dum eum exertae sen-
»ejus, ei coasummet electosejus, et comedet capita tentiae paenitet, panter quoque de aliis quas huma-
» eorum. » Quod est dieere Quoaiam ab Assur, : nitus patimur aerumnis clemenler afflcitur. Humano
id est alj oculorum suorum noluerunt vanissima more loquitur Deus, cum nil tale in eum incidat,
pastione reverti, gladius in cicitatibus ejus, id est nulli tamen dubium quin eleetorum suorum calami-
eorum mentis coepit, quia insolita carnis adversus tati condoleat. Vel aliter. Gor Dei ipsi electi sunt,
spiritum contentio in omni ejus sensualitate, quae, de quibus 'diciturAppropinquavit cor illius post-
:

juxia Evangelium, sunl civitates, einersit. Gladius quam impii dividuntur ab ira vultus ejus (Psal. liv,
eaim pro divisione ponitur, ut est « Non veni pa- :
22). Gor ergo ejus in eum convertitur, eum bi,
cem mittere, sed gladium (Matth. x, 3i). » Et expo- (juibus cuncta qua' a Patre audivit, innotuit {Joan.
nens « Veni, mquit, separare {Ibid.,1o), »etc. Et con-
:
quod est Adama,
xv, 15), suie terrenitatis oblentu,
sumei electos cjus, id est annullabit quaecunque prin- ad allitudinem contemplationis, quod est capra et
cipaliora sunt in intimo statu ejus. Capita eorum damula, se conferre conantur. Tunc pcenitudo Dci
comedct, dum et civitatum et electorum intentionum pariter conturbatur, cum illi poenitentiae, quam illis

summitaies aurugine tentationis absumet [f., auri- Deus primo immisit, de praesentis saeculi diuturno
gine]. fastidio dolor et difficultas etiam adaugetur.
Vuns. 7.— meus pendebit ad red-
« Et populus Vehs. 9. — « Non faciam furorem irae meae, non
» itum meum. » Licet eorum capita comedantur, et » convertar ut disperdam Epbraim, quoniam ego
titiliatio se menti gravis immergat, solet tamen » Deus, et non homo; in medio tui sanctus, et non
aliquoties ralionis scintilla viviscere, et hoc est « ingrediar civitatem. » lra Dei est contra vitia
quod populus De"i ad reditum ejus dicitur pendere, nostra digna animadversione moveri: furor vero
quia pia? cogitationes post tot qu;e ingruerint mala, est contra humanam pertinaciam reprobi sensus
ad Dei salutaris visitationem fieri solent pronae. illatione accingi. Furorem ergo irx su;e non facil,
Pendere, sicut alias diximus, ab alterutris dicuntur cum nobis reliquias cogitationis boiue non subtrahit.
amantes, et iJeo pro amore ponitur. « Jugum autem q lue enim diem feslum agunt sibi. Gonvertitur Deus
i imponetur ei simul quoJ non auferetur. » Jngum ut Ephraim disperdat, cum imttari videtur in ejus
ei imponitur, cum experta? teutalionis animus ti- animo qui tentalur, quod quasi ipsius bona; volun-
more deprimitur. Iloc jugum non aufertur, quia latis studium radicitus omnino consumat. Eyo, in-
nulla securitas audacia unquam ab animi eervice (juii, Deus etnon kouw. Quod est dicere Homo quod :

recutitur. coeperit pervicaciter peragit, ego vero Deus impen-

Veiss. 8. — « QuomoJo dabo te, Ephraim, prote- dentem ctiam sententiam per meipsuiu suspendere
gam te, Israel? Quomodo dabo te sicut Adama, novi. In medio Ephraim est sanctus, cum in ipsius
» ponam te, ut Seboim? » Ac si diceret Iu quem :
rationem meditullio voluntatis quasi regem circum-
statum transfcram voluntatem humanam, qua arte stante exercitu iusent Deus. Xuit enim ingreditur
protegam vagabundum per tot excursus et recursus civitatcm, quia non inhabitat, imo \ix summalim
affectum? His querimoniis innuit quanta difilcultas aspirat conscicntiain vitiorum tumultibus obstre-
sit iu regendo statu nostrae interioritatis, quae, si ad pentem.
virtutes eveliitur, intumescit, in sensus, vapiditato Vers. 10. — « Post Dominum ambulabunt, quasi
perdeficit, in flagitium devoluta, puteseit. Scio, in- » leo rugiet, quia ipse rugiet, et formidabunt lilii

qail, quid faciam, quia sicut Adama ponam te, ct D » maris. » Rationes, voluntati insitae post Dominum
sicut Seboim. Adama interpretatur terrena. Seboim ambulant, dum primum ratio Deo subjicitur, ct
statio ejus, mure, vel capra eorum, vel damula. Pri- consequenter deinceps rationi voluntatis habitus
nium igitur mens bominis ad sui protectionem, ut obsecundant. Ijisa ratio, qua> supra ob sui lirmita-
Adama, ponitur, ut indesinenter quacunque virtute tem dicitur sanctus, quasi leo rugit, diun ex clamore
pra'i:iniiH'i)t, propria; lerrenitalis sub (jua degit me- ejus, cui ^8i« innititur, divini sciiicet eloquii, be-
moretur. Sed non in bac bujus inlirmitatis consi- stiales undecunque raotus, quasi regia quadam au-
deratione pigrescat, sed stationem in mari consti- ctoritate, perterrel el concutit. Ipsa, inquam, rugiet,
tuat, ut scilicet, inter tentationis assultus stare non et /ilii maris formidabunt, cum aut ex intcrni seve-
cadere assuescat, nec pulsatus versoiur aut proruat, ritatc judicii, aut certe recordatione peccali ;ul se
sed caprino more animum ad boni ardua propositi versum erecta, filios maris, id est motus sseculares
semper exporrigat, in qao lamen acumen nullomodo formidare facit,et quanto magis allerutro imbuitur,

discretae subtilitatis amitlat. Capra enim arduorum tanto magis quidquid menti lemporale et transito-
est appetens, damula vero unde sorlitur et nomen, rium insonat, perlerrelur.
mulia luminuin acie pollens. « Conversum esl in Vers. II. —
« El avolabnnt quasi avisex /Egypto,
 »

i"l TROPOLOGLE IN OSEE, AMOS ET JKR. — IJB. III. IN OSEE. W)2

>i
et quasi coiumba de lerra Assyriorum, et collo- A saeculariter placere desiderat de excremento vir-
» cabo eos in domibus surs. » Fitii maris cx JEgypto tutnm.
quasi avis avolant, dum instinctus superbiae, qui per Vers. '2. — « Judicium ergo Domini cum Juda,
avem ex inlimis se desideriis allevat, et
figuratur, » et visitatio super Jacob. » Cum Juda judicium
praesentem moerorem gaudio spirituali commutat. Dominiest, quia in virtnte confessionis, discretionis
/Egyptus enim mcerorem signat. Quasi columba in spirituum subtilitas permaxime necessaria est. Super
illa sine felle, sed seducta sine corde, de terra Assy- Jacob visitatio tit, cum in supplanlandis vitiis rationi
riorum avolat, cum omne illud a se removet quod nostra? metus divinaa ultionis semper assistit. Visi-
pomposius in hoc mundo ac curialius putat. lloc tatio enim aliquolies pro punitione ponilur. « Juxla
cnim aulicum sonat. In domibus suis eos colloeat, • vias ejus et juxta adinventiones ejus reddet ei.

cum ad conscientiam revocatos a sua dispersione juxta oias ejus ci redditur, cum intellectus noster
coadunat. pro cujusque erroris quanlitate compungitur, et
Vers. 12. — « Circumdedit me in negotiatione quasi pro commisso vapulat, dum doloris intimi
» Ephraim, et in dolo domus Israel. » Ephraim talionem quondam animo repraasenlat.
petulanti
Deum in negotiatione circumdat, cum prsesidentem
P
Adinvcntiones autem sunt qusecunque in humanis
sibi Deo rationem gloria3 inanis mercimonio
in usibus debito natura supersunt. Has ei reddit, cum 1

coangustat. Quid enim est nisi negotiari, pVo vulgi sibi ipsi intellectuallis ille judex sub poenitudinis
favoribus bene operari ? Ephraim ergo Deum nego- accerbitate restituit.
tiatione circumdat, cum ad recipiendas pro bene- Vers. 3 4. — i In utero supplantavit fratrem
factis laudes, sentientem cum Deo spiritum volun- » suum: et in fortitudine sua directus est cum an-
tatis vanitas persuadet ct incitat. Domus Israel in » gelo. Et invaluitad angelum, et confortatus est. »

dolo circumdat, cum conscientia carnali appetitui, hi utero fratrcm, supplantat, cum intra conscientiam
quod prona in superficie cogitationis, im-
est Israel, carnalis rigiditatem appetitus praecipitat. //* fortitu-
perio obtemperare se siraulat; qua> tamen
rationis dine sua cum Angelo dirigitur, eum libertas arbitrii,
opportunilatem peccandi aucupatur, si liceat, « Judas qua fortius nihil est, sermoni divino, qui Dei ad nos
• autem test s descendit cum Deo, et cum sanctis
,;

internuntius est, irremisse innititur. Ad Angelum

» tidelis. » Quod est dicere : Pcenitentialis confessio invalescit, cum ex eloquii frequentatione divini
qua? quod in nobis Deus judicat, ipsa etiam pariter contra contrarias fortitudines spirituale in dies ro-
condemnat, « si enim nosmetipsos judicaremus, non bur accrescit. Confortatur, dum inter tentationum
utique judicaremur (I Cor. u, 31). » In hoc ipso C molimina, nusquam mentisrigor nutare permittitur.
cum Deo testis descendit, id est humiliitur, quiaab » Flevit et rogavit eum. » In fletu humor interior
Ephraim et Israel, tam superbis quam subdoiis, ad ad exteriora elicitur. Flere ergo dicitur, qui omnem
banc simplici dejectione recurrilur. Et cum. sanctis interiorem raollitiem exsuccare conatur, Rogat an-
fidelis est, dum humilitatem, quam eis in praesenti gelum, qui in summa habet veneratione et reve-
imperat, in sequentis saeculi exaliatione gloriiicat. rentia Dei verbum : « In Bethel invenit eum, et ibi

Fidelis ergo dicitur, quia quod modo spondetflde » locutus est ^519 nobiscum. (Vers. o. ) Et Dominus
sempiterna sanctis exsequitur. » Deus exercituum, Dominus memoriale ejus. » Be-
CAPUT XII. thel interprelatur domus Dci. In Bethel angelum
Vehs. 1. —
« Ephraim pascit ventnm et sequitur invenit, cum Deum inhabitatorem gerens per ejus
» aestum. Ephraim ventum pascit, dum ventosis,
» aspirationem divini eloquii arcana disculit, quo et
id est loquacibus, novarum scilicet rerum cupidisauctore cognovit. Quisquis enim mysteria prolata
efferendi suaslaudes causas Scripturarum sine Dei Spiritu reserare posse se aesii-
allribuit. Hoc dicitur
Ephraim facere, quia adjacet voluntatilaudari velle. mat, plane veluti sine luminibus alienos parieles
Sequitur aestum, quia quo magis exterius restrin- erroneus palpat. Ibi nobiscum loquitur, quia secun-
gilur, eo intorius magis flagrat fervoribus carna- ^ dum quod a Deo pectus legentis imbuitur, mo\
lium incentivorum. Ac si diceret Favores foris sacrae paginae consentiente sentenlia, quidquid ob-
:

expetit, sed tanto eum petulantia durius urit. « Tota strusum pridem obstiterat liquido aperitur.
» die mendacium et vastitatem multiplicat, el foedus Notandum quod singulariter de se loquens sub-
» cum Assyriis intiit, et oleum in iEgyptum ferebat. junxit extremo, nobiscum. Inventus enira in B°thet
tota dic mendacium multiplicat, qui jugiter alienis nobiscum loquitur, quia sanctas cujuspiam conscien-
labiis per suam hypocrisim occasiones mentiendi tia.', qua3 Deo bospite gaudet, sensus in sacra Scri-
subministrat. Sed vustitatem multiplicat, quia quo ptura perscrutanti divinos, cum aliquid obscurum
magis extolli se audit, eo desolatiunis internse de- inclaruerit, profecto sine invidia a Deo sibi data
serta dilatat, dum verborum tlorente copia, quae non celare impatiens, aut locutione aut scripto nec mora
videntur incuriae mancipat. Frdus cum Assyriis propagare gaudebit. Nec solum angelus, sed
ct aliis
init, dum cum bis qui temporaliter gloriantur una- et Dominus Deus exercituum n< biseum loquitur, ijuia
nimis fit.Oleum in Mgyptum portat, qui gratiam quidquid in eodem sacro eioquio reperitur, ;ili ipso
Dei in vacuuin se recepisse non trepidal // Cor. indubie panditur, qui priorura exercitiorum nostro-
vi, l . Et in Egyptum fert oleum, qui saecularibus rum benignus incentor, quae lns sanctis studiis
403 V. GIIBEBTI ABBATIS S. MABI.E DE NOVIGENTO 404

impenduntur, esse probatur. Exercitus enim ab A imaginem sanctitatis, quae a cunctis honori ha-
exercendo dioitur, et esl Deus exercituum, cui mili- beatur ostendi. « Omnes labores mei non invenient
tant exercitia animorum Dominus, memoriale cjus. > milii iniquitatem quam peccavi. » Quod est dicere :

superius dixerat Dominus Deus exercituum, nunc Idcirco omni cura et lahore in colore religionis
iterat etiam Dominus, ut per boc innuat eumdem exerceor, ut videlicei w nini eorum, qui me effe-
esse Dominum, qui sacri verbi nobis studium sub- runt, veniat in notitiam iniquilas mea interior.
ministrat, qni quondam per prophetarum ora, ea Quod dicit, non invenient, sic est ac si diceret
quae ejus gratiam in eorum libris a nobis anxie ex- abscondent, ut est illud : « Clausis non aperuit car-
quiruntur locutus fuerat. Memoriale autem ejus hoc cerem (Isai. xiv, 17), » quod est obstrusit.
est ut qui quondam per illos antiquos mira prae-
Veus. 9. — « Et ego Bominus Deus tuus, qui
dixerat, non minorem hodieque in nobis virtutem » eduxi le de lerra ^Egypti, adhuc sedere te faciam
exercere credatur, quibus tanti consilii penetralia
diebus
» in tabernaculis, sicut in festivitatis. »

subintrare humiliter quaerentibus donat. « Ha- Eduxit nos Deus de terra JEgypti, qui de tenebris
bentes, » inquit Apostolus, eumdem « spiritum,
vitiorum in admirabile lumen suum nos vocavit.
» credimus, propter quod et loquimur (11 Cor.cum
B Adhuc in tabernaculis
scdere nos faciet,
» xvi, 13). >
quandis peregrinamur a Domino, quandiu in
Vers. 6. « —
Et tu ad Deum tuum converteris;
hoc tabernaculo ingcmiscimus gravati debita hu-
» misericordiam et judicium custodi, et spera in militate, quod signatur sessione, nos deprimet.
» Deo tuo semper. » Et ad Deum suum liaud du- « Surgite, inquit, postquam-sederitis (Psal. cxxvi,
bium quin Jacob aut Judas convertitur, cum ratio 2). » Tabernacula autem p.regrinantium, vel mili-
poenitentialiter semper confitens, inter supernorum
tantium sunt. Militia enim vita hominis (Job vn, i).
largitiones munerum ad eum, a quo praeroganlur,
Et hoc sicut in dicbus festivitatis facimus, quando
respectare monetur. Misericordiam et judkium cu-
depressionem nostram in praesenti lumiuosae illius
stodire jubetur, ut scilicet in pra?senti, si bene
spei gaudio vere festo compensamus.
invigilet, se Dei misericordiam reperturum non
desperet, sin autem, in futuro judicium miserabi-
Vers. 10. « Et locutus sum super prophetas, —
» etego visionem multiplicavi, et in manu propheta-
lem praestoletur; sicque inter spem misericordiae el
metum judicii constitutus, ad spem pronior inve- » rum assimilatus sum. » Super prophetus Dominus
niatur, ut magis amore quam tinore trahatur, a loquitur, cum ultra omnium providentiarum nostra-

nemine enim quidquam, nisi sub amore speratur, p rum perspicacitatem, sua sola aspiratione nos do-
et boc est quod dicitur Spcra in Domino Deo tuo cere dignatur. Visionem quoque mulliplicat, dum
:

semper. per eumdem instinctum in nostra inlellectualitate

Vers. 7. — « Chanaan, in manu ejus statera do- aciem discretionis augmentat. lnmanu prophetarum
» calumniam dilexit. » Cbanaan interpretatur
losa,
assimilatur, dum providentiae noslrae exercitium ad
contemplandam etiam divinae celsitudinis speciem
negotiator. Negotium autem ad hypocrisim supra
diximus pertinere. In manu ergo Chanaun statera assurgere aemulatur. Nota quam vigilanter dicat

dolosa est, quia in opere hypocritarum nihil pensi

assimilatur. «18 Omne autem simile non est idem
quod illud cui simile dicitur. Assimilari ergo Deus
et moderati est. Si enim bene perpendcrent, nun-
quam buccinatoribus suis inanitatem suae menlis in manu prophetarum solet, cum omnis nostri con-

vel operis tanti enim tanta^ vacui-

venderent. Si
tuitus opera scintillare in Deum nititur, nec tamen

tati nomen sanctitatis, quod omni thesauro pne- est Deus quod videt.

ponderat, exaequare velis, non dico non stat, sed Vers. 11. — « Si Galaad idolum, tamen frustra
nec esse potest, quia inter nihil et aliquid compa- » erant in Galgal hobus immolantes. » Galaad inter-
ratio nulla constat. Calumniam quoque diligit, quia pretatur acervus testimonii. Quod est dicere : Si hi

quisquis externis favoribus attolli appelit, illis D qui inferius dilatantur, et penes Deum male angu-
omnibus necesse est invideat, quos aut potius aul stantur vitiorum ac si idolorum cultibus instant,
pariter laudari audit. Quod si invidet, certe mox pensare debuerant quia vitiorum volutabris frustra
consequitur ut his quibus inviderit amantissime sese immersitant, cumnil aliud explicent, nisi quod

deroget. aciem mentis inhebetudinem bestialem mactando

Vers. 8. — « Et dixit Ephraim : Verumtamcn commutent. Galgal enim volutabrum interpretatur.
• dives effectus sum, inveni idolum milii.Quod» Volutabro si ergo, ut sic dicam, bobus immolant,
vocavit Chanaan, iioc etiam innuit per Ephraim. cum spirituali alacritate recussa sese ponderositati
Sienim ille negotiator, et liic frugifer, plaue ne- carnis, quasi stolida animalia, foede altrectant.
gotium hypocrisis non emergit, nisi de superficie » Nam et altaria eorura quasi acervi super sulcos
ejus, quae putaturfrugifera aclionis. Est ergoacsi » agri. i Superius paulo eorum altaria diximus hy-
dicat: Quicunque instatera mei babilus et externae pocritarum proposita. inquoenim quilibet ipsorum
considerationis sit dolus, ego tamen dives efficior, vult bonorari, verbi gratia, vigiht iste, abstinet
(luui per omiiiiini linguas quotidiana rumoris aug- ille, iste silet, in qua, inquam, inslitutione volel
meotatione promoveor. Inveni idolum mihi, quia insignis baberi, quasi aram proponit, superquam a
 M TROPOLOGI/E IN OSEE, AMOS ET JEK. - L1I3. III I.\ OSEE. m
levitatibus honiinum debeat vcnerari. Ihec aliaria A num lapsns ad eorum perpetuam infamiam propa-
quasi acervi sulcos agri fmnt, cuin his quibns prae- lantur.
dicant, et super quos magisterii auctorilate praesi- CAPUT XIII.
dere desiderant, quasi sulcis agri acervus cfiiciunt. Vbrs. 1. — Loquente Ephraim horror invasit
»

Acervus enim si sit in sulcis, nunquam eos permittit » Israel, et deliquit in Baal et mortuus est. »
atiingere ad alicujus utilitatem frugis. Et lii qui Ephraim loquitur et hrael horror invadit, cum hy-
sitnulate praesident, dum dubia exempla ostentant, pocritarum plerumque in Scripturae sacrae disser-
uon tam inslruunt simplices quosque quam aggra- tionibns eloquio intonante, et subtilissima de mori-
vant bus disputante, eos, qui cum Deo dirigi appetunt,

Vers. 12. — « Fugit J.icob iu regionem S\nae,

magnus sub eorum praedicatione terror concutit;
quo enitu vulgo miserabiliores videri desiderant,
» el servivit Israel in uxore, el in uxorem servavit. »

eo diserlitudinem suam ostentantes dc subtiiioribus

In regionem Syrix Jacob fugit, cum spiritus noster,
tractant. Sed inter b*c in Baal delinquit, cum nihil
cui vitia supplantandi oflicium est, extra sensua-
eorum quae loquitur menli admovens, instar siue
litatem corpoiis in sublimem habitum mentis, qui
simulacri miraculo duntaxat, audientium Dominica
lemporalia snpergreditur, juxta Apostolum, Deo
verba prostituit. Et moritur, quia immemor co-
excedit {UCor. v, 13). Fugisse autem dicitur, quia
rum quae dixerit in insensibilitatis stuporem con-
ct David a forensi strepitu fugiens elongasse se
vertitur.
testatur {Psal. uv, 8). Syria emmsublimis interpreta-
tur. Ibi in uxore servit, dum pro subjuganda sibi
Vers. 2. — i Et nunc addiderunt ad peccandum;
» feceruutque sihi conflatile de argento suo, quasi
propria voluniate se desetit. Uxor enim no.stra vo-
» similitudinem idolorum, factura artilieum totum
luntas est, quia nullum bonum est, uisi quod vo-
» est. » Et
id est in hoc ipso praedicandi pro-
nunc,
luntarie lit. Sine hac ergo spirilus noster, qni vir
posito; ad peccandum addunt, cum sihi quae bona
cst, nihil efficit. Qui autem servit, alterius ditioni
dixerunt ascribentes verbum Dei adulterare non
se tradit. Ut ergo hanc habeat, desideriis suis re-
desinunt. Etst cnim ex Deo non tamen coram Dco
nuntiat. Sed quaerendum quid fugiat? conformita-
dicunt : de argento suo sibi conflutHe faeiunt, cuni
tem videlicet eorum, quorum ccelus in Galgal bobus
de eloquentia sua inepti sibi vulgi frequentiara
uumolat, et qui sunt ut ucervi super illos sulcos agri,
conllare contendont. Argentum pro eloquentia ponitur,
qui juxta Job, lerra adversus suum reclamante
ut esl « Eloquia Domini argenlum igne examina- :

cultorem, pariler dellent (Job. xxxi, 38). Jucub in

C tum (Psal. xi, 7). » Hoc conflatile quasi similitudo
uxore servavit haud dubium quin oves Labau, cum
idolorum esi, quia lota illa vilis plebeculaecoaggeraiio
per conlubernium bonae suae jugalis gregem cohibel
pro solo (igmento sua? oslentationis est; et quanlum
piae cogitationis.
ad auctorem perlinet, quaedam de Dei indiaboli cul-
Vers. 13. — c In propheta autem eduxit Pominus tum sacriiega translatioest. Factura artificum lotum
a Israel de ^Egypto et in propbeta servalus est. »
est, quiaquidquid exterius operantur, totum sine ulla
In prophcta de JEgypto Israel educitur, cuin per
veritaiis constantiaquodam lineamento fucata1 compo-
futuri judicii providentiam affectualitas nostra e
sitionis aptatur. « His ipsi dicunt Immolate homi- :

saeeulari prosecutione secluditur. Nisi enim et bona • nes vitulos adorantes. » Quod totum est dicere :

et mala prudentia Christiana prospiceret, nusquam Quid tales «lt> faciunt his, quas exhibere viden-
aut amore aut timore traheretur aut fugeret. ln
tur imaginibus sanctitatis, nisi quod opere clamant,
prophcta quoqtie -eductus de jEgypto , servatur
quatenus vitulos adorent, et id ipsum quod sunt
,

quia sine tali provisione praesentia conlemnere homines eis immolenl? Vitulos adorat quisquis pt - j

incipienlibus perseverantiae constantia non ser- tulantiaj raundanae se subjugal. Et natura lamen est
vatur. vituli esse pro ingenita lentitudine ponderosum, sed
Vehs. 14. — Atl
i iracundiam me provocavit D pro aetate lascivum. Quod in hypocritis patet, quo-
» Ephraim in amaritudinibus suis, et sanguis ejus rum maturitas iu habitudinc lloret, sed hircina in-
» super eum veniet, et opprobrinm ejus restitnet ei trinsecus petulantia fetet. Hi ergo vituli adorantur,
Dominus Deus suus. » Quoniam Ephraim ad hypo- vel exemplo monentur, cum talis eo-
adorari tali
critarum signillcantiam semel eduximus, voti nostri rum tanquam venerationi
status pro gloria nominis
est quandiu textus non oberit coniinuare quod coe- habendus commendatur. Unde eis homines immo-
pimns. Ad iracundium Ephraim Deum in suis ama- lant, cum rationalitatcm suam sub tanta bestialitale
ritudinibus provocat, cum hi, qui de sua fructuosi- trucidant.
tate se jactant, per interioris eum nequitiae amari- Vers. 3. — i Idcirco erunt quasi nubes matutina,
cationes irritant. Sanguis ejus super eum venit, cum » quasi ros matitunus pertransiens. » Quia ita,
et
peccatorum diuturna occultatio cos supergrediendo inquit, ad aliorum perniciem praedicabilcs lieri ap-
obruit. Sanguinem pro peccato poni etiam vulgo petunt, quasi nubes matutina cx merito suo fient,
celebre est. Opprobrium ei Dominus restituit, cum quia insulaa corum laudcs cum perfunctoria pompa,
ea, quas ad Dei exprobrationem indesinenter ab Dco eorum nequilias retegente, iu momento defi-
cis committunlur, per aperlissimos turpinm crimi- cient. Nubes cnnn matutina aurora cursus prove-
401 V CITBEIVTl ABBATIS S. UARLE DE XOVIC.ENTO 408

hente esse mox desinit. Ros itidem sole incalescente A voluptas menti luxurianti innascitur, crudetitasetiam
disparere consuevit. Quod expositione non indiget, indignationis penes alios et invidiae generatur. Deus
quia in hypocritarum eventibus pene indesi-
ips-s ergo hoc eisexstat, cujus
efficientiae causam praestat,
nenter elucet. • Sicul pulvis turbine raplusex area, unde psalmus, cum perverso pervertendum eum cla-
» et sicut Tumus de fumario. Area nostra sancta • m.it Psal. xvm, 26). ;r>na enim crudele et petu- i

Ecclesia est, vcl cujuslibet conversationis religiosa lum esi animal. In via quoque Asst/riorum quasi
professio. Ex bac area pulris turbine rapitur, cum pardns est eis, cum lata et spatiosa sectantibus ob
mentiuni instabilitas ad iilicitos actus, diaboli llatu morborum suorum varietatem, quibus aliis placere
acta, a proposito dimovetnr. Sicut quoque fumus de gestiunt, poenas permittit luere subitaneae praecipi-
fumario sunt, quia, cum per favores alta petierint tationis. Pardus enim et varium et ex nimio cursu
repente dispereunt. Sicut q uoq ue fumus intuentium, in mortem praeceps animal est.
imo circumstantium, oculos aggravatet perstringit, Vers. 8. — « Occurram eis quasi nrsa raptis catu-
ita non modo simplicium, sed et argutorum intelli- » lis. t Quasi ursa raptis catulis c ;s Deus occurrit
genlias simulata aliquoties virtus obducit. Ilis rite cum insecutioncs atque molestias ab his qui eos lau-
hypocritae coroparantur, qui lapsibus inopinatis ad dare solebant, et etiam sui operis vilipensiones im-
subitum a suo tumore reflantur. B mittit. Ursa enim raptis fetibus ferocior est, et nihil
Vers. 4. — « Ego autem Dominus Deus tuus qui est quod magis eorum mentem obruat quam quod
i eduxi te de terra ,/Egypti, et Deum absque me quis eos ab operum suorum laudeprivat. Quasiursa
> nescies, et salvator non est praeter me. » Sunt ergo occurrere dicitur, cum eis judicium secundum
multi qui bona e\ veritate proponunt, et aliquandiu convenientiam naturae bestialis exeritur. « Et dirum-
in hoc ipso persistunt, at cum laudari se audiunt, » pam interiora jecoris eorum : et consumam eos ibi
ad appetitum glori;e mutata intentione se transfe- » quasi leo, bestia agri scindet eos. * Secundum
runt. Est ergo ac si his diceret Meminisse debue- : physicos jecore amamus. Deus ergo jccoris eovum
ratis, quod vos olim de tenebrarum potestate in intcriora disrumpit, cum occulti amoris petulantias
regnum dilectionis mea? transtulerim (Col. i, 13), quibus insolens animus oblectatur quasi quodam-
me semel cognito omnis Deus recens a vobis de- modo exenterans undecunque patefacit. Ihi eos quasi
buerat excludi, et salus vestra, quam providentiae leo consumit, dum statum eorum, qui sibi aliquid

vestrae studioque ascribitis, mihi potissimum debuis- esse videbantur, ibi, id est in hac carnalis lapsus
set ascribi, quia si velitis salvari me praetermisso, foeditate exinanit. Et hoc facit quasi leo, assultu vi-
fallimini. Absque Deo scit Deum, cui magis quam q delicet aperto,non a cauda, idest latcnter, ut draco.
Deuscoli adjacet vitium. Nihilenim magis contiguum riffori superbiae, quam
Vers. 5, 6. — « Ego cognovi te in deserto, in sub hac liquefieri solere mollitie. Per agrum incom-
» terra solitudinis. Juxta pascua sua, et adimpleti positus ^o et Christianae urbanitatis nescius ani-
» sunt, et saturati, et elevaverunt cor suum, et mus intelligitur. Pe.r bestiam, cujus feralis et indo-
» obliti sunt mei. » In deserto eos cognovit, quandiu mita natura dignoscitur, appetitus. Bestia agri ergo
videlicel saecularem exosam habuere frequentiam eos scindit, cum, velint nolint, corporalis appetitus
eos approbavit. Nosse enim Dei approbare est. Ui ingenitae concupiscentiae ipsos impatientes efficiens,
tcrra solitudinis cognoscitur quisquis instabilitate quasi eviscerando, quales apud se habeantur, osten-
mentis secum habitantis (terra enim in aeternum dit.
stat) |(EccZe. i, 4) a Deo gratanter acceptatur. No- Vers. 9. — « Perditio tua, Israel, tantummodo in
tandum quod de secunda persona, mori Hebraico, » me auxilium tuum. « Israelem supra dixeramus
ad tertiam personam transit. Ju.rta pascua sua co- eos qui e\ talium mercenariorum Rdeliter ore pen-
gnoscuntur qui in divinae lectionis pabulo fideliter debant. et cum Deo sccundum etymologiam nominis
ac humiliter oblectantur. At vero implentur, cum dirigi cupiebant. Hic dicitur perditio Na, ac si dice-
fastus e\ scientiae copiositate concipitur. Saturantur D ret : Tu te existimas peiditum esse, quia tibi conti-
cum aut fastidio, aut superbia sacra volumina quasi gerit exemplo et monitis talium damnaticiorum
scientissimi nec respeetare dignantur, et ut. juxta borripilationem aliquaro ad poenitendum benevole
psalmum, dicam : Omnem escam anima eorum abo- concepisse. Quoniam igitur vides eos in sua lenti-
minatur (Psal. cvi, 18). Cor suum elevant, cum sapien. tudine languisse, tantummodo in me tuumtibi auxi-
tiam suam ubique percelebrant. Cor enim pro sa- lium expedit convertisse.
pientia inScripturisponitur, quia loquilur Deuspacem Vers. 10. — i Ubi csi re\ tuus? maxime nunc
in his qui convertuntur ad cor (Psal. lxxxiv, 9), sin • salvet te in omnibus urbibus tuis. Ac si diceret :

alias, vel certe quia corde sapimus. Dei obliviscun- Tu le tuo magisierio gratulabundus supergaudere
tur, in quoruro cordibus confusa omnia sine rationis volueras; et quasi ego sum Pauli, ego sum Cephae,
auctoritate feruntur. ego sum Apollo dicere coeperas I Cor. i, 12), el

Vers. 7. — Et ero eis'(|uasi leaena, sicut pardus

« ec ce regem tuum, (!(> quo falso speraveras, e\ hypo-
» in via Assyriorum. » Est eis Deus quasi lesena, crisi decidisse consideras. Hic maxime necessarius
dnm e\
bono secunduro quod videbatur opere, et, tibi erat ut, in omnibus urbibus tuis, id est conscien-
quod quantum ad ipsum opas pertinet, Dei erat, liarum conceptaculis, salntifero le muniret exemplo
403 TROPOLOGl.E IN OSEE. AMOS ET JER. - LIB. III. IN OSEE. 410

. Etjudiees lui, de quibus dixisti : Da mihi reges A mortis est, cum mentium insensibilitatibus iliabendo

» ac principes. « Ac si dicat : Et hi sunt quos in ex- recaleficat quidquid ibi torpidum, quidquid sine

tremo examine pro spontanea pauperie, pro saeculi motu piie rationalitatis est. Si ccelum vocatur anima
abrenuntiatione, sessuros cum Domino jaclitabas. justi,non immerito iniquus quilibet nomine desi-
Dicitur autem hoc pro parle eorum qui scienter hy- gnatur inferni. Fit erga Deus morsus inferni, cura

pocritis favent, et lali disciplinae obtentu favorum per sua- aspirationis illapsura pra&gustandum se exbi-
gestiunt applicari. Judices, inquam, tui, ut opinaris, bet peccatoris cujuslibet cordi.

non Dei. De his diNisti : Da mifii reges et principes, Vebs. 15.— « Consolatio abscondita est ab oculis
id est. de talibus optasti ut libi principarentur et re- » meis. Quia ipse inter fratres dividit. »Superius de

gerent, qui in suo te discipulatu obsequia diligere, contritione filiorum dixerat, nunc de eadem subin-
laudes imbuerent. Quod etiam nunc cre- ferendo replicat. Consolatio abscondilur ab oculis
et affectare
Dei, cum inter adversa praesentis saeculi, vel quaeli-
bro perspicimus, ut non solum hypocritarum, sed
etiam probabilium virorum contuberniis se immer- bet alia flagella Dei, nullum temporale solatium
patiuntur in se admittere sancti viri. Per oculos
gant, ut quodammodo eidem qui eis exhibetur ho-
enim Dei sancti intelliguntur et docli, qui viam pro-
nori communicent.
Vbbs. II. — « Daho tibi regem in furore meo, et vident Ecclesiae corpori, vel etiam illuslrataa Deo

» auferam iu indignatione mea. » Ne queraris, in- claritas intellectualis nostri ingenii. Omnis ergo con-
quam, quod reges gloriosos amiseris, sed potius solatio ab bis absconditur, quia prosperari in hac
querere regem in furore meo tibi dandum, illum sci- via, aut inter divina verbera ad modicum respirare
licet qui pro pcena peccati miseris infligitur repro- in talibus omnimodis adversantur. Ideo cum Rachel

bum sensum : el si qua tibi verioris intelligentiae, noluit consolari [Matth. u, 18), quia justis ineffabilia

quse adhuc te regat, scintilla resederit, juste judicio sciunt praemia praeparari, cum etiam ipse infernus,
indignationis auferetur. qui jam ex parte quasi mordendo libavit, quam sua-
Vbrs. 12.— « Colligata esl iniquitas Ephraim, vis sit Dominus inter fratres dividat, id est bealae
» absconditum peccatum ejus. » Vulgares quilibet portionis mercedem inter eos qui sancti sunt et vo-
peccatores ad confessionis gratiam facillime pertra- cantur, accipiat. « Adducot urentem ventum Domi-
huntur, bypocrita vix aut nunquam; quia qui ad » nus de deserlo ascendentem et siccabit venas :

hoc laborat, ut sanctitatis nomine honoretur, nun- » ejus, et desolabit fontem ejns, et ipse diripiet the-

quam ad hoc ut fuedum de se quidpiam conliteatur » saurum omnis vasis desiderabilis. » Ne ergo ter-
inducitur. Iniquitas ergo Ephraim colligatur, quia c reatur, aut "Zti pro aliqna diflicultate desperet
nunquam ullius puritatis eloquio ab obstinato corde ille quondam, quimodoDeum praegustavit, infernus,

resolvitur. Peccatum illius absconditur, quia via quia adducet Dominus ventum urentem, spiritum
ejus minime Deo revelatur, quippe a quo uihil pror- videlicet quiquid foedi est interius humoris exsie-
sus, sed a solo mundo separatur. cantem, qui ventus de dest rto ascendit, de mente
Veus. 13. « —
Dolores parturientis venient ei; scilicet, cui exsiiium, imo solitudo est mundus, emer-

» ipse lilius non sapiens. » Dolores parturientis ei git: quem sponsa in Canticis ad perflandum hor-
veniunt, rum acutissimae titillationes carnis uterum tum suum evocans ut veniat ex nomine pelit (Cant.
mentis ejusabrumpunt. Sed inter haec ipse filius non iv, 16). Is siccat ejus venas, cum cogitationis mea-

sapiens est, quia cum tilium Dei se vulgo cantitari tus obstruit per quam veleres olim permittebat il-

gaudeat, ipse tamen non sapiens est, quia Deum labi Fontem ejus desolat, cum originem
lascivias.
Patrem in ullo laetificat. Filius enim sapiens, juxta mundanae intentionis sub unius desiderii simpltcitate
Saloinonem, laetificat patrem (Proo. x, 1). « Nunc conflagrat. Quasi enim frequentia est inhabitantium,
» enim non stabit in contritione filiorum. >'Yei;s. I4.J ubi multiplicitas est appetituum. Fons ergo desoJa-
» De manu moriis liberabo eos, de morte redimam tur, cum saeculi memoria usu cogitalionum neuti-
» eos. » Nunc, id est, in pr«senti, quandiu scilicet D quam frequentatur. Tunc primum ipse de inferno
hodie dicitur, in contritione filiorum non stat, quia Cffilum factum thesaurum omnis vasis desiderabilis
eos Dominus, cum in labore hominum non sint diripit, cum eum, in quosunt omnes tbesauri sapien-
(Psal. lxxii, 5),cum hominibus, utpote quos non tia3 Christum (Col. n, 3), a cujus vestimentis myr-
recipit, ut filios non flagellat (Hebr. xn, 6). Filios rha, et gutta, et casia profluunt [Psal. xliv, 9),
enim in hoc mundo
quos ad aelernitalem
conterit, scilicefgenus omne virtutum punficato jam corde
subrigendos elegit. Hos de manu mortis liberat, quos constringit. El notandum quod dicitur diripit; diri-
de perpetratione peccaii nunc salvat. « Peccatum \iim in dioersas partes rapere est. Thesaurum
enim intravit mundum, et per peccatum mors ergo omnis vasis desiderabilis diripit, ijui omnium
(Rom. v, t2), » effectum pro causa posuit. Quos sanctorum, vel virtutum, qui in Christo censentur,
autem dc manu mortis liberat, etiam de morte re- exempla quaquaversum in se contrahit.
dimit, cum quos opere exuerat, pariter a mortifero CAPUT XIV.
quoque ab ejusdem poena perpetuae mortis absolvit. Vbrs. I.— » Pereat Samaria, quoniam ad ama-
« Ero mors tua, o mors, ero morsus tuus, inferne. » » ritudinem concitavil Deum suum. » Ac si dicerei :

Exponit quomodo eos de morte liberet. Deus mors Pereat ab eiemplificalione fidelium exterioris homi-
411 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARl.E I)E NOVIGENTO 412

nis perversa illa custodia, quoniam in non custo- A nulla spe jam occupat, quantum ad snlutem tem-
dicndo interiorem Deum suum, ac si vigilanter poralem attinet,animos. Super equum non ascen-
diceret Non quemlibet externum, sed judicem in-
: dimus. cum saecularis excellenliae nobilitatem re-
ternum provocavit ad amaritudinem. « In gladio spuimus Opera manuum nostrarum ultra deos non
» pereal, parvuli eorum elidantur, et fetae ejus dicimus, curh ad spectaculum nostrae bonae conver-
» discindantur. » Samaria in gladio perit, cum ipsa tanquam ad alicujus idololatriae cultum,
sationis,
subtilis in sni observatione vigilantia deseritur, a nequaquam lenocinium ridiculae vulgaritatis asci-
constipatoruin suorum, qui ei adulabantur, frequen- scimus. Praeterierat me divinae testiticatio locutio-
tia. enim evenit ut tnli-; deprehendatur
Saepe nis, quod utique p^r equum signilicetur fastus
astutia, unde in gladio signatur discordia. Parvuli gloriae temporalis, ut est Ab increpatione Dei
:

eorum eliduntur, cum allisi ad petram a suae liebe- Jacob, dormitaverunt qui ascenderunt eq uos (Psal.
tudinis duritia confringuntur. Parvuli sunt qui lxxv, 7). tjus qui in eo est Deus miseretur pupilli,
adbuc ad id officii rudes sunt. Fetse ejus discin- quia, postquam mens a praesentis saeculi se oiuni-
duntur, cum hi qui diuturno sunt studio hujus moda consolatione deponit, et quasi diaboli patris
artis imbuti, et spem concepere jam lucri, quo ultro fomentum, sub quo nutricbatur, amittit, et se
obtentu haec faciant, rimis, ut sic dicam, patenti- b %fi misericordis Dei jam visceribus intromittit;
bus, et ad quid aspirent publice cxponuntur. De ejus profecto tunc miseretur, quia aliena benigni-
fetis bis in Evangelio dicitur : Vae praegnantibus et tas non separatur.
mammantibus {Luc. xxi, 23)! Vers. 5. —
« Sanabo contritiones eorum, diligam

Vers. 2. — • Convertere, Israel, ad Dominnm » eos spontanee. » Contritiones eorum sanat, dum
» Deum tuum, quoniam corruisti in iniquitate veternorum detrimenta peccalorum restituendo
^> tua. » Ad eos quibus imprecatus fuerat facit apo- compensat. Spontance eos diligit, cum non superfi-
stropham. Ac si dicat : Quoniam in iniquitate, qua cie tenus, sed sibi integre et perseveranter astringit.
cum Deo dirigi volebas, et Altissimo similis fieri, Cui illud evangelicum paulo subrespicit. Cuin enim
dum illum, qui ei debebatur honorem tibi arroga- Domiiium quidam sciscitaretur adolescens quibus
bas, corruisti, id est ab inani spe decidisli. Ad vitam aeternam actibus mereretur, et ipse ei legis

Dominum Deum tuum, ad eum videlicet non cui mandata eadem ab ineunte
praeteuderet, juvenis haec
suppar sis, sed cujus subjaces ditioni, et qui, a'vo se servasse respondit. Ubi subjungitur quod
secundum quod Deus, arcani tui judex est et Jesus intuitus dilcxerit eum. Cui lamen cum post-
simulationis testis, tandem convertere. modum de mundi abrenuntiatione novae legis scita
Vers. 3. — <iTollite vobiscum verba, et conver- proponeret, tristis abscessisse mox dicitur, quoniam
» timini ad Dominum. » Verba in Scripturis et multa possidens dives esset (Matth. xix, 16 22).
Sfecularibus et nostris, pro nugis et fabulis poni Hunc ergo amorem, et illam Achab regis perlidi

solent. Unde Ovidius : « Verba dat omnis amor. » perfunctoriam, quam pro demisso capite Dominus
Et David ad fratrem se culpantem Nunquid, : « olim laudaverit humilitatem, haec, inquam, utraque
inquit, non verbum est? » (I Reg. xvn, 29.) Tollit utrum spontanea, sicut hic legitur, dilectione digna-
verba qui vulgi se laudantis despuit lenocinia. Sed tus sit, conjicere velim. Si spontaneum est quod
quia nil tollit qui se pariter non tollit, vobiscum nullo cogente, nullis causis subjacentibus lit, majus
additur, ut falsitas operum cum verborum adula- in Deo mihi videtur, quam si ex merito sit. Quod
tionibus abigatur. Ad Dominum convertuntur, cum enim merito refertur, debitum est, quod autem
ad ei jam placendum ex loto vertuntur. Hoc enim gratis ingenitum. Cum quis obscquium amat, ces-
con praepositio prajmissa significat. « Dicite ei : sante officio lenlescere solet affeclus, gratuitum
» Omnem aufer iniquitatem, et accipe bonum; et autem, ea qua coepit ultroneitate perdurat. Sponta-
» reddemus vitulos labiorum nostrorum. Dominus
• nee ergo mibi videtur dictus diligi, qui sine praece-
rogatur ut auferat iniquitatem, cum de exhibito d denlia cujuspiam dignoscitur allegi. Perfun-
boni
bono opere, duplicitate remota, debitam petitur ctorium aiitem in Deo nil est, aut vicissitudini
puritatem. Accipere bonum quoque petitur, boni obnoxium, ut quod semel dilexerit, suboriente causa
scilicet exercitii studia, quorum laude et gloria cassari mox possit, sed quod dicitur dilexisse,
fraudabatur. Labiorum nnstrorum vitulos reddimus, ostendit juvenem conversatione forinseca, ab bis

illos videlicet quos adorandos ut immolarentnr qni eura viderenl diligi potuisse. Cui sensui accidit
boroines impie clamabamus, dum petulantiam inter- quod dicitur Intuitus eum Jesus. Nec frustra, nec
;

nae levitatis, qua de populari obsequio gaudebamus, enim eum non noverat. Cui simile est quod de fide
quam etiam aostris ipsorum labiis incitare soleba- centurionis dicitur admiratus [Matth. viii, 10). Et
mus. per confessionem Deo representamus. quid in centttfione mirabatur quem nibil non a se

Vr.its. i. « —
Assur non salvabit nos, supcr babere noverat, uisi quod dignus miraculo homo
» equum non ascendemus, nec dicemus ultra Dii : idem monstrabatur? Sequitur : • Quia aversus est,

oostri opera manuura oostrarum, quia ejus, qui inquit, i furor meus ab eis. • M> eis furor Dei
in te est misereberis
<
pupilli. » Assur non salvat avertitur, cum cordis hactenus impoenitentis obsti-
noi cum regia cognitio, et aulica promotio, nostros natio dimovetur. ln nullo enim magis Deus contra
413 TROPOLOGL-E IN OSEE, AMOS ET JER, — LIB. III. IN OSEE. 414

hominem fuerit quam cum pravae conscientiae duri- A est, florent cum ad supernae palriae laetitiam indesi-
liain non emollit. nenter aspirant, venena vitiorum propnae virtu-
et

Veks. 6. — « Ero quasi ros, Israel germinabit tis odore undecunque propulsant. Haec enim vinea-

» quasi lilium, et erumpet radix ejus ut Libani. » rum dignoscitur nalura Qorentium « ut soleant
Est Deus quasi ros, cum gratiae sua; temperantia examina, si ibi sint contigui, fugare serpentium.
refrigerat motus mentis ignitos. Isvael quasi lilium « Memoriale ejus ««3 sicut vinum Libani. » Me-
cum sanclimoniae desiderio, sine qua
germinat, moriale justi cujuslibet non aliud est quam spiri-
Deum nemo videbit, (lorentissime flagrat. In quo tualis conversationis gloriosa opinio, intellectua-

nolandum quod lilium et sarculo excolatur, et fimo lium odoramenturum, et praecipue eximiae discre-
aliquoties humectetur. Quod non inconcinnum est lionis, apprime redolens condimento. Vinum autem
castitati, quae et abstinentiae ligonem desiderat, et Libani secundum litleram pigrnentis admistum di-
velerum peccatorum recordationibus ad sui custo- citur.

diam providentior exstat. Unde et in Canticis lilium Vehs. 9. — « Ephraim, quid nihil ullra idola? »
convallium dicitur (Cant. n, quia pudicitia per- 1), Ac si diceret : tu male frugifer, qui te olivam
severare non potest, nisi qua? profunda sui ipsius . falso fructiferam in domo Dei appretiaris et ja-

vilipensione munitur. Israelis radix nil aliud esl ctas, cum, sicut hic audis, memoria aeterna sit
in

quam firmitas intentionis. Uiec erumpit ut Libani, justus (Psal. cxi, 7), et memoria aeterna sit jusli
sive, ut in alia translatione est LXX : « iMittet cum laudibus, cur tu tibi inani studio staluam lon-
radices suas quasi Libanus, » cum secundum ex- gaevae laudis erigere niteris? Et notandum quod ad-
cellenliam exterioris operis, constat soliditas a Deo ditur mihi ac si diceretur : Hoc tuae singularitatis
radicatae per charitatem cogitationis Cedrorumenim idolum, quod celebras, mihi potius quam alii cui-
proceritas radices dicitur habere summopere altas. quam objectas. « Ego exaudiam, et dirigam enm. »

Non enim potest pondus arboris grande subsistere, Et est sensus Tu, Ephraim, tibi nomen qua-ritas,
:

subter posita brevi et infirma radice. sed quo te majori rumorc promulgas, eo minus a
Vers. 7. — « Ibunt rami ejus » Rami cjas eunl me sciri et exaudiri, quin etiam dirigi te scias, cum
cum opera ordinate distributa proficiunt. Et recte tu tibi auctor existas, te per te dirigcre gestias. Is-
post radicis altitudinem. ramorum subjungit dilata- raelem vero econtra, qui haec ipsa a me solo repo-
tionem, quia, dum quilibet in beneficienliae exhibi- scit,exaudiam pariter et dirigam. « Ego ut abietem
tione distenditur, necesse est ut prius, si perseve- » virentem; ex me fructus ejus inventus est. »
rare proponat, alta mentis deliberatione fundetur. q Ut abietem, inquit, virentem dirigam eum, quo vide-
« Et erit quasi oliva gloria ejus, et odor ejus ut licet humiliora in praesenti de se sentit, tanto cum
» Libani. » Quasi vlioa gloria ejus est, qui operibus proceriori raajestate sustollam, et virorem beatae
misericordiae exuberans est. Oliva enim olei ferax perennitatis impendaiu. Nec id injuria. Nam fructus
est, et dum alios pie refovet quasi unguentum, quo ejus ex me invenitur : scilicet ex meo rore procedit
dolores mltigentur, debilibus praebet. Vel sicut quidquid pii studii illi innascitur.
olira gloria ejus esse dicitur, quia nitor gloria? Ver^. 10. — « Qiis sapiens et intelliget ista? In-
interioris, testimonium con-
quae oleo designatur, •
»telligens et sciet Iutc. » Sapiens ista intelligit,

scientiae ab Apostolo nominatur (U Cor. i, 12). qnia procul dubio nisi prius iiuis cordis palatum
Odor ejus ut Libani est, cum quidquid agit, quid- cnelesti sapore condierit, nunquam ad intelligentiam
quid loquitur, quidquid cogitat, aut oratio aut horum qua3 dicta sunt, attingere poterit. tntelligens
contiguum orationi est. Libanus enim thus inter- vero scit quia per subtilitatem discretionis ad scien-
pretatur. Unde in psalmo « Dirigatur, inquit, :
tiam, id est experimentum sanctae actionis accedit.
oratio mea incensum {Psal.
sicut cxr., 2). » Et : Quae autem sint haec quae scienda sunt, consequen-
« Odor vestimentorum tuorum, id est operum, sicut ter prosequitur. « Quia rectae, inquit, viae Domini,
odor thuris (Cant. iv, II). » D » et justi ambulabunt in eis, praevaricatores cor-
Vers. 8. —
« Convertentur sedentes in umbra » ruent in eis. » Viae Domini, cum secundum psal-
•> ejus, vivent tritico, et germinabunt quasi vinea. » mum sint misericordia et veritas (Psal. xxiv, 10);
Sedentes in utnbra ejus convertuntur, cum qui misericordiaqua peccatores poenilendo reducuntur
exemplo eorum se applicani, ad vitam se sanctae ad veniam, veritas qua secundum tidem promisso-
conversationis immutant. In umbra Israelis sedent, rum justi trahantur ad gloriam; rectse sunt, dum
(|ui sub protectione ejus, qui cum Deo dirigitur, nec peccator, si pmniterat, a gloria excluditur, nec
sese humiliant. Sedere enim humilitatis est, et justus nisi eum labore maximo ad eamdem gloriam
hujusmodi nubibus coelum Deus operire, id est intrare permittitur, Deo ita temperante ut neuter
protegere solet. Vivunt tritico, illo videlicet quod suo pari praejudicet, dum et juslus habet quod inno-
cadens in terram mortuum, multum fructum attulit center emeruit, nec minus aliter possidet, qui vim
grano (Joan. xn, 24, 25), quo etiam frumento regno cmlorum inferendo violenter illud abripuit
valles abundare dicuntur in psalmo (Psal. lxiv, (Matth. xi, 12). Justi in eis ambulant, quia sive pec-
14), quia gratia datur humili duntaxat animo. calor, sive justus sit, postquam in eis sive per pce-
Quasi vinea germinant, sive, ut alias translatum nitentiam, seu per justitiam cohabitant, ad Dei ma-
'.
i :.
V. r.UIBEBTl ABBATIS S. MABI K DE NOVIGENTO H6
luini jequa sorte deducli non dispariler nomen por- A ti suscepimus. Ipse igiiur, cujus munditiain sor
s

tant. At praevaricatores in eis corruunt, qui aut des nostrae non praegravant, ea quae per nos dixil
postmodum poenitendi juracassare
juste vivendi, aut ad electorum suorum sic mentes extendat, ut per
non metuunt. Gratias sancti Spiritus omnipotenlis- haec ipsa eis condimentum suaa dulcorationis im-
simae benignitati referimus, cujus aspirationem im- pendat.
meriti et indigni in (istula oris nostri sua digna-

VEN. GUIBERTI
AD TROPOLOGIAS IN AMOS PROPHETAM
PRCEMIUM.

Wl Amos sanctum eadem qua elaboravimus cae- vivificatoriae ad nmnium qui legerint instructiones
tera intentione praesumimus, illum, qui de grege eum immittat. Tibi ergo, reverende magister 16), in
ad armenta transtulerit et de rudi et agresti inter quem non modo nostra, sed et nos appuimus, qui
spiritualis curiae primates evexerit, praecordialibus infinitas scientiae copias cunctis sine livore commu-
suspiriis invocantes, quatenus intellectualis ejus nicas, totius summam corrigendae nostrae orationis
buccinae fragoribus torpidas nostri animi surditates imponimus. nt secure dilates ant minuas si quid
excutiat, et ipsum, qui factus est ei sonus interior, plus aequo minnsve dixisse tuo judicio reperiri po-
spiritum sic infundat, ut voci nostrae, quam ab eo tcrimus.
haurire fide indubia nos credimus, vocem virtutis

explic.it procemium.

LIBER QUARTUS.

TROPOLOGI/E in amos prophetam.

f. super Israelvidet, quia qualiter cum D?o dirigi

CAPUT I.
possit, suh borura verborum sibi discussionibus in-
Vers. t. —
« Verba Amos, qui fuit in pastorali- terlueet. Israel enim directus Dei, vel rum Deo di-
» bus [al., pastoribusj de Thecue, quae vidit super citur. In diebus Oziee regis Juda \>erba videntur, quia
Israel, in diebus Ozise regis Juda, et in diebus nisi ex rationis auctoritate sibimet prius imperare
» Jeroboam filii Joas regis tsrael, ante duos annos mens noverit, spiritualia nullatenus aliqua attingun-
o lerrae motus. » Amos interpretatur populus avul- tur. O/.ias enim imperium Domini dicitur. Qui re\
sus. Populus vero avulsus est cogitationum frequen- est Juda, quia ad veram peccati confessionern tali

lia, quae nullis intentionum radicibus saeculo aflixa impulsa regimine perducitur [conscientia. Initiura
est, sed tota ab ejus amore exempta soli intelle- enim bonorum, confessio malorum est. Judas nam-
ctualitati innixa est. Hujus Amos verba sunt, quae- que confessionem sonat. Jeroboam quoque dijudi-
cunque spiritualium motuum acies de natura vir- catio populi, Joas mora Domini interpretatur. Tn

tutum super discretione spirituum tractare possunt. diebus ergo Jeroboam regis Israel verba liunt, cum
Is quoque in pastoralibus commanet, quia in verbi e\ interna discretione ac si populi dijudicationecon-
Dei pabulo dum talibus desudat in studiis, inedia templativae perspicacitates |prodeunt. Qui Jeroboam
ipse nulla adjacet. Thecue autem in tubam, vel lilius Joas dicitur, quia e\ divina in noslris cor-
buccinam vertitur. Et quae sonorosior menti buccina dibus coraraoratione quidquid bonae subtilitatis esl
instrepere praevalet quam divinae paginaB intelli- nohis innascitur. Hic rex Israel est, quia directionis
gentia, quae, somnolentos animi status arguens, ad Deuin nostrse specialis dux et incentor est. Ante
terribili nos ad divina revisenda vocc ciet? Haec duos annos terrs motus verba cernuntur, cum ante-

1
16) s. Norbertum intelligit.
,r TROPOLOGLE IN OSEE, AMOS ET JER.— LIH. IV. 1N A.MOS. 418
quam in virtutibas promoveamur, aut iinem perfe- A tanquam ad mala feruntur, in eisdem
naturaliter
ctionis attmgamus, quae duo cum integre animum eoncupiseentiis absorbuntur.
«•85 obtinuerint uostrum, terram nostram id est Vers. 5. ;
—
» Et conteram vectem Damasci, et
carnem a suo pondere dimovent, ad hoc ut cum suo « dirperJam liabitatorem de campo idoli, et lenen-
corde exultare eam faciant in Deum vivum. In |ipsa " tem sceptum de domo voluptatis. « Veetis Da-
enim nostra novitate consopito aliquanlisper slrepitu masei eonteritnr cum Deu facto propitio mentium
vitiorum, ad examinationem sui ipsoruin aeuitur obstacula, admissa pceuitudine, resolvuntur. Habi-
intuitus animorum. lolores dc campo idoli disperduntur, euin menlis
Vers. 2. « Et —
dixit Dominus de Sion ru- : licentiae, quae bac illacque per appetitus criminum
giet, et de Jerusalem dabit vocem suam. » Dominus vagabantur, el familiari cuilibet vitio ac si idolo
de Sion rugit, cum in ipso nostra1 conversionis inservire videbantur, ab hac mansione indebita sue-
exordio, postquam statum nostrum metiri et quasi ciduntur. Tenens sceptruin du domo voluptatis disper-
speculari coeperimus, a gemitu cordis nostri iu ipsa ditur, cum principalitas inteutionis, cujus summa
uostri ipsorum consideratione rugimus. De [Jerusalem erat voluptati conscieutiam addicere, et quasi man-
vocem suam Dominus dat, cum ex perseverantia sionariam faeere, omnino deslituitur. » Et transfe-
doloris interni experieutia, quasi visione pacis in- « retur populus Syriae Cyrenen, dieit Dominus. »
depta, juil jam quod rugitus
bestiale ae saevum, Syria interpretatur sublimis; Cyrene hxredem (sonat.
signilicat, sed humanum omne ac serenum senti- Populus ergo Syriae Cyrenem transfertur, cum vul-
lur; quod vox sonat. Deus enim in nobis rugit, cum ganum motuum superciliositas in animo ad aeternae
ex immissa cordi uostro poenitudine rugituum cau- haereditatis jura quaerenda redigitur.
sas ingerit. « Et luxerunt speciosa pastorum, et Vers. 6. —
Haee dicit Dominus
» Super tribus :

exsiceatus est vertex Garmeli. Speciosa pastorum • seeleribus Gazae et super quatuor non convertam
lugent,cum ex divinaevocis auditusacrae Scripturae, » eam, eo quod transtulerit captivitatem perfectam,
quibus speciosius ad interiorem pastum nihil est, « ut concluderet eam in Idumaea. » Gaza dicitur
luctus nobis occasiones insinuant. Msi enim Deus fortitudo cjus. Si Damascus, ex oculo sanguiuis, in-
prius menti insonuerit, fructus legeutium in sacra telligitur intentio prava, Gaza, per sui fortitudinem,
pagina nullus erit. Vertex Carmeli exsieeatur, eum haud dubium quin contrariam eadem intentio signi-
cervicositas intestinaa mollitiei, qua Super tribus sceleribus, id est
inter vitia len- Bcabitur obdurata.
tescendo quondam contra Deum tumuerat, sumpta ingenii, memoriae, et usus transgressionibus Deus
jam contra carnem propriam spirilus rebellione „ convertitur, quia interioribus, et [sup. his] quae ad
duratur; Carmelus enim mollis interpretatur. operationis exbibitionem nou pertrabuntur citius
Vers. 3. — « Haec dieit Dominus Super tribus
: Deas propitiatur quam his quae ad aliorum corru-
» sceleribus Damasci, et super quatuor non con- ptionem per exempla ducuntur. Super quatuor vero
» verlam eum, eo quod trituraverint in plaustris non eonvertitur, quia duin ad exercitium corporale,
» ferreis Galaad. >• Damascus dicitur sunguinem quod quatuor elementis administratur, trinitas illa
bibens, vel oculus sanguinis. Per oculum sanguinis, intrinseca, quam diximus, sive ratio, voluntas, ct
ad peccatum proha designatur intentio, quae tunc affectus pervenerit, facilis conversio ad integritatis
sanguinem bibit, eum se peceati ingurgitai deside- habitum nullatenus erit. Qui enim facit peecatum,
rio. Tria scelera Damascus habet, cum post sug- servus est peccati (Juan. vni, 34', cujus experientia
gestionem dclectationi atque consensui subjacet. prajleritae suae venosae dulcedinis immemor esse
Super quatuor vero sceleribus non convertitur, quia non pjterit. Aliter enim memoriae nostrae contre-
ad libertatem redire arbitrii difficillimum est, post- ctata et sensa, aliter cogitata referimus. Non, in-
(|uam in peeeatum operis exseculione proceditur. quit, convertarn eam, eo quod transtulerit captivitatem
Cum enim voluntate quis ruerit, in usum jam ex perfectam, id est quidquid virtutis, quidquid in
necessitate pertrahitur. Galaad dicitur acervus testi- d animo professionis bonaj resisterat, in diabolicam
monii. In plaustris ferrcis Galaad trituravit, cum vitiorumque traduxerit servitutem. Et hoc feeerit,
maliliosis cogitationum [revolutionibus bonie con- ut concludcret eam in Idumxa, id est ut sine ulla
scienliae in se testimonium, quod, juxta Apostolum, retractatione ««G spiritus, coerceret animam suh
gloriae sibi esse debuerat, destruunt et concul- morigeratione terrena : Idumea enim tcrrena di-
cant (// Cor. i, 12). Ferrum enim pro malilia poni citur.
solet. Vers. 7, 8. — » Et mittam ignem in murum Gazae,
Vers. 4. — • Et miitam ignem in uomum Azael, « et devorahit a3des ejus. Et disperdam babitalorem
> et devorabit domos Benadab. » Azael interpre- » de Azoto, et tenentem sceptrum de Ascalone. «

latur visus Deo, Benadab fiiius sponianeus. In do- Ignis mittitur in murum Gazae, eum coneupiscentia
mum Azael ignis mittitur, cum ipsa ratio vitiorum immitli permittur in exteriori custodia, quas pro-
desideriis inaestuare permittitur, quae aliquando Dei saeculari honestate adbibelur ad palliationem forti-
visione [insigniri videbalur. Domus Benadab devo- tudinis perversae. Is devorat xdes ejus, cum subvertit
rantur, cum babitus earnalium affecluum, qui lan- et vastat quidquid speci isum el decens est in fora-
quam lilii ex corrupta ralione creantur, et qui sponte stica babitudine ejus. Disperdit Deus habitatorem <lv
 U9 V. GUIBERTI AB15ATIS S. MARLE DE NOVIGENTO 420
A.zoto, cum quidquid rationabiliter iueptis motibus A debuerat (Eccli. xxx, 2't), istc indesinenter inlieiendo
per interiorem vim dominari potest, ad deprimen- perturbat. Furorem suum ultra lenet, duui non
le-
(laiii tentationis incendium miserabili perturbat nocinio titillationum,quod naturale est, s d furo-
exterminio. Disperdit etiam tenentem sceptrum de ribus perpetrationum, quod diabolicum est, explere
Ascalone, eum bonae voluntatis scintillam justo suo quodcunque cupierit ardet. Indignationem suam
exstinguil judicio, quae regio more Qammam cobi- usque in finem servat, dum non per ignorantiam
bere dignoscitur infamis concupiscentise. Azotus aut infirmitatem peccat, sed avertit aurein suam ne
enim incendium, Ascalon ignis infamis dicitur. « Et Dei legem audiat [Prov. xxvm, 9).
» convertam manum mcani saper Accaron et peri-
Vers. I». — « Mittam ignera in Theman, et de-
» bunt reliquiae Pbilisthinorum. » Super Accaron
» vorabit ;edes Bosne. » Theman dicitur austcr;
mamim suam Deus convertit, quando consolationem Bosra tribulationem sonat. In austro, qui ventus est
internam perutilis eruditionem trislitiae a nostris tepidus, ignis immittilur, cum mensremissa et vapi-
mentibus non avertii. Accaron enim eruditio tristitise
da atrocitate tentationis nutritur. jEdcs Bosrse de-
dicitur. Reliquise Pkilisthinorum pereunt, cum mi- vorantur, cum sensuum extrinsecus immoderantia
nutiae cogitationum terrenae potione voluptatis in- inexplebilibus malorum
laqueis coarctatur. Cui
ebriare solenlium, ab animo oblitterantur et exci- B
concinit illud Job
Considerate semitas Theman,
: «
dunt.
iiinera Saba, et exspectate paulisper (Job vi,
Vers. 9. — « Hac dicit Dominus : Super tribus Et in vacante, scopis mundata domo septemplex
19). «

» sceleribus Tyri, et super iiuatuor non convertam

spiritus ingreditur (Luc. xi, 26).
eum, eo quod concluserint captivitatein perfectam
b

inldumaea, et non sintrecordatifcederisfratrum. »

>-
VfiRS. 13. — « Haec dicit
Domiuus Super tribns :

Tyrus interpretatur angustia. Et quaemajor angustia

» sceleribus filiorum Amiuon, et super quatuor non
» convertam eum, eo quod dissecuerint praegnantes
quam ea, de qua dicitur « Eruet te de ore angusto :

» Galaad ad dilatandum terminum suum. » Amnion

latissime (Job xxxvi, 16): » Et David : « Neque,
interpretatur populus moeroris. Si disciplina in prae-
inquit, urgeat super me puteus os suum (Psal.
senti moerorisest, quae fructum pacatissimum reddit
lxviii, 10). » Tria ergo scelera Tyri in mente, et
(Rebr. xn, 11), et de nuptis dicitur, quod tribulatio-
quatuor corporalis efQcienliae eain converti non si-
nem habebunt hujusmodi quid putas (l Cor. vn, 28);
nunt, nimirum quae ipsain sine ulla confessionis
agatur apud eos qui flagitiis inserviunt, sub quorum
respiratione inira suorum criminum voraginem clau-
lingua, juxta psalmum, labor et dolor sunt: (Psal.,
dunt. Gaza superius transtulit ut concluderet, ista
C x, 7.) Hi causas non convertendi habent, (|iiod vide-
conclusit, (juia per incrementa nequitiae, quod ilie
licet praegnantes Galaad dissecent, motus nimirum
animi babitus proposuit, bic facie offirmaia cuin-
rationales, qui naturaliter aliqua, ut assolet, bona
plevit. Faderis fratrum non recordantur, quia ra-
concipiunl, ad dilationem suae nequiliae pravae eru-
tionis appetitusque carnalis ex eadem mente, ac si
ptionis ferro discindanl. Galaad dicitur acervus te-
germana fraternitas, quid sibi muto custodiae ac
stimonii, qui non est alius nisi quidam bonae cogita-
obeditionis debeant, non perpendunt.
tionis aggestus, cujus ad effectum ducendae coram
Vehs. 10. « Et mittam ignem in murum Tvri,
Quod animus Terminum autem dilatat, qui
eo testis est
» ct devorabit aedcs ejus. » est dicere Omnem :

ad <5«> propositum pervers;e expletionis imestuat.

exteriorem caulelam, qua suae honestati providet
turpibus concupiscentiis evidenter addici permittam. Vbrs. I i. — « Et succendam igncm in murum Rab-
Unde et sensualitatum ejus circumstantiam consum- » hath \ul , Rabba], et devorabit aedes ejus in ulu-
ptioni aperle subjiciani. » latu in die belli, et in turbine in die commo-

Vers. II. — « Haec dicit Dominus

Super tribus :
» tionis. « Rabbalh multiludo dicitur: in cujus muro
» sceleribus Edom, et super quatuor non convertam ignis succenditur, cum in frequentia et tumultu eo-
eum, eo quod prosecutus sit in gladio fratrem D S ilali,,nis iniquae quae inter nos ct Deum ae si mu-
» suum, et violaverit misericordiam ejus, et tenuerit rus miserabile facit obstaculum, aut superbise, aul
» ultra furorem suum, et indignationem suam ser- gloria? inanis, sive etiam luxuriae, vel etiam cupidi-
» vavcrit usque in linein. » Edom terrenus dicitur. tatis quae omnia ignis appellantur, suscitatur in-
Postquam a Dei amore mens interius angustatur cendium. ln uiulatu
devorantur, cum xdcs cjus
per terrena desideria necesse est illico ut sparga- membra ejus. quae sunl super terram, appetitu im-
tur. Super tribus ergo sceleribus, et super quatuor, manissimo involvuntur. Lupinum enim est ululare.
quae bifariam siiperius exposita sufficere possunt, Dies belli evidens controversia esl carnis et animi.
non convertitur, quia delectatio, semel intus ebibita, Quam turbo sequitur, quia caecitas menti ex tenta-
postquam in oorporeos transit usus, quanto usitatior tionis nimietate creatur. Cui dies commotionis ad-
est tanto tenacius obligatur. Edom ergo, terrenus dilur, ciun niens per operum indicia, a sua slabili-
allcclus, frutrcm in gladio perseijuitur, cum spiri-
tate raanifeste dimota cognoscitur.
tum, ex eadem conscientia prodeuntem, malis capi- \'i:,; . i:;. — « Et ihit Melchon in captivitatem,
talibus intercipere nititur. Misericordiam ejus vio- » ipse, et principes ejus simul, dicit Dominus. •

lat, ciini quod misereri animae suae placens Deo Melchon interpretatur ra vester. Ac si dicerei :
4-21 TROPOLOGLE [N OSEE, AMOS ET JER. — LIB. IV. IX A.MOS. 422

Jam non solummodo spiritus «j ni vobis imperare A Vbrs. 5. — « Et mittam ignem in Juda, et de-
debuerat, in pcccati servitium relegatur, sed et cum » vorabit aedes Jerusalem. » Ignis iu Judam mitti-
eo principes ejus, id est sensualitates quae gratis tur, cum non ex dolore peccati quispiam confitetur,
vos persequebantur. sed ad incentivum alienae maliliae, quae clam com-
CAPUT II. miserit nequaquam publicare veretar. Unde cuidam
Vers. 1. — « Haec dicit DominusSuper tribus: apud Ezechielem dicitur : « Expisuisti fornicationes
» sceleribus Moab, et super quatuor non convertam tuas omni transeumi, ut ejus fieres (Ezech. xvi,
« eum, eo quod inccnderit ossa regis Idumaeae usque 15). » Mdes, Jerusalem exinde devorantur, cum
• in cinerem. » Notandum quod crebro repetitur : qaidqaid in mente vel ia sensibas poterat constare
Hsec dicit Dominas, ob hoc solum ut innuat quia residui, ab internae paeis visione dirimitur.
quidquid ex rationc tractamus, quasi Deo ad nos Vers. 6. — « Ihec Super tribus
dicit Dominus :

loquente concipimus. Moabexpa/redicitur, et ex lex. » seeleribus Israel, et super quatuor

non conver-
Qui enim ex patre diabolo nascitur, scire non pos- • tam eum, pro co quod vendiderit argento justum,
sam qua lege teneatur. Is non convertitur, co quod pauperem pro calceamentis. » Israel pro co
« et

ossa rcgis Idumxx usque quod

in cinerem quod justum argcnto vendiderit non convertitar,
incenderit,
videlicet rationes, quas pluraliter dico, non quod sit
B quia is, qui cum Deo dirigi debuerat, tanto amplius
nisi una ratio, sed pro multiplicitate causarum. post lapsum ad Deum redire detrectat, quanto ju-
quarum ofiicsi est motus cohibere carnales, veluli stum, id est justiliam comparatione argenti, id est
ossa sustinent carnes, post peccati perpetrationem scienitae vel eloquii minus amat. Paupcrem quoque
ad extremas perduxerit consumptiones. Cinis enim pro calceamentis dat, cum spiritus humilitatem pro
ignis exacli quasi sola memoria residet. Usque ad mortuis operibus commutat.
cinerem ergo ossa incendit, qui demoiilis animi vi- Vers. «7. —
Qui conterunt super pulverem
ribus, quae earnalitatem consoiidant, igne concupi- » terrae pauperum, et viam humilium decli-
capita
scentiae exhausto serae pmnitentiae residuum ex sa- « nant. » Capita paupcrum sunt intenliones animi
tietate relinquit. motuum, suam ad Deum inopiam simpliciter ^<8S
Vers. 2. —
« Et mittam ignem in Moab, et devo- metientium. Haec capita super pukercm tcrrx contc-
» rabitades Carioth, et morietur in sonitu Moab, runt, qui principales interioris hominis habitus ter-
« in clangore tubae. » Ignem in Moab mittit, cum renae levitali addicunt. Viatn humilium deelinant,
naiis ex diabolo, et, ut ita dicam, cx logibus ma- qui intentionem humilitati semel ascriptam mun-
jores incentivorum aestus emergere sinil. Carioth „ diali derivatione depravant. Notet diligens lector in
dicitur occursus ignis. Devorandis crgo aedibus ignis his octo, secundum provincias octo, sententiis, pro
oecurrit, cum sensibus potiori concupiscentia in- octono vitiorum capitalium numero figuraliter quid-
flammandis, specierum occasio, quae concupiscatur, piam posse intelligi. <> Ei filius ac paier ejus ierunt
accedil. In sonituMonb moritur, cum sub sordidae » ad puellam, ut violarent nomen sanctum meum. »

conversatiouis iufamia inverecundus atquc inson- Pater et lilius ratio sunt el affectus, quia subterioris
sibilis longe lateque praedicatur, ln clangore quoque ad anterioris primatum maximus est respectus. Hi
tubx moritur, cum et alii tantae exsecrationis eunt ad pucllnm, quando sine discretione aliqua se
exemplo, et fonnidabili clamore terrentur. dimiitunt ad invalitudinis internae mollitiem. Ex
Veus. 3. — « Et disperdam judicem de medio ejus, et quo nomcn sanctum Deijviolant, cum famam, quan-
» omnes principcs cjus interficiam cum eo. » Judex lum in se est, totius sanctitatis extenuant.
de medio cjus disperdilur, cum ratio, cui ad dexleram Vers. 8. « —
Et super veslimentis pigneratis ae-
vel sinistram declinare non convenit, judiciario dis- » cubuerunt juxta oinne altare, et vinum damnato-
cretionis throno privatur. Quod superius per Mel- « rum bibcbant in domo Dei sui. » Veslimenta pigne-

chon, hoc hic per judicem liguratur, principes quo- rata sunt, in pignus pro debito tradita. Super haec
que itidem inlelliguntur. D ergo juxta omne altare aceumbunt, cum peccati
Vers. 4. — « Dominus
Super tribus
Haec dicit : opera in pignus remissionis per confessionem ab
« sceleribus Juda, et super qualuor non convertam aliquo nobis commissa juxta proposilum, quod est
« eum, eo quod abjecerit legem Domini, et mandata altare poenitudinis omnimodae, nobis accumbendo,
« ejus non custodierit. » Juda dicitur, confessio. Juda id cst ad imitationem pravani nobis substernendo
non convertitur, eo quod legem Domini abjeeit, quia adhibemus. Vinum damnatorum in domo Dei sui
confessio annullatur apud illum, qui divniifi legis bibunt, cum voluptates eorum quos pro eisdem
neutiquam mcminissc quaerit. Quomodo cnim ei damnatos esse non nesciunt, in propria conscientia,
confiteatur, qui ejus, qui confitcndum, est praecepla quam Dei domum esse convenerat, indecenti sibi
destatur? Deceperunl enim eos idola sua, post
« avitlitate pro excmplo corripiunt.
« quae abierunl patres eorum. » Idola sua eos deci- Vbrs. 9. — « Ego autein exterminavi Amorrhasum
piunt, quibus aut suorum, aut [alienorum criminum « a facic eorum ; cujus allitudo cedrorum, altitudo
imaginationes ofuciunt. Post hsec patres eorum abic- « ejus, et fortis ipse Amorrhaeus
quasi quercus. »
runt, cum aut rationis aucloritates, aut hi quorum interpretatur amarkans, ac Ipsi se mi-
si diceret :

se fatentur imitatores per haec cadem falsi sant. hi rcddunt pcr tot offensas iofensos, sed mcminisse
 :

423 V. f.UIBERTI ABBATIS S. UAlll.E DE NOVIGENTO I

:'
i

debueranl quomodo, in exordio suae conversionis, A suain, et tenens arcum non stabit. » Robustus
quibusdam exterminaverim Deum amaricantem su- animam suam non salvat, cum is, qui contra pec-
perbiae fastum, i» iilorum nimirum cordibus qui de cati mollitiem diutino caelibatu duruerat, imueiitus
sua conlemplatione, ac si cedrina proceritate gau- nullo modo propriam animaliiatem frenat. Qui tenet
debant, et de suae carnis impassibilitate, ac si ejus- arcum non stat, quia cito iu lentatione labitur, qui
dem arboris imputribilitate sese jactabant, consua- divinae legis scientiarn temere sibi arrogat. « Et
tes etiam adversis emergentibus seipsos quasi robora - velox pedibus suis non salvabitur, et ascensor
querna putabant. « Ego conlrivi fructum ejus de- « equi non salvabit animam suam. » Velu\ pedibus
» saper, et radicem ejus subter. Fructus Amor- • suis non salvatur, cum astutia quis et calliditale
rhaei desuper conteritur, cum saeculi fortunae suc- multos excedens nil efficit, cum praeproperare vide-
cessus incedentibus infortuniis aanullatur. Radices tur:quod neque volentis neque currentis, sed mi-
ejus subter atterunlur, cum spes proventuum etiam serentis Dei esse dignoscitur [Rom. ix, 16). As-
falsa jam penitus obruuntur. censor equi non salvat animum suam, cum qui ani-
Vers. 10. —
« Ego sum, qui aseendere vos feci malitatis suae motibus pro sola saeculi honestate do-
» de terra iEgypti, et minari nititur, animae non <8*$y cohibet levitatem.
eduxi vos
quadra- in deserto
« ginta aunis. ut possideretis terram Amorrhaei. » R quam in Evangelio odisse jubemur animam [Joan.
Quod est dicere Ego vos de moerore et praesentis
: XII, -

saeculi angustia, quod dieilur iEgyptus, extuli, Yeks. 16. « Et robustus corde inter fortes nu- —
vosque vitiorum desertione singulares per legis » dus effugiet in die illa. » Ac si diceret Quidquid :

Decalogum, et scita quatuor Evangeliorum edueavi; bonarum artium prsstantius habeatur sine Deo in
sic enim in vobis annos virtute refeetos ae si die- homine, lloccipenditur, vim non habet; at qui robur
rum claritate formavi, ut terram, quae superbis in- cordis non inter sa^culi glorias, sed interfortes animi
sistebat Deuin exacerbando motibus, corpus vide- status assumpserit, in illa die, id est in illo aperto
licet vestrum eatenus rebelle, ad intellectualitatis discrimine, quo Deus in praesenti quorumque vitas
jura traduceretis. hinc deponit, hinc elevat: nudus cffugit, cum sua)
Vers. II. — « Et suscitavi de filiis vestris pro- conscius humilitatis a Dei judicio sc abscondit.
• pbetas, et de juvenibus Nazaraeos. » l)e filiis pro- CAPUT III.

phetae suscitantur, cum de motibus internis, qui Vers. 1. — « Audite verbum quod loeutus est
sunt progenies rationis, perspicacitates acutioris s Dominussuper vos, liliilsrael, super omnem cogna-
intelligentiae procreantur. De juvenibus Nazaraei q « tionem quam eduxit de terra .Egypli. » Est ergo
fiunt, cura viriles animorum babitus ad sanctimo- dicere Vos, quorum est cum Deo debere dirigi,
:

niae munditiam se extendunt. Nazareth enim florem, internae rationalitatis verbum trutina intellectuali
vel munditiam, vel sanctum sonat. „« Nunquid non pensate, quia hoc verbum super vos exstat, id est nisi
• ita est, lilii Israel, dicit Dominus? • Ac si diceret audiatur, integro scilicet sapore haariatur, vos op-
Xuuquid non hujusmodi status in vestris experti primit, vos onerat, ut uinnis bonarum interiorum
estis olim mentibus, cum intenderetis ut vester cum artium cognatio, quam semel eduxerim de terreni-
Deo dirigeretur spiritus? tate mundana in eadem senteutia perseverare
Vbrs. 12. — Et propinabatis Nazaraeis vinum, et studeat.
» prophetis mandabatis : Ne prophetetis. » Quod Vers. 2. • Tantummodo, « inquit, » vos cognovi
est : Nullam in his statibus habuistis perseveran- » ex omnibus, cognationibus terrae ; idcirco visi-
tiam, sed eis motibus, quibus erat votiva munditia « tabo super vos omnes
Quia iniquitates vestras. »

terrenaj voluptatis, quo dementarentur, vinum in- vos, inquit, o rationis motus, prae omnibus auima-
tulistis, et providentiae in vobis oculos ne sibi aeter- litatum, qui non nisi terram sapiunt, motibus appro-
na prospicerent improbe obstrusistis. bavi, quod est proprium nosse Dei, idcirco non mi-
Vers. 13. —
« Ecce ego stridebo super vos, sicut D remmi si vos in vestris iniquitalibus visitem, cum
» stridet plaustrum oaustum feno. » Eyo, inquit, meum sit ut quos dilexerim corripiam Eebr. \\\. 6).
jam vestrae apostasiae impatiens super vos, id est (Vers. 3.) Nunquid ambulabunt duo pariter aisi •

vestrae aequitiae puniendae incumbens dire in vos, » convenerit eis? » Duo pariler ambulant, cum Dei
imo aperte, strepitum animadversionis oslendam, spiritus et humana ratio contenliendo cohabitant,
ut patenter omnibus inclarescat, quam aegre ve- quod non lit nisi conveniant, id est sibi cohaerendo,
strarum levitatum multitudinem ac si feneas conge- juxta Apostolum, unus spiritus liant [l Cor., vi,

ries feram. 17 . Dicuntur autem ambulare, mutuo videlieet in

Vers. 14. — • Et peribit faga a veloce, et fortis sese proficere.

» non obtinebit virtutein suam. Fuga« a vcloee Vers. i. — <> Nunquid rugiel leo in saltu, nisi
perit, ciiin praepes ingenio bebetudinem reprobi » praedam? » Leo in saltu non ragit, nisi
tiabuerit
sensus minime subterfugit. Forti virtutem non ob- praedam babeat, quia diabolus in corde, a saeculi
tinet, enni de sua impassibilitate confidens, mox jam araore deserto, nequaquam fremitum alicujus
ut adversitate pulsatur, nemomento se continet. tentationis emittit, nisi occasiouem lentitudinis hu-
Vbrs. 15. — b Et robustus non salvabit animam inaii.i', ctii insidietur, inveniat. ITnde eliam illam
 :

TROPOLOC.I.i; IN OSEE, A.MOS ET JER, LIH. IV. IN AMOS.

Dei et homiais convenientiam interturbare praeva- A qu;e indesinentibuscontenebratur, secundum iEgypti
leat. « Nunquid vocem de cu-
dabit catulus leonis nomen, angustiis, auditum, id est intelligibile facia-
) bili suo, nisi aliquid apprehenderit? • Ac si di- mus (juod sequitur » Congregamini, » inquit, « super
:

cat : Mirum non est si diabolus, cum sit spiriius, » monles Samari e, et videte msanias multas in
causas in nobis tentationis aucupetur, cuin etiam » medio ejus, et calumniam patientes in penetrali-
catulus leonis, id est filius quilibet diaboli, vocem » bus ejus. » Supcr montes Samarise congregari ju-
subreptionis, qua quempiam a reclo diducere nititur, bentur, cum super fastuosas conceptiones exterioris
a cubili cordis, in quo sub diabolo auctore foveiur, custodias quae hypocrisis appellatur, considerationis
cxercere non audet, nisi in quo subdecipere possit, eminentia praslare debere monentur: Samaria enim
per conjecturas prius restimet? cuslodia dicitur, ut insanius multas in cjus medio
Vers. 5. —
Nunquid cadet laqueum
« avis in videanl, aliud nimirum mente intendere, aliud foris
> lerrae » in laqueum terra»
absque aucupe? Avis veile videri, in iutima discretione perpendant; et
absque aucupe non cadit, quia mens pennis suble- quia caiumniam sibi inferant, dum
ipsae cogitationes
vata virtutum, terrenis nullomodo irretitur affecti- se diversa ab invicem, cogitare mundana, el divina
bus, nisi cujuspiam pravae suggestionis in morem facere pensant.
aucupis praecedat instinctus. « Nunquid auferetur B Vers. 10. — « Et nescierunt facere rectum, dicit
" laqucus de terra antcquam <;uid cmperit? » La- » Dominus, thesaurizantes iniquitatem, et rapiuas
queus de terra non aufertur antequam quid capiat, » in aedibns suis. » Rectum facere nesciunt, quia

quia de corpore nostro tcntationis non cessat occa- rectitudinem qua ex quantulacunque ralione adver-
sio, donec se diabolica; consultationi substantivum tunt, facere dedignantur, secundum quod sentiunt.
quidpiam verae spiritualilalis objiciat. Aliquid enim Moris enim Scripturae est ut nescire pro dedignari
capit laqueus, cum inter vanitates quas ingerit, ponatur, et etiam usus loquendi habet ut vir bonus
semper redit ad animum aeternae veritatis status. lttt> mentiri nescire dicatur. Iniquitatem sibi ct

Laqueus enim peccata sunt, et peccata nihil sunt, rapinas in xdibus suis thesaurizant, ut scilicet ini-

unde bona quasi quaedam substantia snnt. Unde est quitatem simulationis quia bene faciunt, et male
• Sine ipso factum est nil (Joan. i, 3). » intendunt, et rapiuas sibi laudis alienae pro magno
Vers. 6. — « Si clanget tuba in civitate," et popu- reponant. Medium autem ejus, et penetralia, sive
» lus non expavescet? » Tuba in civitate clangit, ;edes, id est conscientiam, scilicet significant.
cuin auctoritas divinae veritatis in mente procedit. Vers. II. — « Propterea haec dicit Dominus Deus :

Hanc populus expavescit, quia eogitationum inso- » Tribulabilur, et circuietur terra, et detrahetur ex
Lentia ab ipsius cognilionc diffugit. « Si erit malum » le fortitudo tua, et diripientur aedes tuae. » Q;iod
» in civitate quod Dominus nou fecit [al., feceritl. » est, ex ipsius rationis sententia dicere : Multis, in-
Malum lit in civitate, cum tentationis [immoderantia quain, tribulationibus, abstinentiae, et vigiliarum,
versatur in homine. Hoc malum Deus facit, cum caUerorumque malorum, qu;e sibi hypocrit» inferre
vei ad probationem, aut casum fieri dispensative solent crucibus, terra corporum ipsorum obsideri
permiltit. poterit, sed fortitudo interior ad favores extrinsecos
Vers. 7. — « Quia non faciet Dominus Deus ver- tendens detrahi non desistit, et quidquid in aedibus
» bum, nisi revelaverit secretum suum ad servos continetur mentium, laudis amor diripit.
» suos prophetas. » Est ergo sensus Facit Deus : Vers. 12. — « H;ec dicit Dominus Quomodo : si

malum, sed divina plerumque intentio patientem » eruat pastor de ore leonis duo crura, aut extre-
non latet animum, nil enim tale in conscientia fit » mum auriculae; sic eruentur filii Israel, qui habi-
verbum, id est ducitur in effectum, cujus causae " tant in Samaria, et in plaga lectuli et in Damasco
providenliis non ipse revelet arcanum. In
noslris » grabati '«/., Damasci grabato]. » Duo crura de
hoc enim prophetant, quod et servire sua provisionc ore leonis pastor eruit, cum extremitates quas in fa-
deliberant. D vorum desiderio hypocrit;e babueranl voluptatum, de
Vers. 8. « —
Leo rugiet, quis non limebit? Do- diaboli ore pastor interior Dcus exiinit. Solent enim
» minus Deus locutus est, quis non prophetabit? » dum eis quod concupiscunt non suppetit, ad lineam
Et est dicere Diabolus cum sit tantae subtilitatis,
: tandem intentionis rectae reverti. Extremum auri-
quanto spiritualioris potentiae, ipse nimietate avidi- culx est, aliqua particula, vel minima sanioris in-
tatis irrugit, quis carne praepeditus huniana non telligenti;e. Sic ftlii Isracl qui habitant in Samaria
extimescat? Dominus Deus per apostolum suum lo- eruuntur, dum eis aut propria: ambitionis fructus
cutus est : « Resistite diabolo, et fugiet a vobis adimitur, aut aliquod seminarium divini eioquii,
(Jac. iv, 7) : » quis non ad hoc providentiam adhi- quasi qua recalescant scintilla relinquitur. Israel
bebit? (Vep.s. 9.) « Auditum facite in aedibus Azoti, filii motus sunt ad Deum directanei: Samaria vero
» et in aedibus terrae Mgypti. » Azotus interpreta- exterior, spreta interiori, custodia. Eruuntur autem
tur incendium. Monet noster vos sub sermone pro- //( pktga, id est in regione lectuli, ubi videlieet mens

phetico intellectus, ut in aedibus Azoti, id est in eorum potiora inventuram se putabat fomenta pec-
corporalibus membris noslris, quae conlinuis urun- cati.Plaga ergo lectuli diverticulum est, in mente
tur desideriis, et in universis conscientiae angulis, inlendens humanae laudi, ac si locus requiei. Dama-
Patrol. CLVI. 14
VT. V. GUIBERTI ABBATIS S. MARI.-E DE NOVIGENTO t28

seus oculus sanguinis dicitur. Is Damascus quasi pro A tiun revocat, ut veritas scilieet ipsorum viue pate-

grabato habetnr, cum prava inteutio eliam spe in- scat. Dies super eos veniunt, cum declarationes
terdum falsa miseros mulcere videtur. corum occultae pravitatis ipsis occurrunt. In contis
Veiis. 13, U. « Audite et contestamini -
in elevantur, cum sub dubio superbiae statu feruntur.
» domo Jacob, dicit Dominus Deus exercituum, Qui enim in conto insidet, nunquam firmiter haeret.
» quia in die cum visitare coepero praevaricationes In ollis ferventibus reliquiae elevantur, cum sensua-
• Israel, supereum visitabo, et super altaria Bethel, litas tota per concupiscentias excandescens, ex ope-
» etamputabuntur cornua altaris, et cadent in ter- ris nefarii prosecutione vulgatur. Reliquiae enim
» ram. Monet ergo eos sermo propheticus, ut
» pro operibus poni solcnt, quia utique cogitationi
audiant, id est inlelligant, et docti ex auditione, et superstant, ut est « Reliquiae cogitationis diem fe-
:

alios contestari non negligant. Et hoc dicit Dominus slumagent tibi {Psal. lxxv, 11). » Nola quod jam ad
exercituum, ac si diceret cui nulla inopia suberit : femininum genus transeat, ut eos a vigore justitia?
ad facinus ulciscendum, quia, inquit, in die, in ma- effeminatos ostendat. Per aperturas altera contra al-
nifesta scilicet ultione, cum aperire cnepero simula- teram exeunt, cum fatiscentibus petulantinm sen-
tionis eorum quod dici- suum ollis, mutuo detegenlibus sese nequitiis in
fucurn, super altaria Bethel,
tur dumus Dei, id est super proposita eorum, qui se " ignominias proruunt. Altera contra alteram exit,
credi gestiunt vulgo templa Dei, visiiabo, id est ju- cum turpitudinem propriam alteri videndum ex-
dicialiter crebrins imminebo, ita ut amputentur ponit. In Armon quoque projiciuntur, cum de cri-
altaris cornua id est palliata? nequitia) fastuosa
, inine sumentes audaciam, de suis etiam fredis actibus
fastigia: et in terram cadant, omnimodae scilicet extolluntur, dejiciendi tamen juxta psalmum in ima
vilipensioni pateant. Altare enim hypocritae est, sensus reprobi, dum allevantur (Psal. i.xxii, 18):
quidquid in suo studio spectabile foris est. Armon enim sublimitas dicitur.
Vees. lo. « —
Et perculiam domum hiemalem Vers. 4. « Venite ad Belhel, et impie agite: ad —
» cum domo aestiva, et peribunt domus eburneae, et » Galgalam, et mulliplicate praevaricationem. » Ad
•>
dissipabnntur a?des multae, dicit Dominus. » Do- Bethel venire ironice commonentur, ut quasi templa
mus hiemalis est conscienlia, qua3 lotius avaritiae Dei popularibus oculis ostententur. Impie, inquit,

atque malitiae torporf pervia est. Domus aestiva est agitc, id est in hac ipsa vestri «31 nominis cele-
operum quasi bonorum habitudo forinseca, ac si bratione nil aliud sciatisvos agere quam Deum, qui
quadam spirituali redundans gratia. Domus eburnex veritas, abnegare. Galgala dicitur volu/abrum.
est

pereunt, cum habitus sanclimoniam, atque cieliba- p Ad volutabrum veniunt, et praevaricationes multi-
tus candorem pneferentes, in aperta probra per- plicant, quia fit justo judicio sponte lapsis, ut in mi-
transeunt. Mdes multze dissipantur, cum multse seriis non subsistanl (Psal cxxxix, 11).
conipositionis forinsecus affectaia simulacra de- Vebs ^>. « —Et offerte mane victimas vestras,
siruuntnr. » tribus diebus decimas vestras. Et sanctilicate de
CAPUT IV. » fermentato laudem; et vocate voluntarias obla-
(Veus i. — « Audite. verbum hoc, vacca3 pingues, » liunes, et annuntiate. » Mane victimas offerunt,
b quae estis in monlibus Samariae, quoe calumniam cum, erumpente aurora favoris, propria corpora
» facitis egenis, et confringitis pauperes, qme dicilis magis ac magis mactare contendunt. Tribus diebus
» dominis vestris Afferte, et bibemus. » Pingues
: decimas offerunt, cum non pro laude humana, sed
vaccse lascivi sunt ac superbi hypoeritae. Hi sunt in solius amore Trinitatis legiiiine victitare se asserunt.
montibus Samarix, quia tuinent de continentia Sanctificant de fermentato laudem, (juia in omni suo
exterioris custodiae; hoc enim exprimit nomen Sa- exercitio intentionis inviscerant depravationem. Vo-
mariae. Hi calunmiani faciunt egenis, quia quaecun- luntarias oblationes vocant, cum non propler sua

qne agunt pro gloria, contra reclamationes faciunt quffi nulla putari volunt diluenda mala, id se laboris
sua> intelligentise sanioris, ideo vere egentis. Pau- D insumere, sed ex solo Dei el virtutis amore clamant
peres confringunt, cum cogitatus huuiililalem ali- ut illud :

quando suadentes in se obruunt, Dominis suis af- Oderunt pcccare boni virtutis amore.

ferte et bibemus dicunt, cum ab his, quorum placito (Hor. lib. i Epist., ep. 16 vers., 52.)

per bona opera deservire gestiunt, [favores exigunt. Annuntiant cum sua latentia facta percelebranl.
quibus ab sui dementationem quasi epotandis incum- Sic enim votuistis, (itii lsrael, ita scilicet pro libito

bunt. Vcrbum hoc vaccx pingues audire monentur, vestro actitare collibuit.
ul sollicite trutinent quffi sibimet intenianlur. Vers. (i. « —
Unde et ego dedi vobis stuporem
Yuits. 2, 3. — « Juravil Dominus Deus in sanclo dentium-in cunctis urbibus vestris, et indigentiam
» suo : Quia ecce dies venient super vos, et eleva- » panum in omnibus locis vestris, et non estis ad
» bunt vos in contis, et reliquias vcstras in ollis » me reversi, dicit Dominus. Proinde dat Deus
•

" ferventibus. Et per aperluras exibitis altera contra stuporvm dmtium \n cunclis urbibus eorum, cum in
alteraro, et Domi-
projiciemini in Annon, dicit cunctis internis eorum statibus hebetudincin suggc-
» nus. » ln sua
sancto suo Dominus jurat, cum in rit intellectuuin. His enim coinmolimms ac si qui-
\cra sanctitate h\ pucritarum fucatam ad jusajii- busdam dentibus unincm scrupulum. lndigentia
V2!l TROPOL.OGLE IN OSEE, AMOS ET JER .
— LIR. IV. IN AMOS. 430

panum in omnibus nostris locis est, cum divinae A morosumest animal; hypocrisis vero, quae haec absu-
consolationis edulium, quo nostra corda lirmantur, mere dicitur, quem semel inlicit non deserens, quot
omnibus spiritualibus noslris motibus abest. Quid- habet illa pilos, tot habet motus haec ad inanis glo-
quid enim rationale est locus propriae animae est. riae distensionem pravos.
Vers. 7. —
« Ego quoque prohibui a vobis imbrem,
Vers. 10. — « Misi in vos mortem in via ^Egypli,
» cum adhuc tres menses superessent usque ad
» percussi in gladio juvenes vestros usque ad capti-
i messem ; et plui super unam civitatem, et super
» equorum vestrorum; et ascendere feci
vitatem
» alteram non plui. » Ac si diceret : Quia post cor-
» putredinem castrorum vestrorum in nares vestras:
rectionem meam ad me dissimulavere reverti, cgo
» et non redistis ad me, dicil Dominus. » In via
quoque a vobis prohibui imbrem, aspirationis vide-
Mgyptimortem in eos Deus mittit, cum in intentione
licet supenup temperiem. cum adhuc tres
Et hoc
sa»culari, in cujus inlroitu mors est posita, scientiae
menses usque ad messem superessent, cum nimirum nostraelucem contenebrari permittit. Juvenes nostros
adhuc inilio, promotione, atque perfeclione ab omni
usque ad captinitatem cquorum inibi percutit, cum
bonae spei exspectatione corda distarent, id est an-
quidquid piae vivacitatis coustat in anima usque ad
tequam boni quidpiam Deo instigante proponerent.
H incontinentiam, qua captivantur corpora, undecun-
Solent enim hrec utiliter et dispensative sanctis ali-
que disperire sinit. Equi et jumenta corpora sunt,
quoties subtrahi, non usquequaque relinqui. Super
unde est « Et jumenta eorum in morte conclusit :

unam civitatem pluit cum rationem ad ea videndum (Psal. lxxvii, 50). Vutredinem caslrorum eorum
quae agenda sunt plene imbuit. Super alteram vero in nares ipsorum ascendere facit, cum fetorem, pra-
non pluit cum duriliam obstinationis pravo sub- vamque opinionem corporalium qme commiserint
ducit affectui : unde in mensali oratur (Dom.
officio
vitiorum, usque ad foedum sui ipsorum pudorem
inf. Oct. Epiph.), ut qiue agenda sunt, inquit, vi-
redundare concedit. Castra pro corporibus ponere
deant, [et ad agenda qua? viderint convalescant.
in promptu est. « Egrediamur, inquit, ad eum extra
« Pars una compluta est, et pars, super quam non castra improperium ejus portantes (Hebr. xm, 13). »
» plui, aruit. » Pars una compluitur cum benevo-
lentia rationi attribuitur; pars vero altera non com- «3« Vers. 11. — « Subverti vos, sicut subvertit
pluta aruit, cum affectualitati, juxta Apostolum, per- » Deus Sodomam et Gomorrham, et facti estis quasi

ficere non adjacuit (Rom. vn, 18). » torris raptus de incendio. » Sicitt Sodomam et Go-
Vers. 8. — « Et venerunt duae et tres civitates morrham Deus eos subvertit, cum perpetuale silen-

» ad civitatem unam ut biberent aquam, et non sunt

tium, in quo rebellio nulla est, contra vitium, et per
»satiata?; et non redistis ad me, dicit Dominus. » populi cogitationum seditionem eos introrsum dimi-

Dux et tres civitates ad unam veniunt civitatem ut nuit. Sodoma enim pecus silens, Gomorrha seditio

aquam bibant, cum aut affectus, aut voluntas, sive populi dicitur. Fiunt quasi torris raptus de incendio,

ctiam ut tres fiant ralione adjuncta ad intellectum, cum ambusti undecunque vitiorum rogis nihil in se

eui proprie proprium est divina sentire, confugiunt: habent residui de succo, aut semine genitivo. In torri
ut nimirum inibi combibant sapientiae salutaris stil- enim neque succus, neque germen remanet. Dein-
licidium; sed non satiantur, quia adnullius efficien- ccndio autem rapitur, qui non per se a vitiis vo-
tiae redundantiam, quae aestuantes refrigeret, addu-
luntarie cohibelur, sed alterius disciplina violenter

cuntur. abstrahitur. Nec multum fructilicat, cui voluntas

Vers. 9. — « Percussi vos in vento urente, et in auru- bene operandi habitum ex delectatione non praestat.

» gine multitudinem hortorum vestrorum, et vinea- Vers. 12, 13. — «Quapropterhaicfaciamtibi, Israel.
» rum vestrarum. » Ac sic diceret : Quia nec sic ad » Postquam autem haec fecero tibi, pramarare in
me redistis percussi vos vento urente, desiderio, » occursum Dei tui, Israel.Quia ecce formans montes,
scilicet praeter modum aestuante, qui non solum suo » et et annuntians homini eloquium
creans ventum,
spiritu interiora consiccet, sed etiam exteriora in- D » suum, matulinam nebulam, et gradiens
faciens
fuscet. Multitudo hortorum, et vinearum auruginc » super excelsa terrae, Dominus Deus exercituum
percutitur, cum bonorum originalium, et actualium » nomen ejus. » Ac sidiceret Quae, inquit, praedixi,
:

frequentia, sed et illa qua ex Deo debriamur intelli- pro meritis tibi inferam, at, postquam intulero,
gentia in pallorem hypocrisis demutatur, haec enim Deum tibi per flagella advenlantem bono animi
natura est auruginis, ut in colorem subalbidum in apparatu suscipe, ecce enim, id est praesto habes
hominibus se convertat et herbis : « Oliveta vestra, eum qui informat virtutis ubertate magnanimes, sed
» et ficeta vestra comedit eruca : et non redistis ad subinde novit excellenliam, quam indulsit per ten-
» me, dicit Dominus. » Per oliveta, cujus fructus est tationum refiare vertigines, nec tamen a se pulsatos
salubris et lucivomus, misericordiae circa nos signa- alienat, sed intinue consolaiionis eloquium eis in

tur affectus. Per ficeta, quorum succus est lacteus, necessitate suppeditat, quidem in rnalutino
faciens
pietas est, qua amicabiliter enutritur proximus. nebulam, ut primordia nostra quibusdam misceantur
» Miserere, inquit, animae tuae placens Deo (Eccli. malis, quia nemo repente fit summus, oportet enim
» Nisi enim
xxx. 24). nostri primum miserescamus, ut gradiatur supcr cxcclsatcrrx, nimirum comprimat
proximo non coridescendimus. Eruca hispidum et rudem illain. el tencram excellentiam lerrenitaiis
 V. i.QBERTi ABBATIS S. MARI.fc DE NOVIGENTO ti\!

oostrae. Deus exercituum nomen ejus, quia potens est A. interpretatur augmentum. Conscientia ergo, cujus
ulcisci transgressiones criminis alicujus. tota intentio exterioris famce augmento commilitat,
CAPUT V. comburitur, cum coucupiscentiis intro addicitur;

Vkrs. I. —
Audite verbura istud quod ego levo
« domusDei, quod est B<'thel non vera, sed imagina-
>
super vos planctura, domus Israel. » Verbum quod ria, ita ut non sit, devoratur, quia a fructu opinionis

super eos Deus lev.it jubentur audire, cum intel- magnae privatur.
lectualem mentis ordinem, quomodo scilicet Deus Vjsrs. 7, 8. • —
Qui convertitis in absynthium
humiliat. et quibus solatiis mentem sublevat, mo- » judicium, et justitiam in terra relinquitis. Fa-
nentur intelligere. Hoe verbum domus Israel planctus » cientem Arcturum, convertentem et Ononem, et

est, quia nesciuut, 'hi qai ad Deum dirigi volunt, in inane tenebras, et diem nocte rautantem. »
i

utrum ipsa tentatio ruiua, an salus sit. « Domus Judicium in absynthium convertunt, qui dulcedinem,
•.
Israel cecidit, non adjiciet ut resurgat. » (Vers. 2.) qua Dei suavitas praegustatur, in temporalem glo-
« Virga Israel projecta est in terram suam, non est riam. qua Deus amaricatur, perverso judicio intor-
•
qui suscitet eam. » Domus Israel cadit, cum is, quere non metuunt. Absynthium enim est quidquid
qui eura Deo inter tentamenta principari debuerat infructuoso corporum supplicio quaesitum est. Justir

subsislere, non sufiieit : lsrael enim princeps cum tiam in teira relinquunt, cum in terrenis cupidita-

Deo est. Non adjicit ut resurgat. cum ex propria tibus remanentes veram ipsius justitiae, quae Deus
lentitudine desperatus nunquam ad rneliora respirat. est, esseutiam spernunt. Haec justitia Arcturum et

Virgo Israel in terram suam projicitur, cum eorum Orionem facit, cum quidquid praeclarissimae sancti-

sterilitas animi sub propria temeritate demittitur. tatis et in praelatis reperitur, et subditis creat et

Non est qui suscittt e<:m, quia motus rationalis «33 instruit. Non abs re enim Arcturum praelatos

exstinguitur. qui talium facit revirescere conscien- intelligassibootem cum plaustro consideras. Tenc-
tiara. bras inmane convertit, cum obscuritatem conscien-
Vers. 3 — • Quia tuee dicit Dominus : Urbs, de tiarum in crepusculum aspirationis divinae reducil.
» qua egrediebantnr mille, relinquentur in ea cen- At diem nocte mutat, cum splendorem hypoerisis,
> etde quaegrediebantar centum, relinquentur
tuni : aut in praesenti propriae retectione nequitiae vel in
» in ea decem in domo Israel. • De urbe mille egre- futnro perpetua caecitate condemnat. - Qui vocat
diuntur, cum pii stuilii universitas a conscientia » aquas maris, et effundit eas super faciem lerrse,
solida derivatur, quai' centum redigi- » Dominus nomen ejus. i Aquas maris vocat qui ad
plenitudo ad
tur, dum exuberantia ad externa, q sui amorem errore ttuitantia, et internis pestibus
remota spirituali
et ut ita dixerim, publieae humanitatis bona restrin- amaricata, sed et cupiditate inexplebili salsa corda
gitur. Centenarius enim milleuarii pars est deeima, contrahit et elevat. Superfaciem terrx eas effundit,
et homo decimus in rationali creatura. Centum cum ad considerationem sua? veteris delinquentia?
quoque extenuantur m decem, quando etiam abjecto eorum contemplationes extendit. Terra enim pro
ipso communi puram deponitur
ac naturali buno, ad peccatore ponitur, ut est : « Terra es : » Dominus
sensualitatis hebetudinem. Denarius namque id in- ejusnomen est, qui aliud vas in honorem, aliud rn
nuere invenitur, quia videlicet ipse quinarius in eontumeliam facere potest [Rom. ix. 21).
interiori et exteriuri sensualitate geminatur. Unde Vkrs. 9. • —
Qui subridet vastitatem super ru-
cuidam lucri sui gratia dominium super decem ci- • bustum, et depopulationem super potentera af-
vitates atfribuitur [Lue. xix. 11 . » fert. » Super robustum vastitatem subridet, cum
Vers. i. 5. — • Quaerite me et vivetis. Et nolite eum qui internae sibi fortitudinis gloriam arrogat,
qiuerere Bethel, et in Galgalara nolite intrare, ad propatula 1
desolationis infamiain universuruin
• et in Bersabee non transibitis, quia Galgala ca- cachinnis exponendo deelarat. Dcpopulationem super
» ptiva ducetur, et Bethel erit inutilis. » Quod est potentem affert, cum interiores, quas se habere
dicere : Si vos, qui ad Deum dirigi operae pretium D simulat virtutum copias, ad exteriorem impoten-
aestimare debueratis, me quxreretis, vitale procul tiara, et \itii inertiam redigendo deplet.
dubiu saperetis. Porroquia dumus Dei videri bypo- Vers. 10. — « OJiu babueruul in purta oorri-
critis praesumptione gestitis, et clam involvimini • pientem, et loquentera perfecte abonnnati sunt. »

vitiorum vclutabris, et ad puteum septimum, qui /// forta corripit, qui judicialiier queinpiain eo-

esl Bersabee, vel ctiam puteuin salietatis, iiuod est arguit. I/i enim antiquitus excrceri solere
porta
humanitatis vorago, quae quaternario exteriori, et jadicia aon est. Odio ergo habent
aemiai certam
interiori ternario constat, misera vos aviditate im- in porta corripientem, qai aegre fernnt non ex te-
mergitis, sciaiis indubie quia clandestinas vestrae meritate, sed ex veritate causantem. Perfecte lo-

sordes deprehensae ducenlur in publicum, ei illud quentem abomioantur, euin atiorum lenociniis as-

Dei, ijuuil vos esse .-imulatis in uullo vobis proderit sueti, eos, qui sincere sua vitia corripiaot, exse-
templum. craatar.
Vbrs. <i. — i Qoaerile Dominum, et vivite : ne (Vbbs- il.) — « Idcirco, pro eo quod diripiebatis
» furto cuiiib nantur ut iguisdomus Joseph, el devo- » pauperera et praedam electam tollebatis ab eo,
> rabit, el aoa erii <|ui exstinguai Bethel. » Joseph » doraos quadro lapide sedificabilis el oon habita-
 ;

433 TROPOLOGLE IN OSEE, AMOS ET JER. - LIB. IV. 1N AMOS. i35

bitis in eis. • Paupcrem diripit, qui a bona A cam non soluru in ipsa enornii animo- dilatatione

iutentione quempiam dissipat et abducit. Prsedam rum, quae signatur nomine platearum, sed in omni
electam ab eo tollit, qui quod protiosius et electius forinseca administratione miseria accersitur (vel

in homine est, spirilualia bona 'perversa

utique congeminatur) animarum et corporum. Agricola
dehortatione subvertit. Domos quadro lapide sedifi- ad luctum vocatur, cum quilibet praedicalor, cui

cant, cum virtutibus immutilata quasi auctoritate mentium votiva cultura dignoscitur, dira super ob-
constantibus conscientias suas eminere demon- duratos compassione movetur. Qui sciunt planyere
strant: sed in eis non habitant, quia in earum vocanlur ad planctum, cum hi, quibus a Deo pietas
dominio, Deo eorum vitia revelante, nimis per- est insila, ad alienum miserabiliter illacrymantur
functorie perseverant. exitium. In viis quoque est planctus, in omnibus

Vers. 12. — « Vineas amantissimas planlabitis, nimirum qui alios exemplis norunt erudire vita-
• et non bibetis vinum earum, quia cognovi multa Deus in medio eorum pertransit, cum ne ad
libus.
» scelera vestra, et fortia peccata vestra. » Vineas modicum quideoi in ullius eorum corde substitit.
amantissimas plantant, cum spiritualia boua mira- Vers. 18. — «34 « Vas desiderantibus diem
bili alacrilate, et multa videntium gratulatione » Domini, ad quid eam vobis? Dies Domini ista,

propaganl. Sed vinum earum non bibunt, dum » tenebrae, Diem Domini
et lux. » desiderat, qui
nulla spiritualis mercedis exteriori intenti retribu- vanis favoribus dementatus qualem se vulgo prae-
tione sese reficiunt. Multa scelera eorum cognoscit, dicari audit esse se putat. Ad suum ergo vae, et

tanto nimirum plura, quanto occultiora, et quo ad tenebras exoplat, qui non ad conscientiam, sed
occultiora, eo incorrigibiliora. Peccata eorum sunt ad fabulosa respectat. (Vers. 19.) « Quomodo si

fortia quia spiritualia nimirum sicut in nullo pu- » effugiat vir a facie leonis, et occurrat ei ursus.
dori, ita et correctioni neutiquam patentia. « Ho- » et ingrediatur domum, et manu sua
inniiatur
•
stesjusti accipientes munus et pauperes in porta » super parietem, et mordeat eum coluber? Vir »

• deprimentes. » Hostes justi, id est justitia? sunt, a facie leonis effugit, cum multi arduum vivendi
quia munus a ditiore accipiunt et idcirco pauperes statum aggredi metuunt, verentes utique ad se ver-
in porta, id est judicio deprimunt. sus instigare diabolum, qui majori eos face per-
Vers. 13. — « Ideo prudens in tempore illo tace- urgeat tentationum. Quasi ergo evitantibus diabo-
» bit, quia tempus malum est. » Prudens in tem- lum occurrit ursus, carnalis videlicet quilibet appe-
pore illo tacere jubetur, quia in salicibus in medio titus, leone quidem lentior, sed ad subigendum
Rabylonis dispensative organa suspenduntur (Psal. C pervalidus. Quem subinde extimescens domum
cxxxvi, 2). Tempus malum est, non illud qnod ingreditur. cum ah exteriori diffusione intra con-
Domino, et membris ejus nondum advenit, sed scientiae suae ibi septa colligitur. Ibi manu sua

quod reprobis semper paratum est (Joan. vu, 6). super parietem innititur, cum obstaculo quasi in-

Vers. 14. —
Qua3rite bonum et non malum visibilis conscientia' operis sui intentionem contu-
ut vivatis ; et erit Dominus exercituum vobis- tari posse arbitratur. Sed ibidem mordetur a
• cum sicut dixistis. » Ac si diceret Vos vobis Deum : colubro, cum ad hominum oculos se subornans
in vobis habitare ascribitis, quod jam in ligura remissius agere disponit interius coram Deo, sic-
Bethel audistis, At vero quaerite bo-
sed id falso. que dum singula quaeque praecavet, temporis intimi
num, et non malum si vivere vultis, et tunc vere contingit sibimet inlerire veneno. Quod totum in

Deus non aberit vobis. (Vers. 13.) Odientes ergo hypocritas militat, qui dum veraci studio timent
malum lumbos praecingentes, diligite bonum, lucer- irritare diabolum, ad homines habitu palliato pa-
nas tenentes, in porta, id est in aditu cogitationis rum curant intra mentis suae vitiari recessum :

judicium discretionis statuite, si forte reliquis Jo- unde sequitur.

seph Deus misereatur, id est si alicui bonae inten- Vers. 20. — « Nunquid non tenebrae dies Do-
tioni residuae eorum, qui mundialibus augmentis ^ » mini, et non lux, et caligo, et non est splendor
aspirant adminiculari dignetur. Quod dieit forte » in ea? » Quod est dicere : Vos de die judicii
Bebraici moris est, ut ambiguum \>ro'certo cer- qu.isi de ultima vestra sorte tractatis, sed diem

tum ponatur pro ambiguo, ut illud : Forsitan ini- Domini in praesenti noveritis, qui non salubriter
micos eorum humiliassem (Psal. lxx, 15). vobis illucescat, sed per illationem sensus in vo-

Vers. 16. — « Propterea luec dicit Dominus : In bis reprobi teuebrescat.

• omnibus plateis planctus, et in cunctis quae foris Vers. 12. — « Odi, et projeci festivilates vestras

i sunt, dicetur vocabunt agricolam ad

vae vae; et »non capiam odorem ccetuum vestrorum. » Deus
et
» luctum, et ad planctumeos, qui sciunt plangere. » festixitates eorum odit et projicit, cum opera ina-
(Vers. 17.) « Et in omnibus viis erit planctus, nia, quae vulgi conspectibus hypocritae solemni-
• quia pertransibo in medio tui, dicit Dominus. » zant, exosa se habere retegendo eorum 'iniquitates
Jn omnibns plateis planctus est, cum in omni men- ostendit. Odorem ca-tuum eorum non capit, cum
tis et actus dispersione nihil de gaudio ccelesti quidquid beneficiorum publice coacervare viden-
reijuiritur, sed in quoque negotio sola luctudigna tur, divin;i> sensus majestatia a se indignant^r ex-

tractantur. Incunetis quse forissunt, vx vx. dicitur, cludit.

t3i V. GITBLRTI ABBATIS S. MARLE DE NOVIGENTO *3fi

Vers. 22. — « Quod si attuleritis mihi holocau- A id estoeulum sanguinis, excedere eos sinit. Oculus
» stomata, et munera vestra, non suscipiam et enim sanguinis intentio est peccati.
» vota pinguium vestrorum non respiciam. » Holo-
caustomata ab Deo afieruntur, cum in omni
eis
GAPUT VI.

specie, et per cruces innumeras, quae vix, aut Vers. — 1. « Yx qui opulenti estis in Sion, et
nullo modo a sauctis ferri videas, eorum corpora conliditis in monte Samariae, optimates capita
macerantur. Nec mireris quod Deoofferri hsec dicun- » populorum, ingredientes pompatice domum Is-
tur,cum non offerantur Deo, sed vulgo scias vero ; >- rael ! » t3s Opulenti sunt in Sion, qui in
quod in Scripturis multa non ut sunt in re, scd plenitudine divinae speculationis sese pra?eminere
uti sunt in opinione ponantur. Munera eorum praesculpunt, et in monte Samarise, id est in exeel-
non suscipiuntur, et vota pinguium non respiciun- lentia? exterioris cautelae conlidunt. His instat vae,
tur, quia quidquid sub Dei nomine quamvis ma- judicium utique damnationis aetern;e. Hi sunt opti-
gno impendio peragatur, quidquid uberioris bene- mates capita populorum, qui de se nihil nisi supre-
ficentia? instar pinguedinis in proximum praeroga- mum cogitant, et semper impatienles consoriium,
tur, quia juxta Apostolum, extra charitatem fit, a tam loco quam opinione cunctis praeferri deside-
Deo minime respectatur [I Cor. xm, 3.)
B rant. Domum Israel pompatice ingrediuntur, cum
Vers. 23. — « Aufer a me tumultum carminum animum, quem ad Deum exporrigi decuerat, solis

» tuorum; cantica lyra tme non audiam. » Quid- pomparum affectionibus imbuunt.

quid hypocrilae ad sui protelandam memoriam Vers. 2. — s Transite in Calane et videre, et ite

libros cudendo conliciunt, in Dei auribus non nisi

» inde in Emath magnam, et descendite in Geth

tumultus est, cujus momentanea laus solum fructus

» Palaestinorum, et ad optima regna quaeque ho-
est. Cantica lyrx non audiuntur, cum affectata eo-
» rum ; si latior lermiuus eorum termino vestro
» est. » In Galane transire, et videre jubentur, ut
rum eloquentia, quae praedicationi inservit, a Dei
aure disploditur. Quo contra cuidam electae dici-
nimirum status caeterarum omnium mentium quan-
tur « Sonet vox tua in auribus meis,
: quia vox tua tum sibi possibile est, metiantur. Galane enim inter-
dulcis (Cant. ll, 14). » pretatur omiiis. Inde Emath magnam ac si speciali-
ter eant, quosque procul dubio magnificos in scele-
Vers. 24. « —
Et revelabitur quasi aqua judi-
rum perpetratione, attendant. Emath vero sanguis
cium, et justitia quasi torrens fortis. » Quasi
»
dicitur, et sanguis peccatum est. Inde in Geth Pa-
aqua judicium revelatur, cum veritas status eo-
C Isestinorum descenditur, cum ad eos, qui temporali-
rum instabiliter palliata, ac si aquis superlicie bus desidenis debriantur, et tamen nulla sibi arri-
tenus adoperta, cito lapsu denudatur. Justitia quasi
dent, nisi qiue aut vi, clam aut precario extor-
torrens fortis eflicitur, cum justo Dei examine to-
quentur, consideratione venitur. Geth interpretatur
tius hujus fucaUe sanctitatis simulacrum, quasi
torcular, Palaestini, qui et Philisthaei, potione ca-
quodam fluxu rapido proturbatur.
dentes. Optima quseque hoium regna sunt principa-
Vers. 25. « —
Nunquid hostias et sacrificium liora quorumque vitae proposita. Perpendere ergo
» obtulistis mihi in deserto quadraginta annis, jubentur si terminus eorum termino illorum latior
>«
domus Israel ? » Hostias et sacrificium in deserto
sit; utrum utique arrogantia eorum, el atrocitas
domus Israel quadraginta annis non offerunt, cum cupiditatis, qui facinora patenter admittunt, tanta
deserentes Deum, et deserti a Deo licet evangelice habeatur, quanta hvpoeritarum mentibusefierari,
in
et legaliler vivere videantur, nec hosliam, qua hos- ac dilatari Tanta enim est latitudo,
dignoscitur.
tem diabolum subigant, nec sacrificium, quo Deo quanta opinionis propagandae ambitio, qu* in his
spontanee inserviant, faciunt, qui quasi ad Deum siquidem multo quam in Emalh magna, sive in Geth
directanei videri volunt. Palaestiuarum invenitur acrior.
Veus. 26, 27. — tabernaculum D Et « Qui separati ostis in diem malum, et
portastis
Vers. 3. —
» Moloch vestro, et imaginem idolorum vestrorum. » appropinquatis solio iniquitatis. Di dum maluin »

lidus dei vestri, qua; fecistis vobis. Et migrare

i separatur, qui per discrepantiam in pnvsenti nio-
vos faciam trans Damascum. »
» Tabernaculum rum sic a bonis discernuntur ut ad diem maluni ex
Moloch suo portant, cum delubrum libidinis men- hoc perducti, magis egregii ex integro tunc a bono-
tem suam facere non formidant, licet tabernaculo rum societate reddantur. Solio iniquitatis appropin-
quasi continentis corporis bono exlerius habitu quat, qui scienter diaboli regno nunc se immergit
illud obvolvant. Moloch autem ipse est Priapus. et implicat.

Portant etiam imaginem idolorum suorum, et sidus Vers. 'i. — « Qni dormitis in lectis eburneis, et
dei sui quaB sibi fecerunt, cum mentem occupant pene » lascivitis in stratis vestris. » hi lectis ebumeis
indelebili affectatione vitiorum, specialius tamen dormit, qui in falsa dum advivii castitatis securi-
quadam concepti fastus veluti siderea spectabilitate tate quiescit. Elephasenim, unde ebur, frigida- na-

insigniri se appetunt. Trans Damascum migrare eos tura; est animal. hi stratis suis lasciviunt, qui sub
facit, cum intenlioncm criminosffl voluntatis ad fama continentiae tanto licentius petulantitB, atqae
operis exsecutionem, quod est trans Dumascum, volaptati inservire proponunt.
 »

437 TROPOLOGLE 1N OSEE , AMOS ET JER. -- LIB. IV. IN AMOS. 438

Vers. 5. — « Qui comeditis agnum de grege, et A efferat, quidquid videlicet interioris duritiae latel per
i vitulos de medio armenti. Qui canitis ad vocem confessionem foras excludat.
» psalterii. » Agnum de grege comedit qui ad sua1 Vers. il. — « Et dicet ei, qui in penetralibus
imitationem nequitiae et alios quosque rudes sibi » domus est . Nunquid adhuc est penes te? Et re-
incorporare contendit. Vitulos de medio armenti co- » spondebit : Finis est. Et dicet ei : Tace, et ne re-
medit, qui quoslibet hebetes, et Iascivos de eorum » corderis nominis Domini. » Dicit, haud dubiuin
conformitate, qui non norunt nisi matura sentire quin propinquus, noster utique spiritus ei, quiesl in
sublatos, suae secta? asciscit. Ad vocem psalterii seu penetralibus, scilicet carnalis afleclus nostris medul-
non in psalterio canunt, non qui bona opera, sed lis ingenitus. Interrogat adhuc penes eum, ali-
si est
pro boni operis intentione perliciunt. Psallere enim quid videlicet de scrupulo peccali, quod intrinsecus
pro bono opere poni reperitur ubique psalmorum. mordeat eum. Ille respondebit Finis est, quia ignis :

« Sicut David putaverunt se habere vasa cantici. concupiscentiarum sopitus est. Cui ille infert ut ta-
Ac si dicerel Quod David instituit. imo exsecutus
: ceat,r.imirum ut nullo modo pro tantilla, et forsitan
ad sanctae significantiam operationis, hoc isti sibi momentanea animi quiete se erigat. Recordari no-
ascribunt ad causam jactantiae et elationis. minis Domini eum vetat: quod non est aliud, nisi
Vers. 6. — « Bibentes in phialis vinum, et optimo quod oblivioni hoc ipsum nullatenus tradat. Quorum
» unguento delibuti, et nihil patiebantur super con- enim obliviscimur, recordari dicimur. Qni ergo in-
» tritione Joseph. • In phialis vinum bibunt, cum terdum oblitus tandem ejus esse commemorat, pro-
de exemplo fragili temporalis materiam jucunditatis cul dubio jsine intermissione non orat. Eum plane
ex qua debrientur ad Dei oblivionem assumunt. Et Domini non aestimo recordatum, qui quasi
riomitiis

hoc faciunt unguento optimo delibuti, plane simili- tumentes superse fluctus legitur timuisse Deum.
tudine virtutis non ipsa virtute tanquam superii- Vers. 12. « —
Quia ecce Dominus mandabit, el
ciem cutis ornati. Super contritione Joseph nihil pa- » percutiet domum majorem ruinis, et domum mi-
liuntur, qui ad augmentum saeculare tendentes ne- » norem scissionibus. Dominus mandat cum cle-
»

quaquam super commodi spiritualis detrimento tri- menter aspirat. Domum majorem ruinis percutit,
stautur, cum diffusionem et spatiosiorem illum mentis habi-
Vers.7. —
i Quapropter nunc migrabunt in ca- tum, qui carnalis dicitur appetitus, conquassat et
» pitetransmigrantium, et auferetur factio lasci- Domum minorem scissionibus percutit, cum obruit.
• vientium. » ln capite transmigrantium migrant, ipsam rationem quae subtilior, et natura intimae
qui prae caeteris transgressoribus et transgrediuntur
P discretionis
quodammodo augustior est, adversus
et peccant. Factio lascivientium aufertur, cum tola suos motus in seipsa continua duellione subdividil.
simulatio eorum, qui sub jactura pudoris de casti- Vers. 13. « Nunquid currere queunt in petris —
tatc se jactitant, ad veritatem sui turpis habitus » equi, aut arari potest m bubalis? » In petris equi
denudatur. non currunt, cum mentibus postquam ex Deo
in
Vers. 8. —
« Juravit Dominus in anima sua, dicit contra vitia induruerint, ferales ac lascivi motus non
• Dominus exercituum Detestor ego superbiam
: se ingerunt, In bubalis non araiur, cum per motus
» Jaeob, et domos ejus odi, et tradam civitatem effrenos, et impatientes jugi niens nullatenus aliqua
» eum habilatoribus suis. » Jn anima sua Deus ju- subversione piae cogitationis attingitur.

rat, cum ad jus voluntatis suae tales jtandem aspi- Vers. 14. — « Quoniam convertistis in amaritu-
rando revocat. Superbiam Jacob detestatur, cum » dinem judicium, et fructum justitue in absyn-
eorum, qui sua se vitia supplantare sibi arrogant, » thium? Qui laetamini in nihilo, qui dicitis Nun- :

sibimetipsis dignos detestatione demonstrat. Uomos » quid non furiitudine nostra assumpsimus nobis
ejus odit, cum mentium conceptacula, in quibus » cornua? » Ac si diceret Aliquando cum adhuc :

apud se de se gloriatur, odio digna ostendit. Unde morem saeculo gereretis, vestrae rationis dulcedi-
civitatem cum habitatoribus tradit, cum ipsam con- D nem in saecularium negotiorum amaritudinem ver-
scientiam cum universis suis moribus per commis- tebatis, et inde suboriri vobis poterat fructus justi-
sionem ad sui proditiouem cogit. tiae, hoc in absynthium, quod alibi cepas, et allia
Vers. 9, 10. — « Quod si reliqui fuerint decem vocat Scriptura (Xum. xi, 5), solebatis invertere, in
i viri in domo una, morientur? Et tollet eos
et ipsi hac quae nihil dici potest temporalitate pro momento
i propinquus suus, et ipsi comburet, ut efferat laetantes, et potentiarum manuum cornua solo vestro
» ossa de domo. » ln domo una decem viri reliqui robore, et ingenii acumine vos assumpsisse jactan-
sunt, cum
una conscientia duo quinarii sensuali-
in tes. (Vers. 15.) « Ecce ego suscitabo super vos,
tatum, vacante jam pravo post confessionem opere, » domus Dominus exercituum, gentem,
Israel, dicit
tanquam soli subsunt. Et ipsi moriuntur, cuin a con- » el conterent vos ab iutroitu Emath usque ad tor-
sueta sua aviditate perimuntur, Propinquus suus eos » rentem deserti. » Deus gentem super domum Israel
tollit, cum «3« ab infimo eas appetitu ratio lide- suscitat, cum novae cogitationis genus in animo cuni
lius caeteris eis propinqua sustollit. Eos quoque Deo dirigi volente, poenitudine concepta, vivificat.
cumburit, cum pii desiderii aestu ipsas ad purum Emath, ut superius dixi, sanguis interpretatur. Ab
•'xaminare contendit. Et hoc facit, ut ossa de domo introitu ergo Emath usquc ad torrentem deserti con-
»39 V. GLIBEBTJ ABBATIS S. MMU.K DE NOVTGENTO '.'.0

teruutur, id est a prima deleetatione peceati, usque- A exitus habeat, quasi partim caecutiens n.m agnoscit.
quo ex omnimoda mundi desertione sapienti;e in Ad reprimendam ergo mortis instantis rabiem, par-
nobis saecularis, aqua excrescente divini amoris, vitatem suam clamans Deo noster ingemi-
spiritus

aestate siccetur. nat, et prosequentc rnox gratia non liendum quod

CAPLT VII. proposuerat diclat. (Juuc necesse est, utquibus eru-
diamur, el alia ostendat.

Veks. 1. — Ha?c ostendit mihi Dominus Ueus : Vkrs. 7, 8. — « Et ecce Dominus stans super
» El ecce fictor locuslae in principio germinantium • inurum litum, et in manu ejus trulla eaementarii.
» serotini imbris, et ecce serotinus post me Quid tu vides. Amos?
tonsorem » Et dixit Doniinus ad :

» [al., tonsionem regis. » Hxc, Trullam csementarii. » Dominus super

inquit, quae dic- » et dixi :

turus sum ostendit mihi Dominus Deus. Eccc. in- murum btum stat, cum super nostrae propugnacula
quit, fictor locustse in principio germinantium sero- mentis, quibus diabolo paramus obsistere Dominus
tini imbris. videlicet Deus compositnr nostrae ad pro- auxilium laturus assistere, certo animorum nostro-
bationem tentationis, et in Sina enim, quod est ten- rum experimento se monstrat. Murum autem litum
tatio, et in sancto, id est in sanctitate nobiscum di- vocat, quia Deus eum remota vitii scrupulositate
versatur, in principio nostra? institutionis, quando B complanat, et contra pluvias tentationum munit et
tamen exdivino amore compungi incipimus, is enim roborat. Di mann Dei trulla casmentarii est, quia
est imber serotinus, ad cujus motum in omnium in ejus arbitrio efficientia nostra1 tuitionis. Amos

plane virtutum germen erumpimus. Ecce, inquit, dicitur populus avulsus. Ille enim avellitur, cujus
fictor locustx. Ac si diceret Accessisti ad servitu-
: cogitatio Dei timoris interstitio a mundi amore de-
lem Dei, sta in justitia et timore (Eccli. n, 2), quia ducitur. Amos ergo quid videat recogitatur, et

ecce, id est ad subitum tibi insiliet, tamen nutu,

Dei tritlia cxmentarii videri respondetur, quia Dei opi-
mordacitas suggestionis pravae. Locusta enim ore ficio calx divini caloris nostrae terrenitati adjuncta,
Uedit, in frigore torpet, admissa
sic tentatio cordi semper nostris animis ad tutelam adhibenda mon-
consumit, reprimitur adversis, prosperitate movetur. stratur. « Et dixit Dominus : Ecce ego ponam
Tonsor regis brucus ad literam vocabatur, et ideo » trullam in medio populi mei Israel. Non adjiciam
tonsor quia residuum locuslarum solo tenus atton- » ultra superinducere eum. » (Veus. 9.) « Et demo-
dere videbatur, Regis autem dicitur, quia sine regis » lientur excelsa idoli, et sanciiticationes Israel
omuium permissu nihil agere sinebatur. Brucus ita- » consurgam super domum Jero-
desolabuntur, et

que tonsor est, cum capitalis cujuslibet viiii usus boam in gladio. » Dominus dicit cum animo suis
«

indesinens menti devastandae invisibiliter superest. C motibus respondenda suggerit. Notandum quod
Post huuc tonsorem serotinus redit, cum exaspe- cuique visioni pneponitur Ecce, ut repentinas in- :

rante, imo urgente peccato, quasi ad extremam sinuet titillationum, vel diversorum habituum super-
compunclionis medicinain iuens universa repente ventiones menti humanae. In mcdio populi sui
concedit. Bruchi autem naturam scimus, loco cui Israel trullamDeus ponit, cum ministerium subsidii
insederit donec reddat exesum, minime dimoveri. sui, quo paratus estomnibus qni tentantur auxiliari.
Vers 2. —
« Et factum est, cum consummasset omnibusni evidenti proponit. Non adjicit ultra su-
» comedere herbam terrae, dixi Domine Deus, pro- : perinduccre cum, cum exigente merito suo, apud se
» pitius esto, obsecro. Quis suscitabit Jacob, quia cogitatu judicat dignum se, cui Deus subtrahere
» parvulus est? » Ilerbam terrae comedere consummat, debeat, sua? opitulationis obstaculum; hoc nam-
cum tentatio spei internse virorem t3t extenuat. que, quo munitur maceria contra tempestatis impe-
Jucob quia parvulus est, rninime suscitalur, quia tum, videtur signiticare eaementum. Excelsa idoli

rudis animus, et a veteri consuetudin.' necdum vi- demoliunlur, cum superbi;e singularitas diabolo
riliter resipiscens, nunquam a suo torpore levatur. nos colaphizante deponitur. Quid est enim excel-
nisi per illapsum gratiae fulciatur. (Veks. 3.) Vox sum idoli, nisi quoddam insigne speclaculi? Unde
haec spirilus est, de sua in se ad Deum miseria con- D <>t spectabiles dicimus quos ex sua opinione mira-
querentis. Miseretur ilaque, ostensurus subinde mur. Sanctiflcationes Jsracl desolantur, cum crassae
menti et alterius modi casus. religionum species et magni nominis umbrae quoti-
Vers. 4, 5, 6. — « Et ecce vocabat judicium ad diana devolutione coquuntur. Super domum Jero-
ignem Dominus Deus;et devoravit abyssum mul-
» boam in gladio consurgitur, cum super conscienliam
tam et comedet simul partein. » Si causam pro
•• solis per Inpocrisim temporalilms aspirantem viliis

effecto ponamus, judicium pro ratione inteliigere adequitantibus militatur. Gladius enim peecatum
possumus. Judicium igitur ad ignem Dominus vo- grave significat. David enim de gladio maligno se
cat, cum rationis auctoritatem concupiscentialibus eripi rogat {Psal. cxltii, 10 .

flammis addemnat. Abyssum multam devorat, cuin Vkhs. 10. —

Amasias sacerdos Bethel
« Et misit
pnerupta ingenia, et cujusdam profunda» perspicaci- ad regem [srael, dicens
Jeroboam Bebellavit :

tatis extremum obnubilando adnihilat. Partem simul » contra te Amos in medio domus Israel, non pote-

comedit, quia licet statum suum, in quantum di- » terra sustinere

; il scinioncs ejus. Amasias -

labiiur,adhuc metiri et dolere possit, quorsum interpretatur robustus et frigidus: Jeroboam tempth
tamen Deo permittentc ducatur, et quos comti mali ralis. [Robustus et frigidus sacerdos est Bethel, cum
 .

+41 TROPOLOGLE IN OSEE, AMOS ET JEK. - LIB. IV. IN AMOS.

quis hypocrila fortis opere, sed frigidus niente, A « Sicut oves ininferno positi sunt (Psal. xlviu, 15.) *

sacrum ducatura, ac si Dei sit templura, priebere se « Et dixit Dominus ad rae Yade propheta ad po-
:

posse pollicetur; ad ad Jeroboam regem Israel mittit, » pulum meum Israel. » Dominus dicit, cum rationi
cum se eiex temporalitatis amore, cujus regiminio, sentienda instinguit Vade, inquit, ab inepta simpli-
cum a Deo deberet dirigi, se meminit dirigendum citate, et populo cogitationum cum Deo dirigi quae-
tradidisse, commitlit. Amos, inquit, contra te re- rentium ad cautelara provide.
bellat in medio domns Isracl, tna nimirum cogitatio Vers. 16. « —
Nunc audi verbum Domini : Tu
a mundi volens avelli lasciviis libi ipsi intra te re- » dicis : Non prophetabis super Israel, et non stil-

bellis est. Non peterit terra sustinere sermones ejus, » labis super domum idoli. » Verbum audit, qui
non poterit utiquehumanicorporis fragilitas tolerare intelligit. Non prophetat super Isracl, qui nulla
nimietatem continentiarum ejus mentem eastigat. Non stillat super do-
provisione
Vers. 11. — « Ha?c enim dicit Amos : ln gladio mum quicunque paulatim non infiectere studet
idoli,

» morietur Jeroboam, et Israel captivus migrabit de conscientiam peccati. Stillare enim pro decidere
» terra sua. » Ac si diceret : Teraporalitatis anior solet poni. Super domum ergo idoli stillat, qui in
in malum semner capitale relabitur, et Israel liclitius „ sua consideratione hvpocrisis vires extenuat
^*
. .".. . . ... ,T t»
— Propter hoc, haec
i , j- •. r.
Dominus
corpons sui libertate eraigrando privabitur. Vers. Vers. 17. « dicit :

12, 13.)« Et dixit Araasias ad Amos : Qui vides, » Uxor tua in civitate fornicabitur, et filii tui et

» gradere, et juge in terram Juda, et comede ibi » lilia* in gladio cadent, el humus tua in funiculo
» panem, et ibi prophetabis. Et in Bethel non » metietur, et tu in terra polkita morieris, et
» adjicies ultra ut prophetes, quia sanetifieatio [regis » Israel captivus migrabit de terra sua. » Uxor
» esl, et domus regni ejus. » Qui vides, inquit hypocrisis delectatio est voluntatis. Ha?c in civitatc

Amasias, gradere, id est, qui prospicis omnes poeni- fornicatur, cum

ad laudes extrarias in mente pro-
tentiali confessione in line posse salvari, tuis inte- stituitur. Filii et ftlise in gladio cadunt, cum fortes
rim dum sospes es legibus utere. Fuge in terram el infirmi habitus animi sub criminis malo ruunt :

Juda, salutem tuam ullima? confessioni reserva. Ilumus ejus in funiculo nietitur, cum ad quantita-
lbi panem comcde, in hac videlicet intentione tem- tem cujuspiam perpetrandi peccati corporis officium
poralibus jucunditatibus satiare. lbi prophetabis, sub non negatur. ln terra polluta raoritur, cum in exse-

hujus procul dubio spei providentia "&3H permane- cutione carnalis desiderii spiritus omnis exstingui-
bis. In Beihel n<:n adjicies ultra ut prophetes, contra tur. Israel captivus deterra sua migrat, cum animus
mores ulique qui Deo digni ab omnibus C a directione deficiens, a sua
hospite soliditate interna di-

judicantur, contentus honore praesentium de futuris ducitur, quod terra signilieat.

tractare desistes. Quia sanclificatio regis est, ct CAPUT VIII.
domus regni ejus, quod est I\ isi plane nos, qui ita :
T
Vers. 1, 2. — « Ha?costendit inihi Dorainus
laudamur, pro sanclis Deus haberet, et in nobis » Deus, et ecce pomorum Et dixit Quid
uncinus : :

regnare deligeret, nunquam nostris actibus laus » tu vides Amos? et dixi Uncinum poniorum. Et :

tanta succederet. » dixit Dorainus ad me Venil tinis super populum :

Vers. 14, 15. —

Amos ad Amaziara « Et dixit : » meum Israel. » Dominus hsec ostendit cum menti
» Non sum propheta, et non sum lilius propheta?, intelligenda proponit. Ft ecce uncinus pomorum,
» sed armentarius ego sum vellicans sycomoros. quia subito pulsat animum, dum talia cogitantur
» Et tulit me Dominus cum sequerer gregem. » qualiuracumque repnesentatio meritorum. Quasiunco
Amos ad Amasiam loquitur, cum spiritus noster enim fructus trahilur, cura mente timore coutracta,
instinctu hypocrisis quasi ratiocinans refragatur. in quam sortem sit deventura prospicitur. Interro-
Non sum, de meo
inquit, prophela, nulla plane, utgatur quid videat, cura ad Dei cogitando delata
fine determinem, praeemineo providentia. Non sum judicium, apud se discutitur, quid de se sentiat: sed
filius prophetae, quia nec seminarium nedum pru- D mox ei ingeritur quera sua? fructum actionis exspe-
dens sim accepi prudentia?. Armentarius vero sum ctat. Super populum, inquit Dominus, meum finis
vellicans sycomoros, discretiones procul dubio et vcnit, cum perversa? cogitationi, quae eatenus se
pondera quorurnque sapientium prosequens in opere cordi ingesserit. cohibitorius modus accedit.
etverbo. Sycomoros, quos beatus Hieronymus ru- Vers. 3. — « Non adjiciam ultra, utperlranseam eura
bos dicit, non de futuris qua? attingere
vellicans, » Etstridehunt cardines templi. » Ultra Deus eumnnn
nescio, sed de animi mei passionibus
instantihus pertransit, (iuem locali jam aspiratione perfandit,
moraliter mecum tractans. Non enim de crastino Cardines templi stridunt, cura prsecordi liores bonae
cogitare fas est, ubi sufficiens diei malitia sua est. conscientia> sensus a facie pristini e:voris exulu-
Recte per rubum notatur passio, quem esse constat lant. Kapiita enim Gra?ce, unde et rardines dicun-
folio et fructu rubeo. Tulit me Dominus cum seque- tur, cor vocatur. « In illa die, dicit Dominus, multi
rer gregem, sustulit utique me a mundo cum de- » morientur, in orani loco projicielnrsilentium. » In
spiciendo ab ipso sa?eularem sequerer hebeludinem. illa die multi moriuntur, quia in i!la interioris ho-
Grex enim proprie ovium dicitur. sic armenlum min^s illuminatione lit praepes inleritus supertlua?
boura. et oves pro fatuitate ponuntur. nt esl : cogitationis. SUentium in Scripturis dicitur, quando
i M V. (U)IBERTI ABBAITS S. MARLE DE NOVICENTO
ne(|ue prece neque vita quisquam Deo loquitur. Unde A » bitur terra, et lugebit omnis habitator ejus? »

est : « Dum medium silentium tenereot oninia [Sap. Super istud terra movelnr, cum nulla non mens
xviii, 15). » Hoe silentium in omni loco projicitur, peccatoris sub tanta comminatione terretur. Et
cum ab omni mente quae non horarie sed localiterDeo quid mirum si peceator timet, cum eliam omnis
servit, haec prava taciturnitas- exsecrationi babetur. habltator ejusdem terrae, id est qui ipsi peccato ad
Vers. 4. — • Audite hoc qui conteritis panperem, integrum dominatur, fugiet? Terra enini pro pec-
» et delicere facitis egenos terrae. » Quod est dicere :
dominari solet poni. « Et ascen-
canie, et habitare pro
Intelligant haec qui paupertatem spiritus per su- » det quasi fiuvius universus, et ejicietur, et defluet
perbiam hypocrisis obterunt, et eos motus, qui se » quasi rivus ^Egypti. » Quasi fluvius universus
divini auxilii fatentur egenos, et de sua crebro ter- ascendit, cum ipse habitalor non dimidius, sed uni-
renitate causantur, a Deo deficere faciunt. vcrsus instar lluvii oiniiia praecipitantis adversa, ad
Vers. o. — « Quando, inquiunt, transibit mensis superna virtutis erumpit. Et isdem ejieitur, cum a
b venundabimus merces. » Mensem transire de-
et pristina terrenitate, vel peccato secluditur. Quusi
siderant «39 qui hanc virtutum collectionem exi- rivus JEgypti, haud dubium quin terra, qua? inhabi-

naniri intra sinum mentis exoptant, ad quod plane tari, id est possideri debet, defiuit, cum peccati de-
B
aestuare affeetualitates solent. Tunc mcrces venun- lectatio, quie de praesentis saeculi .Egypto derivatur,
dant, cum bonae exhibitions opera mentes laudis in seipsa deticit.
avaras, ejusdem causa recipiendae, pro pretio osten- Vbrs. 9, 10. — « Et erit in die illa dicit Dominus :

tant. « Et sabbatum, (subaudis quando veniet) et » Occidet sol in meridie, et tenebrescere faciam
» aperiemus frumentum, ut imminuamus mensu- » terram in die luminis. » Erit, vera scilicet essen-
» ram, et augeamus siclum, et supponamus state- tia constabit, in die illa, id est in luce interna pra
» ras dolosas?» Sabbatum quaeritur, cum ex lege oculis semper habeuda, et ideo pronomine demon-
membrorum a bono opere requies miseranda capta- strativo notata. Occidct sol meridie, aestus videlicet

tur. Tunc frummtum aperitur, cum fructuositas tentationis decidet sub calore aspirationis supernae.
interior ad lucra favoris expanditur. Mensura immi- In die luminis terra tenebratur, cum excandescente
nuitur, cum sancti propositi modus in ipsa intentio- ad Dei amorem conscientia sordent, et erubescere
ne deponitur. Siclus augetur, cum diabolic* sug- faciunt hominem tenebrarum quae exercuit opera.
gestionis nummus ad mores gratanter admittitur. « Et convertam festivitates vestras in luctum. »
Statera dolosa supponilur, cum ad excusandas excu- Cum gaudia s;eeuli compunctionis rediguntur ad
sationes Scripturas adhibemus (Psal.
in peccatis
q stimulum. « Cantica vertimtur in planctum, » cum
cxl, 4i. enim ideo in psalmo ponuntur, ut
Staterae delectationes in quacunque[re mundiales, nullum
est « Mendaces filii hominum in stateris (Psal.
: amurcae spiritualis valent reperire suffugium. « Et
lxi, 10), » Ibi enim nostra facta appendimus. So- » inducam super omne dorsum vestrum saccum, et
lemus nimirum cum a pio studio torpore volumus, » super omne caput calvitium et ponam quasi :

dicere illud sapientis Onus, inquit, super te ne: » luctum unigeniti, et novissima ejus quasi diem
levaveris, cum necdum profecto boni initii rudi- » amarum. » Super omne dorsum corum saccum
menta coeperimus. Deus inducit, cum in perversa eorum patientia, qua
Vbrs. 6. —
« Et ut possideamus in argenlo ege- juxta alium prophetam, semper ad diabolorum trans-
» nos ct pauperes pro calceamentis, et quisquilias itum incurvantur (Isa, li, 23); hoc enim dorsum
» frumenli vendamus. » In aryenlo egems pnssident, signilicat: peccati jugis asperitas confricatur. Super
cum per falsas Scripturarum interpretationes, ad omne caput calvitium iuducitur, cum discretiva?
remissiorem vitam quoslibet doctrina? et rationis cogitationes, quajpudori nostro consulunt, et ac si
intorquent, per quod eos sibi incorporando possi- capillifrontem muniunt, a mente. quae caput est,
dent. Paupcres pro calceamentis itidem possident, ignominiose excidunt. Quasi luctum unigeniti Deus
cum verae humilitatis amicos verborum suorum le-
^ eam ponit, cum illam, quae per caput signiflcata est,

nocinio, mortuis operibus addicere student. Quis- conscientiam singulari lapsae rationis damno suppo-
quilias frumcnti vendunt, cum extrenia, et quasi nit. Nota quod de genere transil ad genus, sicul

carnaliter dicta Scripturarum exempla, ad audien- illud est, quod David quaerens tabernaculum Domi-
tium traductionem exponuni. no, in Ephrata dicitur invenisse eam (Psal. cxxxi.

Verl. 7. — « Juravit Dominus in superbia Jacob. 5, pro signifmintc interserens significatam. Novis-
(•);

» Si oblitus fuero usque ad finem omnia opera siinu ejus qaasi dicm amarum ponit, cuin satietatem
» eorum. » In superbia Jacob Deus jurat, cum ti- peccati, quam posnitudinis acerbitas solet seqai,

morem eorum, qui de supplantatione vitiorum glo- amarissime facit doloribus suspicionis addici. Et

riantur, ad jus debiWe ultionis vocando rcllat. recte dies amariis, voluplatis hilaritas pramissa
Omnia opera eorum usque ad finctn non obliviscitur, moeroribus.
quia etsi interim videtur oblivisci, et finem tamen, Vers. 11. — « Ecce dies veniunt, dicit Dominus,
id est omnimodis ab ejus nequaquam judicio oblite- i ci emittam famem in terra, non famem panis,
rari pcrmittunlur. » neque sitim aquae, sed audiendi verbiun Dei. »

Vkus. k. « Nunquid super istud oon commove- « Ecoe, id est in hoc ipso lanli torporis habitu, dm,
44o TROPOLOGLE IN OSEE, AMOS ET JER. — LIB. IV. IN AMOS. iifi

liou ciaritatis, sed malorum manifestationis veniunt; A istic caput, quod superliminaria, hoc hic novissimum
et ab interiori miseria emittam inopiam externae appellat. Avaritia in capite omnium est, cum honoris
desolationis in opera, ubi a nemine intelligatur, non et favoris ambitio principali mentium intentioni
victus corporalis «40 inedia, sed verbi Dei, id est subest. Novissimum eorum in gladio interficitur,

internae dulcedinis medullitus gustandae penuria. cum corpus, quod ideo novissimnm dicitur, quia ma-
Vers. 12. —
« Et commovebuntur a mari usque gis quam mens contiguum esse dignoscitur, lethali
» ad mare, et ab aquilone usque ad orientem. • A peccato addicitur. « Non erit fuga eis. Fugiet, et

mari usque ad mare commoventur, cum ab anxietate » non salvabitur ex eis qui fugent. » Fuga hypo-
facinoris perpetrati, usque ad extremi timorem ju- critis non est, curn illic timore trepidant, ubi timor

dicii continua cordium discursione citantur. Usque non est. Fuga namque animi timor est. Tamen fu-
ad orientem quoque «6 aquilone procedunt, cum a giunt, quia suae laudis sola damna metuunt. Qui
diaboliciB desperationis gelu ad Dei misericordice vero non salvatur, quia quisquis hoc modo
fugerit,

orientem respirare contendunt. « Circuibunt quae- timuerit, nequaquam a Deijudicio, quod plerumque
» verbum Domini, et non invenient. » Ver-
rentes peccata propalat, contutatur.
bum Domini qmvrendo circumeunt, sed non inve- d Vers. 2. « Si descenderint usque ad infernum, —
niunt, cum divinitus sibi Deum illabi appetunt, sed » inde manus mea educet eos. » Ad infernum de-
per mundi appetilus circumire non desinunt: quem scendunt, qui nulla pietate ad Dominum resipiscunt.
quidem non inveniunt, quia dissimiliter quam quaeri Inde manus Dei eos educit, cum quo desperatiores
debuerat, quaarunt. sunt, tanto facilius is. Qui educit vinctos in fortitu-
Vehs. 13. — « In die illa deficient virgines pul- dine, et in sepulcris habitantes eos eruit (Psal. lxvii,
» chrae, et adolescentes in siti. » In die illa non 7). « Et si descenderint usque ad coelum, inde detra-
intima? lucis, sed ultionis manifestae, virgines pulchrae Ad avlum
» ham eos. » ascendens inde detrahitur.
deficiunt, cum subtiiiora, et quasi delicatiora, qua? qui elatus in superbiam ut, juxta Job, caput ejus
Apostolus vocat charismata meliora (/ Cor. xii, 31), nubes tangat (Job xx, quasi sterquilinium in
6;,
spiritus nostri dona dispereunt. Adolescentes etiam
fine disperditur.
insiti deficiunt, cum quteque, sed per hypo-
fortia
crisim facta, ab interna ariditate subsidunt.
Vers. 3. — « Etsi absconditi fuerint in vertice
inde scrutans auferam eos. Carmelus
Vers. 14. « —
Qui jurant in delicto Samariae, »
» Carmeli, »

interpretatur mollis: vertex aulem superbiam signat,

quia lirmiter perseverare sine fructu interiori deli-
ut est illud quod psalmus verticem capilli appellat
gunt in simulacro exterioris custodhe. Samariaenim
^ (Psal. lxvii, 22). In vertice Carmeli abscouduntur,
custodia dicitur. « Vivit, inquiunt, Deus tuus Dan,
qui de suo fragili opere in sua cogitatione Uetantur.
» et vivit via Bersabee, et cadent, et non resurgent
» ultra. » Dan interpretatur judicium. Bersabee
Inde scrutans eos Deus aufert, cum eos intra se me-
autem puteus dia ratione super suo turpi actu discutiens, a pristi-
satietatis. Ac si dicerent Hi qui sibi :

nis foeditatibus dimovet. « Etsi celaverint se ab

Dei misericordiam post longam hypocrisim circa
Hnem pollicentur, o terribile judicium, Deus tuus, » oculis meis in fundo maris, ibi mandabo serpenti,
» et mordebit eos. » In fundo maris ab oculis Dei
qui salutem cuilibet quacunque hora ingemuisset
spopondit, vivit, se celant, qni in extremis et despicabilioribus saeculi
quia heri et hodie ipse est (Hebr.
xiii, idem quod promisit facere potens; sed et
8);
vitiis, quibus Deum amaricant, dignationem divinae
via, id est actio visitationis, abdicata a se penitus omni confessione
putei satietatis, id est gloriae tem-
poralis advivit, plurimum infirmis mentibus sui com- sequestrant. lbi Deus serpenti mandat, eos<iue mor-
moditate valens. Ideo, ait propheta, cadent et non
det, cum carnali nostro affectui instinguendo de-
resurgent ultra quia nuntiat, ut miseram rationem, cujus astutia se
non debent divina restringere
sub suo velle judicia. hactenus male occuluit fastidiendo quae fecit, excru-
ciet. Iste est serpens, qui Evam, id est voluntatem
D
CAPUT IX. seduxit, et ejus calcaneo quotidie insidiatur.

Vers. 1. — « VidiDominum stantem super altare, Veus. 4. — « Et si in captiviiatem abieriut corani

» et dixit Percute cardinem, et commoveantur
: » inimicis suis, ibi maudabo gladio, et occidet eos. »

» superliminaria. » Dominus super altare stat, cum In captivitatem coram inimicis abeunt, qui a sui exuti
dura animadversione proposita perversa
aegre ferens libertate arbitrii plus etiam apud se peccare delih^-
impugnat. Pro altari enim habent, quidquid hypo- rant, quam daemones ipsi suggerant qui aptivave-
critae novi instituti magnum apud se censent Qui : runt. Ibi gladio Deus «41 mandat, e que occidit,
enim stat in Synagoga Deorum, ipse etiam dijudi- cum infelicibus peccandi opportunit^.: m laxat inter-
cat (Psal. lxxxi, 1). Percuti cardinem jubet, ut su- ituique permittit. • ponam oc
Et meos super
;!os

perliminaria commoveantur, cum praedicationum spi- » eosin malum, et non in bonum. Super eos ocu-
»

culis corda priecipit vulnerari, in

tantum siquidem, los suos Deus ponit, cum hos p.elibatos quinque
ut etiam exterior habitus commutetur. « Avaritia peccandi modos, non tain anii adversorie quam
» enim in capite omnium, et novissimum eorum in propitiabiliter aspicit. Ha«c in mc tm non in bonum
» gladio interliciam. » Quod super cardinem, hoc facit, dum eis non bona qusp per hypocrisim per-
 »

V. GUIRERTI ARRATIS S. MARI.E DE NOVIGENTO 448

agere, sed malas intentiones qaibus illa fecere pro- A regio est. Cyrene similiter evocantur, vel ut,
Syri,
ponit. juxta aliam translationem LXX), dicam, de fovea.
Vjbrs. b. — • Et Dominus Detis exercituum, qui in qua tenebantur, cum superbi quique de imis
• tangit terram, et labeseet: et lugebant oinnes vitiorum eruti; vel, quod Cyrene sonat, de haredi-
» habitantes in ea. • Dominus, inquit, Deus exer- taria sorte diaboli per haptismum exempti, intra
citwim est, qui potentiarum, prout libuerit, qua- superbiae sublimitatem remanere sinuntur. Quod
rumque eflieax est. Unde et cum tetigerit terram totum ac si diceret Ne extollamini quia vos de
:

tabeseit, quia cum manum suam per conscientiae iEgypto eduxerim, meminisse debetis quod et alias
foramen, juxta illud Cantici canticorum, immiserit communes quaslibet personas de gravibus malis ad
(Cant. v, 4), ac tactum ejus venter peccatoris in- faciliora sape transtulerim.
tremiscit, ex sui cqnsideratione tabescit.
et quasi Vers. 8. —
• Ecce oculi Domini Dei super regnum

« Tangit enim
montes et fumigant (Psal. cin, » peccans, et conteram illud a facie terra » Ne 1
.

32), » respicit et facit treraere terram, Omnes habi- elevemini, inquam, trypocritae pro veslra fucata con-
tantes in ea lugent, cum etiam qui corpora sua bene tinentia, quia scce oculi Domini super regnum pec-
regunt, in omni suo bono actu nisi luctu digna cans, id est judiciaria Dei perspicacitas super eos
vident. Si juslus vi\ salvatur (Z Petr. iv, 18), non " qui seexterius rexisse videntur, et tamen ex eo ipso
ergo mirum si peccatores liment. « Et ascendet sicut regimine in elationis foveam demerguntur. A facie
» rivus omnis, et detluet sicut fluvius .Egypti. » Hic terrseregnum conterilur, cum justo Dei judicio etiam
versus, et medietas pra?cedentis supra expositus est. ad humanos usus praetensa castitas adnullatur.
Ascendit sicut rivus omnis, cum omnis qui corpus « Verumtamen conterens non conteram domum Ja-
suum castigat, et in servitutem redigit (I Cor. ix, » cob. » Ac si dicat Licet vos plurimam sancti-
:

27), pleno ad Deum fertuf impetu intentionis. Sicut moniam habere pennittam, et electos meos, qui
fluvius Myypti detluit, cum astulia illa, qua conligu- vitia supplantare nituntur, aliquoties cadere sinam,
rabatur saeculari scienliae, ex toto in eo deperit. conterens tamen exterius, introrsum omnino non
Vers. 6. — « Qui aedificat in ascensionem
cielo conteram, sed faciam eis casum standi materiam.
• suam, et fasciculum suum super terram fundavit. Jacob, supplantator est.

In ci£lo ascensioncm suam sedificat, cum in electo- Vbrs. 9 — « Ecce ego mandabo, et concutiam in

rum pectore, qui, sicut cceium, sibi sunt sedes, vir- » omnibus gentibus domum Israel, sicut concutitur
tntum instrumenta multiplicat, per qua? non solum » triticum in cribro, et non cadet lapillus super ter-

in horum sensibus provehatur, sed eosjpsos ad sui

q » ram. » Deus mandat, cum minime tieri vetat. In
notitiam promoveri faciat. Fasciculum suum super omnibus gc?itibus domum Israel coneutit, inter omnia
terram fundat, eum in corpore nostro lotius boni pene vitia conscientiam hypocritae plcrumque colli-

exercitii materiem per sanclae religionis vincula dit. Et hoc lit sicut triticum in cribro concutiiur, in
conslringit et solidat. « Qui vocat aquas maris, et quo bonorum naturalium fruges a paleis et sordibus
» effundit eas super faciem terrae, Dominus nomen vitiorum Deo discernente purgantur. Sed non cadit
» ejus. » Aquas maris Dominus vocat, cum (juosque lapillus super terram, quia ohduratio animi non
leves et fluidos, et sentina putida 1
conversationis excedit, ut pertingat usque ad peccati et terrenita-
amores ad studium provocat, quas
suae institutionis tis su»3 notitiam.
intantum gralia? sua eondimento dulcorat ut eas Vehs. 10. — « In gladio morientur omnes populi
svper faciem terrse effundat, id est ante facicm quo- » peccatores mei, qui dicunt: Non appropiaqnabit,
rumque bonorum, qui juxta Apostolum, sunt Dei » nonvcniet super nos malum. » Quod est diccre :

cultura(I Cor. m, 9), eos pro cxemplo exponat. Nec Quicumiue sibi iiumuitatem a poena peccati, quasi
id injuria. Ipse est enim Dominus, sic re ut nomine, pro vita? merito sibi spondent, pro sua *4< securi-

cui subest, cum voluerit, posse. tate capitalis criminisgladium incident.

Veiis. 7. — « Nunquid non, utlilii .Ethiopum, vos D Vbrs. h. — « In die ilto suscitabo tabernaculum
» eslis mihi, dicit Dominus, (ilii Israel? » FUii » David, quod cecidit, el reaedificabo aperturas mu-
Israel MthiopumDeo liunt, eum hi, qui cum filii » rorum ejus, et ea quae corruerant, restaurabo. »

Deo suis motibus pnncipari debuerant, inimutabili- /?i die illo tabernaculum David quod cecidit sascita-
ter in peccati nlgredine perseverant. Israel, priu- tur, ciun in illa iiluminatione interna, qua, dum
ceps cum Deo, dicitur, qui ad obstinalos hypocritas superbit impius, ad sui claritatem velut aurum in-

sermo dirigilur. ••
Nunquid non Isracl ascendere fe- cendilur pauper (Psal. ix, 23). saucta militia cujus-
» ci de terra /Egypti, et Ealaeslinos de Cappado- lihet manu fortis, quae desidia effiaxerat, innovatur
cia, et Syros de. Cyrene'.' « Israel asccnderc de Aperturas murorum ejas reaedificat, cum mentis
terra MgypU Deus facit, cum de saeculi moeroribus biatus, per <]ims admittebatur prava saggestio,
ac tenebris ad se videndum Deus assurgere faeit. litura virtutis accopulat. Quae corruecant restau-

Palaestini Cappadocia eruuntur, cum de frigore

d,c rat, cumdamna peccati poenitudinis irapensione re-
inlidclilalis ad boc Ut rnundana' voluptalis porlione dintegrat.
cotfcidant, aliqui, educuntur. Palsestini potione Vr.us. 12. — i Et reaediticabo eos sicut in diebus
cadentes dicuntur; Cappadocia autem aquilonalis » anliquis, ut possideanl reliquias Idumese el Mnnes
4 4 vi TROPOLOGLE IN OSEE. AMOS ET JER. — LIB. V. IN JLR. — PROLOGUS. 45o

nationes, eo quod invocatum sit nomen rneum A agreste, nihil insolens, nihil ineompositum residere
» super eos. » Sicut in diebus antiquis eos rea?dificat, in subditorum mente conspicitnr.
cum ad exemplum supercaMestis Jerusalem, cujus Vehs. 14. —
« Convertam captivitatem populi mei

diebus, id est virtutibus, ut sic dixerim, nihi! aeter- » Israel, et aedificabunt civitates desertas, et hahi-
nius, eos qui militiae illi inequitant instituit et refor- > tahant in eis. » Capticitatem populi sui Deus con-
mat. Ut possideant reliquias ldumex, et omnes natio- vertit, cum qui captivos nostros duxerant animales
nes, terrenitatem videlicet sui corporis, et concupi- molus, ipsi captivi abducuntur ad liberi arbitrii
scentias per corpus evagantes. Et hoc, eo quod invo- ralionales uutus. Undeest :
« Captivam, inquit, duxit
catum sit nomen meum super eos, id est non suo captivitatem (Ephes. rv, 8). Civitates desertas aedifr-

nomini peccati victoriam ascripserunt, sed ante cant, cum sensualitates Dei contubernio desolatas,
thronum Dei coronas suas ipsi soli gratulabandi, de conira lolius incursus vanitatis instaurant. In eis
sui laboris prosecutione miserunt. inhabitant, cum eas sollicita custodia frequentantes,
Vers.
13. « —
Ecce dies veniunt, dicit Dominus, SU33 ditioni trxa deliberatione subjugant. « Et plan-
» comprehendet arator messorem, et calcator
et » tabunt vineas, et bibent vinum earum, et facient

avae mittentem semen. » Dies veuiunt, eum menti hortos, et comedent fructus eorum. » Vincas plan-
I5
clariiates internae succedunt. Comprehendit arator tant, qui causas aeternae laetitiae pie eoLlaborando pro-
messorem, cum exercitium boni operis, etiam nec- pagant. Vinum earum bibunt, cum spei gaudium
dum promoto jam boni operis, secure operiri
studio, sempiternae inde praesumunt. Inde debnantur, cum
incipit messionem. Quod illi statui obviare videtur, ad anteriora tendentes, ea quae retro sunt oblivi-
quo perfectissimis ante Christi adventum negari scuntur (Pkilip. nr, 13). Hortos faciunt, cum ad
solere cognovimus coelestis patriae mansionem. Cal- fortia, et etiam corporalis exercitationis studia sese

cator uvse mittenlem semina comprehendil, cum is, proripiunt. Fructus eorum comedunt, cum de labore
qui divinae gratiae nectar per novae compunctionis foraslico, et de beneficentiae in proximum impendio,
affectum a sua mente extorquet et elicit, illum, qui de crelesti menti securitas etiam impraesentiaram in-
doctrinae salutaris spargit semen, fervore pii desi- nascitur bravio.
derii aequiparare conlendit. « Et stillabunt montes Vers.
15. —
« Et plantabo eos super humum suam,

• dulcedinem, et omnes colles eulli erunt. » Mon- » non evellam eos ultra de terra quam dedi eis. »
et

tes dulcedinem stiliant, cum excellentes in contem- Super humum suam eos plantat, cum immobiliter
platione animi, de supernae gloriae gaudio sensim, et eis suorum corporum, ne ulterius praiier modum

quadam verborum lentitudine, tractant. Et hae sunt rebellia fiant, dorninium donat. De terra quam dedit
scintillae apud Ezechielem aeris candentis (Ezeck. i, eis ultra cos non evellit, quia quam promisit rnitibus
7). Et quid aliud quam stillare videtur, qui quod de possidendam (Matth. v, 4), eorum videlicet corpo-
Deo sentit, neutiquam elucubrare permittitur? Om- rum terram aeterno eis jure praeiixit.
nes colles culti sunt, cum ab eorum stillicidio nihil

EXPLICIT AMOS PROPHETA.

PROLOGUS AD LIBRUM OUINTUM.

•*43 Beatissimus Jerernias, qui, ex ipsomatrisutero sed cum ad charilatem Dei et proximi mens com-
^anciihcatus et propheta gentibus destinatus, iniens D puncta, et excidii sui lacrymabiliter recordata re-
aevum sub evangelica virginitate produxit, qui, se- digitur, interius exterminium gemini praecepti bre-
cundum inolitam sibi puritatem, tanto acutius sese vitate reparatur. Nos ergo deuteresim omittentes et
ad interna proripuit, quanto ab externo foedere, et hypocrisim, quae suis coloribus plurimos in Ecclesia
prosperitatemundana, pro temporis incommodo, et conduplicat, assumentes, in casus et damna men-
corde pudicissimo sccretior fuit. Unde sanctae infor- tium, quae in quotidiana vastatione perpetimur, sub-
tunium civitatis ad interioris hominis conlerens la- tiliter invehamur, el simulationis rugam, qua ad
psurn. quadruplex mysticis doloribus adhibuit al- Deum quidem angustamur, ad saeculum vero pessi-
phabetum, ut queni quatuor elementorum irnmode- ma vicenarii multipliealione replicamur, de proximo
rantiis ruisse compererat, per evangelicum cata- euntes inDeum, in amicos et inimicos multa qua-
plasma sanaret, et qui Decalogum duplicilatis trans- quaversum liberalitate tendamur. In defectu ergo
gressione calcaverat, sub evangelica se dualitate urbium, ruinas meditemur animorum, et videamus
restringeret. Viginti enim duae litterae cum sint, quid prunus nobis character insinuet, ex quo uii de
deuiereseos excessum, quae legis sacr» sinceritatem caeteris constat, quia subjecta sententia pendet. Ergo
traditionum novitate corruperat, vicenario signat: sancto nos Spiritu acciugente pergamus.
«1 V. GIIIBERTI ABBATIS S. MABI.U DE NOVIGENTO 4132

LIBER OUINTUS.

TROPOLOGLE IN LAMENTATIONES JEREMLE

CAPUT PRIMUM. A tione damnatur. lntcr gentes habitat, dum mala?

ALEPH. conversationis barbariem peceando frequenlat. Re-
.— Quomodo sedet sola civitas plena quicm non invenit, quia in miseriis non subsistit.
Vers. 1. «

» populo, facta est vidua domina gentium,

quasi » Omnes persecutores ejus apprehenderunt eam in-

i princeps provinciarum facta est sub tributo? »

» ter angustias. » Mens angustatur, cum hinc inde

interpretatur doctrina. Civitas plcna populo pravo appetilu irruente vexatur. Inter has angustias
Aleph
sola sedet, cum mens cogitationum stipaia frequen- persecutores ejuseam apprehendunt, cum quaecunque
incomitata absque doetrinae salutaris irruerint vitia eam sibi subjugare non desinunt.
tiis, sola et

meditatione subsidet, dum ad reparandam mentis daleth.

quietem tumultusque sedandos nulla vi per se as- Vers. 4. — « Viae Sion lugent eo quod non sint
surgere valet. Unde cuidam malae virgini dicitur : » qui veniant ad solemnitalem. » Daleth interpre-
» Sede in pulvere {Isai. xlvii, 1). » Solusnamque ne- tatur timor. Viae Sion .lugent, cum illap, quae quon-
mo est, qui sacri eloquii intra se compos est. Do- dam fuerant mundi cordis puritates, per quas itur
mina gentium quasi vidua fit, cum ratio, quae vitio- in divinas, quod est Sion spcculationcs, nil de gaudio
rum gentibus discretionis sceptro praesidere debue- coelesti pnegustant, sed male sibi consciae nil aliud
r
rat,expers divini seminis, et Deo conjuge vacat. norunt, nisi continuos parturire timores. au- Ex eo

Princeps provinciarum lit sub tributo, cum illa, quae tem quod non sint qui veniant ad solemnita-
lugent,

provinciis exteriorum sensuum, qui in Evangelio tem, ea enim causa et remotae laetitiae, quia nullius

quinque civitates appellantur {Luc. xix, 19), efiici- respiratio virtutis occurrit, quae ad contemplandam

tur obnoxia peccato. De quo tributo dicitur : De ne- spiritus, et animae cogitationum quoque, et intentio-

cessitatibus meis libera me (Psal. xxiv, 17). num tanquam solemnis diei frequentiam nos ducere
BETH. possit.« Omnes port* ejus destructae. » Portse ejus
Vers. 2. —
Plorans ploravit in nocte, et lacry-
« omncs destruuntur, cum a debit.T continentiae statu
» mae ejus in maxillis ejus. » Beth interpretatur sensualitas toia diruitur. De quibus legitur : « Attol-

confusio. In nocte plorat, qui in confusione peccati lite, inquit, portas, principes, vestras {Psal. xxm,
mentis acumen quasi capitis oculos ab humore ,pie- 7, 9). » — « Sacerdotes ejus gementes, virgines ejus
tatis extenuat. Lacrymse ejus in maxillis ejus sunt, » squalidae. » Sacerdotcs ejus gemunt, cum intelle-

cum ad aperta dispendia animorum interioritates ctualitates ejus, quarum sacrum sibi prae-
erat oflicii

defluunt. Unde de iniquo quolibet dicitur : In vita bere ducatum, non nisi digna gemitu tractare per-
sua projecit intima sua. « Non est qui consoletur B sistunt. Yirgines ejus sunt squalidae, cum lides et
» eam ex omnibus charis ejus. » Ex omnibus charis spes, quae solae incorruptae resedisse videntur, squa-

ejus non est qui consolctur, cum ex universitate vir- loribus viiiorum indesinenter addicuntur. Nec id
tutum, in quibus sola vera charitudo penes nos re- injuria, nam ipsa oppressa amaritudinc. Amaritudine

peritur, non est aliqua residua quae nos ad spem re- opprimitur, qua1 nulla superme dulcedinis affectione
fovere videatur. « Omnes amici ejusspreverunt eam, conditur.
» et facti sunt ei inimici. » Omnes «44 amici ejus HE.

eam spernunt, cum motus

quos vere rationales, Vers. 5. — « Facti sunt hostes ejus in capite
amicos, si se continerent, habere potuerat, ob fce- » inimici illius locupletati sunt, quia Dominus lo-

ditatem sua? actionis animum detcstando confun- » cutus est He interpretatur esse. In
super eam. »

dunt ei inimici, cum, licet quod agunt et quod capite cjus hostes fiunt, cum in mentem, qua sicut

cogitant habeant exsecrationi, non succurrendo ta- capite membra regimus, et in qua suhstantiam, ut
men ejus infami negotio perseverant inimici. ita dixerim, vere essendi in Deo accipimus, obsidio-

(IIIIMEL. nem imo possessionem peccatorum admittimus. Ille

Vehs. 3. — « Migravit Judas propler afflictionem enim non esse dici potest, qui interme veritati sin-
» et multitudinem servitulis, habitavit inter gcntes, " cere viveudo non roi's[. Unde de diabolo dicitur :

« Habitent in tabernaculo socii ejus qui non est {Job

» nec invenit requiem. » Ghimel interpretatur rc-
tributio. Propter af/liclioncm, et midtitudincm scrvi- wiii, 15). » Inimici illius locwpletati sunt, cum de
Juda migrat, cum propter llagitiorum et sce-
tutis ea quam nobis subripuerinl daemones virtute super-
lerum creberrimos in mente recursus, confessionis biunt. Et hoc lit, quia Dominus super eam loquitur,
oninino virtus aniitlitur. Sir eniin Judas interpre- (|uod scilicet suae merito nequitiae ad opprimendam
tatur, taliterque peasima vita pejoria sensus retribu- eam sententia datur • Pro multitudine <w.. propter
 TROPOLOCLE IN OSEE, AMOS ET JER. — LIB. V. IN JER.

» multitudinem] iniquitatum ejus, parvuli ejusducti A na, quae Apostolus vocat meliora charismata (I Cor.
» sunt in captivitatem ante faciem tribulanlis. » xu, 31), et quae filiae regis ab intus sunt gloria

Parouli ducuntur in captioitatem, cum idiotae quili- (Psal. xliv, 14). « Cum caderet populus ejus in ma-

bet per eorum devia fiunt extra arbitrii libertatem, » nu hostili, et non esset auxiliator. » Cadit popu-
ut necessitate peccent, quod contraxerint voluntate. lus ejus in manu hostili, cum cogitationum vulgus
Et hoc pro multitudiue his accidit iniquitatum, ut se lasciviens fracto bono proposito cedit diabolica^

quilibet a jure sui sensus sentiat captivitatum. Du- parti. Non est auxiliator, cum deest spiritus repu-

cuntur autem ante faciem tribulantis, cum ardenlior gnator. i Viderunl eam hostes, et deriserunt Sab-
est impetus peccare volentis, et longe subsequatur i bata ejus. » Hostes eam vident, cum mala? habi-
diaboli suggestio attentantis. In terram enim spatio- tus mentis eis nullo modo displicent. Sabbata ejus
sam, etlatam, juxta illud Isaianum, quasi pila mit- derident, cum eam sibi acquiescentem, et omni utili

tuntur (lsai. xxu, 18). Ipsi etiam auram prava> aspi- studio supersedentem, habere se gaudent.
ratiouis sibi generare dicuntur. HETH.
VAU. Peccatum peccavit Jerusalem pro-
Vers. 8. — «

Vers. B. « —
Et gressus est a filia Sion omnis » pterea instabilis facta est. » Heth interpretatur
•'decor ejus, facti sunt principes ejus velut arietes ^ stupor. Stupor autem insensibilitasest. Insensibilitas
» nou invenientes pascua. » Vau interpretatur ipse. autem nil aliud quam reprobus sensus. Hoc ergo
Ipse autem proprietatem ejus semper quo dicitur, antonomastice peccatum Hierusalem peceat, et ideo
insinuat. egressus a fltia Sion omnis decor ejus
Unde llt instabilis, quia postquatn a visione pacis interna'
dicitur, cum
ab ea mente, quae coelestium specula- mens ruerit, per tentatorum impulsus huc illucque
torum, aut olim fuerat, aut esse potuerat, si Deo vagabunda discurrit. « Omnes, qui glorilicabant
inniteretur lilia, hoc ipsum, quod in Dei conspectu eam, spreverunt illam, quoniam viderunt igno-
>•

personalitatem sibi, et, ut ita dicam, substantivam » miniam ejus. » Qui eam glorificabant, virtules
quamdam proprielatem exstruitet aedificat, Dei vide- sunt animi; hiceamspernunt, cumcontemptudignam
licet gratiam, quam solam ipse concupiscit speciem, argumento suae desertionis ostendunt. Quoniam in-
intima pestis eliminat. Velut arietes principes ejus quit, ignominiam ejus viderunt, infamem scilicet ex
sunt, cum sensus ejusexteriores duces universoeejus obscena conversatione videri fecerunt. Sunt autem
operationis liunt. Arietes enim ducatum gregi prae- hujusmodi dicta secundum illud « Abominabuntur :

bere solent, et hunc quinarium habet Samaritana me vestimenta mea (Job. ix, 31). » « Ipsa autem —
conjugem (Joan. iv, 18). Hi arietes non inveniunt p » gemens et conversa retrorsum. » Gemit cum mi
pascua, nimirum vitalia, nec requirere quidem sera mens difficultatem male operandi mvenit.
gesliunt alimenta. « Et abierunt absque fortiludine « Sub lingua, inquit, ejus labor et dolor (Psal. x,
» ante faciem subsequentis. » Absque fortitudine 7). » Retrorsum convertitur, cum ad praeteritas
abeunt, cum absque ulla rebellione spiritus diaboli potius voluptates retorquetur, quamspe ad anteriora
suggeslionibus cedunt- Ante faciem eliam subsequen- tendalur.
tis abeunt, cum ante experientiam malignae adhor- TETH.
tationis, quasi praesentiam faciei suis ipsorum mo- Vers. 9. — « Sordes ejus in pedibus ejus, nec
tibus ultro succumbunt. » recordata est finis sui, deposita est vehementer,
zai [al., ZAINJ. y non habens consolatorem. » Teth interpretatur
Vkrs. 7. — « Et recordata est Jerusalem dierum exclusio. Sordes ejus in pedibus ejus sunt, cum ab
i afllictionis suae, et praevaricationis omnium desi- aflectibus ejus peccati intentiones non desinunt.
» derabilium suorum, quae habuerat a diebus anti- Finis sui non recordatur, cum a pravi sui status
» quis. » Zai interpretatur huc, illud innuens, ani- consideralione excluditur : hoc enim in praemissa
mam lapsam meminisse debere, unde et quo lapsa littera adnotatur. Finem suum attendcret, si fru-
sit, scilicet huc ^4» semper oculum retor- d ctum studii sui quis sit futurus adverteret. Vehe-
quod
quere necesse sit. Ideo, inquit, convertetur populus menter deponitur, qme nunquamad appetenda aeterna
meus huc [al., hic] (Psal. lxxii, 10). Jerusalem die- levatur. Consolatorem non habet, cum inter tot mi-
rum afflictionis suae recordatur, cum mens, quae serias, nec virtutis quidpiam quo respiret, quin po-
aliquando visionem pacis aitigerat, suae dejectionis tius omni sancli Spirilus consolalione caret. « Vide,
autem dierum, id est qua-
reminiscilur. Recordatur » Domine, affiictionem meam, quoniam erectus est
rumcunque discretionum, antequam carutirent » inimicus. » Vox est sancti cujuspiam, qui de
oculi inlentionum, quod solet fieri in primordiis lapsu alieno affligitur. Inimicus erigitur : secundum
tentationum. Prsevaricationis omnium dcsiderabilium quod, illa, ut supradictum est, vehementer depo-
suorum recordatur, cum internae opulentiae gazas, nitur.
quae modo animorum praevaricatione turbantur, et ioth [a., jod].
quae a diebus antiquis, id est antequam mens pror- Vf.rs. 10. — t Manum suam misilhostis ad omnia
sus tenebrasceret, habebantur, miserabiliter, sine » desiderabilia ejus, quia vidit gentes ingressas
effectu tamen aliquo, ad memoriam revocare vide- » sanctuarium suum, de quibus praeceperas ne in-
tur. Desiderabilia non alia sunt quam interiora bo- » trarent in ecclesiam tuam. » Joth interpretatur
 .

V. GUIBEBTI ABBATIS S. MAHI.K l)K NOVIGENTO

desolatio. Kt plane desolaiur, cum qnod est A sumens exoritur, qui de excelso, id est
potestas, fastu super-
manus hostilis, per interiora bona, quae Deo deside- bi.T itidem generatur. Ignem enim sic accipi testis
rabiliora creduntur, obvagatur. Quod ideo ei conti- est propheta : « A voce, inquit, loquelae grandis
git, quia gentes ingrcssas sanctuarium suum vidit, id exarsit ignis in ea [Jer. xl, 6). » Krudit eum, cum
est nequitias quaslibet conscientiam occupantes, de quo bono ceciderit, instruitur per peceati cu-
quae templum Dei esse debuerat, aequanimiter tul i. juslibet casum. Unde et Balaam de seipso « Qui :

Ea enim quae exosa habemus, solemus dicere, quia cadit, mquit, aperiuntur oculi ejus (Num.
et sic

videre non possumus. De his praecepit Dcus neintra- xxiv, 4). » —

« Kxpandit rete pedibus meis, convertit

rent in ecclesiam suam, qui etiam averti praecepit » ine retrorsum; posuit me desolatam, tota die
oculos ne viderent vanitatem, nedum ipsa vanitas » moerore confectam. » Relc pcdibus expandilur,
admitteretur in mentem. cum offendiculum coram his, qui volontarie pec-
CAPH. cant, ponitur; et dum hinc expedire se nititur, in-
Vr.ns.il. « —
Omnis populus ejus gemens, et gruentium malorum maculis amplius irretitur. Rc-
» quaerens panem, dederunt pretiosa quaeque pro irorsum convertit, cum ad peccata veteina reliditur,
» cibo ad refocillandam animam. » Caph dicitur Desolata ponitur, cum a Deo inhabitatore vacans
incurvatus, nec immerito. Omnis enim pcpulus cjus " diabolieae voluntati prostituitur. Tota die matrore
gemens panem quaerit, cum tota cogitatio sub cupidi- conticitur, cum sub terreno onere ingemiscens
tatum fasce dolens temporalis jucunditatis alimenta loto die, id est jugiter, ab a'ternis exsultationibu^

eircumlegit. Quo contra in Job legitur : « Abomi- exsulatur.

nabilis lit ei panis in vita sua (Jo6. xxxiii, 20). » N oN
Pretiosa quseque pro cibo dant, cum pro saeculari Vers. 14. — « Vigilavit jugum iniquitatum mea-
lascivia fcona interiora, magna pretii, et mercis ini- » rum; in mauu ejus convolutae sunt, et impositae
quitatedispensant. Hoc faciunt, ut animam refocil- > collo meo. » Nun interpretatur unicus. Supra
lent, ut momentaneo scilicet voluptatis cujuslibet dixerat, quia de suae aestimationis excelso, in ossi-

haustu, appetitui suae animalitatis asserviant. bus intenoris constantite, jactantiae ignis exarserat,
« Vide, Doinine, et considera quoniam facta sam idcirco unicum se et singularem aestunabat. Proinde
» vilis. » Sunt quidam, qui de hac sua incurva- in manu Dei jugum iniquitatum ejus vigilat, quia
tione ac si vilitate, quasi de profundis ad Deum usus perpetratae nequitia?, qui nos indesinenter op-
inclamando respirent. Videt Deus, cum videre nos primit et inclinat, inemedialibus nos curis exagi-
facit: considerat, cum uos ad nostri considerationem P tat. Vigilare enim sollicitari est. Haec convolvuntur,
J

reducit. dum iniquitatibus iniquitates admiseentur. Co//o

LAMETH [al. t LAMEDJ. imponuntur, dum in oppressionis consuetudinem
Veus. 12. « vos omnes, qui transitis per viam, universa trahuntur. « Infirmata est virlus mea: dedit
» attendite, et videte si est dolor sicut dolor meus. » » me Dominus in manu, de qua non potero^surgere. »

Lamelh interpretatur cor servitutis. Per cor, quo Kxinde virtus intirmatur, quia non est ulla vis cordis,

sapimus, jntelligentia; per servitutem peccati sub- qiue suborientibus vitiis refragetur. Dat nos Dominus
jectio designatur. Per cor ergo servitulis cognitio inmanude qua non possumus surgcre, cum semel
est signata perversae ad peccatum humilitatis. Unde servi facti peccati a jure ejus, cui nos submisimus,
operibus clamat : vos omnes qui transitis pcr nequimns nos potestatis eruere.

«46 viam, qui per Ghristum videlicet, qui via est SAMECH.
(Joan. xiv, 6), informati transigitis vitam, atten- Vehs. 15. — omnes magnilicos meos
« Abstulit

dere, et videre documento, et exemplo me facite, » Dominus de medio mei: vocavit adversum nie
quant&> dementiae sit his me doloribus addici. Cum » tempus, ut conterat electos meos. » Sameeh
enim alii doleant pro suo quod commisere peccato, dicitur firmam-ntum Dominus de medio nostri ma-
.

mihi, proh dolor! non tam mceror quam rabies D gnificos aufert, cum principales motus, quibus magua
innascitur; quod ad libitum peccare non valeo. Et in medio nostri, in ipsa scilicet ratione geruntur, et
hoc ideo « quoniam vindemiavit nie » Dominus, quibus, juxta praemissae littera? sensum, in Dei dile-

totius utique pii exercitii, et ccelestis dulcedlnis ciione lirinamur, Deo judice subtrahuntur. Vocai
subripuit mihi fructus. « In die furoris sui Domi- adccrsum nos tempus, ut electos nostros conterat,
» nus, » haee loquitur, cum inaperta saee animadver- cuin temporali nos appetitu diaboliCfiB instinclu

sionis^sententia peccatum, et peena peccati pariler suggeslionis opportune sup-

irntans, et ea ab ipso

quasi in die reteguntur. pedilari permittens, quidquid insignius in animo,

M e k . quidquid eleciius cst demolitur et dissipat. « Torcu-
Vbbs. 13. — Dc excelso misit ignem in ossibus
« » lar calcavit Dominus virgini lilia' Juda. Torcu-
» meis, et erudivit me. » Men interpretatur ex lari succus cujuslibet rei exprimilur. Torcular ergo

ipsis. plane est, quia ex ipsorum lit merito

Kx. ipsis Dominus calcat, cuin 3UO judicio c.is qu.r a nobis
quidquid introrsum damni esl. Unde de cxcclsu in humorcin totius pietatis elicianl el obstinatione
ossibm ignismittitur, eum interipsa lapsus primor- indii.i passiones augmentant. Kt boc Ql virgini ftMse

dia, ignia cenodoxioede virtutum robore originem Juda, conlessioni videlicei non virili. quas adversnra
457 TROPOLOGI.E IN OSEE, AMOS ET JER. — LIB. V. IN JER. 458

se confiteri proponat, sed infructuosa?, quod virgo A » runt in captivitatem, » quod est dicere quid
: Si

est, et sterili, quae partum suum ad vomitum re- incorruptum in mea mente, si quid validum con-
deundo effeminat, vel annihilat. stansque resederat, hostis antiquus ab omni pio
AIN. habitu abducendo captivat.
Vers. 16. — i Idcirco ergo plorans, et oculus COPH.
» meus deducens aquam, quia longe factus est a me Vers. 19. — « Vocavi amicos meos, et ipsi dece-
» consolator, convertens animam meam. » Ain, » perunt me. » Coph, interpretatur conclusio. Plane
interpretatur oculus. Plorat qui a se instinctum concluditur a quo ubi respirare valeat minime in-
teneritudinis interna^ eliminat. Oculus ejus aquam venitur. Vocat enim amicos, et ipsi decipiunt, cum
deducit, cum intentio, quae cogitationes illuminat, etiam sibi vult conciliare daemonia, quo familiarius
a se fontem sapienti» salutaris pedetentim rejicit. sibi subministrent vitia: sed in hoc ipso eum exitia-
Hinc est quod proposita littera oculum sonat, quia liter fallunt. « Sacerdotes mei et senes mei in urbe
qui supra virtutum firmamenta dissolverat, et ocu- » consumpti sunt, quiae quaesierunt cibum sibi ut
lum ipse intentionis consequenter extenuat. Et hoc, » refocillarent animam suam. » Sacerdotes ipsi sunt
longe factus est a se consolator, dum enim spi- rationales motus ducatum menti ferentes. Senes,
ritus consolalionis ab animo emittitur, quidquid B itidem motus, vel in sensu, vel in corpore majori
introrsum residui est, sempiternis indurationibus gravitate praeeminentes. Hi in urbe consumuntur,
oblirmatur. Is consolator animam converlit, quia a cum intra conscicntiam, ubioriginem sumunt, divini
suo inipetu, nisi ejus inspiratione auima miseranda verbi inedia periclitantur. Hi cibum sibi quaerunt,
non redit. « Facti sunt filii mei perditi, quoniam ut animam refocillent, cum temporalia aucupantur,
» invaluit inimicus. perduntur, quoniam ini-
» Filii quibus suas animalitates sublevigent.
micus invaluit, cum
bene gesta videntur, non
quae RES.
pro Deo geruntur, aut pro Deo gesta, diabolo nequi- Vers. 20. — « Vide, Domine, quoniam tribulor;
tias ingerente, retributione privantur. » meus conturbatus est, subversum est cor
venter
PHE. » meum in memetipsa, quoniam amaritudine plena
Vers. 17. —
Expandit Sion manus suas, non
i » sum. » Res, caput dicitur. Videre Deum rogat,
» est qui consoletur eam. » Phe, interpretatur er- quoniam tribulatur, cum de profundis, ut supra
ravit. Quem errorem exponens subjungit Manus : diximus, resipiscens Deum aliquoties inclamitat ut
suas Sion expandit, cum opera sua is, qui ad Deum mortem, quae intro
videre, id est intelligere se faciat
speculandum eatenus (hoc enim Sion
intenderat grassatur. Yentcr conturbatur, cum animus, ne quae
significat) per qua pejus nemo a vero
hypocrisim, patitur valeat perpendere, obscuratur. In semetipsa
exerrat, manifestare concertat. Ideo non est qui eam cor ejus subvertitur, cum ratio, quae in praetitulata
consoletur, quia super his laboribus, quos frustra littera caput dicitur, in sua ipsius contra vitia ratio-
exercet, nulla penes Deum spe refovetur. « Mandavit cinalione confunditur. Amaritudine plenam se dicit,
» Dominus adversum Jacob in circuitu ejus hostes quia eam nulla supernae dulcedinis gratia reficit.
» ejus; «4? facta est Jerusalem quasi polluta men- « Foris interlicit gladius, et domi mors similisest. »
» struis inter eos. » Dominus adversum Jacob hostes Gladius foris interficit, cum exsecutione cujuspiam
ejus mandat, cum adversus eum, qui de vitiorum capitalis admissi, efficientia eam corporalis inter-
supplantatione se jactat, hostilitatem tentationis ex- cipit. Mors similisdomi habetur, cum exterius op-
suscitat. Mandare enim ejus permittere fieri est. Hos portuniiati vacante peccante, peccandi introrsum
in circuitu ejus immittit, cum etiam exteriorem maligna aviditate sajvitur.
hominem evidenter sinit impediri. Jerusalcm autem SIN.
quasi polluta menstruis est inter eos, cum
Audierunt quia ingemisco ego, et
intro foris- Vers. 21. — «

que pulsata, potissimum languet introrsum iper cogi- » non est qui consoletur me. » Sin, interpretalur
tatus obscenos. D super vulnus. Super vulnus autem est, cura super
sade. interioris hominis damna etiam adversitas corpo-
Vbrs. 18. « —
Justus Dominus, quia os ejus ad ralis se infert. Audire in Scripturis mysticis, pro eo
» iracundiam provocavit. * Sade, interpretatur quod est intelligere, ponitur. Audiunt quia ingemi-
justitia. Unde sequitur Quia justus Dominus, qui: scit, quia videlicet lapsa anima ad Deum respirare

os ejus ad iracundium provocavit, juste videlicet ad contendit. Audiunt eliam, quia non est qui consoletur
exterius inconveniens duxit, quia divina non pro eum, non superesse utique animo, qui super virtute
Deo faciendo quasi in faciem Deo maledixit. « Au- interna consolari possit eum. « Omnes inimici mei
» dite, obsecro, universi populi, et videte dolorem » audierunt malum meum, laHati sunt, quoniam tu
»meum. » Obsecrat universos populos ut audiant, » fecisti. » Quod est dicere : Omnes interioris ho-
cum per pravae operationis infamiam omnes solli- minis hostes, cum subintelligunt sibi hominem aDeo
cilat, exertam contrat se Dei considerare senlentiam. permitti tentare, laetantur, quoniam quasi optionem
Videte, inquit, dolorem meum, non quo ego miseriis eis intuleris. > Adduxistidiem consolationis, et lient
meis, proh nefas! indoleam, sed quod statum dolore » similes mei. Deus tamen, siquando aliquamcon-
»

dignum ducam. « Virgines meae et juvenesmei abie- solationem resipiscendi captivae menli inducat, ad

Patrol. CLVI. 15
fc59 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARLE DE NOVIGENTO 460

conformitatem illico ojus omnis affeclualilatis motus, A GIIIMEL.

qui hac illaeque evagabantur, rodigi constat. Cor- Vers. 3. — « Confregit in ira furoris omne cornu
recta enim semel ratione, omnia ad idem contra- » Israel, avertit retrorsum dexteram suam a facie
huntur. » inimici, et succendit in Jacob quasi ignem flamrme
TA.U. » devorantis in gyro. » Ghimel, interpretatur pleni-
Vers. 22. — « Ingrediatur omne malum eorum tudo, ea scilicet de qua dicitur : » Completae sunt
• coram te, et devindemia oos, sicut devindemiasti iniquitates Amorrha>orum [Gen. xv, 16). » Secun-
i mepropter iniquitates meas. » Tau, dicitur con- dum hanc non causa correctionis, qua? irascitur non
summavit. Consummatur quod iini cuicunque addi- iratus, sed in ira furoris, quae non reflectitur, omne

citur. Quod lil, si omne diabolicap voluntatis malum comu Israel confringitur, cum quidquid carnem
coram Deo, quod est ingredi, exaudiatur. Ut devin- excedens, quae sursum sunt sapere poterat, in mente
demientur, id est omnis eorum de me jocunditas suburitur. A facie inimici dexteram suam retrorsum
annulletur, sicuti ipsi me, mea exigente nequitia, avcrtit, cum inter tentationes in quibus potissimum
annullarunt. Multi enim gemitus mei, et cor meum inimici virtus agnoscitur, memoria sanctae perpe-
moerens, multi utique labores, quibus ingemo: „ tuitatis a corde reculitur. A facie enim cognosci-
et ipsa, quae non nisi digna luctu agit, perturbatur mus, et dextera eligimur. Quasi ignis flammse devo-
ratio. rantis in gyro in Jacob succenditur, cum concupi-

CAPUT II. scentiae corporales per sensus et membra, in eo qui

olim eas subvertere consueverat, excandescere per-
ALEPH.
mittuntur.
Vers. I. — « Quomodo obtexit caligine in furore
daletii.
t suo Domiuus filiam Sion, projecit de coelo inclyiam
Vers. 4. — « Tetendit arcum suum quasi inimicus,
» Israel, et non est recordatus scabelli pedum suo- » dexteram suam quasi hostis, et occidit
lirmavit
» rum in die furoris sui. » Aleph, sicut superius,
» omne quod pulchrum erat visu in tabernaculo filiae
doctrina dicitur. Conqueritur ergo anima, et miratur
» Sion, effudit quasi ignem indignationem suam. »
quomodo obtexerit caligine in furore suo Dominus
Daloth, intorpretatur januarum, haud dubium quin
filiam Sion, quomodo utique permiserit obcaecari,
exteriorum sensuum, per quos saepe noslrum admit-
per irrevocabilem animadversionis suae sententiam
timus interitum. Quasi inimicus arcum suum Domi-
supercoelestis olim Sion, id est speculationis filiam,
nus tendit, cum futuri minas judicii, quasi securim
et de coelo, id est de superna conversatione, in ter-
q adradicem intentare non desinit. Unde est, « Dedisti,
renas concupiscentias dejecerit <54S eam quae
inquit, significationem utfugiant a facie arcus \Psal.
cum Deo dirigi coeperat animam. Scabelli pedum
lix, 6).Quasi hostis dexteram suam firmat, cum
suorum in die furoris sui non recordari dicitur, cuni
ex nostrae intuitu malignitatis supernam nobis se
pietatis quod videlicet in terra matrem,
antiquae,
occlusurum patriam, quasi, id est revera, hostis in-
Patri coaeternus, homine salvando susceperit,
pro
sinuat. Omne quod pulchrum erat visu in tabernaculo
oblivisci videtur. Scabellum enim pedum pro Geni-
filise Sion occidit, cum quidquid in^extrinseco opere,
Iriee ojusdem benedietae carnis accipitur. Unde est :

vel Deo, vel homini placere potuerat, ejus qui matri

« Adorate scabcllum pedum ejus {Psal. xcvm, 5). »
supercoelesti similare debuerat, perdilum ire sinit.
Praetitulata autem littera doctrinam exprimit, quae
Quasi ignem indignationem effundit, dum universa
caligine obtecla disperiit, cui tanquam lucernae
criminibus consummanda concedit.
luconti in caliginoso loco (II Pelr. i, 19), mens
HE.
sanum sapiontis intendit.
Vers. 5. « Factus est Dominus velut inimieus,
BF.TH. » praecipitavit Israol, praecipitavit omnia mtenia
Vers. 2. — « Dominus, nec pepercit
Praecipitavit » ejus , dissipavit munitionesejus, et replevit in lilia

» (iinnia speciosa Jacob, destruxit in furore muni- D » Juda

bumiliatum et liumiliatam. » He, dicilur
» lionos virginis Jnda, dejecit in lerram, polluit suscipiens, non alia plane quam qua3 intrudere vo-
» regnum ct principes ejus. Beth, dicitur domus » luerit diabolus intluens. Unde et pnecipilasse Israel
haud dubitim quiu Dei, llujus quondam vitia sup- dititur, dum quidquid cum Deo directionis haberi
plantantis omnia speciosa domus pnocipilat, cum valot in animo inclinatur. Dircctus enim Dei, vol

totius virtutis insigne debiiilat. Parceret autem, cum Deo Israel sonat. Omnia mcenia ejus praecipitan-
si vel pia intentio rosideret. Virgo Juda, confessio tur, dum exterior continenliae ejus pulchritudo dis-
Hujus munitionesin furore dcstruun-
est infructuosa. solvitur. Mnnitioncs ejus dissipantur, dum spiritualis
tur, cum lirmissimas rationcs, quarum intuitu ad- custodiae proposita annullantur. Ilumiliatum et liu-

versum se suas injuslitias conlitobatur, cxuberanle miliatam in filia Juda rcplet, cum dejecto spiritu,
noquitia demolitur. In terram dejicit, cum ad tor- et etiam voluntate dejecta, elTcminata confessio
rena solum sapienda dostiiuit. Rerjnum et prindpes languidam mentem pro destructis munitionibus im-
cjus polluit, cum intellectualitatis sedcm, cuni oiuni plet. Filia enim Juda confessio ost inulilis ct iin-
scnsualitate, pravis dclectationibus addici pcr- proba. Nota llobraiouni morom, quod dicilur m
miltit. fi.Ua Juda rcplcvit hutniliatum ct humiliatam, ut est
461 TROPOLOGL<E IN OSEE, AMOS ET JER. — LIB. V. IN JER. 4G2

alibi : « Replevit carnem pro ea (Gen. u, 21) » pro A tione manum suam non avertit, quia cum mens sua
eo quod nos dicimus : Replevit filiam Juda humiliata penes Deum non deprecatur exitia, evidens ullio
et humillata. cogitationi divinae succedit. Antemurale luget, cum
VAU. sensualitas exterior dolendo appelitui subjacet.
Vers. 6. — « hortum tentorium
Dissipavit quasi Murus pariter dissipatur, cum imaginationum li-

» suum, demolitus tabernaculum suum. » Vau,

est centia passim remissa dispergitur.
interpretatur possessio, quae non est alia quam ipse TETH.
qui subscribitur hortus, cui quondam vitalis incre- Vers. 9. — « Defixae sunt in terra portae ejus,
verat fruelus. Quasi hortum ergo tentorium suum » perdidit et contrivit vectes ejus, regem ejus, et
dissipat, cum avulsa vigilantiae et timoris quasi se- » principes ejus in gentibus. » Teth, interpretatur
pium circumstantia, suis mentem utilitatibus, ac si bonum. Portse ejus in tcrra defiguntur, cum obsta-
hortum fructibus privat. Et merito tentorium vel cula rationis, quae vitiis opponuntur, quod summum
tabcrnaculum conscientiam, non domum vocat, quia hominis bonum est, terrenis cupidiiatibus oppri-
nil perseverans, nil stabile apud se proposuit, quae muntur. Vectes ejus perdili conteruntur, cum spi-
statum suum tam facili desertione debilitat; utraque rituales instinctus, sine ciuibus rationi robur inesse
enim peregrinis et militantibus perfunctoria sunt. D non praevalet, consumuntur. Regem, ct principes
» Oblivioni tradidit Dominus in Sion festivitatem et ejus perdit in gentibus cum spiritum. cui omnia
* Sabbatum, et opprobrio in indignatione furoris nostra regere attinet, cum sensualitatis affectibus
» sui regem et sacerdotem. » In Sio7i festivitatcm vitiis submergit enormibus. « Non est lux et pro-
et Sabbatum oblivioni Dtus tradit, cum in mente » phelaeejus non invenerunt visionem a Domino. »
quondam devota, omnimoda? virtutis frequentiam et Ubi spiritus non est rex, nullius moderationis est
peccati otium oblitterari permiltit. Hunc diemsolem- lex. Prophetse ejus non inveniuut visionem a Do-
nem in condensis «49 psalmus indicit [Psal. cxvn, mino, quia providentiae interme nihil sibi prospi-
27). Tradit etiam opprobrio regem et sacerdotem, ciunt, nisi quod prosit saeculo.
cum spirituali regimine prorsus exstincto pariter JOD.
annihilat divinam, quae nos ducit et docet in omni Vers. 10. —Sederunt in terra, conticueruntse-
«

sanctitate, doctrinam. » nes, fili» Sion consperserunt cinere capita sua vir-
ZAIN. » gines Jerusalem. » Jod, confessio illa procul- ;

Vers. 7. — Repulit Dominus altare, maledixit dubio quae perit a mortuo (Psal. vi, 6). Unde se-
» sanctiticationi suae, tradiditin manu inimici muros q dent in terra et conticescunt senes filiae Sion, quia
» turrium ejus, vocem dederunt in domo Domini, dum haerent omnino terrenis, sicut is, qui in ca-
» in die solemni. » Zain interpretatur ali-
sicut thedra pestilentiae sedit (Psal. i, 1), maturiores
mentum. Altare suum Dominus repellit, cum animum animi motus, quos peccati conscientia atrocissime
ex quo bonae voluntatis et fidei alimenta sumebat, mordere solet, a confessionibus obmutescunt. Inde

malitia emergente contemnit. Sanctipcationi suse consequenter virgines Jerusalem capita sua cinere
maledicit, cum id quod sanctitatis aliquando justo conspergunt, cum lapsi, et steriles antiquae pacifica-
insigniebatur agnomine in defectum quotidianae tionis motus, mentis peccati refricatione inficiunt.
doteriorationis adducit. Maledictio enim pro defectu Per cinerem enim perpetrati olim peccati memoria,
ponitur, sicut benedictio proaugmenlo. Per muros mentes signari per capita in Scripturis celebre est.
cohibentia sensualitatum, per turres eminentia de- CAPH.
signatur virtutum. Ha?c in manu inimici tradit, cum (Vulg. ssquenti vcrsiculo prsemittit.)
ea diabolum subintrando occupare permittit. Vocem « Accim ti sunt ciliciis, abjecerunt in terra capita
in domo Domini sicut in die solemni dant, cum per « sua virgines Juda. » Caph, dicitur cor. Ideo plane,

sensus reprobi dementiam in pessimis rebus exsul- quia quidquid subjungitur litlerae in interiori totum
tant. Non dicit in die solemni, sed sicut, quia non D constat damno. Ciliciis aceinguntur, quorum lumbi
est tanta aliquibus in boni perpetratione operis titillatione libidinis compunguntur, cui sensui adni-
quanta in malorum exsecutione laetitia. titur, quod animal petulcum est, de cujus pilis in-
HETH. texitur. Virgines Juda, infecunda sunt confessionis
Veus. 8. — « Dominus dissipare murum
Cogitavit oflicia. Bonum est enim confiteri, si simul sit psal-
« filiae Sion, tetendit funiculum suum, et non aver- lere.Capita sua in terra abjiciunt, cum principales
» lit manum suam a perditione, luxitque antemu- mentis motus, qui aliquoties de confessione admo-
» rale, et murus pariter dissipatus est. » Heth, nent, pravo se pudore submergunt.
interpretatur pavor, et is non aliunde, quam quod Vers. 11. — « Defecerunt prae lacrymis oculi
cogitavitDominus murum dissipare filix Sion, conti- » mei, conturbata sunt viscera mea. » Prx lacry-

nentiam scilicet earum quae hac illac evagantur mis oculi deficiunt, cum effusa benignitate intrin-
imaginationum. Unde Dominus « Clauso, inquit, : seca totius rationalitalis acumina decidunt. Viscera
ostio ora Patrem tuum [Mutth. vi, 6). » Funi- conturbanlur, cum pariter interna vitalitas a vera
culum suum Deus tendit, cum peccatum poenasque discrelione suffunditur. « EfTusum est in tcrra jecur
peccati aequa super nos lance perpendit. A perdi- » meum, super contritione filiac populi roei, cum
463 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARLE DE NOVIGENTO 464

» deficeret parvulas et laclens in plateis oppidi. « A SAMECH.

Secundum physicos jecore amamus. In terra ergo Vers. 15. —
Plauserunt super te manibus om-
«

jccur eifunditur, cum supercoelestis amor terreno » nes transeuntes per viam, sibilaverunt, et move-
mutatur. Et hoc super contritione filix populi acci- » runt caput suum super filiam Jerusalem. » Sa-
dit, quia tales casus fracta mollities cogitationis mech, inlerpretatur, adjutorium. Plaudunt super
nutrit. Et hoc etiam cum parvulus et lactens in pla- eam manibus, qui quondam in adjutorio Altissimi
teis oppidi delicit, cum scilicet fldei modicitas, et commanentes, quod littera praecinuit, piis ejus
dulcedinis saecularis aviditas, per mundi sollicitu- allaetantur operibus. Plausus enim collaetari, manus
dines interitus causas facit. siguat operariHoc fecerunt omnes transeuntes per
LAMECH. viam, quia dum
in bono mens statu esset, aggra-
Vers. 12. « —
Matribus suis dixerunt: Unde est tulabantur omnes qui per Christum, qui via est,
» triticum et vinum, cum deficerent quasi vulnerati desideranter aspirant ad patriam. Qui sibilat, ore
» in plateis civitatis, cum exhalarent animas suas restricto flalum extenuat. Et qui de bono quempiam
» in sinu malrum suarum ? » Lamech, interpreta- opere sapienter laudat, partim loquitur, partim
tur scrmo. Manibus suis dicunt : Ubi est triticum et loqui dissimulat. Ne laudaveris, inquit, hominem
vinum, cum aliquoties fastidio voluptatum a con- B in vita {Eccli. n, 30). Et laudandus est plane
sua ,

scientiis exigunt, non solum sermonis divini, quem quod Paulus facil {I Cor. xi, 2), ut animetur:
et
signat littera praescripta «50, solatium, sed etiam parce tamen ne securilicetur. Unde caput suum mo-
divinae aspirationis quo alacriores reddantur ins- vere dicuntur, quia etsi in eis Deum operantem
tinctum. Quasi vulnerati in plateis civitatis deliciunt, gloriosa miramur, interim tamen pro incertitudine
cum diabolici appetitus sagitta affecti ex nimia li- finis cohibere verba debemus. « Haeccine est urbs,
centia vitae saecularis occumbunt. Civitas hic et «dicentes; perfecti decoris, gaudium universae
oppidum, sicut alibi atrium, saeculum signat, an- » terrae? » Eadem capitis motio, quae super Job
gustae viae platea repugnat. Animas in sinu malrwm quondam fit {Job xlii, 11) et super Jerusalem. Sed
suarum exhalant, cum intra conscientias, quae ma- post lapsum ejus perfecti decoris eam fuisse conque-
tres et bonarum et malarum interioritatum sunt, runtur, quia veteris ejus habitus pulchritudinem
laqueo concupiscenliali se strangulant. securitate jam inutili praedicantes, recordantur.
MEN. Sed ille perfectus decor in gaudium universae terrae
Veus. 13. — « Cui comparabo te? vel cui assi- convertitur, cum exemplum ruina3 vel ubstinatio-
« milabo te, lilia Jerusalem? cui exaequabo te, et „ nis, universis terrena quaerentibus exinde mini-
« consolabor te, virgo filia Sion ? magna est enim stratur.
« velut mare contritio tua. Quis medebitur tui? » AIN.
Men, viscera, non alia plane quam eorum qui cum et Ain loco Phe.)
{Invulgatis loco Ain, est littera, Phe,
compassive erga illorum qui sic periclitantur infor- Vers. 1. —
Aperuerunt super te os suum omnes
«

tunia. Est ergo sensus ac si dicant: Tu anima, » inimici tui, sibilaverunt, et fremuerunt dentibus

quae supercaHesti matri tme cultu internae pacis et » et dixerunt Devorabimus eam, en iste est dies
:

Dei speculatione conformari debueras, cujus com- » quem exspectabamus, invenimus, videmus. »
paratione lapsum tuum levigare potero, cum te ab- Ain, interpretatur qusestio. Et quae perversorum
sorbeat lua per te desperabili oblivione contritio ? major quaestio est, quam quod a sanctis viris minus
Et cum tu tui jam non memineris, quis mcdebitur rationabiliter aut dictum, aut factum est? Idcirco
praedicando tui? super eos inimici os aperiunt, quae dum statum suum
NUN. bene regerent, clausa tenuerunt. Vel etiam ora
Vers. 14. — « Prophetae tui viderunt tibi falsa aperiunl, cum mordaces conscientias retegunt. Si-

» et stulta. nec aperiebant iniquitatem tuam, ut te bilant, cum totius justitia» proposita, pro unius casu
• ad poenitentiam provocarent. » Nun, interpre- d jara refutanda et dccidenda dijudicant. Illa enira
tatur pascua eorum, procul dubio illorum qui alie- exsibilaraus, quaeomnino respuimus. Dentibus fre-
nis mendaciis pascebantur. Prophetx stulta et vana munt, cum ineis si quid residui fuerit bona caetera
nobis vident, cum nostrae saeculares astutiae non decoquere, iino, ut expressius dicam, cotnmasticare
solum falsos provenlus, ul assolet, spondent, sed contendunt. Et alitcr super eam os suum aperiunt
etiam dc futuris conjectanles in spe superbos nos inimici, cum supergredientur eam, jani veluti licen-
promovent. Qu;e sequuntur perspicua sunt, cum ter consilia se declarant hostis antiqui. Sibilant,
deberent scilicet quae pcccant sibi proponere, stu- cum crimina dulce imniurmurant. Dentibus tamen
dent magis fastuosa cogitare. « Viderunt autem fremunt, quia inter illationes [/., titillationesj vo-
» tibi assumptiones falsas, et ejecliones. » Assum- luptatum mentem niiserara universae terne inalleo
ptioncs sunt, quibus se in mundanas sublimitates COmmolunt. Devorabims, inquit, eum, id est nobis
assumendos credunt sed haec omnia nil aliud sunt,
; incorporabiraus. lta enim dies, id est prosperitatis
(juam ejectiones, quia dum crementa foraslica am- nostra claritas est, et votive exspectata, quia diu
biunt, certissimaa vero bond ejeciione sese pro- quaesita, tamlein inventa, demuin experiendo jam
stituunt. visa.
 465 TROPOLOGI/E 1N OSEE, AMOS ET JER. - LIB. V. IN JER. 46 6

A nisi ut absque scrupulo, et crassitudine cogitationis

Vers. 17. —
« Feoit Dominus qiue cogitavit, cora- aliqua, Deus videt,
conscienlia interius, ubi solus
» plevit sermonem suura quera praeceperat a die- extenuetur. Leva ad eum manus tuas pro anima
«

busantiquis; destruxii, et non pepercit, et laeti-

» b parvulorum tuoruui, qui defecerunt in fame in
» super le inimicum, exaltavit cornu ho-
ficavit » capite omnium compitorum. » Ad eum levat ma-
» stium tuorum. » Phe, interpretatur os. Ore secreta nus, qui bonum in Dei nomine, non in laude humana
nostrae mentis absolviraus. Et Dominns laeit qux extollit, non inclinat opus. Et hoc pro anima parxu-

cogitat, cum ea, quae cordi nostro aspirando insi- lorum, id est pro vita studiorum recens in sancta
nuat, pia operis exsecutione revelat. Sermonem professione coeptorum. In fame deficiunt, qui verbi
suum complet, cum ea, quae per spiritum suum Dei inopia pereunt. In capite omnium compitorum,
serit in nobis, per se operatur, per se ad exemplura in proposito scilicet oinnium saecularium actionum.
exhibet. Hunc praeceperat a diebus antiquis, quia eo RES.
nos instruerat a primoribus sanctis. Hi enira sunt Vers. 20. — « Vide, Domine, et considera quo-
dies, qui in libro Dei forraantur. Per hos enim dies » niam vindemiaveris ita. » Res, spiritum sonat.
.*''
dicto factoque praecipitur, quo mens «51 nostra
R-
Glamant ergo, qui supra, Domino, ut videat, et con-
ex sermonis conceptione lustratur. Sed post hanc D sideret quem lta vindemiaverit, id est videre, el
.

claritatem destruit Dominus, et non parcit, cum praecordialiter attendere nos faciat, quomodo spiri-
qui ascenderant ad coelos repente in abyssos delabi tum, qui adversus carnem proprie concupiscit (Gal.
permittit. hiimicum super eam laetificat, cum sub v, 17), vitalibus lucis fructibus tantopere spoliave-

suo eam hostis, id est voto cohibens, gratulabundus rit. « Ergone comedent mulieres fruclum suum, par-

aggravat. Cornu hostium exaltat, cum vires resi- » vulos ad mensuram palmae ? si occiditur in san-
stendi eorum superbiae negat. Cornu enim nostrum, » ctuario Domini sacerdos et propheta? » Quod est

spiritu carnem excedere est. Cornu autem diaboli, dicere. Si sacri eloquii ducatus, qui est lucerna no-
miserum cor hac illacque ventilare. stris pedibus (Psal. cxvni, 105), et providentia quae

sade. nostris praeeminetjactibus, in sanctuario Domini, quod

Vers. 18. — « Clamavit cor eorum ad Dominum est mens, subruitur, scire velim utrum infirmas raen-
» super muros filiae Sion. » Sade, consolatio. Cor tes, quae innuuntur per mulieres, in quibus dispe-

eorum videlicet, |qui supra plauserant manibus ad reunt hae duae res, comedent, id est, consument intra
Dominum, super muros filiae Sion clamat, cum super se totius suae bonae actionis fructus nuper coeptos,
lapsae conscientiae oppressionem consideratione fre- r-et necdum ad perfectiouem aliquam attingentes'
quenti illacrymat. Et quae major consolatio animae Palma vero initium, cubitus plenitudinem signi-
cujuslibet miseri, quam quod scit sanctis viris se ficat.

curae haberi ? Hoc enim littera sonat. « Deduc quasi SIN.

» torrentem lacrymas per diem, et noctem, et non Vers. 21. —Jacuerunt in terra foris puer et se-
«

» des requiera tibi, neque taceat pupilla oculi tui. » » nex; virgines meae, et juvenes mei ceciderunt in-
Vox eorum est quorum cor clamat ad Dominum, ad » gladio, interfecisti in die furoris tui, percussisti,
filiam Sion. Ac si dicat : De interiori tua conscientia » nec misertus es. » Sin, vita ; non illa, quae abscon-
duc in evidens pietatis opus, ac si torrentem, qui dita est cum Ghristo in Deo (Col. m, 3) ; non illa,

obvia vitia quaeque praecipitet, internae ad Deum re- qua in praesenti commorimur, et consepelimur ipsi

spirationis lacrymas non solum per prosperitatis Christo [Rom. v, 8, 4). Unde est quod jacuerunt in
diem (confitentur enim quidam cum benefecerit eis terra foris puer et senex. Foris puer et senex in terra
Deus (Psal. xlviii, 19), sed etiam per adversitatis no- jacent, cum extra se non solum carnalis affectus,
ctem, in qua clarissime retinuit in Dei aures canti- quo in morem pueri nil levius nil instabilius con-
cum ejus : nec des requiem, id est securitatem tibi, stat in homine, sed etiam ipsa ratio, cui fluxos animi
ut de tui mceroris assiduitate pra?sumas; nequetaceat D habitus suo senioratu restringere conveniret, terre-
pupilla oculi tui, id est nunquam pravae conscientice nis prorsus inhaerent Virgines, et juvenes in gladio
acquiescat, quin suis successibus semper invigilet cadunt, cum si animo bona illibata resede-
qua in
subtilitas spiritualis aciei. rint, si quid inejus moribus validum ac forte resti-

COPH. terit, totum alicui capitali peccato succumbit. In

Vers. 19. — « Consurge, lauda in nocte in prin- die, vel est in manifestatione, sui furoris, interficit,

» cipio vigiliarum, effundesicut aqua cor tuum ante cum interiornm occasum de exterioris ruinae evi-
conspectum Domini. » Coph, dicitur aspice. Roga- dentia ostendit. Percutit, nec miseretur, cum labi
tur a quibus supra ut aspiciat quorsum et quomodo permittit, nec statim post lapsum compungi conce-
de veteri lapsu, et ad quem consurgere debeat. ditur. Cui concinit « Cum ceciderit, inquit, justus,
:

Lauda, inquit, in nocte, nunquam a Deo de-

id est non colliditur,quia Dominus supponit manum suam
sciscas in tentatione. Et hoc in principio vigiliarum, (Psal. xxxvi, 24). »

in initio scilicet conversionis, aut in primaevitate THAU.

ipsarum aetatum. Sicut aqua cor suum ante conspe- Vers. 22. — « Vocasti quasi ad diem solemnem,
ctum Domini effundere jubetur, quia non aliter placet. » qui terreret me de circuitu, et non fuit in die fu-
467 V. GUIBERTI ABBATIS S. MABI/E DE NOVIGENTO 468

» roris Domini qui effugerct et relinqueretur. » A Pellis vetusta cum affectus noster quo ci-
eflicitur,
Thau, interpreiatur signa, quod eis in fronte juxta tius in interiorihomine nil laeditur, cum ipsa carne,
Ezechiel praescribitur (Ezech. ix, 4, 6), qui super id est voluntate, quae media inter pellem et ossa, id

alienis malis moerere probantur, quod hic juste dam- est affectum rationemque, consistit, creberrimorum

natis opponilur, qui sui ipsorum nec in ipsa poena casuum vetustate consumitur. « Quod enim anti-
miserentur. Quasi ad diem solemnem vocantur, qui quatur et senescit, prope interitum est [Hebr. vm,
eam de circuitu terreant, cum ad spectaculum per- 13). » Ossa conteruntur, cum rationalitatum, quae
petrata? iniquitatis, quasi ^5^ fesiivi ciuntur, qui fragilia quaeque in nobis regere debuerant, rigor
extrinseeus minis, et exprobrationibus pro reatu infringitur. Eeee evidens in mente confusio. Nota
miseros insectcntur et arguant. Nonest in diefuroris distantiam inter affectum et voluntatem, quia de
Domini qui effugiat et relimiualur, quia non est in multis aflicimur, quae nolumus multa volumus, de ;

hac aperta ultione quispiam animi moius, qui se pec- quibus non aflicimur. Velle enim boni secundum
cato subtrahat, et pcenitentiae reservetur. « Quos legem mentis Apostolo adjacet, sed secundum legem
» educavi et nutrivi, inimicus meus consumpsit eos. » membrorum, quod est affectus, perficere non inve-
Educantur, qui a temporalibus, eteorum appetitibus nit (Rom. vu, 18) sed de his alias plenius egimus.
;
R
eximuntur. Enutriuntur, cum idem status nostri Vers. 5. « —
JEdificavit in gyro meo, et circum-
sub fomento, et custodia rationis aguntur. Et inimi- » dedit me felle et labore. » In gyro nostro aedificat,
cus eos consumit, cumdiscreUe hactenus menti chaos cum quas appetamus, etquibus introrsum magis
res,

tenebrositatis inducit. obstruamur, undecunque multiplicat. Felle et laboie

CAPUT III. circumdat, cum dure amarescit peccatum quod per-
ALEPII. petrat, et tamen ad peccata perpetranda laborat.
Vers. 1. — « Ego vir videns paupertatem meam (Vers. 6.) « In tenebrosis collocavit me, quasi mor-
» in virga indignationis ejus. » In hoc tertio alpha- » tuos sempiternos. » In tvnebrosis collocat, cum
beto attendendum videtur quod singulis versiculis jam non horaria, sed quasi stabili animum Deus
tertio littera quaeque repetitur. In quo conjici potest confusione condemnat, et hoc quasi mortuos sempi-
quod, quatuor modi peccandi cum sint, suggestio vi- ternos scilicet quasi eos qui nunquam resipuerint
delicet, deleclatio, consensus et actio, in solo con- ad aliquos actus bonos.
sensu major adhibenda sit rationis et doctrinae cau- GHIMEL.
tio. Si enim consensum spiritus rebellione coerceas, Vers. 7. — « Circumaedifieavit adversum me, ut
nunquam tibi se ingeret in foeda actione quod doleas. C« non egrediar; aggravavit compedem meum. »

Sunt ergo quidam qui labuntur, sed lapsum suum Ghimel, plenitudo. Adversum nos, ut non egrediamur
perspicacissime metiuntur. Hic igitur quilibet talis circumaedificat, cum occasiones male agendi, quibus
eloquitur. Suam videt paupertatem in virga indigna- ac si carcere corporis vitiis irremissibiliter obstrin-
tionis Dei, qui animi sui vigilanter attendit inopiam, gamur, justo judicio undecunque ministrat. Compe-
etinternarum virium depopulationem, dum divina dem nostrum aggravat, cum carnalis appetitus mole
animadversio inibi saevit, sed nisi cum poenitentia alacritatem spiritus onerat.
intervenit, nequaquam in longum mens ipsa discer- Vers. 8. — « Sed et cum clamavero et rogavero,
nit. Unde et vir dicitur, qui damna sua non sine » exclusit orationem meam. » Ecce plenitudo malo-
conscientia lugubri contemplatur, sed sequitur : rum. Clamamus, cum peccati atrocitate a cordis
Vers. 2. — « Et me minavit, et adduxit in tene- nostri gemitu irrugimus. Rogamus, cum qualicunque
» non in lucem. » Minat cum rediviva de-
bras, et etsi vapido animi statu, non tam orationes quam
lectalio meirtem a sui consideratione subducendo orationum simulacra exercemus. Oratio tamen exclu-
sequestrat. In tenelras adducit, cum ad sui ipsius ditur, quae sub peccati juxta psalmum affectu eflici-
ignorantiam trahit. Tali cuivis dicitur ; «Statuam tur (Psal. cviii, 7).
D —
te contra faciem tuam (Psal. xlix, 21). » Et nonin Vers. !). « Conclnsit vias meas lapidibus qua-
lucem adducitur, cum non sui sola cognitione, sed » dris, semitas meas subvcrtit. » Viae nostra) lapidibus
etiam totius sacri eloquii, quod littera noslra sonuit, quadris concluduntur, cum eorum exemplo remoto,
pia eruditione nudatur. qui super terram volvi dicuntur, eorum potius imi-
Vers. 3. — « Tantum in me vertit et convertit tatione, qui ex omni parle terrae funditus haerent
» manum suam tota die. » Quod cst dicere : Cum viae, id cst nequam actiones niinuuntur. Semit.v
Deus animadvertere in vitia, quae me opprimunt, de- subvertuntur, cum intentiones, quae minus conspiea-
buisset, ipsis ad mei tantum oppressionem
crectis biles sunt, pariter depravantur.
aiiiuiadversum Nec hoc solum, sed manum suam
est. DALETH.
tota die convertit jugiter scilicet subsidium internae Vbrs. 10. — « Ursus insidians factus esl mihi, leo
consolationis meindurato avertit. Unde est quod di- » in absconditis. » Daleth, interpretatur nativitas.
lectus manum suam mittit per foramen (Cant. v, 4). Et quid est nasci, nisi per pravae «»3 voluntatis
HETII. conceptionem ad crimina informari? Hanc nativita-
Veiis. 4. — « Vetustam fecit pellem mcam, etcar- tem Job et Jeremias maledicendo detcstantur (Job.
i nem meam, contrivit ossa mea. » Beth, confusio. ni, Jer. xx, 14). Fit crgo Deus isti nativilali pri-
I ;
 : :

469 TROPOLOGI/E IN OSEE, AMOS ET JER. — LIB. V. 1N JER. 470

mum ursus insidians, id est feralis appetitus inte- A salus ejus ad incuriam destinatur. Bonorum oblivi-
riora nostra cuncta sibi subigens. Ursorum enim scitur, quamvis malis intestinis opprimatur,
qui,
est naturae quidquid pedibus applieuerint conculcare. bonorum tamen quae fecit, aut quae in praemio sortiri
Dicitur autem a Deo id fleri, quod fieri permiserit. potest, memoria nullo modo delectatur.
Unde, in Osee, quasi ursam se futurum raptiscatulis Vers. 18. — « Et dixi, periit finis meus, et spes
attestatur (Ose. xm, 8). Fit leo in absconditis, cum » mea a Domino. » Periisse finem suum dicit, dum
quidquidmalisuggeritur, inexplebili aviditale haurit. quod pro aeterna mercede faciendum aliquando pro-
Natura enim leonis est ut oblati pecoris ante totum posuerat, in intimis inanescit. Spes etiam perit a
sanguinem ebibat quam carnes attingat. Ursus ergo Domino, cum tentationibus occupala, et quasi auxilii
insidians, exterior sensus est aucupans lco in coelestis indigna, etiam deficere jam disponit ab
absconditis, ad explendum immanitas mentis. ipso.
Vers. 11. — « Semitas meas subvertit, et confre- ZAIN.
» me
git : posuit me desolatam. » Semitae subver- Vers. 19 (17). — « Memoria memor ero, et tabe-
tuntur, cum ante ruinam plerumque exaltatio pri- » scet in me anima mea. Zain, » interpretatur duc
vata confunditur. Deindeconfringitur, cumquidquid te. Ac si diceret Tu spem tuam : periisse dixeras,
intus erat insigne deponitur. Desolatur, cum Deo non tamen in hac desipientia maneas, sed duc, id
habitatore privatur. (Vers. 12) « Tetendit arcum est, promove te, ut ad interiora contendas. Spes
» suum, et posuit me quasi signum ad sagittam. » enim dicitur quasi esl spes. Quo monilu ille infert :

Arcum suum tendit, cum Scripturae sententias habi- Memoria, inquit, memor cro; subaudis, non pro
tui nostro convenientes obtendit. Quasi signum ad lapsu desperandum, sed spei potius insistendum,
sagittam nos ponit, cum divinae ultionis jacula divi- sic ut anima contabescat, scilicet animalitas, quae
nitus intentari sub continuo timore depromit. non capit quae Dei sunt, sancta? spei spiritualitate
HE. superveniente, in se deficiat. Orare ergo jam inci-
Vers. 13. — « Misit in renibus fllias pharetrae pit.
» suae. » He, interpretatur salus. Quid enim salu- Vers. 20. — « Recordare paupertatis et trans-
brius quam semper urgeri divinorum verberum ti- » gressionis meae, absinthii et fellis. » Ac si dicat
moribus? Filiae pharetrx ad litteram nil quod ob penuriam
aliud sunt Meminisse, Domine, debueras
quam cum
virium internarum hucusque deliquerim, nec mi-
sagitta?. Filias pharetrse in renibus mittit,
superni consilii sententiis cogitationum, vel etiam nus etiam meminisse quod lapsum eum aegerrime
corporis nostri delectamenta configit. C tulerim, nec ejus nisi cum ingenti amaritudine re-
Vep.s. 14. —
« Factus sum in derisum omni po- cordari potuerim. Videtur autem quaedam distantia
» pulo meo, canticum eorum tota die. » Fit in deri- inler absynthium, et fel. Absynthium enim et haustu
sum populo suo, cum ipsae cogitationes nullos ctppti habile est, calorem excitans, et sanguinem sedans,
sui bonos successus spondent spiritui suo. Tota die fel autem neutiquam. In absynthio ergo moeror re-
eorum canticum fit, cum frequentia cogitationis cens acti facinoris, qui nos ad Deum recaleficat, et
quidquid boni propositi arripitur, quasi mox transi- incentivum criminis sedat; in felle vero peccati est
turum in vulgi fabulam, in modum cujuspiam ludi- post poenitudinem memoria prorsus menti intolera-
cri, arbitratur. bilis et indigna.
Vers. 15. — amaritudinibus, ine-
« Replevit me Vers. 21. — « Haec recolens in corde meo, ideo
» briavit absinthio. » Amaritudinibus repletur, qui » sperabo. » Quod est : Dum haec cum mea cogita-
perpetratorum facinorum pnenitudinibus sed momen- tione retracto, ad spem me provoco. Unde et se-
taneis coarctatur. Inebriatur absinthio, qui appetitu quitur
exardescit et ingemiscit admisso. Voluptatum enim, heth.
ait quidam, appetentia plena anxietatis est, satietas Vers. 22. — «Domini multae, quia
Misericordiae
vero poenitentiae. u » non sumus consumpti, quia non defecerunt mise-
VAU. » rationes ejus. » Heth, dicitur enarratio. Et quod
Vers. 16. — « Et fregit ad numerum dentes est istud enarrare, nisi Dei misericordias etiam inter
» meos, cibavit me cinere. » Vau, dicitur et ille : peccandum expertas oculis cordis attexere? Ergo
Quod est : Et illc, qui praedicta mihi, sed non inju- hae sunt; quia non sumus consumpti, praestando vide-
ria intulit, fregit ad numerum,
quotquot sunt, id est licet in ipso pravo actu viciniora saluti. Alioquin
dentcs meos, quibus com-
intellectualitates scilicet profecto deficerent, si iniquitatibus misericordiw
molimus quidquid dignum scrupulo cogitamus. Ci- cederent.
nere nos cibat, qui peccati refricationem cum dele- Vers. 23. — Novi diluculo, multa est
« fides

ctatione nobis inviscerat. Hoc facit, qui fieri permit- » tua. » Quod est dicere Deum ad animam : Ex
tit. tua sedulitate et vigilantia novi quia inulUe sis fldei.

Veus. 17. — « Et repulsa est anima mea, oblitus Diluculum «54 enim pro sedulitate crebro ponitur,
» sum bonorum. » Anima nostra repellitur, cum sicut et matutinum. Quod si, juxta quaedam exem-

(17) Versus ipse in editione Sixti 20 numeratur et sequens 19.

 :

471 V, GUIBERTI ABBATIS S. MARLE DE NOVIGENTO 472

plaria, nescio si mendosa, dicatur novae, ita expone- A » Dominus. » Caph, dicitur incurvatus, non tamen
tur : Veteres misericordise sunt, quae plerumque in terrena, sed ad sui vilipensionem salubri consi-

prastantar ingratis, et hx non nisi temporales. deratione depressus. Ac si diceret: Haud injuria

Novse autem, quae ex illuminatione recenti in con- hurailiatur, quia non in sempiternum repelliiur,

versorum mentibus quasi diluculum elucescunt, et licet moderna? vilitali addici videatur, in manu enim
hae a3ternales. Deinde quod sequitur, apostropha Dei tines terrae sunt, qui scilicet terrenitatem in se
erit ejus ad Deum, qui sic de misericordiis gratula- consumunt. Quia si abjecit in hoc eos saeculo affli-

tur. gendo, miserebitur tamen secundum multitudinem

Veus. 24. « —
Pars mea Dominus, dixit anima miserationum suarum in futuro.
» mea; propterea exspectabo eum. » Non, inquit, a Vers 33. —
« Non enim humiliavit ex corde suo,

» et abjecit iilios hominis [al., hominum]. » Humiliat

Deo misericordias temporales prsestolor, sed ipsum
animaj mea3 quasi retributoriani partem sortior; Deus ex corde, quos sic in praesenti punit ut magis
propterea spe vivaci non ejus transiloria, sed ipsum puniat retributionis tempore. Modo vero flagellat et
eumdem opperior. abjicit specie tenus filios hominis, cum a mundiali

TETH. extorres facit laetitia filios Redemptoris. Non enim

Vers. 25. —
Dominus sperantibus in D
« Bonus est dixit hominum sed hominis, illius plane qui dixit
» eura. » Teth, interpretatur bonum. Quo enim « Si me persecuti sunt, et vos persequentur {Joan.
afTectuosius spe ibis in Deum, eo praecordialius et » xv, 20). »

ineffabilius intelliges bonum. [LAMETH al., LAMEDJ.

Vers. 26. — « Anima? quaerenti illum. Bonum est Vers. 34. — « Ut contereret sub pedibus omnes
» pra>stolari cum silentio salutare Domini. » Anima?, » vinclosterrae. » Dicitur servo Servamus autem :

quae nihil praeter Deum quaerit (qui enim bifariam quod pro mysterio habemus. Mysterium vero est
nititur, Deum recte quaesisse non dicitur) bonum quod hujus saeculi pressuris atterimur, sed de se-
cst sine praeparatione aliqua sub diurnis laboribus quentis vitae statu ambigimus. Sensus ergo est :

Dei non fastidire servitium; sic eniin dormitur in Abjicit quidem filios hominis, ut conterat omnes vin-

medio clerorum {Psal. lxvii, 14). Quod enim hic ctos terrse sub pedibus suis, ut videlicet omnes qui
silentium dicitur, illic dormire. hujus saeculi negoliis, aut quibuslibet vitiis vinciun-
Vers. 27. — « Bonum viro, cum portaverit ju- tur, praedicatorum suorum sub documento frangan-

» gum
ab adolescentia sua. » Jugum ab adolesccntia tur. Quod est dicere Si iilii Dei et hominis quan-
:

portat, qui pro adolescentke motibus sese sub divini q tum oculis adjacet, abjiciuntur, quanto magis lilii
timoris depressione castigat. diaboli quondam cum ad Dei liliationem rediguntur,
JOD. non modo Deo, sed etiam servis Dei, qui sunt ejus
Vers. 28. — « Sedebit solitarius, et tacebit, quia pedes, quod eum praedicando circumferunt, non esse,

» levavit se super se. » Jod, interpretatur princi- aut stare, sed conteri, id est prorsus humiliari me-
pium, quod principium non tam ad initium, quam rentur? Quos vinctos educit Dominus, juxta psal-
ad quamdam principalitatem refertur. Determinans mum, in fortitudine {Psal. lxvii, 7).

enim jugum videtur exponere. Sedet solitarius, qui Vers. 35. — « Ut declinaret judicium viri in con-
in humili se cohibet, a terrenis sese removendo » spectu vultus Altissimi. » Declinatur judicium
tumultibus. Tacet vero, cum sopitis cogitationum viriin cunspectu vultus Altissimi, cum scimus indubie
imaginationumque nugis soli orans loquitur Deo. nos operibus tamen nescimus
bonis insistere, et

Quod aliter tieri non potuit, nisi quia se super se utrum odio digni simus, an amore {Eccle. ix, 1).
levat, id est animalitatem suam spiritualitati sub- Nostrum ergo judicium ad vultura Altissimi decli-
jugat. naraus, cum quod de nobis metimur ejus trutime
Vers. 29. — « Ponel in pulvere os suum, si forte reservamus.
» sit spes. » suum ponit, qui quamli- D
In pulvere os Vers. 36. « Ut perverteret hominem in judicio —
bet summa gerat, se tamen semper pulverem, id » suo, Dominus ignoravit. » Abjecit, inquam, filios
est peccalorem recognoscit. Peccanti enim dictum hominis, ut perverteret hominem in judicio suo, ut
est « Pulvis es {Gen. m, 19). » Et hoc facit, si
: ostenderet utique non ita a Deo praestitutum, ut
forte sit spes, ut videlicet sibi semper videatur de bonis bona facientibus bona ad praesens resiitueren-
Deo sperare praemia, quasi quaedam ambigua res. tur; sic enim raoribus est huraanis inolitum, ut bo-
(Vers. 30). « Dabit percutienti se maxillam, satura- num quemlibet malis oppressuin, bonum ininime
» bitur opprobriis. » Pcrcuticnti maxillam dat quis- icsliment exstitisse; quod in ainicorum Job opinionc
quis ea quae sibi amantiora et spcctabiliora in prae- crevisse. Sed hoc Dorainus ignorat, qui bonis ple-
senti noscuntur injurias inferre volentibus exponit rumque mala, et raalis etiam bona, utrisque quo-

potius quam defensat. Opprobriis saturatur, qui que aliquoties meritis suis couvenientia pra3Stat.
ipsas contumelias pro sumrais sibi refectionibus MEM.
arbitratur. Vicits. 37. — « Quis est iste qui dixit ut (ieret Doraino
CAIMI. 1<*<»Don jubente? » Mem, interpretalur visccra.
Vers. 31. — « Quia non n-pellet in sempiternum Exclamat ergo propheta adversns eos qui de talibus
473 TROPOLOGLE IN OSEE, AMOS ET JER. - LIR. V. IN JER. 474

conqueruntur, secundum quos et psalmus, Quam A Vers. 44. - « Opposuisti nubem libi, ne trans
eat oratio. » Nubes ei opponitur, cum obstaculum
bonus Israel Deus ! conscriptus est {Psal. lxxii, 1).
Domino nonjubente fieri dicit, qui eos quos scelerose inter nos et Deum pravae nostrae intentionis obtendi-

victitare cognoscit, sanosque incolumes ac opulentos tur. Oratio non transit, quam malevolentiae crassi-

attendit, fortuna potius quam Dei judicio agi cre- tudo retudit.
dit. Vers. 45. — « Eradicationem et abjectionem po-

Vers. 38. — « Ex ore Altissimi non egredientur » suisli me in medio populorum. » Non dixit, era-

» nec bona, nec mala. » Nec bona, nec mala ex ore dicasti me, sed eradicationem posuisti me. Eradica-
quia nunquam in prassen- tio, vel abjectio mens illa fit aut ponitur, quae to-
Altissimi egrediuntur,
tius interioris boni semetipsi pestis efficitur. Eradi-
tiarum proprie bona bonis, nec rursus specialiter
mala malis ex sententia contigisse creduntur. cat enim et abjicit, qui bona naturaliter insita a se

Utrobique enim credunt, quia utrisque communia exlorquet, el superbe excludit. Et hoc flt in medio

sunt. populorum, circumstrepente utique animi auribus

Vers. 39. — « Quid immurmuravit [ al, murmu- frequentia vitiorum.
» ravit] homo vivens, vir pro peccatis suis? » Homo phe.

vivens murmurat, quia cum in peccalis vivat, non B Vers. 46. — « Aperuerunt super nos os suum
quae perpetrat, aliquid ad- » omnes inimici. » quod il-
Phe, interpretatur os, et
ad peccata respicit si

versitatis incurrat, sed eorum, qui agere pejora vi- liul os, nisi quod menti ad perversitates jam pror-
dentur, sese comparatione justiiicat. Vir quoque sus acclini, omnes actus insusurrat obscenos ? Hoc
pro peccatis murmurat, cum non sua inter patien- super nos omnes inimici nostri aperiunt, cum ad suc-
dum peccata accusat, sed Deum nimie ferientem cendendam perquaelibet crimina conscienliam indu-
querimoniis pulsat. bitanter erumpunt.
NUN. Vers. 47. —« Formido et laqueus facta est nobis

—
Scrutemur vias nostras. et quae-
Vers. 40. « » valicinatio et contritio. » Ordo est : Facta est no-

» ramus etrevertamur ad Dominum. » Nun, sempi- bis vaticinatio et contritio , laqneus et formido. Vati-

ternum. Non enim convenit, si ad tempus pro pec- cinatio est, cum mens obsessa flagitiis successus sibi

cato puniamur, murmurare, sed potius ad sempi- prosperos, et spes gloriarum spondet. Sed hanc va-
ternum, quod Deus est, properare, Unde vias no- ticinationem sequitur contritio, quia quo magis sine
stras scrutemur, id est actiones discutiamus. Domi- sui respectu extollitur, eo graviori opprimitur re-
num quoque quseramus, et ad eum revertamur, Scri- c pente peccato. Fitque mox utrumque miserae ammae
pturisscilicet invigilemus, ibi quserentes unde com- formido et laqueus, dum vaticinationem mordacis
pungamur, et ad ipsum praevia compunctione du- intercipit culp;e metus, et contritioni adjacet is

camur. qui spiritum confessionis occludat desperationis la-

Vers. 41. —
« Levemus corda nostra cum mani- queus.
» bus ad Dominum in coelos. » Corda nostra cum Vers. 48. — « Divisiones aquarum deduxit ocu-
manibus levamus, cum intelligenlias cum exsecu- » lus meus in contritione filiae populi mei. » Aqua>
tione operum, sine infimse laudis aspiratione, ad dividuntur, cum spiritualis subtilitates intelligen-

Deum sub spe scilicet sola coelesti porrigimus. tiae, si quae resederint, dispergnutur. Has, dum po-

Vers. 42. « —
Nos inique egimus, et ad iracun- pulus conteritur, oculus deducit, quia, dum sceleri-

» diam provocavimus, idcirco tu inexorabilis es. » bus incipit subjacere intentionis acumen, pauiatim
Liquet, caetera prosequamur. Hoc tamen videtur extenuatus interius extra se fundit.

tractaudum quod pro iniquitatibus inexorabilis hic AIN.

dicitur Deus, et alibi, peccatores non audire (Joan. Vers. 49, 50. — < Oculus meus afflictus est, nec
ix, 31), quod uno verbo solvitur, quia videlicetquan- » tacuit, eo quod non esset requies. Donec respice-
diu in intentione peccandi perseverare proban- " » ret, et videret Dominus de coelis. » Oculus aftligi-
tur, et inexorabilem Deum faciant et minime au- tur, nec tacet, cum intentio vitiis atteritur, nec a
diantur. strepitu desideriorum etiam accu- conscientia se

samech. sando affligente cohibet. Et hoc fit quia non est

Vers. 43. — « Operuisti in furore, et percussisti requies, nulla videlicet ab £eslu interiore temperies,
» nos, occidisti, Samech, interpre-
nec pepercisti. » donec respiciat, el videat Dominus de ccelis, donec
tatur audi. Summa enim
quo inexorabilior ope, utique misereatur, et approbet conversionem no-
aestimatur, dimota pravorum appetituum densitate, stram Dominus per imitationem coelestis conversa-
necesse est ut audiat, si obnixius inclametur. In fu- tionis.
rore operimur, cum irruente criminum nebula desi- Vers. 51. — « Oculus meus deprsedatus est ani-

pientiae nocte deprimimur. Percutimur, cum ab » mam «5C meam in cunctis filiabus urbis meae. »

omni integritate dejicimur. Occidit Deus, nec peper- Ain, interpretatur oculus. Et quis est oculus, nisi

cit, cum spiritum a sua luceexstinguit, in quo tamen ipsa eadem intentio, quae animam deprsedatur, dum
nobis parceret, si vel scintilla nobis alicujus bene- cuncta quae bene exercere aliquando videtur, per
volentiae remaneret. sui prsevaricationem subtrahit, dum iaudes fora-
 V. GUIBI-RTI ABBATIS S. MARL-E DL NOVIGENTO 476

slicas aucupatur ? Sed hoc non lit nisi in /iliabus A tionem redit rationi sui quod amiserat arbitrii prin-
urbis, suae, in mollilie videlicet habituum conscicn- cipatus. Judicat causam animse nostrse Dominus, cum
tiae nostrae. discernit commissiones carnis et spiritus. Unde re-
SADE. demptor vitas nostrae dicitur, quia motus rationis,
Vers. 52. — « Venatione ceperunt me quasi sine (juibus non vivitur, a veteribus exiinere aerum-
• avem inimici mei gratis. » Sade, dicitur justitia, nis misericorditer dignatur.
quae tamen justitia non alia mihi videtur quam quod Vers. 59. — « Vidisti, Domine, iniquitatem ad-
justo Dei judicio cuirjue etiam in praesenti ad meri- » versum me judica judicium meum. » Videt Do-
:

tum Unde quasi avem ab inimicis se

retribuitur. minus iniquitatem adversum nos, cuin videre nos
venationecaptum queritur, quia per levitatem, quae facit stimulos adversus spiritum superequitare cor-
inavi liguratur, gratis et sine omni fructu ab his poreos. Judicium nostrum judicat, cum intellectua-
qui non nisi carnalia quaerunt, vanis favoribus irre- litatem ad universa discernendum suo illapsu illu-
titur. Et recte inimicos nominat, quos in sui beatifi- minat.
catione, juxta prophetam, deceptiores probat {Isa. Vers. 60. — « Vidisti omnem furorem, univer-
ui, 12). » sas cogitationes eorum adversum me. » Furor
Vers. 53. « —
Lapsa est in lacum vita mea, et " vitiorum est, quod, apud Job, clamor dicitur exa-
» posuerunt lapidem super me. • In lacum vita labi- ctoris (Job. xxxix, 7). Cogitationes eorum ea sunt
tur, cum in labyrinthum inexpedibilem status no- qme menlis obtutibus omnimoda imaginatione coag-
ster inclinatur. Lapis superponitur, cum mentis ob- gerant. Coyito eniin frequentativum a cogo, cogis,
duratio cogitationi in inlima mersa1 adducitur. Unde nil aliud quam coadunare est. Unde illud, « coge,
psalmus: « Non absorbeat, inquit, me profundum, inquit, concilium (Isa. xvi, 3.) » inquam,
Has, co-
neque urgeat super me puteus os suum (Psal. lxviii, Deus videt, cum
gitationes nobis acuminat ad id
16.) » Quod illic urgere, hoc hic lapidem super- providendum discretiones.
ponere. SIN.
Vers. 54. — « Inundaverunt aquae super caput Vers. 61. — « Audisti opprobria eorum, Domine,
»meum. Dixi Perii. » Aquse supcr caput inundant,
: » omnes cogitationes eorum adversum me. » Sin,
cum fluxus carnalium voluptatum ultra quam dicitur supcr vidnus. Et morale, est ut cataplasma
mens capere possit, sese ei accumulant. Unde et vulneri imponatur.Quod non aliud est quam quod
periisse se dicit, quia quorsum evadere valeat sequitur.Semper amatur in quo ex deliberatione
nescit. peccatur, et ideo probro minus imputatur. Eorum
P
COPH. ergo Deus opprobria audit, cum quam sint probrosa
Vers. 55. — « Invocavi nomen tuum, Domine, et pudenda ex plenitudine poenitudinis intelligi facit.

» de lacu novissimo. » Coph, vocatio. Vocamur au- Notandum repetit quod in superiori dictum fuerat
tem, cum inter molestias interiores ad divinum re- versu, et forsitan non abs re. Omnes coyitationes
currere oraculum rationaliler admonemur. Invocaii eorum adversum nos, qnia quo magis nos eorum
nomen tuum, Domine, non est aliud quam De pro- puduerit, et quo major contra haec eadem erit no-
fundis clamavi ad te (Psal. cxxix, 1). Quod enim stra rebellio, tanto acriores assultus experiemur
de profundis, hoc de lacv novissimo. internos.
Vers. 56. — Vocem meam audisti, ne avertas
« Vbrs. 62. — « Labia insurgentium mihi, et me-
» aurem tuam meo et clamoribus. » Vox
a singultu » ditationes eorum adversum me tota die. » Insur-
de lacu novissimo claniantis auditur, cum rugitus gentium lakia, nil aliud sunt quam emergentium

interior de statupene desperabili in divmas aures suggestionum susurra. Mutae enim tentationes nil
admittitur. Audire autem Dei, est concupiscentiam aliud ijuam verba siint quae, quod alii verbis, ipsae
;

spiritus adversus carnem vel ad modicum suble- specierum lenocinio peragunt. Mcditationes corum
vare. Singultus cum mens prius timoris an- D retractationes, vel potius delectationes esse noscun-
est,

xietate clamor vero, cum vehementia

quatitur; tur imaginum. Hac liunt tota die, procul dubio as-
fervidae compunctionis attollitur. Ab his Dei auris sidue.
non avertitur, cum ejus aspirationis nutrimento Vers. 3!). « Sessioncm eorum, et resurrectio- —
utrumr|iie fulcitur. » nem coruin vide, ego sum psalmas eorum. » Sessio

Vers. 57. « —
Appropinquasti in die quando in- eorum est c>c diabolica calliditate vitiorum fucata
» vocavi te. Dixisti : Ne timeas. » Quod est dicere : quietio. Ad tempus eniin a tcntatione quiescit, ut
Cum lacus mihi tencbrasccret, tu diem interni lu- ex insperato prosternat quod secure aliquandiu
minis tua propinquitate donasti, nec dixisti : Ne viclitare permisit. Porro «59 surreciio coium,
clames, sed potius: Ne timeas, ut quod timorc Gon- mentium repentina pervasio. Hanc petimus utDeus
ceperis, amore exhibeas. videat, discernere videlicet nos faciat, ut dum in
RES. aliqua perfunctoria pace sopimur, nunqaam ad
Vers. 58. —
« Judicasti, Domine, causam animae subitum elisi praecipitari possimus. Denique iit
» Redemptor vitaB me». » Res, dicitur pri-
meae, psalmus corum, cum iutcnlio suggcstionis pascitur
mutus. Nec id injuria. Post divinam cnim cxaudi- ex inepta retractatione cordium tcntaiorum. Psal-
 . »

477 TROPOLOGLE IN OSEE, AMOS ET JER. — LIB. V. IN JER.

mus enim nil aliud est qnam qnod vulgo dicitur A » quasi struthio in deserto. » Ghimel, retributio.

ladius: qui sine vocis exercitio confieitur chordis et Meritis enini nostris exigentibus hujusmodi : Gasuum
manibus. Sicut ergo psalmus aures, sic revolutio infamias pro retributione sortimur. Est ergo dicere :

cogitaiionis mulcere dignoscitur, et nutrire malae Non solum in terrena studia labuntur, sed et facti
spiritualitatis imagines. /amja? mammam nudant, cum sub specie benignitatis
THAU. et alios ad eadem quae ipsi faciunt perpetramia,
Vers. 64. —
Redde eis vicem, Domine, juxta
« virosa verborum dulcedice, et feminea quadam
» opera manuum suarum. » Thau, interpretatur adultatione compellant. Lamia enim monstrum est,

consummavit. Gonsummat autem Deus, quorum u- 11 muliebrem cingulo tenus habens formam. Mammam
ctuationem diutinam certo fine determinat. Yicem ergo nudant, cuin doctrinam ad ea quae agunt pro-
reddit juxta opera, cum per singulas noctes ad paganda promulgant. Catulos lactant, cum ad be-

abluendum lectum lacrymarum suggerit lavacra. stiales ritus alioslenocinando attrectant. Filia populi
Vers. 65. —
• Dabis eis scutum cordis laborem hujus crudelis rjuasi struthio in deserto, quia hi, qui
» tuum. » Labor Dei est, dum vitiis debita vivaci- superius lilii dicebantur et nunc per morum effe-

tate resistitur. Iste labor minaiionem liliarum voeabulo jam censentur, cru-
scutum cordis eflicitur, a
quo diaboli spiculum omne recutitur. Hoc pro ^ deles sunt, quia quos diabolica suadela genuerint,
operum suorum vice eis redditur, ut quo insolenter sub terrena levitate recondunt. Struthionis enim
intraverant, inde digna severitate pellantur. natura, est ova in terra ponere, et ea pulvere ado-
Vers. 66. — « Persequeris in furore et conteris perta relinquere. Ferro etiam pasci dicitur, nimi-
» eos sub Domine. » ln furore persequuntur,
coelis, rum quia hujusmodi, ac si cibis, malignitalibus
qui integra animadversione ab animo divinitus saiiantur.
extricantur. Sub coe/wquoque conteruntur, cum sub DALETH
virtutum jure frangunlur. Gcelos virtutes vocat, in Vers. 4. — « Adhaesit lingua lactentis ad palatum

quibus solis gratanter Deus mansitat. » ejus in siti. Parvuli petierunt panem, et non erat
» qui frangeret eis. » Daleth, interpretatur tabulx.
CAPUT IV.
Qui sunt tabulae, nisi qui exciso a se internae pleni-
ALEPH.
Vers. 1. — « Quomodo obscuratum est aurum,
tudinis robore a virtutisduritiaextenuantur cogitatu
et opere ? Lingua ego lactentis ad palatum ejus in
» mutatus est color optimus, dispersi sunt lapides
» sanctuarii in capite omnium platearum? » Aleph,
s^adhaeret, cum deliciente aqua sapientia 1
salutaris
locutio ejus, qui monsiruoso lacle pascitur ad ejus
sicut superius, doctrina est, cujus solutio in versum c
conformitatem, a quo virulentiae doctrina; salivas
poterit pendere sequentem. Quaeritur ergo quomodo
aurum obscuretur, quomodo utique notitia Dei, acceperat, se continet. A palato enim saliva digre-

quae non est nisi amor, et qua nihil pretiosius est,

dilur, et lingua palato astringitur, cum verba disci-
puli doctoris nequitia resculpunlur. Parvuli panem
et in qua etiam omnia scienda et gerenda docemur,
tantopere in animo a pristina specie extenuatur.
petunt, cum innocentioreset pravitate minus imbuti,
documentum vitale deposcunt, sed dissertores om-
Color optimus mutatur, cum sinceritas cogitationis
nino deliciunt.
avertitur. Lapides sanctuarii in capite omnium pla-
he.
tearum disperguntur, cum nitidissima? et perspicaces
in omni sancta prudentia rationes, per saeculi vo- Vers. 5. —
Qui vescebantur voluptuose, inte-
«

» rierunt in viis, qui nutriebantur in croceis, am-

luptates et glorias (haec enim sunt totius saecularis
» plexati sunt stercora. » He, dicitur ista. Et quae
intentio prima licentiae) a sua in Deum simplicitate
dividuntur.
ista, nisi praesentia? Yoluptuose vescitur «58 qui
BETH. divinis eloquiis pro praesenti solum gloria delecta-
Vers. 2. — « Filii Sion inclyti el amicti auro tur. Is in viis interit, quia dum super his quae ad
primo. Quomodo reputati sunt in vasa testea, D Deum pertinent, verbum Dei adulterando, favores
» opus manuum figuli ? » Beth, confusio. Quis enirn scilicet Cro-
requirendo, extra se digreditur, perit.
justius confunditur quam qui de tanto pretio ad cus aurosi coloris est, et redolet. In croccis nutritur,
nihil pene redigitur ? Filii Sion inclyti, inteilectua- qui aut sanclitatis specie, aut sapientiae opinione
les sunt motus masculina virlute liberrimi. Auro gloriatur. Hi amplexantur stercora, cum magna de
primo amiciuntur, qui sapientiae divinae privilegiis se volentes intelligi, turpi subito aviditate proruunt
adornantur. In vasa testea reputantur, cum jam ad ad infima, qiue Apostolus arbitratur ut stercora
fragilia opera devolvuntur. Opus manuum figuli sunt, (Pkil. m, 8). Huc enim respectat nostra littera.
quia auctorem jam habent ex tam perversa con- VAU.
versatione diabolum. Hunc Pharao ille signilicat, Vers. 6. — « Et major effecta est iniquitas filiae

qui Israelitas in luto et latere ct paleis servire » mei peecato Sodomorum, quae subversa
populi
cogebat. » est in momento, et non ceperunt in ea manus.
ghimel. Vau, interpretatur ipse, procul dubio idem qui ista,
Vers. 3. — « Lamia nudaverunt mammam, quae superius diximus signilicare prxscntia inve- ;

» lactaverunt catulos suos, populi mei crudelis,

filia nitur affectare. Hujus filiae populi peccato Sodomo-
 479 V. GUIBEKTl ABBATIS S. MAKLE DE NOVIGENTO 480
rummajor iniqititas cfficitur, quia quantum argenti A tate terrse, quia vitiorum putoribus sunt addicti pro
pondus a pondere plumbi distat, tantum peccata incnltibilitate et longa incuria mentis suae. Unde
simplicium et hebetum a peccato eorum qui vo- merito a praedictorum isti, juxla sensum praemissae
luptuosc vescuntur, et nutriuntur in croceis , diflerre lilterae, sorte excluduntur, quos cordis non terreni
constat. Sodoma enim interpretatur pecus silens. sed lapidei feracitas nulla consequitur.
Et quid pecus nisi ingenita fatuitas, cujus ingenii JOD.
nulla vox est? Quae eiiam Sodoma subvertilur in Veus. 10. — « Manusmulierummisericordiumcoxe-
momento, quid subvertibilis est, et prona casui, si » runt filios suos, facti sunt cibus earum in contri-
sit qui impetat quovis modo. Et non capiunt in ea lionem
» filiae populi mei. » Jod, desolatio est. Et
manus, quia quodcunque tali menti sese intulerit, quid magis desolatur quam quod Deo hospite vacua-
gratanter admittitur turpe opus. Manus quoque in tur ? Manus mulierum misericordium filios suos co-
ea non capiunt, dum plusquam possibilitas agendi quunt, cum opera ejuratorum hominum, nihil scili-
sustineat, facere appetunt. cet intellectualistenoris habentium, eos, quos ad
ZAIX. sui exempla contraxerint, ad sui ipsorum conformi-
Vers. 7. — a Candidiores Nazaraei ejus nive, tates igne subdolae persuasionis emolliunt. Mulieres
» nitidiores lacte, rubicundiores ebore antiquo, B et ironice misericordes vocantur, quia hinc lenoci-
» Saphiro pulchriores. » Zain, alimentum mundi. Et niorum mollitie sub colore benigni-
fallunt et illinc
a quibus magis alitur mundus quam a liliis Sion tatisimo quasi consulendi se ingerunt. Cibus earum
qui amiciuntur auro primo? Hos ergo ex-
inclytis, flunt, dum eos sibi incorporare contendunt. Et ex-
primendo prosequilur. Nazaraus interpretatur san- inde filia populi conterilur, dum non rationis filius,
ctus. Quasi diceret Illi, qui quondam sanctitatis
: qui, juxta Apocalypsim, ad thronum Dei perducitur
munditia florulenti erant, (ha?c enim tria Nazaraeus (Apoc. xii, 5), sed vulgaritatis intimae instabilis filia
sonat) per appetitum coelestis gloriae candidiores indesinenter obruitur.
sunt nive, haec enim coelitus labitur: per simplicis CAPH.
innocentiam actionis nitidiores lacte, quod ex carne Vers. 11. — « Complevit Dominus furorem suum,
nascitur; per tolerantiam corporea? titillationis, » effudit iram indignationis suae, et succendit ignem
rubicundiores ebore antiquo, id est, ipsis incentivis » in Sion, et devoravit fundamenta ejus. » Caph,
suis examinatiores aliquo vetere sancto. Elephas intrrpretatur operatio. Qua? operatio non nisi prae-
enim, unde ebur, frigidae naturae est. Saphiro deni- missae iniquitatis quidam effectus dicitur, sicut ex
que pulchriores, his videlicet multis, quorum in
r
peccato peccati poena eflicitur. Unde furorem suum
coelisconversatio esse dicitur (Phil. m, 20j, dignio- Dominus complet, ut qui peccato irascebatur, ex
res; saphirus enim ethereae speciei est. furore jam sententiam [poenae irroget. lram indigna-
HETH. tionis sua? effundit, cum tentationis miseram conscien-
Vers. 8. — « Denigrata est super carbones facies tiam ludibriis exponit. «5» Ignem in Sion succendit,
» eorum, non sunt cogniti
et in plateis: adhaesit cum carnis petulantiae flammas in mente, quae Deum
» cutis eorum ossibus, aruit, et facta est quasi speculari consueverat, ingeri Deus sinit. Funda-
» lignum. » Heth, vita. Si superbia, qua cadimus, menta ejus devorat, cum subsistentiam totius bonae
ruina sua mortem parit, humilitas, qua vere leva- intentionis absumil et abrogat.
mur, vitam munit. Unde facies eorum super car- LAMED.
bones denigratur, cum tota eorum speciositas plus- Vers. 12. — Non credidcrunt reges terrae et
«

quam eorum qui peccato exstincti peccatores aesti- » universi habitatores quoniam ingrederetur hostis
mantur, ipsorum consideratione vilipendenda
in sui » et inimicus per porlas Jerusalem. « Lamed, di-
putatur. Inde et quod comae sponsi quasi corvus citur cor servitutis. Cor servitutis intelligilur intelli-
nigrae dicuiilur (Cant. v, II). ln plateis non sunt co- gentia, quae non ex ratione, quae imperat, sed ex
gniti, quia in latis etspatiosis hujus saeculi sollicitu- D sensualitate, quae servit, habetur. Reges terrx sunt

dinibus non sunt visi. Cutis eorum ossibus adhaesit, rationales motus, qui omnia nostra terrena dispo-
quis affectualitas, et ipsa etiam sensualitatis facilitas nunt. Terrx habitatores, membra sunt nostra super
indivisibiliter se forliiudini rationis adjunxit. Are- terram, vcl quaelibet corporeae habitudines. Hi non
scit, cum ab omni fluxu lasciviae inanescit; et quasi credunt quoniam per portas Jerusalem hostis et ini-
lignum lit, cum ad impassibilitatis duriliam coa- micus ingrcdiatur, quia, ex veteri mentis quietejam
lescit. desides non arbitrabantur quod per sensualitates
TETII. visioni pacis quondam dedicatas, hostis antiquus,
Veus. 9. — « Melius fuit occisis gladio quam in- et post eum inimicitia naturalis appetitus suggerere
» terfectis fame, quoniam isti extabuerunt consum- quidpiam atlentaret.
» pti ab sterilitate terne. » Teth, dicitur exclusio. MKM.
Melius est occisis gladio, quam interfcctis farne, quia Veus. 13. — « Propter peccata prophetarum
levius est occumbrre sine deliberatione aliqua lapsu » ejus et iniquitatessacerdotum, qui effuderunt in
peccati subitanrn quam defectu [irdrtrntim lcntcsrrre » mrdiorjus sanguinrm justorum. » Mem, visccra.
diuturno. Isti cnim extabuerunt consumpti ab sterili- Et quid sunt visccra, nisi ipsa cogitationum intenlio,
481 TROPOLOGLE IN OSEE, AMOS ET JER. - LIB. V. IN JER. 482

qute, sicut viscera in corpore, ita sub cogitationibus A referunt. Et quia ex deliberatione sic ad peccata
latet in mente? Unde et Apostolus sanctum Spiri- feruntur, ncquaquam addit Deus ut per illationem
tum vocat cogitationum discretorem et intentionum pcenitudinis respectentur. Facies sacerdotumnon
(Hebr. iv, 12). Poenae ergo interioris intentio, pcc- erubuernni, cum rationi cum Deo se monenti impu-
cata sunt prophetarum, et iniquitates sacerdotum. denter restiterunt. Neque senum miserti sunt, cum
Sacerdotum, id est rationalium motuum, qui nos maturo aliquoties stalui, et peccata fastidienti in-
salubriter ductitare debuerant, iniquitas est, quod centiva etiam peccandi obtulerunt.
inter impetum carnis et spiritus non aeque judicant.
Prophetarum vero, id est providentiarum, peccata
sunt, quod sibi non futuri saeculi poenas aut praemia Vers. 17. — « Cum adhuc subsisteremus, defece-
prospiciunt, sed quaelibet, quae forluitu suboriri » runt oculi nostri ad auxilium nostrum vanum,
queant, sibi in prresenti fastuosa promittunt. Hi » cum respiceremus attenti ad gentem, quae salvare
sanguinem justorum in mcdio ejus effundunt, cum » nos non poterat. » Ain, dicitur fons, vel oculus.
ea quae inlra se naturaliter justili* convenire po- In fonte vel oculo, itidem intentio accipitur, de qua
tuerant, in peccata convertunt. emergunt cuncta quae mente concipimus. Unde cum
R
1\'UN. adhuc subsistimus, id est post Dei desertionem cum
Vers. 14. — « Erraverunt caeci in plateis, polluti pro sola saeculi honestate a criminibus nos conti-
» sunt sanguine. — Cumque non possent, tenuerunt nere disponimus, oculi nostri ad auxilium nostrum
» lacinias suas. » Nun, dicitur pascua eorum. Pas- vanum deficiunt, cum intentiones nostrae fragili

cua eorum suut quidquid in mundo eis suppetit cu- subsidio innisae subito emarcescunt. Brevi enim se
rarum. Unde errant cseci in platcis, quia sub nullo non Deus, sed /Egyptus auxilium praebet,
continet,
discretionis lumine ssecularibus se inspersere nego- imo manum innitentis sibi perforat, quae non solum
tiis. Sanguine polluuntur, cum inler ea nulla non salvare non potest, sed ipsum suum opus coram
contagione criminis inficiuntur. Cumqm eis peccare Deo imprudenter addemnat. Sed videndum, in his
non suppetit, lacinias suas tenent, quia nunquam duobus posterioribus «60 alphabetis, quiddam
esse absque peccandi intentionibus sustinent. Sicut quod a prioribus discrepat, et certum utique quod
enim lacerna laciniis, sic cura forastica innectitur non abs re fiat. Duo nempe characteres in his ulte-
intentionibus pravis. rioribus Phe scilicet, et Ain praeposterantur, quae
SAMECH. in prioribus Ain videlicet ante Phe ordinate locan-
Vers. lo. — « Recedite, polluti, clamaverunt eis C tur. Et dixisse me recolo quod in hac lamentatione
:

» Recedite, abite, nolite tangere. Jurgati quippe quaterna quatuor peccandi portendantur genera.
» sunt, et commoti dixerunt inter gentes Non Porro in duobus, penultimo utique et ultimo, con-
:

» addet ultra ut inhabitet in eis. » Samech, dicitur sensus intelligitur ac operatio, sicut in duobus prio-
audi. Plane petuntur ut audiant, quibus sanguine ribus suggestio et delectatio.
pollutis clamatur ut a sua pollutione recedant. Sunt In primis igitur Ain ante Phe ponitur, ut per hoc
autem qui clamant aut divina verba, quae intonant, innuat quia in suggestione et delectatione mens
aut intellectualitates, quae quod improbe iit natu- suum ordinem non excedat, dum intentio quale-
raliter objurgant. Recedunt si a perversa exsecutione cunque opus ipsius delectatiunculae prapcedere vi-
se subtrahunt, abeunt si ab intentionum vanitatibus deatur. At postquam consensus et operatio in mente
resipiscunt. Tangere vetantur, cum affectum illo successerint, ibi oculus pravae providentne cessim
non intorquere j ubentur. Jurgati sunt, qui ex divini vadit, quia mens universa in externos affectus eva-
perceptione eloquii contra suam vecordiam rixas dit. Quid enim ibi facit intentio, ubi ipsa postposita

in animo conceperunt. Commoventur, cum in ipsa jam saevit actio? Consensus plane quaedam exhibi-
sua diseeptatione turbantur. Unde ad studia ve- j tionis est portio, quod habes ex Evangelio dejuvene
terna mox reflexi dicuntur, id est proponunt, quod extra portam elato (Luc. vn, 12). Est ergo in con-
inter gentes eos non inhabitet, possessas videlicet sensu et opere justa ordinis litterarum mutatio, ut
semel a tot criminibus mentes nequaquam Deus ul- ibi nimirum subsidat intentio, quo operis mens
terius mansurus intret. universa se praemisit in studio. Porro triplicitas
PHE. quae in tertio alphabeto praqDonitur characterum,
Vers. 16. —
« FaciesDominidivisiteos, non addetut nil aliud est quam instructio sacri eloquii ad mu-
» respiciat eos, facies sacerdotum non erubuerunt, nimen cogitationis, locutionis et operum; haec
» neque senum miserti sunt. » Phe, interpretatur enim necessaria est triformiter ad restrictionem
os. Os autem nil aliud est quam ipsa quae sibi jun- lapsuum. Sicut enim verecundia ante casum utilis
gitur Dei facies. Facies, inquil Domini divisit eos, est, post casum vero sanctae confessionis obstrusio
quia dum in illa interiori contentione istinc popni- est, sic intentio ante peccatum multa circumspec-

tentiae lacrymas, illinc mundiales lascivias sua sibi tionum cura indiget, postquam vero in perversum
in mente praesculpunt, quasi ante superni Judicis se transit opus, deses et pene nulla remanet, quia quo
ora constiluunt, et sanctae conversationis difficultate intendat, postquam satis suae fecerit voluntati, non
perspecta, quasi ab ore Dei ad proposita laxiora se habet.
 483 V. CUIBERTl ABBATIS S. MARI.-E I)E NOVIGENTO 484

SADE. A propera : Non enim invenitur ab Apostolo in hac

Vers. 18. —
Lubricaverunt vestigia nostra in
i terra, id est carne bonum [Rcm. vn, 18). Ad hanc
i itinere platearuin nostrarum, appropinquavit linis quoque pervenit calix, quia sicut rationem, ita et
» noster, eompleti sunt dies nostri, quia venit linis affectum ex pudore peccati sententia bona? respira-
» » Sade, justitia; quae refertur, sieut supe-
noster. lionis intercipit. Inebriatur, cum a veterum malo-
rius, ad justa Dei judicia. Qui respexerant ad gen- rum conscientia et consuetudine absentatur. Nu-
tem, id est ad humanae circumspectionis astutiam, datur, cuin pia? confessionis veritate retegitur.
quae eos salvare non poterat, modo lubricasse vesti-
THA.U.
gia sua in itinere platearum dicunt, cum labefactari Vers. 22. — « Completa est iniquitas tua, filia
alTectiones suas per sollicitudinem saeculi disquisi- » Sion, non addet ultra ut transmigret te. Visilavit
tiones eorum appropinquat, cum
attendunt. Finis > tuam, (ilia Edom, discooperuit pec-
iniquitatem
peccatum consummatur in opere, quod animus » Thau, interpretatur erravit, vel con-
cata lua. »

destinarat. Dies eorum complentur cuni virtutes summavit. Error enim vere consummatur, cum ipse
consumuntur. Et hoc, quia venit finis omnimodae etiam affectus, qui ad malum proclivior est, de suo
scilieet mentiuin destitutionis. errore suffunditur. Cum ergo affectus, filia Sion
COPH.
R
nimirum, inteileclualitatem non transmigrat, id est
Vers. 19. — « Velociores fuerunt persecutores a recto statu non distrahit, iniquitati profecto ejus
» nostri aquilis coeli; super montes persecuti sunt linem indit. IniquUaiem ejns/ttia Edom visitat, ^GI
» nos, in deserto insiJiati sunt nobis. » Coph, con- eum ex eo quod interiores motus non aeque dijudi-
clusio. Plane concludimur, cum vitiorum frequentia cat, etiam fastidium carnalis appetitus valde insi-
coangustamur. Unde velociores aquilis cceli persecu-
mulat. Nisi enim fastidiret peccata sua, et illius
torcs nostri sunt, cum carnis incentiva, quae nobis non discooperiret.
naturaliter incumbunt, ex ipso consuetudinis usu,
ipsisetiam daemonibns rabidiora sunt. Aquilae enim
ORATIO JEREML* PROPHET^.
pro sua rapacitate id signilicant. Supcr montes nos Vers. 1. — « Recordare, Domine, quid acciderit
persequuntur, cum in ipsa superbia nostra nos de- » nobis, intuere et respice opprobrium
nostrum. »
moliuntur. In deserto insidiantur, cum nos a Deo Recordatur Deus quid nobis acciderit, cum lapsuum
desertos ob nostra facinora aucupantur. nostrorum recordari nos facit. Opprobrium nostrum
RES. intuetur, cum illud, quo majus nihil est, defectum
Vers. 20. — « Spiritus oris nostri Christus Do-
P nostrum a Deo perpendere aut dolere hortatur.
» minuscaptus est in peccatis nostris. Cui diximus :
Unde et septem mulieres in Isaia : « Aufer, inquiunt,
» In umbra tua vivemus in gentibus. » Res, dicitur opprobrium nostrum (lsai. iv, I). » (Vers. 2) « Ha>
spiritus. Spiritus aulem oris nostri, intelligenlia esl » reditas noslra versa est ad alienos, domus nostrae
cordis noslri. Os enim pro corde ponitur, ut est : » ad exiraneos. » Hsereditas nostra, corpora nostra
« Os justi meditabitur sapientiam (Psal. xxxvi, 30); » sunt quae mitibus sub specie terra) iu possessionem
et : « Voluntaria oris mei beneplacita fac (Psal. proinissa sunt. Ha?c ad alienos vertitur, cum vitium
cxvin, 108). » Ipse Spiritus Christus Dominus di- quodlibet ea abutitur. Domus nostrx ad extraneos
citur, quia et ungi a Deo ei specialiter attinet, et vertuntur, cum nostrae conscientiae ad eos, qui nihil
dominari eum non minus decet. Is in nostris peccatis juris in nobis, nisi ex nostra proditione habent, sci-

capitur, cum eorum superveniente servitio ab arbi- licet daemones, intorquentur.

trii sui libertate privatur. Cui dicimus, id est, as- Vers. 3. « —
Pupulli facti sumus absque patre,
cribimus quod sub umbra ejus vivere possimus in » matres nostrae quasi viduae. » Absque patre fui-
gentibus, quod videlicet sub imagine rationis, non mus, qui diabolum, qui secundum veram essentiam
m azymis sinceritatis, saeculari videlicet illa, de qua esse desiit, patrem habuimus. De ipso enim legitur :

supra diximus, cautela nos inter vilia palliare D « Habitent in tabernaculo ejus socii ejus, qui non

queamus. est (Job. xviii, 15). » Matres nostrx quasi viduse,

SIN. Deo, qui vere solus cst, carentes conjuge.
Vers. 21. — « Gaude et lietare, filia Edom, qiue Vers. 4. — Aquam
nostram pecunia bibimus, et
*

» habitas in terra Ilns. Ad le quoque perveniet » comparavimus. » Aquam suam

ligna nostra pretio
» calix, inebriaberis, atque nudaberis. » Sin, di- pecunia bibit, qui vapidtim slatum suum, et spiri-
citur vita. Gaudere ergo et laetari lilia Edom prceci- tualis vini calore alienum impensa pecuali stoliditate

pitur, dum tcrrena mens in praeputio, et carnis suse coemit. Pecunia cnim a pccoribus dieta cst, quia de
sepulta delictis viciniora salutis offendit, et ad viiam pecorum lieri solcbat lergoribus. Ligna nostra pre-
respirandi corporis et animae, pro quo utroque tio comparavimus, cum insensibilitatem, el inerubi-

gaudere et Isetari jubetur, causas incidit, cum ve- dos aniini ct corporis habilus dato pretio totius

niens ad Babylonem ibi liberari incipit. Edom enim ralionalitatis acquirimus.

terrcnus dicilur. Edom aulem filia affectio esl car- Vers. 5. — « Ccrvicibus minabainur, lassis non
nali menle progeuita, hSBC habitat in terra Hus, » dabalur requies. » Cervice minatur, cui superbia
(jua' interpretalur festina, acpeccatum ntique prae- doininatur. Ccrvicosos cnim superbos dicimus. Las-
48.i TROPOLOGLE 1N OSEE , AMOS ET JER. — LIB. V. IN JER. 486

sis requies non datur, cum laborantibus, juxta Evan- A cum maturiores animi habitus, qui aliquoties pudo-
gelium, et oneratis refectio interna? requiei nulla ratius sentiunt, sensuum levitates irrumpunt. Facies

conceditur (Matth. xi, 28). aulem pro praesentia vel cognitione in Scripturis so-

Vers. 6. —
iEgypto dedimus manum, et As-
« lere accipi nulli dubium est.

» syriis, ut saturaremur pane. » jEgypto dat manum, Vers. 13. — « Adolescentibus impie abu>i sunt,
qui mundo attribuit operationis sua? studium. Assy- » et pueri in ligno corruerunt. » Tunc adolescimus,
riis idem curialitates, et nomina vana sibi
dat, qni cum ad aliquot mentis robur excrescimus. Sed hac
conciliat hoc enim Assur, qui aula dicitur, ex ho-
; adolescentia impudice abutimur, cum bonarum
norum aulicorum fasce designat. Et hoc sit, ut pane artium valetudmem in contrarias 9G« fortitudines
saturentur, terrena videlicet ad tempus jocuuditate commutamus. Quod saepius experimur, dum quos
laetentur. perspicaces olim Deo cognovimus, astutiores saeculo
Vers. 7. — « Patres nostri peccaverunt, et non impudentissime jam videmus. Pueri in ligno cor-
» sunt nos iniquitates eorum portavimus. » Pa-
; et runnt, cum hi, qui nihil virium et subtilitatis atli-
tres nostri sunt, quorum iniitamur exempla, qui gerant, nimio flagitiorum usu impudentiae et insen-
peccant, et ideo non sunt, quia a vera externiinan- sibilitati sese addicunt.
tur essentia. Nos iniquitates eorum portamus, quia Vers. 14. « Senes de portis defecerunt, juve-
gravi ultione ferimur, qui nequaquam peccati alieni » nes de choro psallentium. » Senes de portis deti-
poena corrigimur. « Septies enim ultio dabitur de ciunt, cum intellectualitates quibus descriptio est

Cain, de Lamech vero septuagies septies (Gen. iv, animorum, in

insita interni examinis censura suc-
24). » (Vers. 8) « Servi dominati sunt nostri, et non cumbunt. In portis eniin urbium exerceri solebat
» fuit qui redimeret de manu eorum. » Servi vitia reipublicae solemne judicium. Juvenes de choro psal-
sunt, si causa pro effectu ponatur, quia servos nos lentium pereunt, cum vivaces solertiae a bene agendi
faciunt. » Qui enim facit peccatum, servus est pec- unanimitate desciscunt.
cati(Joan. vm, 34). » Non fuit qui redimeret de Vers. 15. — « Defecit gaudium cordis noslri,

manu eorum, quia verum esse non habuit, et quasi » versus est in luctum chorus noster. » Gaudium
Dei iulra se subsistentia caruil intellectualitas, quae cordis nostri deficit, cum testimonium conscientia 1

liberos exinde facere non potuit. quod est gloria noslra (II Cor. i, 12), in nobis ob-

Vers. 9. — « In manibus nostris afferebamus pa- surdescit. Chorus noster in luctum vertitur, cum
» nem nobis, a facie gladii in deserto. — In mani- benevolentia animi sibi concors operibus luctu di-
bus nostris panem nobis afTerimus, cum ex operum q gnis involvitur.
nostrorum studiis pabulum nobis alicujus mundanae Vers. 16. — « Cecidil corona capitis nostri. Vae
prosperitatis exigimus. Et hoc a facie gladii in de- » nobis, quia peccavimus ! » Corona capitis nostri
serto, id est urgente necessitate peccati, in quo ejus cadit, cum totius nostri praemii spes, qua quon-
si

refectione sublracta deserimur a Domiuo. Gladius dam bona fecimus, inanescit. Victoribus enim anti-
enim peccatum est. quitus corona dabatur, sed vicloria nulla est, quae
Vers. 10. — « Pellis nostra quasi clibanus exusta defectu cassata est.

» est a facie tempestatis famis. » Pellis nostra affe- Vers. 17, 18. —
« Propterea moestum factum est
ctus noster est, quod sicut cutis in corpore, citius » in dolore cor nostrum, ideo contenebrati sunt
laedatur in mente. De multis enim malis aflicimur, » oculi nostri. Propter montem Sion quia disperiit,
quae voluntate horrescimus, sic enim hsec duo di- » vulpes ambulaverunt in eo. » Quod est dicere :

scernimus, quia et bonaex ratione volumus, de qui- Quia a corona destitimus, et ad vae ob peccata de-
bus non affieimur. Haec pellis quasi clibanus exuri- venimus, propterea moestitiam ex quotidiani casus
tur, tanto furiosus ardens quanto in morem clibani mordaci suspicione incurrimus, ideo ad alicujus fu-
magis occluditur. A facie tcmpestatis famis exuritur, turi boni prognosticum exspectationes nostrae cae-
cum ab instanlia internae intemperiei, quae famem D culiunt, dum se pii mcriti spes nullaa objiciunt. Et
verbi Dei parturit, conflagratur. hoc (it propter montcm Sion, quia disperiit, propter
Vers. 11. — « Mulieres in Sion humiliaverunt, excellentiam videlicet, qua olim imbuta mens fuerat
» et virgines in civitatibus Juda. » Mulieres in Sion divinae speculationis, qux propter ingruenlia menti
humiliant, cum ubi bonae voluntatis aliqua fecundi- vitia oblitterari commeruit. Sion enim in speculam
tas arridebat, status conscientiae subjugant. Virgines vertitur. In hoc monte vulpes ambulant, quia istam
in civitatibus Juia pariter humiliantur, cum illa, quae perfunctoriam sonctitatem daemonum calliditates et

post peccatum sola residet medicina, confessio sci- tenebrarum facta conculcant. Animal enim subdo-
licet, intra conceptacula mentis, sterilitate dam- lum est, et quod cuniculis delectetur.
natur. Vers. 19. —
Tu autem, Domine, in aeternum
«

Vers. 12. — « Principes manu suspensi sunt, fa- » permanes, solium tuum in generatione et genera-
» cies senum non erubuerunt. » Principes manu » tionem. » Ac si dicat Horum momentanea san- :

suspenduntur, cum sensualitates nostra a concu- ctitas evanuit, sed tu, id est tui, tibi videlicet incor-
piscentiae carnalis effectu, non desiderio, sed inopia porati, non temporarie, sed aeternaliter tibi obsecun-
possibilitatis arcentur. Facies sccum non erubescunt, dare deliberant, et hi, quibus ac si in solio praesidere
487 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARLE DE NOVIGENTO 488

et regnare dignaris, non solum in hac, qua tibi na- A quondam experlae principia. Sed tu per obstinatio-
scuntur praesenti generatione, sed etiain in illa nem nos repellis, et te iratum irremediabililer
hujus saecoii subsecutiva regeneratione, famulatum ostendit.
perpetuant. Quoniam tandem emenso pertimescendi laboris
Vbrs. 20. — « Quare in perpetuum obliviscers opusculo per immensas mysteriorum voragines ser-
» nostri, derelinques nos in longitudinem dierum ? » mo noster enatavit, securrissimo ausudicam quia, in
Si tu, inquit, tuis haec impertiris electis, ut hic el in tam horrendi transmissione sali, solum Deum remi-
posterum tui eis indivisibilitatem largiaris, nos, quos gem et nauclerum habuerim. Testor enim ipsum,
a te desipere vides, et resipiscere facere potes, intra cujus portus anchoram meae intentionis appu-
quare hic perpeluum tibi serviendi aflectum, et illic lerim, quod ab ipso exordio totius hujus stadii in
diuturnitatem inexplebilis lucis aufers ? Vox est eo- tantum ingenii mei acumen habuerit quoties aciem
rum qui de sua salute haesitant. animi ad haec vestiganda tetenderim ut nisi ad :

Veus. 21. — « Converte nos, Domine, ad te, et ipsum, cujus vultus lumen cordi nostro insignitur
» convertemur, innova dies nostros sicut a princi- lacrimabiliter respectarem (quippe qui bona con-
» pio. Certe, inquit, si tu gratiam conversionis scientia id me arripuisse cognoscerem) cum magna
nobis inspirares, procul dubio nil possemus nisi ad g procul dubio ab eo quod cceperam confusione desi-
te sicut et illi convcrti. Innova ergo dies nostros si- sterem. Sed infinitas super hac experientia, Deus,
cut a principio, id est eam claritatem pii desiderii, grates, qui sic nos tuo munere imbuis, ut nos nullo
quae jam deambulacra vulpium facta est, in nobis rnodo lateat quidex te, quid sapiamus ex nobis.
repara, ut fas sit redire ad dulcedinis atcjue laetitiae

EPILOGUS.
Quoniam ergo hujus aestuantissimi freti qualem- infinita, magistros, et qui suis dignoscuntur sensua-
cunque Deo ductore porium attigimus, ad te (18) litatibus irretiti, aliqua spiritualiter sensa propone-
tandem in quo totius sinceritatis judicium prieemi- rem, studium plane meum eorum lentitudine consi-
nere non ambigo, quasi in solidissimo littore com- derata gravissime examinarem.
mercia nostra, magnis cordis et corporis coempta Ad te igitur, qui spiritualiter cuncta examinas et
sudoribus, magisier reverende, deponimns. Nec nemine judicaris, securus intendo, quia ad liqui-
a
enim te improvide eligimus hujus nostrae supellecli- dumuniversa, et his majora non penetrare non po-
lis appretiatorem, immo vigilantissimum discusso- q teris cum nihil sitaliudquam divinum et spirituale
;

rem, cui prorsus insolitum scio, sine omnimodae quod vivis. Si qua ergo istic corrigenda perpendis,
aequitatis intuitu censoria quempiam jaculari sen- consilio cum Scripturis, quarum libi non infrequens
tentia, cujus nimirum operis gressns indesinenier usus exstat, communicato, nequaquam corrigere
praecurrere consuevit intellectualis consilii palpebra. dedigneris, sciens indubie quia non ingratum me
Non absurde, inquam, tuis praesens opusculum dis- ullo modo reperies, si qua inibi oblitteranda, vel

quisilionibus appulisse decreverim, praesertim cum potius immutanda notaveris. Caeterum ad litteram
indubitanter agnoverim neminem super interioris nihil medixisse nolo mireris, quia quod B. Hierony-

«03 bominis statu in cunctis nobis contiguis re- mus satis superque elucidasse in promptu est, id-
gionibus majorem discretionis oblinuisse vim. Nec ipsum repetendo schedulas implere supervacaneum
id injuria. Quod enim spirituale nescias, cum in procul dubio mihi est. Qua? ergo pro captu meo, et
hujus examinatione te indesinenter exerceas? In his Deo, ut credo, indigno peccatori aspirante, bona
tractatibus noctem diei continuas, in hujus coniem- intentione peregisse me memini, non tantum tua
plationis radio, tolius interni habitus delectatione lectione quam oratione firnianda et auctorizanda
conspiras. Quod si ad animales, quorum copia cst transmisi.

(18) S. Norbertum alloquitur Auctor.

EXPLICIT TROPOLOGIARUM LIBER QUINTUS ET ULTIMUS.

489 TRACT. DE INCARNATIONE CONTRA JUD^OS. — LIR. I. 490

VEN. GUIBERTI A3BATIS

TRAGTATUS DE INGARNATIONE
CONTRA JUOEOS.
AUGTORIS EPISTOLA NUNCUPATORIA.

«64 Patri et domino sanctae Suessionensis Eccle- A Si enim id facerem, et res vilipensioni pateret,
siae decano Bernaudo indignus admodum praenomine (cogitabam secundum hominem) hoc mei honoris
suo. posse fieri detrimento, imo, quod magis verendum
Petitionem tuae sanctitatis biennio disluli, sed est, tepidetractare de talibus Ecclesiae poterit offi-
jam nunc nescio si digne paruerim. Fateor enim cere documento. Attamen pensans quod tantopere
tibi Dominum, quem communem tesior, multum orationem praemittere me rogasti, ad eum qui om-
me hujus poslulationis puduit, dum luam de me nia mea hactenus coepta juvisset, corappuli, demum-
opinionem majorem sentio quam merui. Scientiae que, si qua possem, super tuo negotio elaborare
enim imbecillitatem expaveram, et dum inexperta, tentavi. Si quid in eo bene potui, in hoc tibi ascribo,
et quae Gregorios Hieronymosque lerrere poterant, quia tuae summ;e humilitati humiliter obtemperare
exigor, sub assumpto turpiter fasce veritus casum, proposui. Cum puer essem et sub paedagogo agerem,
quantum licuit, urgentem te dilationibus hucusque accidit me quasdam admodum sseculares litterulas
suffugi. Inauditas plane et male subtiles quae no- dictitasse (19); quod cum magister idem aegre tulisset,
strae intenduntur fldei controversias refellere, per- dormienti astitit cano persona capiie, dicens : Volo
spicacissimi animi postulat puritatem. Dominicae mihi rationem de litteris reddas, verumtamen ma-
namque Incarnationis illa sinceritas oculo vestiga-
" nus quae scripsit non est illius personae quae scripsit.
tur nonnisi aquibusdam imaginationibus lautiore, Quod cum esset mihi ab ipso relatum, animadverti
quibus cum me noverim acerrime praepeditum, ni- quod aliquid mihi internae lucis impenderet Deus, ut
mirum valde cum id aggredi cogerer, aestuabam. manus mea piis serviret operibus.

LIBER PRIMUS.
DE CONCEPTIONE FILII DEI INTRA VIRGINEM.

mosynarum largitiones affectat. Is, inquam, quare

liAFUl FtUMUM.
eorum adver-
Judaicis sermonibus se inclinat? Quare
Cur traclatum fuerit aggressus rationcm reddit au- sum nos contentiones assumit ac roborat? Susurria
ctor. Tolerabile utcumqueest, cum ab hisfidei nostrae eorum qui per se grunnire non audent, suo, quo
detrahiturquiejus nequaquamdograata susceperunt. Deo judice brevi florebit, potentatu sustentat; et
At cum hi qui Christi reconciliati videntur gratia quod illi in faucibus vix loquuntur, isle promulgat,
adversus eamdem controversiarum dentes et linguae et, o mirum verboruin suorum
! superstitionis argui-
macheras exacuunt, omnium bonorum animi pie tur, aegre fert, vix tolerat, sese Christianum incla-
aemuli tali auditione tabescunt. Etsi Judaica inertia mitat. Et quis furor est, ut qui Judaaum aut paga-
de Filii submurmu-
Dei intra Virginem conceptione num se haberi eorum caeremo-
aut vocari respuit,
rat nimirum res est inolita genti, et pudendum in leges odium
nias tueatur, et instituta defendat,
quidam sibi aestimat incuti, cum a suis Deum, qui Christianas exerceat, imo idipsum vituperet quod
sibi Salvator advenerat, progenitoribus traditum adorat ? Dum cum Judaea quadam facetissima de
fuerit. Porro Christianus, qui hoc ipso censeri hoc ipso colloquerer, extremae, ait, dementiae est
nomine non refutat, qui, quamvis miser et tepidus, ^ sui quas dicit Salvatoris imagines hominem adorare,
ecclesias tamen inlrat (20); altaria aliquoties et sa- et idem mox quod adoravit, postquam recesserit,
cerdotes honorat, dum Eucharistiae fidelium et pecca- subsannare.
toruni confessioni communicat (21); qui Dominicae Plane hunc non incongrue Neutericum novo vo-
memorias passionis adorat, et interdum etiam elee- cabulo dicam, qui neutrum sectatur, dum ea quae

(19) De his fuse in Vita sua.

(20) Joannem his comitem Suessionensem inlelligit.
(21) Vita Guib., lib. m, cap. 15, infra.
Patrol. CLVI. 16
m V. GUIRERTI ABBATIS S. MARI^ DE NOVIGENTO 492

laudat jura non prosequitur, et quae videtur prose- A suo promulgatore claudamus. Mariae vero erit, si sui

qui Christiani studii jura non laudat. Ilaurit ergo supplices secundos exitus habeamus.
homo nequissimus ex Hebra-orum confabulatione CAPLT II.

verba uefaria, et quae sint nostrae pudica3 fldei non QU.ESTIO JUD.EI.

modo au litione gravissima. Certe cre-

dictu, sed vel « Nullus, imjuiunt, nisi qui desipiat, credit Deum
dideramus hactenus, quia legeramus Virginem illam » ad uteri feminei sese dimittere voluisse vilitatcm,
unicam, sine exemplo Deiferam, in universo mundo » et consuetudinarii incrementi pertulisse moras.
interemisse pravitates haereticas. Sane ex ea Natus » Illud potissimum horrori est ut is, qui Deus dice-

capita confregit iniinicorum suorum. (Psal. lxyii, » retur, per mulieris virginalia funderetur. Isdem

22), ipsasunt capita draconis dati in escam populis » quoque natus, cum non dissimilia humanilati
/Ethiopum. (Psal. lxxiii, 14). Et unde huic valen- » membra haberet, et feminalibus usus est, etedendi
tissima? dominae accedet impolentia? quin etiam » ac bibendi necessitati subjacens, his etiam quae
conterat verticem capilli in delictis suis perambu- » conseijuunlur aerumnis addictusest. Unde prorsus
lantium (Psal. lxxvii, 22.) Quis<juis contra Virginis » ridiculumest ut is talis Deus habeatur qui in nullo
parlum disputat, in Spiritum sanclum blasphemat. » a miseriis discrepare communibus videatur. Poiro
Nemo autem sanus dubitat quin felix eadem fuerit B » si dicatur quia de Virgine natus fuit, falsissimum
Spiritu sancto fecunda non est ergo blasphemia
:
» est, quia homo, tanta inlirmitate depressus, con-

hagc remissiva. » tra leges naturae nasci non potuit. Maximum de-
Audieramus beatiludinem mundieordium, quod » nique liuic sententiae robur accessit quia cum latro-

hujusmodi visuri sint Deum (Matth. v, 8). Joannes, » nibus ipse et latronum morte decessit. Et unde

qui nemini secundus in natis est mulierum solven- : » malum se potuit resuscitare, qui non praevaluit
dae calceamenti Jesu corrigiae se protitetur indignum » tam putendi exitii facta vitare? »

(Luc. iii, 16). Hi agni earnes coquunt aqua, et foede fhec ille. Nos autem :

nimium ab eis dissipatur calceamenti corrigia, qui SEQUITUR QU.ESTIONIS SOLUTIO.

genituram Salvatoris discrepare non aestimant ab Deus et implcns
incomprchensibilis, contincns om-
nec habere mysteria. Omnium a saeculo san-
aliis, nia, corporalibus poltui non polest. — Deus, cui nul-
ctorum, et qui ante gratiam praevidere liendum, et lussimilis, ne sileasneque compescaris (Psul. lxxxii,
sub gralia tractavere de faclo, sujjcr hujus conside- 2), sed imple faciem ejus ignominia (lbid., 17), qui
ratione sacramenti puritas intellectualis emarcuit. minuit nomen tuum. Mihi enim nihil atlinet de his
Ubi etsi scintillam momentaneae [intentionis pius qui foris sunt judicare (I Cor. v, 12). Quaeramus
quilibet contemplator habuit, ad id tamen quod tamen ab ulrisque Deum incircumscriptum omnia
comprehendi non poterat, oratione caruit. Merito- regentem credant, nec ne. Si dicant eum aliqua,
que super hoc hominum perspicacitas siluit, ubi licet magna, corporalitate finitum, cfac si senem
totius eorum naturae exemplum defuit. Ad hoc ita- gloriosum ex D.inielis libro majestative conflngant,

que cajdendum nulla subtilitas spiritualis evaluit : quod dicere sunt solili, quoniam oculos et aures,
Gcnerationem enim ejus, ait prophela, quis enarrabit inanus, uterum cl pedes Dei ubique Scripturarum
(Isa. liii, 8). Nunquid etiam dicei homo Homo : repcriunt (Dan. x, 6,' : et nos paiiter nescio quam
natus est in ea, et ipse fundavit eam Alttsssmus (Psal. avem eum dicemus, quoniam alatus legitur et vo-
lxxxii, 5). lasse, ut est : Sub umbra alarum tuarum protege me
Siergo nulli mundicordes, si nec uterinus cogni- (Psat. xvi, 8). Et : Vilii hominum sperabunt sub ala-
tor Baptista Joannes, si neque propheta, neque apo- rum tuarum tcgmine (Psal. xxxv, 8). Asccndit quo-
stolus quidjiiam super tanto pra^sumpsere negotio, quc super Chcrubim, et volavit (Psal. xvu, II). Quod
quid sapiet, precor, animus, impudicitiis enormibus si quemquam eorum dicti hujus pudeat, et Deum
sordens, apud quem flagitiosa commercia nihil re- incomprehensibilem, ut est, esse concedat, respon-
sidui habuerunt ? Si Paulus nee ad tertium raptus jj deat mihi an is, qui ubiquc totus est, et universa-
c<elum ausus est quidijuam oplime congruit
tale, liter quae creavit adimplet, corporalibus, quae in
modo de his hominem turpissinium disputare? Si mundo sunt, aut etiam spiritualibus immunditiis
ipse ex affectu laudarct, laus cjus in se deficeret; in polluatur? Totus enim ubique omnia continet ac
ore enim peccatoris nequaquam speciosa laus esset implet, ut diximus Quod si dicat, quod et verum
(Eccli. xv, 9), ne dum omniUm spurcissimus cum est, nalurani illam impenelrabilein alterius non
nostrae exordia salutis exprobrct, et partus ccelo ac posse naturae diversitate fcedari, consequenter in-

terra digniores infamet. Dissercrem de ejus genere ferimus quia nec Deus potuit aut debuit, aut sua,
et moribus, nisi mihi per sequentia sese largiorape- aut materna, humanitate gravari.
riret locus. Ccrto autem nobis constat certius quia [NTERROGATIO.
continuis ingentium facinorum libidinumque moti- Dcus crcaturas condidit bonas. Subinde inter- —
bns in supremae hujus blasphemias vcnit casus. Sed rogatio subsequatur Utrum bona an mala Deus
:

jam aliqua maledictorum ejus proponamus, (juibus, fecerit quae creavit? ^so-i Haud dubium plane quin
quia cx |mtidissiino Jmhrorum fonte jirolata sunt, ita //o;((( et valde asinial (Gen. i, 31). Licet enim jiost
respondeamus ut impuri dogmatis susurrones cum bominis creationem solita Moyses verba tacuerii
493 TRACT. DE INCARNATIONE CONTRA JUD.EOS. — LIB. I. 494

scilicet Deus vidit quod csset bonum (Gen. i, 10), A SOLUTIO.

quod constat non sine mysterio faclum, tamen esset
Quare humanam Deus potius quam angelicam as-
omnimoda absurditate plenissimum, si humiles crea-
turae hominum subsidio factae, valde dicerentur
sumpsit naturam. —
Bene sensa sunt haec. Debuerat
ergo Deus propter evitandos carnis fetores, angeli-
bonae, et is qui ad Dei imaginem est conditus in-
cos sibi uteros praeparare. Hos forsitan aptiores
fcrior fieret bonitate. Imo valenter excellit ; nam
conceptioni ipsius poteritis judicare. Minime gen-
praepostere Conditor ordinasset, si bruta intellectua-
libus praetulisset. Si ergo bona a Deo est condita
tium. Non legistis quia cosli non sunt mundi in con-
spcctu ejus (Job. xv, 15). Et In angelis suis repcrit
natura mortalium, quod utique est, quid aspernaris
:

pravitatcm? (Job. iv, 18.) Si de dignitale agitur, nil

quod creaturae conditionaliter bonae pius auctor
illapsus est?
Creatori in creatura dignum. cum sit tanta Lon-
El

De originali peccato. Circiimcisio

ditoris puritas, ut conditorum omnium justitiae ha-
ct sacrificia per
fidcm profuere Judxis. — Quod si de originalis pec-
beant unde displiccant, illam rationalem, quae vi-

quo tnmen apud Jndaeos silentium debatur infirmior, naturam congruentissima sibi
cati eonlagio, de
est, agitur, dicemus quia quiqui hoc remedio egue-
ratione connexuit, ubi praeter ullam meriti spem
rnnt, fide sua potius, ut parentum, quam circum- B sola gratia d'gnationis apparuit. Nam si angelos

cisione, seu caeremoniismundati sunt. Verbi gratia, apprehendisset, supparilitas quaedam videri, quia
femina3 apud Judaeos quondam fideles recens natae
incorporei sunt, ex assumptione contigua potuisset.

et mortuae, nec eliam ad templum cum hostiis dela-

Unde et in libris vestris, rebus crebro indignissimis
comparatio divina subjicitur, ut quidquid apud ho-
lae, nunquid iere perdilum ? Certe fides non per sa-
sed valuere per fidem
mines dignius aestimatur, in Dei comparalione pre-
crificia, sacrifica ; et locus in
feminis circumcisioni non
matur, et ubi Deo bonis indignae hominibus simili-
erat. Rcspcxit enim Deus
Abel inde ad] cjus munera {Gen.
tudines dantur, nullatenus quae sunt ei conferenda
[al., et iv, 4). Ergo
quicunque vel incircumcisione, seu
hominibus pretiosa Hinc est putentur.
Stridebo :
praeputio, tunc
subter vos sicut plaustrum onustum feno (Amos u,
temporis salvabantur, fide meruerunt sua parentum-
13). Et Excitaius est lanquam dormiens Dominus,
ve salvari. Non immerito itaque Actibus apostolo- :

rum dicitur: Fide. mundans tanquam potens crapulatus a vino (PsaL lxxvii, 6o).
[al., purificans] corda
corum (Act. xv, 9) : licet nostris hostibus confutan- Fragilitas bifariam accipitur. — Quid de fragili-

dis, haec minime susceptibilis apud ipsos nequaquam tate causaris? haec bifariam solet accipi. Quia et

Scriptura conveniat Sine fide etiam in baptismo p cibi, potusque, ac somni necessitas, et peccandi
caetera sacramenta cassantur. Virgo igitur paritura labilitas consuevit appellari. Plane in paradiso pec-

Deum, lide sibi munditiain, ubi Deum susciperet, cati adhuc morte suspensa, ex necessi-
fragilitate et

comparavit. Sed jam ad susceplam seriem redea- tatevescendi, bibendi dormiendique fragiles erant illi
mus. generis nostri principes. Quod pareret eis fragililas
CAPUT III. illa peccatum, si non praeterire manda-
contigisset
QUvESTIO sequitur. tum ? Ex libro tuo habes De omni ligno paradisi co-
:

Creditur a vobis Deus omnipoiens. Et certe om- mede (Gen. Quia misit Dominus soporcm in
n, 16). Et :

nipotens fuit, si ad hominem, quem bene fece-

non Adam (Ibid., 21). Haec dicebantur ei. Haec in eo cum
rat, proredimendo suscipiendum pietate duci non esset immunis a peccato fiebant. Quid horret Deus

potuit. Peccare enim, est impotenlia; pietate supe- inhomine?non naturam utique, quam ipse condidit,
rari, potentia. ln hac enim quam dicitis infirmitate sed malum quod homo addidit. Quod si horreret, fa-
plus potuit. Fecit enim quod debuit. Specialiter sane cturam.utique suam justissime detractioni expone-
Deus misericordiarum debitor est. Cur nobis non ret. Nam si ipse quod statuit, exauctorando ac vili-

proponitis quod vos continua murmurationum, et pendendo destituit, praevaricatorem se constituit.

querelarum obstinatione rebelles, quasi aquila pul- D Sed absistat haec vecordia. Celeberrimum est in
los in deserlo circumtulit,multimoda idololatriarum libris tuis Deum et filios ct deos homines saepius
repetitione damnatos in terra promissionis tamen appellare. Ne corruptionem carnis et uteri fetores
fovit. In lege et prophetis vestris non modo miseri- attendas. Non aestimes Deo quidpiam praeter peccata
cors, quod est in natura, aut miserator, quod est fetere. Non habet Deus nares tibi pares. Legisti Noe
in eflicientia, sed ipsa essentialis misericordia voci- altari post diluvium fabricato holocaustum de avibus
tatur, etsi ipse aliter se egisset, seipsum profecto obtulisse, et Deum odorem suavitatis hausisse (Gcn.
negasset. vni, 21). Et quae in tali vaporc voluptas ? Forsitan
quia feminei ventris humililas divi-
Dicitis igitur tn Deum nebuloncm, ut patinis fuman-
aestimas
naesublimilati non eongruit. Quare, inquam ? Quia tibus delectetur, et assarum carnium flagrantiam
tot sunt proescrtim in sexu femineo fragilitates ul libenter absumat. Cerle sobriis hominibus idipsum
ipsa sibi plerumque natura sordescat. Et cum sibi quod usui prteparatur, el nidor displicct coquina-
ipsa humanitas ob frequentes quibus obsita est mi- rum, ne dum Deo placeat putor avium exusta-
serias indignetur, ignavum est credcre quod his di- rum. Putasne quia quod hominibus est ptlidum,
vinitas unquam implicari pateretur. Deo suavc rcdol iat ? Depone saillum cnput, et sen-
495 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARI^E DE NOVIGENTO 446

sum rejicere carnis. Spiritualibus com- A quia Christianus non sit, multoque rectius isti
spiritualia
para. Deus spiritus est, ct dicitur quod impius hie fueris, si pius esse velis.
solius virtuiis haurit
odorem, et sola morum vitia sibi sordent. Ubi ergo Quare zelo vehementi non efferar (22), cum videam,
Deus bona animae universa congesserat, nullatenus eos qui conjugia pulcherrima et honesta deserunt,
in virgiue fragilitatem eorpusculi horrere debuerat. et anus etiam sub maritis agentes, jamque rugo-

CAPUT IV. sissimas assectantur, in quarum quoque abusione

QU.ESTIO. germanorum suorum rivalitati non parcunt, qui

Pro Filii Dei incarnutiune nequeunt homines dignas nulla desponsata Deo verentur, qui nullo studio

grates reptndeve. — Quis vero ex vobis potest ipsam lidei, sed perjurii et prodiiionis aguntur, quorum
feminam arguere de peccato? At quoniam non sup- patres et ex quibus isli maternae Ecelesiae, destructio-
petit unde arguatur, sola naturae et sexus indignitas
nibus institerunt, sacri ordinis caedes amarunt. Hi,
in causa est. Si Deus in propria persona ad homines
inquam, ad reprobi sensus augmentum de divina
descendisset, aut persona aliquam divinam, unde disputant genitura, et assumpto Judaeorum patro-
nescio quo modo nasceretur, sibi adhibuisset, dum cinio, cum lmgua eorum in lerra transierit, in

sibi in nullo de sua quidquam majestate minuisset,

cuelum jam posuerunt ora sua (Psal. lxxii, 9), et
B secundum usilatas sordes metiuntur divina mysteria,
satis mediocres ab hominibus gratias meruisset. At
quia totum pro eorum se contulit salute, humilitati etcum putores exercitatae libidinis fastidire cceperit,
non est quod homo possit dignum repen-
et gratias,
ex se victa nequitia ilagitiorum suorum crapulam
dere. Non fuit quod hominem mngis potuisset in- in Chnstianas, imo in rerum euelestium nauseant
struere. puritates.
SOLUTIO QU.ESTIONIS. Nec mirum si Deo, quem non vident, derogent,
Humana specie Deus apparuit. Inde concludit haud cum id genusin sesealterutrum implacabiliter hostes

absurdurn, Deum humanum induisse.

corpus Nonne — existant. Esttainenqui dicat aliquando Existimasti, :

Deus in veleri humana specie in con-

tua lege sub inquam, quod cro tui similis, arguam te, et statuam
valli Mambre Abrahae apparuit? (Gen. xvm, I.)Et contra faciem tuam (Psal. xlix, 21). Interrogo itaque
qui vestiri nostra ad horam imagine unius causa eos qui, dum turpissimos usus attendunt, virgineai
hominis voluit, quando(]ue veraciter pro
id facere et impassibilis munditiae gloriain nou agnoscunt.

suai imaginis salute non debuit ? Tantum sane prse- Adam et Eva quare, post transgressiouem mandati,
cellere specialem debuerat utilitas generalis. Nonne foliis pudenda texerunt? Antea nudi erant, et nou

illi tuo quem dicis Deo azymus panis, bulirum cum r erubescebant. Unde pudor? Juslum fuit ut quandiu
vitulinis illata sunt carnibus. Deinde legitur come- Deo obedirent corpora rationi, eoncupiscentialiter
disse, et discumbenti Abraham asiitisse (Gen. (6-8). rebellia non haberent at, ubi Deum postponerent, :

Et ne dicas angelum fuisse. Lege Deum verbo ad fiedis illico in se motihus aestuarent. Hi sunt motus,

Abraham habilo abiisse (Ibid., 33); et duos angelos qui in animas etcorpora eorum qui gignuntur, pec-
nominatim Sodomam contendisse (Gen. vu, i). Per- catuin originale trajiciunt. Conqueritur se proinde
pendeigitur Deum necdum corporatum corporalibus David in iniquitate conceptum (Psal. l, 7). Merito
cibis ac potibus indulsisse. Et si tu Deuni credis itaque erubuerunt, qui jam meinbrorum suoruin
fuisse, nihil quantum ad humililatem spectat, minus dominos se non esse senserunt.

ego eum perpendo fecisse quam quod postmodum Quare pudenda corporis membra vclantur. — Qua?-
visus est; hominem induisse. Creditur enim ille se- ritur proinde a quibusdani quid causse sit, quod
cundum opinionem tuam Deus corpus ex aere per- tantopere ea meinbra velainus, cuin nullas corporis
functorium assumpsisse. Si ergo credis Deum incor- tegamus. Non enini ea
nostri partes ea intentione
poreum ad lioram corporaliter manducasse, cur propinqua eis loca, uti sunt
sola celamus, sed etiam
discredis pro tanto salutis humana3 negotio corpus uinbilicus et crura videri vix patimur. Quare hoc?
aliquandiu suscipere voluisse. An persotiae illi, licet D Cum moventur digitus meus, oculi moi, labia niea,
expertissimae lidei, pro filii denuntiatione plus de- meo nutu, mea voluntate moventur; et quia placide
buit quam saeculorum salvationi. Porro in semine sub ineo agunt imperio, nulluin inihi pudorem incu-
ejus benedicendae erant omnes gentes (Gcn. xxu, 18). liunt (Rom. vu, 23). At quia partes, de quibus
Quod vos non intelligitis, quia non creditis. aginius, contra jura tolius rationis effreni quadam
CAPUT V. libertate ferunlur, et quasi quaedam diversa lex est,
Quid quod indignamini per feminae puerperia fu- juxta Aposlolum, in inembris nosliis repugnans

sum ? Cogor insolita loqui, et cum pudore maximo, •64 legi inentis nostrae, et captivos nos ducens in

sed ut B. Gregorii verbis utar : Hanc ipse vere-

« lege peccati, quffi est in membris nostris (Ibid.);
cundiam in me reprehendo. » Qui enim tantas pii idcirco juste erubescimus, quia veliinus, nolimus,
Redemptoris injurias non agerrime fert, qui inaudita turpiter baec erigi ex desiderii passione videmus.
integerrinue Matris probra non acerbissima animad- Verbi gratia, babe servum alias utilem, sed proter-
versionc refellit, qui haec aequanimis audit, palet vum, coram cxtraneis ei quidpiam imperare, aut

(22) De his in Vita sua pluribus agit Guibertus.

497 TRACT. DE INCARNATIONE CONTRA JUD/EOS. -LIB. I. 498

sermoncm cum eo miscere dissimulo, et quantum A bulo, et puellam vendiderunt pro vino, ut biberent
possum contego, quia si superbe se erigit, con- (Joel iii, 3). Dic mihi quod vinum est germinans vir-

temptum meum reputo. Jure ergo et virtute, et gines (Zach. ix, 17), cum soleant facere pudicitiarum
vestibus rex contumax operitur, quia ad plurimam caelera vina jacturam? Scio quia nescis: et ego
et carnis et spiritus contumeliam suscitatur. Sed ad adhuc inferam, quia illud idem est vinum, quod in
rem redeamus. libro Judicum Deum h-etificare et homines dicitur
(Jud. ix, 13). An Deum aliquando bibisse putas,
CAPUT VI.
cumjuxta litteram sensudeficias?Exponam tua tibi;
In statu innocentiw pudor nullus. Utrum genera- interim si vis, garri.

tioni intendissent primi iparentes, si in obedientia Quid vinum laetificans Deum et homines, ac germinans

perstitissent. — Adam igitur et Eva, ante praevari- virgines. — Vinum quod laetificat Deum et homines,
cationem, his vacantes motibus, beatissime impu- Spiritus sanctus est qui Patrem Filiumque amore
dentes fuerunt. Cui rei simillimum est quod infan- conjungit, Deoque subjungit homines. Quid autem

tulos et irnpubesplerumque pueros conspicimus sine amor nisi gaudium ? et quod gaudium nisi in amore?
verecundia nudos incedere, qui, si titillationes R hoc vinum, is scilicet spiritualis fervor, germinat vir-
aliquas paterentur, aut seipsos utique aut eos qui gines, quia nunquam nisi per coelestis flammam de-

possent occurrere vererentur. Beatus ergo primus siderii mitigari poterunt carnis ardores. Si hoc Dei

primorum hominum status. Felix etiam ignorantia bonum, hoc pulchrum ejus est, ut nihil penes Deum
parvulorum, quia dum impassibilitatis moenibus cir- melius pulchriusque putetur. Quis est qui horrere
cumdatur, angelica securitate laetatur. audeat virginis uterum? quis virginalis partus cau-
Sed quaerendum est, si obediendo persisterent, setur egressum? Si velis hoc ob naturales detestari
utrum duo soli paradisum incolerent, an de poste- meatus, o, quoties hiremarum carnium pridianas
ritate, imo de prole curarent. Posteritas namque crapulas ore fetentissimo vomuisti? Quoties tetros

dici non potest, ubi decessor non est: sed nisi pro- vomices, et horribiliora flegmata, quam sit liquor

crearent, numerum non facerent; nisi numerum ille, jecisli? Sensui tuo respondeo. At Deo talium
facerent, ad id pro quo facti fuerant, non sufiicerent. auctori nihil dedecens praeter peccata scio.
Tractandum igitur est quem modum generandi ha- Quod Deus nullam in utero Virginis tabem con-
berent, cum alter agendi, altera patiendi nulla un- traxcrit. —
Habes ergo in primis parentibus formam
quam incentiva sentirent. Peccati immunitas utrobi- impassibilitergenerandijquamquisf/^quamvisjquiad
que constiterat. Peccatum autem concupiscentia est. C effectum ducere poterat, si perseverassent, in pro-
Quod si sine concupiscentia, cum et caetera omnia pria matre resculpsit; licet autem suflicere debuerit
mala vacarent, miror, sed defmire non audeo, si Deum humanis nullo modo attingi sordibus, accipe
non etutriusque virginitas indemnis foret. Virginitas adhuc. Solem, ut aestimo, credis natura mundissi-
enim bonum est : virginitatem igitur deperire maliim inum. Quotidie vides per publicos sterquiliniorum
esset. Jesu bone ! licet majora per te meruerimus, aggeres radios ejus progredi, putida quaelibet, ac
quid mundiliae, quid tranquillitatis in primo parente visibus ipsis indigna lustrare, putas ex his, quaj
perdidimus? praetervolat, aliquam eum sibi labem contrahere,
Voluptates virginitatis ingerunt contemptum. — insaniae esset. Amplius si oleum aut balsamum
:

Jactitant itaque sordidis rictibus hostes deificae aquae neutrum aquae confunditur, sed per
injicias,

nativiiatis verba pulentia. Dicam, et astruam certe se ipsam solida utraque natura subsistit. Habe
digniora fuisse illa membra, quae illo tunc partui iterum Mens mea recogitans, et res quas viderit
:

deservissent, quam sint ora spurcissima, quae se uspiam crebra imaginatione retractans, cum memi-
quotidianis fraudibus et luxuriis imbuunt, etvivifica nerit leprosi cruentis ulceribus extuberati, aut ex
sacramenta derident. Quid, quaeso, displicel in his cadavere lacero scaturientium examina vermium,
membris, nisi foedae voluptatis expletio? Aufer libi- D seu recordetur passim jacentium stercorum quid, ;

dinis suspicionem, non erit quod horreas, sed quod quaeso, maculae rotabundus per haec animus sibi
venereris. Vos qui turpitudines amatis, justedamna- rapit, nisi quantum si pulcherrima feminarum seu
bimini, qui ea ipsa quae vos lurpes efliciunt membra marium corpora simplici revolutione percurreret,
damnatis. Deus omnipotens, quid gratius, quid bonae aut splendidi operis metalla reviseret ; atris aurum
menli suavius esse potest quam vera virginitas et claude ruderibus, licet putris terra sordescat, tamen
illibalus animus? Nos audieramus ex Osee quia auri minime matura deficiet. Disce, miser, de mate-
vinum et ebrietas aufert [al., auferunt] cor (Osee rialibus qualiter spiritualiametiaris, et cum in rebus

iv, 11). Et Joel de tuis loquitur : stupra potationi habeas exempla terrenis, perpende quid valeat Divi-
communicans : Puerum, inquit, posuerunt in prosti- nitas in aeternis.
499 V. GUIBEKTl ABBATIS S. MARLE DE NOVIGENTO 500

LIBER SEGUNDUS.
DEUS OUNIA HOMINIS UTRUM SUSCEPERIT AN NON?

GAPUT PRIMUM. Aet parere comperirnus. Dei Filius per sanctum Spi-
^65 Membra, cum abest peccatum, sancta sunt. — ritum concipi non potuit, ob hoc solum quia invidia
Porro Dei Filius in carnem veniens, si competentiacor vestra noluii? ApicuUeex opusculorum semine fctus
porimembra habuit, membrorum coraposilio nonno- creant, cum minores musculae crebris sibi irruant
cuit. Frustraque nonpudeat quod ipsumnon puduit. coitibus. Eigo, Deus Pater Filio, et Filius sibi fuit
Et quid eum puderet, ubi nib.il non sanetum fuit! Si impotens parare conceptum, qui tot ctiam minuscu-
quidquid est, bonum est, nisi ubi peccatum est, lis rebus sine suo praebuit semine propaginis incre-
membra quae per se bona sunt, cum peecatum non mentum?
est, sancta sunt. Membra nostra imbecillitati nostr* Deus in utevo Viryinis prseparavit semen. Judxi
suntadministratoria, etcumaures, oravel naressuper- lunc temporis ab Christi coaevis discrepunt. — Sed
fiuiscapitum egerendis inserviunt, caetera quid mali dicilis : Deus quidem id sibi, et cuilibet facere po-

faciunt,quae inferiusintestinorum pondus exponunt? terat, sed is, cui matcr sine maris semine per Spiri-
Hominis Deus omnia suscepit. — Interroga, puti- tum, ut asseritis, fecundanda erat, nec Deus, nec
dissime nequam, de Domino nostro, si spuerit,
et Dei tilius erat: ideo nec Deus ei fecit, nec ipse sibi
si nares emunxerit, si pituilas oculorum vel aurium poterat facere. Mentimini. Dicite mihi : Isaias post-
digitis hauserit, et intellige quia qua honestate su- quam geutium populum, qui anibularat in tenebris,
periora haec fecerit, et residua, peregerit. Aut dic lucem vidisse magnam, et habitantibus in regione
mihi, ille tuus, qui Abrahae apparuit Deus, ea quae umbrae mortis lucem dixit exortam (Isa. ix, 2),
comedit in quem alium [f., alvumj deposuit? quo- quis est ille parvulus, qui, inquit, natus est nobis,
modo etiam, aut si factum est, quod consequens et filius datus est nobis {Ibid., 6), de quo post aliqua
fuit? Contremisco dum de his disputo: sed vos, lilii loquilur? Seio vos dicturos, sicut et dixistis dum
diaboli, me cogitis. Deus a vobis exigat, qui novit, quibusdam vestrum super hoc verbo confligerem :

quo affectu id ago. Breviter accipite Deum humiliter Qui (ilius, qui natus dicitur, homo est. Et vobis
omnia hominis suscepisse, et nihd hominis veritum intuli cum baec de Messia agi diceretis. Messias,
praeter peccata fuisse. Si velitis ex ratione perci- secundum vestram opinionem, purus homo erit. An
pere, poterunt, ut reor, vobis ratiocinia (superius Deus et homo? absit, aistis, ut ei qui homo sit, di-
habita satis esse; quod patribus vestris:
si vobis si viniias ascnbatur ! Homo erit prudens, tempore ali-

vos. inquiam,non credideritis non intelligetis. quo regnaturus, finem postmodum regni et corporis
GAPUT II. habiturus. Ecce quanta desipientia est, imo hebeludo
Rationes quomodo Viryo pcpcrit. — At vero tracta- q in modernis Judaeis, ad eorum comparationcm, qui
turus illud quod restat de beatae Mariae virginitate Domini Jesu contemporanei fuerunt. Illi dicebant.
capitulum, quod dicitur contra naturam virgo pa- Nos audivimus ex leyc, quia Christus manet in xter-
rere nequivisse, juste insanus judicer, quicum insa- num (Joau. xn, 3i); hi ei metas mortis consci-
nis ratiocinari sic videar. Ratio tamen ea mihi est scunt. Atlendite, inquam, infeliccs, quam absurde
utsi a dementibus ridear, saltem ab his qui minus sentitis.
me sapinnt, et quos addiscere libet, fidei inlellectum Prosequimini quae sequuntur. Et factus est, ait,

habere aliquantisper inveniar. Ipsa, quae vere Dei principatus super humcrum ejus, ct vocabitur nomen
Maler est, contra suos nobis hostes praebere virtu- ejus Admiralnlis, Consiliarius, Ueus, Fortis, Pater
tem polest.Quid de natura disputas? An natura futuri sseculi, Princeps pacis [Isa. IX, 6). Qui supe-
fuit quod Adarn de limo subito plasmatus emersit? rius et natus, et lilius, et nobis datus asseritur,
natura quiatunc homo de humo originem suiii-
fuit, iiunc Deus, nunc Pater futuri saeeuli appellatur. Et
psit? Natura non fuit, quantum ad naturae usum, ne deitas ipsa, ut aliquorum pcrfunetoria putaretur,
quo ex homine homo procedit. Credes crgo creationi (ut est illud Applica illum iliis (Exod. xxu, 8): :

quam non vidisti, et cujus inter homines tibi minime vel Constitui te Deum Pharaonis (Exod. vu,
: I)

exempla praebentur. Credes plane nontam Deo quam D additur pcrpeluitas p itestatis, quod est, Pater, sei-
Moysi tuo. Costarn etiam in mulierem aedificatam, licet non Doininus, fuluri sxculi (Isa. ix, 6). lbi

non difliteris. Et hoc de natura non fuit. Age ergo plane sapientia, qiue modo attingit a tine usque ad
poterisne credere quidquam nasci nisi congruenti liuein fortiter, disponet omnia suaviter {Sap, vin,
illato seminc. Certe cattas ex nepeta(23), et capellas 1). Denique post imperii inulliplicalioiiem, post pa-

(24) ex vervena, et vultures absque coitu concipere cis perennitatem, post solii David in judicio, et ju-

(23) Seu nepetha berba calaminthse genus.

(Vk) Seu vanellos aves sed hicproquadrupe desumitur,
:
;;;ii TRACT. DE INCARNATIONE CONTRA JUILEOS. — LIB. II. 302

stitiae confirmationem, «OS rursum ejus indefecti- A habet. Sed hoc diverticulum permittamus, unde
bilitas praedicatur : Amodo, inquit, et usque in sempi- eos ad tempus inconveniens compellamus. Quid est
ternum iste talis sibi loculum
(Isa. ix, 7.) Poteritne ergo quod sub duobus fidelibus testibus accessit ad
in utero praeparare, et qui dominatur futuro saeculo, uxorem, ut dicitis, suam ? Accessus Hebraica con-
non valebit sibi praebere tantillum in isto ? Cogor ad suetudine pro concubitu solet poni, ut est in Eze-
pervicaciam vestram comprimendam de vilissimis chiele Ad muliercm, inquit, mcnstruatam non ac-
:

dare rebus exempla. Tradunt physici et historiogra- cesseris (Ezech. xviu, C). Si igitur dicatis quia sub
phorum veritas in quadam provincia equas vento oculis testium tideliuin Zachari;e, ac Uriae Isaiascum
concipcre. Ergo sancto Spiritui naiura praevaluit, uxore, id est prophetissa, coierit, et illa eoncepurit,
imo Dei vires locorum et aerium privilegia transcen- ct impne-sentiarum sub momento pepererit, quorum
derunt. non ore conspuendi quibus non stercuribus
estis,
CAPUT III. lapidandi, qui hinc viro sanctissimo dedecus igno-
Item unde supra. miniosissimum irrogatis, et praepotens mendacium
Probat ex Yeteri Tcstamento virgineum conccptum. illinc astruilis.
— Negatis adhuc Virginem ? agnoscite ejusdem Isaiae Si itaque stare non potest, concedamus saltem,

propbetae illud : Ecce virgo concipiet, et pariet filium, secundum vos, ut adolescentula conciperet, quare
et oocabitis nomen ejus Emmanucl (Isa. 7, 14). Sed non est appositum de cujus semine eadem id quod
vos dicitis, quia halma, nomen Ilebraicum, apud vos conciperetur, exciperet. Quod tamen si fieret, pro-
non virginem, sed adolescenlulam significet ;et adoles- fecto signum quod spondebatur, signum jam non
centnla plane potest esse non virgo. At Hieronymus esset. Ergo aut pater enuntiandus est, aut. virgo,
(ln Isa., lib. m, cap. 7, post med.), quem vos scien- sive adolescentula si conceperit, peperitque, signura
tissimum testari consuevistis interpretem, et quo est. Si autera signum est, contra usum naturae est.

vestrum quidam mecum disceptaturus perhibuit, Igiturquoniam id, quod conceptnm et partum est,
quod in conlligendo nullatenus exorbitare de ejus vocatur Emmanuel, id est nobiscum Deus, quod et
translationibus vellet, nom modo praefatum verbum pro signo generali doraui David, id est Ecclesia\
virginem sonare, quod betulam dicitis, asserit; sed praestat Deus, intelligite aut convincimini nequam,
ilhm proprie virginera exprimere, quae virorum quia, velitis, nolitis, paravit sibi quod voluit in na-
conspeciibus maneat semper abscondita. Sed vos lura, etiam praeter naturam, ipse auctor et disposi-
veteris pertinaciae memores, illud quod est ampbi- tor natune Deus. El ipsequi disposuit, ipse qui na-
bolicum, id est juvenculam, retinetis. Nam si assen- C tus est in ea et ipse eam fundavit, non eligere potuit,
mnltum vos videretur vox haec sola subigere.
tiremini, nisi quod mundius fuit. Ideo constat quia non
Ponamus itaque adolesccntulam ibi esse dicitc :
adolescentula, non virgo, sed supra solitam hominum
mihi quid est quod praemiltitur : Ecce Dominus da- puritatem virgo pudicissima fuit. Et is quem genuit,
bit vobis signum (Ibid.), rnox supposito : Ecce virgo in signum, ut propheta prosequitur, populorum
eoncipiet; nullo praemisso, de quo adolescentula stetit {Isa. xi, 10), quia nullus, nisi qui ad eum re-
conciperet. Et jam si virgo non esset quae conciperet, spexit, salutem meruit.
quia per se conciperet signum esset. Sed objecit Dicite mihi qui affectatis magisteria vestrae legis,

mihi quidam eorum lapide veterior, quod haec ea- quae cons mantia est rationis, ut puer nutriendus
is

dciii adolescentula uxor prophetse erat; et hanc esse butyrum et mel comedat, quatenus reprobare ma-
quam in sequentibus longe commemorat. Adhibui, lum, et eligere bonum sciat (Isa. vn, 15). Nunquid

inquit, mihi testes fideles Uriam saccrdotem, et Za- ut singulis singula referamus, ideo butyrum come-
chariam filium Barachiae, et accessi ad prophetissam, ditur, ut totius malignitatis odium subsequatur ; et

quae concepit , et peperit filium (lsa. viu, 2, 3). Pro- in animam mellis esus sic transeat, ut boni electione
phetissas in nostris voluminibus sub gralia reperi, nos imbuat? Fateor, butyrura hucusque oderim,
uti Annam filiam Phanuelis [Luc. n, 36), et filias D melque minus curaverim, a modo "SG? utraque
Philippi virgmes, quae prophetissae (Act. xxi, 9), avida fauce diripiam, cum ea docueritis eam habere
non quia conjuges prophetas habuerint, sed quiaper vim. Scio, quia loco in hoc, vestro more cornicabi-
se prophetaverint, appellantur. Nam Holdam liber raini. Audite, etsi aversi, quod verura est. Rutyrum
Regum sub rege Josia non prophetissam, sed pro- ex carneest, mel ex rore coelesti conficitur. Per bu-

phetam vocat (IV Reg. xxn, 14). In libris veteribus tyrum ergo humanitas Salvatoris accipitur, cujus
si alias uspiam legerim hoc vocabulum nescio. Sel- lenitate peccatorum nostrorum asperitas tempera-
lum taraen Holdae maritum non vocari prophetam tur. Mel divinitas designatur, cujus sapientia noslrae
scio (Ibid.). Ponamus, qusso, iterum et hanc uxorem rationis intelligentia dulcoratur. Haec benedictus
fuisse prophetae, cum certo certius sciam, sicut Puer ille comedit, quia in se uno utramque substan-
apud nos neque abbatissa, nequc diaconissa, uxor tiam Dei ac hominis adunavit. Per humanam ergo
abbatis, aut diaconi est nec virgo, nec vidua si ; naluram, qua virtulum exempla praebuit, scivit, id

coniitatum regeret, comitissae nomen amitteret; sic est, nos fecit scire criminum feditatem, et per di-
prophetissa ex solo suo oflicio, quod sic vocatur vinitatis haustum internae dulcedinis intimavit
503 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARLfi DE NOVIGENTO 504

charitatem. Sed Iutc quae dixi, risui vestro exposita A secundum auditum aurium arguet (Isa. xi, 3.) Quisun-
sunt. quam homo juste judicat, nisi de his solis agat quae
GAPUT IV. visus et auditus approbat? Et unde in lege vestra
lnstat, et prosequitur Isaise vaticinium — Sequi- tres aut duos sub quorum testimonio stat
testos,

tur idem propheta post plurima Egrcdietur, inquit, :

omne verbum, jnbentur (Deut. xvu, 6), nisi de
esse

virga de radice Jesse ; et flos de radice ejus ascendet iis quae audiuntur ct \ iilentur. Est itaque sensus :

(Isa. xi, Quare virga? quia recta, singulans

1). Homines judicant de his quae sensibus comprehen-
et unica puritatis omnimodae, subtilitate porrecta. dunlur, minus interna curantes; iste interius, dum
Dicite mihi, qui licet in quinque libris Moysi nul- et judicat humiles, id estdiscernit juste merita sin-

las recipere allegorias velitis, propheticos tamen gulorum, sua cuique distribaens, et arguit pro
libros mysteriis plenissimos non negatis? Dicite, mansuelis terrae in aequitate, dum llagellat quos
inquam, quae sit virga? Quid sit egredi? Quis tlos amat, ut bonitatem, et; disciplinam doceat, terrani-
non de ramo, sed de radice conscendens? Certe que faciat, non pulverem quem ventus tollat, potum
haud ilubium quin de nostro dictum Messia putetis. dando in lacrymis in mensura.
Peto igitur, ut ea qua proposui a vobis distributione Et percutiet terram virga oris sui, et spiritu labiorum
dicatur. Si Me^siam dicitis virgam, quis erit flos ?
" suorum interficiet impium (Isa. xi, 4). Christus,
Attendite, an quod dixero vel veri simile habeatur. quem nos et vos hic intelligimus, lerram virga oris
Si virgoe pluraliter dicereniur, de quibus flos orire- sui quomodo percutit, si purus homo existit? Virga

tur, conjugales significare personas merilo putaren- oris tcrram caedere, est aut famenr super terrarn

tur. At quoniam virga est, simplicitatem innuere vocare, aut quibuslibet aliis correctiunibus hominum
videtur. Si patrem sine sua jugali intelligas, scimus peccata punire. Virga oris terram percutere, est

quia juxta naturam per se nil agit masculus. Si sui virtute sermonis delinquentium anirnos perter-
matrem sine patre, nihil secundum opinionem rere. Spiritu labiorum suorum interficit impium
tuam aliquid vero est secundum meam, imo pro-
;
(Ibid.), dum propheticae intelligentia locutionis, a

pheticam. Ha?e egressa est, quia praeeminens, et sine statu peccati destruit temetipsum. Quod si juxta
cxemplo in toto humano genere ostensa est. Si illud Job : Tu non es impius : quis ergo est? Labia
dixisset : Egredietur virga, de cujus ramo flos autem Christi, Spiritus eorum, in-
prophetae sunt.
ascendet, forsitan aliquis maritum, etcostam ejus terior sensus est enim corpus sequeris, id est litte-
: tu

lateralem videlicet suam crederet; at non de ramo, ram. Spiritu quoque labiorum suorum iiderricil impium
non de pari, ascendit, sed de virgae radice, de solo c (lbid.), illum videlicet quem pro Messia, praeslolaris
concretus per Spiritum sanctum Virginis matris Antichristum nam per illustrationem sui adventus
:

sanguine. Sed quare ttos? propter omnium odorem destruet illum (Ibid., 5). Ilaccine videiur libi huma-
virtutum, el quia speciosus est prae filiis hominum nitus quisquam agere posse ? Et quomodo etiam
{Psal. xliv, 3), et quia de ttore fructus exsurgit. justitia, et fides cinctorium «68 renum ejus fieri

Ipseenim est lignum secus decursus aquarurn plan- poterit, quod in materialibus ad materialia admistio
tatum, quod fructum suum in tempore suo dedit nulla sit. Est itaque ac si diceret : Quidquid in illa

{Psal. i, 3). Dei hominis persona carnale putatur, toluni spi-

et

Totius divinitatis in Christo inhabitat plenitudo, rituali virtute ambitur. Lumbi aulem et renes quae

cxteris vero hominihus secundum mensuram virtu- voluptatis loca noscuntur, recte pro carnalitate

tis. — Super hunc, inquit florern requicscet spii'itus ponuntur. Rides fortasse meam ; tuam, quaeso, pro
Domini (Isa. n, 2), etc. Quoniam convenit inter me sententiam, sed nullatenus dici poterit, quod
nos et vos, ut haec de Christo dicta intelligantur, hoc toium pure homini conveniens sit; haec enim
Christum autem certo \os lempore victurum, certo terrena potentia terram ore percutiet, aut respi-
desiturum credatis, quem et de mari et femina ut ciendo tivmere faciet, non impium spiritu perimet,
caeteros dicitis nasciturum, aestimare non possum D non lide, non justitia lumbos cinget.
quod alicui puro hornini tanta inesse valeat opu- Inferiora quae sequuntur de contrariarum sub

lentia, et continuatio gratiarum, pnesertim cuni stantiaruin cohabitationibus altexerem, nisi super-
non affutura, sed asseratur requietura super eum. vacaneum aestimarem. Si quis enim velit in his, bo-
Etsi namque spirilus Eliae super Elisaeum requie- rumque similibus Christum pra?nuntiatum amica
visse scribitur, aliud est tamen spiritum hominis ratione colligere, facile poterit illa quae pacifice

in hominem devenisse, quem et dupliceni legitur convenit diversa videre, quod totum esl Omnes :

meruisse, aliud est totius divini muneris plenitudi- gcntcs quascunque fecisti vcnient, et adorabant coram

nem De servis plane dicitur Quia dedit

habuisse. :
te, Domine (Psat. lxxxv, 9). Et : Populus qutm noti

illisbona sua, unicuique lamen stcundum pr-opriam cognovi scrvivit mihi (Psal. xvu, 45).
virtutem (Matth. xxv, 15). De Christo autem non ad
mensuram
CAPUT V.
dat Deus spiritum. At quia nostrarum
Scripturarum exempla non iccipitis, inlendite qua> Itcm dr virginitatc.
sequuntur, quia plusquam liumana videntur. Non
sccundum, inquit, visionem vmlorum judicabit, neque De virginitatc ergo beatie MariaB quid quserilur
505 TRACT. DE INCARNATIONE CONTRA JUD.FOS. — LIB. III. bOG

cum aperte sciatur, quia ubi Christus filius delegil A plurimos elanguisse et aegrotasse legatis. Asinara
nasci, munilissime ac superexcellenter debuit ap- vero, angelo sibi conspicabiliter apparente, ne ad
parari. Certe uterus idem tanto fuit mundior quanto modicum quidem claudn-asse noveritis. An dignior
impassibilior. Multum digna est virginitas, etiam asina quam propheta? An brutum animal sanctius
quae tentationibus perurgetur, sed longe gloiiosior, illis sanctis, qui nil tale videre, hominibus? Taceo

si evictis ac sopitis universis motibus, primorum quia locuta est, quod natura non est, illud dicam
parentum primo statui coniparetur. Creditis plane quod omni irrationali creaturae res intellectua-

Dei spiritum sanclos quondam inhabilasse viros, et les, et angelicas agnoscere multo magis natura
eos non modo ad bene vivendum, verum etiam non est.

ad prophetandum s;epius aniinasse. quoque, quia Is Desistite, pertinaces , verbositas vestra vacet,
Deus est, lege minime stringebatur, quin quos quia ratio tota jacet . Qui furtis aut fenoribus
vellet etiam malos imbueret, et prophelia acueret. corda convolvitis, causas Dei sacramentorum et

Si enim Saulem, quem dudum spiritus pravitatis sacramenta causarum quomodo pervidetis? An
obsederat, et apparitores ejus qui ad trucidandum tantdlum illud humani seminis, Dei omniputentiae,
David venerant, eversa priori vecordia, idem spi aut voluntati praponderat, ut nisi illud praeeat,
ritus immutavit, ut perfidus rex cum prophetis B nihil Deus efficere queat, ac si auctor naturae, na-
nudus interdiu et nocte pra^cineret; quid contra turae adminiculis egeat? Frustra in obstinaciam
natiiram factum super conceptu Virginis disputare vestram nitor, quia nisi hunc credideritis, quem
molimini. Quid .magis contra naturam, quam aucto- credimus Christum, tractatum contra nos nunquam
rem Deum munditise sordidis illabi pectoribus. Certe omittere poteritis istum, nec de matrc bene sentie-
multos in vestra vetustate viros sanctos habuisse tis, qui Filium exhorretis. Verumtamen quod vobis
vos scitis,quibus angelos nunquam apparuisse le- non proderit, fidelibus scisse non oberit. Jam ergo
gistis, cum Danielem omni modo eaiibatu dignis- ad alia transeamus.
simum ex visione, ni fallor, Gabrielis, per dies

LIBER TERTIUS.

CAPUM PRIMUM. C *G» subitis circumquaque movebatur occursibus,

De humana in terris Christi conversatione. — Quid aut minimeisla videbat, aut spurcitias marium aegre
de Domini Jesu Christi diutina inter homines con- ferebat, femineis ac infanlilibus nullatenus gravaba-
versatione loquimini, qui Deum ipsum vestrum quod peculia inibi ac armenta manebant?
tur. Quid,
quadraginta vobiscum annis habilasse fatemini? In Quare non bonorum parentum vestrorum vigil so-
David plane legitur Quadraginta arinis proximus fui
: lertia, post vestigia gregum cadentes a podicibus
generationi illi (Psal. ix, 10). Et in libro Regum : caprarum, et ovium pilulas colligebat, et spuria, ut
AmbuUibam, inquil, in tabernaculo, et in tentorio ita dicam, vitulamina sepulcro condebat, ne dum
per cuncta loca, qux
cum omnibus filiis
transivi, Deus oberrans iret, fimo vacca pluris pretii calceos
3

Israel (11 Reg. vu, 6). In Deuteronomio quoque : macularet. Profecto et in crepitaculis incontinentias
Habebis, inquit, locum extra castra ad quem egre- scimus infantum, et matres, aut asseculae hujusmodi
ad requisita naturse,
diaris gerens paxillum in baltco. eluebant illuvies. Quis dicere poterit quoties ostio,

Cumque sederis, fodies per circuitum, et egesta humo ubi haec fierent, Deus minime feriatus astilit. IlUe

fossa operies, quo relevatus es, Dominus enim Deus etiam lues, quae in penetralibus cubiculorum agi
tuus ambulat in medio castrorum, ut eruat te, ut sint solent, nunquid fieri Deo circumeunte destiterant.
castra tua munda, et nihil in eis appareat fo2ditati.s
" Miserrimi hominum, qui Deum, qui spiritus est, hos
(Dcut. xxiu, 12-14). Qui ergo tandiu Deum inter corporum aeslimatis haurire putores! Mirumne fuit
vos habilasse jactatis, ut castra vestra regeret, vos- si Filius Deus corporatus istas sustinuit, quae vos in

que de terra in terram duceret, absurdum vobis corporeum Deum nequaquam per quadraginta an-
unde videbitur Deum Dei Filium, ut gentes Dei nos apud vos tolerasse negotia? Nihil sane Deus
notitise repararel, et vos ad spiritualiora vocaret, homo gravius tulit quam Deus vester vestra tunc
humanitatis et contubernii communis pertulisse murmuratione sustinuit. Ipse revera vos uti aquila
fastidium? pullos suos portavit in humeris, quos victualia e
Quod si sordem cohabitationis objicitis, quia cnelestibus missa, miraculaque frequentia, et Doi
quondam palos in balteis ferebatis, et egesta humo legationes assiduae, et futurorum denunliationes
Deo ambulanti para-
fossa tegebatis, ut castra nitida bonorum a querela cohibere non polerant. Facilius
relis, certe parvuli conjuges a palorum
vestri, et scimus Deo noslro suam portasse carnem, imo po-
circumlatione vacabant, nec minus tamen alvos tius crucem, quam illi vestro vestram inquictudi-
urinis stercoribusque levabant. Deus itaque, qui nem. Cumenim occideret vos, quaerebatis eum; ore
 .

b07 V. «UIHEKTI ABBATIS S. MARL-E DE NOVTGENTO 508

eum diligentes, eorde nientiti. Jam ergo aliqua de A tollis? Si tu es Christus, dic nobis palam (Joan. x,
ejus passione attingamus. 24). Non reputabatur, cum voralor et biuitor, dae-
CAPUT II. moniacusque vocaretur, aut in cruce rideretur. Pu-
De Christi passione. tavimus, inquit, eum quasi leprosum, et percussnm a
Ingloriosus, ait Isaias, aspectus ejus inter viros, Deo, ct humiliatum (Isa, liii, 4), et Judseorura voce
ct forma ejus inter filios hominum (Isa. m, 1 \). a Deo non esse, et peccator esse, quia Sabbatum
Aspeclus et forma, qua speciosus est prte iiliis ho- non custodierat, ciamabalur, et pro arrogantia,
minum, adhuc contemnitur a Judaeis, dum opera quia Dei Fiiium se dixerat, percussus Ipse vulnera- :

divina premuntur, et carnis communio, mortisque tus est propter iniquitates nostras, ct altritus propter

proponitur. multas gentes [Ibid.,

Isie aspergit 15). scelera nostra. Vere languores nostros ipse tulit, et

Unde asperget, vel quid ? Hyssopo plane illo, <jui dolores nostros ipse portavit. Disciplina pacis nostrx
nascitur iri pariete, quo David aspergi se vult, et supcr cum (Ibid., 4, 5). Ipse enim docuit et fecit
mundabitur, quo leprosi aspergebantur in lege. modum reconcilialionis ad Deum. Et livore cjus
Asperget vero sanguinem, sed suum (Levit. xiv, 7): sanati sumus (Ibid., 3).

multas, inquit, gentes, non omnes novit enim Do- Quid prosequor, de alienis mea verbis interli-
minus qui sunt ejus. Super ipsum continebunt gentcs B ciens? Cui ascribis, Judree, quae praetuli, «?o et
[al., reges] os suum (Isa. lii, 15). Nullus nani(|ue quae subsequuntur? quis est ille, in quo posuit Deus
eorum licet sanctissimorum, qui ad integrum regunt iniquitatem omnium nostrum. Qui oblatus est, quia
seipsos, dispensationis ejus mysteria temerare au- voluit, osque suum non apcruit, quasi ovis ad occisio-
susest: quibus non est narralum de eo, viderunt. nem ductus, qui ut agnus coram tondente obmutuit
Nos sumus qui videmus, quia in eum credimus, (Ibid. 7), qui de angustia et de judicio sublatus
licet aliquoties ipsius (idei plenam intelligentiam (Ibid. tantam habet generationem quae enarrari
8),
non habeamus. Patrum tamen fidem tenaciter pro- non possit. Ipse secundum opinionem veslram ab-
sequimur, et quasi sine praedicatore complectimur. scisus de tcrra vivcntium, dabit tamen impios pro se-
Et qui non audierant, contemplati sunt, ante oculos pullura [Ibid. 8, 9), ut eos in baptismo sibi consc-
enim mentis nostra credulitatis amore praescriptus peliendo ab impietate distrahat; et divilem (Ibid. 9.),
est, quem etsi pene nullus annuntiat, pietatis tamen scilicet diabolum, pretio suas mortis occidat. Quis

affectat, vel hoc totum cst Multi reges et prophetse : est, precor, ut plurima eorum quae sequuntur omit-

vohierunt videre quse vos vidctis, et non viderunt, et tam Qui cum sceleratis reputatus est (Ibid., 12), qui
:

audire qase auditis et non audicrunt (Luc. x, 24) r peccatum multorum tulit, qui pro transgressoribus :

et utraque tamen habuerunt, quia in venturum cre- oravit (Ibid.), ut non perirenl. Nunquid Messias
diderunt. Unde idem propheta Utinam dirumperes ille, quem vos praestolamini feliciter regnaturum, a
:

cailos et venires (Isa. lxiv, I)! Coelos quippe di- vobis hic signilicatus putabitur? Non hoc ei atiri-
rumpit, qui in effeclum prophetica de se promissa buitis, ut credatis purum bominem dolores vestros,
produxit. et peccata laturum, non minus volnntarie, quam
Sequitur vox credentium conquesta de vobis simpliciter moriturum, cum sceleratis deputandum, :

Quis credidit audilui nostro, et brachium Domini cui pro transgressoribus, ne pereant, oraturum.
revelatum est (Isa. liii, I)? Iis, inquiunt, qu;e au- Simplcx homo pro peccatis satisfacere nequibat —
divimus, id est intelleximus, vix credere quidam Et cum secundum vos non hoc ei perlineat, tanta
volunt, et in hominis infirmitate nequaquam Dei quae in uno eo convcncre, miseria pariterac poteslas,
fortitudo cognoscitur. Et ascendet
skut virgultum in quam videbitur concessisse personam ? Qui enim
(Ibid., 2), quia humilis apparuit, sed coram eo (Ibid.), 'tantus est ut, Deo transponente, omnkiin peccata
quia ipse est in quo Patri complacuit. Ascendit supportet, ut puto, non homo, sed Deus est. Si enin»
etiam quasi radix de terra sitiendi quia se coram Deo non est, nec infans unius diei, si sit vita
(Ibid),

passus est tarde cognosci.vivum gra- D ejus super terram, mundus, praesertim cum sit de
Ipse plane
numsolumpene mansit; mortuum, multum fructum immundo conceptus semine, cum dieat David, quem
attulit (Joan. xn, 24). Vel ascendit tanquam radix Deus invenerat secundum cor suum Siiniquiiates :

de terra arida, quia ipse sibi origo in Maria, cui observaveris, quis sustinebit, Dominc? (Psal. CXXIX,
nulla se infudit liumani seminis unda. 3.) Et Isaias : Omnes justiti;c 7icstrx quasi pannus
Non est spccies ei neque decor. Vidimus cum, ct menstruatx in conspectu tuo (Isa. lxiv, 8). Et ipse

non crat aspectus, ct desideravimus eum despectum et Moyses, (|ui aliorum deprecabatur exitia, nec aliis
no\ issimum virorum, virum dohrum , et scientem impetravit, et culpa exigente, terra promissionis

infirmitatem, ct quasi absconditus vultus ejus, et de- caruit. Si, inquam, omnes propriis sunt prsepediti
spectus, unde nec reputavimus eum (ha. liii, 2, 3). reatibus, <|uis est qai idoneus omnium peoeftti por-
In iis non personse ejus, sed humanarum
verbis, ubi tare sit pondus? Si enim verum esl quia va lauda-
in persona passionum despicabiliias sic eotatur; bili vit;e hominuiu, si ivinoia pietate, judicetur: in
illud quaeslioni patet, quod, quem dicit desideratum, eonspeotu enim Dei omnis vivens non jostinoatur
post pauca refertnec reputatum. Desiderabatnr, ut (i'sni. cm.ii, 2), quomodo de pauoorum, non dicam
puto, cum ci dicebatur : Quousqrte animam nostram universorum malis penos Deum acturus est, qui
509 TRACT. DE 1NCARNATIONE CONTRA JUD.EOS — LIB. 111. 510

est? Si autem de peccatorum A nisi cor fidei admoveris aequanimiter, ejus rei quam
sibi soli insufliciendus
quantitate agilur, astruimus nullum par-
solerter exosam habeas rationem «91 suscipere non poteris.
vum dici posse peccatum, quod ad Dei dignoscitur Danielis de Christo prophetia expcndiiur. Et —
fieri contemptum. Quia igitur satisfactione quis luat, quia propheticis te oraculis compellare jam coepi-
nisi eum quem offcnderit pium apud se interpretem mus, et tuorum tibi voluminum innovare memo-
habeat? riam, argutius enim aliorum carmiua discutere
Justum itaque erat, ut is pro hominibus ageret, solemus, quam nostra, audi Danielcm ipsos even-
qui, seeundum quod homo, mori pro hoinine pote- tus, eventuum contempora declarantem. Septua-
et

rat : peceati tanieu exsors, hominum peccata porta- ginta hcbdomadcs abbretiatae sunt super populum
ret ; et secundum quod Deus erat, Deo et sibi, quia tuum, et super urbem sanctam tuam, ut consumrr.e-
unum sunt, eumdem reconciliaret. Vide ergo quor- tur prxvaricatio, et fincm accipiat peccatum, et

sum, Judaee uequam, propheia tuus intendat, ubi deleatur iniquitas, ct adclucatur justitia sempiterna,
nec eliam propheticis ambagibus evagatur; sed vel- et impleatur visio et prophetia, et ungatur Sanctus
uli historialiter narrat ; et si praeteritum quempiam sanctorum (Dan. ix, 24). Intellige angelum prophe-
et futurum iguoras, eum cui
cui cougruat nescis, tae loquentem, ac si diceret : Quoniam de populi tui
innitimur tene, quo quod praelibatum est luceevi- B abductione et dispersione conquereris, spatia adhi-
in

dentius completum constat. Discute evangelia, dis- bendi remedii Deum factum propitium contraxisse
cute quod credimus, prophetae nobis sensum ape- noveris, ut populus quidem de justitiis carnis ad
ruit factis Christus. spiritualem sese transferat cultum, et urbs illa,

CAPUT III. jam Christi sanguine sancta, novis vetustatem

Utium Christus mori potuit, an non. mutabit honoribus, ut praevaricatoris Adae culpa
Christus Beus et homo cst sine confusione utriw- fatiscat, et illud, quod antonomastice peccatum est,
que naturse. Quare hominem Deum yro omnibus mori idololatria inlidelitasque deliciat. Et quidquid absque
necesse erat. —
Quod si quia eum dici Deum audis, aequitate ad proximum geritur, sopiatur, et quie-
ideo de morte causaiis, mori enim Deo non conve- scat, et adducatur non sanetum, ut ail Apostolus,
nit, scire debes quia Deus, qui hominem suscepit, sseculare (Ilebr. ix, I), sed justitia sempitcrna ; hanc
Deum nequaquam humanitati confudit, nec homi- enim erigendam domum decet sanctitudo in longi-
nem Deo miscuit, sed in se siabiliter utraque con- tudinem dierum, ut visionum, ac prophetarum
sistente natura, una ex duabus, et in duabus sub- effeclui mancipata reveletur impletio. Et hoc tolum
siantiis exslitit ipse persona. Qua ergo parte homi- fiet quando oleo laetitiae pr;e participibus suis Sancti
r
nem, ea merito se praebuit ipse mortalem, ut quia sanctorum celebrabitur unctio.
mors ex peccato obvenerat, ipse peccali expers, cum Scito, inquit, ct animadverte : Ab exitu ser-
sponte se morti (quam tamen, t]uia non
addiceret monis ut iterum eedificetur Jerusulem, usque ad
peccaverat, indebite ferret), omnes obnoxios ilii Christum duccm, hebdomadcs septem, et hebdo-
miserae conditioni absolveret. Natura namque nulla mades sexaginta dux erunt [Dan. ix, 25). Ab
alia praeter eam, quae peccaverat, pro eadem satisfa- exitu sermonis quo a Dario jussa est restitui civi-
cere poterat. Congruum tamen non esset, ut quod tas, et templum, habes numerum annorum usque
humaniias commisisset, de angelico quispiam or- ad Christum specialiter dncem. Hebdomades autem
dine expiaret. Juste itaque homo, qui omnium cau- non dierum, sed annorum intellige. Qualiter autem
sas apud Deum insumeret, sed sine culpa; ullius septem primae hebdomades, et residuae sexaginla
macula fuit. Nam quia nil debuit, et a diabolo im- duae vigilanter adeo subdistinctae sunt intelligendae,
petilus coactus est solvere quae non rapuit, eum qui lectorapud Hieronymum (Expos. in Daniel. lib. i,
ab lmmani
se impeliverat, sed injusle, corripuit, et cap. 9), quamplurium inibi auctorum compilatione
genens possessione submovit. Cum ergo se moriens facta, requirat. Ut breviter vero cognoscat, septua-
homine, et diabolum domiuo [/"., dominio] exuil; et ^ ginta, nisi fallor, hebdomades, quadringentos nona-
unde secundum tuam opmionem iulirmus fuit, super- ginta continenl annos. Et post hebdomades sexaginta
bia hostis sua, ut par erat, humilitale confusa, duas occidetur Christus, et non crit ejus populus, qui
nobis virtus accrevit. eum neyaturus cst, ct civitatem et sanctuarinm dissipabit
Dicis forsitan : Qui Deus erat, non potuit, nisi populus cum duce venturo, et finis ejus vastitas, et
moreretur, id facere ? Poluit, inquam, et Deus tuus, post fincm bclli s'atuta dcsolatio (lbid., 26). Hac,
cum Abrahae in convalli apparuit, et jejunus in inquit, exacta annorum serie, ipsae vocaturae [/.,

coelum redire. Si dicas mihi causas prandii, mullo vacaturae], et essentialiter Christus occidetur, et

clariores polliceor me causas dicere posse supplicii. populus qui dicturus est : Xon habcmus regem uisi

Si diceres mihi : Deus vester, qui si vellet, ut dici- Cxsarem (Joan. xix, 15), conclamabit Pilato : Xoli
tur, fabas aurum faceret, cur praeceperit ut super scribcre : Rex Judseorum (Ibid., 21). Cui contra in
auro, et argento, ac vestibus fraus inferretur Egyp- Psalmis tiluli inscriptionem ne corrumpas. Ex patre
tiis?Et quare agni sanguine vestris illito postibusan- diabolo non ejus, quapmpter? Quia non
erit,

gelus ultorpepercerit primogenitis?egooccasionest.ibi cognovil tempus visilationis suae Luc. xix, ii el ;

luculentissime disseram passionis. Scio auteiu (juia urbem, et sanctuarium dissipabit populus Rumanus
oli V. GUIBEBTI ABBATIS S. MABI.E DE NOVICENTO 512

ciim duce Vespasiano, cujus rci finis percnnem A ignoro. Hoc tamen scio, quia si sic erainens est,

inibi habitationis Judaicae pariet vastitatem. non alius quam Christus est. Quod si Christus est,

Et post brtli finem (Dan. ix, 2(i), lixum faciens et is occisus talis temporis diffinitione probatur, cui
quod dixit, ingerainat : Exierminium idera statuta aversio populi atque uegatio, civitatis denique ac
desolatioue Qrmabitur. Confirmabit autcm pactum sanctuarii dissipatio ad integrum congruit cum
multis hebdomada una : et in dimidio hcbdomadis duce praefato. Pacti quoque, quod non est aliud
deficiet hostia et sacrificium : et in templo erit quam promissio, regni cuelestis conlirmatio. Agitc,
abominatio desolationis, et usque ad consummationem ait, panitentiam, appropinquabit [al., appropinqwivit]
et finem perscverabit desolatio {Ibid., 27). Quae est cnim rcgnum cvlorum (Matth. iii, 2). Et in dimidio
enim hebdomas, qua conlirmat multis paclum, nisi hebdomadis, cum Christus se Patri obtulil,
quod alias dicitur, Tempus, et tempora et dimidium hostias sacrificiique defectio, ad ultimum
ab loci

temporis (Apoc. xn, 14), tres videlicet anni, et babitatoribus tripliciter damnatio. Quid
repetita
dimidius praedicationis Dominicae, et tres cum di- dicetis, qui neininem cui conveniat nisi hunc in-
midio subsequentes, in quibus potissimum cuneus ferre polestis-? Aut ergo vestras mihi Scripturas
apostolicus, cura omni discipulatu pariter se cum R exponite, ut a praetaxata serie explanatio vestra
Judaeis exercuit et multos ab errore diduxit. non discrepet, aut intellectui Christiano acquie-
Quorum tamen omnium doctrina Jesu Domini se- scite, aquo prophetica intentio non abhorret.
minarium fuit. In cujus dimidio hebdomadis sacri- Si tibi minus perspicua haec sunt, accipe eviden-
iicium defecit et hostia, quia corpore, quod est tius quiddam Aspiciebam, ait idem, in visu noctis,
:

Christus, exhibitio, vitulorum et taurorum Jjam et ecce in nubibus cceli quasi filius hominis veniebat,
nihil profuit umbra. In templo fuit abominatio et usque ad Antiquum dierum ptrvenit, et in conspc-
desolaiionis, quia ubi Deus non est, neque ullum ctu cjus obtulcrunt cum : et dedit ei potestatem, et

bonum omen, neque habitari dici potest, ubi

est honorcm, et regnum, et omncs populi, tribus, et

nullus est. Quia enim diabolus non vere est, ubi linguse servient ei [Dan. vn, 13, 14). Antiquum
vera essentia non est, misera solitudo est Ecce, : dierum haud dubium quin ipsum Deum intelligatis;
inquit, relinquetur vobis domus vestra deserta (Matth. sed quis est filius hominis, qui pervenit ad illum?
xxiii, 38 Luc. xm, 35). Etenim umbra quomodo
; Nunquid comparabitur Tiomo Factori suo? Potestas
esse poterat absque corpore? Ergo nil inibi non enim, honor et regnum m aeternitate illa nemini
supervacuum erat. datur, nisi ei, qui Deus habeatur. Populi, tribus, et
Et ut teneremus quod mille et C linguae ibi nulli serviunt, nisi quem transcendere
certo certius
amplius annis jam perstitisse videmus, terlio sen- lotius jura humanitatis sciunt. Ideo hunc in con-
tentiam desolationis inculcat. Perseverabit, inquit, spectu Dei offerunt, quia eum quiquc fideles solum
desolatio (Dan. ix, 27), dum et consummatio et Patri conspicabilem, Patri specialiter placitum
finis videlicet sa^culorum deveniat. Dicite, profanum credunt. Nemo enim nocit Filium nisi Patcr, neque
et pertinax vulgus, cuinam ista judicabitis pertinere? Patrem quis nisi Filius, ct cui voluerit [Filius reve-
Forsitan ad Hircanum, quem extremum cum ponli- lare"i (Matth. ix, 27.) Ipse etiam subjungit ibidem :

fico [/"., pontilice, vel pontificio] regem habueritis. Sed Omnia mihi tradita sunt a Patre mco (Ibid.) Et :

quid ista nunquid populus, qui ejus erat,

ad illum ? Data est mihi omnis potestas in coeto et in terra
negavit? nunquid non parchi ejus desecueraut, non (Matth. xxviii, 18). Sic pervenit ad Antiquum
ferro, sed dentibus aures, ut sacerdotio damnare- dierum, quia qui in sole posuerat tabernaculum, qui
tur ? Neque enim a populo aut vita, aut regno tanquam sponsus de thalamo suo egressus fuerat,
privatus esl. Velim plane a vobis nosse, quae sit qui plusquam homo, ideo gigas, ad currendam
post abbreviationem septuaginta hcbdomadum con- exsullaverat viam, cujus egressus a summo coelo
summatio praevaricationis et peccati, undc tunc exstitit, occursus quoque ad summum ejus, ad
linis, quae iniquitatis dclectio, quis lunc adduxerit D Palrem videlicet fuit (Psal. xviu, 3).
justitiam sempiternam. Conferte, mendaces, ct ls per visum noctis quasi Filius hominis venicbat in
certenequaquam reperire poteritis, quod aliquid nubibus (Dan. vn, 13). Quia obscure omnino ven-
horum illi ullo modo tcmpori valeat convenire. Imo lurus praedicabatur in propheticis Locutiouibus
sub novis regibus bcllorum ac cssdium pturima, quasi homo purus ; vcl quasi filius bomiuis, hocest
secundum historias, excremenla sajvisse. revera hominis; quod non est aliud quam
lilius
De visione et propheta quid sentiant miror, quia Virjjinis. est Ut
lllud Quasi Unigeniti a Patre:

nihil secundum quod opinantur, tlt illis

novi (Joan. i, 14). Sequitur Potcstas ejus potestas :

diebus acciderit. Et cum annorum adeo evidenter setema, qux non auferetur, et regnum ejus, quod non
pr;rlixus sit lerminus, ut temporum notitia vacillare corrumpetur (Dan. vu, 14). Si lilius horainis est,
iimii possit, et ipsi non aliquid propheticum, et potestas ejus potestas ssterna, immobilis, incor-
visionive conveniens, eo loci tunc evenisse tcsten- ruptibilisque cst, ergo Deus et homo est. Ipse est
tur : quae erit sanctorum
illius, quaeso, Sancti homo sine adjulorio inter raortuos liher (Psal.
unctio? Si Sanctus sanctorum est, sanctorum i. xxxvii, 6).
omnium praecipuus est; quem vos hunc sentiatis Quis est eiiam apud hunc ipsum propbetam lapis
 4

513 TRACT. DE INCARNATIONE CONTRA JUDjEOS. — LIB. III. :i 1

ille abscisus de monte sine manibus, qui terrae A pies me, ait, de contradictionibus populi, constitues

oninia regna comrainuit? (Dan. u, 34, 35.) nonne me in caput gcntium. Popidus qucm non cognovi ser-
in seqnentibus cum explanaret, adjungit? Susci- vivit mihi et reliqua usque vivit Dominus (Psal. xvu,
tabit Deus cceli rcgnum quod in aeternum non 44, 46) : certe et si contradictiones habuit, non
dissipctbitur, ct regnum ejus populo ulteri non trcide- populi sed novas molientis. Sed
filii Absalon res
tur. Comminuet ct confringet universci hsec regna, et osto ubi constitutus est in caput gentium? Non di-
ipsum stabit in xternum (Ibid., 44). Si omnes homi- cam sane gentium, sed nec unius gentis. An dicetis
nes mortales non negas, et omnia quae corpus quod cum ad Abimelech Philisthinorum regem Sau-
habent transitoria credis, quae erit ulli regni aeter- lis timidus concessisset, sit caput gentium institu-

nitas? Ulumne lapidem stolidum aliquid putas? tus? Sed nec eorum decimae partis. Quis fuit popu-
Quod si mons magnus factus est, adeo ut impleret lus quem non cognovit? Certe Philisthaeos, et omnia

universam terram, ubi ergo commanebunt homi- eorum ipse cognoverat. Et unde tanta eorum obe-
nes? vides et rejici ab historia, et typum apertis- dientia commendatur, ut in auditu auris oblempe-
sime parturiri. Accipe itaque quia 'alias non poteris r.isse dicantur? nonne Abimelech contra Israelem
Christi nomen, quia ipsum est, quod penitus pugnaturo dixerunt satrapae ejus ad ipsum Non :

obliterari non valebit per externam religionem. Ipse egredietur David nobiscum, non enim melius pla-
sine manibus abscisus, nullis venereis operibus care potcrit Dominum suum, quam in capitibus no-
procreatus. Regna comminuit, qnoniam ipse est qui stris? (I Reg. xxix, 4). Non sunt haec verba mem-
in omnibus gentibus bsereditavit. Regnum non brorum de capite. Filii alieni mentiti sunt mihi (Psal.
dissipatur, nec alteri populo traditur, quia justitia, xvii, 46). Nunquid filii alieni secundo replicantur,
quae per Sanctum sanctorum infertur, sempiterni- inveterati et claudicantes appellantur, quia os suum,
tate firmatur. Nec aliena scilicet haereseos alicujus et caro sua mortuo Absalon, ab ipso vocantur?
traditione corrumpitur, quod alteri populo tradere- Deficite, quaeso, quia ralio vobis deticit. Quis
tur, qui superveniente perfidia mutaretur. Domum ergo caput gentium? Christus profecto : Non au-
enira Domini decet sanctitudo in longitudincm dierum fcreiur sceptrum de Juda, ct dux de femore ejus,

(Psal. xcn, o). donec veniat qui mittendus est, et ipse erit exspectatio
Videtis, o ingenia omni tortiora falce, his paucis Gentium (Gen. xlvi, 10). Ispe est qui stat in signum
testimoniis evidentiam fidei Christianae, quae non populorum, quem gentes deprecabuntur (Isa. n, 10).
ideo sunt pauca, ut in vestris voluminibus habean- Lege Isaiam, recole Psalmos, quid aliud quam vo-
tur rara, sed tara raultiplicia, ut retexendi s q cationem gentium sonant? in nomine Christi gentes
iis

sufliciat nullius scienlia, omnium retundantur elo- speraturas? Dicendura in nationibus quia Dorainus
quia. Si illum qui bonos in terrara rectam deducit regnavit A solis ortu usque ad occasum nomen
:

Spiritum haberetis, certe ea, quae idem per suos Domini fulurum laudabile, ipsumque super gentes
prophetas locutus est, ejusdem condimento indubie excelsum (Psat. cxu, 3, 4). Et delicientibus jara
saperetis. At quia nihil 'plane aliud quam furta, et in templo veslro sacerdote et hostia, Malachias
foenora cogitatis, nihil plane ad piam snbtilitatem infert Ab ortu
: solis usque ad occasum magnum est

pertineus affectatis. Si veruin est, quia guocl voluit nomen meum in gentibus, et in omni loco sacrificatur
Dominus fecit in ccclo et in terra (Psal. cxxxiv, 6), et offertur nomini meo oblatio tnunda, quia magnum
et caeteris, qui Deus probabiliter existens hoininem cst nomen meum in gentibus (Mal. i, 11). Vos autem
assumpsit, quid scrupuli habet, quaeso, et quod cum a nobis interrogamini quare templo, pontificio,
homineni non absque salubri mysterio humiliari et ara careatis, illico de terra in qua habitatis ira-
quoque voluerit postmodum provexerit?
siverit, munda causamini, sed prsedictus in hoc propheta
Exponite qnod contemporaneis Jesus ^"93 Do- non favet vobis.
minus ipse proposuil. Dixit Dominus Domino meo, Quid praeterea Balaam ille ariolus: Orietur, inquit,
sede a dextris meis (Psal. cix, 1), et caetera psalmi, D stella ex Jacob, et consurget de virga Israel, ct confrin-
quae valde vestro sunt errori contraria. Perspicaci- get omnes duces Moab, vastabitque omnes filios Eth; et

tas etiam vestra aut dicat, aul discat quid sibi ve- crit Idumea poisessio ejus. Hsercditas Seir cedet inimicis
litDavidicum illud Dominus dixit ad me : Filius
: suis. lsrael vero fortiter aget (Xum. xxiv, 17, 18). Qua3
meus es tu, ego hodie gcnui te. Postula a me, et est stella? Maria a vero sole illurainata, et de qua
dabo tibi gentes hxrcditatem tuam, et possessionem exorta est in tenebris lumen rectis corde, miseratoret
tuam terminos terrx (Psal n, 7, 8). Et si enim Da- misericors et justus (Psal. m, 4). Exinde virga con-
vid, quomodo Filius Dei? Ego hodie genui te, quem surgit, totius videlicet rectitudinis singularilas ipse
sensum a vobis habeat, rogo. Gentes quoque an a Christus emergit. Vide in his exemplis quae de tuis
Patre utrum a matre haereditas ejus erant, et pos- assumpta est libris, quam pure sine ullo patris aut
sessio termini terrse multa a vobis mente disquiro. seminis memoria enuntietur origo. Audi stellam
Licet contigua plane sibi loca Palaestinorum aut quae sine sui detrimento lumen illud emiserit. At
Ammonitarum tributaria tamen a
fecerit, abhorret quia lumen oculis non videbatur infirmis, partus
vero, quod haereditari gentes et possessive non tri- stellae mutatur in virgam, quae devios dirigat, su-

butarie terminos terne tenuerit. Ulud quoque Eri- : perbos deprimat, imbecillibus sustentaculum liat.
513 V. GUIRERTI ARRATIS S. MARI.E DE NOVIGENTO .-.10

Haec confringit a rigore nequissimo duces Moab, Avastitatem, annorum jam mille continuatione pro-
gentilium utique qui sine lege sunt, patremque ha- baslis.

bent diabolum. Moab namque cx patre vel exlex dici- CAPUT IV.
tur. Eth auiem interpretatur slupens. Qui sunt stu- De Christi rcsurrec.tioue .
— Habentes igitur ra-
pentes, nisi Judaei qui nescicrunt neque intellexerunt, Liones ac exempla de humanitatis assumptione
et in tenebris ambulant? Hi s ,;nt lilii, sed mentiti, in Deo, de passione, resurrectione, et ascen-
sed alienali. Hos virga vaslat, quia legis scientiam, sione, tanta profecto ut eorum copia inopiam
quam falso Judaea usurpat, gentili Christus populo dicendi pariat quorum multiplicitatem, et mi-
veraciter dal. Galix enim in mnnu Domini vini meri nus eruditi ad manum habent, ct Ecclesia can-
plenus misto, ct inclinavit cx hoc in hunc populum. titat, ea sola protulisse collibuit quae Deum in
Verumtamcn fxx ejus non cst cxinanita, bibcnt om- homine demonstrarent. Quod si Deus aeternus
nes peccatores terrx (Psal. lxxiv, 8, 9). ldumaea aperta Scripturarum vestrarum astipulatione pro-
ejus possessio est, quia tanto casiigatius quaeque balur, quid magnum fecit, si corpus passum vi-
mcns ad Deum converiitur, quanto terrenior est. tae restituit, cum ct Elisei cadaver id egerit? Au-
Sicut mons Sion, ila et lalera aquilonis civitas dis David cum de pressurarum nimielate querere-
R
Regis magni; ubi enim abundat peccatum super- tur, quae solent apud homines provocare vigilus :

abundat gratia. Seir pilosus dicitur : pili super- Dormivi, ait, ct soporatus sum, et exsurrexi (Psal.
fluunt corpori, significantque substantiam saeculi. iii, 6), fossas alibi manus et pedes asscrens (Psal.
Quse est haereditas Seir, nisi lex, aut ipsum regnum xxi, apud Osee, mortem se mortis Deo exhi-
17);
Judaeorum, quae jam possidet plebs Christianorum; benle futurum (Ose. xm, 44). Rursusque in psalmo
sed hic sensus apud vos quomodo se capit ad litte- ascendisse in jubilatione Deus, et in voce tubae
ram? nil enim in Pentatcucho significativum acci- (Psal. xlvi, 6) : Aliasque, ascendisse in altum, et
pietis. In terris sane illis Assyriorum, Parthorum, captivam duxisse captivitatem, ac hominibus dona
Arahum, Francorumque nuperrime alternante victo- dedisse dicitur (Ephcs. iv, 8). Cum certo, juxta
gentium istarum ne ipsa quidem nomina
ria, rese- Apostolum constet, neminem ascendere nisi quem
dere. Messias crgo vester quid faciet? sequitur :
descendisse constiterit (Ibid., 9).
Isracl (Xum. xxiv, 18). Israel
vcro fortiter agct De vocatione gentium. Cum ubique Scriptura- —
dicitur «?-fl directus cum Dca. Etquis cum Deo diri- rum tuarum testimonia hujusmodi in modum scin-
gitur, nisi qui fidei regulam sequitur? Isforliter agit, tillarum emicent, illud summopere claret quod gen-
qui fidem Christianam eliam inter atrocia tormenta
C tium vocatio libris passim celebrata propheticis,
dcfendit. De Jacob crit qui dominctur cl perdat re- indubie completa videtur. In omnem terram jam
liquias civitatis [Ibid., 19). Quod est dicere : Licet exivit sonus praedicatorum, et in fines orbis terrae
inter gentes martyrum fortitudo laudetur, de Jacob verba eorum (Psal. xvm, 4). In quo uobis objiccre
tamen, id est de Judaeis, qui Esau, id est genles, nemo potest quarumdam gentium apostosiam, sicut
se per acceptionem legis supplantasse gaudebant, nec Isaiae qui Judaeos, gentemsemen peccatricem,
Christus Dominus oritur. Unde superius stella ex nequam, filios sceleratos vocaverat (Isai. i, 4).
Jacob, virga de Israel est. Maria cnim de Jud;eis Poslmodum ait Audi, Isrcul, sercc mcus, ct rectis-
:

quidem ducit originem, sed gentium populus cum simc, quem elcgi (Isa. xliv, 1). Si enim semcn
Christo specialiter directus, Chrisli praeeipue osten- nequam, gensque peccatrix, quomodo rectissimus
dit fortiludinem. Perdit autem reliquias civitatis, quem elegerat? Sed totum pro parte, partemque
quia licct homo ex femina oriundus, ex virtute ta- pro toto in Scripturis vestris ac nostris, solcre ac-
men Deitaiis quos a Dei civitate judicabit extorres, cipinon dubium vobis est, ut est illud: Ad te omnis
perpetuis poterit punire suppliciis. caro veniel (Psal. lxiv, 2), quod non aliter inlelli-
Quod lotum est dicere? Ille, qui Judaici induet gimus, quam si diceret : Ad te de omni carne ve-
generis vilitatem, tanlam habcbit Domini, quod ad D niet. 111 i enim de morle surrecturo dicitur Surge, :

impios periinet, quanlitatem (paternilas enim ad Dcus, judica tcrram, quoniam tu hxreditabis, non
pios) utquos suae viderit urbanitatis indignos, eos omncs gentes, sed in omnibus gcntibus (Psal. lxxxi, 8).
in potens sit perdere sempiternos. Patcr
ignes Etcum Elias quererctur solum se relictum (lll Reg.
enim non judicat qucmquam, sed judicium omnc xix, 10), audit de septem millibus, qui non curva-
dedit Fiiio (Joan. v, 12). Est autem Jerusalem, qux verant geuua Raal (Jbid., 18). Si enim populus Dei
xdificatur ut civitas (Psal. cxxi, 3). Miror quas liic quondam dicebamini, licct maxima vestruin pars
vestras beatitudines intelligaiis ad litteram. Quod aberraret, oon quod
tamen bonaa partis intuitu
si fallimini, altendite quae post pauca sequiin-
ita vocabiniini, perdebatis. [taqueetsi inundi plurimum
tur. Assumpta iterum Ralaain parabola ail llcul :
retro abiit. in hoc lamen Ghrisii potcniiam cx sua
quis victurus cst, quando ista facict Dcus ? (Num. relrogradalione non minuit.
xxiv, 23) ubi praemisit heu, spopondit uiique se do-
:

lenda diclurum. Venient, inquit, in tricribus de CAPUT V.

Italia, superabunt Assurios, vastabuntquc Ucbrxos Judxos alloquitur. — Igitur quoniam aliqua
(Ibid., 24). Hanc quam islc praeconatus est vobis in vos auctoritatibus ct ratiocinatione contu-
517 TRACT. DE INCARNATIONE CONTRA JUD.EOS. — LIR. III. 318

limus, jam vos pauculis rogationibus compel- A cum in sequentibus ob plura connubia diluvium
labo. inundasse legamus, et tamen Abraham ex latere
Legem illam adeo carnaliter qua intentione te- Sarae Agar, Deo etiam aliquoties eam procurante,
netis? Scio vos dicturos legem a
: Et quomodo habuisse. Jacob quoque, et Moysen, multosque sub
Deo de coelis praebitam, imo ipsius digito exaratam, lege probatissimos, numerum conjugum sine legis

vocum terronbus, lampadum fulgonbus et montis contradictione cognovimus. Adae autem dicta indubie
exhalationibus promulgatam, nulli genti a saeeulo pro Dei verbis ponimus ; quem paradisicolam Dei
datam mutare poterimus ? Et si leges hominum fuisse tunc intimum scimus. Jesus etiam Dominus
constant, quis Dei prsecepla destituet. haee Deo verba ascribit.
Respondet Judxis, probatquu Dcum lcgem abro- Mulieri dixerat Deus quae virum inobedire suase-
gasse, auctoritatibus Scripturx. — Ad haec iaferam : rat : Sub eris, et ipse dominabitur tui
viri potestatc

Quidquid horroris, quidquid magniiiceniioe extrin- (Gen. iii, idem Abrahae loquitur
16). Ipse Omnia :

secus legis dandae constat adhibitum, non magni quxcunque dixerit tibi Sara, audi vocem ejus (Gen.
penditur: haec enim in minoribus saepe negotiis xxi, 12). Ecce quantum, quamque spectabilem mu-
^£35 expenduntur. Plane Samuel cum causaretur lieri addixerit, quem per se docere potuerat.
Judaeos regium fastigium affectantes. Nonne, inquil, B Cain et Seth, lilii Adae, unde conjugia sibi con-
messis triciti cst hodiet Invoabo Dominum et dabit traxerint nosti, ex sua germanitate profecto. Poterat
voces et pluvias ; et scietis quia grande malum fece- vero eis Deus aliunde creare uxores, at ipse fecit

riiis (I Reg. xu, 17). Cerie et Osias rex sacerdotalis ut sic necessario fieret. Quod etiam de amitis, ma-
aemulus infulae, cum sancta ingredi usurpasset, mo- terteris penitus idem est. Et haec siquidem omnia
tibus terrae ingentibus factis, quorum Amos meminit, Dei, qui ea primo sic
fecerat jussu, etedicto Moysaico
terraequoque hiatus praeruptissimi patuerunt. Nihil asperrime postmodum vetita sunt. Quid quod unam
sane ibi accidit quod non uspiam faciiius accidisset. illam quam viro costam detraxerat, inque mulierem
Si Moyses quadraginta distulit diebus inediam, et aedificaveral, in tot dividi brevi post ipse permisit,
itidem leviori ex causa fecisse scimus Eliam. Si utjam non duo sed plures admodum fierent in carne
cum Domino Moyses loquebatur facie ad faciem, et una? Agar aucillam, a doniina Sara pulsam, ange-
Isaias prolitetur Dominum Sabaoth suis se vidisse lus reperit, redire ac humiliari sub hera suasit.
oculis, quem viderat solium excelsum sedenlem, Denique Isaac jamdudum nato, et grandiusculo
idipsum et alii ex prophetis quidam. Quid quod Ismaele, cum Sara lusus eorum aegre tulisset, invito
etiam Ralaam ariolo et apparuisse, et saepius occur- q Abraham, jubetur muliercula cum prole repelli. Cui
risse Deus dicitur ? Tonitrua hujusmodique clan- conlroversiae vox divina, qu« superius eam dominae
gores ex aerum importunitate contingunt. Cum etiam reconciliari praeceperat, intulit, et quasi pristini
per provincias alias hieme, alias aestate proveniant. oblita consilii, postposito Abraham, Sarae mandat in
Sin aliter, monstrum exhibeant. omnibus obediri.
Id igitur solum in causa versetur, quia Deus ea Praecepit praHerea Deus ne sculptile, ne conflatile,
mandata prasbuerit. Quae si ideo immutabiiia judi- ne qua similitudo, ne quod signum in terra vestra
centur, videamus ab ipsis sagculorum primordiis tamen
erigeretur, et Cherubim, Do-
in tabernaculo
quae instituerit, quae quoque instituta locis, tempo- mino jubente, sunt Quid dicam de aeneo
sculpta.
ribus, personisque mutaverit. Certe in primorum serpente ignitis objecta serpentibus, ad quem toto
hominum illorum creatione, cum praelatos eos ter- exercitui eminenlem, qui percussus respiceret, sal-
renis, aquatilibusque Scriptura dixisset, Deum pariter varetur ? Num signum, num sirnilitudo fuit? Et certe,
dixisse subnexuit : Ecce dedi omnem herbam affe- libro Regum usque ad Ezechiae tempora eum
teste,
rentem frucium supcr terram, et univtrsa ligna qux coluere thuracremando Judaei et plane non nescie- :

habcnt in semetipsis sementem generis sui, ut sint vobis bat Deus illius institutor ostenli, istud eorum ad
inescam{Gen. i, 29). At cataclysmi exacta pluvia, D idola proclivium magno valiturum errori. Iloc, in-
cum Noe et filiis ejus secundo ejusdem praelationis quam, contra sua si dicere audeam, scita jussit
verba fudisset, addidil Omnes pisccs manui vcstrx
: Deus.
traditi sunt, et omne quod movctur et vivit erit vobis Tabernaculum vero ipsum, quod ab imis ad supre-
in cibum, excepto quod carnem cum sar,(;:iine non ma proprio Deus orditus est ore, Salomon nova a?di-
comedetis (Gen. ix, 2, 3). Habes Deum mutasse sen- ficalione destituit, in tantum ut sacrilegio, imo idolo-
tentiam, ut de graminibus ad carnium edulia nos latriae diceretur, si quis post templi dedicationem
laxaret. Denique sub Moyse cum de esuum discre- ea loca cultu aliquo respectasset. Undeetin calum-
tione tractaret, quasi oblito quod annuerat istis, niam illud crebro dicitur : Adhuc populus immolabat
omne scilicet quod movetur etvivit, in munera, in cxcelsis (IV Reg. xiv, 4). Cui lamen templo, et
comedi vetuit. anle, et post aedilicationem favor diviuus haud de-
Adam quoque uxore sibi exhibila : Relinquei, fuit.
inquit, homo patrem, et matrem, ct adhxrebit uxori Aurum, argentum, vasa, et vestes yEgyptiorum
sux (Gen. u, 24). Non dixit : Homo, Deo lunc et mntuo Deus ab eis accipere vos jusserat, «*C quae
sapientia plenus, adhaerebit uxoiibus, sed uxori, humane vobis pnestita, inhumano, ut videlur, satis
 ;

519 V. GUIRERTI ARRATIS S. MARI.E DE NOVIGENTO 520

Ueo tamen permiltente, tulisiis, umlc dicitur, quia A tium, ct labores populorum possederunt, ut custodiant
dedit vobis gratiam corain ^Sgyptiis Deus {Exod. justi/icationcs, et lcgem ejus requirant {Psal. civ, 44).
xu, 35, 3e). Postmodum eum ipse legis iilius cen- Librorum vestrorum quibusque peccantibus commi-
suras ediceret, furtum, fraudcm, concupiscentiam- nationes Non inferctur, inquiunt, corpus tuum in
:

que prohibuit. sepulcrum patrum tuorum {III Reg. xi.i, 22). Et :

CAPUT VI. Quia humitiatus est Achab coram me, non inducam
Etsi immutabilis Dcum, vcrum, ut mutalilitati homi- mala in diebus ejus (lll Reg. xxi, 29). Multi philo-
num se aptct, sententias mutare videtur. Quod et ra- sophorum gentilium, quae vobis promittebantur du-
tionibus confirmatur. — Habetis, ut aestimo, pleraque xere contemptui; et habita, ut Diogenes, abjecerunt,
divinarum sententiarum mutationis cxempla, in Et cum orbis summa aliquibus incumberet, ut Octa-
quibus conjicere potestis Deum, et si immutabilem, vianus Caesar, parvipenderunt. Quid dicam vobis ?
mutabili bominuni, pro ipsornm erudiendis no- An bona lex est, cujus praemia nil stabile pollicen-
vitatibus, mutabiles dedisse sententias. Sicut enim tnr? Quid victimarum millia ponderatis? Audite
videtis puerulos aliis in infantia rudimentis, aliis, Dominum in Isaia : Plcnus, inquit, sum. llolocausta
cum adoleverint, documentis imbui ; at postquam arietum, et hircorum nolui {Isa. i, II.) Subditque
permaturuerint modo eos severiore disponi, cum B causas Manus vcstrae sanguine plense sunt \Ibid lo).
: ,

senibus vero profundissima quaeque tractari, ita Quid autem velit extemplo proseqnitur Lavamini :

intelligite Deum, cum hujus saeculi processibus ope- mundi estote auferie malum cogitationum vestrarum
:

ratum. Nam veluti parvulum assiduis gerulorum, ac ab oculis mcis : quiescite agere perverse [Ibid., 16),

nutricum confabulationibus, ad rudimenta loquelae et sequentia. Non in sacrificiis, ait aller, Arguam te,

convenit informari, et succrescentem acriori jam quia hotocausta tua mea subjacent ac- arbitrio. Non

paedagio a licentia infantiae cobiberi, a pueribus cipiam de domo tua vitulos. Nunquid manducabo
etiam aevo pubescente omnino restringi, juventam carnes taurorum ? Sed immola Dco sacrificium laudis,
vero ad integrum eruditam sua sponte, propria gra- redde Altissimo vota super sacrificiis (Psal. xlix,
vitate,remota ferula, ex virtutis amore jam regi. 8-14). Idcm utique ait : Holocaustis non delectaberis.
Ita recens Deus sseculum primo suis, et angelorum Sacrificium autem Deo spiritus contribulatus {Psal. L,

vocibus assuevit, et quasi suorum forma sermonum 18, 19).

balbutientia mundi labra correxit. Ut quod optimis Super circumcisione tua etiam pone nugas. Nonne
modo non sit, lunc etiam nonne prophetae pariler tibi cantant, ut auferas
improbissimis, et ipsis lex,

quoque animalibus praestaretur. Paulo evectum, uti q praeputium cordis tui ? Quod si cordis et sensuum
Noe Abrahaeve temporibus, paucis licet in rebus tibi circumcisionem inclamitant, illam quae pellium

castigare, et signis sibi denotare inciperet. Sub Moyse est figuram solummodo interioris notant.

vero quasi adolescentem a pristinis vilitatibus ali- Quid de jejuniis agis, in quibus litigia caedesque
quantulum sublevare, et aliqua de viro sentire com- videntur? Quo contra propheta : Solve, ait, colliga-

pelleret. tiones impietatis fasciculos deprimentes {Isa. lviii, 6),

Mtas perfecta incccpit a Christo. Vetus lex tempora- et caetera, quae ibi Deus appretiari jejunando digno-
lia, Christi vero aetema docet appetere. — Porro sub scitur.
Redemptoris gratia quasi ponderosiori jam animo, In diligentiis Sabbatorura multa vobis solertia.
et intelligenliarum capaci tolius suae divinitatis, ac Sed Deum forsitan creditis vestro otio, spectaculis-
si interni sui consilii praerupta detegeret : iis enim que gaudere. Nec longe super hoc idem propheta est
qui solo dominis famulantur amore, eorum facilius quid sentiaL: Si averteris a Sabbato pedem tuum
solent enuntiare secreta Jam non dicam, inquit,
: non facere voluntatem tuam in die sancto meo, et vo-
vos servos ;
quia servus nescit quid faciat dominus cavcris Subbatum ddicalum, ct glorificavcris, dum non

ejus ; vos autcm dixi amicos, quia omnia qux audivi facis vias tuas (Ibid., 13).

a Patre meo nota feci vobis {Joan. xv, 14). In lege D ^*? Pedem avertere a Sabbato fortassis aestimas
veslra quae vobis Deus praemia pollicetur? Posses- continentias ab itincre faciendo. Quid super volun-
siones, ventrium plcnitudines, uxores ac lilios, lon- tate restringenda tractabis? Quod si ad actionarias

gaevitales, et nulla nisi iis contraria comminatur. De te converteris voluntates, audi sequentia : Et non
aeternis silentium est. Coeli praemia, tartari tormenta invcnitur voluntas tua, ut luquaris scrmonem (Ibid).

tacentur. Sicut sola intenlatur virgo juvenculo libi- Nulla lex imminet Sabbatis a colloquio feriari, in

dinibus aestuanti, et ei dehoneste sermo fit surdus, quo ad id jam necessitate compellimur, ut delicalum
ita cruciatibus,aut morte absterrebantur a vitiis in eo solo Sabbatum computemus, si a malis spiri-
ad bona qualiacunque, non alTectu, non monilis, sed tualitcr subtilius, quas lege non suni vetita, linguam
talium muneruin lenocinio trahebantur. ac animum dispescanms.
Menlior, nisi lex ipsa testetur idipsum Intro- : Perpende igitur clarissimos tua? legis auctores,
du.rit, inquit, vos Dominus in tcrram fluentem laz ct quantuni a tuo discrepent intelleclu, (jui nihil cor-
mcl, ut mandata scilicet ejus observctis, et ut lex porcas exercitationes habentes solum medullis spiri-
Domini sempcr sit in ore vestro {Exod. xxxiii, 3). tualibus intcnderunt. Sola namque in iis observa-
Psalmus quoque Dcdit illis, inquit, rcgioncs gen-
: tionibus carnis vexatio est ; his tamen, qui non
 521 TRACT. DE INCARNATIONE CONTRA JUD^OS. — LIB. III. 522

aliquid de spiritualitate senserunt. Etsi enim in lege A nus, inclaraatur, hic vero Patcr noster appellandus
tua dicitur Qui hsec fccerit vel illa mandata, vivet
: praedicatur (Matth. vi, 9). Hic Spiritus sanctus, qui
in eis (Levit. xvm, 5), nunquam tamen est, quantum amor est, pro magistro adhibetur. Hic non in lapide
ad animam, quisquam vixisse credendus, qui non lex, sed cordibus, visceribusque inscribitur; quia,
amore et tide caeremoniis iilis inhaeserit. Unde apud ut idem alias propheta testatur, cor jam carneum,
Ezechielem legitur cum enim improperaret eis
: sublato lapideo, spiritu novo imbuitur (Ezech.
praevaricationes ab eis in deserto 'factas, idololatria- xxxvi. 26). Tanta vero per Dei gratiam fidei nostrae
rum incursus, Sabbatorumque incurias, ad extre- jam est evidentia, ut non sit instruendus jam quis-
mum intulit Deus Ergo et ego dedi eis prsecepta
: piam de incarnati Dei Filii notitia. (Jam enim rudes
non bona, et judicia in quibus non vivent, et pollui aeque ut docti norunt quia ipse est qui ad omnium
in muneribus suis, cum offerrent omne quod aperit venit abluenda crimina.) Sed jam passim de corri-
vulvam propter delicta sua (Ezech. xx, 25, 26). gendis operibus et moribus sit doctrina.
Quare non bona, cum juxta apsotolum nostrum, CAPUT VII.
lex sit sancta, et mandatum et justum et bonum? Ex Vcterc item Testamcnto ostendit Christi adven-
(Rom. vii, 12.) Corticem rodentibus non tum.
et Translato igitur, non obruto, tuis olim dato
ossa —
bona; iuteriora carpentibus utentibusque me- B patribus testamento, ad sanioris observantiae intel-
utilis,

dulla. Hi sunt inimici in psalmo, qui terram lin- lectus, quid mihi porcum, leporem et ostream, qui-
gunt (Psal. lxxi, 9). Pollui eos in muneribus, etiam bus vescimur, nequam Judaee, objicis? Ternpli tui
cum legalia ipsa praecepta complerent, offerendo vcstigia nulla supersunt, pontificia subsedere,. ut
videlicet omne quod
vulvam, cum in ipsis aperit idem fere genus constet abolitum gentis tuae, ubique-
eos ostendi pollutos muneribus, dum nibil offerunt terrarum dispersiones oberrant. Sanctuario itaque,
pro internis, sed pro exterioribus. Unde est Oratio : sacerdotio, regno, ipsaque pene gente vacantibus,
ejus fiat in peccatum (Psal. cvm,Lucrum utique 8). imo destructis, quis restat legis tenor ! Tota enim
petat a Deo temporale, non Deum. In ipsis plane ferme lex in diligentia templi ac sacerdotii pendet.
mandatis vita ex toto corde
esset, si Deum quis Postquamhanc universae legis summam, non alter
diligeret ; uti si proximum
si furtum et curaret, quam Deus quid de ca?terorum praece-
ipse subruit,
mendacium cavcretur, frausque non fieret. At cum, ptorum minutiis dices? Audis novi sideris [f., foe-
iis posthabitis, inanium illorura rituum superstitio derisj pactionem, cujus superventu nemo adnibilari
mentium caro vexatur.
celebratur, sine fructu dubitat vetustalem. Cuine imputas quod dicitur :

Qnoniam ergo prosequebamini omnes conspicabile q Tu es sacerdos in seternum secundum ordinem "®
corpus et nihil pendebatis animam, quae latebat, Mekhisedcch? (Psal. cix, 4.) Cujus ad Deum loqui
voluit tandem Deus nobis, imo si voluissetis vobis, in psalmo personam putas? Sacrificium, inquit et
non jam exemplaria verorum, sed ipsa vera, et sa- oblationem noluisti, aures autem perfecisti mihi.
luti viciniora producere; ipse enim per praedictum Holocaustum et pro peccato non postidasti, tunc dixi,
prophetam praestillaverat vobis. Ecce, inquit, dies Ecce venio? (Psal.xxxix, 7, 8.) Si ad David verba
veniiait, dicit Dominus, et feriam domui Israel, et haec referas, cui Deus ideo aures effecerit, id est
\domui Juda fcedus novum, non secundum pactum obedientiam dederit, quia sacrificia neglexerit,
quod pepigi cum patribus eorum, in die qua appre- aequipollens illi sententiae erit : Melior est scilicet
\hendi manum eorum, ut educerem eos de terra obedientia quamvictimse (I Reg. xv, 22). Si ad Mes-
\jEgypti, pactum quod irritum fecerunt; sed hoc erit siam, quem inaniter praestolaris tuum, falsum est,
\pactum quod feriam cum domo Israel Post dies : quia eum aestiraas subjectissime iis caeremoniis ser-
lillos dabo legem meam in visceribus eorum, et in viturum.
icorde eorum scribam eam, et non docebunt ultra vir Porro si ad Christum, ipse singulariter plane ex
\proximum suum, et vir fratrem suum dicens Co- iis quse passus est didicit obedientiam (Hebr. v, 8),
:

\gnosce Dominum; omnes enim cognoscent me a mi- D quia holocaustis, et pro peccato nullatenus placari
jnimo usque ad maximum, quia propitiabor iniquita- didicerat Patrem. Cum multi fuerint sacerdotes,
\tibus eorum, ct peccati eorum non ero memor amplius quis eorum exstitit iu aeternum? Quis vero aeternus,
\(Jer. xxxi, 3i-35). Ubi novum fcedus a Deo cum nisi Deus? Deum autem sacerdotem dici nusquam,
domo Israel percuti dicitur, in veteri jam a vobis ut reor invenies, nisi Christum intelligas. Chnstus
foedere noto vivitur; ut enim nostri Aposloli verbis ergo in hoc solo sacerdos qui dixit Ecce venio :

utar, ubi dixit : Nuvum veteravit prius, quod autem (Psal. xxxix, 8), quia se victimam Patri detulit pro
ftntiquatur et senescit prope interitum cst (Hebr. viu, peccato. Quia, inquit, de futili causaris sacrificio,
13). Sed quatre vetus dicitur, nisi quia caduca et jamtibi, Pater, me litaturus venio. Ego enim sum,
tnature peritura, visibilia videlicet, repromittit? de quo in capite libri scriptum est, ut facerem vo-
Ilud autem jure novum, quia incorruptibilia, et luntatem tuam (ibid., 9). Jam a persona David iste
solis immortalibus oculis conspicua, nullis usibus sensus exorbitat. Quid est caput bujus? Bcatus
libri
atterenda, promittit. Nec secundum illud est, quod vir qui non abiit, et sequenlia, usque ad omnia quse-
cum vestris in eremo pactum est patribus, quia ibi cunque faciet prosperabuntur (Psal. i. 1-4). Quis est
minis et terroribus ad singula praecepta, Ego Domi- cui concinat praesens versns, ulsecundum sui typum
Patrol. CLVI. 17
523 V. CIIRERTI ABBATIS S. MARI.E DE NOVIGENTO

non non steterit, nun sederit? Quod si A praecepit non edi, ipse idem Deus mandavit et lim-
abierit,
tertio hoc quispiam purus bomo fortasse c;irere po- brias ferri (Sum. xv, 38.) Eonge alia ratione por-
terit, duum praemissorum alterutro quisquamhomo cum comedimus, quam vos flmbrias abrupistis.
vivens immunis esse non valuit. Quis est qui die ac Praevaricatores ergo eslis, qui vobis evidenter
nocte, id est indesinenter, in Dei lege meditatus sit! jussa negligitis. Nosnil praelerimus, qui nnlla inde
nonne idithum cantat. Quia universa vanitas omnis mandata suscepimus. Furtis intenditis, foenora cu-
vivcns; et, In imagine pertransi ns, frustra contur- mulantes cervicibus egenorum. Deum ex corde
batur? (Psal. xxxvui, 6, 7). diligere, et proximum ut seipsum, et eaetera utilia

Ipsum Cliristum, quidquid

velis nolis, accipies; seponentes, circa nugas rotamini. Nunquid illud quod
istic supra bominem habes. Ipse non in decursu dicitur : Si ambulans pcr viam, in arborc, vel in terra

aquarum, sed secus nascitur; quia non in natura nidum avis inveneris, matrem pullis vel ovis incu-
ct

per peccatum fluida propagatur, sed in sola carnis bantem, non tcnebis eam cum filiis, sed abire patiois,
peccati similitudine conspicilur. Et recte non sta- captos tenens filios, ut bene sit tibi, et iongo vivas tem-
gnum, sed decursus virgo generans potest intelligi, pore [Deut. xxu, 0-7); eo quoexterius sonare videtur
ubi vidclicet nulla subsistit illuvies, quod benedi- modu Nunquid Deus illius ad Noe mandati
accipilis?
ctionisplantarium dedit fructum, sed suum, in tem- *>
ublitus est "£?9 Omne quod movetur, et vivit, crit
:

pore, sed suo. Quisque bonus dat fructum, sed non vobisin cibum, quasiohra virentia tradidi vobis omnia
suum, sine Deo enim nil potest quisquam facere. ls (Gcn. ix, 3). Ut modo bene nobis et longam vitam

vero praebuit proprie suum, quia quod fecit, faccre spondeat, si manus nostra puUorum matiibus par-
non poterat nisi De.us; et ex se habuit quod fecit. cat? Quid rationis babet quod palum in baiteo
Tempus quoque suum fuit, quia qui quando voluit gestare jubemini (Deut. xxiii, 13), quod egesta con-
natus est: qua-ndo voluit quoque occubuit. Tempus tegere, ne quid sordium Dei valeat oculis appare-
suum fuit, cum plenitudinis adventu ca^co mundo re? Si ego hominum minimus in publico tale aliquid
suae notitiae lumen tribuil. Folium ejus non defluet, proferrem, auditores forsitan mei non facile crede-
quia licet euelum et terra transeant, verbum tamen rent quod inaniter, aut sine inleliigentia latenti
ejus non transibit (Matth. xxiv, 35j. Eacta ejus ista contexerem. Etsi ego nullius aut gravitatis aut

prosperabnntur omnia, deducet enim eum mirabi- momenti ab aliquibus lanti pendor, ut verba mea
liter dextera sua. His excurrisse per excessum suf- expertia pondens non esse putentur, Deum poteri-
ticiat. tis sestimare cboraulam, ut dicta illius garrulitate
CAPLT VIII. vanescant. Quanto igitur humanae minus rationi
Ecce habes, impurissime, prophetas tuos, imo eloquia divina concordant, tanto magis subtiiitate
per Deum tuis observantiis obviantes in tantum, ut intellectualitatis exuberant.
sacriflcans, ot canem excerebrans pariter conferan- Resipiscite, victi lanto testimoniorum ac testium
tur. Quid mihi sues grunnire luas, et lepores slri- aggere tandem; et carne discussa sanctae interiori-
dere facis? Quid ora ruminantia, et divisiones re- tatis estote capaces. Venite cum Osee propheta, et

plicas ungularum, qui pontificium et templum, de revertamur ad eum, quem vos sequi putantes diffu-
quibus toiae tuae legis vires emergunt, ei in quibus giiis Dominum, quia ipse a sseculi origine, praedesti-
ejus versatur intentio, adeo evidentissime videas natione, et promissionibus cepit et in tine teniporum
adnullari? Quam vim putas, infelicissime, habitura passionis sua3 efflcientia nos salvabit, pcrcuiiet, id
sunt inlima membra, ubi caput praecisum est? est animarum nostrarum doctrinis nobis potentibus
Exaudi, si minus adhuc babeas liinc testium, quod
vulnera pandet. Percussos denique cruore, et lalice
superius paulo libasse Loquitur Deus in
videinur. curare non differet. Vivifcaoit nos post duos dies :

Jsaia cum rejectione carnaliutn spiritualia bona in dies tertia suscitubit vos ct vivemus in conspcctu :

consciscens Ad qucm, inquit, respiciam, nisi ad

: ejus sciemus, sequemurque ui cognoscamus Dotnim
:

humilem et contritum spiritum, ct tremcntem scrmo- D num. Quasi dUuculum prseparatus est egressus cjus
??es meos? Qui immolat bovcm, quasi qui interficiat (Ose.vi, 1-3), etc. Sed his sufiicienter, ut putamusj
virum; qui mactat pecus, quasi qui excercbret canem: edictis, alia prosequamur.
qui offert oblntionem, quasi qui sanyuincm suillum CAPUT IX.
offerat: qui recordatur thuris, quasi qui benedicat Confutantur Judxi insimulantcs Christianos idm
idolo (Isai. i.xvi, 2, 3). Sed dicis : Certe negari non lolatrix. — Impetitis nos etiam qaod crucifixi Do-
potest quin Deus porcum mandi vetucrit; plane, mini Jesu imagines, vel ipsius crucis lignum adorel
inquam, non minus constat quia tauros et arietes inus, veluti cujusdam idotolatrisB
ut insimulatis]
et caHeros sacrilicari prseceperit, haecque postmo- quasi quod a vestra constel lege prohibitum. Nel
dnm orc proprio, ut ex prophetis audis, irrita du- econtra nil nisi ipsam Dei Bubstantiam adorandaia
xerit. Sed forsitan sacriflcio temploque repulsis, ducimus etsi aliqua extrinseca venerari perspicl
:

porcorum carnibus abslinere praeponderat. Si porci- mur, non id quod videtur colimus, sed quaB ex \isis
naniin caniiuin esum nobis, (|uibus nil jussuin est, colligimus. Certe Nathan propbeta David regenj
improbatis, Rmbrias hyacintbinas in quatuor pallio- pro Salomone petens apud vos adorasse legitm
rum vestrorum anguli9 quare non fertis? Oui suem (III Reg. l, 23), in quo aliquid eum divinilatis seol
 ;

52r TRACT. DE 1NCARNATI0NE CQNTRA JUDjEOS. — LIR. III. 526

sisse credere nefas creditur. Josue a civitatensibus A «8© si justus, pius et sapiens quis sit : aliud haec
Hai Israelem conspiciens fugientem, et caesum, sunt, aliud et sine iis enim est homo
homo: ha'c :

coram arca Domini pronus decumbendo (Jos. vn, 6), vero cum Deo esse dicuntur, non accidentaria,
in

diem dicitur in libro Judicum continuasse vigiliis. sed substantialiter Deus accipiuntur.
Nunquid arca Dea erat, aut Deus, sive Dei pars Voluntas Patris Filius, virtus Spiritus sanctus. —
quaelibet in ea delituerat? Daniel, celebrato regis Si ergo Filium accipitis, non quasi quem extra ge-
edicto ne quis deorum peteretur a quoquam, fene- nuerit intelligite, sed quod gignitur in ipso conspi-
stris cuenaculo suo patentibus, tribus contra
in voluntatem Patris
cite. Accipite igitur Filium ac si

Jerosolymam temporibus, genua flectebat interdiu, qu;e voluntas quasi ad effectus evidentiam venit,
et adorabat, et conlitebatur Deo suo (Ddn. vi, lij. cum carni ille se indidit. Sed haec voluntas, quae a
Nunquid Jerusalem aut templum, cujusobtentu illa Deo ad nos intenditur, virtutem necesse est habeat,
fiebat infiexio, Deus fuerat, quia i!l irsum sic ad- per quam quse velit queat, et haec sit Spiritus san-
orare decreverat ? Nunquid omnia, quaeadorataapud ctus, qui eidem corpus in Virgine creat. Voluntas
vos referunlur, divinis cultibus dignata credun- eniin hominum otiosa est, nisi posse suecedat. Vo-
tur? luntatemergo Patris possibilitas comitatur. In Scri-
Qua ratione imagines adorant Christiani. Ad- —
pturis nempe sicut amor, ita et virtus idem Spiri-
oramus itaque in visibilibus signis, quaj significantur, tus appellatur, [ut est Virtus Altissimi obumbrabit :

invisibilia, imo vagabundum animum picturarum tibi (Luc. i, 32). Et Virtus Dei operatur omni cre- :

rcpentino contuitu, quasi quodam commonitorio ad denti in salutem (Rom. i, 16). Patris igitur voluntas
interna cohibemus. Quare vobis aeneus ille anguis per virtutem hoc modo mancipatur effectui, et inde
propositus est, quem postea coluistis, nisi ut quid qui effectus est, nostne tmditus est cognitioni.
sibi vellet ejusmodi prodigium quaereretis ? Nec De Deo cuiquam disputare fas non est. Sed cum
Cherubiin oliosa in templo, et in tabernaculo emi- de his quae circa nos sunt exempla praebentur, ad
nentia claruerunt. Boves quoque et leones non sine hoc lit ut tria aliqua indisparabiliter cohaerere sibi
re inibi singulariter exsculpi meruerunt sed idoneas posse monstrentur. Quod cum lit, « lldes, ut legitur,
:

inquisitionum vobis occasiones dederunt. Ridete, jam non habet meritum, cui humana ratio praebet ex-
si plaeet, nos dissolutum et exsanguem quasi homi- perimentum (S. Guegou. hom. 26). » Haec siquidem
nem Jesum in patibulis adorare, videlicet quisque Trinitas vocative potius quam substantialiter in hoc
qui sapit, quam magis fide ridiculi vestri fuere a nobis saeculo dictitatur, in quo necessario ad no-
parentes, qui Reelphegor, idolnm scilicet tentiginis, C stram intelligentiam de personis instruendam per
quod est Priapus, adoravere. Ridendi, imo flendi et momenta et syllabas, quia aliter non possumus,
vos quod plerique veslrum dogmatis Christiani earum vocabula conjugamus. At cum vitae fontem
veritatem plene intelligunt, nec tamen ab errore hauserimus, et in lumine lumen, Deum in Deo vide-
desistunt. Sciatis tamen quia nobis, quibus Deus bimus, nulla in his nominandis gradatione sermo-
Scripturarum notitiam indidit, et, remota etiam nis egebimus. Si os nostrum, lingua, et spiritus in
imaginatione, fidei et contemplationis contulit alam, usum locutionis pariter nullo horum vacante, aut
species sculpturarum necessaria non sit, sed his praestante,movenlur, maximae insania^ est diffiteri
solis qui idiotae et hebetes, quod litteris non attin- Patrem et Filium et Spiritum sanctum esse, et
gunt, juvamentis hujusmodi addiscunt quod scien- posse, ac indivisibiliter operari. Si enim tres Deos
dum sit. diceremus, eorum plane cuique partem mundani
CAPUT X. regiminis traderemus, nec summus quisque eorum
Auctor tres Deos a Christianis ostendit haud coli. esse posset, qui pares aclu ac nomine quoquo pacto
Probat in Dco trinitatem. - Restat ultima quaestio, haberet. Et dum modo huic, nunc illi pro partium
quae a vobis proponitur ventilanda.alternationibus faveremus, quemlibet forsitan cujus
Tres deos nos
colere dicitis, quia Patrem, Spiritum D regnum minus putaretur accommodum, aut minus
et Filium, et
sanctum, sub distinctione nos triplici, pronunliare appretiaremur, aut aperlis derogalionibus urgere-
cognoscitis. Ex superiori testimoniorum congerie mus. Nil tamen apud nostra dogmata experiri vos
satis probatum est quod Deus Filium habeat, hunc contigit, nec diu vobiscum super islo tractabimus,
humanatum constet. Spiritum vero sanctuin ubique quia dum de iis agimus, obduratis animis risus
paginarum vestrarum dici in promptu est. Ergo eflicimus. Deliberantibus enim credere auctores non
sicutinos tres personas proferimus. ita de cultura deerunt quipotuerunt erudire.
trium deorum a vobis patenter arguirnur. Deumne Vere resurrexit Dominus. — III ud, velitis, nolitis,
incircumscriptum incomprebensibilemque credilis? audite, quia Redemptor noster, quem putruisse
Quod si forsitan, quid trium cathedras personarum, mentimini, yivit, et in novissimo die, quod et vos
quid membra imaginando conpingitis? Si Deum creditis,de terra surrecturi sumus. In carne quo-
spiritum pensitatis, et Filius, ut credimus, ei est, que nostra Deum videbimus, Jesum videlicet, quem
filius essc non quod pater est; alioquin
potest, nisi interpretamini Salvatorem. An in carne conslitutus
Deus non est. Polest in homine esse quod non est quis Deum videre poterit, licet jam corruplionem
homo, in Deo vero nihil quod non sit Deus. Nam excesserit, quod vix ancelicis spiritibus scintillando
 527 GUIRERTI ARRATIS S. MARLE DE NOVIGENTO J28

licebit ? in eum enira desiderant angeli prospicere. A

Quo modo
CAPUT XI.
Desiderium autem efficientiam quserit.
ergo videbit? In carne utique ezistens, poterit in- Sed post hanc qualemcunque dispulationem, cu-
tueri carnalem, Dei quippe Filium, in eo jam quod jusdam mihi Judaei relatio non tacenda videtur,
incorruptibiliter resurrexerit, immortalem. Utra- qu;e omni conllictatione ^SB verborum potenlior
que etenim, et homo per se et Deus, Dei sunt Filius. aestimetur. Erat, ut testaiur, Lauduni, et in quadam
Cum hoc careat nomine, nec mortuus nec se- domo, quemdam cum Judreo aliquo clericum
pultus. disceptantem adliuc puerulus audiebat. Cumque cle-
Perlucide etiam valet intelligi quod in carne sua, ricus perlidi illius resistere ventositati non posset :

hoc est in eadem, qua est ipse humana natura, « In noniine, inquit, Jesu Domini titionem ilam-
constitutum Job suum Salvatorem se visurum spon- mantem ea parle qua ardet apprehendam nuda
deat. Mortalisquoque ac rationalis naturae indivi- manu, et exlra oslium domus efferam. » (Focus
duum signans, quod dixit inculcat Quem visurus : autem propter [/"., prope] erat.) Nec Judaeus obni-
sum, inquit, ego ipse, ct non alius (Job. xm, 27). titur, in lide Jesu sui utrum urerelur opperiens. At
Qui alius procul dubio quodam modo esset, si ho- clericus mirabili crudelitate fervescens candentem
minem exuens, spiritus remaneret. Tertio denique " accipit dextra reustum, et longius, qua voluit mo-
id replicat Et oculi mci conspecturi (ibid). Ubi
: rositate, deportat, et projecto illaesam monslrat ab
oculos adeo vigilanter expressit, corpus plane Dei igne manum. Miratur ille nequam, sed ad fidem
futurum, quod visurus csset, innotuit. A corpore miraculo non pulsatur. Id ipsura etiam ab eo qui
autem divinitatemvideri fas non est. mibi retulit non nisi praestigiis comparatur.
Ecce contra Dei hostes, contra inimicum et de- Dicile, miserrimi,nonne nomen deitatis est, cui
fensorem arma praesumpsimus quibus egimus quod : elementaobtemperant? Sed vos dicitis quia in terra
potuimus, non quod debuimus. Multa suppressimus, positus se nunquara dixtrit Deum. Cum enim an
quia ambigua de eorum 'voluminibus ponere testi- Deus esset sciscitanti, intulit: Tu dicis (Matth. xxvu,
monia supersedimus. Nil enim agit exemplum, quod II). Est ut dicitis, ac si diceret Tu quidem dicis, :

litem lite resolvit. Si perfidis ac derisoribus videtur sed ego non dico. vecordes attendite quod se- !

inane quod fecerim, lidelibus, qui talia ventilare quitur : Amodo videbitis Filium hominis sedentem
non audent, aut nesciunt, non immerito fortassis a dextris Dei et venicntem in nubibus cozli (Matth.
placuerim, quia si non valde utiliter, valde tamen xxvi, 64). Nempe el proditori significando idem
fideliter quae injuncta fuere compleverim. Si quid c dixit : namque, nunquid eyo?
Dicenti ait Tu dicis
infamiae pro hoc ipso, sive laudis acquiritur, merito (Matth. xxvi, 25). Subaudis rem quaj est. Taceo de
tibi, Paler, qui id imperasti, ascribitur. Si enim c«teris, qui corporaliter gestis intendunt. Joannem
bene, fidei et precum tuarum fructus est; sin male, legite in quo nihil pene aliud quam de sua cum
inconsideratus utrobique ausus est. Nerao me ar- Patre consnbstantialitate proloquitur. Crcditis, in-
guat, errores improbissimos, cum sim tenuis et quit, in Deum, et in me crcdite (Joan. xiv, I). Ego
stolidus, objurgantem. Meminerit asinam prophetae in Patre, et Pater in me est. Qui credit in me, videt
insipientiam castigantem. Melior enim sum, licet et Patrem (Joan. ix, 10), et millia horum similia.
malus homo, quam bona asina.

FINIS.

VEN. GUIBERTI ABBATIS

EPISTOLA
DE

BUCCELLA JUDiE DATA ET DE YERITATE DOMINICI C0RP0RIS.

IHV Patriet dominoSancli Nicolai priori Sigefrido D Primo etiam horrori mihi est, si aliqna dicam, in

[al., Vincenti abbati Sigefrido, frater, etc.] Guiber- qtiibus Patrum sententise refragari. Unde
videar
tis Dei familia», qua3 est apud Novigcntum minister, peto, ut si quae non tamen praeter regulam dixero,
qua? Dei sunt simpliciter qiuerere ac amplecti. ea audias intentione qua dicam. Dicam enim sinfl
Quaestionem quam mihi tua ingessit sanctitas praejudicio melioris sententiae palpantis potius ani-
utruin videam, nedum cnucleare valeam, nescio. ino quain nitentis.
 (29 EPIST. DE VERITATE DOMINICI COUPORIS. 330

CAPUT PRIMUM. A ix, 1), etc. Qui etsi cum sit spiritus disciplinae,
QU.ESTI0 I. quantum ad suam ipsorum salutem fictos effugiat;

Quaestio est magistros Ecclesiae clariores. Augu- fidei tamen aliorum adjumenta ministrat. Cui
stinum videlicet (enarr. in psal. x, tom. VIII, et in ergo spiritum quem Petro dederat ad miracula non
Joan. tract. 26, tom. IX), ac Leonem (serm. 3 de negavit, merito nec mysteria aliis communia de-
pas. Dom.) consentire, quod Judas cum caeteris apo- trectavit.
stoliseucharistiam de Domini manu susceperit. At si de buccella agitur, quae ei intincta porrigi-
Hilarium Pictaviensem (com. in Matth., can. 30), tur, signum non signum signum plane pro-
fuit, et :

Capuanumque Viclorem ab hac inlelligentia quod ditoris, sed non signum sacramenti; quae etiam ante
acceperit disscntire. Illud, nisi fallor, dictorum suo- traditionem novi illius sacrificii, Matthaeo et Marco
rum argumento habentes, quod caeteris sacramento testibus, dum «83 quis esset proditor quaereretur,
participantibus, buccella praebita simplici scilicet data est (Matth. xxvi, 22; Marc. xiv, 19), quae quo-
pane, suum Dominus insignierit proditorem. que si quid sancti in se habuit, non ex mutatione
qilestio n. sui aliqua, sed ex tactu forsitan Salvatoris accepit.
Illud quoque, ad nostri adumbrationem sacrificii Et diaboli ille introitum non tam pro indigna susce-
a quibusdam objectari solere, quod sacramentum B ptione ipsius offulae quam pro sua erga corripien-
hoc, signum magis quam veritas fuerit, et ideo tem Dominum impudentia et incorrigibilitate com-
Juda quem ante diabolum vocaverit, idipsum Do-
1
, meruit.
minus irretractabiliter dederit.- Hoc in litteris a te CAPUT II.
datis ita proponilur. Porro de inconvenientia Evangeliorum super ca-
Quibus ego subinfero, quia sive veteres, sive pitulo illo Yerumtamen manus tradentis me, mecum :

novi, quicunque super hac re altercantur ac dispu- est in mensa (Luc. xxn, 21), quod Matthaeus Mar-
tant circumstanliam lectionum minus plene consi- cusque praescribunt (Matth. xxvi, 23; Marc. xvi,
derant. Nam apostolis vetus pascha secundum 19); Lucas vero corporis Dominici traditioni sub-
Matthaei dicta coenantibus, nullo excepto dicilur scribit. Si tibi respondeam, circa vitem et patulum
:

Accipite, et comedite (Matth. xxvi, 26 Marc. xiv, morabor orbem, cum pene ridendus sit, qui hoc
;

23: Luc. xxn, 14). Et porreclo calice poslmodum quaesiit quasi qui in scirpo nodum repererit. Si enim
apertius Bibite ex hoc omnes (ibid., 27). In Marco
: ordinem capitulorum eadem dicentium, vel inter se
quoque, Biberunt, ex illo omnes (Marc. xiv, 23). dissonantium, in Evangeliis quaeras tam praeposte-
Porro Lucas primum eum ad esum paschae discu- immutata invenies, ut de tantillo hoc tibi
p rata, adeo
buisse asserens, et duodecim apostolos cum eo (Luc. videatur magistros interpcllasse fatuitas. Sive enim
xxn, 14-), quod et Matthaeus et Marcus dicunt, post praecedat, sive sequatur hoc verbum, nil officit. Sed
dationem calicis infert Accipite, et dividite inter vos
: inharum partium dequibusagimus, controversiaquae
[ibid., 18). Sed et panem gratias agens, et fregisse, videtur plurima non epistolae sed libri necessarii
et eis dedisse subscribitur. sunt. Et certe in ipso paschae veteris epulo, et post
Si ergo de calice ab omnibus facta inter eos divi- novi traditionem mysterii, aliquantus ad mensam
sione combibitur, Judas nullatenus excipitur; qui a illam proditori consessus fuit, et temerarias utrique
pedum lavatione apud Joannem nequaquam, cum edulio manus apposuit. Aut quid mirum si tempus
jam conscius esset proditionis, excluditur. Etsi enim pro tempore ab evangelista positum est, ut diceretur
nulla adniterelur auctoritas, multa tamen ratio est pro fuitf Scias quia istic diccndorum copia me
i

suppeteret, pro sola conceptione criminis, quem inopem facit.

1

aperta opera non probarent, hominem a suis gradi- CAPUT III.

! bus, et commilitonum communi gratia nullatenus Agit contra Berengarianam hseresim. — Sed quo-
I
arcendum. Ipse enim dixerat, et diffiteri non pote- niam de Domini corpore objectiunculas fieri episto-
! rat : Nolite judicare (Matth. vn, 1). Quod in arcanis D lae auctor dicit.quod signum, et non veritas exstet,
I
peccatum adhuc latens, qui omnes ad salutem com- pauca etsi exilia, super eo contemplemur. Si umbra
pellare venerat, nequaquam tunc temporis damnare est, et non corpus, in umbram de umbra decidimus,
debuerat. Quod autem de calice dicitur, par est ac imo in deteriora valde devenimus. Si boves, arietes,
si eadem evidentia etiam de pane diceretur, cum in caprae, turtures, columbae, et passeres, olim pecca-
ulroque dignitas par, imo identitas, habeatur. tum fuerant, hostia videlicet pro peccato, ita ut car-
Qui enim ei et baptizandi, daemonia ejiciendi mor- nis justitiae vocarentur, et secundum conscientiam
bosque curandi cum caeteris jus dederat, si ad ulti- salvum non possent facere servientem, quanto mi-
mum ei maligna tractanti collatam aliis gratiam nus si species creditur, et non res, illa tantilli panis
detraxisset, causas ei forsitam peragendae proditio- adeo miserabilis quantitas, omni animarum remedio
nis auxisset. Quid enim virtus, quae operatur, juxta indigna erit, de quo si manducaverimus, non abun-
|
Apostolum, in salutemomni credenti (fiom. i, 16), nisi dabimus, si non manducaveris, non utique defi-
Spiritus sanctus est, ex quo potestas super daemonia ciemus.
languoresque curandas emergit? hedit, inquit, ei s Si ergo utrumque species, et in neutro veritas,
virtutem et potcstatem supcr omnia daemonia (Luc. novum baptismati Joannis aequabitur, in veteri non
531 V. GUIBERTl AHHATIS S. MARI.E DE NOVIGENTO 532

proderit interna utilitas, sed materiei pretium prae- A vivit propter me (Joan. vi, 58.), cesset umbra, ces-
emincbit qnantum animalia rei exanimae, quantum set species, vitae ac salutis effeetiva quaedam in his
ea quae caro emuntur, panibus, obolo similibus, mysteriis anima sentiatur. Et, o vecordia, elemento

praestant. quoque modo praeva-

Et certe vetus alio baptismatis per Trinitatis invocationem tantuin de-
lere probabitur. Si verum est quod ab auctoribus fertur, ut simplici s annae ad peccala eluenda fecun-
traditur, quo quidem nil verius ante circumcisio- dentur, ac vivificeutur, el huic sacramento quod
nem originale peccatum sacrificiis solvebatur. Haec proprio Dei verbo conficitur, sola stolida figura tri-

autem bostia nostra passo semel Domino, si sola signum

buitur! Dicanl qui hoc sinc veritate asserant,
passi figura, ut dicitur, sit, si quid veri efficiat, ne- ipsum corpus Dominicum in terra degens signum
scio. Quod si sola mortis illius memoria est, quasi fuisse, dum aliud patet, aliud latet. Latentem ergo
aliqua aut Dei, aut saucti cujuspiam, quae in Eccle- Dominum in homine diflitebimur? Ipse resurgens a
sia pingi solet Quod ergo
imago, perfunctoria est. mortuis claritatem, quam resurrecturis spoponderat,
solum praefert rudium oculis monimentum, parvum, discipulis non ostendit, quam tamen ante passionem
aut nullum praestat sapientibus adjumentum. in monte coram Petro, Joanne et Jacobo transfigu-
Sed scire velim quare calix sanguinis novi et
R ratus ostenderat.Quem humilem dispensativestatum
aeterni testamenti dicitur (Matth. xxvi, 28; Marc, exhibuit, ne incognitum aliquid rudibus aut insoli-
xiv, 24; Luc. xxu, 20), ubi quid innovatur, vetu- tum ostentare, unde quos erudire debuerat, eorum
stas abrogatur. Quod enim untiquatur et senescit sensus magis obtunderet. Quid quod in coelo positus
prope interilum est (Hebr. vin, 13). Vetuslas in pec- ne vulnera quidem sua obducere aut servilem for-
cato si est, et novitas in gratia; gratia ipsa nulla mam quam futuro repraesentabit judicio exuere vo-
est, nisi ad ^Eternum autem
aeternitatem possit. luit, imo post judicium transiens de humano in
quiddam testatur, et spondet. Magni igitur cujusdam divinum statum sese rursum alterabit? Si in illa
boni effeciiva, et non inanis, aut umbratica est. quae Deus et homo est substantia tanta specierum
Unde et in consecrativo canone calix isdem myste- mutatio fuit, et est, et adhuc futura est, in ista,
rium fidei appellatur; mysterium enirn non modo quae interim in praesenti ad nostrae miseriae muni-
in bono, verum et in malo, et in nugis accipitur. mentum et consolationem praestita est, nova crea-
Nam mysterium iniquilatis dicitur; et inter agen-
et tura et ad Dei ac hominum unionem, mirum ne
dum comoediam, si videas, quid significet actus ille est si in hac ipsa specie panis ac vini ob humani
interrogas. Est ergo utrumque m\sterium, sed nul- sensus horrorem sic rclicta, lidem noslram Deus
lam ulilitati quaerentium exigens lidem, quid itaque C exerceat?
sibi vult adjectivum, fidei? Est plane ac si diceret : Certe ipsa Trinitas, quae in hac vita necessario
Arcanum totius fidei, in quo scilicet universae no- propter nos dicitur, in Deo substantialiter minime
strae credulitatis majestas latet; unde ut sequentia praedftatur; quia sensus noster, qui hic nonnisi per
dicunl; ipse calix sanguinis fruclum in se portat syllabas et spatia de Deo imbuitur, in aelernilate illa

nonnisi divinum, remissionis videlicet peccatorum. sine ullis morulis, ac nominibus in lumine videndo
Dicant ergo quaenam umbra est, quae tantam par- lnmen agnitione deitatis impletur. Si ha-c et alia quae
turit veritatem. Miror quoque quibus auribus au- non videmus credimus, ut esl in baptismate remis-
diant ipsius verba veritatis, Caro mea vere est cibus, sio, supplicia in inferno, praemia in regno, quare

sanguis meus vere est potus (Joan. vi, 56), ubi vere hic appulsi dicimus, quomodo poterit Deus parare
quidpiam est; sola species aut sola umbra quomodo mensam in deserto? (Psal. i.xxvii, 19.) Et si multis et
est? Et cerle si post orationem sacerdotis species bonis et malis quae non vidimus, credimus, ut quid
panis demutaretur, in carnem, contentio sopirelur. uno olTendimus, et alias potentem, hic impoten- in
Ideo igitur objectores circa tem Deum dicimus? Ne ergo concidamus a facie
speciem exercentur.
Quodsi species est, et nil habet amplius quam petra, ejus, quasi inimici ejus, quia veritas et misericordia
quae secundum Apostolum Christus est (I Cor. x, 4), D Dei sit in Christo fateamur; et quia in nomine
miror quare petras, ligna, et caetera quae Christum Patris venit, super carnales hostias exaltari cornu
in Scripturis significare dicuntur, non ea aspectione, ejus.
et laudc prosequimur, qua illam hostiolam panis, ac CAPIJT IV.
vini, quae in altari conficitur, quare non ea « bene- Alludit his sensibus illud quod in libro Reguin ad
dicta, rursum « pura, sancta,
adscripta, rata; » et Eliain dicitur : Recede hinc, inquit, et vade contra
et immaculata; vilae quoque aeternae, » aut « salu- oricntem, ct abscondere in torrente Carith, qui est
tis perpetuae; » et ultimum postquam « in sublime Dci contra Jordanem, et ibi de torrente bibes (lll Reg.
altare per manus angeli » <fc»4 sacerdotis precatione xvu, 3J. Elias, qui interpretatur Deus rneus Dominus,
deferentur, quod non est aliud quam Christi corpus Jtidaicum populum signat, cui in sua ipsius lege
extra quod omnis hostia vacat : quare non iterum creberrime inculcatur, Ego Dominus, huic impera-
sancfilicata, vivilicata, ac l)encdicta vocamus? tur ut hinc, id est, ab infidelitate recedat, quod in
Si ergo, ut illa oinittam, hostia per sanctificatio- Abraham primitivo factum constat. Contra orientem
nem vivilicari dicitur, cui Dominicum congruit di- jubetur ut vadat, id est ad Dei cognitionem se diri-
ctum : Qui manducat non aliud quidlibet sed me, gat. Contra namque non solum pro adverso, sed
533 EPIST. DE VEIUTATE DOMINICI CORPORIS. 534

et pro directione saepe ponitur. In torreute abscon- A erudiat te. Oumque venisset ad portam civitatis, ap-
ditur, dum intra legis scientiam a multis quae lege paruit ei mulier vidua colligens ligna (ibid., 10).

prohibentur vitiis contutatur, et recte ipsa torrens Porta civitatis ipsc est qui dicit : Ego sum ostium
dicitur, non immutabiliter, sed perfunctorie,
quae (Joan. x, 9). Est autem Ecclesia civitas, quia ibi

et quasi ad tempus datur. Unde ct a Paulo sanetum unum cor habentes comuiuniter ducunt vitas. Jure
sseculare vocatur (Hebr. ix, 1). Carilh aulem voca- ergo primum ad portam venitur tuncque mulier :

batur, quod occursus ignis interpretatur, quia quo vidua apparet quia primum Christus agnoscitur,
magis lege mandato ab illicitis arcebatur, eo am- tuncque demum quid sit Ecclesia patet. Haec ligna
plius concupiscentiarumoccursibus pulsabatur. Ignis quia utrumque popuium in se counit quod
colligit, :

enim concupiscentia est. Unde Apostolus : Concu- enim pariesaiibi signat, hoc istic lignum nou incom-
piscentiam, inquit, nesciebam, nisi lex diceret : Non venienter ostentat, nam duo ligna crucis sic ista
concupisces (Rom. vu, Contra Jordanem est, quia
7). portendunt, ut alterum porrectum Judaeos ac si uni-
non aliud, quam secundum gratiam baptismatis vi- cornes innuat, alterum transvcrsum gentiles, ac si
vere volentium praesagium, imo auspicium est. Lex b diverso subintroductos oslendat.
enim paedagogus noster est De tor-
in Christo.
Et vocavit cam, dixitque Da mihi paululum
dum qualcmcunque vapidum, B
ei :

rente, inquit, bibit,

aquse in vase ut bibam (111 Reg. xvu, 10). Vocat
scilicet intellectum , de legis scientia populus
eam cum patenter addiscit vocationis omnium fide-
haurit.
lium causam. Aquam in vase dari sibi expostulat ut
Corvis praecipit Deus ut ibi eum pascant, dum sa-
bibat, cum doctrinam non pcr deutereses, ut sole-
cerdotibus nimia sacrificiorum ambitione rapacibus
bat fiuitantem, sed iu Christo, qui est vas electum
injungit, ut eum doceant; quibus Dominus Vos, :

et pra?electum, in quo sunt omncs thcsauri sapientise

ait, fecistis domum speluncam latronum (Matth.
hanc
absconditi (Col. u, 3), undecunque cohibitam et
xxi, 13). Sed et Elias in torrente cum plebs, ut
constantem, exhiberi sibi ab Ecclesia primitiva cor-
juxta Apostolum loquar, requiescit in lege. Corvi
rogitat. Cumque illa pergerct ut afferret panis, clamavit
deferunt panem et carnes mane, similiter panem et
post tergum ejus dicens : Affer mihi, obsecro, et buccel-
carnes vespere (lll Reg. xvn, 6), dum in ptosperis
lam in manu tua (111 Rcg. xvn, II). Pergit ut afferat,
et adversis,quod est mane et vespere, temporalem
cum, juxta Apostolum, lectioni intendit ut doceat.
jucunditatem, quod panis signifieat, per sacrificio-
Post tergum clamat, cum aliqua Judaeorum pars
rum asskluitatem, et carnales observantias populis
aversos apostolos et dicentes Quoniam repulistis :

pollicentur. Post dies autem siccatus est torrens (ibid.,

verbum Dei, ecce convertimur ad gcntes (Ae£. xiu,
7 1,
quia post illuminationem Evangelii, graliaram
46), ad se docendam etiam precario interpellat. Ac
legalis doctrinae rudimentum visum est credeniibus
si diceret : Hactenus me corvi sacrificiorum carne
ad salutem minus sufliciens Non enim pluerat super :

paverunt, amodo non panem, sed buccellam panis,

terram (Gen. u, o), quia adventus Salvatoris nullam
quod praegustari potius quam exsatiare valeat, tua
in libris veteribus, qui nonnisi terrena promittere
mihi doctrina suggerat. In corpore enim Dominico,
videbantur, infuderat inteliigentiam. Unde est : Yir-
quod ex ejus mensa pnerogatur, nefarium est si
tutem operum suorum annuntiabit «85 populo suo,
quidpiam aut corporaliter saporosum aut aliqua ex-
ut det illis haereditatem gentium. (Psal. cx, 6).
teriori sanctitate [al, saturitate] distendens praesu-
Factus est igitur sermo Domini ad eum dicens : Surge,
matur, quia quod spiritui soli est prastitum, a cor-
vade in Sarephta Sidoniorum et manebis ibi (111 Rcg.
poris esse debet prorsus voluptale diversum.
xvii, 8, 9). Sermo Domini fit, cum Verbum invisibile
creatura factum apparuit. Ut surgat hortatur, quia ut Buccella ergo, quae vulgo bucca dicitur, a vidua
ab infimis ad superna aspiret per novam gratiam in-armi aut quaevis frusta carnium petitur, dum non
citatur. In Sarephtam ire jubetur, cumque sit intra divinam gulae juvant appetitum, sed panis ac vini in
se tribulatio panis, id est penuria divinae intelligen- D carnem subslantialiter per verba Dominica immu-
tiae, scire commonetur; Sarephta quippe tribulatio tati, minoritas aeque ac majoritas salubriler transit

fanis interpretatur. Qnod enim iu Evangelio tres ad animum. Quid enim ibi quantitas, in cujus etiam
panes propter Trinitatem (Luc. u, 5), hoc hic sin- atomo constat salutis universitas ? Ubi notandum
gulariter intelligitur propter unitatem. Haec Sarephta quod eam ut in manu sua afferat postulatur, quia iu
Sidoniorum est, quia haec egestas qua quis tribu- potestate utentium est quidquid inde suscipitur. Si
latur in eis potissimum est qui camalia inutiliter enim in potestate nostra est filios Dei lieri, non
venantur. Sidonia enim venatio inutilis interpreia- minus in nostro sedct arbitrio per fidei amorem
tur. Ibi quoque manere praecipitur, dum in hac tanto mysterio inviscerari. Qui autem super hac re
consideratione non horarie, sed stationaliter per- disputat, nunquam se isti interno muneri computat
sislere edocetur. Cujus edulium, quam idcirco buccellam dicimus,
Prsecepi ibi mulieri viduee ut pascat te (111 Reg. si quis debita parcitate non sumat, imo pestifera
xvn, 9), id est mandavi Domini Ecclesiae crucifixi quaeque praesumat, in eo cor-
largitate quae caetera
morte viduatae, sine ulla panis carnium matutini et pus animamiue addemnat, quo animae anlidotum
aut vespere memoria, ut simplicis documcnto fidei gulae sapon importat, et ab escis couununibus cor-
 ;

535 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARI.E DE NOVIGENTO 336

pus Domini, juxta Apostolum, non dijudicat (I Cor. A nem ex farina facias, scilicet nutabundum et mobi-
xi, 29). lem quasi pulverea levitate animum, ralionis ac si
inquit, Domiiius, quia non habeo panem,
Vivit, aquae respersione constringas. Et hunc parvulum,
nisi quuntum pugillus potcst capere farinse in hydria servando videlicet in doctrinae tuae exhibitione meae
et paululum olei in lecytho (Ul Reg. xvn, 12). Vi- capacitatis necduni ndultae modum, hunc tamen
vere Dominum dieit, dum eum efficacem ad tantam facies subcinericium, nunquam mihi adimendo, licet
de substanlia in substantiam immutationem fideliter in baptismate lota sint, memoriam peccatorum, quia
sentit; nec habere se panem perhibet, nisi quantum cinis significat acredinem poenitentum, quibus con-
farinae pugillus capere praevalet, quia nil de ipsa venit cinis et cilicium.
pneter speciem panis essentia in hoc sacrificio se Ubi jure notatur quod praemittitur primum, quia
habere fida mente confirmat, nisi quod invocatio iis qui sceleratius Judaismo et in gentilitate
et in
Trinitatis sine ullo scrupulo lidelibus administrat, vixerunt, Dei gratia exuberare potissi-
consuevit
quod farina signilicat; quasi enim molitur, quo mum. Inter quos cognovimus Paulum, qui se inter
manus ingenii nulla retractione offenditur. Inde peccatores fatetur primum, ut in me, inquit, Jesus
est quod crebrae crucum trinitates in sacrativo ca- Christus divitias misericordiae suae ostenderet primum
r>
none liunt; quia sicut in Maria carnem, sic in altari (I Tim. i, 16). Unde est : Ubi abundavit peccatum
hoc mysterium Trinitas operatur. Pugillum autem superabundavit gratia (Rom. v, 20). Quod in Matthaeo
tres primores digitos appellnmus. et Magdalena etiam perpatuit factum. Pro parte ergo
Potest et per pugillum Scriptura quia ex iis ,
horum atque similium intellige dictum. Hunc panem
scribimus intelligi; et est ac si diceret : Hoc quod sibi rogat afferri, id est propriae intelligentiae pene-
in altari videtur substantive panem non habeo, id tralibus disserendo inferri. Quod sequitur, pro parte
est non quantum capi potest ex sacrae
intelligo, nisi justorum, ex legis consummatione venientium, ut
paginae documento. Hydriam vas aquarium dici nemo fuerunt Petrus, Andreas et Jacobus frater Domini,
hominum disertus ignorat. In hydria farina est spi- accipitur. Tibi et filio tuo facies postea, id est quos
ritualis in hac fragili conversatione scientia; aqua ad tui conformitatem ex innocentia legis adduxeris
namque pro scienlia poni solet. Huic scienliae oleum ex peccato graviore conversis, per gratiae indulgen-
additur, quia ne «86 inflet ex divina chariiate tiam undecumque subslare cognoveris Unde Pau- :

conditur. Lecythus vas olearium idem significat lus Nihil, inquit, minus feci ab his qui sunt supra
:

quod in Evangelio nomen vasorum, et hydria quod modum apostoli (II Cor. xn, II). Et : Plus illis om-
lampadum. q nibus laboravi (I Cor. xv, 10).
En colligo duo ligna ut ingrediar et faciam mihi Haec uutcm dicit Dominus Deus : Hydria farinae
illud et filio comedamus et moriamur (ibid.).
meo : ut non deficiet, nec lecythus olei minuetur usque ad diem
Quod est dicere Ecce dilectionem quae ad Deum
: in qua daturus est Dominus pluviam super faciem
porrigitur, et eam quae in amicum inimicumquedis- terrse (IU Reg. xvni, {14). Ac si diceret : Licet ex tuo
tenditur, quibus ab omni lascivia restringitur ac si documento Novi Teslamenti, o primitiva Ecclesia,
cruciligatur animus, quasi duo ligna complector ut rationes acceperim, tamen ex legali et prophetica
per haec a mea evagatione cohibita ad me regrediar lectione Deum astruxisse comperi scientiam fidei

et faciam, id est figuraliter insculpam, non panem, hujus, et contemplationis, quae est in Domini cor-
sed illud quod in pane signatur, non tam mihi quam pore subtilissima nunquam desituram. Domum uti-
iis quos in fide genuero, ut comedamus quod non que Domini decere sanctitudinem in longitudinem
ore, sed pio solum affectu manditur. Et moriamur, diuturnam {Psal. xcn, 5), et sacerdotii Melchise-
morti videlicet, quae per ipsum signatur sacrificium, dech sine jurisjurandi poenitentia anernitatem, et
conformemur. Ad mcnsam, inquit, magnam sedisti? donum gratiae tanquam olei lecythum in mcnte Ec-
(Eccli. xxxi, 12,) oportet te similia pneparare. clesiae perpeti redundantia emersurum [al., surre-
CAPUT V. D cturum] usque ad illum sine nocte diem, quo non
Noli, inquit, Eljas, timcrc, sed vade et fac sicut ab occulto spiritualis nobis unda se suggeret, sed in
dixisti.Verumtamen mihi primum fac de ipsa fari- evidenti post resurreclioncm incorruptilibus oculis
nula subcinericium pancm parvulum, et affcr ad me corporis tanquam pluvia Dei cognitio se infundet.
tibi autem et filio tuo facies postea (III Rcg. xvn, Ubi facies teme tantopere dilabitur, ut in quo [«/.,
13). Ac si diceret : Noli vereri immutationem vultus quodj inens quamvis sincerissima scintillare modo
David coram Abimelech, id est translationem sacer- vix praevalet, ibi carnis oculus irremota et inobtusa
dotii nostri ad ordinem Melchisedech, sed vade, id acie inlendere nunquam cesset.

est processu lldei promoverc, ut passioni Christi Quae abiit ct fecit juxta verbum Elise (III Ileg. xvn,
moribus configurcris, cui conformia caepisti sacra- 15), et comedit ipse, et illa, et domus ejus. Abit,
menta docere. Verumlamen mihi ex carnali obser- cuin ex Pauli aliorumquc ex Judaeis sapientiam plu-
vantia resipiscenti , in ipsa novi hujus mysterii rimum primitiva Ecclesia conversione profecit. Juxla
scientiola ac si subtili farinula, quam ex inutilitate verbum Eliffl fecit, curn eos, quos erudiendos acce-
veterum caeremoniarum salubriorem quia veriorem perat, etiam super se magistros acceperit. Ipse co-
jam comperi, solidum quid et continens ac si pa- medil, quia non verbo, non lingua hffic declamauda
537 DE LAUDE S. MARLF. 538

edidicit, sed ad internam animo satietatem semper A cum vitali et alios ferculo, quo apprime opinabatur,
ruminanda retinuit. Ipsa, et domus ejus comedit, inferciit.

FINIS.

VEN. GUIBERTI ABBATIS

LIBER
DE LAUDE SANGT^E MARLE
B exhibitis, tanto verborum privilegio sinum suae cre-
-8* GAPUT PRIMUM.
dulitatis expanderit?
Se laudantes nusquam aspernatur B. Virgo. — Si Sarae, si Mauue et uxori ejus, quod ad rei hujus
Feminam illam super omnes creaturas post Filium, comparationem usitatissimum erat, vix |astrui, vix
et per Filium benedictam, omnium creaturarum sub credibile videri potuit, isti juvenculae rerum omnium
Dei cultu dignissimam, labiis omnino fidelibus, licet praesertim muliebrium inexpertissimae, unde tanta,
minus idoneis, praedicemus. Cujus praeconio cum
ex tam simplicibus verbis angeli, tarn propere iides
dignitas supercoelestium inefficax aestimelur, multa ingeri valuit? Si Moyses post tot divinorum effica-
tamen experienlia cognitum est, quod in ejus con- ciam signorum, qui cum Deo facie ad faciem quasi
speclibus laus hominum atque devotio gratissima homo ad proximum loquebatur, ad contradictionis
habeatur. Nec id injuria. Cum enim se hominem aquas distinxit in labiis suis, de cujus excellentia
negare non possit, homines, pro quorum potissimum dicitur Quia mitissimus esset omnium qui moraban-
:

utilitate talis facta est, et talis enituit, quomodo, tur in terra (Num. xn, 3), pro cujus derogatione
non dico contemnere, sed omnibus creatuns prae- adversus Aaron motus Deus Maria lepra percusserit,
cordialius non amare possit? Et amplius, quae enim quid putamus ex quam infinito sanctitatis fonte
humano generi ad hoc proposita, imo praeposita est, ^ processerit, quod non cuicunque, sed divino con-
ut Deo gignendo sufficeret, unde aliis medendis con- ceptui, ac si semper praesagitum sibi fuisset, aurem
suluit, inde primo sibi ipsi redemptionis origo fuir, ista adeo obtemperanter, animumque aperuit? Certe

in quo ergo sibi primitus fuit, in aliis non amabit? ipse Zacharias Joannis pater, legis prophetarumque
Et quae gloriam, quam habuit in Dei Filium pa- doctissimus, dum filii sibi eximia coelitus enuntiare-
riendo, exaequavit merilis nulli a saeculorum initiis tur origo, miserabiliter haesit. Isti, quod ex Spiritu
usque ad lines speranda credendo, quomodo non Virgo, non mulier ex marito conciperet, dicto cele-
ineffabiliter aggaudeat fidei nostrae, quae ipsum Deum rius stetit; cui sententiae concinit quod ei ab angelo
habet Filium pro praemio fidei suae? plenitudo gratiae praedicatur, nisienim divinae in ea
Ejus fidcs. —
In cujus conceptionis denuntia- virtutis ad integrum copia confluxisset, nunquam
tione, illud miraculi ullis ingeniis comprehendi non bonorum omnium universitati Dei Filio concipiendi
praevalet, quod puella, et meticulosa sexu, et inusi- obedientiam, quod ineptis mentibus fabulosum vide-
tata aetate, cum sibi angelus insolita et inaudita retur, impenderet. Ex munere enim supernae infu-
sponderet, fidem tanta dare celeritale potuerit: sionis, quod a primaevo singulariter inolitum sibi
quod certe non aliter valebimus compensare mirando rj erat, non est, tali stupefacta de nuntio, sed omnimo-
nisi hanc primum intellexerimus inter omnes homi- dam toliusdivinitatis exuberantiam, quasi ab aeterno
nes unice nutritam a Spiritu sancto. Nisi enim, cognitam, gratanter excepit, quam ad hoc ipsum
plusquam humanaconsuetudo patitur, divinum, ma- Spiritus sanctus semper imbuerat.
jestativumque quiddam ipsa ab ineunte aetate inge- Quam excellens fuit illius angelo assensus. — Di-
niolo suo concretum cognosceret, lanta facililate cenli plane angelo : Ecce concipies et paries (Luc. i,

non Tanta enim excellentia promissorum

crederet. 31), nunquam, quomodo posset fieri quia virum non
in vanitati subjecto corde non caperet. Ubi quippe cognoscebat, objiceret, si se ex sponso quem vide-
nulla praecesserint munia meritorum, spei magnae batur habere concepturam sciret. Quis ergo istic
emolumenta non suppetunt. Quis ergo homo per- conjecluram pro tam insolita interrogatione non su-
pendat, imo excedens hominem quae angelica natura mat, quod ex veteri mirabilis gratiae experientia vir-
conjiciat, quae fuerit puritas, quod pondus, qme ginitati perpetuae inservire delegisset, quae ex prae-
gloria illi ut, ita dicam, ccelesti conscientiae innu- senti, cui jam credita fuerat viro, se parituram
trita, quae nullis sibi praemissis Scripturarum exem- minime reputasset? quia enim novae gratiae princi-
plis, nullis similium a saeculo eventuum imaginibus pium ipsa erat, plane competens fuerat, ut novae
539 V. GWBERTl ABBATIS S. MAKLE DE NOVIGEN 1 3 i< I

specialilatem professioais haberet, quae novo gignendi A tissima, iino cunctis praestantissima ubertate jam
genere auctorem totius sanctae novitatis exponeret. possidet, statui illi, ut mihi videtur, comparari
Non igitur angelus cor in ea rude aut imparatum valebit: quo licet mortalis tolum in se continuit
reperit, cui cunctis tunc viventibus adeo insepara- quod Deus est. Aliud est nempe in quo totus rese-
bilia !/. insperabilia] nuntiavit, quibus tanto Bdelius derit; aliud, quamvis beatissime, quod particulariter
assensum praebuit, quanto humana natura eminen- implet. Illam itaque ineffabilem Mariam exfquadam
tiorem inesseoibi affectum sensit. parte, dum Deum concipit, beatiorem in praesenti
Gratiam dat Deus sanctis ad mcnsuram. iu aliis — dixerim, quam existat in futuro, ea pene imparitate,
sanctis meotibus spiritualium charismatum ^58$ qua pars distare putatur a toto. Cui namqne per-
particulariter mensurae, non plenitudines in praesenti sonae, praeter istam, atlribuas. ttt in ea Deus to-
saeculo praerogantur. Pro quo e regione dicitur quia tum personaliter contulerit? Ne in futuro quidem
in futuro erit Deus omnia in omnibus (/ Cor. xv, reperies, in quem coagulum inaccessae illius maje-
28). Si ilaque nunc in eis omnium virtutum scintillae statis effecerit. Si enim Deo nihil est beatius, et illi

interemicant, tunc integrae per omnes sine ulla lu- beati dicuntur, ut sunt pauperes spiritu, ut sunt
minis interpolatione coruscant quod enim : dicitur: mites (Matth. v, 3, i), quos virtutis alicujus jsplen-
Non ad mensuram dat Deus Spiritum (Joan. iu, 3i), dor illuminat, quid in ccelo terraque eo corde et
ad Filium pertinet, cujus totus spiritus ipse est. ventre felicius, quo
ad integram illius creatricis
se
Quod autem unicuique secundum propriam virtu- essentiae omnipotens summa coaggerat?
tem, ad hoc ulique quod lidelibus supernae distribu- Objectionibus occurrit auctor. Sapicntissima po-
tiones, juxta Apostolum, pro iidei mensura donantur tentissimaque probatur Vinjo beata. — Sed ad haec
(Ephes. iv, 7), cui simillimum est quod de incompa- jam resipiscnt animus, et ipsius sacrosanctae puer-
rabili prorsus et benedicta hac Virgine et creditur, perae ignorantias, et quasi communes ei imbecil-
et praedicatur. Ipsi plane nihil ad mcnsuram est litates objectet. Dicat itaque : Cum ergo ipsa Deo
praebitum, cum eum, qui apud Patrem totus crat, concepto omnia pueri futura scire debuerit, toties
Virgo mirabilis intra septa uteri tulit totum. ad Joseph edocendum angelus vexari non debuit.
CAPUT II. Occurrat igitur econtra memoriae, quod ab archan-
Dcum insetotum substantialiter continuit B. Virgo. gelo inter annuntiandum dicitur, Virtus Altissimi
— Super qua re quaestio se infert omni contempla- obumbrabit tibi (Luc. i. quid fuit illud ob-
3o). Et
tione De
dignissima. nullo sanctorum sentire aut umbrare, nisi illius incirumscripti luminis immeu-
dicere audemus quod in illa beatitudine senipiterna, C siiatem obtutibus mentis obtexere? Virtus plane
nedum in cujuscunque excellentiae
hac mortali vila, Altissimi obumbrat, cum sanctus Spirilus, cujus
sit, Deum substantialiter totum in se habeat, etsi speciale donum est humilitas, in eonspectu rationis
enim omnisintra quemlibet virtutis congeries inesse interioris gloriae clariiates extenuat. In conspectu
perfectissime aestimetur, nulli tamen divinitatis uni- ergo illo sicut nulli comparabilis exstitit dignitas,
versitas essentialiter, ut est Jinfusa, dignoscitur. itadignitatis potentiam non dissimilis aliis obnulii-
Quod quippe futurum Deum omnia in omni-
dicitur lavit inlirmitas. Unde et alibi dicitur: Pone quasi
bus, niliil aliud est, nisi quod Deus, qui quosque noctem umbram tuam (lsai. xvi, 3). Quasi, inquit,
sanctos per singulas quasque virtutes in hoc mundo non non enim quo lucemus, sed quo tenebra-
verc,
nobilitat, tunc universos universitate gratiarum scimus debemus attendere. Non igitur forsitan quid-
perfundendo collustrat. Aliud ergo est exuberare piam ignorare potuit, quae Deum omnia sapientem
gratia, aliud ineffabililer incomprehensibili repleri genuit; quae tamen et sapientia, pariterque ex Deo
substantia. Quae utraque singulariter benedicta de carni sua? unito potentia, lanta dispensatione delituit
ijua agimus femina sic habuit ut et plenitudine gra- ut sibi nec scire, nec posse deesset, cuni tamen op-
tise redundaret, et incircumscriptum inter omnes portuno tempori interim virtus contecta serviret,
creaturas sola, non in suo solummodo, ut caeteri, sicutenim in puero -lesu sapientia, aetas et gratia
munere, sed tolum in seipse portaret. apud Deum et homines pedetentim coaluit (Luc. u,
quam
Status ipsius in hac mortali vita praistantior 52), ita et in matre, exolescente Filio, et propalante
in caelo. —
Unde quaeritur, et nobis debita humi- per doclrinam et sigoa quod erat, quidquid in ea
litate pensatur, uirum sacrosanctissima illa in mor- praeter naturam factum nesciebatur, apparuit. Pro-
talibus adhuc constituta merabris, Deum gestando cessn sane temporis, et coeptae efhcientia dispensa-
plus habuerit, quam nunc babeat lilio in coelesttbus tionis, et matris imbecillitas, et naii ignobilitas mi-
coregnando; quod plane sic posse sentiri sjae praB- rabili mysteriorum reveiatione perpatuit. Quodam
judicio intelligentiae verioris existimo, quod in cor- denique modo fragili sexui et satati, si dicere au-
ruptibili carne multo magis plus babuerit, cum ple- deam, lubjicae parsum snper isto putamus, dum
nitudo divinitalis in se corporaliter habitaret (Col. ui virtus immodica in animo tolerari potuerit bop-
ii, 9), quam nunc habeat, liret christo SUO cor- poris tenuitate, sub egestate domestica, scientifiB

regnet, quamvis enim omnibua potentius creaturis etiam et exterioris conversationis generalitate tem-
feliciter vivendo persentiat, non tamen illud, quod peratur.
in modo omniuin gratiarum ac gloriarum abundan- Exacto itaque a temporali miseria Filio, et glo-
 ?

:>4i DE LAUDE S. MARLE.

riosa Mater fidelium omnium opinione eximitur : et A nus quem fecit Salomon de ebore grandem, et vcstivit

potait siquidem ipsa siniiha nobis pati, et corporis eum auro fulvo nimis (III Reg. x, 19). Sapientia
obstaculo ab omnimoda scientia, quod Deus est, in- Dei Patris primum, juxta apostolum, pacifica (Jac.
unde tamen intercludcretur, cui semper
tercludi, et iii, 17), ipsa est Salomon, quae tbronum de ebore
absque dubio quod pepererat prasseriptum, animo sibi facit, dum sedem in Virgine, qua nil unquam
tenebatur? Si propter sui exinanitionem, formae fuit castius, sibi ponil. Elephas enim, cujus ossa
servi acceptionem, crucis obeditioncm super omne sunt ebur, conlinentis ad mundae naturae est. Porro
nomen exaltatur Filius, cum ejus contumeiias «$i> grandem, nimirum ex Filio ccelis, terris, et inferis
et mortem maternus dissimulare non potuisset pra2.;identcm. Hunc anro fulvo nimis veslit, cum
affectus, suppar quodam modo Filio matri successit eam non virtutum scintillis ut alios, sed ipsa snb-
effectus. Sicut enim gloriam in Filio praecessit hu- stantialiter propria divinitate interius exteriusque
militas, sic Matris humilitatem, quaa redundabat a infercit. Qui habebat sex gradus, et svmmitas throni
nimirum est subsecuta sublimitas; eujusgloria
Filio, rotunda erat in parte posteriori (III Rey. x, 19).
quo magis intrinseca, tanto fuit Deo con-
interior Sed gradus sunt timor et pietas, scientia, et forti-
templando subtilior; et lampas ejus quo apud cogi- tudo, consilium et intellectus, quibus pervenit ipsa
R
tationes divitum despectior, eo ad statutum Filii sui ad eum, qui sibi specialiter praesedit sapientiam
tempus paratior. Unde ipse Tempus, inquit, meum Christum. Summitas throni, singularis eminenlia
nondum advenit (Joan. vu, 6). est Genitricis Dei. Haec rotunda est a parte poste-
Capro igitur emissario in solitudinem emisso, et riori, quia humanis usibus despicabilis, dum advi-
ipsius Matris pedibus luna supposita, et in idem veret, quasi fabri uxor, jam nunc ubi solus Deus
traducla desertum, ejus jam rite magnilicentia, et videt, supparem quodammodo prodigiis se ostendit
ex Filio, et post Filium omnipotentia multiplicibus omnipotentiae Dei, dnm trinam machmam, ul prae-
aperitur ostensis. Ipsa sanctorum visionibus, et
in libavimus, potentialiter eircumpleeiit.
signorum efficacia, ex ccelestium spirituum appari- Et duae manus hinc et inde tcnentes sedile (ibid.).
tione, hominum patrocinio, inferorum exactione, Diue manus, duae sunt in Christo operationes. Ope-
Reginam se coeli temeque ex suis circumstantiis ratio carnis licet fragilitati primum addicta sit,
ubique propalat. ab intus gloria o quam respexit
! tainen ea quae dicit Data est miki omnis potcstas :

Deus ancillae singularis humilitas! Si eum jam per- in ccelo et in terra (Mattk. xxvm, 18). Operatio divi-

pendas qui pertransivit animam tuam gladium oitatis Quia per ipsum facta sunt omnia, et sine
:

(Luc. n, 35), multo avidiore laetitia uteri tui exsul- q ipso factum est nikil (Joan. i, 3). Hae utraeque ope-
tabis ad fructum ineffabilem vere etiam aneelieis
! rationes, pro una persona pariter hincet inde ipsam,
rationibus feminam, quae adhuc carnali septa pa- qnse gignere meruit, dignitate debita roborantes,
riete illud incomprehensibile lumen tulit, quod ne- aequas et secundum Deum et secundum hominem,
que humanus, neque coelestis spiritus, non dicam quia unus est, habent vires. Et duo leones stabant
totum tolerare, scd etiam pervidere non possit videre juxta singulas manus (III Reg. x, 19.) Leo super carnis
!

enim suum qualitercunque Creatorem etsi permitli- motus regium iu quoque fideli dominium signat.
tur, comprehendere tamen omnimodis ac pervidere Duo leones itaque duo sunt praelatorum et subdito-
negatur. Hinc est quod desiderant in eum angeli rum seipsos regentium ordincs Ecclesiae. Juxla
prospicere (l Petr. i, 12), dum propter sui incom- singulas manus duo leones stant, cum quidam eo-
prehensib litatem non cessant insaliabiliter inliiare. rumdcm ordinum actualiter sanctae illi humanitati
Pensemus ergo, dum eum ista concipit, quam inha?rent. Aliqui summae contemplationi incumben-
excellentius omni creatura v>derit, dum portare do praeeminent. Unde est : [JEstatem et vcr tu plas-
datur quod nulli licuit, unde illud mirabiliter sen- masti (Psat. lxxiii, 17), id est contemplativos et
sum est, quod non cognoscebat eam donec pareret actuales tu instituisti.
(Mattk. i, 2o). Ab eo enim statu quem ante conce- Duodecim leonculi stantes super sex gradus hinc et

ptum facies ejus habuerat, tantum praegnantis inde (III Reg. x, 20). Per duodenarium lide Trini-
forma distabat, quantum a lunaribus radiis solaris tatis instructi, et quatuor Evangeliorum impletione
potentia; si enim de justo dicitur, quia exbilarat quadrati. Hi leonculi penes alios innocentes, et sui

faciem in oleo (Psal. cm, 15), id est exteriorem ipsorum rectores super sex gradus stant, cum sese
suum liabitum clarificat de Spiriiu sancto, quis pu- sex virtutibus praedictis roborant. Hinc et inde sunt
tamus illius gloriosae feminae de ingenila majestate quia pro captu suo quique in alterutram partem se
splendor accesserit, quae excedens decorem angeli- deflectant. Unde de utraqne dicitur Per dicm sol :

cum gloria eluxerit? Si Stephanus inter concilio non uret te, neque luna pcr noctem (Psal. cxx, 6).
considentes tantopere divinilus illustratur [Act. vi, Quod est : Ex divinitate gloriae, et splendoris ni-
15), istaex plenitudine divinitatis cui lumini com- mietas tibi contemplanti non oberit. Porro hnmani-
paralur tas Christi, si sis rninus perspicax, non oTlicit. Non
est tale opus «OO in universis rejrnis; quia neque
CAPUT III.
in cobIo, neque in terra, neque subtus terra tale
Tkronus est eburneus Salomonis. — Htec est thro- quid contigit, ul Deus dignarelur uon angelos, sed
 :

5*3 V. GUIBERTI ABBATiS S. MARI.E DE NOVIGENTO

uterum Virginis forraam apprehendendo Abrahse A via est, et ad intclligentiam veri luminis vergit,
seminis. mentem inspirat.
Et levavit me spiritus (ibid., 5). Levat nos spintus,
CAPUT IV.
cum ex quod est templum,
repletione conscientiae,
apud Ezechirlcm xl, 6.
Porta orientalis Haec — in eminentiam contemplationis promovetur intelle-
estapud Ezechielem etiam porta illa, quae respicie- ctus. Et introduxit me in atrium interius (ibid.). In
bat ad viam orientalem, et ecce gloria Dei Jsrael atrium interius introducimur, cum ad praecordia-
ingrediebatur per viam orientalem. porta, per les divime charitatis amplexus admittimur. Exterius

quam Dens ad nos ingreditur! o porta, qua fidei autem charitas est proximi; quo enim magis Filii
mysteria reteguutur ! Speciosa, inquain, porta per ex Matre humilitatem, et Matris ex Nato potentiam
quam Dei eivitas aperitur. Haec respicit ad viam inspicimus, tanto amplius in eorum amore exarde-
orientalem, quia quidquid ipsa est, quidquid in ea scimus. Unde subditur Et ecce repleta erat gloria
:

actum est, nil aliud quam divini luminis indicat Domini domus libid.). Gloria Dei ratio accipitur in
actionem. Cum talis illa inter feminas benedicta a sacra pagina coeli terneque concretio, sed potius
nobis credatur. Ecce mox dum sic amatur, Dei gloria pro nostra salute in hominem divinitatis inductio,
per ipsam viam ingreditur, quia quo magis eam Unde psalmus cum Deum mirabilia fecisse diceret,
totius venerationis internae ulnis amplectimur, expressit : Salvavit, sibi, inquit, dextera sua (Psal.
tanto a nobis evidentius celsitudinis ejus honor xcvu, 1), subaudis genus humanum., Et illud: In-
agnoscitur ; is enim non commutando, sed amando habitet gloria in terra nostra (Psal. lxxxvi, IOj.
penetralur. Nihil enim de Deo gloriosus, quam quod apud inli-
Et vox ei erat quasi vox aquarum multamm deles de eo est apud bonos humilius, apud
vilius,
(Ezech. xliii, 2). Illi Deo Israel, quod interpretatur omnes salvandos utilius. Gloria autem est frequens
cum Deo dircctorum, femina gloria est, quia
haec cum laude ajicujus opinio. In quo ergo Deus nobis
dum consideramus ex quanta eam Deus humilitate erit gloriosior quam ex eo quod nobis exstitit, non
provexerit, quid in ea fecerit in his ejus excellen- sine suis doloribus immensis inflexior ? Conscicn-
tiae contemplationibus mens nulla non deticit. Ipsi tise ergo domus, postquam in cubiculum Regis, quod

gloriaj voxesl ac si aquarum multarum (Psal. xcn, 4), est atrium interius, introducimur, subito sancti
quia cum una sit scientia hanc semper essejvirginem Spiritus illapsus divinarum misericordiarum recor-
et Dei matrem, tamen pro diversis et diligentium et datior.e gloriabunda, tunc vere repletur, quia nil
amantium qualilatibus, quandiu praesens volvetur q ad nos invisendos Dei Spiritum magis provocat
saeculum, non deerunt qui ejus gratissimam et ver- quam quod menssui Redemptoris labores, et dona
bis et scriptis promulgaturi sint laudem. recogitat. Post aliqua quoque addidit :

Ecclesia illustratur Maria. Et terra splendcbat — Converti mc ad viam portae sanctuarii exterioris, et
a majcstate ejus (Ezech. xliii, 2). Exclude Mariam erai clausa (Ezech. xliv, \). Via portae considera-
ab Ecclesia, quid erit Ecclesia nisi miseria? si ipsa tio esl Mariae sanctuarium exterius, corporeae vir- ;

non genuisset, quae redemptionis mentio exstitisset? ginitatis ipsius decus. Haec clansa esl, omnis pudi-
At quia genuit, vide quis in omnium piorum menti- citiae circumstantia communita quae non aperitur, :

bus florulentissimus gloriae spei decor emersit. Et quia nulla illi titillationi ex parte discingitur. Vir
quis ille adeo inter Christianos miserabilis, qui non transit per eam (ibid., 2), quia nulla maritalis
vel ore non «praeferat, qui non periculis objiciat intentio cadit in eam. Dominus Deus ingnssus cst
nomen Mariae tnirabilis? Dum ergo tantae ejus ma- per eam, eritque clausa priiicipi (ibid.), quia etsi
jestas geniturae, licef cogitari plene non possit, at- divinitas penetrat matris conscientiam, ipse idem,
tenditur, eo Ecclesia splendore respergitur, quia qui nascendi de Virgine princeps est, non imminuit
idipsum unde honorata tantopere constat, ad auspi- cast itatis custodiam. Princeps ipse sedebit in ea ut
cium, ad propagationem, glorilicationemque Ecclesiai ^ comeiat pancm coram Domino (ibid., 3). Sedere
omnimodis retorquetur. Ipsa est terra, cui dicitur «ttl regnantis est. In ea itaque sedit, qui in eam,
cstis (I Cor. m, 9), et infra
Dei agricultura : virginitate illaesa, ut rex naturarum introiit. Ibi
Et cecidi supcr faciem meam (Ezech. xliii, 3). panem coram Domino comedit, quia electos omnes
Super faciem cadimus, cum a magmtudine benigni- in eodein utero sibi incorporavit. Mcus, inquit,
a Christo impensae, in conscientia erubescimus.
tatis cibus cst, ut faciam voluntatcm Patris mci [Joan. iv,

Quid retribuam, inquit, pro omnibus qux retribuit 34). Quod coram Domino. Pcr vestibulum portse
est
mihi ? (Psal. cxv, 12.j Majestas ingressa cst tcmplum ingreditur, ct pcr viam ejus egreditur (Ezech. xi.iv, 3),
(Ezeeh. xliii, 4), dum digno pudore concutiinur : cum per humilitatem, quae proprie sanctorum ani-
quia nil dignum Mnlri et Filio relrihuenius. Majestas inos vestit, Virgo gravidatur; et posl cxhausiuin
Dei lempluin ingreditur, quia in consideratione no- idem sacrarium sub eadem via, id est intentione,
stra quid Deus in Virgine pro nobis fecerit, alfectuo- vita transigitur. Sub qua eniin vilitate se egerit,
sissime ampliatur. viam autem portae qiue re-
Per teste est Evangelium, cuin defertur ad templum
spicit ad orientem templum intrat (ibid.), dum per parvulus ofGcio parentum.
lidem dispcnsationis in Maria faclae, (jiue singularis Clarius otnni crcatura Dcum vidct ct cognoscit. —
545 DE LAUDE S. MARLE. 5iC>

Post plurima quoque subjungitur : Porta atrii inte- A etiam exterius haeret. Porta autem deforis, ipse est
riori, qux respicit ad Orientcm erit clausa sex aditus et exitus virginalis; sicut porta intrinseca
diebus xlvi, i). Atrium interins, id
(Ezcch. est egressus intelligi potest de secreta essentia Patris.
quod Deo diligendo potissimum fervet intrinse-
in Priuceps ergo intrabit per viam vestibuli portae de-
cus. Porta itaque atrii interioris ipsa Virgo puer- foris, cum per ipsos non jam passivos corporis sensus
pera esl, per quam fit nobis aditus divinae agnitio- penetratur virtus, ac veritas virgineae conceptionis.
nis : a nemine enim seitur, a quo non diligitur. Sequitur : Et stabit in limine portse (ibid.). Limen
Porta ergo atrii interioris est, per cujus pnecor- portae summa est virginalis obedientiae, in qua prin-
dialem amorem ad purissiraae fidei exeurrimus in- ceps tunc stabit, cum per divinitatis potentiam,
tellectum, qui ipsius fidei fructus est, ex quo senti- quae, motis omnibus, semper stat, virginem se fe-
mus quomodo sub eadem persona, et quid Deus et cundasse, et quo modo per Spirilum sanctum eam
homo est. Porro etiam porta atrii ;interioris ipsa fecundaverit, virginemque dimiserit ipse monstrabit.
est, quae non tam prius quam omnium excellentius Et facient sacerdotes holocausta ejus : et pacifica

ad suramam Dei notitiam intromissa est ; et quo ejus (ibid.). Holocaustum totum incensura est. Holo-
ipsa spiritu sensit, per eumdem idipsum nobis sen- causta ejus per sacerdotes fiunt, cum in considera-
tire causas dedit. Haec respicit ad Orientem, quia tione illius ex virgine humanitatis tam mirabiliter
quonullusmortalium, imo nullacreaturarumraliona- assumplae, reges jam et sacerdotes a Deo facti mi-
lium vix scintillare, praevaluit, illuc ista, in Deum ramur, et Auctorem omnium angelis minora tulisse,
videlicet auctorem luminis liberrime raentem tixit. perpetuis desideriorum aestibus nequaquam nrdere
Haec clauditur sex diebus in quibus opus lit, quia desistimus. Pacifica ejus, id est principis, pariter
conceptionis ejus mysterium, ex qua introitus ad tiunt, cum sancti immulabili contemplatione hujus
vitam homini patuit, omnem in praesenti saeculo tantae dulcedinis, et imperturbabili jam securitate
naturam (quod significare sex dies assolent) latuit quiescunt.
et lalebit. Cujus si corrigiam solvere dignus nonest, Obedientia ex humilitate, humilitas autem ex ad-
quo major in natis mulierum nullus est, quis putas versitate probatur. — Et adorabit super limen porlx,
interim dum advivitur dignus est? et egredietur (ibid). Limen porlae superius obedien-

De visionc beatifica. —
Die autem Sabbati aperietur, tiam diximus, quae obedientia dici non potest, nisi
(ibid.) Si scx diebus praesens saeculum, in quo perfe- ex certa humilitate firmetur; certa autem humilitas
ctorum habemus exercitium operum, |per Sabbatum tunc esse solummodo noscitur, quae ex emergenti
intelligitur requies animarum, in qua clausae portae C adversitate inter obediendum probatur. Sicut plane
tunc mysterium aperitur, quia carnis dimoto parie- limen portae instar fundamenti subsidit, et cunctis
te, quod per speculum et in aenigmate nunc cerni- inlrantibus pprvium constat, sic inefTabilis Virgo
tur, magna ex parte perspicitur quo enim absque licet alias prorsus inimitabilis habeatur, super hoc
:

solitis suis integumentis simplicior, eo noster spi- pene solo universorum exemplo proponitur.
ritus non solum ad secretorum notionem, sed et ad In anteriori tracti vehemeus rairaculum 199
ipsam fit Dei visionem acutior. Sed in die Kalenda- exstitisse probavimus, quod ad tam insuspicabilia
rum aperietur (ibid.). Dies est aperta Dei et omnium cunclis promissa mortalibus sine exhortatione mo-
divinorum comprehensio. Unde Paulus Sequor au- : rosa, sine ullius oblatione exempli, illius benedictae
tem si comprchendam, tuncque cognoscam sicut et juvenculae intlecti valuerit adeo celeriter aniinus.
cognitus sum (Philipp. ni, 12.) Kalendae vero, quae a Cui quidpiam non minus mirum in hac ipsa obtem-
convocatione sunt dictae, diem significant regenera- peratione subnectiraus. Si communibus virginibus
tionis nostrae ; in qua sine dubio sicut animae, sic ex nobilissimis quos essent sortiturae maritis, filii

corpori dum cumulabitur plenitudo gloriae, ad in- nobiliores futuri praesagio aliquo sponderentur pro-
tegrum quoque praebebitur scientia Christi incarna- „ fecto eis, et mariura voluptas insigniura, et gloriosa
tionis in Virgine, et dispensationis in homine. In posteritas indubie blandirentur. At vero islic summe
hac igitur interni luminis omni moditate aperitur, dispariter : quae enim, ut supra disputatum est,

dum quidquid de ejus divina et humana natura mentem perpeluae virginitati addixerat; quae etiam
sciendum est, scitur. quamvis specie tenus in jus virile jam cesserat,
Et intrabit princeps per viam vestibuli portse defo- unde, quaeso, tam facili oratione obtemperare sic
ris (Ezech. xliv, 2). Vestibulura potest intelligi corpus potuit? quae certe humanitus, etsi non aliorum, ta-
nostrura quia veluti domus praetexitur vestibulo,
;
men ejus qui maritus videbatur scandalum timuit.
sic anima carnis obstaculo. Cujus via est sensualitas Cujus tactuum nescia, in eadem participatione, non
ipsa, quae licet corporalis sit, tamen in incorruptibili- fuit : Quae res cum quanlo latuerat, tanto in hujus
tatem impassibilitatemque, versa, quanto spirituali traductione secreti more humano sollicitare debue-
potentia jam praeminet, tanto, si dicere audeam, in rat. Ubi ergo nihil quod carnaliter eam delectaret

subtilitatem rationis per vim resurrectionis acumi- in conceplu suberat imo lantum mystcrium ne-
nata, purius Dei faciem contemplari praevalet; et scientibus suspicioni aut probro patebat mira ejus
:

quanto forasticis distensionibus caret, tanto ad obedientia sub hac humilitate probatur, quae intam
unum collecla, ei cui introrsum inhiat immutabiliter passibili. imo angelica castilale, totius popularis in-
547 V. GUIBEHTl ABBATIS S. MARI.E DE XOVIGENTO 548

famiae oiiniimodis incuriosa videtur. Quos enim ani- A rum mentes, fuitne ante verba angeli vita Virginis
mos magis munit pudieitia, eo gravior etiam super ita divini saporis expers, ut quod in aliis, omnium

rumore falsissimo atque rarissimo vexare consuevil ad comparationem hujus minoribus negotiis non
vereciindia. ln quo tainen ejus ildes vel maxime su- negat, sibi ipsi matrem coaptando non praebeat?
per hoc approbatur, quae et Dei promissa quanla- Si philosophicae mentis est in mediis frequentiis so-
cunque forent, sicut incunctanter credidit, sic ea litudinem tamen ex comitatu rationis
sibi facere, et

ipsum ordinate, honeste ac saeculum se competenter solam esse non posse, quod putamus repurgium
moderaturum pariter scivit. Princeps ergo super Filius Dei in illius feminae corde fecerit, quomodo,
hoc limen adorat, cum affectuos/ssiine venerandam ne ad momentum quidem, ab ejns illustratione
tanlae humilitatis obedientiam omnium menti recessit, quam ad futurum suae propriae et totins
Ghristus enim honorari meretur,
insinuat. Juste Christianitatis honorem maternitatis ascivit? Et
quae et super se credidit, et in eo quod sibi promit- quomodo vel ad punctum ei, ex quo genita est, de-
tebatur nitail carni placitum, sed quo spiritualiter fuit, qui quod ex ea sumpturus erai, Verbo, quod

potius praeemineret, attendit. ipse est, ante etiam saecnla counivit? ipse enim in
Apocalypsi dicitur Agnus occisus ab origine mundi
:

CAPUT V. i:
(Apoc. xiii, 8).

Beata Yirgo gratia haud ad tempus sed continuo Ubi quoque notandum quod non dicitur Ave gra-
plena ostenditur. —
quispiam inlideli deterior
Sed tia implenda, sed gratia plena. Xec minus attenden-
objicere poterit quod puellam illam rernm divina- dum, quod priusquam conceptum ipsi, partumque
rum prorsus insciam, quia perfunctorie ad tempus denunliet, gratiae ei plenitudinem ne inesse docet,
Spiritus sanctus impleverit. Quod si ita est, quaeso post enuntiationem ^©3 conceplus quisquam au-
quid est quod apud Deum gratiam invenisse dicta tumet ea gratia de repente profusam, quam non
est ? Plane si invenisse dieitur, inveniri dici non habuerit ante horam. Et certe lides praeveniente
potest, nisi super eo quod quaesitum intelligitur. gratia ex libero maxime arbitrio constat. Unde er-
Ergo si gratiam invenit, quoquomodo qua?sierat; go beata ab Elisabeth quia crediderit, dicitur
et quae est ancilla toties in psalmis, admirandaj meritum nulio in ea
ac Evangelio (Luc. i, 45), si lidei

dicta, si a quovis obsequio exstitit otiosa? quod ab eodem angelo ante

Xon pos- jure praedicatur? Quid
sum exprimere ancillatum, qui aliquem suo Domino illius denuntiationem pro qua venerat causae, inter

aut dominae non rependit famulatum. Plurima est mulieres benedicta vocalur, nisi quod in hoc ejus,
procul dubio ancillae humilitas, quam Deus tanto- q ut sic dicam, idoneitas ad suscipiendum Dei Filium
pere dignatur, ut eam respexisse dicatur. Si ergo principali singularitate notatur? Quod si ab ignava
humilitas meritum est, et non populariter bonum, et caeteris morem gerente virginibus puella tanta res

sed excellentissime bonis aliis praeeminens est, exigitur, non majoris gloriae esse videtur quantum
quam respexisse Deum' probatum est, ad subitum ad Virginem spectat, quam quod apud Isaiam super
eam sanctum Spiritum iinbuisse quomodo verum ? Cyro tiendum praesagatur quibus dictis subjungi- :

Quod si temporaliter ut in Balaam prophetante, et tur Accinxi te, et non cognovisti me (Isa. xlv, 5). :

asina loquente, ac angelum vidente (Num. xxu, 23), Xon quoque quidpiam majus quam quod in viigis
miraculum actum est, insensibiliter Christus con- Moysi et Aaron celebratur, quarum altera eftigiatur
ceptus est, quod summa Genitricis ac Geniti in- in colubrum, altera expressit amygdalum, si sibi
dignitas est. Apud Suetonium legilur quod in som- haec gratia erupit ad subitum, quid exinde beati-
nis sit claudo cuipiam imperatum, ut ad Vespasia- tudinis ejus attigit aninium, ubi nec in interiori
num Caesarem iret : pollice dextri pedis ejus clunem ejus gloria tanli boni novitas futura praeluserit, et

laesum impeieret, sicque gressuum aequitate maltin- expleto oflicio in modum seintilla3 destiterit ? Si sic

geret, quod et factum esl. Si igitur ante conceptum pectus gcssit a primaevo stolidum, quid est quod
Virgo de Deo aut parum, aut nil sapuit, quid Vespa- D tam moraliter cantat deponi sedes potentium, et

siano et claudo plus habuit? exaltari humilium ? (Luc. i, 52.) Piane si tanta fa-

Si parasse lucernam dicitur Christo suo (Psal. mysterium eorum, quae apud se
cilitate conciperet,

cxxxi, 17) Deus, illius non paratur aniinus, ac sccunduin quod objicitur, tam inopinate susceperat,
utcrus, quo se pariendum universaliler conlulit ipse puellari forsitan fuiilitaie jaetaret, non, juxta Evan-
Christus Et ipsius certe Elisabeth justitia vetus in
!
gelium, conferondo scrvaret (f.uc. n, 19). Ergo
Evangelio non tacetur, quae cum ipsa prole prophe- mater Samson pro ejusdem naseituri reverentia
tico spiritu adimpletur, et isli etiam intentio ante caeremoniis addicitur (Judic. xiu, 13, 14), et Auclo-
conceptum religiosa delrahitur? Si propheta Em- risomnium mater subito instar dementia arripitur?
manuelem vocat, quod esl Xobiscum Dcus, nec ab Quare B. Yirgo in salu/atione angclica turbatur.
ullo non creditur angelus qui post Aveci prfficinuit'
;
— Ad boc eliain considerainluin quod, angeli salu-
Dominus tccum (Luc. i, 28), ergo mentitur? El tatione praemissa subjicitur : Qux cum audisset,
quae Dei amoris ei ignorantia inerat, si cum exube- turbata cst in sermone cjus, ct cogitabat ijualis essei
rantia gratiae Dominas ei comcs crat? Si Dominus ista salutatio (Luc. l, 29). Xota verboriun qualitalem
ipse vadit parare mansiones, id est locis manso- nustris et pene universorum inusilatam moribus.
 .

549 DE LAUDE S. MARUC 550

Laudari tantopere se, et ab eo quem angeium indu A tiores, scientiae se aestimant egentiores. Quibus est
bie novcrat, audit. Et quae causa motus, quae causa philsosophicum illud : « Hoc iantum scio,quod ne-
turbarum? Etsi mirari potuit, iit puiatur, turbari scio. » Porro qui alios contemptui primus duxit,
non debuit. Res est quae viris etiam sanctissimis sublime omne quidquid videt. Unde et verbum
est,

multumargute subripit, utcum videlicet ab instabili quod esl despicere, id est deorsum aspicere dicitur,
non sine adulatione aliquoties valgo laudantur, illico quia infra se asplcit quos contemnit. Virgo ergo
illacpene praecordialiter inflectantur. At vero istac onini creatura excellentior, insolito archangeli fa-
omni miro mirabilius est quod angelus per se unde- vore turbatur, quae quanto copiosiori apud se merilo
cunque verax, ex divina ei ctiam scntentia proloqui- coornatur, tanto sibi indignior ex sua quasi inutili-
tur, et tainen snper tanta testimonii latione tur- tate putaturipsa enim quae singularius omni an-
:

batur. gelo ac homine Domini pedibus, «94 juxta illud

Est ergo rei hujus attentiori animo contemplari Mosaicum, appropinquavit, specialius caeteris de
materiam. Perfectissimi boni natura est, quo am- ipsius doctrina accepit, quae non nisi humilitatem
pliori amore virtutis inaestuat, tanto sibi miseria fra- Filii sui verboacopere sonuit, ab eo enim mitis esse

gilitatis, aut perminimae noxaecujuspiam, cui subjici ac humilis corde didicerat. Cujus plenitudinem gra-
adhuc se aestimat, in consideratione redundat : nec tiae antequam nasceretur ex ipsa combibcrat.
perpendit quid habeat, sed cui necessitati subjaoeat.
In angeli itaque non visione, sed sermone turba-
Et cum divini instinctus sapore nectareo inteiius
tur, quae eorum quae ferebantur, in se haberi
nihil
irremisse pascatur, nequaquam de his quae adja-
omnimodis arbitratur. Nec putes quod ipsam etiam
cent gratulatur, id potins tantillum quod adbuc vi-
detur ofticere, lameniatur. Unde David se crebro sibi virtutem humilitatis ascribat, quam respexisse

egenum et pauperem [Psal. lxxxi, 4). Jeremias cla-

Deum dicat, sed humil tatem (Luc. i, 48),non nisi
suis ipsius vilitatem appellat. Turbatur, inquam, cu-
mat. Ego vir videns paupertatem meam (Thren. m,
lnveni virum secundum cor
jus laus etiam superna non penetrat conscientiam.
t). Plane alter audierat :

inlinitum robur animi, cui si vellet, certe non

meum (Aet. xiu, 22), alter procul dubio; Priusquam
posset archangelus adulari ! o beatissimae insolens
exires de vulva sanctificavi tc (Je.r. i, 5). Et tamen
robur, quae etiam ex ipsius Dei approbalione vexa-
ulerque quibus se humilitatibus addixerunt in prom-
tur; sed licet coram Deo apud se dnm efferri se au-
ptu est. Joannem non latebat quidquid ab archangelo
pudorem unde turbatur pia patiatur intentio, co-
dit,
pene ipsi Christo supparia de se dicta fuerant, et
tamen qualis sit ista salutatio (ibid., 29),
gitat
tamen verbo ac opere, quo humiliora poterat praefe-r
virlus enim insensata nec dici, nec potest esse. Quae
rebat.
etsi quod laudatur exhorrere non cessat, accidentes
Quanto quis sanctitate sublimior, tanto in sc humi-
tamen ex meritis causas sub divina agi alijuoties
lior. — Sed impossibile videtur aliquibus ut cum
dispositione retractat. Quae plane Dei sapientiam
aliis meliora quis gesserit, deteriora de se sentiat.
paritura fuerat, non ad stolidum sapuit, sed in dis-
Quod exemplis facilibus sic probatur. Vides homi-
cutiendis divinarum ordinationum eventibus fuit ex
nes pecuniarum avidum, gazis exuberare sublimi-
ipsa mirabiliter humilitate subtilis, quod etiam et
bus, et nulli utilibus exundare divitiis. Qui quo eas
est, et competit in onmibus sanctis viris; etsi nempe
muliipliciores attendit, eo se ad babenda proripiens
beatissima illa statum suum parvipendere videbatur,
animo egentiores festinat, et habita non appretiatur
non tamen inane aestimabat, quod peculiari super
dum habendis aspirat. Quo ergo est ditior pauperem
omncs in se divini amoris munere gerebatur. Nisi
se reputat, dum aliena affectat. Et aliorsum vide
sane quae intra se agebantur ad liquidum discerne-
quispiam in gestu amorum, in directione missilium,
ret,compos virtutis intinice nullatenus esset; qnae
in vocum discrimine, in anfractibus aut choraulica
contuendae sua? menti adeo majestativa auctoritate
disciplina, et, ne morer, omnis non solum qui in
praesedit, ut fiducia suae incomprehcnsibilis, cujus
qualibet utili, sed qui vexatur in arte ludicra, ex E
sibi conscia, munditiae dictocilius angelicae legationi
sua, quamvis ignobili, inlumescere consuevit, et se
subscriberet.
aliisetiam honestis praferre scientia. Si igitur ava-
rus quasi ex copiis pauperascit, virtutis amor tractus Gratia pro rcmissionc peccatorum sumitur. Se-
interna dulcedine quanto amplius apud se suo in- cundum Platonem prius creantur spiritus quam cor-
tuilu inanescit? Si enim verum est, quod est, quia pora. —
At vero elabi non debet quid sit quae illi
ubi inlenderis ingenium, ibi valet, quia quisque aut praedicatur affore gratia. Quae etiam ejusdem graliae
vera, aut falsa intentione se debriat, in ejus rei stu- plenitudo. Gratia pro remissione ponitur peccalo-
dio caeteris praestare se putat. Dum enim ad hoc ruin, ut est in apostolicis litteris : Gratia, inquit ct
solum oculum dirigit, in quo vel inaniter sibi quasi pax oobis multiplicctur {I Petr. i, 2). Remissis enim
praeeminere videtur, dum aliorum utilitatibus de- peccatis pacilicamur Deo. Si de peccato vel origi-
spiciendis supersedet, ex propria arrogantia de- nali, vel actuali ejus agitur, per sanctum qui ei ex
mentalur. utero coaluit Spiritum, id purgatur. Si via Deo per
Summse in B. Yiryine humilitatis ratio. — Sunt quam ad cor veniat cujusquc lidelis parari jubetur,
itaque valentissimi el illustres, qui quo snnt scien- mater cui se gcnerandum conlulil squalori et incu-
551 V. GUIBERTI ARBATIS S. MARI/E DE NOVIGRNTO 552

riffi dimittetur? verbi gratia (25). Certe si secundum A pari omnimo sese ciborum «95 quantitate disten.
Platonicam sententiam spiriius oostri prius creau- dunt, ita Dei gratiam longe dispariliori mentes
tur quam corpora, posset Deus cuipiam spiritui op- distribtttione cognoscunt. Quo nempe Dei majori
tionem dare qua vellet procreari ex matre. Quod si quis amore examplatur [f., exampliaturj, eo, ut
fieret, quam putas ille personam sibi ipsi consciret? sic dicam, concavior receptui divino probatur. Aliis
De corporis forma ac habitudine sileam. Quid hone- sola? compunctionum scintillae sufliciunt; alii super-
statis,quid prudentia? animo ejus ac moribus com- nae contemplationis focos ferunt. Pro tenuitate ita-

portaret, nil procul dubio illi adimeret, quo ipsa que parvo implentur, aliqui
intellectus et fidei aliqui
aliis invidiosa non esset. Si sic hominis spiritus, pro captus amplitudine per inlinita tenduntur. Vides
civitatem virgtnalis uteri, quam sibi fundat Altissi- ergo benedictam inter creaturas Virginem qtiam
mus, quo potentior est, nonne Dei multo magis peregrina inter alios gratiarum plenitudine pollet,

perornat Spiritus? Securus dico, si civium pariter nimirum quae totius gratiae Auctorem beataalvo cce-
supernorum cordis ejus apparatum explicare pro- lum facta continet.
ponerent organa, ante deiicerent quam dicerent Nec illud denique, licet pravum videatur, omit-
digna. Nam si juxta Apostolum, principatibus et po- tam, quod virgini ab angelo Elisabeth senis con-
teslatibus innotuit per Ecclesiam multiformis sa- ceptus, ac si pro astruenda fide proponitur, quod
pientia Dei (Ephes 111, 10), mysterium quod in Ma- nunquam exempli gratia ab eodem induceretur
ria actum est, cujus perminimam quaestionem Joan- nisi ut magnum virgini videretur. Porro Deo quid

nes in natis mulierum major enucleare non potest magnum fuit si virginis ex Spiritu venter intumuit,
(Matth. xi, 11), quomodo apud ipsos expressibile qui olim ut eas fecundaret aquis incubuit? Anui
est? Si ex his quae circa nos fecit per Filium Deus dare conceplum non minori facilitate subjacuit.
qua? aliquando nescierant, didicerunt, qua3 in seipso At inter nos non minimum res isla constringitur,
Ghristus egerit qtiomodo comprehendent? ubi diflicultas lotius naturae, imo impossibilitas
Gratiam ergo sic accipiamus, ut quidquid ipsa denotatur. Si enim Virgo cx Deo fecundatur, nil
fuit, singulariter selectum ab omni humana tradu- mirum est quia creaturarum quae sine masculis
ctione credamus, ut pote quam inaudito saeculis generant exemplo levigatur. Sola post parum
privilegio a Patre et se sibi noverat delegandam, virginitatis conservatio magni incomparabiliter
per sanctum Spiritum tantis ofllciis affectandam, aestimatur. llli nihil omnino componitur, quia et
haud dubium, si audeam dicere, quod et dicam, divinum est quod procreatur, et prodit, et in na-
quin in creaturis omnibus sibi soli in terra, dum q turis non exemplificatur. In senibus autem et
adviveret, et nunc in coelo secundam. Gratia autem efTeto corpore a genitali potentia utrobique sub-
hoctotum, lice! omnimodo virtutum ambitu id pro- ductis, minus appretior
nil si generent, quam si

sequeretur, fuit, quia nulla virtus, nullum exerci- fiat hujusmodi commercium impubibus fertile in

tium, non cujuscunque meriti labor impensus, ad annis. At multo minus; nam in pueris natura-
emerendam cuipiam feminae Dei conceptionem suffi- liter coalescit calor, et physice veteranorum in-
ceret, nisi gratia, el haee non modo ineffabilis, sed efficaciam ad gignendum juvat, dum quod in his
inexcogitabilis omni praeter Deum naturae praeiret. congelatio sanguinis impedit, in alteris primaevus
Sed ipsa plenitudo quae sit, pariter attendendum; fervor explicat. In summe ergo decrepitis res fit

nam forsitan ipsi specialitas deferri non potest, quae prompta miraculo, dum hinc mulieribus treme-
multis ascribilur. Si enim haec plena (Luc. i, 28), bundo jam senio non incidenti aliqua inlirmitate
et Elisabeth dicilur repleta (ibid., 41), et de pluri- vacantibus, illinc viribus a solito calore ac humore
mis alias idem affatim reperitur, sed harum pleni- exhaustis, nihil est profecto residui quod motum
tudinum tanta esse dignoscitur pene diversitas, cujuspiam, non dico voluptatis sed vel lenuis-
quanta bonorum animorum est ubique varietas. simae voluntatis exsuscitet. Unde Paulus fidem su-
Quotae plane sunt innumerabilium capacitates vaso- per hoc Abrahae vel potissimum probat, quod
n
rum, tot fere constant modi
statuum internorum. emortuum corpus suum ct einortuam vulvam Sarx
Secundum propriam etenim cujusque virtutem. (Rom. iv, 19) viderit, et contra spem in spe
justa Evangelium de talcntis (Matth. xxv, 15), fi- crediderit. Si praeter ab omnibus
naturae leges
deiquc, juxta Apostolum, mensuram (Rom. xn, 3), a>stimatur quod apud Hieronymum puer novennis
id est secundum quod quemque capere possibile est, eum muliercula coisse, et prolem extulisse descri-
munificentia Dei est. Ipsae quoque capaciiates pro bitur, multo, ut sic dicam, exnaturalius est quod hi,
corporum animorumque aetatibus, aut deterioran- quibus omnis ingenitus fervor refrixit, ad integrum
tur, aut crescunt. Aliter enim sensil Joannes in nec alterutrius vivacitas potest suppleri, utroque
puero, aliter corpore intellexit adulto. Plenitudo torpente per altcrum expergiscuntur ad fetum.
igitur pro Dei munere, et sua devolione plus mi- Non igitur ab re Elisabeth cognata Marise pro-
nusve recipit. Sicut enim comedentium ventres dis- ponitur, quia nisi omnimodis apud cunctos inspe-

(25) Vide notam '

ad calcem Operum.
 ,

5S3 DE LAUDE S MARI/E. 554

rata physica obnitente rcs esset, nunquam Zacha- A Secunda,quod pcr lalicem suo ex latere pro-
rias verba tam obslinate discrederet.
Gabrielis fiuentem eadem cruce baptisma sancivit. In
in

Nec in exemplo adhibito naevum quisquam bea- qua passione in lantum diabolo vires antiquas
tissimae Virgini quasi ad credendum alicujus de- extorsit, ut ante judicii diem jam puniri incoepe-

tractionis inurat, quam nos non immerito pro fidei rit dieit cnim magnus Origenes quod post ipsam
:

faciltale laudasse meminimus; scd sciat angelum passionem, postquam sanctus quispiam martyr aut
ex abundanti factum in vetula retulisse miracu- confessor de pisesenti victor saeculo emigraret,
lum, ut ct fidei ejus adminiculum ministraret, et sicut ipse ad coronam exiret, sic hostis ille qui
de tantis ipsa cognatae proventibus exsultaret. eum spiritualiter impugnarat, statim in aeterna
Quin et mutuo pudori consulerent, quod videlicet tormenta nulli denuo nociturus intraret, et id esse
ipsa eo, cui desponsata fuerat, inscio concepisset, quod ab ipsis dasmonibus Domino dicebatur Ve- :

ista vero citra omnium spem juvenilia repetisset. nisti, inquiunt, ante tempus lorquerc nos (Matth.
Unde et illa cum festinatione in montana progre- viii, 29). Inde eliam tantas quas exercere olim
ditur, mora latilura apud eam trimestri, ita ne consueveraiit forliludines obtusas videbimus; nec
stuporem videntibus sibique ruborem pareret, sex „ mirum cum post tot sanctorum victorias, tot de
mensibus occultatur. Et haec, inquit, et tibi ac potentioribus daemoniis in paenas decidisse cre-
anui illi indubie proventura cognoveris, quia non damus.
erit impossibile omne verbum apud Deum (Luc. Tertia, dum per resnrrectionem electos ab inferis
i, 37), qui virgiuem aeque ut sterdem, cum libuerii, cruit, cujus gloriae tantum quoque privilegii addi-
solvit in partum. dit, ut, juxta Prudentium, virum sanctum et nobi-
CAPUT VI. lem, sint et spiritibus sa?pe nocentibus puenarum
Dies est B Maria. — Haec igitur beatissima dies celebres sub styge feriae. Illa nocte sacer qua rediit
est B. Maria, quam fecit specialiter Dominus: Deus stagnis ad superos ex Acheronteis.
exsullemus et laetemur in ea : cum enim de Filio Quarla, quod per eamdem aperuit credentibus
dixisset, ac si de lapide qui factns est in caput regna coelorum.
anguli (Matth. xxi 42), et hoc mirabile in no- Quinta quod humanitatem nostram Verbo
,

stris oculis (Psal. cxvn, 23), a Domino factum quod ipse est, personaliter identificaiam paternae
perhibuisset, ad hanc illico verba transposuit: haec, dexterae comparavil.
Inquam, dies est, quae solem jusiitiae protulit, qui Sexta, quod qui carnem ex nobis sumpse-
de suis munificentiis praeclarissimas dignitatum in q rat, divinitatem suam, quod est Spiritus ejus, nobis
Ecclesia horas instituit. Ipsa est etiam porta Jesu reddidit.
Domini, per quam justi intrant: nulli enim justi- Septima, quod eumdem Spiritum non solum
tiam assequuntur, nisi per lidem iucarnationis ejus fruendum attribuit, sed eiiam per manus apo-
introeant. Super limen porta? hujus princeps ille stolicas, et ex eo pontificales aliis dari cons-
apud Ezechielem paulo ante a nobis exposilus, et stituit.

adhuc exponendus, adorat; qui non superliminare Oclava, quod per magistros Ecclcsiae, quod soli

dignitatis, sed limen ejus humilitatis quod omnibus sibi pertinebat, peccata dimitti censuit.
est pervium adorantes, id est in omnimoda vene- Nona, quod Petro, et in Petro recloribus regni
ratione habenles inspirat. Hoc plane Deus jure cnelorum claves praerogat: unde ct Romae quodam
facere quod tlendum aliis administrat.
dicitur, in loco ei praescnbilur.
Sed redeamus ad horas. Haec, in-
praefatae diei
Terruit angelicas acies collata potestas
quam, florentissima dies postquam luminare illud
Tanta Petro, reservare polos ct pascere caulas.
majus, quos et seipsam potissimum, et lunam Ec-
clesiae, stellasque fidelium mirabilis Decima, quod non angelis commiserit corporis
intelligentia3

radiis illuminat, ediderit : quantarum D ac sanguinis sui tractanda mysteria, sed homi-
attendamus
pariter felicitatum determinationes admiserit; ba- nibus, etsi peccatoribus; quod et de baptismo
rum nempe tam quam
officialis causa fuit
origo : itidem factum est.

non enim imo debuit Filius Dei ad

aliter voluit, Undecima, quod corpus nostrum in resurrectione
nos egredi, nec potuit: quia nec debuit violenter configurabit corpori claritatis suae.
*9C irrumpere jura diaboli, cui sponte homo Duodecima, quod in eadem resurrectione, sic-
manus dederat : sed, juxta dicta beati Leonis : ut carnem nostram in Filio et malre, omnis prin-
Magno sequitatis jure inibi ccrtari dignum fuerat. cipatus atquc potestas in ccelo venerabitur, et

Hane ergo ex qua crearetur objecit diabolo, ut adorabit : ita quoque hi qui in Christo sunt, resur-
cum eum capesseret, nil aliud putaretur quara gent primi (l Thes. quod procu-
iv, 15). Inde est

homo. rator patrisfamilias denarium dare

a novissimis
Duodecim fdices horas protulit. Prima igitur — coepit. Huic sententiae accedit quod nomen eorum

hora est, quod principem mundi extrusit, mun- coram ipso honorabile futurum legitur. Quod si
dumque vicit, et hoc cruci se addicendo, nosque nomen Christianum sub tanto auctore honoratur,
hosli praeripuit. intelligi profecto neccsse est qnod alias jure bis

Patrol. CLVI. 18
 :

V. GUIBERTl ABBATIS S. MARI.E DE NOVIGENTO 356

oninibus, qui bene vixere sub gratia gloriosior A ipso tribuitur; ipse in Matre naturam propriam,
retributionem praerogativa reddatur. unde ex debito sibi obnoxius est, non venerabilur?
Nubes est levis quae pluvias effudit. Quam sublimem Pro quo aliis longaevitais praemium praerogatur, a
possideat yloriam. — Videamus igitur quo piae qua passus est accipere quod homo vocatur? Si apud
compunctionis jubilo, diei isti, quae tam rutilo sole, illum honori exstat, a quo totum quidquid est sum-
coelo, inferis, lerraeque profunditur, gratulemur psit, nobis tanto propensius honorabilis esse debet,
per quam dum introitum sol ille ad nos habuit, quanlo suae universorumque saluti eam necessario-
ad inlinilam diei ipsius claritatem, et sub ipsa die rem feminam sperare quis praevalet. Super limen
degentium gloriticationem, perpetuae suae et nostrae ergo portae apud Ezechielem adorat {Ezech. xlvi, 2),
nobilitatis donativa circumtulit. Haec est nubes illa cum per humilem obedientiamejus mentis specialiter
levis, quam sol verus iste conscendit, juxta Isaiam, insidens, seipsum in ipsius glorificatione mirificat,
ut tenebrosam mundi hujus illustraret /Egyptum Injurias sibi ab hsereticis et malis illatas ulciscitur
(Isa. xix . i) : qu;e pluvia totiu» fecunditatis D. Yirgo. — Deinde egreditur (Ibid.) quia quod
internae terrenorum pectorum glebas emolliit ipsa apud se : benedictam illam beata interioritate prove-
enim salubrium omnium doctrinarum cataractas R xit, manifesta, imo, ut ita dixerim, secunda post se
aperuit, praesertim quae panem angelorum mundo omnipotentiaj apud homines auctoritate relexit. Quis
exposuit. Quae tantam a peccati omnis additamento enim vel hebes nesciat quod ipsa est quae per Fi-
in se levitatem habuit, quantam sacrosanctae Cbri- lium coelo praesideat, terris imperet, inferos urgeat?
sti dignitas carnis animaeque commeruit. Ipsa igitur Princeps ergo egreditur, cum per Principem Matris
ex qua tantos animae ac corporis haurimus hono- principis virtus emittitur. Porta autem non claude-
res quid excellentia habeat, quod Dei Filium cor- tur usque ad vesperam (Ibid.). Clausio hic non ad
poraliler in sua carne contulerit, attendamus. Si virginitatem, quae saepius est repetila, refertur.
post exhaustam beatissimi ventris aulam minus Porta igitur usque ad vesperam ista non clauditur,
habuit, forsilan aliquod detrimentum ejus, quam qui clementiae ejus aditus usque in finem sseeuli
ad plenum gustaverat, gloriae sensit. Absit Secu- nulli pie petenti obstruitur. Non claudetur autem
!

rus ex ipsa loquar, si laeta fuit cum tolleret quod dicitur, aperietur; ipsa enim quae post sancti Spiri-
usquam creaturae non licuit; laetiorplane cum gloria tus dationem cognita est nostram omnium Virgo fu-
et honore coronatum assidere Patri celerno cum disse salutem, in suae propalatione gloriae, nullam
apostolis vidit: et quandiu meminerit se peperisse deinceps passa est vetustatem; sed sicut Fili sui
Deum, nunquam ne ad punctum imminui sentiret, C lides nullis persecutionum acta turbinibus destitui
quem in concipiendo habuit laetitiae fructum. Si potuit, imo promoveri non desiit, sic benedictaeipsius
Christus Dcus quia se humiliavit exaltatur, ergo Matris honor non dico tepetieri, sed in dies pro suc-
ipsa perenni residuo gloria3 quod totum Deum con- cessu temporum non semper exaltari nesciit. Si
tulit potitur; imo clarificato provehitnr, quanto enim in singulis fidelium aetatibus Christiana sen-
reginae clarius est Filium videre regnantem quam tentia, qua amplius ventilatur, astruitur et discussa
ex eo se scireprasgnantetn. nil aliud quam solidum respondere addicit, sic
Super limen itaque hujus portae princeps ad- ipsius in saeculum clarificanda virginitas, et nullis
oret, id est in spiritu et vcritate adorantes inspiret. haeresibus devirginanda fecunditas vel momentaneae
Unde est : Adorate scabellum pedum ejus, quoniam obumbrationi succubuit, imo imperiosissime ultrix
sanctum est (Psal. xcvm, 5). Si enun de Ghri- injuriarum suarum per revolutiones temporum,
sto homine dicitur : Adorate eum, omnes angeli unde et ubique quantum regnaret mirabilibus osten-
«99 Deo nulli dubium quin
ejus (Psal. xcvi, 7), de sis aperuit.
adorent. Quid quid ea adorabilius carne,
sanctius, Proprium ipsi est miscreri, utpote sequester inter
ex qua Christus gignitur, quae habet identitatem Deum et homi7ies. — Unde sequitur : Et adorabit
cum ipsa, eademque Dei Filio unitur? Et certe in D omnis populus tcrrx ad ostium portse (Ibid., 3). Si prin-
mundo positus si puer parentibus subditus (Luc. u, ceps hoc quod ex ea accepit, id est integumentum
51), juxtaquod tulerant suae ipsius scita legis, ipsos propriae humanitatis adorat, membris scilicet suis
honorat; non est plane mirum si id ipsum quod in adorandum insinuat, rectissime populus terrae, non
ea virtutis et glori;e indidit, quod significat portae pulveris, lide stabilis atque fructilicans non volatilis,
limen, adorat. Adorare namque sicut pro divino ipsam gloriosiorem superccelestibus creaturis, ut-
cultu, sic aliquoties pro rcverenlia ad homines po- pote quae auctrix, et nov;e Dci Filii creaturae alitrix
nitur, sicut Nathan propheta David adorasse scribi- cst, non modo ut c;cteros sanctos honorat, sed quasi
tur (III Rcg. i, 23). Unde et Jacob fastigium virgae superparom Cbristi bunianitatis adorat. Ostium vero
Joseph ab Apostolo adorasse dicilur (Hcbr. u, 21). est ad portam aditus patenlissimae omnibus dulcedi-
Quod est in magna veneratione habuisse summain nis ad Mariaii). Quid cniin miseralionuin illi bcne-
ejus potenti;e, quaa sic inseparabiliter a Deo paratur. dictae non influat, c\ qua fons totius ad cunctos qui
Si de sanctis quibus Dei Qlialio promittitur, quod tenere poenitent peccatores largitatis ct gratiae ma-
honorabilc sit nomcn eorum coram ipso dicitur (Psal. nat? Cui cnim totum quod est misericordia se infu-
lxxi, 14), dum id in cis Cbrislus honorat, quod ab dit, quomodo dissentiet ab co quod in se conlinens
 DE LAUDE S. MARLE. 008

ad nos fudit? Ipsi plane misereri est propriura, quia A reperta est solitudine pensari poterit. Ubi non gar-
quae se ad tanti immensitatem oflicii misericorditer rulorum, non amasii praesentiam offenderit, sed sola
a Deo perpendit assumptam, factamque inter ipsura Dei cui innutrita fuerat conlemplatione contentam
Deum hominesque sequestram, non imraerito adeo repereril. Quin et videri impatiens cum qua festi.
specialia ad nos habet viscera, ex quibus et propter natione montana conscenderit, et cum cognata anu
quos est tam singulariter excellens ut misericordiara Virgo trimestri morari mansione delegerit; quod
consequeremur effecta, quia enim nullo modo ido- juvenculae non miniraum insigne exstitit. Et inusi-
nea ul competit pertingendi ad Filium interpellandi tati caelibatus ostentum, ut morum pondus anilium,
ipsum cuiquam facultas suppetit, quae eloquentia ei motusque severos non modo pateretur, sed avidis-
cujuscunque mediatoris gratior, imo tantopere grata sime alacritas puellaris expeteret, ad h;ec ma-
tanti

esse valebit, quam ejus quam honorare, ut si dicam, jestatis gaudii cura ineffabili concepisset affectu. Ad
cogitur et jure necessiludinis et sua? imperio legis? quem prorsus gloria? collatae redundantiam magna-
Si enim audientiam suam ab ea in aliquo absenta- nimi respectu eontulerit, ex eo propalatum est quod
ret, nullus ad rogandam nisi miserabiliter repudian- ipsa concinuit Magnificat, inquit, anima mea Do- .

duo accederet. Plane qui naturam condidil, et natuns minum; et exsultavit spiritus meus in Deo salutari
jura consequenter instituit, nulli dubium quod apud " meo (Luc. 1, 47, 48), etc. Habes ergo superius mu-
eum personalitas matema praeponderet, cum id in rum, habes istic turrim. Quoddam itaque castellum
causis mortalium ingenita bonis omnibus consue- est, quod videlicet a nemine excogitari, nedum ex-

tudo conscrvet. primi polesl; quid magnificentise exterius, quid

CAPUT VII. pretii intro habeat, quae Dei mater est I

19& Evangelium in Assumptione B. Marise legi so- Martha turbata qui B. Yirgini competat. Illius —
litum explanntur. — Praeterea a plurimis quaeri so- activa vita. —
Mulier quxdam Martha nomine exce-
letquare in ejus Assumptione Evangelii illud legi pit eum in domum suam (Luc. x, 38). Per mulierem
soletcapitulum Intracit, scilicet Jesus, in quoddam
: actualis fecunditas, imo fecunda benelicMs actualitas
castellum (Luc. x, 38). Quod quanto juxta historiae designatur. Haec Martha dicitur, quia-multis amari-
corticem peregrinari videtur ab ipsa, tanlo secun- tudinibus provocatur. Hinc est quod ei dicitur :

dum sensum moralem pleno contemplationis slatu Turbaris erga plurima (Ibid. 41). Secundum haec
subsistit in ipsa. Quod si det Deus dicere ex senlen-
enim noraen ejus interprelatur. In doinuin suam
tia poterunt monslrare sequentia. eum excepit, cum Virgo post Filium omni humana
Intravit Jesus in quoddam castcllum. Quoddam so- p natura felicior Dei Filiura concepit. Domus autcm
lemus dicere de ea re quarn nolemus exprimere, fuit animae, domus uteri. At vero exceptrici illi quae
aut nequimus. Casiellum autem ex vallo et rauro, actualiias inesse potuerit vesligandum. Caeteri san-
turrique conlicitur, et id ipsum a castrando, et coer- cti suis commembribus ofiicia munilicentiae pendunt-

cendo, vocatur. Illius igitur benedictae conscientia ha?c vero ipsi suo universorumque Capiti specialiter
castellum fuit, quae quidquid Deo in se displicere ministravit, quod alii generaliter vestigiis ejus attri-
poterat funditus arcere non destitit. Sed hoc prius buunt. Si enim vulgo egenti tunicam pra?beas, illa
habet vallum, cui ante omnia usquequaque non de- omnipotentis Filio ex Dei Spiritu et suo sanguine
fuit totius humilitatis imum. Muro denique cingitur, corporeum schema compegit. Si panem porrigas,
cum mens ejus beatissima interius bene sibi pro- illa suo Creatori beatorum uberum fomenta sug-
vida, exteriori corporis sensuum custodia comrau- gessit. Si moerenti solamina praeslitisli, ista gaudii
nitur. Turris introsistitur, cum in humili corde, universalis altrices lacrymulas maternae dulcedinis
castigato jara corpore, spes in Deum unica tota blandimento detersit. Quidquid praerogare poteris
proceritate porrigitur, verbi gratia, cum enim Do- benelicio, haec felici praecessit obsequio. Vis audire
mini totius majestatis sibi denuntiata fuisset infusio, amaritudines quibus juxta vocabuli etymologiam,
quid in ejus ore nisi ancillaris hurailitas sonuit, quid D gloriosa, quaesic obsecundat, inulier irrilalur? Tuam
ejus tota deinceps vita nisi silentium et modestia ipsius, inquit, animam pertransibit gladius (Luc. 11,
fiiit? 35). Quot Filius probra inter praedicandum sustinuit,
Sanctissimi ejus actus describuntur. — Unde est : tot mucronibus multo gravius quam qui perferebat,
Maria autem conservabat omnia verba hsec, confe- irao cui irrogabantur ipsa succubuit.
rens in corde suo (Luc. 11, 19). Ubi considerandum Illius vita contemplatica. —
Et huic erat soror no-
in quantae sublimilatis femina illa angelis praefi- mine Maria (Luc. x, 39). Scitum ubique est con-
cienda vallo delituit, quae cum ipsum Deura anirao templandi gratiam in Mariara signari. Et utraeque
et ventre jam gereret, inimitabili sese dejectione sorores dicuntur, quia in conscientia ex uno divini
cohibuit. Cum enim beatam ab omnibus generatio- amoris semine procreantur. Hanc vero benedictam
nibus dicendam se esse diceret, et lanlae gloriae super omnes homines hujus credimus gloria virtutis
conscia existeret, maxime mirum fuit quod ea se imbutam, in quam enim plcnitudo divinitatis ad in-
humilitaie continuit; quod in cujuslibet peccatoris legrum sese contulerat, non ad horam ut caeteri,
habitu multum laudari potuit. Quae denique ei exte- non particulariter intingucndo sentiebat. 1'nde est
rius observantia fuerit, ex ejus in qua ab angelo quod sequitur Qux etiam sedens i-SO sccus pcdes
:
559 V. CUIHEKTI ABBATIS S. MARL4E DE NOVIGENTO 560

Domini audiebat verbum illius (Luc. x, 39). Secus pedes A internae quioti jam
est, in quo laborum et dolorum

sedit, eum humanitatis susceptione debita

in Christi detentio crebra banc obsidet. Et qui pro his illam
sese humilitate depressit; sedere euim humiliari est. certum est extra se, velit nolit, lieri, jube eam ad
Unde est : postguam sederitis (Psal. cxxvi,
Surgite, unum actualitatis officium cohiberi, Nulli namque
2). Porro pedes Domini, ipsius sunt humanitas, sic- dubium quod in corde beatissimae Virginis maxi-
est

ut caput divinitas. Inde et scabellum ipsa vocatur ma inter utrumque statum super hoc altercatio
(Psal. cix, 1), adorarique in psalmo jnbetur (Psal. fuerit, dum hinc in Deo videndo delectatur, illinc

cvin, 5). In qua Christi caro quasi quaedam ejus ex- corporali ejus cura distrahitur. Sed attendendum
tremitas explicatur. Non immerito igitur benedicta quod dicitur solam. Si sola aclualitas minislrat,
illa secus hos pedes consedit, quia, dnm
profecto contemplatio vacat. Quae utique si aliquau-
perpendit
quantus a do actualitati inflectitur, procul dubio annullatur.
se concipitur incomparabili suae dejectio-
nis intuitu, ejus quem gignit aut bajulat, quasi ex- Quse ergo sine interna quiete nil agere sinitur, dum
tremis contactibus haeret. Cujus quanto proniori re- erga plurima conturbatur, ad spiritualia non leva-
verentia traclat carnem, tanto spiritualius acumina- tur. Quomodo itaque illa quaese solam relinqui que-

tur ad divinae, quae est Verbum, subslantiae visio- ritur, ab eaquae inter molestias nulla est, adjuvatur?

nem. Si enim a sanctis viris dum Christi humanitas " Sed ipsa actualitas a contemplatione auxilium ha-
praecordialiter atnatur et creditur, ad contemplandam bere videtur, cum mens uniformiter quod in se

sensim divinitatis ejus speciem pervenitur, illam, praeponderat, exsequitur; nam cum actualitas alior-
quae Oeum et hominem in se congenuit, totumque sum tendit, et mens contemplandi avirta secreta
intra se indilTerenter habuit, de Dei gloria quid la- requirit, ex eo ipsoquo de curarum multiplicitate
tuit? Cujus in hac contemplatione quanto fuit beati- se retrahit, quasi sorori officiosae opitulari desistit.
tudo secretior, tanla intellectus ad divina pene- Itaque adjuvaret, si a desiderio speculandi quiesceret.
tranda ex simplici et penitus indivisa intentione Solam igitur non relinquit, si mens quae contemplari
non aliud
profusior. In spiritualibus est videre quam proposuerat, actualitatis curas non rcfugit. Conlem-
audire, audire quam audire. Quid est ergo audire platio ergo quandiu Deo speculando feriatur, solam
Verbum, nisi intelligere Deum? Sedens itaque ver- actualitavem non adjuvat. At mens si a contemplandi
buin audit, quia per eam quaa humilibus datur gra- amore faliscat, in quantum ab eo delicit, liberius
tiam, beatissinue Virginis matris, animum, non prae- jam
ex hoc solam adjuvat.
actionalitati insistit, et
gustando, sed se universaliter ingerendo divinitas Nisi Deus se carne contexisset, nunquam fcrri po-
imbuit. Si enim deitas jseipsam latere potest, et q tuisset. Attamen Dominus unuin esse necessarium
ipsam benedictis omnibus, ut ita dixerim, benedi- pronunliat, ut enim de gloriosa illa femina tacea-
ctiorem aliquid divinum latere potuit, cujus cordi et mus, quae per ministerium, quod carni illi sacrosan-
utero quidquid illud est, quod Deus est, in nullo de- ctae cxhibuit, ad divinitatis suprema pertigit, omnis
fuit. sanctus non nisi per iidem amoremque humanitatis
Martha autem satagcbat circa frequens ministerium ad scientiam pervenit divinitatis. Unde est Nisi :

(Luc.x, 40). Frequens ministcrium circa quod sat- ecjo abiero, Paracletus non veniet (Joan. xvi, 7). Of-
agit, ipsa est sollicitudo circa curam Dominici corpo- ficiaquoque, quae suo, dum adviveret corpori exhi-
ris, quam in benedicta Virgine actualitas sic mini- bebantur, approbans ait Paupercs semper habctis
:

stral ut exterioris hominis obscquio magis quam vobiscum, me autcm non semper habebitis (Matth.
contemplando Deo aliquoties insistendum credat; xxvi, II). Quid ergo benedictaj illi magis necessarium
quod enim carnaliter genuerat, et prae oculis scmper quam corporis Domiuici SOi> inlegunientum? Quod
habebat, nimirum ferventiori studio indesinenter dum texit, superni numinis sacramentum, multum
ardcbat. Quod plane ad manum praesto conslat, ani- lumen integeret, praestitit adju-
ei ut ad internum
mus mullo magis affectat; et quod minus sensibus enim Christus se carne non tegeret, pu-
mentum. Si

adjacet, id intellectualitatis acies difficulter penetrat. D rus ille deitatis ignis quo se caperet? Et certe ne
Animum nempe colligere ad contemplationem, quie- ipsa quidem caro, Deo in se lateute, toleialnlis es-
tam postulat a strepitu forastico intentionem. Unde set, nisi mentis ejus sinum virtus Altissimi obum-

et stare dicitur, quia crebris ab ea conflictibus labo- braret.

ratur. Dum enim ab Herode occidendus quaeritur, Continuo Dei visUme in terra posita est B. Virgo.

dum Judaico jam juvenis livore impctitur, dum prae- Maria <>i>iim<iiii partem elegit, gux n<<n auferetur <ii<

cipicio intcntatur, dum convitiis obruitur, dum ulti- ca (Luc. x, 42). Licet igitur beatissima Virgo dul-
mo cruci addicitur multo aclualiias in ea animi cissimi Filii corporalibus nimium distrabi videretur

bello distenditur. incommodis, et exterioribus deiineiviur ofliciis, nulli

Dominc, inquit, non cst tihi curx quod sora mca tamen cndibile sani capitis babeatur quin illa, quaa
rettnquitme solam ministrarc? (Ibid.) Quod est ad Deum universitatis auctorem intra se contulerat,
ipsum Verbum, cui audiendo contemplatio vacat, unquam ejusquem semel totum hauserat, ijuod nulli
dicere : Cum sim et infantiae obsequiis, et juvcnt;e humana^ crcatura' est licitum, continua contempla-

infortuniis continuis vexationibus occupata, et com- tione vel ad lioiaui fraudarctur; quibuscumque eniin

passione detrita, nullus hic locus contemplationi et Filii angereturdoloribus, nunquam tamen Qdeiejus,
561 DE LAUDE S. MARLE. 562

quem indubie Deum noverat, fervor intepuit, praeser- A comedenti, sic erit verbum meum quod egredietur de
tim cui dispensationis ipsius occulta dispositio ne- ore meo. Non ad me vacuum, sed faciet
revertetur
quaquam fuit. Nam quod de nullo sanctorum credi- quaecunque volui, et prosperabitur in iis ad quse misi
tur, de illa universitate divinitatis tantum
non du- UNd (Isa. lv, 10, 11). Imber descendit, cum ange-
bitatur habuisse quaque versum se age-
residui, ut lus ad Virginem verba incarnandi deposuit. Nix de
ret, nunquam aDei visione desciret; quae enim plus coelo venit, cum se a Patre sanctus Spiritus non
habuit in terra quam angelus, non minor angelo virginum sublaturus, sed candorem munditiae ei
esse debuit post tanti beatitudinem partus. Si namque superexcellenter aucturus infudit. Qui enim potuit
in angelis, qui ad ministeria diriguntur salvando- dare conceptum prius in ea per fidem (' [26], cum
rum (Act. it, 2), irremotus quocunque se vertant actuali abolevit originale peccatum. Illuc ultra non
contemplationis tenor invigilat, quid in tanta tam revertitur, quia mens benedictae illius a percepta
ineffabili Genitrice agitur, quae proinde prae angelis nunquam spiritualis gratiae praerogativa cassatur.
regnat? In mente plane ipsius sancta, imo, ut ita Illuc nempe reverteretur, si suscepta in vacuum
dixerim, subdivina, absurdissimum est intelligi po- sine fructu accipientis ad Deum qui dederat, refer-
tuisse, post exhaustum tanti sacrarii locum, aliquod retur, et hoc est pars Mariae, quae ab ea non aufer-
incidere detrimentum, ut quod parturiens habuerit, tur (Luc. x, 42). Inebriat autem terram, cum insen-
fuso partu perdiderit. Et siquidem plenitudinem sibilera, ad universos passionum internarum motus,
quod
divinitatis corporaliter concepisse dignoscitur sanctus Spiritus Mariae reddit conscientiam. Ebrie-
tolum jam enixa non habuit, quidquid tamen ad tas enim sensum doloribus illatis adimit, postmo-
gratiam, gloriamque cordis pertinet, nullo modo dum infundit, cum non aliunde sed ex se ipso con-
minus habuisse a fidelibus aestimatur. Sicut sane cepturam imbuit. Nota dictum. Si secundum litte-
sanctus Spiritus, cum super apostolos et credentes ram loqueretnr, prius infundit, postmodum inebriat,
per linguas apparuit (Act. n, 3), recedente miracu- poneretur.
lo in eorum cordibus per scientiara, fortitudinem, 3$>1 Germinare eam semine no-
facit, cum sine
et amorem sine imminutione remansii, ita post strae redemptionis pignus hinc germinare elicit. Cum
exhibitionem coelestis puerperii, excellentia divinae dicitur sine praemissae sementis memoria, indubie
amplitudinis in virginea mente, sine ulla contem- innuitur singularis benedictae Mariae in conceptu
plationis pristinae minoratione resedit. munditia. Dat semen serenti cum quae spiritualiter
Recte igitur dictum est, Non auferetur ab ea (Luc. concepit, cum eo quem peperit spirituale eliara
quiasicut in ipsa facta sunt nullorum saecu- C semen emittit. Semen serenti exinde datur (Isa. lv,
x, 42),
lorum eventibus similia, sic qua semel imbuta est, 10), cum generalis sanctorum praedicatio ex Christi

eidem perseveravit animieminentia; alioquin si post incarnatione exhorta dispergitur : sed hoc doctoribus.
partum desiisset, praedieta virtus videretur functo- Et panem comedenti (Ibid.), illud videlicet qui de
ria. Etsi ergo conceptus tempore haec in Virgine coelo descendit (Joan. vi, 33), et qui quotidianus a
viguit gratia, hac scilicet quasi conditione ut tepe- nobis petitur, nulli alii debitum, nisi qui avida eum
sceret, aut desineret postea; unde ei in coelis praeter cordis fauce complectitur.
humanum modura terris, et inferis tanta potentia? Sic erit verbum meum quod egredietur de ore
Profecto ubi initium et finis tantis privilegiis con- meo, nullis dictionum motibus explanatum, sed in-
venere; media nunquam fateor detrimento alicui circumscriptae rationis arcano ab humanis conati-
patuere. Ad hanc itaque cessit optimae partis ele- bus disparatum. Hic est liber ille qui ab hoc ipso
ctio, quia quibuscunque famulatibus intra ipsam propheta sumere grandis jubetur. Sume, inquit,
Martha discurreret ad internae semper dulcedinis tibi librum grandem, et scribe in eo stylo hominis
nucleum ejus convertebatur optio. Unde et Maria (Isa. vin, 1). Hoc nempe Deus apud Deum Ver-
stella maris. aut illuminatrix dicitur; in mari nem- bum stylo, id est intellectu solius Dei capi poterat;
pe ex quo turbatur erga plurima stella et illumina- sed ut capi utcunque ab homine posset, circumscribi
trix est, quia in tentationibus saeculi, quas actuali- humanitus voluit. Hoc ergo Verbura egreditur, cum
tati inserviendo aliquoties patitur, jugi et invicta se visibile per carnem exhibere dignatur; et hoc de
inter turbines speculationis luce fovetur. Haec de ore, id est de spiritu; ore enim spiritum emittimus.
capitulo praesenti dixisse sufticiat, ut videlicet osten- De ore namque egreditur, qui ex sola spiritus puri-
deremus quomodo hujus ineffabilis Dominae praedi- tate in Virgine pro< reatur Non revertetur ad me
:

cationi conveniat. vacuum (Isa. lv, ii). Vacuum plane rediret, si

CAPUT VIII Dei Filius ad id quod coeperat inefficax exslitisset.
Praelerea et Isaianum illud discuti operae pretium Nota quod superius dicitur non reverti, hic etiam,
aestimamus si forte prtemissis arrideat : Quomodo, sed non vacuum a virginea enim se nunquam ne
:

inquit, descendit imber et nix de cozlo, et illuc idtra ad modicura, mente retorsit, sed qualem in filio
non revevtilur, sed inebriat terram, et infundit eam, denuntiando reperit, usque in fmem proprium, per-
et germinare eam facit, et dat semen serenti et punem severante eadem animi gloria, semper llorentior in

(26) CilTris minut oribus revocatur Lector ad uolas quae seorsim post Opera Guiberti eduntar.
;
563 V. GUIBERTI ABBATIS S. MABLE DE NOVIGENTO 564

seipsa coaluit: Filius autem lict non vaeuus dici- Aeonfoveat; plane et ipse inter homines sexus visce-
tur reverti, qui visibilitatern quam assumpserat, rum plenior csse solet.

dextene necesse erat paternae restitui. ls facit quae- Quamprimum igitur, cum sit Deo, qui miseri-
cunque Pater voluit, dum salutem humanam non cordia totus est, plena, nec natura vacet, qua fit

sine suo cruore exercuit, et hoc est quod nequa- miserendi studio prona, et id amare debeat ex de-
quam vacuus rediit. In iis vero ad qu;e mittitur bito, pro quo se Filias addixit patibulo; in ipsa
prosperatur, pnesertim cum a sua dextera, quod nostrre intentionis figainus anchoram, cujus vox
est divinitas, mirahiliter deducatur, quia ex eo universorum intercessionibus praestat cum venerit
quod passus est, nemo in eum pie credulus non coram. Et cum penes liberalem Filium in hoc sae-
salvatur. culo soleat in tantum praeeminere matris auctori-
Cui illud quoque haud multum dissimile est, quod tate, ut magis jubeat quam exoret: ille qui quon-
idem alibi ait : Rorate, cceli, dcsuper, et nubes pluant dam se ci fuisse non diflitetur subditum, non po-
justam, aperiatur terra ct germinet Sahatorem (Isa. terit, securus dico, inomni re illi pra?s:abilem
xlv, 8). Quid sunt cneli nisi arcana consilia divi- negare seipsum; et quod, ut humanitus loquar, non
nitatis? Unde.ipse Filius : Ego, inquit, de supernis prece, sed nutu 30« iniulerit, procul
illa dubio
sum (Joan. vhi, 33). Coeli ergo rorare dicuntur, constans erit: et quis sanctorum illa significante
cum divime miserationes hominibus propitiatura 1
tacebit? Quae cum omni supercoelestium agmini
llectuutur. Nubes pluunt, cum quod in se contine- spectabilis ac reverenda credatur, cum sanctis cx-
bant, super Christo nascitur dicta prophetica evi- teris super suis petitionibus haud a Do- morosa
denler ostendunt. Terra aperitur, eum a benedicla mino audientia non negatur. Tum isti post Filium
Virgine verbis angelicis felicissimi uteri, imo bea- super omnia benedictre q.tidquid libuerit, prae om-
tissimi animi sinus obedienter panditur. Ha3C est nibus quanto praestantior est ad vota praestatur.
illa terra de qua dicitur : Bcncdixisti, Domine, terram Cur beata Virgo illis tcmporibus miracula ediderit.
tuam (Psal. lxxxiv, l); ex qua benedictione, id est — Inde est quod fidem, quam de ejus excellentia
a Deo ingenita fructuositate captivitas Jacob aver- habemus, huic nostro teinpori ostentis polissimum
tiiur. Hnec est etiam, juxta librum Sapientia?, terra mirabilius astruit. Et corda, iniquitate abundante,
posita iu immensoe castitatis arido; et campus, lorpentia ex iis recalificans, muni icentiarum inso-
quem nullus conjugii vomer exciderat, sponte ger- litarum impensione recolligit : haec eadem namque
minans ex humilitatis profundo (Sap. xix, 7). Nota signa, quae antiquitus iidei aediticandae valuerant,
proprietatem verbi quia non de satis, sed de sponte C jam nunc eidem sine operibus vix constanti et mo-
nascentibus germinare dieitur quod ad Virginem ribus erigendis valent. Unde ipsa ingenitae benigni-
:

refertur. tatis haud immemor, non minoris modo gloriae por-

CAPUT IX. tenta percelebrat, quam quondam mundo adhuc
Quam gratum est Filio matrcm Virgincm laudibus fideliore sueverat. Hinc se post Jesu Domini nomen
cxtollere. —
Ad laudem communis Dominae hsec unicam cui resipiscamus edocens, et suum quasi
taatilla perstrinximus; in quibus etsi parum feci- ultimae necessitati concursum necessariorem de-
mus, affectum nihilominus ostendimus. Cujus gloriai clivibus saeculis indicans; quia enim hodie non est
summam tametsi anima nequaquam capimus, ne- praedicator qui mutiat, ipsa seipsam quaeri debere,
dum lingua solvamus, conatum jipsum tamen non seque etiam non rogalam opitulari velle signis
sine praemio magno esse putamus, licet plane men- enuntiat. Igitur quoniam quanta sit, quantumque
tis devotionem vocis offlcia nulla commendent, et veteribus portensa praeeoniis signilicare volu'mus,
ad supplendum quod sentimus facultas parva sup- dignum est etiam ut quae nostra aetale peregerit
peditet, verum affectare feminam illam, et praecor- intexamus. Rei autem gestaj locus, ac testes tanta
diali amore complecti; non modo ipsi gratilicum sunt contiguitate probabiles, nec sua numerositate
quae ubera inflnitae pietatis praetendit ad omnes, D putabiles, ut scrupulo vel insanus haerere non
sed singularis etiam et aditus per ipsius honorili- debeat.
centiam ad Filium, qui non minori voluntate |acce- CAPUT X.
ptare dignoscilur quidquid ei reverentiae exhibetur, Miraculum dc muliere, Teodeberta nomine, ab
quam si suae cantarentur laudes. Si enim in sanctis igne libcrata (26*). — Chiviacus villa est episcopii
suisDeus laudari, jubetur (Psal. cl, 1), et hoc ideo Laudunensis, ab ipsooppido interstitio ferme duorum
quia quod de eorum virtute retexitur, ad Deum, millium distans, in qua vir quidam cum sua con-
qui dederat, non immerito reportatur. In hac ejus juge commanens, liliam ex ipsa inter alios liberos
peculiarior laus est, quae non solum in eo praecellit extulisse dignoscitur. Quffl annorum nubilium cuin
quod mater est, sed quod ad levandam nostram mi- habitudinem attigisset, et jucundiori tunc tempori
seriam ineffabiliter acclinis est quod certe apud : opportunitas substantise arrisisset, adolescenti cui-
eam ex debito conslat, quia quos Filius sanguine piam nuptum datur. Hunc utriusque parentis af-

liberat, dignum esl ut haec sereniori dignatione fectio sibimet charitudine tania eoniraxit, tit sine

(26*) Vide Hcrman , lib. m, c. 27, in Append.

 iGo DE LAUDE S. MARLE. 366

privatae rei dispendio juveni cum puella sub eisdem A tum lecto, quo cum filia cubitare consueveraf, su-
a?dibus mensa thorusque forent. Cum igitur in pa- pinari, sabanoque ac vestibus ac si somnolentum
ternis illa curn viro sic ageret, ct mira mater dili- operiri.
gentia eum causa tiliae excoleret, non major poterat Exacto interea exiguo temporis spatio, herus 303
reperiri puellae amor ad puerum quam socrus ad domum redivit, ac filia; et de prandio in commune
generum. Ipsa igilur celebribus eum ornabat indu- tractare coeperunt, quibus solitum accelerantibus
viis, opipare satagebat in epulis, ipsa faciem ac larem, filiae mater eloquitur : Vade, ait, et maritum,
crines eluere, cubitum ituris mollia sternere, qu*- qui modo dormitum sese deposuit, excitare festina.
renti mancipium prima assistere, offlcium, praeler Procedit ad usque juvencula, soporatum
stratum
thalamos, in omnibus praeoecupare filiae, et, ut uni- juvenem nomine vocat, tactu quoque morantem
vorsa contrabam, non matronae imperium, sed dis- provocat; cum ne utique ille compellanti ac velli-
cursus exhibere pedissequa nihil tamen adulteri-j
; canti conjugi responderet, defunctum cunctis com-
num moliebatur haec cura. Ut scilicet quasi ad se plosis palmis inclamitat. Concitatur familia, vicinia
ei ingerendam distraheretur a filia, sod ut aetati lu- glomeratur, tanto miserabilius subito illius illacry-
bricae propriis filiam obsequiis commendaret, et mantes casui, quanto justius super ejus intestatione
B
adolescenti totis urbanitalibus accurato (iliae affe- dolebant. Funere igitur ab omnibus vera animorum
ctum alliceret. aegritudine conclamato, mater generi, imo filiae ho-
Interea diaboli versipellis astutia in parfem retor- micida fucatis moeroribus obstrepebat, caeteris pla-
quere sinistram quidquid benevola inlentione fiebat, cidior ejulabat. Tanto ergo lamentabilius bonas
et socrui per maledicos na3vum multa! foeditatis hominis habitudines, lepiditatem morum, verbi
inurere, quod videlicet nequaquam gratia prolis id elegantiam, scitae insignia formae, et ad haec ob-
faceret, sed ut eidem pro filia sese mutaret. Cum tutus prosequebatu^ invisos, quanto magis infaustae
igitur incrementum sumeret in dies tam absoleti crudelitatis ausus fieri verebatur apertos.
rumoris acerbitas, et mulieris animum concuteret Poenitet ac crimen sacerdoti aperit. — Quo talibus
tanlae falsitatis intoleranda malignitas, quanto se modis elato, mulier et eventus utrobique siluit. Ve-
sentiebat superillatione probri hujas insontem, tanto rum mulier foedi facinoris conscia ad se versum
aegrius ferebat dici unde quod pjetatis studio exer- prima prosiliit et infructuosi poenitudine criminis
cebat, vulgi ipsa verteretur in fabulam. His iiaque acta presbyterum, cujus dioeceseos erat, facta con-
post aliquod tempus evicta molestiis, coepit quem fessione consuluit a quo tanto malo convenientibus
;

tantopere arserat subito fastidire juvenculum, ve- C addicta jejuniis, aliquandiu sub eodem medicinae
rens ne de caetero nota viveret, si eum quotidie prae spiritualis fasce delituit. Plurimo autem emenso
oculis haberet; unde non a suo eum, quod satis tempore inter ipsam et presbyterum oboriri contigit
esset, contubernio dirimere, sed perimere jam de- simultates; quam presbyter canonicae conditionis
slinat. Boni enim consuluisset, si eum solummodo a impatiens, quo atrociori potuit jaculatur probro.
sui frequentia dimovisset; at illa ad ferrum se con- Generi necem fronti mulieris impegit. Hoc parentes
tulit, malens hominem de medio fieri quam obscenae juvenisacsi terrifico tonitru experrecti, ad praeto-
pateret opinioni. rium Iberti vicedomini Laudunensis rem referunt.
Mulier generum occidendum jubet. — Autumnali Is quantum in re militari vivacior, tantum exstitit
itaque tunc tempeslate promota cum duobus pueris in episcopii publica procuratione ferocior. Quid
pactum ex placito locat, vicenos cuique solidos verborum laciniis trahor? Vicedominus villae se
pollicens eum, uti docebunt sequentia, trucida-
si intulit, feminam corripit, juri sistit, causam exigit,
rent. Erant autem ii, ut fertur, genere Nervii, qui, mulier non diftitetur, sententia Lauduni ferenda
vindemialibus lucris adacti, in provinciam Laudu- differtur.
nensem sese contulerant. Ibidem ergo aliquandiu Porro dum cum ipsa idem causidicus cognationis
cum mercedis tum inusitate escae novitate moratos D ejus aliquos eidem notae subigeret, in me, ait, uni-
mulier praelibata sponsione aggreditur; iidemque cam his liberis arma contorque. Neminem noveris
acres ex natura, animo, pretio exacuti, explendo pro certo conscium iniquitatis objectae. Erat vero
facinori coarmantur. Quadam
virum pro- igitur die Elinandus per id tempestatis episcopus, vir plane
prium ex industria quidpiam foras acturum diri- quantum litleraturae invalidus, tantum administra-
git, filiam pariter aliorsum falso nacta occasione tioni forasticae, et ecclesiasticae praesertim institu-
fransmittit. Quibus ab aede digressis penum mulier tioni non nescius. Latione igitur sententiae pontificis
secreto aperit, conductitios satellites introducit, traducta in curiam, cum vicedomini haereret animus
hocque a foris obserato, generum nec mora ut vi- quid facto conveniens videretur, a quodam gram-
num pransuris exhibeat sollicitare inlendit; qui matico ei suggeritur, quod digne lalis culpa incendii
sumpto ocius lado cellarium reserat, sed priusquam plecteretur ;
quod ille pro suorum morum acredine
in vas vina deponeret, ab iis qui latebant intro per- cum avida fauce legisset, quasi censuram publicam
vaditur, et illico strangulalur. Quod factum cum sua allegatione id roborat. At illa adeo triste judi-
illa rescisset, jubet corpus statim ab ejusdem sce- cium cum sibi accedisse prospiceret, quae jam diu
leris auctoribus tolli, et in domus superiora dela- facti peitassa doluerat, nunc miserabilius saeculo
567 V. GUIBERTI ABBATiS S. MARI.E DE NOVIGENTO 068

huic desperata concutitur, quoque magis ei imprae- A inauditis gratulatura provolvitur. Indicibile est quid
sentiarum omnia praeciduntur, eo universa aninii ibidem fuderit lacrymarum. Tacebimus jubilos qui
acies statui futuro exponitur. multiplicilatem singultuum exhalabant, cum nus-
Dei genitricis imploral avxilium. Illxsa medio in quam cohiberesese valeret turba videntium, quibus
igne. — Ab appariioribus itaque postulat ut ad ca- superexcellens , sjper tantae subsidio peccatricis
thedralein misericordissim;e nostrae Matris ecclesiam generaliter praebebaiur xeraplum. .

ire liceat, et quis id profanus abnueret? multo co- Tunc eara vicedominus sola indutam linea cura
mitatu qui pro puniendae exitio spectando convene- pavimento haereret, sublata ab humero lacerna ope-
rant, miserabililer succenturiata progreditur, et ruit, et post inexplebiles orationes et gratias, a
media basilica ad suae purgationis cumulum, reatum terra exemptam domum ducit. Quam quia hastarum
proprium sub generali audientia conlitetur. Dein- impulsibus etignium comniaculala favillis,
laesa erat,

ceps communis saBCulorum Dominae pietatem humi balneis, et quibus potuit fomentis, nec non et stra-
imploratura consternitur. Quantis ad eam, quae ne- tuum mollitie mulcens, dum se putat restiluere
minem, miserum aversatur suspiriis, quanto angore sospitati, post triduum consuluit Deus ipsius sempi-
rugierit, ipsa ex sequenti testiticatur eventu. Inde ternae saluti : tertio enim die salvatricis suce manibus
a suo exsecutore citata, petiit ab oratione suppli- spiritum secura deposuit. A qua plane potuit cor-
cium. Ecclesia Beati Justi, paululum montis devexo porale exitium deprecari, in anima raeruit fusa
posita, circumsitis illic oratorium prae-
Britonibus libertate beariex quo etiam benedictae ipsius cla-
;

stat. Illic ministri vicedomini in promptu habuere ruit misericordissimum pectus; quod cum feminae
tugurium, ad cujus furcam pedibus ac brachiis illi tanta viscera in exteriori periculo praetendisset,
feminam sola tectam subucula colligantes sumplis post gratiae suae experientiam noluit eam raundana
ex vinea proxima arundinibui et spinulis. Illius denuo conversatione fiedari, sed mox quam cre-
antra tegetis strue mnlta conferciunt, ignemque mando imaginarie sine laesura purgaverat, ad apicem
snbjiciunt. Quo exesa materiei congerie in favillam supremae liberationis eduxit. Vocabatur autem mu-
prunasque deposilo, mulier consumptis libera nexi- lier eadem Teodeberta (27).

bus stare videtur in medio. CAPUT XI.

At parentes generi, quem llla peremerat, ejusin- Miraculum de viro qui quod arari prxcepisset B.
videntes saluti et ereptionem ejus ignis deputantes Marix Magdalenx festo die plexus fuerat, sospitati
inertiae, animositate sacrilega rursus ad sarmenta, redditur. — In Gratianopolitano territorio vir qui-
fruticesque concurrunt, focos circa illara usquequa- q dam ex vidua, quae sibi nupserat, privignum habue-
que reliciunt, qui etiam impietate quam rabida, rat, qui dum vitrico bubulci ferret oflicium, dies
quae solius fumi vaporibus poterat offocari, liberatnm beatae Mariae Magdalenae natalis obvenerat, quam
miraculo non credentes, porrectis per ignis medium idera juvenis indictione sacerdotali cum audisset ab
hastilibus atrocissime fustigabant. Quod solum valde opere forensi inhibitam, vitrico agricultum impe-
eam focis innocentibus laesit; nam cum tota haec ranti reverentiam vetilae solemnitatis objecit. Vo-
remanserat item discri-
profligata fuisset ambustio, cabatur autem idem Petrus. Vicit vitrici jurgantis
minis expers. At vicedominus tantae spectaculo no- imperium, bovesque aratro subjungens cum ipsius
vitatis attonitus, omnibus nostratium regionum operis, ac animalium exsecratione prosequitur. Cum
personis et partibus inaudito, barbariem protinus ergojugibus co?pta malediciis illapidat, inutile sibi
exhorruit rusticanam, eosque a propulsanda jam exauditur ad votum. Nam boves ac utensilia molis
sancta femina heroica, ut par erat, severitate dispe- subitaneo tonitru elementis, fulraine absumuntur,
cuit, et per officiales extemplo direptis ignibus sibi et ipse qui id fieri exegerat, imprecando, supplicio
asciri praecepit. Qua sibi exhibita dum eain circum
, atrociori quia diuturniori addicitur. Qnreenim bruta
circa ex circumstantiis eventum aucupando dispicit, ac lignea coelcstis flamma voraverat, eadem ejus
non dico interulam, sed ne crinium vel ciliorum D pedi extemplo subripuit, quem in brevi cum reddi-
particulam ne minime quidem addictam laesioni dissct exesum, libiam quoque pervadens cruris
comperit, in quo potissimura sola vincula experta pariler suprema corripuit carnes namque vorans,
;

ignes obstupuit. nervorum duritia tabidis fluoribus latescente, ossa

»04 Assumpta ilaque ille Laudunum ipse con- retexerat, eademque casu quotidiano nsque ad ge-
tendit, et satis copiosiori urbem frequentia ingre- niculum hac illaque disperserat ad haec cruris ;

ditur ad gloriam, quam pridem habuerit cum profi- pulpa deficiens usque ad ipsa narium ingninumque
cisceretur ad poenam. Quam vicedominus cum domum contigua nudoosse jam malo pendulo, pari sentenliae
propriam divertere potuisset, et curam inflictis do- succumbebat.
loribus adhibere, beala illa renuit, sed non alias Cum
igitur pro misera sua habitudine, et putori,
plane ituram quam ad eam, quaese salvaverat, dixit. et pudori suis coepisset esse parentibus, totum sub-
Vestigiura igitur ad ecclesiam retorquet, mcdia sidio divino se contulit, el ad quamdam ecelesiam
basilica dominae suae pro beneliciis nostro lempore beatae Mariae Magdalenae nomini dedicatam efferri

(27) Berman. lib m, c. 27, in Append., eam appellat Soiburgam.

56<J DE LAUDE S. MARlyE. 570

se petiit : nec id plaue injuria, ut cujus temerata A aestuabant. Tandem difficillime oxcitatus, quis sibi

festivitas occasio punitionis exstiterat, si sibi placeat restituisset amissa, a feminis perrogatur. Dixerat,

satis ultra tandem remedii causa rursus existat. Cui inquit, mihi funesta mulier quia nunquam coxam,
spei fortunatior quam sperabatur a plurimis eventus tibiam aut pedem essem habiturus. Cumque aperuis-
accessit; nam sacer ille, qui partes jam corporis setoculos benedictam cum martyre Virginem adhuc
superiores atligerat ignis, merito illius exstinguitur, lectulo aestimabat astantes, quibus invisibiliter ab-
quae ad pedes Jesu cuncupiscentiarum ignem exstin- sentatis, rem refert. Interea ad dominum curritur
gui meruit lacrymis. Interea unius experientia pie- domus, eique insuspicabilis illenarratur eventus;
tatis jam jamque majora praesumens, cum ab extre- cunctatur diu. Naenias quae ferebantur existimat,
mis partibus prorsus esset inutilis, comperit quam- abasserentibus tandem victus suis se aedibus infert,
dam ecclesiam Dei genitricis, communis domina?, videt, vix praestupore ad fldem se cohibet. Intra
celebribus ubique dici miraculis insignem: habebat idem oppidum fratrem miles habebat unicum, cui
et memoriam, ad quam cum se
Hippolyti martyris super ipsa fortuna statim direxit nuntium, quem
devehi impetrasset, ingreditur navem, quam dum illeex pridianisuxoris fetae epulisappcllavit ebrium;
molitur ascendere, os iilud quod protendebatur at vero postridie oppidanis jam illo ruentibus frater
aridum, quo nescio infortunio pupi illiditur, et a illefactum videre sustinens credit
sua compage resolvitur. Quod ille sumptum cum ad Additur ergo illi miraculo mirum quiddam, quod
basilicam appulisset, intra parietis ecclesiae foramen novum illud Dei opiflcium, et infantili teneritudine
abscondit. impari prorsus robore, et minus congruaj inveni
Coepit igitur inibi crebris obsecrationibus mundi majestate. Coxa distabat a veteri in qua ex cruris
interpellare reginam, ut quod aliis impendebat va- alterius asperitate atque grossitie compositio valde
lentioribus, sibi prorsus impoti non negaret. Conti- diversa videbatur haberi; hoc erat quod eorum
et

guum fuerat Nalale Dominicum, et miles quispiam qui eum ante non novcrant valde adnitebatur fidei.
saepe eum intuens basilieam reptando subire, elec- Non tamcn poterat cruri vetusto ad corporis susti-
mosynae causa in domum propriam declinare suasit. nentiam ullateuus exaequari; attamen quorsum-
Cum ergo illic aliquandiu desedisset, die quadam cunque migrabat, quocunque videbatur in loco,

ad rivulum proxime defluentem sese contraxerat, et totum divinae commilitabat laudi, quod
in ejus
cruorem, qui veteris vulneris stillabat ex venula, carne tam mirabiliter constiterat celebrari. Anno
haustis manu laticibus eluebat. Quod procax aliqua itaque integro magnificenlia miracuh in ho-
mulier attendens intulit. Frustra niteris, Petre, quia q mine claudicavit. Quo obducto, super omnes crea-
nunquam autcoxam, auttibiam, habiturus es dein- turas post Filium, et per Filium benedicta cum
ceps. Hanc Petrus vocem aegerrimo concepit affectu. suo Hippolyto, sub eadem quae prius venerat et

Ea tempestate praefati uxor militis partu edito de- nocte, et ligura revertitur. Cujus novum plasma cum
cumbebat, miles vero, ut familiarius illa rem gere- jubente piissima martyr beatissimus contrectare
ret, in alteram domum concesserat. Pedissequae coepisset, quidquid illi annotinae creationi defuerat,
noctu nescio quid acturae, a camera in domum ex- excepta teneritudine cutis, et specie novitatis vete-
teriorem devenerant, et Petrum subaudiunt 305 rano fenori simillime conformatur. Experrectus jgi-
crebris planctibus ingementem, quorum gemituum tur, et visionis veritatem ex habitus pristini melio-
causa haec fuerat : mater super omnia be-
Virgo et ratione persentiens, dum superni spectaculi itera-

nedicta, cum beato martyre Hippolyto in visione tionem gestu suo cunctis enuntiat, et fidem facli

stratui ejus astiterat, quae martyri, ut jacenti vide- roborat, apud Deum, et Dei opera, nil existere
batur, imperabat. Restitue, inquit, eum antiquo imperfectionis acclamat.
vigori. Martyr vero Leodegarius Vinariensis episcopus discutit miracu-
imperanti humiliter obsecun-
dans crus, tibiam, pedemque qnaquaversum Praeterea cum ubique loci rei adeo inusi-
olira lum. —
sparsa, divinitus ad instar futurae resurrectionis in D tata? ferretur opinio ad Leodegarium Vivariensem,
puncto compaeta, recolligens, corpori ejus ac si qui nunc advivit, episcopum pervenit relatio, idipsum
surculum arbori coepit subjungere. In qua inser- plane in Gratianopolitano territorio, unde homo erat
tione tantis torquebatur angoribus ut vicissim non oriundus, fieri coeperat, sed in dioecesi Vivariensi

sine clamoribus substridendo, et crebris rictibus, obvenerat. Episcopus ergo insolito omnimodis
finis

membrorumque motibus quid pateretur indicando, rumore percitus, cum die quadam plurima proce-
praedictas ancillulas quae per donum vagabantur rum frequentia causas acturi coram eo venissent,
acciret. adfuit et is cujus domo acta res fuerat cum fratre

Irruuntigitur, et illato adjacentis cubili faro, dum proprio. Ad quos sic oravit episcopus : « Cutu vos
hac illacque dispiciunt, duos pedes Petrum et duo inler omnes dioeceseos meae iviros veraces ac con-
habere crura reperiunt. Tantus illico ex hoc intuitu versationis legitimae norim, obtestor vos coram haec
mulieres stupor exanimat ut se non eas quae vene- probabilium praesentia personarum, ut quae since-
rant, sed mutari in alteras aestimarent. Contrecta- rius dici a vobis quaeunt super sigoo illo, quod apud
bant, et vera membra quae tetigerant, sentiebant. vos gestum praedicatur, referatis in omnium qui
At contra inde id tain insolitum sibi provenerat praesto sunt audientia. » Qui asstirgentcs uti ivlata
b7i V. GUJBERTI ABBATIS S. .MARI.E DE NOVIGENTO :;72

sunt retexuerunt omnia; a quibus etiam pnst per- A proripiunt, intro prospiciunt, ct in medio Petri con-
orationem ob astantium scrupulum dimovendum, cer- flictum atque mulieris attendunt, quorum ille robo-
titudinem sacramenti exegit. Quo prasbito, dilatis ratior praesentia jamjam lassabundus exclamat. Pro

illico quas dicturi erant causis, pariter episcopus et Deo stolam sibi ab ecclesia sacerdotalem ocius exhi-
proceres castrum adeunt, et hominem in ecclesia beri; qua raptim sibi injecta, collo diabolicae illius

turba circumsistente reperiunt. Aggreditur Petrum pellicis implicuit. Et in tantum perniciei illius jugu-
episcopus, et primum de inforlunio sciscitatus cau- lum torsit ut eam pavimento prosterneret, ac pemtus
sas audit cum effectibus. Domum fortunae recentis suflbcaret. Hoc in crastinum milites episcopo refe-
eventus inquirens auribus relationem, ac rem obtu- runt. Adest episcopus, victoriam stupet quam per
tibus baurit. Perscrutatur denuo utrum aliquibus Petrum exercuit Deus, clientes proprios dirigit, qui

conjicere valeat argumentis, si eadem sibi essent tecto retecto, et fune demisso, gulaeque innexo
insita membra qua? prius an allera, respondit ille se extraxere anum ingentissimam, et ab oppido elatam
nescire : « Non, ait, possum me hac illacque pro addixere saevis ignibus concremindam.
cruris ipsius novitate dispiciendo torquere, vos Postquam autem eam Petrus offocavit in cellula,

potius scrutamini, et si in ipso cicatricem repereritis tantus fetor ipsum qui sacris illam armis pereme-
ipsum quod quondam habuerim fore noveritis. » rat et astantes obsedit ut nemini ambiguum foret
Subtilius quaerunt, nec mora vulneris signa conspi- cadaver turpissimae eujuspiam exstitisse, quod dia-
ciunt, nec diffltentur mirabilem Deum. bolus induisset. Cui opmioni hoc non minimum prae-
cum ille pro
Igitur recedente episcopo tanta sibi stitit argumentum quod in fenestrellula latrinarum
quam Deo redderet vicem
impensagratia cogitaret, panni scissi ac putridi reperti sunt. Et quis hos alios
adhoctandem animum appulit, quatenus a forensi esse putaverit, nisi hos quos circa se impurissimum
quod omnibus ubique erat factus theatro, Deo victu- illud in obvolutione sua cadaver habuerit? Etenim
rus soli sub reclusione secederet, et quia SOG per fenestram illam irruere consueverat. Denique
erga se inaudita fecisset, dignum retur ut conve- additur a quibusdam, a quodam etiam constal scri-
niens Dei munificentiae quid ageret. Itaque divinae ptune mandatum, quod, triumphato hoc modo dia-
speculationi sic vacans, cum de omnipotentis bene- bolo, consilio pontilicum Gratianopolitani ac Viva-
licio humanae visitationis praemia nulla jam quaere- riensis abdicata reclusione quasi periculosiori statu,
ret, invenit diabolus contra ejus immunitatem quid monastico contubernio quasi contigui solatii gratia
machinarum ingereret. Sciebat plane maximum sese contulerit. Quod minus ideo ratum constat,
intentivum ad affectandam Dei genitricem, et ad c quia Vivariensis episcopus, qui h.-pcipsa quse magna
sperandas magis ac magis ejus misericordias id mi- ex parte viderat, domino nostro regi excellentis-
raculi omnibus accidisse. Unde nitebatur ex aliqua simo Ludovico, preesente venerabili Guillelmo Cata-
morum ejus corruptione, divinitus in ipsa perpe- launensi episcopo retulisse dignoscitur, nil tale di-
trata fcedare. Quem ergo insolentissima Deus pie- xerit. Et hoc quam nuperrime a Vivariensi auditum
tate sanaverat, insolentiori diabolus infestatione Laudunensi episcopo domino Bartholomaeo, et mihi
pertentat, cum ante paucos dies Catalaunensis ipse narrav erit,
Intempesta enim cujuspiam noctis hora dum cu- cum Petri monachatum ei, sicut ab aliis audieram,
bitum sese deponeret, inopinate ad purum sine exu- objecissem, Vivariensem nil super hoc dixisse per-
viis species, imo vera efligiessibi mulieris apparet. hibu.il. Nec mea vel cujuspiam interest utrum mo-

Quae cum caetera corporis, naohus sit, vel non, cum sit credi operae pretium,
tum maxime puerperii
ignominiam impudenter ostendens, ad ipsum bonum sub quocunque degat proposito habe-
fuedos usus
lenociniis inoliebatur allicere. Porro blanditiis mi- re studium, cui tantum Deus tribuerit post exhibita
nus agens, hominem terrure mactabat, cum neutro in se signa triumphum.
posset, injectis etiarn manibus pellicere vi volebat, Ecce benedicta ista quod desperatissimum est
et quo ille vivacius flagitio resistebat, tanto peslis
D apud homines, quam ambienter eflicit. Et cerie" si
hinc et inde rabidior incumbebat. Ab illa ergo nocte in sancto quolibet viro tale quid patravisset, merito
omnibus se ei noctibus femina ipsa praebebat, et id fieri acclamasses, verum in bubulco simplici et

quibus poterat versuliis turpi licentiae inurebat, omnium inscio, quid, nisi consuetudinariam gratiam.
inlantumque fatigabat ut mane ad se venicnlibus dices? Raro enim alias se mirabilis ipsa glorificat,
visitandi gratia vix respondcre valeret, vix id quod nisi in iis qui eam rogare nesciunt, aut exlremo
perpetiebatur edicere. peccatores sunt. Nec id injuria, quid enim obse-
Cum igitur multis quod ab eo ferebatur veniret quenti sibi dabit ipsa justo, si lantum lit pia ac vi-
in scrupulum, accidit supervenire castro illi quem sceralis averso? nec super boc|ipsa degenerat. Venit
praelibavimus Vivariensem episcopum. Ea denique Filius suus non justos, sed peccatores vocare (Luc.
nocte quidam equites cum cereis suis pro reverentia Qua enim rationc bumano generi matrem se
v, 32).

proxirme basilicae, cui ille appendicem babebat cel- magis esse monstrabit, quain si offensos sine mcrilis
lulam, in ipsius vestibulo vigilabant. El ecce in ad se contrahit?
aedicula intcriori ubi commanebat solita de qua au- CAPUT XII.

dierant turba perstrepuit; ad fenestram itaque sese Miraculum quo Ii. Virgo adulleram convrrlit
573 DE LAUDE S. MARLE. 574

Est praeterea aliud quiddam relatu breve, exemplo A super hoc meam
devoveo pudieitiam, quae meo tam
magnificum, cui arrigendae sunt aures omnium pec- parvo obsequio tantam praestitit indulgentiam. »
catorum. Ex relatione Atrebalensis episcopi mulier Unde factum est ut ex eo quo isla castitati se red-
quaedam fuerat, quae conjugatum virum quem- deret, illa simultatem deponeret, et hoc totum ad

dam a propriae uxoris latere illecebrosissime salutem utriusque inter omnes feminas benedicta
309 distrahebat. Quae licel aut pretiis, aut vo- disponeret.
luptalibus acta cum quotidianae^mcechiae non par- CAPUT XIII.

ceret, et amoribus obvoluto,

homini misero foedis Pro iis itaque peccatricis animae devotionibus
jam conjugis etiam memoria ab animo pene defice- tam liberaliter acceptatis, pro salute etiam corpo-
ret, tamen quolies ad ecclesiam ibat antequam rum in quibus non quaeritur nisi communis sospitas
quidpiam oratura precis expromeret, quocunque animarum, ad ipsius laudem iterum vertamus ar-
imaginem benedicta? dominae nostrae prius sibi ticulum. Magnus Dominus et laudabilis 7iimis, in
videre contingeret, angelicam sibi salutationem civitaie Dei nostri, monte sancto ejus (Psal.
in
qua poterat reverentia exhibebat. Ave, inquiens, xlvii, i). Et in quo dicitur magnus, qui exprimi
gratia plena, Dominus tecum. Conjux itaque viri, non potest quomodo magnus? Dicat qui melius
quae sibi adulterinos praeferri dolebal amplexus, sentit : mihi major Deus in nullo videtur, quam
acerbissimis in aemulam stridebat ardoribus, et quod humanitus nobis condescendisse dignatur. Si
cum mariti timore nihil auderet in illam, quanto in enim, ut dicitur « Omnipotentiam parcendo
: ma-
publico ne quidem grunnire fas fuerat, tanto rabi- xime et miserando manifestat (Orat. Dom. 10 post
dius apud se fremebunda furebat. Ergo ad beatissi- Pentec), » dicam et ego quia nil in Deo sublimius
mam istam conversio ejus tota sic erat ut ei quae se quam quod se homo factus humiliat. Qui sane in
a suo fraudabat conjugio, per hujus dominae poten- eo quod mitis et humilis corde est (Matth. xi, 29),
tiam ccelestes imprecaretur iras, atque mulierculae se imitandum solummodo proponit, in quo penes

illius spurcissimas rivalitates non diu pateretur ipsum magnilicemur ostendit. Unde omnipotens
inultas. sermo a regalibus sedibus dicitur venisse (Sap.
Cumque piissimos reginae ccelestis affectus ad- xvni, 15). Qui enim ccelo terraque non capitur,
versus eam se lamentis jugibus graviter irritasse majus nihil mirum est quam quod in utero puellae
putaret, ipsa per se benedicta eidem in visu di- concipitur. Nec alias, ut mihi videtur, ipse omnipo-
gnanter apparet. « Quare, ait super muliere illa tentior est quam quod creaturae Conditor intra crea-
ultiones a me expetis? ego plane nihil adversus C turam contentus est. Nec usque laudabilior quam
eam possum, quam quotidiana sedulitate illud mihi in quo factus est clementior. Sed hoc in Dei civi-
meum denuntiat gaudium, quo gratius aliquid ab tate, de quadicitur : Gloriosa dicta sunt de te (Psal.

ulla creatura audire non possum. Putasne quod lxxxii, 3), in qua natus est homo cum eam funda-
contra hanc pro le debeam irritari, quae de mea verit Altissimus ipse. Et quid gloriosius dici de ea
ineffabili gloria quasi commemorans me provocat potuit quam quod universam regni coelorum gloriam
gloriari. » intra se continuit? Et quis est mons civitatis, nisi

Ex quo dicto cum animus feminae a solitis impre- Filius virginitatis? Ipse lapis abscisus de monte
cationibus penitus desedisset, contigit aemulam sibi sine manibus, qui implevit universam terram (Da?i.

quadam die venire obviam; quam veluti a divinis ii, 34, 35).

jam desperata judiciis, conviciis lacessere sic inten- Haec fundatur exsultatione universae terrae (Psal.
dit : « turpissima, quot animae meae angores in- xlvii, 3), quia per sanctum Spiritum in matrem
fligis, quae et lenociniis tuis carnem meam a me suscitalur qui est oleum tolius ecclesiasticae laeti-
dirimis, et praesentiam tuam, quam incomparabili- Unde est
tiae. : Accingere gladio tuo super femur
ter oderim, mihi obviando opponis? Quam libenter, iuum polentissime (Psal. xliv, 4). Gladio super fe-
imo quam debite tuo mala corpori inferrem, quae D mur accingitur, dum concreto sibi per Spiritum
quotidianum menti, auribus, ac oculis meis non sanctum corpore circumscribitur; et hoc super fe-
desinis irrogare dolorem? Ubi enim a continuis non mur, quia ex divinitate praecedit quidquid ex geni-
vacat aut thorus aut mensa rancoribus, quid ista trice fore assumitur. Hoc etiam facit potentissime,
quam mihi infers hostilitate crudelius? Restabat nihil utique magis quam quod fit parvus in Vir-
unicum illud spei, quod Virgo Dei mater aliquam in gine.
te jacularetur ultricem sententiam, sed ab hac om- Mons Sion, latera aquilonis civitas Regis magni
nino jam decidi, ipsa enim mihi dixit, quod ipsum (Psal. xlvii, 3). Si civitas Dei est in qua Deus
Ave. quod sibi depromere quaque die praeoccupas, habitat, videarnus idem habitator unde constat.
in tantum eam demulceat, ut nullum tibi inconve- Mons, si divinitas intelligitur, consequenter la-

niens inferre praevaleat. » Quod illa audiens, utrum tera aquilonis humanitas appellatur : in excel-
verum esset, et haec ab ea audisset argutissime lentiam namque deitatis omnis 30S acies spiri-
perscrutatur. Quod ea asserente, altera intulit : tualium nititur, quia Sion contemplatio interpreta-
« A modo, ait, noveris quod nullatenus maritus tur. Latera aquilonis improvidentiae sunt antiqui
tuus me deinceps ad lui injuriam coulelur, et illi hostis. Quidquid enim a lalere est, in profectu mi-
575 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARI/E I)E NOVIGENTO 576

nus osl : Sieriim corjnovissent nnnquam Dominum A reat ac si radicitus haereat. Virgo radice caruit,
,

glorix cruci/ixissent (I Cor. 8). Unde et homo

u, quia ad concipiendum Dei Filium usus omnino
captus dicitur, quia suo impetu ignaviae addicitur. nalurae defecit. Ab humana ergo dum massa succi-
Mons ergo et latera aquilonis Deus est, et integu- ditur, humilitatis terra inferius inirorsum videlicet
mentum corporis, quo fallitur aviditas caeca latro- sepelitur, sancto pariter Spiritu
bumectatur. Inde
nis. Et quare non latus, sed latera? Quia duo sunt candor divinae humanitatis egreditur, cujus
illius
in quibas sibi iraprovidus fnit. Alterum, (|iiod ex ficielium universitas singulari odore nutritur, cujus
indebita Dei Filii quod usurpabat
pervasione jus, folia repanda patent, quia virtutum ipsius claritu-
in homines, perdebat antiquum alterum quod sub- ; dines ad nostra se exempla reton]iient. Subtilissimi
iturus erat ante tempus perenne tormentum. aureum colorem praeferunt,
intus virgularum radioli
Ad hanc civitatem confluunt qui in omnis criini- quia omnes ejus motus inlrinseci supernae sapientiae
nis labyrinthum pr^ruptius ruunt. Istic alienigenae gloriam promunt. Unde quae sine humano semine
sunt qui regno cnelorum vim faciunt, factique pie per Spiritum germinavit, per eumdem Fihi sui
violenti diripiunt {Matth. xi, 12). Istic Tyrus, qui membra germinabit, id est germinis causa consta-
repellunt omne pondus, et circumstans se peccatum. bit. Laetabunda cxsultat (Ibid., 2), cum non tam
Unde et Tyrus interpretatur angustia. Hic populus laetitiam quam similitudinem laetitiae cxterius afie-
/Ethiopum (Psal. lxxxvi, 4), nigri videlicet fuligine clat. Laudat vero cum ineflabili Deum interius so-
peccatorum, quidquid est immanius, ad
peccatis noritate gloriflcat. Unde magnificat anima
ejus
hujus benedictae tutiorem omni civitate sinum se Dominum, et exsultat spiritus ejus inDeo (Luc. t,
immergit proclivius. Et ipsa est civitas, in qua qui 46, 47), quod est psallere spirilu, psallere et mente
per affectum non habitant, nullius momenti habent (I Cor. xiv, 15).
vitas. Quae quoque laetantium omnium est (Ibid., 7), Gloria Libani data est ei (Isa. xxxv, 2). Libanus
quia quaeeunque ad illam piissimam praecordialiter dicitur candor. Gloria Libani coelestis est specio-
se ingerit, gaudiosa spei exsors non est. Et quae
1
sitas regni. Haec dominae illi benedictoe speeialius
sunt portae Sion, quas diligit Dominus (Ibid., 2), datur, cui ipse Rex gloriae principaliter obnoxius,
nisi aeternae virginitatis, qucm prima habuit appe- ex propriae carnis collatione dignoscitur. Et quid
titus, nulli comparanda in tanta sublimitate humi- non obtemperat, cum ipsa suo et omnium
in coelo ei
litas : transcendens omnia fidei ac obedientiae vir- Crealori ex parle pene imperat? Deus bone! quan-
tus? Quid est Sion, nisi ipsius felicissima anima, in tum mentis in illa femina est, quae, licet propor-
qua supereminuit ejus quem in se continuit divinae C tionaliter, divinum quiddam tota est. El in terra
speculationis gloria? Per has exterioris exempli datur ei dccor Carmeli et Saron (Ibid.). Carmelus,
portas nostra addiscit intelligentia quanta in ejus cognitio circumcisionis, Saron princeps iristitix. Per
interiori habitu viguerit celestis urbanitas. Nec .ad Carraelum, justos; per Saron, intellige poenitentes.
has Jacob tabernacula valent (Ibid.), quia quaecun- Loquitur enim Deus pacem super sancios suos, et in
que exterius exercentur perfunctoria sunt, et spi- eos qui convertuntur ad cor (Psal. lxxxiv, 9. Co-
ritualia corporalibus neutiquam aequipollenl. Prae- gnitio circumoisionis experientia est omnimodae
sertim cum fundamenta fuerint m montibus
ejus vitiorum abscisionis, hoc ad sanctos. Principos a;i-

sanctis (Ibid., i), id est cum Abraham, Isanc, Ja- tem trislitiae sunt, quorum unus ait Venit Je.sus :

cob, David patres, ex quibus Christus, non tam peccatores salvos facere, quorum primus ego sum
caeremoniis, quam spirituali benedictam liauc liliam (I Tim., i, 15). Effectum autem pro causa ponendo,
suam virtute praecesserint. tristitiapeccatum est. Tristitiae ergo sunt prinoipes
Igitur Isetetur deserta et invia (Isa. xxxv, I). Et qui se non diffitentur potissimum peccatores. Quod
quid Maria desertius, cujus ad instar angeli ab totum est dicere Quidquid innocens, et pecoator
:

omni sensu voluptatis extorris fuit animus? Quid po>aitens ad Deum

possunt habere deooris, totam
magis invium, quae nunquam mente admiserit vel D sui boni originem ad gratiara referant tantse Geni-
ipsius legitimae conjugalionis assensum? Potest triois; quas nisi sic genuisset, sic justus, sic poenitens

plane in mente cujuspiam vacare appetilus, et pa- nullo 309modo splenduisset. Hi visuri suot gioriaoj
tere tamen viae martialis adventus. Unde sequitur : Domini (Isa. xxxv, 2), quia illam, in cujusuteri tha-
Et exsultabit soli/udo (Ibid.). Quae deserta fuit per lamo de suis gloriatus est nuptiis, cum sui Christi,
impassibilitatem, invia etiam per licitorura con- et corum quos redemit fruclu sunt visione porpe-
templibilitalem, in tanta solitudine jam exsultat, tua complexuri. Visuri etiam sunt decorem Dei
quia sine pnecedontium ac succedentium exemplo nostri (Ibid.), ipsam scilicel jam clarilicatam oarnem
constat. Unde
et beatam se dicendam ab omnibns cui Deo propilio morobimur conformari.
generationibus cantat [Luc. i, 48}. Quae enim adeo CAPUT XIV.
solitaria quam illa quae totum quod est in creatura Aposlrophe ad B. Virgincm. — Aliquandiu, super
praetervolat? omnos benedicta feminas, in tuis laudibus deleetnti,
Et Jlorebit quasi lilium (Isa. xxxv, I). Natura ;id to tandem licet supra modura peccatores, cogitw

lilii est ut desecto solo lenus stipite si terra obvol- tioues ao verba convertimus. Desiderio nostro adtl
vatur, ant aquae ab imo inferatur, coma ejus efflo- laudandam, ad t;' complectendam satisfacere ooa
 !

DE LAUDE S. MARLE. 378

possumus, a le lamen meduHitus posse deposcimas. A Apud Dcum sic vox tua constat impetrabilis

Reverberant nos carnalitatnm turbines; verum ad Ut ad aures Regis regum nulla tam sit habilis.
dirimendos illos provocant nos expertae semper in te In nos ergo per materna respice praecordia,
dulcedines. His exsatiari, has avidissimis praecordiis Atque nostra tu tuae proli snggere suspiria,
combibere satius est quam vivere. Et quis vivit nisi Fluxum carnis atque vagos appetitus tempera;
qui te affectualiter sentit? Quis nisi demens non Rore semper castitatis pectus hoc refrigera,
optet emori, si videre te possit moriendo mercari? Omne nequam quod in nobis exsecraris, obrue,
Nonne est nostrae consummatio gloriae, si vel pos- Mores aptos, cor quietum, sancta quaeque, congere.
simus inter nos et tuum Filium te mediatricem hn- Virus ejus atque dolos pellens, obsta Satanae,
bere? Ex debito est, Domina, si nostri memineris, Nec ipsius hortamentis nos permittas cedere.
propter hoc enim facta: propter hoc es electa, ut Sola namque si coelorum surgis in concilio,
apud dulcissimum Filium causam nostram piissima Praecatura pium Patrem cum prafdulci Filio;
tuearis. Insere cordi et ori nostro tui numinis irre- Succlamabit niox sanctorum tibi juncta concio
missam memoriam, quam cui dedcris, securus dico, Et pelita qmeque tuo suberunt arbitrio
quia jam eoelestem incipit praegustarc gloriam. Quid SfiO Et, Joannes, tu qui quantae castitatis conscius,
enim te dulcius, quid tua recordatione securius? C Tantae matri, Christo danle, successisti filius.

tibi enim non orare, sed ubique imperare praesto est. Audi mea secum vola claris, precor, auribus,
Jube ergo ut in praesenti miseria te nobis invisceres, Et a cunclis me diverte pessimis operibus,
el jam miseria non est. Fac ut quidquid sumus ex Tu, qui terras incolenti mire charus Domino
te simus, et cum nos tibi feeeris, praeter tua nil restet Exstitisti, tam felici dignus priviiegio

ex nobis. Pro tuorum apud ipsum loquere remedio,

Frangens regna moriis, ejus subde nos imperio.
Rhijthmus ad B. Virginem, et S. Joannem llli Verbo prompsisti quanto est vicinior,
Evangelistam Tanto magis interventum praesta sollicitior.
Erumnarum et dolorum plena gerens viscera, Prosint tuae sanctae preces se dellenti misero,
De meorum exsecranda peccatorum fovea, Ora semperpro multorum peccatorum conscio
Quorum miser, velim nolim, patior damna, Tuae multum indigemus largitatis munere.
Te rcclamo salvatricem, puritatis domina. Quid remittat ut offensas Deo differs dicere.
Ad tuorum me factorum mentionem confero. Quidquid enim postulabis consequeris facile.
Te spein meam singularem, te salutem computo. r
Ergo tandem exoratus infelices respice.
Non aspernans me contemnas, dum te, Mater, invoco. Da perennem quam amasti castitatemcorporis,
Sed hoc licet sim indignus, fac mihi quod filio. Et a cunctis quae molestant exime contrariis.
beata orbis omnis pretio valentior Auge sensum, firma pacem, quidquid nocet remove.
Tu praedicta Dei voce munui sab primordio, A futuris me refrenans faeta mala dilue.
Cujus partum tota vatum praeconatur concio, Regina, jam praesenti inciamata carmine,
Sola plebis expetenda Christianae portio. Custos ejus ac minister praspotens apostole,
Virgo, dives prisco pietatum quondam tempore, Apud eum qui prae cunctis vos probavit agite
His diebus non minora signa da clementiae: Ul dignetur ad se nostros animos erigere.
Nam si taces, o miranda, quae spes erit veniae? Passo sane Christo quondam satis estis memores.
Nos repulsos quam crudeles depriment miseriae! Juxta crucis ejus aram quam stetistis flebiles.
Graves mei sunt reatus; placa Deum, Domina, Per hanc ergo sanctae mortis ore vos mopstitiam
Si te piam sensit olim meretrix ^Egyptia, Impetrelis ubi nobis Jesu pii gratiam.
Virque qui te atque tuum Fiiium negaverat. Maria, quamvis ore te polluto nominem,
Corde totote quaerentem cur fraudabis venia? Audi tamen, et a culpis interim da requiem.
Tui nunquam moris fuit miseros despicere, D Jugem quoque hac in vita da tui memoriam.
Sed plerumque non rogata consuesti visere : Da, Maria dulcis tota, in fulura gloriam.
Quanto magis ergo debes postulata adfore, Joannes, digne multum Dei dici graiia,
Quae profundo appellaris mentis meae vulnere (/., vi- Nos et omnes qui quaerunt in periclis libera.
te
[scere], Etsi corpus tribulatur, mentis pelle nocua,
Plena Dei, piorum plena prorsus viscerum,
et Comprobetur ex effecto quod sit in te gratia.
Super omne quod humanae linguae valetstudium. Da, Maria, tuis servis animae munditiam.
Jam tuorum elucescunt claritates munerum. Da, Joannes, adversorum vincere molestiam.
Orna mores in me curans quidquid est mortiferum. Nosmet ambo ad virtulis lineam reducite :

Nunquam fuit, nec existit par tibi vel similis. Ut conjungi mereamur claritati ccelicae.

Toti enim creaturae superexstas nobilis.

FINIS.
579 V. GUIRERTI ARRATIS S. MARLE DE NOVIGENTO 580

VEN. GUIBERTI ABBATIS

AD OPUSCULUM DE VIRGINITATE
EPISTOLA NUNCUPATORIA.

311 Quam dese auctor humiliter sentiat. — Etsi nos A Est et aitera ratio non admodum cassa. Si enim
tam eximiae hujas virtutis et credimus, et credi vo- persona quaelibet sacris enuntiandis dogmatihus si-

lumus, pene totos exsortes, si copiose ipsius gloriae bimet minus apta videtur, et ex pravae conscientia3
eminentiam ne excogitando quidem allingere, nedum objecta silere disposuit, nimiuin pudens mihi vide-
explicare, possibile est, tuae dilectioni, licet supra tur, isle, hunc inutilem necesse est mutet intuitum,
vires a nobis exigat, nihil novimus quod usque ad et licet plenarie corrigereuon possit vitium, agat
sanguinem sit negandum. Praesertim cum ad puri- tamen pro persona quam portat. Talentum humo
tatis studium nostra te oratione inhortari expetas, non subruat, etsi non doctoris, aut praedicatoris
quamvis incongrue, et indigne nos hac de re constet ofticio, clamet, ne secum alii pessima sectando per-

esse dicturos, arbitramur tme petitioni non obedire eant, vel pramiunientis voto.
nefas. Notitiam sane divinae paginae, etsi tenuiter, Doctus licet, peccatis obnoxius, debet alios verbis ad
attigimus, cujus praeeepta scita verbo, sed opere in- meliorem frugem provocare. Verbi gratia —
Ecce :

cognita, maxime, fateor, nostrae damnationi didici- cujuspiam diviiis tilius, paterno aere consumpto,
mus, si vel ea, non dico his qui respuunt, sed pie relicta sibi praedia abliguriens totum gulae immersit,
rogantibus dilargiri distulerimus. Si ergo nec salutis, et egens ad infame vivendi devenil exemplum. Si is
neque praemii cura uos advocat, saltem undecunque igitur talis, erroris quidem poenitens, sed pristino
desperati, et quasi pro certo puniendi, id solum in statui reddire non praevalens, aliquem moneret locu-
omnimodo illa poana lucremur ut non pro benedi- pletem ne nimia elTusione suas dilapidaret opes.
cendi inertia, cum 'pro aliis male geslis plectemur, Vide, inquiens, ne ventri aut inutili largitati stu-
dolor nobis gehennalis accrescat. Nec enim absque dendo ad hoc ut mei sis similis delabaris, quis istum
remedio est, si inter mortes vel ab uno nos redeme- in hoc ridiculum a^stimaret? Sane iste aliter audien-
rimus ictu. dus quam ille quem quondam Terentianus legitur
Tibi igitur humiliter, licet aliis impudenter, obtem- Parmeno risisse : Scitum hercle, aiens, hominem,
perare proponimus; sed a te, seu a quibuslibet nobis qui de stultis prorsum hominibus insanos facit
exprobrandum non est, cum cupimus
ea de qua (Ter. Eun. ii, 2, 23). Ille suae gulositatis forlunas
tractare virtule vacui reperti fuerimus, cum idem jactando miserum incitat auditorem, is ne ad cala-

coacli fecerimus. Et certe si hoc ipsum ex noslro mitatem ruat, sui imitationem caute evitare doceret.
arbitrio, simpliciter tamen, et non quasi ex magisterii Sed quia nos nosti, et quales nosti a talibus admo-
auctoritate fuissemus aggressi, spontaneum nostrum neri cupis, pudore recusso, non qua debemus sed
bonum non supercilio, aut temeritati ascribi, sed r qua possumus, tuis auribus voce cantamus.
gratulatorie excipidebuisset.

OPUSCULUM DE VIRGINITATE.
PR.EFATIUNCULA. erat. Quod quomodo explicuerim curiosus sic lector

Poesi plus juslo deleciabalur auctor. — Subjectum advertat ut, quae bene senserim, Deo, si qua secus
valde in tenera adolescentia positus peregi opuscu- quam debui, pubertati referat.

lum. Nam cum arli rnetricae, quae comes esse con-

CAPUT PRIMUM.
suevit tumoris ac lasciviae, plus justo insisterem,
quidam e meis contubernalibus, homo sine invidia Quam excellens sit virginilas ei ardua. Voluptuosi,
litterarum non plures a me
studiosus, qui rogatu quomodo possit contineri, capere Jiequeunt. Quid —
carminum naenias extruserat, Salomon nomine, ad mirum, si illudfelix integritatis nomen adeogloriosas
hoc etiam impulit ut super virginitate aliquid dicti- in humanis moribus possi let laudes, cur per lio-
tarem. Quod opilicium, utpote insolituin, metucu- mines suo adhuc cinere amictos, et cadaverosi
losus [al., rneticulosus] aggrediens biformiter horrui, hujus corporis de fasce gemontes, suum, modo
dum et lusibus versuum mens dedita, seria prosaicae satis arduo, et pene vires excedenti imitatione,
gravitatis minus altigerat, et res, quae tractanda auctorera sectari contendat? Arduo quidem. Et non
proponebatur, diflicilis etiain grandaevis intellectibus minimura, cum cos, qui diuturno carnalis experien-
381 OPUSCUUJM DE VIRCINITATE. 382

tiae usu jani extaediari debuerant, videamus in tan- A mo quod hi igniculi, quasi quidam aHernalis illius
tum tali appetitui quinimo non
non valere resislere, solis radioli, nos ad eumdem a quo infunduntur,
velle, ut mirentur etiam ipsos, qui se continent ab arrigunt. Sed patenter rei hujus enuntiat conside-
hoc negotio, cohibere se posse. Quod plerumque ratio, et nostra ab ipso procedere debere credi bona,
malum acrius ac magis indomitum, proh pudor! et nullo modo credi debere bonum, quod ad ima et
in his quos fatigat senium, quorum caput pessima terrena nostros, quamvis imagitie pietatis, imprimat
longaevitate incanuit, reperiri solet. cogitatus. Si namque materialis haec flamma suae

Deum imitalur qui virginitatem servat. — Pene, sic naturae semper indicat qualitatem, ut indesinen-
inquam, vires excedenli Deum imitatione seclatur, ter ad superna contendat, quanto plus incorruptibilis
cum contra naturalis irritamento caloris, et ingenitae illius ignis portiones, scilicet a Deo nobis insitae

titillationis acumina, non in alterum, sed in semet- virtutes, ipsutn imilari ad ipsumque evolare de-
ipsum 31« de certando, quod difficilius est, sem- bent? Hae sunt illaDei similitudo, ad quam homo
piterno conamine refragatur. ln re qualibet exteriori in Genesi legilur factus (Gen. i, 26), hoc signatum
evincenda saepe valent astuta ingenia, armorum super nos lumen vultus ipsius (Psul. vn, 4), propler
vires, machinae, obsidiunum molesiia. Operantur hoc, juxta illud poeticum :
R
interea per verborum fallaciam plurimi, quae non Os homini sublime dedil, caslumque videre [al. tueri]
possunt per praelia: sed horum nihil in intestinis ad sidera tollere vullus.
Jussit, et erectos
negotiis quidquam juvat. Se enim quisque penes se (Ovid. Metamor.)
habens, imo se in se ferens, quia aliud quam quod Ut cujus regionis esset accola futurus, illuc crebro
est quisque non est, nec in duo dividi, ut pars parli laetae spei inferrel intuitus.
adversetur, potest. Seipsum plerumque suporare in Omnes itaque virtutes, cum, ut dicere coeperamus,
tantum pene non polest ut sua a seipso dissecari simile quid suo porlendant datori, haec, de qua
membra quam nolle id quod se
posse levius aestimet loquimur, integritas mentem sui hominis servans,
velle et appetere ipsa potissimum natura docuerit. et corpus integre purificat, geminoque quodamofficio
Cum igitur voluntarie quidpiam mens ambiat (de similitudinem sui Conditoris aflectat. Et haec quan-
his cupiditatibus loquor, quae nos originaliter affi- tum reor caeteris specialius. Aliarum sane pleraeque
ciunt) et universi illico corporis amor voluntati ita solimenti pertinent ut si plenarie habeantur in
mentis comes assistat, cum flagrent venae, cum animo, quamvis diversa et penitus sa?pe contraria
cordis robur elangueat, cum ignis intimus viscera exhiberi videantur exterius, mens tamen solida
lassa resolvat, cum animus in unum mise- C absque ullius destituJonis damno arcem suae obtinet
caro et

rabiliter ruant, quaeso, in uno illo tunc homine tot bonitatis, verbi gratia, inter operandum aliquis
ictibus obruto, quae pars remedium aliunde dela- orat, et ore compresso, immotis labiis dum universi
tura remansit, unde ad reprimendum mentis rogum in quovis exereitio corporis implicat artus, Deum
vel minimam stillam eliciet, totus est flamma? sola meditatione precatur. Alter tilium pro ipsius
mirum nempe unum aliquidcontra se in bellum suae flagellat facinore; praelatus quilibet in subditos
propriae voluntatis posse consurgere, ut in cujus acerrimc, et, ut putatur, plus aequo infrendet, et
desiderio praecipue defecerit, id ne agat sibi imperet. tamen discrelionis neuter praetergreditur libram,
His exercitari docta conflictibus illa viva antiquo- qui scelera ferire, non explere noverit iram.
rum sagacilas, dum inter se. et bestias quid debeat Ad servandam pudicitiam continuo invigilandum
rimatur distare non unum a Deo in nobis corpus est. — Haec sane cum cordi mundando cautissima
esse debere et spiritum, ut nil efliciat spirilus nisi provisione incumbat, membra totius corporis, ac si

quod corporis usui prosit, quod satis in animalium quosque, qui suae praesint domui officiales, observat,

vita promptum esse dignoscitur, ne eorum inertia, seu libidine interiori substantiae
prudentissime re-
perit, et ut diminutio fiat. Et licet saepius animus quiddam
non alterutrum allerum vicissim aut
subigeret, aut praeferret, sed regimen totius mor- D polliceatur quietum, ne se velle nisi pudicitiam pa-
tuum corporis spiritui aeterna soliditale maneret, et cemque testetur, nulla tamen securitate sua patitur
sehomo adversum se divisum perpetua horum duo- membra laxari. Jam illam coeli civium serenitatem
rum hostilitate noscet, dum viveret nos instruxit. Sed etiam inter carnis crebra convitia quasi dissimulato
Deo opitulante de his alias morosius tractare licebit. cogitatuum strcpitu imitari affectat, imo illum sum-
Ad prioris quam praelibavimus sententiae redeamus mum aeternae quietudinis sinum, cui nulla admistio
exordia. incommodi accedit, cui proprie, et non collative, sed

CAPUT II. naturaliter essentialis inest integritas, cui per se,

cum Deo.
Virtutes simile quid Cum omne datum — etex se, etin se existenti nihil eorum quae per ali-
optimum, et omne donum perfectum a Patre descen- quid, aut ex aliquo facta sunt necessario accidit,
dat luminum (Jac. i, 17), prudentis animi cuique nec Creatorem adminiculo suffulcitur. Extra quem
attendcndum est, quomodo quaeque quas ex eo ex- nihil omnino condilum continetur.
cipimus fonte virtutes, quiddam suo semper simile Vere feliciter aemula, nil in se extraneum admit-
habeant praebitori. Si Deus noster, ut scribilur, ignis tens, quidquid corrumpit fugiens spiritus et carnis
consumens est (Hcbr. xn, 29), non inconcinnum aesti- impassibilitale prosequiiur. Eelix! et millies felix
583 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARLE DE NOVICENTO 584

audacia quae, ctiam coDlcstiuin spirituum glorise A ijuia virgo fuit, inter cajlera polentia? sua,' miracula
similari non contenta, quod dictu mirum
ipsius sui, adjicientes, deitatem sibi ignis ascripserunt. Ignis
sit, tranquillitati 313 beatae nimium invidet Crea- enim nihil generat; nihil etiam virgo. Undc et vir-

toris, non spe quidcm eamdem, qua Deus est, natu- pinesipsius servituras fano cum instituisseut, tanta
rani adipiscendi, sed ea qua sancti ex Dei filiationc disciplinae severitate earum lascivia? obstiterunt, ut
deilicantur requie et pace fruendi. Ihec est illa legibus edicerent Vestalem virginem stupri insiinu-
fortitudo asini, ob irrationabilitatem, sed ob
r.on latam, etconviclam, cum suo vivam stupratore terra
mansuetudinem tolerantiamque in Issachar bene- debere obrui. Quod attenlissime vestigare, nec inul-
dictione positi (Gen. xlix, 14), qui vident requiem tum dimittere Romanis solerlia multa fuit.

a carnalium bello tumultuum, quod esset bona, et Si igitur tantopere vilissimum, ne laberetur, \ i-

terram corporis scilicet in quo nunc peregrinando trum tunc temporis servabatur, quod certe cum
hospitatur carcerem, qiue mitibus in possessionem praecipue reniteret nullum erat, et integrum neduo
dabilur, quia optima, humerum supposuit ad por- quidem vilia corna valebat. Quid illud omni topazio
tandum pondus diei et aestus, et habitus est con- nobilius margaritum debet habere custodiae, prae-
temptui, quasi quaedam gra\ is molestia mundi luxus. seriim apud nos, quibus sua prae auribus crebro le-
H;ec sunt sancta? hujus prima excogitamenta vir- guntur praemia? locum ergo in Christiano pectorc
tutis, ut sicut suus auctor essentialis potentia ab virtus obtineat, quos regno et gloria pollicitis Chri-
omni motu, et superflua cogitatione dignoscitur stus invitat. Si inter paganismum viguit, cum sine
exsors, ita quemque
studiosum integritas quan-
sui vitaeutriusque praemio solagreges miseros poena co-
tum in corruptela positushomo fieri patitur, ab inor- gebat, amplectatursuam soliludinem quisquis jugali
dinato quolibet impetu reddat immuuem; in tantum consortio huc usque caruit, et ex conjugatorum mo-
ergo sirnilem dixerim. lestiis, imo miseriis, astutior factus, suae paci, ma-
CAPUT III. gis vero beatiludini nunquam deceptus, precor, invi-
De Filii Dei temporali generatione. Accedit et — deat. Noverat plane Apostolus cum clamaret, tribu-
huic tam praecipuae adventioni alteranon usquequa- lationem habituros hujusmodi (I Cor. i, 28,) sed
que improbanda ralio, quod videlicet indisputabilis quam bonum sibi fore non reticet, si manerent,
sic

ex Patris aeternilate coaeterni Filii ortus, non de ut ipsemaneret (Ibid., 7). quantae alacritatis pen-
exterius adhibita, qua? illi nativitati cooperaretur, tam ne-
nas, quibus coelum subeat, sibi subripit qui
subslantia, noslrarum genilurarum, conjuga-
ne gotioso commercio se immergit!
liumve necessitudinum ofueio, corruptivoque semine r
CAPUT IV.
constat celebratus, sed ex illo inscrulabili sacrario,
thesauroque Patris, non aliud quid alterum quam Ratio quavirginiiasamplectendasuadelur. Exei- —
quod ipse, aut effigiale, sed sua, absque qua nec tal, et non injuria, sed perquam juste illud etiam

puncto quidem fuit, sapientia virtusque prodiit, ad hujus virtutis amorem, piorum quorumque af-
competenti sibi generandi modo, ut ipse munditia fectus. Quod scilicet olim propositum a saeculis in-
mundiiicansomnium quae mundificat glorias excede- corporandi verbi mysterium, non aliunde quam ex
ret, et ex se, igne scilicet vivificante, qui cuncta sacrosancta pretiosae Virginis alvo patratum, de sua?
foveat Filius tanquam splendor exiret. Talibus ad salvationisjucunda proventu, fidelis mens nulla non
roborandam continentiam Chrisliana vivacitas in- gaudet. Q..is enim vel quae potius posita in ancipiti
struitur argumentis, et in lemporaria voluptate £e- de sua servanda virginitate consilio, dum eminen-
renda cedens aliis, omne quod sibi de sa3culari tissimum decus tanti partus attendit, non ad prose-
amorc irrepit, subnervat, et perpetua sterilitate quenda protinus vestigia tantae Genitricis aspiret?
mundo infructuosa marcere disponens, spiritualiter Mirandum si sufficere considerando Iiuic miraculo
Deo fecunda, ct illibatae de prelio pudieitiae, omni valeremus, magnopere nobis esset quod Deus hu-
flore gratius, spe gaudiosa praepoilet. D manae contincntiae bonum adeo magnipendat, cum
Cum igitur Deum, non sinc Scripturae tcstimonio, omnes nostrae munditiae puritati collata}, pannus
quasi qucmdam ignem accipiat, de quo nil nisiquod mcnstruata) a propheta 314 judicentur (Isa. lxiv,
spirituale sit cerlum cst gigni, non absurde ei in 6), et ea, quae plerumquc ipsi in nobis miiuis placi-r

isto se comparat, quaedum ruitura carnisposteritate tura putamus, aut certe quod non sine poena est,

sese spontanea privat, lit ut eo studiosius demum habenda pro nihilo (Luc. xvn, 10), haec, etsi apud
fideidocumentis, quos poierit Deo parturiat, et non nos nulla sint aut vilia, tantopere acceptare digne-
moritune sobolis semen ad dolorem, sed aeternaliter tur. Cum enim aliunde, ct longe nobilius, sublimius-
victurae ad gaudium fundat. Nefarium est si Chri- que quam feminea sit virginitas, multis modis
stianus quispiam tam bealo vilae generi refragetur, aliissese procrearc divinitas enim fo-
posset. Licet

et nimis causetur arduum, nec deberc scrvari con- ret virgo, lamen quia femina, uteri sui dignitas non

tendat, cum apud veteres observatum evidenti gen- conferlur ad Deum, quivirtutum quarumqueglorias
tilium lillerarum palescat exemplo. Vestam quam- morlalibus intimare veniebat. Singularem istam,
dam volucrunt ossedeam, quamet matremmagnam, quam nc conjugium f<edare vidcrelur, laudavit qui-
ct ncscio quaealia inlinita de ea fabulantur, quani, dem, sed non ex praocepto cdidit, quam reverendo
 583 OPUSCULUM DE VIRGIMTATE. 080

et mirabilis aestimari debeat solo, ut sic dixerim. A tas est, indesinenti studio satagamus, praefixit eos-
nutu suae eleclionis ostendit. dera.
Elegit ergo suo corpori Virginis corpus, quodam Sed hsec tanti decoris, luec tam digna Regis Dei
nobis modo silenter innuens quod aperte ha^c sonare familia, quibus nihil post suum auctorem conferri
videatur : Etsi vestrae causa fragilitatis, imo ne con- potest, illi in mulieribus benedictae, quae Deum
jugia malum putetis, ut virginitati studeatis praeci- suum peperit, virginitati subjacel, et ipsa vere su-
pere vereor, evidentibus tamen mea) conceptionis blimis, quia humilis, dum sui dispensationem Con-
conversationisque indiciis, ad quid potissimum an- ditoris adorat, ejusdem ministram
dispensationis
helare debeatis insinuo, cum per integram natus ad consequenter honorat. Laeta se ei subjicit per cujus
vos devenerim, et integerrime vobiscum me habue- ofiicium partus darana proprii ordinis, de huraani
rirn, et inter eos, quos mei magisterii scholae asci- generis supplemento reparari gratulabunda cogno-
veram, omnes quidem praecipue, sed illura specia- scit. Mirum sane, sed veri plenum, Virginem ange-
lius, qui Virgo fuerat, raeae charitudini familiarius- lis principari.
que allegerara. Quos ergo privilegiis me honora- Sed scio mihi objiciendum non Virgini, sed Do-
tioribus donare videtis, quanti apud me sint eorum mini Matri angelos fore subjectos, rein in nimium
"
sinceritatis merita caeteris clariora pensare debetis, me extollere velle. Esto, attameu constat quia si

Sufiicere possent haec virginitatis exempla. Domini Matri subjiciuntur, et Domini Mater non
esse virgo non potest, profecto Virgini subesse pro-
CAPUT V.
bantur. Privilegium siquidem potentiae ascribendum
Angelos puros et corporis expertes sibi minislros est Matri, sic tamen ut virginitas non negetur pari-

elegit Deus. Dignitate angeli praecellunt homines. ter honorari, quamvis ejus laudi, integritati scilicet
Angelos longe superat B. Virgo. — Aliud quoque non satis esse queat, quod de illibata nascitur Deus. Sed
praeterire operae pretiura reor, quod illud singulari- quid tantopere a proceribus ei honorem queramus
mundum, utpote quod
ter est et supra et extra etiam impendi, cum per se Rex ipse ita eam muneribus
mundum, cui nihil, dum corruptibilia regit, corru- prosequatur, ut ille affectus, quem beato apostolo,
ptibilitatis aut vitii infligere aliqua valet molestia, qui pectori ejus coenantis incubuit, Matri ad totius
non alios ad sibi familiarius obsequendum quara decus gloriae suflicere posset. Mira caetera, quae
incorporeae substantiae creaturas assumpsit. Quos pene modura felicitatis exeunt, pigritamur attexere.
sicut jam iramutabiles aeterna Deo obediendi volun- Pensanda sagaci ea lectori committimus, qui si
tas, et excellentis honor naturae, ab omni quod est plene intenderit, quod queratur de Joannis honore
^
indecens integerrimos reddit, sic suo Auctori crea- non erit, qui virgo Virginis Filio sub tanto matris
eorum ordo vicinius haesit, Quo-
turis aliisgloriosus adoptiva successione successit. Hauddubium igitur,
rum quanta habeatur summa, quamque praeemineat quin majestas angelica omnem virgineum ordinem
dignitas, ex eo praecipue potest perpendi quod certa praemaxirae veneretur, cum nihil inter quarumque
auctoritate scitur nullum hominum ad eura sancti- virtutum sanctos nobilius, sibique similius ha-
tatis gradum pertingere posse, ut minimum angelo- beatur.
rum gloriae quantitate pnecellat. Inde tamen excipi- Ad quid Paulus dextrum, Petrus sinistrum locum
tur quae Dominum gloriae ex se protulit Virgo, cui obtineant in picturis. — quoque laudi
Illud isti ex
per Filium nil caeleste non subjectum, non novitia, superiluo adjicere 315 audebimus quod in veteri-
sed veteri et probata testificatione didicimus. bus quibusdam Roma? picturis Salvatoris imago
Omni itaque nobis acumine animi pervidendum Paulura dextrae, Petrura vero apostolum, quod prae-
Deum, cum sibi ministros instituit, tunc adhuc jfu- posteruin putatur adpictum, perhibetur habere
turo generi hominum, quos peccaturos noverat, mu- sinistrae. Quod cum quid signilicaret qui is ordo,
tam quamdam in suis angelis regulam praescripsisse, videretur inordinatus, prudentibus exquisissem,
a
ut cum Regis sui curiam et ejus officiales singulos D dictum mihi est, Paulum fore idcirco ad dexteram,
attenderent, in cubiculariis et pincernis, ut ita lo- quod virgo fuerit, Petrum ad sinistram, quod con-
quar, familiarioribusque necessariis singularem jugatus. De Petro nemo
haesitat, cujus ex Evangelio

munditiae claritudinem mirarentur; et exinde colli- socrum, filiam ex gestis Petronillam novimus. At
gerent, quod intra palatinorum ejus contubernia Paulus plurimum aliquibus forsitan scrupulum mo-
admitti nullo modo possent, nisi maximo sudore vet, sed si verba ipsius pro ipso consulere volumus,
ejusdem parlicipes nitoris ac pudicitiae, quam illi fateor lucidum quid reperimus. Qui cum consilium
naturaliler insilam possident, prius esse curarent. nubentibus, el uxores ducentibus daret, intulit no-
jNon autem eos carnali praepeditos condidil grave- vissime melius illis futurum, si sic permanerent
!dine, quibus colluctatio adversus carnem esset et sicut et ipse (/ Cor. vn, 40). Ex quo haecopinio non
sanguincm, et violentia diuturna belloque nimio prorsus ignava putatur. Dura enim ante Christiani-
Itandem sicuti nos ad impassibililatem pertingerent: smum patrio suo Deo sine querela se deseruisse te-
jsed absque sexu, absque exteriori interiorique creans m, 6), el auiuilatorem diviine legis, pa-
stetur {Phil.
molestia, similitudinem nobis perfectionis, cujus ternarumque traditionum se supra suos coaetaneos
conformitati inhiare, quantum nostro pulveri facul- exstitisse eommemnre! (Ga/. i, 14), et hoc in adole-
Patrol. CLVI. 19
58" V. GUIBERTl ABBATi> S. MARI/E DE NOVIGENTO 58.S

scentia, qua ci ad Qdem vocatus est, frustra A post peccata ad se conversi, ad aliquod perfectionis
iii

putabitur posimodum Christianus amisisse, quod fastigium pertingunt, ut adversis crebro premantur.
Jadaeus observarat. quia sicut pauperes qui repente quolibet modo di-
/Estimatio igitur, quae in tam celebri urbe et tescunt faeile superbiunt, sic tales nisi assidue pu3-
urbis loco, Ecclesia videlicet B. Petri, sub tot pon- nis terantur cervicem pristini obliti erroris erigunl.

tiflcum pradentia eoaluit, ad certum nobis habenda Unde et rara minusque diuturna eis contemplationis
est. Eusebius Ctesariensis cum hujus Apostoli di- virtus suppetit, quae etsi aliquoties sibi conceditur,
ctum de potestate sororis mulieris circumducendae ad hoc tieri creditur, ul cum ad horam ccelesle

(I Cor. ix, 5) in ecclesiastica Historia retractaret, quidpiam 'mente attigeriut, nec tamen quando vo-
sororem absurdissimePauli dixit uxorem. Quod nos luerint post amissionem ad ipsum redire valuerint,
ita refutamus, sicut illud, quod ad Abagarum Epi- peccato suo imputent, qtiod videndis cuelestibus mi-
stolam scripserit Dominus. At ergo domnus Paulus nus valent. Quod per illud innuitur quod Moyses
non sine re in ipsa ejus basilica praeponitur Petro. monlem eonscendere ex quo terram pro-
jubetur,
CAPUT VI. missionis contempletur, cui tamen in ea habitare
Castitas post conjugium, vel lapsum magni est ha- non datur. Sanctorum enim conversatio in ccelis
lenda — Sciendum inter has virginitatis laudes, est (Phil. iii, *>.()). Sed si omnes illuc ardent per
coutinentiam aut post conjugium, aut post lapsum mentis desiderium, non tamen omnes aequaliter
magnis itidem attolli debere praeconiis, quae tantis illic habitant per contemplalionis donum.

muneratur praemiis quanto acrioribus de experien- Josue eos qui baptismalem candorem conservarunt
tia vuluptatum exagitatur incendiis. Quo enim gra- indicat. — Et Josue, qui in Dei labernaculo, id est
vius luctantis est pr&dium, gratius et gloriae sequi- miliiia mansitans, sub quadam virginali reverentia
tur incrementum, licet nullis sudoribus ad ejus qui Mosaicae disciplinae indivisus semper inhaesit, et
immaculatus est venire possit tripudium. Quos ego nulli obligatus cunjugio caelebs mansit, horum, qui
duos ordines, duorum illorum ducum t\po arbitror integritate corporis, et auimi pollent, gestare mihi
posse intelligi tiguratos, Moysi scilicet, et Josue, creditur formam. Qui secundo populum circumci-
quos Hebraeis nemo olim ambigit esse pnelatos. dens (ut qui baplismum aliqua maculaverint labe,
Moysen ergo, quem duarum conjugem mulierum eos ostenderet conscientiam confessioue debere
novimus, peccaia carnis expertorum viam signifi- purgare) ad Jordanis introitum ducatum Israelis
care credamus, qui de iEgypto cum filiorum Israel accipit, quia tales, qui ab ineunte aevo amorem di-

exercitu fugiens, aquis mare C viaum conceperint, cum ad eorum descensum,

hinc inde staniibus
transiit Rubrum (Exod. xiv, 22), quia cum quis in quud Jordauis interpretatur, scilicel ad cogitatuum
moerore et tenebris mundi positus de suae actionis suorutn humiliatiunem, nun timure crimiuis, sed
foeditate erubescit, et eumdem mundum deserit, om- regni desideriu perveneriut, mutus mentis 31G
nem suum cogitatum, quem ad Dei visionem infor- corporisque impetus, quasi levis vulgi turbas, spiri-

mat, quasi quemdam Dei populum secum ductat, et tus imperio protinus aquas plane
addicunt. Per
hoc per mare Rubrum, id est per amaritudinem, Jordanis, illa prorsus absurde compunctio inihi sen-
multam lacrymarum, quibus peccata sibi remiti jcla- tienda videtur, quam non amaricat, instar maris,
mat dicens Libera me de sanguinibus, Deus (Psal.
: faeinoris perpetrati memoria; sed quam omni potu
i, 16). Cujus undas quasi muros dexlra hevaque ciboque vuluptuosiorem efiicit aeterni gaudii nanci-
habet quia sive lentetur, sive quietem mens ha- scendi fiducia. Quaa, juxia nominis etymologiam,
beat, suspirio et precibus, et in prosperis et in diulurnam sui descensus inoram in convalli vitae
adversis nulla unquam remissione praemunire se istius illacrymat, sed lamen spe fructus percipiendi

cessat. saepius maxima hilaritaie triumphat.

Quarum affluentia /Egyptiis, id est criminibus vitae Iste Josue, dum hujus beati fluminis profunda
anterioribus submersis, ad solitudinem deserti, sci- D vesligat, duodecim pretiosus illic lapides reperit,

licet aliquantulam cordis serenitatem, ubi remutis quia videlicet legis Decalogum, vel potius universa
urbanitatibus Deo, sibique vacantius vivat, accedit. Scripturarum praecepta, quae numero valent denario
Ibi in sui solius bello occupatus cogitalionum im- pro sui perfectiune signari, sulis duubus didicit man-
portunilales, quasi vulgi cnormis (luerimonias adeo datis charitatis iinpleri. Cum enim cujuslibet niens
graves plerumque patitur ut nisi ad Domini oracu- adeo sincera crebro compungitur, nihil invenias ubi
lum, id est orationem, sajpe recurreret, lolerare lantuin de Deo discatur.
vim tentationis duIIo inodo sufficeret. Ibi vitulus His ergo denuim purificala llueniis, terram pro-
superbiae clam ipso factus erigitur, sed a suis au- missionis ingreditur, qaia in contemplationis
ctoribus continuo comminutus consumitur. Ibi Beel- aeihere constituta, quasi quaedam nobilis ai|uila sin-
pbegor, id est Priapus dux libidinis furti\aca procaci gulari amplitudine spaliatur. Talis etiam qoisqiM
turba, sed mox propellendus admiltitar, et ipsas non sulum perse ad lantum culmen evehitur, sed e(
victoriae iiuoties celebrantur, non sine damno ple- per eum aliis eadem gratia impertitur, dum plerum-
rumque, aliquantulum difflcilius, perpetrare no-
et que, quae sint iUa indefectiva coelesti regni bona,
scuntur. Novit enim Deus seepius cxpedire his (jui, polenter doeendo secundum capacitatem cujusque
 89. OPUSCULUM DE VIRGINITATE. 590

auditoris funiculum loculionis exporrigit. Qui ta- A saepe moventur in nobis, sic totum
negotium illud
men cum omnium mediocritati conformare sese non in nullo patrantium animum carnemve a bono
despicit, ardua sibi et montana, ut olim Josue, pro quohbet affectu detraheret, el sicut in gignendo
suae conversationis excellentia eligit, et attribuit. nulla utrobique dominaretur passio, sic in partu
Iinpugnationum discrimina si contigerint, ad felicem nullum dolorem incuteret effusio.
illico perveniunt tanta alacriiate triumphum, quan- Unde originale peccatum. —
Inde jam prolapsa
tum nulla virgineum flamma excilat de experientia per suam inobedieutiam origine vetus illud pecca-
voluptatis affectum. Etsi bella frequentia, rara tum, a parentibus nascuntur ex concu-
in eos, qui
omnimodis tibidamna, nulla murmurismemoria, nec bitus voluptate devolvitur ut semper veteris damni
de regressu in ^Egyplum crebro sub Moyse reversata immensilatem ex novis et quolidianis suis corruptio-
fabula. Bella, inquam, etsi assidua, jam non adver- nibus homo miserabilis pensct, et intimam auimae
sus carnis incendia, sed contra ea qu;e extrinsecus vilitatem ex corporis lam sordida procreatione per-
infligit principum aeris hujus spiritualis nequitia. p ndat: et jam saltem sero malis, eliam quae minima
Haec nos non comparando ut alterum alteri prae- puiat, voluntaric se perlimescat immergeie, cum
ferremus duorum horum diximus, sed ut aliquid
R
maxima soleat aedificia permodicae quantitatis scin-
nostro operi de veterum gestis typice attexamus. lilla, male foveatur, exurere. Idcirco suae vitia-
si

GAPUT VII. tae propaginis non ignarus Davidconqueritur in ini-

Quo modo generaiioni intendissent primi parentes quitatibus se conceptum (Psal, l, 7), et se aspergi
si non peccassent. —
Sed inter ista optime satis illo byssopo, qui nos humilitati sute informans pul-
nostrae occurrit memoriae creati hominis, si in para- monem tumoris expiaus, sanum nos sapere docuit,
diso perseverasset, qualis vita, imo ex conjuge sibi postulat, et se lotum baptismate gloriosa praesum-
data, qualis fuiura esset propagatio, si sine peccato v
ptionc tcstatur supcr nivem protinus dcalbari (Ibid.,
conditus creditur, et sine damno totius suae bo- ix). Ad hoc primae suae creationis initium hujus no-
nae originis, quae nisi per peccatum non patitur dam- bilis virtutis respondet intentio, quaedum majorase,
num victurus, vel Deo obedisset, si non peccasset, el qu;e in praesenti consequi plenarie non valet,
perenniter esset, et felici loci jucundiUrte fruitarus, 319 laudabiliter aemulatur, quiddam inter caetera-
pro certo etiam et sine peccato generatururn con- rum virtutum glorias singulare habere meretur.
stilisset. tamen dicere audeamus, quod talis, tali
Si Dum enim avidius insequitur tllud quod perdidisse
in loco, a talibus quoque personis exerceri opera in patribus se recoht, efficaeius invenit quod
posset. Sed si non generaturi in illo, qualiscunque querens
q nullus dissimiliter similiter adipisci
ipse esset, loco dicantur: et hoc commercium, possit.
quod modo prorsus reputatur immundum, a tam Illud itidem contemplantur qui huic proposito
mundis non fiendum astruitur, fabula esse videbitur adhaeserunt, quod in ea hominis parte, cui proprie
Deum homines duos, ut duo soli toti terrae praees- Dei imago impressa est, integritas quaedam et ange-
sent, creasse, frustra etiam eis crescite et multiplica- lica manet sinceritas, quam licet corpus, quod cor-
mini dixisse. (Gen. i, 28). rumpitur, aggravet {Sap. ix, 15), et terrena inha-
Etsi generassent, virgines nihilominus permansis- hitatio deprimat, nihil tamen esl quod eam a cor-
sent. — Sed quia mira est absurditas id sentire, pore suo liberam tentet aut ad vitia carnis ulterius
intendamus quis modus generandi esset, qui sine intlectat. Sed tota angelorum cohabitationi habilis
piaculo peragi posset. Nulla assertioue indiget, ho- effecia, ad suum purissima evolat Conditorem; eam
minem absque delicti contagio si creatum dicimus. enim quam aelernam Deitas et incorpoream fecit,
Si sine omni malo, ergo et carnis stimulo, quod malum non est immerito quod eam sua proprie similitudine
est, penitus caruit. Si carnali motu caruil, procul insignitam dixerim. Vim igitur suae rationis ad
dubio, si verbo Dei paruisset, aeternaliter virgo auinne naturam mens quaeque munditiae intenta
mansurus fuit, et tamen mullo plusquam virgo hic: ^ convertit, et, dum exemplar proposi-
sibi in se ipsa
a virginibus enim multo sua sudore voluptas restin- tum quidem inlimo
agnoscit, et se in duobus, altero
guitur. Huic neque quod tentaret, neque cui tentati et corruptibilibus indigenti, altero spirituali et ad
resisti oporteret, inerat, sed novum istud, et singu- aeterna tendere debenti, constare attendit, totum se
lare mirum virginem scilicet Adam generare, virgi- meliori parti coufert, et ad catn cui magis gloria
nem scilicet Evam parere. Unde et illud beatum incorruptibilitatis pertinet, quam nulla corporei
superque omnem hominum quae nunc esse possit fluxus fragilitas obsidel, imperium sui totius opttme
beatitudinem felix saeculum fuisset, si fuisset, quasi discernendo transtert. Anima nempe nisi carnis
enim non fuit, quod in ipso suo principio cum esse mollitie et extra corpus
laberetur, semper esse
coeperit, esse desliterit. Certum sane habetur illa quo ab angelis distaret? Quid ea parius,
liceret, in
membra, quae generandi explent oflicia, sine pravo quid integrius esset secundum quetndam modum
calore non solere moveri, motusque illos, quos jam non video. Ad hoc ergo suum corruptibile quisque
patimur naturales, sine peccato non posse lieri, pius inclinat, ut quasi duci perspicaciori meliusque
quod totum sic ac nobis tunc jaiienum foret, ut sicut sensato incorruptibili suo, hoc est spiritui regendum
pes aut manus, seu alii quilibet arlus, innocenter subjiciat. Recta itaque consideratione ad imitatio-
 391 V. GURERTl ABRATIS S. MARI.E DE NOVICENTO 592

nem sui stiporioris caro contendit, quia dum for- A Nec id injuria, fateor enim me pleromque alio-
sitan excellentiora, sea mente contueri
c elestia, j
rttm inordinate levitati tantae acerbitatis me inve-
non est possibile intra seipsum lumio ex Dei opere, xisse judicium, cam ego ipse jtidex eadem, ut puto
qui provide totum fecit, prsescriptam et proximam pejus, passion; vexarer, ut non humana mihi eorum
omnino inveniat formam, ubi quid agendum sit, videretur tentatio, nec modeste corrigenda, sed
relegat, et quasi aJ applicitam normam pravitatem impie, et eos me etiam videre tcedcret. At cum Dei
suae dirigat actionis. gralia non omni modo caecus meo impudenti cogi-
Ad postremum denique hujus gloriae
valct virtutis tatui objectarem, quod caedem illecebrae, imo per-
commendandae, quod eani cui redimendae suum pre- quam molestiores, crebro meum animum incursa-
tiosum impendit cruorem, sanetam videlicet Eccle- rent ; undc zelo curiositatis potius quam eharitatis
siara, virginem appcllare Deus gratiosissima qua- aliosabhorrerem, vix multa lucta, multa cogita-
dam delectatione consuevit. In quo etiam peiluci- tuuin rotalione, quibus nie mihi excusabilem, illos
dum est in ptnlicitiae observantia miro modo ipsum aspernandos merito ostendebam, quasi de crassa
delectari, cum proprium istud suis generaliter caligine erulus, ad rationis radium scinlillare pote-
iidelibus nomen toties soleat coaptare. Hunc virgi- ram. Est enim vitium humanis altissime moribus
nem beatus Apostoltis illi uni viro, qui solus cunctis lnsttum, ut sua 318 quisque errata proprio apud
sufQciat, castara exhibendo desponderat (IlCor. xi, se judicio leviget, in alteros etiam pro miniinis
2). Quibus omnibus etsi non inesset carnalis inte- asperrime invehatur.
gritas, tamen illibatae inviolabilitas et soliditas fidei Huic ergo morbo nostra haec saepissime et specia-

non deesset. liter virtus contigua esse dignoscitur, quia dum

Hasc igitur virtus aggredientibus se, uti ineffabi- liheriorem hac ,in parte se conspicit, eo miserabilius

lius pene caeteris praemium parat, ita absque obligatos omnes, in quibus intemperantiae quidpiam
cautissima diligentia, et sui ipsius irremissa cir- aucupatur, suimet penitus improvida, credit ; et

cunispectione, vix aut nunquam incolumis ad iidem dum perversos quorumlibet aut audit, aut conside-
usque perdurat; quo enim pulchritudine gloriosior, rat actus, solet tieri ut ad suos impuros, qui 1'orte

eo erga curas inutiles subeundas tenerior, et ad sibi non desunt, mentis aciem rellectat cogitatus, et

vitri qualitatem quantum perspicua, lantum omnis in quadam alieiia facta, et ea quae cogitat, trutina
molestiae impatiens dehilitationi contigua. Sed jatn ponderans tam levia sua sestimat, in tanlutn aliorum
ad eam plenius explicandam eamus. gravat, ut largiter ea quae volet cogitandi indulgen-
CAPUT VIII. p tiam, quasi sui jam securus sibi praeheat, ac si

Quibus mediis tueri debeat castitatis virtus I hu- . diceret : Cum illi, criminum
et illi in suorum se

militate, 2. submissione animi, 3. mansueludinc, semper actione revolvant, humanum valde omnino-
4. compunctione , 5. patientia. — Parum igitur lot et que perdonabile est, si quando mea mens in id
;

tantoruin qtias praediximus considerationuin animata cogilationis quasi deambulando excedat, in quo etsi

sententiis, quasi levissimis agitata pennis, mens animus paulisper, ut solet lieri, incidat, nunquam
cujuslibet ad amorem pervenit puritatis. Sed tantus lamen ad carnis motum, non dico ad opus, quod
amor natus qua nutrice foveri debeat, non praeter- accidere nulla arte posset, accedat.
ire decrevimus. Talibus cuniculis lihido ad muros continentis
Cum omnis virtus, si sola humilitatis virtute cordis irrepit. Sic curioso, et alterius plusquam sul
careat, virtus esse non possit, hanc incunctanter sludiosa mens ad remissum ordinem, imo ad
vitae

proliteri audeam absque illa in nullo penitus valere extremae perniciei lapsum cogitur labi. Humiliter
posse. Etsi aliquandiu statura 'habere videatur, sta- ergo unicuique de se sentiendum. Mansuetudini
tum omnino non est habere credenda, quae jam praecipue studium adhibendum. Ineptae laetitiae par-
impulsum superbiae gratanter accepit, ex cujus cenduni, iras in ipsis initiis limen est obsfruendum.
p;jena peccati obsccnissime ruat : in mcnte sane D Stepe nempe, et si nusquam legcretur, experire nos
eorum ea voluptatis experientia incognita est, dum in nostris morihus contigit, gravissiinum snperbiae
aliorum lapsus, fragilisque saraitis inutililer tracta- tumorem in luxuriae detutnescere solere mollitiem.
tur vita, dum auditi quorumlibet turpes actus, Ipsi inanem non niinus famulari l;eti-
itidem vitio
quasi horrorem mundo cordi incutiunt, et velut tiam; quoque, ut beatus Augustinus sensisse
irae

amore puritatis zelo quodam, quemoptiinum putant, legitur, qui pritnordia non subruit, luxuriae pondus

cum factis talibus quoque exsecrantur et

factores aiiquando nou sttfiicit.
ahigunt. Infinili tumoris fastum concipiunt, ditni Istud esl lilum convallium ; iste flos campi, qui
suam sanctimoniam ex illorum llagitiosa conversa- licet prsmlserit, llos campi, tanion non abs re
tione sustollunt. Nec mora ei quam conlemnehanl subiniulit, l.liunt convallium [Cani. n, I), ne (lorem
ruinae succumbunt. Nec pravos artus non dchere absolute dicendo, aliquos inutiles et pulchros, ut
spemi dicimus sed sic personae male gesta, ne ad
:
sunt malvacei et carduales, vellet intelligi. Ad-
eorum trahamur imitationem, lihoralitcr aspornaii ;
didit convallinin, ut candore et odore nectareo
ut person&m non liceat pro quantitate facinorum optiimini quidpiam designaret. Campum meo sensai
desperare, vcl eontomni. occurrit posse accipi tolerantiam corporalem ubi
593 OPUSCULUM DE VIRGINITATE. »94

dum homo exterior adversitatum frequentia tundi- A lacere praevalebit, qui ne ab homine quidem, quem
tur, quasi ager quidam
Dominicis sementibus ap- videre, quemque subterfugere potest, quique inge-
paratus, florem pudicitiae mire redolentem uberius nio plerumque se inferiorem, servare se sufficit?
parit. Solent profeclo et pleraque gramina florigera Sed Deus, qui omni terreno spiritualique malo insti-

coli. Porro lilium in convallibus, id est in intimis tuit medicinam, et hunc qua industria evinci queat,
conscientiae nascitur; nulla enim est carnis integri- edocuit. 319 Quia enim sola sui tumoris occasione
tas, nisi ex amore prodeat mentis. defiuxit, a cinere et luto, imo ab illis, qui se cinerem
Potest autem per florem campi designata credi lutumque attendunt, spiritualis ipsius fortitudo divi-
illa impubi
quae in aetate, in puerulis scilicet ac no subsidio superari promptissime se conspicit;
virgunculis, ex sola naturali innocentia constat quo enim quisque penes suam opinionem vilior, eo
integritas, vel potius quae in quibusdam, qui frigidi ad effringendum inimici verlicem fit efficacior.
sunt corporis, et temperantia ingenita his motibus Carnis ergo continentiam quam suis praecipue
minus urgentur, saepius reperitur. Et hi quidem irritat facibus, quo tutius quisquam clypeo commu-

sine gravi exercitiosummum quiddam possident, et nibit, quam ut in carne positus de se semper hu-

plerumque bene vivendo alias exercentur. Sed ta- milia penset, quodille typo proprio facere supersedit
R
lium vix quisquam perfectioni operam dare inveni- cum spiritus esset? Carnis itaque sensus dum pre-
tur, unde et spadones, quaedam sui securitas ad mitur, vis impii spiritus annulatur, et ipsa caro
teporem animi deflectere dignoscitur. Fateor me patiendo animi vel rationis imperium, mansuetior
aliquando vidisse duos fratres origine germanos, redditur, quo sibi ingenilae superbiaa arrogantia,
quorum alter cum sacerdotalis esset ordinis, con- imo ipsaexterior laetitia, qua saepius fcede resolvitur,
jugio sese cohibere non potuit: alter laicus adeo et intima vagte cogitationis, qua inepte discurrit,
frigidae se naturae perhibere solebat, ut, quod dictu lascivia resecatur. Sub hac igitur nutrice cum tanta
miror, se penitus assereret hac titillatione caruisse. proles, ut praelibatum est, alitur, necesse est ut
Si ergo ille incontinens ad sui continentiam stu- quae post ipsam tantae infantis gerula esse debeat,
dium indidisset, quam melior illo frigido exsti- virtus altera requiratur; nobiliter enim oriundis
tisset? infantibus solent grandiusculae ancillulae, seu clien-
Per florcm itaque campi, non lilium, ut supra tuli, qui eos quolibet ferant, praeter nutrices, attri-
sensimus, sed qualemcunque, bonum tamen, ista bui; nec aquum est ut id decoris non habeat, quae
talis virginitas accipiatur. Cui sensui concinit quod nobilis singulariter exstat.
campus terra inculta consuevit intelligi. Habet c CAPUT IX.
igitur campus sine laboranti manu florem, cum se Modestia caslitati tuendae pernecessaria, et circum-
quispiam sine tentatione exsultat virginem. At li- spectio. Noxise /amiliaritates sunt vitandae. — Post
lium quod uti praescripsimus et circumfossione, et quam itaque mens pia suae conscia vilitatis, et ac-
fimi adhibitione colitur, et plurimum exuberat, cidenti injuriae tam subjecta quam parata subjici,
quid nisi votivam animae carnisque castitatem, quae semet sibi snbdidit, necessarium est ut quidquid
bello non facili conquiritur, innuit? quae, terrenas agat, quacunque vel quocunque eat, morum sibi

cogitationes ligone rationis discutiens, et culpas gravitas sempercomes, quasi gerula ac procuratrix,
aliunde contractas, quasi stercus, quo fecundetur, motus incongruos et quidquid est juvenile, conti-
ad fletum menti admovet, et sicin convalli illa, quae neat. Solet plerumque post orationes inter longa
frumento quod mortuum multum attulit fructum cum ad exte-
jejunia, post fletus et devota suspiria,
{Joan. x.i, 24), semper abundat, gloriosa gradatim riores usus et commune colloquium reditur, quasi
dum se humiliat exaltatione, ad perfectum totius ob relevandam a fastidio mentem, vel ob ostendend*
florem inlegritatis emigrat. benevolentiae et hilaritatis causam, quoddam gau-
Humilitaiis prserogativx. — Haec etiam humilita- dium exhiberi, quod dum honeste videtur incipi,
tis sublimitas, non
cujus apice haec de qua
nisi in D ad turpitudinem saepe delabitur. Nam cum per
agimus integritas stare ullatenus sufficit, propensius hilarem collationem verborum multiplicatur jucun-
est rimanda. Cujus laudi valere singulariter illud ditas, sensim accedit joculatoria garrulitas, inde
dignoscitur quod nulla humani exercitii arte, nul- concurrentibus turpium narrationum historiis, per
lis, ut brevius loquar, ullarum virtutum adminiculis blanda ludicra tepefactus, imo laxatus animi rigor,
diaboli cervix obruitur, ejus astutiae acies hebetatur, ad ea, quibus aurem linguamque sponte. attribuit,
nisi per hanc, cujus irritamentis, mox ut humilitas cogitanda, insperata et jam pene invincibili dele-
objectatur, nihil fit illicoquidquid sua feralitas ma- ctatione mollescit. Sic, inquam, dum male dulcia,
chinatur, et se rudem ad eam aggrediendam invenit, quibus facile tamen resisti posset, colloquia praeli-
quia altitudinem penitus talis propugnaculi nes- bantur, mors, cui eliminandae neque mens, neque
cit. Cum sit enim spirituali creatione subnixus, et ratio sufficit, et merito satis consequitur.
naturae subtilitate ad nullas corporeas necessitudines Vulnerata igitur gravi hoc jaculo mente, et
infiectatur, quid terra et vile lutum homo contra eogitatione hnc illucque pro motu snae voluptntis
invisibilem, et qui drffugi localiter non potest ho- erranti, ad amatorias tota devolvitur intentio nugas.
stem, conlra pene impenetrabile tanti hostis acumen Haec loqui, haec quaerere ardentissimi sibi studii est.
595 V. GUIBERTI ABBATIS S. MAHI.E DE NOVIGENTO IJ96

est. Etsi quando ad se redeat, lianc in se multa A amore se trahi sentit, quod suum curis aliquibus
excusatione humanissime levigat culpam, et se non cor a Deo separat, personam, quantumque va-
vitii, aut obscenae cujuspiam rei amore id agere, leat, aptaque videatur, etsi spreta infamiam aut
sed potius gestationis, et alacritatis indulgentia damnum sibi excitet, a se rejiciat, praemii non offen-
efficere sibi incautat. Inde pedeientim ad familiari- sionis esse sciens. si Deum sibi tali ex odio conci-
tates venitur noxias, quae quidem tanta religionis lians, hanc offendat. Non igitur enerviter, aut lu-

sinceritatef, et quasi per alterutram orationum col- dendo, aut eo irae genere, de quo in Andria Chremes
lalionem, vel aedificatorii sermonis impensionem, a ille, nisi fallor, ad Simonem loquitur : « Irae, in-

compunctioue etiam solet incipere: sed poslmodum quit, amaniium integratio amoris est. » Sed tam
nsu, et amatoriae adulationis frequentia, ad verba abrupta dissensione, ut spes amoris separandi
acri ut
levia, jocosque, quibus menti improvidaeexstruuntur denuo nulla restet, imo non modo mentis, quae
incendia, devenitur. mobilis fallaxque crebro dignoscitur, sed corporis
Paulisper itaque confabulationis ludique facibus situ, juxta Apostoli prudens dictum, celerrime
injcctis, sua incipit impudensanimus damna sentire, fugiatur.
diu enim fota male concepti amoris scintilla, si in CAPUT X.
D
extratiles [/., flammas quis mira-
exitiales] proruat Elegantise vultus et vestium culfui minime incum-
tur? Tunc jam experiri cogitur morbida conscien- bendum. — Praeterea contingere aliquando haud
tia eas (juas in se funestus amor passiones habet. dubium est ut cum primum ad hujus febrisigniculos
Tunc inimicitias et redivivas ad suam perniciem paulatim inuri eoeperit animus, et licet tentationis
paces, tum suspiciones, tum timores, iras et rixas cajuslibet minime extrinsecus sentiatur calor, ta-

juxta illud Terentianum dictum, in tali negotio licet men in tantum accurando |proprio vultui, habendae
iuvitus exsolvere compellitur. Tanta est enim ejus etiam laudi urbanitatis, el amatori.e jucunditatis
pestiferae societatis molestia, ut licet interdum ex anhelat. Vestibus denique pro corporibus habiludine'
consuetudine mulceat in tantum tamen plerumque coaptandis, ut tota bominis solertia circa haec studia
rei quae amatur fruendae difficultas exasperat,- ut occupata deserviat, qualiier acceptetur a quibusque
exsanguem et languidum amatorem omni febre cru- suae formositas speciei diligenter explorat, et cum
delius reddat. Sed curn quasi pacilice et honeste secum, imo apud se quidquid puichrum aestimatur
ab eo quod amat, sine ira et motione personae se vilipcndat, se potissimum singulariterque pra^dicari
abrumpere nilitur, fit modo
utpejus om- miserabili affectat, summopere adamari desiderat. Amans igi-
nimodis obligetur. Non enim uxori ad lasciviam pro-
P tur amari, dum curiosissime personarum gratiae
nae, lepidis sermonibus palpandae sunt aures, sed acquirendae exaestuat, quo
et ut ejus rei natura est,

dorsum verberibus severissime abradendum: sic pluribus plurimorum 'concupiscentia;

insinuatur,
menti cum perversis affectibus se inclinat, seu, cum inhiat, dum, Jinquam, in aliquo optati compos efli-
inclinata facile cuni voluerit se erecturam pollicens citur, illius cui inhaeserit viscosissimo raptatur amo-
emendari procrastinat, non solum non assentiendum re, etiam, velit, nolit, victus desideriis amat amare.

est,sed etiam spretis omnium odiis, tantae frenum Sane si non inhoneste vagabunda conscientia vulgi
illico cohibitionis ejus libidini imprimendum ut to- inordinatum prosequeretur, non sine turpi superbia*
obsequium impuris ipsius voiuntatibus
tius corporis genere, affectum, nunquam ad hunc amoris tenacis-
omnimodis debeat denegan. simum compedem prorueret, per quem delrahitur
Cuienim nisi desperato aegro cibus noxius, quan- ad lotius flagitii, etiam quod est deterius scienter,
tumlibet avide eum comedat, et nisi ab insanissimis effectum. Vestium itaque vultusque nimia affeclatio,
detur? Dici solet saepius ab aegrotis : Permittite, cum sicut fumus ignem, et ventus pluviam, libidi-
aiunt, nobis quod volumus manducare, quidquid et ab exteriori pel- nosi pectoris signa portcnda,
voluntarie sumimus saluti proflciet. multo magis ab animi, utpote fo-
Dicitur et ab lenda esl usu, et

amantibus, saluberrime a nobis agitur, si saltem D mes scelerum, excludenda aditu.

simplici confabulatione, et exteriori consortio, menle Non de corum qui foris sunt, id est snecularium
in suo statu durante, quam grave onerosumve sit lascivia, haec tractamus, nam nec nobis pertinet,
vagis servire amoribus experiamur et dum quam sed eis consilii quidpiam propinamus quorum vitae
:

noxia res existat perpenderimus, eo exsecrabilius propositum ab extrinseca sollicitudine mundi silet.
quo experlius 3«0 contcmnemus. Quod cum ple- Hoc plane vitinm proprie vagos et instabiles, non
rutnque aliqui, jam quod amarant fastidientcs, fa- tam cordc quam ct corpore sui cultores eflicit,
cere moliti sint, dum quasi ex consensu sub quadam juxta Salomonem de muliere garrula ait et vaga,
pace se cupiunt separari, consuetis illecebris, quibus quietts impaliens (JPrtto. vn, II), etc. Alioquin res
jam caruisse austerum est, aut etiam personoe mol- sibi contraria 1
essent, pulchrum se facere, et pul-
litivissermonibus sic arctantur ut in omnis perdi- clne ornari, et ab his quihus placeat, nolle videri.
lionis, obdurata mente, devolvantur abyssos, et llinc prosiliunt foadissimi illi exlerioris hominis ha-
absque reverentia, et cunctatione impudenter ar- bitus, superciliorum rigor, rotatus inde-
ineptus
deant, quod veluti religiose sensimque adamare ac ccns, procax oculorum, improbus, imo meretri-
et

si innocenter coeperant, sed quicumiuc quocunque cius membrorum gestus, risus indecores, et ad om-
 597 OPUSCULUM DE VIRGINITATE. 598

nem materiam prompti, stnpidus in incedendo A quod saepius frequentari video, opponatur. Apud
gressuum jaetus, verba quidem primo lasciva, et diabolum qui suis calet et callet artibus, nec anno-
ipsum qui intro fervet amorem redolentia, postmo- sitati, nec decoris aut indecoris parcere curat: nihil
dnm abruptae jam turpiludinis impudentiam palam tutum reperire possum.
ructantia. Sed tanti typi elata, et impaiientissime CAPUT XI.
tensarigiditas, tam exsecrandus gaudii hujus tumor Qui austeram vitam sunt professi, quomodo in car-
repente deperit, et subito dum triumphat, affectum nis vitium misere labuntur. —
Sed quaeri interca so-
moerentem et languidum redditum dolor intoleran- let, et pro maximo miro habetur apud aliquos, cum

dus eviscerat. Inter sua enim prospera dum a qui- cujuslibet sexus persona continenliam virginitatem-
buslibet personis non modo affectari, sed alto super- ve professa in vitium ruit, de illis praesertim, quo-
cilio se postponi, imo nec respici vident, ab illis, rum adeo ardua est abstinentiae institutio ut ab
inquam, personis, quarum exanimantur amoribus, omni quodcoquitur praeler panem se arceant, tri-
si totius mundi formae voluptatesque suppeterent, bus in hebdomada diebus nil comedant, gravi mira-
nullae quas ambiunt eis s:.fficerent, et quae
praeter culo solet esse desperaiionique multis. Et de his
adsunt non sunt remedia, dum aliarum
libidines, sileo quos adolescentia, si labantur, excusat; illos

nondum sibi subjugatur superbia. adhibeam qui juventutis infortunia praetergressi,

Apud veteres ethnicos Cupido, Veneris ex Vulcano cum maturitas aevi exhausisse lumores, humoresque
filius, alatus, facem sagittamque tenens quolibet passionum debuerat, praeposteri facti spurcitiae ju-
pingebatur. Quod non sine mysterio huic operae venilijam veteres immerguntur: sed si causas ta-
congruo minime agebatur. Cum enim ex adamata ve- lium ruinarum, quas non repentinas, sed antece-
nusta specie caloris illius flamma, quae per Vulca- denti diu materia contractas arbitror, perpendere
num ignis deum notatur, famulante generetur cu- etexaminare noscent, dolere eorum lapsibus, non
pido, id est libidinis primo
aestus, idem Cupido mirari possent. Subita adeo aliquem incursione
alatus est, quia quem tantam
abripit infelicem, in cadere posse sicut nec experiri me contigit, nec
libido excitat levitatem, ut nulla hypocrisis animi legisse deflnire me recordor, dicere minirae audeo.
de sui proventu amoris comprimere valeat exsultan- Casus, qui vocantur subiti, aut inolita desidia, aut
tem. Unipes etiam pingebatur, quo talium amorum veteri inierius coalescente superbia fieri mihi solere
instabilitas signabatur. Caecus quoque, quia in iis videntur. Dum enim mens a suo rigore paulatim
i nihil providentia operatur. Denique et puer, quia laxari per minima quaeque coeperit, et in teporem
I
facta et dicta hujusmodi nulla ratione aguntur. /- pessimum in dies deficiendo deciderit, succedente
|
Facem sagittamque tenet, quia cor, quod penetrat, tentationis vi, quae nunquam, diabolo id aucupante,
miserabiliter incendit, pariier et vulnerat. Legun- raenli remissae deest, mox agitari ad nequiora con-
tur auctore Ovidio duo ejus jaculorum genera, al- suevit. Inde non jam insperatae, sed male assuetae
terum quod amare cogat; alterum cujus ictu 3<5I cogitationis indulgentia ex poena peccati
in opus
amor frigeat. Ad haec igitur funesta vulnera me- curritur, et quod turpiter conceptum humano, sub
dullitus alterutro percussum telo dolet pectus, et hypocrisi abscondebatur aspectui, Deo juste ulci-
dum mederi sibi mutando amores nititur, vulnus in scente producitur. Solet etiam remotos a saeculari
deterius augmentatur. Mutatio enim exaggerat, cohabitalione plurimos confabulatio mundanorum,
omnimoda desertio sanat. et qui terrena et sapiunt et querunt ad extremura
IIIo sane jaculo feriri illas vellem quae adamantur tolius dementiae voraginisque deducere.
personas, quod amorem fugare d icitur, ut cum Castitati invigilans circumspecie admodum se ge-
amatores rejici se viderent, saltem pudore poenite- rere debet. — Haecigitur et talibus similia, quorum
rent. Apollinis illud acerbissimum daranum vellem, vecordia gravitali non concordat, sic attendamur
ut cupido in hos verteret scilicet quod cum heros dixisse ut ex ipsis contrariis quae congrue salubri-
praefalus de draconis illius divini victoria juvenili- D terque agenda sint videamur prudentibus innuisse,
ter superbiret, nec jaculum cupidinis jam timeret, ac si, verbi gratia, alicui dicerem : Perdis teipsum,
Daphnes sibi uuica plumbeo telo, quod fugabat quja male vivis, proculdubio nil aliud intelli-
et ille
amorem, percutitur, et ab ipsa protinus foedissime geret, nisi salva te ipsum bene vivendo. Haec itaque
Apollo despicitur. Deus, male amantibus et de se morum maturitas totius temperantia est actionis, ut
praesumentibus, qui bene per superbum Apollinem quantum humanum est, nil minus aut nimium sit,
figurantur, ita proveniat, illud praecipue cunctis, sermo merabrorum motus, gradus etiam
aspectus,
qui sui in bono curam habent indicimus et monemus ipse nil supervacaneum praetendal exterius. Supra
ut, quantum quantumvis impene-
virtute praeemineat, omnia interioranimi regula tam subtili provisine
trabile cor habeat et amator et quod amalur, ita incedat ut nullo ab aequitatis ordine permitiatur
utrorumquefamiliaritasdiscindatur, utpote quaemul- derivare torpore. Ergo nihileorum, quae caro deside-
to pejus operatur quam illa frequentatio, quae utro- ranter intendit, intra mentis portas admittendum
bique a quibusque levissimis inchoalur. Non mihi est, nec ad illa oculorum intorquendus est tuitus,
gelidi senium corporis, et diuturna religionis expe- quorum cordi Christiano constat prohibitus appe-
rientia objiciatur, non .Ethiopica foeditas, in eo titus.
 .

J99 V. GUIBERTI ABBATiS S. MARI.-E DE NOVIGENTO 600

Sub tali igitur gerula, optimo, fateor, omnium A dam belli optimeexacti praemio, quietum ct solidum,
provisore sanctae hujus virtutis provehitur honestas, absque insolentia cujuspiam incursus carnis habita-
et quae per se progredi pne tenero adhuc robore, torulum rcctor spiritus obtiueat, et totius conquie-
nee per se subsistere sufficit, sanctae gravitatis quasi scat incendium passionis, quam adeo copiosa repres-
circumcincta susteniaque brachiis repentino casui, serit confligendo und sudoris.
et ingruenti molestiae subtraliatur, sieque veluti ab Quan/um boni ex eodcm amore pudicus exliauriat
ineunte aetate ejus solidata ducatu cum ad prove- — Ad impassibilitatis itaque gloriam anima suo
ctiorem devenerit statum, tracto in naturam pio etiam adhuc corpore angustata perveniens, tanto
usu, perse jam lirmior ubique vigeat. St'd quia nu- tamque affectuoso ad omnem puritatis integritatem
tricem ac gerulam -pro nostra facultatula distribui- amorc contrahitur, ut non modo quasi naturaliter
mus, pubescentem adolescenlulam lascivia super- aliquid voluptuosum, sed veluti paradisus amoeni-
biave pulsatam, quis magister deprimat, et inter- tasve incomparabilis quaedam sibi videatur, et quod
misso, objectove subjiciat, remancipetque operi, prius pene importabile, nunc leve supra onmem
parce dicendum. aestimalionem fiat. Isti ergo post illos praelihatos
Timori Dei siudendum. — Nihil aestimo tali officio paedagogos, qui ejus adhuc adolescentis, discipulari
B
aplius, quam divini timoris jugem memoriam. Pri-
,

jure, fregere cervicem, isti, inquam, quasi perpetuo

mo quidem poenae judicialis metus, si adsit, nil ofli- marito nectitur virginitas, ut etiam praemulta vi
cit, imo prolicit, dum conversionis initia bono moe- dilectionis, securitatera de sua in hoc saeculo per-
rore aflicit, et virtutis appetendae prima plerumquc severantia praesumat, et, juxta quamdam gloriosi

materia sit. Scd ille sanctus in saeculum saeculi per- Antonii sententiam, Deum non jam timeat, sed
manens timor {Psal. xviii, 10), quo sui gratiam amet, et bonum non tam propter boni ipsius prae-
Patris offendere raens devota veretur adeo tuendae mium, quam propter idipsura quod est bonum, se-

integritati necessarius est, ut nulla sine illo ejus ctari studeat et peccatum non pro debito supplicio,
gloria constet, nulla inquam, quae sine hac, amoris sed solius tuendae suae bonitatis diffugiat voto. Sed
scilicet divini intenlione, parvissimos tentationis ad prosequeuda caetera eamus.
cujuslibct impetus tolerare non prasvalet. Hac enim CAPUT XII.
spe Dei dilectionis oblinendae robur, contra cuncta Objecliunculis in virtulem pudicitix ficri solitis,
discrimina piorum animis innascitur: qui castus occurritur. —
Ad hunc igitur, o sanctae integritatis
liliationis,non servitutis timor (Rom. viu, \'6), dum cultrix anima, tantae eminentiae statum anhelans
vagos animi carnisque motus liberali curvat impe- C dum sincere vivere incoeperis, tuae perseverantiaa
rio, tutam irruenti animam reddit periculo: nec profuturas sitienter accipe rationes.
uspiam desidiae praebet locum, qui formidat amit- Multi plerumque cujuslibet professores religionis
tere solum bonum; nec placet sibi si impune pa- sihi objectare solent, non magnopere curandam car-
trare liceat quidquam malum. Accedenti igitur ad nis conlinentiam, quae veterum exemplo paginarum
Dei servitutera standum 3^e injustitiaet timore nusquam pene lirmatur, nusquam ex praecepto ulli
est (Eccli.u, 1). « Beatus enim vir qui semper est servanda indicitur, imo cum in principiis humanae
pavidus, qui autem mentis est durae, corruet in creationis homo non sine femina cum membrorum
malum (Prov. xxvm, 14). » competentia ad gignendum producitur. Crescite, et
Ex Dei amore juyis Ixlitia. —
Sed lanti discipli- multiplicamini, et repleie terram eis dicitur (Gen. [.
nae documenti instanti studio informatae, quis ma- 28). Fatuus est cui tale ut excipiat jugum sua-
ritali foederabitur lege, nisi is, de cujus semine in- detur.
desinens sibi accedat non aliud quam juge gaudium Contra haec refellenda non opus est laborare scr -

partus, amor videlicet Dei, qui charitas dicitur? Cui monem. Audiant tamen breviter Deum pro tempore
cum nunc assidua inesse laelitiae ex conseientiaj pu- et causa saeculis mandata dedisse, et in initio pro-
ritate dignoscitur (nam si saecularis amor suos ina- D pagando semini per uxorum nuraerum vacare li-
niter exsultare facit, quam potius spiritualis?). Quid cuisse majores, sed successu concrescente generis
cum de convalli hac doloris omni nubiloerutus, homines ad una legitime redactos conjugia. Gentilis
caruerit, nisi totus in conspectando Deo gaudium et etiam sub hoc tenore cohibita est licentia. Romana
totus jucunditaserit?Non igitur cuiquam transitoriae quoque liberalitas adunitatesconjugii, parianteetiam
virtuti, ut sunt fides et spes, virginitas consummata Christianismum ratione consensit. Verbum il&que
conjungitur, sedilli quinunquam excidit (ICor. xm, illud de genere multiplicando, quandiu opus fuit,

8) spontaneo araori, qui nunc quidcm coeptus, sed viguit. Attamen etsi Scripturae nil oh
infamationem
in regni perceptione perfectus, gloriosus inlinite connubii de virginitatedixerunt, tamen quia dignum
Deo de sua felicitate gratulabitur. Post tot et tam erat ut Dei Filius quiddam majus quam conjugium,
graves carnis spiritusque congressus, post tumultus quod bonum ct legitimum, est ostenderet, si non
et desideriorum lcvium voces importunissimas, quae voce praecipiendo, tamen exemplis innuendo, quod
cura lanto sudore comprimi solent, justum sane est ex ejus imitatione, el aativitatis singulari puritate
ut post tot praelia, Deo aonuente pacem, sileat om- collegil Chrisliana lidelilas, exercere praecipua stu-
nis terra a facie victoris spirilus, el quasi pro cujiis- duil voluntale.
 :

601 OPUSCULUM DE VIRGINITATE. 602

Nee illad impudens genitalium artuum arguinen- A amoris promiserat personam incurrat, admonetur
tum ad tutelam suae libidinis advocat, sed quae li- a sua mente ut quasi sobrie jam cum ea aclurus
cent et non expediunt a se prudenter eliminat, ut usum collocutionis non deserat. Unde*(it ul absque
ad ea quae non licent evincenda robuslior fiat. « Me- ulla cunctatioue amor male repetitus in tantum
lius sane nubere quam uri (/ Cor. vn, 9), » scilicet efferveat, ut ad irnum abruptissiinae profunditatis

quibus illis neque professio obviat, neque votum avidissime ruat. Ex quo providus lector advertat
aut suum aut cujuspiam parentis obligat. Votum quanta animadversione primi tentationum assultus,
parcntis dico secundum quod canones (27*) usque quantumlibet adulentur, refutandi sunt.
ad duodecennium lieri posse sanxerunt. Hos a voto Praecavenda itaque dajmonum, vel ipsius carnis
resilire sacrilegium permaximum est. Sed his pon- illecebrosa et dolosa suasio, ne cum nostras nobis
dus diei aestus (Matth. xx, 12), id est anxietates virtutes pra?tendimus, et per plana nos campestria
vitae hujus tentationum tolerantibus grande, imo ituros confidimus, in foveas, fraude hostis adoper-
speciale pnemium, dum eis canticum novum, ex- devolvamur. Omnimodis quoque
tas, miserabiles
ceptis aliis, canlare datur {Apoc. xiv, 3), in quo, miroque studio attendendum ne, dum volubilis
prae caeteris qui hoc carent munere, singularis eo- animus acriter, ut solet, inaestuaverit ad videnda
rum de carnis integritate laetitia denotatur, et Agni B quae appetit, cupidini addicti oculi animo obsequan-
vestigiis quocunquevadit, inhaerent (lbid.), quia cum tur, quia, cum crebro id quod simpliciter respici-
reliquis virtutibus conformari Christo gestiant, mus, nobis atrociter noceat, illud quod praevia
etiam in ista acutiusejusdem gressibus prosequen- mente mala fit, quantum putamus infelicem ani-
dis invigilant. Sed haec vulgatissima ejus laus est. mam eviscerat? Et contingit aliquoties, ut cum
Ad alia promoveamur. visa ad nullum calorem noxium videntem moveant,
CAPUT XIII. tactus procaciter pnesumptus in tantam libidinis
fornacem, etiam mente inaniter renitente, praeci-
Caute se gerant qui monaslicum institutum fuere
ut vix aut neutiquam absque contagione
professi. —
Ordo illorum qui lta vivant in sancta
pitet,

conceptos digerere queat ignes. Inaniter, fateor,

Ecclesia non plurimus est. At qui sunt? Aut ab aliis
tunc mens renititur ut exstinguat, cum manus
ineunti aetate Deo offeruntur, aut se ipsi offerunt.
sponte emittitur ut incendat. Non solum denique
Porro talium vitae coepta munditia sub qua debeat
visus arcendus, tactus plus omni igne vitandus, sed
cautela tutari breviler mordeamus. Primo in ipsis
ipsa perquam maxime vicinitas allocutioque ca-
puerariis rudimeniis, et inepta familiaritas e.xpuen-
venda.
da, et lubricum deceptoriumquemagisterium, quam- C
vis alias utilissimum, refutandum. In primordio CAPUT XIV.
enim colligi solet quod toti postmodum noceat vitae. QuibxLs modis maculetur virginitas. Quaeri prae- —
At introitus ipse adolescentiae, si timorem Dei co- terea ab aliquibus solet quibus peccandi modis
mitem habeat, facili tentationem congressioue de- perdita virginitas aestimetur. Quae inquisitio nimium
turbat.Quanto namque aliquis experitur carnalia, obscena videtur, cum jmagis rimari debuerant qua
eo leviora corporalis appetitus patitur discrimina virtutis instantia plenius obtineri posset, quam quo
Nam quid periculosius 3<S3 quam praeteritae volu- discrimine perdi. Haec enim quaestio remissions
ptatis memoria? Talibus plane, quibus escae morti- animi est, illa ferventis. Sed tamen quia in stamine
ferae necdum male dulcis sapor inhaesit, si seducto- lineo laneum non debet subtegmen inseri, 'nec
rii lenocinium aspernentur, si vagos visus
collegae grossitudo corporis vitiati spe subtilitatis virgineae
contegant, si ad viam cogitationum revocare sciant gloriari audeat, quisque non quousque discurrat,
errores, leve fit quidquid tentationis ingruerit. sed quod vitare debeat. Restringendae cordis lasci-
tamen hi ex nimia sui fiducia, quadam
Solent viae quisquis hujus puritatis obtinendaestudiosus est,
curiositatevidendarum specierum, plerumque libe- tantopere invigilet ut vix, aut quo minus, seu rarius
rius aequo laxare intuitum, et dum alienas aucupan- potest, delectationem hujusmodi caro praesentiat,
tur facies, dum clypeum palpebrarum nimium ne ulla vi delectationi consensus accedat. Beati
temere ab oculis amovent, cordis lumini quae im- Gregorii et non nostra sententia est, quod consen-
probe contuentur crudelis stimuli jaculum intor- sus a culpae effectu non distat, cum voluntas
quent. Trahuntur igitur per id saepius ad totius misera interius quod extra non potest, ambienter
mali voraginem. Contingere tamen solet ut neque peragat, si tamen Deus districte hunc judicare
visus admodum incendat, sed placide ad amandum proponat.
visa suadeat,neque confabulatio, vel etiam ipse Quae igitur spes illic exsultet virginilatis, ubi
tactus usquequaoue ad turpitudinem proruat, et theatrum totius perstrepit fcedilatis? Et patens,
ideo foedus ille carnis molus parum displiceat. Sed fateor, ruina talibus foret utilior, quae et spe falsa
animus, quavis occasione, aliquando facti poenitens, animum tumere vetaret, et casus experientia a
ad pcenitendum culpae dolore adducitur. Sed ne talibus ullerius affectandis acerrime absterreret,
perfidiae probrum apud eam cui perpetuitatem Cum ergo Deus quid juste, quid pie jadicel ignorc-

(27*) Concil. Tolet. iv, c. 48; Tribuhens., cap. 6. Vide ad cap. 66 Concord Regularum Menardi.
 :

603 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARI.-E DE NOVIGENTO 604

mus, ideirco sciamus nil de praemio virginis nos A nentiam profitetur, seque per se tantumdcm cohi-
manere, quos. mentis luxuriae constiterit obedire. biturum pollicetur. Quantum ne suus quidem pa-
Frustra de macula exteriori fabularer, quae inter- stor, si sibi foret confessus, arceret. At ista fallax
dum colloquiis impudicis, et inhonestis tactibus praesumptio male fotum in multiplicia crimina cri-
extorquetur, in quibus et naturaliter spado quis- men propagare protinus non desinit, et dum latens
piam ingenitam sibi ab ortu carnis integritaiem, quoque pacto signo vel opere
delectat cor iniquitas,
per banc spurcissimam animi corruptionem absque quovisad omnium propalatur notitias. Tunc impu-
dubio amitteret. dentia, et pariter induratio consequitur : reprobo
CAPUT XV, sensu, et desperatione ad ultimum concluditur.
Quaniis voluptate carnis irreiitus malis coarctetur. Verecundiam sane ante peccatum tanquam ser-
— Sed quia ad satis de his infortuniis huc usque vilem metum utilem plerumque dixerim, p^st
latravimus, integritatis hujus gloriam de sui quo- culpam tanto perniciosiorem, quanto pravo suo
ties accederit casus miseria contemplemur, ait pudori tuendo personam videris non confitendo
nobilis illeauctorBoetius (Deconsol. Philos., lib. ni, cautiorem. Ametur igitur confusio quae gloriam
metro 7), cum de latrone pudoris voluptate agerel adducit; ad Babylonem enim hoc modo venisse
B plurimum nostrae liberationi proficit.
Habet hoc volupias omnis;
Stimu/is agitfurenies, etc CAPUT XVI.
Sed quibus stimulis? Qua, inquam, dotoris insania Monastica insiituta, fugaque sxcularium, virgini-
languidum excarnificat pectus, et dum furibunda tati tuendx optimum remedium. Tacere prorsus —
remedia furiosi cupidmi ad exaggerandas furias nos proposuisse de coelestis remunerationis quanti-
cxquiruntur, ad extremos defectus, et cruentas tate, quae debetur virginibus, nemo miretur, quia et
torturas mens undique lacera, et dissipata devolvi- nos latet, et ei enuntiandae non suflicimus, et quae

tur. Etsi aliquoties doloribus acta poeniteat, exaeto- non patent oculis tepidos minus excitant auditores,
res illico redeunt Pharaonis, et flagellatum cor ea vero quorum dura experienlia est, et qua? abs
miserum ad solitum suae pensionis cogunt, duriora quolibet usualiter probari quam mala sunt creber-
semper adjectantes, properare vectigal. Unde mox rime solent, exempli adhibitione digniora mihi visa
ad odium totius religionis acceditur, sancta claustra sunt, ut saltem horreat animus tantillum mellis in
et fraterna contubernia fetent, quidquid perverse apis ore quaerere, dum cogitant aculeum qui cruciet
amori resistit, quamvis optimum, maledicitur, inesse illius caudae. Et illud inculcare non abs re
coepti cujuslibet boni poenitentia consequitur. ^ est, quod eo stimulo concitatis nil sit utilius quam
Pessimae istius cicutae primos, uti referimus, claustri monasteriique perpetuitas, saecularium
profectus, et ejusdem eontritae obscenos odores, quampraecipiie colloquii fuga personarnm, rumo-
succosque mortiferos praelibatus auctor 3«4 in rum evitatio, et quidquid animose carnalis am-
anteriori, ut opinor, sententia plene elucidat. plexatur electio.
« Quid, inquit, de voluplatibus loquar? Quarum Inter quae summopere ciborum et victualium
quidem appeientia plena anxieiatis est, satietas vero omnium ingens in sumendo habenda discretio, et
poenitenliae (Boetius, prosa ui, 7). » Sed ex praefatis servilis multi operis instantia, et jugo parcimoniae
habes anxietatem. Quae vero illa satietas, quam curvanda ferocitas, ne dum cordis munditia sine
venenosi et atroces illius cruentae comessalionis abstinentia exteriorum voluptatum quseritur, quae-
gustus, cujus tam putidi sunt ructus ut sua audito- rentis effectus, ut dignum est, eludatur.
res fama teterrime vexent. Gujus refeclionis defe- Tentationes Patri spiriluali sunt aperiendse. —
ctus ad effectum quidem suum momenti spatium Suprahaec permaxime extreme bonum fore arbi-
et

pene suflicit, sed infiniti doloris moeror brevissimae tror, obrepentes animae qualiscunque lasciviae

ipsi delectationi succedit. Sed quis moeror? acerri- motus proprio, cui sui potissimum perlinet cura,
mus, et nulliusdamni temporalis trislitife conferen- D pastori quamprimum in ipsis suggestionis initiis
dus, qui in tantum suum plerumque stiinulo aago- pandere (28); nec summatim aut simulate, sed suum
ris agitare consuevit auctorem ut propria seipsuin adeo quantum valet denudare cogitatum, ut totum
dextera in mortis eligai praecipitare discrimen et se rectoris judicio insinuet gubernandum; nemo
cum perpetrati facinoris sibi praeter se conscius enim bene subditus regi a praelato poterit, cujus
non existat. neminem non scire arhitrans suae ipse conscientiae ignarns erit. Si ergo aeger obo-
dentesuspicionis adeo dire infelix animuj corrodi- riente morbo sibi prudentcr providet, menti medici
tur ut jain oinuium inter quos habitat exsanguis ac neeesse est ul niateriam nioilumque aegriludinis
pavidus, super suo cum adhuc lateat Qagitio, pronuntians, universum se mancipet. H»o quidem
judicium praestolelur. faclo gravia, sed quo gravioraeo utiliora.

Talibus igitur subesse suppliciis, quid nisi imagi- Quanii boni pacisquc vel in hoc saeculo obveniat
narius quidam infernus verisimillime SBStimetur? puritalis studioso. — Igitur tantilli laboris virtuti

SimI iiiim post lapsum aliquoties erubescit vehemen- pi.einium ego mire potens, inire suave praMigere

ler confiteri quod egerit; apud se quamdam conti- eliam in hoc ssculo audeam, ad cujus comparatio-

(28) Vulc capp. \ el 7 Regulac S. Bened.

60b OPUSCULUM DE VIRGINITATE. 606

nern tantillus vere labor ille pntetur. Neminem A nos quaelibet nequam, suggerente Satana et acriter

hujus talis titillationis gnarum latet, ut reor, instante, humilianles nos sub potenti manu Dei
quanto suspicionum lurbine, ut animo adhuc ce- (I Petr. v, 6) rejectis terrenis affectibus coelo infe-

lante fota, aut opere perpetrata libido miseram ramus intuitum, op-re conclamantes Mihi mundus :

vexet mentem, quantis captivum sollicitet homi- mundo (Gal. vi, 14). Vade retro,
crucifixus est et ego
nem curis. Libido sane transacta, ut ait quidam, Satanas, cum nugis tuis. Hac tua libidine jam du-
semper sui relinquit poenitudinem. Et mens rnale duin ne coelestis castravit amor. Si bever ultro-
conscia, ut alter ait, propriis semper agitatur sti- neus officio tam utili, scilicet quo generat, caret et
mulis. Sed pius quisque puritatis studiosus talis quod praecipuum habet pro vita libenter impendit,
spurcitiae ab inlimis rudera discutiens, cum corpo- perdendum ab homine gratantius est quod plus sibi

reis jam regnare motibus coeperit, ei obsoleti sui officit quam proficil.

vulgi quadam vi imperatoria sedare tumultus, quis Scimus quoque vultures crudeles aliter absque
digne disserat quae lux, quae pax, quae securitas concubitu pro modo suo el parere, et feius creare.
corJi illico illi quod non meditati flagi-
innascitur, Si hanc Deus integritatis gloriam nequissimis in-
tii foeditas non appetitus impudtci ardor
inlicit, sevit avium, quid tu rationalis anima quam prae-
inurit, nulla quae a Deo separet cupido distendit. B mium virginitatis non latet, a continentiae tenore
Hoc est illud oleum, quo mens gloriose delibuta, refugis?
faciem contemplando suo exhilarat Creatori (Psal. A quibus caveat castitati invigilans. Sed quia —
ciu, lb). Ipsum etiam laeiitiae oleum, quo Sanctus nisi summo erga Deum vigente affectu virtus haec
sanctorum prae sui participibus ungitur (Psal. xliv, valere non potest, ignis quidam non honorarius,
8). Hoc, inquam, est oleum, quod doloribus inte- sed continuus nostro suggerendus semper est pe-
stinis medetur, quo ossa nostra, scilicet virtutum ctori, cujus ea natura sit ut omne quod aliunde
nostrarum abdita, irrigantur et roborantur, juxta noxium fervet, exstinguat. Anima ergo nostra
illud contrarium in psalmo Sicut oleum in ossibus
: amore illius dilecti singularis ardendo incandeat, et
ejus (Psal. r.vm, 18). Hoc itidem nostrum debere osculum oris ejus anxia votis, anhela desideriis
caput impinguari, mentem significans, alias perhi- exposcat, osculum, inquam, illud quod iutima
betur [Psal. xxu, b). Bona itaque conscientia quid supernae aspirationis illapsione perficitur, quo ore
suavius, quid in praemium praesenti felicius dixe- de illis ineffabilibus labiis, et anhelitu tanto mira-
rim? quae cum oblineatur aliquotiescaeterarum stu- bilius et dulcius, quanto secrelius haurilur; qui,
dio, potissimum virtute castitatisacquiritur. ~ juxta beatum Joannem apostolum, concupiscentias
3«5 CAPUT XVII. in se exsuscitet sempiternas, et ubi omni favo gra-
Quorumdam animalium puritate homines ad pudi- liori saliva ejus tingimur, quae totius divini verbi
citiam provocantur. —
Sed quis adeo praedicatae tan- salutiferum nostra innovat in mente saporem. Sic-
tisque privilegiis muneratae refragari continentiae que cum singulari titillante lascivia, post alieni
audeat, quam neque neque humanae
suis propriis oris blanditias animus tenere agitatus oberrare vo-
cujuspiam vitae exemplis Salvator solum imitabilem luerit, memoriae ea dulcedo revocata totum quidquid
ifore perdocuit, sed etiam bestia^um aviumque fe- vagos exterius fomentat obtutus contemplatione
ralium documento celebrare non renuit? Conside- expertae aspirationis amaricat. Sed quando tactus
remus castores quos usualiter beveres [Gallice impudice lenis et inhoneste delectans menti nostrae
Bieures) vocitamus, quorum testiculi cum plurimum suggeratur, non illi desit nec vitio aliquo oppiletur
valeant medicina?, maximas insectationis mukstias illius foraminis apertura, per quod dilectus suam
eorum causa in suis referunlur regionibus perpeti. possit immittere manura, ad cujus tactum venler,
yQui, dum pro eisdem acrius se viderint infestari, id est nostrae carnalitalis fragilitas. intremiscat
cum suae fugam saluti sufficere non posssc persense- (Cant. v, 4), et cnm Ezechiele, eadem manu nobis
rint, sese humi dejiciunt, ea pro quibus urgentur D semper facta comite, assidue confortetur et mollia
membra mordicus abscidunt, et suis insecutoribus quaeque refutet (Ezech. m, 14).
quasi quamdam redemptionem pro se dimittunt, Si amplexus et caetera mundi frequentia volupta-
Quid, tu Christiana persona. facies an amorem tuae tum interioribus irruat oculis, et ad se eos contor-
libidinis factitandae tuae vitae praepones? Abscide a quere aemulemur sexaginta illos fortissimos
velit,
te quod diaboli nequitia a te exigit. Gaudere et procereslsraelis qui lectulum ambiunt Salomonis, om-
pasci de tua luxuria appetit, abscide, inquam, et nestenentes gladios, etad bella doctissimi(Cant. m,
projice abs te, ne cum ea infernum subeas (Matlh. v. qui quidem sexaginta, operis pii perfectione,
7, 8),
BO). Sine luxuria vivere potes, cum illa, etsi cor- eum qui posl exercitium laborantes manet de-
pore, infeliciter anima. narium jam merentur, ideoque tanto vigilantius
Accidit demum eidem bestiae ut, amissa corporis lectulum Salomonis, id est sacram suam animam,
tilla parte, rursusab ignarisaliquibus impetalur, sed quo vera pax et pacificans Christns quiescit, ob-
icum fatigari cceperit, fugiendo sese divaricatis po- servant quando interiori curae ab exteriori exsu-
;

crunbus resupinat, et se quod quaerunt

sierioribus les vacant. Et hoc non sine gladiis, id est magnis
non habere pandendo clamat, sicque dimiltilur. El acuminibus discrelionis, quibus hinc superllua co-
607 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARI.-E I)E NOVIGENTO 608

gitationis excidunt, illinc oporis noxii repentinis A dat, et quanto suo judicio nitorem consuetum ami-
incursibus militari quadam instantia obsistunt. sisse se dolet, eo apud intimum inspectorem formo-
Uniuscujusque ensis super femur suum propter ti- sior exstet. Sicut enim lilium inter spinas (Cant.
mores nocturnos (Cunt. m). Per ensem istic mihi ii,2), et si quando earum aculeis illiditur, vim sui
longanimitas inter adversa posse intelligi videtur, tamen odoris non minuit, sic mens aeterni Sponsi
quia ex transverso capulo, et prominenle parte, jam amore donata, inter illas, quas rex iEgypti,
crucis efiigiem, in qua tolerantia notatur, praefert diligenter maribus eneeatis, fovere desiderat lilias
et ex inferiori longitudine pntiendi perseveranthm (Exod. i, 22), id est fluxos mollesque cogitatus, ac
portendere aestimatur. Ad hoc adjiciendum quod a si inter mulierculas turpes, regiae virgo munditiae,
summo sperula praeeminet, quia loiam nostram inter speciei et honoris gloria excellentis emineat. Ex-
incommoda sustinentiam a spe superni bravii de- pergiscamur igitur, et omnimodum a nobis laboris
scendere haud dubium est. Hoc igitur ense femur exigamus vectigal, et emundandae operam demus
carnalium concupiscentiarum comprimendum irre- menti, nec vacando virtutes sponte nobis aestime-
misse est, nec fustra, timoribus enim noctur- nuis innascituras, et sicut vulgo joeulariter de
nis excludens, diabolicis scilicet dolositatibus ar- presbyteris solet dici quod infulati operantur, et
cendis, immodica vigilantia adhibenda ^ comedunt.
est. rebrachiati Ita nos exertas habendo
Deinde si nebula et terra omnium obscenorum manus exercendae corporis voluptati, ac sopitos
motuum densitas animam irruperit, cantare necesse habendo divinis officiis sensus somniando putemus
estanimum resistentem &%ii Nigra sum, sed for- : promereri Deum; at longe aliter(28*).
mosa, filix Jerusalem, sicut tabcrnacula Cedar, sicut Haec tibi, o sancla et excellens omni pio exer-
pelles Salomonis (Ca?it. i, 4). Nigra, inquit, ut ta- citio anima, coaclus monitu contra me ipsum
bernacula Cedar, utpote quae inter obscura vitae vehementi impetu delatravi, et dum vitia animo-
mundalis, in caliginibus erumpentium tempestatum rum tibi multa cireumlocutione distinxi, me ipsum,
sub spe manentium civitatis milito, et eorporalis vellem nollem, tibi expandi. At si virtutis studio
adhuc turbor. Sed licet
molestiae nubilo necessario quidquam dixi, naturae potius ascribere debes
his aliquolies invita subjaceam, formosa tamen potentia\ quae nunquam a bono prorsus est exors,
sum, ut pelles Salomonis, quia quiddam simile quam
aliquo studio experientiae. Narratio mea; in
martyrum molior, dum eum quem quidam, quasi sarcina in via (Eccli.
illi contra prin- stulti, ut ait
cipes potestatesque tenebrarum visibilium perse- xxi, 19). Sed penes te excusatum de iongiloquio
cutorum, incentorum, positis corporum, in tegu- n pr33sumere me audeo, qui quod ausus sum, rogatu
mentis animse scilicet, pellibus, confligendo sortiri potissimum feci tuo. Dant tibi alii pictos et co-
studuere triumphum. Hunc ego adversus carnem pioso ornatu spectabiles libros, ego utinam utile
et sanguinem exposito viliorum pondere, circum- aliquid tuis queam deferre conspectibus! Accipe
stans me peccatum excutiens, non sine carnis acri igitur de tua te salute monentem, et licet me secus
injuria, et animi angustia diuturnis conflictibus di- agere quam dico cognoscas, ne asperneris quod pro
micando obtinere nitor. tua tibi salvatione depromitur. Libens quae jusseris
Dispensative sane a Deo agitur ut, cum tentatio- egerim. Praemium saltem laboris hujus tuas mihi
nis fuco aliquando mea conscienlia offunditur, a orationes impende.
timore suae, quae forsitan subriperet, elatiouis exci- FINIS.

(28) Nota auctoris summam animi demissionem.

VEN. GUIBERTI AB3AT1S

IN LIBUOS QUATUOR

DE PIGNORIBUS SANCTORUM
EPISTOLA NUNGUPATORIA.
nt? Domno et Patri, Sancti Symphoriani abbati I) gissent, censui litlcris pauca super capitulo isto
Odom (
Guukbrtus Dei Genilricis utinam minister
2
;: perstringere, et tacitis nliorum sensibus quid ani-
ac servus laetos in Dei scrvitium habcre processus.
; inus ineus inde sonlirel edicere. Dum ergo rem
Auctor instituti sui rationem reddit. Ctim plu- — ipsam in ipsa libelli fronte aggrederer, et quod
ritnae qnestiones super dente Salvatoris, quem nobis eoncepsram \i\ pagina integra dictando enilerer,
eonligui Sancti Medardenses babere se asserunt, tani.i pro siiuilibiis dicendurum iniluxit copia, ut
apud 1)11" perstrepent, eum vulgariter aliquibus sate- empta inileliuile niox desereretur maleria. Cumqufl
609 DE PIGNORIBUS SANCTORUM. — EPIST. NUNCUP. 610

alia,sed ncm aliena, ab hac oecasione proseqaerer, A 3), etc, tali oratione, ni fallor, occludam. Quod
excudi primum, imperfecta quam adorsus fueram enim eorum mens in diabolicum furorem, obstina-
oratione libellura. In sequenti (re quam dicere de- lionemque decideril, satis in eodem quem de inte-
voveram jam libata) ubi de Domini corpore sermo riori muudo vocaverim libro, probasse me memini,
incidit,totum etiam tunc quod loqui super dente siu alias, ea sola quasi contrarii oppositione con-
coeperamus excidit. Unde iis quae irruerant disse- clusi, quod qua benevolentia Cbristus in coelo suos
rendo profligatis, tandem in tertio conatum meum sibi commembres unit atque concorporat, ea rabiei
exercui. Sed nescio utrum quidpiam, quod prudenti similitudine diabolus eos, quibuscaput eflicitur, sibi
cuipiam sit satis, explicui. conformes factos inviscerat.
Auctori objectam. I . Quod corpus Christi in Eu- :$<8S Valde enim absurdum, et omni rationi incon-
cliaristiavicarium Christi appeltarit. Caeterum si — cinnum nemo dubitat quod qui malevolus a praesenti
quid senserim, ex Hde sensa tota fidei securitate migrat, illic recuperet quod hic, dum advivit, ha-
protulerim, si quis melius sentiat, velim. Altamen bere non curat; alioquin Salomonis sententia vacat,
ex meis benevolis lectoribus illud in secundo libello qui lignum praecisum, sive ad austrum, sive ad
subnotavit quod panis ac vini mysterium vicarium aquilonem decidens, quocunque loco ceciderit, im-
Cbristi appellarim, quod ob hoc sibi minus idonee B mobiliter manere pronuntiat (Eccle. vi, 3). Non
dictum visum est, quod id quod vicarium dicitur, enim maneret, si a capitis sui alteruter, sive bonus,
minus eo, cujus vicarium est, aliquo modo aeslima- sive malus, conformitate statuque desciret.
At quia
tur. Sed si dicta mea attendisset quibus quod a tanti sensu sese absentare dignoscitur om-
libri

est ex Virgine, et significati quod in constat, nino nefarium, ita eorum poenitentiam disseramus,
a me saepenumero identitas enuntiatur,; omnis ejus ut ipsorum impoenitudinem perpetuam non nege-
illico ambiguitas sopiret, cum ipsa verba Dominica mus.
mox inibi subjecta met.... ad sui memoriam id fieri In boc sane solo eis pcenilere posse ascribimus,
imperant, nunquam de vicissitudine quaestio mota- licet poenitendi eis usquequaque nullus sit fructus,
retur. Quis enim vicar... [/., vicariumj cujuslibet quod inter acerbitates suppliciorum sic peccata,
repraesentandi dubitat, quod super repraesenta... pro quibus sunt puniti, fastidiunt, ut rursus ex-
[/., representatam] memoriam innovat? Magis plane templo cum infructuositas animo tanti sui doloris
in causa esse videtur quod Spiritus sanctus Pignus quod nulla ratione mutari possit, furor
occurrerit,
dicitur (Ephes. i, 14), quod Filius ipse Splendor desperationis corda subvertat, et in tantum oderint
glorise, Figura substantiae (Hebr. l, 3), et alias lma- quod sunt ut eos poeniteat quod minus peccatores
c
go Dei appellatur (11 Cor. iv, 2). Et certe vicarium minusque in suis voluptatibus, dum adviverent,
quid obsistat vocari non video, quod et ipse quoti- efferati fuerunt.
dianum appellat, ac si suggereret, sic eo in prae- Cui concinit Isaiae illud : Sola, inquit, vexatio
senti, dum dicitur hodie, utendum, ut ad illud inlellectum dabil auditui (Isai. xxviii, 19). Quod
aeterne fruendum, quod considet dexlerae palernaa, in libro Sapientiae poenilentia dicitur, hoc apud
nos ducat. Quod plane sic in hoc saeculo liendum Isaiam intellectus appellatur. Et licet apud Salo-
mandat ut in saeculis saeculorum, cum ad speciera monem nec ratio, nec scientia apud inferos futura
hujus originis pertigerimus, fieri non egeat, sentire pronuntietur (Eccle. ix, 10), tamen sine intellectu
non possum quin opportune vicis cujusdam speciem in hoc solo non esse noscuntur, quod semper
ipsa licet omnimoda, veritas gerat. discernunt pro quo patiuntur, sed inter patiendum,
Hujus itaque opusculi tejudicem, vir amantissime, quia nullus discretionis esl fructus, ad obdurationis
crearedisposui, quem et acrimonia nusquam torpentis etcontemptus insaniam relabuntur.
ingenii, non modo litterae statum examinare perdo- Unde est illud Job, cum terram miseriae ac tene-
cuit, sed ad ipsius litterae, ut sic dixerim, spiritum brarum describeret : Ubi, inquit, umbra mortis, et
disquirendum contemplandi assiduitas assuevit. Te D nullus ordo, sed sempiiernus horror inhabitat (Job
ergo securus elegerim, quem ad corrigenda etiam x, 22). Ordo plane esset, si is, qui pceniteret, ab
hostilia progredi non nisi ex ingenita tibi humilitate ejus rei effectu, imo et affectu, de qua poenitudinem
didicerim. gerit, absisteret. Nullus ergo ibi ordo est, dum pro
2. Quia male verba interpretaius illud Sap. cap. malo cruciatus hinc poenitet, illinc desperatur mali
v, 3. Quod polissimum in lib. De interioii mundo appetitu furens fervet. Quem furorem sempiternus
re/utat. —
Porro quod te audiente quidam us ille horror significat, qui in animis spei oranis alie-

[/"., aemulus] mihi objecit, satis utique promptulus natione crudelibus enormiter fiagrat. Quod totum
ad loquendum, sed minus providus ad id quod de- liquidissime in Judaei proditoris facto perpenditur,
Iatraverat tuendum. Scilicet quod contra sapientiae quem dum factae proditionis poenitet, nequaquam
librum eos qui in inferno sunt, aut futuri sunt, cor tamen resumpto culpam corrigendi studio, a sua
impotens et habere, et habituros dixerim, ubi pernicie manus arcet.
videlicet legitur : Dicentes, inquit, intra se, pamilen- Certe si ipse, qui tali quaestiuncula obligare me
tiam agentes, et prse angustia spiri/us gementes : Hi volnit, praesens esset, ab co quaererem, multoet
sunf, quos habuimus atiquando in derisum (Sap. v, rectius quam quaesivit, quid super fatnarum in
Gll V. GUIBERTI ABBATIS S. MARI.E DE NOVIGENTO G12

Evangelio virginum verbo senliret, qu;e dari sibi A in illo supremo examine, quasi sui ipsoruni
oleum a prudentibas, sponso clausa jam janua
et a ignari, elemcntariis vocibus cum Deo cordium teste

aperiri sihi petuni {Matth. xxv, 8, 11), cura nulli contendent? Dum ergo in absurdum littera tendit,

dubium sit, quod post resurrectionem, quae illic attendendum est qui in iis sese sensus aperiat. Erit
evidenter innuitur, nullus de suo statu seu salvan- itaque non quod perspicax tunc spiritus dicat, aut
dus, seu perditus, inibi dubitare sinatur. Cum enim cogilet, sed quod ab homine in praesenti magnis

dies quorum mortis, dies judicii in Scriptura hypocritarum virtutibus, quae putantur, stupefacto
aliquoties nominetur (in ip-o enim exitus nostri pensari possunt, vel ab iis hypocritis captata ab
puncto sententiam aut salvalionis, aut damnationis hominibus laude caecatis sentiri queunt, qui ea quae
nostra? suscipimus) nullo modo quempiam latere de se ab hominibus celebrantur, apud Deum con-
potest quas luereditates in posterum sortiatur, ubi stare credunt. Unde est Vx desiderantibus diem
:

ab integumento corporis exuto spiritu, ad aeterni- Dominil (Amosv, 18.) Caecus enim praemia sperat,
tatis seu bonae seu malae notitiam nullatenus cali- quibus se dignum falsus miserorum adulationibus
gatur. aestimat.
Si ergo exutum recens a corpore suarum sortium Sic itaque qui in inferno sunt intra se poeniten-
nihil latet, et post resurrectionem multo evideniius B tiam gerunt, cum per sui considerationem, et dam-
per experientiam corporis et animae, vitae sequentis nationis exemplum perpensa sanctorum excellentia
habitus patet, ubi nec falsa pietas, ncc adulatio, non alios poenitere compellunt. Si enim eos qui in in-
dico se promovet, sed esse non verba ista
praevalet, ferno puniuntur, Solem justitiae quia eis non luxerit
quomodo in illa veritate constant, quae in bujus doluisse sentimus, verbum Sapientis : A moriuo
saeculi vanitate, si apud aliquem sapientem modo scilicet perit confessio (Eccli. Et Psalmi
xvn, 2G). :

depromantur, non stant? Qnis enim in praesenti In inferno quis confiiebiiur tibit [Psat. vi, 6.) Et :

alienae conscientiae, si sanum sapiat, testimonium Aon esi in morte qui memor sit tui (Prov. xvm, 3).
ferat, quod suae, si juste penset, nequeat? Quis ergo Impius quoque cum venerit in profundo malorum
nugaciter a Deo quidquam tunc expetat, aut ab [al., pecca'orum] contemnit. Pravo intellectu obrui-

homine exigat, qui in praesenti quomodo sc metia- mus. Ubi enim sancti stant in magna constantia
tur, ignorat? Non enim .mendacia ei obtendi pote- (Sap. v, I), nisi inter hujus vita 3«1» adversa?

runt, cujus cuncta judicio nudaerunt. Hinc impii labores eorum abstulerunt (Ibid.), dum
Quod etiam alibi legitur, multi dicent Domine, : eos frustra tantopere pro Deo labore dixerunt.
nonne in nomine tuo propheiavimus, dsemonia ejeci- Igitur in Scripturis pensemus similia, alioquin ad-
mus, virtutes muttasfecimus! (Matih, 1, 22.) Nunquid versum se constabunt plura rebellia.

LIBER PRIMUS.
DE SANCTIS ET EORUM PIGNORIBUS
CAPUT PRIMUM. a,'stimandus, qui spebus universorum parturit decli-
de statu generalis omnium resurrectionis errare
Si nationes et lapsus. Certe si dextram tantopere auro
malum est, multo amplius ipsi Capiti resurgenti ali- oneres ut vires eo ornatu corporis totius enerves,
quid detraxisse perversum. Cum enim totius hujus multum erit hujusmodi inutilis pulchritudo, quae pro
ab ipsius exemplo dependeat, procul
spei eflicientia particulari decore, offlciat universo sicut ex emer-
:

dubio lota sponsionis hujusconsetiuentia inlirmatur, gentium frequentia surculorum interitus accidil ra-
si in eo qui spopondit faciendi possibilitas titubave- mo, imo in arboris corpore toto.
aut de eo quidpiam, quod proniissum est, quo-
rit, Ecclesiarum consuetudines diversse nit of/iciunt fidei
modocunque cassatur. Nam cum qui promittit pro- catholicx. — Porro etiam in iis quae ecclesiastice aut
missa non implet, aut falsitatis arguitur, aut de eo, tenentur aut docenlur, tanta moderatio haclenus
quod alios ditaturum se dixerat, minus posse se constat inolita ut nullus promulgare praesumat, nisi
perhibet. Deo ergo aut potentiam imminuendo deco- quod cattaolicae consonantiae sub ratione, aut exem-
quere, aut quasi inlidelilatem in promissis inurere, plo examinatior censura conflrmat.
Suntetenim qu;e-
cum sit horrendum, nemo sibi sub
vel sic cogitari dam, qiue tenentur, sed nou docentur, sicul sunt
nornine pietatis altribuat, quod impium oniniuni ra- D consuetudines aut jejunandi, aut psallendi qu;e etsi ;

tioni probabilissime coustat, quodque ad contume- diversa suntactu, nusquam lamen discrepanl a iidei
liam credulilatis universue respondeat. sensu, uec aliler faciens argui potest, qui a dissimi-
(Jui Ecclesis falsa tribuit, ipsam dedecore afficit. — liter abstinente, aut canente per inlelligentiam nul-

Si enim pro singulari Ecclesiarum suarum excellen- latenus abest. Alioquin, qui iu simili lule diversita-
tia sibi ascnbunt, unde polissimum lidei nostne tem [/.,lidem diversilate] frugalilatum ofiicioium-
jura succumbunt, omnino hic honor deteslabilis que defenderet, ex sui siugularitate privilegii
613 D£ PlGiNORIBUS SANCTORUM. — LIB. I. 614

Si ergo diversum
schismaticas et ineiito dici posset. A quibusquesanctis relationes, quibus potius eorum
quidpiam psallis, dissiniiliterque jejunas, non est pra?conium apud inlideles impiari poterat, quam ali-

competens aut idoneum, ut hoc aliis non minora quatenus illustiari. Ubi enim etiam quas vera sunt
bona tractantibus importuuus pnsdices. aut injun- adeo pannoso, et pedestri, et, ut poetico verbo utar,
gas. Audi Apostolum Qui manducat, Domino man-
: humi serpenti eloquio proferuutur, imo inconditis-
ducat; et qui non manducat, Bomino non manducat sime delatrantur, ut cum minime sint, falsissima
{Rom. xiv, 3). De similibus idem judicare in prom- esse credantur.
ptu est. Et quomodo talium auctorum subornanda3 astipu-
Absque baplismate et Eucharistia fides constare labiturfalsitati oraiio, qua3 ex sui indignissima
nequit, quorum ubique par estforma. Sunt pneUrva — cruditate etiam veritatem ponit in dubio? Et quibus
quae tenemur et docenlur, uti sunt et baptismatis, super hujus intliclione na^vi parsum putamus, cum
ac hoslia: Dominicre sacramenta, quaj, quia iu tantum non vitas, sed potius nenias aliquorum apostolorum
sunt Christianitati communia, ut sine iis subsistere tanta infuscatas fuligine videmus? Et harum rota-
nonvaleat fides noslra, sic auctoritate tenentur sem- tus fabularum omnis carri stridore deterior; quam
per indissimili ubique immota, ut semper et ubique a3iiiticationum afleret piis, qui etiam incentivum bla-
eadem comitetur, subsequatur paris B sp hemiae suggerit impiis? Quid Thomae histor ia,
praecedat, et

formse doctrina. Paris, inquam, forma?, ut quod ex- nisi strepitus aurium appelletur, cui non semel
trinsecus pronuntiatur, secundum id doeentium Augustinus, sed locis pluribus refragatur? (Job xiu,
procedat oraiio. In quibus tamen duobus id refert 7 3
Egebat forsitan aut Deus, aut sancti eorum,
)
) (

ut sine aqua aut sanguin.3 Christianus esse non va- juxta illud Job, mendacio, ut pro ipso loquerentur
leat, sine Eucharistia vero esse possit, si tamen in dolos. Si ipsi sancti aposloli qui quasi capilli aut
ejus constanter fide permaneat. Quod in plerisque barba summo capiti cohaaserunt, hujusmodi fallaciis
potest probari martyribus, sive eremitis, quorum minime caruerunt. Et nisi ex evangeliis, et suis
alteri nunquam, alteri semel aut rarissime sumpta, ipsorum actibus nostrainsignirentur aotitise, aliquo-
sancto deinceps opere se ei incoi porantes, longaeva rum animos talium ligmenta turbarent.
solitudine sanctificati sunt.
Quid dicam de illis, qui nullis aliorsum testimo-
Aliquando Jidcs sine operibus ad justitiam reputa-
niis claruerunt, et ex eo quod scripturis qualibus-
tur. —
Idem est et in praeceptis, ut vacantibus ca3-
cunque celebrari putanlur, potissimum tenebrantur?
teris, fides aut salutem sufficiens tenenda doceatur,

Unde Apostolus Et autem qui non operatur, fides c

:

reputatur ad justitiam (Rom. iv, 4). Amplior nihil-

dja &t JQ quQ omnjs m ^^ fmis
penitus ignoratur? Et quis illos, ut se juvare de-
^ ^^
ominus charitati praarogativa tribuilur, dum lidei
beant, deprecetur, quos nescit utrum quidpiam apud
speique prasponitur, dum sola pro omnibus a3Slima-
Deum mereantur? et nonne graviter hominis
tur, dum sola ojaus quasi antonomastice prsdica-
conscientia offendit, quaa eum, de quo nil magnum
tur Opera, inquit, manuum noslrarum dirige super
:

sperat, Deo pro se intercessorem obtendit? Nonne

nos (Psal. lxxxix, 7). Qua3 sunt communia cujus-
suae prorsus acumen orationis, imo intentionis
libet professionis bona3 exercitia. Et opus manuum
obtundit, qui eum quem rogat, utrum commune
nostrarum dirige (Ibid.), id est, meliora charismata,
quid cumDeo habeat, nescit?
eminentiorem scilicet viam, nos doce. Hasc apud nos
et tenta docentur, et docendo tenentur.
Certe vidi quosdam, qui cum diutissime aliquem,
ut sanctum, ex Britannia delalum pro
ferebant,
Piaeterea sunt quasdam, qua3 etsi inter summe
confessore habuissent, mulato de repente animo pro
necessaria saluti nostra, de quibus agimus, non
martyre celebrarunt. Causas cum rogitassem, nil
computantur, sine quibus vivi recte non potest, ta-
men et teneniur, et in Ecclesiis praedicantur, sine
dignius super martyrio horainis, quam dc prster-
missa confessione dixerunl.
quorum plaue usu, et pneseniia multi vitas bene D
transegerunt, et transigunt, ut sunt cadavera san- Legi testor Deum, et iis, qui mihi prassto fuerant,
ctorum: ut pignora, de iis videlicet quae fuerunt cum nimia detestatione relegi : scilicet in VitaSam-
in usibus ipsorum. Hasc nobis sunt reverentiae ac sonis c -leberrimi,apud Francos et Britones, sancti,
33© honori, pro exemplo prssidioque
eorum. In abbatem quemdam, quem sanctum Pyronem (*)
quibus equidem sola habenda
authentica ratio lectio illa agnominat; cujus cuin tinem ut beatum

esset, ut is duntaxat diceretur sanctus, quem non putabam rite legendo prosequerer, reperi cumulum
opinio, sed vetustatis, aut scriptorum veracium tra- sanclitatis, hominem videlicet ebrietate madentem,

ditio certa firmaret. Is enim quomodo putas, ut ita puteum incidisse, sicque enectum.
dicam, sancitur, cujus auctoritatis memoria ulla (
Nec illud excidit, quod Lanfrancus Cantuariae
5
)

nescitur, nedum quod nec litleris, aut aperta mira- apud Anglos episcopus, suceessori postea suo An-
culorum experientia solidatur? Litleris dico ad robo- selmo, lunc abbati Beccensi quapstionem infert, super
randum efticacibus sunt enim quam plunmai super
: quodam pnedecessore suo (29), qui in vincula conje-

(20) Elfego nomine.

615 V. GUIRERTI ARRATTS S. MARI.E DE NOVIGENTO filfi

cius, quia pccuniis sese rediraere renuit, peremptus A Philippo pairi criminibus obvoluto neyatum est. Id
est. Anglicus rex potestatis minime habet. Quid quod —
Anlequam quis invocetur de ipsius drbef constnre dominum nostrum Ludovicnm regem |consuetudina-
videmus prodigio? 8
sanctitate.— Quid dicani de iis sanctis, quorum
6 rio uti ( ) Hos plane, qui scro-
( )
phas circa jugulum, aut uspiam in corpore patiuntur,
aut Gnis est in malo propatulus, aai lalet uifLiiu
ad tactum ejus, superaddito crucis signo, vidi cater-
bonus au raalus, aut inter utrumiiue tit serupulus?
Jesu pie! cujusmodi sanctus cujus (inis constat am-
vatim, me ei coluerente et etiam prohibente, con-
biguus? Antequara ergo eum deprecer, necesse est currere. Quostamen ille ingenita liberalitate, serena

ut de veritate sanctis ejus altcrcer. Ulud dicere ad semanu obuncans, humillime consignabat. Cujus
audebo profanura, quod ararum pone sacraria gloriam miraculi cura Philippus pater ejus alacriler
altissimos tribunalium instar thronos obtinent, quo- exerceret, nescio quibus incidentibus culpis amisit.

rum tempus, natalis, ac vita, dies quoque et qualitas Super aliis regibus qualiter se gerant in hac re, su-
mortium in nullius viventis memoria resident. Etsi persedeo ; regem tamen Anglicum neutiquam in ta-

eos fideles pro nomine sanctitatis honorant, sacer- libus audere scio.

dotes tamen (quod pace ipsorum dixerim) non recte

CAPUT II.
R
judicant, qui vulgusopiuionis suae vento circumla- § I. Signa et visiones noneorum quorum ministerio
tam non corripiunt, nec emendant. Si enim sine fiunt, sed aliorum identidem utilitati inserviunt. —
testimoniis ad gradus summos legitime nemo pro- Sciendum ergo plunfariara signorum dona distribui.
vehitur, iili temere falsis imo sacrilegis vocabulis Sunt enim quidam per quos ac si canales eadem
insignientur, ad hoc ut cunctis mortalibns emineant, portenta feruntur, et dum per haec aliorura utilitatt

proponentur, qui forsiian in loca poenalia relegati, militant, ipsi eorum quae per eos fiunt exsorles ha-

aut in tartara perdiium ducli, si sibi profuturum bentur. Quod in loquela et angeli visione, pro-
scirent, et facultas suppeteret, opem a mortalibus phetia Ralaam [Num. xxu, 27), et Caiphas (Joan. xi,

cura illodivite precarentur. 51) certissime conjici potest, quia quae exterius so-
nuerunt, a se penitus aliena fuerunt. Unde et a
prxlatorum est, ut debite sanctorum cul-
Ecclesise
morientibus cujuscunque merili multa videmus
tui incumbat populus invigilare. (
7 —
Sit itaque vi- )
tura praedici, et de seqnentis saeeuli statu plurima-
fu-

dere pontificum, sit Dei populi videre custodum,

enuntiari. Inde et secundum huuc modum verba in-
quatenus suis provideant, ut si aemulationem Dei
solemus appretiari,
fantium prorsns innocentium
habent, hanc duntaxat habere sinantur secundum
C
nam super suis ipsorum, aliorumque eventibus, ab
scientiam, ne peccent, si recte offerant, et recte
eis solent quasi per hebetudinem plena providentiae
non dividant. Si, secundum prophetam, Vse eis qui
dicta jactari. Quod sub sequenti patebit exemplo.
dicunt malum bonum, et bonum malum {Isai. v, 20) :

Infantulus videt inler agentem sacra mysteria pres-

quae major perversitas, quam tales sacris altaribus
byterum manu puerulum hostise loco tenentem. Nu- —
intrudere, quos fortassis ab ipsis sacris aditis con-
perrime, scilicet Pascha praeterito, die ipsa, cum
veniebat extrudere.' hi Si e quorum corporibus post
eadem festivitas ageretur, in urbe nobis conligua
mortem miracula effluxerunt, a cruciatibus in anima
Suessorum 9 ), mulier quaedam ad ecclesiam proprium (
liberi, ut legimus, non fuerunt, justum enim vix
infantulum suscipiendae gratia communionis addu-
salvari experto didicimus, quid de illis sperare li-
xerat. Cumque tempus Kucharistiaeconlicienda^acce-
cebit, quorum claritudiui neque visus, neque audi-
deret l0 ), et puerulus rerum adhucomnium inscius,
(
tus, neque scripta, neque miracula concurrerunt?
sub praesentia matris a sacerdotis tergo consisteret,
et certe diflicillime credendum 33 1 signis erat,
vidit in medio altaris, dum res divina geritur, infan-
pra?ter illa quae bono continuatus initio finis edi-
tulum omni specie pulchriorem inter manus sacer-
derat.
dotis erigi. Quod cura intueretur puerili curiositate,
Siyna exteriora haud indicia sanciilatis Haec —
q qua visa silere non sinitur, Ecclesia audiente, excla-
.

etenim ita, ut sic dicam, amphibola reputantur ut mat ad matrem < Domina, inquit, nonne attendis :

sicut dextris sic et sinistris partibus glorias suppe- quara pulehrum puerum super altare presbyter te-
ditare dicuntur qui enim liliis Isracl mare Rubrum
; neat? » Matrem vero respicientem, nihil hnjus \i-
divisit, Magno Alexandro Pampbylicum. Lege Sueto- sionis attigcrat. Post paululum autera, cum post
nium, quomodo Vespasianus irapactum pedis pollice elevationcm demitteret sacramentum, et operiret
sustulerit claudum. In promplu quoque est in ortu sindone, rursus inclamitat : « Ecee, ait, albo panno
praepotentum principnm, utputa praefati Alexandri, involvit eum. »

Julii Caesaris, Octaviani; sed et aliorum signa prae- Cumque cunctis audientibus baeceadem replicaret,
missa, et in mortibus habuisse Carolum, et Ludovi- capacioris intelligeniia 1
quidam animadvertunt, in-
cum (ilium ejus prognostica. Unde et nostro tcmpore nocentiam puerilem aliis oculis pulehrum illum
in nostrorum, et Lotliaringorura seu Anglicorum puerulura intueri; aliis pallam inaterialein iiua in-
regum occasibus, ct innovatione regnorum, saqmis tellactualis obvolvebatur attendi. Ecce ille qni hiBC
cometos emersisse conspeximus. vidit, luiie ssBcnlo innutritur, nec sequentem spei
Ludovicus Grossus seu sextus, scrophas curat. Quod sestimatnr raelioris ad vitam. [Unde scitur indubie
Gl DE PIGNORIDUS SANCTORUM. — LIB. I. 1)18

quod visio liaec, ejus qui vidit ncc prodit meritum, A deat sanitas. Quod et novo nostris temporibus ipse
nec amplificat gloriam, sed audientium fidei addit monstravit exemplo.
magnilicentiam. Et quomodo id suae utilitati aut De puella qux postquam voluptatibus indulsisset,
gloriae vidisse dicatur, qui vix aut nullo modo, ut- et peccata fuisset confessa, a summo vitx discrimine
pote infra sensum, qnid olim viderit meminisse fide sua meruit liberari. — Circa confinia, nisi fallor,
dignoscitur? Cameracensis, Adartensisque provinciae, juvenis et
puella, plurimi consanguinitate finitimi, ruri sub
§ II. Reperiuntur porro quibus nec pro-
et alii,

plcr praecedentia merita id provenit, neque iis ex

eisdem apdibus commanebant. Cumque assiduitas
contubernii familiariiateni, familiariias ineptiae con-
sententia rationis obtingit, sed sine respectu omnis
studii ac laboris, pene totius j ustitiae gloria accidit.
ceptae pr^eberet ausum, male cautam subito propin-
quitatem impudens vitiavit incestus. Nec mora, in-
Quod in sanctis innocentibus perspicuum conslat,
gestae libidinis juvencula persentiente conceptum,
qui sine contemplatione aut Dei, aut praunii passi,
coeperunt mutuo ass duo non sine lacrymis murmu-
quidquid Dei est obtinuere in praemio; iiguli enim
re conqueri, infamiam suorum oculosque vereri.
est potentiae facerevas in honorem, facere in con-
Itaque digredi a natali solo conslituunt. Sed puella
tumeliam (Rom. ix, 21). Ipse nempe est qui objicit :

B proprii admodum meticulosa reatus, concurrit ad

Nonliceimihi quod volo facerel {Matth. XX, lo.) Cui
presbyterum, et cum atroci dolore suum confitetur
enimvult miseretur, quem vult indurat (Rom. ix, 18).
admissum. Quo facto, a rure illo, noctu quasi ,in
Nec modernae super hoc differtur aetatis exem-
exteram secessuri regionem, utrique commigrant.
pium.
Qui extra agros illos haud procul euntes, marginem
Acolythuspuerimaginem alloquitur cuietipsa dedit putei jam dudum desolati pervium habuere. At juve-
;

responsum. —
Apud Sanctiquinlinense ^Saint-Quen- nis Consedeamus, ait, ut uteri gravetudinem super
:

tin) oppidum, quidam itidem parvulus fuerat, pa-

oram putei pausando leves. Credidit illa dolis, et
rentum judicio allectus ad clerum; jamque acolythi cum
a pectorevecordi juveni assedisset, impulsam
nisi fallor, gradum subieral. Is anle absidis frontem,
illam nequissimus praecipuavit in puteum.
inter altare videlicet ac absidem, quadam solemni
Cumque paululum reddita sensibus ex casus
post
die hora sacrilicii pro ofiicio acturus astiterat. Pate-
altissimi dolo eam an viveret
gemisceret, coepit ad
nam autem cum hostia quae erat offerenda gerebat.
quasi compellando clamare. Vivam itaque sentiens
Imago denique a fronte cancelli gypsea, crueiiixi queruhe vocis mussitatione captata, sensim ad eam
Domini speciem praeferens, eminebal, quae non longe lapides praerogare aggreditur. Illico muliercula con-
a Quintini martyis sepulcro distabal. Cumque ima- ticescens, adjacentem putei angulum non tam
in
gini 33« assisteret, et offerenda deferret, puenli
quietura quam
saxeos imbres evitatura concessit. Et
tam verbo quam sensu ad imagiuem dixit « Vulus, :
dum nec spintum, ne motum quidem facientis,
ait, Domine, de paue meo? » Cui ille evidentissime
impio hauriret auditu, mortuam non minus ex
respondere dignalur « Ego, ait, in proximo libi de
:

lapsu quam ex lapidum collisione putavit. Recedit

meo pane dabo. » Qui his auditis morbo corrip;tur, itaque et ad propria facinore laetior tecta regredilur.
et mfra dies paucissimos suo quem brevi tenuerat
De puella, nisi quod incomilata excesserat, fabula
exutus homiiuculo, compos trabeae coeleslis eflicilur,
rara fuit.
et ante imaginem, quae id sibi spoponderat, sepe-
Igitur in sinu illius caveae constituta, cum despe-
litur.
ratissima pastum ne Deo quidem praestolaretur ab
Haec clero Ecclesiae ipsius referente edidici, et
ipso, sensit ex eo qui capiti ejus imminebat cespite
tumulo astipulante rem vidi, et credidi, sicut pri-
stillam laticis elabi frequentius, cui ora subjiciens
mum, quod retuli, a domino archiepiscopo Remensi eo tantillo reficiebatur illapsu, ut Sardanapali co-
Radulpho audivi. Suessio quoque testatur clerus,
pias exaequaret. Quid difieram? Quadraginta inibi
populusque Lauduni. D.cit Seneca in libris De bene-
D ferme dies exegerat, ncc alio victu quam ea quam
licio « Quia qui vicem alienae largitati restituit,
:

praediximus fovebatur ex gutia. Interea die infra

mercatoribus exaequatur, qui autem gratuito inipen-
quadragesimum quodam, subulci et opiliones per
dit, Deum imitatur. » Certe et securus dicam, quia
agros undecunquecompascuos pecora circa viciniam
multo magis naiurale est Deo gratiam impendere
putei ductitabanl, in quibusdum discursitant locis,
quam cujuspiam merito respondere. audiunt e profundo vocem suggrunientis ibidem. Qui
III. Sunt praeterea aliqui quorum fides multum capita per supremum putei demittentes, humanum
de misericordia divina meretur, ita ut ille, cujus ruisse quiilpiam inibi ex voce percipiunt, quemdum
cibusest ut faciat voluntatem Patris sui {Joan. iv, multa vocalitate civissent, feminam advertunt. Ro-
34), potissimum efficientiam sua? ipsorum sa-
illis gitant qufenam esset. Quae et cujus esset, magna
lutis ascnbat, quos in expetendo quod ceperant iide clamoris eruptione pertonuit.
animosiores invenit. Unde et ad multos ejus fami- Quo audito pastores ad villam proximam Pegasea
liare verbum est. Fides tua te salvum fecil (Marc. x, alacritate seconlerunt, illam, quae exitialiter periis-
52). Quod esl dicere : In tantum mihi placet lidei se, vel extorris abiisse ab omnibus ferebatur, repe-
vestrae importunitas ut mei vice vestra ex vobis pen- risse se aiuu: Nec mora illo ruit rusticana frequen-

Patrol. CLVI. 20
 619 V. (iUIBERTI ABBATIS S. MARI/E DE NOVIGENTO 020

tia, muliebre convolat vulgus, non teneritado pue- A dit « Triginta, inquit,
: iis diebus praeteritis quoti-
rulos, non annos pijzritta pressit aniles, quin ocior diana sum flagellorumcsBsiooemultaius: » A.l quem
quisque concurreret. Dimittitur quoque qui demer- episcopus « Et tu, inquit, domine, quam ob cau-
:

sam funibus efferat, et exspectantibus turmis exhi- sam? i Et iile : « Mirum. ait. est quod dixisti eum
beat. Qua exhibita, et relato tantce salvationis even- scias homiuem etsi sanctum, tot, velit nolit, fragi-
tu, non intra rus idein miraculi sese faina cohibuit, litatum laps bus subjacere; sed et de iis quae D o, j

sed in remotas se regiones, virtus isti tempori pror- et milu confessus es cogitare debueras, ut corrigere-
sus inusitata circumlulit. ris, sicut mihi spoponderas. Xe cuncleris ergo cor-
Ecce quid valuit fides in po?nitentia. Eccc quid rigi, (inia expedit libi ut facias. » In natali itaque
valuit in intentione Corrigendi perseverantia. Ille Domini sibi finis obtigerat.
fidem habet in pnenitentia, qui post confessionis Haecdeinde visione et aliorum aliispublicatis, cum
gratiam, ex securitate emendationis conceplas nun- jam secundura seriemearum, et vitse ipsius pietatem
quam difliditde venia. Haee cst ergo illa fides quam sub spe bona deeo oinnia crederentur, festum con-
in omnibus pene praecedentibus patriarchis tanta re- sequenter Paschale transierat. Ei ecce in monasterio
plicationecommendat Apostolus, ut etiam Raab et Brotburgensi, tiuod multae rehgionis sanciorura est
Jephte connumeret (Hebr.xi, 31, 32), qui lidei lanto- B virginum, duai adoleseeotulae clarissima? indohs
pere praedictae obscuriores admodum 3?5JI caete- fuerant, quarum ctiui obiret altera ante Dominicae
ris causas habent. fist autem hujtis quae raihi vide- Resurrectiouis diem, a sodali conventa, et inultis
tur praeeipua mulierculae lides, tidells ei irreverbera- obtestatiombus est obstricta, quatenus carne depo-
tus in sua ad Deum necessitate concursus. Quae sita, si spiritui ejus D o peruuttente liceret, ad se
tamen tanta apud Deum est, ut etiam iis, quorum rediret, et quid secum boni aut mali grreretur, edi-
correclio est nullatenus secutura, negare subsidium ceret. Tantopere enim mutua se dilectione de-
pieias superna non possit. Unde a prophetis crebro vinxerant, et quae inter vivendum omnium suorum
ei ingeritur : Ne moreris, inquiunt, propter temel- consciae vicissim faerant, obeuntes non esse nole-
ipsum (Dan. ix, 19.) Et : Prop/er houorem nominis bant.
iui libera nos (Psal. lxxviii, 9). Inde et certo cerlius Igitur post aliquot puellae mortis ac festi Paschalis
dicam Deuim qui pietas est, seipsum negare non dies,cumsuperstesjuvenculadonniiorium nescio quid
posse (II Tim. u, 13). quin et iis qui a se futuri sunt actura petisset, ecce comes amantissima nil funebre,
extorres etiam celerius quam justis assistat, dum nil horridum praeferens, sed quod gratiosiussensibus
justos salubriter tentat, et illis quod expetunt ad poierat apparere, subrutilans repente astitit. Infmi to
suum ipsorum judicium citius praerogat. illa stupore succingitur, et hsesitanti tamen ore quali-
§ IV. DeErlebaldo, Cameracensi decano, sanctitate ter seageret,ipsarequirit. « Feliciter, inquit, ago: die
et doctrina conspicuo. —
Sunt denique et alii, qui cnim sanctae Resurrectionis rerens actae, dominus
uon pro sola lidead subitum sed raodernas et stiper- Erlebaldus Cameracensis decanus, et ego cum eo,
ccelesies glorias mulla sancti laboris longaevitate cum immensa frequentiae coelestis laetitia ad omni-
merentur. In Cameracensi Ecclesia, ante hoc ferme sumus. » Dixitet excessit,
potentis Dei faciem recepti
biennium decanus, qui et summusaedituus templi fue- sed lam cito dimissam immodico dolore compressit.
rat, cui Erlebaldus nomen erat, qui multis quos Fuit autem homo iste cum sacerdotio, quo fulgebat,
circumquaque faciebat ad populum sermonibus, ad et in Scripturae scientia copiosus, et mihi valde
fructum verae confessionis ostendeudum, idein quod amicitia aftinis, cui sicut de ejus honore supremo,
modo retulimus referebat exemplum. ut debeo, gaudeo,utinam a modo inveniar gratiosus.
Is corpus proprium gravi abstinentiae fasce prolli- Haec fides operosa coinmeruit, quae pii laboris com-
gans, perpetuo cilicii squalore contabuit, in quo vix mercio Deum sibi effecerit debitorem. Haec ;.b epi-
aut nunquam munditias habtiii, in quo tania ver- scopo Laudunensi domino meo Bartholomeo cum
mium ingcnitorum scaturigmis instar insolentia co- rj audissem, tot propemodum postea de provincialibus

aluit, utmirum haberetur qtiomodo id caro humana hujus beali hominis testes secuti sunt, qui super hac
tolerare potueril, cum eonunquain ne quidem cubi- re mdissimilia sonueruni, quot jam in memoria mea
tando caruerit. Culcitra neutiquam usus, scamnum recenseri non poterunt.
pene sine ullius sternii fulcro pro cubili habcns, § V. Sicut vera sanclorum acta honori Deo, ita et

ouuquam nudus accumbens. Igitur cum vilae hujus Jali>a dedecori vertuntur. At quia iuec signa non —
propinquaret ad linem, coepit in spiritu gravissune tam pro sui novitate quain pro causaruin ipsarum
a daemonibus molesiari, et ab ipsis veluli per voluta- reddenda diversitatis raiione retulimus, illud adji-
bra trahi. Cumque passionis htijus causae ah euin ciendum reor, quod sicut evidemia et indubia sunt
invisenlibus qtuererentur, iniuliihjc sibi apprime a pnecordialiier affectanda, iia fticis aliquihus doq
diabolis objici, quod sibi cominissum minime plene facta sed licta, diris suut animadversionibus pu-
coercuerat clerum. nienda. Qui enim Deo quod nequidem oogitavit,
Moric igitur sibi ohiia, cum plurimis bona specie ascribit, quaittum in se esl, Dciiin menliri cogii. Si

apparuisset,tum max me episcopo, raodo tali, inter- (jins me homunciouem alicujus falsitatis accerseret,
rogatus ah eodem qualiter secum ageretur, respon- aut mihi quod uon fecerim fecisse impingeret, iiuil-
 n

621
DE PIGNORIBUS SANCTORUJl. - LIB.
despera
per t, u ,,
Deumfontem
^" ^ ^
damnatius, qui ipsum totius
El

puritatis
* fones ^- A
I.
J.

CAPLT
Tabulis ecclesiaslicisquinam
III.
«22

solo 334 ambuu § ascripti censendi

tatis attammat?
foedissimaB volun- sunt. - Sed ut res quae pra_ man.bus
tst, liberius
Puer de/unc/us velut sanclus valeai pramderi, de iis, qui appellantur
imprudenter sancti
~ Certe vidi. ei retulisse me pudet,
colitur
vulgarem
pr.mo tractandum. Certe cum
pro sanctis habeamus
quemdam puerum apostolos, etquos pro
militis alicujus, ut martyribus tuto probavit Ec-
ferebatur ar- clesia, certe
m.gerum die Parasceves super coufessoribus senor
biduo ante Pascha proiima sententia
Bdlovago fern polest. Martyres plane
villa occubuisse; attinebat autem etsi scripta conticeant
vTri solius
US pra.rogativa sanguinis extulit,
Dro s atrr
diCaliSSi,ni

«1 qaa obierat
a,Jba " S
-
C ^ il

die gratuita sanctilas

morl »°'W ni mar.yre quae vita praecesserit,
nec qua_ntur
cun. ad vetust,ssi-
l
unputan.
r
Cum morum repurgia criminum cruor
,d rustici rerum novarum ipsesatis sit. Jesu
cupidi bone! quidn,, cum ad omnem
celebrassent, repente oblationes gloriae su.ficientiam
et eerei ab omni etiam sceleribus abolitis potis
agrestium pagensium vi<-inia sit, poena enim ipsa
ad ejus lumulum com-
sicut ante bapt.smum, ita

;..e do™ ^;rm .;;„;;;;,"-

E^IEb ££*«*- obbtterat, et vices agit
as
post
" »" -=™C.™
lavacri, ac salvationis,
baptismum culpas
imo
tanoia Qnibns ad cum
nUn U
eUm peregrinanUoni
Ver
Der inan ^ra sol,
'
^
soli rustico- ™Jl cfi,nfic3 " onis cenissimiB
effeclra
quam rectissima causa praecesserit,
proinde
.... ^^l
esl. Paenam
luriiaili dico
UILL

° P, UCeru n cu neitendebantur.
' in ca-
V
Videbat
'h
l u
bree ille sapientissimus abba cum suis
nonibus praecipitur [Concil Etiberit.
can. 60)
reli-
ut si
g.osis monachis, et qms repcriatur idola destruens,
munerum comportatorum blan- et pro hoc ipso eum
d.ente frequem.a, infecta contmgat inierimi, ut non pro tali
miracula lieri occubitu martvr
supportabat. habeaturetcertehic bona causa vidctur,
Ets prolamvulgi avaris pectoribus
capi potuerunt sed quid
fictit,* surdilates,
quod intentio causa aliquoties
affectat* vesania?, depravatur. Dona-
d.giti s.ud,o tistae non imparia
reciprocat,ad volam, vestigia marlyr.bus passi sunt,
contorta °sub clu- ct quia
mbus. Quid facit modestus extorres a charitate fuerunt,
ct [sapiens, qui frustra tulerunl Reli-
prafeft quiaeManicba^orum pridem Suessionis
proposaum sanctitatis, dum zelo Dei ple-
fautorem se prsbet in
bisarserunt, sed extorres a justa
causa, solummodo
Crebro teri perspicimus ista addemnatis corporibus sibi damno
susuro, et faeta fe- fuerunt. Super
retrorum crcumlatione quibns in libris Monodiarum mearum
ridicula, et eorum laciniosius
quos a
rab, e declamandi rabulos
Hierouvmus vocat menda-
n aa ie CerDimUS allCUi
Monodiarumlibrum edidit Guibertus. -
l
.

n
nudari. °n marsu P ii P ro
Quorum tanta nebnlonitate
.
^da de martyr.s sanctione
Si ergo
sententia tanta ambiguitate
concutimur, profertur, de confessoribus,
anta dmnorum adulatione quorum finis minus
ferimur ut juxla prrefa- ali-
tumdoctorem, scurras, helluones, quoues certi habet, quaa ceusura
et catellaneos ligu-
ferenda? Si in
nendo exsuperent, corvos ac Martmo, Remigio, ac siimlbus
picas totius Ecclesiaj
importuna gar- sensus ada?quiiat, quid de eis
rulitate pracedant. proferam, quos praafa-
torumaemulum per villas ac oppida
§ VI. Quid de falsis reliquiis ipsomet quotidie vulgns
prxsente creat Cum enim
Giuberloactumfuerit. Scd quid crimen ? aliialios summos conspicerent ha-
in numerum
bere patronos, volueruni
jacnrns, si non ad errorem et ipsi quales potuerunt,
potius improbandum et
speciale fecere [/, facerej suos.
al.quid
inferamus? Celeberrima
quaidam
Sic poetce cum primo
Eccles.a hujusmodi opuscula nobilia emisissent,
circuqmgationes agebat, et ad postmodum ipsorum
sm reparat.onem damni quaestus amiulatione qui.jue inertium ducti, «
adhibito prolocu- scripserunt (ut
ait Horat.us), indocti, doctique
tore qmerebat. Cumque poemata passim »
super reliquiis suis sermo-
nem plus *quo extuberat, prolato Artium repertores, et qui suis
aurea saacula duxere
phvlacterio ait emp ib,1S antic ^
Ego autem impraasentiarum)
mtra
ntra hanc capsuiam
capsu.am de pane illo
Dom.nus dent.bus masticavit,
Sciatis inqu
illo, onem
quem nronrii
propriis
habetur, etsi minus a
temponbus
°;
antiqui
n lantiinora nn m .^,.
iremi abrogatis quibusdam,
L
" deos
ui in d

selectosque vocarent. Samaritaj

°^
deasque
^easque levarunt, medii
cumul «•
quosdam secernerent
L™"!^ «T™
'
j

™ P^
.obiscred.tur, ecce heros, relegatis in Babv-
ait (isie de me
autem loniam Judaeis deos sibi conficiunt
d.cebat), quem vos ,n litteris « Unaquceque
plurimum vaiere testa- inquit, gens fabricata est
:

in.n., verbo meo si

necesse fuerit testis Deum suum (IV Re .[
assurget xvn, 29). .335 Babylonii fecerunt 9
Fateor, erubui, cum sibi Socoth Be-
audissem, et nisi eorum pne-
noth, Cuthtei Nergel,
sentia, quos ille auctores et alii alios. Apud beatum
habere videbatur, reveritus
esse.n, ut pace ipsorum Gregor.um ( Pasforal. part. ,.. cap. i\,
potius quam illius qui lo- iriitio) con-
sta; quod is, qui displicet,
quebatur, agam. falsarium
ostendere debuissem.
eum ad intercedendum
mittitur, irati animus ad
Qu.d dicam? ne monachi deterios prov.,catur Sed
quidem, nedum clerici omnes
ab hoc turp, cmolumento difhtemur se tales qui displiceant
se continent, ut res patronos
Ikc- elegisse.
reticas super fide nostra etiam me
audiente pronun- Quem sanclum
tient. Juxta enim illud
Boetianum » Jure insanus :
D,cant ergo mihi quomodo
nescit cum quis orat, peccat —
jud.carer, si contra insanos sibi illum patrocinari
altercarer. »
aest.mant, de quo quidquid
e.t sciendora ignoranl
B2i V. GUBERTl AHBATIS S. MARLE DE NOVIGENTO 6-25

Nusquam de eo scriptum praeter nomen invenies. A suppetant, credere quidem de ipsa quidquid glorifi-
Cseterum, tacente clero, anus, muliercularum vi- et catiusest, elsi tacite possumus, neuliquam vero ap-
lium greges, talium patronorum commentatas histo- probare valemus.
rias post insubulos, et litiatoria cantitant, et si quis Ratio plane procul dubio evidens videtur, ut cum
earum dicta refellat, pro defensione ipsorum non multa (luornmcunque sanctorum corpora cum ejus
modo conviciis, sed telarum radiis instant. De qui- Filio resurrexisse credantur,illa, cujus caro non
bns ergo ne suspicio, quales fuerint, residua quidem altera quam prasertim quae nulla Patris
Filii est.

exstat, quis hos nisi extreme demens ad pro se in- nisi sola sancti Spiritus in conceptu ejus fomenta
terpellandum provocal? Et oratio illa quid valet, cognoverit, quomodo sub legibus antiquae maledi-
ubi orantis animum ejns quem Deo pro se praetendit ctionis in pulvere terr* resederit, quae auctorem
omnimoda incertitudo inquam
remordet? Quid, benediclionis singulariter electa protulerit cum
prodest, quae sine peccato numquam est? Si enim sine detriniento, si audeam, carnis Filii esse
dicere
oras quem sanctum nescias, in eo ipso peccas, quo non pos^it, si Matris carnem sub communi sorte
veniam impetrare debueras, quia non recte dividis dimisent, et priviiegium peregrinae carni contuierit,
cum recte offeras. In quo plane orans dubitas, Deum R quod Matri suae ipsius verae carni, negaverit? La-
nullatenus placas: sed dum de tua petitione diflidis, tenter quidem id rninime sentire vetamur, quia ta-
irritas, ad ejus namque injuriam respicit, ad quem men kstimonia non adjacent, asserere prohibemur.
is prolocutor dirigitur, quem non novit. Et quomodo Recusat auctor incerla atque incognita sanctorum
tibi proloquatur qui tibi suspeclus habetur? Et si acta conscribere. —
Si de illa cujus gloriam metiri

bene non opinaris, de eo, quid le meriturum credis omnis crealura non praevalet, ea quae pnemissa sunt
ab ipso? Dicit quodam in loco Ambrosius :« Super docere non possumus, de iis quorum salus et per-
me debet esse cui me commitiere paro. » ditio incerta sunt, quid nisi silentium sempiternum

De cujus itaque statu omnino ambigis, talem pe- impcraredebemus ? Porro sunt quaedam de aliquibus
lerenonne insani prorsus est capitis? et quem igno- scripta, quae multo deteriora neniis ne subuleorum
ras utrum melior te sit, quare postulas ut penes quidem essent auribus inferenda. Certe cum plures
Deuin pro te sit? Vide Dominum usque ad transla- sanctis suis summas antiquitates attribuant, mo-
tionein montis lidei meritum commendantem, et derno tempore eorum scribi vitas expostulant. Quod
haesitationem cordis aperte vetantem (Malth. xxi, a me profecto saepe petitum est. Ego auiem in his

21). Ac si diceret Si quid magnum proponitis,

: quae obtutibus subjacent, fallor; et de iis quae nemo
quantumcunque illud est, si vel parum haesitatis, C unquam viderit, quid veri profiteor? dicerem quae
Si

amittitis, multo tolerabilius est de suo merilo

et diciaudivi, et eliam sum rogatus ut super laude
quemque quatn de eo in quo spes tua penes
difiidere horum lam ignobilium dicerem, quin eliam ad po-
Deum pependent, patrono tuo videlicet, desperare. pulum declamarem: et ego, si qua^sita dicerem, et
Qaia enini minus libi attribuis, illum adh bes, et illi, (jui talia suggerebant dicere, 'publico pariter
certe nosti qnia si interpres tuus falsitatis arguilur, cauterio digni essent.
quidquid impetrare potueras, perdes. § II. De sanctorum reliquiis quarum nullum pror-
Apertis argumentis corpus B. Virginis glorificatum sus esl dubium. Constantinopolilani et Anyeriacenses
asseri non poiest ; nefarium tamen est credere illud monachi capui S. Joanuis Bap/islss habere testan/ur.
corruptioni obnoxium, reliquisse Filiurn. Ha/io suadet — Sed iis, quos sui ipsorum auctoritas exauctorat,
in caelum fuisse assurnptum. Sed quid in iis diu — omissis, eos, quos certitudo fide.i cxsequitur attin-
versor cum tanta sit m totius sanctae Eeclesiae ore gamus. Certe et ipsis 3SG erior est inlinitus,
,0
pudicitia ( ) ut etiam Matns Dotninicae corpus re- aut hi illum, et euindem
haberese asserunt, alii

surreclione glorificatum dicere non audeat, oh hoc verbi gratia u ), caput Baptisiae Dominici cum Con-
(

videlicet quod necessariis argumentis comprobare stantinopolitani habere se dicant, Angeriacenses

non valeat? Et cum vas illud omni crealura post monachi idem se habere testantur Quid ergo magis
Filium praeclarius, quod Dominum majestatis uni- ridiculum super tanto honiine praedicetur, quam si
versorum contulit, quod nunquam ulli ne angelicae biceps esse ab utrisque dicatur? Sed abrogatis ludi-
quidem naturae licuerit, irremuneratum, inhonora- cris seria attendamus. Cum ergo constet id quod
tumve dimisisse ad experientiain corruptionis cre- nusquam geminari potuerit aiterutros liabere non
dere nefarium sit (praesertim cum quod corpori suo posse, perspicuum est hos, vel illos, plurimae falsitati

gloriticando debuerit, materno corpori, ex quo est succurnbere. Quod si in hac re quae tota pielati
quod est, redhibere obnoxius sit), resuscitatum ne- commilitat, muiua ad se versum arrogantia menda-
quaquam dicere audeamus ; nec ob aliud profecto, cioquc confligunt, pro divinis dsemoniaca agunt.
nisi quod prohabilibus indiciis id asseverare non Alierutri <Tgo qui decipiuntur atque decipiunt, id-
possumus. Elsi enim alias in dissertione sacrae pa- ipsum quo se jactitant, indebite colunt.
profecto
ginse ratio aiiquoties sola conveoiat, rationem autem Quod tndignum aliquid ab eis colitur, ecce quanio
si

adhibita Scripturaruri in 86 exeiupla contineant, discriinini series ei obsequentium universa addici-

hic tamen etsi ratio eam
corpore re-ad integrurn tur. Qaod si Joaanis BaptistaB aon est, aiicujus
opportunissima undecunque
suscitato clariflcalam vero sancti est, non mediocre taineu mendacii ma-
comporlet, verum quia evidentia probamenta non lum est.
 !

625 DE PIGNORIBUS SANCTORUM. — LIB. I. 626

Nullum de corporis S. Firmi?ii exisfentia in Am~ A accessit, nunquam fortassis desitura contagio (
13
)

bianensi Ecclesia, srd in Dionysiano monasterio evi Tanta indissimiliter facta ubique loci memoriae meae
dens teslimonium reperi/ur. Q.iid de capite Joannis sese subjiciunt, ut ad referendum tempus viresque
ago, qui de innumeris sanctorum corporibus itidem deficiant, cum non de integris eorum corporibus
in dies audio? ( 12 Plane decessor meus Ambianensis
j tanta3 ,
quantae de membris et membrorum parti-
episcopus, cum corpus Firmini martyris, ut putabat, culis fraudes liant u ), dum ossa vulgaria pro san-
(

quaienus de theca in thecam efferrei, nullum inibi clorum pignoribus venundanda dispertiant. Hoc
p tacium, ne unius quidem litterae testimonium, plane fit per eos qui, juxta Apostolum
Qiuestum :

quis ibidem jaceret, invenit. Ab Atrebatensi, el ipso exisiimant pietatem Tim. vi, o!, dum quod essei,
(/
Anbianensi episcopis, audivi quod refero. Qua de si saperent, suarum conducibde saluti animarum,

re urbis episcopus plumbeae laminae mox inscripsit, hoc excrementa efliciant crumenarum.
quod illic conderetur Firminus marlyr Ambiano-
:

rum episropus. Nec mora in monasterio Sancti Dio- CAPUT IV.

nysii idem actitatur. Parata ab abbate ornatiori § I. Defuncla sanctorum corpora non auro aut
capsa dum inde extollitur, dum cum membris caput argenlo includi debent. — Sed haec omnia a perver-
evolvitur, membranula in martyris naribus repe- " sitate radicis emergunt, quae non est alia quam
riiur, inqaa quod esset Firminus Ambhnensis quodeisdem adimitur quod communi sorte debuerat
martyr expmmiiur. omnis commereri humana natura. Si enim certo
Igitur Ambianensibus cum nil in tanto astipu- certius de terra homnis origo consislit, et persoluto
letur negotio, aliis autem e regione cum vel vocem mortis debito in eamdem ex primre damnationis
testimonia qualiacunque suppeditent, ratio, quaeso, legibus recidit, praesertim cui dictum est Terra :

cujuslibet judicium factura consedeat? Quidquid in es, et in terram ibis Deus, mea sententia, nec prae- :

plumbea a Domino episcopo scriptum est lamina senti, nec seculuro cupiam dixit Aurum vet ar- :

nonne jure cassabitur, cui in conscriptione illa nil gentum es, in aurum vel argentum ibis Ut quid, pre- .

prorsus testilicatur? Et certe Dionysienses illi quo- cor, homo a sua natura, imo a Dei imperio eruitur,
modocunque vel mutiunt, qui saltem litterulis ut- ut quod condiiionaliter nulli compelit, aureis vel
cunque subnixi sunt. Qui ergo venerantur quod argenteis conchulis inseratur
nesciunt, etsi sanctum quid sit, nunquam tamen Si vir sapiens alia pneter terram humanorum

sine magno periculo sunt. Si alias, in enormi mul- 33? corporum sciret receplacula, non diceret :

tum sacrilegio. Quid enim magis sacrilegum quam q Quod grave jugum super filios Adae a die exitus
pro divino excolere non divinum? Quae namque Deo de ventre matris eorum, usque dum redeant in
pertinent divina sunt. Et quid Deo pertinacius matrem omnium (Eccli. xl, l). Nota quam con-
quam illi qui Deo unicorpores sunt? cinne dictum sit, matrem eorum et matrem om-
§ III. S- Exuperii loco, Exuperii rusiici corpus nium. Si mater mihi dicitur, quae ventris loculum,
subinfertur. —
Audi quod querimonias nostras elu- et hunc immutabilem, qui altari non potuerit,
cidet, et de iis quae sunt praelata dijudicet. Odo praebuit, consequentius et mater ipsa est, quae ma-
quidam Bajocensis episcopus, Roberti comitis North- teriam essendi mortalibus dedit, et plusquam mater
mannorum naturalis lilius, et Guilelmi senioris est plane, quia, quod secundis non licet matribus,
Anglorum regis naturaliter frater, sanctum Exupe- iterato nos recipit. Quocunque enim apparatu sar-
rium praedecessorem suum castro Curboilo cultu cophagorum amoliri a te tactum terrae volueris,
permaximo honoratum desiderantissime requirebat. velis nolis, terra tis. Et quae dignitas ut quis auro
Cumque Ecclesiae cui inerat aediluum centum dena- argentove claudatur, cum Dei Filius saxo vilissimo
riorum libris numerasset, ut eumdera ab ipso reci- obstruatur? Quod ad saeculorum priraordiis ne su-
peret, ille male argutus aucupato cujusdam rustici perbissimis quidem regibus constat inolitura, nec
Exuperii nomine tumulo eruit, et ad episcopum de- D unicum memoriae meae suppeditatur exemplum et ;

tulit. Interrogat episcopus utrum sancti Exuperii cum infiniias thesaurorum copias sepulcris immer-
quod intulerat esset, necne, quin eiiam sacramenium gerent, ( 1S nunquam iegisse me memini quod lo-)

ab eo exigit. Hoc, inquit, jurejurando tibi asseve- culis aureis seu argenteis marmora pura mutarent.
rabo, quod corpus Exuperii sit, de sanctitate autem Quae Dei aemulatio est, sed non secundum scien-
nunquam, quia muliis id praenomen ascribilur, quo- tiam (Rom. x, 2), ut fides nullum fructum affe-

rum sententia longe peregrinatur a sancto. Igitur rens, sed quae multum pariat indecens, nostro tem-
hoc modo episcopus aequivocatus a fure quievit. pore comraentelur, quod nulli unquam religioni,
Oppidanis autem mercimonium de patrono suo quod nullis usquam divitiis exhibitum a saeeulo compe-
fecerat custos inclaruit. Qui conventus ab ipsis, rimus.
respondit : Revisite signa feretri ejus, et nisi illi- E iumulis erui corpora sanctorum Guiberlo non
bata videritis, luam poenas. probatur. (
,6—) Cerle si sanctorum corpora sua,
Ecce quantum totius religionis dedecus coemptio juxta natune debitum, loca, id est sepulcra servas-
episcopalis evaluit, dum, promoto tam profane ru- sent, hujusmodi quos recensui errores vacassent.
stico Exuperio, sacro Dei quo intrusus est altario Per hoc enim quod e turaulis eruuntur, membra-
627 V. GUIBERTl ABBATIS S. MABLE DE NOVIGENTO «28

tim huc illucque feruntur, et cum pietatis obtentus A bus pollinctorum, et vespillonum generaliter obse-
occasio circumlationis exstiterit, ad hoc subeunte quebaotur officia, et vulgaris sandapilae, et certe
nequitia detorqueri coepla est intenlionis rectitudo, quorum spes, intereunte corpore, pariter interibat,
ut pme quae simpliciter fieri consueverant corrum- et nos eorum busta suffodimus, membra dividimus,

peret universa cupido. Si tanti loco meriti Tubiae quos sane plurimis documentis super hac motiune
mortuorum sepultura ascribitur, ut inter caetera- irasci comperimus!

rum beneficia humanitatum Raphaelis specialiter Plane Gregorius (lib xxxi, epist. 30), cum Pauli
fere testimonio collaudetur, et ante Dei oculos grate apostoli caput ab Augusta, nisi fallor, Tiberii pete-
admodum delata dicatur (Tob. xn, !2, 13), quid retur, (
19
j se prorsus id non audere respondit, illa

impietatis et culpae putamus obtineat, qui corpora quam superius dixi super ejus repertoribus animad-
naturali debito privans qiiavis levi occasione mo- versione proe ensa.
!
Eadmuudus apud Anglos non
lestat? Et quaj non dico levior, sed importuniorocca- ignobilis gloriae rex et martyr existit, cujus in sui
sio quam ut discipulus prseponatur magistro? ille tuitione corporis zelum vellem sancti aemularentur
lapidi intrudatur, hic auro claudatur? ille nec cseteri, (jui in statu dormienti simillimo huc usque
pene subtili sindone obvolvatur, hic palliis aut seri- persistens a nemine videri se dignatur aut tangi.
cis, aurove textili subcingatur? Nostra enim aetate, ut ea quae in ejus passione le-
(
17
Apud splendidissimum papam Gregorium, hi
j guntur taceam, (
20
) abba quidam ejus loci plus
qui corpora Pauli apostoli, Laurentiique martyris aequo curiosus, uirum, uti vulgabatur, caput ejus
inscii conspexere gravissime sunt puniti. Quid de post abscissionem corpori esset unitum, praemis-
iis quibus avaritia sola in causa
judicii proferetur, sis jejuniis cum 338 quodamsuo monachoadnitenle
est, et sanctorum corpora faciunt irrequieta di- tentavit; sed tentationem illam tanta confestim
spergi, imo, ut sic dicam, pro sola oblationum punivit inlirmitas ut in neutro ulla deinceps rema-
illatione quotidiana ostentui haberi? Solent nam- neret manuum utilitas.

que pyxidibus eburneis aut argenteis nuda sancto- quietum suis tumulis fore quemque lice-
Si sic
rum ossa Cuntegere, et ad tempus et horam pretio ret, super corporum, pignorumve sacrorum muta-
sese ingerente retegere. Spiritus Samuelis, qui, ut tione sine concambio altercatio tota sileret, nec ii
spiritus naturali alacritate vigebat, per Pythonissam^ jlliim,illi eumdem habere se dicerent, si illibata

inquielari se quia evocabatur, queritur (I Reg. universorum, ut justum esset, monumenta mane-
xxviu, io), et ossa materialia quae hac illacque rent, et dum omnes in sibi attributa terra imnioti
dispersioni paient, si possint justissime non que- q quiescerent, fraud s, quas praelibavimus, super
rantur? Jacob et Joseph tantop''re de sepulturis eorum multifida distributione non (icrent, nec in-
mandant [Gencs xlvii, 30; l, 24), et omnes san- digni dignorum loca tenerent.
cti sepulcra sibi praeparant, de reportandis ad geni- | II. Non peccant qui reliquias cujusdam sancti
tale solum ossibus operam gerunt, in domo sua, pro aliovenerantur Quaeritur quoque ab al qui- —
id esl in parentela, inter scilicet contribules suos bus utrum eorum reliquiae cum alterae pro aheris
non sepeliri, quasi pene damnari metuunt: quid honorantur, ct non sint ejus, cujus esse putantur,
aliud videtur nisi quod corpora ad resurrectionis aliquid p>'rniciosum colentibus importare credan-
gloriam immutanda omnimodis magni pendunt? tur. Qnod ego non aestimo cum einm Dominus :

Si nemo, id est ratione se agens, carnem suam de e:s dicat, ut sint, inquit, unum sicut et nos unum
odio habuit (Eph. v, 20), quin esrae ac potus sumus (Joan. xvu, 22), cum ipsorum universitas
obsonia quotidianae indigenliae comministret, quanto sub Christo capite sit quasi quaedam identitas cor-
magis illud, in quo necess laii luxuria nulla com- poris, et unus cum Deo sit spiritus ipsi adhaerentis,
municet. ut in hanstu victualium ali [uoties con- inter eorum ossa qui sancti sunt, non est error si
tingere sulet, praecordialiusque quamvis sumptuoso alia pro aliis excolanlur, qui commembres m sui
tristis hujus, ut ait poeta, ministerii ambiiu, spem D auctoris corpore dignoscuntur. A quo sensu non dis-

ad mehoris vitae statum porrigens exstruere d( bet, crepare videtur, quod quatuor coronatorum festi-
ubi liber ab hieme saeculari, et praeseniium tulus vitas sub aliorum quinque martyrum nominibusex
ab imbre turbarum, vocem archangeli surgere ju- Bomana auctoritate recolitur (die 8 Novemb.).
bentis exspectet? Si hujusmodi vocat Aposlolns Qui certe sanctum existimat, coli/que, quamvis
dormienles (/ Thess. iv, 12), ego tales exislimo falis non sit, fructum recipil orationis apud Dcum.

inquietare nefarium, praesertim cum in hac ipsa Sed ad haec forsitan quivis quae utrum Deus —
quiete nerainem qui evigilare corapellat alium simplices quosque exaudiat, cum per eos invocatur
praestolentur, nisi eum qui faciat de mortuis vivi- quos esse sanctos non constat. Cui respondendum,
scentes. quia sicut Detun, qui eum, de quo est incerlus
Dicat quisque quod sentit, securus plane ego in- exposcit, irritat; ita eum si fldeliter sancium illum
feram, 18
non Deo, non sanctis ipsis unquam credeus, qui non est sanctus exoret, placat. Verbi
( )

fuisse placitum ut eorum cujuspiam debuerit rese- gratia. ponamus aliquem qui eleemosynam putct
rari sepulcrum, aul dirimi per frusta corpusculum. esse peccatum si ergo is scienter eleemosynam
:

Apud gentiles respeelu humanitatis omnino inopi- faciat, revera profecto ex conscientiaj intuilu pec-
629 OE PIGNORIBUS SANCTORUM. — LIB. II. 630

cat, cum tamen sit bonum quod fa-

aliorsnm vere A men exhibeat, tu prnphetae aut justi meritum prae-

ciat. Ita sanctum quis aestimet, quem san-

plane si miumque sortiris [Malth. x, 4), quo ille justus ac
ctum quidem dici audiat, sanctum vero esse non propheta fraudatur, qui solum utriuslibet nomen
conslet, si eum praecordialiter, et secundum fidem habitumque praetendit. Et certe multi parum litte-
interpeliet, apud Deum, qui causa et fructus est raii in suis creberrime precibus mentiuntur, sed
orationis, intemio deprecantis tota defigitur, quo- auris divina imentiones potius quam verba metitur.
cunque modo animus per simplicitatem super suo Si enim, cum debeas dicere : Adsit, dicas Absit:

intercessore errare videatur, et quod sub spe boni nobis Domine, virtus Spi)-itus sancti, si cum singul-
honoratur, nunquam a boni remuneratione cas- tibus ores, non tibi ofiicit. Non est Deus gramma-
satur. ticae curiosus ; vox eum nulla penetrat, pectus in-
Si enim recipias prophetam in nomine prophetae, tendit.
id est qui solum, sine re, aut justi aut prophelae no-

EXPLICIT LIBER PRIMUS.

LIBER SECUNDUS.
DE CORPORE DOMINI BIPERTITO, PRINCIPALl SCILICET AC MYSTICO.

CAPUT PRIMUM. B alteri, quod ad ejus,'ut sic dicam, vicariam identita-

Igitur iis, ac si prooemio futurae nostrae disputa- tem sub ejus exemplo successit.
tionis, explicitis, ad fundamentum quod in initiis Inde a me potissimum illud primum veritas ap-
jecimus, pretiosos lidelis eloquii lapides apponamus, pellatur, de quo ista quae agimus tractabilia nobis
et nucleum difficillimae et a multis mihi propositae sacramenta manarunt, quia qualemcunque recipiat
quaestionis terendo, et quasi dentibas efTringendo veritatem illud quod a primo sub figura demittitur,
quaeramus. Ob hoc nempe densissima tractatus primum tamen principaliter verum est, quod cau-
praeieriti veluti rudera exhausimus, ut licentius sam subministrat illi, quod ab eo derivatum est.
circanodum, utinam Deo favente, solubilem, elabo- Illud enim procul dubio veritas prineipalis et est et
rare possemus. dici potest, in quo nil aliud adumbratur quam capi
Cum quidem super sanctorum reliquiis, quid intuentium atque tractantium tam sensibus quam
cogitandum, quid agendum sit hucusque dixerimus, intellectibus valet. In altero autem, et si omnis ha-
illud dispositioni nostrae omnimodo supersedit quod benda veritas est, principale tamen non est, quia
dentem Salvaioris, quem novennis forsitan e\igente a principali inflectitur quod est, et ad id reciprocari
natura emisisse potuerit, quidam in vicinia nostra se sibisemper convenit, cajas species ac relativum est.
habere contendunt. Nec desunt alii q.ii umbilici Speciem vero non particularitalem, sed figaram,
surperfluum quod nuper natis abscindiiur, sunt qui quam usus exterior praetendit, accipio, cum sit hoc
circumcisi praeputiam ipsius Domini habere se as- totum quod est praecedenssuum. Unde et in psalmo
serunt, de quo rnagnus Origenes, « Fuere, ait, qui- Spiritus principalis Pater appellatur (Psal. l, 14),
dam qui de ipsa Domini circumcisione non erubue- non quod secundum divinam essentiam Filio ei san-
runl libros scribere. » cto Spiritui principetnr, sed quod Filii ac sancti
3:so Daobus ergo sequentibus omissis, primo Spintus ab ipso origo deducitur. Unde qui in psalmo
capitulo quod nos propinquius urget haereamns. principalis dicitur, personarum tamen ultimus no-
Hoc enim abrogato, liquidius exinanientur et cae- minatur, cum ex ipsius ore Filii in tribus vocabulis
tera. Eisi probari potest hoc in terra resedisse de primo ponatur, ut a propheta evidenter innuatur, in
ejus proprio, miror quam vic ssiludinem nobis no- natura illa quod nil prius, nil posterius habeatur,
luent dimittere in corpore ligurato, flgurato, in- licet grata levitas substantiis subsistentiarum quasi
quam, quod sic umbra fit se.umlum speciem ut non origines supponere machinetur, cum neutrum in
discrepet a virtutis efdcacia secui.dum praecedentem divina essentia capi posse videatur, cum sola essen-
veritatem. Praecedens autem, ipsa est personalis
D tia, dum de divinis agimus, dici convenienlius aesti-

ventas, in quam refertur et ideniiticatur signilica- metur. Cum enim subsistentia ab aliquibus sub-
tum. Quod enim ob sui memoriam tradidit facien- stantiae origo dicatur, qui vigilat diligenter attendat
dum, indubiam saae proprietatis pncsentiam refert. quomodo in Deum substare acsubsislere cadat, cum
Quae tamen hic praesentia, si aliud esset quam ipsa humani capacitas ingenii, et lingme humaiiie licentia
proprietas,non major esset quam annuli conjugalis nil praeter essentiam de Deo habilius dicat.
penes uxorem praesiantia. Ad uxoris enim memo- CAPUT II.

riam, annulus vicissitudo fieret mariti. Alterum ergo § I. His per excursum dictis, tandem repetamus
sicutnascendo de Virgine, patiendo in cruce ali- omissa. Illud itaque principale corpus, quod mate-
quantula temporum mora praecesit, dedit causas riam sequentibas praestitit sacramentis, si sui resi-
631 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARI.E DE NOVIGENTO 632

duum in terra dimisit, parte provecta ad superos, A uinbilicum, seu quod legitur circumeisunVsibi arro-
quae neeessitas fuit non quasi alterius corpmis in gat, usquequaque mentitur. Quod eniin dicit, mc,
hac oppignerare mysterio, cum satis omnino
vita quidquid humanitus unquam fuit, complectitur.
esset de propria3 carnis ejus gaudere residuo? Et Quod si par.iculas illas illum esse negas, partem
certe sine ullo inlellectualitatis acumine, sine ulla pro tolo, et totum pro parte poni posse forsitau
experientia contemplandi, carnis nostrae adjacebat igDoras, synecdochiee nempe non solum loqui Scri-
obtutibus, Dominieae carnis quas praedixi particu- quosque illitteratos et vulgares
pturas, sed et ipsos
las intueri, hac figura sermonum uti, nulli non perspicuum. Si
et digitis attrectare nec opus erat per
vini pauisque materiam, rerum videlicet apparen- enim tibicasu quolibet pedem, manum vel ultimuni
tium, litlei, juxta Apostolum, nostrae substanliam unguem atteras, et interrogeiis quid habeas, nonne
exereere (Hebr. xi, 1). Plurimum enim aniinus illico infers Laesi me, inquis? Et quota pars unguis :

exercetur, et quasi extra suae habitationis casira ad totum? Si te loesum non difiileris cuin perminima
egreditur, cum ex iutentione visibilium invisibiiia tui particula quatilur, iliud me quod semper ab
speculari docetur. Graliosum plane est, et cunctis ipsis haben non posse fatetur pari sensu tenebitur.
desideriorum aestibus afTectandum, rem quae est ex-
R Si amicos, animarum nosirarum dimidium, et pro-
colenda ipsam sine typis, sine figurarum velamini- pinquos sanguinis, carnem nostram appellare sole-
bus, prae visibus habere, ardere praecordiis, ulnis mus, cum singuli dicimus me, quid aliud quam
cordis astringere. Et cum Deum non laleat amorem totum quod est in nobis et ex nobis exprimimus?
eorum quae videnlur et sensibus adjacent, affectuo- Certe si sanguinem minuas, capillum tondeas, rese-
sius in hominum sedere achaerere judicio, nunquam ces unguem, et rogitaret quis cujus essent haec, aut
decuit ut qui in ejus semper possumus delectari pro- tua esse, aut de te responderes. Si de agro aut co-
prie proprio, impenetrabili multis subtilitate fatige- rio iieretsubcisivum, non ideo non esse de agro aut
mur potius quam jucundemur umbratico. corio quodexcisum fuerit, nisi insanus asseret.
Cum ergo sufliceret tantillum illud residui, si ta- § II. Quod in sumptione corporis Christi efficiat
men tantillum dici potest, quod toti mundo praepon- meritorum inxqualitas. —
Audi adhuc anlequam ad
derat, ad gaudii universalis tideique tenorem, quid arctiora contra te progrediamur, quod parlem tuam
Jesus Dominus in tigurata rursus hostia carnem premat, ab eo ipso Doinino alibi dicitur Qui man- :

suam mortalibus dat obsidem? Certe securus dicam, ducat me vivit propter me (Joan v, 58). Ecce, sicut
quia frusira ad sui monimentum vicarium dimisit superius diximus Ego vobiscum sum (Matth. xxvm,
:

corpus, qui tot portionum, quae sui sufticerent facere C 20). Et : Me non semper habebitis (Joan. xi, 8), di-
mentionem, in terra reliquent munus. Hsec, inquit, ita primum illud me aliud significat
versa sonare,
quotiescunque feceritis, in mei memoriam facietis quam secundum. Est enim dicere Qui exterius :

(I Cor. ii, 25). meum, carnem videlieei et sanguinem, manducat,

Scire velim quam de se haberi memoriam affectat, vivit ex eo ipso quod interiorcm hominem illumi-
et cur quibus magis inter suos celebretur, in-
alia, nando vivilicat. Cum ergo fieri non possit ad litle-
ducat, cum non dico tot ac taniae partes, sed ad ram, ut totus ab aliquo manducetur, nisi pars pro toto
totius mundi concursum corporis ejus, quod de accipiatur, secundum interiorein sensum indifliculter
sancto Spiritu Virgo conceperit, minutia in atomi id agitur, praesertim cum lidescorporis ita habeatur
modum vel una sufliciat. Videtur autem mihi quasi ut (juod minutatim porrigitur, minu- totum in sui
sitdicere: Cum nihil in terra resideat, unde mea tiis enim de manna in Exodo legitur
teneatur. Sicut
apud vos memoria enim nihil sensua-
recalescat, ubi quia: Quiplus collegerat, nonamplius habuit ; etqui
litati quod 34© intellectualitati
vestrae praestat, minus paraverat, nihil minus (Exod. xvi, 18); sed
praesentiam meam innovando exhibeat, dignum est cuique prout edere poterat est impensum, ita hujus-
ut tale quid vobis a me fiat, unde me vobis pro me modi sacramentum, prout in quoque sese capit in-
restituam, et de mei apud vos pra^sentia quam D tellectus, aut minuitur, aut excrescit minuitur, se- :

amastis et adhuc desideratis, nihil imminuam. Quid cundum propriae obscuriorem intelligentiam lidei,
aliud praelibatus serin>, si vigilanter attendas, rcso- ubi tamen minor non estulililas sacramenti; excre-
nare videbitur? scit autem, secundum capacitatem lidelis ingenii,
Duo ergo erunt corpora nobis ad hanc memoriam in quo eadem quffl in simplicibus manet aequalitas
inculeandam praestituta? Nonne apostolis, sed contra ad salutcm sacri cibi, omnibus, juxta pietatis a Deo
solum Judam agens, loquitur Pauperes sernper ha- : indultffl inensuram, in nullo clauda est suflicientia
betis vobiscum, me autem non semper habebitist tanli doni.
(Joan. xu, 8.) Sed ne hoc contrarium aestimetur In omni autem materiali re majoritas et minoritas
illi promisso Ego aulem vobiscum sum omnibus
: ideo essc dignoscilur, quod qiiorumque in quibus-
dicbus usque ad consummationem sxculi (Matth. que naturis quantitates corpurum aequas inagniuuli-
xxviu, 20), sciendum procul dubio quia hoc intelli- Q6S habere non possint, ei quod in majorum mo-
gendum est de tutela, in quanlum Deus est, spiri- lium enormi crassitudine cuntinetur, in minorum
tuali, illud de pr.csenlia corporali. Quod si de pra>- teuuilate neuliquain capialur. ln hujus vero sacri-
sentia hac agitur, profecto qui dentem ejus, vel ficii mystico apparatu longe aliter se modus habet,
633 DE PIGNORIBUS SANCTORUM. - LIB. II. 634

praesertim cum in illa dispertitione, licet non dis- A noslros usts praebitum induceret; et juxta quod in

similis aliisquantitatibus dispariias habeatur, secun- Levilico legitur : Anima enim omnis carnis in san-

dum tamen pensum, non plns refert

interioris oculi guine est {Levit. xvu, 14), per sanguinem suum ani-
ab altari qui totum quidquid conticitur inibi sumit marum nostrarum interna lustraret.
quam qui portiunculam omnino perminimam. Si Quod luce evidentius ostendit, dum ad exhibitio-
enim multos in ara proponas panes, putas quod nem corporis nil aliud infert, nisi :Hoc est corpus
sing^uli illi singula Dommica corpora faciant, et non meum qnod pro vobis tradetur (I Cor. xi, 24). Quod
magis uumerositas quantacunque fuent hostiarurn tainen et ipsum addimentnm apostoli Pauli est.
ad unam internae contemplatiouis redigatur efli- Ad sanguinem autem, tanlo laxius tractat, quanto
giem ? auimam corpore pretiosiorem existimat. Huncenim
Panes qui in pyxide inscio sacerdote super altari etpro eis quibus loquebatur, elp/o multis effunden-
remanseruut non esse sacratos, quia requiritur offe-
', dum perhibet in remissionem peccatorum (Matth.
rentis intentio. —
In quo etiam illud adnoiandum, xxvi. 28). Si ergo sanguis ad diluendas a peecat:s
licet minus conveniat, quia aliquos in hoc
proposito animas exponitur, profecto patenter ostendiiur,
ipso errasse cognovi, quod sacramentarios illos pa- nullum animabusinesse peccatum, nisi quod ipsarum
R
nes super oram, dum solemnia aguntur, in p\xide animarum appetitu ac consensu peragitur; sicut
quis, ignorante sacerdote, dimisent, et divina re enim manubrium sine ferro nil explicat, ita corpus
exacta remansisse compererit. Casus ille ad cleri sine animae voluntate praeter originale non peccat.
judicium, qui illi Eeclesiae serviebat, delatus, hunc Si adhuc exempla rogitas, praesto plane erunt
habuit censurae linem, quod videlicet quidquid erat simillima. Cum enim dixissel Joannes Multi ex :

in pyxide, quae snper aram, dum lierent sacra, re- Jwlseis crediderunt in eum, adjecit Jesus au/emnon :

sederat, pro confecto sacramento haberetur, et com- credebat se eis IJoan. n, 23, 24). Juxta beatum nam-
municaturis pro euchansiia praeberetur. Quod absur- que Augustinum, non se eis credit, quia, etsi cre-
dissime factum, hebes est qui dubitat. Quo enim dat, non nisi tameu b:iptizato eucharistiam corporis
orantis intentio, imo memoria aut notitia quidem sui committit. Dicit et alias Qut credit in me, non :

nulla porrigilur, qua ratione sacrari posse cretliiur? credit in me, sed in eum qui misit me (Joan. xn, 44)
Certe si ipsi pallae corporali sacerdote inscio sub- Alias etiam Nisi manducaveri/is carnem fdii ho-:

jiceretur, aut in quavis parte calicis gutta, praeter minis, et biberitis ejussanguinem (Joan. vi, 54), etc.
id quod ab ipso propositum est, 341 pependisse
post exactum mysterium videretur, nihil profecto c
CAPUT III.
inibi ad sacramentum pertinensa sapiente aliquo § I. Abaltaris sacramento manant csetera sacra-
sentiretur. Nil enim ibi fit, nisi in eo quod lines ex- menta. —
Quia igitur de b pertito corpore Domini,
postulantis attingit, nec quidpiam quod sacrum fiat vero videlicet (quod superius principale diximus,
aliunde contrahitur, nisi id solum cui verbum Dumi- unde haec sequentia sacramenta manarunt) ac my-
nicum, quod solummodo sacramentum coniicit, stico, quod iiguratum supra appellavimus, quo omni
coaptatur. Quod facit inlidelis aut catechumenus luce puiior Veritas sub panis ac vini umbra confici-
post Evangelium in ecclesia, hoc facit panis impro- tur, loqui ccepimus, antequam de dente, et reliquiis
vide appositus, aut in aliqua parte calicis fortuito Salvatoris disserere adoriamur, quaestiones quae
stilla dependens inter sacra. exinde lieri solent sub praimissis testimoniis venti-
Qui Eucharistiam sumil, totum Christum, hoc est lare quidem volumus; nescio tamen si detinire po-
hominem et Deum, manducat. —
Sed iis semotis, ad ea terimus.
quae coeperam redeundum. Qui inquit, manducat Quaeritur illud, quod ab altari su-
utrum corpus
me, vivit, propier me (Joan. vi, 58). Si ergo Christum mitur, speciem Domini aut mortui gerat.
viventis
ita manducari intelligas, ut in distributione illa per Viventem autem eum scimus, semper cohabitantem
membra, membrorumque segmenta in ora suscipien- in se habuisse personaliter Deum; uomen vero Dei
tium cedere credas, verbi gratia, ut iste digitum, Filii, et cum nomine ipsam rem non amisisse, ne-
ille digiti partem percipiat, sicque per singulas par- quidem mortuum. Cum ergo se asserit manducan-
tes corporis, et item partium frusta procedat, pro- dum, ostendere plane videtur suae personalitatis in-
fecto huic verbum Christi non consonat.
sensui d viduum. Personaliter autem Deus ac homo est
Quod ergo me, universitatem subsiantiae, quae
dicit, Deum ergo et hominem mandibilem lieri qmeper-
tunc erat, significat, imo id quod ex utraque na- mitlet ratio? In eo enim verbo quo dicitur Qui :

tura erat. Ac si diceret Qui manducat me in quan-

: manducat me (Joan. vi, 58), sic necessario intelligi
tum homo sum, vivit propter me in quantum debcire videtur. Temperanlius autem illic Qui :

Deus sum. Cum enim sit Deus iu duabus ex dua- manducat carnem meam, et bibit sanguinem meum,
busque naturis, ex altera nostrum mortale vivifieat, in me manet (ibid., 57j. Quae itaque altercatio inter
ex altera nostrum vitale clarilicat. Hinc est quod sanicapitis homines ex hoc versari debet? Si Christi
corpus et sanguinem, quodque singulariter tradit, aniiua Deum sibi habuit insessorem, mysterium
ut quod corporis nostri humilitati eximendae ab illud simplicis ereaturae, quod pure sacris officiis

aerumnis naturalibus attinebat, per suum corpus in adhibetur, quis audebil

t
dicere quin Deum habeal
63o V. GITBERTI ABBATIS S. MARLE DE NOVIGENTO 636

viviticatorem? Qui enim de sancto Spiritu et vir^ i-

r
A cipientibus datur, si ad gehennae incendium irrecu-
neo sangnine cretus, individuam Bvi ac hominis perabiliter praeparatur?
personam exh;buit, panis ac vini substanliae ad sui Si bonae fidei eatcchumenus qui nondnm baptiza-
nobis repraesentationem affluentissimum totius divi- tus est, divinis saerifieiis jubetur absistere, ei qui
non debuit?
nitatis illapsum inviscerare iniideliter aut impudenter accedit ad ista, quomodo
Sacramenlumillud omniadelet peccata. Si aqua — potent prodesse, imo non ad cumulum damnalionis
baptismatis non modo vivifica per Spiritum, sed obesse? Cum evangelizantibus diceretur ut hospi-
viviiicans appellatur, illi naturae, quae in divinum taturi dicerent Pax huic domui, adjungitur
: : Si ibi
universa mutatur, a superna praesentia, a perfecta fuerit filius pacis requipscet super illum pax vestra.
Dei inliabitatione exanimata credetur? Illa per cioa- Sin autem., advos revertetur [Lnc. x, 5, 6). Si praedi-
cas ruitura, Spiritu fecundante, diluendorum tem- catoris beneficium, reprobis infructuose dilargitum,
poralem, imo horariam accipit potentiam peccato- ad ipsum reciprocatur cujus est meritum,in corpore
rum, sive ad salutem hostium sumpta,
haec hostia, inepte irrationabiliterque suscipientis et in anima
sive a peccatoribus et indignis praesumpta, ad thro- sordide tractantis, putas tantum munus tam fcedo
num gloriae semper refertur, nunquam desitura pro- carcere ciaudetur, squalentibus adeo locis indebi-
R
vehitur, 34^8 lidcnter dico, in ejus corpore a quo tum? Si Spiritus sanctus disciplinae elfugit fictum,
prodiit, nullas unquam indignitates, non indignas nec habitat in corpore subdito peccatis, imo corri-
humilitates usquam ab improbis perlatnra suscipi- pitur a superveniente iniquitate (Sap. r, 5), divina
tur. Si enim a quolibet digne percipietur, quid aliud ista substantia, quae Filii Dei corpus, per ejusdem
quam summo illi Capiti cohaerentium per sui ipsius Spiritus plenitudinem et Filii personae identificatio-
quam suscipit carnem illico commembris efficitur? nem, eflicitur: illi spurcissimo cordi se quomodo
Quo namque magis modo in corpus Jesu quisque inferet, cujus sanctusille Spiritus habitationis impa-
trajicitur, quam si communicando huic carniacsan- tiens sordes ferre non praevalet?
guini intimetur?
§ III. Objectio 2. — Sed dicit quispiam Ergo sisa- :

Ab indignis suscipientibus nil Isesionis accipit Chri- cramentum non est, nec rem sacramenti habet
stus. — Porro si improbus illud sumas, teipsum, quisquis est qui tale quid suscipit, quare damnationi
(juia sacra sacrilege suscipis, profecto condemnas, subjacet? Ad quod ego inferam Si panis ille nilril:

et in eo quod corpus Domini nequaquam dijudicas

sacrum praeterquam panis communis haberet,
in se
(/ Cor. xi, 29), idipsum quidern, quantum
:ibi atti- ille tamen qui id sumit corpus e.-se Dominicum
net, vilipendis atque dedecoras, sed a luis injuriis
C aestimaret, et ad id impudenter accipiendum sese
summam illam excellentiam impenetrabilis usque- ingererel, non minori procul dubio judicio succum-
quaque tuetur immunitas. beret quam si Jesu verissimum corpus esset. Vide-
§ II. Objecdo Christum ab iisdem nonsuscipi falso
I .
tur ergo mihi sentire profanum, ut tanta dignitas,
nonnulli putabant : quos infra confutat Guibertus. — qrue loco indebito nihil utilitatis, im<> nefariae huic
Sed nemo aegre ferat, si ex persona cujusdam proditioni causas totius maledictionis importat,
aliter sentientis paulo longius videar disputare. Pro tali intrusione damnetur. Ad cujus honorem nullo
fide, inquam, aut perlidia suscipientium constare modo pertinet, si gratia haec, quas totius munditiae
putatur, aut quasi delicere sacramentum, qui infi- nutrix est, turpis conscientiae eontagiis obruatur, et
deliter, aut contemptui ducens illud sumit, in quan- miser homo sub hac praesumptione mulctetur.
tum non reveretur, nec honorifical, si lidelis est, § IV. ObjectioZ. — Putasne quod, si quispiam infr-
in quantum discredit, si mente refu-
sit infidelis, et delis id sumeret, corpus Domini esset? Et quomodo
tat corpus Domini. Ergo sensu meo non video quo- irrisorie aut ignoranter sumenti corpus Domirri est,
modo animabus aut corporibus talium possit aptari. ciri super ipso mysterio nulla lides est? Etsi a pue-
Si enim in sacrativo canone pro iis solum oratio utrum sit sacranren-
rulo ant quolibet insensato, qui
praetcnditur, qui orthodoxi, qui cultores fidei catho- tum discernere nesciat, praesumatur, huicne tali,
licaesunt, et maxime qui famuli ac famulae Dei sunt, quod corpus Domini insolenter susceperit, impuia-
quod meritum obtendi sufliceret, nedum cum addi- tur? nullatenus assentior. Dicam, sed sine praejudi-
tur Quorum, inquit, tibi fides est cognita, et nota
: cio melioris sententiae, nulli imputari debere bene
devotio, qui hic habet inlidelis, quid reprohus Chri- sumptum aut male hoc corpus, nisi qui primunr po-
Stianus? Si pro vobis, o apostoli, el c;eteri sancti tucrit vel cx parte agnoscere lidem ejus. Certe natu-
discipuli, et pro multis effunditur sanguis ille in re- raliter fatuis, et amenliam incurrentibus peccata
missionem peccatorum, multis videlicet, non aliis etiam gravissima, quae demeutia et fatuitate com-
quam electis, habent quamcunque, sibi tamen pessi- mittunt, ad damnalionem imputare nullus audet,
mam pravi quilibet facullatem exterius suscipere nec eum addicere peccato quis debet, qui malum,
sacramentum, sed rem sacramenti non habent. Su- coDscientia discernente, non perpetret.
scipiunt quidem quod visibile solumest, sed quia ad Plane indubium et innumeros episcopalis et se-
vitam nequaquam nutriuntur ex eo perpetuam, illis cundi ordinis exstilisse viros, qui et :«4.1 haec sacra
exinanitur quod invisibile et ntileest. Et quomodo populis celebrarent, el Bdem veritatis internse sa-
illi lanta res adaptatur, quae in vitam aeternam per- crorum eorumdem nullatenus haberent. Putas ergo
637 DE PIGNORIBUS SANCTORUM. — LIB. II. 638

cum ista gererent, nec pretium eorum quae exterius A a quibus Simoniaci nescitintur, sacrum quidpiam per
videbantur actitare tenerent, quod, quantum ad se eorum man^is imposUionem accipitur, per fidem
pertinebat, aliquid coeleste confieerent? Minime : suscipientis, et pestem illam ignorantis, virus totius

nec panis ac vini penes ipsos substantia mutabatur, illius ha?reseos vacuetur, in tantnm ut qnod Simonia-

quia Dominicorum verborum, perquae mysteria con- cus ipse non habet. cum videbitur etiam non habita
summantur, actum eorum exteriorem tides meniium praestitisso, ratum ex sola accipientis fide constet.

nulla consequitur, quae spiritualis transformationis Ponamus quoque e regione sanctum aiiquem totius
arcanum sola speeialiter promeretur. Simonaciae cladis expertem, cujus secundarii, archi-
§ V. Objectio 4. — Sed ad haec, in quo vel praeci- diaconi scilicet, aut decani Simoniace conducti ad
pue divina virtus eminet, gratia ista, qua? fictos sa- eum onlinandos inducant, a sancto quidem illo,

cerdotes effugit, fideles populos, quibus ista gerun- qnantumlibet sanctum legitimumque sit quod dat,
tur, non deserit, dum corpus idem, quod non est nihil accipiunt, sed tanquam exanimes ad solem
corpus apud illos qui id ipsum infideliter admini- necvident, nec sentiunt.
strant, sit sacramentum et res sacramenii iis qui, Si haec ad sacrificii divini comparationem per-

iicet infi'!eli, fideliter tamen astant, verbi gratia, si minima ob unius peccati immanitatem et detrahun-
B tur et dantur, et divinae pro grat, a suscipientium
baptismum subeat Judreus quispiam, quod crebro
;

contingit mente perfida, lucri causa, nunquid immu- censura? mutantur, in illo sacrosancto mysterio a
nitatem peccatorum assequitur? Et qui ad tantam damnatis justus non discernitur? Scio nec in iis
puritatem fictus malevolusque procedit, is ipse Spi- beato gentium Doctori me obvium praebeo dicenti :

ritus sanctus, cujus potentiae fuit sanctificare bapti- « Qui manducat etbibit indigne, judicinm sibi man-

smum, nullo modo praevaluit indulgere peccatum ducatet bibil (/ Cor. u, 29), » quia qui de Doini-

qualecunqne, vel minimum;quod quidem si potuis- nici corporis veritate non dubitat, et id ipsum
set, non potentia profecto, sed impotentia, et hsec atrocis aut flagitiosi animi improbitate, ut sic dicam
injusta fuisset. Sane vecordi et impoenitenti condo- ecclesiastico verbo, communicat, in quo tantae per-

nare reatum, nihil aliud est, ut mihi videtur, quam sonalitati non defert, nosse velim quid sacri, quid

criminosis atque superbis favorem indulgendo pne- utilis ab altari refert? Esto Eece vel sacramentum, :

stare malignum. El quomodo Deus erit, si scelera etsi insolenter et stolide, non tam sumptum quam

sua perseverantibus in eis praesnmptum. Etsi hoc certe eonceditur, quomodo

impune remittit? fictus
certe baptisma subiit, et illud tamen rem sacramenti inde referat, non videtur
nempe quod sanctus :

Spiritus ad imprecationem cujuscunque sacerdotis q quod si res sacramenti deest, sacramentum sum-
indubie imbuit et eflicax fecit, et tamen inefficax psisse quid prodest?
reperit, qui fictus accessit. Sacramentum trifariam usurpatur. Sacramen- —
Ecce luce clarius fit evidens quod ubi fides non tum autem trifariam dividitur. Pro jurejurando
est, sacramentum etiam fit impotens. Nec mihi quis namque ponitur, et pro requoque sacrata dici solet,
objiciat quod etiam ethnicus luereticusque baptizat, pro mysterio etiam accipiiur. Sit ergo res sacra,

quia alia auctoritas est in dando quam confessionis sitque mysterium, hoc totum fit sublata re sacra-
divini nominis in suscipiendo. Ad dantem enim et menti, indigno sapplicium. Dicemus itaque quod
sacrificantem ministerium exterius refertur, ad hujus tanli muneris coelo ac terrae adoranda maje-
Christum vero efiicientia reportatur, cui, sicut dici- stas putentissimo pectori scelesti cujuspiam se li-

tur » Hicest qui

: baptizat (Joan. i, 33), » perhibe- benter immergat, ob hoc scilicet solum, ut dam-
tur etiam, quia solus sacrificat. Si ergo dantes, id nandi hominis miserum 3-14 corexurat? Absit hoc
est ministros, singularis, quia eam sibi retinuit, a piissima benigni Jesu anima Corde credo ac ore !

Christi commendat auctoritas, in confessoribus uti- confiteor quod ad haec sancta praesumpta accedens
que discernendis, dum in hoc versamur sjeculo, dignissime puniatur, sed nullatenus profiteri au-
constat multa dubietas. Unde psalmus « Statuit, D deam quod tantae veritatis dignitas locis infamibus
:

inquit, aquas quasi in utre (Psal. lxxvii, 13). » Si teneatur. • Etsi novimus, ait Apostolus, Jesum se-
aquae spiritualia dona sunt, de quibus ahbi dicitur cundum carnem, sed nuncjam non novimus (HCor.
:

« FlumenDei replelum est aquis (Psal. lxiv, 10), »•

v, 16). » Jam ergo in paternae coaequalitatis prove-

vel etiam ipse baptismus, haec cui vuli Deus infun- ctus assessu, ad contumelias tolerandas iterum re-
dit, cuivult obserat, pro intentione videlicet ac me- digetur, ut vitioso. qui quondam quo caput reclina-

rito accedentis, et cohibet, etdat. ret non habuit (Luc. ix, 58), obsolescere modo
§ VI. Objectio 5. — His minus
etiam aliquid, non cogatur hospiiio? Audeo et bonam fidem ad Deum
quam superiora, poterit valere subjectum. Scimus habeo. Unde et tutius dico Jesum Dorainum crucem
et ex multiplici canone tenemus Simoniace ordina- poiuisse portare facilius quam humanam conversa-
tos sive praesules sive presbyteros, nihil a suo ordi- tionem tolerare foedis in mor.bus. Ad hoc igitureum
natore recipere, sed et cum alios ideo ordinavennt, reciprocata miseria referat, ut ad referendos nostri
aut sacrificaverint, quod a nemine accepennt, st j u generis rursus errores redire invideat? Impossibili-
facere, seu dare non posse. Huic tamen tam nego- tatem suam fone fastidil, et ad consueti quondam
tioso periculo conditio divina se ingerit, ut si ab illis, corpons molestias (juietis impatiens decedere gestit!
 639 V. GUIDERTI ABI3ATIS S. MARI.E DE NOVIGENTO 640

Addiscere velim ab aliquo, quidsit: Qui inan- A ut tunc temporis moris fuerat, linleolis extulisse
ducai me, vivit propter me [Joan. vi, 08,. » Ouid doinuni et arcis suis indidisse servandum. Nec mora
est manducare, quid esl me? Amphibolum
est, et cum id sumendum reviserent, in favillas ac cineres
bene ac male manducari potest Dominus absolute, reperere redaclum. Pusiones etiam ipsi qui genitri-
Apostolus conditionaliter ponit. Sed quid manduca- cuui ulnis ad Eucharistiam ferebantur, postquam
tur? 1 Panis, inquit, quem ego dedero, caro mea ipsam de sacerdotis manu ore susceperant, tussi-
est \ibid., '62), » et psalmus : « Panein, ini|uit, ange- tanles rejiciebant, si tamen et ipsi quidpiam de
lorum manducavit bomo [Psal. lxxvu, 25), » Man- immolaticio cruore sorbuerant. Quid igitur corpus
ducare mihi nihil aliud videtur, quam ad seipsum Domini ad favillam? Quae causa ei proprium pu-
Jesu vitain exenipliticare, et hoc est quod dicit niendi corpus, cum eos qui a corpore suo descive-
» me, » ac si diceret « Me » non manducat, qui
: rant, potius ultum
debuerat? Certe qui lantum
iri

non se mihi uniendo concorporat. Mihi non credatur, suo corpori honorilicentiae alias ac humanae tuitionis
nisi verba Dominica meis consonare probentur. attribuit, nunquam si corpus suum esset, in cincres
« Panem, ait, nostrum quotidianum da nobis hodie redigi permittere debuit.
(Luc. xi, 3). » Ex quorum persona id loquitur? £0- Dic mihi, quivis, quare Dominusabiturus e mundo
rum plane qui dicunt, et. dicere possunt : « Pater vicariuin quo frueremur interim nob.s corpus effece-
noster, qui esincoelis (Malth. vi, 9). » Quorum, pu- rit? Plane inferam, propter commune solatium,
tas, Pater? utique electorum, qui Dei Patris inoribus suique memoriam, Qdem quoque exercendam. Si
assimilari contendunt. « Esiote s:uicti, ait, sicut [al., ergo tria haec causa vidontur, ubi haec ipsa deesse
quia] ego sanctus sum (Lev. 11, 44) » : Hi, inquam probantur, vices inibi Cbrislus omnino cassas ha-
filii clamant : « Panein nostrum, » ac si dicerent : bere putatur, praesertira ubi solatio nulli est, me-
Te opere ac veritate fatemur Patrem nostrum, da moria desit, cujus fides exerceri debeat, inio velit,
nobis panem, nou exterorum, sed proprie nostrum, non habetur. Hoc non modo in ethnicis, sed in
Cujus est haec oratio? Indubie salvandorum, dicunt aversisa Deo Christianis aspicimus, quod inlidelibus
eniui: « Adveniat regnum tuum [Matth. vi, 10), » deteriores vocat apostolus (/ Tim. v, 8). Ubi ergo
id est, coalescat saocta Ecclesia, quae speciale Dei lides non est quae adjuvetur, et devotio quae id ext-
reguuin est, quod alias dicit non esse de hoc inundo. gat, nescio quas ibidem vices Christi corpus efliciat.
Si enim de inundo esset, niundus suum diligeret Vide itaque quia solis fidelibus, et hoc ad 3-15
(Joan xv, 19). Ergo panis iste qui et dicitur ange- partem salvandorum pertinentibus inysterium istud
lorum (Ptal. lxxvu, 2o), quis audeat dicere quod q attineat. Caeierum qui procaciter id usurpat, bonis
alicui pertineat reprohorum? Soli itaque sorti con- enim ac malis interim facultas ista suppeditat,
cedilur electorum. « Qui igitur manducat me, vivit nes.io utrumne vel ipsum sacramentum sumat scio ;

propter me (Joan. xi, 58) » id est, nemo carni et

; tamen quod, ex eo quod aestimat sacramentum esse,
sanguini meo communicat, nisi quem inspiratio se damnat.
mei interna vivilicat. § VIII. Objectio 7. Quid quod a muribus, cani- —
Pensa, si vis, quid homo damnandus hic habeat, busque absumptum audivimus, quod negligentia
quem sibi diabolus ad gehennam vitiis innutriendo custodum putreaut mucidum disperil, quod casibus
mortificat? Nam hujusmodi hominem, quod tamen diversis addicitur, quod denique flammis aduritur?
Dei solius discernere sit, cum sit provisus ad mor- An corpori sacrosancto quod mures abroserint, quod
tem, quomodo vel semel in vita, digne sacris illis canes prolambuerint, applicabitur, ut quod ad ani-
participare valeat, nullatenus video. Quem enim ma3 potius quam corporis usum fidei nostrae vix
pani (qui in vilam datur aeternam, et qui pignus sa- magnanimitas emeretur. hoc gratuito murium ca-
lutis aeternae vocatur) constat prucul dubio lieri non numque denlibus apparetur? Dicemus ergo quod
posse concorporem, tantum reor in hoc saeculo a vilium bestiolarum dentes fortuitu molant, quod
vcri sacramenti omnimoda susceptione discordem, D tantis affectibus totque cum lacrymis Christiani
quanium in futuro ab
sacramenti esse
ipsius re praesules, cum piis gregibus, Christo tamen praepon-
constabit exiorrem. Dico namque, nec sanum quis tilicante, immolant? Hoc, quaeso, omnibus sanctis
sapiens difiiteri quod qui semel illud digne
potcrit, omnino oblitteretur a sensibus.
susceperit, ullo mo.lo exsorsab aeterna, cujus cerlis- Superius constat ntcunque probatum, ad lidei
simum pignus est, salute non erit. Vides itaque verae subsidium hoc muneris a Deo praestitum; et
cujus, ex toto, usui pertineat esus iste. quod solius fidei merito attribuitur, nulla crcatura.
§ VII. Objectio 0. — Si aniinuin insolentem am- nisi vere lidelis hinc pascitur. Et cum hoc unico
biguilasadhuc ulla remordet, lege beati Cypriani cibo vera quorumque lides alatur, nullatenus con-
librum De lapsis. lllic, nisi fallor, invenies aliquos, stat esse sacramentum, neduin praestare rem sacra-
qui in perseculione conciderant et de sacrilicii menti, postquam ad impias animas et animalia
cruore gustarant, tempore pacis indultre ac si inno- bruta transigitur. Quod si hoc mysterio noslrae re-

centes Ecclesiis se immiscuisse lidelium: ac aeque ut demptionis ascribitur, res nostrae credttlitatis ad-
c&teros idem Dominici corporis suscepisse sacra- versariis valde ridicula promovetur. Sienimoccen-
inentum, aliquos nescio mares aut feminas nilidis, tari possunt qui super Dominico corpore libenter
641 DE IMGNORIBUS SANCTORUM. — LIB. II. 6+2

non veritatem esse volunt,

disputant, et id iiguram, A tur dum quodisti quasi pro sua dignitate aliquid est,

quod hominibus commune sit idem, faedi

bestiis et isti pro indignitate sua nihil illico fiat, et tanta? ma-

argumentalione nos subigent, et ex solo pudore jestatis eminenliam miseri homuncionis malignitas
hebetudinis nostra? eonvincent, dum nostra sacra- repente destituat. Ille quippe qui, in praesenti agens,
mentahominibus ac bestiis communia dicent. non minus Judae suisque persecutoribus quam Ma-
Ad lidem ergo ubilibet reperiatur, sacramenti riae suisque complicibus se tractabilem praebuit, qui
veritas habeatur,ad incidentes bestiarum seu quo- etiam retro abituros {Marc. vm, 33) ad suum disci-

rumlibet aliorum discriminum casus, quia non est pulatum dignanter ascivit; qui etiam nunc Patri
fides cui haereat, substanlia quae prius fuerat ha- conregnanssolem suum bonis aeque ut malis imper-
beatur, potius quam naevus illi unicae sinceritati, tit {Matth. v, 45 ;; qui etiam, juxta Danielis librum,
tantae turpitudinis inuratur. Si enim, dum uritur, sicut tidelibus sic perfidis angelicam custodiam de-
dum putrefit, dum roditur, lambiturque, eadem ubi- quod in Michaele Hebraeoram principe, cui
legavit,
que majestate procedit, tanta gloria nulli miseriae Graecorum princeps obnitebatur, ostendit (Dan. xi,
non subjecta decedit. Et licet iis videatur addicta 13) nunquam credendum est, quod in hoc tem-
:

periculis, non tamen vacant a gravibus animarum pore quemquam a suis sacramentis excipiat, prae-
suarum exitiis, qui lantae rei praestitutt videntur sertim cum tempus miserendi sit {Psal. ci, 14),
esse custodiis, corpus Domini verc prodant qui quo neminem a sua largitione sequestrat.
id observantia digna destituunt. Quod tamen sa- Innumeri exiis quse objectasun/ {si admitterentur)
cramentum non est, dum transit in externa pabula; errores atque incommoda scaterent. Quod si extor- —
illis vero est proditio totius veri mysterii et crimen res eos a dono isto nunc faceret, in judicio quid ab
desertionishorrendae quibus rei hujus erat attributa quibus nihil super hac gratia in prae-
eis exigeret,
diligentia. Eisi apud improbos sententia
senti commisisset!
§ IX. Objec/ionum summa. —
His ultra quam pu- iuaconstaret, :?4G quod scilicet improbitas eorum
taveramus digrediendo tractatis, haec nostris super sacramenta subverteret, frustra mens eorum de sua
hac re sermonibus clausula supponatur, ut nulli hu- foeditate metueret, quae corpus Domini pro sua
mana?, imo terrigenae creaturae cibus iste, in quan- nequitia ad priorem substantiam redire sentiret;
tum supersubslantialis dicitur, in alimentum nisi verbi gratia, ecce nescio fragilitatis meae conscius
vere fidelium, et ad vitam praedestinatorum aeter- utrum odio an amore sim dignus {Eccle. ix, 1).
nam devenire posse credatur. Quod si devenerit, cum ad sacramenta illa accessero, quid spei, quid
nihil aliud quam pure panis esse putetur, nc hoc c fructus inde me relaturum credere potero, si pro-
tamen dictum repetere piget, quia si inlidelis aut pter peccata mea tantam rem annullari desperata
prorsus indignus accedat, ex eo quod impudenter mente cognovero? Et quis in carne positus aliquo-
ad ea quae sibi non competunt se ingerit, se con- ties non de sua electione difiidat Quoties ergo mi- !

cremat, nec tamen credi licet quod lanta dignitas seria mihi meae humanitatis ingruerit, accedenti ad
adeo foedae habitationi cohaereat, sed sicut bapti- Dominicam mensam corpus Domini nec sacramen-
smus sanctus est et beoevolos sanctos facit, ita ma- tum, nec res sacramenti mihi erit? Consideret ita-
levolis, prae er suae fraudis crimen, nil aliud quam que sapiens quantae inconvenientiae ex hac opinione
publica unda facit. Haec pro meo captu dico, et ad generentur, el tirmissime sine prava ulla interpre-
lidem, Deo teste, dico. Si quis aliter sentiat, vide- tatione sentiat, quia « Qui manducat, juxta Aposto-
rit ut sanum sapiat. lum, corpus idem indigne, judicium sibi pro certo
CAPUT IV. manducat (/ Cor. xi, 29). »

§ I. —
Contra haec, minus temperanter asserta, § II. Quis sacramen/i yraiiam percipiaf, solus no-
breviori, quia temperatiori, ratiocinatione rtspon- vit Deus. — Remotis igitur pessimis ct quae infinili
deam. erroris causa sunt indaginibus, hoc solum cogitetur
Verissimum quidem est quod eucharistia proprie D quod sacramentum et res sacramenti dignis, sine re
proprium verae lidei sit alimentum Sed contra illud .autem sacramenti, simplex sacramentum constet
quod indignis, non modo res sacramenti, sed, non indignis. Qualiler autem versetur in indignorum
esse sacramentum dicitur, non solum auctoritate, animis atque corporibus, ip^e solus novit, cujus
sed, etiamsi ipsa deessel, plurima ratione reni- substantia quocunque dispertiatur, quidquid inde
timur. contingat, nec perire, nec uspiam obsolescere pos-
Refelluntur objectioncs. Ab dignis et sceleraiis totus sit. Cui illudparabolicum Salomonis non inconcinne

suscipifur Christus. —
Primo si quidem,quia incon- coaptatur < Sortes, inquit, mittuntur in sinum, sed
:

veniens valde est ut mutabilitas et alternatio tantis a Domino temperanlur {Prov. xvi, 33). » Quae
mysteriis ascribatur, ut quod Petro et sacramen- sortes, nil melius quam soli Dco cognitae, intelli-
tum et rem sacramenli praestiterit, hoc Judae sub- gantur hujus muneris dispertitiones. Intra sinum
eodem momento neutrum constiterit, ut baptismatis ergo latent, quia clnnsae muiuo sub divinis myste-
aqua, quae, post sacramenti perfunctionem subter- riis se continent. Ex quo vigilanter et pluchre a

raneisadmista laticibus, niljam refert [differt., E. P.j Domino temperari dicuntur, quia multi sine re sa-
ab aquis communibus, in nullo praeponderare videa- cramenti haec suscipere aestimantur, qni, Deo eorum
643 V. GCIBEBTI ABBATIS S. MARI.E DE NOVIGENTO 6+4

correctionera providente, vitae exinde aeternae nu- A dixerit : « Iloc est corpus meum quod pro vobis
triuntur, dum aliud longe in Dei sedel arbilrio quam tradet ir(/ Cor. xi. 24). » Et « Hic est sanguis qui
:

hominum temeritas arbitratur, cum proba initia pro vobis el pro multis elTundetur (Matih. xxvi, 26;
Qne improbo demutantur, aut bona initia termno Marc, xiv, 24). » Quasi illud traderet, juxta sta-
ignobili decoquuntur. Temperat igitur superna pie- tum, quem habebat tunc temporis, determinandum
tas, quae judicare, imo praejudicare non metuil sibi esse doceret; sed hoc falsum aestimet, quia qui ex
ipsi incircumspecta severitas. unitionedeiiatis semper fuit immortalis (mortem enun
Sorfes itaque mittuntur in sinum (ibid.), (juia lin- non suscepit ex debito, sed adhibuit ex proposito)
git singillatim corda tioininum (Psal. xxxn, 15), h;ec ipsa tradidit in slatu incorruplo, quem slatim
sed intelleetualiter, postquam intrabimus in san- ostendit in inonte Petro, Joanni et Jacobo (Maith.
ctuarium Dei (Psal. lxxii, I7j, discerni faciet opera xvu, 2).

singulorum. Cnde non modo diligentibus, sed quo-

CAPCT V.
cunque etiam nunc detineantur in crimine, dile-
cturis aliquando Deum, Spiritus sanetus in suis Nec passibilis, nec mortalis est\in Eucharistia Do-
proventibus cooperatur ad bonum (Rom. vn, "28), minus. — Sed(juemdam de amicis meis appri-
(juia
eiiam in suscipiendo hujus eucharistiae donum. me litteratum audivi plurimum ab hac exorbiiare
Objiciat mihi tj ui quos mihi oppo-
vult Cypriani, senlentia, ut dicat : « corporis illius mysterium,
suit contensiosus ille, quo
cineres, et senis illius, de quod sacerdotis et populi lide, Dei verbo praece-
in Gestis seniorum legitur, visiones, qui sacramento dente, in altaii conlicitur, carnis Christi passibi-
redeunte ad aram indignis ab angelo videbat praeli- lis et mortalis habere figuram, » dignum mihi
bari carbones, quia super hoc mea nunquam vacil- videtur ut latiori paulo disquisitione tractemus, et
lare poterit fides. minus omnino quam tantae eruditionis viro 34»
Nulla hesione aut turpitudine afficilur Chri-
| III. competeret, competenter et astute eum super re
slus, cum a scelfr.it is bestiisve manducatur, vel spe- tanta sentire monstremus. Si enim, quod superius
cies sacramenli corrumpuniur. Porro si de muri- — breviter dixi, circumspecte attenderet, longe alia de
bus aut bestiis agitur, aut de eo quod casualiter Domini nostri Jesus passibilitate aut mortalitate dis-
uspiam ci)nsumi videtur, nos non aliter asseverare sereret. Procul dubio namque, si illud quod ab ipso
praesumimus nisi quod substautiam a Deo speciei Salvatore dicitur : « Nemo tollit a me animain, sed
illi inditam adimi nulla ratione credamus. Scripse- ego pono eain (Joan. x, 18), » debita subtilitate
runt quidain falli oculos nostros super tanli quae q discuteret, nunquam adeo improvide Domino notam
viJetur corruptione mysterii, oculos Cleophae et passionis et mortis inureret. Plane ab homine ani-
Mariae Magdalenae a Domini notitia aliquantisper mam lolli possibile constat, cui in patiendo atque

abstentos inferunt. Quae argumenta nescio si mihi moriendo casualis experientia horis et niomentis
et pluribus aliis umjuam satis erunt. Hoc tamen omnibus astat. At vero is, de quo crebro retexitur,
scimus quia ex ea parte, (juae species est, hujus- quia nondum venerat hora ejus (Joan. n, 4), (cui
modi quasi iuforluniis subjacere putatur; ex ea nimirum eventus horarum et horae eventuum immu-
vero qua veritas est, suo principali quod paternae lab.liter subsunt) animam ponit, quia per se sum-
dexterae considet insertum nullo detrimento mutila- ptam, creatam quandovult, et quomodo vult
et a se
tur. Ex his ergo accidentibus, quae apud inlideles emittit. Hominibus etenim extorquetur, ab eo au-
derogationi mysteriorum nostrorum patent, nec au- tem, qui quidquid est a se est, et in quo nihil fit
ctorilatibus dcfensari praevalent, hanc qui non desi- nisi quod voluntarium est, sponte sumpta, sponte
piuni sententiam teneant, ut hoc residuum quasi de resolvitur. Qua3 enim illi foret moriendi necessitas,
hoc specialiler sit dictum, igni reservent, et eum a quem in sua secunda nativitate sancti semper est
mortuis redivivum sic habeant, ut quidquid de eo Spiritus in concipientis utero comitata libertas?
est, non alibi quam in glorificato ejus corpore sen- D Cnde non rapuit (Psal. lxviii,
solvisse dicitur quae
tiant, nec magis murium ventres quam
horreant 5), qui poenas peccatorum non a se commissorum

scelerosorum, quae magis Deum exacerhant, men- solus inter mortuos l:ber luit (Psal. lxxxvu, 6).
tes, quia quocunque trajiciatur, ad suum redeundo Si peccandi nobis per corruptionem naturas con-
priacipium, ab omni injuria contutatur, nec haere- tracta necessitas, moriendi nobis necessitatem conse-
ticum dici debet, si quis pro defensione tantae rei, quenter indicit, is, qui neque originali, quia de Spi-
ne locis vdibus deputetur, sententiam paulo liberius ritu et Virgine sancta natus est, neque quam non
aequo praebet. addiderat macula fuscatus est, ijua legepeccati litil-

Idem prorsusin sacramenlo, qui et in coslo.

§ IV. lari poiuit, quaquoquepoenaad persolvendum natura
— At quoniamde conformilate bujus quod in sacra peccatricti debitum adactus est? Cbi ergo originis
mensa conlicitur corpori amelibavimus, hoc diffi- atque actus culpa vacare dignoscitur, que exa-
nire debemus, quod corpori illi omnino conveniat ctiones mors et passibilitas babere permittilur? Si
quodjam apud Patrem immortale incorruplibileque enim per peccatum mors nostrae humanitati iudu-
conregnat. ln (|uo mihi nullus objiciat quod cum citur (Rom. v, 12), ubi peccatum non est, mortii
idem Deus et Dominua mysteria eadem traderet, efiicientia annullari probatur, quia procul dubio
645 DE PIGNORIBUS SANCTORUM. — LIB. II. 646

sublatio causa?, eflectus exinanitionem facere nulla- A Passus est itaque et morluus, quia voluit, non
tenus dubitatur. quod ex Adam lege debuerit. Quam ergo similitu-

In primi hominis primo statu, si peccati cujus- dinem Christi passibilis et mortalis sacrilicio Do-
piam non incessisset eventus, nullus profecto pas- minici corporis et sanguinis irrogas, quem certis

sionis aut mortis intervenire potuisset occursus, ex sui ipsius ore sententiis immortalem impassibi-
nec accessisset in progeuiei ejus propagationc ge- lemque debueras? « Nullus, inquit, ascendit
scire

nitoruin qualiscunque vetustas, ubi concupiscen- in ccelum, nisi Filius hominis qui est in co?lo ^Joan.
tialis inobedientiaa nulla animum demolintur atro- in, 13), et alibi : « Ego in Patre et Pater m me
citas. Quid enim ibi novum, quid alacre, quid iu- est (Joan. xiv, 10), » et multa horum similia

tegrum, ubi rodit anxietas conscientiae mordacis antequam ex hoc mundo transiret de sua cum
affectum? Si enim, juxta Salomonem « Animus : Patre consubstantialitate commendans. Si lilius ho-
gaudens aetatem floridam facit [Prov. xvn, 22}, » minis in coelo est, et ibi unum cum Patre est. Dicit

et is esse cognoseitur paradisus, quem ab initio enim alias : « Ego, inquit, de supernis 34» sum
Dominus plantaverit (Gen. u, 8), intellectualibus (Joan. viu, 23); quod non est aliud quam si di-

videlicet angelorum et hominum auimis pnmo ceret : Ego in Spiritu principali, quod est pater,
inseverit,licet plerisque angelorum, se omni na- ^ sum. Quam passibilitatem. quam quoque mortalita-
tune hominuin perfuncloi'i;e slalionis loea, sed mox tem illi inferre conaris, qui sicubi Scripturarum pas-
desitura pia^buerit, ut nimirum nullo modo de suae sibilis, et mortalis appellari invenitur, ob hoc procul

mentis ac corporis impassibilitate continua gratu- dubio solum dicitur, quod pro voluntatis arbitrio
lari quis possit; quid de mente et corpore Filii Dei morti se exposuit, non aliqua necessitate succubuit?
censendum esl, ubi in identilicatione persome non Non est igitur passibile et tnortale in Christo
modo homo, sed et plenitudo divinitatis corporaliter quippiam, quod vivilicis illis sacramentis compa-
insita est? (Col n, 9) cum etiam de puro homine, et rare debeas; dum, si lideli et non pervicaci inten-

qui sine peccato vivere non didicit, dicatur quia vita tione perpendas, niliil omnino nisi incorruptibile
ejus quasi quoddam regnuin Dei, pax esl etiam in et immortale, nisi quod sponte mori voluit, in ipso
praeseuti, et gaudium in Spiritusancto. (Rom.xiv, 17). reperias. Aliud est enim quod ex libito et gratan-
Piimus, inquam, homo ante peccatum, si dicere ter facimus, aliud quod angariati, et quasi debitis
audeam, passibilis et impassabihs, mortalis etiam urgentibus adimplere compellimur. Sed super hoc
et immortahs fuit; quia ad passiones et mortem dictum sapienti sat sit.
per peccatum suo, sed non libero, abusus arbitrio C CAPUT VI.
labi potuit, et si intra veram se libertatem non | I. Querndam confutat auctor asserentem quoli- —
peccando continere voluisset, impassabilis procul die in altari Christum crucifiji. Rela um quoque —
dubio perseverans mori nullalenus potuisset. Cui mihi a quibusdam ejusdem amici mei necessanis,
secundus homo, Jesus scilicet Dominus, pene pari quod non modo consuiendo, vel cum familiaribus
quodammodo forma successit, tanto impassibiliori litteratis, ut assolet, conferendo, sed palam, in me-

natura quauto liberiore editus, imo ineffabiliore diis videlicet frequentiis omnino ignavorum et ru-
Dei pariter et hominis genitura. Unde enim passi- dium, disputando soleat dicere quod in cmifectione
bilis dici posset, cui omnimoda peccati in origine hostiae salularis Jesus Dominus quotidie crucifigatur
et actu remotio poenam, quod est passio et mors, in altari. Quod nos catholicos et omnes pie sa-
accedere nullatenus sineret? Si impassibilis primus pientes tanta animadversione convenit exseerari,
homo, per peccati continentiam, et immorlalis esse quanta eumdem Dominum nostrum auctoritate
valeret, Dei Filius uniiam sibi nostrae fragilitatis oportet de summa impolenlia vel aetcrna miseria
substantiam multo impassibiliorem, et, ut sic dixe- expiari. Quid enim de Deo indignius est miserabi-
rim, immortaliorem reddere non deberet? Sine liusque sentire quam quod Deus iiat miser aeternus
concupiseentia ergo ex solo sancto Spiritu intra D pro nostra beatitudine? Quid vero impotentius Deo
virginalem concretus uterum, naturaliter impassi- imputare poterimus quam quod quotidianis ejus
bilis et iminorialis in mundo nalus est. suppliciis ad nostrae reparationis adminiculum in-
Ita, inquam, impassibilis et immortalis, ut sicut desinens egeamus?
ille priinus per inobedientiam ad passiones et mor- Certe, si sic se res haberet, ut vitae Auctorem
tem se sponte demisit, ita et secundus ob res-
iste quotidiani suspendii atrocitas trucidaret, mhil in

tilutionem juslitiae ad dolores ferendos et mortem, coelesti praunio adeo felix, adeo gloriosum esset,

quorum in nullo erat debitor, sese ultro deponeret. quod non tam diuturnae calamitatis contemplatione
Nisi enim is pro hominibiis poenas, quas non me- in remunerationis Christo sponsore vilesce-
ipsius
ruerat, lueret, eos qui merebantur et supplieiis ob- ret. Et quis non morieni illam magnae inutditatis
noxii erant, nullatenus liberaret. Passibflem ergo argueret, quam non modo numerosis, sed ineffabi-
volo monalem ob hoc solum, quia pati
credas et liter inlinitis in dies vicibus repcti conslaret :'
et

atque mori pro humana redemptione voluit, non quid quod in singulis quoti-.ie ecclesiis, quin eti.im
quia alnjuod natorae debitum in patiendo atque mo- alanbus plura sacriiicia delibantur? Ergo tot pa-
riendo ex traduce primi parentis attraxerit. tibulis impotentissunus ille, si ita est. Salvator di-
64" V. GUir.FHTI ABBATTS S. MARLE DE NOVIGENTO 648

cetur affigi, qaot missas ubique aliariura cousiiteril A existimas, quid auctoritatem mortis Christi per
celebrari. quotidianas ejus crucilixiones in tantum evacuas.
Certe si uulla suppetereat Scripturarum suffra- ut multo uiagis authenticus ponlificis in Sancta
gia, totaiu tamen hanc yecordiam ratio ubruer> ,; quotannis ob sui charitatem videatur introitus,

universa. Etsi eniin ipse ecclesiasticae institutiouis quam indesinens omni dei nostri Salvatoris inter-
actus, qui tit inter sacrifieandum, similitudinem Do- itus? 340 Si enim, secundum Scripturas, pas-
minicae passionis innuere non dubitetur, et in Do- sionis ejus pnmae eflicax supplicium crederes, nun-
niini nostri lieri commemoratione credatur, nefas quam ejus improperium, quod pro te si sanum
tamen est ut ob hoe ipsum quotiescun((ue lit, cru- sapias pertulit, in suspeudia etiam saeculo coaeva
cifigi dicatur. Quamvis namque significantia quae- distenderes.
libct significatis aliquoties praeponantur, non tamen Quod autem idem sacrificium quotidiauis itera-

eadem sunt umbratice praenuntiant, et quae

quae tionibus non ejus poenaliter crucifi-
frequentatnr,
veraciter subsequunlur: verbi gratia, in baptismate xioni in dies repetendae refertur, sed quod diurna
trina mersio triduanam Domini significat sepultu- excessuum varietate malitia quotidiana tanli my-
ram, nec tamen dicimus quod quotiescunque ali- sterii representatione diluitur. Non enim eum qui

cubi baptizatur, toties ubilibet Christus sepeliatur. hoc semel opus explicuit eadem semper resculpendo
Licet plane hostia illa memoriam nostram quoti- vexamus, sed fluiilam memoriam ad eorum menti
dianis accessibus in sui refricet veritate, nil tamen originem innovandam revocamus, quae sine ulla
iteratae injuriae Deo inlert, nunquam deinceps mori- iterandi necessitate omnium saluti quondam acta
turo pro passionis imagine. « Christus sane resur- comperimus.
gens ex mortuis jam non moritur; mors illi ultra § II. Interrognndum etiam censeo utrutn corpus

non dominabitur. Quod enim mortuus est peccato, illud, quod semper, ut dieis, cruciligitur, idipsum
mortuus est semel; quod autem vivit, vivit Deo sit quodde Virgine natum crastat et quod in cruce

{Rom. vi, 9, 10). » Qnoil si resurgens non moritur, pependerit. Scio quod respondebis idipsum. Ergo si
et tamen omni die per omnes aras, juxta tuam sen- idpsum creditur; et huic passibili et mortali, ut
tentiam, crucifigitur, illud apostolicum semel scire doct'S, conformari debere creditur quod in altari

velim quomodo a lua prudentia intelligitur, quo conlicitur, doceri velim utrum idem corpus sit, an
peccatum, id est hostia pio peccato quod passibile et mortale a te traditur, et
factus, mori aliud,

dicitur. Et quomodo Deo vivit, qui millies repetitis illud quod paternae jam dexterae impassibile et im-

ubique teiTarum appensionibus sic vexatur? q mortale consedisse dignoscitur. Si dicas idem non
Si, juxta Petrum apostolum in haec ipsa verba esse, certe duo corpora Jesu Domino inducuntur.

tractantem « Christus semel pro peccatis nostns

: Aliud enim erit quod passioni et morti constabit
morluus est, ut nos Deo offerat (/ Fetr. ni, 18), » obnoxium, aliud plane quod ad incorruptionis jam
qui tot poenarum casibus addictus est, ad Deum pertigit lirmamentum. Cum ergo sacri panis et
offerendo quomodo quemquam levat? Si semel mo- calicis mysterium corruptibilis lit carnis indiculum,

ritur, et saluti aeternae ex eo nos reparat, dignum in perversam dualitatem secernitur Salvatoris sub-

est utique et competens divinitati mysterium quod stantiae individuum. Porro si hoc te dicere pudeat,

celebrat. Si autem mortuus postquam resurrexent et unuin esse fateris corpus, passibile scilicet in

perpetua sese ut sic dixerim crucum illatione car- altari, et quod Patri in gloria ccelesti consideat.

nilicat, miser factus beatitudinem quam non habet Vide, secundum praefatum Apostolum, ne Christum
nemini plane suppeditat. factura incorruptibilem, atque immortalem, ilerum
• ait Apostolus, in manufactis Sanctis
Non enim, crucitigas, et ostentui habeas (Hebr. vi, 6), imo
[al..\manufacta Sancta] Jesus introivit, exemplaria quod veritati convenientius esse cognoscitur, te-
verorum, sed in ipsum ccelum, ut appareat nunc ipsum universis de Deo digna senlientibus ridiculum
vultui Uei pro nobis neque ut saepe olferat semet- D
: exhibeas.
ipsum, quemadmodum pontifex intrat in Sancla Ha^c libi, ut opinor, tractata suflieiunt, si ani-
per singulos annos sanguine alieno, alioquin
in mum admoveas; si vero obdurari dele-
correclioni
oportebal eum frequenter pati ab origine mundi; ger.s, haec forsitan non improbanda lidelibus ride-

nunc autem in consummatione saeculorum, ad de- bis, ut fabulas. Desistant ergo queerere Dominico-

stitutionem peccali, per hostiam suam apparuit. Et rum trutiuatores statuum, utrum hoc, quod inter
quemadmodum slalutum est hominibus semel mori, n >s lit sacramentum, couveniat passibili an impas-
post hoc autem judiciura, sic et Christus semel sibili, Christo inortuo an viventi.

oblatus est aiJ multorura exhaurienda peccata {Hebr. § III. Tale Chrisli corpus in sacramento, quale
ix, 24-28). » Ecce vides ad lucidum, nisi luae ment s posl resurrectionem. — Aliter enim neuiiquam in-

caecutiens ex peccato repenatur oblutus, quomodo telligi debere

perpendunt, nisi nt in ea qualiiate
tuisverbum apostolicum occentet erroribus. Sed accipi debeal, in qua, cum corpus iciem manducan-
rogitarcte velim utrum Novum, Veteri, an Vetus dum discipulis proponeret, erat. Si enim, inquiunt,
Novo apud te praeponderet Testamento. Non ambigo in conviviis quae post resurrectionem ezercnit cum
quin dicas Novum. Quod si Novum praeeuiinere eis, haec ipsa mandasset et hoc corpus suum esse
649 D£ PIGNORIBUS SANCTORUM. — LIB. III. 630

dixissct, nemo corpus aliud rite intellexisset nisi A xero. Paracletus ergo non venit nisi ista subtrahi-
quale tunc fuerat cum ista dixisset, imo inter coe- tur, quasi nisiquidquid corporeum ipsius est a me-
nandum dixisse recolitur, non se de genimine vitis moria abrogetur, ad contemplandi animus tidem
bibiturum donec illud in regno suo cum eisdem bi- nullatenus sublevatur. Superius dictum est, quod ad
bere videretur (Marc. xiv, 25), quod regnum non exercitationem tidei nostrae, a principali corpore ad
aliud quam passi jam corporis ciarificatio est. Unde mysticum Dominus noster nos voluit traducere, et
est : « Spiritus nondum fuerat datus, quia Jesus exinde quasi quibusdam gradibus ad divinae subti-
nondum fuerat clarificatus (Joan. vn, 39.) » Qualis litatis intelligentiam erudire.
ergo tunc erat cum talia ediceret : « Qui manducat Quasi ergo de extrinsecae visionis crassitudine ad
carnem meam, et bibit sanguinem meum in me imaginationis tenuiorem contuitum, ac si de can-
manet (Joan. vi, 57), » et « Qui manducat me, : nabo subduxit ad linum, dum de specie sua corpo-
vivit propter me (Ibid., 58),» tale cxistimant ip- rali ad agnitionem hujus 350 mysterii nos pro-
sum, quod vitalem ex altari esum praebet. movit, ut de tractabili carnulentia resipiscentibus
Sed cassa de Jesu mortui similitudine quaestio alterum quiddam pollicens, imo continens, species
est, quia qui mortuus est, in sua ipsius morte non
R
eflingeretur altera. Dum enim rudis, et formarum
aliud quam Dei Filius est. Quienim ab originemuu allegoricarum inscius quispiam duo illa matcrialia,
di, antequam temporaliter nasccretur, occisus di- panem ac vinum scilicet, in altari proposita coniem-
citur, et quae cum patiibus acla sunt egisse legitur platur, et in iis corpus Jesu ac sanguinem sentire
(Apoc. xiu, 8), sicut, ut ita loquar, antequam esset, docetur, ad quantam putamus summam divina; cu-
fuit mortuus semper idipsum quod vivus fuit,
ita rialitatis educitur?
unde nil inter viventem et mortuum discerni de- Quod si hoc tam operosum fieri mandavit Deus,
buit. Ipse apud Judam apostolum secundo populum sic tamen ut primi parte corporis non careret mun-
de yEgypto eduxit (Jud. v). Et Paulus Christum in dus, ergo tria corpora habet Deus. Erit itaque,
deserto ab Israelitis tentatum dicit (/ Cor. x, 9). primo, conceptum corpus ex Virginc; secundo,
Mysteria autem eadem per omnimodani divinitatis illudquod sub figura agitur in paneet calice; tertio,
affluentiam vivilicari, sin alias saltem sacrativus quod impassibile, imo gloriiicatum jam assidet pa-
ipse canon evidenter ostendit. « Sanctilicas , inquit, ternae dexterae. Cui sententiae, si velil quilibet re-
vivificas, benedicis et praestas nobis. » Per quae omni- fragari, dicens idem essede Virgine natum crucique
potentem eflicacia reddit. appensum, et illum incorruptibilem in paterna pro-
§ IV. Nil reliquiarum suarum in mundo Christum c vectum, fallitur, quia etsi eidem existit personac
reliquisse contendit Guibertus. — Haec itaque sepo- proprietas, longe dissimilis tamen in qualitatibus
namus, et ea quae de dente et umbilico Salvatoris naturarum invenitur essentia. Glorificato etenim
omissa fuerant, repetamus. In quo primum illud est nulla deinceps mortis poterit passionisve suae domi-
attendendum, quod sicut de sancto Spiritu dicitur : nari potentia. Sed hunc libellum congruenti jam ter-
« Expedit, inquil, vobis, ut ego vadam; si enim non mino succludentes, aliud initium adoriamur, et haec
abiero, Paracletus non venietJoan.xvi, 7), » itaqui ipsa quae in praescntiarum mittimus, et alia quae Deo
hujuscemodi reliquias sibi arrogant, verba, ut mihi inspirante,nos adjecturos credimus, resumentes,
videtur, veritatis infirmant. Quid est enim si non contra eorum non reliquias, sed blasphemias accic-
abiero? Plane nisi praesentiam corporalem subtra- crimur.

LIBER TERTIUS.
CONTRA SANCTI-MEDARDENSES ,
QUI DENTEM SALVATORIS HARERE SE ASSERUNT.

CAPUT PRIMUM. D colore peccrtur. Nil enim pejus quam mala agere,
§ I. Cum
falsa Deo aut sanctis adscribit, honori et haec ipsa geruntur, pro exercitio
quae inconsulte
divino derogat devolio. Errorubi religio creditur diffl- boni operis aestimare. Unde ergo et quando error
cillime corrigitur. — Penes Deum acsanctos ejusom- iste corrigetur, qui non solum error non creditur,

nimodis est approbanda devotio, sed, cum sibi tan- sed eliam divime dignationis praerogativa puta-
tum devotio arrogal quantum nullatenus religionis tur?
ratio subministrat, unde pius quilibet divinorum cul- Omnispeccati correctionem animo delinquentis
tor praemium opperiri potuerat, fit miserabile quid- inducit aut timor, aut piulor. Timor. aut divinae
dam ut inde pienam nequissimi erroris insumat. aversionis, aut extreime animadversionis; pudor,
Cum enim de Deo aut colilur aut dicitur aliquid, aut mordacis intra conscientiam reatus, aut timidi
quod ipsius veritatis teslimoniis indubie oblucte- ob vnlgi fabulam ad homincs vultus. Ubi ergo nec
tur, nimirum accidit ut tanto deterius quanto incor- cogitationum animus ambage lurbatur, ncc facies
rigibilius mens cxorare probetur, dum sub pietatis ex cujuspiam visione suffundilur, resipiscendi pro-
Patrol. CLVI. 21
651 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARI.-K DE NOVIGENTO 652

fecto materies nulla suggeritur. Quidquid vitupera- A minum Jesum mendacii velitis accersere. Si a Pro-
bile, et etiam alienationis a Deo plenuni, et Eecle- pheta dicitur : « Nott dabis sanctum tuum videre
siasticis auctoritatibus omnino obvium, dum quasi corruptionem {Psal. xv, 10), profecto Propheta is-

praedicabile jactitatur, et privilegio cujusdam singu- dem non immerito falsitatis arguitur, quia jDeus
laritatis ascribitur, nunquam ad regulam veri studii ipse sinedubio perpetuae corruptioni addicitur. Et
ullo modo castigatur. ln quo namque alicujus pia- quid magis corruplelae sine spe recuperationis ex-
culi conseientiae penetralia metus urget, spes cor- positum quam Deus ille est, quem a resurrectionis
rectionis plurima commovet; ubi vero cultura san- extrusum?
gloria et incorruptione constat
ctitatis obtenditur, in quo tamen mentis intentio a Deus meus, quid infortunii accidit denti illi, nun-
justae crudelitatis aequitate diducitur, nunquam ad quam ego eum faleboreum reliquo corpore de san-
lineam emendationis assurgitur. cto Spiritu in alvo virginea procreatum, sed aliunde

| II. Dentem salvatoris habere se contendunt mo- adventantem Dominicis haesisse faucibus, ac si de
nachi S. Medardi Suessionensis. — Inde est, quod externae surculo arboris insilivum. Corrumpitur
linilimi nostri Sancti-Medardenses monachi antiquo ergo dens ille, quia, ut verbum ipsum ex seipo re-
penes corda hebetum coaluere mendacio, dum ea solvam, dum a suo corpore abrumpitur et eo clari-
sibi super dente Salvatoris, quem novennis pro " ticato in terra relinquitur, et sempiternae miseriae
natura ediderit, attribuunt; in quibus spei univer- addemnatur, dum, sin alias, vel in fine saeculi cum
saliscolumen atque fastigium quasi phalarico jactu ccelo terraque cremabitur. Igitur aut arrogantiae,
destituunt, et dum se celebrare appelunt, fidei com- aut mendacii arguemini, et non qualiscnnque men-
munis praecipua munimenta provolvunt. Cui enim dacii, sed ejus, quod in divina blasphemos, et si

post fidei agnitionem spei vigor obruitur, qui aliud obstinatius repugnelis, circa catholicam vos do-
quam radix totius boni appelitus et exercitationis ctrinam reddam ha3reticos.
exciditur? Si succum inlegrae credulitatis habuero, Major itaque nobis suggeritur spes, quam parti
et sanctorum actuum undecunque thyrsos emisero, et auctori spei nostrae Jesu Dotnino, dum per ipsum
arefacta spei radice, qua cauuex atque ramusculi acorporum nostrorum dispersiones nos credi-
colligi

humectantur, 351 nil in omni arboris machina mus, quo ipsum labefactari conspicimus! Et ecce
in
quod delectet aut expediat exspectabo. Si bene vestri gratia nos plus quam Jesus hic. Nos igitur
seris, si bene proveniunt incrementa sementis, to- oinnimoda regeneratio manet; Jesu autem in tan-
tamque grando dilapidet dum falcem mittis, quid ex tum particularis est facta, ut aut nunquam in sem-
hoc emolumenti prosequeris? q piternum, sed usque ad communem resurrectionem
Probat Guibertus dentem nusquam in terris Chri- perfici restet. Tunc forsitan venturo Jesus denti
stum reliquisse. —
Velim a vobis agnoscere quaenam locum aperiet, aut hiulca adhuc fauce dentem tunc
de resurrectione sentitis. Ut in fine saeculi tienda vagabundum hucusque recipiet; sicque dentis ac
reticeam, Dominum ipsum, cujus dentem prae ma- umbilici, et si qua sunt alia, iterata clarilicatio,
nibus habere vos traditis, nequaquam resurrexisse sicut fuit olim secunda circumcisio, fiet.
negatis. Si resurrexit, particulariler, quaeso, resur- § III. Sancti-Medardenses vehementer inseclatur.

rexitan totus? Si totum resurrexisse teslamini, ubi — Attendite, falsarii, quam parvus ignis hic vester
quas vobis assumitis partes erunt? Si partim, quae quantum virorem veritatis Christianae consumat. Si
de nobis resurrecturis edixerat promissa quid pro- nulla, praeter propheticum quod praemisimus, sup-
derunt? Plane si probari potuerit in seipso quae pelerent testimonia, pra>sertim cum idipsum beaiis-
nobis de nobis spoponderat non implesse, ambigui- simus Petrus contra Judaeos super Dominicae resur-
tatem non minimam nostris videbitur spebus inferre. assertione protulerit (Act. u, 27), sub hoc
rectionis
Inferendum enim ac si proposito aliquis argumento arcto positis vobis saltem super isto capitulo mul-
putabit Quid, inquiens, caeteris sequentibus, qui
: tum esset respondere conveniens. Prophetam elenim
in seipso lidem diclorum suorum non explicat, fa- D adeo egregium, et tanti principatus apostolum refel-
ciel?
21
(Capillum de capile nostro non periturum
)
lere cum vehementis insaniae sit, miror quomodo

dixerat (Luc. xxi, 18), et ipse, corpori suo quasi dicere praesumitis, unde evidentissime tantis aucto-
subcisivum efficiens, particulas terrae mandat, resi- ribus contraitis. Certe si multimodae vobis rationes
duum cu:lo inferens se resurrexisse pronuntiat? jQui alise concurrerent, quae quoquo modo vel ad momen-

islis implendis sibi constat insufficiens, qui sua tum hoc asseverare valerent, magnopere tamen hoc
ipsius colligere lit impolens, nostra membra per aggredi conscientiae vestrae horrere deberent, qosa
liuinaiiam incuriam hac illacque dispersa quomodo contra ullos longe inferioris gloriae viros, super hac
colligel? re neutiquam merito vel muiirent.

Dnm vestram peregrinis opibus vultis

ecclesiam Quod si dicitis corruptionem non esse, est plane,
attollere, et de vestro statu longe nobiliora, longe etsi nonduin corruptus est, corrumpi nccesse. Et
ab aliis excHlentiora jaclare, ad id extrema1 vesaniae qui valeat deteriore modo corrumpi quam olarin-
ad veslri sensus reprobi cumuluDi erupislis, ut non cato corpore universo perpetuae desperationia squa-
solum, (juod dictu nefariuin a:stiniatur, dici tamen lori dimitli? Et quomodo audetis rem adeo ineptam
opere pretium cst, prophetica dicta, sed ipsum Do- asscrere, cum cum non negelis surrexisse, quomodo
633 DE PIGNORIBCS SANCTORUM. - LIB. III. 654

contigit dentcai proprium alijua oblivione prater- A quod cum haec in evidentia omnium docere soleatis,
misisse? a memoria excidit, aut eum sponte
Quod si nunquam tamen, cum quasi signum cui contradici-
remisit, in resurreclione quid faciet, cum aliorum tur sit, cui generaliter a prudentioribus in dies
inembra coadunans ipse in sui parte perditum obsisti audiatis, nunquam, inquam, exagium melio-
ibit? ris sententiae perquisistis, nec quam esset a Scriptu-
Eadem ratio de umbilico accedente Saivaloris. — ris absonum attendistis. Si enim vel tenuiter ipsas
Ponamus itaque quasi posse lieri vos tanto munere de suae ac nostrae statu resurrectionis sententias
locupletes. Velim ergo responderedignemini in cu- : tentassetis,nec mora plane scintilla hujus quam
jus corporis jus in resurreciione cessurum dentem, dicimus ad liquidum eluxisset veritatis. Et quid cst
et caetera quaeque putatis (-}? Non minus elenim de furiosius quam ad aures Ecclesiae promulgare, quod
umbilico et caeteris quae de ipso habere dicuntur, non possit ullius disputationis assertione constare?
quem de dente apud nos agitur. Quod plane de uno Paulus ascendit Jerosolymam, et confert cum Petro
35« dicitur, redundat ad caetera. Ubi igitur se et caeteris Evangelium ne furte in vacuum curreret,

conferent quae de Domino Salvatore scrvantur, cum aut cucurrerit [Gal. n, 1, 2), et vestra prudentia
ultimus dies ille ingruerit? Si ad pnslinum reditura in quibus haesitat addiscere erubescit ? Ad Horatia-
sunt corpus, quo se recipient, qme loca sese iis re- B num illud advertite mentem :

cipiendis aperient? An edentulus Salvator clarifica- Cur, inquit, nescire, pudens prave, quam discere
tus hucusque mansit, ut locutn deuli superventuiae [malo?
servaret? Et certe denti tantillo locus convenieus iu HORAT. Ad Pis., 88.
virili quod est Dominica fauce nequaquam compete- Nec tantae tamen hebetudinis per vos estis, ut ad
ret. Esto. Quo se umbilicus, quaeso, reponet? Nun- plenum capere non possilis, quod ad paternum so.
quid duae clarilicationes in eodem corpore celebran- liuin pars una commigret, altera corruptionibus
tur? Res est quae nusquam legilur, quae nullis testi- addicenda a lanto exsul corpore substet. Quae ratio
moniis approbatur. Quid ergo infertis, qui omnia patiatur, ut partem tanta gloria maneat, partem
sententiae veslrae circumstantia inlirmari et ridicula infelicitas aeterna subducat ?

fieri perspicitis? Si nulla opem verbis nostris suppeditaret auctori-

§ IV. Porro ipsi Domino, ut prophetis superse- tas, sufficere valeret adeo partium suarum impatiens
deam, cur naevum lanlae lnlidelitalis inuritis? Si in tam sacrosancti corporis majestate diversitas. Si
ipsum in praesentiarum habeietis Quis ex vobis ar- : enim in nostris purorum hominum corporibas in
guet de peccato [Joan. viu, 46)? Quod inlirmius, resurrectione, quando immutabimur, tanta erit
P
quodque insensibilius in homine exstat, non peritu- uniformitas, ut, gloriticata umversitate membrorum,
rum ad sui ipsius confusionem,
in nobis perhibuit, et ne quidem quantum capit atomus in aliquo resiJeat
et nostram oninium diffidentiam, vestra prudentia ulla de pristina vilitate indignitas, in illo quae de-
tantum sibi residuum, non de capillis, sed de ejus mentia aestimare nos faciet inconcinnum quidpiam,
carne et ossibus astruit? In qua diftidentia tamen qui personaliter et Deus et homo est, ut aliquid in
nequam emergit utrobique respectus, quia sic sen- illo sit dignum, aliquid secludatur a digno? Si ore

tire, sic dicere et divinorum dictorum fidem

paten- Doctoris gentium, in quo loquitur Christus, notns
terimpugnat, ac infirmae cujuspiam considerationis promittitur quod ipse reformaturus sit corpus hu-
oculum non parvo cogitationum turbine densat, dum militatis nostrae, configuratum corpori claritatis
in se Dei promissionem non expleri posse quique suae (Phil. m, 21), qui partem corporis sui sub inu-
metuunt, quam in semetipso nequaquam praemisisse tili humilitate, sine ulla rationabili occasione dimi-
subaudiunt. Si enim cuilibet promittas copiam, cum sit, quomodo corruptionis humanae despicabilitatem,
tuam tu ipse supplere non possis inopiam, certum ad suae claritatis provehet conformitatem, qui quasi
est ejus cui spoponderis penes le labefactari fidu- impotem se praebuit ad id resumendum quod sui
ciam. D fuit?
Dico quod infirmis aut versipellibus animis ali- Videte ergo ne dum membra Dei quasi pro honore
quando queat officere, sed quia Dei misericordia et genio, ac speciali praerogativa ecclesiae vestrae
nullius circa nos super tali contuitu videmus, non vobis arrogatis, ex eo quod in hac sententia vestro
dico acui, sed potius caecutire versutiam, hoc non vos honori commilitare putatis, Deum usque ad
vestrae cautelae imputabitur, quae juxta legis vetitum, terram, ut sic dixerim, humilietis, de cujus vos
tam male profunditatis cisternam effodere non ve- dente jactatis. Si houorem ex Deo quaeritis, quem
retur [Eiod. xxi, 33), in qua brutorum quocunque Deum, quaeso, eum putare poleritis, quem apertis-
animalium praecipitium aperitur. Certe etsi nemo sime videmini arguere falsitalis. Si vester honor
ibi laedi, Deo auctore, et saeculo nostro minus hanc ad ejus, ex quohonorari cupitis, redundat lnfamiam,
doctrinam appretiante, permittitur, non minor ta- quam excepto 353 honori redhibetis gratiam? Et
men impudentise vestrae reatus intenditur, quia a quomodo est vestrum rationabile obsequium, si id
vobis indesinens subministratur occasio, qua quis colitis, et aliis colendum ingeritis, quod nullius

improvidus periclitetur. praeferl fidei argumentum ? Obsequium plane ratio-

§ V. In quo illud vobis permaxime objectalur, nabile, dicit Apostolus [Rom. xn, I), in quo non sine
65i V. CUIBEBTI ABBATIS S. MABI.E DF, NOVIGFNTO 656

verissima fedditione caasarum libere exereetur ani- A dixerimus sacramentum, quia et ipse idem panem
mus. Nam cum quemvia quispiam veneratur et nominat quotidianum (Luc. n, 3.), solummodo vide-
praedicat, et venerationis ae praedicamentorum cau- licet quandiu, juxta Apostolum, cognominatur hodie

sas ignorat, multa facilitate labefactatur, aut clau- (Hebr. in, 13), necessarium. Hoc itaque sic ad ejus
dicat. memoriam celebrari dicitur, ut istorum habendorum
Et certe cum apud omnes jactantiae hujus percre- nequaquam ratio denegetur, quia etsi generalis est
brescat opinio, rarissime tamen credulitas quorum- utilitas per sacramentum Christi corpori couniri,

libet sapientum suppetit isti verbo. Cum enim ratio non debet tamen privatorum gloria suorum privile-
super hac re vestra undecunqne titubet, vix reperi- giorum majestate privari. Sicnt enim privilegia sin-
tur nisi rudis et inscius, quem ad credendum infor- gulorum legem non possunt facere communem: ita
met, et ubi omnis arguti animi diflidentia occurrit, communis gloriatio suam privato cuilibet nullo modo
quis ad tractatus hujuscemodi promulgalionem nisi detrahit claritatem.
impudens et perversus erumpit ? Solus hanc pudor § III. Objectio 3. — Si Christum pro saeeulo pas-
garrulitalem cohibuisse debuerat, ne documentum sum visibilis reporlat memoria sacramenti, qua3 ta-

quod sanis constat probabile non esse capitibus, he- men figura soli cuilibet perspicua est sapienli, cur
betudini quisque disertus ascribat. Quod si quali- " Deus ad eorum consolationem, pro quibus ista susee-
buscunque intellectibus rationes nequaquam oblatae perit, haec a sua carne decidua, et quasi sui corporis
sufficiunt, ecce pro partibus vestris paraius sum excrementa haberi non permisent? Si illius in cruee
mibimetipsi, quae vestro possint dogmati muni- de latere sanguis et aqua prolluens, forsitan terram
menta adniti, objicere, et postmodum sine ulla aut saxum attigit, si absorptum autaltntum quoquo
simulatione objecla, tola etiam puritate refel- pacto aboleri contigit, quomodo putas ea, quae vo-
lere. casti superius subcisiva, ac si nostrae lidei refrican-
CAPUT II. dae vades, sub poliori colenda honore non potuisse
§ San- Medardensium objeclio 1.
I. Sic itaque — dimitti? Sacramenta igitur illa rite nobis ad ejus
vestra procedere putatur opinio, imo talibus emer- memoriam prosunt, quia nobis etiam unionem cum
gere argumentis vestra videatur assertio, non quod Jesu Domino suscipiendo pariunt; haec autem animis
tale qui unquara ratiocinationis a vobis audierim, minus dictum sit, tracta-
intellectualibtis lidei, ut sic

sed quod tale aliquid per animi conjecturas mei bilis invisibilia rudimenta conferunt.
adversus hanc meam disputatiunculam dici, imo § IV. Objectio 4. —
Sunt ergo quidam hujus agno-
oblatrari a quolibet posse putaverim; nihil enim a P scendae veritatis gradus, ut dens ac umbilicus ille

vobis dignum probi alicujus auditione percepi, hoc visibilis tractabilisque simplices erudiat, quod fit in

vos consuetos interrogantibus respondere cognovi. altari mysterium (29*), imagi... tiones [/., imagina-
Nunquid non secundum aetatulae morem naturaliter tiones] exerceat, jam quasi ad tertium cuelum con-
dentes novennis emisit? Quibus, inquam, assentior; templatio ad eum, qui paternae dexterae considet,

sed multae alise rationes se ingerunt, quae longe sese exacuat.Quia ergo esui communi caro et san-
diversiora quam referatis ferunt. Haec dicens, quae- guis convenire non poterat, 354 mutatur a Domino

stionis pelagus motare verebar, illud Boetianum menti in usibus humanisbabilesacramentum.Sacramentum

subjiciens : « jure, ait, insanus judicarer, si contra itaque ipsum aliud quiddam exbibere videtur quam
insanos loqui intenderem. » In eo namque quod caro aut dens, qui a resuscitalo residuus perhibetur,
cujusque menti pro voluntate praeponderat, non Besidua enim ipsa earnis quondam exhibiue verita-
multum sibi providet qua ratione respondeat: hoc tem|insinuant, carnis autem signilicatae mysterium
solum incubal cordi, quatenus diversae partis intui- eorum liteflicax, quibus per ejus usum carni divina 1

tum obstinatis clamoribus snbigat. Probum enim incorporentur et vivant. Est ergo dens ac umbili-

videtur improbis tantopere alia pro absurdissime cus probabile sub temporum nostrorum extremitaie
aliis

intonare, ut quod ratiocinando non prevalent, saltem D susceptae olim dispensationis indicium, et gcneraliter
valeant strepitibus obtinuisse continuis, quasi vici- animarum saluti commilitat sacramentum.
niora victoriae. Age ergo, et pro vobis nostra exer- § V. Objec/io li. Quod si controversia putatur —
ceatur oratio. post resurrectionem illud esse residuum, controver-
% II. ObjeciioH. — Si Deum et Dominum nostrum siae itidem posl baplismum.
aseribitur baptismus

dicis ob sui memoriam, et suis ac suorum sequaci- Baptismus nempe quem Christus exceperit, gloriosior
bus, quod in mensa sua lit reliquisse raysterium, ut videri potuit quam sequens, cum ipse longe melior
consolationem, quam suis suae praesenliae cohabita- praecedente successerit. Sic et Cbristus cura resur-
tione praestabat, absens vicario munere praepararet, rexit, si ad oostrae mutabilis menlis inonimentuin
nos ita non capiinus, ut pro perfuncloria praebitione aliqua post se sibi allineiuia dimisit, fulurus posl
mysterii, ad gaudii universalis cumulumdatas cor- judicium gteriosior haec eadem glorificata inserere
poris illius, ut sic dicamus, superfluae porliones id- sibi non poleril? Dicimus enim quia etsi resurrexit,

circo debeant absentari, perfunctorium plane ideo non tamen resusciiatum corpus, ad eam quam post

(20) Hic aliquid deest.

057 DE PIGNORIBUS SANCTORUM. — LIB. III. 658

judicium habiturum est immutabilitalis gloriam A qnasi ad experientiam suscepit quondam hominis
provexit. Si namque non
esset integre clarilicatum, superesse quid creditur, fidei catholicae pene virtus

remansisset latus quod Thomae apertum

ostendit universa oonvellitur; nam « si lides sperandarum
(Joan. xx, 27); nec vulnera patula hucusque persi- substantia rerum est, argumentum quoque non ap-
sterent pedum ac manuum, quae paternis illata con- parentium {
Hebr. u, I) » quomodo in corde cre-
sessibus sic conservat, ut in die judicii tam iis, qui dentis cujuslibet sperandae res subsistunt, vel sub-
eum pupugerunt, quam omnibus reprobis conservata stant, cujus cogitationum inlelligentiae de invisibili-
producat. Ubi ergo cicatrix non obducitur, perfecta bus ad visibilia remeant? Quod eniin « videt quis,
nullalenus semimutato, ut sic dixcrim, corpori quids,iera? (Rom. viii, 24)» Si lides ac spes so-
clarilicatio adbibetur, et ubi perfecta adliuc cor- lummodo ex intelleclualitate appetenda eonsistunt,
ruptelarum inlegratio nondum est, quod minus sicut ex acie interiori foventur atque proliciunt, ita
factum ineo ipso constat, aliquo modo supplendum ex consuetudine corporea et sensualitatis affectatione
est. lentescendo deliciunt.
Quid autem de supplemento tractem, cum forma Si Salvator nonnihil corporis reliquisset fidei exer- ,

ipsa servi, quae justis ac reprobis aeque erit, ipso citationem impedirei. — Fides itaque substautivum
judicante, perspicua, post judicium tota in divinam quidam debet esse in animo cujuspiam, ut quse in

transferetur formam ! Unde et illud est : Et tran- spiritu contemplatur, quasi aliquid solidum intra
siens, inquit, ministrabit illis [Luc. xi, 37) : Quem mentem teneatur. Quo ergo fidei acumen inienditur,
transitum nos non intelligere debemus alium, nisi imo quid speratur, quid creditur, 355 ubi res spe-
quod tolius humanae, quod in eo apparet dispensatio- rata, res credita in conspectu materialiter aspicien-
nis mmisterium, in divinae illius majestaiis redigetur tis appendilur? Qute exercitatio animi illiejliet, ubi
statum, imo dominium, in quo transitui eleclorum in iis quse intuitui subjacent consideratio se exer-
suorum visioni comministrat, dum suae satieta- cet? Ut quid, nisi se primo subducat, Paracletum
tem contemplationis eis uunquam fastidiendae sup- non venturum denuntiat si idcirco corporis sui re-

pediat. liquias in terra dimittit, ut inearnaiionis su;e cre-

Ubi igitur in divinitatisspeciem, forma? servi trans- dulitatem humanis magis pectoribus inserere possil?
latio est futura, ubi cicatricum obductio, per im- Qui carnis praesentiam ideo discipulis absentaturum
mutationem legitimam adveutura, quid cunctamur se perhibet, quatenus intellectui copiosior se spiri-
dicere quod residui, quod nos babere credunus, re- tualitas repraesentet (Joan. xvi, 7), credendum nul-
sumplio sit illico secutura? Dum plane vulnerum q latenus quod verba sua ullo pacto intirmare volu-
concavitas aequata superlicie complanatur, quid erit, in eo videlicet quod secundum vos in terra re-
mirum, siquod ad fidei nostrae solatium nobis inte- siduum facere de se voluerit. •

rim est commissum, eidem unde derivatum constat Plane indubie suis sermonibus conlraisset, ut qui
corpori compingatur? Certe si quid inajus aul minus Paracletum non venturum dixerat, nisi ipse abis-
apud Deum esse potest, non majus apud eum aesti- set (Ibid.), partem inter nos ejusdem corporis, cui
matur cicatricum hiatus obstruere, quam reliquias mens humana rursus intenderet, reliquisset. Esset
humano aflectui ex consulto ingenitae provisionis quippe facere, nec minus, ut ita dicam, eadem facta
applicitas, invisibili qua dispersa recolligit sibi con- deficere, si corpus proprium, ut nos ad spiritualia
traclione subnectere. castigaret, substraheret, partemque alia subtracta
§ VI. Objectio 6. — Si Filius Dei ipse super Ju- parte dimitteret. In verbis Dominicis nil repugnans,
dae is inimicis suis ostensum sibi a Patre testatur : nil abson ;m reperitur, tota evangelicorum dictorum
« Ne occidas, inquit, eos, nequando obliviscantur congeries immuiabili semper unanimitate vestitur.
populi mei (Psal. lvui, 12). » Deum praeseniia Ju- § II. Respondet objec/iuni 2. Capil/i, sanguis,
daici populi, quem prae oculis habemus, memoriam aqua, e(c, qirs e corpore Salvatoris deciderunt, haud
in nobis refricat Christi crucilixi, et libros veteres, D periere. —
Igitur si de sanguine et aqua quasntur,
qui de ipsis scriptisunt, et ad ipsos ex suis ipsorum, etquod in terra sint oblitterata objicitur, non aliter
quae ibi praenuniiata sunt, infortuniis, nosirarumque plane ex hoc respondebitur quam de capillulis in-
proventibus fortunarum magis reddunt autheniiros, fantioe, corpusculo utique grandescente, deciduis,
quis super dente illo, quis itidem super umbilico quae, quo delluxerint,in quidve versi fueriut, sieati
nostram poterit obscurare sententiam? Quin sicut de aquaeet sanguinis iiuae praelibavimus illo profiu-
mysticum corpus ad sui nostrique unionem
illud vio,non nemini fixa sentenlia est. Putas ergo per-
dignoscilur institutum, ita quidquid de illo, qu°d ditum ierint? Si dens tuus, quem tu tibi arrogas,
principale vocamus, non quod praecedat majestate, adhuc usque in miseriis non subsistit, caetcri dentes,
sed tempore, residui in terra haberi dicitur, ad pro- quos sub eadem uatura eum emisisse constiterit, qua
batiouem ejus quam suscepit dispensationis, et ad putas incuria, hac Ulacque disjecti crcdentur? Tuo
solidationem lidei inlirmorum valere cognoscitur? (juem hab'j s denti fortuuatior aura subrisit, dum aliis
CAPUT III. tabido secundum verborum tuorum consequentias
§ I. Rcspondel objeclioni I. — Quid fides. — Ad squalori addictis, auro et niveis lapillis eoornatus
haec inferre poterimus : Si de principali suo corpore obrutilat. Et inirum quia, cum plures emiserit, et
659 V. GUIBERTI ABBATTS S. MABI.E DE NOVIGENTO 660

par universis reverentia debeatnr, obrutis reliquis, A intra natale latere solnm, vix vivere tunc liceret

tu unicus unicum hunc habere te jactitas. Etquistantae arrogantiae vel signum in ejns bene-
Si igitur capilli, dentes, aqme fluxus, et sanguinis dictis moribus, in ipsius adorando babitn 3.»G re-

quadritidi vulneris cruor, qui indubie ad terram perire potuerit, in cujus ore nil nisi ancillaris humi-
usque distillare potuerit, in terrenis ruderibus in litas unquam sonni 1
?Quae res quoque tanto minus
finem corrumpenda desederint, resurrectionis hu- poterat, non dico i i urimas aetates, sed nec in
!i
!

manae status, ac nostrae promissio ex ore Dominico aliqnotannos sub ulla constare custodia, quanto

ad sui sitnilitudinem conformitatis, non video quo- magis idem coagulum semper decoquilur naturali
modo constare sine enormi fallacia possint. Et certe inconstantia.
multo tutior quam stultior dico, quia, si in aliqua Esto autem. Et quae vetustatis exempla illi matu-
promissorum quis suorum portione declinat, ambi- rissimae, ac nullius laudis avarae menti suppetebant
guumomnino efficitur quod de caetero rectitudinem in talium observantia pignorum, ut quod ounquam
pollicitationis adimpleat. Et tantum de ejus cor-
si lieri viderat, audiorat, prima
nec eatenus factum
pore, qui auctor est promissionis, corruptum iri quasi imaginem cujusdam ventositatis ineiperet? Et
conceditur, facili dispulatiuncula annullari poterit, si per eumdem Spiritum, ex quo conceperat, non
R
quidquid in eo factum vel de nobis fiendum praedi nosse non poterat, quod is, quem genuerat perfidem,
catur. Si enim ex perceptione prsesentium munerum suaedispensationis mundum omnem implcturus erat,
firma est exspectatio futurorum, et qui in suae proue- quid dentulus, quid umbilicus ille, quid denique
mio locutionis fallitur, textu orationis procedente caMera cuslodiri debuerant, quae in tanta Filii sui
neglectui ducitur, perpendendum procul dubio con- clarilate non amplius, si ex aliqua veleri consuetu-
stat,quia si constanter in sui ipsius restitutione dine servari possent, valitura putabat, quam meri-
quod spopondit exhibuit, omnes eos quibus spon- diano valet lucerna sub sole?
sorem se praebuit, fidei dictorum suorum indubi- Certo itaque certius saeculorum Dominam nove-
tanter adnexuit. Quod si in promissorum veritate rimus nunquam naeniis talibus studium impendisse.
titubaredignoscitur.quidquidinverborumejusstatura Namiae plane essent, si is, qui se Deum et hominem
praeeminet, totum incontinentia fluitante subigitur. saeculo plenis fide prodigiis publicaret, segmentis
§ III. lie.spondet objeclioni 3. Infanlis Chrisli de- atque minutiis hujusmodi ad nihil omnino utilibus

fluentia corporis qui colligeret nemo. Quare. — Sed celebrari appeteret. Quod si ipsa non fecit, quis
illudpotissimum obtendi sufliceret, etiam si nil ergo fecisse potuerit, cum id temporis nullus, qui
quod ad haec posset responderi suppeteret, quod C hoc appretiaretur, nedum aliquacharitudine appecto-
Domini Jesu pueritiae tempore profecto nullus esset raret, exstitent?

qui ejusmodi defluentia ex ejus capitulo sacrosancto CAPUT IV.

colligere affectaret, praesertim cum de eo nemo § I. Respondet objectioni 4. Integre Christi corpus
majus quidpiam tunc temporis aestimaret, quam de in resurrectione fuit glorificatum, licet non aliter

aequaevo aliquo qui tunc esset. Et quis de humani quam antea Sed iis paulisper ainotis,
appareret. —
generis [/"., corporisj reliquiis tunc tractaret, cum ad propositum redeamus. Si ergo corpus Domini-
post mortem alicujus aliquid de ejus corpore reser- cum post resurrectionem dicitis necdum integre im-
vasse apud Judaeos profanissimum esset? Et quid mulatum, necdum plene clarificatum, quia non
apudeos pollutius quam mortui hominis ossa con- obduxerit foramina cicatricum, ostenditis, fateor,
tingere, cum ad singulos quosquecontactus excubare in hoc ipso hebetudinem indubie sensuum vestro-
aliquandiu pro castris, et aquas jubeantur expiationis rum. Si igitur clarificatus integre non est, quia eas
adhibere. Praeter tabulas Testamenti, auream urnam, non obduxit, ergo non dicam integre, sed ne ad
Aaronque virgam, nil quod a veteribus accepissent modicum quidem vel immutatus vel glorilicatus
monimenti usquam , — exstitisse dignosntur.
- a Et quis
,
est, qui
j
nulla vel immutationis vel glorificationis
.

u suae signa post resurrectionem discipnlis oslendit.

ea, quffi illi puero attinebant, servanda duceret, in

quo nil a communi respectu dignius autumaret? In nullo enim ab ea specie quam videre pridem

| I V. B. Virgo minime id prsestitit. Ipsiuslacasser-

fuerant soliti, alteratus ipsis apparuit. Ergo quia
vari dicitur in ecclesia Laudunensi. Quod improbat nihil eis novae claritatis resuscitatus obtendit, dici

Guibertus. — Quod si objicitur beatam Virginem abaliquo potest quia nihil majus a Patre resurgens,
Matrem id potuisse servare, et quasi superstitiosa quam antequam pateretur, emeruit.

ipsius posterorum cultui voluisse traducere, ita Certe nec ipsa qua in coelum conscendit hora
suscipietur, (") sicut Lauduni apud nos lac ipsius quidpiam novioris aspectus objecit, ut in ipsa decla-
benedictae in columba cristallina hucusque retineri ratione resurrectionis non alium seipsum ostenderet

dicitur. Quod quantum a etiam a verisimili

vero, quam idem ipse fuerat antequam obiret. Si enim
exorbitet, facili argumento liquet, quia neque ipsa insolitum aliquid splendescendo proponeret, nun-
asservarit, praesertim cui nunquam in Jesu infantia quam quod caro rediviva foret, crederetur, sed po-
tantum otii, tantumque securitatis exstitit, ut sui tius ut suspicati sunt, quod alter, aut spiritus esset.

memoriam tanti penderet, quatenus de sui in Unde est : « Ego sum, Nolile timere (Joan. vi, 20). »

futura saxula lactis productione curaret, cni vix El : « Spiritus carnem et ossa non habet, sicut me
61)1 DE PIGNORIBUS S.VNCTORUM. — LIB. III. 662

videtis habere (Luc. xxiv, 39). » Dignum itaque fuit Aostendam, non enim competenti intellectu caperetis
ut simpliciter in ea quam assueti fuerant specie, eam, hanc modo vobis superstes expono, ut eam
adhuc eisdem rudibus appareret, ne de inusitata perpendere ac recolere addiscatis, cum naturae glo-
ad externae opinionis errorem animos mi-
claritate rilicatae excellentiam habitu humiliore, quia obscu-
nus capacium derivaret. riore, contexero.
Quare Dominus vulnerum cicatrices resuscitatus § II. Respondet objectioni 6. Explicat quomodo
apostolis ostendit. — Qui itaque in subobscura habi- Christus injudicio extremo formam servi immutabit.
tudine quasi spontive suscepta, jam gloria imminu- — Porro de translatione servi formae in divinitatis
tus, apparuit, quid mirum si inobducta clavorum formam, si sic intelligas ut in alleram speciem de-
loca eis exhibuit? Quibus tamen? Apostolis plane mutetur, et tunc cum obductione cicatricum dens
primum, et postmodum Thomae, et hoc utrisque et umbilicus ille, et si quid est aliud residui, quasi
lKesitantibus, hoc et semel. Vide si duobus Emmaus veteri trunco insitivus surculus apponatur, dicimus
pergeniibus, vide si in creberrimis per dies quadra- plane quia, si sic se res habet, duae resurrectiones
ginta pro argumento conviviis aliquid obducendum Chrisii erunt, et bis immutabitur. Si tantus error
prodidit; vide mulienbus pedes ejus tenentibus,
si coalescit in capite, quid poterit de membrorum re-
si cuipiam aliascum ostento passionis apparuit. Quid g surrectione quis credere? Transitum illum de forma

ergo fuit dubiis cicatricum antra contrectanda por- in formam Christi nil aliud intelligimus quam
rigere, nisi ideuiitatem propria? persome non con- absorpta morte in victoria (/ Cor. xv, 54), et exacto
suetudine faciei, sed recentioribus mortis suae signis impio et impietate ejus, diviso videlicet ab ira vul-
ostendere? ('•*) Quid post resurrectionem vulnera tus ejus, appropinquat cor illius (Psal. liv, 22),
llla reservata portenderent, si etiam hucusque ma- stulto scilicet impio ne videat gloriam ejus, |admit-
nerent? An ut Patrem ac si virum obliviosum per tuntur electi soli ad videndam gloriam divinae vi-
eadem dispensationis pro hominibus susceptae com- sionis ipsius. Hinc est quod Juda exeunte dicit :

memoret? Esto. Certe alia curanti Patri sola sine « Nuncclarificatusest Filiushominis(7oan.xiu, 32). »

vnlneribus caro suae dexterae assidens commonere Tunc plane transit ad hanc clarificationem, cum
sufficerel. de forma servi, quae justis et injustis communis es!,
§ II. Respondet objectioni 5. In die judicii eorum- transire nos facit, scilicet solos electos ad aeternam
dem vulnerum notae in Christo nonne conspicientur ? sui visionem. In hoc transitu eis ministrat (Luc.
— Sed objicis quod vel in die judicii visuri sint re- xn, 37), cum reprobis abdicatis ipsos suo vultu
probi ac impii eum videlicet quem pupugerunt. Si exsatiat. Christus itaque transit, cum post judicii
eum, cui te injuriam irrogasse memineris, sine ullo ^ diem etiam servi formam a reproborum contem
illius quam intulens injuriae monimento conspicias, platione secludit, et electorum obtutibus sese viden-
nonne confestim perpetrati in eum facinoris lemet dum aperit, imo eos sibi videndo transigit.
videndo commemoras? Et quid tibi lacerum faciet CAPUT V.
latus, quid in manibus pedibusque fixurae clavorum, § I. Producunt San-Medardenses quoddam miracu-
ubi Filii hominis parebil signum? In illius gloriae lum tempore Ludocici Pii patratum. Id non probat
throno quomodo conveniet quinquipertiti vulneris denlem Salvatoris exstare inibi. Igitur iis conira —
horror? Et certe cum discipulis comedens ac bibens hujus sententiaeexsecutores emissis, illud advertamus
manibus mandenda tractabat, nunquid sanies hianti quod in Sancti-Medardensi ecclesia miracula pluris
ulcere tunc fiuebat? Absurditas inlinita. pretii super illo dente declamitanl. Primum, nisi
Qui, pro verae testimonio quam resumpserat car- fallor, et quod potissimum memoriae succurrit, id

nis, manducavit ssepenumero cum suis, non neces- est, inter capellanos Ludovici Pii imperaloris in ejus

sario, sed dispensative (Luc. xxiv, 43); qui januis ipsius praesentia super isto tractabatur. Cumque
clausis intravit ad ipsos sola non natura
potenlia, valde a monachorum sententia resilirent, nihil de
(Joan. xx, 26), interstitia namque parietum non pe- d corpore, quod Virginis uterus fudit in terris, rese-
netrant pondus carnis ac ossa, nec aetheream habi- dissu ferentes, ad missarum solemnia constat ven-
tationem talis naturaliter patitur corpulentia, quod tum. lllic in sacris mediis phylacterium ab altari
totum virtuli resurreclionis ascribitur; qui se lon- dicitur substitisse suspensum quod sibi, et aliqui- :

gius iterum fingit 35» dum a duobus pra?faiis bus, qui viderunt, exstitisse aiunt argumento. Sed
remanere compellitur (Luc. xxiv, 28), non potuit ad quod, quaeso, argumentum? Quae superna, quaeso,
horam signa passionis recens actae cuilibet dubitanti vox, quis, precor, angelus detonuit, dentem Salva-
proponere, ex quo sui ipsius tum natura, tum per- toris tunc esse quem tenellus ediderit? Sed quid ad
sona probetur? Nonne illa coram Petro, Jacobo et me angelus, quid vox? Si throni et dominationes
Joanne in monte transliguratio perfunctoria exstitit, istud assererent, nulli vere fidelium, sed fidei scien-
(Mallh. xvn, 2), ut probaret quem post resurrectio- tiam habentium animi assentiri ullo modo deberent.
nem statum habuerit, quem tamen ut erat, cum Qui, ut superius diximus, et millies repetendum du-
resurrexisset, pro infirmitate videntium ostendere cimus, si capillum de nobisnon periturum asseverat,
supersedit? Ac si diceret Quia vobis non expedit
: si quidpiam in terra habet residui, in se credentes

ut immutati corporis claritatem vobis redivivus potius exemplo suo desperare quam doctrinis cre-
G63 V. GUIBERTl ABBATIS S. MARLE DE NOVIGENTO 664

dere mandat. Et certe martyrum eineres nunquam A putatur, exporrigi flt, sed in illum, qui meretur
nee ossa toto orbe circumlata recolligit, qai sua accipere beneficii fructus, exeurrit,
tieri post resurrectionem putria hac illacque per- § IV. De quodam scortatore aquis absorpfo. — At
mittit. signorum illorum tenuis mihi valde videtur ancto-
Sed perpendere libet quam hebes miraculum ritas, imo scripii illius vilis admodum probatur in-
ipsum fuerit, dum animadverti non praevalet quor- dignitas. Nam ineorum libello qui super dente hoc,
sum suspensio illa intenderit ;
quod enim ab ara in et sanctorum loei miraculis actitat, de monacho
aerem volucritat, de sacro, ut sic dicam, ad insa- aliquo refertur, quod scorto soleret muliere abuti,
crum ae si impa-
se subrigens, altaris sanetitiulinem quo lamen noctu dum pergeret, aquas tranare pro-
tienter se ferre demonstrat. Et verbum idem, quod si pinquas necessario oporteret in quo transitu, inter ;

est suspensio, velimus attendere, quod videtur sus- undas eum peccati sui pondus enecuit. Qui abbatis
pensum, putatur ambiguum; sed quid loquor ambi- jadicio a coemeterio fratrum extorris est habitus.
guum, cum ambiguum proprie sit quod esse et esse Sed abbati, ut pagina illa refert, nescio quis sanclo-
non possit. Hoc vero nullatenus, nisi seipsum velit rum inibi, ut dicitur, apparuit, eique, ut dicitur,
inliciari, qui est veritas Deus. Adeo autem surdi- dixit « Gonfer, ait, cum caeteris, quia in obedien-
:
R
tatis ineptas miraculum, quod in argumento rei hujus tia tua mortuus est. » In qua, quaeso, obedientia?

ne multum quidem faciat, cum stulte scriptum sit, An abbas ei praeceperat ut se periculo fluminis in-
stultior est qui retractat. gerens, impudicae concubitum sectaretur? Gerte
§11. Deus ille sancii cujuspiam esse potest. — quoquo pacto eatenus abbati alias obedisset, in hac
Fides saepius causa miraculorum. Sequuntur et — profecto re obedisse dici non potest, quia obedientia
alianon minus dubia, qua? ideirco dixi dubia, quia nusquam nisi in bono, nisi per abusionem, inielligi

ad id approbandum omnino sunt muta. Hoc enim, potest. In qua igitur obedientia mortuus est? Sane
cui signum ascribitur, sanctum aliunde esse potest; si de obedientiae nomine dubitatur, audiat Aposto-
hoc autem quod dicitur, esse non potest; et si esset, lum de ipso Filio Dei : « Ex iis, inquit, quae passus
talium signorum testimouio, quia dens sit Domini- est, didicit obedientiam (Hebr. v, 8). »
cus, portendi non posset. Sancti ergo cujuspiam Potest itaque conjici, quia quibus pneter modum
dens ille credatur, cujus merito forsitan tale quid totius rationis talia adnexa sunl, lide et ideirco su-
concedatur; et si certe nullius sancti esset, vel fldes sceplione penitus indigna sunt. Et certe videmus
plane credentium exigeret ut quod speraretur ob- gemmulis ac pernulis [melius, perulis, id est marga-
tingeret. Multa enim tieri possunt, non tam ejus c rilis - Gal. perles) peregrinornm littorum undecun-
merito, per quem praerogatur, quam illius cui im- que ornalum, ex antiquitate dentis memoriam non
penditur. dentem esse traditione susceptum, et quid intra
33H § III. In Lunensi urbe puer nuntiat piratas idem phylacterium lateat non experimento praesen-
adesse in portu dum vigiliee Natalis Dominiagerentur. tium, sed sibi succedentium sola ratione probari.

(Isa. xl, 1). — Quod in Lunensi urbe (30, ante an- Venerantur ergo ipsi bifariam illa quae nesciunt,
nosaliquot contigisse dignoscitur. Vigiliaj Nalalis Do- duin eos prorsus latet quod auro illo ac lapide
mini a lidelipopulo inibi agebantur. Interim piratica clauditur, et nullo modo constare praevalet quod
classis portui allabebatur, qui appellatur Veneris, continere theca ipsaputalur.
urbem depopulalura repentinis incursibus, dum res § V. Nullas corporis Filii sui reliquias posferis
noctu divina protenditur. Inlerea dum citatis myo- Matri suse Salvator primo
conservavit B. Virgo. —
paronibus vadosum praeproperant scindere rostra sa- non apparet, quia certo resurrectionem ipsa tenebat.
lum,in ecclesiacalhedrali puer primamnescio an se- —
Imputabitur itaque Mariae, quod qusB apud illos
cundam priini nocturni lectionem pulpitum lecturus haberi dicuntur, sola servare potuent? Ergo eam.
ascendit. Cumque benedictione suscepta adoriretur quae ex Deo supra omnem angelicam hiunanamque
legere « Consolamini, consolamini, popule meus, » D naturam statum Eilii sui futurum agnoscerit, nimi-
:

illicoexejusore Spiritussanctus subdistinguendo sub- rum quam supra omne quod est post Filium Spiri-
jecit dicens « Ad portum Veneris Salandnr (Salandrae tus sanctus, imbuerit, quomodo resurrectionis ordo
autem naves dicuntur a saliendo vocataej. » Quod cum latuerit? Si enim latuisset, dignum profecto fuisset
ab omnibus non mussitando, sed slrependo repeti ac ut, resurrectionis sua? fldem facturus, ipsi primiiin

corrigi juberetur, puer saepe numero eadem replica- appareret. Ipsi vero quare appareret, quae resunv-
vit. Mox decanus Ecclesiae concepta dicti sententia, Cturum indubie seivit antequam pateretur ac ivsur-
populos in arma consuscitat, ct portum Veneris geret? Et sane dictnm scilur « Tuam, inqnit, ani- :

adire mandat. Illic ingenti classico appellente litto- main pertransibit gladius (Luc. xxix. 57). » Unde et
ribus obvia turba resistit, et urbem nec mora per- eventum, et de eo loquentiura verba conservans,
vadendam ex Deo armata, hoste fuso, praemuniit. confervliat in corde suo (Ibid., 19). Gui enim lidus
Ergo sicut ad meritum proloquentis pueri neuti- nemo babebatur, cui tantam rem crederet, non in-
quam pertinuit, ita multoties non per eum, a quo- concinum utique erat, ut sua apud se sensa et

(30) Vulgo, Luni, Etruriie oppidum ad maiv situm.

66: DE PIGNORIBUS SANCTORUM. — LIB. IV. 666

experta contegeret. Cum ergo neque futuri ipsa esf. — Porro de caatcris definimus, quia si in cano-
status ejus non ignara, neque ullus qui eum a com- nibus cautum est ne quando martyribus connume-
muni hominum massa secerneret, haec posieris re- retur si quis inter eonfringendum idola Iperimatur,
servarit, supervacanea omnino haheanlur quaecun- alio enim forsitan errore diducitur, ut nullus quam-
que quis de corpore tanto praesumpserit. Constal vis bonum ad speciem habitu efferens, pro sancto
namque apud nos Apostoli quantum hrevis tantum facile habeatur, nisi quoquo pacto ex divina reve-
rata sententia, quia corpus idem annuntiatum est ab latione probetur. Qua^stum autem ex sanctorum
angelis, praedicatum est in mundo, assumptum est vel circumlalione, vel ossium eorum ostensione
in gloria (/ Tim. 111, 16). qua^rere, quam profanum sit discite, si velitis
Ex reliquiis sanciorum quseslumpersequi, profanum aeque sanctos avaritiamque taxare.

LIBER QUARTUS.
DE INTERIORI MUNDO

CAPUT PRIMUM. B portant. Cum enim in Dei visione Ezechiel, et ven-

35» § I. Res terrenas abdicare debet qui contem- tum turbinis et aquilonem, nubem magnam et ignem
plationi se addicit. — Interioris mundi statum, involventem, splendorem in circuitu, quatuor ani-
quem visio externa non capit, imaginatio ulla non malia quadrilidam habentia speciem (Ezech. i, 4, 5),
concipit, sola nimirum virtus contemplationis attin- cum etiam *dificium in monte metiri conspiceret
git.Ubi enim nihil materiale, nec quod sensualitati (Ezech. xl, 5), quid aliud quam effigies corporalita-
subjaceat invenitur, uno plane intelleciualilatis acu- tum praescriptas aspexit? Ibi limina, ibi portae, ibi

mine penetratur : illo procul dubio uno oculo, illo vestibula et fenestrae, sub specie zeris, ibi
ibi vir
uno colli sui crine, id est unica et indivisibili cogita- calamus funiculusque mensoris, Quid plura? Ibi aut
tionum intentione et cohibitione, qua sponsa in corpora aut corporum contuentur,
similitudines
Canlicis sponso potissimum placere dignoscitur nec aliud quidpiam quod non formas
pervidetur,
(Cant. iv, 9). Cujus intuitum sicut in iis tractabili- praesentiuin undecunque resculpat. Hoc Isaias, Jere-
bus habere non possumus, italocorum corpora, et mias, Daniel, et si qui alii, quibus se conspicabilem
locacorporum in illius consideratione sentire neu- praebuerit Deus, non veritate, sed signis ac figuris
tiquam pervalemus. Sicut in qualibet pagina, si enuntiant, dum solium Dei se vidisse declamitant,
sententiam contemplativam attenderis, aliis oculis et soliispeciem saphiro, ac chrysolitho comparant.
quibus sententia continetur, inspicis, aliis
litteras, Cum ? ergo divinam formam aut igni comportent,
hoc ipsum, quod sola ratione colligitur, coniempla- aut in humanas habitudines per membrorum singu-
ris lorum schema distribuant, non est ibi quod de vera
Ad autem vis imaginationumnulla seconfert,
haec omnipotentis Dei simplicitaie dicatur, cum quidquid
quia ubinec temporalitas, nec temporalitati obnoxia de illo incirconscripto agitur, corporalibus angu-
moles aliqua menti se ingerit, nihil visum, aut stiis comprehendi posse put^tur. Nil enim ibi est
quod videri possit, exterius in se admittit. Quaeenim quod secundum puritatem sempiternae essentiae di-
nonnisi formas et corruptibilium consuetudinem ctitetur; est autem quod figuris et aenigmatibus
semper tenuitatis impatiens usitatarum re-
recipit, adeo praestringatur, ut de ejus natura nil proprium,
rum recordatione grossescit. Quod si ad quamlibet sed quod membris ipsius allegorice attineat, praedi-
speciem sublilitatis velit eniti, non nisi externae cetur. Signis igitur ac figuris cum univera consi-
visionis extrusa frequentia ad intellectualia disccr- stant, et in Veteris Testamenti auctoribus nihil quod
nenda valet intendi. Inde et clauso ostio jubemur de Deo essenliale credatur, inveniri queat, praeter
orare Patrem (Ma/th. xi, 6). Hoc et primum, el se- D illud « Egosum quisum. » Et » Qui est misit me
: :

cundum, et terlium cnelum, de quo Apostolus (// ad vos (Exod. m, 14), » caetera qu;e de eo feruntur
Cor. n, 9.). Hoc igitur modo cum spiritualitas quasi tantopere humanae consuetudinis dicta faclaque re-
ad quoddam aethereum ccelum et sola, et a terre- dolent, ut in omni praeter peccaium passione nostris
nis omnibus incomitata progreditur, specialiter spi- moribus vel motibus morem gerant.
ritualibus spiritualia comparat, dum intellectuali Haecquidem apud antiquos pene omnia liguraliter
subtilitate incorporeas illas species mundi interioris contigisse cognoscimus, testemque Apostolum hinc
examinat. habemus (/ Cor. x, 11). Sed et in Novo Testamento
§ II. Visionesin sacris Scripturis menti solum cor- non longe secus ac alias se res habet, dum quae-
poreas inyerunt imagines. —
Sed quod dicimus prae- cunque 300 in Apocalypsi dicuntur, a formis in
pedirevalde sacrarum in Vet ri ac Novo Teslamento nullo exirinsecis dissentire videniur. Vide ergo
visionum videntur historiae, quae ad illum evcctae quam die Duminica et cujus ac si circuinscriptiinis
statum nonnisi corpore earum imaginum visa re- formam viderit. Et suminopere tamen attendendum
667 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARLE DE NOVIGENTO 668

quod dicitur : « Fui in spinlu (Apoc. 1, 10). » Quid A quotidiano animalis nescio cujus morsu corrosa, pe-
est fui in spiritu? Scilicet in spiritualium contem- cuniarum quoque montes, pallia et oloserica, pan-
platione. In spirituenim non fuisset, nisi quod spi- nosopipare textos, multilidam supellectilem, iis in
rituale est, conspicuum habuisset. Si ergo nihil nisi illoexamine ad suae perversitatis argumentum oppo-
spirituale conspicuum sibi fuit, quid est quod nisi nenda, qui libenter accipiunt munera, ut scilicet
formas corporeas dicere non potuit, quas duntaxat pervertant judicia. Nec desunt exempla moderna,
prae oculis habuil? cum si qua videri deanimarum statu hodieque con-
Attende itaque divinae descriptionis nonnisi hu- tingat, a modo quem praediximus nulla disparilitate
manummodum; attende gladium bis acutum, can- differat.
delabra, et stellas; et, ut ad habitum redeam, la- § V. Itidem Dominus
in Evangelio materialibus
nae albaecapillos, pedes aurichalco compositos. Ita utitur exemplis. —
Super ha>c autem omnia Jesus
universumvolumenevolve; nusquam nisi humanitus ipse Dominus quid nisi materialesupplicium minita-
dicta reperies; nusquam non dico substantiale, sed ri videtur? Ubi enim ligari manus et pedes mandat,

essentiale aliquid de Deo ibiprofertur; si quid autem in tenebras quoque exteriores projici imperat, ibi-
prolatum ibidem constat, multo allegoriarum vela- que fletum affuturum et stridorcm dentium pariter
mine palliatur. Quidquid quoque illic de statu deuuntiat (Matth. xxn, 13), quid aliud quam con-
sanctaa Ecclesiae praecantatur, coloratis sermonibus suetudinarias nobis passiones ostentat? Et certe si

inumbratur, et licet qui viderit, in spiritu fuisse vexari eriminosas, sive levius peccatrices animas,
dicatur, quaecunque intrinsecus spiritualitas delite- eodem materiali supplicio quo corpora |aestimamus,
scat, nihil nisi corruptibilis speciei et corporale non bene, juxta Apostolum, spiritualibus spirilualia
proloquitur. comparamus (I Cor. u, 13). Quod tamen exemplo
§ III. Quse in mundo, nilnisi materialia suggerunt. proposito satius comprobamus.
— Igitur quoniam qui de praesentium visione ad Quam multi ob terrena acquirenda suppliciis et
interna videnda commigrant, nil aliud quam quod laboribus diversis sese immolant. — Vide hominem
in mundo consueverant videre reportanf, putari ab infinita quaestus cupiditate detentum, cruentissimis
aliquo posset quod eaedem formae apud spiritualia ut cupiiaacquirat ambienter addici laboribus, quan-
haberentur, quae apud superos, imo apud inferos, tafame sese discruciet, quantis insomniis, quantis-
quod nossumus, haberi videntur. Quae uniformitas que sudoribus, ut certe celeri vitam terminaret
specierum si ita est, quod nullatenus credendum est, exitio, si id tolerantiae alicui intorqueretur invito.
ergo inter corpus et spiritum nec distantia nec dis- C Quod perpendere ex captivorum patientia, qui pro
similitudo est, imo, ut brevius omnia contraham, pecuniis cruciantur, est liquidum. Nam tormentis
certe nec ipsa spiritualitas aliquid est. Si enim adeo enormibus illos excarnificari videmus, pollici-
nullussaeculum inter utrumque gradus, si jde altero bus genitalibusque suspendi, dentes forcipe erui,
inalterum quasi de corpore transitur in corpus, ungues ligno 3C1 coarctante comminui, calces sale
nunquam de praesenti hoc qualicunque bono transi- illitos caprarum lingua sublambi, et haec omnia
tur in melius. Bona enim sunt a Deo condita, sed tanta aequanimitate, imo animi jucunditate perpeti,
imaginaria; his utimur interim, donec frui detur iis quantathesauri sperepositi animum in suis angulis
quae, ob transibilitatem horum, vocantur aelerna. exsultantem conjicere valeas deliniri.
§ IV. Qui tisiones retulerunt suas, corporeis rebus Certe turrim mirae magnitudinis ignibus cande-
similia exhibuere. —
Denique et praelibato sensui scentem experimento didicimus, linguaquemdam sua
adniti videtur, quod apud beatum papam Gregorium madenti prorsus exstinguere solitum, ob id studii
omnes qui de exteriori isto ad interius illud redituri solummodo exigentem nummi pretium. Si ergo cor-
rapiebantur, nonnisi iis similia quae hic assueverant, pore tantis profligato miseriis animus spei |occultae
vidisse se recoluerunt. Si enim ponies, si fluvios, si gaudio debriatus ab eadem moleslia conquiescit,
fetores sulphureos, si amumos pneterea campos, cernere in promptu est quia, sicut caro vexationibus
si aureis laterculis exaedificatas domos quique retu- agitur, anima aliquantisper lantis vacante turbini-
lerint, hoc nimirum de sinilitudine praesentis status bus, iia corpore nullatenus molestato anima multo-
intulerint. Nec secundum solam dialogi seriem haec tiessolatristitia^ conceptione maetatur.
ali|uibus apparuisse putaveris, et non potius per Sanctimartyres spiritualia spiritualibus comparanl
omnes quas me non dico logisse, sed etiam audisse Aliter autem desides et hypocritx. Sancti viri qui
meminerim visiones. ponderent quotidianas mortificationes. — Corpora
Quid enim quod Beda in Gestis Anglorum dum itaque corporalibus, spiritus spiritualibus, ut pree-
hinctimoris, hinc gloriae plenas suae genti aliquando misimus, comparantes, alterutrum sine altero cru-
manifestatas revelationes intexit, nulla nisi nostris ces suas pro loco et tempore tolerare conspicimus.
usibus convenientissima dicitur. Illic enim et mon- Quod in sanctis martyribus, exterioris sui hominis
tes, et castella, inclemenlias aeris, et plumbeas dolonbus interiori gaudente, constal evidenter ex-
daninatorum arcas, laceras in peenis positorum po8itam. Altrinsecus autem super iis quos acrimo-
qnsedam loca putoribus exhalantia. luppticio
tibias, niaconsiimit acedie, perspicuum est quantis lacerum
punitorum apparata, principis cujusdam virilia pectus disjiciatur augoribus, plane, ut putatur,
669 DE PIGNORIBUS SANCTORUM— LIB. IV. 670

corpore extrinsecus requieto. Vides in hypocrilis A culariter eorum tacta sunt corda, ut nulla eisdem
inedias, frigorum tolenntias, interdiu vix nocte suppeteret Im-
quae viderant explicandi poteniia.
solvendas stationes, nociu quasi pervigilis orationis potentia auiem eorum nil aliud quam indebitum
excubias, et haec levissima ducit gloriae inanis avidi- est. Unde est quod de Domino dicitur quod nnllum

tas. Identidem quoque in sanctorum mentibus eflicit signum potuit facere in Capharnaum (Luc. iv, 23).
quotidianas suarum carnium mortes breves ac mo- Non potuit ergo, dictum intellige, non debuit; inde-
mentaneas expectationis supernae suavitas. Constet bitum enim erat ut eis signorum beneficia impen-
ergo probatum, quia sicut piena forinseca reddere deret quos fidei suae applicare non poterat. Unde
dignoscitur cadaverosa corpuscula, sic spiritualis ala- etmargaritas ante porcos poni vetuit (Matth. vu, 6),
critas, aut latens mentis vitium, nostra aut fovet, quia divini eloquii candor spurcis mentibus minime
aut torquet interna. congruit,
CA.PUT II. §11. Probat iterum de scientia Dei, quae in con-
§ I. Quas prophetas sanctique viri a Deo accepere templatione hauritur, fandifacultatem humanam non
notitias, sxpiuscule aperire nequiverunt. — His itaque suppetere. — Igitur, ut ad seriem redeamus, quid-
sub ista distributione dispectis,quid a prophetis corporaliter de Deo non tam sen-
quomodo animarum
supplicia a tormentis corporalibus distare putanda B sum quam dictum est, humanae intelligentiae constat
sint, et quare ipse Dominus, ac sancli quique de condescensum, quia nec ipsi verba, quibus divinae
statu illo adeo carnaliter non dico senserint, sed essentiae modum comprehenderent, invenire potue-
dixerint, pariter attingamus. Si enim de sensu eo- runt nec ulli animos, qui, quae dicerentur (si dici ab :

rum agitur, sensa prophetica, ut seriem praemissae aliquo ullatenus possent) valerent capere, 3G« ha-
locutionis exsequar, multo spiritualiora fuerunt, buerunt. Qui ergo dicere, quive audire non poterant,
quam ipsi suis insinuare auditoribus non dicam, merito super Dei natura silebant. Quae autem dici
potuerunt, sed debuerunt. Dicam tamen, quod et necessitas exegisset, nisi consuetudine locutionis

indubie asseram, quia nec potuerunt, nec debuerunt- humanae dixissent, et in sua ipsi dictione amentium
Si enim possent, quae ex parte de Jesu nascituro, more deficerent, et si qua supra se dicerent, sicut
et mysteriis Ecclesiae noverant, ad publicum propa- ipsi sua dicta non caperent, sic intellectores dicto-

lassent, si ea quae partim sibi interluxerant, expri- rum neuliquam reperir^nt. Unde et indignas Deo
mendi licentiam habuissent. aliquoties comparationes similitudinesque attribuunt,
Unde Psalmistae vox est : « Incerta, inquit, et dum plaustrum onustum feno (Amos. n, 13), dum
occulta sapientiae tuae manifestati mihi (Psal. l, q potentem crapulatum a vino dicunt (Psal. lxxvii,
8). » Si incerta apud ipsum, de cujus semine erat 65).
nasciturus, erant, dubiae sententiaesi ferrentur, quid Quibus ergo capaces illi non fuerant, non nisi

proderant? Porro si occulta pro sui incertitudine, corporalia et nostris usibus familiaria enuntiare
minus sunt ulique manifestanda. Quo enim quidpiam poterant, et quae minus bonis hominibus convenien-
occultius est, eo, si incertitudo sese objiciat, promul- tia videbantur, etiam Deo nequaquam ascribere
gari periculosius est. Quae ergo sibi quidem mani- verebantur, ut ex eo ipso quod summae majestati
festata, sed caeteris incerta ac occulta noverat, indigna componerent, quidquid apud nos majus ac
digna admodum dispensatione silere decreverat. Unde dignius esse potest, indignum Deo prorsus, si ei
Apostolus « Audivi, inquit, arcana verba, quae
: conferatur, Inde est quod Ezechiel
ostenderent.
non licet homini loqui (// Cor. xu, 4). » Quid bifa- quatuor animalium monstrorum simillima corpora,
riam intelligere possumus, et est ac si diceret : et facies porteutuosiores quam Jani, nam quadru-

Nec per se licitum est homini talia dicere, nemini plices ostenduntur (Ezech. i, 5, 6), ut ex enormi,
nempe loquentes scribere solemus, non homiui lo- quantum ad nos, specie, sola intellectualitas quae-
qui, id est altari cuipiam explanare. renda notetur. Si enim angelos suos facit spiritus
Humani arbilrii non est Dei contemplationem, et D (Psal. ciu, 4), et non nisi spiritualia constant m
sacrx Scripturse notitiam habere. Non itaque po- —
coelestibus, indignissimum in aliquo supernorum
tuerunt, quia non debuerunt. Spiritus enim prophe- credere est tales inveniri corporum habilus. Cum
tarum nisi eos sicut quis equum freno cohibuisset, plane angeli gloriae claritate perplaceant, haec au-
mysterium quod mente conceperant, mysterium tem lnvise nimium effigiei horrore displiceant, cum
non fuisset. Prodere sane non poterant quod sub littera3 ratio deficit, solum quaerere restat quid
tanti dictatoris sigillo tenuerant. Si enim humani innuant.
arbitrii aut potentiae humanae non est contempla- Homines corporalia tantum enuntiant. Homines —
tionem Dei, aut sacrae Scripturae cum velit, habe- ergo ad homines de sola corporalitate loquuntur,
re, sic eis nullatenus licere potuit, de futuris my- quia si quidpiam de intellectualitate senserunt,
steriis aut sentire quantum vellent, imo nec ipsum sensa tamen sua nequaquam exprimere potuerunt.
totum penetrare quod dicerent. Sicut nempe in Unde et aestimare est eos qui ad internum ejus sae-
visionibus quae ex Deo sunt multoties de nostris culi statum, ad nos tamen rediluri exeunt, quod alia
eventibusedocemur, quaetamen quomodoaut quando videre non possunt, nisi quae corporaliter viventi-
eventura sint inibi colligere non valemus, ita parti- bus usitata sunt, et sub imaginc terrenorum sub-
071 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARl.-E DE NOVIGENTO 672

scintillent nobis aliqui enim A quod omnibus in promptu est, intrinsecus subjacet
radioli a?ternorum. Si
ita capere possent, uti illi qui ad hoc sseeulum re- anima invisibilis, ita huic matenali creaturae, quae
dituri non essent, in carne sane ista adhuc positis, rationabilibus irrationabilibusque naturis conspicua
non modo verba, sed et ipsi extra carnem subtiles est, altera subest machina, quse solis raiionabilibus,
pridem et acuti intellectus bebescerent, et in sese ethoc immortalitate exutis, constat visibilis et per-
visa deperirent, nedum aliis sibi incoinprehensibilia via. Cujus statum ulla mens visibilium imaginibus
explicarent. Ad eorum itaque similitudinem loqui occupata metiri non praevalet; animorum tantum
possunt hominibus, dum
ab internis redeunt, qiue oculis a saeculi pituita liberis adjacet.
foris videre consueverunt, quia sancti oinnes qu;e .*5C3 Sicut nempe verbum spirituale dicunus,
in divina contemplatione cernere aliquando, vel quod spiritu, lingua etdentibus efticitur, undeAposto-
momentanee potuerunt, nunquam sennone vel lit- lus : « Psallam, inquit, spiritu (/ Cor. xiv, 15), » ver-
tera emittere possibile habuerunt. bum etiam, ut sic dixerim, mentuale, quod sola
Cum ego de gloria
Sanctorum in visione, aut cogitatione labiis tacentibus disponilur vel disseri-
odores aut hymnidicos choros exau-
praesentiunt, tur, verbum quin etiam inlellectuale, quod sine
diunt, aut claritates hauriunt, tota haac non secun- interiori ulla ordinatione verborum purissima con-
dum naturte spiritualis veritatem, sed juxta visibi- B templatione tractatur, ita mundus iste, in quo de-
lium, qua assueti sunt, qualitatem. Quae enim aut gimus, visibilis et imaginarius dici potest, quia et
speciosiora, seu pretiosiora, aut deleclabiliora sunt obtutibus nostris substat, et oculis vacantibus ejus
inter homines, ea nobis per internas ostendunt vi- corporalitas menti retractabilis est. llle autem in-
siones, ut ex eis quae apud nos potissimum appre- terior toto diflieilius peneiratur quanto corpuribus,
tiari solemus, indultae sanctis gloriae argumeuta locis, ac temporibus nil ibidem coniinetur, nil agi-
sumamus. Unde in Apocaly.psi, et stolis amiciri tur. Et quanlo a nosiro usu discrepat, qui vix us-
albis, et palmas gestare, victoriae signa in mani- piam intuitum mentis affligimus, nisi ad isla quae
bus: et coronas in capitibus aureas habere dicuntur consuevimus, tanto ad illum interiorem perviJen-
(Apoc. vn, 9', quod regnantium sit. Quae igitur in dumobnixius nebulasnostraeintentionisabrumpimus,
amuenitalibus, in Qorulentiis, in splendoribus habi- CAPUT III.

ludinum denotantur, non illoruni, qui Ghiliastrae vo- Vtrum diaboli mundum hunc inhabitent. — Ubi
cati sunt, haereticorum naenias recreant, qui post qu;eritur utrum diabolo ct ejus angelis generaliier
resurrectionem annos in carnalibus deliciis
mille habitabilis habeatur hic mundus, quoniam princi-
pollicentur, quibus bomines delectari solent, q pem hujus mundi, in quo agimus, vocat eum Doini-
scd
ha3c pro salvatorum demonstranda gloria visionum nus (Joan. xu, 31). Et apostolus, principem aeris
ordines exhibent. hujus (Ephes. n, 2), principem etiam tenebrarum
Porro quae de revelatione glorilicatorum dicimus, harum, spiritualia nequitiae in coelestibus (Ephes.
ea ipsa de punitorum damnatione sentimus. Nam vi, 12).

cum ignibus crebro anim;e secundum Scripturas Quaeritur itaque si is qui ita ob sui intra hunc
videantur aduri, cum tlagellis addici, putentibus aerem diversationem aerius appellatur, ac inter nos
undis immergi, et ea, quae ex Gregorio et Beda do- invisibiliter divagatur, utrum et illi tali saeculo
ctoribus exhibita sunt, lieri, non aliud sunt quam contiguus habeatur. Cui quaestioni primo ingeritur
quod corporaliter reis solet intligi; hoc spiritualiter quod, quant;ecunque dignitatis ac puritatis saeculum
patiuntur, quibus denuntiatur, cruciari
nec nos, illud sit, dicere non audeo quod bonis ac malis
talibus miseriis ademnatos crederemus, nisi quia commune non fuerit. Natura eniin daemonum cum
p iMias, quas assidue consuevimus experiri, cogno- sit ingenitis alacritatibus preeacuta, sie ob sui
scimus. Quia ergo spiritualem illam linguam, qua perspicacitatem, imo spiritualis potentia» agili-

spiritualia spiritibus respondent, audire non possu- talein, quantumcunque exleriori divagetur in
mus, ex corporalium notilia quasi fucos intellectua- D mundo, taoto proprie propriam conversationem in
litatis exprunimus, et ex iis unde constat corpora interiori obtinet illo, quanto sibi major cum eo

profligari, animas animadvertimus coariari. constat natura^ communio. Si enim spiritualis esl
| III. Cum materialibus miriime, quibus ergo pas- mundus, nec crassioris corpulentise consiat diabo-
riis afficiantur animxi — Igitur quoniam corporali- lus, ubi identitas substanliarum excepta rationali-
bus suppticiis animaspuras coerceri posse non tate utrobique dignosoitur, alter ab altero absen-
credimus, qtiibus poenis angi possit et debeat [/., tari non sinilur.
possent et debeant] attendamus. Superius ex Apo- Nune diabolo pervius est mundus. — Ante dieni
stolo dixi spiritualibus spiritualia romparanda, et ergo judicii mundus ille interior diabulo idcirco

mirum valde est si tormentis tractabilibus intracta- pervius est, quia animabus in ssternum supplicium
bilis anima dicitur aflligenda. Dicere tamen primi- detrudendis boc spatio, Dei exactor et servus est,
tus esset de eo, qui, sicut Apostolus gentibus ait : et dalur crudelitati illittS huic oflioio ohsi>quendi
« Qui diciiiniii prseputium ab ea qua^ vocalur cir- Libertas,donec grano discreto a paleis judicetur ei
cumcisio (Ephes. u, li), ab exteriori bec mundo aulVrenda potestas. Et certe ipsuni eum funesio
appellatur interior. Sicut enim in corpore meo, suo exercitu infernum hujus mundi incolas EBStimo.
673 DE PIGNORIBUS SANCTORUM. — LIB. IV 671

Qaidni cuin ergastalis relegati poenarum tantum a A si quis secus restimet, ac si in ipsa veritate mcn-
pra*senti saeculi statu dirimantur, ut sive nobiles dacium qnaerat. Si igitur totum spirituale est, quid-
sint eorum, sive ignobiles a beato Job ignorare
filii quid in Dei praemio est, consequens mihi videtur,
dicantur? (Job xiv, 2.) Hoc tamen ab hujus mundi ut quod in spirituali mundo a spiritibus licet mali-
similitudine alter ille dividitur, quod in islo boni ac gnis administratur, idipsnm quoque quod puniendis
mali promiscue continentur: illic vero eoelibes ac pravorum spiritibus attinei, etiam spirituale pute-
perditi, sub infinia ab invicem distiuctione clau- tur. Sicutenim angelos fetore humano gravari non
duntur. credimus, sic animas corporalibus suppliciis vexari
Post diem judicii haudquaquam : mundus enim non posse dicimus.
fiet purus. Ipsum tunc habitabunt sancti. — Post § II. Quidjletus in inferno, et stridor dentium. —
diem itaque extremum cum suis complicibus diabo- Sed, sicut superius dixi, ex contraria parte melius
lus ipse communicato supplicio, liberos ad exercen- rem attingere possumus. Si juxta Apostolum « Re- :

dam pristinam pestem jam non poterit habere mea- gnum Dei non est esca et potus, sed pax et gau-
tus, et tanto uniformior in soliia sua puritate fiet dium in Spiritu sancto (Rom. xiv, 71), » videa-
mundus quanto per eum ultra transire valebit ne- mus e regione quam diversa ab iis, turbulentia sci-
mo pollutus. Hinc est quod coelo novo facto ter- ^ 1'cet apterna, ac perpetuus motus atque tris;itia,

raque nova (Apoc. xxi, i), interior exteriorque vigeat in inferno. « Erit, ait Dominus, ibi tletus, et
pervius ac habitabilis erit sanctis. Sanctis namque st> idor dentium (Matlh viu, 12). » Quid anima-
tam ignc purgatis quain beata corporum immuta- rum fletus, nisi praecordialis earum et interna moe-
tione promotis, et saeculo imo mundo ipso a veternis stilia? Fletus enim qui non nisi a corporatis rebus
sordibus confiagrato, et in incorruptibilem habitum emittitur, et stridor, qui dentatis ad rite ascribitur,

reparato, fiet habitatorumque

status habitationis dolorem incorporearum ipsarum, insaniain furorem-
undecunque conveniens, fiet utrobique una facto re- que refertur. Stridere namque, cum de homine di-
purgio mansor ac mansio florens. Et sicut corpus ac citur, furentium est. Est ergo dolor perpessae, et in

anima in sanctis sub unius beatitudinis gloria jubi- aeternum perpetiendae miseria\ Esl etiam stridor,
labunt, sic exterior interiorque mundus ad unam dum commembris diaboli anima, jam contemptrix
puritatem ex alterius concrematione redacti, splen- omnium divinorum poeniiere incipit, non se pejora
didos sine omni importunitate discursus sanctis ubi- quam fecerit effecisse.
que triumphantibus apparebunt. in profundum Unde est • Impius cum venerit
:

CAPUT c
malorum, conlemnit [Prov. xvm, 3). « Omnis, ait
IV.
§ I. Neque electiin coilo corpoream gloriam neque arbor quae non facit fructum bonum excidetur, et
,

in inferno reprobi corpoream poznam habent. Ad in ignem mittetur —

(Matth. m, 10). » Exciditur
rem itaque quae ccepta fuerat redeamus. Poenas il- videlicet a potestate peccandi, quod tanlumdem
las, quae in illo abditori mundo reprobis inferri valet, ac si diceret : Ligate illi manus ac pedes
dicimus, corporeae vel incorporeae sint si diffinire (Matlh. xxn, 13). In ignem vero mitti, {perpetuo
volumus, ex contrario melius sentire valemus. Quae- male agendi est appetitu cremari. Unde et illud :

rendum plane prius est utrum electi corporeas, an « Supercecidit ignis, et non viderunt solem (Psal.
incorporeas in coelesti regno glorias assequuntur. lvii, 9). » Si enimest, ut vere
quia in interiori est,

Si corporeas glorias a^stimemus, ut scilicet volupta- illo mundo cupiunt, metuunl,

gaudentque, dolent-
tibus, gustui ac epulis vacent, nihil explicamus, que, licet impiis nequaquam gaudere conveniat,
imo Scripturis obsistimus.iNon, ait, gaudeatis super tria tamen alia eis ne momento quidem abesse
spiritibus qui vobis subjiciuntur, sed gaudeatis quod queant: non dicam quod eisdem passionibus addi-
nomina vestra scripta sunt in coelo (Luc. x, 20). cantur, quibus olim subjacuerant, sed taulo rabidius
Certe ipsi apostoli adhuc rudes Domino inferunt : quanlo spiritualius, ut nil aliud ineis ipsae, non unae
« Domine, inquiunt, ostende nobis Patrem, et suffi- D se d omnimodae passiones, quam ignis indefectivus

autem videbo vos, et gaudebit cor vestrum (Joan. § III. lgne materiali animas torqueri dicit B. Gre-
xvi, 22). » Si in talibus coelicolarum gloria, quid gorius. — Quod si quis mihi objicil bealum Grego-
terrenum hic quaeritur? Quae jucunditas corporalis rium, quod corporeo animas igne
dicat puniri
in Dei Patris visione putetur? Quid quod psalmus (Dialog. lib. iv, quod ibi
cap. 29), advertat, dicitur.
ait « Quid enim
: mihi est in coelo, et a te quid vo- « Teneri, ait, Spiritum per ignem dicimus, » ut in
lui super terram? Deus, inquit, cordis mei et pars tormento ignis sit videndo ac sentiendo. Ignem
mea (Psal. lxxii, 25, 26). » Si ergo « Qui videt namque eo ipso patitur, quo videt, et quia cremari
Filium, et credit in eum, habet vitam aeternant se aspicit, crematur. Quod totum est, quia damna-
(Joan. vi, 40), » et in ccelo ac in terra nihil quaeri- tum se aspicit, animi saeva exacerbatione decoqui-
tur nisi ut Deus habeatur, rogo quis locus corpo- tur. Vide hominem aeterno ergastulo relegatum,
reis voluptatibus datur? morlifera mortilicatur acedia. Vidi hoc anno quem-
3C4 Cum ergo nihil exemplorum suppetat, per dam, qui timore paupertatis laqueum sibi, nisi a
quae quis carnale in coelo quid intelligat, mirum est suis eruerelur, injecerat. De circumstantia ergo sua,
673 V. GUIBERTI AHHATIS S. MARI.t DE NOVIGENTO 676

secundum beatum papam spirilus habet, unde cru- A (Eccli. ix, 10), quem scilicet diabolieae intentionis
cietur. furor agebat, quare pro fratribus ne et ipsi perdi-
Quod si divitis p ena ignis corporalis objicitur, tum irent tam benevole postulabat. Quod si bene-
libentissime papam sanctum, si pnrsens esset, in- volentia bonum est, et haec ipsa supplicio subest,
quirerein, si ignis ille corporeus, ut dicit, habetur, profecto et sapientia, et scientia, atque ratio contra
etgustus, et digitus, et lingua, pari inodo corporea praefati sapientis dictum inibi est. Quia vero sanctus
tenebuntur. Quia ergo non assentire tanto magistro in eo Spiritus mentiri non potest, quam sit fulilis

nefarium ducimus, et spiritualibus corporalia in ista petitio videre in promptu est.

omnimoda illa interioritate miscere nescimus, Deo, Superius dictum est reprobos m inferno non so-
quae necdum nobis experiri contigit, committamus. lum carnalibus affectibus non carituros, sed perver-
Nemini enim obnitimur, sed pro captu nostro sensa sis etiam amoribus coarsuros. Haec dives ille

simplici intentione proferimus. perpendit, dum fratres adventare metuit; scit enim
CAPUT V. in quocunque fratrum geminari sibi supplicium, et

§1. Quid sanctorum exerciiii in coelesti gloria; in quorum cultu ac desiderio a divino amore desci-
quid impiorum in cruciatibus aeternis. Diaboli — sibi vit. in euium quam propositam habet damna-
cibus peccata suggerere. Constat ilaque quia sicut
B tione incenditur pariter ac insanit. Dum ergo sibi
sanctorum benevolentia?, cum ad Dei visionem per- gehennam, ut sic dixerim, quincuplicari veretur, a
veniunt, inaestimabili semper dulcedine crescunt, ita suo conventu fratres Lazaro docente amoliri pre-
reproborum animae capiti suo diabolo unitse, tanto catu.
vehementius peccandi desiderio non sine atrocis- Sed ab aliquo objici potest. quia poena illa sine
simo tormento aestuaut, quanto ab eo, cui cibus est bono actu evitari non poterat, ergo sine benevo-
pccata suggerere, nulla intentione discordant. Et lentia non erat, qui eosdem correctiora agere pras-
sicut sanctos poenitet visa Dei gloria, quod amplius optabal. Cui inferimus. Sunt multa quae velle vide-
pro ea adipiscenda non laboraverint, sic impii *ger- mur, quae tamen nolle nos evidenter agnoscitur;
rime dolent, quod ad ea supplicia deventuri non nam si insanabilem morbum patiaris in digito, quem
amplius maliginis vuluptatibus inservierint. Quidni! abscindere monearis a chirurgo, dicis tibi malle
De advivente impio diciiur « Sub lingua ejus labor : praecidi quam manus tolius ope, morbo gliscente,

et dolor (Psal. x, 7). » Labor videlicet, quod male destitui. Dicis te hoc malle quam illud, cum neu-

agendi stadio insudat; dolor, quo ea quae desidera- trum probatissime nolis. Talis fuit voluntas in di-
verit crimina perpetrare non praevalet. Et quid de r vite, ut volendo nollet, et nolendo vellet, potius
illo qui Satanae concorporatur dici poterit, quanta quam supplicii incrementa subiret. Quoscunque ita-
in eo vehementia pessimi appetitus erit? Si sancti que impii contra Deum amarant, hos justo judicio
sempiternis in Deum ardoribns fervent, improbi coram se cruciari considerant, quorum poenas ipsi
perpetuis furoribus strident. semper in se reciprocant.

§ II. Ad quid dives non se, scd Lazarus ut in CAPUT VI.

mundum mittatur orat. Huic opinioni nostra3 se con- Corporales non sunt animx, nec sensibiles, nisi

fert evangelicum illud capitulum de diviteet Lazaro, modo spirituali. Quid vermis spiriiualis. — Quae au-
in quo, si bene discutitur, status interioris mundi tem corpora animae habeant ego nescio, illud po-
plurimum aperitur. In quo primum si perpendas tissimum meo sedet arbitrio, typice debere intel-
quid quod idem dives non se resuscitari,
sibi velit, ligi quod dicitur ore Dominico « Vermis eorum ;

et ad patris domum
mitti, sed Lazarum postulat non morietur, et ignis eorum non exstinguetur
(Luc. xvi, 27), invenies eum, qui de hac vita cum (Isa. lxvi, 24). » Si a beato Job putri et tabido
nequissima 3C5 voluntateexierat, quia nullam sese me, inquit, comedunt non juste dicebatur : « Qui
corrigendi voluntatem, si resuscitaretur, et ad sae- dormiunt (Job xxx, 17), » ad spiritum non video
culum rediret, habebat, eamdem namque perversita- D quomodo referatur, quia nasci vermes ex spiritu
tem qua inter cruciatus carere non poterat, sese nondum audivimus, aut vermes mordere spiritum.
nullo modo deserturum pro certo cognoverat. Nec Quia ergo dissentit a littera vermem spiritualem,
eum e regione profecto latcbat, quia si pristino quod est perpetui angoris aculeus, et semper in-
statu restitueretur in mundo, et prioribus studns frucluosa compunctio, compingamus in anima, cu-
emendatiora non gereret, ad centuplicalionem dam- jus ignis nequam exstinguitur, quia in tinem
nationis in eadem poslremo, tormenta recideret. totius desperatae miseriae indefeclibili anxietate deco-

Lazarum ergo resusciiari secure precatur, de quo quitur.

non aliud sperabatur, quam, qui ante experientiam Quanta damnaforum tormenta. — Si parum cru-

gloriae pius sub morbo ac inopia vixerat, redivivus cis iis qui in inferno sunt ac tortionis existimas,
non bono melior fieri poterat.
nisi quid pejus quam inlinita rabie efferari, et diabolo
Quare tanta bcnevolenda frairum saluti c.on-
§ III. ac angelis ejus omni conformari putas?vecordia
sulit dives ille. —
Accedit quoque nostne sententi;e Et justa plane eorum amentia, quia quibus in savu-
q qui, juxta Salomoncm, nec sapientiam, nec
1 lorum sacula refrigerii omnis desperatio constat
scientiam nequc rationem apud inferos habebat a3terna, quid aliud est eis nisi rabies semper nova?
 DE PIGNORIBUS SANCTORUM. - LIB IV. 678

Si, Apostolo teste, tristiiia hujus saeculi appellatur A dum potius verba ipsorum, qui scripserunt animas
mortem operans (// Cor. vn, 10), dum ex concepto corporum suorum habere efligies; tales enim sunt
rancore et nimietate doioris manus sibi quis inferre quos refellere temerarium dico. Si ergo corpori
compellitur, quara irremotae mortis acerbitatem corpus inseritur, ita necesse est coaptetur ut os
mentium illarum atrocitas fovet, quae ne momenti ori, manus manui, quodque cuique membrum mem-
quidem unius otium sustinet? Spebas etsi falsis bro apponatur : ut si, ut assolet, praecidi contigerit,
aliquoties lenitur animus in hac vila, illic est adeo pro uno duo ampulentur.
interior sine omni ineptae cogitationis adulatione Denique elsi ita efligiatas credas, necesse est eas,
severitas, ut nulla surrepere posuit, quae vel ad pun- et locis, et morulis circumscribas, totumque quod .

ctum miseris allubescat inanitas. spiritus vocantur his auferas. Quae etiam
sunt et

quantitas earum major quam corprris, quaeve ala-

CAPUT VII. critas erit? Quod
pro argumento assumitur, quod
si

Qui a Domino fue.re ab inferno liberati quomodo in secundum corporum in visione videntur,
species

tenebris conslituli fuisse dicuntur. Praecipuarepro- facile obruitur, quia neccorpus, nec anima est, quae

borum pcenaininferno, a Deicontemplatione privatio sic videtur, sed sola visae rei imago ad animum
B
est xterna. —
Porro si ii qui de inferno, Domino reportatur.

resurgente, sunt eruti, dum inibi essent in tenebris Quid aqux quas dives exposlulat in tormenlis. —
dicuntur fuisse constituti, cum nullas ibi tenebras sibi quod dives in inferno
Putent itaque suffragari
nisi solius fastidii paterentur, quae divinae visionis linguam, digitum, Lazarus habeat (Luc. xvi, 24).
diuturnis privationibus quotidie augerentur, qui Sed velim iis objicere, utrum in spirituali illo

spe tamen ejus aliquando potiundae nullatenus pri- mundo aquae erant? Quod si erant, ergo incolae ejus

vabantur: quid, non dico eorumoculis, sed cordibus materialibus his egebant. Esto. Et unde ad restin-

obscurius, quibus tantae crassitudo desperationis guendum gchennae focum adeo efficaces fuerant?
obtenditur? Dicant alii ignes, sulphur objiciant, Deus meus, ibi cum incassum
gutta quid faceret,
procellarum spiritus pariter attexant, securus sen- linguae illi Ganges et Indus influeret? Extremum

tentiam fero, nullum delerius baraihrum, nullum ergo digiti Lazari gullam inferre intelligimus, cum
crudelius apud illos exitium, gravius universo per intentionem vel minimam ejus ministraretur

tortore tormentum, quod tam pium, tam serenum diviti cujuslibet parvissimae indulgentiae munus.
Iste est minimus digitus, quem Pharisaei et Scribae,
Dominum sunt desperabiliter amissuri, quem ad
summam infelicitatis atque miseriae non sunt usque- P impositis oneribus gravibus et importabilibus, in
quaque visuri, usquequaque enim non tenebrasce- humeros hominum nolunt ad ea levanda movere
rent, si aliquorsum respirarent. (Matth. xxiii, 4).

36G Si enim « Qui videt Filium, et credit in Quod si adhuc imago humana defenditur Quid :

eum, habet vitam aHernam (Joan. vi, 40), » et apud beatum Gregorium in sphaera ignea Germanus
:

« Haec est vita aiterna, ut cognoscant te Deum, et efiiciet (Dialog. lib. n, cap. 35)? In quam partem

quem misisti Jesum Christum {Joan. xvn, 3), » ut Scholastica in columbam versa se conferet (Ibid.,

sola beatitudini sanctorum sufficiat Dei visio sem- cap. 33)? Tota igitur controversia haec collidatur

piterna;quis contraire vel obniti audeat, principa- ad unum, ut neque humanam, neque igneam, neque
lem, imo singularem damnatorum calamitatis esse columbinam speciem eis imputemus, sed prorsus
causam, quia sint aeternaliter a Dei contemplatione eas omni corporea re ac similitudine denudemus,

seclusi? Nec in aliquo videtur absurdum, imo et eamque subtilitati intellecluaii universam mancipe-
veritas et verisimillimum constat, quia quod sanctis mus. Inconveniens enim est ut spiritualis habilatio

viiam sicut oculi corpori claritudinem praestat, habitatores dicatur habere corporeos. Si sane Jesu
hoc reprobis mortem sicut noctem privatio luminis Domini verba sunt Regnum, inijuit, meum non
: «

irrogat. D est de hoc mundo (Joan. xvm, 36), » et « Non :

bibam de genimine vitis, donec bibam illud novum

CAPUT VIII.
in regno meo (Matth. xxvi, 29), » et hoc idem

§ I. Incorporex animx probantur. — Praeterea regnum quotidie pelilur ut adveniat (Matth. vi, 10),
et de animarum
quibusdam sic forma iractatur
a indubie dicimus quod coelum, id est superior illa

ut eisdem ab ipsis humana? appingantur efligies, pars triplicis machinae, quae et ob digniorem sui
quam ego sententiam sicut non sentio, ita nec partem sedes Dei appellatur, nihil aliud est quam
capio. Si enim aurem et oculum, narem et labium, qua ac si extra mun-
spiritualis interioritas ista, in
pectus et uterum, renes et coxas, pedes ac tibias dum istum regnare se Dominus perhibet, quia hic
illis nimirum facis esse corporeas. Quod
ascribas, princeps sibi aeris hujus cum suis plurimum adver-
si corporeae sunt, quomodo intra corpus se capiunt? satur, in illo autem quiete omnia possidet.
Quod si ita capiuntur, sicut minora vascula intra Hoc regnum, id est, quibus per charitatem regna-
majora tenentur, scire velim quomodo duo intra vit et regnat, poslquam « tradiderit Deo el Patri,

alterutrum corpora sub tanta arctitudine cohi- tunc erit Deus omnia in omnibus (/ Cor. xv, 24). »
bentur. Haec dico non contra ipoos, sed secun- Unde et latroni dicitur « Hodie mecum eris, » non
:
679 V. GUIBERTI ABBATIS S. MAKI.K DE NOVIGENTO r.SO

dicit in coelo, sed « in paradiso (Lue. xxm, 43). » A Sicut ergo sensualitas per seipsam rationena

Paradisus enim est, abi jugis Christi visio est atque intellectum non dico superurdinat, sed nec
quod nusquam nisi in illo spirituali saeeulo est. Ne- penetrat « Animalis enim
: homo non percipit quae
quenamque eoelum diseipulis videntibus.ideo ascen- Dei sunt(I Cor. n, 14), » ratio autem et intel-

dit, parte inferiore vacante, parli superiori in-

ut, lectus non solum ista sub se diseernit, sed et divina
sideat, sed quasi digniorem locum obtinere se mon- subintrat, sic Deus el sancti,quasi intellectus et ratio,
stret, ex quo minus intelligentibus apud Patrem corporea cuncta dijadicant, ita tamen ut neutroscor-
pra^sidere se indicet, cum apud interiorem illum porea illa contingant.
mundam, neque altum, neque imnm, aut locale Haee sine praejudicio melioris sententiae hucusque
aliquid esse constet, praesertim qui tempora et loca decursa, non verborum ambitu, sed sola fide mu-
non habet. nimus.

FINTS.

HISTORIA QUyE DICITUR

GESTA DEI PER FRANGOS

EDITA

A VEN. GUI3EET0
ABBATE MONASTERII SANCT^ MARLE NOVIGENTI.

EPISTOLA GUIBERTI
AD LYSIARDUM SUESSIONENSEM EPISCOPUM.

3C7 Patri et domino sanctae Suessionensis Eccle- B scriptorum meorum notiones, aut etiam opiniones
siae episcopo Lysiardo, Guibertts, perpetuo sua3 attigerant. His certe sepositis, ad te summa fuit

liberalitati debitor, quidquid dulce et unicum credi- concurrisse volunlas. In qua tibi est lectione pensan-
tur in affectu. dum quod, si etiam aliquoties me a vulgari gram-
Lysiardus nobilitatc et scientia clarus. — Quare matica peregrinari contigerit, idcirco fecerim, quod
elegantior hujusce historix s/ilus, quam in aliis Gui- vitia, imo illud humi serpens eloquium praecedentis

berti operibus. — Cum ab amicis meis saepe suggere- corrigebam historiae. Et villas video, urbes, ac op-
tur aliquibus, quare opusculum praesens proprio non pida studiis fervere grammaticae. Unde a veteribus
insignirem nomine, hucusque repuli, plane veritus historicis noluissem, si facultas suppeteret, discre-
piam historiam, personze odibilis foedare vocabulo. pare. Pensa denique quod inter rei familiaris curas,
Ratus autem ipsam per se claram praeelari hominis et crebras audiliones causarum, dictandi mihi, imo
titulo posse fieri clariorem, ad te tandem appuli, et quod gravius est, translatandi aestuabat intentio, et

operi sui auctoris nota depresso, jttcundissimum lu- dum non sine mordaci importunitate, foris
diversa,
minare praeposui. Cum enim tuae vetustissimae no- audire compellerer, stabiliter intusquaeorsus fueram
hilitati, scientia litteralis, serenitas specialis, mo- coepta tenere cogebar. Longe alio, quam in Exposi-

destiaque moralis accederet, Deo jusle creditur ^ iionibus Geneseos vel

1

aliis opusculis tractatoriis, me

provisore dispositum, ut tantae reverentiae munus usum stylu nemo miretur; decet enim, licetque
pontificii dignitas honestaret. Sequens itaque scbe- prorsus operosa historiam verborum elegantia coor-
dula tuu amplectendo nomine inflorelur; quae ad se narijsacri autem eloquii mysteria non garrulitate
quidem incondita, tui, cui scribitur, amore condiatur, poetica, sed ecclesiastica simplicitate tractari. Id

et ufiicii quo praeemines, auctoritate flrmetuf. Non ergu peto grate suscipias, et pro perenni tui nomi-
deerant sane praesules et alii, quos hujusaliorumque nis nionimento retineas.

EXPL1C.1T EIMSTOLA.
 681 GESTA Dtl PER FRANCOS. — PR/EFATIO. 082

PRyEFATIO SEQUENTIS HISTORLE.

3G8 Ad praesenti opusculi exsecutionem mul- A historiam, videram, his Deum quam fecerit a
diebus
tum mihi praebuit ausum, non scientiae litteralis, saeculo, mirabiliora gessisse, gemmamque hujus-
cujus apud me constat forma pertenuis, ulla se- modi extremo diversari in pulvere ; tantique contem-
curitas, sed historioe spiritualis auctoritas. Quam ptusimpatiens, curaviquibus potui eloquiis, id omni
enim certum semper tenui solo Dei numine, et charius auro, quod neglectui tradebatur, absolvere.
per quos voluit consummatam, eam non dubium Poesi plus xquo incubuerat Guiberlus. — Nec id
habui per quos etiam rudes ipse voluerit conscri- solo praesumptive, instinclu egi meo, sed sua ali-
bendam. Qui enim eos per tot difficultates traduxit quibus petitione, huic adnitentibus fideliter voto.
itinerum, qui succidit ante ipsos tot excrementa Quidam sane,prosa ut scnberem, metro autem id
bellorum, dubitare non valui, quod rei gestae mihi, fieri plerique rogabant, quoniam talis me studii in
quibus sibi placeret modis, inderet veritatem, nec primaevo rudimenta celebrasse satius justo, compe-
negaret competentium ordini ornamenta dictorum. rerant. At ego juventuto, gradu, experientiaque
Prioris narrationis, quse iunc exstabat, stylus sini- non id verbis plausilibus, non versuum
provectior,
plex nimis. Qualis historici, enuntiandum rebar, |sed majori, si dicere
qualisque res divinas crepitibus
tractantis stylus. —
Erat siquidem eadem hisloria, audeam, quam omnes belli Judaici historias maturi-
sed verbis contexta plus aequo simplicibus, et quae " tate dignum digeri, si esset cui Deus copiam super
multoties grammaticae naturas excederet, lectorem- hac re tribueret, arbitrabar. Nec diffiteor me post Je-
que vapidi insipiditate sermonis sajpius exanimare rosolymae captionem, ex quo illi, qui tanlae interfue-
valeret. Ea plane minus eruditis, nec de locutionis rant expeditioni redire coeperunt, ad scribendum
qualitate curantibus, ob illius novae relationis amo- ea animum appulisse, sed quia quarumdam circa
rem satis opportuna videtur, nec aliter quam illi istud importunitatum obices astiterant, distulisse.
sentiunt, ab auctore dici debuisse putatur. His au- Sed quia, Deo permittente, nescio si volente, volun-
temquibuspabulum eloquentiae aestimatur honestas, tati meae constat oblata facullas, in id quod pie affe-

dum ea minus apte dicta perpendunt, ubinarrationis ctaveram fortasse a cunctis ridendus, incessi, ca-
dignoscitur expedire comitas ; et prolala succincte, chinnos ac triscuriapnetergrediens aliquorum, dum
ubi facundiae paregorizantis decuit laciniosa varie- modo diuturni eruptioni conceptus quacunque dela-
tas, dum susceptae materiei seriem nudo procedere tratione sategerim, Et si sit qui rideat, non tamen
vestigio vident, juxta poetae sensum, aut dormitant, juxta posse gerenti ac sanum intendenti detrahat,
aut rident: quin etiam, malae praesumptae orationi, nec meis praepropere naevum dictis inurat, sed si
quam modo consi- p penitus aspernatur, poslhabita lile verborum, ipse
longe diverso oportuisse cantari
derant, invident. Pro statu planecasuum sermo co- male perorata rescribens, exempla dictandi praebeat.
aptari debet orantium, ut verborum acrimonia bel- Exrelaiione texil Historiam. Porro si quis ali- —
lica facta ferantur; quae ad divina pertinent, gradu quid subobscure dictum causetur, notam sibi bebc-
tcmperatiore ducantur. Qua? gemina, si facultas tudinis inlligere vereatur, cum pro certo noverim
mihi suppeteret, forma, in hnjus stadio operisexcur- quod ex his quae in subjecto libro dixerim, nemini
risse debueram, ;ut et facinorum suorum insignia in litteris exereitato juste quaestionemmoverim.
nequaquam verbis recitata disparibus insolens Gra- Corrigendum igitur, nescio an corrumpendum, hi-
divus agnosceret, et nunquam gravitatis sibi inditae aggressurus exemplar, primo causas et
storiae ipsius
tonum, cum de pietate res agitur, modestia Mercu- necessitates quae hujus occursum expeditionis ur-
rialisexcederet. Quae licet ex sententia adimplere gebant, sicut audieram, proposui referendas, et sic,
nequiverim, bene tamen ab alio gesta, plurima ex occasionibus praemonstratis, res demum attexere
parte approbare nec minus probare didicerim. gestas. Quorum tenorem, ab illo priori quem pro-
Grammatica; tum fervebat studium. — Ergo alie- sequor auctore, multa varietate [al., veritate] prola-
norum judiciorum, valde temerarius (sed ex fidei tum, ab eis qui eidem interfuerant viae, edidici. Ea
amore impudens, me fateor incidisse discrimina, D sane quae ferebantur in libro, contuli crebrius cum
et
quia dumcorrigendi voto, haec me compererint at- ipsorum qui facta viderant verbo, et procul dubio
tigisse studia, forlassis secunda deterius appretiari expertus sum quia neutrum discreparet ab altero
poterunt quam priora. Cum enim passim videamus quae autem addiderim, aut ab his qui videre didice-
ferverc grarnmaticam, et quibusque vilissimis prae- rim, aut per me ipsum agnoverim.
numerositate scolarum hanc petere noverimus disci- Idcirco non mirum si in nonnullis hallucinatur. —
plinam, horrori fuit, et si non uti debuimus, vel uti Quod si quidpiam aliter dictum quam se res habet,
potuimus, hancnostri gloriam temporisnon scribere constiterit, incassum fateor mendacii 369 mihi pro-
:

imo reliquisse sub inconditi scabredine sermonis bra callidus deprehensor objecerit, cum me fallendi
Patrol. CLVI. 22
 «83 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARI.E I)E NOVIGENTO 684

desiderio nulla dixisse, sub Dei testimonio scire possit. A Si eniin Parthos, ut aliquid sentiunt, non Turcos.
Quid eniin mirum si fallimur, duni aliena facta re- Caucasum, non Corozaniam ponerem, quasi sectando
ferimus, cum nos ne nostras ipsorum quidem cogi- authentica, obscurus fierem, meque illis qui de pro-
tationes ac opera, non dico verbis exprimere, sed ne priisregionum nominibus certant carpendum expo-
colligere tacita saltem mente possimus? Quid de in- nerem. Et maxime illud attendo quia, sicut in his
tentionibus loquar, quae adeo latere plerumque pro- provinciis, terras novis constat vocabulis insignitas,
bantur ut vix ab ipso interioris hominis acumine itidem immutari non dubitamus et exteras. Namque
discernantur? Non est igitur severius arguendum, si si ea qua3 olim Neustria, modo Northmannia appel-
ignoranter in verba prolabimur: sed illud est irre- latur: et quae Austria, nunc Lolharingia pro aliqui-
missibili censura terendum, cum falsitas ex industria
bus accidentiis nuncupatur, idem apud Orientales
deceptionis, vel cujuspiam subornationis voto con- quomodo fieri non credatur? Ut asserunt plane qui-
texitur. dam, ipsa quondam Memphis jEgyptia, Babylonia
Quare nomenclatura recentiori incitandis propriis, nunc dicitur. Vulgari itaque modo malui enunliare
nominibus fuerit usus. —
Porro denominibus homi- aliqua quam obscuraii aut contendere ponendo di-
num, provinciarum et urbium mulia mihi est difli- versa. De nomine autem Podiensis (vulqo, le Puv)
cultas ingenita. Dam enim quaedam, quorum attige- D episcopi diu haesi. Vix in hujus operis line edidici,
rim notionem, male 'ab illo auctore expressa cogno- non enim in meo habebatur exemplari.
sco, remota quaelibet, eoque magis incognita, eadem Parcat quoque lector meae sermonis incuriae, in-
pravitate enuntiata non dubito. Verbi gratia Tur- dubie sciens quia quae habuerim scribendi, eadem
:

cos, quotidiano increpitamus strepitu; Corozaniam, mihi fuerint momenta dictandi, nec cerisemendanda
quiddam novi nominis vocitamus. Ubi vocabulorum diligenter, excepi sed uti praesto est, foede dela-
;

vetustas quoniam pene prorsus obliterata delituit, trata membranis apposui. Nomen autem indidi quod
antiquitate omni, etiamsi ad integrum patuisset, arrogantia careat genlisque honori proficiat, scili-
amota, nihil nisi quod publice cantitaturdicere libuit. cet Dei gesta per Francos.:

GESTA DEI PER FRANGOS PIVE

HISTORIA HIEROSOLYMITANA
LIBER PRIMUS.

CAPUT PRIMUM. C cam superbiam, Argivam acrimoniam, yEgyptiorum

[l.]Co3evorumvirtus minime estvituperanda. — Quo- spurcitiam, instabilemque Asiam Pompei Trogi et
rumdam mortalium vitiose aliquoties, sed non sem- auctorum disquisitione sublimium miramur. Prima
per, moribus constat inolitum, ut modernorum facta Romanorum instituta, sub communis utilitatis cen-
vituperent, praeterita saecula sustollant. El quidem sura et imperiii propagatione, complectimur. Et
laudanda vcterum modestiae contemperala felici-
fuit tamen, si horum omnium ad purum discutiatur es-
moderata vivacitas sed
tas et relractatione consilii ; non modo apud probos quoslibel laudabilis
sentia,
nemini discreto, qualicunque virtuli nostrae, saecu- ipsorum habetur audacia, sed merito 'patet infamiae
laris eorum fuerit ullo modo anteferenda prosperitas. pertinax belligerandi sine ulla ratione, pro sola do-
Etsi enim in antiquis virtus defaecata praeeminuit; minandi libidine, vecordia.

tamen in nobis, in quos licet saeculorum linis deve- Prxcellunt geniilium, Christianorum gesla bellica.
nerit, dos naturae nequaquam prorsus extabuit. — Respiciamns ergo, imo resipiscamus, adhujus
Praedicantur merito pro hominum novitate priscis quas despicimus aevi fetulentas, ut sic dixerim, fae-
acta temporibus, sed multo justius efferri digna ces, et minimum digitum nostrum, patrum quos
sunt quae mundo prolabente in senium, peraguntur plus aequo extollimus, nostrorum dorsis grossiorem,
utiliter a rudibus. juxta illud fatui regis dictum, reperire poterimus.
Regna quondam extera suspiramus insignita
bellis Si enim praelia gentilium, 370 et rcgna multo ar-

potentibus. Stragem Philippicam, ct ubique incle- morum laborc pervasa perpendimus, nullas eorum
mentem, non sine continua sanguinis effusione vires, nulla prorsus exercilia nostris, per Dei gra-
victoriam, suscipimus; Alexandri rabiem de camino tiam, aequiparanda censebimus. Si Deuin in Judaieo
Macedonum ad totius Orientis cxitia emergentem, populo magnilicatum audivimus, Jesum Chrislum,
tonantibua eloquiia pensitamus. Xerxis iu Thermo- sicut beri apud antiquos, ita et hodic apud moder-
pylas, Darii in Alexandrum copias, cum exsecrabili nos, esse et valere ceriis experimentis agnovimus.
inlinitarum gentium digladiatioue metimur. Chaldai- Reges, duces, dictatorcs ac consules, uspiam pugna-
ti8o GESTA DEI PER FRANCOS. — LIB. I. G86

turi populoruni examina, conflaverunt, et edictis A clamaret, cum alteri non minus monitis, quam-
potentibus, undecunque gentium numerosos exerci- exemplo domi forisque profectionis vola clamaret.
tus contraxerunt : Ardebant studia singulorum, ct tanta illis facultas
Hi tamen, hi coeunl hominum terroribus acti. videbatur illud iter ineundi, quibus nulhe sumptuum
Quid de dicam qui sine domino, sine prin-
illis copiae suppetebant, quanta illis quibus ingens pos-

cipe, solo videlicet Deo impulsore, non modo extra sessionum venditio, aut thesauri repositi opulentis-
natalem provinciam, extra etiam originale regnum, simum viaticum convehebant. Videres dictum Salo-
verum quoque extra multitudinem interjacentium monis evidenter illud impleri « Regem locusta non
nationum progressi atque linguarum, de extremis habet, et egreditur universa per turmas suas (Prov.
Oceani Britannici finibus, usque ad totius terrae 30,27). *

meditullium castrorum suorum acies produxere? De Haec locusta nullum bonae operationis saltum
[al., illa] nova et incomparabili Jerosolymitanae ex- dederat, quandiu longae iniquitatis congelatione
peditionis victoria loquimur, cnjus tanta erga eos torpuerat : at ubi solis justitiae fervor incanduit [aL,
qui non desipiunt exisiit gloria ut nostra, quod excanduit], genuin;e illico transmigrationis evola-
nulla pneterita meruerunt, tali litulo jubilemus in- tione prosiliit, dum de patris domo ac cognatione
signiritempora.Hoc nostros aggredi, non inanis fa- B digreditur, et per sanctae intentionis assumptionem
mae, non pecuniarum, non dilatandi limitis coegit moribus immutatur. Tpsa regem non habuit, quia
ambitio, quibus occasionibus innituntur aut nisi sunt quaeque (idelis anima omni ducatu, praeter solius
pene omnes qui conlra quoslibet arma movent, sive Dei caruit, dum illius se contubernalem aestimat,
moverunt. Quibus illudpoeticum opportune dicitur eumque praevium sibi esse non dubitat, cujus volun-
:

Quis furor, o cives, qux tanta licentia ferri, tate et instinctu se coepisse, quem in egestatibus
Geniibus invisis proprium praebere cruoreml solatio sibi futurum conjuliilat. Sed quae est quae
Bella geri placuit, nullos habitura triumphos. egreditur universitas, nisi idem-
illa, quae ad unum
Sienim pro libertate tuenda, aut pro publica re de- que appetendum numerosissimarum plebium corda
fendenda sumerent causam, excusationem utique vertit simplicitas? Cum solam quasi specialiter
pra?tendere possent honestam. Ubi autem aut bar- Francorum gentem super hac re commonitorium
bararum gentium, aut metuitur gentilitatis incursus, apostolicae sedis attigerit, quae gens Christiano sub
ab armorum jure nullus debet miles arceri, et si ista jure agens non illico turmas edidit et dum pensat :

defuennt, pro sola sanctae Ecclesiae tuitione consue- seDeo eamdem fidem debere quam Franci, Franco-
verunt quam legitime bella tractari. At, quoniam rum quibus possunt viribus, nituntur et ambiunt
in omnium animis haec pia desinit intentio et ha- communicare discrimini? Videres Scotorum apud
bendi cunctorum pervasit corda libido, instituit se ferocium, alias imbellium, cuneos crure intecto,
nostro tempore praelia sancta Deus, ut ordo eque- hispida chlarnyde, ex humeris dependente psitarcia
stris et vulgus oberrans, qui vetustae paganitatis [al., sytarchia], de finibus uliginosis allabi, et qui-
exemplo in mutuas versabantur caedes, novum re- bus ridicula, quantum ad nos, forent arma copiosa,
perirent salutis promerendae genus, ut nec funditus suae fidei ac devotionis nobis auxilia prresenlare.
electa [/., ejecta] (uti fieri assolet) monastica con- Testor Deum me audisse ncscio cujus barbarae gentis
versatione, seu religiosa qualibet professione, saecu- homines ad nostri portum maris appulsos, quorum
lum relinquere cogerentur, sub consueta licen-
sed sermo adeo habebatur incognitus ut, lingua va-
tia ethabitu, ex suo ipsorum offlcio, Dei aliquatenus cante, digitorum super digitos transversione 3*1
gratiam consequerentur. crucis signa praetendereut, hisque indiciis. quod
Omnigeni status efcondiiionis homines cuncta ab- nequibant vocibus, se fidei causa proficisci monstra-
dicabant uti conira perfidos ad bellum proficisceren- rent. Sed de his suo loco uberiori forsitan ^circum-
tur. —
Deo ergo incentore, motas audivimus [al., locutione tractabimus: nunc de Jerosolvmitanae vel
vidimus] nationes, et ad omnia necessitudinum affe- D Orientalis statu, qui lunc erat, Ecclesia?, aliquantis-
ctionumque genera praecordiales aditus praedurantes per agamus.
tanta aviditate ad Christiani nominis hostes ever- CAPUT II.
tendos exsilium petere, orbemque Latinum, notitias [II.] Orientaliumfidesnutabunda. Unde hxreses. —
etiam terrarum excedere, quanta neminem alacri- A temporibus fidelis Helenae. Constantini principis
tate viderimus aut epulas aut dies festos adire. matris, per loca Dominiorum et suppliciorum al.,
Honores amplissimi, castellorum et urbium dominia Dominicorum suppliciorum] vestigiis insignita,
spernebantur, uxores pulcherrimae quasi quiddam basilicae sunt, per eamdem Augustam, et ministeria
tabidum vilescebant, omni gemma quondam graiiores dignabasilicis inslituta. Quem institutionis ordinem
promiscui sexus pignorum fastidiebantur aspectus, post decessum praefatorum, per Romani imperii
et ad quodmortalium nullus aul urgere imperio po- successiones, diuturnis temporibus, ecclesiastica
tuisset, aut suasione propellere, ad id subiia men- historia docente, comperimus perdurasse. Orienta-
tium demutatarum obstinatione ferebantur. Non lium autem cum semper nutabunda constite-
lides,
erat ecclesiasticae cuiquam personae necessarium ut rit, et rerum molitione novarum mutabilis et va-
ad excitandos pro hoc ipso populos in ecclesiis de- gabunda luerit, semper a regala vene credulitatis
687 V. GUIRERTI ARRATIS S. MARLE DE NOVIGENTO 688

exorbitans, ab antiquorum Pairum auctoritate de- A eodem pane, quia alius non aderat, nec secundum
scivit. plane homines, pro aeris et coeli cui
Ipsi Legem quam implebat, induci tunc poterat, corporis
innati sunt puritate, cum sint levioris corpulentiae, sui sacramenta contradidit, azymorum illatio, quae

et idcireo alacrioris ingenii, multis et inutilibus tunc affuit necessitati. non eis videtur ad institutio-
commentis solent radio suae perspicaeitate abuti nem pertinere mysterii: sicut buccellae intinctio,
[al., acrioris ingenii perspicacitate solent abuti] : non sacramenti peragendi, sed Judae proditoris fuit

et(lum majorum sive coaevorum suorum jdespiciunt ostensio; si, inquam, isla aut quaelibet alia aut
obtemperare magisterio, « scrutati sunt iniquitates, falso aut veraciter obtendi possunt, quid Spiritu
defecerunt scrutantes scrutinio (Psal. lxiii, 71). » sancto dicturi suut, qui adhuc eum secundum reli-
Inde haereses et pestium variarum genera porten- quias haereseos Arianae, minorem Patre et Filio pro-
tuosa : quarum tanta pernicies et inextricabilis fana mente contendunt? s Cum ab institutis paterno-
exstitit labyrinthus, ut veprium vel etiam urticarum rum canonum, et ab Occidentalis Ecclesiae pio ritu,
ferocior uspiam fieri nequaquam incultissima possit sensu ac multimodaactione discordent, hunc damna-
humus. Omnium haereseon catalogi perlegantur, tionis suae abjecerunt cumulum, utclaudicare perhi-
antiquorum scripti adversus haereticos recen-
libri beant, inflicta ei propriae naturae inaequalitate,
seantur, mirabor si pra^ter Orientem et Africam vix B Deum. Si enim, ex Filii Dei praecepto, in Patris et
aliqui sub Latino orbe cernenlur. Filii et Spiritus sancti nomine baptizandum est

Pelagius, Arius, Manis, Eunomius, Eutyches, (Matth. xxviii, 19), et hoc idcirco quia haec tria

Neslorius hxresiarchx. — Pelagium, nisi fallor, unus Deus est quidquid in his tribus asseritur mi-
:

Rritonem haereticum nescio quo legerim; sed ilio- nus alterutro, Deus profecto non est.
rum vel erroneos, vel errores colligere neminem Ob ipsorum peccata gentibus traditx sunt diversx
unquam potuisse crediderim. Ipsi fuerunt terra in provincix. —
Talium ergo congregatio taurorum
suorum maledicta magistrorum opere, spinas et inter vaccas populorum, excluserunt etiam nunc
tribulos germinans operanlibus se. Ex Alexandria eos qui probati sunt argento (Psal. lxvii, 31), dum
Arius, ex Perside Manis emersit. Alterius rabies quidam nostratium, hac Graecorum aliercatione
sanctae Ecclesiae vestem, maculam aut rugam non citati, clarissimos de saneti Spiritus processione
habentem, tanta scidit atque cruentavit instantia ut ediderunt libros. At quoniam offendiculum ponit
ejus consideratione, brevior penitus tempore, locis Deus coram his qui voluntarie peccant, terra eorum
contractior aestimetur persecutio Deciana, utpole ipsos sui habitatores evomuit, dum primo fiunt a
cui post Graeciam, plenissime succubuerunt Hispa- C notitia verae credulitatis 39* exsortes ac merito
nia, Illyricum [al., Illyres] et Africa . Alterius fabu- deinde ac jure, omnis suae terrenae possessionis
lae, etsi ridendae, argutissimorum etiam virorum extorres. Dum enim a Trinitatis fide desciscunt, ut
longe lateque obtuderunt quasi praestigiis quibus- adhuc sordescant qui in sordibus sunt {Apoc. xxu,
dam acumina. Quid Eunomios, Eutychetes, Nesto- 11), paulatim usque ad extrema suscipiendae genti-
riosque loquar? monstrorum millia texam? Quorum litatis detrimenta venerunt, et procedente poena pec-
adversus nostros tam pertinax vecordia fuit, adeo- cati, alienigenis irruentibus, etiam solum patriae
que difiicilis victoria provenit ut viderentur haereses amiserunt; at si quempiam ibidem remanere con-
non gladiis sed fustibus decollari. Recolamus vete- ligit,externis indigenae sese sub tributi redibitioni-
rcs de originibus regnorum historias, et garriamus bus subdiderunt. Praedieatissimre nobilitatis urbes
super ridiculo statu regum et Asiaticam levitatem, Antiochia, Jerusalem ac Nicaea, etiam provinciae,
super subita principum destitutione ac restitutione Syria, Palaestina et Graecia, et quibus novae gratiae
miremur. seminaria pullularunt, abortivis florentibus Ilalis,

Grxcorum erronea doctrina. Qui ergo doceri — Gallis, Rritonibus ab interno virore radicitus defe-
de eorum fueda mobilitate desiderat, rotabundos in cerunt. Taceo quod in ipsis, ut ita dixerim, qui-
regnis alternantesque Antiochos Demetriosque re- ^ squiliisEcclesiarum tantae abusiones inoleverunt ut
censeat, et quem hodie florentissimum viderit in in plerisquc illorum regionibus, nemo ad presbytc-

imperio, gentium facilitas subditarum eum non rium provehatur, nisi primo conjugium sortiatur,
modo a fascibus, verum naturali cras exsulem di- ut de unius uxoris viro, qui eligendus est, Apostoli
spergct a solo. Unde haec ipsorum, et in actu saecu- sententia compleatur (l Tim. ui, 2) cum idcm :

lari, et in Christiana professionc nugacitas, ad hoc dictum non de eo qui habeat et uiatur, sed de eo
usque tcmpus tantum viguit ut nequc in Eucbari-
in qui habuerit habitamque dimiseril, constantissime
stiae neque in apostolicae sedis subje-
confessione, OccidentalisEcclesiaa auctoritate firmctur. Taceo
ctione pcne quidquam illis commune nobiscum sit. quoque, contra consuetudinem Latinam, marium
Sed si illud quod de panibus fermentatis sacra- feminarumque, dignitatis etiam Christianae personas
menta conliciunt, convenienti aut vero simili ratio- indilTerenicr cini. ac si bruta animalia, distrahi, et

cinationc defenditur, quia, quod recta cum lide longius a patria ad crudelitatis augmentum, ut gen-
geritur, materialis fermenti admistione non hedi- tiliuin liant mancipia \cndendas emitti.
lur, et quod veteribus caeremoniis Dominus lidcm Nefanda Orienlalium scelcra. — llis denique om-
ponens, postquam cum azymis agnum comedit, de nibus praeponderare videtur quod imperiali apud
 689 GESTA DEI PER FRANCOS. — LIB. I. 690

eosdem constat generaliter lege sancitum quod, de A ex ejus confabulatione conjiciunt eum intelligen-
omnium videlicet filiabus, concessa passim quasi tiam catholicaefidei non habere concordem. Quo
pro justo licentia, assumi debeant subiturae prosti- cognito, confestim penitus ab hominis quam cepe-
bulum. Verbi gratia Ecce qui habet tres aut qua-
: rant electione desciscunt, et in maximo moerore
tuor filias, una earum ad lapanar exponitur, et de pro sui reprobatione constituunt. Contemptus igi-
eo ipso tam putenti lucro, quod infelicium illarum tur cum molestia [al., moestitia] dilaceraretur atroci,
est passione quaesitum, pars nescio quota miseri quoniam non quod ambiebat assurgere,
potuit ad id
imperatoris defertur ad fiscum pars in sumptus ;
ad Arii similitudinem meditari secum anxie ccepit,
ejus quae turpiter admeruit, retinetur. Ecce clamor quo modo effuso quod conceperat perfidiae veneno,
in Domini Sabaoth aures nimis truculenter ascen- ad sui ultionem catholica passim posset documenta
dens. Praeterea sacerdotes quibus est sacramenta pervertere. Tales namque homines, quorum tota in-
divina tractare commissum, Dominicum corpus post tentio humanae prona est laudi, lethaliter feriuntur,
prandia in locis, ut audivi, plerisque conficiunt, et intolerabile rugiunt, si aestimationem suam qualibet
jejuno euilibet absumendum porrigunt. Dum his et senserint occasione imminui. Hac antiquus hostis
aliis similibus malitiarum modis exerrant dum in g apud eremitam suum opportunitate
; provisa his mi-
suis adinventionibus eunt (Psal. lxxx, 13), novum serandum dictis aggreditur : « Si, inquit, vis evi-
constituitDeus super eos legislatorem Ut sciant : dens repulsae multo majus quam
tuae solatium, et

gentes quoniam homines sunt (Psal. ix, 21). Et patriarcha vaieres habere magisterium, inter eos
dum terminos patrum suorum scienter transgre- qui ad te proxime venient, nota diligenter juvenem
diuntur (Prov. xxu, 28), ad hoc merito devoluti tali veste, tali vultus et corporis habitudine, 393
sunt ut, pecoribus faeti petulantiores, opprobrio ha- tali etiam nomine. Huncanimis acrem, tuisque com-
beantur. Sed aliquantisper edisserendum est, cum petentem moribus, ea doctrinaquae cordi tuo adjacet
Christianum cultum aliquando deseruisse noscantur imbue. Huncinstitutionum tuarumfidissimumaudito-
Orientalium nationes ut in paganismum redierint rem propagatoremque tuo magistratu prosequere. »
quo tandem auctore nitantur. Vidua ipsi ab eremita uxor adjungitur. In epile-
CAPUT III. psiam incidil. —
Ille sollicitus hoc oraculo redditus,

[III.] Mahometi dogmata. — Plebeia opinio est pnedicta sibi inter adventantium cuneos circumspe-
quemdam fuisse, qui, si bene eum exprimo, Matho- juvenemque recognitum affectuose te-
xit insignia,
mus nuncupetur, qui quondam eos a Filii et Spiritus nuit, peste qua tabescebat imbuit; et, quia pauper
sancti prorsus credulitate diduxerit (30*), solius C erat et pauperi minus auctoritatis suppetebat, hoc
Patris personae, quasi Deo uni et creatori inniti ei statim modo divitias procuravit. Ditissima quae-

docuerit, Jesum purum hominem dixerit, et, ut bre- dam mulier viduitalem, obeunte marito, inciderat.
viter ejus dogma concludam, circumcisione quidem Eam sibi nuntio sordidissimus eremita contraxit, et
decreta, tolius eis impudicitiae laxavit habenas. de conjugii iteratione submonuit. Illa cum diceret,
Quem profanum hominem parvae multum antiquita- juxta suae statum honestatis, non se praesto habere
tis existimo non ob aliud scilicet, nisi quia eccle- quem duceret, ipse intulit, se sibi aptum invenisse
siasticorum doctorum neminem contra ejus spurci- prophetam, et eam, si sibi acquiesceret, per ejus
tiam scripsisse reperio. Cujus mores vitamque, nuptias felicem omnino victuram. Multa mulierem
cum nusquam scripta didicerim, quae a quibusdam circumlocutione praestringit ; et ad praesens ei futu-
disertioribus dici vulgo audiverim, nulli debet esse rumque saeculum affuturas prophetae illius provi-
mirum si dicere velim. Frustra plane ab aliquo, si siones pollicens, in amorem ipsius quem non no-
falsaan vera sint discutiatur, dum hoc solummodo verat hominis femineum jecur exporrigit. Spe igitur
attendatur, quanlus ille magister fuerit, de quo tam omnium quae fierent et quae fienda essent praecogni-
nobilium facinorum gloria propagatur. Securus tionis illecta, suo vati conjungitur; et pridem miser
enim quis de eo male cantat, cujus malignitas quid- Mathomus, fortunis undecunque micantibus, ad
quid pravi dicitur transcendit et superat. inopinatos fasces, forsitan non sine sui ipsius incre-
[IV.] Unde suum hausit venenum. — Alexan- dibili stupore, provehitur. At cum saepius utrorum-
drinum, quo nescio tempore, patriarchara obisse que commercia lecti unius urna susciperet, propheta
constiterat, et vacans, ut assolet, Ecclesia sese coepit egregius morbo epilepsiae, quem caducum
multa animorum varietate disciderat ; et dum vulgo dicimus, aliquoties acriter, prophetissa cer-
quisque in eam quam affectat personam liberio- nente, vexari, et eversis obtutibus, facie tabida,
ri voluntate protrahitur, erga eos qui diversa labiis spumantibus, dentium ejus stridoribus ipsa
sentiunt, acriori severitate invehitur. In quem ergo terreri. Insperato hoc eventu perterrita, recurrit ad
plurimae consideratio partis incesserat, haud pro- solitarium, quodque sibi accidit causatur infortu-
cul inde oremita manebat. Quem, causa ejus essen- nium, et, animi prorsus aegritudine consternala,
tiam comperiendi, scientiam facundiamque noscen- praeoptare sibi fatetur interitum quam exsecrabile
di, cum crebro quidam eorum argutiores inviserent, arreptitii subire conjugium.

30*) De lisdem, et Mabometi origine vide Ccdrenum, et Damascenum De haeresibus, sub finem.
691 V. GUIBERTl ABBATIS S. MARI.E DE NOVIGENTO 692

Mahomelum uxor repudiandum dicit, sed eremilx A honestatis ac vigoris ex Evangeliorum tenore consti-
suasionibus deterretur. —
Innumeris itaque queri- tuerat, crudelis vocatur acerbitas. At praeceptum,
moniaruni modis eremitae improperat, nei|uam sibi quod vacca detulit, generale appellatur, et ipsa
pra^buisse consilium. At ille, eum incomparabili solum a Deo commcndata libertas. Non Moysi anti-
praemunitus esset astutia : « Desipis, inquit, fatua, quitas, non catholica novitas reputatur. Quidquid
duin id quod est claritatis et gioriae, lu tuae ascribis ante legem, sub legc, quidquid sub gratia, inexpia-
injurise. An nescis, improvida, quia quotiescunque bili falsilate notatur, el, ul psalmo minus congrue
prophetarum mentibus Deus illabitur, tota curporis utar, Deum nun fecisse taliter omni nationi, et ju-
humani massa concutitur, quia ferre non praevalet dieia sua nulli a saeculo alii manifestasse canlatur
carnis inlirmitas, cumeise applicat divina majestas? [Psal. cxlvu, 20j. Prufusior libidinis adimplendae
Resipisce tandem, ne insulitis visionibus expaveseas, facultas, et beslialem 394 jam superans appeti-
beatasque sancti hominis turtiunes gratanter at- tum, non conjugiorum jam, sed scurtorum nume-
tende, praesertim cum eum tunc virtus spiritualis rositate voluptas, procreandorum liberorum super-
instituat super his omnibus quae sciri et fieri in ficie palliatur. Sed, dum in his quae quasi usualia
futurum a vobis expediat. » His feminea levitas re- sunt, nequaquam tluxus natura? restringitur, usque
levata sermonibus, totum jam non modo tolerabile, " ad ea quae non conveniunt, nec nominari in nobis
sed etiam sacrosanctum et spectabile arbitrabatur, debent, brutis etiam pecoribus inexperta, concur-
quidquid prius feedum ac despicabile putabatur. ritur.
Interea per haerelicum eremitam ad profana do- Hujus nefariae inslitutionis obscurilas Christianum
gmata ille, diabuli listula, imbuebatur, et ipsiusqua- tunc nomen obtexit, et adhuc pertinentia [al., per
qua versum praeeunte praeeonio, propheta ab uni- Orientis] pene universi, Africae iEgypti, ^Ethiopiae
versis creditur. Lybiae, et juxta nos Hispanise remotissimos sinus,
Quaastutiafertlegem.— Cumquejamlongelateque, oblitterat. Sed hunc tantum tamque miriticum legis-
in omnium opinionibus fama proficiente, claresceret, latorem quis exitus de medio tulerit, dicendum est.
et suis documentis circumjacentium ac remotarum Cum subitaneo ictu epilepseos saepe corrueret, quo
provinciarum acclines populos conspexisset, com- eum superius diximus laburare, accidit semel, dum
niunicato cum suo doctore consilio, legem scripsit, solus obambulat, ut morbo elisus eodem caderet, et
ubi suis sequacibus totius turpitudinis, per quod inventus, dum ipsa passione torquetur, a porcis in
magis traherentur, frena remisit. Quo facto, inli- tantuin discerpitur ut nullae ejus praeter lalos reli-
nitaemultitudinis vulgus aggregat, et ut magis vaga C quiae invenirentur. Ecce legifer optimus, dum
corda pnemissa religione deciperet, triduo eis jeju- Epicureum, quem veri Stoici, Christi scilicet cul-
nare imperat, et ut Deum attente postulentpro legis tores, occiderant, porcum resuscitare molitur, imo
acceptione sollicitat. Hoc etiam
signum dat eis : prorsus resuscitat, porcus ipse porcis devorandus
Quia si Deo sibi legem dare placuerit, more eis in- exponitur, ut obscenitatis magisterium obsceuis-
sulito, et per manum, de qua non speratur, dabit. simo, uti convenit, fine concludat. Talos jure reli-
Interim vaccam habebat, quam lta manui suae quit, quia perfidiae ac turpitudinis vestigia, deceptis
assuefecerat ut quotiescunque aut hujus vocem au- miserabiliter animabus
infixit. Cujus talorum titulo
diret, vel videret praesentiam, vix eam vis ulla tene- exegimus tetrasticum, juxta poetam (Horat. Od.
ret quin ad eum intolerabili quadam aviditate con- xxx, 1, 2):
curreret. Factum igitur libellum cornibus animalis JEre perennius,
circumligatet in tentorio quo versabatur illud occul- Regalique situ piramidum altius,
tat. Tertio denique die super omnem qui convenerat ut vir egregius omni jam porco felicior cum poeta
pupulum eminens, tribunal ascendit, el declamare eodem (Ibid., 6-7) dicere valeat :

productis vocibus ad populum ca)pit. Quae cum, ut Non omnis moriar, mullaque pars mei
ita dixerim, summa ore verborum sonum attigis- D Vitabit Libilinam.
set, e tentoriosubterjacenti confestim egreditur, et Quod est
p.T medias coadunatarum gentium turmas, volumine Manditur ore suum, qui porcum dixerat; hujus
cornibus imposito, ad pedes loquentis quasi congra- Membra beata cluunt ,podice fusa suum.
tulatura vacca conlendit. Mirantur omnes, raptim Cum talos ori, tum quod sus fudit odori,
volumen evolvitur, anhelanti turbae exponitur, pe- Digno qui celebrat cultor honore ferat.
tulantia turpi lege permissa, gaudenter excipitur. Quod si Manichaeorum sunt vera repurgia sectae,
Quid plura? oblati libri miraculum centuplicatis ul in omni quod comeditur pars quaedam maneat
favoribus celebratur. commaculaia Dei et dentium comminutione et sto-
;

Propagatur ubique gentium quasi coelitus veniens machi concoctiona pars ipsa Dei purgetur; et pur-
indifferenter coeundi nova licentia. Et quanto niagis gata jam in angclos convertatur, qui ructibus et
pollutionem concessarum exuberat copia, tanto magis ventositate extra nos prodire dicantur, sues de hujus
tacito fceditatis nomine, Dei remissiora tcmpora carnibus pastas, quod credimus angelos ciTccisse
indulgentis praedicatur gratia. Tuta Christianitatis et magis hinc inde Datibus emisisse? Scd omissis
censura convitiis mille damnatur, et quid(|uid olim jocularibus quae pro sequacium derisione dicuntur,
693 GESTA DEI PER FRANCOS. — LIB. I. 094

hoc est insinuandum quod non eum deum, ut aliqui A ria et scenae fierent. Porro de Catholicorum necibus
aestimant, homniem justum, eum-
opinantur, sed frustra agcrem, cum mortuis in fide, vita? aeternalis
demque patronum, per quem leges divinae tradan- videretur instare concambium, superstites sub mi-
tur. Hunc coelitus assumptum aslruunt, et solos talos seri jugo famulatus vitam gererent, ipsis, ut arbi-
reiictosad suorum fidelium monumentum, quosetiam tror, mortibus acriorem. Virgines enim fidelium
infinita veneratione revisunt porcorum vero esum,
;
deprehensae, publieum fieri praecipiebantur scortum,
justa prorsus ratione contemnunt, qui morsibus cum nusquam pudori deferretur ac honestati con-
eorumdominum consumpserunt. jugum. Matres corruptae in conspectu filiarum, mul-
CAPUT IV. tipliciter repetitisdiversorum coitibus, vexabnntur,
[V.] Has igitur quas supra diximus gentes, post- cum liliae assistentes, carmina praecinere saltando
quam per longa tempora, post multas posteritates, nefaria inter hujusmodi cogerentur. Eadem statim
error coeptae gentilitatis invaluk, cum Pakestinam, pa-=sio, quod dici quidem et dolor et pudor est, re-

tum Jerosolymam sepulcrum Domini pervase-

ac volvebatur ad filias, quae etiam foeditas obscenis
runt, Armeniamque, Syriam, partemque Graecia?, infelicium matrum cantionibus ornabatur. Totius
pene usque ad illud mare quod Brachium Sancti denique norninis reverentia Christiani, prostibulo
Georgii dicitur, obtinuerunt. Inter omnia Orientis " tradebatur. Cumque sexui feminino, quod tamen
regna Babylonicum imperium, ab antiquo praepo- excusari poterit, pro competenti natura non parci-
tentissimum fuit, et reguis quampluribus imperavit. tur, in masculinum pecualitate transgressa, solutis
Attamen Parlhorum regnum, quos Turcos corruplo humanitatum legibus, itur. »
nomine vocitamus, in re militari et equestri ele- Unde, ut unius exsecranda et penitus intolerabili
gantia, animi etiam virtute pra?pollet; sed terrarum auribus majestate flagitii, illa, quae in mediocres et
amplitudine minus patet. Imperator itaque Babylo- infimos, defurebat petulantia, panderetur, dicit
nicus eas quas praemisimus provincias magno exer- quemdam eos abusione Sodomitica intervenisse [al
citu occuparat; sed temporis processu, Turcorum interemissej episcopum. « Et quomodo praeceps et
emergente copia, Assyriis evictis amiserat. omnibus omnimo vesaniis praeferenda libido, quae
Petit imperator Graecorum a Roberto Flandrix semper consilii frontisque fugax perpetuo impetu
comite auxilia. Hii igitur armis vivaciores, et con- agitur, et quo crebrius exstinguitur, eo vivacior
suetius utentes audacia, dum Constantinopolitanum flamma iterato succenditur, erga humana se tempe-
urgerent imperium, et eidem urbi pene obsidendae ret, quae brutorum animalium inauditis, et ori Chri-

viderentur irrumpere, imperator Graecorum minis p stiano vetitis commistionibus sordet? Et cum sit

eorum frequentibus, et assiduis incursionibus tre- miseris permissa suo ipsorum arbitrio multiplicitas
mefactus, misit in Franciam, scribens Rothberto feminarum, parum apud eos nisi et dignitas
est
seniori Flandrensium comiti epistolam, multiplices tantae commaculetur marium.
spurcitiae volutabro
ei objectans causas, quibus excitari ejus animus Nec mirum si Deus exoletam eorum nequitiam, et
posset ad defendendam periclitantem Graeciam. Non in clamorem versam impatienler tulerit, tantaque
autem ideo sollicitabat eumdem virum, quod tanto funestorum habitatorum exsecramenta, more anti-
negotio, solius ipsius aestimaret sufficere posse con- quo, terra vomuerit. »

cursum, licet ditissimus esset, et magnam valuisset Cum ergo de Constantinopolitana quam potissi-
conflare manum, sed quia non ignorabat quod, si mum verebatur, et quae transito Sancti Georgii Bra-
vir adeo potens idipsum aggrederetur iter, nostrae chio imminebat obsidione, multa quereia tractarei,
secum gentis auxilia plurima pro sola novitate rei inter caetera intulit : « Quod videlicet si non alia

contraheret. Fuit vero comes isdem, quanlum sagax subveniendi sibi videretur nobis occasio, saltem
in rebus bellicis, tantum perspicax et facetus in propter senos, quorum corpora ibidem tumulata
litteris. Is Jerosolymam orationis gratia aliquando habenlur, apostolos, ne ab impiis, aut incendio con-
profectus, forsitan Constantinopolim perviam ha- D flagrentur, aut in voragines demergantur, celeber-
bens, cum ipso est imperatore locutus, unde et rimam perhibet civitatem omnimoda opitulatione
apud eum sumpta majore tiducia, de adjutoriis est dignissimam. » Et certe nihilverius. Urbis enim illa,

expetendis appulsus. Ipsam autem epistolam, quam non modo sanctorum illorum monumentis excellens,
inserere opusculo isti omnino piguit, quaedam ibi- sed et auctoris merito et nomine praecluens, prae-
dem dictorum, verbis tamen vestita meis, proferre sertim cum ex revelatione superna, ex vetustissimo
libuit. oppidulo eam toti mundo spectabilem, Romamque
Imperaloris epistola. — « De Ecclesiis queri- secundam fecerit, universi, si fieri posset, orbis
monia quas siquidem gentilitas eversa Christia-
est, concursu et suffragio digna fuit.
nitate tenebat, in quibus equorum, ac mulorum Caput B. Joannis Baptistse Consiantinopoli. Non
caeterorumque animalium catabula construebat. probat auctor sacrarum reliquiarum ostentaiiones.
Quod in tantum verum fuit ut etiam fana sua, quae Quare.^— Sequitur demum post apostolorum illa-
Mathomarias vocant, inibi instituerent [al., consti- tionem, et dicit « apud se beati Joannis Baptistae
tuerent], et infmitae quoque turpitudinis commercia caput haberi. » Quod, quamvis falso dicat « Ho- :

exercerent, ut 393 non jam basilicae, sed merito- dieque, ac si viventis capillis, et cute videatur insi-
695 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARLE DE NOVIGENTO 696

gniri. Quod
» si qua;rendum apud Age- A enervia ac effeminata reddiderit, quae usibus mili-
verum est,

riacenses est monaehos, de cujus Baptistae Joannis tiae jam non habeantur utilia, imo ad detrimenti
capite glorientur, cum pro certo habeamus neque cunmlum, abscidatur in ipsis propago fulura, cujus
:

duos Joannes fuisse Baptistas, neque unum ipsum, incremenlis sperari valerent contra hostes auxilia.
quod dici nefas est, lieri poluisse bicipitem. Et Qui ergo damnaverit ultro sua jam quaerere merito
considerandus eliam sub hac occasione, plurimus cogitur aliena.
quidem, sed non perniciosus error, qui Gallicanas Sed attendendum etiam quod is ipse imperator
praecipue, de sanctorum corporibus obsedit Eccle- non ex legitima purpuram successione susceperit;
sias (31); istis illum, illis eumdem, seu martyrem, sed cum de oflicialibus palatii sub principe, qui, nisi
seu confessorem se habere jactantibus, cum duo fallor, Michael vocabatur, 39G esset, et cuidam
loca non valeat occupare integer unus. Quod lotum occidentalium militum pneesset,
portioni plurimae
contentionis malum inde sumit originem quod san- quos excellentiores apud Graeoum imperatorcm, et
cti non permittuntur habere debitae et immutabilis ad ejus custodiam magis contiguos ingenita eorum
sepulturae quietem. Et plane ex pietate descendisse probitas fecit, collecta ex subjeclis militibus auda-
non ambigo quod eorum corpora argento operiun- cia, novas res contra ipsum principem moliri coe-

tur et auro; sed jam evidenti et nimium turpi ava- " pit. Qui Constantinopolitana contra imperatorem
ritiae militant, et ossium ostensiones, et feretrorum, civitate pervasa, captum eumdem luminibus illico
ad pecunias corrogandas circumlationes. Quae om- feraliter privat, et in quodam municipio arclae cu-
n!a desivissent, si eorum, ut ipsius Domini Jesu, stodiae mancipat, et jura imperii totius expers juris
forti apposito obice immobili clauderentur mem- usurpat. Qui Francos quidem, ea quam diximus
bra sepulcro. Sed his omissis sequentia attin- necessitate compulsus, expetiit; sed postquam
gamus. tantae dignitatis proceres convenisse adeo instru-
Quam perversa imperatoris mens. Praeterea—ctos modestia et armis, equites vidit, multitudini
adjicit ut, « si non tanti cohibitio mali, si non prae- multum, sed multo amplius prudentia) eorum invi-
fatorum sanctorum ad hoc ipsum eos animaret dit. Ast ubi ad effectum eorum pervenit intentio,

amor, saltem auri argentique, quorum innumera- crevithujus contra nostrorum efficaciam invidentiae
biles illic habentur copiae, cupiditas illiceret. » In- magnitudo, dum post Jerosolymitanam victoriam
fert denique et quiddam bonorum virorum frugali- verelur, ne victricia in se arma retorqueant, prae-
tati incompetens, ut videlicet, « praeter haec uni- serlim cum eo potioremsibiaemulum, inter nationes
versa pulcherrimarum feminarum voluptate tra- nequaquam esse didicerant. Auditum tamen nobis
hantur, » quasi Graecarum mulierum species tanta C consiat, ante hujus viae compertum primordia, ma-
esset, utGallicis modo quolibet praeferrentur, sola- trem hunc habuisse sortilegam; quae sibi saepe prae-
que earurn causa Francorum exercitus in Thraciam diceret, quia ex Francis originem duceret, qui ei
ageretur. Dum haec sordidissimus ille tyrannus edi- imperium vitamque adimeret. Cujus oraculum ipsi
ceret, meminisse debuerat quod ob hoc ipsum, haec effcctibus explere forsitan Boemundus affectat. Qui
sibi suisque adversitas potissimum ingeneret [al., tantopere illi insistit, ut saepenumero cum eodem
ingrueret], quia evicto celebri, de pluribus univer- confligens vertere terga compulerit, et plurimam
sorum filiabus, unam per omne imperium suum provinciarum ejus partem suae ditioni addixerit.
prostitui juberet, et lisco proprio lucrum fu^dissimae Qui cum genusex Northmannia ducat quam Fran-
passionis inferret. Nec miiuis illud, quod de pluribus ciae partem esse constat, ob hoc vel maxime Fran-
filiis, unum eunuchizari, data prascepti auctoritate, cus habebitur, quia regis Francorum filiae conjugio
mandaverit, et corpora marium ademptis viribus jam potilur.

LIBER SEGUNDUS,

D Ostiae, Gregorii septimi papa3 jussu, destinatur epi-

CAPUT PRIMUM.
scopus; ad exlremum apostolicae sedi praeficitur
[I.]Urbani papse prxconia. Post mortem clarus mi- pontifexsummus. Cujus quanta magnanimitas exsti-
raculis. —
Urbanus papa, ante papatum Odo voca- tit, hujus profectionis incentivo innotuit, quod dum
batur, ex Francis claro germine oriundus, ex terri- primus ipse praebuil, quonam pacto id fieret, totus
torio et ciero Remensi, et existcns, ut ferunt, uisi mundus obslupuit. Attestaiur statui mentis (inis
falluntur, papa primusex Francis. Is Cluniaci factus ejus splendens miraculis. Defunclo etenim ac se-
ex clerico monachus, post abbatem gloriosa) memo- pulto eo, sicut succedens ei Ostiensis scripsit episco-
riae qui adjuvit Hugonem non multo post rexit ofli- pus, cum plurima signa jam lierent, astilit quidam
cium prioratus. Inde proficiente merito, civitati sepulcro illiusjuvenis, et mcmbrornm damnum sibi

(31) Prolixius de his in tractalu De pignoribus sanctorum, lib. i.

 697 GESTA DEI PER FRANCOS. — LIB. II. C98

imprecatus est, si per Urbani raerita, qui Odo dice- A aliquae mundae manserunt. Hi sunt dum adhuc qui,
retur, signura unquam factum fuerit ac lieret. Nec- sub errore gentili positi, Gallorum, sed Christiano-
dum pedem a loco extulerat, cum oflicio sermonis rum arva pugnaci intentione subigerent, nemini
amisso, et aliero laterum paralysi iotercurrente unquam pro Christi fide aut poenas intulerunt aut
correpto, postridie, Urbani virtutum testimonia morlem ; sed eosquos Romana severitas ferro igni-

mortuus ipse perhibuit. que punierat, auro argentoque recondidit, gemmis

Suppetias ab antiquo soliti sunt Romani pontifices electroque contexit ingenita liberalitas gentis. Nec
a Francis expetere. — Is itaque vir eximius, cum solum intra se passos, his honoribus contendit am-
ab Alexi Graecorum principe magnis honoraretur bire ; sed et Hispaniis aut Ilalia seu quibuslibet
exsequiis, et precibus quidem, sed multo propensius gentibus advectos, tantae desiderio affectionis exco-
generali Christianitatis periculo pulsaretur quae luit, ut martyrum seu confessorum, quos tantopere

quotidianis Gentilium mmuebatur incursibus (et Sar- servat, amor

celebrem reddiderit et illustrem,
et

racenorum namque irruptionibus Hispanias audie- lideique irremisso tenore donaverit: ad extremum
bat saepissime conturbari), pro hoc ipso, suae gentis hujus Jerosolymitanae victoriae triumphis extulerit.
sollicitaturus homines, commeatum facere destina- Quia enim portavit jugum ab adolescentia, sedebit
vit in Franciam, aposlolicae nemp^ sedis pontificibus B solitaria, inter omnium videlicet gentium proprie-
ab antiquo consuetudinarium fuit, si quam sunt tates, gens nobilis, prudens, bellicosa, dapsilis ac
passi a tinitima gente molestiam, auxilia semper nitida. Quibus proprium cum sit nomen, quarum-
expetere a Francis. Stephanus et Zacharias pontifi- cunque nationum homines, mutuato imo praestito
ces, uterque sub Pippino et Carolo regibus confu- ipsorum agnomine honorantur. Quos enim Britones,
gium fecit ad ipsos. Quorum prior, e pontificibus Anglos, Ligures, si bonis eos moribus videamus, non
sequentem, facta nsque Ticinum expeditione, Ec- illico Francos homines appellemus? Sed jam ad pro-

clesiae suum patrimonium reparando, propriae sedi posita redeamus.

restituit Desiderium regem, qui violentiam intule-
; CAPUT II.

rat, ad eorum quae diripuerat redditionem sola ar- [II.] Papa venitin Galliam cotviocatque Claromonii
morum intentatione coegit. Caeteris enim gentibus concilium. Quol inibi antistites. Papse facundia et
erga beatum Petrum ergaque pontificalia decreta, Urbanus, regni nostri fines
sequitas. — Papa igitur
timoratius humiliusque se habuit gens eadem, nec oppidorum, villarumque
ingrediens, tanta urbium,
temeritate, qua alii assolent, velamen malitiae ar- laetitia et concursione excipilur quanto omnium qui

ripere contra Deum voluit libertatem. incompertum fuerat, quod ali-

P adviverent memoriis
Francorum erga summum poniificem devotio con- quando apostolicae sedis antistes in regiones has
linuata. —
Vidimus, jam annis emensis pluribus, venisse videretur. Annus itaque incarnati Verbi
Teutonicos, imo totius Lotharingiae regnum, beati millesimus nonagesimus quintus properabat evolvi,
Petri ejusque pontificum praeceptis barbarica qua- cum praesul idem, valde frequens acceleravit convo-
dam obstinatione reniti, et ambientes malle aut care concilium, cui tandem in urbe Arvernica, scho-
diuturno sive sempiterno anathemati subjacere lasticissimo omnium praesulum Sidonio gloriosa, de-
quam subjiei. Audivi anno praeterito, dum cum ar- dit locum, cui tamen immutata} Claromonti constat
chidiacono quodam Magontino super sua ipsorum esse vocabulum. Quod fuit tanto celebrius quanto
rebellione congrederer, quod regem nostrum cum excellentis et inusitata personae ora cernere, verba
populo in tantum vilipenderit, ob hoc solum quia audire erat desiderabilius. Illic, prater episcoporum
dominum papam Paschalem 39? cum suis princi- et abbatum examina, quos circiter quadringenlos
pibus grate ubique susceperit, ut eos nou modo per prominentes ferulas fuisse aliqui numeraverant,
Francos vocaverit. Cui inquam : « Si ita eos inertes totius Franciae et appendicium comitatuum littera-

arbitraris et marcidos ut celeberrimum usque in tura confluxit. Erat ibi spectare quam serena gra-
Oceanum Indicum nomen, foede garriendo detor- D vitate, ponderosa comitate praesideret, et ut praefati
queas, dic mihi ad quos papa Urbanus contraTurcos Sidonii verbis utar, quam « piperata facundia, » ad
praesidia contraclurus divertit ? nonne ad Franeos? objecta quaelibet papa diseriissimus detonaret. No-
hii nisi praeissent et barbariem undecunque con- tabatur quanta vir clarissimus modestia tolerabat
fluenlium gentium vivaci industria et impavidis vi- suas tumultuose causas ingerentium, loquacitatem;
ribus constrinxissent, Teutonicorum vestrorum, quam parum appretiabatur, nisi secundum Deum
quorum ne nomen quidem ibi sonuit, auxilia nulla cujuspiam personalitatem.
fuissent. » Haec ad illum. [III.] Philippum regem a piorum coeiu ejicit. Inde —
Quam firmia perseveransque Francorum fides. Philippum regem Francorum, cujus trigesimus se-
— Fateor vero et omnibus credibile est huic tanto ptimus tunc regni recensebatur annus, qui propria,
gentem istam Deum reservasse negotio, prae- Bertha nomine, uxore relicta, Andegavensis comitis
sertim cum pro certo noverimus quia ex quo fidei si- uxorem sibi, Bertradam vocabulo, devinxerat, tanta
gnum, bealo Remigio tradente, sumpserunt, nullius auctoritate excommunicavit ut intercessiones specta-
' unquam perfidiae suscipere contagium vel ad horam bilium personarum, et multiplicium munerum illa-
acquieverunt, quo vix, aut nullo modo, nationes tiones contempserit, et quod intra regni ipsius de-
699 V. GUIBEBTI ABBATIS S. MABI.E DE NOVIGENTO 700

niorahatur limitos non extimuerit. In hoc ipso con- A quae in terra sunt vestigiorum ejus signa diligitis, si

cilio, sicuti antequam ab urbe digrederetur propo- Deo vos praeeunte, Deo pro vobis praeliante,
expetitis,

suerat, hacque de causa Francos expetiverat, maxi- mundetur.

mam ad sibi concionem habuit, et inter
assistentes Rationes quibus Christianos ad expeditionem Jero-
CcTtera, quae memorias auditorum, hac
excessere solymitanam arma induere adhorta.tur pontifex. —
intentione disseruit. Ejus enim scientiae litterali elo- « Si Machabaeis olim ad maximam profuit pietatis

quentiae coopcrabatur agilitas, non enim minor ei laudem, quia pro caeremoniis et templo pugnarunt,
videbatur in Latinae prosecutione locutionis ubertas et vobis, o milites Christiani, legitime conceditur ut
quam forensi cuilibet potesl esse in rnaterno ser- armorum studio libertatem patriae defendatis. Si li-

mone pernicitas. Nec altercantium mnltitudo ob- mina etiam apostolorum, sanctorum quorum-
vel
tundebat concionantis ingenium, sed licet pradica- libet, tanto sudore petenda yutatis, quid crucem,

bilium grammaticorum elegantis ambiretur, et cau- quid sanguinem, quid monumentum eruere, quid
sarum emergentium nebulis offundi videretur, et visitare, quid pro his eruendis animarum pretia
oratorum superexundare copias, ac sermonum quo- impendere detrectatis ? Indebita hactenus bella ges-
rumcunque facetias superequitare littjrali luculentia sistis, in mutuas caedes, vesana aliquoties tela solius
R
putabatur. His ergo, etsi non verbis, tamen inten- cupiditatis aut superbiae causa torsistis; ex quo per-
tionibus usus est. petuos interitus, damnationis exitia me-
et certa
Urbuni pontificis oratio habita in concilio. — « Si ruistis. Nunc vobis bella proponimus quae in se ha-
pra1 aliis reve-
inter Ecclesias toto orbe diffusas alise bent gloriosum martyrii munus, quibus restat prae-
rentiam pro personis locisque merentur pro perso- : sentis et aeternae laudis titulus. Ponamus modo in

nis, inquam, dum apostolicis sedibus privilegia ma- Jerusalem Christum neque mortuum. nec sepultum,
jora traduntur: pro locis vero, dum regiis urbibus nec ibidem vixisse aliquando. Certe, si haec dees-
eadem quae personis dignitas, uti est civitas Constan- sent omnia, solum illud, ad subveniendum terrae et
tinopolitana, praebetur [IV] illi potissimum Eccle-
: civitaii vos excitare debuerat, quia de Sion exierit
siae deberemus, ex qua gratiam redemptionis, et verbum Domini de Jerusalem (Isa. n,
lex, et 3). Si

totius originem Christianitatis accepimus. Si enim enim ex Jerosolymitana, quidquid Christiaiue pr;e-
verum constat quod a Domino dicitur, quia videlicet dicationis est fonte manavit, rivuli, quaquaversum
salus ex Judaeis est (Joan. iv, 22), et Dominum
terrarum orbe dispersi, catholicae multitudinis
Sa- toto
baoth 31H semen nobis reliquisse constat, ne sicut corda retorqueant, ut solerter attendant quid fonti
Sodoma simus et Gomorrha3 similes flamus (Rom. C tam irriguo debeant. Si ad locum unde exeunl, flu-
ix, 29), et semen nostrum Christus est, in quo salus mina reveriuntur, nt iterum Jluant juxta dictum Sa- ',

et omnium gentium benedictio est ipsa terra et lomonis (Eccle. i, 7), gloriosum vobis videri debet,
:

civitas in qua habitavit et passus est, Scripturarum si ei loco repurgium possitis impendere, unde Bapti-

testimonio sancta vocatur. Si enim haec terra, Dei smatis purgamentum, et fidei documentum vos con-
haeredilas ct templum sanctum, antequam ibi obam- stitit accepisse.
bularet ac pateretur Dominus, in sacris et propheti- « Et est vobis praeterea summa deliberatione pen-
cis paginis legitur, quid sanctitatis, quid reverentiae sandum, ipsam matrem ecclesiarum Ecclesiam,
si

obtinuisse tunc creditur, cum Deus majestatis ibidem vobis elaborantibus, ad Christianitatis cultum re-
incorporatur, nutritur, adolescit, et corporali vege- florere, Deo per vos agente, contigerit, ne forte con-

tatione hac illacque perambulat aut gestatur? et, ut tra propinqua Antichristi tempora ad iidem partes
cuncta quae longo verborum gyro narrari possunt, Orientis aliquas restitui velit. Perspicuum namque
digna brevitate constringam, ubi Filii Dei sanguis, est Antichristum non contra Judaeos, non contra
cielo terraque sanctior, elTusus est, ubi corpus, pa- gentiles bella facturum, sed, juxta etymologiam sui
ventibus elementis, mortuum in sepulcro quievit, nominis, Christianos pervasurum. Et, si Antichristus
D .,
quid putamus venerationisemeruit? Si, ipso Domino ibidem Christianum neminem siculi hodie vix aliquis
nostro recens interfecto, et a Judaeis adhuc civitate habetur, inveniat, non erit qui sibi refragetur, aut
possessa, sancta civitas ab evangelista vocatur, cum quemjure pervadat. Juxta cnim Danielem, et Hie-
dicitur Multa corpora sanctorum qui dormierani,
: ronymnm Danielis interpretem, fixurus est in Oli-
surrexerunt et venerunt in sanctam civitatem, et ap-
, vetimonte tentoria, et Jerosolymis, In Dei templo,
paruerunt multis (Matth. xxvu, 53) et a propheta ; tanquam sit Deus, certum est, Apostolo dicente,
lsaia dicitur Erit sepulcrum ejus gloriosum (Isa. xi,
: quod sedeat (// Thcs. n, 4), et juxta eumdem pro-
10) curn ipsa sanctitas, civitati semel Deo ipse san-
: phetam, tres reges (Dan. vn, 24), .Egypti videlicet,
ctilicatore per seipsum indita, nullo malo superve- Africae ac .-Ethiopiae, haud dubium quin pro Chri-
nienle exinaniri valeat, et eodem modo indivisibili- stiana lide primos interliciat. Quod quidem nullate-
ter sepulcri gloria constet summis studiis, fratres
: niis fleri polerit, nisi, ubi nunc paganismus est,

charissimi, vobis elaborandum est, ut sanctitas ci- Christianitas liat. Si ergo piorum praeliorum exerci-
vilatis, ac sepulcri gloria, qua> gentilium frequcnta- tio studeatis, ut sicut ab Jerosolymis Dei QOtitiffl
tione quantum in ipsis est crebro polluilur : si ad seminarium accepistis, muluat.e redhibitio-
ita illic

Auctorein illius sanctitatiset gloriaj aspiratis, si ea nein gratiae restituatis, ut per vos nomen catholicum
701 GESTA DEI PER FRANCOS. — LIB. II. 702

propagetur, quod Antichristi Antichristianorumque A pensiones coguntur et tributa dependere, per quas-
perfidiae refragetur.Quia non conjicere potest quod que civitatis portas, per ecclesiarum et templorum

Deus, qui universorurn spem exuberantia virtutis ingressus redemptiones exsolvere; ad quasque de
exsuperat, per seintillam vestram tantae paganitatis locis ad loca demigrationes, inflicta qualibet accu-

arundinetaconsumat, ut iEgyptum, Africam, .Ethio- satione, ad redemptionem compellere? dare vero

piamque, quae a nostrae credulitatis communione munera detrectantes, quomodo gentilium praefecti

desciscunt, intra hujus rudimenta legis includat, et consueverint, verberibus truculenter urgere? Quid
homo peccator, tilius perditionis aliquos rebelles de his dicturi sumus, qui nihil prorsus habentes
inveniat? nudae fniucia paupertatis, dum nil praeter corpora
• Et ecce Evangelicum clamat Jerusalem calcan- videntur habere quod perdant, iter illud arripiunt?
dam a gentibus, donec impleantur nationum tempora Dum ab eis pecunia, quae non est, suppliciis inlole-
(Luc. xxi, 24). Bifariam intelligi possunt tempora randis exigitur, dum callos talorum, ne forte quid-
nationum, aut quia Christianis dominatae sunt ad piam, ibi insuerint, dissecando ac revellendo riman-
placitum, et pro suis libidintbus turpitudinum om- tur, crudelitas nefandorum ad hoc usque perducitur
nium volutabra sectatae sunt, et in cunctis his nul- ut aurum argentum miseros absorbuisse putan-
vel

lum obicem habuerunt, tempus enim suum habere tes, aut data in potum scamonia usque ad vomitum,
dicuntur quibus ad votum cuncta suppetunt, ut est vel etiara eruptionem eos vilalium urgent, vel ferro,

illud :Tempus meum nondum advenit ; tempus aulem quod dici nefas est, discissis ventribus, intestinorum
vesirum semper paralum cst (Joan vn, 6), unde et quorumcunque involucra distendentes, quidquid
voluptuosis solet dici: vos habetis tempus vestrum. habet natura secreti, horribili concisione aperiunt.
Aut rursus, Tempora nationum sunt plenitudines Recolite, precor, eorum millia qui detestabiliter pe-
Gentium, quae antequam Israel salvus liat, subintra- rierunt, et pro sanctis locis agite, unde vobis pie-
turae sunt. Haec tempora, fratres charissimi, modo tatis rudimenta venerunt, ante vos, in sua bella
forsitan implebuntur, dum per vos, 3*9 Deo co- mittendos, Christum fore signiferum indubitanter
operante, paganorum potentiae repellentur, et fine credite, et praecursorem individuum. »
saeculijam propinquo, et si gentes desinent converti [V.] Crux militum vestimentis affigitur. Perora- —
ad Dominum, quia, juxta Apostol um, oporlet fieri verat vir excellentissimus, et omnes qui se ituros

afide discessionem (II Thess. n, 3). Primum tamen voverant, beati Petri potestate absolvit, eadem, ipsa
necesse esti, juxta prophetas, ante adventum Anti- apostolica auctoritate firmavit, et signum satis con-
christi, in illis partibus, aut per vos, aut per quos C veniens hujus tam honesta? professionis instiluit, et
Deo placuerit, renovari Christianitatis imperium, ut veluti cingulum militiae, vel potius militaturis Deo
omnium malorum caput, qui ibidem regni thronum passionis Dominicae stigma tradens, crucis figuram,
habiturus est, lidei aliquid contra quod pugnetrepe- ex cujuslibet materiae panni, tunicis, byrris et palliis
riat nutrimentum. iturorum, assui mandavit. Quod si quis, post hujus
«Cogitate itaque apud vos quod vos Omnipotens signi acceplionem, aut post evidentis voti pollicita-
ad hoc fortasse provideat, quatenus Jerusalem per tionem, ab ista benevolentia, prava poenitudine, aut
vos a tanta conculcatione restituat. Rogo, perpendite aliquorum suorum affectione resililer,
[al., aliqua]
quibus cordibus gaudia illa poterunt concipi, cum ut exlex perpetuo haberetur omnino praecepit, nisi
sanctam civitatem vestro adminiculo viderimus resipisceret idemque quod omiserat fuede repeteret.
;

suscitari, et prophelica noslris temporibus, imo Prteterea omnes illos atroci damnavit anathemate,
oracula divina, compleri. Moveat memoriam vestram qui eorum uxoribus, filiis, aut possessionibus, qui
quod voce ipsius Domini ad Ecclesiam dicitur « Ab : hoc Dei iter aggrederentur, per integrum triennii
Oriente adducam semen tuum, et ab Occidente con- tempus, molestiam auderent inferre.Ad extremum,
gregabo te (Isa. xliii, 5). » Semen nostrum Deus cuidam viro omnimodis laudibusefferendo, Podiensis
adduxit ab Oriente, quia duplici modo orientalis urbis episcopo, cujus nomen doleo quia neque us-
illa provincia edidit primitiva incremenla nobis Ec- quam reperi (31*), nec audivi, curam super eadem
clesiae. Sed ab Occidente eam congregat, dum per expeditione regenda contulit, et vices suas ipsi,
eos qui ultimi, fidei documenla cueperunt, occiden- super Christiani populi quocunque venirent institu-
tales scilicet (quod per vos, praestante Deo, fieri tione,commisit. Unde et manus ei, more apostolo-
posse putamus), Jerosolymitana damua restaurat. rum, data pariter benedictione, imposuit. Quod ille
« Si Scripturarum vos non excilant dicta, nec quam sagaciter sit exsecutus, docet mirabilis operis
nostra animos penetrant monita, excitet
vestros tanti exitus.
saltem vos eorum qui sancta loca adire desiderant CAPUT III.

magna miseria. Perpendite eos qui peregrinantur, et [VI.] Expeditio Jerosolymituna. — Terminato ita-
per Mediterranea illuc vadunt, siquidem opulen- que quod Claromonti habitum, circa Beati
concilio,
tiores sunt, quantis redhibitionibus, quantis vio- Martini octavas, Novembri mense consederat, ma-
lentiis subjacent, dum pene per singula millaria gnus per universas Franciae partes rumor emanat.

(31*) Ademarus sive Aymarus nuncupabatur.

703 V. GUIBERTl ABBATIS S. MARLE DE NOVIGENTO 704

et quisque ad quem primo pontificis praeceptum, A Nec illud minus ridiculum quod hii plerumque,
praevolans fatna detulerat, de proponenda Via Dei quos nulla adhuc eundi voluntas attigerat, dum ho-
(sic enim antonomasice vocabatur), contiguos sibi die super omnimoda aliorum venditione cachinnant,
ac quosque sollicitat. Jam Palatinorum
familiares dum eos misere ituros miseriusquo redituros aflir-
comitum pruriebat intentio, et mediocritas eque- mant, in crastinum repentino instinctu pro paucis
strium virorum parturire jam cceperat, cum ecce, nummulis sua tota tradentes, cum eis prolisce-
pauperum animositas tantis ad hoc ipsum desideriis bantur quos riserant.
aspiravit, ut eorum nemo de censuum parvitate
Quis pueros, qui dical anus ad bella moveri?
tractaret, de domorum, vinearum et agrorum con-
Quis quit virgineas annumerare manus?
gruenti distractione duraret, sed optimos possessio-
Quis referat senium trepida gravitate fatiscens?
num quaestus, multo pauciori pretio venditaret,
Bella canunt omnes, nec se pugnare fatentur.
quam si eorum quemque ferocissimae captivitatis
Martyrium spondent, gladiis vel colla daturos.
carcer includeret, qui necessitatem celerrimae re-
» Vos juvenes, aiunt, manibus tractabitis enses
dempiionis indiceret. Erat ea tempestate, pro gene-
At nos hic liceat Christum tolerando mereri. »
rali defectione,frugum etiam apud ditiores magna
3SO cum, etsi aliquibus passim emenda
penuria, Licet enim aemulationem Dei habere viderentur,
suppeterent, nulla tamen aut vix aliqua unde eme- sed non secundum scientiam, tamen Deus qui multa
rentur haberent. Jam inopum greges addidicerant vane coepta ad pium intorquere consuevit finem,
herbarum sponte nascentium victitare radicibus, simplicibus iliorum animis comparavit, ex sua ipso-
dum panis rarissimi parcitatem, quaesitarum unde- rum bona intentione, salutem. Videres mirum quid-
cunque escarum edulio propensiore compensant. dam, et plane joco aptissimum, pauperes videlicet
Imminebat plane etiam potentiorum obtutibus om- quosdam bobus biroto applicitis, eisdemqqe in mo-
nium aestimatione conclamata miseria, et dum sin- dum equorum ferratis, substantiolas cum parvulis
gulus quilibet, vulgi minimi per crudelem inediam in carruca convehere: et ipsos infantulos, dum ob-
considerat torsiones, indicta sibi parcimonia magnis viam habent quaelibet castella vel urbes, si haec
elaborare sudoribus metuit, ne sumptu facili dila- esset Jerusalem, ad quam tenderent rogitare.
pidentur opes. Avarorum sitibunda praecordia, qui [VII.] Cum cuncta bello arderent, actutum, indicta
tempora laetabantur cruentis arridere foenoribus, a summo ponti/ice expeditione J erosolymitana, fuere
dum modios diu servatae frugis intendunt, crebris exstincta. — Erat eo tempore antequam gentium
annorum numerare recursibus pensant, quid super- C fieret tanta profectio, maximis ad invicem hostilita-
addere possint, ea vendita, cumulandis pecuniarum tibus totius Francorum regni facta turbatio, crebra
montibus. ubique latrocinia, viarum obsessio. Passim audie-
Interea dum illi cruciantur, hii ambiunt, repente :
bantur, imo liebant incendia infinita, nullis praeter
« in spiritu vehementi conterens naves Tharsis sola et indomita cupiditate existentibus causis
[Psal. xlvu, 6). » per omnium pene animorum au- exstruebantur praelia, et ut brevi totum claudam,
res Christus intonuit, et is qui educit vinctos in quidquid obtulibus cupidorum subjacebat, nusquam
fortitudine (Psal. lxvii, 7) adamantina, quibus irre- attendendo cujus esset, praedae patebat. Mox ergo
ticbantur desperatorum hominum corda, cupiditatis et miraet incredibili ob inseparabilitatem, animorum
vincla disrupit, Cum enim, ut superius dixi, illud immutatione commoti, signum pontilicis prredicti
minus fertile tempus omnium substantias coarcta- pra?ceptione indictum, cruces videlicet, ab episcopis
ret, dum
ad spontaneum innumerabiles animasset et presbyteris precantur imponi. Et sicuti ra-
sibi
exsilium, diversae plurimorum copiae deferuntur in pidissimi impetus solet non magna pluviae
venli
mcdium et quae chara videbantur, dum nullus mo- unda restringi, ita illico contigit ad invicem simul-
vetur hominum, commotis ad hoc iter omnibns, tates universorum et bella sopiri, per inditam sibi
vili pretio traduntur venum. Cumque multi nego- aspirationem, haud dubium quin Christi.
D
tium hujus profectionis accelerant, ut unicae rei
CAPUT IV.
exemplo eorum quae vcndebantur subitas et inspe-
exprimam, quod insolitum dictu est,
ratas vilitates Pelrus eremiia, dux exerciius. Per Galliam verbum
quinque denariorum pretio, septem distrahebantur Dei disseminat Ipsius vitx genus. Pili ex ejus mulo
.

oves. Frumentorum illa defectio, vertebatur in co- pro reliquiis extrahebantur. —

Principibus igitur,
piam, et dummodo suppetat cuique quantulamcun- qui multis expensis et magnis obsequcntium mini-
quc quoquo pacto congregare pecuniam, dat quid- steriis indigebant, sua morose, ac dispensative tra.

quid habere videtur, non pro sua, sed pro taxatione ctantibus, tenue quidem substaniia, sed nu-
illud

ementis, ne Dei posterior aggrediatur viam. Erat mero frequentissimum vulgus, Petro cuidam Ere-
itaque ibi miraculum caro omnes emere, et
videre mitffi coh.esit, eique interim, dum adhue res intta

vili vendere, caro quidem, quae ad usum deferrentur nos agilur, ac si magistro paruit. Quem ex urbe,
itineris, dum pra-propcrant ; vili vero, duin sum- nisi fallor, Ambianensi ortum, in superiori nescio
ptuum impendia coaggerant, ct qu<*e paulo ante oec qua Galliarum parte, solitariam sub habitu mona-
careeres oeo tormenta ab eis extorquere poterant, chico vitam duxisse, comperimus. Unde digressum,
brevi nummorum numero cuncta constabant. qua nescio inlentione, urbes et muncipia pnedica-
705 GESTA DEI PER FRANCOS. — LIB. II. 706

tionis ohtcnlu circumire 3SI vidimus, tantis po- A gus, utpote mancipia et publica servitia, nullis
pulorum multitudinibus vallari, tantis muneribus hortamentis cohibere valeret, cum Alemannorum
donari, tanto sanctitatis praeconio conclamari ut aliqua frequentia et nostrorum faece residua, qua
neminem meminerim similem honore haberi. Multa potuit inde provisione elapsus, in Kalendis Augusta-
enim fuerat, ex his quae sibi dabantur, dilargitione libus Constantinopolitanam attigiturbem. Sed hunc
erga pauperes Iiberalis, prostitutas mulieres non ejus adventum, Italorum, Ligurum, Longobardorum,
sine suo munere maritis honestans, in discordibus cum Transalpinarum videlicet partium hominibus
ubique paces et foedera, mira auctoritate, restituens. magnum praecesserat agmen, qui ejus et caeterorum
Quidquid agebat namque, seu loquebatur, quasi Franciae principum ibidem decreverant praestolari
quiddam subdivinum videbatur, praesertim cum comitiam uon enim eam arbitrabantur se habere
:

etiam de ejus mulo pili pro reliquiis raperentur, militi;e frequentiam, ut Graecorum auderent, contra

quod nos non ad veritatem, sed vulgo refcrimus Turcos exituri, praeterire provinciam. Imperatoris
amanti novitatem. Lanea tunica ad purum, cucullo autem edictojussi sunt omnium quae vendebantur
super utrisque talaribus, byrro desuper induebatur; in urbe, uti vellent, habere commercia; sed Bra-
braccis minime, nudipes autem; pane, vix pisce, chium Sancti Georgii, quod a Turcorum partibus
nunquam vino alebatur. B limitaneum erat mare, ipsius principis consilio
[VIII.] Militumdissolutionesper Hungariaproficiscen- veliti sunt transmeare, quia paucos innumeris per-
iium. — Is itaque vir, partim opinione, partim suo mo- niciosum dixerat obviare.
nitu cum immanem conflasset exercitum, per Hun- Francorum insolentia. —
At ipsi nec provincia-
garorum lerram delegit abire. Quorum regiones cum lium sunt humanitate detenti, nec imperatoria ulla-
earum rerum quae ad alimentum pertinent opulen- tenus affabilitate molliii, sed nimis insolenter age-
tissimas, idem vulgus indocile reperisset, coeperunt bant, urbis palatia devolvebant, publicis aedibus
luxuriis enormibus contra indigenarum mansuetu- ignes subjiciebanl, et detectis ecclesiis, quae plumbo
dinem debacchari. Cum enim plurimorum annorum operiebantur, plumbum idem Graecis venale praebe-
segetes triticeas, ut in ea terra moris est, in modum bant. Hac imperator tam fmda praesumptione tur-
turrium per agros stabilitas cernerent, quas nos batus, praecepit, procrastinatione remota, ut memo-
metas vulgariter vocare solemus; cum carium diver- rati Brachii aequora transmearent. Cui freto transpo-
sarum aliorumque victualium, quorum illa feracis- siti, eadem, quae citra egerant, nequaquam ultra
sima tellus est, copiae suppeterent, non contenti iterare cessabant, et qui contra paganos voto certa-
humanitate eorum, mira dementia, ipsi alienigenae p men insumpserant, passim ecclesiarum excidiis,
coeperunt conculcare gentiles, et cum idem, utpole Christianorum involando substantiis, contra nostrae
Christiani Christianis venalia cuncta gratanter inge- fldei homines factorum immanitate pugnabant. Dum

rerent, ipsi, libidinis impatientes, piae hospitalitalis enim nullius experiuntur severitatem regis, qui
ac beneficentue immemores, bello gratis eos aggre- judiciali devios vigore retorqueat, nec divinae reve-
diunlur; dum illos opinantur nihil ausuros contra, rentiam concipiunt legis, quae mentium levitatem
ac penitus futuros imbelles. Rabie igitur exsoeranda, matura recogitatione deprimat, repentino prolabun-
publicis quos diximus horreis per eos ingerebatur tur interitu, quia indisciplinatis mors obviat, et
incendium, puellis eripiebalur, violentia allaia, quidquid pensi moderalique nihil habet, parum durat.
virginitas, dehonestabantur conjugia crebris rapti-
bus feminarum; vellebant, sive ustulabant suis CAPUT V.
barbas hospitibus; nec jam de emendis usui neces- [X.] Tandem Nicomediam attingentes Itali, Lon-
sariis quidpiam tractabalur; sed quisque eorum, gobardi, et Alemanni Francorum impatientes super-
prout poterat, rapinis et caedibus nitebatur, sic se ipsis. Franci namque, juxta natu-
biaedivelluntur ab
acturos mira lascivia contra Turcos libere mina- ram nominis magnae quidem sunt titino vivacitatis
bantur. D SHt sed, nisi rigido frenentur dominio,
insignes,
Castrum quoddam interea habuere pervium, cujus inter aliarum gentium turbas, sunt justius aequo
nullo modo poterant evitare transitum, is enim feroces. Transalpini itaque, quos praediximus direm-
terrae situs est, ut in modum angiporti nequaquam ptos a Francis, Rainaldo quodam sibi duce creato,
ad dexteram vel sinistram pateat diverliculum. Ipsum eam quae dicilur Romania provincia, intraverunt,
solita insolentia obsidere aggressi sunt, sed cum et quatuor dierum itinere Nicomediam praetergressi,
prope capiendum esset, repente, non curo quo inter eumdem castrum offendere quoddam, quod
eventu, ita obruti sunt ut pars gladiis occumberet, auctori placito nomine vocatur Exorogorgum, quod
patrcm unda submergeret, pars sine ullis
fluvialis habitatorum suorum omnium vacuatum praesidio,
stipendiis, imo turpi pauperie, magis autem pudore, sine mora turbae patuit influenti. Incolae autem pro-
inFranciamconsumptarediret, Etquiaidem castrum fugerant, supervenientium timore extrusi, et dum
Moyssonem vocabant, et reversi ad suos ad Moysso- de sua ipsi salute desperant, de subtantiarumque
nem usque se fuisse dicebant, magna omnium irri- suarum copiis, quae plurimae erant, transponendis
sione excepti sunt. omnino non curanl. Unde, multam victualium opu-
[IX.] Petrus autem cum illud indisciplinatum vul- lentiam ibidem reperienles, ad plenum fuere refecti.
 ?0T V. GUIBKBTI ABBATIS S. MABI.E DE NOVIGENTO 708

Conflictus cum Turcis, qui plures e Chrislianis A dabanlur, alii vendcbantur. Quibus dati fuerant, in
inlerficiunt. Aqux penuria in castris ipsorum. — At proprias abducebant eos sedes: alios in eam quam
Turci comperientes Christianos obtinuisse castellnm, Corozaniam dicunt regionem alios |ad Antiochenam :

magna illud obsidionc cinxerunt. Ante municipii pertrahunt urbem, miseram pro qualibus scele-
poriam puteus, ct subter idem, non longe a moeni- stissiinorum dominorum passuros servitutem.
bus, prolluebat alter, ubi positis ipse dux eorum Hos in supplicium fateor diuturnius isse;

Rainaldus Turcos quasi callidus observabat.

insidiis, Quam quibus ad subituin mucro caput tuleiit.

Nec mora, qui observabantur occurrunt, eaque die, Hunc agitat crudelis herus, duroque labori
qua beali Michaelis memoria celebratur, pervaso Mancipat, ingrato servit ubique pius.
cum suis comitibus duce, plurimos ex eis qui sibi Vapulat ofliciosus nec tormenta fideli

insidiabantur interimunt, alios castri munimenta Desunt, quo studio commodiore gerit.
turpiter subintrare compellunt. Quod illico Turci Quod vidct aut audit, quem transigil in dies actum,
circumvallantes tanta incursiune presserunt ut hau- Quod caalebs cst ad turpia lit sibi crux
riendarum facultate, penitus obsessi, privarentur Hos ego non dubitem satis acrius excruciari,

aquarum. Sibi fuit tanta sitis ariditas ut, llebotomo Quam queat equuleus per spatium tridui.
equis suis asinisque illato, animalium cogerentur Hos primos novitati nostrae, et desperato prope
haurire cruorem. Alii, in piscinam zonasdemitlentes hujus vitae nostrae statui martyres fecit Deus,
atque panniculos, eaque in os exprimendo suum, Petrusille interea qui a nobis supra expositus est
remedii sibi aliquid contrahere videbantur. Alii, de niulta comitum suorum vecordia saepe vexatus,
quod horrori est dicere, idipsum quod minxere bibe- et crebra strage confusus, tandem cuidam Transe-
bant. Alii fodiebant, et se intra id quod foderant quano, et cogniti generis viro, armis quantum ad
immergentes, arentia pectora terra ipsa recens fossa se strenuo, nomine Gualterio \al., Gualtero], prima-
operiebant, sic interiorem aestum suum temperare tum suae gentis dederat, ut quos documentis disti-
aliquantulo humore se posse credebant. Sed episco- nere non poterat, iile saltem militari auctoritate
porum presbyterorumque praesentium, idemque pa- restringeret. Is itaque Civizum [al., Cizicum], civi-
tientium, non ibi defuere solatia, qui quanto vide- tatem quamdam, quae Niceae urbi, secundum posi-
bant atrociora pericula, et humana negari auxilia, tionem loci, praeminere dicitur, cum suo illo dementi
tanto magis eis, ne delicerent, satagebant spondere exercitu properabat attingere. 3*3 Quod Turci,
coelestia. nostrorum vestigia aucupantes ubi comperiunt, illuc
[XI.] Dux Rainaldus, abjecta fi.de cum Turcisfazdus p cum multa pessimae voluntatis aviditate contendunt.
init, eisdemque suumlradit exercitum. — Haec oclodie- Euntesigitur praefatum Gualterium cum sua frequen-
rum spatio apud illos perseveravit angustia. Interea tia, medio itinere olfendunt, eumque cum suorum plu-

dum uni pariter videntursubjacere miseriae, non uni rima parte interimunt. Petrus vero, quem Eremitam
tamen omnes pariter suspirant Dei miserieordiae; agnominant, dum vesaniam ejus, quam conglo-
sed potitus machinantur sibimet, hii qui duces exsti- meraverat, gentis compescere non valeret, Con-
terant, praesidium perfidiae. Rainaldus etenim, qui stantinopolim provide secesserat, quia ipsorum
eis in prosperitate praefuerat, clam sibi Turcos foede cffreni et incircumspecta levitate involvi metucrat.
conciliat, pactus eisdem quod totius militise coini- Turci crgo in eos inopinate effusi, quosdam dor-
tatum sibi proderel quem regebat, Egreditur itaque mientes reperiunt; non modo armis, verum
alios
ad illos (juasi pugnaturns; sed in ipsa dirigendas etiam nudos vestimentis inveniunt, quos pariter
aciei affectata specie, cum multis suorum profugit continuo neci tradunt. Inter eos presbyterum qucm-
ad ipsos, perpctuo rcmansurus. Residuos est capti- dam reperiri contigit missa agentem, quem in ipsa
vitas consecuta. Quibusdam eorum captis de sua sacrorum statim confeclione mortificant: et dum
lide est facta discussio, Christumque negare jubcn- immolat Deo, ipsum eumdem coram ejus altari
tur; sed Chrislum inllexibili amore, animo et voce D sacrilicant.
faientibus capita aniputantur.
Quae ferri potuit gratior hostia,
Et veterum similes modo Christus habebit honores,
Quam cujus Domino lit caro victima?
Marlyribus decorans saecula nostra novis.
Quid tunc corde precum fudit ab intimo,
Quam redolente ferunt insignia lempora lauro,
Cum grandi slreperent praelia classico?
Qui breve quid, secto ferre parant jugulo !

Victores lacerant, arma retinniunl :

Dixere felices, qui per momenta tulere

Moerens exululat turba fugacium.
Hos tenet aeternum vivere certa (ides.
Aras ambierat presbyter optimus,
Jam taeces nostras non desperare liccbit,
Complectensque Deisacra medullitus :

Ausasquod cuiquam vix imitabile sit.

Jesu, dixit, ades praesidium, bone;
Captivorum alios, data vivendi, imo morosius
Cum tejam teneam spes pereat fugse :

moriendi, indulgenlia, sed niagis violentia, inler se

Jungam perpetuojam tibi foedera,
dividunt, funesta sub cruentis dominis exhibituros
Occidor : perages ooepta, Deus sacra.
servitia. Quosdam alicubi proslituentcs, quasi ad
signuin, sagittis jaculanlur, allii quasi pro donativo At vcro si qui cvadcre potuerunt, Civizene urbi
709 GESTA DEI PEB FRANCOS. — LlB. II. '!<•

sese fugienles inferunt. Alios, quos tueri fuga A Cui secundum divinum, a quo intuebalur, inslin-
non valuit, praecipitinm maris absorbuil, dum sa- ctum, mirabilis super hoc postmodum opportunitas
tius eis est mortem eligere, quam inferenti succum- arrisit.

bere. Alii montana petentes fovebantur io rupibus: Tres itaque ii, maxitnis quos habebant oblitis

alii delituere per silvas. Nec mora, Turci, correptis honoribus, perrexere. quo caeteris fratribus
Sed
his aut punitis quos extra repererant, eos aggre- prudentior, ^eo Godefridus dux exstitit militia nu-
diuntur, et obsidione concludunt qui in castrum merosiore potentior. Huic adjungitur Balduinus
confugerant, in lantum, ut ad succendendum idem comes de Montibus, Rothberti Flandrensis comitis
caslellum ligna Quibus deinceps hii
conveherent. junioris patrui filius. Cum nobili igitur rerum eque-
qui obsidebantur ignem subjiciunt et, Deo judice, strium pompa et speclabili fortissimorum juvenum
dum eos qui intus erant Turci aestimant conereman- frequentia, Hungarorum ingrediuntur terram ha- ;

dos, tota vis ignium concessit in Turcos, et ex eis bentes tamen eam, quam Petrus tcnere nou valuit,
consumpsit aliquos; nullatenus autem nostrorum erga suos milites disciplinam: et duobus ante Do-
altigit ullos. Instantibus deinde lllis, municipium mini Natale diebus, primi ante omnes Franciae
capitur; vivi, quos quaerebaut, comprehenduntur principes, urbem attigere Constantinupulitanam,
idemque, uli pridem de aliis egerant, dispertiun- 384 sed hospitati sunt extra ipsam.
tur, et ad eas, unde hostes venerant, provincias, At perfidus imperator territus, audito clarissimi
perpetuo futuri exsules, destinantur. Haee ut dicta ducis adventu, detulit ei reverentiam, sed minis
sunt, mense peraguntur Octobri. extortitiam, praebens ei pro moenibus, in burgo vi-
At perlidus imperator, comperto fidelium infor- delicet urbis, commanendi licentiam. Hospitio ita-

tunio, nequam elatus laetitia, facultatem residuis que ad imperium imperatoris accepto, ad contra-
jubet attribui, transito videlicet Sancti Georgii Bra- hendas undecunque paleas equisque necessaria,
chio, in citerioris Gra?ciae parles regredi. Retro- dux et quique suorum, armigeros proprios desti-
gressos cum in suae ditionis terra vidisset, arma nabant. Et cum arbitrarentur licite ac secure se
ut sibi eorumdem venderentur, jure jam necessita- discurrere posse quo vellent, clam princeps ille ne-
tis, exigit. Comitiae Petri Eremitae talis fuit exitus : quissimus, his qui cirea se versabantur impcrat, ut
cujus historiam ideo sine alterius materiae inter- ducis ministros r quorumque pervadere possent, in-
stitio prosecuti sumus, ut eam
nullam impen- differenter occiderent. Quod ubi
aliis Balduino, ducis
disse opem, sed Turcis addidisse audaciam mon- fratri compertum est, obtendit insidias; et cum
straremus. Nunc itaque ad eos quos omiseramus, c suos reperisset Turcopolilarum violentia molestari,
qui eadem, qua Petrus praecesserat, subsecuti acerrime eos, uti decebat, aggreditur et Deo pro- :

sunt via, sed longe feliciori modestia, reverta- sperante tanta victoria potilur, ut ex eis sexaginta
mur. compreheusis partim occiderit, partim duci fratri
CAPUT VI oblulerit. Haec ad impii imperatoris ubi devenere
[XII.] De Godefrido, qui duobus cum frairibus, nolitiam, multa animadversione torquetur. Quo ejus
Jerosolymam valido exerciiu conjlaio pergit. Dux —
motu cautior sibi redditus dux, burgo urbis, quo
Godefridus, Eustachii Boloniensium comitis filius, successerat, cessit, et extra fines ejus castra figit.
duos liabuit fratres, Balduinum, qui Edessenae urbi At princeps, illati doloris non itnmemor, cum dies
praefuit, et post ipsutn fratrem, rex effectus Hiero- esset acclinis ad vesperum, directo eo quem co-
solyuue, nunc usque regnat: et Eustachium qui gere poterat exercitu, ducem cum sua gente ad
paterno comilatui pi\eest. Hi patrem habuerunt po- bella lacessit. Quos dux vehementi excepit instan-
tentem, et sa^cularis ingenii virum; sed et matrem tia, et in fugam pulsos, persequendo coegit in ur-

litleris quidem, nisi fallor, eruditam, et ex Lotha- bem, septemque peremit eorum. His ita feliciter
ringis ingenue admodum oriundam, sed potissi- actis dux ad sua castra rediit, ac per quinque dies
mum ingenita serenitate, et magna erga Deum D resedit ibidem, donec ipse imperatorque confoedera-
animi devotione praestantem cujus diutinae reli-
: rentur ad pacem. Sed sibi timidus princeps exegit
gioni tam spectabilium debebantur, ul credimus, a duce monitis, ut Sancti Georgii Brachium trans-
gaudia filiorum. Illi plane, de quo loqui adorimur, iret, spondens quod omnium victualium negotia,
Godefrido, ex materna haereditate apud Lulharingos uti haberentur Constantinopoli, eis deferri juberet,
ducatus accesserat. Hi tres, a matris nequaquam sim- et pauperibus quoque eorum eleemosynam impen-
plicitate degeneres, cum multa armorum gloria, tum deret. Quod et factum est.
modestia non minore floruerunt. Solebat narrare CAPUT VII.
gloriosa mulier, cum hujus profectionis exitum et [XIII. Aimarus Podtensis episcopus pielate et
j

liliorum suorum miraretur eventum, quoddam se scientia clarissimus. Quoniam igitur de duce di- —
audisse ex ore filii ducis tale praesagium, multo ximus cujusmodi huc usque commeatum habuerit,
antequam fieret aliquod peregrinationis iniiium. restat ut ad interioris Franciae proceres redeamus
Dicebat narnque se desiderare proficisci Hieroso- et qui fuerint, quave perrexerint, quos etiam even-
lymam, et hoc non simpliciter, ut alii, sed cum tus habuerint, aliqua ex parte tangamus. Podiensis
violentia exercitus, si sibi copia suppeteret, magni. episcopus vir, vita, scientia, dooumentis et militaris
 il V. GUIBERTI ABBATIS S. MARI<E DE NOVIGENTO 712

dispositionis sagacitate mirandus, cum innumera A nime convenit : qui quidem corporis pondus, leni-
suarum Sclavorum regionem pro-
partiuni gente per tatem [al., levitatem] quam hic habuerat 385 vo-
ficisci Cujus vocabulum, quia superius me
delegit. luntatis, nimiamque elfusionem pecuniae animi escu-
ignorare dolueram, nee per eam discere potui, cu- lentioris, non sine majori somnolentia, celebriori

jus esse videor interpres, historiam : per eos tan- petulantia, fluxum, ea qua in Dominico viguit exer-
dem qui in ilia expeditione eum noverant, eoque citu perseverantia et virtute piavit. Isti adeo natu-
usi sunt, attigimus ejus notitiam : vocabatur autem raliter insita clementia fuit, ut in eos qui penes se
idem pretiosus vir, Aimarus. realum proditionis ac judicium mortis inciderant,
[XIV-] Hugo Magnus slrenuissimus. — Inter cae- ulcisci non sineret; quin etiam si qua accidissent,
teros principes, initium mihi videtur a Philippi eorum infortuniis illacrymaret. Cujus quidem in re-
regis Francorum fratre Hugone Magno sumendum : bus bellicis audacia, et quantum ad parvas machi-
qui, etsi ab aliquibus opulentia ac potestate praoce- nationes, quibus multos foedari cernimus, nulla
ditur, nulli tamen quantum ad originem spectat versutia, meritolaudaretur, nisi quibusdam tacenda
morumque probitatem secundus habetur. Cujus in indignitatibus urgeretur; quod totum jam tamen
armis strenuitas, cum generis majestate serenitas, ei condonari debet, quia pro his horumque simili-

pneter haec etiam erga omnem sacrura ordinem " hus, Deo ei temporaliter retribuente, carceraiem,
humilitas, quam suae ipsius nihilominus temperan- amisso omni comitatus honore cuslodiam fovet.
tiae condiebat honestas, justissime praedicatur. Huic CAPUT VIII.
quidam procerum innitebantur : et si quid bellorum [XVII,] Cum
istorum quos de sua quisque pro-
jure evictis gentilibus : eos obtinere contingeret, vincia secum traxerat inclytis ordinibus, medio-
ipsum regem praeficere meditabantur.
sibi crium principum exiit multitudo. Quorum numero-
[XV.] Stephanus comes ditissimus ac liberalissi- sitas, quia nostram videtur obnubilare notitiam, in
mus. —
Post hunc comes Stephanus vir tanta po- praesenti suprimimus, habituri meliorem, processu
tentia pneditus exstitit, ut fama testetur tot eum historiae, quosdam forsitan exprimendi causam.
pollere dominio castellorum, quot annus conslat Unius enim, duum, trium, seu quatuor oppidorum
honore dierum cujus, dum hic ageret, admodum
: dominos quis numeret? quorum tanta fuerit copia
excellens liberalitas fuit, grata satis personalitas ;
ut vix totidem coegisse putetur obsidio Trojana.
consiliorum vero undecunque librata maturitas; in Eo tempore cuai inter regni primates super hac
rerum equestrium industria, lanta nobilitate [al., expeditione res fieret, et colloquium ab eis, cum
mobilitate] praeeminuit, ut eum tota illa sancta q Hugone Magno, sub Philippi regis praesentia, Pari-
militia, cum in procinctu contra Turcos exisleret, siis haberetur, mense Februario, tertio Idus ejus-
dictatorem sibi ac magislrum efficeret [al., effece- dem, luna eclipsim patiens, ante noctis medium,
rit]. Huic sagacissima feminarum uxor accesserat, sanguineo paulatim coepit colore velari, donec in
quae Guilielmi senioris regis, qui Anglorum Scoto- cruentissimum tota horribiliter est conversa rubo-
rumque sibi regna subegit, filia fuerat : cujus pru- rem. At ubi aurorae crepusculo naturae rediit, circa
dentiam, munificentiam, dapsilitatem, opulentiam- ipsum lunarem circulum insolitus splendor emicuit.
que si laudare velimus, vereor ne viro magnifico Quadam autem aestivi diei vesperlina irrucntc hora,
nubem ex feminea, quam ct in viduitate meruit, tanta ab aquilonis plaga efllagratio apparuit ut
laude feramus. plurimi e domibus suis sese proriperent, quaerentes
De Roberto Flandrensi. Principes illi uxores, quinam hostes provincias suas adeo gravi ambu-
possessiones, etc, derelinquunt. — Ad horum cumu- stione vastarent. Visae sunt praeterea non multo
landas vires, Roberlus junior senioris, ad quem im- post tempore, mense Aprili stellae noctu, ac si plu-
peratoris missa est epistola, filius, tota animi viva- via dense de coelestibus labi. Quod in tantum apud
citatedirigitur et Flandrensium comitatum, cui
: pierasque Ecclesias portenlo simile, quod et fuit,
multa armorum magnanimitate praefuerat, ad uoc D habitum est, ut litanias pro hoc ipso quod signilica-
ut eorum qui pro Chrislo exsules fieri delegerunt, tur damno avertendo instituerent, et scriptis tem-
commilito vocetur, iinmutat. Qui buic quod cu>pe- pus et eventum traderent. Mense rursus Augusto,
rat negotio quam perseveranter institerit, gestorum sexto Idus ejusdem, ante solis pene occubitum, lunae
praesentium prosecutio declarabit. Hii uxores cla- pars prope media est in nigredincm, multis intuen-
rissimas, cum liliis gratissimis relinquentes, quid- tibus, versa, ubi dicendum, quod licet luna in

quid in affeclionibus majus est, proposito postpo- pleniluniis naturaliler patiatur defectiones, sunt
suerunt exilio. De honoribus possessionibusque tamen aliquae in ipsis colorum ejus mutationibus
reticeo, quae quidem extra nos sunt. Sed illa siu- portensiones. Unde et in pontiflcabilibus et regum
porem nobis gencrant quomodo maritorum uxo- : geslis exinde solent fieri adnotationes. Visa suut et

rumque, sobole mediante imo agglutinante charita- alia pleraque quffl narrare supersedimus.

tes, sine alterutrorum periculo ab invicem divelli [XVIII.] Raimundus comes S. Mgidii proficiscitur
poterant. cum nliis. — Ad exliviiiiiin Saneti Egidii COmes
Norlhmannix comitis laudes.
[XVI.] Roberii Dc- — Raimundus, non ad sui vililatem, sed pro summa
nique Roberlum Norlhinanniie comitein lacere mi- ponitur. Qui, quia in supremo Franciae limbo
713 GESTA DEI PER FRANCOS. — LIB. III. 714

morabatnr, fjnanlo minorem operum suorum no- A lione prospera devehitur Dyrrachium. Consideran-
titiam nobis praebuerat, tanlo hujus seriem histo- dum namque sibi fuerat, quia ad tantarum exspe-
riae, a prineipiis usque ad finem, maximae siue ctationem personarum, ad tantas equitum pedi-
et constantiae
virtutis monimento nobilitat. Qui tumque copias, totius Graeciae, ut ita dixerim,
quidem naturali cuidam suo filio comitatu quem fundamenta tremuerant. Et licet aliorum procerum
regebat relicto, propriam conjugem, cum filio quem multo major, quam ipsius, apud nos reputaretur
ab ea exagerat unico, secum duxit. Erat autem auctoritas, apud exteros tamen, praesertim apud
praelatis nostris principibus aetate maturior, et inertissimos hominum Graecos, de regis Francorum
exercitu, nisi quantum ad garrulos hominum Pro- fratie praevolarat infinita celebritas. Cum ergo dux
vincialium mores spectat, nulli inferior. Cum commanebat, nonmagna ho-
ergo imperatoris, qui ibidem
copiosissima fortissimorum militum manus, ea qua minem manu, subri-
spectabilem attendisset cinctum
Ritmam proficisci solemus via, puit [l. subrepsit. E. P.] illius animo ex tantae solitudi-
usque in Appuliam
devenissent, ex calore insolito, quae tunc erat aesta- nis opportunitate nequilia, illumque comprehendens,
tis, ex corrnptione aeris, de escarum insolentia, praecepit Constantinopolim ad imperatorem cum
innumeri perniciem nimiae contraxerunt infirmitatis multa provisione ac reverentia duci; ob hoc solum
et mortis. Ad diversos itaque sese contulerunt, B ut fidem timido principi daret quod per eum vitae
transituri mare, portus. suae et honoris prorsus indemnis existeret. Is ergo
Brundisium plures, hos suscipit avius Ydrons, illustris viri casus, maximam sequentium procerum
piscosi patuerunt aequora Bari.
Illis fortitudini enervationem intulit. Idem namque
[XIX. J At Hugo Magnus, non exspectata suorum facere quod ab islo exigebat, seu vi, seu clam, seu
et mililum comprincipumque comitia, nimis incon- precario caeteros coegit principis fraudulenti astu-
sulte, nimis praepropere adito Bari portu, naviga- tia. Sed jam finis huic libello accedat.

LIBER TERTIUS.

CAPUT PRIMUM. C mutato, ipsum, quod suus ipsorum Dominus, iter

38G [I.] De Boemundo Roberti seu Wiscardi fi,- aggrediebantur. Tanta autem ad id voti tunc mili-
lio. —
Ex cunctis fere occidentalium partium regio- tum multitudo confluxit ut frater ejus, Siciliae

nibus, cum innumerabilis exercitus appulisset Ap- comes, Rogerius, admodum doleret quia in ea
puliam, ad Boemundum Rotberti, qui AViscardus obsidione omni pene suorum fidelium solatio frau-
vocabatur, filium, singularis magnificentiae virum, daretur.
adventantis multitudinis pervenit verbum ; is tunc Boemundi Northmanni res gestx.
[II.] Sed pau- —
temporis Amalfitanos obsidione compresserat. Cui cisexpediendum est, quo sanguine cretus quibus ;

curn nuntius de ea quae confluebat gente superve- idem Boemundus ad hoc honoris sit promotus
nisset, sciscitatus itineris causas, audit quia accessibus. Robertns quem agnominari "Wiscardum
Jerusalem a gentibus, imo Dominicum sepulcrum et diximus ex Northmannia exstitit oriundus, et tenui

sacra ibidem loca ignominiose habita, ab eorum satis loco natus. Is a nativa quam praemisimus
dominio eximere properarent. Nec ei demum taci- regione utrurn sponte egressus nescio, an pulsus,
tum est quot cujusque generis, quantaeque excel- pedes in Apuliam abiit ; ibi equos et arma, quibus
lentiae viri, relictis, ut sic dicam, honorum majesta- eques fieret, qua potuit arte, commeruit. Inde
tibus, ad haec peragenda quam inaudita aviditate D castella quaedam, contractis jam undecunque qui
contenderent. At ille interrogat an arma deferant, sibi auxiliarentur praedonibus, non absque naevo
utrum peras, an aliqua hujus novae peregrinationis tamen proditionis usurpans, aliaque perinde crebris
insignia praeferant, quae ad ultimum in bellis signa incursionibus fatigata occupans, etiam urbes prae-
conclament. Respondetur : Arma 'plane Francisco ditas obsedit, et ad necessitatem deditionis impulit.
usu gestant. Crucis autem figuram, aut in humeris, Et, ut paucis absolvam, tantopere novus homo suae
seu ubilibet, ex qua volunt materia vel panno loca dominationis extendit, in tantum quae voluit
praeceptum est ut vestibus assuant. Remota autem quaeque perdomuit, ut sicut in epitaphicis ejus
arroganti, varielate signorum, humiliter in bellis versibus dicitur :

fideliterque conclamabunt. Deus id vult. Ad haec Urbe expulerit eum,

ille cordis excitatus a fundo, Deo inspirante, com- Quem Liqures regem, Roma Lemannus habet :

pungitur, et pallium pretiosissimum jussit afferri. Henricum videlicet Augustum, virum utique in-
Idemque, per cruciculas fecit incidi. suaque sibi numeris, imo fere jugibus victoriis fortunatum.
imposita, suis, qui idipsum quod voverat affecta- Parthus, Arabs, Macedumque phalanx non iexit
bant, cruces apponendas expendit ; nam milites qui [Alexim
ei in illa obsidione obsequebantur animo repente Grxcorum, qui nobiscum sxpe agit, principem.

Patrol. CLVI. 23
 715 V. C.UIBERTI ABBATIS S. MARLE DE NOVIGENTO 716

Sed saepenumero eum subigens, nisi veneni haustus A residuam. Quod imperatoris, qui inde non procul
ei subito vitam praeripuisset, caput coronatum in- abcrat, dum
comperisset exercitus, comitem, ducis
fra paucos, ut dicitur, dies, Constantinopolitanis qui praecesserat destitutum praesidio, aggreditur, et
sedibus intulisset. Videat qui vult hodie lilii ejus comitis socii repentina hostium incursione turban-
Boemundi potentiam, (jui veterumoblitterata vilitate tur. Perveniunt haec ad aures Tancredi fortissimi,
parentum, Philippi regis Francorum liliam duxit in et dicto citius retrogradum sumens iter, seque in
eonjugium, et praedicti Alexis aggressus est obti- flumen praefatum projiciens, ad eos qui impeteban-
nere violenter imperium. Rogerio igitur fratre ejus tur tranando pervenit : et duo pene millia secum
remeante Siciliam et prope omnimodam gentis
: auxiliariorum, qui post ipsum enatuere [al., enata-
suae amissionem, quae tota Jerusalem videbatur verunt], contraxit. Hostes reperit. et contra suos
itura, dolente. acriter confligentes, acriori, ut par erat, animositate
De Tancredo Boemundi nepote. Idem Boemun- — pervasit : nec mora, subegit. Apprehensi itaque ex
dus contractis, qu.se ad tantam professionem neces- eis plurimi, ante Boemuudi prasentiam deducuntur,
sariee erant, copiis, conscensis cum suo exereitu et in vincula conjiciunlur. Ad quos idem princeps :

navibus, aura famulanle secunda, littori Bulgarico, « Cur, inquit, et Christi et meam insequimini gen-
feliciter evectus, exponitur. In cujus comitatu cum tem? Ego imperatori vestro nihil eversionis molior. »

multa equestrium virorum probitas, tum principa- E contra illi : « Ex nostra deliberatione nil agimus,
lium non parva sublimitas exstitit. Inter quos, togam rogam] principis emerituri, militiam
[al.,

Tancredum, marchionis eujusdam ex Boemundi, professi sumus, et quidquid nobis praeceperit, ne-
nisi fallor, sorore filium; cujus frater cum Hugone cessario prosequemur. » Quod vir egregius cum
Magno praecesserat, cui Guillelmus erat vocabulum, audisset, impunitos ac irredemptos, illico laxavit
et quemdam qui dicebatur de prima civitate Ri- abire.Quarta feria, quae apud Christianos est Caput
chardum nominatiores agnovimus, virum sane pul- vocata jejunii, bellum istud factum constat.
chra corporis habitudine spectandum, quem pro CAPUT II.

Constantia, Boemundi conjuge, ad Franeiae regem [III.] Fcedus cum Boemundo fraudulenter init

vidimus legatione perfunclum. Ingressus igitur cum imperator. — Alexis imperator comperti viri eximii
suis Bulgariae regionem, multam opulentiam eorum facinore, uni ex suis necessariis, cujus potissimum
quae ad victualia pertinent reperernnt. Et cum ad innitebatur consilio, tunc mandavit ut magnanimem
Andropolitanam devenissent vallem ibidem donec : cum suo exercitu ducem per terram suam honori-
tota eorum classis perenatasset et allaberetur, C flce deduceret, donec ad sui pnesentiam Constanti-
exspectaverunt. Tota igitur 387 gente coacta nopolim deveniret. Cumque per ipsius imperii muni-
collectis proceribus consilium cum eis communi- cipia et urbes regionum qua-
transiret exercitus,
cat, pari omnium indictione praeeipiens ut, per rumque quatenus
incolis imperiale jubebat edictum,
Christianas transitum habituri gentes, benigne ei satagerent comportare copiam rerum undicunque

innocenterque se agerent, nec eorum patriam depo- venalium. Sic autem militiae illi per provincias pro-
pularentur, pro quorum suffragio venisse debue- perare dabatur ut nullus eorum qui Boemundo
rant ; ea solum, et quam pacifice, dato tamen cohaeserant, intra cujuslibet civitatis muros ingredi
pretio, acciperent, quae ad victualia suflicere pos- permitteretur. Nisi sunt autem iidem milites irrum-
sent. Processerunt inde, et dum de urbe in urbem, pere quoddam caslrum, bonis quae tunc videbantur
de rure in rus, de oppido oppidum,
transierunt in competere opulentum. At vir ille illustris id vetuit,
uberrimum ubique reperere commercium, donec in partim ne terrae jura turbaret, partim de imperato-
eam quae vocatur Castoria devenere provinciam ;
ris tenerum adhuc animum oflenderet, imo ne pacta
ubi et Dominicum solemniter celebravere, Natalem, cum eo per internuntios recens facta cassaret. Unde
commoratique sunt aliquot diebus ibidem. coeptam ineptiam, aegre ferens, iratus suis qui coe-

Quaesierunt igitur a provinciali gente negotium, " perant, et Tancredo, repressit. Id vc-
specialiier
sed ipsi noluerunt eis praebere consensum eo scili- spere contigerat. Mane autem facto, procedunt
cetquod vererentur eos, militares illos aestimantes, castrenses, et prae se crucis vexilla ferentes, ad
non percgrinos, et quia vellent exterminio terram Boemundi conspectum cum multiplici humilitate et
tradere ac perimere illos. At illi modestia, quam religione contendunt. Ipse vero aflabiliter eos ac
habuerant, in furorem versa, diripiebant equos, mansuete admittens, indulta eisdem sua gratia, a se
boves, asinos, ac quaelibet sibi utilia. Egressis tan- ltetabundos emisit.
dem de Castoria occurril Pelagonia, ubi quoddam Denique ad quamdam deveniunt urbem, qua> Serra
haereticorum castrum reperiunt, quod undique ag- vocatur, ubi sua lixere tentoria: nec illis diebus
gressi, ad suum subdi coegere imperium, et igne congrua sibi defuere commercia. Ibi Boemuiulus
subjecto, combusserunt cum suis habitatoribus ca- cum duobus praefeclis palatinis in concordiam re-
strum. Inde ad fluvium perveniunt qui dicebatur diit. Unde pro eorum novo foedere, et pro jure ser-

Baudarum [al., Bandarum]. Progressus cst ergo vando provincisB, jussit restitui quidquid incolis
Boemundus cum aliqua suorum militum parte, in sublatum fuerat praedffl. Exinde altenus, quae dicitur
iuaiiu autem cujusdam sui comitis partem dimisit Rusa, civitatis liues attigerant, et ecce, Graecorum
717 GESTA DEI PER FRANCOS. — LiB. III. 718

promiscuurn vulgus, obviam viro concur-

illi nnbili A in latiludine. Frangitur illuslris bominis bac pollici-
rens, quaelibet venaliatempore conferebat
pro : tatione severitas; nec differt sacramenta tyranno,
ibique, tridno ante ccenae Dominica) diem, castra et quod Hugo Magnus cum necessitate, tum pecunia
posuere. Doemundus autem proprio illic comitatu lenocinante juraverat, hoc is eo consensit, lenore
dimisso, Constantinopolin proliciscilur, paucis secum jurare, ut « si Alexis ea qua jurando [al., viroj
miUtibus eductis, cum imperatore colloquium habi- pasciscebantur [al., pasciscebatur] infringeret, ille

turus. Interim Tancredus procurabat exercitum, et ab his, quae jurejurando firmaverat, liber esset. »
dum videt quousque, jam exhausto marsupio, victui Sed si quis percunctetur quare is et alii a suo sint

necessaria difliculter emere, proposuit apud se, rigore, ad deferenda lyranno sacramenta, deflexi;
quod tritam viam desereret; et ad partes minus fre- sciat proceres in Domino commilitonum
suorum
quentatas itinerantium assiduitate, suos deflecteret, subvenisse necessitati, quibus erat multa penuria,
ubi largior emendorum afllueniia cunctis suppeteret. si mercatum euntibus negaretur stipendii. Alexis
Divertit igitur eos a strata publica, vallemque di- quoque nihilo seciuset ipse nostris fidem sacramento
versorum alimentorum ubertate confertam, 388 praestiterat, quia « ipse curn eis, suo pariier corai-
pauperioribus suorum consulendo, subintrat; in marique juvaret,
tante exercitu, deveniret, terraque
qua et Pascha Dominicum debita populus cum ipso ac utrobique convehi victui si qua emenda juberet:
affectione concelebrat. At Alexis Boemundum ad se etiam illis evenire damna contingeret, sine immi-
ver.ire comperiens, plurimam adventanti reveren- nutione restitueret ad supplementum [al., supre-
tiam jussit impendi, et hospitalia in ipsius civitatis mumj; neminem in hac expeditione vexari, laedi,

burgo praeberi. Quo recepto, ad colloquium accersi- occidi, aut vellet aut sineret, quantum sibi facultas
tur, veniensque apud ipsum secreto acturus exci- suppeteret. »

pitur. CAPUT III.

[IV.] Interea dux Godefridus, cum fratre Bal- [V.] Comes praeterea Sancti Egidii, cum castris
duino, ac deinde Sancti Egidii comes, utrique cum suis occupasset Byzantea suburbia, pars vero mili-
manu non exigua, attigere Constantinopolitana sub- tiae necdum ad integrum convenisset, ccepit tyran-
urbia. Tunc Alexis perfidus, qui olim contra Tur- nus comitem sollicitare per nuntium, ut, uti alii

cos auxiliorum putabatur avidus, acerbitatc ranco- fecerant, facere et ipsi sibi pateretur hominium.
ris infrenduit, et qua fraude tot militias, sibi, ut Maudabat haec tyranni insolenlis astutia, sed e con-
putabat, ingruentes, turpi pra^cipitaret exitio sa?pe tra, quomodo nequissimi ulcisceretur invidiam,
revolvit. Sed Deus, cujus illa piaagmina duceban- r comitis gloriosi coeperat jam secum ruminare pru-
tur instinctu, ita eos est tuitus ut nullus adeorum dentia. At principes, dux utique Godefridus, Hugo
laesionem nequissimo pateret locus, imo, omni pos- Magnus, Robertusque Flandrensis, et caeteri dixe-
sibilitate succisa, gravis misero incuterelur metus. runt quia nunquam contra aliquem qui Christiano
Denique visis confluentium cuneis, Constantinopo- censeatur agnomine, arma portabunt. Insuper et
litani turbantur; consiliumque quaesituri, glome- Boemundus intulit quia si bellum imperatori move-

rantur.Dum enim timent ne civitas supervenien- ret, el sacramenta securitatis abnueret, imperato-
tium numerositate prematur, et eorum provinciae adminiculum partisexisteret. Itaque comes
riae ipse

depopulaiioni tradantur, in consilii habiti eventila- communicato cum suorum quoque necessariorum
tione reperiunt, quatenus sacramentum exigat ty- consilio [al., cum suis consilio], « vitae ac honoris
rannus a Francis « quod nunquam sint sibi nocituri indemnitatem, » jurat Alexi impio, quod « nec per
vel suis. » Quod ubi fuitnostrorum primoribusagni- se videlicet, neque opitulando alii, illius faveret
tum, magna subsannatione contemptum.
est illico exitio. b Cumque ei verbum de hominio replicas-
Perpenderant plane quia si quo pacto primos exer- sent, dixit se capitis malle subire periculum quam
citus a copplo exerrare contingeret, tot tantosque obnoxium. tali modo se ei fore
milites stipendiorum inopes factos, contra ea quae D Interea Boemundi exercitus Constantinopolitanis
fecissent sacramenta, perfido principi inferre prae- arcibus propinquabat. Tancredus itaque, sacramen-
lium oporteret. Et certe, « si nobis, inquiunl, nullus tis quae exigebantur ab imperatore compertis, cum
incumberet timor futurorum, id solum, quod per ea quam ductabat omni pene Boemundi frequentia,
Graeculos istos, omnium inertissimos, jurare coge- Sancti Georgii celeriter Brachium piaetergreditur.
remur, nobis esset sempiterne pudendum. Plane eos Ad haec, Sancti Egidii comitis exercitus, per ejus-
dicturos minime ambigimus, quia, velimus nolimus, dem urbis confinia castra ponendo dispergitur. Qui
ipsorum imperio paruerimus. » comes ibidem cum suis copiis aliquantisper desi-
Ad haec imperator, fortissimum Boemundum ag- dere disposuit. Boemundus etiam cum imperatore
gredilur, etmuneribus parat allicere quem plurimum remansit, ut cum eo valeret tractare licentius, qua-
verebatur. Bello enim eum saepe vicerat; et ideo illi tenus imperiali edicto, pro convehendo victualium
potius quam caetens imminebat quem suum specia- undique negotio, gentibus trans Nic<eam posilis
liter aemulum agnoscebat. Spondet ergo ei quin- denuntiaret. Godefridus autem dux, qui praecesse-
decim dietum itinere terram eidem se daturum, rat , cum Tancredo Nicomediam, 389 pervenit
citra Aniiochiam, in longitudine, octo nihilominus Nicomede auctore, qni subegisse Caesarem, et non
719 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARLE DE NOVIGENTO 720

triumphasse, in triiiinpho cantatur insignem, et A pedententim alter post alterum coepere progredi.

triduo cum suis uterque copiis mansit ibidem. Per- Qui a nostris gratanter, ut decebat, excepti, caesa
pendens itaque dux quibusdam vias praepediri obi- sua capita, pro testimonio nostrorum victoriae, re-
cibus, nec facultatem suppetere, qua tantinumero- liquerunt. Quae post eorum fugam balistis ac fundis

sitas exercitus Nicaeam valeret adire; quoniam eam, ad terrorem gentilium, projiciebantur in urbem.
qua Petri eremitae homines transierant semitam, At beatae memoriae Podiensis episcopus, et San-
tanta non posset ullatenus multitudo praetergredi, cti comes Raymundus, intirmando urbis sta-
Egidii
direxit ante se tria hominum millia cum asciis atque turrim quamdam, quae erat ipsorum
tui insistentes,

securibus, qui callium praepedimenta dirimerent, contigua castris, factis subter ad ejus fundamenta
iterque iieret liberum, aperiendo angustias usque enervanda cuniculis, destituere aggressi sunt. Fos-
Nicaeam. Erat autem via incredibiliter ardua perni- soribus igitur ad haec eflicienda locatis, cum arci-
mis scrupea, et minacis proceritatis montana pro- balistis, et arcubus, et balearis habenae tortoribus,
cedeiis quam, qui praemissi fuerant, excisis cauti-
: pariter suffodientium defensores adduntur. Itaque
bus dilatantes, cruces ferreas ligneasque stipitibus usque ad soli subsidentis extremitates arce succisa,
imponebant altis ut nostri non exorbitarent a tra-
: nutabundum interim parietem tignis asseribusque
R
D sustentant, et penitus aedificii calce jam diruto, sic
mite, signis eminus stipitum visis. Tandem venere
Nicaeam, quae totius Romaniae metropolis est civi- ignem subjectis trabibus indesubjiciunt :

tas, Bithyniaeque caput, trecentorum decem et octo Ast ubi nubila nox indixit utrinque quietem,
Patrum synodo clara sed Omousii assertione, et
; Lapsa facit subitam turris castrata ruinam :

Arii damnatione praeclarior pridieque Maii Nonas,: Tempora sed noctis quia sunt minus apta duellis,
circa urbis territorium castra sedere, tertio ex quo Francigenae cessant, ne Turcos nocte lacessant.
a Nicomedia recesserant die. Antequam autem Illico tatnen Tur.-i, pro suae salutis tuitione solli-
Boamundi adventaret exercitus, tanta panis ibi di- citi, tota sagacitate consurgunt et murum tantae :

citur exslitisse penuria, ut unus pauis aut vicenis ibidem fortitudinis, tanta celeritate restituunt, ut
aut tricenis denariis venderetur. Ai Boemundus ut postridie nullum eos laedendi valerent nostri re-
adfuit, maximas quorumque venalium copias, ter- perire locum. Interea loci, recens adveniunt viri,

raque marique evexit [al., convexit, contraxitj, sta- armorum gloria celeberrimi. comitesque ditissimi,
timque omnium usui aptorum opulentia repentina de quibus supra egimus, cum frequentiis quae sibi
confluxit. cohaeserant militaribus; ad quorum adventum omnis
CAPUT IV. C illeDomini conjubilavit exercitus Northmannorum :

[V.] Nicsea obsidelur a Francis et capitur. — Do- scilicet comes Robertus, et Caruotensis comes Ste-
minicae ergo die Ascensionis, coepere pro muris ur- phanus.
bem undecunque pervadere, et machinas instruere, [VI.] Igitur Boemundus, urbem obsedit a fronte,
phalas erigere, instaurare phalaricas, murorum ac et Tancredus a latere; tertio loco, dux Godefridus:
turrium gyros frequentibus per arnbitum pulsare quarto, Flandrensium comes; quinto comes Norih-
batistis. Tanta autem animorum acrimonia obsessio mannicus; sexto Sancti Egidii comes, et Podien-
urbis incipitur, ut solius bidui infra spatium, mu- sis episcopus. Ita vero eam obsidere intendunt, ut
ros effoderent. Verum Turci, qui civitatem obtine- nullum introeundi exeundique obsessi reperire qui-
bant, ad alias nuntios civitates dirigunt, quo ad rent aditum. Erat ergo ibi considerare collectum
eos, scilicet opem laturi, conveniant : eo utique totius Francorum mililiae, nobilitatis, prudentiae,
modo, ut indubitanter per meridianam portam in- armorumque :$90 florem; quos in
claritudinis
troeant, quoniam ea pars ab obsidione sit libera equestri loricatorum galeatorumque decore, ii qui
nec opitulari volentibus illic ipsis ullus obsistet. exercituum quantitates pensitare didicerant, centum
Unde contigit ul ea ipsa die, cum Sabbatum post circiter millia putavere. Porro pedestris populosi-
Domini Ascensionem esset, a comite Sancti Egidii, D la i em turbae, et illorum numerum qui assectaban-
et a Podiense episcopo portae aditus muinretur. tur equestribus, posse ab aliquo supputari non aesti-

Accidit nomine digna lacinoris. Egre-

ibi res clari mo penitus. Plane, non modo qua? a clientibus sive
gius namque comes isdem, cumlidensad Deum, tum mancipiis solent praeberi oflicia militaribus perso-
fortis et aptus ad arma, nec minus instructissimo nis, deferebanlur a talibus; sed ad absidiones,
cinctus exercitu obvios habuit auxiliariorum cu- ad praelia, adeo eorum fuerat virtus, et instar leo-
neos properantes in urbem. Qui animo divinae sub- nis audacia necessaria majoribus, uti solent arma
sidio virtutis innixo, aggreditur Turcos et superat, vel utensilia quaelibet, bello seu opere exercendis.
compellit in fugam, partemque eorum maximam opportuna aliquoties esse manibus.
truncat. Sed foede repulsi, novas intendunt conllare [VII.] Dicere nullus Sormo valebit,
copias : quarum lisi adminiculo cum mulla exsulta- Quanta pcr ipsum Tempus ibidem
tione iterare bella decernunt, adveclis pariler se- Armipotentum Fulsit honestas.
cum quibus nostros ligatos Corozaniam
funibus : Tam generosi Germinis agmen
abductare propununt. Hac ergo spe dum extollun- Nulla coisse Tcrra per orbem,
tur inani, ex supremo montis, qui urbi prominebat, Videri», usquam. Sinjmla si vis
721 GESTA DEl PER FRANCOS. — LIB. III. «22

Regna retexam, Factaque passim A videbantur habere meatum : ex quo etiam ligno-
Praeliadicam : Aut genus, aut vim rum pabulique fiebant eis, et quorumcunque deve-
Qui queat horum, Non erit ille [al., illic} ctiones utilium. Quamobrem proceres, coacto con-

yEquiparare. Ecce, relicta cilio, sua omnium assertione decernunt, ut ad prin-

Sede parentum, Foedera vitant cipem Constantinopolitanum legatio destinetur, quae

Conjugiorum : Pignora sordent, suggerat naves quamplurimas Civizenam [al., Cizi-
Poana domus sunt Fervet in omni cenam} usque urbem debere perduci, ubi portum
Milite cura Martyriorum. constat haberi; ac deinde bonum sine numero paria

Cumque cruoris Omine fusi conglobari, qui eas per montanas silvasque con-
Turba trahatur, Quis reperire vectent, donec praedicto inserantur lacui. Nec mora,
Possit inertem? Quisque leonis velox operis exsecutio deliberata ac expostulata,
Ergo Nicaeae principe maturante, prosequitur : pariterque ii qui
Pectore fertur.
Miienia cingi, Cernere gratum. vocantur Turcopoli, quos non alios quam familiares

Cainpus equorum Flore nitebat, Adductis ergo

ejus militias intelligimus, diriguntur.

Et phalerarum Forma sonusque prout principis urgebat imperium, puppibus, ipsa,

B qua deportatae sunt illic siluerunt die, at noctu eas
Cuique placebat : Lux thoracarum
Pulchrior haustis Solibus ibat : intruserunt lacui, et cum eis Turcopolos armis in-
JEreque flavo Cassis et umbo, structissimos. Mane itaque classe composita, cum
Limbus eodem Fulgidus exstat. multa modestia, ac ex eorum vectigalibus essent,
si

Hosce videres, Turbinis instar, proticiscebantur ad urbem. Turci quibus erant ista

Ariete crebro Volvere muros. spectaculo mirabantur, ambigentes, an sua ipso =

Reperit arcus [al ,
arlusj Cuspis eorum rum, vel imperatoris haec eadem esset evectio. Post-

Francica duros. Obtudit enses quam vero ea quae viderant hostilia fore noverunt,
Crebrius ossis Vulnus acutos. timore lethaliextabuerunt, sed quantum illi lamen-
Comparat illos Moenibus altis tiset tantum noslri indulserunt gaudiis,
fletibus,

Cedere Turcos, Lignea turris. gratiarumque Deo repensarunt plausibus.

Cominus illis [al., illic Praelia fervent Reddidit igitur id ipsorum infortunium 391 ho-
Mutua quique Spicula torquent. stes usquequaque defectos, jamque de suis et au-

Missilium vis. Jactus inanis. xiliariorum viribus desperantes, imperatori missa

Mors inopina Quosque supinat. q legatione promittunt quia deditionem facerent urbis,
Gloria nostros Coelica fortes si eos cum uxoribus et filiis abire licere, apud Fran-
Reddiderat : tunc Corpora fatis cos impelraret, permissis una substantiis. Quorum
Exhibuere. Quaerere gaudent tyrannus petilioni gratanlissime favens, non solum
Praemia morte. Marcidus omnis, impunitate donavit, sed etiam summo sibi sarcien-
Acer et audax Redditur istic :
dos amore, Constantinopolim usque contraxit. Cujus
Quem melioris Optio vitae infidae per omnia menti, principalis in hoc opere sub-
Rite probarit. LaudisSavarae jacebat intentio, quod si Francorum discrunini lo-
Crimina mentis Inde procul sunt. cus forte ullusaliquando pateret, penes se ipsos
Credidit omnis Iddare Christum, haberet quos eisdera opportune objiceret. Septem
Si sibi digni Nominis auram, hebdomadis tribusque diebus hac sunt obsidione
Bella pararent. Nec sibi quisquam, detenti, et ex nostris plurimi munus ibidem rece-
Quisquis honesti Quidlibet egit, pere martyrii. De quibus indubie sententia profe-
Arrogat actum, retur quod qui mortis exitio sese pro fidei objecere
In Darium Scythicos non his conferre triumphos justitia,inlereos profecto apud Deum censeantur, qui,
n
Quibimus; aut sciri poterunt molimina Cyri sanguine pretium dato, praemia meruere coele-
in
Digna viro Thameris, quae clauserat utre cruoris. stia, illis impares dixerim qui famis occu-
nec eos
Luxeris eventum, bone Pyrre, tuendo Tarentum. buere miseria. Hoc enim ibi modo periit multitudo |

In vacuum garris nova sumere praelia barris. perplurima. Si namque juxta prophetam, quod hi-
Hannibalis comites semel et bis, terque Quirites storialiter dicere liceat, « Melius fuit occisis gladio

Ut segetem caeduut tamen urbe recedunt.

: victi quam interfectis fame (Jerem. iv, 4), » qui procul du-
Si fuit indemnis sub Caesarepugna decennis. bio crucialu diuturniore sunt moriendo torti, non
Sit pro jactura per Gallica mansio rura. erunt, ut credi fas est, absque corona nobiliore
Tempus huic operae breve, prospera cuncta fuere martvrii.
Cum Deus esset in his ;
probat optimus omnia finis CAPUT V.
Obtigerit cui mors cum martyre gloria fit fors, [IX.] Civitate itaque reddita, et Turcis Constan-
Quisquis eget, taxat, quia crimina poena relaxat. tinopolim ductis, tyrannicus ille princeps, nimium
[VIII ] Quamdam ejusdem urbis partem objectio de urbis restitutione gavisus, nostrorum primoribus
laci, longe lateque stagnantis, ambierat : unde ho- munera infinita largitur; et quibusque pauperrimis
stes submissis ratibus, liberum exeundi inlrandique eleemosyna copiosa tribuitur. Ex quo mediocribus
 72*
MAR..C DE NOVIGENTO
V. GUIBERTI ABBATIS S.

qu» imminent. « Si inqmunt ^

^ -g£-" ^ -£ ^ls
723

exercituspersonis,
,, . .,„ a aliud seu au
auua, sed "cna H
ad bella
prima penes Turcos pugme
v.ere col-
rufcmenta v.dere
pugn, rudimenta *,

":~mUafuUinvidenuaeontrapnncipes
•" ibeat.jamsumqu»
Dncis vemte. »
vultis, praesto
uxta q uenulammodum Godefndus,

K ^;;Vu 1 ,enita.N 1 .. J taquenominedignus,specimen miUtue

prael.a ad
1

HU nempe exercuere rompetit, fort.tudme non dege-

Wororsns injnria.
mol.um ve- et ab ea qua regi
pa-
otins
effectus,
obsidionis sic dicam, animositate
i.
impaclio. Hu ner imo pardafica, n. qua-
machinarum balistarnmqne cum suis pnmicopus,
ctTones trissans, Hugo Magnus,
portaverunt pondus concurrunt. De.nde Po
innuam ut breviter claudam, dam enulari alacritate
die qua ab urbe
recepta
multis^quibus em,cat
d" estus. Prima igitur
babue- dfensisTpiseopus, non modo
pontem quemdam pervmm precibnsque •?»* sacris tom
r lu,n est, armis, sed monitis
biduo continuato manserunt.
runt irea quem m
autem die cum expromeret jam tenms aurora ^eCt;pidum,fervescerecompulita^n.
Tertia
surrexerunt nostri, et dum adhuc grav.or, expenen-
creousculum, Adextremnmsicuterata^tate
uno m
dS sub 1 ce cacutiant,
bivio scinditur
disparati prc .scnntnr tiaque instructior, et consiliis
^in^m
idcirco secur.o
suo-
,

etbloiniegro sub duobus omes Sancti Egidii Raimundus

agminum Boemundus erat^
erup.t. Supennspecto
altero
rum manipulis succentunatus
,
tmin.bus. In
;

quoque cum admirat.o m-

Krtus ex Northmannia, Taneredus duee Gode- Zr hostui exereitu tanta nostris
nisi ub, gentmm
plarima militia ; a
ido
comite Sanct.
episcopo, Hugone
Podiensi
Egidu,
Magno, com.te S, u nil

.errarum
aliud mirarentnr,
tam infinita coaluent mulutudo.
f
alterunv ulnve quorum
F lan drensi, per avia
qnsdam adducebatur Arabes, ac Sarracen.,
- Tertia den.que die
Erant autem Turci,
TurciFrancosimpugnant. numerus et dignitas eminebat ; copia
fnter hosLs
et
tit Tureorum
in-
Boemundum, comitesque ejus, auxiliariis et minus cofcbnbu
m nus
,

in Patens, de
cum repentina, tum ternb.us montium juga de hac colle
Lte multitudinis,
Videres eos scemce
nooulis erat. Videres
densescere m-
et prope non ferenda collisio. rneprofana,et coUium convexa
nostrorum, qui putabatur, timore garnre, frequent.is omnia
openn campe
super numerabilibus
ineursione terrer, et
*stimantes eos ex inopina.a
signum terr.l.c.s sua,
stna.
pugnam. - p r
Pn- :

quod consueverant, Suosmiliteshortantnrduces ad

=
bellicum,
Licet ergo v.r ex.m.us, subd.tis commomtonum
lingoae vocibus inclamare. cum
- —^;
« ^^
itaque sibi
mores
impeteretur enormi, non amisit umore con-
mann
bum
silium ; S sistere gradum
sed confestim sislere
,.-.,.,..
papilionibus
^^r^intic
devoluUs,
pnecipit om-
prajcipit
inssit ce er.ter
1— « si
si palnas si donn,,
,

denique corpora coniem-

con
nibus, et coniuges, si
ri liberos,
iiberos,
s.
vero ea quae praace- resederunt glonos.s
castra consterni. Priusquam psS, et Psa quinetiam soia
miliubus mfit Si istorum cons de-
expon;ndamartyr.is, quid vos ad
propriis « :

perat explicarentur,
quam consi- ves rum
exterreat? cum unuis
profess. estis,
militiffi
vos meministis rationem, precor,
derata necessitate qme urget, ite : vinliter eis,oo-
exDeofida sagacitas, totius hujus vtoo»juig
currite, honorem, pariterque vob.s
v.tam defend.te.
superstit.onepra.va.eat. hic vob.s tartt obeun
Si
extend.te. »
diligenter obituro
At vos pedites, tentoria cceleste manet, feUci
regnum vos
sub.ta dum,
ecce eos Turci de luk y
Quo dicto citius expleto,
exitio: si vivendum, exspectat vos s.

jaciunt, pugnaque, glor.a pos

nrajvolatione obambiunt, spicula sumitis,certavictoria;post victor.am,
se- div. n>
pro more.fugaei, pectoribus sagitias.incussere Ad hsec ex hosuum
gloriam, major audacia.
,

quentium. Franci vero prooosito fidelis memores, Utruml.bet ergo accidat mesl
ooulentia copiosa.
virtutis ignari, Ucet
evi- nenUquan
nec semper celebris su.-e
vob utrobiquesecuritas;et ubique
numerositau se impares, vos jam retractau
denter agnoscerent tanta; quid timeatis habetur, nulla
obviare furentibus vivaci an.mositate con- Ergo mentes ct corpou
tamen
tendunt. Illic comes Northmanniai,
Northmannia3, recordalus, ut.
reconlatus ve
vel dubietas remoretur.
^^ ^.^ ^^ hum .

decuit, paternoe bellicositat.s

ma-na illico
et .nobil.tau,

armorum
a v .e

exercitationc, hosl.umque
ooe^
arma
umj tantillos
gestum palearum,
capessite. »
^^ videlicel
videlicet
ei
ac pe ne nullo
pene

homines,
repulsione, defensionis exempla exercitu. nostro, ordinalim acies disponuntur. ln si
Prseterea,
aliquantisper exterrito, praebuit. nistro cornu magnanimus Boemundus, comesqu
qiue comitaban-
Adfuit eliam Deus ut feminarum Northmannorum, miles acerrimus
Tancredus, -

instant.a ipsffl lud.cn

deesset
non illic quoque prima civitate Ricardos.
;
illis
tur auidicitur de
enim aquas recreand.s militibus,
quam sedulo de- altrinsecus e regione host.um p<
,,„,„, episcopus
vigilantiores inst.gatiombus exercitus a.
ferebant; sed multo moniana progrediens, Turcoru.n
reddebant quam
eossu.sac monitis, solertioresque
At ubi Boemundus
illata fierent unda recentes. antem dux Godcfr, u>.
luila t. in dextro
1 -

qui a(1( ,
imequalitate congressus, us et reUqna pr,
moneri cmpitunti drensisqueRobertus, Hugo Magnus,
devia sequebantur, illico nuntio mcd.ante, notilicat pugnaturornm manus_
utpote Christo
QWdMn
potens,
Egidii Raimundo, duci Godefr.do, DeuSj tan
comiti Sancti iuternormn cognitor,
eoruni Done ,

Hugoni Hagno, Podiensi episcopo, alnsque est apparatu .

Qoid ... .1

lacrymarumtibifusum
pr^properent, non ob
comitis ut celerius advenire
725 GESTA DEI PER FRANCOS. — LIB. III. «26

procinctu, ex omnium animo, piae compunctionis A undecunque coierat. Certe ipsi Franci, qui se tanto

ac confessionis emersit? Et digna, ut par est, con- obtulere discrimini, pleno ore fatentur nusquam
sideratione quis penset, quanta mentium teneritu- Turcis illisgenus hominum comparabile posse co-
dine, extui solius spe, cunclorum generaliter corda gnosci, adeo argutos animis, ac strenuos armis,
pependerint? quantis ad te, Chnste, moeroribus qui etiam cum in initiis cum eis bello confligere
singulorum quorumque justitiac aut peccata clama- coepissent eorumdem novilate armorum prope sunt
verint? Fleverant, Christumque adhuc piis piissi- desperati. Nostris enim inexperta erat tanta eorum
mum suspiriis irrilabant, cum ecce crucis frontes in equitando agilitas, in evitandis nostrorum in-
cunctas praeeunte sigillo, non dico leonum, sed quod cursibus vel ictibus mira pernicitas, praesertim
magis competit, martyrum animosiiate, confertis- cum non soleant ipsas emittere nisi fugaciter pu-
simos vexilla feruntur in hostes. gnando sagittas. Est autem eorum opinio quod
Mox abeunt Arabes, Persae, Turciqueferoces : Francorum contribules existant, et prae caetens
Ante pios populi, terga dedere truces. gentibus solis specialiter Turcis et Francis deberi
Fit fuga, disperse miserum protenditur agmen militare fastigium.
Non secusac lepores diffugiunl Arabes. CAPUT VI.
Quanta fugax acies! fil eorum prodiga caedes; [XI.] Igitur eis hoc modo repulsis, et die noctu-
Nostrorum gladii vix potuere neces. que a Francorum facie fugitantibus, contigit 'ducem
Damna ferens membris, cujusque retunditur ensis. qui Nicaeae praeerat, cura raulta amentia timoris
Falce velut segetes, sic resecant homines. post finem obsidionis elapsum, decem millibus oc-
Hic caput, hie nares, hic gullura truncat, hic aures. currere Arabum, cui inquiunl « Minime gentium,
:

Scinditur alvus huic, obviusomnis abit [al., quamobrem ita misere exterritus fugis? Francos,
obit]. ait, me penitus dispersisse ac intereraisse putave-
Obstupuere manus, riguerunt brachia caede. ram; totamque eorum summam rebar jam sempi-
Nemo repellit eos, quoque ferente mori. ternae captivitati traditam, et dum eos paulatim per
Nempe subinduerat sensus hebitudo profanos. manipulos adventantes et turmas, subacturum me
Excipiunt veniens pectora caeca malum, aestimo, et in exteras ligatos terras abducere, tunc
[X.] Pofiuntur vic/oria Franci Fuisse autem — numerosi apparuere exercitus ut eampis
subito tam
eorum hosiium qui victi fuerant numerom quadrin- montibus eorum multitudinis enormitate repletis,
et
genta sexaginta millia traditur, prater Arabes nusquam ab eorum frequentiis nostrarum videretur
quorum adeo enormis exstitit pluralitas ut omnis c regionum terra vacare. » Captivitatem quam asserit
eorum hebetarit nostros quantitas. Primum quidem, factam, ad exercitum convenit Petri eremitae re-
conclamata desperatione salutis, ad sua quam pro- ferre, sequentem vero multitudinem ad eos qui
pere trepidi tentoria tendunt; ibique quae prae ma- urbem nuper subegere Nicaeae. « Cum ergo, inquit,
nibus habuere correptis, diffugiunt; totaque una totpopulorum examina vidissemus et instar sege-
die nostri eos instantissime persequuntur. Spoliis tum cuneos crebrescentes, qui armorumnequaquara
ilaque illis recedentibus farciuntur ereptis, et post defensione praesumpsimus, nec enim tutum fuerat
innumeras sanguinum fusiones, copiosae pecuniae, mortem contiguam evadendam, vel pede 'adminicu-
pretiosarum vestium, pecuarorum plurium, quae lante censuimus. Unde, fateor, etsi remoti, ex eo-
tulerant fugacibus, solatio potiuntur. Ab hora autem rum, quos vidimus, dira recordatione concutimur,
tertia usque in horam nonam hujus pugnae, imo adhucque de experta, licet ad momentura, ipsorum
internecionis Arabicae, flagravit incendium. Duo ferocitate timemus. Quod si et vos meae experien-
vero ex nostris reverendi nominis proceres, Jos- tiae fidem praebere velletis, huic qnam propere loco
frcdus quidam de Monte Scabioso agnomen habens, cederetis quia si vos eorum manus contingat inci- :

et Guillelmus, de quo supra diximus, Tancredi dere, multiplices sine dubio vestrae improvidentiae
frater, aliique quam plurimi, quorum nomina solius D constabit pcenas vos luere. » Haec illi audientes, et
Dei notitiae sunt credila, ibidem occubuerunt. Hic credendum judicantes expertis, verterunt celeres
plane, hic experimur virtutis Chistianae insignia, cuncta retrorsura, et per universam sese ditfudere
et dum haec paucorum cum innumeris bella mira- Romaniam.
mur imparia; totum necessario referre cogimur ad [XII.] Simulant Turci Francos devicisse, nnde
Christi solius auxilia. Si enim de his qui nondum inira urbes admissi grassantur, diripiunique eccle-
a Deo desciverant Judaeis, dicitur in veteri pagina : sias. — Interea e vestigio fugitivos Turcos subsequi
quia « persequebatur unus mille etduo fugabant curabant nostri ;
praecedentes autem illi, dum urbes
decem xxxn, 30); »
millia (Deul. non minus de hac et castra pertranseunt, sese Francos vicisse passim
mihi videtur sentiendum victoria, ubi hominis jactitando efferunt, sicque terrae habitatores, qua
prorsus ingenium, qua arte a tantillis innumera- ibant, mendacibus verbis eludunt : « Nos, aiunt,
biles evinci valerent, spes et aestimatio defecit hu- agmina Christiana repulimus, eisque totius deinceps
mana. ausum congressionis abstulimus. Itaque nos intra
Sed forsitan quivis objectat Rustica manus erat,
: urbes vestras admittite, et gratanter eos qui lanto-
et gregariorum militum peripsema , 393 passim pere vos tuentur excipite. » Civitates ergo ingressi,
727 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARLE DE NOVIGENTO 728

ecclesiarum diripiebant ornatus, publicarum ;edium A indignatione refutat, dum sibi et civitatis dominium,
spoliabant copias, aurum argentumque, dlversi ge- et vidoriae insignia arrogare desiderat.
neris animalia, et si qua suppeterent, eripere mo- Nox itaque supervenit, et Turcorm vulgus, ob-
liebantur utilia. Ad hoc etiam quosque Chrisliano- sidionis impatiens, nec ejus qui obscderat pertina-
rum Blios pro mancipiis abducebant, eaetera quae eia3 et virtutis ignarum, universum prorsus aufugit.
minus pr;eda3 patebant, incendiis absumentes, ad- Quibus ita extrusis, liii qui in urbe commanebant,
ventum nostralium semper prseeundo verentes. Hos ipsius profecto terrae gentiles, Christianae scilicet
dcnique profanos per solitudinum nostri avia dis- hominis conditionis, in ipsa egressi ad nostros nocle,
quirentes, terram desertam inviam et inaquosam conclamant « Franci, inquiunt, maturate ingredi
:

intraverunt (Psal. lxii, 3), de qua vix miserandi civitatem, quia alienigenae diffugiunt. In tantum
emerserunt. Hinc famis, inde sitis agitabantur vestrae fortiludinis concepere timorem ! » Ast ubi
inopia, nihilque pertinens esui poterat reperiri, nisi eluxit, loci ipsius primores urbem ultro dedunt, et
quod spicarum confricatione aliquoties videbatur his, quos super ejus dominio jurgia motare com-
crudelis inedia temperari. Ibidem plures equestris pererant, aiunt : « Illum nobis praesidere deligimus,
viros dignitatis constat obisse, dum quem cum Turcis
desertoruin in- adeo acriter hesterno egissecogno-
solentia vitam equis adimeret, itinerumque impa- D vimus. » Verum Balduinus, Tancredo pervicaciter
tientia delicatos Unde boves, capros,
perimeret. instans, civitalem secum pariter cohortabalur in-
arietes, et, quod mirum magis est, canes sagmarios trare, et prout euique facultas inesset, spoliis diri-
tunc lieri, equorum vehiculorumque grandis coegit piendis At Tancredus non inconsulle re-
insistere.
egestas ;his enim omnibus pro modulo impertie- fert : « Id se habere propositi, impugnare utique
bantur qualescunque sarcinulas.
vel Turcos. non spoliare Christianos, pra?seriim cum se
Turcis expulsis lconium ingrediunlur Franci. — sponte elegerint, nec allerum quam se velint. » Li-
Exinde opulentam ex his quae usui prosunt, eos cet haec diceret, considerans tamen eum potentia
contigit introire provinciam altigerunlque Iconium
;
praeminere copiosioris exercitus, vellet nollet, viro
civitatem, Pauli apostoli tolerantia et scriptis in- illi pro tempore cessit. Cui inde recedenli duae per
signem. Ast provinciales admonebant pnemuniendo deditionem optimae se ei subdiderunt civitates,

nostros, ut aquas utribus imposilas secum deler- Atbena videlicet, et Mamistra, et caslella quam-
rent, quia dici unius itinere, nihil aquarum penitus plurima.
reperiretur. Ita ergo fecere, donec ad cujusdam Actus brevifer perstringuntur Balduini. — At
oram fluminis devenere. Ibique per biduum hospi- ., quoniam de hoc ipso Balduino nullus forsitan dein-

tia sumpsere. Pneeuntes itaque qui prrccursorum ceps referendi sese aperiet locus, paucis insinuare
oflicio fungebantur, pervenere Erachiam, ubi Turco- velim quam fortuniosus ejus fuerit exitus. Apud
rum plurima pbalanx agglomerata coierat, id solum Edessam Mesopotamiae urbem, sicut ab his qui ibi-
praestolans, quomodo Christi valerent perturbare dem versati sunt, accepimus, vir quidam ducatus
militiam; quos nostri invenere, et solita audacia honore praefuerat, qui Christianam provinciam,
intrepidi pervasere. Hostes vero celeri elabuntur quam regebal, nontam'armis a gentilium incursibus
fuga. quam pecuniaria redemplione protexerat. ls senio
Non secus ac missa jactu Baleare sagitta. gravescente jam squalidus, cum esset ei uxor sine
Lapsis in fugam Turcis Tarsum ultro cives Tan- liberis, identidem anus, dum Francos agnovisset
crcdo dedunt. Ilem Athenam et Mamislram. In — Mesopotamiae contiguos finibus, multo aestu deside-
urbem ergo, jam libero patente aditu, nostri intrant, rabat quempiam, quem sibi adoptaret, ex Franco-
quatuorque mansere diebus ibidem. Ibi Tancredus rum habere
quod ipse pretio, hoc nobilibus, qui,
Boemundi nepos, et Balduinus ducis Godefridi fra- armis ac viribus. Conligit interea
ille defensaret
ter, non diffugio militiae, sed animorum acredine, quemdam familiarcm illi militem, hujusque sui de-
ab exercitus contubernio digressi, vallem quamdam, D siderii conscium, cum hoc ipso Balduino habere
quam Botentroh vocitant ea lingua, sunt ingressi. eolloquium. Cui eum ille adipiscendi ducatus spem
Tancredus itaque, uti erat consortis impatiens, a indidisset, si a praefato seniore se adoptari permit-
praefato etiam ducis fratre dividitur, Tarsumque terel, eomes credidit, et milite comitante Edessam
specialis apostoli adoranda nativitate prae-
nostri adiit. A quo affectu nimio, praeterquam sperabatur
cluem, cum 3S>4 suis aggreditur.Turci ex urbe ob- exeeptus, abutrisque est in lilium adoptatus. Adopla-
vii adventantibus ad bella prosiliunt; sed imminente tionis autem talis pro gentis eonsuetudine dieitur
concursu, ad urbis de qua prodierant munimenta fuisse modus. Intra lineam interulam, quam nos
refugiunt. Tancredus vero, admisso post hosles vocamus camisiam, nudum inirare eum faciens,
equo, portam urbis castrorum suorum positione sibi aslrinxit; el haee omnia oseulo libato firmavit,

conclusit. Nec mora, Balduinus adveniens, ad ob- idem et mulier post modum fecit. His explieitis,
sidionem civitatis ipsius altrinsecus et ipse consc- cum civilatenscs eiim ab honoris pristini culmine
dit; et Tancrediun expostulat ut capienda; civitatis expositum, privatum jam cernerent, conjuratione
participium indulgeat, quam suo secum exercitu elam facta, eam, in qua eum Balduino morabatur,
collaboranle capcssat. Quod Tancredus multa animi obsedere repenle curiam. Recordabantur enim quo-
729 GESTA DEI PER FRANCOS. — LIB. IV. 730
rumdam quae eis intulerat malorum. Obsesso itaque A urbani se a duce prseventos intelligunt; ipse enim
eo, cum adoptivus eorum novus resistere Francica cum multa armatorum ad ecelesiam constipatione
animositate pararet, senior eum mira fide cohibuit, processit, ac sacro oflicio interfuit. Ipsa tamen die
dicens pro certo scire seab eorum manibus nnlla- siluit. Poslridie autem convocat Edessenos, et de
tenus erui, ipsum vero, pro sua defensione facillime proditione causatur, et cum legibus eos ad confes-
posse periclitari. Intiniiis ergo ab eo extorsit pre- sionem cogeret, difliteri quae proposuerunt minime
cibus, ut repugnare desisteret, et cum ille illacry- permittuntur. Convictis itaque totius urbis primo-
mans miserabiliter, malle se cum eo nlori diceret, ribus, his quidem pedes incidi, illis manus, aliis
repulit hominem, et cum obsidente se populo egit, cum naribus aures, quibusdam tinguas cum labiis,
quatenus novo illi principi parceret, seipsum vero generandi vero oflicialia cunctis ; omnibus nihilomi-
prout vellet occiderel. Quod et actum est. nus diversa 395 per exsilia longe lateque distra-
Interempto itaque eo, Balduinus, ducatum sibi ctis. Et cum denique nullus resedisset qui turbam
ex adoptione delatum, strenue obtinuit, et ex Fran- denuo sibi concitare quivisset, tum demum secure
cis equites ac famulos ad sui custodiam, memor experitur quis tanti ducatus fructus ac felicitas
expertae nuper prolitionis, adhibuit. Non mulio esset. Vitam ergo cum multis opibus et prosperitate
post autem tempore, cum Dominicus Natalis ad- B ducebat, plurimis urbibus imperabat, inter quas
esset, novi ducis necem in ipso solemni die iterata Seleucia ab antiquo celebris eminebat, donec post
conspiratione, deliniunl. Qui eorum tractatus ducem fratrem Godefridum, qui Hierosolymae regnaverat,
minime latuit. Insinuat igitur et ipse his qui in ex ducatu quidem pervenit ad regnum; sed exinde,
suo asseclatu erant Francis, ut festis Ecclesiae lo- nullius excepit terrenae felicitatis augmentum, imo
ricati ac galeati, imo ac ad bella parati, equites
si pro Deo beati laboris exercitium, utpote cui juge est
assisterent, pediles lanceis, gladiis, bipennibus se cum gentilibus praelium.
munirent, et sic ubique procederent. Quo facto,

INCIPIT LIBER QUARTUS.

CAPUT PRIMUM. C Turcorum incursibus, si accederint forte, laetatur.

[I.] Objectionibus, quod quxnarratminime audierit Inter eundum itaque pervium habuere castellum,
occurril auctor. — Nemo juste, ut aestimo, me id cui adeo diflicilis esset accessus ut cassum videretur
operis deridet agressum. Etsi enim neque Hieroso- ibidem cujuslibet molimen assultus. Erat autem illic

lymam isse, et plerasque personas, loca nihilominus Simeon quidam, Chrisliano insignis aguomine, pro-
ipsa mihi hactenus contigerit non novisse, in nullo vinciae gentilis ejusdem, qui a proceribus nostris
generali utilitati reor obesse, siquidem ea quae dominium hujus regionis expetiit, quo eam ,
a Tur-
scripsi vel scripsero, a viris veritatis testimonio corum irruptionibus deberet tueri. Nec dare ei mu-
praeditis constat audisse. Si mihi plane id objicitur nus distulere petitum ; ipse vero desedit ibidem,
quia non viderim, id objici non potest quod non au- laturus terrae praesidium. Denique nostri progre-
dierim, cum auditum quodammodo supparem
visui dientes, Caesaream Cappadocum attigere. Postquam
profecto crediderim. Quamvis enim autem Caesariensium excessere provinciam, ad
quamdam multae pulchritudinis et situs uberrimi ci-
Segnius irritent animos demissa per aurem,
vitatem pervenere, quam trium spatio hebdomada-
Quam quae sunt oculis subjecta iidelibus.
rum Turcorum obsedit exercitus, antequam ad eos
Tamen quis historiographos, quis eos qui sancto- D pertingeret nostrae expeditionis adventus; sed nullus
rum Vitas edidere ambigat, non solum quee obtuti- eisobsidendo provenit effectus. Nostris ergo adve-
bus, sed ea scripsisse quae aliorum hauserant intel- nientibus, sua ipsorum deditione civium, urbs ea-
lecta relatibus? Si namque verax, ut legitur quidam, dem suscepta est. Hanc eques quidam, qui Petrus
et « quod viditet audivit, hoc testatur (Joan. iii, 32), » de Alpibus vocabatur, a principibus precario exegit
authentica procul dubio vera dicentium narratio, ubi quatenus quantum ad imperatoris Graeci, ac proce-
videre non suppetit, comprobatur. Si sit itaque qui rum fidem nostrorum spectat, defenderet regionem,
carpat, qui coepta despiciat, habet utique liberam cui, cum nimio affectu, uti lidelitas interpellantis
optionem, si velit ut corrigat, et cui nostra displi- emerebatur, indulta est. Nox diei illi accesserat,
cent, sua scribat. Boemundo auditum est, quod hostes, qui pridem
Introeunl Armeniam Raimundus, Boemundus et urbem illam obsederant, crebris, sed non magnis
Godefridus. Deinde Cxsarem Cappadocise. Igitur — promolionibus subsequentes, nostros praecederent.
Dominicus exercitus cum ducibus suis, Raymundo, Contentus itaque sola sibi pertinentium militum co-
Sancti Egidii comite, Boemundo alque Godefndo, mitia, praccessit ; sed eos qui quaerebantur, non re-
aliisque quampluribus Armeniam ingreditur, de perit. Urbem quoque, quae Coxon apud eos dicitur,
73 i V. GUIBERTI ARBATIS S. MARL-E DE NOVICENTO 732

aitingunt ; ubiearum, qu;n usui babilia erant, rerum A et expugnant. — Denique pcrveniunt in illa campe-
plurimam opulcntiam repererunt. Loci ergo illiusin stria, ubi Syrorum praedicatissima metropolis sita
digenae, intra civitatis portas, nostris gratanter ad- dignoscitur Antiochia, cujus titulorum sunt specia-
missis, trium dierum opportuna satis refectione lia, praeter ea quibus ad saeculum floruit privilegia,
confortant. quod Christiani nominis inde pullularunt insignia.
II. Audit praeterea Sancti Egidii comesTurcos, qui Pharphar ipsius civitatis fluvius nuncupalur. Ad
Antiochenae urbi consueverant praestare custodiam, ab cujus cum nostri pervenissent contigua loca pontis,
ejus decessisse praesidio ;
partemque sui praemittit quidam ex eis quibus praecedendi castra oflicium
exercitnSj qui eam obtineant ct dominio servent fuerat, maximam Turcorum olTcndere manum, qui
ejus. Electis igitur de propriae militiae primoribus plurimis suffarcinati copiis suggerere properabant
quatuor, quorurn tribus idcm inerat, scilicet Petri, obsidendis auxilium. Quos nostri ubi perspexerunt,
vocabulum, quartus Guillelmus de Monte Pislerii Francica in eos ferocitate coneurrunt, et pene sine
dicebatur, qui et apud nos armis celebrior habeba- ullo temporis interstitio subigentes, hac illacque
tur, dirigit, eos illo cum quingentis equitibus. Haud dispergunt. Laniant miseros instar arietum, et, qua»
procul itaque ab urbe praedicta, vallcm intrant, et in paulo ante terrere potuerant arma, projiciunt ; fugit
ipsa vallecastrum reperiunt, et ibidem civitati An- per cuneos turba gregaria, vulnerant obruunt,
et
liochena?,Turcos eum manu copiosa prasidere au- dum mistim properant, socia agmina pridem su-
;

diunt. Quos etiam maximo apparatu et armorum et perba rabies sentit humilia, et quae nostrorum aesti-
hominum sese instruere contra Francos, si quando mabat se gavisuram stragibus, laetatur si possit
sibi ingruerint, addiscunt. Petrus ergo, unus ex his eruere, vel cum pudore, corpora. Hi qui veneranj
quos supcrius Petros »OG vocari diximus, cui etiam expugnandis ferre suffragium, fiunt continuoconge-
agnomen a loco, qui Roasa dicitur, fuerat, a socio- ries faedacadaverum, et quas deferebant obsidendis
rum coetu se dividens, urbis cujusdam quae Rugia copias, destinavit Omnipotens obscssoribus, consilio
dicitur, vallem ingreditur, et inventis Turcis Sara- misericordiore, praebendas. His igitur non aliter
cenisque, cum eis congreditur, et, interemptis quam segetes grandine comminuuntur, oppressis
eorum quamplurimis, alios persequitur. Hoc Arme- multa nostris resederunt spolia, innumera frumenti
nii attendentes, et de viri fortitudine jucundati, pro- vinique relinquuntur impendia; equorum, camelo-
pter insolitam adversum Turcos audaciam, ditioni rum, asinorumque pedestribus cessere subsidia. Ita-
mancipant. Nec mora, cuidam Rusae nomi-
illius se que nostri super praefati fluminis oram castra con-
ne civitati, habitatorum deditione, praeficitur in q stituunt.
plerisque itidem castellis excipitur. At Boemundus, junctis sibi lectissimorum militum
Exercitus autem residuus, a Coxon, illa quam millibus quatuor, portae civitatis sese opposuit, et
diximus urbe, digressus, per angustam ac confra- ne quis ab eaexiret vel ingrederclur in ipsam, vigi-
gosam incredibilitcr quorumdam processit monta- lias ea ibi nocte continuavit. Postridie ad ipsam
norum semitam, adeo arduorum, ut nemo cum qui usque Antiocbiam, duodecim Kal. Novembris, cum
praeibat ullatenus pra cedere potest, sed alios
i
post quarta esset feria, et media jam ageretur dies, de-
alios pedelentimque procedere necesse
sigillalim veniens consedit exercitus, trium civitatis portarum,
foret. Arcto namque et nimis scrupeo calli praerupti obsidentium diligenti instantia prcTpeditis aditibus,
maximi [al., maxima] vorago subtererat, ubi, si sed quarto vacanle, quoniam nullus ei obsidendae
equum equo offendi eontingeret, desperabili statim patere poterat locus, montanorum contiguorum al-
praecipitio deperiret. Videres cuneum militarem, titudineplurima angustiaque obstantibus. Tanlus
qui pridem insolentia itinerum inediaque de eque- autem non modo civibus, verumTurcis praeslantibus,
stribus pedites facti erant, feralibus affici tristitiis, nostrorum metus incutitur, ut eorum contra nostros
pugnos collidere, vellicare capillos, et, mortis sibi nemo procederet, ncmo, ac si nundinas acturi ve-
imprecato exitu, loricas et galeas, quaelibet arma, D nissent, ulla eis hostilitatis inolimina intentaret, et
sine ullius pretii respectu, denariis tribus aul qua- ha;c fucatae superficics pacis quindecim ferme die-
tuor seu quinque dislrahere, et dum non suppetit bus, veluti conclamata, pcrsliterit. Circa urbem
emptor, clypeos, aliaque peroptima in profunda aulem ipsam fertilissima hujus obsidiouis exstitere
disjicere, dummodo valercnt tanto discrimine cor- primordia; omnium usui convcnientium, tempore
pora vix Ex his tandem
sibi sufficientia expedire. novorum inibi recens acto, fervebat opulentia;
scopulis ac rupibus postquara cum intolerandis vineas, sed quo tempore miror, vindemia depen-
emersere laboribus, urbem quamdam Marasim di- dente refertas, frumenta non horreis, sed foveis
ctam introeunt, cujus civcs eis obviam hetabundi atijue cuniculis immersa ubique reperiebant, cum
prodeunl, et abundc cxercitibus venalia convehunt. nec arborihus poma deessent, et quadibet vitsa

Recreavitque exhaustos tellus uberrima, quousque ipsorum commoda solo uberrimo suppeditante con-
restitneretur eis domini Boemundi, qui subsequeba- tluerent.
tur, qnemqne praestolabantur ibidem, pra?sentia. Arraenii autem et Syri, ex quibus preter, ut sic
CAPOT II. dixerim, Turcos epibatas, tota urbs illa constabat,
II .ln/iochiam iandem pcrveniuni Franci, quam cum urbem ipsam incolerent, et Christianc sese
733 GESTA DEI PER FRANCOS. — LIB. IV. 734

titulo conditionis efferrent, crebro nostros invisere ; A Appropinquabat Natale Dominicum, et frumen-
et esse eorum universum addiscere, et suis quae tum, caeleraque corporum alimenta coeperant vehe-
apud nostros aucupali fuerant nuntiare. Cum enim menter imminui, et caro constiterat in toto exercitu
Francos suae assiduae confabulationis visco allice- omnia vendi. Victualium quaerendorum causa nulla
rent, et se a Turcorum facie fugiiare, muUae adu- patebat facultas vel longiuscule evagari ; intra
nostrorum auribus 399 mussi-
lationis lenocinio, Christiani quoque nominis pene jam ad
fines, nihil

tassent, uxores tamen proprias excedere, nullate- usum [al., esum] pertinens poterat reperiri. Porro
nus ab urbe sinebant, et ad ipsas, digressi a Fran- in Sarracenorum regionem nonnisi cum expeditione

cis. posiliminium facientes, quae istinc subintelligere plurima quisquam valebat progredi. Igitur urgente
polerant, ad Turcos Christianorum partium inlir- inedia, coacto proceres concilio sese discutiunt qua-
miora ferebant. Proposito igitur eorum cognito, ac liter consuli debeat tantae frequentiae hominum,
essentia Syris interpretibus sita [/., scita], Turci famis atrocissimae, nisi ei subveniatur, subiturae
de civitate aliquoties erumpere, aliqua nostris sub- periculum. Tandem vicaria consultatione reperiunt,

ripere, dum victualibus qu.Tritandis oberrant, calles uii aliqua pars exercitus stipendiis undecunque
consuetos obtexere, plagam montanorum marisque contrahendis insisteret, altera coeptae obsidioni va-
D caret. Adhaecitaque Boemundus intulit « Si vobis,
petentibus ex insperato proruere, nihil ab insidiis :

et irruptionibus vacare pernnttere. inquit, o strenui mililes, tutum videtur, ego Flan-
Haud procul autem inde Castrum habebatur quod drensis comilis suffultus comitia, victualium procu-
vocabatur Areg, in quo praecipuae ferocitatis Turcos curationi operam dabo. » Quod a quibusque juniori-
pro praesidii ipsius tuitione locaverant, qui Francis, bus tanta est gratulatione susceptum, quanto majori
aliquoties inconsideratioribus, frequentium incur- extabuerant, non modo ariditate, verum omnimoda
suum turbas incutiebant. At principes, tantae im- necessitate ciborum. Celebrata itaque, affectu et

patientes injuriae, non parva equitutn peditumque alacntate qua poterant, Nativitate Dominica, postri-
conflata manu, mittunt qui explorent ubinam deli- die, cum esset secunda feria, duo |illi praedicti prin-
tescere soleant qui tot suis mala irrogant. Reperto- cipes, allectis sibi viginti peditum militumque
que eorumdem latibulo, obvios quidem primo se millibus, Sarracenorum provincias depopulari ag-
illis praebent, sed postmodum, fuga callide simulata, grediuntur.
eo se ab insequentibus duci sinunt, ubi indubie no- CAPUT III.
verant latere m
insidiis Boemundum. Ibidem, Turcis

insectanlibus, duo ex nostris occubuiTunt. At de q [IV.] Interea Turci et Arabes, Sarraceni aliique
latebris sese Boemundus excutiens, hostibus cum gentiles, qui coierant et Damasco, et
ab Hierusalem
debita animadversione occurrit; eos qui videbantur Alep, aliisque gentibus, animo conglomerati,
pari
terga vertisse reduxit, et confertissima armorum praesidium eidem laiuri, cum inlinito agmine An-
consertione condixit. Ex eis itaque plurimos interi- tiochiam properabant. li jam compererant Chri-
mit, alios captivos abducit; ad urbis portam quos siianos in suos fines, pro frugum caeterorumque
coeperat pertrahit, ibique, ad terrorem spectantium utilium collectione, cursuros et crepusculo adhuc ;

civium, capitibus ctedi praecipit. Ast aliqui civita- dubio, contra nostros acie praeparata, ubi eos exspe-
lensium, cujusdam conscendentes portae suprema, ctare didicerant, cum alacritate in tristitiam mox
quaquaversum fatigabant nostros suarum jactibus vertenda, contendunt. Dispertiuntur iiaque sese per
sagittarum in tantum ut intra ambitum castrorum
: duarum jacierum turmas, alteram a nostrorum
Boemundi, missilium nimbus influeret, et rnulier frontibus praemittentes ; allera retrograda omnem
ibidem ictu sagittae occumberet. eorum ambire exercitum molientes. At Flandren-
Deniquc principes consilium communicant, con- sium comes, de divina nullatenus virtute difiidens,
stiluuntque et ordinant ut castrum fieri deberet in praelixo cordi ac corpori suo signo crucis, fretus
cujusdam quod Malreguard appella- D insigni comite Boemuudo, ea, qua tantos decebat
verlice montis,
runt, cujus praesidium formidinem sibi valeret sub- viros, hostibus magnanimitate occurrit. Pugna con-
movere Turcorum. Fiebat itaque oppidum, sed seritur, sed in ipsa primi atlentatione congressus,
praecipue illic videres, in lapidum comportatione, fugax hostis avertitur. 3i>8 Mutantur bella tro-
primorum manus elaborare principum. Non istic phaeis, atque terga vertentium illisa corporibus,
egena manus conqueri poterat, aliquas sese per multipliciter rasilis hasta confringitur. Fraxinos
majorum potentiam angarias tolerare, cum eos qui creberrime longas hostilis excipit umbo, et magnis
sibi dominabantur attenderet,
extremi etiam ex- in impactae viribus, per nimietates ictuum in hastulas
secutione operis, nullo modo sibimet otium indul- minutantur. Galea mucronibus operta, occipitium
gere. Sciebant namque piae naturae insiinctu, etsi non defendit a vulnere; loricarum, ut putabant,
nou legerant, quod Marius ille secundum Salustium impenetrabilium praetextiones, tenuitatis accusant.
ait : « Si tu te, inquit, molliter agas, exercitum au- Nullis corporum partibus munimenta profuerant
tem imperio cogas, hoc esl dominum non imperato- quidquid tuturn Barbari judicant infirmatur; quid-
rem esse. » Peracto itaque castro, principes illud quid Franci tetigere conscinditur. Sternitur campe-
custodierevicissim. stris superficies numerositate cadaverum ; et crebra
735 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARLE DE NOVIGENTO 736

mortuorum congeries, graminosi pridem ruris exa- A coemptas eircumquaque fruges ad exercitum inopia
sperat aequor ; inviso ubique terra gentilium cruore laborantem deferunt et adeo immoderata charitu-
:

respersa nigrescit. Qui nostrorum caedi fuere su- dine vendunt, ut asini unius ex frumento sarcina
perstites, vitam sibi gressuum celeritate lucrantur, octo eorum Bysanteorum pretio distraheretur, quos
et spoliis propriis, non ad horum charitatem sed ibidem purpuratos vocitant, qui centum viginti
ob sui agilitaiem exonerari.laetantur. In alterum nummorum solidis aestimabantnr. Ibi pensari potest,
itaque statum, sese animi nostrorum habitudo com- quam horrendo famis succubuere discrimini, quibus
mutat, dum metusin
audaciam, pugna in victoriam, ulla suppeditabat facultas pretii. Et ubi principes
moeror in laetitiam, fames in opuientiam suscitatur; coangustare jam ceeperat pecuniae difliculias, quid
nudus induviis, pedes vehiculis, pauper pecuniis, ageret ille, quem, omnibus quidem opulentis, jam
erutus gratiis, victor tripudiis ampliatur. extrema premebat egestas?
[V.] Interim dum ista geruntur, Turcos, qui [VI.] Torserat grandis cruciatus illos,
Antioehiae praeerant, Boemundum cum Flandrensi Victus arctabat tenuis supremos,
comite obsidioni deesse non laluit. Tanta ergo tu- Viribus fusis rabies famei
tiores absentia, saepius ad bella lacessere nostros Reddidil imos.
R
exibant sollicite, qu;e pars obsidentium haberetur Copiae panum fuerant remotae
intirmior, Tandem aptum diem, cum
aucupantes. Non boum carnes, nec erant suillae :

esset tertia quaedam feria, suae fortitudini exerendae Vulserat passim manus indigentum
videntes, subito minus providis ingruunt, et ex pe- Gramina quaeque.
ditibus militibusque quamplurimos, dum nihil ve- Quidquid escarum poterat fuisse
rentur, occidunt. Magnificus quoque Podiensis Suppetit tandem reperire nulli.
episcopus suae curiae majorem, eumdemque signi- Solverant artus, tulerant et ausum
ferum suum, inter eos qui perimebantur, amisit. Et Pectora laxi.
nisi fluminis alveus, cujus crepidini castra conse- Tenditur dirum cutis in tumorem
derant, interjacens obstitisset, nostrorum interne- Qui cibi nullum tenuere morem.
cio non parva et quam crebra fuisset. Ad haec Esca defecit, periit facultas :

egregium Boemundum regredi contigerat, direptis Dant ea morlem.

Sarracenorum provinciis, et ea in quibus Tancredus Solvit occisos brevis angor omnes,
morabatur montana revisere, dum apstimat aliquid At fame tactos agitant dolores :

q.od prodesset obsessoribus civitatis se posse ibi- c Unde protractae meliora gestant
dem reperire. Cum enim quidquid prae oculis habue- Praemia morles.
rant quique nostrorum diripuissent, multi tamen Hos fovet plane cibus angelorum,
ex eis nihil invenere, vacuique rediere, eorum scili- Optimo gaudent bravio laborum,
cet quae victui necessaria forent. Quo magis pondus tolerasse constat
At nusquam expers consilii Boemundus, dum eos Suppliciorum.
inepte oberrare conspiceret, adoritur, dicens : « Si Caeteri pugnant, variosque casus
commoda vitae vestrae disquiritis, si vestris rite, »99 Ferre concertant, gravibus secunda
prout urget inedia, corporibus providetis, ita agite, Ulla vix praestant, meliora laetis

quatenus, dum victus quaeritur, victum qua?rentium Tristia censent.

nullo modo vita necetur. Desinite discurrere monta- Jam cruces Christum geminas ferendo
norum per avia, cum sciatis hostes vestros incognita Prosequi curant, potiora jussis
vobis horridarum solitudinum fovere latibula. Jun- Aggredi gaudent quibus auctor unam
ctus pariter (alter enim ex altero fit fortior) proce- Jusserit isdem.
dat exercitus, ut si parti infertur violentia, partis Huic fames atrox cor inane carpit,
alterius valeat experiri praesidio. Sic enim, si ovis a D Aridusdudum stomachus fatiscit.

manu vel praesentia pastoris exerrat, rictibus [di- Viscerum strages, cerebri ruinas
gnoscitur patere lupinis; sicmiles sia commilitonum Passio fecit.

contubernio solivagus exeat, quibuslibet procul Intus Q3BC tabes animum fatigat,
dubio ludibrium pradonibus exstat. Satius itaque Indebellorum feritas molesiat,
vobis sit apud vos et cum vestris, vel tenui cibo Et dies et nox ibi plena curis
pasci, quam inextricabili captivitati addictos lau- Caedibus instat.
tiori edulio vesci. Itaque una ire, pariterque redire, Acris exstat mens, tenuesqne vires,
coetibus delectari, praesumptive nil agere, quorum- MgTaa sed mentis reparant vigores
que censura bonorum libereevagari perire vo-
est -,
Inque fundend ,s minimum vereulur
lcntium. » Dixit, et ad socios repedans, in nullo Ire cruores.
obsessores reditu suo opulentiores reddidit. CAPUT IV.
Verum Armeniorum Syrierumque calliditas, cum [VII.] Guillehnus,qui se inaniter prxdicabat clam ,

vidflret in exercitu extenuari cibaria, exinaniri ve- aufugit. —

Guillelmus interea quidam, qui Carpen-
nalia, per qmelibet sibi coginta obambulantes loca, tarius, non quia faber lignarius esset, sed quia in
737 GESTA DEI PER FRANCOS - LIB. IV. 7i8
bellis caedendo more carpentarii insisteret, diceba- A Sanctior esca foret monacho, porri nasturcia,
tur, homo Transsequanus; dictis potens, sed opere [napi,
parcus, magni nominis umbra, vir majora se aggre- Cardamus, atque nuces, coryli, tysanae frux, lentis
diens, et qui nihilrelinquebat explicitum. Qui etiam [et herbae,
cum Hierosolymitanum esset agressurus iter, di- Pisce meroque procul posilo, frusto tamen addita
reptiscontiguorum sibi pauperum substantiolis, [panis.
profanum viaticum praeparavit; is, inquam, inedia?, [IX.] Guillelmum et Petrum Tancredus redire co-
quam multo egentiores summa cernebat tolerare git. — Hos itaque piae obsidionis, imo sanctee pas-
fide, impatiens, silenter aufugit. Gujus quidem in sionis refugas, Tancredus vir periinacis in hoc
armis gloria, in jactantia verborum solummodo ha- Christi negotio constantiae,
persequitur, comprehen-
bebatur, nullatenus in re gesta. Is in Hispaniis, cum dit, et non sine plurima eos conlume-
ut par erat,
expeditio Francica ad avertendos, qui ex Africa ibi- liarum illalione, reduxil. Quibus tamen reditum
dem confluxerant, paganos, moraretur, iste, cujus sermone spondentibus, credulitatem distulit, donec
universa erat in verbis audacia, fcede recessit, et fide media uterque pepigit quod ad exercitus com-
innumeros sua aversionefefellit. munionem redirent, et principum judicio pro mili-
Nec sine evidenti Dei creditur accidisse judicio, B tiae desertione satagerent. Guillelmus igitur, vellet
ut, quos popularis celebriores fama reddiderat, de- nollet, remeare compellitur, et pro curia magnifici
terrimos omnium, laborumque impalientissimos, Boemundi, tota nocte ibidem excubaturus, exponi-
ostenlaret divina sententia. Nec in hujus solum per- tur. Postero vero die, ubi aurorae fibra recanduit,
sona id portenti patuit, verum de aliis, quorum anle illius viri spectabilis ora inducitur. Cui eo quo
supersedebo nominibus, id ipsum claruit, utquorum merebatur pudore suffuso, ita senior ille proloqui-
hic inter nos armorum terribilis admodum fuerat et tur: « Cum, inquit, ubique genitum Franciae no-
famosa eorum in illo Dominico
ferocitas, exercitu, men regiae, inter omnia regna, majestatepraeeinineat,
mitior fieret etiam leporibus miseranda tranquilli- cum virtutis atque constantiae, posl Deum Genitrix
tas. Quod quanto a recto diversius fuit, tanto magis integerrimos hucusque virosemittat, te, garrule ne-
contemptibile haberi debuit. Si enim hic posiii, dum quam, et omnium impurissime, te suo dedecori ac
sine jure pugnarent, dum sceleste pauperes praeda infamiae tulerat, amodo ac si porlentum 400
te

eisdem fierent, non immerito plane inter ista, pro habeat. bone rerum Pater, cujus modi Carpenta-
animarum suarum damnatione, timidi fuissent. At rium habebamus, qui, sicut arehiteetus dolabro
vero, ubi omnimoda salutis erat aeternae [al., in- C lignum, ita lanceis et ensibus triverit terga genli-
ternae] securitas, ibi profecto fuit criminosa timi- lium? Ecce ictuum assiduitate faber idem mille in-
diias. terdiu spathas obtuderat, et populos ethnicorum
[VIII.] Peirus Eremila in insipien/iam versus, ex- solus ipse, feriatis nobis exciderat. Ubi est illa
cessit. —
Ad hoc, ut stellae quoque juxta Apocaly- fastuosa rigiditas, et circa Ligerim ac Sequanam
psim de coelo cadere viderentur Petrus ille, de :
innutriia loquacitas, ubi constare dignoscitur parci-
quo supra actum est, celeberrimus Eremiti, et ipse monia aclus, et crepitat indesinens loquacitatis to-
in desipientiam versus, excessit :
nitrus? Solus iste laboranti poterat succurrere lunae,
Quo geris haec, Petre consilio? cur nominis imme- (Juv. Sat. 6) cum tamen nil eflicax, foede torpens,
[mor exslas? praetendat inopere. Et certe competebat illi tuae tan-
Si Petra constat origo Petri, solidum quid denique tae fortitudini ut qui gentis Dominicae exstitisti pro-
[signat? ditor in Hispania, idem coepti honoris hic habitu-
Quid tibi vis meminisse fugae? faciles nescit pelra rus cumulum, molireris in Syria. Esto. Plane jtibi

[motus. conveniebat nil aliud agere, et ideo super reatu adeo

Siste gradum : veterem recolas eremum, jejunia turpi, largissima venia donabere. »

[prisca. D Jam hujus tam irrisoriae declamationis Francos

Junxeris hactenus ossa cuti, tenui radice ruen- circumstantes pudere coeperal, vixque a viro sub-
[tem stomachante impetrant ut sileat. Pepercit improbo
Tendere debueras stomachum, pecuali gramine illustris viri severitas, non ignara modestiae, eo qui-
[vesci dem contenta tenore ut dato polliceretur sacramento,
Quid dapis immodicae memores? nil tale monasticus nunquam se ab Hierosolymitano resilire itinere,
[ordo, sive prospera occurrerent, vel tempus obviaret ino-
Nil tua te genitura docet; vel te tua dogmata pul- piae, spondet et ipse Tancredum, qui eum a subter-
[sent fugio cohibuerat, amicum deinceps fore, si eum vi-
Ceu populos ad id angis iter, fieri quoque cogis riliter constiterit permanere. His dictis utrobique
[egenos. assensum est. At non multo post tempore Carpen-
Sic praeiens modojura feras, quae quosque docendo tarius ille mirabilis, qui quondam, in tuto posilus,
[tulisti. carniticium se exercere niinabatur in Turcos, sa-
Hic aliquando fugax Cereris, pisces ac vina tere- cramenti incontinens, fideique prodigus, furtivus
[bat. fugam iterare non distulit.
739 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARI/E DE NOVIGENTO 7*0

Has autom exereitui ipsi, licet pio, penurias obti- A turpiter dum pejeraret, incessit, noc unquam dein-
gisse nulli mirum habeatur, cum indubie credi pos- ceps ad id quod spoponderat, cuncta mentitus, ac-
sit quia divinae qua» eis si bene agerent non deesset, cessit.

prosperitati maximis criminibus obluctabantur. [XI.] Ingenti fame

cmciantur oppugnanles urbem.
Cum enim tanta eos urgeret egestas et quique iil*- — Itaque in tantum eos cceperat instantia hoslium
gatis atrociter profligarentur eduliis, si quempiam visque constringere ut nostrorum nullus, pro quo-
ab exercitu remotius ire contingeret, pro pretio exi- cunque negotio, prsesumer t papiliones suos aut
guo aliqiris, non alius tamen quam nostrornm, eum communia castra excedere. Ad hocomnino misera-
si solum reperiret, occideret. Inde igitur ea per bilius eos inquietabat domestica, et rabiei simillima,
omnes infelicitas bacchabatur, ut vix in tanto hoste pestis inediae. Si enim, utait quidam, Nihilillafame
mille equi reperirentur. Ilinc panis universos ferali- moleslius quse extorquetur invito, quas torsiones
ter excruciabat angustia; quae tamen non arcebat, astimamus passos, quibus continue crucibus addi-
sed aliquos acrius instigabat ad crimina. His verom ctos, qui nulla spe ad modicum, vel falsa, relevati,
sibi divinitus accedentibus flagellis, non dubium est illis vere inexpugnabilibus muris quolidie asside-
multos, eorumdem ad sui recordationem poenitendo bant? Vulgus autem, pauperie omnimoda exesum,
reductos, et de suis desperantes viribus, ad Dei so- per diversas oberrabat provincias. Alii Cyprum,
subsidium, sub tanta miseria, unice praestolan-
lius 40I Romaniam quidam per montana va-
aliqui,
dum, spei instinctu melioris, appulsos. Fiebant gari, victus insuflicientia cuanguslante, jam come-
plane his jam eruditiores eventibus, ut quo magis rant. Porro viam maris, occursus ubique Turcorum
suas attenderent aut copias extenuari, aut fortitudi- creber occluserat. Nusquam denioue patebat nostris
nes enervari, eo amplius ad Deum, cui omnia pos- exitus.
sibilia crederent, docerentur debita bumilitate sub- [XII.]. Audiens interea Boemundus innumeraTur-

jici. corum agmina nostrorum supervenientia castris,

[X.] Pr.Tterea, quidam quoque ex legatis, nisi principes alios aggreditur, dicens « Cum tanta jam :

fallor, tyrannici imperatoris, qui Tetigus vocabatur, nostri paucitas exercitus habeatur, ut uni conli-

et illi obsidioni intererat, vir siquidem gravis aevo, ciendo certamini tenuis jam ac insufliciens videatur,
sed naso, qua nescio occasione, deciso, et ob id nedum ad duo exercenda praelia bifariam dispare-
utens Hinc timore Turcorum coactus, illinc
aureo. tur, retractandum nobis est, si a nobis, cum quali-
famis periculo coarctatus, multa mendaciorum coor- cunque exercitu, Turcis obviam ingredientibus itur,
natione politus. seniores adoritur « Vestram, o :
q quis huic civitati obsideri coeptae impugnator in-
optimi duces, excellentiam grandis cogit scire ne- terim, quis tabernaculorum nostrorum defensor
cessitas quantis intra nos anxietatibus deprimamur, relinquitur? Si ergo vestro ratum videlur arbitrio,
quantis etiam extra terroribus stimulemur. Et cum delectam optimorum partem peditum, ad custodiam
forishabeantur pugnae, intus famis non desistant urbis destinemus obsessae; equites vero, quasi for-
nos excruciare dolores, nullum usquequaque patere tiores, Turcorum insaniae comparari debere cense-
videtur effugium, nullum adjacet quod nos faciat mus. » Dixerat, et nulli principum abejus dissensere
respirare solatium. At, si prudcntiae vestrae fore cre- consilio.

datur idoneum, detur mihi facultas in Romania» CAPUT V.

partes eundi, et faciam istinc frumentum, vinum, Boemundus Turcos aggreditur Militesadkor-
[XIII.] .

hordeum, carnem, farinam, caseumque et caetera iatur. — Jam hostium examina juxta castellum urbi
diversis usibus commoda cum plurima ac frequenti contiguum, quod vocabatur Areg, castra posuerant,
classe deduci, ac indesinentem quorurnque venalium trans pontem Pharphareum. Dieserat proclivis ad ve-
per maria commeaium, imperatorio passim prapeunte sperum, et omni Roemundus citata militia de castris

edicto procurabo institui. Equorum, et si quae sunt egreditur, et prosperans inlcrllumen adjaeentemque
animalium atque vcctigalium utilitates, omnis D lacum castrametatur. Ubi mane inclaruit, celerrime
aliae

vobis per terram, Gra?corum provincia deportabit. cxploratores dirigit, ut Turcorum quantitale per-
Imperator ipsc quem vestra latuit hucusque penuria, pensa, qualiter se agant et ubi commaneant, festi-
ad deferenda indigentiae tantae subsidia summopcre nent renuntiare maturius. Paulo processerant, ho-
ubi compererit properabit. Et vobis sacramento stcsque, quorum personabat adventus, quaerere
astruam quod haec, ut dixi, omnia lide perseveranti coeperant, cum eorum cernunt emer-
ecce inlinita
compleam. Quae etiam cum explicuero, coBpUB hu- gere examina, per duarum acierum legiones dis-
jus obsidionis laboribus me nullatenus repraesentaro parata; retro vero corum pedetentim multitudo sub-
timebo. Quod si vestrum contubcrnium, famisque sequebatur maxima. Quibus prospectis quantocius
participium me detreclare vcremini, ecce tentoria regrediuntur « Hostes, aiunt, jam imminent. vide-
:

mea, eccc remansuri sunt apud vos necessarii mei, tote ut forles vos et paratos inveniant. » Ad bSBC

quos etsi ad tempus reliquero, in finem contem- Boemundus, suis in Christo fratribus ac commilito-

psisse non potero. « Dixit, et procerum aures nibus excitandis, eloquitur: Victoriarnm vestra-
rnultac lenocinio circumlocutionis illexit. Igitur ille ruin, o oplimi milites, crcbcr eventus non parvn

reccssit omnino non vcritus crimcn quod in eum, vobis ministrat occasiones audaciae. Fidei hactenus
741 GESTA DEI PER FRANCOS. — LIB. IV. ;42

contra perfidiara bella gessistis, et inter omnia dis- A solymam Deo redimere ac ejus liberare sepulcrum.
crimina felices exitus habuistis. Delectare vos pro- Nec minus tibi constat divinis potiusadjumentis id
fecto jam debuit Christi fortitudinis saepissime evi- operis administrari, quam humanis. 40« Age ita-
dens experimentum, praesertim cum certo certius que et tuam patienti Christo jam defer audaciam,
noveritis, in illis quae potissimum urgebant praeliis nec tam opportunus te segnem locus inveniat, quem
non vos pugnasse, sed Christum. Quae ergo valeat tuo forsitan Deus honori praeparat. » His concitus
vesirae menti, pro incursu aliquo, desipientia despe- ille sermonibus, tota Deo mente innisus :

rationis irrepere, quos mala nulli hactenus atten- dcnsas dirimit mucrone catervas
Exsilit, et :

tata,Deo sublevante, evadere, quibus triumphos ho- Signaducis praefert, quae sic diversa veretur,
mini impossibiles contigit provenisse? in tantum Ut sibi dum praeeunt pars nostra vigore levetur.
jam precor, apud vos fides experta proficiat ut nulla Non igitur secus ille funt quam felibus orba
vobis humana deinceps fortiludo resistat. Hac ita- Assolet ereptis, objecta necare leaena.
que animos tutiores efficite, caute procediie, et Mucro vias aperit, confertum discidit agmen :

Chrisium vestra, ut assolet, vexilla ferentem, tota Obvia contuderat, cuneum docet ire sequentem.
mentium acrimonia consectari nunc et conclamare Tandem vicloriam referunt Chi-isiiani. —
Hinc ita-
curate. » que dum Boemundi uon
nostri, incogniium signum
Quibus circumspecteque se actu-
fideliter ac vivide
sibi in nullo vacillare conspiciunt, et praedict um
ros acclamantibus, acierum quoque suarum ei-
et
stabuli comiiem tantaTurcos animusitate bac-
in
dem distributionem, utpote bellorum expertissimo chari, resipuere simul, tantaque hostes violentia
credentibus, jubet idem Boemundus quemque prin- propulere, ut solius fugae cogerentur sperare prae-
cipum appendices suas sibi colligere, et propriam sidia. Nostri deuique fugientibus instant, et dum
singulos aciem ordinare. Sex igitur, uti dixerat, sine ordine properant, praecipites actos usque ad
acicbus expositis, ad pervadendos hosles factis
Pharpharici poutis angustias caedere ac detruncare
singillatim cuneis, cum summa cautela quinque pro-
non cessant. Qua Turci caede suscepta, castrum,
cedunt. At Boemundus cum suo agmine, ad feren- quod Areg superius nominavi, subintrant, omni-
dum, si necessitas incubuisset, subsidium, posterior modis spoliant, ignem municipio eidem subjiciuut,
sequebatur. Nostris itaque hoc modo distinctis, nunquamque deinceps ad id redituri difrugiunt.
dum animis spirantibus stipati confertissime gra- Armeniorum autem Syrorumque gens perlida, qui
diuntur ad praelium, alter alterius latere tacto solli- inter utrosque populos medii, praeliorum
aucupaban-
citabat socium, ut nullus quantum spectaret
C tur exitus, ut cui cessisset victoria, illi potissunum
,

ad cujusque personam, pateretur claudicare con-

inhaererent: dum Turcos inferiores atteudunt, ag-
flictum. At urbi res manibus agi coepit.
grediuniur quasi semilas obsidere, et Turcos praeter-
Nec mora, curvatis adeunt hastilibus hostes, euntes perimcre. Igitur ex hiis quae hostibus de-
Cumque calent animis, et equos calcaribus urgeut, tracta sunt victis, crudelis noslrorum indigenlia illa
Acutrobique feris quatitur clamoribusaether, convaluit, equis etsumptibus sublevatur, ab ipsis
Concurrunt acies, torserunt spicula Turci. insuper, eventu triumphurum crebrescente secundo,
Francigenae impactis terebrarunt pcctora telis. Turcorum feritas contemnitur. Unde et post victo-
Ictibus ensis hebes fuerat, fecere fragorem riam, centum eorum qui bello occubuerant capita
Collisi ehalybes, molitur vulneraferro, praeciduntur, et ad Turcorum, qui obsidebantur,
Quae obscenum rapidissima dextra cruorem.
sitit exanimationem, ante muros Antiochiae suspendun-
Ac eornicum videas examina mota,
si tur. Est autem consuetudo genlilium ut caesorum
Et velut immodico processerit agmine turdus capita, ad indicium victoriae, reservare ac ostentare
:

Sic cceleste jubar tunc protexere sagiltae, soleant.

Aerea densantes jaculorum grandine caecum. Fidem amplexurum se impcrator spondet, si a Tur-
Arma crepant et equos rapitimpetus, aesque retinnit. " cis ablata ipsi restiiuantur. Interea dum haecper- —
Caesa dolent, victricia gaudent, dissona vox it. aguntur a nostris, Babylonicus imperator legatio-
Ubi vero totum pondus exercitus quod primas nem ad principes nostri exercitus direxerat, per
subsequebatur acies, atrocissimo illi certamini se quos de his quae erga Turcos egerant eis gratula-
infudit, coepit nostrorum gravi hostium impetu bundus exsliterat, pariter quoque, etsi falso, spo-
acumen obtundi, et eorum proficiente numero, a pomierat quod Christianus lieret, si geus nostra
proposita virtute parumper infiecti. Quod Boemun- Turcis ea quae de ejus imperio diripuerant, ademis-
dus attendens, qui custodias retro auxilium laturus set sibique restitueret. Diximus plane superius Ba-
observat, multae animadversionis motu infrenduit. bylonicum imperium longe potentius regnis Orienta-
Comitem stabuli ergo accersit suum Robertum sci- libus exstitisse; sed Turcos armis animisque fero-
licet Girardi lilium, illoque dirigit : « Vade, inquit, ciores multa ejus usurpasse. At hii qui urbi obsi-
ulere jam nunc magnanimitate qua debes, et quae dendae relicti fuerant, et ipsi quoque cum civitaten-
tanto negotio competit, et assumpli hujus intentio- sibus acerrime conflixerunt, non modo uno in loco,
nem tibi propone laboris, dum causam nobiset tibi sed ante portas fere omnis ejus urbis. Dies autem
fore noveris totius Christianitatis auxilium, Hiero- triumphi hujus quinto Idus Februarii, pridie ante
743 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARLE DE NOVIGENTO ?44

jejunii caput. Nec id injuria, ut qua die ante ipsa A Illos persequilur Boemundus,
morteque afficit
jejunia debentur Christianis epulae, eaquam potissi- quamplurimos. — At Boemundus
super tali intinita
mum affectabant hostium iniquorum saginarentur infortunio anxietate detrilus, via compendiosiore
caede. Franci igitur, lantae victoriae fervente tripu- digressus a sociis, cum paucis ad obsidionem per-
dio, volorum multitudine Deo cooperatori gratulau- venit equitibus, quos et reperit congregatos insimul.
tes, non sine plurimo praedarum fructu, ad castra Efferatis itaque omnium super suorum internecione
recedunt; Turci vero impatientes pra? pudore videri, animis, et Christo amarissimis (idelium singultibus
cuniculis et caveis, si valerent, regrederentur in provocato, eos qui tanta sibi incommoda intulerant
patrias. unanimiter invasuri, ad prselii loca perveniunt. Sta-
bant hostium cohortes, de recens acta victoria, e
CAPLT VI.
regione secune, aestimantes istic se hidem effecturos
[XIV.] Castrum prope urbis obsessse portam consti- quaecum comite et Boemundo se egisse jactabant.
tuitur. — Denique majores exercitus, dum crehro Verum malignis de nequitia proponentibus, benignus
perpendunt plurimas se perpeti ab his qui ohside- Deus pie disponit quaj debeat remedia praestare nioe-
hantur incursuum indignitates, coacto concilio difli- rentibus. Insignes ergo viri, dolore fratrum inter-
niunt ut, antequamaliquam quovis casu suae militiae B fectorum compassionis adacti, signo crucis Dominieae
minorationem paiiantur, ad portam urhis, ubi eorum frontihus animisque pnelixo, universa in illos virium
fanum habebatur, ubi quoque pontem constat haberi, suarum collatione funduntur. Quorum illi unanimi-
castrum instituant, unde aliquantisper hostium ten- tate perpensa continuo cedunt, et ad Pharpharicum

tamenta restringant, Cui eorum sententiae, cuncti pontem per ejus angustias transituri contendunt.
sunt juniores assensi. Ad haec Sancti Egidii comes Angustabatur transeuniium multiludo, dum fuga
primus intulit « Ego, inquit, stipendiis fulciam
; : pneproperat, et cum peditum equitumque cuneus,
idemque servabo castellum tantum nihi opitula-
: spatio sese breviore coaggerat, suum quisque com-
mini ad eedificandum. » Cui refert Boemundus :
parem, dum nititur praetervolare, praecipitat. Nec
« Si libitum vobis sit, spondeo me iturum cum co- nostris super isto [al., istosj vigilantia deerat, ut
mite isto, qui se praeobtulit, ad portum Sancti Si- ubi vulgi fugientis frequentia densescere videbatur,
meonis, ubi pariter eos tuebimur qui huic insistent ibi non de vulneribus, sed de praecipit'0 ageretur.
operi. Residui obsidioni operam dent, nec hostes Quod si quis aquis immersus, aut per pontis colum-
urbis portas excedere sinant. Comes itaque ac
nas rependo, aut manibus enatando ad aridam co-
»

Boemundus ad proposuerant, _ narentur emergere, illico a noslris, ripam tluminis

Sancti Simeonis, uti

processere portum. Hii vero qui remanserant, castel- ambientibus, medias undas cogebalur absorptus in-
lum instituere fuerant aggressi, sed Turci hujus sumere.
aedificii principia vehemenlissimo impetu turbave- Tanta autem hujus redhibitio caedis exstitisse co-
runt. Repentino ergo nostros pervadentes incursu, gnoscitur, ut Pharpharis unda potius cruoris quam
terga eos vertere coegerunt, plurimos occiderunt, laticisputaretur. Tantis ibidem vicli vicloresque
diem Francis lugubrem intulerunt. concrepuere clamoribus, tanta pereuntium et perire
Turci, irruptione facta, e Christianis nonnullos cogentium, tamque terribilis vocalitas ferebatur ut

interficiunt. —
Comperiunt postridie Turci aliquos pulsari strepitibus coelorum supremitas crederetur.
principum obsidioni deesse, et quod ad portum Crebris telorum jactibus, caeterisque missilibus fie-

Sancti Simeonis abissent; multo apparatu se in- bat nubilus aer, globique solaris clariias, jaculorum
struunt atque a portu redeuntibus subito occurrunt. errantium interstitio tegebatur. Mulieres urbis indi-
Cumque comitem ac Boemundum cum militari fre- muri propugnacula
genae, Christianae quidem, circa
quentia adventare conspicerent, coepere stridores et spectaculo hujusmodi pascebantur, et dum Turcos
garritus fuede nimis conclamando emittere, unde- perimi, totque aerumnis addici prospiciunt, a facie
cunque nostros ambire, jaculari, sagittare, vulneri- D ingemunt : sed aversis vultibus Francorum prosperis
bus etiam inllictis truculenter occidere. Tanta nam- eventibus latenler applaudunt. Cogebantur antem
que fuit eorum irruptionis acerbitas, ut nostri vix Armenii ac Syri, cum essent Christiani, sagittas ad
elaberentur per contigua montana praecipites, et nostros cmitlere, quidam autem ex ipsis, et idipsum

quaqua versum patere potuisset excessus. Qui po- faciebant sponte. Occuhuerunt siquidem istic duode-

tuit aliqua volucres, ut sic dixerim, equos celeritate cim de eorum primoribus viri, quos verbo Chaldaico
4(>:i praetergredi, evasit: si quem genlilis alacritas satrapas, secundum eorum barbariem admiravisos

reperit segniorem, occubuit. In hac tanta, quae puta- dicunt, aliique quamplures de magis praeditis ac

calamitate, nostrorum millenarium mortui solertioribus ipsorum personis, quibus tota incum-
batur,
superavere numerum. Quos fidei testimonio proba- bebal defensio civitatis. Qui ferebantur mille exsti-
Tim. n, 15), tisse quingenti. Qui vero huic residui fuere exitio,
biles, juxta Apostolum, iuventos (//
nostris, uti anle consueverant, insuhare desierunt,
gloriosa post necem exceperunt praemia passionum,
peccatorum luere nulla eorum garrulitas, nil deinceps scurrile appa-
quibus, si quas necesse fuerit

pamas, sola sanguinis effusio omnem fuit potentis- ruit, dies ista diuturnum illorum gaudium muTore
sima purgare reatum. mutavit.
745 CKSTA DEI PER FRANCOS. - LIB. IV. m
Ergo supcrveniens nox, vulgus utrumque diremit, A laboris instaniia quid mihi imposterum utilitatis
Destiterantque manus, animis agitantibus arma. obtingeret, ego sollicitudine competenti, domestico-
Intantum autem haec nostris profuit victoria ut rum meorum contubernio fultus, idem castrum sa-
nunquam ulterius tantum roboris ac virium videren- tagerem roborare, et vias per quas hostes nostri
tur habere, eorumque vox conticesceret irrisoria. procedendi solent habere licentiam, Deo auxiliante,
Porro etiam de multis, quorum nostros necessitate conabor occludere. » Cujus principes benevola illa-
constabat '^urgeri, affatim refecta est, Deo propitio, tione gavisi, spondent continuo se eidem prabitu-
indigentia. ros quadringentas marchas argenti. yEgre tali pro-
Postero igitur die cum
diluxisset, Turcorum ali- misso, quia ad quantitatem studii videretur exiguum
?

qui de urbe prodeunt, mortuorum suorum cadavera Tancredus assensit. Attamen, si desisteret ne de-
colligunt, quaedam quidem reperere aliavero, intra ; putaretur inertice, equitibus atque clientibus, qui
fluminis alveum enecta disperiere, et quae invenire sibi familiariter adha^rebant, confestim et indubi-
conligit, ad fanum suum quod Mathomariam vocant, tanter assumptis, dominium castelli obtinuit, facul-
ultra pontem Pharpharicum sepeliere, ad portam tatem egrediendi extra urbis porlas hoslibus abslu-
Antiochiae. In quorum tumulis lit, maximamque
reposuere eorum quae ad equorum pabula
pallia,
Byzanteos aureos, sagittas et arcus, pluraque alia B pertinent penuriam, lignorum etiam caeterorumque
utensilia, quae exprimere supersedimus. Quarum utilium, plurimam raritatem indixit.
inferiarum cum ad nostros devenisset notitia, fune- Itaque vir egregius, [perseveranter commanere
stum roemeterium illud, multo armorum freti appa- delegit ibidem, et subtractis commeatibus ccepit
ratu, adeunt, fractisque sepulcris erui corpora circumcingere, imo obstruere omni vigilantia civi-
exinde pracipiunt, factaque congerie in cujusdam tatem. Ipsa autem die qua idem castrum subierat,
foveae ima devolvunt. Quorum capitibus tamen am- magna frequentia Armeniorum atque Syrorum per
putatis,ad sua ea deportari fecere ,tentoria, quate- montana veniebat, quae obsessae civitati diversorum
nus eorum qui occubuerant, supputatio haberetur alimentorum stipendia convehebat. Quibus optimus
certa, exceptis quatuor equorum oneribus, quae ille eques, ut oflicii coepti prosperos haberet even-
asportaverant imperatoris Babylonici legati, patratae tus, non tam sorte quam Deo ingerenle, lit obviam,
scilicet Turcos victoriae testimonia. Quae
contra et apprehensis, multain frumenti, vini atque olei,
Turci attendentes, multo aegrius tulere de exposi- aliorumque non minus necessariorum diripuit co-
tione cadaverum quam tulerant super interfectione piam. Nec jam vir bonus conqueri potuit, cum tam
ipsorum. Non enim jam moestiliam modestis fletibus „ pio exerceretur negotio divinitus sese oblitum, sed
temperabant, sed pudore recusso, ejulatibus praedi- in hac quamprimum fortuna edidicit quod neque
cabant. unquam nimie corporalibus indigeret, et deinde
Tertia abhinc die caslrum praefatum aedificare fructus aeternitatis, post ipsa carnis subsidia, sibi
coeperunt ex his videlicet lapidibus 404 quos
, non deesset ad Deum. Erat itaque Turcis, quolibet
fractis gentilium sarcophagis tulerunt. Castro deni- extra muros eundi, sive gerendi, penituscircumclu-
que explicito, coepit jam civitas quae obsidebatur sa potentia, hisque quae infra urbis mcenia reperiri
arctari, in tantum ut is, quem pridem habuerant, poterant, cogebantur esse contenti, donec caperetur
jam inciperet tumor omnino rellari. autem
Nostris Antiochia.
libera quovis eundi aperiebatur facultas, montano- CAPUT VII.
rum etiam, quondam difficiles, opportunas deinceps [XV. }
Christiana pietas in castrisvigebat. — In hac
habuere ad quaerenda victualia semitas. Igitur om- ipsa obsidione magnus Christianaelegisexstilit vigor,
nibus quaquaversum viis Turcorum utilitati pra?clu- ut aliquem quibuslibet convinci criminibus con-
si

sis, quaedam pars a flumine, ubi castrum, et juxta stitisset, acerrimae sententiae principum exercitus
castrum sita erat Ecclesia, possibilitatem exitus sive judiciali censura succumberet. Praeter hcec autem,
introilus adhuc praestare videbatur. Quod si quidem D specialiter corporalis impudicitiae llagitia jubebantur
castrum, cum nostrae esset partis, si fuisset a nostris ulcisci nec id immerito. Qui enim penuriis ambie-
:

integre communitum, frustra jam hostium aliquis bantur atrocibus, qui quotidie hostium, nisi Deus
prodeundi libertatem praesumeret atteutare. Conci- protegeret, videbantur patere mucronibus, his pro-
lio itaque proceres coacto, id reperere consilii, ut fecto nullus rationabiliter debuerat ingeri petulantiae
unum e suis eligant, qui castri custodire praeficia- eogitatus. Et quis ibi esse poterat aditus voluptatis,
tur, muniat, fideliter tueatur, quatenus
sollicite ubi erat indesinens suspicio mortis? Unde fiebat
omnis paganorum oberrantium per montes et [cam- ut ibi nec mentio scorti, nec nomen prostibuli tole-
pos excursus omnimodis abstineatur, aditus vero raretur haberi, praesertim cum pro hoc ipso scelere,
vcl exitus urbis nihilominus abscindatur. gladiis, gentilium Deo judice, vererentur addici.
Cumque persona tanto negotio passim per princi- Quod gravidam inveniri constitissct aliquam earum
si

pes disquireretur idonea, Tancredus ille, qui in mulierum, quae probabantur carerc mariiis, atroci-
bellis Dominicis titulum sagacissimae juventutis nunc bus tradebatur cum suo lenone suppliciis. Contigit
usque meretur et meruit, propriae vivacitatis impa- interea quemdam praedicatissimi omnium coenobii
tiens, illico erupit, dicens : « Si scirem pro tanti monachum. qui monasterii sui claustra fugaciter

Patrol. CLYI. 24
 V. GUIBERTl ABBATIS S. MARl/E I)E NOVIGENTO ^48

excesserat, et Jerosolymitanani expeditionem, non A « stat,pnesertim cum hi qui commonitores erant,

pietate, sed levitate provocatus, inierat, cum aliqua « eidem tolerantia? in omnibus communicarent. •
femina ibi deprehendi ; igniti, ni fallor, ferri judicio Quid de illis ad ultimum dicam, qui iu hac ipsa
convinci, ac deraum, Podiensisepiscopi c;eterorum- expeditione diversis in locis inartyrii professione
que praecepto, per omnes castrorum vicos miseram sunt? Quid, quod non modo sacerdotes, non
sanciti
illam cum suo amasio circumduci, et flagris nudos liiterati quilibet, sed viii mililares, et quique ple-

ad terrorem intuentium dirissime verberari. beii, de quibus nulla poterat fore confessionis spes,

[XVI.] Adhaec etiam ut patientiores ad penurias, ab hnjus sortem gloriae asciti sunt? Mullos etenim
circumspectiores ad vitia tierent, praefatus Podiensis caplos ex his a paganis audivimus, qui, cum jube-
episcopus multifariam exhortationi vacabat, nec rentur tidei sacramenta negare, maluerunt capita
ullus dies Dominicus, aut festa apud Christianos gladiis exponere quam lidem, qua semel imbuti
transigebatur celebritas, qua non per quosque ca- fuerant, Cbristianam prodere.
strorum angulos divinorum verborum praediearetur Quid nobilis, Matthseus nomine, gloriose egerit. —
auctoritas. Injungebatur autem id, si qui forte in- Inter quos specialiter quem referam elegi unnm,
terfuissent, ab eodem praesule, episcopis, 405 ab- militarem equidem virum, genere nobilem, sed prae
batibus, aut clericalibus, quae videbantur eruditiores, " omnibus suae cognationis et ordinis hominibus quos
personis. noverim moribus inagis insignem. Hunc, a puero
[XVII. J Fraus abbatis cujusdam. Qui /amen mul- mihi cognitum, sancto vidi adolevisse ingenio, prae-
tum profuit Christianis. Factus Cxsarese archiepi- sertim cum ex codeni quo et ego municipio oriun-
scopus. —
Dignum autem relatu mihi videtur, quo- dus exstiterit, et tam ipse quam parentes ejus, pa-
niam se operi nostro abbatum nomen immersit, rentum meorum beneficia tenuerit, eisque homi-
quemdam ibi exstitisse abbatem, qui cum hujus nium debuerit, una mecum creverit mihique ad in-
viae adhuc inter nos tractaretur inilium, et se com- tegrum vita ejus studiumque patuerit. Cum enim
petens tanto itineri non habere comperisset pre- equestri jam pr;eminuisset officio, armorum fuitsin-
tium, illud Crucis signum, quod vestimentis ex ali- gularis titulo sed omnis petulanliae immunis a
:

qua materia factum apponi consueverat, ipse ne- vitio, in Constanlinopolitani imperatoris, scilicet

scio sibi quo artificio media in fronte praesculpsit, Alexis, celeberrimus palatio, nam in ejus obsequiis
ut non modo pictum, sed militaris stigmatis instar eonsueverat peregrinari sedulo. Qui quidem, quan-
ferro esset inflictum. Quo facto, ut fraus mendacio tum ad suum spectabat modulum, cum esset in ex-
firmaretur, ab angelo sibi per visionem illud cele- q teriori bene fortunatus copia, adeo Iargus habeba-
bravit impressum. Nec spei hujus qualiscunque de- tur in eleemosyna, in tantum frequens circa divina
fuit fructus, nam id cum subintellexisset indocile et mysteria, ut non videatur miliiis, sed potius anti-
novarum rerum cupidum vulgus, plurimis hominem stitis ejus vita. Cum enim ejus recolo jugitatem in
in sua et extra suam regionem prosecutum est mu- oratione, pietatem in verbo, benignitatem in mu-
neribus. Nec tamen poterat argutiam solerter in- nere, sanctae ejus nimium aggratulor intentioni ;

spicientium talis latere fallacia, cum patenter virus sed non minus ingemo meae. Talem enim ipsius sum
exstillare videretur crucis ipsius violenter inscripta expertus actionem, quae meruerit, non alium quam
lineola. Is tandem profectus, cum Antiochenae ob- martyrii finem. Glorior cerle, et gloriari possunt
sidioni interesset, quae mendose confinxerat, licet ab quicunque illius consequi potuere notitiam, non
aliis jam dudum deprehensa, aperuit, et lucri inten- praesumo dicere amicitiam, quia quisquis eum vidit,
tionem non tacuit. Qui quidem honeste ibidem se procul dnbio niartyrem vidisse se noverit.
habuit, et Dominico exercitui multa documentorum Dempto capite illustre fidei testimonium Christo
gratia profuit. /Emulationem quippe Dei habuerat, dedit. — Is plane a paganis captus, cum cogeretur
sed non secundum scientiam prorsus id egerat Chiisli negare lidem, inducias expetiit a perfidis
(Rom. x, 2) in tantumautem eminuitut, capta Hie- B usque ad proximum sexta? feriae diem. Cui cum li-
;

rusalem, Beatae Mariae ecclesiae, in valle Josaphat bentissime annuissent, aestimantes eum morosiori
posita?, abbas praeliceretur, ac tempore succedenti, retractatione mutandum, accidit demumut dies pr»-
Caesarea) Palaesthinorum metropoli archiepiscopus lixus adesset, eumque furor gentilium urgeret, qua-
crearetur. tenus eorum sententiae cederet. dixisse fertur « Si :

Marfyrii palmam plures adepti. — Illud autiMii « idcirco gladium me impendentem disinlisse pu-
conslat esse indubium quod, nisi divini vcrbi cre- « tatis, ut horum dierum mihi lumina parva lucra-

berrima eis ministrarentur solatia, nunquam inter « rer, et non potius ut ea ipsa die, qua Dominus

tanta famis bellorumque discrimina adeo perseve- « meus Jesus Cristus crucilixus est, mori nuhi
rans eorum exstitisset patienlia. Unde quoslibet vi- « contingeret, dignumesl m evidens liat, quidmens
ta probos, scientia praeditos, non minus, imo magis, « Christiana cogitat. inquit, et quo
Insurgite ergo,
inter eos valuisse dicimns, quam eos qui arma ipsa « vultis hie exemplo tantum ut ei pro ipso
occidite,
propriis contra hostes tractavere manibus. « Qui « interemptus, aiiimani meain reslituam, qui pro
« enim animi defectum admonitione consolidat « gencrali oinnium \ila hodie impenderit suain. »

« major profecto eo est cui vires suo hortatu pne- His dictis, gladio iinininenti subjectum protendit
74V» GESTA DEl PER FRANCOS. — LIB. V. ToO

jagulum, ci caeso cum, A vocabalur Matthaeus, vere, juxta interpretatioaem

capile, transmittitur ad
cujus similitudini mortis inhiaverat, dominum. Is sui nominis non alii quam Deo donatus.

INCIPIT LIBER QUINTUS.

CAPUT PRIMUM. mel, sed multoties sibi ingestis, tandem lenocinante

[I.] 406 Qua mcnte auctor scribat historiam. — emolumenio, consensit, eique hujusmodi mandata
Qpusculi hujus mei,praeter spiritualem,si quistamen direxit « Trium, inquil, turrium custodiae praesum.
:

futurus est, fructum, ea inteiitio est ita me velle Ipsas tuo tradam dominio, quaque hora libi colli-
dieere uti ab alio, si eadem seriberet, mihi referre buerit et opportuuum fuerit, te in ipsas, vel quos
voluerim. Talis namqae animo meo voluntas adjncet volueris, gratanler admittam. » Haec spes quam
ut magis subobseurorum appetens, rudium vero
sit maxime attollere cceperat Boemundum, et dum se-
et impolitedictorum fugitans. Ea quippe quae meum curius praestolatur conceptam
civitatis introitum,
exercere queant auimum pluris appretior quam ea mente laelitiam Verens
vultu praeferebat eximio.
qua captu facilia: nihil memorabile avido semper
3
igitur ne, cum ille proderet civitatem, aliquis no-
novitatis largiuntur ingenio. Ego plane cum plura slrorum sibi prineipum totius principatum civitatis
scripserim et seriptitem, ita omnes extrusi ab animo eriperet, eallide exerciius seniores adoritur.
ut milii soli profutura putem, nulli alii placilura « Non latet, ait, vos, o exceilentissimi comites,
curem. Opinionibus itaque omnium supersedi, ideo- quas inedias, quos algores quamque truces excu-
que mei securus aut negligens, praeslolor me quo- bias hanc urbem obsidendo tulerimus, cunctisque
rumlibet verborum verbere Prosequamur igi-
eaedi. personis magnorum, minorum atque mcdiocrum
tur ceepta, aequanimiterque Uderemus hominum nos ineumbere aequaliter dignoscitur ferale fastidium,
dilatrare judicia. nullumque patere remedium. Consilio itaque apud
[II.] Antiochenam obsidionem prosequiiur. Quae — vos habito, qujeso, perpendite an hujus urbis domi-
facta sunt in Antioehena obsidione, nemini relatu nium unicuilibet nostrum obtinere sinatis, si alicui
possibilia existimamus, quia, inter eos qui ibidem contingat istius proditionem fieri civilatis. Mihi au-
interfuerunt, nullus profecto potuit reperiri, qui q tem videtur non incongruum, ut si seu vi, seu clam,
cuncta, quae circa eamdem urbem agi potuerunt, seu precario quisquam ejus obtinebit ingressum,
ad integrum comprehen-
valuisset pervidere, et ila illi procul dubio ab omnibus concedi urbis debere
dere, sicut se habet ordo gest» rei. At quoniam ea dominium. » Ad haec principum sententia longe di-
quae passi sunt in penuriis, bellorumque diverso- versa exstitit: et ejus opiniomi severa fronte restitit,

rum casibus summatim perstrieta sunt, amodo vide- dicens : « Non satis esse conveniens ut, ubi par la-
tur ut, ad quem finem obsidendo devene-
idoneum bor atque metus, non sine pretii majestate, petita
rintquemque fructum tanti laboris habuerint, ul- sunt et ubi periculum aequa omnibus lance pepen-
eunque earpamus. His diebus, nocte quadam ruti- derit, ibi tantorumque dolore quae-
unicuilibet, tot
lum in modum ignis super exercitum nostrorum situs, debeat attribui. Qui enim non
magistratus
emicuit, et speciem,haud ambigua forma, pariter justum esse censeat ut, in quo universorurn certa-
exhibuit crucis.Quod quique illic sapientium in- men exaestuat, illic generalis omnibus requies et
cendium ad bella retulere futura, ubi tamen esset, pars post victoriam jure perveniat? »
quod crux videretur innuere, certa salus et succes- His Boemundus aegre susceptis, et gravi audita
sura victoria. Nec mora, pervenit ad
trutinans nnimo, abscessit.
[III.] Pyrrus Turcorumdux, urbem tradit Boemun- D principes quodab hostibuseorum innumerabilis bar-

do.— QuidamdeprimoribusquiurbipraesidebantTur- bararum nationum 407 ad subveniendum Antio-

cis vocabatur Pyrrus. Qui, familiaritatem Boemundi chiae conflaretur exercitus, et mutato repente quis-
quo nescio pacto naetus, ccepit intereurrentibus que animo, ad alterutros, coacto concilio, fabulan-
nuntiis crebrius ejus usitare colloquium, et mutuo tur : « Si, inquiunt, Boemundus qualibet techna
super his quae et hinc et inde gerebantur communi- occupaverit civitatem, nos sibi redditam eum patien-
cabant saepius ambo consilium. Interea soliditati ter habere feramus, ea sibi conditione indita ut si
amoris, per assiduitatem colloquii, gliscente fidueia, imperator quod pollicitus est praestiterit auxilium
paulatim Boemundus suggerere ei aggreditur qua- nobis, et ea quae pariter spopondit ac juravit con-
tenus Christianae ditioni subjiceret urbem, cui do- grua largitione prosequitur, civitas ipsa, nobis tra-
minari ei plurima ex parte constabat, suadens etiam dentibus, juri imperatoris cedat; si vero fefellerit,
ut Christianismum susciperet, spondens nihilominus, in partes Boemundi, sicuti ipsc expetit, tola conce-
sihaec duo fieri acquiesceret, quodmultum ipsiquae- dat. » Quo cognito, vir ipse clarissimus jam preces
stum cum potiori honore quam hactenus obti-
ibi ad Pyrrum quotidie securus ingeminat, et multa
nuerat impenderet. His promissionibus ille non sc- hujusmodi promissorum adulatione circumvcnit ;
751 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARI.E DE NOVIGENTO
« Ecce optime, inquit, Pyrre, vides, ad haec nobis A ligens de Boemundi absentia conqueri, quam cele-
efticienda quid opportunitatis arrideat. Ne ergo, riter ad virum qui petebatur properat « Quid, :

quaeso, differas, ne, quidquid communiter utile inquil, adeo stupide agis? Quid cum tanto languore
molimur, si per aliquem, quod absit! detegatur, tam ardua coepta prosequeris? Ecce jam nos trium
amittas. » Pyrrus, Boemundi legationi congratulans, lurrium custodias obtinemus, et tu, bujus rei even-
opem suam non se dilaturum ullo modo renuntiat. tus adhuc dubios quasi contemplaris eminus?Ex-
Et,ne virum illustrem redderet diuturna effectus pergiscere, manus admove, mediae teipsum actioni
mora suspensum, Pyrrus idem proprium filium la- intersere. » Ocior ille festinat cum suis ad scalam,
tenter Boemundo dirigit, et de urbis deditione ut et tam proditoris boni quam eorum qui ascenderant
tldenter speraret admonuit : « In crastinum, ait, erigit intentionem.
cum primo diluxerit, universam Franciae militke Gonfestim qui subierant illas Pyrri turres, atten-
manum tubis insonantibus in unum coge, et quasi dentes Francos undecunque proprium
confluere,
depraedaturos Sarracenorum terras, ut assolent, coeperunt cum multo inclamare signum
jubilo :

longiuscule a caslris progredi jube. Continuo tamen Dels id vllt, Dels id vllt. Idem autem magnis
dextrorsum per montana revertere. Ego vero intra acclamant vocibus, qui ascensuri pro muenibussta-
B bant. Praevenire
civitatem tuum praestolabur adventum, tuos absque tunc alter alterum in subeundo
dubio quos immittere libuerit, in eas quae meo jure scalam inlinita contentione certabat, et quisque
parere videntur turres utique recepturus. » subvectus, uti prius poterat, turres et alias occupa-
[IV.] Ad haec Boemundus quae audierat non se- bat. Quicunque his obvius exstitissel, tradebatur
gniter exsequi properat, et accito quodam cliente neci. Inter quos etiam occiditur frater Pyrri. Inter-
suo ei praecipit ut, quasi praeconis functus officio, ea scala disrumpitur, et tota nostrorum multitudo
Francorum castra circumeat, quibusque denun- subterjacens, et quae praecesserat, gravi animorum
tians quatenus summa se cuncti diligentia praepara- aegritudine sauciatur, dum superiores differri sibi
rent ac si in terram Sarracenorum procedere de- verentur auxilium et infra positi bis qui ascende- ;

beant. Nec mora, principis imperio famuli sagacitas rant timent delrectare suffragium Sed indusiria
irretractabiliter obsecundat, nec Francorum expe- reperit cito locum. Porta nainqne ibidem clausa at-
ditio obtemperare detrectat. Quid apud se laetae spei que contigua a sinistra parte latebat nocte nimi- ;

coucipiat Boemundus duci Godefrido, Flandrien- rum praepedienlc reperiri non poterat, qua> etiam
sium comiti, itidemque et illi de Sancto Egidio, interdiu, loco infrequenti constituta, minus patebat.
necnon et Podiensi episcopo denuntiat, jamque tu- q Palpando tamen, urgente cura, sentitur. Ab onini-
tior ex sponsionibus Pyrri fatetur sibi Antiocbiam busstatim ad eam curritur, fractis repagulis serisque
ea nocte tradi. Ea igitur exercitu qua diximus or- panditur, 40» Francis irruentibus pervia eflicitur.
dinatione disposito, mililares equidem viri per cam- [VI J Audires horribili universam civitatem fra-
pestria obambulare jubentur; peditum frequentia gore confundi, et dum isli de tanta lahoris fine con-
per montana processit. Tota itaque nocte proprium jubilant, illi insperata omnino sui omnium subver-
iter expediunt, et antequam pareret aurora cre- sione collacrymant. Nihil moderati usquam penes
pusculum, pro turribus, quas ille felix proditor per- victores victosque constabat. Boemundus, ut
Illico
vigil excubans observabat, assistunt. intentam sibi redderet urbem, illud Turcis omnino
[V.] Ibi Boemundus de equo desiliit, et Francis notabile cognilumque vexillum, coram prospectu
insolita jam auctoritate intonuit, dicens : « Proce- castelli, quod adhuc captioni restiterat (suum uti-
dile, et ab ca quam dudum passi estis inquietudine que), jubet in cujusdam montis supremitate praesli-
respirate, preeerectam vobis scalarn conscendite, et tui. Erat in urbe pervasa ejulatuum enormis im-
ne diu vos morer, diu exoptatam vobis Antiochiam mensitas, et, dum per omnia fugitantium fit angi-
capite, quia qine pridem Turcis subjacuit, veslrae porta occursus incitantium victorum ad csedem, fe-

in proximo, si Deus annuerit, cedet custodiae. » D ralis ferebatur ac truculenla vocalitas. Et, dum re-
Ad scalam Franci perveniunt, quae, moenibus civi- cordantur quas pertulerant in eorum obsidione
tatis innixa et ad jeadem fortiter illigata, sexaginta miserias, quas ipsis mortibus acerbiores inedias,
illico hominibus ascensum pra^buit, quibus, intra omnes quas inferre potuerint insuflicientes arbiiran-
turres exceptis, earum ipsis homo custodias dele- tur eorum reatui poenas. Puniebaiur Armenioram
gavit. At ipse Pyrrus, atlendens quod adeo pauci Syrorumque paganorum cobortibus omni merito
ex Francis ascendcrent, non tam nostris, ut post- exaequata perlidia, quia, quos ad suam ipsorum
modum claruit, quam sibi timidus, verens ne ad internecionem, Turcorum adniiniculo haud segniter
sui ipsius perniciem coeptae proditionis trepidaret invigilasse compererani, tandem a supplicii pen-
eventus. severissime ad pnesentes Graeca lingua Sione disparare nolebant. El certe tamen fateor quia
infremuit : « Parum,
Francos habemus. »
inquit, ipsorum innumeris pepercissent, si, inter ethnicos
Hisque dictis Boemundum vehementer inclamitat, ac nostrae lidei homines, aliquam babere discrepan-
negotium nimirum accelerans quod gerebatur, ne ti.iin scissent. ln tanta plane confusione lemporis
civibus,antequam Franci conveniant, innoteseat. atque negotii, nox quippe fuerat, etpopulandse cun-
At Eongobardus quidam cx famulis, Pyrruni intcl- ctos civitatis aviditas, el inorarum impalienlia
io3 GESTA DEI PEH FRANCOS. — LIB. V. 7bi

perturbarat: nihil forsitan vestium qualitates di- A CAPUT II.

scernere, nihil barbarum, incrementa permiserant. [VIII.] Curbaran Persdmilitiaeprinceps conira Fran-
Nostris autem in assiduo positis procinctu fati- cum maximo exercitu.
cos progreditur Igitur Cur- —
scentium genarum maciem horribilis primum situs baran quidam dictus, regis Persarum, quem veteri
ambierat, et Francico more, incuria diutinae pere- Sogdeanum nomine, ut Romani Caesares, vocare
grinationis omisso, barbulam quisque rasitare dis- solent, major domus, vel potius militiae princeps,
tulerat. Quod Podiensis episcopus atteudens, et ne cum adhuc infra Persidis, in illa quam Co-
regnum
in mutuasruerent caedes, si quando uspiam praeliari rozaniam vocant provincia moraretur (dicunt autem
eos conlingeret, pro barbarum similitudine Turcos quidam terram circa Caucasum Corozaniam, cor-
alterutrum se putantes, verens, et crebro eos radi, rupto a rudibus nomine, appellari) a praefato Cas-
et cruces argenteas, vel matenei alias,
cujuslibet siano, Antiochenae urbis principe, crebris compel-
cujusque collo prtecepit appendi, ne alter ab altero labatur 409 nuntiis quo sibi sub tanta obsidionis
quasi alienigena possit intercipi. At hi, qui in ten- angustia posito concurreret, pollicens quia, si Fran-
toriis resederant, dum mane civitatenses audiunt cos averteret, aut urbem liberatam ipsius dominio
vehementissimo tumultualione moveri, e papilioni- contraderet, aut subvenlionis laborem maxima im-
bus prodeunt. Boemundi vexillum ante moenia pensione munerum exaequaret. Cumque admodum
castelli, nondum capti, celso in monte conspexere grandem jam idem militia? princeps, hujus spe pol-
praelixum. Currunt propere, portasque civitatis licitationis illectus, conflasset exercitum, et a
irrumpunt, Turcos Sarracenosque quos reperere summo sui erroris pontifice (habent enim et pa-
percutiunt, illis tamen a caede salvatis qui subintra- pam suum, ad instar nostri) licentiam Christianos

vere castellum. Turcorum vero aliqui, Francos perimendi poposcisset ac accepisset, ad eruendam
intelligentes civitate potitos, per alias urbis portas Antiochiam properare, infinito agmine succenturia-
elapsi sunt. Intra urbem autem sexuum diversitas tus intendit. Hierosolymorum praefectus (quos bar-
indiscrete perimitur, exigua? spes aetatis excidi- barica illi lingua Admiravisos vocant) plurimo con-
tur, et, dum seniori effelo non parcitur, ambigi festim exercitu, ipsius adventantis copias auxit.
non potest quanta ferocitate juventus bellis apta Itidem Damascenum regem, cum expeditione non
conciditur minima, suis contraxit auxiliis. Gentes autem illae,
[VII. J Interea Cassianus, qui Antiochenae praese- quas profanus evocaverat princeps praeter Turcos,
derat urbi, dum Francorum metuit manus incur- Sarracenos, Arabes ac Persas, cogniti videlicet apud
rere, fugae subsidio vitam sibi lucrari desiderans, C historiographos nominis homines, novitiis cense-
cum plurimis comitibus, haud procul ab Antiochia bantur vocabulis, Publicani scilicet, Curti, Azimitae,
in Tancredi confinia devenit. Sane dum fugere prae- et Agulani, cum aliis innumerabilibus nequaquam

properant, equos suos omnimodis defecios reddide- gentibus, sed portentis. Eorum siquidem jquos
rant, jamque nequaquam progressius ire valentes, Agulanos appellant tria numero millia exstitisse
in domicilium quoddam diverterant montanorum. feruntur. Qui neque gladios, neque lanceas, aut
Itaque habitatores, Armenii videlicet atque Syri, sagittas, nulla penitus arma formidant, quia omni
ubi suum immanissimum hostem paupere delituisse ex parte cum ipsi, tum equi eorum ferro adope-
tugurio, fortuna eum jam adversante, cognoscunt, riuntur. Hi nihil armorum prorsus in bellis praeler
comprehensum capite truncant succisamque cer- : enses usuihabent.
vicem ad Boemundi praesentiam deportant, ut Curbaran igitur cum tanto gentium fastu ad
exinde penes eum, pro insoliti oblatione muneris, Francos ab Antiochia divertendoscontendebat. Cum-
libertatisgratiam obtineant. Cujus balteo vagina- que jam fieret urbi contiguus, ecce Cassiani de-
que cultelli sublatis, sexaginta Byzanteorum preiio functi Sensadolus vocabulo, obvius eidem
filius,

vendenda taxarunt. Gesta sunt luec Nonas Junii, principi adfuit, et cum multa ad eum moestitudine
cum quinta haberetur feria. Cerneres civitatem cee- D dixit :« Cum magna tuae fortitudinis habeatur ce-
dibus explicitis, intolerandis exundare fetoribus; lebritas, et tuarum victoriarum ubique gentium
fora, plateas, atria, vestibulaque aedium, quae pri- incomparabilis procedat opinio, de tuis, ut spero,
dem, multa aequoris gratitudine, marmoreae cruslulae praesidiis neutiquam, vir invictissime, mihi despe-
distinxerant, teterrimojam uniformiter cruore sor- rare licebit. Dum enim tua nemini videam non va-
debant inlinitorumque cadaverum passim decum- lere suffragia, tuaque passim constet ob facinorum
bente congerie, truculenta spectacula, aurarumque claritatem reverenda potenlia, non nisi pudori est
corruptarum feralitas, oculorum ac narium misera- coram le mea deplorare infortunia, cum cerlum
biliter sensus infecerant. Sternebantur vicorum teneam, ea quae exoravero in cassum nullo modo
angustiae corporum slrage putentium, et dum nec prorsus ilura. Meminit gloria tua quol a patre
efferendi tot funera facultas aliqua subjacet, nec Cassiano, dum in Antiochia obsideretur, legationes
tutum a fetoribus diverticulum usquam patet, assi- habueris, etquod, dum ei subvenire deliberas, ca-
duitas visionis ac spiritus, prae sensibus constitu- ptam a Francis urbem audieris, nunc interempto
tum decutiebat horrorem. Unde jam per ipsa cada- parente intra prasidium ejusdem civitatis obsideor,
vera, quibus stratae erant semitte, nemo, usu prie- eadem procul dubio mihi ipsi praestolans eventura,
bente audaciam, verebalur incedere. quae patri coguoverim facla. Si Antiochiam perva-
755 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARLE DE NOVIGENTO 756

serunt, idemque plurirais Romanite ac Syrise muni- A Orientem depopulabuntur? his viribus Caucasi ex-
cipiis urbibusque fecerunt, indubium profectu est trema subdentur ? easque 4IO fortassis quas anti-
quod et vobis et aliis nostrae buininibus gentis atque quitus obtinuere terras Amazones, ac nosiri quon-
locis, identidem facere proposuerunt. Excellentia dam sibi vindicavere pareutes, poterunt adimere
itaque tua, admotis contra tam rabidos ausus viri- nobis Franci pro>-sus inermes? » Dixil, et aecito
bus, excitetur, et, omnia occupare volent bus ho- confestim notario, ait : « Scribe quantocius eosdem
minum pauperrimis, coepta possibilitas abscindatur. apices per diversa pitacia, qiue per provincias Per-
Mihi nempe in meis infortuniis, tuorum auxilioruin sidis dirigantur, ad papam videlicet nostrum, ad
spes suprema restiterat. » Cui querimonias exag- dominuin etiam nostrum regem Persarum, ad prae-
geranti me refert : « Si, inquit, vis ut his tuis in- fectos quouue et commilitones diversarum regionum.
stantibus periculis obstem tuisque utilitatibus atten- Quorum haec quidem habeatur sententia :

tiusoperam dem, oppidum, quod defendis et pro [X.] « Domino regi magnilico Persarum, papa:uuc
quo supplicas, meie ditioni contrade, et postquam beatissimo, et omnihus adverous Christianossanctani
meis castelli custodiam delegavero, tune experieris professis militiam, Curbaran suae militiae princeps,
quantum pro tuo exercear commodo. » Ad haec
R salutematque rictoriam.
Sensadolus : • Si Francos, ait, mihi prorsus inter- « Gratulor summae divinitati, patres ac domini,
imas, mihique eorum desecta capita tradas, admit- quod tempora nobis gaudiis semper opportuna sup-
tam te in oppidum, factoque tibi hominio, tuo juri peditat, et victorias de hostibus gentium ubique
idem servabo castellum. » Cui Curbaran ait : arma transmittimus, quae
miuistrat. Tria haec vobis
« Non ita mecum acturus es : sed continuo castrum quidem Francis tulimus, ut videatis quo munimine
trades. » Quid plura ? Profani principis vicit ex- polleant, qui nos a patria exturbare desiderant.
actio, et se juvenis a dominio castelli exponens, autem a vobis volo quia Francos, qui nobis
Sciri
illum qui extorquebat, non diu inde gavisurum, omnibus^minahantur exitium, intra ipsam quam
induxit. cueperant Antiochiam obsessos teneo, castrum vero
Antiochiam obsidet Curbaran.
[IX.] — Tertia, post- quod praeminet urbi altrinsecus, e regione obsesso-
quam Antiochiam Franci irruperant, dies agebatur, rum, possideo. Et cum meae adjaceat ad libitum vo-
cum ecce Turcorum prteambuli ante urbis mcenia
aut extremae capti- luntati aut conclusos trucidare,
cucurrerunt ; reliqua vos interim, dura redeam, nulla
vero exercitus frequentia ad vitati addicere;
Pharpharicum tixit tentoria pontem. Aggrediuntur volo uostri causa sollicitudine cruciari ; sed scire
ergo quamprimum turrim ponti contiguam, qua c indubitanter nos eorum omnino dominari. Solito
magnis expugnata nisibus, omnes interimunt quos ergo tutius vacate deliciis, lautiora epularum obso-
reperere intrinsecus, nec cuiquam illorum vita nia celebrate, multiplicatis conjugum scortorumque
indultaest, praeler soli eorum domino, quem tamen, gynaciis, generi propagando insistile et succrescens
exacto postmodum contra hos bello, nostri invene- liliorum numerus, Christiano, quod jam tum et no-
runt compeditum ferro. Postiidic exercitus prope- mini, valeat obviare. Testor verumtamen summum,
ravit adurbem ac in medio duorum fluininum, ca-
; beatissimo Mathomo patrocinante, Tonantem, quo-
strorum sibi loca legentes, duos ibidem egere dies. niam non ante vestrae oculos majeslatis intuear,
Capto itaque castro, cujus prsesidem in vincula con- donec regiam urbem, scilicet Antiochiam, appendi-
jectum praediximus, Curbaran unum de suis proce- cemque Syriam, Gnecos atque Epirotas, quos di-
ribus evocat, quem sagacem sibique lidum noverat, cunt Bulgaros, meo sub jure coerceam Apulos
;

eique imperat « Vade, et hoc mihi oppidum, !"ea

: quoque ei Calabros ad vestrae gloriae incrementum
qua debes et de tespero fidelitate defende. » Cui meae ditionisubjungam. Valete. »

lle : « Imperio, ait, Mater Curbaran filium deterrere conatur ab

super hac re tuo difticulter obe- [XI. J
diam id tamen ejus rationis conditione perliciam
;
C hrisiianorum intcrnecione. At mater Curbaran —
ut, si Francis cesserit victoria, 'detur mihi victo- ^ ipsius, qmr- in Aleph manebat civitate, per idem
ribus castrum tradendi licentia. » Curbaran vero tempus accessit ad ipsum, eique mcesta sugjiessit
: :

« Ejus, ait, consilii constantiaeque te noverim ut, « Velim, inquit, nosse, si constent, ut dicitur,
quidquid tibi exinde agere libuerit, securus assen- quae de te celebravit opinio? » Cui lilius : « Qiue
tiam. » illa? — Bellum, inquit, Fraucis te illaturum
Castri ergo illius munitione explicita, princeps a;stimant. — Nihil , inquit, verius. — Fili,
ille funestus ad sua regreditur castra. Cui Turcorum ait, virorum optime, per ingenitos tihi libera-
suorum aliqui, raptis recens cujusdam pauperis pe- lissimos mores, quaeso, conlestari te audeam, oe

ditis arinis, ad nostrorum ludihrium prae oeulis ea eis pugiiain inferas, ne tusa detrimentum laudis
iugesserunt, ensem scilicet, diulina rubigine sca- incurras. (aiiii eniin usque in ulteiiorein superioris
bruui, nigrum ad instar fuliginis arcum, et lanceaui Indiae Oceanum armorum tuorum claritudo refttl-

niultorum aniioruin fumoinfectam, eique

iiiipolilani, geat, tuisque prsBconiis respondeat ultima Tyle,
garriendo dicunl « Ecce arina, quibus QOS Fran- : quare pauperum homiuum sanguinibus tuos obdu-
corum expugnabit exercitus. » Et Curharan arri- cere mucroncs affectas, quos impetere inanis esl
dens eis « Hisne lucidis adeo ac fortibus armis,
: poBna, et superasse, nulla sit gloria ? Et cum reges
7o7 GESTA DEI PER FRANCOS. - LIB. V. ?o8

valeas terrere reraotos, quid libi cordi est laces- A quia tibi vita comite praesens nequaquara transiet
sere advenas miseros? Personas eornm, fili, fateor, annus. Deus enim ipsorum perpetratum non illico

merito contemptibiles dncas sed pro ccrto noveris, : scelus ulciscitur, sed usque dum ipsum permaturue-
quia Christianae religionis admodum praecellit au- rit crimen, criminosi aliqnoties poena differtur-

ctoritas. Ideo precor ne velis attenlare quod te post- Ideoque vereor, tili, ne tuae, quod absit ! trucu-
modum coepisse sero doleas. » lentia mortis aecrescat, dum protelatur. »
Renuit illemalris assurgeremonitis. — Haec illecum [XII.] Ad luec Curbaran ex materni miraculo ser-
audisset, lumine ad eam torvo respectans « Quid, : monis redditur hebes, et de propinquae nomine
inquit, tibi aniles texere fabulas? Desipis, ut conji- mortis exsanguis et tabidus, iniit : « Et tu, horum
cio, et in amentiam versa, sine intellectu verba pro- velim scire, quomodo sis consecuta notitiam, gen-
sequeris. Plane plures urbium domini rnihi militant tem videlicet Christianam vires hujusmodi contra
quam ipsi in tota sui exercitus universitate homines nos exerturam, nosque in hoc ipso quod imminet
exhibere praevaleant, et tu. mente delira, aestimas praelio devicturam, nostra eos spolia direpturos, et
quia Christiana? praesnraptiones testimonla meae quod prtesenti anno mortis repentinae incidam la-

virtutis obtexunt ? — Fili, ait, amantissime, eorum

R
queos. »

de quibus loquimur hominum nomina lloccipendo « Fili, ait, centum prope annorum tempora decursa
sed eorum auctorem Cbristum, omnimodis ne ab- noscuntur, ex quo in abditis quibnsdam sectae gen-
horrescas exoro. Nulla forsilan eis teeum pugnare tilis voluminibus repertum constat, quod populus
potentia, sed Dei ipsornm est, si pra>stare velit, Christianus bellum nobis illaturus insurgat, nosqne
certa victoria ; ipse suos, etsi segnes et ignavos, ad plenum subigat, et quo nuuc dominium exerce-
pro sui solius gloria solet defendere eorum custo- et mus, ibi sibi prorsus regna constituat, gentilitasque
diae, quorum pastorem se imo
novit [al., meminitj, fidelibus subdita fiat. Sed in hoc scientia nostra
Redemptorem, invigilare. Putasne quod is qui fidei fuscalur quia nescimns utrum modo, an in longa
siue curvavit imperia, qui huc usque contra nos tempora compleatur. Ego etiam astronomicam di-
dedit eis potiri victoria, non possit etiam modo, sciplinam diligentiori intentione disquirens, innu-
vestra nisu perfacili amoliri molimina ? Ipsi namque, merarumque sortium conjecturas attendens, aequa
ac si Deo a mortuis resurrecturo, a Patre dicitur : omnium collatione edidici quia a Christianis homi-
Surge, inquit, Deus, judica terram, quoniam tu nibus non esset omnino necesse devinci. Ideoque
haereditabis in omnibus gentibus (Psal. lxxxi, 8). » pnecordialiter tibi indoleo quia indubium mihi
« Si igitur ipse terram judicat, quosdam videlicet a C constat quod ex te jam propemodum orbata rema-
massa perditorum discernit et segregat, alios vero neo. »

reprobat, et non omnes gentes, sed in omnibus gen- « Mater, inquit, velim mihi disseras aliqua, de
tibus, partem de toto assnmens, haereditat. Audiat quibus haesito. — Consule, ait, ne dubites, namque
providentia tua, fili, quam severus eos punit, quos qiue sciero, praesto habes. — Boemundus, et Tan-
a sui notitia exsortes sinit. Ait prupheia David : credus dii habeantur, an homines, quaeso, inquit,
« Effunde iram tuam in gentes qaae tenon noverunt, mater, edoceas, et si ipsi Francos in praeliis victores
et in regna quae nomen tnnm non invocaverunt efficiant, precor, edicas. — Fili, Boemundus et

(Psal. lkxviii, 6). » Tancredus, communi uti et nos mortalitati obnoxii

« Vos Francos istos, non ideq quia advenae sunt, sunt, sod quia pro lide sua agunt, gloriam clari no-
vosque gentiles contemnitis, non armorum obscu- minis, Deo eis cooperante, meruerunt. Deum au-
ritatem, non vitae mendicitatem abjicitis, sed in eis tem Patrem prolitentur, cujus Filium pro se huma-
solum potius Christianum nomen horrelis. Et certe natum itidem venerantur, qui tamen idem esse in
is, qui in eis despicitur, pro eis, cum necesse exsti- Spiritus sancti unitate creduntur. Quoniam, —
terit, effusa ira praeliabitur.. Si his prophetico ore inquit, non Deos, mater, sed puros homines no-
promittitur, quod a solis ortu usque ad occasnm D strique simillimos attestaris, nil aliud procul dubio
laudabile nomen Domini habeatur, dum non super restat nisi ut facto pnelio comparemur collatis viri-
Judaeos sed super omnes gentes excelsus pnedicatur bus illis. »
[Psal. cxn, 3, 4), et Dei ipsius ore, quae plebs sua XIII.] Igitur mater intelligens lilium ad bellacum
non fuerat, jam plebs sua, et quae non dilectadilecta Francis agenda proclivem, et suis nolle consiliis

vocatur (Rom. ix, 2ot, dum quse exstiterat in Judaeis, animos adhibere, collectis quae circa se reperiri

in nationes adoptionis gratia transfertur, et in reli- poterant copiis, ad memoratam superius urbem
quiis Dei vultus eorum Judaeorum utique praepara- Aleph, de tilio suo nimium suspecta, concessit. Ter-
tur, quis nisi demens filios Dei impugnare molitur? tia posthac die Curbaran arma sumit, et Turcorum

Praenuntio tibi plane, quia, si eos bello aggrederis, plurima cum eo frequenlia civiiatem adeunt, ex ea
ingens libi incommodum infamiamque parabis; certa parle qua illud, quod nuper cceperant captumque
militiae tu.e damna subibis; ipsos etiam spoliorum sibi communierant, erat castrum. Xostriautem seaes-

tuorum sublatione ditabis: tu quoque tnrpi faga timanles eisdem posse resistere, aciem adversus illos
excedendo laberis. -flii Non te hoc siqnidem in instaarant. Sed tanta eorum copia exstitit ut nostr -

praelio manet interitus; sed certum tamen nabe obsistendi virtus aut audacia nulla foret. Coacti
7o9 V. GUIBEKTI ABBATIS S. MAKLE DE NOVIGENTO 760

igitur regrediuntur in urbem. Quibus agmine glo- A se diutius stupentes haeserunt, salutem ad ultiinum
merato fugaciter portani intrantibus, adeo fuit an- in fuga ponentes,
gustus introitus ut pluribus accideret lethalis, ex Conscensis raiibus petierunt aequoris alta.
mutua compressione, defectus. Quinta erat tunc Nec mora, illis volumiua mariua sulcantibus,
feria, et quidam extra urbis praeliabantur portam Turci adsunt. Quos ibidem invenere, perimunt, na-
aliquos, intrinsecus adversus oppidanos conlligentes, ves quas in ipso si!i vado reperere, comburunt,
totum constitit in praeliis continuasse, donec vespe- exuvias illorum quos enecuere, diripiunt. Porro,
rasceret, diem. postquam illi degeneres, et superni juvaminis refu-
ga3, per obscenissima, ut ferunt, loca recesserant,
CAPUT III.
residui qui perseverare delegerant,jam tolerare
[XIV.] E Chinstianis limore perterriti avfugiunt hostilia sine ullo interstitio arma nequibant. Murum
nonnulli. — Sed quia Christus, qui quondam, etiam ergo inter se hostesque construunt, quem, conti-
nunc quos elegerat novit, ea nocte quidam, qui, ut nuatis excubiis, nocte dieque custodiunt. Ibi nostro-
ita dicam, de eorum genere nonerant, per quos sa- ruin oppressio adeo miseranda suboritur ut ad
lus in Israel veniret, dum se Turcorum exercitu p.infames cibos, equorum asmorumque carnes, com-
ambiri, dum pellerentur.
Per visum Christus presbytero apparuit
[XVII. J
Bella diurna vident vix nodis limite claudi,
Intremuere, timor penetravit pectora cassus,
asseruitqueChristianis fore prxsto. Interea die —
quadam, principibus exercitus ante castrum quod
Atque sub oblutu mors sola paveniibus astat.
intra urbem obsidebalur positis, et pro omnimoda
Funditus ante viros sua vita pependit inertes,
quam paliebantur miseria animo atrocissime conster-
Nonnisi jam Turcos trepida sub mente tuentur.
natis, ecce quidam presbyter astitit coram eis, et
Hostili reputant jam semucrone feriri.
ait : « Patroni et seniores, visionem excellentiae
Quisquesuis subsidium desperat ab armis.
ibi
vestrae refero, quaa consolalioni vestrae, si ei credi-
Cogitat ergo fugam
; qui contempsere Dei spem,
deritis, proderit, ut spero. Cum in ecclesia Beatae
Turpiter obseenas profugisubiere cloacas.
Dei Cenitricis quadam nocte dormirem, Dominus
Dignus eis fuit exitus, qui tale verendis
Jesus Christus, cum ipsa Matre piissima, et beato
Exemplum Reptando fugaces
dedit agminibus.
apostolorum principe Petro, mihi apparuit, et assi-
Ad mare perveniunt, manuumque pedumquerevulsas
stens, dixit Scisne qui sum ? Minime, inquam. :

Amisere cutes, exesis carnibus ossa,

Abradunt cautes. Pauli doctoris ad instar, C Dixerat, et ecce in ipso capitis ejus nimbo, uti solet,
in picturis fieri, crucis species apparuit. Interroga-
Cui fuga per murum dederat vitare Damascum,
lione ergo iterata Salvatoris imago repetiit. Necdum
Hi sibi concinnas insignivere latrinas.
nosti quem videas? Non alias,Domine, aio, tuam
[XV.] Fuere autem hi qui recesserant, Guilelmus reviso notitiam, nisi quia tuis modo conspicio cervi-
quidam ex Northmannia, nobililer omnino progeni- cibus imminerecrucis efligiem, quod tuam speciali-
tus, cum Alberico fratre, qui a primaevo scholis ter, quocunque pingitur, insignire consuevit imagi-
datus clericum fecerat, et postmodum a clero apo- nem. Haud, inquit, erras ipse ego sum. Confestim, ;

statice ac turpiter, militiae amore, desciverat. Mu- non immemor ejus quam pariter patiebamur angu-
nicipium quoque eorum, ex quo agnominabantur, pedibus me illius advolvi, et deprecabar obirixe
stiae,

exprimerem, nisi generis eorum amica mihi conti- quatenus communi pro (ide certantium calamitati
guitate devictus, pudori ipsorum parcere delinis- succurreret. Optime, inquit, quce tolerastis attendi,
sem. Guido etiam quidam, qui Trossellus cognomi- amodo vobis opitulari non differam. Meo instinctu
nabatur, qui trans Sequanam oppidorum dominio hujus expeditionis vota sumpsistis, Nicaeam civiiatem
potentiaque clarissimus, genere vero Franciae uni me cxpugnante coepislis. multiplices sub meo ducatu
versae conspicuus habebatur, fugae illius insignia D victorias habuistis, et cum vos huc usque perduxe-
vexit. Exstitere et alii hujus sanctae nrilitiae deser- rim, aerumnis quas in obsidendo urbem Antiochiam
tores, qui cum in patriam repedassent probro et passiestis indolui, quaeque intra urbem modo etiam
exsecrationi habiti, ubique conclamabantur infames. toleratis. Sed cum vos tot beneliciis tantisque irium-
Quorum quidem aliquos ignoramus; quibusdam vero, phis exlulerim, urbique victores induxerim, sanos
quorum 41« in promptu notitia est, derogare no- incolumesque servaverim, vos meo munere abuten-
luimus. les, et cum Chrislianis male egistis, et cum paganis

[XVI.] Ad portum itaque qui dicilur Sancti Si- mulieribus foedissime cohaesistis, fetorem nimii cla-
meonis deveniunt, naves nautasquc reperiunt, nautis moris in coelum emisistis.
inquiunt • Quid hic vobis praestolari infelices? Illos
: « Ad haec pietatis invincihilis Virgo, et humani
omnes i|uibus victualia convehere solebatis, morti generis Maria ad Deiim semper interpres, et clavi-
noveritis destinatos urbem enim ipsosque intia
; ger BBthereus Antiocbenorum specialis episa pus
uxbem Turcorum obsedil exercitus, et nos propria Petrus, ad vestigia misericordissimi Domini provol-
corpora ab eorum pernitie vix nuda excerpsimus. » vuntur, deprecantur et rogant ut populo laboranti
Qui tristis nuntii jaculo terebrati, postquam apud suum impendat solatium. Ubi eliam ipse mirabilis
76 i GESTA DEI PER FRANCOS. — LIB. V. 7G2

Petrus per se intulit : « Meminit, Domine, majestas A in loco lanceam, qua Salvatoris nostri Jesu Christi
tua, quam pudendis domum meam in hac urbe poiforatum legitur latus, invenire poteris. » Dixit,
attaminarunt pagani sordibus, redundat ad tuae nec addens plura, recessit. Cujus visiones conscium
divinitalis injuriam, quod tua sacraria tlagitiis neminem homo isdem facere tunc voluit; nec eam
complevere et Ciedibus. Cum ergo eos tandem, apud se tanti pendit ut ludibriis somniorum, quibus
miseratus, expuleris, gaudiumque super hac re coelo pene indesinenter aflicimur, majus in ullo aestimaret
intuleris, tu tam pii facti poenitens, eorum super- valere aliquid. Et tamen non sui, dumcum apostolo
biam regredi in statum pristinum adversus temet- loqueretur, penitus immemor ei intulerat : « Domi-
ipsum patieris? ne, inquit, hoc quod a te praecipitur nostris edi-
si

« Motus ergo his dictis, Dominus mihi dixit « Va- : cerem quod fidei indicium dubiis adhiberem, unde
de, et dic populo meo, ut ad me praecordialiter con- ad credendum cogi possent? » Ad haec verba glo-
vertatur, et ego me ad ipsos totis polliceor visce- riosns apostolus hominem corripuit, et ad beati
ribus reversurum, et intra quinque dies maximum fratris basilicam, in eum quo erat reposita lancea
vobis praebebo subsidium. Liianias itaque insti- locum spiritaliter asportavit.
tuant, istudque Respousorium Ecclesiastici quique Capta postmodum civitate, cum Dei populus his,
decantent: « Congregati sunt inimici nostri, et quas praelibavimus, subjiceretur exitiis, idem ite-
gloriantur in virtute sua. Contere fortitudiuem illo- rum memorabilis apostolus, qui juste omnimodis
rum, Domine, et disperge illos, ut cognoscant, quia earum rerum procurator fieri cceperat, quas ad
non est alius qui pugnet pro nobis, nisi tu Deus charissimi fratris ornatum domus pertinere cogno-
noster. Disperge illos in virtute tua, et destrue eos, verat, homini illi Petro rursus apparuit « Quare, :

proteclor noster Domine. » Quibus peroratis adjecit inquit, distulisti manifestare quod jusseram? Cum
presbyter : « Si de his qua? dictasunt, aliijua vestris videas tuos hinc inediarum periclitari incommodo,
animis irrepitambiguitas, ergoin hujus nomine veri- illinc Turcis insistentibus, foveae jam propemodum
talis, cuicunque volueritis me examini vel judicio, desperationis illabi, ea quae me pramuntiante didi-
seu ignis seu praecipiiii, plena fide submittam, et si ceras, ipsis notilicare debueras, cum procul dubio
laedi me contigerit, laesione meae atrociorem quam eos scire conveniat, quia quocunque lanceam eam-
potestis addite At vir undecunque canoni-
poenam. » dem pertulerint, victoria sibi certa proveniat. »

cus Podiensis episcopus, Evangelia jubet crucemque Qua apostoli admonitione secundo habita, nostris
deferri q ua tenus verba ej us tides astrueret sacramenti.
,
coepit verborum quae in visione audierat seriem
[XVIII.] Obsessione cincti forti animofuturos mu~ q praedicare. Populus autem hominis dicta reverbe-
tuo jurant duces. —
His peractis extemplo princi- rans, mendacii simile quid pulabant, undique enim
pes, communicato consilio, mutuo sibi sacramenta eos circumcingentibus malis, spem aliquam ejus
dederunt, quod scilicet : « Neque mors, neque vita concipere rei nullatenus poterant. At ille pertinax,
a coepta eos defensione suffugere cogeret, quanta- et ex apostolici sermonis auctoritate solidior,

cunque vel ipsos urgeri necessitate contingeret. » asseverabat sibi apparuisse apostolum et bis in

Primo igitur Boemundus, secundo Sancti Egidii visione dixisse : « Propera, et dicere quantocius
comes, Hugo Magnus, Robertus Northmannicus, militiae Dominipericlitanti ue differas, quatenus

dux Godefridus, comesque Flandrensis, pari se timore recusso Deo adjutorium pollicenti indubia
nunquam quod coeperant deserturos, animositate fide cohaereat; citra enim quinque dierum spatium
jurarunt. At Tancredus ea conditione juravit quia, tale quid Dominus revelabit, per quod multo gaudio
quandiu quadraginta militum suffragio niti posset, sua pectora revelabit; et si praelium eis ingruerit,
non solum ex ea quam patiebantur tunc, obsidione hoc sacro prseeunte signo, omnis sibi hostilitas
413 sese nequaquam subduceret, sed nec ab Hie- devicla mox suberit. » Cwepere interea ad dictorum
rosolymorum itinere abduci, nisi obvia morte vale- illtus credulitatem sedula hominis illius suasione
ret. Quae res audita minoribus magnam in totiussub- D vocari et vicaria jam commonitione, spei qualiscun-
jectae multiludinis pectoribus, fortitudinem parturivit. que respiratione juvari « Non ita, inquiunt, nobis
:

CAPUT IV. est desipiendum ut nos pro lidei defensione conclu-

[XIX.] Cuidam pervisum lanceam, qua Christila- sos, Deus tot hactenus victoriarum praestitor, de se
tus perforatum est, in Antiochena ecclesia absconsam sperantes, et ad se gemebundis animis inhiantes,
ostenditB. Andreas (3'.). —
Autequam quoqueAntio- Turcorum gladiis exponat; sed pro
concidendos
chena civitas caperetur, cuidam de exercitu, Petro certo credi d^bet quia post tempora, lucemtristia

noinine, beati Andreae apostoli species apparuit, nobis suae miserationis ostendat; timoremque suura
dicens « Quid tecum agitur? » Cui ille stupidus
: supereasquae se non exquisierunt gentes immittat. »
non ad interrogata respondit, sed, quis esset, quae- CAPUT V.
sivit. Ille Andream apostolum non tacuit.se esse [XX.] Igitur qui tuebantur castrum Turci, tan-
Noverisque, ait, lili, quia cum urbem Deo aperien- ta circumfuderant noslros instantia ut intra quam-
te, Francorum virtus intraverit, ad beati Petri dam, quae in prospectu castelli erat arcem, tres
ooapostoli mei ac fratris Ecclesiam ibis, ibique tali eorntn milites obstroserint. Prodeuntes eienim e

(32) V. infra lib. vi, cap. 1.

763 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARLE DE NOVIGENTO 7G4
castello pagani tanto in nostros bacchabantur ia- A patenter, si intellexissent, ennntiare videbatur exi-
cursu ut penitus tolerare nequirent. Duo itaque ex tium.
his quos incluserant militibus, vulnerati aufugiunt Porro oppidani, qui crebris nostro exercitui irru-
tertius diein adversus hostes, in sui defensione, ptionibus incumbebant, pene sine ullo temporis
continuat, ajeo ut duos ex eis super rnuri deamhu- interstitio intentis arcubus,
nostrorum vulncribus
lacra, sectis ipsorurn hastilibus, occiderit. Ipsi ete- aut necibus Qui autem exterius civita-
insistebant.
mauibus coucidendo mi-
niui tres liastas Turci prae tem vallaveraut, et moenibus adjacens territurium
nuerant. Erat illi numen Hugo, et
autein iniliti longe lateque conlexerant, custodia adeo vigilanti
agnoniinabatur Iusanus, de domesticis cujusdam universae introitus urbis obstruserant, ut nusquam
Josfredi, qui de Montescabioso pramomen habe- exire vel ingredi, nisi noctu, et hoc clam omnino
bat. valerent.Cum tanto namque numero idem hustes
luxuriaque convenerant ut passim nihil aliud quam
[XXI.] Qua Boernundus arle milites excitat acl
pugnam. —
Memorabilis autem Boemundus, cum ad
homines ac tentona viderentur, pretiosa supellex,
variarum vestium claritates, armentorum ac pecua-
castrumexpugnandum vix aliquos suadere valeret,
nam qui domi delitescebant, panis aliqui penuria 3 riorum ad vietualia greges. Ad haec in similitudi-
nem, ut ita dicaiu, templi, ornatae uxores, tum pne-
arctabantur, alii gentilium rabie ac numero terre-
terea ad libidinis cumulum, pharetratae cum arcu-
bantur, gravi animadversione citatus, ex ea civita-
bus advenere virgines, ut veieris in eis Dianae nova
tis jubet ignem parte supponi qua siium fuerat
cerneretur species, ut non causa bellandi, sed potius
nuper defuncti palatium Cassiani. Quod quique vi-
sub obtentu putarentur convenisse gestiendi. Pralio
dentes, derelictis qiue cremabantur omnibus, alii
plene majori exacto, ab his, qui interfuere asseritur,
ab incendio confugiebant ad castrum; alii ad
quod etiam recens nati infantuli, quos in ipso pro-
comitis Sancti Egidii confluxere portam, quidam ad
cinclu expeditionis enixa; mulieres fuerant, dum
Godefridum coiere ducem, quisque ad eam cnjus
pro urgentium Francorum insecutione praeprope-
indigena putabatur gentem. Mox ad coeptae destitu-
rant, seque morarum ac oneris impatientes exoccu-
tionis augmentum vehementissinue niinietas tem-
pant, medio projecti reperirentur in gramine, uti
pestatis incessit, ita ui lieret tanla valitudo vento-
eos, dum sibi quam illis plus metuunt, negligenter
rum, quo neminem pene iiceret incedere rectum. Boe-
effuderant.
mundus interea, dum conflagratione horribili abradi
[XXIII.] Quam maximam
ciborum penuriam pa-
funditus conspicit urbem, coepit pro ecclesia Beati
—
hunc itaque, quo diximus, mo-
tiuntur obsessi. In
Petri et Sauctae Mariae, aliisque ecclesiis anxie C
dum, Turcis undique nostros prodire vetantibus,
414 nimis restuare. Ab hora tamen tertia usque
et exterion prosus sibi necessariorum procuratione
ad noctis medium, tlamma desteviens, ecclesiarum
negata, famis per omuem pene exercitum succes-
domorumque duo millia redegil in cinerem. Circa
sere pericula, et atroci inediarum insolentia, pau-
meditullium ergo noctis, pyrrae furentis conquievit
periorum quorumqu" praecordia pulsabantur. Cum
1

acerbitas.
enim Franci, Antiochiam obsidentes, universam
[XXII. |
l/jnis de ccelo cadens Turcorum exilium civibus contrahendarum escarum copiam ademissent,
prxnuntial. — Pneterea castellani atrocissime ve- tanto in urbc capta arctiorem reperere substantiam,
xabant noslros, qui versabantur in urbe, assiduo quanto diligentiorem, ne contra se muniretur a
ipsos molimine inedia fatigatos, interdiu ac nocte Turcis, ipsi obsessores habuere custodiam. [Exte-
pulsantes, nihilque utrorumque exercitus nisi lan- nuatis denique qua3 ad usum pertinebant omnibus,
ceae et gladii disparabant. Videntes itaque nostri panis exiguus uno Byzanteo emebatur. Annome
indesinenti se duellione teneri, nec sibi si omnis ergo raritas et condimenti parcilas, cum plurimam
victualium copia suppeteret, aut edendi, aut bibendi ubique peperisset angustiam, multis, prae inopia
opportunitatem ulla ex parte concedi, inter se et D tunicscentibus, extorsit animam. De vini potione
hostes, caemento ac lapide castrum aedificant, ma- tacendum, quod ab omnium generaliier ore perierat.
chinis frequentibus ambire festinant, ut vel de Et plane malum biberet, cui nihil suppetebat ut
caetero aliquantisper securiores existant. Pars ali- ederet. Jam deliciente legitimi victus obsonio,
qua Turcorum commanebat in castro, quae momentis equinae carnis quisquam vix reverebalur edulium,
prope singulis nostros consueverat irritare bello, eontristabatque plurimos frequeutibus quaesita m.i-
alia propter castellum quodam hospitabatur in cellis, et carius empta
paucitas asinorum. Pullns
campo. Nocte ergo sequenti ignis species a plaga quindecim vendebatnr el duobus ovum,
solidis
occidentali de cirlo prolabitur, ac intra hostilia ouxque denario. Ubi enim hominum frequentia,
castra cadendo demittitur. Utrisque partibus spe- cibique totius penuria, necesse constitil cara ibidem
ctabile plurimum prrpbuit easus iste miraculum. At haberi omnia. Ficorum, oarduorum, atque vitium
ubi mane inclaruit, (|uo citius potuere Turci a loco, frondes in pulmenta iransierant. Jaraque iu arbori-
inquo desederat coeleslis Barama, recedunt ei ante bus fructus qnaeri cessaverat. Olerum vices, qno-
Boemnndi, quam occupaverat portam, castra repo- raralibel foliorum concoctae divcrsitates agebant.
uuni. Quod portentum, illud quod sibi iinniincbai Equorura, camelorum, asinorum, boum, bubalo-
765 GESTA DEI PER FRANCOS. — LIB. V. 766

rumque carnes, personarum opulentiorum defere- A cere putar, dum se opportnniori tempori reservat.
bantur ad esum sed sicca eorumdem tergora, in
; Et certe mullo meliorem ejus fugam arbitror,
morem sepiarum concisa, dumdiuturno igne coque- quae indecens factum martyrii repensione correxit,
rentur elixa, accuratissimam pauperioribus pne- quam eorum perseverantiam, quorum reditus se in
buere coquinam. totius spurcitiae et sceleris profunda deflexit ; si

[XXIV.] Legantur ubique gentium urbes obses- tamen fuga dici debuit ubi certa, ut dicitur, aegri-
sae, historiarumque veterum universitas retexatur, tudo praelendi poU.it. Quis comitem Stephanum et
quosnam populos valebimus invenire, qui a paterna Hugonem maguum.quibusdam eorum qui persevera-
regione exsules, erga tautas indigentias pertinaces vere, ob hoc utique quia redisse visi sunt, compa-
atque duri, adeo potuerint perseveranter existere ? rabiles dixerit, quorum tanta honestas seniper cx-
Plane si Trojana decennio suo illustris objiciatur stilit? Finisad hujus rei, de qua criminantur, ex-
obsidio, datas profecto vicariae securitatis saepenu- secutionem adeo claruit ut de his jam secura laus
mero hinc indeque prolitemur inducias, in quibus cantari possit illorum vero vita, omniuin bonorum
;

ethebetatarum virium reficiebantur acumina, et sti- pudor sit. Attendamus illos, qui de Hierosolymitana,
pendiorum affluentia terrae acpelagi cooperatione quia ibi interfuerunt, caplivitate superbiunt, et vi-
successit. Et si aliquos aliquando obsessos, aliqua debimus quia in flagitiis, proditionibus, perjuriis,
uspiam inediae contigil pertulisse discrimiua, nimi- nemo eorum secundum. Horum
alicui se patitur esse

rum id tulerunt pro libertate tuenda. cum « corpo- anteriora ac posteriora redolere probantur hone-
rum et patriae defensio prae omnibus omnino sit stum. Illi, « quia Hierusalem viderint efsepulcrum,
rebus habenda. » Hi nulla libidine plus habendi, putant de caetero sibi secure criminibus insisten-
imo 415 sub obtentu pro Deo egendi, a naturali dum ;
comparationem hominibus
» et sanctis ad sui
diducti sunt solo, hi ut divinas ab Ecclesiis amoli- improperant reditum, nec, sese per scelera infinita
rentur injurias, eas ciborum, accubituum, excubia- putentibus, eorum finem considerant pra?dicandum.
rum, frigorum, pluviarumque sustinuere miserias Sed his omissis, cceptae seriei intendamus arti-
indeticientisque timoris angustias, quas a saeculo culum.
nequaquam passas quis audierit vel legerit gentes (XXVI.] Digrediens ergo ab Alexandriola munici-
ullas. Et quod majus dignoscitur praestare miracu- pio suo, comes isdem, ad eam urbem, quae appella-
lum, cum intra proprios adhuc tenerentur fines, tur Philomena, pervenit. Jam imperatori tyrannico
vix in sui regis exercitu tridui spatio patiebantur captam Antiochiam fuerat nuntiatum, quo ipse cum
tentoria, etiam cum non
excedere cogerentur a pro- C multis copiis accelerabat iler, a?stimans se a Fran-
vincia. Nullas, ut aestimo, eorum qui illi subjacuere cis eam sine dubio recepturum.

periculo exsiitit, qui anxietates valeat animorum Imperator odio Francos persequi dignoscitur. —
corporumque tormenta recolere quae eos ibideni Comes itaque cum principem cupidissimum obviam
eoniigerit tolerare. H;ec animadversio, viginti sex habuisset, et ille de statu Chrisliame militiae ac ci-

diebus continuis perduravit. vitatis proditae eum requisisset, comes utique cap-
GAPUT VI. tam urbem minime reticuit, castrum vero Turcos
[XXV.] Stephanus comes Blesensis exlra urbem adhuc retinere perhibuit. « Sed, proh dolor ! ait,

Antiochenam quid gesserit. —

Eo tempore Stepha- gaudium civitalis obtentae, iterata turbavit obsidio,
nus Blesensis comes, vir multae quondam medestiae, dum qui Turcos pridem obsederant, vice miserabi-
magnique oonsilii, quem universus sibi exercitus liter coramutata, circumcinguntur a Turcis. Qualiter
delegerat praeeeptorem, acri se perhibens rnorbo autem postquam inde recesserim se egerunt, incer-
detentum, antequam Antiochiae nostris patuisset tum habeo. » Haec quidem secreto principi a comite
introitus, in quoddam concesserat oppidulum, quod sunt suggesta. At imperator haec audiens, et ab spe
constat Alexandriolam vocitatum. Capta vero urbe, cui innitebatur decidens, Guidonem Boemundi ger-
ct rursus obsessa, cum comites Christianos intra D mannm, virum militari vivacitate conspicuum, quos-
urbem diris calamitatibus comperisset urgeri, ne- damque alios evocat, remque multo deterius quam
cessitate nescio an voluntatehuc usquedistulit auxi- comes ei dixerat, manifestat. « Quid, inquit, facto
liuin ipsius pnestolautes. Ipse vero, ubi edidicit opus esse decernitis? Franci atrocissima Turcoium
Turcorum examina civitatis pro moenibus conse- obsidione premuntur, aut fortasse, jam eorum oc-
ad montana processit, et quaenam ho-
disse, callide cubuere mucronibus, seu etiam per diversas sunt
stium copkr baberentur altendit. Gum ergo papilio- provincias jugo aeterme captivitatis addicti. Quia
nibus rura operta conspexisset innumeris, humana ergo deferendo eis praesidio nili.l nobis poientise,
tactus cogitatione, recessit, dum ;estimat quod in aut oppoi tunitatis arridet, pra^sertim cum si pro-
urbe conclusis succurrere vis mortalium nulla possit. gressius eamus, verendum nobis sit, ne nos Turcis
Vir aamque expers totius levitatis, fugax ignaviae, occurrentibus pereamus, si vestrae prudentia? vide-
ct amore praestantissimus veritatis, duin se neqna- tur idoneuin, revertamur. » HaM dicens, perfidissi-
<|uain eissubvenire posse aestimat, et illos morituros, iiiiis ipse, sine dubio jncnndabator, quia perisse au-
sicut circumstantia teslabatnr, aou dubitat, si sibi dicrat, quos non minori quaro Turcos invidentia
interim provideat, nihil infamia dignum se fa- exseerabatnr.
767 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARl.E Dl£ NOVIGEKTO "68

[XXVII.] At Guido audito fratris Boemundi Fran- A et alias in eis anxietatis et dir;e qmerimouiae voces.
corumque discrimine, tam ipse quam familiares ac ferocissimus dolor expresserat in tantuin, ut in toto
necessarii ejus vehementissimis ejulatibus complo- quem tyrannus ille ductabat exercitu, nulli pene
rantes, etiam adversus sumpta ipsum Dominum, episcoporum, abbatum, clericorum, laicorum, ni-
jam merito, ut putabant, jurgandi audacia, conque- mielate stuporis absorpti, auderent per aliquos
rebantur, dicentes « Deus omnipotens, judicium
: Deum invocare dies. Guido autem fratris unanimi-
cujus 41« a recto nunquam exorbitat, qui super tatem, tantique principi magnanimitatem ad me-
sortem justorum nullo modo peccalorum sceptra moriam reducens, replicatis miserabiliter optiinis
populum, qui parentes, uxores, lilios,
relinquis, cur viri qualitatibus, rauerorem intimum multis ululati-
honores eximios, solum naturale reliquerat, imo bus personabat.
pro tui desiderio sese quotidianis crucibus mortique Prseterea in reditu positus imperator, dum, rupto
tradiderat, nefandorum hominum gladiis feriendum, Francorum obstaculo, Turcos liberius passim ober-
absque subsidio tua3 protectionis objeceris? Plane raturos jamjamque formidat, his qui sibi militabant
si verum fore constiterit ut ita eos siveris profanis homiuibus imperat : « Ite, inquit, et imperiali edicto
manibus internecionis exitio tradi, quem deinceps totius regionis hujus homines cogite, universa Bul-
reperies tuis mandatis obtemperare volentem, cum gariae loca vastate, ul cum Turci provincias nostras
le ad tuos defendendum universi amodo judicare depopulaturi discurrerint, nihil ad usum pertinens
debeant impotentem ? Sed esto. Pro te occidi vo- istic valeant reperire. » Vellent itaque nollent, ii

lueris, gloria et honore eos coronaveris. Certe etsi qui nostris concurrere festinabant, Christiani vide-
illis regna centuplicata contuleris, fidei tamen tuae licet, reverti cum imperatore coguntur. Et milites
hominem, et commotionem opprobriumque
capitis quidem pneceptum properabant implere tyranni-
sempiternum in gentibus feceris. Universum Chri- cum, pedites per angariam sequebantur exercitum,
stiani nominis orbem extremae desperationis jac et dum celeritatem equitum assequi affectant, inex-
incredulitatis fovea: intrusisti, nequissimis vero tricabili sese inlirmitatis impedimento prsecipitant.
hominum irrefragabilem contra tuos audaciam per- Passim ergo tanti impatientes laboris deficiunt, et
petuo contulisti. Non erit denique ulterius jam, qui inter eundum innumeri eorum languoribus appre-
magnum quid de te pra sumat,
j
cum eos, qui cunctis hensi occumbunt. In urbem denique Conslantinopo-
mortalibus specialius tibi obsequi putabant, tam litanam repedante tyranno, quique per Graecias, in
indigno subrui tine conspiciat. Dic ergo, sua unde venerant, remearunt. Hic itaque huic
piissime, li-

qua te deinceps tui frontevocabunt [al., invocabunt], q bello finis accedat.

cum tui tales tuorum exilus exspectabunt? » Has

LIBER SEXTUS.

rigore subducit, his spiritualia sempiternae dulce-

CAPUT PRIMUM.
dinis alfectione disponit.
Cum in authenticis historiis sanctorum Patrum, [i.] Lancea, de qua prioris libricap. 4 reperitur.

Deo auctore, patrata bella relegimus, et pro tantil- Petrus Eremita dirigilur ad Turcos. Igitur post —
lorum hominum pene nulla lide tanta evenisse verba Petri illius, cui beato Andrea interprete reve-
perpendimus, (non quod beatissimos Josue, David, lationem Dominicae lanceas diximus factam, multa
Samuelem, tantillos appellemus, sed quod excepto populus exsultatione Christianus invaluit, et tanti
eorurn merito, caeterorumque quorum nunc usque quem praestolabatur eventus spectatulo de profundo
Dei Ecclesia pnedieat claritatem), plebis Judaicae D desperationis emersit. Indice itaque illo, ad locum,
despiciendam ducimus vanitatem infelicissimo ho- (juem designaverat, ab omnibus curritur, et inEc-
minum, pro solis Deo ventribus servientes, nisi ra- clesia Beati Petri secus altare Dominicum lieri

tio obviaret, placentiores Deo putare possemus fossa Tredecim ergo hominibus, a luce
jubetur.
quam istos quorum tota spiritualis fuerat servitus. prima in vesperum, hausiam ellerentibus terram,
Illis namque a sola idololatria tutis, prospere pro- homo ipse invenit lanceam. Videntes autem audita»
veniebant omnia, crebrae victoriae, multa copia, visioni omnimodis concinuisse rem gestam, magnam
istisvero difliculter vincere, inter vincendum damna ouncti concepere laetitiam, nec minorem latitia,
frequentia, rara; opulentia, continuffl quidem, et jam contra omnis hostis audaciam. Acceptam hoc
tunc crudelissimae egestates, cum ii non militarem, modo 41» lanceam cum ingenii extulere gloria, et
sedmonacbalem quantum ad parcimoniam sancti- ab illa die, de bello agendo coepere lidenter inire
moniamque pertinet, vitam ducerent. Quod totnm consilia. Deniqoe dum primores Christiani agminis,
ratio gratissima nobis exponit, dum attendimus, coacto consilio, quid facto opus esset pari sensa
quia « Deus llagellal omnem lilium quem diligit eventilant, id anlequam pralientur faciendum cen-
(Hebr. xu, 6), »> et quibus temporalia disciplinaa seni quatenus Turcos primum directa legatione
 r69 GESTA DEI PER FRANCOS. — LIB. VI. 70

conveniant, ui a Christianorum finium occupatione A lentiae et amplitudinis dabimus terram, hisque

desistant, nec Christi facere servos extorres, aut castellis ac urbibus gratuito dilargitis, nullos ipso-
mortibus addicere velint, sed se, suo contenti ter- rum patiemur pedites, sed generaliter cunctos in-
mino, sub propria regione contineant. Accilo igitur stituemus equites, et ubi ritus pariter indifferentes
illo Petro, hujus operis initiis non incognito ere- habebimus, de mutua pariter ainicitia, et contigui-
mita, et adhibito illi quodam Herluino, utriusque tate gaudebimus. Quod si a proposita deliberaverint
linguae perito inlerprete, pariter ambos ad profanum exorbitare sententia, incident, sine dubio, invisae
principem dirigunt, eisque materiam sermonis im- citius mortis exilia, autanernae subibunt captivitatis
ponunt. Qui cum ad gentilis illius tabernaculum exsilia, servituri utique tam nobis quam posteritati
devenissent, et admissi horrendo diabolici homi- nostrae per ssecula. « Dixerat, ac celeriter legatione
nis conspectui asiitissent, hujus modi serie perora- reversa, militiae Christianae ducibus notilicata sunt
runt. omnia.
[II.] Plurimum principum nostrorum animis
« CAPUT II.

miraculum intulisse noveritis quod terram nomini an- [IV.] Ad Deum piis extrciliis confugiant Christiani.
tiquitus Christiauo, solida libertate, possessam, adeo — Exercitus itaque, in arcto admodum constitulus,
irreverenter et improbe introire ac usurpare coepe-
B dum istinc crudeli vexaretur inedia, illinc dira
ritis. Cum enim indubie sciveritis, ex nostrarum, gentilium, qui se prorsus ambierant, formidine ro-
quas audistis, assiduitate contra vos victoriarum. deretur, tandem ad divina sese subsidia refundentes,
Chrisli nullatenus descivisse potentiam, vestramque jejunia triduana Podiensi magnifico institutore con-
adversus ipsnm experti sitis parum posse valentiam, celebrant. Litanias supplices ab ecclesia in eccle-
nullo modo aestimant quod toties bello pulsi, prse- siam explicant, confessione peccatorum sincera se
liandi contra Deum audeatis ulterius iterare deinen- mundant, et episcopali vel sacerdotali consequenter
tiam. Unde jam unanimiler arbitramur quod pru- absolutionepromenta, corporis acsanguinis Do-
dentia vestra non ob aliud hucusque convenerit, mini sacramento pleua fide communicant, eleemo-
nisi ut per Christianos, qui nobiscum versantur synas, prout potest, quisque largitur, sacrificia
pontifiees, lidei nostrse dogmate imbui possit. Pro- ubique divina pro se offerri exorant. Denique sum-
cul dubio namque scimus, quia nequaquam de ve- pta jam cx his securitate, de bello proponitur, ac
stra salute curatis, sed [al., si] contra catholicam intra civitatem sena illico acies ordinatur.
credulitatem Petimus ergo pariter,
bella tentatis. [V.] Ordinanfur acies ad pugnam. In prima —
vestrae consulentes inscientiae, ut ab hac praesum- £ acie in his videlicet, qui primas vires ictusque
ptione cessetis scientes quia beatus Petrus aposto- Turcorum exciperent, exstitit Hugo, juxta sui no-
lus, Deo praebente, eam sibi arrogat, cujus primum minis qualitatem vere magnus, adjuncto manui
minime antistitem se ignorat, et quam nostro, licet ejus universo Francorum agmine, et praeter c;eteros
peccatorum, ofticio, restituere ad Dei cultum, qua Flandrensi comite. Audivi de hoc ipso regio homine,
illam imbuit, cogitat. A principibus etiam vobis quia, antequam de praelio ageretur, suus eidem
substantiam, quam detulislis, universam rcferre, dispensator, non parvo pretio pedem cameli eme-
summa liberalitate conceditur; nec si pacilice re- rat, hoc nempe magis ejus esui competens reperire
cedatis, aliquis nostrorum vobis lsesionem quamli- non potuerat. Quem dominicum hominem victua-
bet molietur. » lium insolentia adeo extenuaverat ut vix equitare
At Curbaran dictorum Petri magniticentia prae- sufticeret, et cum suggereretur ei quatenus non ad
cordialiter laesus, jam Turcorum, qui astiterant, bella procederet, sed vel cum castelli obsessoribus
his auditis, immaniter ferociente superbia, ait : in urbe maneret : « Absit, inquit alacriter, plane
[III.] « Terram, quam dicitis vestrae ab antiquo et utinam cum morituris funera illic beata
vadam,
Christianitati exstitisse contingam! »
subjectam, nostram, nobis-
que omnimodo jure debitam probabimus, praesertim D [VI.] Porro in secunda acie, dux eximius Gode-
cuin eam nationi, vix feminas cTquiparanti, mirifica fridus 418 cum suo locatur exercitu. Tertiam
virtute tulerimus. Porro ingenti desipientiae depu- Northmannorum comes Robertus cum suo cuneo
tamus quod vos, venientes a finibus terra supremis fecit. Quartaa praefuit vir spectabilis Podiensis epi-

de nostris nos minamini, imo tota virium colla- copus, ferens secum lanceam quae recens inventa
tione conamini propulsare sedibus, cum vobis ad id fuerat Salvatoris. Ha"c constitit ex suo ipsius et
explendum suppetant non opes, non arma, non nu- Raimundi Sancti Egidii comilis comitatu. Ipsius
merus. Christianum vero nomen, non modo non autem ad expugnandum castrum, ne in civitatem
excipimus, sed abruptissima despectione respui- oppidani desilirent, prassentia desedit in urbe.
mus. Et, ut ea quae intulistis brevi clausula linia- In quinta Tancredus cum suo agmine.
acie fuit
mus, vos qui legatione fungimini, ad vestros prin- In sexla, Boemundus cum suapostremus incessit
cipes ocius revertimini; eisque dicite Quia si : militia.
nostraj condiiioni lieri desiderant consimiles, et I
VII.] Prxcedunt viri ecclesiastici sacris vestibus
Christum difliteri, cui videntur acclines, nos non induti. — At episcopi, presbyteri, clerici, ac mo-
hanc eis tantum provinciam, sed et majoris opu- nachi, ecclesiasticis ornati induviis, pnr-missis pari-
 V. GUIBEKTI ABBATIS S. MARI.E DE NOVIGENTO

ter processere crucibus, decertaturos votis studentes A eum quibusdam aliis exstitit quidam oostras, Cla-
adjuvare tlebilibus, quoque praestolantes, si
et ipsi rembaldus de Vendoilo nomine, qui in his qui-
suos eaedi contingeret, martyrii munus. Quidam dem celeberrimus, in illis provinciis nihil gessit

certaminis exitum de moeniorum eminentia pro- utile.

spectabant, Dominicae crucis signa prae manibus Praelium commitlunt Chrisiiani. — Interea septi-
exhibentes, et exinde procedeniem exercitum con- ma acies, contra illos maritimos, ex duabus aciebus,
signantes. Eo ergo quem pnemisimus ordine, per ducis scilicet Godefridi, et comitis Northmanniae
eam, quae erat ante eorum fanum, quod Mathoma- sumpta, contexitur, et Rainaldus quidam comes
riam, nostri dicunt, portam, adeo pedetentim lente- eidem praelicitur. Ibi tota acrimonia, eo die, exstilit
que prodeunt, ut etiam cuilibet anicula? inlirmanti, praeliorum, nostrorum enim plurimossagitiarum icli-
necesse nullatenus videretur lemperatiorem habere bus exstinxerunt. APharphari, antem, flumine scili-
gradum. Deus omnipotens, quanlis illic animorum cet, hostium equitatus usque ad montana porrigitur,

rugitibus clamabaris, et fame diutina fatiscenlibus quaease duorum millium spatio disparantur. Genti-
quorumque corpusculis, rapidissimus, ex timoris liumergo phalanges parte ab utraque prosiiiunt, et
instantia. in tuasaltissime aures miserorum cordium Francorum cuneiim, quosnostri Turcorum primis in-
dolor ascenderat! Quantis anxietatibus mens cor- cursibus, quasi fortiores objecerant, sagiltis jacu-
pori tunc residua agebatur! Et cum cogeret imbe- lisque conligunt. At qui praeerat regise inentis Hugo
cillitas desperare victoriam. sola Deus in mentibus magnilicus, a paterna magnanimitate non degener,
omnium, pia pro te sufferentia tractabatur. Moerore inler hostium jactus ad subjectos exclamat « Pa- :

praecordia quatiuntur, et exsuecatum longa inedia timini, inquit, et secundos ac tertios audacter
caput lacrymarum concutiebat ariditas. Jam exte- praestolamini ictus, quia isti sunt reccssuri diclo
rioris hoininis deiiciente materie, spiritnalium de- citius. »

sideriorum violentiae concrepabant. Bone Deus, [IX.] Pro pugnal Christus.

his Et ecce, copia — 1

quidnam hujusmodi devotionibus poteras dene-

rei innumerabiles cceperunt de montanis emergere,
gare, quos tantis aestibus conspiciebas, imo faciebas quorum et equi et signa multo eandore nitebani:
ardere? Dum namque considero in illis, a facie, nostris autem maximus ad eorum contuilum stupor
militarem ferociam, ab intimis, martyrii praepon- increvit, verentibus utique ne contrariae venirent
derare modestiam, reor et censeo a saeculis ullis adminiculum ferre parti, donec comperiunt id fore,
exercitibus parem in ulraque parte non fuisse etiam visibiliter, sibi praestitum adjutorium Christi.
constantiam. Hos revera dixerim tunc clamasse c Quorum specialiter fuisse duces opinati sunt glorio-
in coelum, hos sacris fateor insonuisse tubis, qui sos post militiam martyres, Georgium, Mercurium
non virium robore, sed singulari exercebantur ausu atque Demetrium. Ha?c a nostrorum piurimis visa,et
menlis. cumaliis quae viderant retulissent, plena, ut par erat,
[VIII.] Christianos irridet Curbaran : qui nihilo- fide sunt credita. El si Machabaeis, olim pro circum-

minus timore perculsus fugam meditatur. Interea — cisione et carne porcina pugnantibus, evidens ap-
Curbaran conspicit exeunles, et dum alterum alteri paruisse legitur coelesle suffragium, quanto amplius
succedere lentis attendit egressibus, eorum pauci- his debuit, qui pro repurgio Ecclesiis adhibendo,
tate quam putabat irrisa : « Sinite, inquit, egre- et statu propagando, fusi sanguinis Christo
tidei

dientes progredi, ut magis valeant cum fugerint detulere servitium. Primi ergo illi hostes, qui a ma-
a regressu civitatis excludi. » At ubi universus ris parte constilerant, tanto nostrae gentis obstaculo
exercitus portas excessit, Curbaran intuitus Fran- sese repercuti 419 non ferentes , focos herbae
corum genlem ordine nurneroque pollenlem, tum subjiciunt, hoc videlicet fugam signo illis innuentes,
demum intremuit. Illico suae majori domus, jam de qui, dum praelium fieret, tentoria servaverunt. At
fuga nutabundus, imperat ut, si a prima castrorum illi signo moti, pretiosioribus quibusque direptis,

parte succendi cerneret ignem, emisso praeconio D f U gam ineunt. Franci vero, ubi potiores eorum vi-

statim edici faceret, per diffusum ubilibet hoslem res agnoverant, ad eorum scilicet tentoria conten-
Francorum cuneum captare trophea victorem. Ccp- debant.
pit interim Curbaran sensim vestigia ferre retror- Dimicantes quid soleant Turci. Porro dux Go- —
sum, ad montana contendens; nostrique illorum defridus, Flandrensisque comes, Hugo denique
prosecutioni irrefragabiliter imminebant. Praeterea Magnus his qui crepidini fiuminis adequitabant
Turci, supervacua calliditate, se dividunt, parsque junctis nisibus ingruebant. Hi plane tres cum suis,

corum circa plagam maris inambulat; pars Fran- Dei Filium pro se crucifixum prae oculis appenden-
cos immobilis supervenientes expectat, tali nostros tes, universae eorum frequentiae fortiter hnmergun-
aestimantes ambitu concludi posse. Q;:od nostri tur. Ubi vero et alia oostra agmina id vulerunt, toti

attendentes, ausu quodam praesumptivo, seseilidem, in adversas acies animositate se ingerunt. E regione,
intensa in eos acie, a caUeris divisere. Sed hac sna hostium etiain multitudo, rabic inloleranda concla-
insolentia, ipsi ea die sese solos nostroexercitui mans et ipsa concurrit. Esl autem hujusmodi eo-
,

damnum fecere, dum vix, praeter aliquos equites, runi nios iu acie positorum ut cannis sereis, quibus
pcditum ulli vivi cvasere, Hujus temerilalis molor, pro hastilibus utunlur, et cymbalorum tinnitibus
 73 GESTA DEI PER FRANCOS. — UB. VI. 774

terrificisque vocibus inlinitos fragores emittant, ut A ferentes, qui eas eliminaverant qua) lemplum Dei
vis equi hominesque a tanti sonitus terrore subsi- Sanctum attaminaverant gentes. Ipsi namque mise-
stant. Sed nihileorum tunc valuere conatus, penitus rescere jure debuerant quam utrique praedieando
eorum sunt exinanita molimina. Coepto etenimnostri docuerant. In ecclesiis plane stabula constituebantur
bello, primo hostes protligavere conflictu, et ad eam, equorum, et in parte ipsius majoris basilicae Beati
quam pra: mentibus dudum habuerant, fugam, ce- Petri, Mathomi sui erexerant domum. Victi denique
leri expediuntur effectu. Quos tamen nostri, irre- hostes cum hac illacque diffugerent, montes ac val-
missa instantia. per castrorum suorum mediuni les,rura ac nemora, calles et avia quibusdam se-
prosequuntur. Nec spoliorum hinc inde jacentium mivivis, aliis mortuis, sauciis innumeris oppleban-
cupidine raptabantur, Christi inimicorum solo pasci tur. Repentiua ergo Dei miseratione respecti, diu-
cruore malentes. Persequuntur illos ilaque ad pon- turnae famis calamitatem celeri felicitate mutarunt,
tem usque Pharphareum, et Tancredi usque castel- ut ubi duobus pridem solidis ovum vendebalur, bos
lum. Occupaverat ergo, illis reeedentibus, campum vix denariis duodecim distraheretur, et ut brevi
spoliorum gloria grandis. Stabant ibi, ab hominibus omnia tine claudam, ubi inedise rabies incesserat,
quidem inania, auri autem et argenli ornamento ibi tanla pecuniarum omniumque viclualium ubertas
rumque quamplurium, non egena tentoria, ovium, accessit ut subita emersione passim exoriri videre-
caprarum, bovum fusa ubique pecuaria, equorum, tur omnis plenitudo rei, et aperuisse putaretur
mulorum, asinorum copiosa subsidia, frumenti, vini Dominus eataractas coeli. Tanta tentoriorum nume-
ac farinae, collata siue discreiione obsonia. rositas exsiitit, ut cum quique nostrorum taberna-
Prselium adversum fecerunt Turcis, — Chrisfimi cula diripuissent, omnibus, jamque praeda-
ditatis

grafes Christo rependunl urbemque ingrediuntur cum rum sarcinas fastidientibus, vix invenirentur qui
triumpho. — At Syria' Armeniaeque coloni, qui in raperent. Nec paupere occupante rem quamlibet
illis versabantur partibus, comperientes Francis in- ditior ullus superveniens violentiam inferebat, sed
speratam cessisse victoriam. obvios fugientibus alter alteri sine conientione cedebat.
Turcis se ubique praebentes, ad montana concurrunt CAPLT III.

et quoscunque comprehendunt, interimunt. Nostri -l^O [XI.] Antiochiam imperalori offerunt duces
pra?terea redeuntes, et immenso cordis jubilo, in- Chrisliani. — Post haee priucipes nostri, dux Gode-
comprehensibilia praeconia rependentes suo coopera- fridus Sancti Egidii comes, Boemnndus, Norihman-
tori Christo, cum triumphi coelestis honore civitatem niae comes, Robertusque Flandrensis, et caeteri

introeunt. Ille autem, qui urbis praeerat c omnes, acto pariter consilio, Hugonem Magnum, et
praesidio,
videns militiae principem, nostris insistentibus terga Balduinum eomitem de Monlibus, pluresque alios
vertenlem, omnino intremuit. Et perpendens minus illustris nominis viros, ad imperatorem dirigunt, ut

tutam amodo castelli fore sibi custodiam, signum urbem Anliochenam reciperet, et quae nostris fuerat
cujuspiam nostrorum principum, postposita dilatio- pactus expleret. Iere siquidem, sed postmodum ad
ne, expostulat. Comes Sancti Egidii contignus loco, eos a quibus missi fuerant reditum distulere. Quo-
ubi haec petebantur existens,signum proprium peti- dam enim in loco consecuti a Turcis, quibus equi ad
tori exporrigi celeriter mandat. Quo ille castrensis manumfuere, elapsi sunt, quibus procul, aut captivi
excepto, turri pnelixit. At Longobardi, Boemundi abducti, aut ferro finem sortiti sunl. Comes de Mon-
favore omnium acmuli aliorum, ipsius enim patroci- tibus, cui infortunio succubuerit, adhuc nobis rnini-
nio nitebantur, principi castri illius inclamitant. me certum est. Hugo autem Magnus, quare reditum
« Hoc signum, inquiunt, non est Boemundi. » At suum detrectare voluerit haec aliquibus videtur occa-
ille cujus esset rogitans, cum didicisset, quia Sancli sio. Cum esset alias slrenuitatis immensae, in pro-
Egidii comitis, deposuit illud, comitique restituit, curandis tamen his, quae usibus tanti hominis suffi-
Petitoque Boemundi et acceplo, securitatem pariter cientia crederentur, minus se sollicitum exhibebat,
accepit, ut dehis qui inoppido secum erant, si qui et ideo vir honestissime delicatus, inter eos, qui
nostrae fidei jungi vellent, cum ipso Boemundo co- aut tenaciores erant, aut in his contrahendis acri-
piam remanendi haberent ; sin alias, absque ullo sui ores, quibus aut major erat vel in nullo secundus,
ipsorum incommodo recederent. Ad jnra itaque egere timebat. Sed cle ejus reditu, juste nemo queri
Boemundi concedente castello, et ex ejus officio ad debuit, qui postmodum, ad hoc idem postliminium
oppidi cuslodiam hominibus inductis, post paucos faciens, martyris et optimi semp j r militis nomine

dies baptisma suscepit is, qui castrum reddiderat, insigniendus, occubuit.

et cum eo si quis Christiano nomini communicare [XII.] Agunt de Hierosolimitcmo itinere. — Diver-
maluerat. Si qui suis ha^rere legibus voluerunt. et s& Raimundi incursiones in Turcos. Denique non —
propria super isto libertate potiti sunt: et usque multo post, tractatum est quomodo Hierosolymitani
in Sarracenorum terram, ipsiusBoemundicommeatu, itineris, pro quo tanta tulerant intentio consequere-

educti sunt. tur effectum, idemque populus, qui ad id desideran-

[X.] Hoc bellum, quarto Kal. Juhi, in suae passio- tissime aspirabat, qualiter interim regeretur, do-
nis vigilia Petrus et Paulus egerunt, ejus urbis mi- nec ad rem esset ventum. Perpenderant plane pro-
seriae condolentes, et novorum civium exitia non ceres, quia inter eundem multa aestivo lempore
773 V. GUIBFRTI ABBATIS S. MARI.F DE NOVIGENTO 776

inaquositas babeator : et idcirco, ad Kal. usque A vit nubilo Deos. enim qui eos rexerat, qui iute-
Is

Novembris differenda profectio judicatur. Interim rius exteriusque eos piissime foverat, vir Deo sae-
ergo assentieuiibus buic consiiio cunctis, seniores culoque spectabilis, Podiensis episcopus Aimarus,
exercitus per urbeset oppida, sibi ad invicem distri- aegriludinem incidit, piique sudoris labores, per-

buta et acquisita, se dividunt, et ubique per sub- peLuae requietionis sabbatismo detergere ei Om-
jectos sibi populos, a pra^eonibus celebrari praeci- nipotens largissima miseratione disposuit. In ea
piunt, quatenus si (^uis eorum egeret, sub donativi itaque, quae vocatur ad Vincula sancti Petri, festivi-
pactione potentioribus adhaereret. Fuit inter alios tate decessit, eumque cui regni coelorum claves, ac
virequestris ordinis, annorumque exercitio summo- solutionum pertinent postestates et absolutorem
pere praeminens, de primoribus comitis Sancti Egi- reperit , 4* 1 januarumque eoelestium introducto-
dii necessariis existens, Raimundus nomine, cogno- rem commeruit. Oboritur illico in Christi universo

mento Pilitus, cui et miliium et peditum plurimi exercitu, acerbissimi doloris tnstitiaeque nimietas,

sese contulere. Huic itaque, et pro sui muniticentia, et dum frequentes misericordissimi hominis bene-
et pro ingenita industria, multis applicitis, contlato ficeutias, cujuslibet ordinis sexus et aetatis quisque
non exiguo exercitu, itur in Sarracenorum terram, recenset, inconsolabiliter, dum nulla praestolatur
B remedia, Tanta ad ejus funus, tamque
castrumque aggrcdiuntur quod dicunt Talamaniam. moeret.
Oppidani vero idem, cum essent Syri, a praefato sunt praecordialis ipsorum principum conclamatio fuit
viro propria statim deditione recepti. Quo intra ac si generalis interitus denuntiaretur illis. Tanlum
idipsum municipium octo commorante diebus, nun- ad ejus nec dum sepulti feretrum, abomni illa, cui

liatur eidem haud procul inde haberi castrum Sar- paterne pnefuerat, pecuniarum oblatum est,
gente
racenorum, innumerabili vulgo frequentissimum. quantum uspiam genlium ad altaria quambet, sub
Ad hoc irrumpendum dum rapidissimo ferentur tantumdem spatio temporis deferri, non vidit, ut
assultu, Deo penetrante, subigitur. Habitatoribus arbitror, ullus. Quae quidem pauperibus statim pro
ergo correptis, qui Christiana sacramenta suscipere ipsius anima tota sunt dilargiti. Hornm namque,
acquieverunt, servati sunt incolumes qui detrecta- : dum adviveret, gesserat, tanta sollicitudine curam
vere, necantur. ut divitibus id prae omnibus in dies duceret incul-
His explicitis, Deo gralias redhibentes Talama- candum, quatenus egenos diligerent, eorumque
niam revertuntur, et tertia die inde digressi, fero- misericordiis insisterent, ipsos asserens suae ipso-
cissimam munimentis, ac variarum gentium coa- rum vitae custodiam.
ctione superbam civitatem, vocabulo Marram expe- r
q De egenorum sublevandis miseriis egregia Aimari
tunt. Haec praelibalo contigua erat praesidio, in dicta. — « (33) Judicium, inquiens, sine misericor-

quam a circumjacentibus castris ac urbibus pra^ci- dia ei qui non fecerit misericordiam. Nisi enim mi-
pue ab Aleph, Sarracenorum Turcorumque sentina noribus vestris, tamen naturae consortio coinparan-
confluxerat. Quibus phalanga gentilium obviam dis, humanitatis sinura praestiteritis, ea quae vobis
dimicatura processit nostrique se aestimantes cum
; et iilis non dispariter a Deo creata. a vobis tamen
eis posse pro more bello decernere, cita illorum inaequaliler correpta noscuntur, non eis coramuni-
sunt tergiversatione decepti. Attamen hostes idem, caveritis, divinae procul dubio vobis ostium raiseri-

creberrime prodeuntes, non desistebant lacessere cordiae percludetis. Hos, inquam, quorum reficimini

nostros. Tota itaque dies, utrarumque partium vi- gratia, aliquibus bonorum vestrorura parliculis

cariis incursibus recursibusqueoccupata subducitur. refovete, certi, quia sicut ipsi temporaliter sine

Acerrimus ergo nostros cum decoqueret aestus et ; vobis, ita vos sine illis non poteslis in sempiternum
inusitata ariditate sitis quorumque interiora fati- vivere. »
scerent, remedio nullatenus suppetentc, voluerunt Haec hisque similia vir mirabilis, crebris oratio-

ea nocte juxta eamdem urbem tentoria ponere. nibus eis ingerens, memorabat.
Civitatenses autem cum subintcllexissent nostros D
CAPUT IV.
aliqua ex parie nutare, enim primi de fuga Syri
cmperunt agere, acrius eis cx eorum facti propensa [XIV.] Raymundus Albaram
S. uEgidii comes
pusillanimitate feroces, jam non verentur insistere. urbem occupavit, cui episcopum prx/ici curamt. —
Qua irruptione vexati, aniinas Deo, studio pietatis Igitur RaimnndusSancti Egidii comes Sarraeenorum
extrusas quam plurimi reddiderunt. Haec finalis eo- provincias intrat, et ad quamdam urbem quae appel-
rumdem dies, quinto Julii mensis die facta digno- latur Albara exercitum ductat, quain, ubi ei inanus
scitur. Residui aulem Franci Talamaniam regressi, admovit, continuo eara coepit, et onines, quos ibideni
cum suo duce Raimundo plurimis desedere diebus reperit, Sarracenos mulieresque peremit. Quam
ibidem. Antiocbiae vero commanentes, multa se continuo subactain, Rdelibus, ut potuit, colonis

tranquillitate opulentiaque gerebant. insi.uirat, consultis(ine prudenlibus viris, episcopum

[XIII.] Aimarus Podiensis episcopus migrate vita. eidein urbi censuit ordinaiuluin, qui paulatim eilmi-
— Sed hanc eorum serenitatem, occulia, qua nesci- cos, Cbristi lidei documenlis imbueret, et in fanis

mus, dispensatione, obscurissimo confestim turba- ipsorura. repurgio prinuun adhibito, pietatis nu-

3 '.!) Desunt in ms. Remensi Aimari dicta.

 GESTA DF.I PER FRANCOS. LIB. VI. ~8

nisteria ac regenerationis raysteria dispensaret. A victualibusque communit. Comes itidem S. Egidii

Virum igitur aetate habilem, scientia praedicabilem cum suis consiiium communicat, quatenus palatium
eligunt : eamque Anliochiam consecrationis gratia Cassiani quem patrio vocabulo Admiravisum voci-
ducunt. Qui institutus antistes, Hierosolymitame tant, et turrim quae porta? praeeminebat pontis, ex
profectionis persecutionem non idcirco neglexit; parte videlicet portus Sancti Simeoniis, stipendiis
sed instituto quodam, qui se ad id officii ultro obtu- largioribus inferciat.
lerat, ad custodiam pra^sidii urbis praefecto, cum CAPUT V.
aliis perrexit. Is, valde insolita ibi usus audacia, [XVI.] Antiochenx civitatis descripiio. Pontifexpa-
paueissimis, qnia censunm ita tenuitas exigebat, sibi (riarchatus honore insignis. Sub se cenium quinqua-
comitibus ascilis, civitatis asservare ccpperat arrem. ginia ires episcopos habet. — Spaiio octo mensium et
Ei quia Sarracenis idem locus jam liebat infrequens, diei unius obsessa fuerat Antiochia. Deinfelici Pyrn
rarissimi qui rcmanserant gentiles ejus juri se man- necc. — Antiochena civitas incomparabiliter est
cipant, eique reditus, tantum ut vitam sibi conce- decora, nulli aediliciorum majestate secunda, situ
deret, de proprio labore miuistrant. placens, aere impassibili, vinearum fertilis, terri-
[XV.] Discep/atio de Antiochenx urbis dominio torii ubertate fecunda. Ab oriente, quatuor monta-
Boemundum inter et Raymundum. — Praeterea An- D norum proeeritate procingitur, ab occidentali plaga,
tiochenis plurima fortuna undecunque tlorentibus, fluminis cujusdam, non incogniti
sacrae paginae
Omnium Sanctorum dies festivitatis instabat, quo (IV Reg. v, quod Pharphar dicitur, piscium
12),
tcrminus iterandse expeditionis praestitulus fuerat, feracissimis undis propler muros alluitur. In altiori
cum ecce principes, sui non immemores propositi, montium, castellum miraculo dignum praeeminet:
apud Antiocliiam pariter coiere, consiliumque ab sed impenetrabili securitate praestantius; inferius,
alterutris quaerere coepere, quatenus, cujus causa pompae mo-
civitas plenissima gloriarum, et veteris
venerant, itcr quirent ociusexpedire. At Boemundus, nimentis adhuc superba nobilibus, trecentas et. sexa-
antequam Dominica militia motum faceret, super ea ginta ecclesias suis cingens ambitibus. Pontifex
quam sibi pacti fuerant civitatis habuit redditione urbis, ex apostolica successione, patriarchii honore
tractatum; sed Sancti Egidii comes nullatenus Boe- insignis, centum quinquaginta trium episcoporum
mundo praebebat assensum, dum veretur illud qu. d sibi appendicium privilegio promovetur. Gemino
imperatori fecerat sacramentum. Quapropter pro- est civitas circumdata muro, altero quidem me-
ceres, inter medii incedentes, in Beati
utrosque diocri, altero autem incredibiliter lato, et praeter
Petri ecclesia saepius glomerantur. Referebat Boe- p solitum procero, saxisque exstructo majestate enor-
mundus urbe sibi a Pyrro prodita, omniura ex ea mibus circumpositis eidem quadringentis quinqua-
partes, ipsorum principum sibi largitione, concessas. ginta turribus. Refert Hieronymus in quinto expla-
Sancti Egidiensis quia jurejurando
econtra refert nationis in Isaiam libro, urbem Reblata, in qua rex
aslruxerat Constantinopolitano principi restituendam Nabuchodonosor regis Sedechiae oculos eruit, et
civitatem, salva persolutione pactorum sibi, et hoc filios ejus occidit, hanc esse Antiochiam. Fertur
totum factum ex consilio Boemundi. Intcrea ponti- veroeam ab illo antiquiore Antiocho, cujus potentiae
fices, qui altercalioni dirimendae institerant, cum plurima monimenta supersunt, suscitatam, et quin-
Godefrido duce Flandrensi atque Xorthmannico quaginta subjectorum regum, quos et municipales
comitibus advocatis, caeterisque senibus additis, ejus astruunt, cooperationibus, tanta praesidiorum
seorsum oratione cujusque audita, se segregant, ut eminenlia, tanta aedium varietate compositam. Quod
ventilata, ex collatione causarum, sententia, judi- quidem falsum est, cum ipse Pompeius Trogus ve-
cium proferre deberent. Sed perpensis [queritantium rissime a Seleucho referat rege, sub paterno nomine
dictis, qnasi neutri super isto faverent, cum ad con- institutam et ab ipso deinde vel sequentibus regi-
ventus frequentiam revertissent, dum ad invicem bus auctam, sicut sub matris Laodices nomine, con-
tantos viros irritare verentur, judicium distulerunt. D didit et Laodiciam, ex proprio, Seleuciam. Huic
Quod ex iudustria factum comes ipse comperiens, obsidendae quarumcunque machinarum balista-
« Ne, inquit, contentio praesens Christi fidelibus ge- rumve tormenta nil poterant, et nisi proditio Pyrri
neret turbam, sepulcrique Dominici videatur pro- obsessoribus adfuisset, imo Deus per quos voluit
telata libertas, ne cupiditatis naevo, parte ex aliqua adjuvisset, incassum Francica magnanimitas fa-
notabiles aestimemur, parium meorum, praesentium mem caeterarumque miseriarum ibidem detrimenta
principum, sententiae me fauturum profiteor; salvo tulisset. Istic desederunt nostri civitatem urgen-
eo quod me Constantinopolitano principi spopondisse tes obsessam per octo menses unumque diem.
invitum vos, qui adestis, fratres et domini, scitis. » [XVII.] Postmodum vero et ipsi fuere conclusi per
Nec mora, Bocmunduset ipse hujusmodi dictisassen- tres hebdomadas, innumerabilium gentilium con-
sit. Ambo ergo, omni jam lite submota, dextras, fluente frequentia, et superalis demum ip>is, item
tide media, episcoporum in manibus praebent, con- illic deguerunt per quinque mensium octoquedierum
stantissime asseverantes quod nullo modo Ait Dei spatia, cum plebs eadem a suis principibus Hieroso-
militiaeorum deinceps jurgiis turbaretur. Boemundus lymam sollicitatur itura. Sed quia praefati Pyrri
itaque sumpto consilio castrum de montanis, viris memoria mihi videtur deinceps nou habitura locnm,
Patrol. CLYI. 23
 V. CUIBKRTI ABBATIS S. MARI/E DE NOVIGENTO ;»(>

quem tinem habuerit intimandum. Christianitatem Aejusdem obtinentes solarium, Guilelmus videlicet de
plane susceptis sacrameniis professus fuerat Boe- Montepislerio, aliique quamplurimi, maximis illos,
mundus, sacro in lavacro, ex suscipiente nomen qui in moembus propugnabant, concutiebant saxis,
acceperat, Hierosolymitanse obsidioni comes nostris in tantum ut clypeo plerumque percusso, et clypeus
ac cooperator exsliterat, eaque capta Antiochiam clypei dominus jam inutiles pmrsus devolverentur
redierat. Ubi cum praeconium emisisset, quatenus, a muro. Quidam autem hamos in hastdibus ferreos
quicunque in urbe urbisque vicinia, Christianus habentes, Sarracenos propugnacula defensantes
egeret, secum in patriam remotiorem, ubi multas obuncare et ad se corripere nitebantur. Is hinc et
haberet possessiones, veniret, pollicens quod prae- inde conflictus vix vespertinis ad tempus omittitur
claris muneribus quemque ditaret, hac spe vulgus horis. A tergo itaque castri, presbyteri, clerici ac
conflavit sibi immodicum, et in suam, uti dixerat, monachi sacris, pro suo quisque gradu, vestibus
regionem fertur abduxisse deceptum. Qui cum ad adornati, pro instanti negotio Deum attentissime
sua oppida devenisset, partem militiae sese comi- precabantur, quatenus gentilitati vires adimeret,
tantis hos exsilio, illos morti prodidit, et nisi ad lidei propagatoribus adaugeret. Altrinsecus e regione
alios, quorum numerositas extra castrum fuerat machina? alii milites scalis positis moenibus immi-
hospitata, verbum de proditione venisset, fugaque " nebant. Nec paganos detinebat ineriia, quin eos rabi-
miserabili aut elabi, aut delitescere licuisset, univer- dissima ferocitate depellerent At Guilfenus quidam,
sorum libertas aut gladio aut captivitate periisset. eorum rebellionis impatiens, murum primus cum
lbi prorsus, Christianitate deserta, veteris luxuriae manu quidem, sed valde parva, conscendit. Illico

et gentilitatis inquinamenta resumpsit. Nec id in- civitatenses tanto ejus praesumptores audaciae fu-
juna. Si enim Pyrrus Graece, rufus est Latine, et rore pervadunt, spiculis eos ac sagittis urgendo, ut
inlidelitatis nota rufis inuritur; isdem ergo a sua aliqui, ipsorum irruptione perterriti, sese de muro
minime linea exorbitasse probatur. demitterent. Pars vero quae remanserat tandiu inter
hostium jacula constitit, tandiu, cedere dediguata,
CAPUT VI.
eorum violentias armorum industria retudit, donec
Marram oppugnat Boemundus. — Igitur
[XVIII. I
qui subter erant murum suftbJerent. Mox itaque ut
Raimundus Sancti Egidii comes suum ab Antiochia urbani muri se conspiciunt suffossione damnatos,
exegit exercitum, cum jam properaret November ad solius fugae jam praesidio innitentes, ad urbis inte-
exitum, duabus civitatibus inter eumdem, Rugia
et riora concedunt. Dies erat, quo haec geri contigerat,
videlicet et Albara transmissis, quarto demum die, Sabbatum, cum peteret jam sol declivis occiduum,
P
linem faciente Novembri, Marram pervenit ad urbem. explicato Decembri undecim promotione dierum.
In quam copia ingens Sarracenorum, iTurcorum Confestim per interpretem Boemundus Sarraceno-
Arabumque confluxerat, quamcomes postridie quam rum primores aggreditur, quatenus cum propriis
venerat, exertis omnino viribus aggredi parat. Nec militibus, parvulisac mulieribus, omni pariter con-
mora, Boemundus cum exercitu comitem persecutus, tracta substantia, intra quoddamsese palatium quod
quadam die Dominica propter castra deposuit [al., erat supra urbis portam, cohiberent, spondens quod
posuitj. In crastinum tanta ad urbis muros animo- eis vitam omnino protegeret, sua suosque defende-
sitate concurrunt, ut haererent parietibus scalae, mu- ret. Hoc modo civitateobtenta, quidquid in foveis
rosque sub ipsos niterenturgradibus. At civitatenses, reperere, vel domibus, hoc suis quique proprieta-
penitus expertes ignaviae, tanta instantia restitere tibus asciverunt. Kacto denique, exacta nocte, cre-
ut nihil nostrorum ea die valeret molimen eflicere. pusculo, si quem gentilium reperiri contigerat,
Tum Sancti Egidii comes, suos cassum laborem cer- discurrens ubique nostrorum turba mactabat. Nulla
nens 4«3 insumere castrum quoddam ligneum, civitatis portio vel minima fuerat, quae Sarraceno-
multi laboris ac proceritatis, suis mandat erigere, rum caede vacaret, nec angiporta urbis jam pervia
quae machina quatuor vehebatur cujus sum- D esse quibant, quia cadavera paganorum publicos
rotis, in

milate militum mullitudo constiterat, subter vero, calles opplebant. At Boemundus eos qui se memo-
armata militia muro eam civitatis,juxta quamdam rato palatio, uti ipse jussit, intruserant, pervasit,
lurrim, magnis impulsibus admovebat. Econtra quae habebant abstulit; alios morti addixit, alios
urbani baleare celeriter aedificant inslrumenlum, Antiochiam ductos vendi jussit. Mense autem inte-
quo jactis ingentibus saxis nitebantur debiliiare gro, quaternisque diebus, hic Franci feeere moram.
castellum, intantum ut frequenslapidumictus, el iu.i- Ac ibi diflicilem genstulil esuriem.
chiiue damnum, et nostris minaretur interilum. Ibi quidam ex nostris, dum aliquibus, imo omni-
Injectis quoque Graecis ignibus, super phalam mo- bus necessariis indigent. nullis quae direptioni suae
liebantur incendium; sed eorum Deuin super isto forent apta adjacentibiis, mortuorum Sarracenorum
fefellit annisum. ventribus lcmcialis, ausi sunt ipsorum intestina
Acerrimus conflictus. —
Eminebat ergo jedilicium rimari, quia audicrant auriini .irgcntumque, ab eis
muro urbis; et inter has partium collisiones, ani- in arcto positis, ob custodiam solere glatiri. Alii

mos pugnanlium ululantis tubae tumultus exciverat. carnium frusta csdentes, ex ipsis coxisse el come-
[Hterea milites ex nostris quidam superius phala> disse feruntur. Quod tamen lain rarum adeoque
 81 GESTA DEI PER FhANCOS. — LIB. VI.

latens exsliterit ut omnibus utrum idem fieri ul!o A circaquod ubi disposuere tentoria, dominus oppidi
modo potuisset pene dubium sit. obviam processit, cum comite facta concordia.
CAPUT VII. Plures Christiani cepere urbes. Denique prope- —
[XIX.] Boemundi et Raymundi simultasrecalescet rata deinceps motione casirorum, quamdam pul-
— IntereaBoemundus eam, quae interse etcomitem cherrimam civitatem, vocabulo Kephaliam, omnibus
Saneti Egidii fuerat oborta simultas, penitus non opulentam bonis attingunt, in quadam valle posi-
omittens, dum sibi comes nullatenus credit, iratus tam. At habitatores, Francos ubi advenisse compe-
Antiochiam redit. Nec mora, comes directis ad pra - 1
riunt, urbem deserunt, alimentorum plenitudine
fatam urbem legatis, duci Godefrido, comiti Flan- refertis domibus, cum et horti passim exuberarent
drensium, itidem et Northmannorum, denique Boe- salutes subterfug o tueri
:

fructibus, solas sibi eli-

mundo, Rugiae (civitas autem est mcmorata supe- gnnt. Tertio a praefata discesserunt urbe die, ar-
rius) eolloquium indicit. Quibus suum acceleraotibus duaque nimis, et scrupea montana conscendunt, et
adventum consilio generali tractatur, quatenus sic ad aliam deinceps vallem, non minori, quam ubi
sibi coneordibus animis unirentur, ut nequaquam Kephalia erat, fertilitate vividam, iterato descen-
ulteriusexpeditio Hierosolymitana moraretur. Repe- dunt, ibique quindecim ferme diebus, substantia
ritur omnimodis concordiae Boemundus agenda? acer B jucundati uberiore, sese reficiunt. His quoque con-
et nisi suae faveat voluntati comes, An-
insolens, tiguum locis quoddam Francis nuntiatur fore ca-
tiochiae parti cui dominabatur cedens; invenitur steilum: ad id confluxerat multa nimis frequentia
comes ad ista rigidior, obtendens quod imperatori paganorum. Quod nostri cum rapidissima obsidione
praebuerat sacramentum. Hac ergo mentium in sese cinxissent, praesto erat ut subigerent, cum ecce
acerbitate divisi, Sancti Egidiensis ille Boemundus oppidani non paucas armentorum copias illis obji-
ac dux Antiochiam sunt reversi. isdem
pariter, ciunt, talique lenocinio ut ab obsidione desistant
rursus de palatii quod portae pontis 4*54
et castelli, eos ad tempus illiciunt. At summo diluculo admo-
urbis praeeminebat, custodia, militibus suis mandans, ventes nostri tentoria castro, illud obsidere propo-
ad Marram, quam pridem ceperat remeavit. Atta- nunt. Quem eorum conatum ubi gens pagana per-
men, non penitus rationis expers, et in sua pervi- spnsit, celeri fuga recedunt, vacuumque oppidum
cacia communia damna perpendens, dum pertinaciae dorelinquunt. Ingreditur Christiana militia, proflua
ejus causa Dominici sepulcri cogitur differri libertas, inibi frumenti, vini, farinae ao olei inesse depreben-
tertio decimo infra Januanum die, vir egregius, ditur exuberantia, et si qua fuissent necessaria.
nudipes, a Marra civitate progreditur, pervenitque Regi Tripolitano pacem negant Christianini Chri-
Caphardam, ibique triduo mansit. Illic Norlhmanniae slo det nomen. —
Illic tota alTeclione, Purificationis

comes, simultate deserta, illi conjungitur. beatae Mariae festa coluerunt. Illic etiam Camelae
[XX.] Caesariensium rex cum noslris iniri fosdus civitatis regis legatos exceperunt. Rex plane idem
rogat. — Praeterea rex Caesariensium Sancti Egi- omiti equos, aurum, argentumque sequestra lega-
diensi illic comiti frequenti legatione suaserat, qua- tione paciscitur, pollicitus quod Christianos in nullo

tenussecum solidae pactionem pacis iniret, spondens offenderet, sed debitam eis reverentiam exhiberet.
quod ubique imperii sui Christianis adjumenta prae- Rex etiam Tripolitanus comiti mandat, quod gra-
beret, negotia ciborum, vestium et equorum, om- tanter, si velit, cum eo pactum ineat, directis ei-
niumque usui pertinentium non negaret. Hac nostri dem decem equis, quatuor mulis, et auro non mo-
pollicitatione gavisi, juxta urbem eligunt taberna- dico. Comes vero ait, nullatenus se cum eo pacifice
culorum loca sortiri, Pharphar namque fluvius a acturum, nisi fidei nostrae sacramenta susciperet.
civitatis moenibus haud longe praeterfluit; at rex Egrediuntur de valle, quam superius memoravi,
urbis, prospecto tanto exercitu, non multum de talis uberrima et ad pra?sidium natura munitissimum
;

contubernii propinquitate laetatus, aegre tulit, et in rupis supremo positum, quod dicitur Archas,
nisi ocius inde recederent, mercatum vetuit. In D Februariis Idibus, cum esset secunda feria devene-
crastinum, duos cum noslris ex suis misit, qui eis runt, vicinaque municipii tensis papilonibus oc-
vadum fluminis demonstrarent, eosque perducerent cupaverunt. Quod quidem innumerabilis infercierat
quo praedae aliquid diripere possent. Itaque ab multitudo paganorum, Turcorum videlicet, Sarra-
eisdem, quaedam subter quoddam nostris oppidum cenorum et Arabum, qui pra?ter originis muni-
vallis ostenditur, ubi animalium numerositate re- mentum, fortius illud omnimodis sua pluralitate
perta, quinque ferme millia rapiuntur, frumenti, reddideranl. Contigit ibidem, quatuordecim ex Chri-
caeterorumque plurima copia reperitur, e
utilium stiano exercitu viros equites contra Tripolim urbem
quibus ad integrum equitatus ille reficitur. Castrum quae fuerat illi propinqua castello proccdere non ob
quoque idem in jus comitis, sua ipsius deditione, aliud, si non fallor, nisi ut valerent quidpiam esui
trajicitur; aurum ex eo non modicum cum equis commodum sibi contrahere Hi, inquam, quatuor-
praebetur; nostrisque per omnia, quia nunquam decim cum essent, sexaginta circiter Turcos, aliis
eos laederent, securitas certa promittitur. Sederunt etiam comianlibus reperere. Qui prse se homines
quinque diebus ibidem. Inde digressi, ad aliud de- ac animalia, quae praedati fuerant, plusquam mille
venere oppidum, quod a gente incolebatur Arabum, quinquaginta dcducerent. Qui, sponsionis Domi-
F83 V. CUIKERTI AKKATIS S. MAKUE DF. NOVICKNTO >;
nicae ipsis exsecutores effectibus, quod « duo fuga- A berto, posiquam sni coinpans fuit CQmperla neces-
rent decem millia, et unus mille (Deut. xxxu, 30), » sitas, cum eo, qui Gibello civitati praeerat, acceplis
exsculpto menlibus crucis signo, Deo anni-
piis in magnificis equorum aurique muneribus, iniere foe-
tente, eos audacia subigunt, senos ex
incredibili dera, et adminiculum praesiituri, convenerunt ad
his perimunt, equos totidem comprehendunt. comitem, quam obsidere eoeperant urbe dimissa.
Tortosa urbe potiuntur Christiani. Porro de — Exspectationem autem eorumdem belli gerendi, ru-
Sancti Egidiani comitis equitatu, Raimundus ille, migera frustravit opinio. Unde pariter conspirati
cujus probitas in hoc opusculo crebram exigit men- Archas castellum repetere deliberarunt. Ubi cum
tionem, quem Pilitum cognominari diximus, vir obstinatis contra idipsum animis desedissent, non
animi acrimonia et armorum industria vehementer multo post Tripolitanos moto exercitu invisere
4«5 egregius, cum alio quodam cognomini viro, gestierunt, repereruntque, in suiprovidentia positos,
qui erat vicecomes,
officio, Tortosam civitatem pro urbis hostilem manipulum,
moenibus ipsius
expetunt; primo eam assultu, quem ferocissime
et Turcorum Sarracenorum ac Arabum.
videlicet,
intulerunt, non minimum ejus loci indigenas ter- Quibus nostri debita animadversione pervasis ad
ruerunt. Hic, pro sui munimcnto, quod plurimum supremum fugae illico compuiere remedium.
videbatur, gentilium incredibilis populositas, nm- Ibi tanta ipsius urbis nobilium, non modo caedes
scarum adinsiar, iniluxerat. Nocte sequenti in quam- exstitit, sed ac si e pecoribus, carnificium, ut etiam
dam civitatis plagam hospitaturi, imo tentoria unda fluminis, quod civilali influit, mistim fuso
fixuri diverlunt: focos sine numero per excubias. ac cruore ruberet, et lali commaculata sanie, quaelibet
si universus Francorum adforet hostis, instituunt. eorum cisterna sorderet. Ex quo eorum mentibus
Expavit et concidit extrema desperatione gentilitas, oboriri mox contigit ferale justitium, tantique ti-
perpendensque se non posse scuto propriam tueri moris aculei animos compressere superstitum ut
salutem, censet ad ultimum evitandam quoquo ipsorum nullus, cujuspiam causa negotii, praesu-
modo vel pedibus morlein. Xoctu itaque silenter meret extra civitatis muros attenlare vel ex mm.
elapsi, civitatem, totius opulentiae fortunis infer- Postero die progrediuntur nostri ultra quamdam
tam, vacuam omni habitatore relinquunt, pii, in- vallem, quae vocatur Desen, in quam et die tertio

quam, Seripturae illius impletores : « Quia pellem post captam Refaliam [al., Cephaliam] venisse eos
pro pelle, et cuncta quae habet homo dabit pro superius dixunus, eamque uberrimam reperisse,
anima sua (Job n, 4). » Haec civitas quam optimum et quindecim diebus in ilia mansisse et inventis
suo in suburbio, utpote secus mare constituta, ha- q illic bobus, asinis et ovibus, et mullis animalibus,
bet portum. Postridie conveniunt nostri, totis per- camelorum etiam tribus millibus, rediere cum gau-
vasuri viribus urbem: sed in ipso congrediendi mo- dio, copiosas de his omnibus pranlas agentes. Ca-
limine prorsus inanem repererunt ab homine. In- strum itaque idem tribus mensibus, die minus una,
troeuntes igitur eam, tandiu ibidem deguerunt, continuis obsedere. Ibique egere Pascha Dominicum
donec ad obsidendum municipium, quod supra quarto Idus Aprilis. Interim ergo dum obsidionis
intulimus, Arehas, exinde processerunt. Est autem mora hos ipsorum quae deferendis
detinet, classis
aliaquaedam urbi isti contigua civitas, quae Mara- consueverat victibus inservire, cuidam sibi conti-
clea vocatur. At ille, qui praeerat, quem et Admi- guo portui allabitur, comporians negotia non parva
ravisum appellant, nec mora, cum nostris foedus frumenti ac vini, carnis et casei, hordei ac olei,
inire parat. ex quo plurima expeditionem Dominicam opulentia
Hos simul, ac horum mox signa recepit in urbem. reparavit. Uicet autem nullam ibidem penuriam eos
CAPUT VIII. pati contigerit, tandiu tamen inutilem, sup.T tan-
[XXI]. Cas/ellum Archas obsideiur. Intereadux — tilla re, insumpsisse laborem, sani modum mihi
Godefridus, comesque
Roemundus, Flandrensis, videturexcessisse consilii.
Uaodiciam pariter attigere. Sed Roemundns, amicae D [XXII.] Lancea Dominica in dubium revocatur. —
sibi Anliochiae divisionis impatiens, a praefaiorum Post mortem plane viri admirabilis Podiensis episcopj
contubernio disparatus, remeavit ad illam. Ipsi amore pastorali ac rigore, omnium sibi invicenj
i ] ii i

vero pari animo conlendunt civitatem quamdam animos, concordiae ac unanimitatis visco, devinxe-
obsidere Gibellum, sic enim vocabatur. Ad Sancti rat, coepere inter principes simultatos aliquoties ai

autem Egidii comitem Raimundum hujusmodi ru- iusolentiae uboriri, apud mediocres praeterea el vul

moraccessit quod gentilitatis adauctae vulgus enor- gares, lieentiae quas non omnino deceret haberi'
miter ingens, contra se praelia dcstinassent. Qui, ut veteris historiae 4«g dictum : • Quia videlidj
propere compellatis militiae quam habebat universae rex non esset in Israel, sed quod cuique iu ocul
proceribus, eos quidnam opus esset facto consuluit. suis bonum videretur agebat (Jud. xvu, 16) : » ali

Cui senalus ille intulit se ulilius huic negolio quando pularetur impleri. Etsi enim pontiflces illi

aesiiinare quam consortes Dominici ilineris, et alios alii, glorioso illo bomine, qui eorum specialis pad
sibi comiles in adjutorium convocare. Consuluit et dux fuerat deputatus, obcunte, remanserant, noi
denique consilium, mox opus explicuit. Principibus tanti pendebanl tameo illos, prassertim cum memi
itaque, duci videlicet Godefrido, Flandrensique Ro- nissent se non eo his, quo illi uni fuerant jure con
78o GESTA DEl PER FRANCOS. — LIB. VI. 786

mis?,s. Dum ergo neraini singulariter parent, et A fuerat, loco, sit ejusdem pontiticis corpus ipso

ur.iversa inter eos aesiiraantur aei|iialia, fiebant sse- praecipiente sepultum. De his ita res sese habuit.

pius, dum vulgi libido praevalet, apud ipsos minus [XXIII.] Ansellus de Ribodimonte. — Porro, cum
apia judieia. Unde accidit ut post Dominicse reve- apud Archas diutinaincassum detineret
nostros
lationem laneece, quam defuucius antisies omni- obsidio, et castro in cujusdam rupis proeminente
moda devolione susceperat, foede nimium incredu- supremo, procul in imo vallis obsidentis exercitUs
litatis murmur emergeret, dicentibus quibusdam, tentoria considerent, Ansellus, qui de Ribodimonte
quia non veraciter, sed praestigiose repererat, et non cognominabatur (ejus enim castri, et aliarum ma-
Dominicam sed lanceam qualemcunque praebuerat. gnarum opum dominus exstiterat), vir liberalis, om-
Incipit itaque enormis plebeculae passim mussitare nino munilicus, et in regenda militia mire indu-
frequentia, et eos, qui crediderant, et venerari de- strius, difficultatem capiendi oppidi intuitus, mo-
legerant, verborum suorum sedulo corrumpunt ramque sessionis diuturnae non passus, 'ad jaciendos

fallacia. Rei repertae probationes exigunt, reper- lapides phalaricarum nostros apparare instrumenta
torem judieiis divinis addicunt. Gompellilur ut du- commonuit. Co^perant sane, longissimo cuniculo-
biisvir ille lidem reddat; quae extorquentur ab ipso, R rum ductu, turri in excelso positae suffossionis in-
cogitur, solius eorum causa curandae infidelitatis, ferre molimina, et aperta sustentantes tigillis et
ut subeat. Ipso igitur imperante, rogi duo vix cubiti postibus tantopere aperienda scabendo quotidie in-
brevissimi spatio a se distantes insiruuntur, mullae sistebant ut etiam mulieres et optinorum quorum-
a populis, rerum novarum cupidis, materiei strues que uxores, festis diebus sinuatis vestibus sive

ingeritur, ac utraruraque pariiuni flamine confluen- palliolis, defossa egestaque conveherent. His qui in
tibus globis, inter ardentia ligna semita admodum praesidio fuere compertis, nostrorum illico cona-
angusla relinquitur. Deurn ergo, qui veritas esl, et tibus obslitere, non sine eorum discrimine, qui
praeter cujus nutura super hac re nil se egisse scrobibus efficiendis sese nitebanl ingerere. Et
cognoscit, misericordem, miserabili, ut par erat, cum de turre subruenda universa opera cessisset
oraiione compellat, et per opacum pyrae furentis frustra, tum Ansellus de balistarum apparatibus
tramitem tota vivacitate praetervolat, et per hunc nostris commonitorium suggerere curavit. Quibus
ipsum callem mox rediit quo venerat. institutis, et crebra lapidum turrem missione vexan-
Veritas comproba/ur. — Aderat spectaculo huic, tibus, ecce et obsessi similia e regione instaurant.
quae in procinctu raorabatur tunc temporis, milnise In obsessione Archas percussus Ansellus obiit in
oceidentalis copia, et pro inusitati operis ausu, du- C Domino. Quse gesta fuerant scriptis ad Manassem
oios, diversis quique intentionum statibus, praesto- archiepiscopum misit. —
Machina itaque erecta et
labantur eventus. Facto denique, ut dixi, reditu, ingentia in nostros saxa torquente, ad maximura
prodeuotem ab ignibus populorum rueniium inli- totius Francorum exercitus damnum Ansellus isdem
nitae phalanges excipiunt, et dum incoluniem focos aut pnmus aut inter primos ,ipse percutitur. Qui
excessisse conspiciunt quasi de ejus aliqua, pro re- cum in Dominica militia tidelissime et irretracta-

1 quiis retenturi, aulcorpore aut vestibus, dum hinc biliter se ageret, inter caetera suae sagacitatis fidei-

et inde vellicant, hac illacque distendunt, ei, in que potentis insignia, illud praeclarum et omnibus t

tanto diripientium et impellentium constiluto tu- amantissimum litteratis exhibuit, quod cuncta quae
multu, animam extorserunt. Cum enim et timore in obsidione Nicaeae, et quae Romaniam Armeniara-
et miraculo, hinc irapendentis, nisi Dcus propitia- que peragrando, quae denique Antiochiam aggre-
retur, exitii, illinc subitae ereptionis, ut sic loquar, diendo, capiendo, captam defensando nostri egere,
semianimis prosilisset ab ignibus, et vulgi unde- qualiter per idem tempus contra Galapiae regem,
cunque pulsantis clauderetur incursibus, jam ex Hierosolymitanura quoque,
contra Damascenum,
prsetentae anxietatis defatigatione tremulus, praefo- quem 4«»
adulterum vocitat, conflixere, ad et
archiepiscopum, piae mem
cari valuerat haud difliculter spiritus.
D Manassem, Remorum
Exstincto
iiaque homine, raulto detenori ambage, coepit de virum, qui ante hoc decessit ferme biennium, semel
nuc lubricum et inconstans agitari vulgus his iia, ac secundo directis apicibus, clarissime patefecit. Is
;

illis aliler, ignis judicium, quod vir ille subierat, etiam in teslimonium, nobilem erga martyrem quem
avenisse jactantibus his exustum, illis incolumem
:
habebat, pii amoris, diem beali Quintini passionis
de flamma prodisse ferentibus: his adversus alios annuum, coactis undecunque clericis, quo poterat
jurgantibus, et, quia hominem pro nihilo intere- honore, ibidem celebrari faciebat, ac celebrantibus
raissent, improperanlibus. Sed quocunque modo se xenia digna praebebat. Contigit ibidem et alios
sententia vulgaris egisset, illum gloriosura praesu- quamplurimos felix sumpsisse martyrium, et mortis
lem, omni sacrosanctam lanceam scimus venera- sacrae compendio regna emeruisse coelorum.
tione complexum, adeo ut in eo ipso, quo reperta
787 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARLE UE NOVIGENTO

LIBER SEPTIMUS.

CAPUT PRIMUM. A penso pariter terrae habUu, generaliter sibi commo-

[I.JQuanta Christianorumin Jerosolymitana expe- dum censent ut quorumque novorum suppetentibus
ditione fides et pielas. Obsidione Archas deserta pe- copiis, Hierosolymitanum iter arriperent. Castri

tunl Jerosolymam. Pactionem cum rege Tripoli- ergo obsidione deserta, sub ea, quam diximus, de-
tano conficiunt. —
Fidei nustne ineentivum non liberatione Tripolim perveniunt, cuin sexta esset
minimum praebet quod Occidentalium labore flde- feria, et tertiam decimam ageret Martius diem, ibi-

lium Orientalis restauratur Ecclesia. Videmus prac- que ternis egere diebus. Cum proceribus itaque
lia, Oei solius intentione piissima, quorum tota noslris Tripolitanus ille facta pace conveniens, tre-

efferbuit martyrii amore militia, sine rege, sine centos et his plures viros, quos ex noslris captos
principe, sola eis exstitit suae ipsorum salutis devo- in vincla conjecerat, continuo solvit, hisque sic

tio Legimus, usque in Orieniis suprema

praevia. abeuntibus, quindecim Byzanteorum millia, ob com-
commigrasse, ob bellorum sludia, Gallos, et Apol- mendationem gratiae dilargilus, quindecim etiam
linis Delphici secreta rimatos, sacrisque ereptos equos, pretii optimi, pariter attribuit. Praebuit quo-
aditis thesauros novimus paludibus Tolosanis in- que et celeberrimum nostris negotium, equos, asi-

has omnes copias, principum tunc

jectos. Conflatas nos, et omnia tantae militiae obiter usui futura pro-
temporis suorum exactione, comperimus, hic ne ponens, unde expeditio Dominica integerrime refi-
unum quidem a quolibet suo domino invitum reni- ceretur ad praesens. Id denique, facto secum pacto,
tentemque, compulsum abire audivimus. Hic, inter adjiciens, quia si imperatoris Babilonici bellum,
arma lacrymae, peccatorum confessiones, abrenun- quod frequens et maximum parari ferebatur, evin-
tiationes possessionum, uxorum aspernitio, lilio- cerent, si Jerosolymam caperent, Christianae sese

rum fuga, praeeminet in mentibus omnium pro Dei confestim conditioni subjiceret, se suamque eis re-

amore, solius beatae mortis ambitio hic, inquam, : gionem addiceret.

libet Deum pensare mirabilem, ut qui quondam, ad Ab ea ergo urbe digressi, in secunda Maii mensis
tormenta ferenda, animos martyrum pro invisibi- die transiere per honidam
angustam nocte die- et

lium dilectionc tirmaverit, ipse nostris temporibus, que viam castrum deinde, quod Bethlon vocaba-
;

quod a nemine sperari poterat, et dictum pro ridi- tur, attingunt ad urbem deincepsjuxta mare posi-
:

culo habebatur, tantum praesentium comtemptum tam pervenientes <i«8 quae dicitur Jebari, sitis
,

rerum, etiam truculentorum cupidorumque cordibus anxietatem nimiae passi sunt, cui tlumen, nec
hominum, indidit, per paucissimos homines tanta mora succedens, opportunum remedium praesiitit,
perfecit ut, laude eorum qui gessere posthabita, c cui vocabulum erat Braim. Nocte igitur Ascensionis
Deum solummodo ea fecisse certuin sit. Quod ex Dominicae quemdam subiere montem, angustum
eo, evidenti probatione, patescit, quia quoties cre- omnimodis habentem callem, ubi vehementer exti-
brescenlibus victoriis insolentiam parturibant, seu muere, ne obvios hostes in illarum angustiarum
adversus alterutros principes inflarentur, sive ali- exitibus haberent, sed, Deo providente, nemo eo-
<jua ipsos petulantia commaculari cuntingeret, illico rumoccursui sese fuit ausus ingerere. Milites plane
eos prope nullos, et, ut ita dixerim, pecorum similes qui praeierant nostri, liberam ab hostili incursu
gentilitas inveniret, si quando, sui memores, pceni- fecere viam. Demum itaque ad civitatem applicuere
tentia ducerentur, confestim solitis fortunis piisque maritimam, quae appellatur Baruch inde ad Sarep- :

proventibus redderentur. De his itaque spirituali tam, quondam Siduniorum, sub muliere vidua Helite
solum desiderio cceptis patratisque praeliis, divina, pastione celebrem : dehinc ad aliam, quae dicitur
quae a saeculo nunquam acciderit, tempora moderna Sur; postmodum ad Accaron, Palaestinorum ali-
insigniri virtute laetemur, nec Israelis carnalis pro quando metropolim, devenere.
venlrium plenitudine, bella miremur. Bex igitur In Ramatham episcopus conslituitur. Denique —
Tripolitanus frequentibus nostros principes pulsare procedentes pervium, Caiphas vocabulo, habuere
legationibus non cessabat, ut sese a castro amoli- castellum, donec ad insignem et ipsam Pahvslinorum
rentur, ac sibi Quo primores
confoederarentur. consequenter appulere CsBsaream ibique ternis :

exercilus comperto, dux videlicet Godefridus, diebns citra Maiuni exeuntem celebravere Pente-
Sancti Egidii comes Raimundus, comes uterque costen. Pusl haec ad eam, quam quidam Bamaiham,
Robertus, Flandrensis atque Northmannicus, con- origine Samuelis illustrem, aliqui seienliores cu-
siderantesque provincias novis jam cxuherare fru- riosiuresque locorum, Ramothgalaad asseverant,

ctibus, iduato plane Martio, pridem satffi jam man- cujus obtinendsB conlentiones, Acbab scelestissimunoj
dibiles erant fabffl, et ad medium promoto
vix Syrorum Benadab rege superante, praecipitani, per-
Aprili, polentas potcrat praebcre frumentum, per- veniunt : cujus habitatores, comperlo supervciiien-
 GESTA DEI PER FRANCOS.— LIB. VII. F90

tium Francorum rumore ijgerunt. Haec civitas, et A feria, tanta vi, tanta unanimitate pervaditur murus
si ullis vetustissimae men.oriae monimentis esset exi- urbis exterior, ut si scalarumapparaiusnon deessent,
mia, universa tamen clanssimi martyris Georgii, Francornm continuo ditioni urbs pariter ac sub-
quem illic sepultum asserunt, mihi videretur ob- urbana cessissent. Tota igitur antemuralis fortitudo
nubilare praesentia. Reperitur lbidem, colonis rece- irrumpitur, et per minoris ruinas, plenario jam pa-
dentibus, victualium prope omnium opulentia gran- tente progressu, ad majoris propugnacula muri, una
dis, et non paucis praebuii diebus generale subsi- quae affueratscala porrigitur. Qua nostri milites
dium exerciiibus hospitandis. Ubi proceres, clerum quidam conscensa citissime, ccepere praeliajam ha-
et episcopos qui interesse poterant consulentes, bere prae manibus et ubi jactus defecerant, tota
:

cum favore eorumeligendum taxavere

ipsi civitati tiebat res lanceis et ensibus : defensores civitatis, et
pontiticem. Cui collatis suarum rerum decimis, auro eorumdem obsessores ferrodecernunt cominus.Occu-
eiiam argentoque ditarunt equis animalibusque ; buerunt itaque multi ex nostris, sed ex illis plures.
suffulciunt, quo sine diflicili indigentia, sine Sciendum summi
aulem quoniam haec ipsa
[III.]

gradus injuria, sese ageret cum sua familia. Ipse re- civitas, cum adhuc Antiochia obsideretur, sub
sedit cum omni, in commissa sibi urbe, tripudio, 4«9 regis dilione Persarum detinebatur a Turcis.
de civiiate tuenda, et de basilica potissimum regen- ^ Porro Babylonicus imperator, cum, sicut superius
da oflicialibusque Ecclesia? inslituendis, principum retulimus, ad nostruni legatos exercitum direxisset,
qui hoc ob cultum amoremque martyris obnixe tieri explorandi statum nostrorum solummodo id causa
petiverant obediturus imperio. effecisse dignoscitur. Cum enim dirissima Christia-
CAPUT II. nam militiam indigentia profligari conspicerent, et
Jerusalem crrcumsident Chris/iani.
[II.] Et ecce — optimates quosque, deficientibus equis, factos jam
ad illam quae tot penurias eis genuerat, tantam sitim pedites comperissent, nostra omnia vilipendere, nec
ac famem tandiu et tam crebro pepererat, causa tot quidquam novarum moliri rerum contra Turcos,
nuditatum, vigiliarum ac Irigorum; indesinentis quos potissimum patiebantur infensos, nostrorum
metus occasio, subeundae miserise voluptuosissimum qui contra eos exercebantur fiducia praesumpsere.
incentivum ad appetitum mortis et vulnens illex
; Rex plane Persidis de Babylonico, quod usquequa-
:

ad illam, inquam, mille desideriorum millibusaffecta- que latissimum perhibebatur, imperio, multam
tam, tantis, duin prospicitur, moeroribus ac jubilis usurpaverat portionem; sagaciorem enim habebat,
inclamatam, tandem pervenere Jerusalem De qua bellorum industria, gentem. Comperto idem denique
sicut de Dominici corporis mansoribus legitur q Bahylonicus princeps quod Franci, imo per Francos.
:

« Quia manducaverunt et adoraverunt; » ita et de Deus Antio» hiam subegisset et Antiochiae pro moe-
his dici potest, adoraverunt eam et expugnaverunt. nibus, Curbaran ipsum cum tota Persarum superbia
Octavo itaque Junii Idus, cum tertia esset feria, confudisset, sumpta confestim audacia, Turcis arma
mira animositate est obsessa civitas. A septentrionali intulit; Jerosolymamque cui dominabantur obsedit.
igitur plaga, comes eam Robertus obsederat North- Qua, nescio vi aut aliqua confoederatione, recepta,
mannorum, juxta eam bcati Stephani ecclesiam, ubi in ipsa turri quae dicitur David et quam proprie dici
propter Filium hominis, quem a dextris Dei se putamus Sion. Turcorum plurimos ad custudiam
vidisse clamaverat stantem, a Judasis est obrutus nescio an ad dominium dimisere de quibus constat :

imbre saxorum. Ab occidentali autem opponiturdux quia nostrorum neminem inter obsidendum penitus
Godefridus comes Flandrensis, et Tancredus. A nocuere, soli arcis custodiae qui deputati fuerant
meridie obsedit eam comes Saucti iEgidii, in monte pacilice intendere. Contra Sarracenos ergo nostri
videlicet Sion, circa ecclesiam beatae Mariae Geni- hujus belli commercium habuere.
tricis Domini; ubi Dominus cum suis ad coenam [IV.] Sum?na rerum omnium indiyentia affliclan-
pridie quam paleretur, fertur discubuisse disci- tur Christiani. — Igitur in ea obsidione, panes qui
pulis. D emerentur reperiri non poterant, et per dies circi-
Tertia ad urbem adventus eorum die, Raimundus ter denos hujus passim exstitit difficultas edulii

ille, cujus in expeditione Dominica non minimum donec Deus nobis assisteret, allapsa portui Joppe
opuscula claruerunt, inquam, quem Pilitum
ille, nostri classe navigii. Parque fuit pressura sitis,

agnominabant, cum quodam suo cognomini, illustri adeo ut non modo ipsi tali miserabiliter fatiscerent
itidem viro, aliisque quamplurimis longiuscule ab incommodo; sed etiam equos suos cum casteris ju-
obsidionis loco processit, si quos forte hostium, uti mentis, per sex millium spatia, procul potanda,
erant soliti, oberrantes ad nostrorum insidias repe- deducerent, sub hostium circumcursantium timore
rire contingeret. Et ecce, ducentorum ferme Arabum nimio. Syloa nempe fons, ex Evangelici caeci rete-

se eis intulit repente manipulus, quos Raimundus ctione procognitus, qui a radicibus Sion montis
ut vidit, leonina feritate aggreditur, et tota eorum emergit, ipsos alebat : quae aqua summa siquidem
audacia, Deo eis insistente, subigitur. Plurimis ita- inter eos caritudine vendebatur. Postquam ergo
que interemptis, captisque tricenis equis, lunam ad missa legatio Joppen appulisse navigia nuntiavit,
exercitum de claritate facinoris reportavere victo- communicato seniores consilio, proponunt milites,
riam. Alterius ergo hebdomadae secunda illucoscente quosad tutelam navium ac hominum in navibus
ru 1 V. GUIBERTI ABBATIS S. MAKLE DE NOVIGENTO 792

positorum, ad portum debeant destinare. Sumino A cum putamus torlos acredine! Bone Deus! quid
itaque dilueulo eum jam exprimeret tenuis aurora paiientiarum inibi fuisse pensamus, ubi non imme-
crepusculum, Raimundus, qui crebro a nobis ser- muies erant quique habilae quondam in patria digni-
mone teritur, cum duobus aliisproceribus cenlum quam cundire fuerat solita non exigua^ requies
tatis,

de domini sui Sancti Egidii comitis exercitu equiies voluptatis, cuin ea iua- patiebanturnullius exterioris
legit, et ad portum usque solita aucloritate proce- lenirent aut spes aui •
datia qmestus, eosque in dies
dit. E quibus triginta illico sese mililes excepere, crudelissimorum laborum decoqueret aestus! Hsec
et diyressi ab aliis. Turcos, Arabes, Sarracenos, mea est sentenlia, haec unica : nunquam a sieculo-
septuaginta [al., septingentosj circiter reperere rum tales exstitisse principiis, qui pro sola exspe-
quos nostrorum itus acredilus direxerat aucupatum ctatione emolumenti spiritualis, lot corpora sua
rex Babyloniae. exposuere suppliciis. Urebant animos remolae adeo
Quorum cuneo nostri, et si nimis impares numero, peregnnantium pignorum affectus, delectationes
grandi ammorum
acrimonia invehuntur: sed tanta uxoriae, possessionum fastigia ; et tamen ac si ibi*

hostium virtus ac ferocitas exstitit, ut undique im- dem permansuri perpeluo, non desistebant a Christi
minerent jani usque ad ipsorum perniciem nostris. prosequenda militia.
Unde et allerum de duobus illis proceribus Achar- B CAPUT III.

dum vocabulo peremerunt, et aliquos ex pauperi- [VI.] Instal obsidioni sacra militia. — Sarraceni
bus ex pcditibus honoratiores. Cum ergo am-
et igiturcirca fontes ac Ilumina jugibus inslare insidiis;
birent nostros, et armis hinc et inde conclusos ubique locorum nostrorum caedibus inhiare; prae-
urgerent, et pene jam miserabili desperatione con- dari, si qua contigisset occurrere ; rapta sive ani-
ciderent, venit qui Raimundo illi praedicto necessi- malia, seu quaelibet alia in cuniculos et spelaea ab-
latem quam sui comites paterentur, ediceret : « Quid ducere. Circa civitatem per exercitum in proeinctn
tu, inquit, isiic detinens, et mililes? Ecce tui qui commanentem, famis sitisque atrox bacchabatur
recens a te abierant, Turcorum, Sarracenorum et acerbitas; et hostium, hinc et inde vagantium rabi-
Arabum atrociter circumcinguntur examine: et nisi dior detonabat circumquaque malignitas. At prin-
eis adininiculum ocius feras, morituros, nisi jam cipes sacra? militiae, tantum incommodum, a tot

obierint indubie omnes in proximo scias. Vola igi- tamque diversis hominibus tolerari vix diutius
tur, propera, quia fateor, erit omnis tarda veloci- posse videntes, quibus machinis civuas expugnabi-
ias. » At Raimundus cum suo universo comitatu lior putaretur coujiciunt, quatanus, pro quo tanta

expeditius invisere locum quo haec agebantur acce- p pertulerant, passi ac sepulti monuinentis Salvatoris
lerat, sed in ipso certaminis apparatu non in ar- adorandis interesse valerent. Pra;ier alia ergo in-
mis, non in viribus, verum in Salvatoris fide suffra- strumenta plurima, quibus aut muri per arietum
gium sperat. At Gentilium, ubi Ghristi militiam illisiones labefactarentur, aut crebris balistarum
Phalanga conspexit, duarum continuo acierum jactibus turres concuterentur ac moenia, duo ju-
discrimina fecit; invocato itaque Altissimi praesidio, bentur institui lignea castra, quae nos sumus soliti

tanta nostri vehementia irruerunt, ut quisque

illis vocare phalas [seu falas, hoc est turres ligneasj. Dux
hostem ad se versum properantem prosterneret. itaque Godefridus suum primus cum aliisconvenien-
Considerantes ergo vires sese diu Christiani impetus tibus machinis aedificat castrum, et Sancti Egidii
non laturos, cessere pagani, et celeri fuga intole- comes Raimundus, qui nulli se paliebatur esse se-
randae consuluere formidini. At nostri eos rapida cundum, ipse itidem instituit suum. Tum Sarra-
maturitate sequentes, per quatuor millium remo- ceni, dum machinas erigi, dum castra procedere,
liora fugarunt in tantum, ut cum ex eis plurimos
: dum admoveri arcibus tormenta conspiciunt, muros
peremissent, equos centum tresque pro victoriae et ipsi provehere, fulcire labentia, turrium sununas
signo reducerent. Verum occisis caeteris, cum unum insolita proceritate porrigere. Quae quidem uni-
superstitem reliquissent, secum adduxerunt, a quo D versa, cum maturarent explicare noctibus, interdiu
qmecunque apud hostes tractabantur, et quae prin- de novitate operum nostris miraculum exhibebanl.
ceps Babyloniorum facere contra nostros proposue- Ligna autem, de quibus nostri aut castra seu quas-
rat, didicerunt. que machinas instruebant, convehebantur e remo-
[V.] Siti crucianlur. Commendalur ipsorum patien- tiore provmcia.
lia. —
Interea sitis insolentia horribiliter gravaba- Perpendentes itaque exercitus Dominici proceres,
tur exercitus, adeo ut coria boum bubaloruinqiie cui urbis parti imbecillitas major inesset, cujusdara
suerent, in quibus delerebantur aquae per milliaria nocle Sabbati, castrum idein cnm aliquibus machi-
sex. Talibus convehendas utebantur
utribus ad nis illo deportant. Ab orientali ergo parie Bumoto
aquas, quaeex recentium tergorum humore exolida;, ea diluculo eriguntur: primaque ac secumdt tertia-
maximam miseriam inedia» quibusdam intulerant, que fcria, liis aplandis slabiliendisque insistunt. Co-
I.IO in usum exercitus transire coactae, cum hor- mes etiam Sancti Egidii meridiana plaga suam in-
deaceo pane. Quanta
virorum nobilium fauces
tot slaurabat machinam. Dum ergo lanta obsidionis
etguttura cibarii panis illius rodebantur aspredinel ferveret intentio, sitis tameo inloleranda oinnium
quanta delicalos eorum stomachos putidorum lati- praecordia torrebat ariditas in tanium ut pretio
:
793 GESTA DEI PER FRANCOS — LIR. VII. 794

uuius nummi vel ad refocillandum, ut sic dixerim, A murorum pariter suprema conscendunt. Quos etiam
nequaquam aqua sufficiens valeret haberi. Quarta nominatim huic insererem paginae, nisi sciiem post
demum ac quinta die, collatis unanimiier viribus, reditum tantorum eos flagitiorum ac scelerum infa-
aggredi constituunt civitatem ex omni parle valla- miam incurrisse, ut de eorum expressionibus se-
tam. At antequam haeo lieret destinata pervasio, cundum judicium Dei nomen diligeniium, videar
subjeclis plebibus litanias indicunt pontilices atque non injuria tacuisse. Mox iiaque ut Francos Sarra-
presbyteri; jejunia, orationes ac eleemosynas prae- ceni muris involasse conspieiunt, per muros ipsos,
cipiunt celebrari. Memores igitur idem prsesnles perque civitaiem conlinuo fugam arripiunt. Illis
Jericontini quondam casus, et quod Israelitae tubis denique cedeutibus universis illico nostrorum ruit
aliquando clangentibus circumitu septeno, et sacne exercitus : aliis per foramina arietinis ictibus acta ;

archae circumlatione, diruerant perfidae moenia ci- quibusilam per machinarum influentibus fastigia.
\itatis : cum multa et corporum contri-
spirituum Fit introire niteniium admodum tunc pernitiosa
tione processiones agendo, sanctorum nomina flebi- celeritas, et dum quisque primus reperiri deside-
liter inclamando, nudipedalia exercendo, Jerusalem rat, mutua aiter alterum compressione conculcat.
circumeunt cum seiuores, tum populi, superna im- R Porro etiam circa ipsos quos Sarraceni obstruse-
;

plorandosubsidia, eidem necessilati concurrunt rant, urbis portarum introitus, fraus adoperta scro-
Christianorum conalus nil efficiunt. Hisdenique —
bium, Sarracenis eisdem conslat auctoribus ubi :

profundissinue studio humilitatis explicitis, accidit multis intulit ipse periculum casus, excepto eo
ut sexta occurreret feria, in qua cum vehemenli discrimine quod fecerat, dum impatienter influunt,
civitatem impetissent instantia, et nulli prorsus angustus introitus. Paganos itaque fugientes Franci
efTectui molimina communia valuissent ecce totius ferociter insequuntur, et obviis omnibus indiffe-
;

militiae animis tantae desperationis stupor irrepsit, renti caede mactatis, usque ad ipsum, quod diceba-
adeo universorum robur evanuit ut infortuniis elisa tur Salomonis templum, internecio potius quam
frequentibus quorumque generaliter audacissimorum pugna, per plateas et compita vicosque protenditur.
corda conciderent. Audivi, lestor Deum, a viris qui- Ubi et tanta exstitit humani cruoris effusio, ut
busdam veritate praeditis, qui illi divino interfuere procedenlium prope talos irrigui sanguinis unda
procinctui, quia cum Christiana militia a civitatis submergeret. Istac quidem res ea prosperitate pro-
moenibus expugnandis sine ullis revertereniur effe- cessit.
clibus, videres optimos quosque equilum a nmro- [VIII.] Raimundus vero, Sanct.-zEgidianus utique
rum congressibus resilire, manus complodere, eju- C ille comes, a meridiana plaga admovit exercitum :

latibus diris obstrepere, et quasi omni- a Deo jam ingens pariler machina rotis acta ferebatur ad
modis desererentur, ingemere. Est etiam mihi non murum, sed iuter eam quse castellum dicebatur,
inferiori 431 relatione compertum, Robertum machinam et inurum fovea nimis alta patebat. At
Northmanniae comitem. Robertumque alterum Flan- princeps, accelerato consilio, qualiter praeruptum
driarum principem junctis pariter convenisse mne- illud valeat sine difficultate longa repleri, per
roribus, et se cum tletibus uberrimis conclamasse exercitum jubetur praeconum voce cantari quate- :

miserrimos. quos suae adoratione crucis et visione, nus qui in eamdem foveain trium esset portitor
imo veneratione sepulcri tantopere Jesus Dominus lapidum, unum se sciret denarium habiturum. Quae
judicaret indignos. At ea propinquante bora qua repletio, tridui spatio vix potuit exaequari, cum nec
verus ille Jesus, qui secundo populum de JSgypti noctibus posset a coepto cessari. Oppleta in hunc
exegit ergastulo, in crucem sublatus creditur, dux modum fovea machinam illam exhibuere mcenibus.
Godefridus, et comes Eustachius frater ejus, qui e Porro illi qui inierius urbis defensandae curas
castro nuilatenus propugnare destiterant, et muros assumpserant, non dico fortiludine, sed pertinacis-
inferius creberrima arieiis illisione pulsabant : et sima nostris rabie obsistebant, Graecorum, quos sic

eos qui superne moenibus defensandis astabant lapi- D vocabant, ignium saxorumque jactibus machinarum
dum jaclibus, ac variis missilibus collatis, etiam hinc carpenta vexantes quorum ictus alque molimina
;

indeque praesto mucronibus, Sarracenos pro vitae miro Franci ingeuio multoties fefellerunt. A parte
patriaeque tuitione pugnaces urgebant. interea orientali civitate, uti pnedixi, irrupla, ad
CAPUT IV. praedictum comitem pertulit haudalius quam pugna
[VII. J Demum civilatem Christiani viet armis in- tumulluans, quod Franci jam in urbe passim
yrediuntur per muros. — Interea Letaldus, ex equi- caedendo discurrere capta viderentur. « Quid, in-
libus quidam, tanii ausu et opinione facinoris per quit ad suos, istic moramini? Nonne Francos,
temporum succidua celebrandus, primus super mu- civitateobtenta, celebri spoliorum raptu jam trium-
ros civitatis insiliit, et maximo circumstantium phare conspicitis? » Irrupit itaque cum suis celer-
stupore Gentilium, mentes felici hac ex praesum- rime comes urbem et quia Francos per urbana
:

ptione concussit. Ut ergo vir ille conscendit, quique palalia quosdam, aliquos ad Dominicam memoriam,
juvenum Francicorum, quos pia jam dudum reddi- nec paucos pro pastofonis, ut veteri utar nomine,
derat illustriores audacia, sese proripiunt ; et dum templi Saloinonis aceriimo conllictu evagari exer-
infenor^s illi uni qui praecesserat, videri refugiunt, cerique didicerat nc a dominio captae expers
:
m V. GUIBERTl ABBATIS S. MARLE DE INOVIGENTO 796

existeret civitatis, cum en Admiraviso, sic enim A prehendi a nemine valet fletus emiserint quam
eum vocant, qui arci David, quae Sion dicitur, beatos. Deus omnipotens, quid ibi viscerum, qnid
praeerat, sermonem habuit; ut arcem sibi facta laetitiae, quid dolorum fuit, dum post inauditas. et

deditione contraderet, ab illo exegit. Satrapa ita- cunctis a saeculo exercitibus inexpertas, qnasi par-
que, pacto inter eos inito, eidem portam
comiti tuum torsione.i, ad nova visionis adeo desideratae
illam aperuit, per quam eatenus Jerusalem in- gaudia, ac si nati filii, sese pervenisse conspiciunt?
troeuntes peregrini, et introire, et pensiones, quas Mopreni igitur, et lamen fusis lacrymis, omni sibi
musellas vocare solebant, solvere nimis indebite ac dulcioribus pane, eonjubilant, Jesumque piissimum
crudeliter eogebantur. suorum diuiinorum laborum ac cruciatuum cau-
Ingressis igitur Provincialibus, Sanet.-^Egidiani sam, ac si crnci appensum, ac 'si adhuc sepulcri
scilicet comitis exercitu, et cjeteris omnibus urbem, integumento detentum, per singula memoriarum
tiebat paganorum indiscreta percussio; non teneri- momenta, uberrimis complectuntur alTectibus :

tudo, uon species, non gravitas, non ullae vires auri, argentique magnilica tribuia penduntur
subtrahebantur exitio : cunctis generaliier inevita- sed omni valentior munere devotio interna pro-
bililerque, 43« imminebal dira pernities. At hi fertur.
qui ad Salomonis templum sese contulerant, totum [X.J Sarraceni, qui ad superna templiconfugerant,
adversus nostros confligendo detinuere diem, sed perimuntur. — Denique
crastinum mane recanduit,
nostri, eorum semivivam desperatorum indigne et ecce Franci, eos adhuc residuos esse dolentes
ferentes audaciam, conspirata animositate se inge- qui templi suprema conscenderant, quibusque Tan-
runt, et templi adita, exertis socialiter viribus -credus et Gaston propria, ut supra diximus, vexilla
penetrantes, tanta miseros intra fani ambitum caede porrexerant, fani acerrime tecta pervadunt Sar- :

dilacerant, ut cruores peremptorum sine numero, racenos, feminas cum masculis, dilaceratos interi-
calceorum pene oras excederent. Promiscui ergo munt. Quidam ex eis electa sibi potius morte,
sexus, et indifferentis aetatis, innumerabili per quam sponte ipsimet conscivissent, sese templi
idem templum muliitudine fusa, quosdam reiiquere fastigio dedere praecipiles. Tancredus tamen, pro
superstites, spatio eis vitae interim ac salutis signi praebitione sui, et sponsione quam Gaston et
indulto, donec cjesorum cadavera, quorum dispersa ipse fecerant, caedem eamdem aegre tulit. Prajci-
jacebat hac illacque fteda congeries,
ipsi amoliren- piunt itaque nostri Sarracenis aliquibus, ut mor-
tur a Quibus amotis, et ipsi quibus et
templo. tuos efferant, quia eos teterrimo foetore gravabant :

priores, succubuere mucronibus. At qui templi p tanta enim cadaverum frequenlia civitas oppleba-
suprema conscenderant, vulgi promiscui inlinita tur ut eundi, nisi super occisorum corpora, Francis
frequentia, Tancredi et Gastonis, pro signo sibi facultas nulla darelur : pagani ergo, suorum funera
interim pacis indultae, vexilla suscipiunt. Is autem exportantes ab urbe, pro foribus ejus, exstruotis de
Gaston, vir illustris atque ditissimus, utrum de cadaverum congerie montibus acervatim pyra sub-
Gasconia an Basconia foret, non integre memini, posita comburebant. Tantas gentilium usquam oae-
quia tamen de alterutro esset ad certum tenui. des occidisse raro legimus, nunquam vidimus Deo :

Exercitu igitur discurrente, civitas universa diri- eis referente vicem, qui tot, pro se peregrinantium
pitur ; obtentisque palatiis et quibusque aedibus, poenas et mortes, quas tanto fuerant tempore
argenti dives et auri, sericarumque vestium praeda ibidem passi, digna nequissimis retributione resti-
corripitur : equorum mulorumque multiplicitas tuit. Non enim est quisquam sub Deo intellectus,
aperitur, in domibus victualium omnium opulenlia cui aestimabile habeatur, quanta illic cunclis sancta
reperitur. Is autem in Dominica militia modus et loca petentibus, a gentilium insolentia tormenta,
exaequatio fuit : « ut quicunque, etiam pauperrimo, labores, atque neces illata constent « quae magis
;

sese quaelibet optima obtulissent, ejus procul dubio, Deum certa est fide doluisse credendum, quam
absque relractatione, fierent, » cujuscunque condi- D manu profana captivatam erueem atque sepulcrum.»
tionis videretur, cui ad manum primo venissent. Et Templum Salottionis haudquaquam tunc temporis.
ecce, his omissis, ad illud quod tantis desideriorum — Sed antequam ad alia calamum divertamus, id
aestibus sitiverant, mistis pariter gaudio et moerore videtur primitus intimandum, quod Salomonis il-
concurrunt. lud, dequo supra egimus, templum, non vere idem
[XI. Ad sepulcrum Dominicum advolant, ac prse
J
quod Salomon fecerit, est aedilicium quod constat
gaudio acdeootioneillacrymanfur. Sepulcrum ergo — Domino, lapidem super lapidem. non remansurum,
Dominicum adeunt, et de quapsiia beatorum loco- predicente, dirutum. Sed'ejus profeeto simulacrum,
rum libertate, illi summopere gratulantur, qui tanta a nescio qnibus, ob testimonia nobililaiis domus
per eos exercuerat, quanla, nec ab ipsis per quos antiqusB, constructum. Erat idem plane locus pul-
acta sunt, neque ab ullo hominum poterant aesti- chritudinis inflmtse, auro argentoque, incompara-
rnaii.Recordabantur earum quas ob haec ipsa passi bili pretio, nec minus incrcdibili varietate, compo-
fuerant anxictatum, hasque ad inspernbilos dum situs, parietibus ac valvis laminarum metalli preiiosi
contemplantur pervenisse triumphos, dumque sae- afflxione produetis; Raimundus 433 vero comes
culis incogDita facia considerant per se q»sns com- praefectam illum qui arei prteerat, cuique sua signa
797 GESTA DEI PER FRANCOS.— LIB. VII. ?98

commiserat, noctu de arce emissum, sospitem tu- A a vagina in verticem belluae illisit protinus gladium
tumque Ascalonem cum omnibus qui comitiae suae quae ossis obnitente duritie, potius irritata quam
erant ,duci fecit. laesa, in ducem se contulit. At illius tamen, primo
CAPUT V. infelicis, quos trux intruderat dentes a crure remi-
[XI. |
Regiam dignitatem Sanct.-JEgidianus comes sit: quiceler excedens, el de vicissitudine duci re-
respuit. Godefridus rex Jerusalcm eligitur. Ipsius ferenda, j sui utpote curiosus, jam negligens, in

praeclara facinora. — PrcBterea urbe, sacrisque locis coepto dimisit utrumque confliclu. Igitur fera, eo

libertati restituta, mox per universam Christi mi- iclu efferata

litiam eleemosynae fieri orationesque jubeniur, qua- Insilit, ac unco corripit ungue ducem:
tenus eorum animis dignetur unctio superna sugge- Dejicit, ac suh se cohibet crudelibus ulnis;

rere, quem sub dignitate regia ad jura debeant Ei rabido rapuit mordicus ore femur :

regenda sanctae civitatis eligere. Octavo itaque post Cujus regia mens nequaquam subita turham
ejus receptionem die, cum Sanct.-^Egidiano coniili Perpessa ruiua,
pro sui magnificentia id muneris obtulissent, et ille Protractum retinere manu non deslitit ensem.
usitatae amplitudinis non immemor, tam oneroso Cum ergojaceret elisus, et quam capere coeperat
negotio se submittere, consilio altiori, refugisset, coxam fera torqueret, dux sui jnecessitate non im-
vir quippe gravis aevo et monoculus erat, armis ta- memor in ipso contiuio cervicis et armi gladium
men mirabiliter indus^riaque claruerat. Godefridum besliae applicat, aciemque mucronis, universa col-

demum ducem aggrediuntur, et ei omnium pariter latione eidem virtutis inviscerat. Quae persentiscens
instantium prece, hujusce laboris potius quam ho- ferrum ad interaneorum ima prolabi, tandem quos
noris fascis imponitur, habituro, contra gentilium in femoris pulpa constrinxerat rictus, extulit. Dum-
copiosissimas vires, duellionis irremissae rigorem, que a ferali se ore solutum dux inspicit, sed loco
et perpetuum cum sibi adjacenti Christianitate fa- eam non moveri attendit, junctis a se pedibus pro-
vorem. Is autem, cum membris exilibus esset, at pulit : sed inipso repulsu, per prominentis, a belluae
nimium proceritatis idoneae, eloquio quidem lepidus pectore, gladii aciera, suras sibi tibiarura laetaliter

serenitatis immodicae, armorum in illa expeditione pene concidit. Ruit itaque multo deterius, quam
Dominica, se praebuit strenuitate spectabilem, ita ut cum premeretur a bestia, et toto jam corpore inva-
testimonio veraci probabile id de ipso praeclari fa- lido ac exsangui, vix aliquando reperitur a suis.
cinoris Turcem eum illoricatum, equo
cantitetur, Solitudinum suarum puenituit tunc sero ducem, dura
tamen vectum, apud Antiochiam super pontem C per id, appendicis sibi exercitus, et totius sacrae
Pharpharis obvium habuisse, huicque illa tam valide militiae detrimenta contingunt. Usque ad linem plane
gladio trajecisse, ut corporis truncus decidens terrae Antiochenae aegre prorsus nisi lectica
obsidionis
procumberet, et crura sedentia perlransiens equus dcvehi potuil quia nec sibi nec ulli provi-
: et ideo,
efferret. Solent enim Lotharingi cum longitudine dere poterat, quindecim fenne homiuuin millibus,
tuni acie spatas habere mirabiles. qui sibi cohaeserant, et ab eo pro infirmitate desci-
[XII.] Cujus aliud non inferioris factum gloriae, vcrant, brevi caruit.
dignum quoque relatu ac omnimoda celebritate sub- [XIII.]Chrisdanum Balduini regis faclum. At —
nectcndum censuimus. Nicaeam ceperant, et ad An- quia ursum semel adorsi sumus, quid Balduinus
tiochiam obsidendara, quoniara super Nicaea res etiam ejus frater, qui nunc usque Jerosolyinae regnat,
fortuniose processerat, contendebant, cum inter egerit, praeoccupare voluimus, quia nullus id refe-

eundum, aliquolies, dum a procinctu solito oppor- rendi forsitan sese alias aplior aperiet locus. Pro
tunitas securitatis adesset progredientes e viburnis ereptione cujusdam sui peditis, cujus adraodura sese
contiguis bestias venarenlur : saltus namque ejus juvaret audacia, gravissimum similiter in praelio vul-

regionis, non ea qua nostri grossitie aut proceritate nusexceperat.Verebaturprovidentia434illius, quem

eminent semel accidit ut immanis admodum corpu- ^
; sibi adhibuerat, medici, inditis cataplasmatibus ex-

lentiae ursus e fruletis exiret, quem comperiens terius cicatricem obducere noverat enim idetn :

exercitus circuraquaque disquireret. Ursus nempe vulnus interiora corporis profundius attigisse, ne
isdem, persensa frequenlia conclamantum, e quibus dum cutis superficies aequaretur, inlrinsecus saniei
emerserat silvas extemplo repetiit. Multis ergo un- congeries foveretur. Quod ita fieri, miro modo, lau-
decunque gyrantibus, cura nil occurreret, raisero dabili conjectura, experientiaque proposnit. Regem
cuidam contigit ad bestiae lustra pertingere. Quem petierat ut aliquam, ex his quos custodia detinebat
ubi incautum ursus adoritur, brachiis subigit, ho- Sarracenis, personara, eo statu, lali in loco quo
minisque jacentis corripuit mox dente feraur. Et ipse sauciatus fuerat, vulnerari prceciperet (Christia-
ecce dux, dum a suis evagatus oberrat, solus inter- nara eniin nefas petere erat)et post illationera vul-
venit: quem raiser intuitus, et ex circumstantia neris occidi juberet quatenus in inlerfecti corpore
:

doloris ac timoris illacrymans, ingenitas viro libe- licentius disquireret, imo ex ejus despectione per-
ralitates objectans, super opis latione coinpellat. Nec penderet qualiler se in suis plaga regia interius ha-
ille, cui pene omnis constabal ex virtule natura, beret. Horruit ad haec uimium pietas principalis
cunctatur auxiliura, sed adnisu quo valuit cxactura Coustantini vetcris cxempla rcsculpens : i Negat se
79'J V. ClTBLRTl ABBATIS S. MARLE DE NONTGLNTO 800

cujuspiam hominum, eiiam deterrinne omnium con- A processerit, quantum quoque la^sio tua. » Cui rex :

ditionis. causam mortis ullatenus, pro tantilla, cum « Bestia, ait, non in mora, cum opus fuerit, erit :

etiam sit dubia, salute futurum. » Tuni medicus : factum puta » Facto igiturad libitum medici ex fera

« Si inquit, reparandae tibi gratia sospitatis nemini periculo, comperit incommodum ut praelibavimus
vitam adimere definisti, saltem ursum inutilem satis regi, si obductio celerius vulneri proveniret, nisi
nisi spectaculo bestiam admoveri manda : prioribus prius exhausta purulentia pars intriusecus scissa
pedibus in sublime porrectis erectam, ferro feriri coiret. Hasc super regnum pietate dixisse sufiiciat :

inipera, cujus perempUe postmodum cum pervidero quorum gloria aeque, fateor, incessisset, si non pon-
yiscera, mctiri sane utcunque potero, quorsum intro tificii electio, imo et ipsum pontificium claudicasset.

LIBER OGTAVUS.

CAPUT PRIMUM. B Estote, quaeso, Persidis pernicies,

Hucusque Musa, per fruteta veprium Non vestra : quidquid officit Jerusalem,
Incessit arcto scrupulosa tramite Et Babylonis obserate principem.
Calles euntis occupante nubilo; Ut fas adire sit bonis Jesu crucem,
Aurora seri vix fovere sideris. Pium sepulcro subjugare verticem.
Lues cruoris hactenus cucurrerit, Clamabo nostra comperisse tempora,
Stragi famique nil vacans resederit. Quod non docebit ulla fastorum scola.
Fortuna si qua rebus interdum suis [XIV.] Arnulphus quidampatriarchatumJerosoly-
Arrisit, aura cladium rapax tulit. mitanum ambit atque obtinet. — Atquoniam dum tem-
Qui dum Nicaena subruere moenia, poralia procurantur, regia administrationetracianda
Quis urbe capta fructus est Antiochi? pulantur; interiora negligi non debent, quae sacerdo-
Is est profecto qui fit ex suppliciis, tali officio pertinent Rege prout potuere creato, de
Cuicunque sancto morte victa martyri. patriarchae consequenter substitutione pertractant.
Dolenda namque si qua contigit pati, Erat ibi tunc temporis quidam sub censura clericali
Mistisque ferre caedibus penurias, agens, sub quo autem gradu nescio, qui vocaretur
Moeror futura parturire gaudia. Arnulfus. Is in dialecticae eruditione non hebes;cum

Quo utar ergo vocibus Psalmographi? minime haberetur ad grammaticae documenta rudis,
Laetatus sum ex his quae relata sunt mihi regis Anglorum liliam monacham, 4»» eam quam
Licet subire presto jam domum Dei. praemisimns, diu disciplina docuerat : cui Nor-
Pes ecce noster atriorum Solimae, thmannorum comes, mediante sorore, spoponderat,
Calcator exstat, ac ovans obambulat. quod etiam episcopalem honorem ipsi deferrel, si
Franci laboris haec habete praemia : quempiam episcoporum suorum obisse contingeret.
Nec vos dolete pertulisse tristia. Interim Hierosolymitani itineris cum suborta fuisset
Optata tandem vos sepulcri visio, occasio, episcopus Bajocensis, Odo nomine, vir
Crucisqua tacta fletibus redemptio magnarum opum, hic ipsum devovit iter. Qui cum
Juvat, fugitque pectus omne passio. senioris Anglorum regis Guillelmi frater esset, et
Urbs ista saepe praeda facta regibus, praeter pontilicii dignitatem apud Anglos jcomilaium
Pessumdabatur obruenda funditus. Cantiae obtinerct, spe incomparandorum thesauro-
Hac, o beata caplione civiias, rum, in tanium res visus est audere novas, ut etiam
Hinc promerens, ut imperire dcbeas, D de regni contra fratrem proprium praesumptione
Ad teque regna Christiana conirahas! tractarel (34). Quem rex praeveniens carcerali man-
Videbit orbis huc venire glorias, cipavit custodiae, detinuitque virum usque ad sui
Tibique matris exhibere gratias, ipsius exitum vitae. Quo exacto episcopus idem
Non Ezras oliin, vel Machalucus Judas, libertaliac honori rediit; et uti praunissum est, via>

Post damna, tanto provehunt opes tuas : hujns intonante praeeonio, ipse suae gentis fretus
Non Adrianus, unde nomen Helia, frequentia,cum opibus innumeris ire perrexit. Cu-
Te suscitando quit dedisse talia, jus Arnulphus idem comitatui sese indidit : et cum
Pro le tuisque mundus iste militat : huic ipsi episcopo citra, nisiRomaniae lines,
fallor,

Haec pene cura sa^culum sollieitat. linis obligisset, ex illo maximo censu quem post se

Quondam Judaea dum vigeret optime, reliquerat, hunc legatarium pene ante omnes sup-
Praebere quibat huicdecus parabile, pellectilis suae pretiosae effecit. Cum enim scientia

Quid carminantur in duella milites? litterali plurimum posset, et ingenio eloquentia non

(34 n.i scriptdres Anglici Guillelmus Malmesb., Matthseus West., Polydor. Virgil.
801 CESTA DLI PER FRANCOS. — UB. VIII. 802

deesset ; uberiorque jam copia cognitionem redderet, A sancti Pelri ad Vincula erupit, sed cum ei nulla piac
coeperat nostros crebris animare sermonibus, fa- vita? adjumenta suppeterent, eftluxit. Civitas autem
mamquesuam propag-are in talibus. Inopia namque eadem capta est a Francis, quinto decimo provecti
litteratorum, virum fecerat clariorem el, dum vox : Julii die, cum sexta esset feria : ipsa fere, qua
magis quam vita curatur, ad hoc ut Hierosolymita- Chnstus in crucem sublaius est, hora.
nus fieret patriarcba vocatur. Aliquandiu itaque, CAPUT II.

solo nomine, pontilicale ostentum praebuit; decla- [XVI.] Imperalor Babylonise bellum regi Jeroso-
mationibussuis tamen novitati illi profuit. lymitano denuntiat. — Non multo post tempore, imo
[XV.] Arnulpho adversaiur papa, utpole sacerdoiis paucissimis post diebus, adsunt Neapolitanae civitatis
fdio. Daiberius in ejus locum subrogatur. Sed con- legati, quae Sichem antiquitus, vel Samaria vocabatur
juraiione facia in regem, expellitur. Tandem — [al., quae, nisi fallor, Ematis antiquitus vocaba-
post aliquantulum temporis, cum facta usque ad tur], Tancredo et Eustachio comiti, ducis pridem
apostolicam sedem percrebuisset electio, papa regis, modo fratri, viris speclabilibus ac fortissimis
Paschalis, post obitum Podiensis episcopi, vices plurima succenturiati militia, ad
suggerentes, ut
super Domimci exercitus cura, suas archiepiscopo pra?fatam proficiscerentur urbem, eam procul dubio
Daiberto Pisano mandavit. Qui jam capta Jerusa- R in jusproprium recepluri. Procedunt illi. ductisque
lem, rege promoto cum plurima classe advenit; secum multis, non sine peditum numerositate, equi-
nec multo post electionem quae de Arnulpho fuerat tibus, civitatis appulere suburbio. Quibus oppidani,
facta eventilans, secundum canonum jura refutan- reseratopraesidio, spontanea fium deditione sub-
dam duxit. Discusso nimirum hominis genere, sa- Adsunt praeterea et alii, qui ad regem G)de-
jecti.

cerdotis filius reperitur, qui non solum a sacris ar- fridum perferunt imperatorem Babylonicum ma-
ceri praecipitur gradibus, sed secundum Toletana? gnas, bello contra se gerendo, 43« apparare co-
synodi (ix, cap. 10 et 15) scita, ejus ecclesiae, ad pias. Rex illico, ad ea qua> nuntiabantur redditus
cujus injuriam constat esse progenitus, servus jube- acrior, fratri Enstachio et Tancredo sibi nuntiata
tur lieri sempiternus. Hac exclusus. cum se summo- denuntiat, et ut quantocius Jerosolymam regredi
pere ingereret et defensaret, sententia, cum proce- praeproperent, missa legatione praecipit ac exorat.
res ejus pudori, quia repulsus fuerat, mederi in Locum autem praelii, apud Ascalonem indictum pa-
aliquo voluissent, sciscilantur ab ipso quem eligen- riter insinuat. Quo invictissimi idem comperto,
dum duceret. Ille, coaequalibus junioribusque, ut est dicto celerius montana subeunt. Sarracenos, inter
pravitas nalurae, mox invidens : >< Hunc ipsum, in- p eundum bella moturos aestimantes, minime repe-
quit, Pisanum, qui legatione fungitur accipite. » riunl, Caesareamque Palestinae perveniunt.
Rictis ejus principes assensere, raptumque archi- Progressi inde ad urbem, quam supra diximus,
episcopum, vix ejus conniventia requisita, in ipsa Ramothenam. beati Georgii memoria celebrem,
cui sedebat cathedra, per seipsos idem principes in circa marilima constitutam, vestigia vertunt, ubi
ecclesiam evexere. Nec mora, hunc eumdem, post Arabum non paucos offendunt, qui praedicti praelii
regis gloriosi Godefridi occubitum, cum regnaret pnecensores [al., praesensores] existunt. In quos
Balduinus frater ejus, qui Edessa1 pra^fuerat, pro- nostris sociatis, ubi eos animadvertere, nisibus una-
ditionis insimulant ; sicque certo damnatum cri- nimiter invehuntur, hostes fugaciter cederecom-
mine, eum qui metropolitanus fore destiterat pa- pelluntur,\plurimi vivi capiuntur, a quibus, quae-
triarchatu privant. cunque de instanti bello agere proposuerat pars
Cumquc de inslituendo pontifice iterata tractaret inimica, discuntur : ubi videlicet eorum jam con-
electio, providens Arnulpbus ut talis fieret, qui venisset exercitus, quotus ipsorum haberetur nume-
nullatenus a suo imperio dissentiret, quemdam de rus, quis pugna? eidem praescriberelur locus. His
suis contubernalibus, quem sciret sibi per omnia Tancredus agnitis Jerosolymorum regi Godefrido,
obtemperaturum utpote , virum simplicem et D quae didicit nuntiis directis insinuat. Arnulpho
illitteratum, vocabulo Ebremarum, omni fa- etiam, palriarcha? nomine insignito, aliisque proce-
vore promovit. Quo postmodum sese religiose agen- ribus mandat « Bellum, inquit, ingens vosmanere :

te, et ad ejus adintegrum, ut putamus, nequaquam noveritis quod quia jam dignoscitur imminere, :

vota gerente, apud apostolicam sedem euin nnper- Ascalonem properate venire, freti viribus quas
rime accusaverunt sed in ipsa sua accusatione
; poterit solertia vestra potiores confiare. » Rex
fu?dissime defecerunt. Unde tantum cum suis com- igitur, quo post Dei fidem nemo sagacior, magna
plicibus, qui sibi in accusando aduisi fuerant, apud ad id negotii omnium Dei militiam auctoritate solli-
regem odium mcurrit, ut eum a sepulcri custodia citat, Ascalonemque, ubi contra bostium appara-

arceret, quin etiam ab ipsa urbe extruderet. Regra- tum procedere debeant, designat. Ipse vero patriar-
tiatus autem pontifex apostolicae sedis apicibus, ad cha vocato, Flandrensique comite Roberto, cum
plurimum exsecutorum suorum dedecus, Jerosoly- esset tertia feria.ab urhe prodivit.
mam redit. Haec de illius imaginarii patriarcha? [XVII.] Rex ad bellum seaccingit, procedifque. —
electione ac dejeclione dixisse sufliciat. Qua? eleciio Al Sanct-yE^idianus comes, comesque Northman-
omnium bonorum cassanda judiciis, die festivitalis nicus, intulerunt regi se necdum velle procedere,
803 V. liUIBERTI AHBATIS S. .UARI.E 1)E NOVIGENTO 8O-1

donec scirentidem bellum pro certo viderelur

an A rii, lanceariique qui praecedere debeant militias
instare : sese Jerusalem uiterim reversuros
ergo ordiuantur, cum rex Godefridus cum sua frequentia
perhibent, asserentes etiam quia non in mora, cum parti sinislra praeponitur; comesque Sanct-^Egi-
opus fuerit, forent. R^x abiit, et dum conspicit dianusjuxta maritima sistitur; Elandrensis atque
eminus hostes, ocius his qui Jerosolymae desederani Xorthmannicus adequitabat dcxteree Tancredus ;

haec scienda mandavit. Continuo quemdam accivit et caeteri utrarumque partium medii incedebant.
episcopum, quem destinavit ad urbem, universaliter Praelium cummittitur. Fusis csesisque gentilibus
suos obtestans ut praesenti necessitati submota pro- nostri ecasere victores. — Noslri igitur peiletentim
crastinatione concurrerent. Uuarta itaque feria, in hosiilem cuneum promoveri, gentiles ad praelia
qui(|ue principes coacta generaliter expeditione sese parantes, nequaquam loco moveri. Videres
Dominica, castra a civitate promoverant, et ipse 437 ex humeris vasa pendentia, dum ex modicis
episcopus, qui Jerusalem commanentibus regia verba gelidas cohibebant utribus undas : e quibus se po-
detulerat, cum repedaret ad regem, occurreniilms taturos crederent, cum nostros prosecuturi in fug.im
Sarracenis excipitur; nec paiet utrum occubuerit, cogerent. Sed Deus longe aliter providerat, quam
an captivus abductus sit gens inimica volvebat. Interea Nurthmanni ac Ro-
Petrus Eremila publicas supplicationes ordinat in berlus comes [al., Xorthmannia3 Robertus comes],
urbe Jerosolymitana. —
At Petrus Eremita, pii huc- prospecto eminus principis exercitus telo, quod
usque operis exsecutor, cum clericis Graecis ac opertum multo videbatur fulgere argento, et in sui
Latinis in civitate remansit, ordinando processio- summitate lereti ornabatur auri pondo, equum con-
nes, dictando litanias, inslituendo oraliones, sub- tinuis celerern calcaribus urgens, principem, cui pro

monendo eleemosynas, Deus hac, quasi suprema,

ut signo quam diximus astitit hasta, rapido impetit
dignetur populi sui cumulare victorias. Porro eccle- impeto ; et atroci vulnere sauciat. Altrinsecus Flan-
drensium comes loro remisso, densum se fudit in
siastici qui adesse poterant viri, sacris, ac si ad

sacra mysteria, induti hostem. Tancredus denique concursu ruit ad tenlo-

vestibus, procedentes ad
templum usque Dominicum, missas orationesque ria magno. Agmina cum propriis ducibus bacchan-

totis affcclibus agendo mares ac feminas conduce- tur ubique liunt cruenta caedibus aequora plani- :

bant, pro Dei exsulum ereptione poscentes. At no- tiesque loci protinus haec sua pernicies hostibus ;

mine patriarcha, si qui etiam pontifices adfuere, intoleranda fuit; sic desperantes mox iniere fugam.
cum quibusque conglomerantur principibus ad flu- Et sicut erat gentilium numerositas enormis, ita
men quod eis Ascalonem esse dignoscitur. Illic q consequenter et facta est enormitas caedis. Si enim
fraude gentilium multa sunt animalium exposita magnai fuerant elationes maris, sese tamen multo
millia, boum, camelorum oviumque examini, qua? mirabiliorem ostendit Dominus in altis. Unde ut
cum seniores didicissent, ad illiciendos praedarum evidens iieret praelia lanta Deum, non hominis fe-
copiis nostros emissa, celebra'.o per castra praeco- cisse manum, patentibus oculis cseos fugitare vide-
nio, mandant ne in cujuspiam quidquam
tentorio res, duin vitaturos arma se aestimant, sese ar-
et

praedae ejusdem reperiatur, nisi quantum dictae in- matis objiciunt. Et dum non patet effugii locus ulli,
stanti necessarium fore probaretur. Interea trecenti ardua non tutum plerisque parabat asylum arbor,
Arabes nostrorum sese conspectibus ingerunt, quos nec nostras potuere latere sagittas; praecipites ma-
illico noslri tanta facilitate presserunt ut duos ex gnas icti fecere ruinas, aut mortui aut fiunt semi-
eis fugaciter actis corriperent, caeleros usque ad neces jaculis aut ensibus omnes quos fuga non texit,

castra sua persequendo minarent. exercuit gladios nostrorum, velut inter pecuaria,
[XVIII.] Sero itaque illius ingruente diei, fecit caedes. At Sanct-jEgidii comes, juxta contigui ma-
per universum exercilum perfunctorius ille patriar- ris arenas, ubi in hostes proprium absolverat ag-
cha cantari, ut diescente crastinoomnes expediren- men, tanta eos vehementia in morem tempestatis
tur ad praelium : id opposito anathemate inhibens D aggreditur, ut ipsorum non parva manus, dum
« ne quis inter dimicandum spoliis diripiendi in- ferri exitium praecavet, ultronea pelago rhergeretur.
sisteret, » sed belli ad finem colligendi sludium CAPUT III.

quisque differret. Caedendis autem hostibus adeo [XIX.] Quare Deo ascribenda vicforia. — Expli-
rogat insistere, ut hac illac nequaquam curent, ob cita itaque Deo auctore victoria, Babyloniae prin-
vilia emolumenta divertere, ne alicujus causa cu- ceps militiae, quem patria lingua Admiravisum vo-
piditatis incurrant cceptae detrimenta victoriae. citant, confusus, el inforluninm quod sihi acciderat
Sexta illuxerat feria, et ecce progredienli militiae satisadmirari non praevalens, inulta conqueritur.
oostrae pulcherrima vallis occurrit : ibique, in ipsa Considerabat nimirum intinitas quas adduxerat
contigui aequoris acierum suarum fecere
planitie, copias, hetissimam juventutem ; forlitudine ac spe-
discrimina. Dux jam mutatus in regem, comes cic arma commilitonum opes, et, ut sic
nobilia,
Flandrensis, itidemque Northmannicus, Sanct- dixerim, cuncta equestria; et quod animis maxi-
yE^ydiensis comes, Boloniensis Eustachius, una mam quorumque inertium parere securitatem Bolet,
Tancredus et Gaslon, aliqui singulares, pares aliqui, pro foribus urbis suffl, ad quam certa refugia, in
compositis agminibus pnefuerunt. Pedilum sagilta- propria pugnavisse provincia. At Francos intueba-
80d GESTA DEI PER FRA.NCOS. — LIB. VII 1. 800

tur modis omnibus inferiore miliiia, profligatam A CAPUT IV.

diutina fauie juventam, rubigiuosis ensibus, lanceis [XXI. j Diversaoracula. prophetarum
Sed —
nigrantibus, exilem destitutis mililum viribus ar- ouoniam hujus voluminisexordio, quaedam exem-
in

maturam ; cunctis qui pra3 caeteris videbantur in- pla praebuimus Scripturarum, quae huic tanto quod
signes, acri egestate torpentibus, equis omnimodo explicuimus negotio convenire putavimus, atten-
squalore fatiscentibus : et, ut brevi clausula sol- dendum nunc etiam an Hierosolymitana? obsidioni
vam, pauperrimos omnium, exsulem globum innu- aliquid consonum apud Zachariam prophetam re-
merabiles superasse mirabatur indigenas, quin penre possimus. « Dicit, inquit, Dominus extendens
poiius, per abjectissimos hominum toiius Orientis coelum, et fundans terram ; tingens spiritum homi-
gloriam concidisse. Juvit quoque nostrorum victo- nis in eo (Zach. xu, i). » Extendit coelum, qui
riam plurimum, quod couclamata in hostili exercitu dilatat Ecclesiam, ut sicut, juxta Isaiam,
ab Oriente
fuga Admiravisus ille qui praeerat Ascaloni, ubi
; adduxit semen ejus per apostolos, sic ab Occidente
conspexit Babylonicum vertere terga ducem, fugi- eam debeat congregare per istos (Isa. xlui, 5).
tivos omnes a propriae urbis ingressu mandat
Fundat terram, cum permittit gentilium prae-
arceri. Mirabantnr plane etiam iidem plus nimio _ cordialiter obdurari perfidiam. Fingit spiritum
hostes, quod minime Franci pro moenibus Jeroso- hominis in eo, cum cujusque lidelis animum for-
lymae, quasi contigui causa praesidii pugnare dele- mat, rationis inditae dono. « Ecce ego ponam Jeru-
gerant, sed sibi obviam duorum itinere dierum pene salem superliminare crapula?, omnibus populis in
processerant. circuitu (Zach. xn, 2). » Superliminare, prseemi-
[XX.] At Francis pro tanta Deo, ut par erat, net ostio : per ostium introitur in domum ; crapula
nimium gratulabundis victoria, Robertus North- oflicit stomacho. Domini JesuSi ostium, lidem
manniae comes, vir nunquam suae mirabilis munili- dicimus, per quam ad Patrem venimus, Jerosoly-
centiae, etiam in illius exsilii paupertatibus, expers, mitanam ecclesiam, quia de ipsa et lex et verbum
haslam illam, quam argento dixeramus ornatam, Domini exierit, non immerito superliminare, ob ea
quae Babylonico principi, veluti signum, praefixa quibus praebuil exordium documenta, vocemus ad :

constiterat, a quodam qui rapuerat eam, viginti ipsamenim recurrit post annos quatuordecim Pau-
argenti marchas emil ipsamque in tantae testimonium lus, ut Evangelium cum Petro et aliis conferat, ne
victoriae ad sepulcrum Domini statuendam Arnul- forte in vacuum cucurrisset aut currat (Gal. n, 2).
pho, patriarchae vocato, attribuit. At ensem qui Sed hoc superliminare, populis omnibus in cir-
ejusdem principis exstiterat, ferunt a quodam C cuitu est crapula : quia constat omnes eam natio-
septuaginta Byzanteis emptum. Prasterea, portui nes propter ea, quae ibi resederunt, nostrae cre-
Ascalonico prosecuta exercitum maxima classis ap- dulitatis vestigia fastidire et exsecrari in morem
pulerat : ea videlicet illuc occasione conveniens ut nauseae.
Francis evictis, et sub captivitatis vincla conjectis, Sedet«Juda erit in obsidione contra Jerusalem
a victoribus eos emerent, ac p r ulteriora Orientis (Zach. xn, 2). » Non solum, inquit, horrori exteris
regna venundando distraherent. Hi itaque ubi vi- est, sed et Judas, lidelis scilicet populus, vere con-
derunt fcede fugientes jEgyptios, remota continuo litens eam quae calcatur a gentibus : Jerusalem
delatione velilicant, et ad ipsius sali interiora se obsessurus est : • In die illa ponam Jerusalem la-
promovent. pidem oneris cunctis populis (Zach xu, 3). » Si

Denique Franci facto ex Sarracenis horribili, partem pro totosecundum Scripturae usum licet po-
praecipue ex iEthiopibus carnificio, ad eorum ten- ni, lapis oneris cunctis Jerusalem fit, quia universis
toriajam solitaria revertuntur, ac inaestimabili spo- Christiani nominis gentibus maximi laboris pondus,
liorum copia reliciuntur. Argenti dives et auri in sui liberatione, nuper indixit : • Omnes qui le-

exinde Gaza producitur, Assyriae nobilitatis opes, vabunt eam, concisione lacerabuntur, et colligentur
ac quadibet pretiosa suppellex habelur omnimoda D adversus eam omnia regna terrae (Ibid.). » Qui sunt,
:

animalium genera, variorum armorum utensilia qui Jerusalem levant, nisi qui postquam impleta
congeruntur si qua fuere usibus apta, servarunt;
: fuerint tempora nationum, eam a sua conculcatione
qua extera, igne cremarunt. Regrediuntur incom-
1
sublevant? «Jerusalem, inquit Dominus, caleabitur
prehensibili triumphantes jubilo, Jerosolymam, a genlibus, donec impleantur tempora nationum
infiniiis gratiarum lacrymarumque millibus cuinu- (Luc.xxi, 24). » Ili concisione lacerantur, quia dici,
lantes Dominica? passionis ac sepulturae memoriam. imo cogitari nullatenus potest, quanta famis sitisque
Tanta autetn Francis, ex hujus fortunae coelestis miseria, quantis laborum vulnerumque doloribus
evenlibus arrisit ubertas, ut hii, qui prorsus inopes eos in obsidendo cruciari
Et, ut juxta constiterit.

438 et viatici ipsius egentes, hoc ipsum olim iler Ezechielem loquar caput decalvalum est,
: « Omne
inierant, cum multa auri argentique opulenti.?, et ouinis humerus depilatus (Ezech. xxix, 18) ; »
ac spectabili equorum mulorumque eveclione redi- vel crebris machinarum impulsibus, seu
sin alias,
rent : convehendis onenbus. Sed, levala Jerusalem, « om-
Lux ea Sfxtilis quse proxima prsevenit Idus, nia regna terrae adversus eam colligentur (Zach.
Obtinuil belli tale videre decus. xu, 3) : » quod non ut allegoria subintelligendum,
BOj V. GUIBERTI ABBATIS S. MARLE I)E NOVIGENTO 808

sed ut historia novitor relata, supernis oculis in- a et ut non quolibet auetore Deo niti putenlur; sod
tuendnm proponitur. Quod enim fuit Orientis re- Deo sui ipsorum, scilicet Christinnorum.

gnum, de cujus hominibus ad idem non venerint « In die illa, ponam duces Juda sicut caminum
bellum? Qui enim machinarum omnia genera, qood ignis in Lignis, facem ignis in feno
et sicut et :

supra omiscram, obsidendae urbi necessaria secum devorabunt ad dexteram et ad sinistram omnes
detulerant : qui et am praeter bellicos viros, nego- populos in circuitu (Zach. xu, G). » In hac, in-
tiatoros ad coemptionem Francorum adduxerant, quam, vel lidei, seu divinae prosperitatis die,

profecto ex nimietale multitudinis victoriam prae- duces illi, qui vel armis exterius, vel spirituali
sumebant , fortasse majori prorsus majestate doctrina interius Chrislianum populum guberna-
numeri, quam Curbaran illum habuisse didice- bunt, erunt caminus : superno, videlicet intrinse-
rat. cus, amore ferventes, qui peccatorum ligna in

« In illa Dominus, percutiam omnem

die. dicit gentilitate consumant : et quantum ad exieriora
equum in stupore, et ascensorem ejus in amentia reprobos quosque, ac si fenum, bella succendant.
(Zach. xn, 4). » Si equus digniias temporalis acei- Procui dubio enim scimus Deum ista nequaquam
pitur, ascensor equi qui dignitate praeeminet pro- pro unius civitatis liberatione enepisse, sed contra
cul dubio intelligitur. Dignitas omnis stupet quia : venturi rabiem Antichristi, hsec semina, longe late-
quidquid usquam imperii, quidquid regniest, ad- que fructificatura jecisse. Omnes itaque populos
versus hanc novae militia? Dei manum hebetatum, ad dextram et sinistram in circuitu devorant,
nil audet. Princeps omuis in amentiam vertitur, dnm hinc electos, quos dextcra innuit, ad pietatem
quia expers est consilii, nec habet quo se vertat, Christianitatis incorporant ; illinc reprobos, qui si-

utpote inops virium, quisquis hujus Dominici exer- nistrorum pertinere noscuntur, digna caedis ultione
citus fortitudinem experilur. « Et super domum devastant.
Juda aperiam oculos meos, et omnem equum popu- « Et habitabitur Jerusalem rursus in loco suo in
lorum percutiam in caecitate (Ibid.). » Si Juda, Jerusalem (Ibid.). » Si Jerusalem Ecclesia est,

confitens, eos potissimum eonfessores dicam, qui locus ejns Christi fides est ; Jerusalem ergo in Je-

nunquam a suae credulitatis initioexorbitasse legun- rusalem habitatur, cum civitas illa lerrestris, ad
tur a lide, Francos utique, quibus omnis tenor hoc, ut supernae pacis visioni inhiet, instauratur;
hujus innisus est viae. Super hos Deus oculos locumque habet, quia Christo immutabiliter haeret.
aperit, cum ipsis effectibus gratiam eis propriae be- « Et salvabit Dominus tabernacula Juda, sicut iu

nignitatis ostendit; equum populorum in caecitale C principio, ut non magnifice glorietur domus Da-
percutit, dum superbiam consequente gentilium, vid : et gloria habitantium Jerusalem contra Judam
eos reprobo sensu, punit. In sacra plane pagina, (Zach xu, 7). » TabernaculaJuda, sicut in principio,

equus saepe pro superbia ponitur. Quid enim Dominus salvat, cum ipse, qui cum patribus nostris
magis cajcum, quam sine Dei respectu, Dei liliis mirabilia fecerit, noslris etiam glorilicatur adeo
inferre bellum ? Quid tam reprobum, quam Deum temporibus, ut sub aerumnis et calamitatibus majora
non agnoscere, et ex ipsa ignorautia superbire, et omnino moderni isti videantur egisse, quam Judaei
contra fideles bella movere? Sed quo, per verborum antiquitus cum uxoribus ac filiis, et continua ven-
lacinias allegoriae libertas excurrit, cum historialis trium plenitudine, sub ducatu apparentium ange-
nos veritas, ne per opiniones passim evagari videa- lorum, frequenlibusque miraculis aestimantur im-
mnr, astringat ? Nonne superius hostes diximus cae- plesse. Hos, inquam, veracius salvat quia eos re- :

citate percussos, et gladiis imminentibus stupore vera quos corporaliter occidi per-
uti filios recipit

suffusos? Et miror qualiler equus videns se ege- mittit, temporaliterque flagellat. Ut non magni-

rit, cum rector equi evidentem amentiam incur- fice, inquit, domus David giorietur: id est, ve-
rerit. teres qui bellorum victoriis praeeminuerunt, su-

430Et dicent duces Juda in corde suo Confor-

« : perbire desisiant, cum novos quosque potiora exer-
tentur mihi habitatores Jerusalem in Domino exer- cuisse perpendant. Gloria quoque habitantium Je-

cituum, Beo eorum (Zach. xu, 5). » Quos dixerim rusalem, conlra Judam elevatur : dum fastus eo-
Juda duces, nisi iideles illius exercitus principes? rum qui ibidem regnavere, el aliqua clara fecere,
Qui confortati sibi Jerusalem habitatores impre- modernis opponitur. Per David namque, qui po-
cantur, dum totis affectibus, Christianae militiie tissimum potuit, quidquid in superbia magis ha-
sanctam illam civitatem forlitudine desiderant in- bent causae exprimit. Ac si diceret: Etsi David ce-
slaurari;qua et Christianitas propagetur, memoria leberrimus armis exstiterit, et de succedentihus ie-

Dominica honoretur, genlilitas circumquaque pre- gibusaliquis aliquid gloriae quaesierit, nihil reperitur
matur. Sed haec eorumdem fortitudo in Doiniuo per quod his nostris exaequari possint. Habilare
exereituum futura dicitur, quod hodiequc cerni- autem dominari dicimus : uiule et a verbo, qood ''st,

tur, dum manus hominum incredibiliter parva, habeo, hnbes, freqoentative dictum ponimus. Dicilur
adversum universa paganitatis regna congreditur, vero, et David magniflce gloriari contra Judam, et

quod totum ex ejus qui o<eli virtuiibus praeest, sola gloria liabilanlium Jerusalem :quia ipsi maieria sunt
virtute pnesumitur. Ubi bene additur. Deo eorum, superbiendi, nostrorum facta humiliare rolentium.
809 f.ESTA DEI PER FRANCOS .
— LIB. VIII. sio

« ln die illa, protcget Dominus habitatores Jeru- A in opportunitatibus, in tribulatione suspirare coga-
salem (Zach. xii, 8). » Et nunquid non hodieque lur.
protegit, quos, cuneum nimis exilem, in meditullio Ecce jam seposito omni mysterio, materialis illa
gentililatis inliniue dcfendit? Audacibus quotidie Jerusalem, quanta putamus aliquoties sub dubietate
gentes contiguas armis irritant : et ipsis satis est et timore se habeat, dum, juxta Ezechielem (cap.

gentibus ab eorum incursione pnomuniant,

si se v, :i), in medio gentium se attendit positam, ct in
nedum obsidere praesumant. circuitu suo gentes, circumjacentium nationum in-
linitatem, suae urbis considerans paucitatem. Etdum
« Et erit, qui offenderit ex eis in die illa, quasi
David; et domus David, quasi Dei, sicut angelus barbarum gentium irruptiones indesinenter metuunt,
Domini, in conspeclu ejus (Fbid.) » Vix invenitur nisi miserabiliter desipiunt, nunquam absque Dei

cujus poenam timoris et amoris gratia sunt, quibus nunquam piae

David quidpiam graviter deliquisse,
consequenter non legatur in praesenti recepisse. affectionis ac preenm materiae desunt. Solet nimirum
Quicunque igitur Omnipotens, aculeis adversitatum, ad sui recorda-
ex nostris offenderit, si quasi
tionem sollicitare suos solet titillationibus carnis
David, dum non eorum aut luxurias sive superbias, :

intercundum, siout superius continent gesta, Deus fnurere mentes, ut scilicet, dum ruinam metuunt,
^ votis ac orationibus, Dei subsidio semper invenian-
ipse impunita reliquit; sed mox, inter ineunlis pec-
cati successus, quae meruere, celerius aut famis,
tur acclives.

aut quarumlibet diflicultatum lormenla rependit. CAPUT V.

Unde et domus David quasi Dei eflicitur, quia [XXI.] Christianorum calamitates recoluntur. —
per divinae correptionis instantiarn ad spirilualis
Diximus non semel, sed forte multoties, nec repete-
reditur. Quibus enim Deus, uti re piget tale quid nusquam gentium a saeculo fa-
gratiae coneeptum :

ctum. Si filii Israel, miraculis quae ante eos egerit

quondam David, paterne disciplinam irrogat, hos
statim a suae inspirationis complexu non abdicat. Dominus mihi inferuntur objectis, his ego multo
mirabilius astruam mare confertissimas gentilitatis
Fit quoque in Dei conspectu ut angelns : t|uia

duin per imminentia flagella

apertum; his interdiu ex columna nubem divini
homo conspicit se a
timoris, noctu lumen divinae spei perhibebo praebi-
suis, Deo auctore, eximi affectibus, Deum illico di-
ligere intendit ardentius dum enim se castigari tum, quibus Christus ipsc columna rectitudinis Jac
:

fortitudinis inspiravit exempla; quos verbi Dci, ac

cognoscit ut filium, amat ut angelus. Dei autem
si manna coeleste, absque ullius terrenae spei, solum
conspectus, piusest hominis interioris affectus.

« Et erit in die illa; qua?ram conterere omnes

f [al., solatio] confortavit edulium. Illi pabula coeli-
tus ministrata fastidiunt; iEgyptum derelictam,
440 gentes quae veniunt contra Jerusalem (Zach. crebro mentibus et voce revisunt; isti sieut nihil
xn, 9). » Ea solemus quaerere, quae nos certum est
unquam retrogradum moliuntur, ila quidquid pe-
sub oculis non habere. Quid vero Dei est quaerere,
nuriae ac neccessitatis ingruerit, vivacibus animis
nisisub aeternae provisionis vocatione facienda pro-
amplectuntur. Certe illa apud Antiochiam celebrata
ponere? Quaerit ergo Deus conterere omnes gen-
calamitas, quae frequentibus propemodum inediis
tes quae contra Jerusalem veniunt, et hoc in die
oscitabat, non sine quibusdam nobilibus spectaculis
illa quia subtili suo judicio providet ac ordi-
:

traditur exstitisse. Qua putamus, inter illius omni-

nat quod eos qui fidei contraria agunt aut perpetua
modae egestatis qua nil aegrius apud homines
exitia,
damnatione conterat, aut quantum spectat ad exami- magnanimitate se gesserint,
consueverit tolerari,
nationem suae ipsorum fragilitatis. imminuat. Unde qui Christiana theatra, illi procul dubio tempori
est, « Tanquam, » inquit, « vas figuli confringeseos,
ac loco convenientia, non spreverint?
quos rexeris in virga ferrea (Psal. n, 9). » Quod De parvulis cum patribus Jerosolymam profeciis.
lamen facit Deus illustratione interna, quae est pro- Eorumdem parvulorum cxercitus. — Plane ab his
fecto dies; sed illa, quae exprimi videlicet non possit
D inlerfuere referlur5 cum eivitas eadem obside _
•

ratiocinatione ulla.
retur, et crebris congressibus obsessores et urbici
« Et effundam super domum David, et super ha- miscerentur, fiebat saepissime ut viris hinc indeque
bitatores Jerusalem, spiritum gratiae et precum cedentibus, et impetum vicissim consilio ac ratione
(Luc. xu, 10). Ipsos habitatores Jerusalem dixe- frenantibus, puerorum examina pars ex urbe proce-
rim domum
David; quos omnipotens Deus, et- derent, pars ex nostrornm filiis e diverso coirent,
si frequentibus victoriis donavit et donat, creber- pariterque dignissimi exspectatione confligerent.
rimis tamen infortuniis edomuitet redomuit etdum : Sicutnamque in exordio hujus historiae retulimus,

eos nec continuatione malorum desperare permittit, cum apudoccidentales regiones percrebruisset Jero-
nec assiduitate bonorum superbire sinit, Spiritum solymitana profectio, patrcs cum parvulis filiis hoc
gratiae et precum super ipsos, pius necessario jam ipsum aggrediebantur iter. Undeaccidit ut mortuis
dispensator effundit ; ut dum nulla prosperitas, parentibus aliquorum, ipsi pueruli prosequerentur
quae etiam perfectos quosque resolvit, sine subjecta exercitum, labori assuesccrent, et, quantum ad
mox adversitate sibi arridere videtur, semper ani- inopiae tolerantiam atlinet, majoribus impares nul-
mus inquietudinum timidus, ad enm qui adjutor est latenu^essenf. Ili igitur, per se ag oine facto, princi-

Patrol. CLYI. 26
.Nll V. GUIBERTl ABBATIS S. MABI.K DE NOVIGENTO 812

pes sniipsorum exsecraverant, ille Hugnois Ma- A contrahendis, in obsessione etiam urbium lapidibus
gni, Boemundi, hic Flandrensis, iste Northman-
ille intorquendis, dici non potest quam necessarii fo-
nici vocabula, et aliorum alii praeferre personas. rent, cum in portandis oneribus, asinos ac jumenta
Ipsi quoties sibi subjectos alimoniarum penuria ve- pra?cederent; cum balistas et machinas crebris ja-
xari conspicerent, ad eos quos praelibavimus prin- ctibus exaequarent.
cipes, victualia rogaturi abibant. Quibus iidem pro- Prseterea, cum de paganorum corporibus fru-
ceres plurima largiebantur, unde eorum convenien- sta carnium apud Marram, et sicubi alias, cum
ter imbecillitas aleretar. Talis ergo tamque specta- nimia fames urgeret, reperirentur adempta, quod
bilis militia, urbanam pueritiam crebro lacessere, ab his et furtim, el quam rarissime factum constat,
lougas arundines, pro telis habere, de viminibus apud gentiles fama percrebuit quod quidam
atrox
scuta contexere, arcillos atque missilia, pro suo Francorum exercituhaberentur qui Sarracenorum
in
quique modo, gestare. His itaque et civitatensibus, carnibus avidissime vescerentur. Unde idem homi-
grandaevis ex utraque parte spectantibus, medio in nes, ut potissimum apud illos haec intonuisset opi-
campo congressis, urbici quidem ex raoenibus, nio, Turci cujusdam vecti corpus intusum, ad eorum
nostriautem pro papilionibus exspectabant. Erat ibi terrorem palam omnibus, ut dicitur, ac si carnein
cernere impetus in invicem conclamatos, ictus " mandibilem igni apposito torruerunt. Quod illi agni-
sine ulla tamen mortium suspicione cruentos. 4-11 to, et verum penitus quod fingitur autumantes, jam

Haec saepe prseludia majorum ad iterandos conflictus magis insolentiam Thafurum, quam nostrorum quo-
prrecordia concitabant. Dum enim animos sub mem- dammodo principum vehementiam formidabant.
bris impotentius [al., impotentibusj fervere vide- Turci, plane antiquorum more gentilium, de cada-
rent, dum illa qualiacunque imbelles conspiciunt veribus tantopere cruciantur insepultis, quanto
alacriter arma movere alterutrorum
lacertos, dum nemo Christianorum animabus videtur
studio de
laesionibus diversae prospectantium partes ingemunt, cogitare vel dolere damnatis. Unde, ad eorum ran-
ad solita, dimotis e medio pueris, seniores bella cores dirissime concitandos, in obsidione Antio-
concurrunt. ItaDominicum exercitum vix inveniri chena, Podiensis facto edicto celebrari per exerci-
contigerat feriatum, dum hi instituuntur, illi quoti- tum praecepit episcopus ut, quicunque Turci cujus-
die exercentur. quam caput sibi deferret abscisum, duodecim dena-
XXII.Nudipedum exercitus, ac vitse genus.
J
—
riosreferretstatim in praemium. Capita enim eorum
quoddam in exercitu illo hominum
praeterea et aliud cum idem suscepisset antisles, super palos anle
genus quod nudipes quidem incederet, arma nulla ipsorum ora pro moenibus civitatis figi ea jubebat
rJ
portaret, nullam ipsis prorsus pecuniaj quantitalem ingentes. Quod eos solebat acerbissime torquere, el
habere liceref, sed nuditate ac indigentia omnino exanimare cernentes.
squalidum, uuiversos praecederet, radicibus herba- Egit etiam ibi pontifex non reticendum quiddam
rum, quibusque nascentiis victitaret. Hos
et vilibus cum procerum nostrorum consilio, ut, cum victua-
cum quidam ex Northmannia oriundus, haud ob- lium inopia urbani nostros laborare sentiscerent,
scuro, ut fertur, loco natus, ex equite tamen pedes nostri econtrario proponerent quatenus boves ara-
factus, sine dominio oberrare videret, depositis ar- tro jungerent, in conspeclu urbis ararent etsererent,
mis et quibus ulebatur induviis, eorum se regem ut ex hoc idem urbici subinlelligerent quod coeptam
profiteri voluit. lnde rex Thafur barbarica coepit obsidionem nulla ratione desererent, qui de futuri
lingua vocari. Thafur autem apud gentiles dicun- anni procuranda fruge tractarent.
tur, quos nos, ut nimis litteraliter loquar, trudenues Haec et alia mira miranda in hac ipsa expeditione
[al., trudennes, Gallice truands,} vocamus. Qui ex eo sunt gesta, quae posse ab aliquo comprehendi nullo
sic appellanturquia trudunt, id est leviter transigunt, modo putamus universa, sicut sane nemini a saeculo
quaqua versum peragrantes annos [/., agros]. Erat au- constat auditum ut sine rege, sine principe, ulla de
tem isticousuetudo ut, siquandopopulus subseagens D locis propriis egrederetur gentium, ut sub solo Deo
ad pontis alicujus deveniret transitum. aut aliquas parvus et magnus par addiscerent portare jugum,
angustias loci cujuspiam attigisset, iste eumdem ut non respectaret servus ad dominum, nec domi-
prseoccupare festinaret ingressum, et perscrutato nus nisi fraternitatem usurparet in famulum sicut, ;

ad unguem singillatim quoque suorum, si cui duo- inquam, de praeteritis super hoc exempla praebere
rum pretium solidorum habere conlingeret, huuc non possumus, ita in posterum similia nunquam fu-
cenfesiim a sua ditione secluderet, et eum emere tura putamus. Quod ex eo maxima ex parte conji-
arma jubendo, ad armati contubernium exercitus cimus, quia, post captam Hierusalem, lantos Chri-
segregaret. Si quos consuetae tenuitatis amantes, stianarum gentium motus vidimus, tot non imparis
nihil prorsus pecuniae aut reservasse aut affectasse dignitatis personas, tot equestres non contemnendi
conspiceret, hos suo collegio peculiares ascisceret. nominis alas, tot pedestres copias pariter commi-
Putaret hos forsitan quilibet generali ulilitati pror- grasse post eos qui praecessere, et viam secuturis
sus incommodos, et, unde aliis poterat suppetere paravere cognovimus, ut pene priorum et divitiis
sumptus, absque proficuo tales consumere cibos. At et numero suppares indubie judicemus. Quis enim
vero hi in convehendis victualibus, in stipendiis colligat, eo tempore quo Stephanus comes, de quo
813 GESTA DEI PER FBAflCOS. — LIH. VIII. 814

supra egimus, et ille Philippi 4J« regis frater A exercitus quoqae cadaveram passitn decumbentium
Hugo Magnus, sepulcri Djminici viatn iterato coe- fetore vexari. Aliquoties plane, cum postremos
perunt, summe mediocris et inlimi generis quanta egenae multitudinis duces exercitus castigarent, ne
ex solis Franciae partibns (de caeteris enim taceo) equitatum tardius sequerentur praecedentein, ne in
frequentia processerit? Tacilo Burgundiae duce, eos Turci videlicet involarent, illi famis torsionibus
quid de Pictavensi comite loquar? qui, praeter mili- acti, votis et precibus exoptare ut venirent. Arme-

tiae grandis, quem secum proposuit ductare, globum, niorum jam pene fines attigerant, exesisliominibus,
etiam examina contraxerat puellarura? Qui, cum animalibus inedia moribundis, subito ingruunt Tur-
majestatis suae passim personaret testis ambitio, corum millia numerosa. Sed Franci, qui primas
Constanlinopolim venit, cum perlidissimo hominum lunc exercilus videbantnr actitare custodias, facile
Alexi tyranno colloquium habuit. Cujus proditor ille eorum, lassabundi licet, illico obtudere molimina.

nequissimusadventum, antequam regia comes isdem Postridie, cum Turci Francos a prima fronte disces-
digrederetur ab urbe, Turcis per epistolas detulit. sisse Langobardis,
vidissent, Liguribus et Italis,
• Ecce, inquit, e Franciis pinguissimae ad vos pro- priora, proh dolor! occupantibus loca, irruunt,
grediuntur oves, quae minus provido tamen pastore persensa anteriorum ignavia hostes acerrimi; his-
reguntur. » Quid plura? comes lyrannici principis que qui praeibant et signa ferebant, foede terga de-
fines excesserat, Turcorum et exercitus repente dentibus, totus non tam fugae, quae nimium tenuis
obvius astat, vires hominis, utpote adventitias in- ut pote fame tabentium fuerat, sed internecioni mi-
compositasque debilitans, dispergit, praedatur et seranda? patet exercitus. Fugientes non qua vene-
superat. Ibi Hugo Magnus, genu sagitta percussus, rant regrediebantur, nec, ut gregatim saltem fuge-
languore protracto, tandem occubuit, apud Tharsum rent,glomerabantur sed quorsum quemque ferebat
;

Ciliciae sortilus jura sepulcri. Haec intra cam, quam animus, verterat illo gradum, sinedubio moriturus.
Satvriam dicunt, facta fuisse provinciam tradunt. Quae eorum caedes et insecutio perseveravit pene
CAPUT VI. continuis octo diebus.
[XXIII.] Perfidus imperafor Francorum duces cle- Erat in eo quidara archiepiscopus Mediolanensis
ludif. —At Stephanus comes cum quibusdam pon- exercitu [al., periculo], qui capellam Beali Ambro-
titicibus regni nostri, inter quos Hugo Suessionicus, sii, planetam scilicet et qua alia nescio,
albam, si

et Parisiorum Guiltelmus illustris indolis generisque secum tulerat, auro tantique pretii gemmis orna-
viri, qui praesulatui suo in primaevo flore clarissimis tam ut nusquam terrarum reperire quis huic vale-
moribus ministrabant, et Engerannus [al., Ingel- q ret aequandam Hanc Turci abduxere correplam,
rannus] Laudunensis, vir sicut forma et eloquentia, Deo fatui illius praesulis, qui rem adeo sacram
utinam sic religione! conspicuus, cum multa ordi- barbaris lerris intulerat, tali damno ulciscente de-

num omnium dignitate moenia Constantinopolitana mentiam. Tanta fuit ibidem promiscui sexus Chri-
subintrant. Quos ad se imperator evocat, magnis stianitatis occisio, tanta pecuniarum, vestium, auri
primores eorum donariis munerat. Consultantibus argentique repertio, ut, de illo quod expeditio prima
illis,an prioris exercitus, seu diversa proficisce- intulerat, damno, haec una victoria sufficienti Turcis
rentur via, ille veraciter intulit non tantum eos potuerit esse solatio. Cum enim ducenla, et, ut
habere equitatum, ut sufficiant a prioribns tramitem aliqui astruunt, his amplius ferme millia Christiani
tenere diversum. Illi, nova sese putantes et supe- nomiuis illic essent, vix septem millia resederunt.
rioribus valentiora facturos, profitentur se per exte- Comes autem Stephanus, cum plerisque potentibus,
ras regiones ituros. Pariter vero ab imperatore interquos Harpinus Bituricensis vir magnificus, et
expostulant quatenus ubique generale universalis comes trans Ararim 443 Stephanus, ibidem fuere
Graecia? habere mercatum, ipso jubente, debeant. pariterque Hierosolymam devenere. Ubi positis,
Spopondit ille, et sciens eos in cum imperatoris Babylonici exercitus apud Ramo-
propriam hac sua
insolentia veluti [conspirasse perniciem, eorum quem ^ thenam urbem Balduino, nunc regi, bellum obtu-
providebat optime errori laetabundus assensit. Per lisset, Harpinus memoratus regi intulit quatenus
Paphlagoniam igitur, non dicam modo quibuslibet praelium differret, donec quidquid virium poterat
peregrinantibus, sed ne scripturis quidem, nisi quam habere, conferret; rex ait : « Si times, inquit, fuge
rarissime cognitam provinciam, nescio quod mo- Biturigas, » hisque dictis, inconsulte confiixit, om-
nentur intrare desertum. Viaticum portare ieos nesque suas illico copias, in praedictam civitatem
prohibet imperator, nisi quantum diebus quadra- compulsus, atnisit ipse solus evasit. Multi tunc in
;

ginta solis esset necessarium. Prseterea pene quo- captivitatem acti; multi, quo (ine defecerint, hucus-
dammodo dehortatur viatici lationem, dura magni- que sumus incerli.
fice pollicetur totius terrae negotii proseculionem. Harpinus Bituricensis monachum induit. Har- —
Internecioni traditur exercitus Francorum. — Eun- pinus captivus abducitur; deincepsa captivitate so-
tibus ergo et jam in profundae solitudiuis ulteriora lutus, in Franciam rediens monachus eflicitur. De
progressis, vulgus quod sine viatico, spe promissi Carnotensi Stephano nihil certi habetur, nisi quod
negotii, incaute processerat, coeperat in dies vehe- interemptns, sine ullis tamen indiciis, creditur;in-

mentissima fame urgeri. intumescere ac emori : tra turriin nimirum quamdam 'cum aliis innnmeris
815 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARLE I)E NOVIGENTO 816

eomprehensus, apud praefatam urbem, utrum capti- A teret majestati, sine ulla pene formidine mortis
vitatis sorti fuerit, an inortis, addictus, cerlis scire audaciam, remotamquoque abomnihabitu ipsorum,
auctoribus hucusque nequivimus, nisi quod ad lidem petulantiam, et supra opum suarum vires liberalita-
necis ejus, quia nusquain comparuii, procliviores tem omnino munificam. Hujus autem Balduini erga
sumus. Turci plane caesorum cadavera, post victo- suos lides, erga se comtemptus, ex uno conjici valet
riam, desectis solent damnare capitibus, eaque pro facto, quod videlicet dum in expeditione contra
signo asportare triumphi. Quibus sublatis, diflicile hostes agerel, pro ereptione cujusdam peditis in
est prosrus cujusque personam ex corpore trunco tantum sese periculo ingesserit, ut, gravissimum
cognosci. Eadem autem ambiguitas et de quibus- vulnus excipiens, vix discrimina paratae neciseva-
dam clarissimis viris aliis hactenus est habita. serit.

Interea rex ipse, qui, ut praelibatum est, solus CAPUT VII.

evaserat, et non modo pro communi, quod immi- [XXV] Prognostica de Christianorum expeditione
nebat, exitio lugebatur a suis, sed etiam cum ca- Jerosolymitana. —
Fuit interea quiddam, quod ma-
chinno mterfectus clamabatur ab ethnicis per ;
xime gentium innumerabilitatem circumpositarum,
horrida quaedam paucis comperta montana pro-
et ne contra nostri nominis insurgerent paucitatem,
cedens, desperatre tandem Hierosolymae, et extrema B vehementer exterruit, nec minus hodieque terrere
jam pericula cum debitis mueroribus praestolanli, dignoscilur quod scientia scilicet astrorum, quae:

post biduum, nisi fallor, se intulit. Qui collecto ce- apud Occidentales quo tenuior exstat et rarior, eo
lerrime quem potuit equitatu, et delectu optimo- apud Orientales, ubi et originen habuit, continuo
rum peditum pro facultate habito, clementiori jam usu ac frequenti memoria magis fervere cognosci-
Domino, cum triumphanti, sed non diu, gentilitate, tur, evidens idem gentiles prognosticum se acce-

bello decernere parat. Cum ergo regem mortuum pisse testantur, et jamdudum ante infortunia, ipsa

sic putarent, reparatis continuo copiis apparuit; praescientia quia a Christiano populo subigerentur ;

longe altera quam pridem auctoritate conflixit, et in integrum instrui non po-
sed artis ipsius peritia ad
fugam eos agens, novum ipsorum timorem, atro- terant quo ista tempore complerentur.
cissimae caedis punclione reflavit. [XXVI.] —Anteduodecennium ferme enim quam
[XXIV. J Godefridi regis obitus. At quoniam — proceres nostri Hierosolymitanum aggrederentur
Godefridum regem, hujus Balduini germanum, ne- iter, Robertus Flandrensium senior 444 comes,
quaquam supeiius obisse, materia ordinem praeoc- de quo in primo hujus operis egimus libro, cum
cupante, retulimus, dignum est ut quo fine defece- multis opibus Hierusalem, orationis gratia, est

rit, et ubi sepultus sit breviter explicetnus. A quo- profectus. Qui cum eadem moraretur in urbe ali-

dam contiguae gentilitatis principe eidem transmissa quot, desiderio videndi loca sancta, diebus, et ob
feruntur exenia lethalibus, ut patuit, venenis infe- sui munilicentiam, cognoscendi plurima, etiam quae
cta, quibus utens improvide, cum eum qui miserat apud gentiles fierent, permitteretur habere licen-

suspicareturamicum, subita infirmitate decubuit, tiam quadam ab his didici qui familiarem
die, uti

nec mora, exanimatus occubuit. Sunt et a quibus, inibi comiti praestiterant comitatum, universi pene
hac opinione repulsa, naturaliter feratur obisse urbis ejusdem cives ad templum confluunt Salomo-
diem. Sepelilur autem, in testimonium ejus quam nis, et per universum diem maxima ibidem habita

lide vitaque meruerat redemplionis aeternae, circa concione, ad sua tandem in vesperum diverticula
ipsum Dominicae passionis locum, in eo jure obti- sunt regressi. Hospitabatur tunc comes isdem apud
nens omnimodo monumenlum, quem eruerat quem- aliquem gravioris aevi et experiioris ingenii, vitae-
qne defenderat a conculcatione ac irruptione genti- que, quantum ad Sarraceuum, cui
eos, sanctioris
lium. Cujus mira humilitas et monachis etiam imi- servus Dei usitatius erat vocabulum. Qui cum ab
tanda modestia, illo praedicabili admodum regni eo redeunte domum sciscitaretur quid in illo tan-
sui tempora titulo insignivit, ut nunquain mtra rj diu consedere eis collibuisset templo, super qui-
Hierosolymiianam civitatem regium coronatus dia- bus etiain adeo laciniosa disputatione tractassent ?
dema tulerit ea consideratione videlicet, quia
: Intulit homo: « Insolita, inquit, signa quaedam in
generalis universorum salutis auctor Dominus noster ipsis stellarum cursibus recursibusque conspexi-
Jesus Christus, spineum ibidem sertum humana mus, ex quibus certa admodum conjectura collegi-
irrisione gestaverit. mus, Christianae condilionis has in provincias homi-
Godefrido successit germanus frater Balduinus. — nes deventuros, nosque per praelia assidua ct fre-
Quo, ut praefati sumus, exacto, a fiaterna eum tem- quentes victorias devincendos. Quod tamen utrum
perantia et sagacitate futurum degenerem nulla valde in posterum ditferatur, an proxime tieri de-
rationc credentes, Balduinum cx Edessa transfe- beat, penitus nobis incertum constat. Ex ipsa tamen

runt, et sanctae illius Christianitatis novae coloniae astronomica nobis porientione perpatuit quod hii
regnare constituunt. Quaedam nempe clarissima in ipsiquihus supcrno gentem noslram judicio superare,
eorum virorum natura notaverant, et notata dile- et a natalihus oiis amoliri conceditur, idein postremo

xerant, tranquillos utique, et totitis nescios jactan- vincendi a nohis, et ah ea quain usurpabunt patria,
tise mores, irreinissam et plusquam regiae compe- bellorum sint jme pellendi. Cui coelesti indicio, ve-
M GESTA DEI PER FRANCOS. — LIB. VIII.

terum sectae nostra? oraculorum passim. ex quibus- A ronam proprii cruoris efTusione contrahit ; alios ad

que voluminitms statim lectio recensa concinuit, custodiam sanctae civitatis, ac si ad cultum terrae

idipsum aperta locutione testilkaus, quod jubar promissionis inducit, per quos hodieque paucissi-
aethereura contectioribus signis innnerat. » mos totius imperio Orieniis obsistit, caeteros in

Quibus genlilis hominis verbis illa, quae superius patriam ad testimonium tantae victoriae, et pii hu-
relala sunt, Curbaran matris dicta concordant ;
jus exsilii imitationem redire permisit. « Lagenis

nec apud nos dubium esl quia eadem ipsa ratione ergo lampades emicant, » quia occisis cor-
fractis,

qua illa adversns Christianos dehortabatur praeliari poribus, spiritus, divino amore ferventes, recta ad
liliuin, isti etiam frenantur qui Hierosolymitano Dominum intentione commigrant. Hostes inde ter-
exitio inhiant, ne bella ineant contra id quod sibi riti subiguntur, quia eos non immerito formidant,
ostensum decretum. Etsi namque primum
est fatale qui, spe aeternitatis audaces, mortem vita ipsa

multiplicibus nostros praeliis urgere insistunt, at charius amplecluntur. « Quorum enim animalium,
nunc contra eos tantos remissius agunt, quanto non ut ait Apostolus, sanguis infertur in Sancta per
eos, sed Dominum pro eis exerceri et confligere pontificem, horum corpora cremantur extracastra
sentiunt. Si autem cuiquam furte incredibile fiat [Hebr. xiu, lt). » Unde Dominus extra portam
B passus est. Exierunt itaque hii ad eum extra ca
luod futura quis astrologica arte praenoscere valeat,
illud nobis evidens argumentum praebeat, quod im- stra, extra 445 videlicet carnis desideria, dum im-

perator Eraclius, per hujusmodi disciplinam, gen- properium ejus portant crucis (Ibid., 13), mortili-
lem circumcisam contra Romanum imperium prae- cationem in vitiis scilicet ac concupiscentis servant.
scierit surrecturam; nec tamen non Judaeos futu- CAPUT VIII.
ros, sed Sarracenos, qui haec agerent, per eam po- [XXVIII. Sed quantum cum bonae voluntatis affe-
j

tuit providere peritiam. Intueamur et magos, qui, ctu valuerit tanii hujus laboris assumptio, hoc uno
cum natum regem, et hunc ipsum Deum et homi- subjecto exemplo colligi potest. Quod idcirco pro-
nem, sideris editi repentina inspectione sensissent, ponenduni duximus, ut liquido perpendamus quan-
quibus esset regnaturus parlibuseliam noverant. tum pure peccata confessis et sincere poenitentibus
XXVII ]
— In hoc ipso novo Dei adversus homi- profuerit istius peregrinationis devota susceptio, si

nes diabolicos procinctu, hoc e;iam videbitur atten- tantopere poenitentiae ac confessionis pene prorsus
dendum, quia factum ei omnimodis videatur con- exsortibus, valuisse probatur, terroremque incus-
gruere Gedeonis (Jud. vn). Cum enim infiniia sisse diabolo.

multitudo nostrorum ad subeunda proposita unani- p [XXVIII.] Quidam a diabolica fraude cumiter Je-
miter pertinax putaretur, probatur ad aquas, vo- rosol. arripuisse/, atque inibi sacerdoti peccata ape-
luptates utique atque delitias, ut qui videlicet Deum ruisset, liberatur. Vir equestris ordinis quidam —
sequi diligerent, famis sitisque cruciatibus, mor- maritimarum, nisi fallor, partium, cujusdam fratrem
tiumque variarum casibus non cederent; qui autem proprium hostilitate perdiderat. Cujus interfectio-
post corpora Deum projicerent, ad fluxa sese desi- nem adeo homo idem aegre tulerat, ut inconsolabili
deria, quod flexus illic poples significat, enerviter moerore tabesceret majoris enim potentiae qui eum
;

inclinarent. Qui autem biberunt manu ad os proji- peremerat videbatur, ut moerenti ulciscendi defun-
ciente, ipsi sunt qui, Diogenis instar, vacante omni ctum spes ulla suppeteret. Intolerabili ergo dolore
deliciarum cura, inter Deo serviendum, quoquo defecto, et luctuosa omnibus ubique momentis pro-
pacto satisfecere naturae. Trecenti fuere, qui sub sequenti mente germanum, cum novior in dies irre-

Gedeone probantur, quia sicut exterius, ita interius parabilis damni refricaretur acerbitas, et, sine re-

bajulare crucem, quae Thau littera signiticatur, tre- spectu cujuspiam solatii, inevitabilis tnemoriae lace-
centos innuitur, qui hac perseverantia honorantur. rum miseri hominis jecur pcena torqueret, dum an-
Quare enim a Dominica sese multi nostrorum tur- gores assiduos ad extremum repetendae ultionis

piter excepere militia? nisi quia sedulo gravi car- D centuplicat difficultas, diabolus, diutina experientia
pebantur inedia; et, quia sine Cerere et Libero fri- callens, et spirituali omni mortali natura
alacritate
gel Venus (Ter. Eun. IV, v, 6), nulla eisdem, cor- facilior, qui in cunctis tempora aucupaturet causas,
pusculis flaccescentibus, libidinis inerat perpetrandae hujus nimirum arrisit opportunitati tristitiae.

facultas, quae etiam si suppeteret, non aliqua pate- Die itaque quadam, cum vecordioe interioris squa-
ret opportunitas. lidus tabo, et exhausto suspirio profundissimi lan-
Hi ergo qui probati inventi sunt, « tubas habent » guoris anhelus, potandum equum, ipsi insidens,
in manibus, quia divinum sermonem, cujus solatio duceret ad aquas, e regione altrinsecus in altera
inter discrimina recreantur, proferunt in ope-
tot fluminis crepidine positum daemonem conspicatur.
ribus. Lagenas tenent, » dum in continuo procin-
« Apparuil autem ei in specie viri cujusdam, quem
ctu positi, ab omni carnalitatis foeditate se conti- contractis cruribus existentem saepenumero videre
nent. Intra lagenas « lampades habent, » quia in va- consueverat. Videbatur etiam et ipse eques, acci-

sis corporum fictilibus piae intentionis, omni luce pitrem manu gestans; lutei, ut praefercbat, coloris
clariores thesauri renitent. « In tres eos Gedeon tunicam habens. Quem cum ille eminus attendisset,
partes dividit » dum quosdam ex eis Christus ad co- et recordatus quem fore putabat, hominis
cogniti,
819 V. GUIBKRTI ABBATIS S. MARI.E DE NOVIGENTO 820

consuetae debilitatis et formee, prae vehementia ino- A bcnelicia jam experta proponere, potiora in posterum
pin;e nequain spiritus, procaci-
novitatis luesissct, polliceri, de fidei translatione sedulo satis hortari.
tatis antiqme non immemor, prinms elFert « Non : Illcautem largitati 44C omnimodo lieri gratula-
sum, in<]uit, quem a?stimas. Scias autem me esse bundus expcrlae, obsequia lanti principis liberalitati
diabolum, ad diuturnae tuae torsionis praebenda re- sempiterna pronvttere, super ejus vero, quod fre-
media missum. Magister namquemeus, qui omnibus quens exigebatur, h •minii pensione, jugiter indu-
in inoerore positis, si sibi assentiant, compassibiliter cias obsecrare.
suffragari dignatur, ad te me dirigit; nec, si ei prout Igitur cum homo isdem creberrimis et inter me-
libi dixero acquieseere velis, solatium morabitur.
turmas apparitionibus urgeretur, dias invisibiliter
Cum enim sit liberalis, nec desit opulentia inlinita Dei nutu, per Latinum orbem Hierosolymitani itine-
dandorum, aflectantibus opes, supra quam valeas ris fama porrigitur, et quisque, qui aliquo sese cri-

aestimari, largus est munerum subsidio, egentibus, mine persenserat implicitum, illuc, novas Deo poe-
ultra quam sperari id posset, non differt adminicu- niientias aperiente, dirigitur. Inter quos iste profi-
lum. Tu vero, qui vetus infortunium animi aegritu- cisci delegit, sed nefarium, quod cum diabolo magna
dine semper recentiori deploras, si quid est unde „ jam ex parte pepigerat, fuedus nulla confessione re-
queraris, exprome sciens indubie te multo majora
; texit. Profecto itaque et aemulationem Dei habenli,
sumpturum, quam pnesumas exposcere. Si fratrem licet non secundum scientiam, dum operum initio
intuleris interfectum, ultionis sententiam accelerari bonorum confessio non esl praemissa malorum, tanta
cognosces ; si quaelibet quaesieris incrementa, mira- gratiae Dei, inter eundum, hominem comitatur uber-
bere factum. » tas, in tantum Deo placuit labor, quamlibet minus
Ergo velis, jubeas, suberil pro velle facultas. plena pietate praesumplus, ut in ipso expeditionis iti-

Attenderat ille insolitum valde pecus, mirabatur nere, nullis eum funestus exactor compellare aude-
diabolum cum maximo stupore loquentem; sed ret angariis. Quin potius, ac si nihil cum eodem
quantum pollicitationis lenocinio trahebatur, tantum pactionis bahitae meminisset, nullis vel in visione ei

pollicitatoris nequitia terrebatur. "Vicit tandem am- appareret modis.

bitio promissorum, et se fatetur oblata gratanter ac- Capta postremo Hierusalem, cum in ipsa cum aliis
cipere « Attamen,
: inquit diabolus, si te hujusmete ad tempus diversaretur urbe, et nocte aliqua
sponsionis fructus oblectat, et te principis mei, qui cum quibusdam putaretur dormire militibus, sol-
ad me misit, gratuita benevolentia utcunque pel-
te licitus super suis suorumque, qui sub dio, pro re-
lexit cum ipsis effeclibus, tam de ultione germani q gionis consuetudine, commanebant equis, respexit
;

quam de successibus fortunarum qme pronuntiavi, ad illos, et speciem stantis considerans hominis inter
vera probaveris, hoc meus ipse magister a te exigit, eos, furem suspicatus exsurgit, et quis esset vocibus
quatenus hominium sibi facias, et translata fide Chri- turbatus inquirit. Cui mox ille, habitudine quam
stianitatis, in ipsum
indivisibiliter te ei cohaesurum consuescet illata, quasi reverens ac pudibundus ait :

spondeas, ab etiam quae vetuerit perseveranter

his « Nonne me nosti? At ille, veluti vetus sibi inno-
»

abstineas. Sunt autem specialia, a quibus, cum ad varetur opprobrium, multo severius infert « Novi, :

ipsum concesseris, cohiberi usquequaque te velit :

inquit. » Quibus utrobique prolatis, nec ille post
ne unquam videlicet ullam ingrediaris ecclesiam, interrogationem aliquid percunctationis attexuil
ne quem etiam baptizatum sacrodefonte suscipias. » nec quidpiam responsis adjecit. Quae apparitio,
iste

et tertium quiddam pariter vetuit quod exciderat ab quantum ad hominem quamvis otiosa fuerit, Deo
ejus qui mihi narravit memoria. Cui homo haec ait: tamen dispeusante, quiddam nobis non otiose innuit.
« Facili me
observantia poterunt sinealiqua pro-
a diabolum videlicet non obliviose praelerisse homi-
crastinatione teneri,de hominio vero faciendo, ali- nem, sed ex ipsa sui ostensione eleffectu enuntiasse
quas pelo inducias dari. » Abhorrebat sane multum quid voluerit, et silentio prodidisse, quia nequiverit.
homo idem, liberae adhuc rationis intuitu, quod ex- D Quid plura ? Rediit, sed nec inter redeundum dia-
secrabilis adeo a se lidei traductio peteretur sed ; bolus se illi conspicabilem usquam importunumve
tolerabilius judicabal Christianis officiis abstinere, praebuit. At eo domi constituto, nefarii confeslim
quam ipsius credulitatis fundamento carere. consilii miserabili personae resuscitatur assessor,
Deniquenecmora, in tantum fraternae, suggerente ut vix pauca lempora ab hujusmodi cominonitorio
maligno, suppeditatur ei opportunitas ultionis, ut fcriata forent. « Possunt homines ab his quos \c
crebrescentibus omnino superarentur viri vota for- rentur interstitiis aliquibus disparari, eosque ab
huncque modum succedente remedio, ab
tunis. In inquietudinibus conclavia sua parietesque distin-
animo oblitterabatur sensim mneroris atrocitas,
illius guunt; spiritualem vero nequitiam nec praesentiaB
cum tamen interim nullo modo res praesumeret sibi populorum nec munimenta claustrorum a suis c\-
a diabolo attentare prohibitas. Cum interea anti- cursibus arcent. »
quus humana; naturae hostis sedulo eidem homini Viro igitur ilh adeo individuum perpetienti atquc
apparere, nec rnodo, ut assolet, solitudinem cjus, lethalilcr faslidienti latronem, die quadam obvium
aut secreta aucupari loca, sed in media etiam vulgi habere contigit quemdam Christi saeerdolem, scien-
astantis frequentia, improvidum subito convenire, lia, bcnignitate, ac pia hilarilatc pnccipuum, no-
 821 GESTA DEI PER FRANCOS. — LIB. VIII. 822

mine Cononem. Cui eum, secundum temporis quae A opusculi referre principio, quosdam qui Hierosoly-
tuncerat angustiam (suoenim quisque sollicitabatur mitanum adorsi videbantur iter, illud quod Apulos
itinere), eam quam patiebatur exprompsisset mise- Epirotasque dirimit, locatis pupibus, requor ingres-
iiam, data pro loco consolatione vir bonus ille quam sos, et, utrum inexploratosesecommiserint mari, seu
potuit, et accepta sponsione de redilu, dimisit. At carinas nimia sui numerositate depresserint, nescio,
tamen cruentissima fera non siluit, sed creberrimae constat tamen sexcentos pene illic navim fregisse
interim lenocinio suasionis irritare non desiit. Xec viros. Qui intercipientibus omnes sali turbidi pro-
mora, homo, molestiarum et pene quotidianae inter- cellis enecti,nec mora, impatientis aestu pelagi ad
pellationis impatiens, ad medicum rediit, confes- continentem ejecti, eo ipso quo in birris, palliis ac
sione ad purum facta poenitentiam omni affectu tunicis uti consueverant universi, in fuperricie sca-
suscipit, et, suscepta, exsecutorem proprium de- pularum sunt insignes crucis signo reperti. Quod
inceps nunquam vidit. Ecce pia ista peregrinatio sacrum stigma divinitus cuti eorum potuisse im-
pensemus quantum valuerit puris, quaetantum attu- primi, ob ipsorum fldei evidentiam faciendam, nemo
lerit tutelae ac securitatis impuris. licet fidelis ambigat, tamen ei qui hoc scripsit, si

[XXX. Qusefortiterin Oriente geslasunl, soli Deo advivit. sollicite pensandum est, an res ita se ha-
j

tribuenda. —
Constat quoque consideratione di- beat. enim hujus cum Christianarum ubique
Viae

gnissimum, non sine re ab hujus gratia profectionis genlium percrebuisset initium, et id non sine divina
reges abjectos, ne personae videlicet spectabilis fieri voluntate per Romanum clamaretur imperium,
sublimitas effectus sibi videretur arrogare supernos. quilibet extremae vulgaritatis homines, et etiam
Igitur Domino referenda laus est, ac homi-
coelcsti muliebris indignitas, hoc sibi tot modis, tot partibus

nis tacenda penitus. Non tot militias ducum coegit usurpavere miraculum. Hic paulisper intextas ex

quilibet, aut meruit triumphos. Poenos Regulus suifusione sanguinis rigas, crucis astruens, ostenta-

obtudit rebelles, laus in eum studii refertur. Ale- bat in oculo : iste pupillarem, qua foede caecutiebat,
xander agens Eoa regna stragibus immodicis fati- maculam, eundi sibi commonitorium perhibens, pro
gans, Magni praevaluit parare nomen. Hic, comes ccelesti exhibebat oraculo. Alius, aut novorum po-
Stephanus, cui indita fuerat sacri exercitus summa morum succis, seu quolibet genere fuci, cuilibet
curandi, quasi quae soli compelebant Deo temera- particulae corporis moliebatur speciem crucis, ut
rius usurpasset, ac si ignaviae condemnatus abjici- sicut oculorum subsellia pingi solentstibio, ita divini

tur, et Hugo Magnus, veluti homo regii nominis, in se spectaculi, vel vireret vel ruberet, fraude facta
sequestratur. Pulsis ergo magni nominis umbris, et C et commentis ostensio.

cui innitebatur potentia extrusa, uni jam incumbens Meminerit lector abbatis illius, quem supra re-

Dei subsidio, pusiUus grex ille remansit, et, ut ad tuli (Hb. iv, cap. 7) ferro sibi scalpsisse frontem,
rem ventum est, secundum Scripturae dictum, non et quem postmodum dixerim factum Caesareae Palae-

ex genere, sed eligente Deo, « Insuspicabilis porta- stime pontificem. Testor Deum, me, Bellovaci per id
vit diadema (Eccli. xi, 5). » Honorem ilaque sui temporis constitutum, vidisse ad seversum obliqua-
nominis Deus, qui facit mirabilia, nolens deferr las aliquantulum die media nubes, ut vix quidpiam
alteri, ipse solus duxejus fuit, ipse rexit, ipse cor- majus quam aut gruis, aut speciem viderentur prae-

rexit, ipse ad eflicientiam coepta direxit, ipse hucu- tulisse ciconia?, cum ecce, crucem eoelitus sibi mis-
sque regna porrexil. Agnos igitur, ex lupis quos sam urbame passim voces conclamavere frequenliai.

fecerat, insuonon eorum brachio congregavit, sinus Ridiculum est quod dicam, sed non ridiculis auclo-

sui tuitione levavit, piae spei gaudio fetos, ad quae ribus rem probatam. Muliercula quaedam in hoc
desideraverant videnda portavit. ipsum promoveri coeperat iter. Quam novis nescio
quibus rudimentis imbutus, praeter inerlis jura na-
CAPUT IX. tnrae, versabuudus prosequebatur anser. Et ecce,
[XXXI.] Fulcherius Carnotensis suggillatur et cor- D fama volans Pegaseis motibus acta, et castra reple-
rigilur. I. Asserens plures cruce divinitus insigni/os, vit et urbes, a Deo ad Hierusalem redimendam
refellitur. —
Praesentis historiae corpori, auctore etiam anseres destinatos. Nec tantum deferebalur
mundi propitio, posituri calces, Fulcherium quem- mulieri misene, ut ipsa anserem ductitaret, scd ea
dam, Carnotensem presbyterum 44 » qui Bal- duci ferebalur ab ansere. Quod ita Cameraci proba-
,
1

duini apud Edessam ducis dudum capellanus exsti- tum est, ut, stante hinc et inde populo, per mediam
terat, quaedam qu* nos latuerant alia, diverse etiam ecclesiam mulier ad altare procederet, et anser e
a nobis aliqua, sed pauca, haecquefallaciter et scabro vestigio mulieris a tergo, nullo sollicitante, succe-
ut caeteri,sermone, fudissecomperimus. Cujusetsinon deret. Qui quidem intra Lotharingiam mox, ut com-
omnia, nonnulla lamen detegenda, et huic schedulae perimus, obita sibi morte decessit ; qui sane rectius
compaginandacensuimus. Cumenim virisdemampul- Hierusalem isset, si, pridie quam prolicisceretur,
las etsesquipedalia verba projiciat (Hor. A. P. 97), suae seipsum dominae festa convivia praebuisset.
et luridos inanium schematum colores exporrigat, Quod totum ob hoca nobis historiae veraci attexitur,
nuda mihi rerum gestarum exinde libuit membra ut se noverint quique commonitos, « quatenus ne-
corripere, meique qualiscunque eloquii sacco, potius quaquam, lide vulgi fabulis attributa, Christiana
quam praetexta contexere. Dicitur in sai, nisi fallor. gravitas levigetur.
82- V. GOIBERTl ABBATIS S. MARLE 1)E NOVIGENTO 824

[XXXII.] Secundo Pyrro, ut Antiochiam traderet, A rium linguas omnes acceperat, prupria dentibus
Christum apparuisse, falsitatis arguilur. Denique — meinbra disriderit.
rursus idem perbibet auctor, Pyrro Antiochiae pro- XXXIV]. Quarto in obsidione Antiochena rutilum
ditori Deum apparuisse et ut Francis pruderet
; jubdr crucis in modum apparuisse. — Praeterea dum
urbem in visione jussisse. Facile buc ei fuit qui m obsidiune Anti >< hena morantur, astruit, nisi fal-
Cain et Agar se audibilem, et conspicabilem asinae lor, noctu rutiluui, ni modum ignis, super exerci-
angelum praebuit. Verum omnes qui sancta civitate tum emicuisse jubar, et speciem, haud ambigua
reccpla rediere, et qui super gestis ad nos rebus furma, pariter exhibuisse crucis. Quud quique illic
cpistolas direxere, praecipue Ausellus de Ribodi- sapientum incendium ad bella retulere futura, ubi
monte, nil tale dixere, imo nec Pyrri vir idem tainen esset, quod crux videretur innuere, certa
mentionem habuit, sed a tribus eam civibus tradi- salus, et successura victoria. Hoc non refellimus;
tam minime tacuit. In qua etiam refertur quod an- id plane uberrimis testimoniis approbatur. Hoc, in-
tequam tres illi proceres de urbis deditione serio quam, rimarum plenns poterit tacuisseParmeno. Nec
tractavissent, fucatam nostris ubtulerunt pacem, ilissimile quid inter ipsa viaehujus inilia constilit ac-

spondentes sese reddituros proxime civitatem. Quae cidisse, quud quidem superius cum, de motibus
mutuo data securitasin tantum valuit, ut intra urbis '

eclypticis et siderum, qui visus est [f. visi sunt^,

moenia aliquoties de Francis exciperent, suique cum lapsibus loquerer, me contigit praeterisse. Quadam
nostris conventicula crebra miscerent. Dum ergo enim aestivi diei vespertina irruente hora, tanta ab
exercitus minus inter ista sibi, nimietate securitatis, aquilonis plaga contlagratio apparuit, ut plurimi e
invigilat, praetensis Turci insidiis quosdam ex Fran- domibuspropriis seseproriperent, quaerentes quinam
cis interimunt, nec ipsi tamen indemnes existunt. bostes provincias suas adeo gravi ambustione vasta-
Ibi quemdam nostri egregiae indolisjuvenem qui apud omnia futurorum exstitisse portenta
rent. Quae bello-
regem Fraucorum comes stabuli fuerat, nomine rum, indubie retinemus. At jam his omissis, quae
Walonem, amittunt. carptim delibanda censuimus, relationis seriem pro-
[XXXIII.] Tertio lanceam Dominicam respuens. — sequamur.
Lanceae Duminicae inventionem cassare dicitur, et CAPUT X.
quia falsitati obnoxiushominem damnatum
erat, [XXXV. Iterum de Hierosolymitanae
J
civifalis ob-
praesumpli ignis adustione testatur. Cui non modo sidione. —
Hierosolymorum igitur civitas obsessa,
super hac re modernorum testimonia refragantur exprimi non potest quanta sit civium suorum ani-
sed etiam vetustissimi quique flde plenissima stipu- , mositate defensa. Videres contra balearia instru-
lantur quod, cum olim loca sancta expeterent, an- menta, quibus compererant saxa torqueri, trabibus
lequam Turci Orientis ac Syriae regna pervaderent, obtegere muros, atque psiathiis Graecos ignes inji-
eamdem in eadem urbe lanceam adorare deoscula- cere machinis, praesertim qui materiei inopiam difli-
rique solerent. Nunquid nam Fulcherii presbyteri, cultatem maximam noverant obsidionis; sed quia
qui,448 nostris apud Antiochiarn fame periclitan- Francia praeminebat ingeniis, furores ignium re-
libus, feriatus epulabatur Edessae, tot prudentium, spersio curat aceti, et praeacuta falce reciditur, si
qui interfuere dum reperiretur, ingeniis praevalebit quid viderelur pependisse pro muris. Uncos ferreos
argutia? cum etiam Balduinus, qui post regem Bal- longis hastilibus addunt, quibus nostrae partis e ma-
duinum Edessae praefatae praefuit, in sua ad archi- chinis propugnantes loricatos corripiunt quae ;

episcopum Manassem proliteatur epislola, cum eam nostri mucronibus exertis, pro hastilibus fustes red-
beato revelante Andrea repertam, tum a nostris au- dunt. Sed in eo vel maxime Sarracenorum vehemens
daciam, contra Turcos ingruentespra'liandi, (idueia probabatur instantia, quia si quem suorum conti-
ipsius admissam. Sicne spectabilis Podieusis ille epi- gisset ictu a nostris obrui, percussi cylpeum dicto
scopus desipuisse putabitur, ut incerti nominis lan- citius constabat ab alio rapi, et in eodem, unde ille
ceam sub tanta reverentia ferret, dum adversus D ruerat, loco constitui [al., restitui], ut nostris dare-
Curbaran congressurus egreditur? Ibi certe constat tur ad sui exanimationem intelligi neminem eorum
quiddam memorabilefactum, quod scilicet, dum Cur- jactibus laedi.

baran idem herbae ignem jussisset subjici, pnesulque [XXXVI.] Ipsa in obsessione Boemundas non ade-
idem Francorum ad bella properantium conspice- rat. Petit Hierosolymam. —
Feliciter igitur urbe
ret ora ac oculos profluentes fumi densitate suf- capta, Boemundus qui Antiochise, fame, cruoribus,
fundi, hinc sacram pratferens lanceam, inde pia ac frigore Francorum, oblinuerat principari, apud
dextera contra emergentes nebulas crucis pingens eam, caeteris proticiscentibus, maluit remorari,
cfligiem, ubi Jesu omnipotentis llebiliter evocavit quam pro Jesu Domini sepulcri liberatione vexari.
auxilium, dicto celerius, in eos qui amiserant, ejus Et dum contendit inepte pro uniusaedis turriculseque
pietas tetri vaporis retorsit globum. Porro, si de custudia, praeteriti sui universi laboris fructum visus
inventoris interitu agitur, qui aliquot post ignis ex- est amisisse et gaudia. Quid enim sibi profuit cur-
perientiam traditur vixisse diebus, fateor, dicam comprehendere? Altamen,
rere, ubi consequi noluit
quomodo iste obierit, de quo incertum est an laesus quia hacteuus exercitui Dominico plurimum emolu-
fuerit, si dicat mihi cur is, qui apud beatum Grego- menti armis contulit atquc consilio, non est absur-
825 GESTA DEl PER FRANCOS. — LIB. VIII. 826

dum paucis qualiter intexere illura contigerit A petrata, fecit Carnotum ejus nuptias in magna glo- illo

ire. Ad Belduinum itaque Edessenum legatione di- ria. Deinde in Appuliam regressus, magnam regni

recta, sollicitat ut secum pariter ad invisendum Constantinopolitani imperaioris partem sibi subegit,
Salvatoris sepulcrum veniat. Ipse etenim non ava- et susceptisex lilia regis duobus filiis, veneno vi-

ritiae obtentu, sed proprio± civitatis tuitione retentus, tam finivit.

urbi similiter nequaquam obsidendae concurrerat. [XXXVII. j Godefridi regis ges/a summatim per-
Christianorum plane ipsa erat civitas, el circumpo- stringuntur. — At Godefridus,
cujusin equestri glo-
sitae gentilitatis vires crebro patiebatur infestas. ria quantitatis exstiterit, pro clausula laudis, quia
Cumque vir isdem se spopondisset iturum, conflatis superiusplura relata sunl,ex praefati Balduini verbis
utique equitum peditumque copiis ingentibus, prae- accipi poterit. autem idein comitis Hugonis ex
Est
sertim cum eis incumberet non modo quorumque, Reiteste Qui dum Edesseno ducatui a post-
filius.

sed contiguae omnino universitatis metus, Hieroso- modum rege Rnlduino praeticitur, jam dudum Tur-
lymitanum sunt iter adorsi Cumque singulorum in corum manus, proh dolor! incidit, et multo tem-
simul contubernia, convenissent, etviginti hominum pore clausus, se protegente, vivens ab eorum
Deo
millia ferme complessent inter eundum eos crudelis manibus Exstat vero ejus hujusmodi de eo,
evasit.
victualium coangustare coepit egestas, ut nec esca- verbis utique meis vestita sentenlia « Festum san- :

rum condimenta neque suppeteret 4»© panis

pani, cti Dionysii agebatur, rexque idem a quadam sua,

ad escas. Provinciarum nempe, diuturna diversarum vocabulo Morocoria, civitate regrediebatur, et ecce
obsidionum mora, et prolixis longe lateque expedi- centum viginti Turci eidem insidiabantur, ^cum vi-
tionibus, opibus exhaustae, nonsufliciebant ullatenus ginti eum tantummodo equites comitarentur. Quos
tantae animalium virorumque frequentiae suppeditare ubi, inquit, attendimus, remota formidine arma
stipendia. corripimus; vero, quia repente mgruerant, fu-
ipsi

A Turcis captivus abducitur Boemundus. Liber- giluros nos pro nostra paucitate putabant. At nos,
tate concessa redit in Galliam, ducit Constantiam re- sumpto de experlis Dei adminiculis jugibus ausu,
gis /iliam, ac veneno exstinctus est. — Arctata igitur superque ipsum spiritu innitentes, barbaros aggre-
miserabilibus inediis multitudo, asininarum carnium dimur, tanta in eos caede bacchamur, ut ex illis oc-
equinarumque, quaealias didicerat, edulia repetivit, toginta caesis, nonaginta pariter equos caperemus. »
necab eorum usu, habita etiam in talibus parcitate Et post aliqua, vir isdem, cum irrisorie meminisset
calamitas ista desivit, donec Tiberiadem civitatem, eorum qui ab Antiochia fugeranl, et qui Constanti-
quinque hominum millium, sub Domino, pastione p nopolim legatione functi reditum distulerant, ad
...... A A/^l nnll.i <T.-w»+r» II! *!!»««* *i
rt
celebrem, desi^eriis affecta subivit. Ibi aliquantu
. . . I . 1 , —
animandos
.
•—„ , „1 '.......
,
'.
......
•> - i \ L?t f
qui in Francia resederant Francos de
1 ] ! i I .' ,-, ,1 ...• .1 t t» <"i fl *

lum ea quam patiebatur tabe [al., rabie] cibo ube- sua fortuna sic sequitur Multum, ait, nos opu- :

riori sopita, tandem Hierosolymam pervenitur, sed lenter nos habemus, et ut aliorum supersedeam
ea adeo foetida recens caesorum cadaverum nnmero- gazis, decem quibus solus principor castra, et ab-
sitate reperitur, ut nusquam aura nisi corruplissima batia una, marchas mihi pendunt annuatim mille
narium orisve spiraculo hauriretur. Qui a rege Go- quingenlas. Et si Deus arrideat urbem mihi cepisse
defrido gratulanter excepti, Dominico quod immi- Calepiam, centum mox meo habiturus sum sub jure
nebat interfuere Natali. Quod, ut rationis censura casiella. Betrogradis, inqnit, nolite credere qui nos
responderat, Bethleem actum, non modo ex sua inedia fatiscere celebrant; scriptis potius meis cre-
mutua qui convenerant visione, sed magis ex sua dite. »
victoria suo insperabiliter saeculo praestita, Francis CAPUT XI.
supra quam credi potest res tripudiosa fuit. Inde [XXXVIII.] De Balduino rege. Rex igitur Go- —
digressis, cum sua quisque repetisset, a Turcorum defridus, ubi post vitam nobilem beatior futurus
manu immodica, cum urbem quamdam adiret, Boe- excessit, Hierosolymitani nequaquam temperantiae
mundus invaditur, in remotissimas fPersidis regio- D ejus ac sereniiatis oblili, et degenerare verentes
nes captivus abducilur. Quod ubi Tancredi illustris ipsius germanum, ducem Edessenum, missis inter-

atiigit notionem, quamprimum occupare Antiochiam pretibus, ad regis jura compellant. Qui quidem in
properat, Laodiciae Pergama munit; ulraeque enim ducatu, spiendore se habuit, ul clypeum aureum
Boemundo munia pensitabant. Laodiciam pridem quovis iter agens, prae se ferri faceret, qui aquilam
Robertus Northmanniae comes habuerat, sed cum expressam in se haberet. Erat autem schematis Ar-
prodigi hominis exactiones urbici lolerare non pos- golici. Morem enim gentilibus gerens, hucusque
sent, pulsis summae custodibus arcis, ejus abegere togatus incesserat, barbam reiniserat, sese adoran-

dominium, odioque ipsius Rothomagensis abjuravere libus fiectebatur, solo tapetibus stratis vescebatur;
monetse usum. Al Boemundus cum annis aliquot in at si quod municipium vel urbem suae ditionis iu-

carcere resedisset, tandem, cum pacto, tum pecu- vehiculum, duorum ore
traret, ante ejus gradientis
niaria redemptione resolvitur. Nec multo post tem- equitum gemina tuba perstreperet. Legationi ergo
pore exacto, Antiochia Tancredo commissa, navigio obtemperans, Hierosolymam prolicisci aggreditnr.
in Appuiia transvectus venit in Franciam, Con- et Sed ubi contigna gentilitas, profectufi aucupata pro-
stantia regis Philippi filia mullo auro a patre im- positum, coolemplatur euntem, conscensis, aura
827 V. GUIBERTI ABBATTS S. MARLE DK NOVIGENTO
sibiincassum obsecundante, Lrtturnis, cum dux pcr A causa miraculi, luminis omnes munus unimoda in-
ejusdem sequoris, satis mediocri comitatu, propera- tentione precari. Xec tunc erat importuna dilatio
ret arenas, ferventibus remis, rostrisque cavanti- quin desideriis aestuata petitio, alacri leniretur effe-
bus undas, obviam se pnebere concertans, littori ctu. Audivi a personis, quae illuc iere, senilibus,
classem appellere maturabat. 4*»© At dux, omnium quod papyrus vel lichinus (namutroutantur utrius-
qiue fieri dexiris guirent morialibus expers, moero- que non novi) genlilis semel cujusdam sit theca
ribus intimis pulsat Altissimum, et proponil ei quod sublatus, ferrumque remansit inane; sed, coelitus
subiturus ubedienter erat, pro fide ejus tuenda, labente miraculo, ex ferro lumen emersil. Dumque
regni negotium, Et ecce, qiue mobilitate ferebantur fraude virtutes cupit enervare supernas, didicit,
aligera, naves, limacea morositate resistunt, etquo « contra suam ipsarum naturam, Deo suo militare
ampliorem tonsis salum verrentibus quisque nititur naturas. »

ad processum, tanto, spei suae mutatione ridicula, [XL.j Ob peccata Christianorum amplius haud ap-
studiosius prorae rotabantur ad puppes. Ita impro- paret. — Anno ergo, ex quo rex praefatus susceperat
borum fuso molimine, dux merita libertate potitus, sceptra, sequenti, ejus fuisse traditur diflicultas
de recipienda purpura evidens ctelitus sumpsit au- tanta miraculi ut vix imminente nocte oranlium
me praeterierat quod Pisanus antistes ° flentiumque potuissent vota compleri. Sermo praa-
spicium. Illud
Daibertus, cum aliqua suae plebis frequenlia, epi- fati pioesulis factus ad populum, de confessione sola
scopo quodam Apulo comite Hierosolymam jamcum licitat peccatorum. Rex et prasul resarciendis
Boemundo, et hoc ipso duce pracesserat. pacibus instant, si qua fidei honestatique non con-
Regno capessito Balduinus Arabes coercet. — gruunt,corrigi promittunlur. Interea,urgentenegotio,
Primos suos post regna accepta procinctus, et in- tam enormium criminum ibi eo die est facta con-
tra sinus exercuisse perhibetur Arabicos. Ubi fessio, ut nisi poenitudo succederet, digne fierivide-
dum ad Sinai montis usque devexa procederet, re- retur iuminis, sancti, ablatadilatione, sublatio. Cujus
perit incultum, et ^Ethiopicis simile hominum ge- tamen etiam tunc, post correptionem, non remora-
nus. Quibus, pro agresti usu ac deformitate insolita, tur accensio. At altero posthac anno, ubi ad eam
vitae munus. Ibi in ecclesia quae Sancti di-
indulsit venium est horam qua sepulcrum gloriosum flanima
cebatur Aaron oravit, ubi sua Deus cum patribus universorum penilus vota suspi-
coelestis efficeret,
oracula celebravit et exercitus de Contradictionis ciunt, Grsecis Armeniis pariter ac
igitur ac Syris,
fonte potavit. Ubi, quia Moyses in labiis distinxerat, Latinis, quibusque per suarum linguarum idiomata,
necDeum coram filiis Israel sanctificaverat, a terra q Deum ac ejus convocantibus sanctos; rege, proce-
eum Deus promissionis absentat. Et istic presbyteri ribus, et populo, cordiumque rugitibus
poenitenlia
illius mei titubavit opinio,; non enim Sinai, sed prosequentibus cleros; misero omnes exulceraban-
mons Or dignoscitur esse, quondam Arabum
Petrse tur affectu, quod ea urbe jam a Christianis obtenta,
conterminus urbi, ubi et Aaron hominem exuit, et inibi contingebant quae nunquam evenisse sub pa-
aqua de intimo percussae rupis emergit. ganis audierant.
[XXXIX.] Juge miraculum Hierosolymis de lumine Interim Fulcherius Carnotensis, assumpto sibi
divinitus accenso. —
In illa sancta Hierosolymorum patriarclue Daiberti capellano, in montem proficisci-
civitate vetusquoddam miraculum inoleverat: quod tur Oliveti? lbi enim suboriri Dei lucerna solebat,
vetus idcirco dixerim quia ex quo idem tieri coepe- si quando Hierosolymis non aderat. Sed reversis, et
rit, orbis fere Latinus ignorat. At nos conjiciendo nil gratura ad praestolantis ecclesia.' referentibus
perpendimus quia, postquam calcari ante haec nostra aures, orationes a diversis geminanturad populum,
tempora coepit a gentibus, id pro suorum qui ibi non tamen quae aegros foveant, sed incentiva? lu-
degebant, per idve temporis conveniebant, annue- gentium. Ea dies, re infecta, universos in sua recta
ritDominus; quod videlicet in ipso paschali Sab- remisit; nox gemina irruit, acrisque muestitia gene-
bato, sepulcri lampas Dominici videatur quotannis raliter omnium pectora torsit. In crastino deliberant
accensa divinitus. Erat autem id moris in urbe ut, ut ad templum usque Domini, debito cum moerore
circumitis pagani universorum aedibus, singularum procedant. Ieranl, gaudii prorsus Paschalis iiiiine-

focos usque ad favillas exstinguerent, et tanta id mores, dum nullus habitu differt a die Parasceves,
ab ethnicis indagine, quantum idipsum puta-
fiebat cum ecce ab a-dituis eeclesi;e post eunliuin terga
batur fieri fidelium fraude, non lide. Cum ergo hoc concinitur quia sacri monumenti lampas accenditur.
modo Vulcanus eliminaretur ab oppido, ea hora Quid 451 immorer? Tantoeo die gratia, aucto sua>
qua nostrae religionis obsequium plebem catholicam ubertatis ex dilatione successu, emicuit, ut illa Dei
solemni resurrectionis atque baptismatum interesse claritas non quidem simiil, sed vicissim, intra sepul-
mandat oflicio, vidisses per universam gentiles exer- cri ecclesiam, lampades ferme quinquaginta tetige-
tis mucronibus oberrare basilicam, mortemque no- rit. Haec non modo inter sacra coutigere mysteria,
strorum quibusque minari; cerneres fidei noslne e verum cum pcractis officiis rex pranderet in aula,

rcgione cultores indigenas, gravi penes Deum QlOB- cogitur frequenlibus nunliis ad nova videnda luniina
rore torqueri, eos vero nil minus, quos de abditis rejecta consurgere mensa. Dici qod potest quibus
mundi linibus orationis vota illo contraxerant vcl convaluerit moeror ille solatiis, cum eo die, quod
*29 GESTA DEI PEK FRANCOS. - LIB. VIII. 830

mnquam prasumpserat, intra eamdem urbem, in A nisu virtutis irrupit, ut pectori ipsius telo transpo-

emplo Domini, coronari rex ipse consensent, ob sito vexillum quol telo inerat pariter inferret,
mjus favorem muneris. exemptaque hasta a vulnere vexillum teneretur in
[XLI.] Franci patriam repetentes a Turcis truci- pectore. Qua sui suorumque animositate hostes
lantur. - Igitur Franei, qui sacram suis redeme- conterriti primo cesserunt; sed pro numero ac vi-
audacia, nostris unanimiter
ant cruoribus urbem, cum ad dulce solum, visuri ribus, redeunte ipsis

>arentes, fllios ac uxores, redire gestirent, qua ve- ingruunt, et de fuga cogitare compellunt.
lerant, per mediterranea scilicet, fisi forsitan numero Hoc sibi infortunii accidisse ad id non sine pru-
ic audacia, repedare deliberant. Cumque per Nicseae dentia retulere,quod nequaquam huic tanto nego-
juam pridem coeperant fines praetergredi libere co- tio crucem Dominicam habuere. Crucem
praesto

ritant, Turci, quos urbe reddita inibi praediximus, autem ipsam, ut ferunt, cum abditis quibusdam
)bjiciendos aliquando Francis, ab imperatore repo- lateret, uti pridem lancea, locis, Syro quodam,
sitos, obvios eis acri manu se exhibent, et ut pre- nescio, an Armenio, indice repererunt. Tali ergo
>byter ille meus, nisi falso, fatetur, immani centum castigatiores effecti, nou tam damno quam coeptae

millia digladiatione trucidant. Sed in tanti expres- victoriae naevo, cum Babylonici principis prioribus
sione numeri virum falli, quia eum alias B non impares copiae sese tertio obtulissent, rex op-
vereor
?tiam aequo promptiorem in supputationibus con- timus, qua valuit frequentia, sed ex Deo securior,
>tat haberi, verbi gratia, eos qui Hierosolymam occurrit, et pro facultate locatis ordinibus tanta
profecti sunt, sexagies cetitena millia audet ipse animorum vehementia hinc indeque concurritur,
[axare. Cui sufticientioe miror si omnium Cisalpina- tanto, licet valde impari, carnificio pars utraque
rum partium, imo totius Occidentis regna valerent, agmine sex millia, ex Fran-
conciditur, ut ex gentili
cum sciamus indubie quod in primo pro moenibus ciscentum milites sternerentur. Et quia non aqui-
Nicaeae congressu, vix equestres integre apparatus larum, non draconum insigniri superbiis curave-
habentium cenlum millia fuisse tradantur. Et si de runt, sed humilis Crucifixi opprobrium, sibi cru-
illis plane agat, eosque sub hac forle percenseat, cem videlicet praetulerunt victores illico lauda-
qui motum quidem eundi fecerint, sed per diversas tissime existentes, terga eos dedere compulerunt.
quaquaversum provincias, terra et mari, morbo fa- [XLIII.] Franci Cxsaream obsident ac expugnant.
meque, defecerint, nec sic profecto tantae hominum — probe, ut decebat, explosis, e vestigio quo
His ita

inlinitati supplendae suffecerint. Francis ergo, ut di- numerosiorem potuit conflat exercitum, et Caesa-
ctum est, ferali caede prostratis, plerique supersti- ream Palaestinorum eximiam, non contuitu millium,
tum, rebus Jerusalem revertuntur amissis. Quibus sed spe potius virium obsidione jpnecingit. Accelera-
liberalissimus rex et valde condoluit, et beneficia tur itaque fabrica machinarum, multiplex circum
plurima contulit, et reditum ad patriam pelagi eve- muros ballista Quod arietem vocitant, a
porrigitur.
ctione suasit. fronte ferrata trabes inducitur. Comparata moeni-
CAPUT XU. bus castra phalarum, sed 45« non una procedunt,
[XLII.] Turci debellaniur ab Jerosolymorum rege. et, murorum propugnaculis assistentes, non solum

At Babylonicus princeps, non tam de Jerosolymo- variorum imbre missilium Sarracenos illapidant,
rum amissione, quam de Francorum qui inibi dese- sed etiam collatis mucronibus aliquando trucidant.
derant contiguitate confectus, crebris aggreditur Fervere ibi cerneres maximis tormenta lapidibus,
expeditionibus regem pulsare novum, et per Accha- et non modo parietem muri vexare forasticum,
ron portum frequentiorem nioliebatur in-
civitatis verum procera acrium molibus ictuum civitatis ir-
cursum. Accharon autem Roberlus Xorthmanno- ritare palatia. Pulsare quam saepius aedes ac moenia
rum comes obsederat, dum Jerosolymae obsidendae saxis omiserant, et cum liquore plumbeo ferri can-
Domini exercitus properat; sed dux eum Godefri dentis offulas, ut conflagretur oppidum, armenta
dus, fructuosioris negotii contemplatione, diduxe- D recussa dispergunt. Interea aries muris illiditur, et
rat. Babylonicus itaque missis ingentibus copiis, dum inferius foramen affectat, universa circumpo-
regem Chnstianum bello lacessit. Qui suo humili siti munimenti soliditas fatiscendo laxatur. Dum
grege, cui a Domino dicitur : « Noli timere (Luc. ergo Franci nituntur ad intima, et studium hesionis
xn, 32), » conflato, et aciebus, ut poterat, distribu- Sarracenos impellit ad extera, caedes agebant mu-
tis, profanos impetiit, et nec mora, veluti pecuaria tuas. Ubi etiam machinae jactura cadentis, plurima
bruta caedendo, non aliter quam rapidissimus pul- de nece nostrorum, animos diversae partis exsusci-
verem turbo dispersit. Secundo novem militum tat. Sarraceni namque, cum sint in exposilis acie-
milia miserat, quibus iEthiopicorum peditum ad bus inertes, inlra praesidia mira sunt sagacitate
millia, fereviginti, manus gregaria, suberat. Quorum rebelles.
occursui rex pius equitum, peditum, vix mille coe- Igilur die obsidionis vicesima, cum rex fretus ju-
gerat, et tamen, septem agminibus exinde disposi- ventute lectissima oppidanos graviter urgeret, e ma-
tis, in eorum confertissimas plalanges magnani- china muro repente insilit. Post ipsum miles irruit,
ma securitate se fudit. Ubi princeps idem, quemdam hostem fugacem disjicil. Francis itaque regem tota
eminus equitem gentilium conspicatus, tanto ad- alacritate sequentibus, per urbem inlinita turba pe-
831 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARI.E DE NOVIGENTO 832

ritnitur, nemini pareitur, nisi quod puellaris ad ob- A rieam Ilaminum importunitate defertur. Quam idem
sequium inventa servatur. Passim gaza disquiritur, insulani eorripiunt, quemdam ejus comitiffi episco-

et non modo area, verum Sarraeeni taeentis gula pum eum cedunt, diu ipsam deteniam
oflicialibus

diseutitur: fauees enim quae glutierant Byzantea, posimoJum Quae cum ad virum
abire permittunt.
pugno suecutiente, rejiciunt, et quae ofiicia eis locis venisset, incontinentiam ethnieam rex ipse habens
indebita usurparant, auri frustra feminarum puer- non sine ratione suspeetam, a toro proprio pror-
peria fnndunt. Nee mora, captae eivitati Francorum sus abstentam, mutato habitu, posuit eam cum
colonia illic habiialura, dimittitur. Non multo post monachabus aliis apud beatam Matrem Dei Virginis
Accharon aggreditur, et diuturnis moliminibus fati- Matris Annam. Ipse vero gaudet vivere coelebs, quia
gatam, proprio sub jure coereet. Plures etiam non est ei colluctatio adversus carnem el sangui-
postmodum alias cepisse dignoscitur urbes; sed ita nem. sed contra mundi rectores (Ephes vi, 12).
meditullio rabid;e ilius geutilitatis intersitas, ut vix [XL VII .
] Miles sagitlis confossus et capitis obscisione
aliquid tutum nostrorum inibi lieeat eogilare colo- martyrii palmampromeruit. — Circa pasehalem anni
niis [al., colonias.] Sarracenos tamen bella conti- pneteriti festivitatem, miles ille praelibatus, quem
nua crebris adeo victoriis contemptibiles Christia- pnefectum Tiberiadi diximus, cui victoria illa pro-
nis militibus reddidere, ut anno prceterito mirum " venerat, in quodam bello nostrorum parti minus
quiddam cognoverimus evenisse. aecommode facto eapitur, et in quamdam ipsorum
CAPUT XIII. gentilium urbem, ab ipsis vivus abducitur. Qui, cum
[XLIV.J Miles quidam protervius quam debuerat sacrilega 453 inibi nescio quae festa peragerent,
contra regem sese habuerat, quem rex ipseTiberiadi exhibitum praefatum equilem, de propriae gratia ti-
civitati praefecerat. Rex ergo citatus ob insolentiam dei diflidenda abjurandaque compellant. At is, digna
hominis ira, jussiteum asuaa ditionis terra recedere. sibi admodum animi obtirmatione tantae nefas abu-
Qui cum duobus equitibus, dum abire properaret, sionis abjiciens, penitus vel audire perhorruit. Nec
armigeris totidem comitatus, maximas subito copias mora, vir ille, cum omni jam nominandus favore
gentilitatis offendit. Qui, suo diflidens numero, ad corripitur. Alligatus stipiti, ut ferunt, campo medio
Deum vero utcunque respectans, concisa eamisia, numeroso sagittarum undique grandine
sistitur, ac
quam subuculam dicunt, hastae pro vexillo apposuit, terebratur. Inde exempto vertex a capite serra di-
itidemque socios facere jussit. Fecerunt, et clamore viditur, idemque, in modum poculi, regi Damasce-
sublato, sonipedes calcaribus urgent, abviosque no, a quo ha-c gerebantur, ad terrorem nostrorum
feruntur in hostes. Qui territi repentinis ausibus, ~ quasi exinde bibituro conficitur. Qui, sub infractae
dum quod quasi praevios sequerentur
aestimant voto confessionis occumbens, ex praedicato milite
multae cohortes, fugam ineunt, seque tribus illis praedieandum in saeeula martyrem fecit. Isdem Ger-
caedendos exponunt. Plurimi perimuntur, plusquam vasius vocabatur, apud castrum Basilicas pagi Sues-
ferre sufliciant spolia rapiuntur. Quo evenlu ille sionici nobiliter oriundus.
secundo compungitur, Deoque gratulabundus re- CAPUT XIV.
diens, regi prosternitur, ei obediturum deinceps [XLVIII.] Qux retulit Guibertus, a viris sinceritate

tideliter pollicetur. fideque prxditis accepit. — Haec hactenus, Deo fa-

[XLV.] Pecunix ad solvenda militibus stipendia mi- vente, digesta a viris omnimoda praedilis sinceritate
rabiliter reperiuniur. —
Aliquando idem rex pecuniae comperimus. Qui si uspiam, aliorum secuti opinio-
grandi angustabatur inopia, ut etiam deessent mens- nes, falsi sumus, studio nequaquam fallendi id feci-
trua quae militibus debebantur stipendia, cum ecce mus. Gratias agimus Deo, civitatis illius sancta>,
se eismunilica mirabiliter praebuit divina clementia. per nostrorum studia, Redemptori. Ipse namque
In tantum namque jam vexabantur, ut eum satellites eadem cum obsideri coepisset, cuidam in Bethania
ac milites deserere meditarentur. Cum ecce, Jop- consistenti anachoriUe, uti pro certo nobis relatum
pitae juvenes cum haud D est, revelavit civitatem quidem illam instantius
lavandi, imo ludendi gratia
procul a maris littore mergerentur, reperiunl qua- obsidendam, solo autem die Parasceves invaden-
dam die in ipso arenarum salique confligio, manticas dam, hora vero qua Christus cruei illatus est capien-
magnis auri pondenbus plenas, quas amiserant Ve- dam, ut se esse ostenderet qui eam denuo a suis
netii, quos ibi eonstiterat fregisse carinas. Quae regi aerumnis, membrorum suorum dolore, redimeret.
delatae, eunctis miraculum ineffabile! regi pene de- Haec vir isdem, accilis quibusdam nostras pariis

sperato et novae Christianitati praebuere solatium. principibus, imlieavit, quae omnia modus arbiscaptaj
[XLVI.] Cur uxorem rex repudiarit. Sed — probavit. Gratias itidem Deo, qui sua facta, suo
quoniam calumniae patere dignoseitur, quia uxori Spiritu, ore nostro eomposuil.
dicitur dedisse repudium, causa sic traditur. Mulier Cfflterum, si quidpiam ab his minus qoee assolq
postmarilum
ipsa ex oplimis terraeoriundagentilibus, Julius Cflesar cum Hircio Pansa, in Hisloria Gallici,

ipsojubente llierosolymamtendens, ad portum usque Hispanici, Pharsalici, Alexandrini Numidiciqae belli,

Sancli Simeonis, marina eveetione, devenerat. Qua diligenter putabitur explicatum, nimrram perpedl
inceleriofem ibi translata carinam, dum carsam debet eosdem ipsos qui fecerinl el qni seripserw
suum expedire nititur, m insulam quamdam barba- bellis interfuisse. Unde fit ul ab eoium lelatibus
833 GESTA DEI PER FRANCOS. - F.IIi. IX. 83 t

nihil excipiaiar, quae genraliter specialiterque sant A ret, eolliam praeoecupare vicinias, locorum suramo-
acta : quot bic millia, quot e regione fuerunt, qui pere iniquitates excedere calonum lixarumque
; ibi
praetores, qui legati huic distinendae manui, qui du- numerosa officia, impedimenla ditissima.
exercitus
tes,qui aliunde principes praefuerunt, quid equita- At hujus ordinis, imo industria;, quia pene nilexsti-
tus, quid levis armatura peregerit, quot spiculis lit apud nostros, nou dicam Francica temeritate,
scuta trajecta, et ut eorum proprie verbis utar, sed lide experrecta et viribus acta res est.
« poslquam consules, aut pro consulibus cecinere Dicant qui volunt plurameomisisse quam scripse-
receptui, » quot dirempto praelio sint desiderati, quot rim, ego malui minor esse quam nimius. Si qua
saucii. Nos qui haec scribimus, sicut alia professio facta alia quis noverit, mandet, ubi scribenda libue-
ietinet, et rerum visio nullam pnebet audaciam, in ril. Gratulemur Deo tantisque victoribus, qui fru-

referendo audita censuimus aliquoties etiam parsum mentaria? rei inopia, fossis didicerunt victitare ra-
iri. Ex Julianorum disciplina quiritum, legionarii Parthorum, quos Turcos dixi-
dicibus. Si quis de
milites, turmae, manipuli et cohortes prosuis quique mus, aut Caucasi nomiue ambigat, Solinum De me-
jogebantur, signis assistere, propler opportuna loca, morabilibus, Pompeium Trogum de origine Par-
lon secus ac oppida vel urbes, eastra vallo turri- thica,JordanemGothicum de Baetica retegat.
jusque praecingere, ubi acierum productio immine-

Deus ergo tandem pio-labori limes assistat. Amen.

EXPLICIT LIBER VIII GESTORUM DEI PER FRANCOS.

LIBER NONUS,
AB ALIO EDITUS AUCTORE.

De Balduino rege, Pacem inii cum imperatore B dem sponsiones sacramento firmaverimus, vindi-
Sabylonico. — Anno
Dominicae Incarnationis mille- ctam coelestem ei qui foedus corruperit impre-
imo centesimo duodecimo, rex Balduinus saepenu- cabimur. » Quo dicto, favor utrobique tollitur,
nero hostibus lacessitis multas Ascalonicensium statimque principes mutuis sese recepere colloquiis.
trages dederat ; sed quoniam, quae largirentur pe- Urbem Jerosolymam impera/or ipse fraudulenter
egrinae mililiae, donativa defecerant, ne rerum prae- — Ubi jam majoris
apud regem bar-
invisit. fiduciae
:lare gestarum facies mularetur nimium vereba- barus aditum invenit « Quoniam, inquit, armis :

ur, de suspendenda necessitudine, sagaci intentione abjectis bellorum causas interdum exemimus, multa
wrtractat, adhibito propensiori principum 454 mihi accessit Hierosolymam videndi libido, quia, ex
lonsilio. Non parva namque legatio Sarraoenorum, co tempore quo eam expugnati a Francis amisi-
ausa expostulanda? pacis, ea tempestate llierosoly- mus, meliori statu reformatam audivimus. Cum
nisconvenerat. Undejustam ratus, quam a barbaris quantislibet sociis infra urbem admitti deposco.
ogabatur, belli omissionem, directae legationi ut Illani tantum videam, et vidisse, satis mihi factum

itraque pars opportuno conveniat loco indicit, pensabo. « Nec renuit rex, quippe quem dolosi
aequum in regnorum finibus tractare de foedere fraudulentia hominis latebat. Tota regreditur Asca-
»acis » existimans. Regressi nuntii principem suum C lonem barbarorum manus. Admiravisus perpaucis

nandatis instruunt: placent delatae pactiones, de- retentis, regem usque Hierosolyraam comitatur. Ea
lunliata praeslolatur dies. Qua adventante, designa- interim die siluerunt. In crastinum, sub honoris
us ab utrisque principibus aditur locus. Nec mo- obtentu quisbusdam nostrorum proeeribus vallatus,
lica nostrarum partium cum Chrislianissimo rege non modo spectaturus, verum exploraturus urbem
iccessit frequentia; Gentis vero profanae cum suo procedit. Ubi templa vel ecclesias fulgentes, eversa
idmiraviso immanis emersit populositas. Non valde suorum antiqua delubra, destructas aras, statum
irocul, e regione his et illis consislentibus, barba- urbis more Christiano immutatum vidit, felle de
us regi Hierosoh mitano per interpretes mandat ut nimio lacrymasse perhibetur. Nostri quidem, qui
[uas velit pactiones edicat, se quoque omnimodis nihil mali de viro suspicabantur, ejusmodi fletum
xsecuturum. Tum vero Rex : « Pro suo, inquit, pietatem aestimavere. Demum ad regem « Non, :

itu, virum satis censorium audivimus et malle inquil. delatus vestrae gloriae nos delusit rumor,
iccidi, quam prodere jus datae securitatis. De com- cum potiora quam audieram ipse modo oculis
neatibus mercatorumque "mercibus terra marique usurpaverim. Plane proliteor, quanquam nostrae
uendis, de lignorum vectatoribus non inquietandis, parti derogare videar, multo quam nostris tempori-
le nocturnis frequentibusque latrociniis vetandis, bus, urbem nunc feliciora obtinere incrementa. At
le diffundenda passim pace, fidem ac securitatem nos munilicentiae vestrae respondentes, huic satis
;uo ritu vel more confirmet; et cum ipsis nos eas- cooperabimur gloriae. Opes advectare Babylonicas
835 V. GlilBERTl ABBATIS S. MABI/E DE NOVICENTO 836

mercatores eis per mare direximus, quas satis tenui V Dissiraulata tamen bomines cum
conscientia, mille

prelio distrahendas huic urbi inferemus: quarum quingentis sarcinis Hierosolymam duxit. DisUibu-
copiosa varietate quo amplius indigetis, eo vobis tisque singulis, quaa turri David contigua erant, bo-

perpetuo profuturas noveritis. » Dixerat, et regiis spitalibus, Matlionius in Arabiam, ubi rex moraba-

munitus stipatoribus, ad suausque reducitur. tur, venit : « Sunt, inquit, Hierosolymis funestissimi
Regi Hierosolymx slruuntur insidise. Nec cun- — mercatores, qui nobis non opum, sed armorum sar-

ctatus, libellis transmissis principem Babylonis per cinas attulerunt. Et nisi cilo subveniatis, futuram
internuntios adoritur : « Cum vestrae sublimitatis timeo eversionem et gentis et urbis. »

nomen, delatum ubique terrarum, tot gentibns jter- Omisso igitur rex negotio, ad urbem festinato
rori incumbat, quod Ghristiani advenae regni vestri
regreditur, et commeatoribus evocatis, foro merces
lines mutilaverint, aeterno subjacet pudori. Ecce
exponi jussit. Quod illi nullo modo fieri possedice-
pars maxima Babylonici imperii, externis subacta
bant, donec ii quos pra^cesserant vel socii vel do-
legibus, antiquis ritibus numinum sacris, luxu et
mini venalium, adventarent, vehementerque resiste-
voluptate qua uti solebamus vacat. Vereor iratos
bant. Mox autem rex, omnibus custodiae mancipatis,
deos, nec Mathotnum velle patrocinari. Quod si
g reserari sarcinas fecit. Quid plura? Et fulgore et
viribus armisque resumptis Christianos a terra et
genere apparuerunt arma satis spectabilia; inter
urbibus arcere volueritis, et dii vos exaudient, et gemmisque
quae ctiam reperere classicum auro
Mathomus opitulabitur. Ferte opem, armis camelos et novitate operis insigne. « Haec, ait rex, merci-
onerate, armatorum nihilominus quotlibet millia
monia et periculosa satis sunt et utilia. Periculosa,
dirigite. Biennales a rege Hierosolymitano inducias
si praeparato malo non resistimus, utilia. quia belli
obtinuimus, urbem ipsam immunitam, levis viros
proderunt usibus. Super his igitur vobis ipsis con-
armaturae, fusos auxiliarios vidimus. Opum vestra-
sulite, o viri fortes. » Ad haec Eustachius Caesareae
rum munera mercatumque illi repromisimus, ut comes, respondit : « His quamprimum productis,
erga nos in nullo suspectos eos redderemus. Si pro
omnes damnate capitibus. Unum qui rei seriem
mercibus, armorum sarcinas illis direxenlis, facilis
declaret, reservate. » Quo facto, uni securitatem
apud vos erit ipsius jactura urbis. » His acoeptis,
vita? dederunt, si cuncta ex ordine pandat. Qui ait :

tyrannus spe dictorum animabatur. Mirareris deni- « Ideo arma sarcinis inclusiraus ut vos specie [al.,
que militum audaciam, armorum quantitatem va-
spe] venalium deciperemus. Et ideo praecessimus,
riumque fulgorem, armentorum victualiumque infi- ;
ut arte conscia turrem et portam contiguam exer-
nitatem, auri caeterarumque opum immensitatem
C citu venturo, noctu, vobis soporatis, aperiremus.
quffi omnia mature parata navibus imponuntur, nec
Qui tamen ingressuri non erant, donec adveniente
multo post Ascalonam exponuntur.
Deteguntur ac dissolvuntur insidiae regis paratx.
—
crepusculo, classicum sibi notum, de supremo turris
audirent. Non autem cum impetu, sed sigillatim, ut
Demum cum dies transmittendi negotii repromissus pote inermes. Turris vero a quibusdam obtinenda,
ad regem tyrannus, et ad [conducen-
instaret, mittit
ab aliis quoque ad exitium vestrum statim haec arma
das merces, quemlibet a latere regis expostulat. sumenda. » His auditis acceptoque consilio, Eusta-
Sed eo tempore rex apud Cavas [castrum, in Arabia chius ait : « Hoc solum omni superest medilamento,
situm, concesserat.Hoc non valde procul a Sina
ut nos illis eamdem vicem referamus.
monte ad regionem tuendam construxerat: nam et
eo usque regnum dilataverat. Denique procurando- Igitur cum omnis barbarorum convenisset exerci-
rum regalium dum rex abesset, vir quidam fidelis- tus,irruente nocte circa urbem cum magno consedit
simus, et vigilantis ingenii, Hierosolymis oflicio silentio. Nostrorum autem pars maxima novis illo-
fungebatur; cujus purum nomen ignorantes, qua rum (35) armis munita, portam observabat. At ubi
nescio occasione Mathonium agnominari comperi- illucescente a custodibus turris classicum illud inso-

mus. Hic, aliquando a Christianis captus adolescens D nuit, aperuere portam. Tunc lento introibant gradu,

baptismumque adeptus, ut corporis gratia, ita mo- nec ab invicem impediebantur. Admisso certa sup-
ralitate susceptae professionis excreverat. Hunc ita- putatione millenario clausere portam, sublatoque
que potissimum cives angariaverunt, eo quod esset tumultu profani truncabantur. Quod cum audissent
barbarae linguae peritissimus. Interea apnd Sarrace- forenses suos in nostrorum perniciem grassari cre-
nos fraudulenlia talis machinabalur, ut non mililes debant. Postquam vero sole fuso dies incanduit,
eosquiadvenerant, 455 sednegotiatores, non arnri, sciens rex non esse tutum innumeris paucos occur-
sed venalia quis 8B9timare posset, ex quibus sareinae rere, caesorum capita fundis ac balearibus torqueri,

componuntur quingentae. Quo perveniens Matlionius, atque jaciari jussit in castra, ut suorum territi mo-
oflieiose suscipitur, et neque conviviis eoriuii aut tibusad fugam cogerentur. Quo facto tantus niulti-
conciliis arcetur, utpote qui pulabatur quod eorura tudinem invasit liorror ut snbitoab eisomnium re-
non intelligeret sermones. Et dum sedulo, minus rum memoria praeter fugam recederet, lucrumque
providis eorum conventieulis sese insuspcctus inter- putarent si vel equis conscensis elaberenlur. QuS
serit quos deliberarant, facile perpendit dolos. bus fugientibus, nostrisque sequcntibus, tanta ex-

(35) Hucusque ineditis.

83" !)E VITA SUA LIBRi TRES. — LIB. I. 838

stitil paganorum mortiflcatio ut usque Ascalonem A quantas de tentoriis Babyloniae opes nostri sustu-
persequentes omnibus peremptis vix jam invenirent lere.Hanc suis Chrislus inimicis confusionem, hanc
quem prosternerent. Reversi itaque cum summa suis fidelibus contulit victoriam, cum et illos dejicere
jubilationis laude victores, sicut testati sunt qui voluit inlaqueum quem tetenderant, et hos a malis
adfuerunt, jam cor meditari, vel lingua nequit fari, conservare qu» non promeruerant.

FINIS

VEN. GUIBERTI
DE VITA SUA SIVE MONODIARUM
LIBRI TRES.

LIBER PRIMUS.
In quo potissimum de ipsius vita agitur

CAPUT PRIMUM. B emanas omnibus debeas, plane quod omnium est

456 Deflet triumsiatuumvitx suxpcccata. Con- — singulis non pra^cludis.
fiteoramplitudinituae, Deus, infinitorumerrorummeo- Semper ergo peccms, et inter peccandum semper
rum decursus, etcreberrimosad miserationisinternae, ad te rediens, an pii fugax, piumve deserens, cum
quos tamen inspirasti, recursus. Confiteor pueritiae ad pietatem recurrero, perdet pietas quod est, el

acjuventutis meae mala, adhuc etiam in matura hac etiam offensione multiplici obruta, invenietur inso-
aetate aestuantia, et inveterata pravitalum studia, lens? Nonne libi dicitur quia non continebis in ira
necdum sub defatigati corporis torpore cessantia. tua misericordias tuas ? (Psal. lxxvi, 10.) Has non
Quoties, Domine, perseveraDtissimarum impurita- modo in pra^senti, sed in aeternum futuras idem can-
tum mearum recordor, et qualiter pro eisdem com- tat. Tu scis quia non ideo pecco quod le misericor-

pungi semper donaveris reminiscor, patientissima dem sentio, sed secure profiteor te ideo misericordem
tua in me viscera, supra quam cogitari possit, ad- dici, quod sis veniam posiulantibus praesto. Non
nequa- 26
miror. Si compunctio et orationis affectus te miserante abutor ( ), quoties per peccandi ne-
quam sine tua spiritali infusione habentur, quomodo cessitatem peccare compellor, verum profana nimis
tam dignanter peccatorum pectoribus pateris,
illabi esset abusio, si, quia perfacilis post peccatum ad te

et aversis a te, imo te irritantibus, tantam gratiam est reditus, semper me peccandi delecte excessus.
dilargiris ? Tu scis, paternitas magna niniis, quam Pecco siquidem, sed, ratione 45? recepta, in affe-
obstinata adversus eos qui offensam nostram inci- cturn cordis transisse me poenitet, tamque sterco-
dunt, corda gerimus, et iis qui semel aut pluraliter rosis cophinismens graviter invita succumbit.
in nos, aut vultus, aut verba tulerunt, quam aegre Sed inter has quotidianas aegritudines qualiscun-
'
reniittimus. que resurrectionis a lapsu quid facereni? Multo sa-
At tu non modo pius, at vero ipsa pietas, imo nius nonne est in le ad tempus eniti, in te vel
ejus origo. Qui cum generalissime progrediaris ad momentanee respirare, quam prorsus non memi-
omnes, nonne singulis poleris esse sufliciens ? nisse remedii et de gratia desperare?Et quid est
Quidni? Cum mundus in Dei ignoranlia positus desperare, nisi in omnis flagitii volutabrum sese ex
esset, cum in tenebris ac mortis umbra versaretur, deliberatione projicere? Ubi enim carni jam nulla-
cum nocte suum peragente cursum silentium com- tenus spiritus reluctatur, et infelicis animae substan-
mune teneret, cujus merito, cnjus voce potuit com- tia voluptatum dispendio piofligatur. Is est qui
pellari Sermo omnipotens tuus, ut a regali sede aquarum lempestate demergitur, profundo sorbetur,
lo.) Et qui universae huma-
veniret? (Sap. xviii, 14, j. ad reprobi cumulum sensus os desuper putei per-
quin misereris tunc obstrui non
nitatis negligentia urgelur.
poteras, mirum non si erga unum quamvis enor- Dum ergo, Deus bone, post has interioris mei
miter peccatorem miserabundusexistas. Non possum hominis lemulentias ad le resipisco, sin alias pro-
direre quod facilius singulis miserearis, quam om fnio, saltem interim nequaquam a mei cognitione
nibus, cum utrobique tibi constet in nullo claudas deficio. Quomodo enim ad tui noiiliam scintillarem,

[f., clauda] facilitas, facili enim facilius quidpiam si ad me videndum caecutirem? Si plane, juxta
apud te non est. Fons cum sis, et (") cum quod Jeremiam, vir sum videns paupertatem meam
839 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARLE l)E NOVIGENTO SVll

[Thren. m, i
; ; consequens est ut ea quibus illa A forma quanto appetibilior, si contra lenocinia du-
suppleaiur egestas, solerter exquiram. Et e diverso, ruerit, tanto omnimodae titulo laudis evectior. Sal-
si non sciero «iuid sit bonum, ande maluin vel nosse, lustius Crispus nisi solam sine moribus pulchritudi-
nedum exsecrari potero ? Si pulcbritudinera non nem laudi duxisset, nunquam de Aurelia Orestilla
noveriin, nunquam foedilatem horreo. Quia igitur dixisset : « In qua, ait, praeter formam nil unquam
utrumque constat, ut per mei notitiam tuam petam, bonus laudavit. » Si formam ejus, quam excipit, a
et fruens tua, illico mea non caream, dignuin ac bono laudari asserit, quia tamen in ca^teris omnibus
singulariter salutare est ut obscuritas rationis meae lurpem dicit, secure pro Sallustio loquor sic seu-
per hujusmodi confessiones crebra tui luminis inqui- sisse, ceu diceret, digne dote naturae a Deo appro-

sitione tergatur, quo stabiliter illuslrata, nunquam bari, licet eam constet adjectivis quibuslibet impuri-
deinceps a se nesciatur. talibus impiari. Laudatur itaque in idolo cujuslibet
CAPUT II. materiei parlibus propriis forma conveniens, et licet

Bene/icia sibi a Deo collata memorat deque ipsis; idoluni ab Apostolo, quantum spectat ad lidem, nil
gratias agit. — Est itaque primum conliteri tibi qme appelletur (/ Cor. vm, 4), nec quidpiam profanius
mihi contuleris benelicia, ut perpendant qui haec habeatur, tamen illa inernbrorum apta diductio non
lecturi sint famuli tui, Deus, quam sit crudelis in- B abs re laudatur.
gratitudo mea. Si enim non alia quam quae eseteris Pulchriiudo extollenda. — Et certe quamvis mo-
impartiris hominibus mihi prabuisses, nonne ea mentanea pulchritudo sit sanguinum instabilitate

quae mereri potueram transeendisses? Addidisti plu- verlibilis,secundum consuetum imaginarii boni mo-
rima quae ex tuo prsedicabilia sunt, nil autem ex dum, bona negari non potest. Si enim quidquid
meo, et alia quibus supersedendutn censeo. Si enim aeternaliter a Deo institutum est, pulchrum est, omne

genus, opes et forma, ut caetera si qua sunt taceam, illud quod temporaliler speciosum est, aeternae illius

te,Domine, auctore dantur, nulla apud bonos laude speciei quasi speculum est. « Invisibilia enim Dei

feruntur, nisi cum, ab his quibus a te data sunt, sub per ea quae facta sunt, intellecta conspiciuntur, » ait

regula honestatis arcentur, aut prorsus contempti- Apostolus (Rom. quoque hominum
i, 20). Angeli
bilia prosua? vitiomutabilitatis habentur. Quid enim conspectibus 458 se praebentes, vultus semper attu-
ad mede his quae solas suis coloribus atque nomini- lere clarissimos. Unde uxor Manue « Venit, inquit, :

bus causas lasciviae superbieeque ministrant quse ;

vir Dei ad me angelicum habens vultuin (Jud. xm,
f<). » Inde e diverso daemones, qui.juxta primi Petri
sic media sunt, ut pro mentium habitu circumferri
ad bonum malumque queant; quae tanto sunt flexi- ^ vocem, « sub caligine ad diein magni judicii reser-
bilitati addita quanto pro sui transibilitate suspecta? vantur (II Petr. n, 17 ; Jud. 12), » vultibus solent
Super quibus si alia ratio non occurreret, illa satis apparere teterrimis, non cum se fallaciter transfigu-
esset, quod neque genus neque speciem quis suam rant in angelos lucis (// Cor. xi, 14), » nec id plane
elaboravit, et in his speeialiter non habet quod non injuria, utpote qui concivium nobilium descivere a
acceperit. gloria.

Sunt alia quaedam quibus adipiscendis humana Ad hoc etiam nostra electorum corporis claritati
aliquando studia cooperari possunt, uti sunt opes, Christi conliguranda dicuntur(PAt7. iii, 21), ut foedi-
uti ingenia, teste Salomone « Ferrum, inquit, cum : tas, quae casu seu naturali corruptione contrahitur,
retusum fuerit, multo labore exacuetur (Eccl. x, ad regulam transligurati in monte Dei Filii corrigi-
10). Quod totum et ipsum etiam ex facili asser-
>> tur. Si igitur interna exemplaria pulchra et bona
tione cassatur, quia nisi rationem lux, quae illuminat sunt, quicunque praetendunt imaginem, maximecum
ominem homineminhuncmundum venientem(Joa«.i, ab eorum ordine non discrepant, unde pulchra, inde
9) imbuat, et fores doctrinarum Chnstus scientiae et bona sunt. Nempe et ipse B. Augustinus in libro,

clavis aperiat, nulli dubium quod omnis magister De doctrina Christiana dixisse recolitur
ni fallor, :

auribus slolidis vanum certamen impendat. Ergo rj « Quod is qui pulchrum habet corpus et turpem
prudens quisque quidquam sibi praeter peccatum animam, magis lugendus est quam si fo>dum haberet
arrogare desipiat. et corpus. » Si ergo species jure vitiosa lugetur,
Guiberti mater pulchra et virtulibus ornala — Sed profecto indubie bona res est, quae pravitatis alicujus

his omissis,rem coeptam repetamus. Dixeram, pie ammistione corrumpitur, aut tenore honestatis au-
et sancte, quod de tuis tibi beneficiis gratularer. getur.

Primum potissimumque itaque gratias ago quod Gesta malris laudibus prosequitur . — Gratias igitur
pulchram, sed castam, modestam mihi matrem, tibi, Deus, qui pnestillaveras decori ejus virtutem ;

timoratissimamque contuleris. Pulchram profecto illius enim habitudinis gravitas lotius vanitatis

satis saeculariler ac mepte protuleram, misi cerUe poterat insinuare contemptum, oculorum nanique
[/., certe] castitatis severissima fronte hoc nomen pondus, raritas eloquendi ac faciei motuum difiicul-

inane lirmassem. Sicut sane in omnino pauperibus tas, minime leviiatibus intuentiuin obsecundal. Tu
jejunia videntur extortilia, quibus non suppelunt scis, lanquam primaevo ipsius tui nomi-
Oinnipotens,
ciborum suffragia, et ideo minus laudabilia; frugali- nis indidisti metum, tanquam adversus omiiia leno-
tas autem divitum pro sua habet copia pretium, sic cinia animi rebellionem. Notaquod vix aut nusquam
8H DE VITA SUA LIBRI TRES. — LIB. I. 842

intermagnae professionis feminas reperitur, quan- A negatur exitus, compassionis omnibus materia
tam apud se tuo dono contincns, tantum incontinen- afferebat. Dies erat quo, praeter solemae, quod sin-
tibus fuit parca detrahere. Et cum ab exteris aut gulariter et suo temporc celebratur officium, qua?
domesticis aliquoties hujusmodi fabula notaretur, pro familiaribus actitari solent officia non tiebant.
ipsa averti. ipsa absistere, et tali sic susurrio irri- Igitur ex necessitate censilium, et ad Domincae
tari, ac si sua ipsius persona pariter carperetur. Matris altare conourritur, et ad eam quae sola sive
Verax Deus, tu nosti quod non me cogit ad haec etiam Virgo semper futura pepererat, hujusmodi
referenda privatus, utpote matris amor, sed rem vota promuntur ac oblationis vice id muneris piae
haberi plusquammeorumverborum efficientia possit: Dominae quod
arae imponitur, videlicet si partus ille

certe cum caeteros generis mei aut animales et Dei cessisset in masculum, Deo et sibi obsecuturus cle-
ignaros, aut efferos armis et caedium reos, multum ricatui traderetur : sin deterior, professioni congruae
vero eos lieri a te, nisi granditer, ut assoles, eorum mandaretur. 459 Nec mora languidulum quidam
misorearis, extorres. Sed de vita ejus opportunior instar aborritionis [lege abortionis] efiunditur, et
forsitan in hoc opere sese locus aperiet, jam acceda- quod fusum erat ad tempus, ut par erat abjectis-
mus ad nostra. simo, de absoluta solum matre gaudetur. Erat
CAPUT III. illius homaacali recens editi adeo miseranda exili-
Ex inquam, uti credo et spero, verissima
hac, tas, at cadaverali extemporaliter nati species pata-
mihi omnium quos genuit ipsa, delerrimo tribuisti retur : ia tantnm, ut Iduato ferme Aprili, junci, qui
nasci. Proles ejus bifariam postrema fui, decedenti- in ea oriuntur regioae pertenaes, digitalis appone-
bus enim sub spe meliore germanis, ego vita omni- rentar, at corpalentiores viderentar. Ea ipsa die
modis desperatione supersum. In his adbuc milii dam salutifero fonti inferrer, mulier quaedam, quod
agenti malis, ut ejus merito, post Jesum et Jesu mihi puero et [/., etiam] jam adolescenti sa^penu-
matrem sanctosque ejus, spes salvationis universa mero joci causa relatum est, de manu rotabat in
resedit. Scio nempe, nec discredere fas est, ut sicut manum me transferens : Hunccine victurum putatis
meinsaeculoposita charius habuit,clariuscoluit (crga quem prope natura deficiens emembrem edidit,
enim extremenatos matres affecluosius aguut) magis et magis lineamenli quid simile quam corpus dedit?
Deo praesens non negligit. Ignis plane [/., plena] Quae omnia, Creator meus, hujus mei, quo vivere
Dei ea a juventute fuerat in Sion, cum ne dor- videor status, portenta fuere. Nunquid tui, Domine,
miendo quidem, nedum vigilando, solliciiudo mei servitii in me repenri potuit veritas? Nil in te soli-
in ejus animo cessabat. At nunc morte sibi obita, 3 dum, nil in te constans habui ; si quid in evidentia
interstitio carnis abrupto, scio in Hierusalem poten- visus sum exhibuisse operis, inteniio multoties red-
tius quam dici queat fervere caminum, prasertim didit minus recta pertenue. Dixi tibi, summa beni-
cum illic Deo plena, meas in quibus volvor miserias quod spem, aul spei quantulaecunque
gnitas Deus,
non ignoret, et tanto mihi aberranti, licet felix, in- specimen ex tam gaudiosae diei praestolatione mihi
gemat, quanlo a suis quae toties ingeminabat moni- nato ac renato, sed et omnium post Deum oblato
tis, moribus atque vestigiismeexorbitare considerat. reginae contuleris. Domine Deus, nonne ex ea quam
Pater et Domine Deus, qui ex hac non fallaciter, mihi dedisti ratione jam colligo, quia dies nativitatis
sed vere bona mihi qualiter et quantum nosti malo infructuose viventibus nil utilius affert quam mor-
originem tribuisti, spem quoque in ejus mihi merito tis ? Si constat, et irrevincibile est, quia nulla pos-

praebuisti, quam tamen nullatenus habere praesume- suntmerita dies praecessisse nativos, possunt autem
rem, nisi ad te ex mei timore peccati, aliquantisper defunclivos Si contingat sub bono vitam non tran-
:

sub tua gratia respirarem. Induxisti pariter et mi- sigi, fateor, nil omnino proderunt gloriosi dies,
sero cordi meo nescio si spem ut similitudinem sicut nec natalis, et mortis.
spei, quod videlicet sacrosancto, et Si enim'verum est, quia ipse fecit me, et non ego
supereminenti
Christianis omnibus exoptatissimo die nasci mihi et d 'P sc me diemque non praestitui, nec ut praefigeretur >

renasci etiam indulsisti. Totam ferme Quadragesi- emerui, collatus a Deo non spem, non honorem
mam sub nimii doloris insolentia parturiens mater mihi praebet, nici diei religionem prosequens, quid-
exegerat (quos etiam angores mihi devio, et lubrica quid die portenditur, mea vita commendet. Tunc
consectanti, toties improperare solebat) tandem plane nostrum natale ex festiva temporis qualitate
solemne Sabbatum, vigilia scilicet Paschalis emicuit. studium nostrae actionis suspirata ad
claresceret, si
Grates cruciatus in illius partu pertulit maier. B. integrum virtute se regeret, et introitus gloria ho-
Virginis servitio mancipatur. Recens natus quam mini merito videretur indulta, si perseverans in
ienuis corpore fuit. — Diutinis ergo cruciatibus agi- cequilate animus vitie ^lorilicaret exilia. Si Petrus,
tata. ct hora propinqaante tortionibus augmentatis, aut Paulus vociler si Remigius aut Nicolaus appel-
:

cam partam nataliter [/., naturaliter] putaretur

in ler,non mihi, ut poctice loquar :

enitilum, magis sursumad ejus praecordia retorque- Proderil a magno dimissum nomen Iulo :

bar. Jam patrem, amicos ac parentes funestus super Nisi illorum, quos providentia fccit mihi, seu
utroque mceror obtriverat, quia dum matri mortem fortuna cognomines, sagaciter cxempla resculpsero.
proles accelerat, prolis similiter exitium, dum ei Ecce, Deus meus, quomodo refiatur quidquid tume-
Patrol. CLVI. 27
843 V. GITRERTI ARRATIS S. MARI^ DE NOVIGENTO 844

bat in anima mea, quomodo poterit floccipendi quod A Magnis itaque cuns Hlatua vere vidua me nutrivit.
in fastum videbatur extendi. Tandem scholaB me traditura diem R. Gregorii fe-

beiparx acceplas refert gratias auclor. — Et, Andierat praefatum tuum famulum,
stivitatis elegit.

mundi etcoelorum post unicum tuum Domina, quam Doniine, mirabili superemicuisse sensu, infinitaflo-
bene senserunt, qui me sup illa tibi necessitate vo- ruisse sapientia : et ideo multa eleemosynarum con-
verunt Et, o quam melius ipse sensissem, si cor,
! gerie confessoris tui instabat saepius sollicitare suf-
jam adultus sub illius semper voti sententia, con- fragia, ut cui praebueras intellectum, intellectua-
struxissem Ecce me tibi profiteor quasi specialiter
! litatis mihi consequendae impetraret affectum. Tra-
dono datum, nec a me tamen tibi difliteor sacrilege ditus ergo litteris utcunque attigeram, sed
apices
saepius, ac scienter ablatum. Nonne me tibi abstuli, vix elementa connectere noram, cum pia me mater
qui voluntates fetidas tuo odori praetuli? Verum etsi erudiendi avida disposuit mancipare grammaticae.
mulloties hac me tibi fraude subduxi, ad te tamen, Grammaticorum eo tempore paucitas et inscitia. —
27
et per te ad Dei Patris, dum unicum hujus obla-
et ( )Erat paulo ante id temporis, et adhuc partim
tionis intuitu securius reeucurri et cum ob peccata
; sub meo tempore tanta grammaticorum charitas, ut
millies recidiva tabescerem, securitas mihi de tuis in oppidis pene nullus, in urbibus vix aliquis reperiri
inexhaustis visceribus miserationum B potuisset, et quos iuveniri contigerat, eorum scien-
nascebatur,
tuarum antiquarum beneliciis admonebar ut spera- tia tenuis erat, nec etiam moderni temporis cleri-

rem. Sed quid illud, antiquarum? Tot expertus culis vagantibus comparari poterat. Is itaque cui

sum, et quotidie experior miserationum tuarum mei operam mater mandare decreverat, addiscere
assiduitates, tot evasi lapsuum, te eximente, captivi- grammaticani grandaevus incoeperat, tantoque circa
tates, ut de veteribus jam prorsus tacere libeat, eamdem artem magis rudis exstitit, quauto eam a
ubi tanta liberationum affluentia regat. Et cum pec- tenero minus ebiberat. Tantae vero modestiae fuerat,
catorum iterationes saevam cordi meo obdurationem ut quod deliciebat in litteris, suppleret honesto.
parturiant, quasi naturaliter ingenitus me illico ad Guiberli prsecepior vitx probatissimx fuit . — Cum
te recursus emollit : et cum ex mei contuitu el ex ergo sequestris aliquibus clericis, qui ei familiariter
mearum consideratione aerumnarum pene despe- sub capellanorum nomine officia Dei celebrabant,
rando deficiam, quasi velim nolim innasci sentio scholarem illum sollicitaret hominem et ille cujus-
animae miserae ad te respirandi fiduciam. Sic enim dam consobrinuli mei sortitus p;edagogium, quibus-
adjacet cogitationi meae, ut quibuscunque malis in- dam meis parentibus, quorum innutrituserat curia\
volvar, tu meis necessitatibus, si dicere audeam, ex q necessarius esset, feminae se compellantis horta-
debito deesse non possis, in te nempe projectum ex menta considerans, et ejus honestate ac severitate
utero si adversum non revisas, si reversum minime propensa, licet praedictorum parentum meorum ve-
recipias, perditionis mea) justas in te utique confe- reretur offensam, ad ejus contubernium deliberabat
ram causas. Plane quia tibi subest cum volueris accedere. ln qua deliberatione, hac est, ut faceret,
posse, et Filii potestas in matrem redundare digno- visione compulsus.
scitur, a quo potius mei salutem exigere potero, Cum nocte dormiret in cubiculo, cujus et ego
quam a te, cui, ut sic dicam, cognatae servitutis memini, in quo totius nostri oppidi generale stu-
conditione conclamem « Tuus sum ego ? « (Psal.
: dium regebatur, cujusdam species senioris pnefe-
cxvni, 94.) Sed de his alias quam libenter ratio- rens caput canum, et habitudinis omnimodo reve-
cinabor tecum caetera attingamus.
; rendae, manu me tenens ostio me cubiculi inducere
CAPUT IV. videbatur. In cujus cum substitisset auditu, le-

Infans patre orbatur. Qui sidiutius vixisset, illius ctulum ejus mihi qui hoc intuebatur ostendit, et :

saluti haud dubie nocuisset. Natus igitur vix di- — Vade, inquit, ad eum, quia iste plurimum amaturus
diceram fovere crepundia, cum tu, pie Domine, qui est. Manumque mihi quam tenuerat laxans, cum
pater orphanum me fecisti. D sivisset abire, cucurri ad hominem, et cum crebris
mihi futurus eras,
Exhausto enim octo fere mensium spatio, pater osculis ora comprimerem, expergiscitur, et tanta
meae carnis occubuit et magnas inde tibi gratias,
: mei affectione corripitur, ut cunctatione rejecta. et
qui hunc hominem sub Christiano affectu fecisti parentum meorum, quibus tam ipse, quam sui exi
decedere, providentiae tuae, quam de me habueras, toto obnoxius erat, timore recusso, ad mairem
si adviveret, indubie nociturum. Quia namque for- meam habitaturus cum ipsa concederet.
nuila mea, et naturalis quaedam pro aetatulae illius Erat autem puer isdem, quem eatenus ductita-
quantilate alacritas idonea huic sa culo videbatur,
i
verat, pulcher quidem, et nobilis, sed intantum
nulli dubium erat, quin cum lilteris ediscendis ha- bonarum artium fugax, ad omnes disciplinas insta-
bile tempus adesset, ea quae de me fecerat vota bilis, pro aetate mendax, et furibus [/., fur] ut nilj
resolveret. Rone provisor utrimque salubriter dis- proliciente custodia, vix in schola, sed pene omni
posuisti, ut et ego 460 nequaquam tuarum disci- die deHtescens reperirotur in vineis. At hominem
plinarum rudimento carerem, et ille quam tibi cum puerilis vecordiee Iseduissel, et ei matns meae
fecerat oon irrumperet sponsionem. opportune familiaritas arrisisset, et visionis praeli-

Lilterarum sludiis B. Gregorii festo die traditur. — batae tenor, rem, quam petebat, sibi potissimum
84o DE VITA SUA LIBRI TRES. - LIB. I. 846
inviscerasset, pueri comitatu deserio, sub quibus
et A tionisinesse dono; sic nec jugis, ut ita dicam, per-
agebat dominos aeque reliquit. Quod tamen haud vicacia in cogitatione qualibet laboranti constabit
impune fecisset, nisi eum matris tam reverentia, ingenio. Inde itaque intensis unicuilibet rei cordibus
quam potentia protexisset. vicissitudines intentionum credimus adhibendas, ut
CAPUT V. dum diversa alternatim mente tractamus, ad unum
Guibertus optimis imbuitur instituiis ac moribus. cui potissimum animus afiigi, quasi ex indulto re-
Acriori sub disciplina cohibetur. — Sub se igitur creati... noviores redeamus. Habeat denique lassa-
constitutum tanta puritate me docuit, ab insolen- bunda aliquoties natura sub aliqua sui operis varie-
tiis, quae innasci primaevitati illi solent, tanta since- tate remedium. Recordemur Deum non uniformiter
ritate cohibuit, ut me penitus a communibus lupis instituisse sa?culum, sed sub diebus ac noctibus, sed
arceret, absque suo* comitatu nusquam abire per- sub vere ac a^state, sub autumno, et hieme, muta-
mitteret, non cibum praeter domi sumere, non cu- tionibus nos obleclasse temporum. Videat ergo quis-
juspiam munus nisi licentia a se data suscipere; quc, cui nomen magistri ascribitur, qualiter mode-
nihil non temperanter, non in verbo, non in respe- retur disciplinas puerorum ac juvenum, quia non
ctu, non opere agere, ut non clericatum, quin po- aliler aestimamus tractandos, in quibus gravitas
tius monachatum a me videretur exigere. Nam cum K plenaria viget etiam more senum.
apquaevi mei passim ad libitum vagarentur, et eis Rudis et ignarus Guiberti pxdagogus. Erat io-i- —
debitae secundum lempus facultaiis frena paterent, tur homini illi penes me saevus amor, non
[/., nam]
ego ab hujusmodi per sedulas coercitiones inhibitus, nimietas severitatis
in injusto videbaiur verbere;
sedebam, et cuneos ludentium
clericaliter infulatus eminebat tamen totius diligentia observationis in
quasi peritum animal exspectabam [/., speclabamj. opere. Minus plane digne vapulabam, quia si ipse
Dominicis eliam et diebus sanctorum festis sub haberet quam profitebatur docendi periiiam, eorum
exercitus scholaris censura cogebar, et nullo die profecto, quae recte dixisset, optime pro puero ea-
ullo vix tempore feriatum me esse licebat, ac uni- pax eram. Sed quia minime ex sententia loqueba-
mode semper ad subeunda studia perurgebar. Ipse tur, et sibi nullatenus patebat, quod expromere ni-

aulem me solum edocendum suscipiens, neminem, tebatur circa vilem, sed non patulum, qui colligi ab
alium quem doceret, permittebatur habere. eo non poterat, nedum intelligi, faceret orbem, ejus
Et cum mihi ita institeret [f., insisteret], et inge- inaniter
Rudis enim in tantum fabula versabalur.
niolum meum prae tanta instantia quisque adintuens fuerat, ut
praelibavi, gran- quod male semel jam, ut
exacui plurimum crederet, spes omnium cessabatur. C daevus hauserat, incorrigibiliter retineret, et si quid
Dictandi enim, ac versiflcandi ad integrum scientiae improvide, ut sic dicam, hisceret, sua omnia sensa
expers erat. Interea saeva fere quotidie alaparum ac authentica aestimans, tueretur atque defenderet
verborum grandine lapidabar, dum ipse me cogeret plagis sed tantae procul dubio vecordiae, ut arbitror
;

discere, quae docere nequiverat. pepercisset (36), priusquam enim, ait doctor idem,
Parum ea de *e in litteris, multum vero in morum quamscientiam natura combibent, non majorisestglu-
honestate proficil. Qui improbiori studio animus op- rice dixisse quod noveris quam tacuisse quod nescias.

primitur hebetatur —
Duxi apud eum sub hac inani
. Gum dure itaque in me ulcisceretur, quia quod
colluctatione ferme sexennium, sed nihil quantum nesciebat ipse nescirem, perpendendum sibi plane
ad tantum tempus attinet inde extuli operae pre- erat, quia mali plurimum fuerat, cum a fragili exi-
lium. Alias aulem quantum ad totius honestatis geret pectusculo, quod non indiderat. Sicut enim
rudimentum spectare dignoscitur, nil fuit quod non verba amentium etiam a sensatis colligi aut vix, aut
meis utilitatibus impendisset. Quidquid modeslia\ nullo modo possunt, ita eorum dicta, qui nesciunt
quidquid pudicum, ac exterioris elegantiae fuit eo et scire seasserunt, et aliis tradunt, ex sua ipsorum
fidelissime et amanter me imbuit. Sed parum pensi explanatione tenebrescunt. Nil enim diflicilius inve-
ac 461 moderati in eo eum habuisse facto in me D niasquam si velis disserere quod nescias, discenti
periculo persensi, quod quasi obtentu discendi irre- quidem obscurum, obscurius audienti, non secus ac
missibiliter me ac negotiose urgebat. Quo enim si lapidem ulerque reddat. Hoc dico, Deus meus,
praner modum non dico puerilis, verum omnis ho- non quod notam tanto amico inuram, sed ut intelli-
miuum natura meditationis assiduitate distenditur, gat quisque qui legit, ne quidquid autumamus
eo amplius hebetatur, et quo ferventius ad studii pro certo docere velimus, neque conjecturarum
perseverantiam acrimonia mentis ignescit, eo viri- nostrarum nebulis et alios involvamus. Proposui
bus ex nimietate subactis, ex rigore in lentitudinem enim praesentem pro sui tenuitate materiam vel ra-
versus animus usquequaque tepescit. tione condire, ut si allerum minus appretiandum et
Exercitiorum viscissiiudines adhibendx uti acutior merito computatur, alterum aliquoties operae pre-
fiat intelleclus. —Necesse est igitur involucro adhuc tium aestimelur.
corporis aggravatum agere temperatius intellectum, CAPUT VI.
quia si silentium hora media fit in coelo, ut non Guibertum magisler in oculisferebat cui ct ille in :

possit vigor irremissus dum advivitur, contempla- amore respondebat. —

Quamvis ergo tanta me seve-

(36) Nonnihil hic desideratur.

847 V. GUIRERTI ARRATTS S. MARI£ DE NOVIGENTO *4>s

ritate deprimeret, alias tamen omnibus modis pro- A scis, quantum ab hac mea postmodum intentione
patulum faciebat, quod me pene oon alia quam se desciverim, et quam luctuabundus ad divina pro-
charitate diligeret. Adeo nempe vigili mihi sollicitu- cesserim, quodque actus verberibus vix adesse con-
dine incumbebat; adeo propter quorumdam invi- senserim. Erant plane, Domine, non religionis cu-
dentias saluti mea> providebat, obsoletos aliquorum, juspiam, qui ex aliqua intellectualitate descende-
iiui mihi observaliantur, mores, quanta caverem rent, sed pueriles quidam, qui tunc cogebant
auctoritate docebat; matrem super cultissimo impetus. At postquam adolescentia ingenitoe nequi-
mearum vestium apparatu tantisper urgebat, ut non liae jam effeta, conceptibus sese in totius pudoris
paedagogi, sed parentis, non corporis mei tutelam, damna proripuit, vetus illadevotio prorsus extabuit.
sed auimae curam agerc putaretur. Mihi vero licet Etsi ad horam, Deus meus, Jjona voluntas, imo
pro aetate hebeti atque pusiolo tanta penes eum similitudo bonae voluntatis visa est excanduisse,
vicissitudo amoris incesserat, licet gratis multoties pessimarum cogitationum imbribus obnubilatam
cuticulam meam multis vibicibus proculcaret, ut mox contigit, decidisse.
non metu, qui in oequaevis assolet, sed neseio quo CAPUT VII.
medullitus insito amore, ei totius ejus asperitatis Beneficium illi maler conalur obtinere. — (
!8
) Con-
oblitus obsequerer. Multis cerle soepius experimentis tendebat denique mater mea ecclestiasticis me be-
idem me magister, materque tentarunt, cum debi- neticiisquoquo pacto inserere. Prima igitur inser-
tum me sibi utrobique timorem aeque redhibere vi- tionis causa non modo mala, sed et nefaria exstitit
derent, utrum sub unius rei imperio alterutrum Adolescentulus frater meus quidam eques, et muni-
proeferre proesumerem. ceps Clarimontis castri (37), duo ante ejus quod
Incidit tandem occasio, in qua neutro eorum su- inter Compendium atque Rellovacum situm est, a
per hujusmodi quid agente factum constitit absque domino ipsius oppidi, nescio utrum donativi, seu
ulla ambiguitate periculum. Semel in schola vapu- feodalis debiti gralia, dandas operiebatur pecunias.
laveram; schola autem non alia erat quam quod- Cumque illis largiendorum, ut opinor, inopia prae-
dam domus nostra? trieliuium. Aliorum enim, quos bere deferret, quorumdam parentum meorum con-
aliquando docens acceperat, mei solius causa curas silio illi suggestum est ut canonicam. quam prae-
obmiserat. Sic enim aucto questu, et delatione ho- bendam nominant, ecclesioe loci ilius, quoe ejus
noris prudens ab eo mater exegerat. Soluto igitur ditioni contra scita canonum subjacebat, mihi daret;
vespertinis quibusdam horis qualicunque illo studio, et a fratre meo penes eum repetundarum [molestia
ad materna genua graviter etiam proeter meritum C jam cessaret.
caesus accesseram. Quae cum an eo vapulassem die, De uxoratis presbyteris. (
29
Erat ea tempestale— )

4G« ut erat solita, rogitare ccepisset, et ego, ne nova super uxoratis presbyteris apostolica? sedis
magistrum detulisse viderer, factum omnino nega- invectio, unde et vulgi clericos zelantis tanta adver-
rem, ipsa, vellem nollem, rejecta interula, quam sus eos rabies oestuabat, ut aut eos ecclesiastico
subuculam, imo camisiam vocant, liventes attendit privari beneficio, vel abstineri sacerdotio, infesto
ulnulasdorsiculi ex viminum illisione cutem ubique spiritu conclamarent. Ad haec patris mei quidam
prominulam. Gumque meae teneritudini ad nimium nepos, vir suos cum potentia, tum prudentia prae-
saeve illatam visceraliter doluisset, turbulenta et eminens, cum Venerico operi adeo pecualiter indul-
oestuans, et oculos moerore suffusa : « Nunquam, geret, ut cujuspiam necessitudini feminarum in
ait, deinceps clericus fies, nec ut lilteras discas nullo deferret tanta in clerum super proefato canone
ulterius pcenas lues. » Ad haec ego eam cum qua bacchabatur instantia ac si eum singularis ad de-
poteram animadversione respiciens « Si, inquam, : lestationem talium pulsaret pudicitia. El cum esset
proinde mori conlingeret, non desistam qnin litteras laicus et quanto suis arceri non posset legibus,
discam, et clericus fiam. »Promiserat enim si eques laxiores fuerant, tanto his abutebatur foedius. Ne-
vcllem fieri, cum ad id temporis emersissem, appa- D que enim uxoriis poterat contineri retibus, quippe <

ratum se mihi militiaeet arma daturam. qui hujusmodi nunquam passus est illaqueari nexi-
Renuii eques fieri. — Quae cum universa non sine bus. His igitur cum fetido passim pro talibus spar-
multa aspernationc respuerem, illa tua famula, Deus, geretur odorc, sed tum eum saecularis, quaprseemi-
adeo grate suas accepit injurias, adeo alacris ex suo nebat, opulentia defensaret, nunquam suae objectu
est facta contemptu ut haec eadem quibus ei obstite- impuritatis adversus sacrum ordinem ipsius pervi-
ram magistro mco rcsponsa retexerit. Lanabantur cacia detonare cessabat.
uterquc, quia ad id quod paterni voti fuerat,
i^ittir Causam itaque nactus, qua mihi cujusdam locu-l
ambienter aspirarc viderer, dum quo
magis celerer losi, ut ferebanl, presbyteri detrimento proficeret,
[celeriter], litteras ipsas, quamvis non bene incul- apud Castrenscm dominum, pcnes quem satis su-:
carentur, ampleclcrer, nec ecclesiaslicis ofliciis perque poterat, utpote qui ei tantopere necessarius
me tricarem, imo cum hora sollicitaret, opusve esset, erat, egit, ut clerico absente el penitus inconvento
nequaquam tali locoac tempori prandia ipsa prae- me evocaret, ct investiluram pncfatae mihi canoni-
ferrem. Tum quidcm sic : At vero, Deus meus, tu cae darct. Ecclesiae enim illi conlra jus et fas male

(37) Hic dccst aliquid.

849 DE VITA SUA LIBRI TRES. — LIB. I. 850

ab episcopo indulta licentia abbatiabatur, et canones A conversionumque, quas vidimus, atiingere; unde et
non canonicus a canonicis exigebat. Quia ergo tunc hanc ipsam ([/"., ecclesiam] nec non et 'pleros- ,

temporis non raodo trium primorum

conjugale in que alios bonae mutationis contigit exempla sum-
ordinum, et canonicatis personis causabaiur cora- psisse. Monachile propositum sub antiquis iioruisse
raercium; sed etiam non minus ecclesiasticorum temporibus affluens scriptorum relatio est. Nam quia
citra animarum regimina officiorum, ut sunt prae- super exteris mihi regionibus silentium est, sub
bendse, canloratus, pnepositurae et caetera id genus, quibusdam Franciae regibus hujus scita institutio-
crimini ducebantur emptiones ut de honoribus nis, varia diversis exstruentibus loca, coluisse no-
sileam, qui interna jubentur actitare negotia, qui- scuntur; in quorum aliquibus tam pie viventium
que ejus, qui praebendam amiserat, clerici faventes confluxit enormitas, ut miremur tantam hominum
partibus, et aequaevorum meorura plurirai super frequentiam quomodo cohibere valuerit adeo loco-
Siraonia et excommunicatione, quae recens percre- rum arcta capacitas. Inter quae profecto qiuedam
bruerat, crebra coeperunt motare susurria. Idem speciali pollentia districtione fuerunt, qua? non-
namque cum esset presbyter, et uxorem haberet, nulla, in quibus fervor ordinis tepuerat, monasteria
qui ab ea officii sui suspensione absterreri non saepe nobiliter aliquando Luxo-
innormarnnt, ut fuit
32
poterat, facere si quidem missas omiserat. vium (Luxeuil) (
31
quaedam etiam in
) in Gallia, ( )

463 Quia ergo post corpus suum mysteria divina Neustria, quaenuncappellatur Northmannia. Sed quia
posuerat, ea recte plexus est poena, quam se eva- juxta illud poetae veridici dictum, quod videlicet
sisse sacrificii abrenuntiatione putaverat. Itaque spo- summis negatum est stare diu; et quod multo
liatus canonica, quia per quod arceri possit amplius verius constat, decedente inter habenas iniquitatum
33 conversationis refrixit charitas,
non habebat, missas quolibet [/., quaslibet] jam li- saeculo, ( ) sanctae
bere, retenta etiam uxore, cantabat. Hinc celebri et rerum opulentia, quasdam postmodum sensim
34
rumore satum est, quod inter eadem sacra matrem deseruit ecclesias : et inde ( ) bene conversantium,
meam cum sua familia repetita in dies excoramuni- dum et ipse manuura labor sorduit, facta est raritas.
catione conficeret. At mater divinorum semper ti- Unde nostris monasteria vetustissima numero
raida, et peccatorum poenas, et proinde offendicula extenuata teraporibus, rerum antiquitus datarum
verens, illi male praebilae illico praebendae renuntiat, exuberante copia, ( 35 parvis erant contenta con- )

et sub spe obitorum clericorum, aliam mihi apud ventibus, in quibus perpauci reperiri poterant, qui
castri dominum Fugimus itaque arma ferrea,
locat. peccati fastidio sseculum respuissent sed ab illis
et incidimus in arcum aereum. 30 Sub praestola- C potissimum detinebantur ecclesia?, ( 3b qui in eisdem
( ) )

tione enim alienae mortis aliquid dari, nihil aliud parentum devotione contraditi ab ineunte nutrie-
est, quam quotidianum homicidam querapiam ju- bantur tetate. Qui quantum rainorem super suis,
bere fieri. quae nulla sibi videbantur egisse, malis, metum ha-
37
Domine Deus, meus, ita tunc spebus illis pessimus bebant, ( ) coenobiorum septa remis-
tanto intra
involvebar, et tuorum exspectatione donorum, quae siore studio victitabant. Qui administrationes, ac
necdum experiri didiceram, nullatenus detinebar. officia foraslica cum pro abbatum, aut necessitate,
Illa tua muliernondum comprehenderat, quas spes, aut libitu sortirentur, utpote voluntatis propriae
minus 38
quas securitates de meis apud te victualibus habere avidi, exterioresque liccntias experti, ( )

debuerat, nec quae beneficia a mihi erant parta

te ecclesiasticas occasione facili dilapidare pecunias
cognoverat. Quia enim aliquantisper adhuc in his expensis redditur seu gratuito dilargiri \deesse
raundo agens, quae mundi fuerant, sentiebat : nimi- videtur, coeperunt.].... Et Ucet tum minus apud eos
rum ea, quae sibi
ipsa providere delegerat, mihi religio curaretur, ex sua siquidem tiebant raritatc
etiamipsi inuudana, ut putabat, quaesituro quaere- ipsi monachi chariores.
bat. At postquam animae propria? animadverso peri- CAPUT IX.
culo, innumeros cordis angulos ad praeteriUe deplo- D De mira Ebrardi cumitis Britoliensis in Picardia
rationem vitae congessit, quasi diceret : « Quod conversione. — Cum ergo sic se agereut, et alicujus
nihi nolo fieri, alii non faciara. » Ea quae pro se ad eos pretii vix ullus accederet, quidam comes
contempsit agere, extreraae arbitrata est dementiaa castelli Britoliensis [vulgo, BreteuilJ, quod in Ara-
pro aliis exercere; et quod sibi ambire desierat, bianorum, Bellovacorumque confinio consistit, ad
nefarium rata est ad sui perniciem alteri concu- excitandas plurimorum raentes emersit. Is in aetate
pisse. Quod longe aliter a multis fieri constat, quos positus florulenta, cum gratissimae esset elegantiae,
quidem attendimus sua ad integrum obtentu pau- praesertim cum sicuti nobilitate genus ejus, ita et
pertatis abjicere, sed aliorum, non modo suorum mirabili specierum conspicuitate polleret aliorum
quod et ipsum malura est, sed etiam exterorum, quoque nunicipiorum, divitiarum etiam oranium
quod deterius, plus nimio procurationes ardere. claritate pateret : mens tandem hominis in multo
CAPUT VIII. superbiae fastu constituta resipuit, et ad ejus, quam
De iis qui monasticam vitam instaurarunt resarse- saeculariter sectari coeperat, vitiorum miseriam sese
runtve. —
Sed libet paulo altius, quantum nostri contemplando retorsit. Anima) igitur suae miserabi-
temporis mentione recurritur, status religionum, lilate perspecta, et quia nil aliud quara -164 dara-
851 V. CUIBERTI ABBATIS S. MARLE DE NOVIGENTO 852

nare damnari, foedare et foedari in saeculo face-

et A arrogantis vocabuli
subtrahamus. » His edictis,
ret, quem vivendi modumarriperet, diu cum quibus- commutato consilio, (') Majus Monasterium (Mar-
dam, quos tanti desiderii conscios, et comites monstier, juxta Turones) petivere, ibique suscepto
habere delegerat, maltimode plura discutiens per- sanctae conversationis habitu perenniter deserviere.
'

tractabat. ( 3 J Vocabatur autem ipso, Ebrardus, vir

) Hunc ipsum audivimus tantas, dum saeculo vive-
inter primores Franciae undecunque famosus. ret, cultioruin veslium habuisse curas, ut nullis
Taudem expresso iu evidentiam operis diutinae ditioribus impar esset : adeo autem indignabunda^
cogitationis intuitu, nemine remansurorum conscio, habitudinis, ut facile cuipiam, vel verbo aggressi-
cum illis, quos in sodalitium arripiendae hujus reli- nequaquam videri posset. Quem postmodum sub
bilis
gionis sibi clandestina sollicitalione consciverat, in monachia positum, tanta corpus suum vilipensione
nescio quas exteras fugax excessit provincias, quas habere conspeximus, ut indumenti vilitas, vultus
sui prorsus nominis ignaras cum libenter incoleret, demissio, membrorum exilitas, non fuisse comitem,
et carbonibus faciendis ad opem sumptuum operam sed agrestemrusticulum loquerelur. Et cum per
daret, et hac illacque cum suis per rura et uppida urbes ac oppida pro abbatis imperio mitteretur,
venum ferret, tum primum ratus est se supremas nunquam proprio addici potuit voluntate, utcastel-
attigisse divilias, et erat considerare omnes ab " la, quae reliquerat, vel semel ingredi pateretur.
intus filiae regis glorias. Quid ? Exemplum unde et Haec, quae superius relata sunt, ipsi mihi retulit,
ipse sumpserit hic attexam. cum me adhuc juvenculum tanlopere veneraretur,
(
i0
Teudebaldus, quem sanctum hodie universi
) atque suae consanguinitatis ascisceret, ut ainoris sui
agnominant, ut multae jam Ecclesiaesub ejus nomine atque cullus, speciali quadam singularitate donaret.
onsistentes ipsum passim insigniant, juvenis ge- Cui inolitum quiddam curialissimum fuit, ut si

nere nobilis exstitit ante id tempus qui inter ipsa : quos reperiret, quos praeerainere liiteris sciret, in
rudimenta militue arma despiciens, nudipes a suis libellulo, quem ad id operis secum ipse crebro ge-
elabitur, supra dicto artilicio addicitur, per quod staret, quemque pro suo captu dictitare prosa, seu
aliquandiu sub insolita necessitate vita transigitur. versibus cogeret; ut dum quorumcunque, qui super
Hoc, inquam, animatus exemplo Ebrardus, ex tam eo praedicabantur sludio, dicia colligeret, ex dictis
humili opificio, ut praemisimus, victitare decreverat. etiam singulorum sensa libraret. Quae siquidem
Spectrum alloquitur terretque Ebrardum. Mutat quamvis per se non caperet, ex eorum tamen, qui-
proposiium solitaque exercitia. Monasticae discipiinx bus haec legenda pandebat, indubie sententia mox
semancipat. —
At quia nulla sunt bona, quae non C teneret, in quo potissiraum quis aut in sensu, aut
aliquas aliquoties praebeant alicujus malignitatis carmine accuraticra dixisset. HaeG de viro quondam
causas, dum in aliquo, die quodam, nescio quid nobili, sed jam nobiliore line bono libasse suffieiat.
acturus operis, esset vico, ecce quispiam ei astitit Is, imjuam, inter memoriae nostrae viros, exemplo

sub Tyria lacerna, tibialibus sericis pedulum absci- primus conversionis gloriosiore resplenduit.
sione damnatis, muliebriler diductis a fronte crini- CAPUT X.
bus, et summas attingentibus ulnas, amasium polius At vero qui Paulum ex Stephani sibi oratione
exhibens quam exsulem. Quam ille cum ex vera creavit, exeraplum idem multo felicius latiusque
quis 2
esset sinceritate perquireret, et ille obliquo per potentiorem satis alterura propagavit. (* ) Si-
paulum oculo abducens supercilium, specie pudoris raon enim quidam Radulphi comitis filius, mira-
ablata, dicere contaretur, et ille contabundo magis bili nostri temporis religionem inopinae mutationis
ac magis pie curiosus instaret, ad ultimuin tandem claritate ditavit. (
,3
)
Qui quidem Radulphus quam
vix quasi hominis instantia victus erupit : « Sum celebris ubique Francorum polenliae fuerit, quas
inquit, (scd vos cuipiam ne dicatis) Ebrardus Britoi- urbes invaserit, 465 quot oppida quaesita raira
lensis \forte, Britoliensis, ut supra] quondam sagacitate tenuerit, multi superstites, qui ejus
comes, qui, ut scitis, m
Francia olim dives, exsi- D actuum meminere, Quantus etiam fuerit
sunt testes.
lio me relegans spontaneas peccatorum meorum ex eo uno conjici posset quod Henrici regis uxo-
poenas luo. » Dixerat vir illustris, et eum, qui se rem, Philippi itidem regis matrem in conjugiopost
interrogaverat, arrogatae sibi personae repentina mariti decessum habuerit.
translatione confudit.
Admiratus igitur incredibili- Juvenculus igitur Simon, cum mortem pater
ter perversi hominis impudentiam, spreto, ut sic obiisset, oblento comitatuum ejus honore brevi
dixerim, simulacri illius alloquio, ad suos inde tenuit. Nam causam adeo malurataa conversionis
relato sermone, ait • Sciatis, o amici, hoc vitae
: hanc aliqui fuisse ferunt. In quodam oppido quod
propositum nobis quidem utile, sed aliis quamplu- sibi usurpatione polius, quam luereditate provenerai
rimisexitiale, quia quod ab ipsius ore audislis, de ejusdem patris reliquiae conditae fuerant. Quod
multis consequenter intellexisse potestis. Si igilur lilins, verensne animae patris ofiiceret, ad illud quod
Deo integre placere volumu.s, quod aliis scandali, sibiexjure constiterat, deferre proposuit : quo ante
imo falsitatis occasionem praebet, evitare debemus. delationem deleoto, et sub ocubs lilii ad uudura
Illo itaque stabiliter nos feramus, ubi sublato exsi- revelato, cuin polentissimi genilons, quondamque
lii, quod pro Deo patimur nomine, causas omnibus ferocissimi tabidum attendissel corpus, ad contem-
853 DE VITA SUA LIBRI TRES. — LIB. I. 854

plationem miserae conditionis se contulit. Et exinde A gatus aeterno, cum se ad excommunicatum tunc
quidquid sublimitatis sibi arridebat, et gioriae, fasti- temporis Henricum imperatorem ipse etiam excom-
dire jam coepit. Concepta itaque hac ipsa voluntaie, municatus contulisset, hac illacque oberrans, sine
fervenle tandem desiderio quod parturiebat emisit, communione postremo defungitur,
etpatriae suorumque fugax iines excedens Francicos, Operae vero pretium dici est quiddam, quod sub
Burgundiam (*') ad sanctum Eugendum in territorio ipso intra urbem malignante provenit. Inter eccle-
Jurensi concessit. siastica ornamenta quae militibus, qui suae inser-
Audivi etiam quod nobilissimi quamdam generis vierant tyrannidi, impertiverat, calix aureus non
juvenculam sibi desponderat, quaecum amantissimum parvi bifariam pretii erat, quia et plurimae quanti-
juvenem sibi, et mundo repudium dedisse rescisset, tatis fuerat, et nescio quota ibi particula auri illius

ipsa inferior videri non tolerans, virginalibusDeoser- quod a tribus Domino Magis oblatumest, effusa, ut
vientium turmis virgo perseveratura sese conseruit. ferebatur, erat. Cum ergo forcipe desectum per
Aliquanto post monachatus susceptionem tempore portiones, quibus delibuerat, dilargiretur calicem,
elapso, postliminum fecit in Franciam, et tot tan- et nemo sacratissimae rei suscipiendje acquiesceret,
tosque sermonum ejus puritas, et animi quam in n tandem scelestus quidam eques, suo muneralori non
facie praferebat humilitas, viros animavit et femi- impar, suscipere passus, imo procaciter contempta
nas, ut infinita sexuum agminaadviae prosecutionem sacramenti majestate corripiens, in amentiam illico
istius sub eo tempore contlarentur, et undecunque versus, censam, quern indebite praesumpserat, non
ad id propositi exemplo ejus nominis plurimi ciia- expendit, et tamen temerariae cupiditatis continuo
reutur.Equestrium siquidem virorum studium homi- poenas pendit.
nis multum sollicitavit examen. Bnmo adit Carthusiam. — Al Bruno urbe deserta
CAPUT XI. saeculo etiam abrenuntiare proponit, qui suorum
5. Brunonis causa secessus in eremum.Carthusien- notitias horrens ad Gratianopolitanum processit
sium origo, atque instituta primitiva. Manassis Re- territorium. Ibi in arduo. et admodum terribili pro-
mens. arch. perversa vita. —
At quia conveniebat ut montorio ad quod diflicillimum, et valde insolens
et litteratorum quispiam sacri gregem ordinis sub iter intenditur; sub eo etiam praeruptissimae vallis
eodem affectu post se contraheret, fuit non longe vorago dehiscit, habitare 466 deligens, hujusmodi
ab his diebus Bruno quidam in urbe Remensi vir, mores instituit, et sequaces ejus hodieque sic vivunt.
et liberalibus instructus artibus, et magnorum stu- Ejus et discipulorum mores et ratio vivendi. Et —
diorum rector (* 3 ), qui conveisionis initia ex subjecta C ecclesia non longe a crepidine montis, paulo
ibi est

natus occasione dignoscitur. Manasses quidam post sinuatum devexum habens, in qua tredecim sunt
Gervasii famosissimi archiepiscopi decessum, prae- monachi claustrum quidem satis idoneum pro eoe-
;

dictae urbis regimini Simoniace se intrusil; vir qui- nobiali consuetudine habentes, sed non claustraliter,
dem prima
nobilis, sed nihil prorsus serenitatis, quae ut caeteri, cohabitantes.
ingenuitatem decel, habens enim fastus ex
: tantos Habent quippe singuli cellulas per gyrum claustri

illa novitate conceperat, ut regias peregrinarum proprias, in quibus operantur, dormiunt ac vescun-
gentium majestates, imo majestatum ferocitates, tur. escas, panem scilicet,
Dominica a dispensatore
imitari videretur. Peregrinarum dixi, in Francorum ac legumen accipiunt,quod unicum pulmenti genus
enim regibus ea viguit naturalis semper modestia, a quoque eorum apud se coquilur. Aquam autem
ut illud Sapientis dictum, etsi non in scientia, in tam haustui, quam residuo usui, ex ductu fontis, qui
actu tamen habuerint « Principem, inquit, te
: omnium obambit cellulas, et singulorumper certa
constituerunt, noli sed esto in illis quasi
extolli, foramina aediculis influit, habent. Pisce, et caseo
unus ex illis xxxn, 1). » Is igitur cum milites
(Eccli. Dominicis, et valde festis diebus utuntur pisce :

summopere affectaret, clerum negligeret, dixisse dixerim, non quem sibi ipsi emerunt, sed quem
aliquando refertur « Bonus, ait, esset Remensis ar- D bonorum aliquorum virorum largitione susceperint.
:

chiepiscopatus, si nou missas inde cantari oporteret.» Aurum, argentum, ornamenta ecclesiae a nemine,
Hugo Diensis, archiepiscopus Lugdunensis, vir nihil enim ibi praeler calicem argenteum. At eamdem
optimus, Manassem anathemate jerit. Hujus ergo —
ecclesiam non horis solilis, uti nos, sed certis con-
mores prorsus improbos, et stupidissimos habitus, veniunt. Missas, nisi fallor, Dominica, et solemni-
cum omnis honestus horreret Bruno, in Ecclesiis bus audiunt. Nusquam pene loquuntur, nam si quid
tunc Galliae opinatissimus, cum aliis quihusdam peti necesse est, signo exigitur. Vinum, si quando

Remensium clericorum nobilibus, infamis illius odio, bibunl, adeo corruptum, ut nil virium, nil pene sa-
excessit ab urbe. Quem postmodum proceres, clerus, porisutentibus afferat, vix communi sit unda pra.'-
atque Burgenses, cum ab Hugone,(quiDiensis agno- stantius. Ciliciis vestiuntur ad nudum, caHerarum
minabatur) archiepiscopo Lugdunensi, apostolicae vestium multa tenuitas. Sub priore agunt C 6 ), vices
sedis legato, viro in fenore justitia; clarissimo, cre- autem abbatis ac provisoris Gratianopolitanus epi-
berrimo anathemate feriretur, et ille manu militari scopus vir plurimum religiosus exsequitur. Cum in
thcsauros ecclesiae dilapidare niteretur, a sede, omnimoda paupertate se deprimant (* 7 ditissiinam )

quam male obsederat, pepulerunt, et exsilio rele- lamen bibliothecam coaggerant quo enim minus :
855 V. GUIBERTI ABBATIS S. MABI/E DE NOVIGENTO 856

panis hujus copia matcrialis exuberant, tanto raagis A ribus inveniretur fidei vivacitas, quam in lllis, in

illo, qui non perit, sed in ;elernum pennanet, cibo quibus grandaevitatis ac scientiae floreret auctoritas.
operose insudant. Innumera construit monasteria. — Cum ergo
Vasa argenteaacomite Nivernensi missa respuunt. nnsquam nisi in vetusiissimis monasteriis mona-
— Intantuni, inquam, siue sunt cusiodes inopiae, ui chorum haberetur aliquorum sedes, cuqierunt ubi-
hoc ipso quo agimus anno (* 8 Nevernensis comes j
que loci nova conslrui, ct undecunque confluentibus
vir omnino religiosus ac potenseos, causa devotionis magni alimentorum redditus adhiberi. Quibus fa-
et optimae quae hinc emanat opinionis, inviserit : cullas non aderat, ut grandiuscula fabricarent, alii
multuinque super saeculari cos cupiditate, ut cave- binis, alii quaternis, alii quot poterant alendis Ira-

rent inde, monuerit. Cumque regressus ad suaeorum tribus domos. ac victualia componebant. Undefactum
indigentiae, quam viderat, meminisset, et monitorum est ut in villis, oppidis, urbibus atqne pnesidiis, imo

qnae eis intulerat nequaqnam memor esset, nescio etiam ipsis saltibus atque agris, monachorum qua-
quae argentea, seyphos videlicet et scutras [/., scu- quaversum sese exercendo dilatantium repente fer-
tellas], pretii plurimi eis misit ; sed eorum quaB vere viderentur examina, 4G7 eaque loca divino
dixerat illis nequaquam obliviosos invenit. Commu- nomine, etsanctorum cultibus emicarent, in quibus,
nicato nannine mox consilio, quaecnnque dixerat et lustra ferarum, et spelaea latronum exstilerant.

ad integrum refutata recepit. « Nos, inquiunt, nequc Brunonis et dicipulorum ejus spontanea pauper-
in expensis nostris, neque in ecclesiae ornamentis, tas. Quiinstitutum arripere nequibant, quid agebant.
exterarumquidpiam pecuniarum retinere delegimus. — AITectabant itaque spontaneam subire pauperiem
Et si in horum alterutro non expenditur, ut quid a tot exemplis circumcincta nobilitas, et coenobia,
nobis suscipitur? » Puduit itaque pr;evaricatori;e qiue subibat, rebus a se contemptis inferens: aliis

contra suum sermonem comitem et ta-

oblationis : etiam ad haec ipsa trahendis pia semper venatione
men dissimulata aspernatione eorum, boum tergora, tendebat. At feminae itidem insignes maritorum
et pergamena plurima retransmisit, quae pene ine- celebrium jugalitate deserta, et a piis cordibus libe-
vitabiliter ipsis necessaria esse cognovit. rorum abstenta, collatis inibi opibus, ecclesiasticis
Carthusiae descriptio. — Vocatur autem locus ille Qui vero, vel quae non
se slipendiis contradebant.
Carthusia, in quoterra rei frumentariaecausa parum poterant rebus ad integrum renuntiare possessis,
ab eis colitur. Verum velleribus suarum, quas plu- eos qui abrenuntiaverant crebris substantiarum
rimas nutriunt, ovium, qualescunque suis usibus suarum largitionibus sustentabant, ecclesias et alia-
fruges comparare soiiti sunt. Sunt aulem infra mon- C ria multa jucuudissimorum munerum oblatione cir-
tem illum habitacula laicos vicenarium numerum cumdabant, etoralionehac pie vivendi modum, quem
excedentes lidelissimos retinentia, qui sub eorum tales imitando exsequi non poterant, talia facientes
agunt diligentia. Hi igitur tanto coeptae contempla- propriis ad id faciendum juvando substantiis, in-
tionis fervore feruntur, ut nulla temporis longitu- quantum licuerat exaequare studebant.
dine a sua institutione desislant, nec aliqua ardu;e Unde contigit ut his temporibus, et multitudine
illius conversationis diuturnitate tepescant. dationum et dantium, imo magis solertia ad hoc
Bruno in Calabria sui instituti construit monaste- propositi venientium, ecclesiarum habitatores mul-
rium. Re/ugit episcopatum. — Inde etiam, qua nescio timoda sua procuratione juvantium, in tanlum pro-
occasione mirabilis iste Bruno recedens, postquam moverentur ccenobia, ut quotidiana ab illis, qui tunc
his quae praelibavimusrudimenta, niulta dictorum per succrescentem modernorum
florebant, statibus,
et factorum inculcatione
praestiterat, ad Apulos nequitiam videantur incidere detrimenta. Jam nunc
nescio Calabrosne concessit, et ibidem huic quiddam enim, proh dolor! quae hujusmodi affectione per-
simile vivendi genus instituit. Ibi cum multa humi- moti locis sacris contulere parentes, aut penitus
litate se ageret, et omnimoda piorum exemplorum sublrahunt, aut crebras redemptiones exigere non
praebitione circumquaque fulgeret, ad episcopii di- D desinunt tilii, a patrum voluntatibus usquequaque
gnitatem ab apostolica sede quaesitus, et tentus, degeneres.
fugit. Et saeculum veritus, De ea quae de Deo gusta- CAPUT XII.
rat, amitteret, in dilatione tanti muneris non divina, Iterum de matre sua multa attexit Guibertus. —
sed saecularia recusavit. Ad te tandem post has ratiocinationes redeo, Deus
Viriacfemindeilliusvivendigenusarripiunt. Etiam meus, super illius bonae mulieris matris mea? con-
decennes et undecennes infantes. Hae, inquam, — vtrsione. Quae siquidem ab annis vix nubilibus patri
personae conversionum tunc temporis extulere pri- meo, prorsus adolcscenti, avo meo pro\idenle, COB-
mordia. His cohaesere continuo virorum, feniina- tradita, cum csset scito admoduin vultu, et oris ha-
rumque greges, omnis protinus ordo concurrit. Quid biludine naturaliter ac decentisstme gravi ingenua ;

de aetatibus loquar ? Cum

decennes et undeccnnes tainen divini noniiius tiinorem in ipsis pneriti;e
infantuli senilia meditarentur, et multo castigatiora parturivit initiis. Ita enim non experientia, sed qno-
gererent, quam a3tatula paleretur? Ficbat in illis dam superni inelus incussu horrcre peccatum didi-
conversionibus (|uod in antiquis lieri solebal marly- ecral, el ut ipsa niilu Bspius rcfcrre solebat, ita
ribtu, ut major in iinbecillibus lenerisque corpo- suliit;e tiinorc morlis menlem ingnrgiUver&t, ut jam
837 D£ VITA SUA LIBRI TRES. — LIB. I. 858

quod non eosdein in maluro animo A tunicarum angustia (* 9 ), calceorum de Corduba ro-
grandaeva doleret,
boni stimulos pavoris haberet, quos in rudi et ne- stro torticia, totius ubique jacturam videas clamare
scio prorsus habuerat. pudoris. iEstimat se quaelibet extremas attigisse
Accidit igitur ut eflicientia conjugalis, in ipso le- miserias, amasiorum opinione caruerit;et tanto
si

gitimae illius conftederationis exordio, quorumdam sibi nobilitatis et curia? gloriam arrogat, quo hujus-

malellciis solveretur. Novercalis enim huic mairi- mod procorum numero Horentiore redundat. Erat,
i

monio non defuisse ferebatur invidia, quae plurimae testor Deum, tunc temporis major in viris feminas
speciei et generis cum neptes haberet, in iis aliquam ducentibus pudor, intantum ut videri inter haec [/".,

paterno toro muliebatur immergere. Quod cum mi- has] erubescerent, quam modo in nubentibus femi-
nime processisset ad votum, pravis dicitur artibus nis habeatur : quos certe ista verecunda negotia
effecisse, ut thalami omnino cessaretur etfectus. jactantiores et fori ac publici amantioresefficiunt.
Oumque integro virginium illibatum permansisset Ut quid hoc, Domine Deus meus, nisi quia ideo
triennio, ct sub magno tantum infortunium preme- nullus super sua levitate ac lascivia erubescit, quod
retur silentio, tandem a suis citatus necessariis sub pari nota conspicit. Et cum sub
omnes teneri
pater rem primus prodidil. Quantis putas modis quem habent omnes, pcne agere
eodem affectu,
elaboravere parentes, ut divortium fieret inter eos, " sentiat; unde, quaeso, studii hujus eum pudeat, ad
et patrem meum tempore juvenem, sensu hebetem quod coaspirare caeteros videat? Sed cur dico pu-
monachice sedulo commovebant, licet tunc super deat, cum hoc solum talibus sit pudori, si quis
hoc ordine rarus valde haberetur sermo quod qui- eorum in exemplanda libidine minus emineat? Nec
:

dem non salutis ejus causa, at vero possessionum detinel pro amorum numero, aut selecta quam ale-
ejus obtinendarum intentione fiebat. xit specie aliquem privata jactantia, neque contem-
Verum postquam haec eorum suggestio nil evaluit, ptus est eo singulariter apud te intumuisse quod
puellam crebris cueperunt urgere latratibus, ut vi- amat, sed communem corruptionem magnifico apud
delicet a suis longe posita dum externorum oppres- universos favore concelebrat. Ecce clamor, dum
sionibus pulsaretur, sine ullo repudio per se injuriis quod verecunde tegi debuerat, dum quod conscientia
fatigata discederet. Interea illa pati, quae impenge- debilitatae castitatis accusat, et omnimo deprimi
bantur verba aequanimiter tolerare; si quid exinde dignum erat, effreni per inolitam pravitatis licen-
controversiarum emergeret, ac si nescia, dissimu- tiam animi aeterno damnandam silentio impudens
lare. Praeter haec cum eam opulentissimi quidam ab quis huc illucque praedicat. Hoc et hujus simili
usu maritali exsortem conspicerent, coeperunt ani- r modo modernum hoc saeculum corrumpitur et cor-
mum pulsare juvenculae: sed tu, Domine, castitaiis rumpit, dum male concepta in alios spargit, sparsum
internae fundator, tu ei sanctimoniam inspiraveras, etiam usque in inlinitum traducla foeditate propaga-
quam non patiebatur natura nec aetas. Ex te, Domi- tur in alteros.
ne, habebat, quod in igne posita non ardebat. Tu Deus sancte, nihil pene horum eo tempore, quo
faciebas quod ad praestillationem malorum colloquio- illa famula tua sic agebat, uspiam audiebatur, imo
rum mores ejus etsi teneri non depravabantur, sacrosanctae verecundiae pallio et tegebantur indigna,
imo quod oleum camino addebatur, quod videlicet ac idonea cornabantur [/"., coronabantur]. In illo,
naturalibus (quae habere humanum est etcommune) Domine, septennio virginitas illa, quam tu in ea
molibus externa lenocinia adhibebantur et tamen mirifice continuasti, sub innumeris oppressionibus
:

virgunculae animus sui semper capax, nullis incen- agonizabat, dumsoluto paterno connubio, ad alte-
tivis extra se ferebatur. Nonne haec tui solius sunt rum eam transferre maritum saepissime minabantur,
opera, Domine, qui eam in primaevae aelatis calore aut in exteras remotiorum parentum meorum domos
positam, et omnino jugiter in ipsis coujugalibus offi- abducere. Plane etsi adversus has importunitates
ciis constitutam, septennio integro sub tanta conti- acerbissime aliquoties desudabat, tamen contra
nentia conservasti, ut juxta illud sapientis cnjusdam D propria lenocinia carnis, et quorumcumriueexlerno-
dictum, etiam fama de ea menliri vereretur. rum temperamenta mirahili, sed ex tuo munere,
Dissolutio puellarum. — Dous, tu scis quam diffi- Deus meus, temperantia decertabat.
cile, imo quam nullo modo pene in femyjis hujus Non dico, bone Deus, qua virtute id fecerit, sed
temporis id servarelur : cumpudicitia in illis tanta quod tui solius virtus fuerit. Quomodo enim virtus
diebus exstiterit, ut aliquo vix rumore matrimonium fuit, quam nulla spiritus carnisqui discretio, nec
cujuslibet roderetur.Eheu! quam miserabiliter ex- pia ad Deum intentio, sed sola exterioris honesta-
tunc ad nostra saecula pudor et honestas paulatim tis, aut evitanda? infamiae cura peregerit? Utile plane
in virginea professione ruit, et res et species custo- est verecundia saltem peccato ingruenti resistere;
diae matronalis exlabuit, ut in omni earum habitu- qme sicut utilis est ante peccatum, ita post pecca-
dine sola possint notari triscurria, ubi nil nisi jocu- tum damnabilis. Quodenim sic animum pio pudore
laria sonant, et oculorum nutus et lingua. Petulantia consternat, ut a peccati perpetratione cohibent,
in incessu, nihil non ridiculum constat 468 in ad tempns es' utile, quia potesl Dei timor, qui pu-
tnortibus. Vestium qualitates intantnm sunt ab illa dorem insipidum sale diviuo condiat, accedere: et
Yeteri frugalitate dissimiles, ut dilatatio manicarum, quod ad tempus, id est ad saeculum, proderat, utile
859 V. GUIBEKTI ABBATIS S. MAULE DU NOVTGErSTO 860

non ad momentum sed c*eternaliter facere. Haec est A CAPUT XIII.

namque verecunJia adducens gloriam, qu;e tamen Pia matris Guiberti exercitii. His per occu- —
tanto est perniciosa post culpam, quanlo pertina- pationem dictis ad aliqua retro omissa redeamus.
cius confessionis sanctae obstruit medicinam. Habe- Huic, inquam, feminae inter saeculu serviendum,
bat, Domine Deus, famula tua mater mea intenlionem Dei nominis reverentiam super adfuisse didicimus,
illam, quod ad saeculi honestatem contrarium nil in tantum, ut in obsequio ecclesiarum, in benelicio
ageret; sed tameu, juxta Gregorium tuum, quem pauperum, in oblalione sacnliciorum sic se ageret,
tamen nec legerat, nec legi audierat, in ea inten- ut venerabilis omnibus esset? Sed scio quia pari-
tioue non mansit, quia ad te solum postea quid- ter mihi exinde plurima adhibendae fidei difficultas,
quid intendebat, transtulit. Ergo sic saeculari reve- quam prajcludere videbitur, suspectae, ut putatur,
rentia? inseruisse lunc temporis commodum illi fuit. laudis affinitas. Si mairem attollere, caute ac falla-
Voluto igitur post septennium et ainpiius malefi- citer seipsam extulisse videtur, te, Deus, qui ejus
cio,quo naturalis legitimique commercii copula animam ut inbabitator nosti , testem compellare
rumpebatur, nimium plane satis credibile est, ut praesumo, omnimodis excellere, quod est illud, quod
sieut praesligiisoeularis ratio pervertitur, ut de nul-
R dicitur. Et certe cum luce clarius pateat vitam
lis, ut sic dicam, aliqua et de aliis alia fieri per meam bonorum omnium exorbitare vestigiis, et
a
magos videantur; ita vires hujusmodi ac venerea studia semper mea sensatis omnibus probro esse,
molimina multo minori artiiicio confundantur; ita quid niihi proderit aut paterni seu aviti nominis ma-
enim populariter actitatur, ut jam ab rudibus qui- gnitudo, ubi de prole miserrima tota coarctabitur
busque sciatur. Cassatis, inquam, per anum quam- latitudo? Et qui ad eorum
mores nulla volunta-
dam illis pravis artibus, ea lide thalamorum ofiicio tis et actus contemperatione regenero, ad infa-
deservivit, qua diutinam virginem sub tantarum miae superequitat malum, si eorum mihi laudes
animadversionum pulsatione servavit. Felix nempe ascribo.
alias in eo se inlinitae non tam miseria? quam mise- Maritus bello capitur. Huic igitur, dum sub —
rabilitati addixit, quod tunc bona, et multo magis marito adhuc juvencula ageret, tale quid contigit,
postmodum bona semper malum, et meipso deterio- quod non minimum correctiouis ei vitae incentivum
rem semper ediderit. Tu scis tamen, Omnipotens, praestitit. Franci Henrici regis tempore cum North-
quam pure, quam sancte secundum te me educave- manis et eorum comite Guillelmo, qui Anglos post-
rit,quantas gerulorum in infantia, quantas puere- modum subegit, et Scotos, multa animadversione
scenti pusiolo mihi paedagogorum ac magistrorum c certabant, in quo gentis utriusque concursu patrem
curas adhibuerit, cum non etiam pro corpusculo meum capi contigit. Cujus comitis consuetudo fue-
vestium pompa defuerit, ut regios aut comitivos rat, ut nunquam captivos suos ad redemptionem
pueros obsequiis aequiparare viderer. Nec soli, Do- cogeret sed perpetua, dum adviverent, carceris re-
mine, matri contuleras hunc affectum, sed et aliis legatione damnaret. Quod ubi relatum esl conjugi,
ditioribus multo personis tu instinxeras, ut non tam necdum enim natus eram, nec longo post tempore
pro consanguinitatis necessitudine, quam causa fui, et ideo matris supersedeo nomini, miserabili
gratiae ad hoc a te mihi praestitae, cultum mihi et muerore examinata defecit, a cibo potuque destitit,
nutrituras impenderent. somnum desperatissima sollicitudo plus vetuit.
Deus, tu scis quantamonita, quanlas auribus meis Nec de multitudine redemptionis in ejus animo
preces quotidie instillabat, ne 4GO corruptionis causa erat, sed de irremeabili captivitate moere-
cujuspiam verba susciperem. Doccbat, quoties a bat.
curis familiaribus solitudo vacabat, quomodo, et Inde gravissime affliciatur. Vexat eam dsemon. —
super quibus te orare deberem. Tu nosti solus Cumque ejusdem noctis lieret inteinpeslum, et illa
quantis angoribus parturibat, ne initia florentissi- atroci anxietate plenissima proprium cubile fovcret,
mae ac spectabilis, quam tu dederas, aetalula ani- D sicut diabolo consuetudinarium est, ut potissimuni
1
,

mus male sanus sana perverteret. Voti ejus tu animis tristitia maceratis immergat, subito vigilanli
feceras, ut ad te indesinenter aestuarem, quatenus illi ipse inimicus incubuit, et gravissimo pene usque
praestares internam decori illi meo externo virtutcm ad exstinclionem pondere jacentem oppressit. Cum
summopere, aut sapientiam. Et, bone Domine, bone sub bac ejus spiritus suffocaretur angustia, et oni-
Deus, si tunc praeseiret quanto sordium cumulo nium membrorum ex tota libertate eareret, vocis
obliteraturus eram bonas illas donorum tuorum su- autem cujuspiani sonitum nullatenus emittere pos-
perficies, quibus me illa impetrante ornaveras, set, solumque Dei muta penitus, sed ratione libera,
quid dictura? Quid actura? Quam irremediabiles pnestolaretur auxilium, ecce a lecluli ejus capite
geinitusemissura? Quam mcntis dilacerationes in- quidam spiritus, haud dubium quin bonus, sic in-
cursura esset! Gratias tibi, dulcis et moderale clamare non minus affectuosa, quam aperta voee
dispositor, « qui linxisli sigillatim corda noslra coepit : «Sancta Bfaria, adjuva. • E)t cum aliquandiu
{Psal. xxxil, 15). » Plane si penetralia animi mei sic dixissct, et quod diccbatur plene illa intclligc-
inundis adeo indigna conspectibus mundissimus cjus ivt, sentiente illa qaae tantopere vexabatur, cuni
oeulusirrupissel, miror, si illicocxanimis uon fuissct. grandi animadversione erumpit. Quo erumpente,
861 DE VITA SUA LIBRi TRES. — LIB. I. 862

ille qui incumbebat assurgit, quem ille obvius ap- A repetet, Domine, apud me Hymenaeus officia, nisi

prehendit, et utpote ex Deo violentus cum tanto se ultro mihi obtulerint nobilioris multo personae
fragore subvertit, ut impulsu graviter cameram connubia. Idcirco aulem cauta illa mulier de nobi-
quatiente, asseclas sopore depressas insolenler ni- liore est sortiendo locuta, cum sciret vix aut nulla-
mis exciret. Illo igilur sic divinis virtutibus extur- tenus posse contingere, ut cum ille nomen nobilio-
bato, pius ipse spiritus qui Mariam clamaverat et ris horreret, illa continuo nobilibus ac ignobilibus
daemonem pepulerat, conversus ad eam quam erue- generaliter reprobatis, spem sibi secundae suae con-
rat « \'ide,
: inquil, ut sis bona feraina. » At pedis- jugationis adiineret. Cum igitur ille magnae superbiae
sequae strepitu repentino attonitae, qualiter sua se quod de nobiliore dixerat, asrripsisset, illa subin-
haberet domina videre consurgunt, quam moribun- tulit : Certe aut nobiliorem, aut nullum. Inielligens
dam exsangui vullu, et totius corpuseuli viribuspro- ille qua intentione matrona dissereret, descivit a
fligatis inveniunt; de sonitu sciscitantur, et ab ea ccepto, et denuo ab ea nil tale quaesivit.
illico causas audiunt, cujus vix spiritum et praesen- Igitur sub plurimo Dei timore, nec minori totius
tia, et confabulatioue, et accensione lurainis refo- aflinitatis et maxirae egenae manus amore, femina
vere queunt. prudens nos et nostra regebat, lidem quam advi-
Cum annum agereL Guiberlus, obiit pater. — Ul- ^ vemi marito servaverat, consequenter et animae
tima ergo sui liberaioris verba, irao per luura nun- duplici tenore ferebat, dum et corporis veterem uni-
tium tua, Domine Deus, mulier illa relinens, per- tatem subintroducta altera carne, eo decedente, non
petua condidit memoria, et in plurimum affectum, dividit, et quotidiana peue salutiferae hostiae obla-

si facultas suppeteret, Deo in poslerum prastante tiune ipsi subvenire contendit. Et cum omnibus pau-
ducenda servavit. Obita igitur morte parenti, cum peribus generaliter esset aifabilis, quibusdam pro
multo adhuc carnis et vultus splendore niteret, et facultatemulta fuerat miseratione benefica et da-
ego annum ferme natus diraidium solus ei sollicitu- Peccatorum enim suorura memoria tantopere
psilis.

dinis causas darem, de viduitate continenda pro- augebatur ac si universis addicta nequitiis poenas
posuit; in qua quanta quanta
vivacitate se rexerit, omnium quse geruntur malorum incidere vereretur.
modestiae exempla ex hoc uno subjecto
praebuerit, In frugalitate plane nihil poterat, cum teneritudini
conjici potest 47© quod cum parentes mei patris
: ejus et usui lautiori alimentorum parcimonia mi-
mei beneliciorum possessionumque aemuli, ea om- nime conveniret. Ad alias omnmo inopinabililer se
nia, matre exclusa, obtinere niterentur, causae acti- habebat. Nam hisce oculis vidi manibusque tra-

tandae constituere diem. C ctavi, quod culliori extrinsecus aliquoties veste prae-
Dies affuit, et proceres circa omnem acturiju- tensa, cilicio hispidissimo contegeretur ad nudum,
stitiam considerant. Mater de eorum cupidissimis nec solum interdiu apportabat, sed etiam quod deli-
[j., c?rta] conatibus tn eeclesiam concesserat, et cato admodum valde insolens erat corpori, in eo ipso
ante Domini crucilixi imaginem debitae meraor ora- noctibus cubitabat.
tionis astabat. Ad quam cura unus de meis a patre Nocturnis ofliciis vix aut nunquam deerat, cum
parentibus, eadem quse alii sentiens, et ab eis dire- dkinis teraporibus comtnunia Dei populo frequen-
ctus venisset, et ut ad illos, qui eam pnestolaban- taret. Sic equidem, ut capellanorum studium inde-
tur, accederet, judicium eorum auditura rogarel, sinens nunquam pene apud ipsam a Dei laudis cele-
illa intulitSuper hac, inquit, re nonnisi sub
: < britate vacaret. Conjugis defuncti mentio adeo fue-
prasentia Domini mei agam. » Et ille, « cujus, ait, rat ejus jugis in ore ut nihil aliud animo volvere
domini? » Et ad iraaginem crucifixi Domini prae- videretur dura inter orandum, inter eleemosynas
tensa manu « Hic, inquit, est Dominus. » His
: largiendum, inter etiam vulgariter agendum, homi-
auditis, « hic mihi causidicus sub quo agam. » Eru- neraillum, quod sine mente non poterat, conti-
buit dicto ille, et ut erat non miniraum versipellis, nue loqueretur. Cujus enim amore cor exuberat,
risu extortitio fucaia nequitia abiit, audita relatu- D eo se lingua ad loquendum quasi velit nolit, infor-

rus ad suos. Qui et ipsi tali responsione suffusi, mat.

cum se nil jnstae occasionis adversus ejus omnimo- CAPUT XIV.
dam honestatern habere cognoscerent, ei insistere Sed his omissis, in quibus quidem bona, sed non
desiverunt. adeo spectanda processit, residua consectemur. A
Nec mora unus de loci et provinciae primoribus patris niei obitu cum ferme duodennium, ut quidam
patris rnei nepos, vir sicut potens, sic cupidus, fe- asserunt, explevissem, quo et domum atque natos
minam tali sermone adorilur. Cum tibi, inquit, do- pradato saeculi habitu sub viduiiate curaveril, quae
mina suppelat juventus et species, thalamum jurare diutina revolutione parturiit, felicem perducere pro-
te convenit, ul et tu ad saeculum jucundius vivas, et perabat ad partum. Dura ergo in hujus proposili
avunculi mei liberia rae lideliter nutriendi sub cura deliberatione penderet, et cum solo paedagogo meo,
mca degant, denique et possessiones ejusdem ad qui et magister fuerat (de quo superius egi) super
nea, ut competit, jura recurrant. At illa Scis, in- : hoc ipso tractaret, audivi quemdam energumenum,
uuit, avuuculura tuuin claris bene natalibus propa- qui in ejus alebalur domo, cum de ea nescio quae
gatuin, qui quia Deo eum efferente decessil, sua nou alia delatraret, urgente se daemone, declamantera:
 863 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARLE DE NOVIGENTO 864

« Crueem, inquit, posuerunt presbyteri in renibus A necessitas, earum tamen providcntiarum, quae illius
ejus. » Quo siquidem nilii verius, licet tunc nequa- aevi rmpotentke conveniunt, qute sine feininis ad-
quam quid innueret sciverim. Nam non uni, sed ministrari non possunt, me saapius vexabat inopia.
multis seipsa deinde supposuit crucibus. Nec mora Cum ergo me sciret his aiidietum ineuriis, timore
cum nemini res pateret, praeter illi quem praeliba- el amore tuo, Deus, sua obdurante praecordia, sub
verim, cuidam domus suse dispensatori qui et ipse oppido illo, in quo degebam, dum ad praedietum
conversam eam cita est postmodum saeeuli abre- monasterium demigraret, transitum habens, tantis
nuntiatione secutus, tale quid in somnis npparuit, cordis lacerabatur asstibus ut ?,castellum ipsum vel
quod videlicet 4,711 virum duceret, nuplias cele- respicere pro tormento intolerabili sibi esset,
braret; quae res liberis ejus, amicis ac parentibus acerbissima enim mipstitia, dum cogitat quid ibi-

miraculum et stuporem maxiinum generaret. Pos- dem reliquerit, mordebatur. Nimirum plane si-

mater eum deambulatum comite doctore raeo,

tridie veluti ab ejus corpore rnembra propria viderentur
et eodem oeconomo rus iret, intulit ille quae viderat. abrumpi, cum impiissimam et crudelem se pro-
Nec mater in talibus versutissima interprete eguit, fecto cognosccret, imo audiret vocari, quae tan-

R tam sobolem, tanto, ut ferebatur, affectu dignam

sed ad rnagistrum illum respiciens, quod ea quae
inter eos de Dei, cui conjungi desiderabat, amore (mullum enim non modo a nostratibus, sed etiam
tractabantur, visa illa portenderent, silenter inno- ab exteris excolebar) ita ab animo exdusisset, sub-
tuit. Accelerans ergo quod coeperat, et inlerni sui sidiique inopem dimisisset. Et tu, Deus bone, Deus
aestus impatiens, oppidi, in quo morabatur, conver- pie, tua dulcedine, tua charitate jecur illud certe in
sationem deseruit. saeculo piissimum, ne esset contra se pium, mira-
Guido Bellovac. episcop. fundat ecclesiam
Quin- S. biiitcr indurueras. Contra se nempe mollesceret,
tini.Simoniaci criminis accusatur, deponiturque et , si nos suae saluti pneferens, Dei negligens pro
Cluniaci fit monachus. Guiberti natale oppidum. — nobis mundana curaret. Sed fortis fuit ut mors
Quo digressionis tempore apud episeopalem quam- dilectio (Cant. vur, 6), quia quo te dilexit arctius
dam morata est villam,a domino Bellovacensi pon- tanto ea quae priusamaverat, visa est a se abrupisse
tifice Guidone
illic commanendi impetrata licentia. securius.
50
( ) viromni curialitate compositus, nobi-
His Guido Ad coenobium ergo illud veniens anum quam-
liter oriundus, forma exteriori valde oflicio quod dam in sanctimoniali habitu reperit, quam quia
gerebat idoneus. Qui post clarissimas quas Eccle- plurimam religionis speciem pra se ferebat, ad sibi
siae Belvacensi praestiterat utilitates, inter quas C cohabitandum discipulari quadam exhibita ei sub-
sancti Quinlini a primo lapide canonicorum regu- jectione coegit. Coegit, inquam, cum ipsa ambien-
lariuin ecclesiam fundaverat, aecusatus ab his quos tissime, expertis ejus moribus, sodalitium tale col-
educaverat, atque promoverat, clam apud Hugonem legerit. Coepit itaque pedetentim antiquioris illius
Lugdunensem archiepiscopum apostolicae sedis le- feminae rigorem imitari, victus parcimoniam sequi,
gatum, Simoniae et aliorum criminum, quia voca- pauperrima absonia amplecti, consuetudinarii slra-
tus non venerat, adjudicatus absens depositioni, tus mollia fulcra rejicere, linteolo et stramine fru-
cum esset Cluniaco, inflictae sibi sententiae timidus, mentario contenta dormire. Et cum multa adhuc
ad monachiam ibidem sese contradidit. Is et matrem nileret specie nullumque praetenderet vetustatis
et parentes neos cum videretur amplecti, et me indieium, ad hoc ipsa contendere ut rugis anilibus
polissimum charitudine
plurima alTeetaret, prae- ad cernuos delluxisse putaretur annos. Defluentia
sertim cui omnia benedictionum sacramenta praeter ergo crinium, quae femineis potissimum solent or-
sacerdotium contulisset, a necessariis matris meae natibus inservire, crcbro forcipe succiduntur, pulla
rogatus, ut in propriis, quae juxta loci ecclesiam vestis et amplitudine insolita displicens, innumc-
constitutae erant, aadibus degere aliquantisper sine- ris resarcitionibus segmentata prodebat cum nativi
53
ret, gratanter admisit. Vocatur autem villa ipsa D coloris palliolo ( ), et sutulari partusuris ineorri-
Castanentum ab oppido nostro milliariis ferme re- gibilibus terebrato, quoniam interius erat cui sub
mota duobus. tam inglorio apparatu placere gestiebat.
Gutberti Castanenium. mater secessit, et S. Geri- veterum peeeatorum, quoniam
Confessio igitur
mari prope ecclesiam consiruit xdiculam. Inibi — ipsam didieerat bonorum, quotidie pene
initium
igitur consistensad (
2I
) Flaviacense monasteriumsese nova cum lieret, semper animus ejusdem exaehone
deliberaverat concessurain. 52 praeteritorum suorum actuum versabatur, quid
( ) Exstructis itaque
inibi sediculis prope ecclesiam, mediante praefato virgo ineunte sub bbvo, qiiid viritn, quid vidua stu-
magistro meo, tandem a loco in quo morabatur dio jam possibiliore peregerit, eogitaverit, dixerit,
emersit, et cum sciret me prorsus orphanum, et semper rationis cxaminare throniini, et ad sacerdo-
nullam omnino habere sub qua niterer opem, pa- tis, imo ad Dei per ipsum cognitionem examinata
rentum siquidem et affinium multiplex erat copia ;
doducere. Inde cum tantis videres feminam orare
at vero nullus qui puerulo
omnibus tenerrimo, in stridoribus, tanta spiritus anxietate tabescere, ul
pro Indigentiis aetatulae sollicite curam ferret; \i- inter operandum cum dirissimis vi\ nllo modo ces*
ilualiiim enim ac Indumeotorum elsi esset nulla sarent \?t deprecatoria verba singultibus. Septem
8C5 DE VITA SUA LIBRI TRES. — LIB. 1. Stifi

pcenitenti.iles psalmos sub praefata anu non videndo A studio deinceps benigniore tractavit. Testor te,

sed audiendo didiccrat, tamen saporose, ut

quos horum, pie dispositor Deus, quo Basilicam quia, ex
sic dixerim, diebus ac noctibus ruminabat ut nun- monaslerii ipsius intravi, et monachos considentes
quam suspiriis, nunquam gernitibus in auribus tuis, pariter vidi et ex eorumcontuitu tantum monachiae
Deus, suavissime resonans cantilena illa careret. Si concepit desiderium ut nullatenus defcrvesceret,
qtiando vero exterorum hominura conventiculi ejus nec sub quiete animus ageret, donec sui voti sorti-
solitudinis quam amplectebatur admodum turba- retur effectum. Cum igitur sub eodem eis claustro
rentur: cum ipsa enim omnes, qui ipsius notionem cohabitans, totum esse ipsorum habitudinesque
attigerant, viri praesertim ac feminae nobiles, quo- considerans, et sicut solet a vento flamma succre-
niam mire erat faceta et temperans, gratissime scere, ex contemplatione eorum semper mens
ita

loquebantur, ipsis discedentibus, si quid minus mea conformationi

illorum inhians, non poterat
verum, si quid futile, si quid otiosum se colloquiis non ardere. Sollicitatur denique ab abbate loci
immersisset, illud in illius animo dici non po- congeminatis quotidie precibus ut monachum ibi-
test quas parturiebat angustias, donec solitas aut dem me facerem, et cum inlinito ad id aestuarem
corapunctionis seu confessionisattingeret undas. hujusmodi pollicitationem tamen per
desiderio, ad
Sed quantumcunque studium, quantacunque sol- K ullas rogaatium rogarias mea lingua solvi non po-
licitudo ejus haberetur in talibus, nil fiduciae, nil terat, et quod non modo jam gravescenti dtffieilli-
securitatis menti ejus afferre poterat, quin semper mum esset, ut de tanta cordis abundantia omnino
lugeret, quin semper, an reatuum suorum posset silerem haud aegre puerulus observabam.
mereri veniam, Hebilissimc rogitaret, Et tu scis, Monachum induit Flaviaci. Tandem matri —
Deus, quantorum peccatorum, et nos non nesci- rem prodidi qua\ puerariam verita levilatem, tanta
mus. Quam parva est, Domine, ad comparationem ab hoc proposito me ratiocinatione rejecit ut me
tuam [/.,ejus]quorumdam, qui nequedolent, neque non minimum pceniteret quod ei gerenda retexerim;
suspirant, summa eorum Tu nosti, Domine, in
! cum et eadem magistro dixissem, multo longius et
quantam metiri poteram statum cogitationis ipsius, ipse me pepulit. Qaa utriusque repulsa gravissime
quodnunquam in timore supplicii et amore tuiejus irritatus, alias animum deliberavi appellere. Itaque
viderim animum tepuisse. sic me coepi agere ac si nihil horum coepissem ap-
CAPUT XV. usque ad
petere. Et cum ab octavis Pentecostes
Guiberlus genio ei volupiaiibus indulgei. — Quid
Natalem Dominicum distulissem, et votis ardentis-
plnra? ipsa ut praelibatum est, saeculo repudium q simis peragendo negotio aspirarem, matris reveren-
ita dante, ego solus sine matre, sine paedagogo, sine tiam magistrique timorem impatiens, Domine, tuae
magistro remanseram. Ille enim qui me adeo fide- internae stimulationis abjeci, et ad abbatem, qui
liter matrem educaverat atquedocuerat, matris
post tantopere fieri hoc ardebat, et nihil sponsionis in
meae exemplo, amore ac monitu concitatus, ad tantis solliciiationibus ab ore meo haurire potuerit,
monachatum Flaviaci sese contulerat. Prava ergo me conferens, ejus pedibus me affudi, et his ipsis
libertale potitus, orpi iniemperantissime meo abuti verbis, ut videlicet peccatorem susciperet, fiebiliter
imperio, ridere ecclesias, scholas horrere, conso- admodum exoravi. Qui petitis laetus favens, vestes
brinulorum meorum laicorum, qui equeslribus quae necessariae fuerant quantocius, id est postridie
imbuebantur studiis, affectare sodalitia, exsecrando praeparatas, produxit, et me matre procul aspiciente
clericatus signum, remissionem criminum polliceri, ac flente induit, et eleemosynas proinde eo die fieri

somno, cujus parva licenlia quondam mihi laxaba- mandavit.

tur, indulgere, ut ex insolita nimietate tabescerem. meus quondam magister, quia 4*3
Intercaille
Interea aetuum meorum gloria maternas concutit causa regulae me ulterius docere non
districtioris
aures, et ex auditis instans exitium meum ipsa con- poterat, saltem instigare ad ea quae legebam divina
jiciens pene exanimata defecit. Cultus enim vestium, D volumina discutienda curabat, minus cognitas
quos inter procedendum ad ecclesias habere sole- quasque dictiones et doctioribus recogitare, (-*) pro-
bam, et quos, ut magis ad clericatum animarer, sulas, versiculosque componere, et quo mihi eru-
ipsa paraverat, hos ad lasciviam, quam nec aetas diendo minor ab aliis cura impenderetur, eo me
patiebatur, circumferre, majusculos ad petalantiam commonens arctius elaborare. Et, o Domine, lumen
juvenes aemulari, pensi et moderati omnino nihil verum, plene recordor tuae inaeslimabilis, quam
habere. mihi tunc extribuisti, largitatis. Nam mox ut habi-
Redii ad bonamfrugem. — 3um ergo tanto disso- tum tuum te invitante suscepi, illico mihi visa est
lutius, imo vesanius me haberem quanto arctius et a facic cordis nubcs amota, et illa mox introdu-
castigatius antea victitassem, mater impatiens au- cere cceperunt, in quibus pridem evagabar caecus
ditorum ad abbatem se contulit, el ut magister et errans. Pra-terea tanto discendi affectu repente
meus iterum me doceret, et ab eodem abbate et sum animatus ut huic soli rei unice inhiarem, et
fratribus impetravit. Abbas siquidem avi mei alum- incassum me vivere aestimarem, si diem sine tali
nus, et ejus curiae ex beneficio obnoxius, facile fuit quolibet actu transigerem. quoties dormire puta-
et meo aggratulans adventui, benigne susceptum bar, et corpus sub pannulo fovere tenellulum, et
867 V. GUIBERTI ABBATIS S. MABL-E DE NOVIGENTO 868

spiritosmens aut dictaturieos arctabatur, aut quid- A ipse qui patitur, idipsum quod patitur, floceipendat,
piam objecta lodice, dum judicia vereor aliena, le- nulla tamen auctoritate spiritus, ubi se sopori, vel
gebam. parum immerserit horrentia visa recutiat, imo
Slrenue lit/eris dat operam. Sed ut laudes cap/ct somnum repetere mens graviter a timoribus irre-
hwnanas. —
Et tu, Jesu pie, non nesciebas qua quieta pertimeat. Cui siquidem passioni etiam fre-
intentioue id facerem, conquirendaj ulique gratia quentia et solitudo paria sunt, dum societas timori

laudis, et ut prjesentis saeculi honorilicentia major non obstat, et solitaria semper habitatio aut magis,
occurreret. Habebam plane contra me amicos, qui auttantumdem quod consuevit eflieiat.
etsi bona mihi suadebant, crebro tamen et laudes et Visio terrifica. —
Multum, DomineDeus, abeo in
ex litteris claritudines ingerebant, et per haec culmi- quo nunc ego statu diversa gerebam; tunc plauesub
num opumque assecutiones. Spes igitur omni aspi- magna tuaj legis reverentia, et infinita lotius peccati
dum ovo deteriores cordi improvido aflerebant, et exsecratione vivebam,quaeque ex te et dici, et audiri
cum omnia quse spondebant, citissime adimplenda et sciri poterant ambientissime combibebam. Seio,

putarem, vanissimis me expeetationibus deludebant. coelestis Pater, quia talibus pueruli studiis saevis-

Quod enim in grandjevo eventura dieebant, ego plane sime diabolus irritabatur, a me postmodum totius
adolescenti atque juvenculo accessum putabam. Pro- B pii fervoris desertione placandus. Unde etnoctequa-
ponebant nempe mihi et eam quae te auctore in dies dam cum tanta misera sollicitudine experreetus,
excrescebat scientiam et bonos ad StTculum natales hiberno, ut opinor, tempore in meo me lecludo
et formam non recordabantur quia per hos
; sed continerem, et lampade proxima elarissimum red-
gradus vetuisti ascendi ad altare tuum, quod sic dente lumen securior esse viderer, ecce repente et
soleat turpitudo revelari. Qui enim ascendit aliunde haud longe de superioribus, ut putavi, multarum
ille fur est et latro (Joun. x, 1), quod est turpi- vocum, cum nox esset intempesta, clamor emersit.
tudo. Vox autem sine verbo fuit, o [/., sed] solum vi ca-
Quan/a compunctione adolescens prseditus erat, et lamitatis. Et illico concussis veluti ad somnum tem-
quam utili/er lectioni intendebat .
— Sed in his meis poribus asensu rapior, et mortuum quempiam, quem
te inspiratore primordiis, si aliud sapuisset, praepa- obiisse in balneisquidam conclamabat, videre mihi
randa mihi fuisset anima ad tentationem. Et certe videor. Qua imaginatione conterrilus, cum e statu
tunc temporis quodammodo insipidesapiebam. Licet prosiliens subclamassem, in ipso primo motu ineo
enim puenles admodum gaudiorum scilicet ac ira- respiciens, lampadem vidi exstinctam, et per medias
rum motus haberem, o utinam tum, Domine, tuum C rugientis umbra3 specie daemo-
caligiues sua ipsius
judicium sic timerem, peccata etiam maxima sic nem stantem prope Cujus visione teter-
intueor.
modo horrerem, quomodo tunc minima et prope rima pene eflerarer in rabiem, nisi me magistri
nulla horrebam ! jEmulabar sane, et quam avidis- 434 mei qui his terroribus moderandis crebrius
,

sime eos, quas sua videbam commissa deflentes, et excubabat, perturbatum et amentem solertia refo-
visui audituique meo erantgratissima quaecunque ex visset.

te erant. Et qui in scripturis nunc jactantiam et Vehcmeniivs in recens conversos saevit dsemon. —
verba qusero, imo ipsorum ethnicorum infamia dicta Nec me latebat, Deus meus, in ipsa annorum pueri-
pro garrulitate contineo tunc fletus, dolorumque
; lium tcneritudine, quia studium bonae intentionis,
causas exinde exigebam, nec me legisse putabam, quo meus animus tunc fervebat, incentorem meaa
quoties in ipsa lectione nihil contemplativum, nihil malignitatis diabolum non modice incitabat. Et, o
compunctionihabile attingebam, scienter ego nescius pie Deus, quid victoriarum, quid pro victoriis coro-
sic agebam. narum hodie commeruissem, si immobiliter ad id
Terricula eum maxime cruciant. At hostis ille — certaminis perstitissem ? Plurimis etiam auditarum
antiquus, qui pro siatibus animorum, pro qualitati- rerum conjecturis experior adversus nuper conver-
D sos, seu eos qui ad hoc propositum scmper aspirant,
bus aetatum se habere longajva diuturnitate perdidi-
cit ille, inquam, pro modulo mentis ac corpusculi
;
vehementius dtemones acerbari. Unde memini tem-
inei nova mihi bella parturiit. Nam in somnis mor- pore Guidonis Bellovacorum episcopi (cujus superius
tuorum hominum mentis meae obtutibus crebrius mentionem fecerim) quemdam inter familiares suos
imagines inferens, et maxime eorum quos uspiam juvenem de equestribus exstitisse, quem pne suis
gladiis, aut quolibet internecionis genere aut vide- pene contubernalibus cpiscopus idem specialiter
ram, aut occubuisseaudieram, tantis spiritum somno affectabat. Quemcumpravitatum suarum atrocissime
solutum speciebus exterrebat ut noctibus, nisi me pieniteret, et de saeculari conversatione modis omni-
praedicti magistri mei vigilantia communiret, neque bus moliretur elTugium ; cum super hac novitatum
lecto eohiberi, neque a clamoribus arceri, imo ctvix revolutione acerrime roderetur, noete quadam cuni
sensum regere possem. Quae molestia quamvis ali- in episcopi cubiculo ipse dormiret, et religiosus ad-
quibus inexpcrtis puerilis esse atque ridicula videa- modum vir quidam Ivo nomine Sancti Quintinensis

tur, tantie apud eos qui ea urgcntur calamitatis ha- indigena, ni fallor, litteris clarissimus, facundia pro-

betur ut timor ipse, qui a plerisque putatur ineptus, pcmodum clariore pnepollens. Cluniacensis mona-
nulla veleat ratione, nullo consilio temperari, et cum chus, quisub benedictje memoriffi abbate hujus loci
869 DE VITA SUA LIBRI TRES. — LIB. I. 870

Hugone diu egit offieium prioratus, cum aliis quibus- A interni boni aemulatione creabantur. Mox igitur ut

dam saiieta vita a?que nobilibus pariter inibi episcopo piissimam ejus meutem visio importuna tangebat,
pra^sente quiescerent quidam de vicini cujusdam et sicuterat in talibus exsolvendis admodum subtilis

proceribus oppidi, vir valde curialis et prudens, mox, inquam, ut id incommodi suo
et perspicax,
intempesto silentio soporatis omnibus vigilabat. Qui somnio portensum intellexerat, accito me super
sibi

cum quae volebal cogitans, huic illucque despiceret meo studio quid agerem, quid tractarem apud me
ecce proceri figura daemonis, exili capite, turgenti- secretius rogitabat. Cui cum sic morem gererem, ut
bus scapulis progrediens viro apparuit, et seriatim ei meam nullatenus unanimitatem negarem, omnia

lecta quaeque respectans, pedetentim per cameram illa quae secundum tenores audieram somniorum
deambulare se finxit. Cumque ad ejus slratum, quem iu qme lenlescere meus animus videbatur, alacri

praelibavimus juvenis, quemque ab eodem plurimum confessione prodebam, et cum de correctione mo-
acceptari episcopo, falsissimus accessisset substitit, neret, veris profecto statim affectibus id sponde-
etretortis ad dormientem aspectibus: Hic, inquit, bam.
anxius et pejus his omnibus, qui istic dormiunt, me Deus meus, statum illum, quem modo patior,
vexat. Quo dicto, ad ostium se dirigens cloacarum, toties tot signilicatum aenigmatibus ipsa mihi enun-

in easdem se contulit. B tiavit, et quod in primo statu gestum aut geren-

Is autem qui hoc speculabatur, dum haec attende- dum putaverat, hoc 495 quotidie intra cordis mei
ret, tanto pondere premebatur ut impos ad locutio- penetralia experior et contemplor impleri. Quin
nem et motum omnimodis fieret. Excedente igitur etiam ipse magister meus, cum eadem mihi sollici-
adversario, facultas sibi pariter in utroque rediit, tudo suo indesiuens penderet a pectore, multis figu-
et mane quibusque sensatioribus visa retexans, et rarum modis, quae pro lempore accidebant, et qu;s
cum ipsis juvenis illius statum assenliamque requi- porro in futurum eventura fuerant te manifestante
rens, reperit ejus animum enixius ad aggrediendum videbat. Ab utroque igitur viro, Dei munere hinc ad
sanctiora proclivem. Si ergo gaudium est super uno terrendum, inde ad refovendum adversa et pro-
peccatore converso in ccelo quam super nonaginta spera cantabantur, ut et occultae malignitati, vel-
qui non indigent pcenitentia justis (Luc. xv, 7), lem nollem, quia tuo miraculo eis tantum, qui me
procul dubio plenum fidei est hostes humani generis diligebant, detegebatur, parcerem, et de melioris spei
acerbissima invidentia de eorum, qui mutantur in aliquoties pollicitatione gauderem.
melius, ereptione tristari. Et certe sicut ego bonis Invident ipsi sodales ob scienliam. Eo amplius
iniliisprocessus habeo pestilentes, sic et ille, qui a p acuitur ejus ingenium. Cum enim aliquando spi-
daemone teslimonium acceperat postmodum paulatim ritu acediae ventilarer, 55
multas enim inviden- ]

tepescendo refrixit, et ad studium sese saeculare re- tias ab iis qui supra et juxta meerant, patiebar)

torsit; et tamen subitus ille bonarum nostrarum parentum meorum adminiculis aspirabam ad ex-
voluntatum motus, credibile est quam gravissime terna monasteria commigrare. Nam nostratum
diabolica corda morderet. Nec mirum si doleat dia- aliqui, cum me olim longe infra se aetate ac litte-
bolus repentinos et futiles cujuspiam poenitentis ris, potentia et cognitione vidissent, et solius ejus
affectus, cum perfunctoria Achabi illius scelesli dono ipso discendi appetitum meis sensibus instin-
regis humilitas, etiam divinos antequara humanos guente, qui totius est clavis scientiae, me sibi exae-
ad se deflexit aspectus. Unde Dominus, ni fallor, quari, aut omnino, si dici fas est, excellere persen-
Eliae « Xonne,
: ait, vidisii Achab humiliatum sissent, tanto furore adversum me eorum indigna-
coram me? Quia ergo humiliatus est mei causa, bunda excanduit nequitia ut me frequentibus con-
non inferam mala in diebus ejus (III Reg. xxi, troversiis, et simultatibus fatigatum multoties et
29). » vidisse et scisse litteras poeniteret. Studium plane
CAPUT XVI. meum ab eis tantopere turbabatur, ac tot de ipsis
Sxpiuscule revolvit ammo auctor qux in mundo rj litterissumpta occasione per continuas quaestiones
reliquit. — Cum ergo paulatim succrescente corpu- jurgia motabantur ut ad hoc solum quatenus ab
sculo, etiam animam concupiscentiis pro suo
in ea cura mea resiliret intentio, meumque preepedi-
modulo et cupiditatibus prurientem saecularis vita retur ingenium, eniti viderentur. Sed sicut oleum
titillaret, memoria et rotatu creberrimo quilis quan- camino additum, unde putatur exstinguere, inde
tusque in saeculo esse potuissem, eadem pene semper flamma vivaciore proserpit, eo instar clibani quo
repetendo revolverem, et multo majora quam veritas amplius mea super eo labore solertia premebatur,
pateretur saepe confingerem, Bone Deus, cui de tanto suis reddita valentior aestibus in melius
omnibus cura est, ostendebas ista famulae tiue matri agebatur. quibus aestimabar obtundi,
Quaesliones,
mes, in quemcunque statum sanum utique, vel intelligentiae plurimam mihi acrimoniam ministra-
insanum conscientia labilis vertebalnr, visionem bant, et objectionum diflicultas crebra conjectu-
ejusdem species non sine tuo, Domine, judicio se- rarum mearum ruminaiione, et diversorum versa-
quebatur. At quoniam multas curas perhibentur tionevoluminum, mulliplicitatem sensuum et re-
sequi somnia, et verum iudubie constat: hae tamen spondendi mihi eflicaciam pariebant. Hoc itaque
curae non avaritise aestibus citabantur, sed ex vera modo etsi gravissime eis invidiosus eram, lu tamen
 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARLE DE NOVIGENTO 87-2

nosti, Domino, qnam parum aut nihil talibus A provida retulisset, cum multa animi compunctionc
invidebam, cl cuui notam ad siiiun niihi libitum et lacrymis tanta verba suscipiens, in tantani vaga-
turpem non possent inurere, astruebant me ubique bundae cogitationis licentiam, sub tam desiderabilis
rodendopro scientiola superbire. somnii tenore cohibui ut nequaquam cujuspiam
Muiandimonasterii consilium. Inter hasigilur. — alteriusjam traherer intentione ccenobii.
quas fcrebam segerrime vexationes, licet in hujus- 490 Item Guiberto in somnisapparet beala Virgo.
modi angariis uberrimje parlurirentur ulilitatcs, — Haec
et his similia, o Domine, cnelestis Mater
lassabundus animus sub inlinita aliquotics eogiia- imperii super peccatorum meorum horrore. super
tionum tortione ianguebat, nec cordc pavido, et innumerabilibus, quibns a tuo amore et servitio
rationis viribus sa?pe defeclis cogitabam qui pro- descivi, ansam ad te rcdeundi confe-
apostasiis,
desset adversilas, sed libentissime decreveram runt, dum
mihi meo precantatur a corde, araplissi-
petere censionem quo carnalis suggerebat infirmi- raos clcmentiarum tuarura sinus ullis flagitiorum
tas. Gum ergo propositum appulissem, ut non tam meoruin molibus praecludi non posse. Recordor
benevola abbatis mei licentia, quam parenlum meo- ctiara scmper, ccelestis Domina, quia cum pucrulus
rum incentivo et exactione, loco digrederer; matris huic assumendo habitui aspirarem, nocte quadam
credens
B per visum in ecclesia lui nominis
quoque assensns, id fieri pia intentione erara, et videba-
adesset (nam bene religiosus quo succedere gestie- tur mihi quod a duobus ab ipsa auferebar daemoni-
bam locus fcrebatur) testis malorum ac bonorum bus. Cumque ad basilicae me fastigium extulisscnt,
meorum talis ei se praebuit visio. aufugerunt, et intactum intra ejusdem scpta eccle-
Per visum matrifilium sub sua protectione ostendit siae dimiserunt. Haec multoties, dum meam intueor
B. Virgo. — In ecclesia coenobii ipsius, scilicet incorrigibilitatem, reminiscor. et dum eadem pec-
Flavicensis [al., FlaviacensisJ, quae dicitur Beati cata sa^pius repeto, imo pessimis pejora superfero,
Geremari, sibi esse videbatur. Quam cum interius ad te, piissima, pro evitando solum desperationis
attendisset, desertissimedestitutam; monachos etiam periculo non nimiae spei, aut alicujus parvae fiducia^
non modo scissos, et involucris fldei nimium enor- abusione recurro.
mibus adopertos; sed et statura cubitali in morem Etsi enim semper ex impulsu fragilitatis, non
eorum quos vulgo nanos vocitant, omnes pariter superbiae obstinatione delinquo, spem tamen nulla-
imminutos. Sed quia ubi thesaurus, ibi cor, et ubi tenus correctionis amitto. Seplies plana cadit justus,
contuitus, ibi amor, cum ad me oculum sollicita et resurgit (Prov. xxiv, 16). Si septenarius pro
destinasset, cernit, quod non melior caeteris me r universitate numerus solemniter ponitur, quibus-
status erigeret, nec apparatus dignior operiret. cunque modis peccando quis cadat, si intentionem
Gumque pro meo et tantae Ecclesiae moesta foret resurgendi ad justitiam habeat, quamvis ex carna-
discrimine, ecce infinitae pulchritudinis ac majesta- litate dolorem recte pcenitentis adhibeat
labatur, si

tisfemina per mediam basilicam ad altare usque nequaquam justi nomine

sese privat. Ut quid enim

processit, quain quasi juvencula sequebatur, cujus clamatur ad Deurn, ut de nostris nos neccessitatibus
species ejus multum idonea videbatur obsequio eruat (Psal. xxiv, 17), nisi quia naturae corruptio
quam consectabatur. Cum ergo curiosissima esset peccati servitio nos velimus nolimus addemnat?
scirequaenam dictum est ei quia
foret doraina ipsa, « Video, ait, captivum me ducentem in lege peccati,
esset domina Carnotensis. Quod nec mora conji- quae est membris meis; non enim quod volo
in

ciens, beatam Dei Genitricem intellexit,

5Ci
) cujus (
bonum hoc quod nolo malum, hoc facio
ago, sed

nomen et pignora ibidem totius pene Latini orbis (Rom. vn, 23). » Est autem profundum quoruradara
veneratione coluntur. Ad altare igitur perveniens, malorum, in quod cum vcnerit impius, contemnit
gcnua ad orationem flexit; sed et illa, quae post (Prov. xvin, 3), et tamen super quibusdam aliis
ipsam ingredi videbatur, nobilis pedissequa, itidem profundis clamatur ad Deum, nec suam petitor

a tergo ejus fecit. Inde consurgens cum piurima D dubitat exaudiri vocem. Est siquidem desperalionis
quasi animadversione protenta manu, « hanc, in- ex peccati nimietate contemptus, qui esse potest
quit, ecclesiam ego institui, qua ratione patiar profundi hujus, quonon est substantia (Psal. i.xvm,
destitui? Et ad me subinde serenissimum pietatum 3), in qua miseria non subsistitur; est denique

signifera dirigens oculum, clarissimamque dexte- profundum dc quo Jeremias panniculorum subliga-
ram « Hunc, ait, huc adduxi, et monachum feci,
:
tione protrahitur (Jer. xxviu, 11), quod quam-
quem nullo modo patiar hinc abduci. » Haec eadem vis (38). Porro fundum tamcn habet quia quamvis :

verba praefata post ipsa pari modo pedissequa ingentibus sit mens dimissa peccatis, habct tamcn
astruebat. Dixerat potens illa, et dicto celerins talecunque obstaculum rationis ut non feratur per
omnis illa dcsolatio, et vastitas ad intcgrum rcpa- interminatas voragines sine ulla recogitatione tolius

ratur quaeque primitus videbatur, et staturarum illa iniquitatis.

enormis modicitas, non raodo caeterorum, scd et CAPUT XVII.

mea potentia favcnle jubenlis iraperio ad rcgulara, Poesi plus xquo delectatur Guibertus. — Inlerea
emendatur. Hujus mihi visionis seriem cum mater cum vcrsilicandi studio ultra omncni raodum incum

(38) Deest aliquid.

873 DE VITA SUA LIBRI TRES. — LIB. I.

animum immersissem. ita ut universae divinae pagi- A sa>pius tamen mentito auctore, ipsa quibus pote-
tam ridieula vanitate seponerem, ad
nae seria pro ram recitabam, et laetabar ea a voti mei consorti-
hoc ipsum duce mea leviiate jam veneram ut bus collaudari, quae mea fore rebar prorsus incon-
Ovidiana et Bucolicorum dicta praBsumerem, et veniens profiteri, et quod ad fructum ullius auctori
lepores amatorios in specierum distributionibus suo non proderat landis, solo restabat fructu, imo
epistolisque nexilibus alTectarem. Oblita igitur turpitudine gaudere peccati. Sed haec, Pater, pu-
mens debiti rigoris, et professionis monasticae pu- nisii, quando voluisti. Emergentibus enim contra

dore rejecto, talibus virulenlae hujus licentiae leno- me super tali opera infortuniis, et multa animum
ciniis lactabatur, hoc solum irutinans, si poetae evagantem adversitate cinxisli, et corporis infirmi-
cuipiam comportari poterat quod curialiter diceba- tate pressisti. Pervenit ergo tunc gladius usque ad
tur nullatcnus vero pensitans quantopere sacri
: animam, dum vexatio attigit intelligentiam.
ordinis, de ea quae desiderabatur industria, propo-
B. Gregorii scripta, quo intelligentiam S. Scripturx
situm laedebatur. Cujus nimirum utrobique rapta-
adipisccrctur, revolvit. Doctore B. Ansclmo casdem
bar [deest amore, vel voluptaie], dum non
forte
solum verborum dulcium, quae a poetis acceperam,
interpretandi modum addiscit. Cum itaque poena —
g peccati intellectum dedisset auditui, tunc demum
sed et quae ego profuderam lasciviis irretirer, ve-
inutilis studii marcente socordia, cum lamen otii
rum etiam per horum et his similium revolutiones
impatiens essem, quasi ex necessitate rejectis ima-
immodica aliquoties carriis meae titillalione tenerer.
ginalionibus, spiritualitate recepia, ad exercitia
Quoniam haec terebat volubilis et totius severilatis
commodiora perveni. Coepi igitur jam sero ad id
infrequcns animus, alius profecto non poterat
quod sa?pe a plurimis mihi bonis doctoribus praestil-
quam quem cogitalio suggesserat, e labiis proce-
latum fuerat, anheiare; scilicet Scripturarum com-
dere sonus.
mentis intendere, Gregoriana dicta, in quibus artis
Scriptis et verbis obscena profert. Quod et pate/it
hujus potissimum reperiuntur claves, crebrius te-
divinitus magistro. — Inde accidit ut cffervescente
rere, secundum veterum auctorum regulas, ad al-
interiori rabie ad obscenula quaedam verba devolve-
legoricum, seu moralem, quin et anagogicum sen-
rer, et aliquas litterulas minus pensi ac moderati
sum prophetica, vel evangelica verba perstringere.
habentes, imo totius honestatis nescias dictilarem.
In his praecipuum habui incentorem Beccensem ab-
Quae cum ad magistri praedicti notitiam pervenis-
batem Anselmum, postea Cantuariensem archiepi-
sent, et ipse aegerrime ferret, in illius exacerba-
scopum ex transalpinis partibus, Augustana videli-
tione fastidii eum contigit obdormisse. Quo sopo-
C cet regione oriundum, virum incomparabilem do-
rato talis ei se ingessit visio. Senior canitiei pul-
cumentis et vita sanctissimum. Qui cum in prioratu
cherrimae, imo is ipse, si dicere audeam, qui in
praelibati adhuc ageret, suae me cognitioni
coenobii
initio me ad eumdem perduxerat, et amorem ejus
ascivit, et omnino puerulum, et in summa et aetatis
mihi semper ad futurum spoponderat, ei apparuit,
et sensus tcneritudine positum, qualiler interiorem
severissimeque intulit : « Volo, inquit, ut de litteris
meum hominem agerem, qualiter super regimine
quae factae sunt mihi rationem reddas; verum manus
corpusculi, rationis jura consulerem, multa me do-
quae litteras ipsas scripsit non est sua ipsius quae
cere inlentione proposuit. Qui ante abbatiam, et in
scripsit. > Quod cum a magistro mihi relatum fuis-
abbatia positus, cum ad Flaviacense, in quo eram,
set, ego et ipse pariter super tenoresomnii nondissi-
monasterium, familiarem religionis et doctrinae suae
milem conjecturam habuimus; laeti enim ingemuimus
gratia haberet adventum, adeo sedule mihi eruditio-
sub spe tua, Domine, inde animadversionem tuam in
nis indulgebat beneficia, tanta ad id elaborabat in-
t:i 111 paterna correctione videntes, hinc cujusdam
stantia, ut unica ac singularis sui ad nos adventus et
piae alterationis fiduciam meis levitatibus eventu-
frequentationis ego viderer solus esse causa.
ram ex visionis intentione pulantes. Ubi namque
manus quae litteras scripserat, non ejus esse qui D ls itaque tripartito aut quadripartito mentem
scripserat dicilur, plane non permansura in illa modo distinguere docens, sub affectu, sub voluntate,
ignominiosa sua actione indubie denotatur. Mea sub ratione, sub intellectu commercia totius interni
enim fuit, et non est sicuti legitur « Verte impios, : mysterii tractare, et quae una a plerisque et a me
et non erunt (Prov. xn, 7), » dum ea quae in usu ipso putabantur certis divisionibus resoluta, non
vitii mea fuit, virtutis studio applicita omnem idem duo prima fore monstrabat, quae tamen acce-
eflicientiam indignissimae illius proprietatis amisit. dentibus quarto vel tertio eadem mox esse promptis
Et tu nosti tamen, Domine, et ego contiteor, quia assertionibus conslat. Super quo sensu cum quaedam
tunc temporis ncc tuo timore, nec meo pudore, nec evangelica capitula mihi disseruisset, cum primum
sacrae hujus visionis honore castigatiora perege- quidem quid inter velle et affici distaret, luculentis-
rim. Ea nempe irreverenlia, quia interius me sime aperuisset; quae tamen non ex se, sed ex qui-
habebam, et scriptorum nugantium nequaquam busdam contiguis voluminibus, al minus patenter
49? scurrilitatibus temperabam. Latenter qnippe quidem ista tractantibus eum habuisse constaret;
cum eadem carmina cuderem, et nemini aut vix coepi postmodum et ego ejus sensa commentis, prout
omnino meis cousimilibus illa prodere auderem, poteram, similibusa?mulari, et ubique Scripturarum,
Patrol. CLVI. 28
875 V. GUIBERTI ABRATIS S. MABLt DE NOVIGENTO 870

si quid istis moraliter arrideret, sensibus multa A quod non parum commodi mihi praestitit, in quan-
animi acrimonia perscrutari. tum me, ministro vitiorum, liberavit ab otio.

Concionem habet Guibertus jubente suo abbate in Libellum de sententiis diversis Evangeliorum et
externo cccnobio. —
Unde factum est ut cum quo- prophetarum composuit. Quare non sensui allegorico
dam abbate meo ad aliquod provinciae nostra? cceno- sed morali studuit. — Scripsi interea capitularem
bium devenirem. Cumque illi tanquam plurimae re- libellum de diversis Evangeliorum et propheticorum

ligionis viro suggererem, ut ad capitularem couven- voluminum sententiis, de libro Numeri, Josue, Ju-
tum veniens, inibi sermonem faceret, ea quae a se dicumque aliqua inserens, cui huc usque finem dare
petebantur in me transfudit, et ut vices super isto differo, quia his explicitis quae impraesentiarum te-
ejus exsequerer exoravit et jussit. Die autem Marise neo, in similibus exerceri aliquoties (si vita comes
Magdalenae Natalis celebratur eodem. Ea propter de fuerit) Deo suggerente delibero. In quorum plurimis
libro Sapientiae adhibita sermonis materia solo illo tropologiam, in paucis allegoriam secutus, eumdem
unico verbo illi qui petebatur tractatui contentus quem in Genesi habueram morem gessi. Porro in
fui :Sapientia, videlicet, vincit malitiam, attingit
« Genesi adeo [/"., ideo] potissimum moralitati inlen-
a usque ad finem fortiter, et disponit omnia
liue di, non quod in sensu allegorico, si pariter elabora-
B rem, sentienda delicerent, sed quod judicio
suaviter {Sap. vm, 1). » Hoc cum qua potueram meo
oralione explanassem, et ipsis auditoribus pro dicto- allegoricis moralia satis hoc tempore utiliora puta-
rum eorumdem convenientia placuissem, prior Ec- rem, (ide ex Deo ad integrum stante, moribus pene
clesiae ipsius, litterarum sacrarum non minimum omnium multiplici vitio profligatis, et quod in im-
pro scientiae potentia studiosus, familiariter a me mensum tendere opus non meae fuerat licentiae aut
exegit ut id sibi scriberem, in quo materiam su- voluntatis.
mendi cujuscunque sermonis acciperet. Quoniam CAPUT XVIII.
ergo abbatem meum, quo praesente id dixeram, aegre Iterum ad matris gesta vertit orationem Guibertus.
laturum scripta mea cognoveram, caute aggredior —
Igitur mater bonos quantum ad scientiam meos
hominem, et ut causa viri illius, quem se diligere admirata successus, valde aestnabat super lubricae
testabatur, quod petebam, indulgeret, ex latere aetatis quos verebatur excessibus. Unde et sui me

quasi ex amici, et quasi talium minus studio- imitatorem lieri quam sedulo postulabat, cui cum
sus precor. Suspicatus igitur brevissima me dictu- Deus speciem tantopere praestitisset, ita quidquid in
rum, assensit: cujus cum de ore verbum rapuissem, se laudabatur posthabuit, ac si sese nullatenus pul-
cu'pi exerceri in eo quod proposueram. r chram scisset, iia viduitatem coluit, ac si maritalia
Tractatum Qualitcr scrmo ficri debcat, et commcn- semper debiti cubilis impatiens horruisset. Nosli
tarium in Genesim edidit. lniquo animo id fert ab- tamen, Domine, quid fidei, quid amoris etiam de-
bas. —
Propositum autem habui ut initia Geneseos, functo ipsi suo jugali detulerit, quam quotidianis
Exameron scilicet, commentari moraliter aggrede- pene sacriliciis, orationibus ac lacrymis, haud me-
rer. Cui commento praeposui tractatum satis medio- diocribus eleemosynis solvendae ejus animae, quam
crem qualiter sermonem fieri oporteat. Quo prae- peccatis praepedin noverat, indesinenter institerit.
misso sex dierum tropologice prosecutus opera Qua ex re mira Dei dispensatione fiebat, ut creber-
fudi, importuno licet eloquio, quaeque meo sedissent rimis ei visionibus, quos ille dolores in sua purga-
ingenio. Cumque primum abhas meus sacrae illius tione ferebat, patientissimis imaginationibus mon-
historiae conspexisset adnotari capitulum, minus strarentur. Quae visorum genera haud dubium quin
sano haec attendit intuitu, et cum me plurima auinia- ex Deo proveniant; ubi enim nulla prava securitas
dversione linem scriptis illis facere monuisset, vi- ex assumpta falso pulchritodine luminis datur, sed
dens quod non nisi spinas cuepta talia oculis ejus ex oblala doloris ac poenarum specie orationis et

ingerebant, non solum ejus, scd et omnium

eleemosynarum incentiva praebentur, ubi aperte a
qui ad
id ipsum deferre poterant pnesentias praecavcndo, D mortuis, imo ab angelis, qui iidelium mortuorum
dam illud omne pcregi. Opuscula enim mea haec et curam gerunt, divini oflicii remedia exiguntur, ex|
alia ( 57 nullis impressa tnbulis dictando et scriben-
J
Deo ha;c lieri hoc sufiiciens probationi est, quia a
do, scribenda etiam pariter commentando immuta- damionibus nunquam saluli cujuspiam profutura
biliter paginis inferebam. Tempore ergo illius ab- quaTimtur. Sollicitus igitur bonae illius mulieris;
batis omnimodo studia meadelituere silentio. Quo animus his significationibus recalelieri, ac interno-
decedente, nactus occasionem dum pastore locus rum lormentorum ad profectum assidue pro marito
ille vacaret, impegi tandem 4*8 el brevi opus ex- quondam suo intercessionis portentione succendi.

plevi. Quod decein libris complexum, secundum illos Guiberti pater Evrardus nwuupabatur. Ab uxorw
quatuor praenominatos interioris hominis motus, ita cernitur per visum. — Unde inter caetera quadam
moralem exseentas sum in omnibus tropum, ut pe- nocte, Dominica post matutinos, aestatis tempore,
nitus immutato locutionum ordine initia continua- cuin membra scamno cubitum angustissimo contu-
rentur ac [/"., ad] supiemum. In quo opusculo an ino\ in somno civpit deprimi, sua
lisset, ipsius

cuiquam profecerim nescio, placuisse tamen pleris- anima de corpore sensibiliter sibi visa est egredi.
qne plarimnm litteratis aon dubiio; hoc vero certum Cumque veluti per quamdam porticum duceretur,
877 DE VITA SUA LIBRl TRES. — LIB. I. 878

tandem inde emergens ad ora cujusdam putei coe- A quentius faciebat) et ille subanuisset, addidit : « Sed
perat propinquare. Gui cum esset facta contigua, inter vos quaedam habitat Leodegardis : » quam
ecce de foveae illius voragine larvali specie homines mater mea ea intentione illum nominasse intellexit,
prosiliunt, quorum videbantur tineis exesa caesaries, quatenus ipsa ab ea peteret, quid sui memoriam
eam manibus corripere, et intro protra-
volentes haberet. Erat autem praefaia Leodegardis femina
vox a tergo feminae trepidantis, et ad
here. Et ecce spirilu pauperrimo, et quae sine moribus saeculi Deo
eorum incursum miserabiliter aestuantis, erupit ad simpliciter victitaret. Interea loquendi ad patrem
illos : i Nolite, inquit, eam » Qui voce ve-
tangere. meum fraem faciens, respexit ad puteum supra
tanlis adacti resilierunt inputeum. Cum autem, quem erat tabula: supra tabulam vero Rainaldum
quod me praeterierat, per porticum procederet, hoc quemdam virum equestrem conspicit, nou infimi
solum petebat a Deo cum hominem se sen-
exisse pretii inter suos, qui in ipsa die, quae erat, ut prae-
tiret, De putei igitur
ut ad corpus sibi redire liceret. dixi, Dominica, a suis contribulibus proditionaliter
habitatoribus liberata, cum contra mnrginem ipsius Balvaci interfectus post prandium est. Is ergo cum
constitisset, repente patrem meum, in ea specie esset super eamdera tabulara, curvato utroque
qua juvenis exstiterat, sibi conspexit assistere: genu, et cervice demissa, strue conjecta conflabat
cumque in eum intenderet, Evrardus ° buccis pulsantibns ignem. Haec mane videbantur, et
et an ipse
vocaretur (sic enim eum quondam constiterat ap- ipse suos quos meritis accenderat deventurus ad
pellari) suppliciter rogitaret, ipse negavit. ignes interiit meridie. Vidit et super praedictam ta-
Nec mirum, si spiritus eo se nomine insigniri bulam quemdamqui adjuvabat, sed longe post abiit,
difliteretur, quo homo olim fuerat; spiritus enim fratrem meum, horrenda divini corporis et sanguinis
spiritui nihil aliud quamquod spiritualitati congruum per sacramenta jurantem; in quo nil aliud melius
sit respondere debuerat.Mutuam autem spiritus sanctum Dei
intelligitur, nisi (quod) pejerando, et

per nomina habere notitiam, credi valde ridiculum nomen, et ejus sacra mysteria super re vana assu-
est, alioquin in futuro saeculo, rara nisi nostratium mendo, hos mereretur et poenarum locos et poenas.
cognitio est. Nomina plane non necesse est habere Vidit et in eadem serie visionis anum illam, quam
spiritus, quorum tota visio, imo visionis scientia in suae initio conversionis supradiximus cum ea

est ab intus. Cum ergo sic se vocari negasset, et conversatam, mulierem plane multis crucibus in
tamen illa eum non minus esse sentiret, interrogat superficie suo corpori semper infestam, at vero
postmodum ubi commaneret. Cui ille ac si plateam contra appetitum inanis, ut dicebatur, gloriae minus
haud procul a loco positara insinuat, et ibidein se P cautam. Hanc, inquam, vidit a duobus ferri niger-
commorari. Quaerit etiam qualiter se habeat. At ille rimis spiritibus speciemque ejus umbraticara. Porro
brachio retecto cum latere adeo utrumque ostendit dum anus illa viveret, et pariter ambae cohabita-
lacerum, crebris adeo vulneribus intersectum, ut rent, dum de statu animarum et suarum mortium
magnus intuentem sequeretur horror, et comraotio eventibus loquerentur, aliquando pepigerant mutuo
viscerum. Ad hoc etiam pueruli cujuspiam species sibi, ut quae prima decederet, superstiti qualitatem
pariter aderat tantis clamoribus perstrepens, ut ei status sui, sive bonam, sive malam, apparendo per
quoque qua? id intuebatur plurimum molestiae ge- Dei gratiam manifestaret. Et hoc etiam oratione
neraret. Cujus et mota vocibus dixit adeum « Quo- : firmarunt, Deum sedulo obsecrantes ut, post ob-
modo, Domine, tantos hujus infantis ejulatus potes itum alterutrius, alteri liceat essentiam fortunae vel
pati? — Velim, inquit, nolim, patior : » ploratus au- infortunii sui visionis cujuspiam revelatione dete-
tem hujus infantis, et brachii intercisio ac lateris(39) gere. Ipsa quoque anus moritura in visione se vi-
hanc sententiam. Cum pater meus in primaevo suo a derat corpore spoliatam, cum aliis similibus ad
legitimo matris meae commercio per quorumdam quoddam devenire templum, qua3 inter eundum
maleficia esset extorris, quidam ad puerilem ejus crucem a scapulis sibi ferre videbatur. Ad templum
animum pravi consiliarii accessere, qui ut experi- D autem cum illo comitatu veniens, obseratis foribus
rentur an cum aliis coire posset mulieribus, suasione extra mahere cogebatur. Apparuit denique jam
malignissima monuere. 499 Qui juveniliter eis mortua cuidam alii in magnis fetoribus constituta,
obtemperans male attentato concubitu ex mulier- cui plurimura aggratulabatur, quod per ejus ora-
cula nescio qua prolem sustulit, quae nec mora tiones a putore et dolore esset erepta. Praeterea
etiam sine baptismo diem obiit. In concisione ergo dum eadem ipsa moreretur, a pede lectuli hor-
lateris corruptio est fidei socialis; in stridoribus rendae speciei da?monem teterrimae enormitatis
autem infestae illius vocis, perditio male procurati oculos habentem astare prospexit. Quem tamen
(/"., procreati) infantis. Taleserant, inexhausta pietas, illa divinis obtestata nimium sacrameutis ut a se
Deus, tuae reiributiones in peccatoris tui, sed ex fide confusibiliter recederet, et nibil suum a se repe-
viventis animam. Sed ad ordinem visionis redeamus. teret, terribili adjnratione removit.
Cumque eum illa interrogasset an oratio, eleemo- Igitur raater mea ex convenientia visionis, veris
syna, an sacrilicium sibi aliquod subsidium ferret, vera conferens, et ex instanti oraculo militis mox
(conscientia enim sibi erat quod haee pro eo fre- perempti, quem poenales sibi locos apud inferos jam
(39) Hic deest verbum. sortiri perviderat, infantis clamores, cnjus non
879 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARLE DE NOVIGENTO 880

fucrat ignara, conjiciens, in nnllo dc his dubia, A exterioris excellentiae excrementa mysticum regi-
totam sc ad subsidia patri meo ferenda convertit. men attigerint, inde turpius cadunt, quod non
Similia ergo similibus objeetans, paucorum ad- a^qualia, sed in mirabilibus super se tentaverint.
modum mensium infantulum, parentibus orba- Et inter appetendum certe ex parentum meorum
tum, ad se contrabens nutrire delegit. At dia- procuratione, talium culminum assequendorum ru-
bolus piae inlentioni, nec minus fidelissimae ac- moribus meae sapius quatiebantur aures; multi
tioni invidens, cum totis diebus placidissime se mihi adulabantur, ac factiose qualitatem animi mei
ageret, vicissim jocaretur atque dormiret, nocii- explorare volentes, quo ad eos, qui me nequiter
bus tanta vecordia vagituum et clamorum matrem aemulabantur, studium suae delationis explerent, aut
meam el omnes ejus domesticas irritabat, ut vix placituros se ex mei honoris afiectatione putantes,
in eadem cellula cuipiam somnum habuisse ct quastui suo commoda inea valitura dicentes, et

liceret. Audivi certe ab ea pretio obaratas nutrices, ideo proventibus meis semper meliora captantes.
quae noctibus non desisterent continuatis, perversi Ecclesiastieas dignitates refugit. At ego, sicut —
non a se, sed ab intimo instigatore, illius pueri tu nosti, Creator meus, tuo solo instinctu, tua sola
motare crepundia; sed ad eum qui urgebat ever- inspiratione, ad hoc convalui, ut quam prae (/"., id
tendum nihil poterat muliebris astutia. B prae) timore tuo asj)ernarer ab homine j)etere, aut
Angebatur dolore immodico pia fcmina, dum homini id mihi procuranti colloquium aut con-
nullis inter tot stridores moliminibus noctu anxia sensuiu prabere, super eo quod tui solius est mu-
deliniret tempora, nec ullus etiam vexato penitus neris, honore ecclesiastico. Et scis, Domine, quia
ac exhausto capiti poterat illabi somnus, ubi et super hac duntaxat re nihil omnino volo aut ali-
instimulati forinsecus furor pueri, et omnia inter- quaudo voluerim, nisi quod a te aut accipiam sive
lurbans aderat inimicus. Et licet noctes sic ab illa acceperim. Volo enim ut et in hoc sicut alias ipse
transigerentur insomnes, et nunquam tamen ad di- me feceris, non aulem ego me. Alioquin non bene
vina quae nocte liunt oflicia reperta est iners. Quo- laetaretur Israel in eo qui fecit eum (Psal. cxlix, 2).

niam ergo molestias islas molestiarum hominis, Deus meus,

quot adversilatibus, quot invidentiis
quas in visione viderat, cognoverat purgatrices, tunc temporis opprimebar? unde et animus meus
libenter tolerabat, per quod, ut sibi videbatur, quod latenter ad id quod exterius mihi suggerebatur,
et verum est, illius qui patiebatur compatiendo et quasi ad tentationis effugium aestuabat; sed licet

ipsa levigabat angores. Nunquam tamen proinde intus ista ferveret ambitio, nunquam tamen aestus
puerum domo exclusit, nunquam contra ipsum P ad linguas transitum praevalebat. Etsi enim tur-
miiius curiosa exstitit; imo tanto magis quidquid babar, non lamen loquebar. Tu scis, Jesu, quia cui-
ineonvenientke inde emergebat -flSO, aequanimiter dam talia procuranti, at non meo instinctu id pera-
subire delegit, quanto ad id studii destruendum genti, semel peccatomandaverim ut praepediente
adversum se atrocius diabolum exarsisse persensit; quod agebat inquam quam
citius ageret. Tu scis,
quanto enim majus ipsius incentivum in irritatione aegre id dixisse me tulerim. Etsi enim multoties
pueruli coniigisset experiri, lanto auditiones malas nefarie alias labi protulerim (/"., potuerim), emptor
apud jugalis sui animam nullatenus dubitabat tem- lamen, imo proditor columbarum semper esse ti-
perari. muerim. Et certe cum una sit columba, apud ipsos
GAPUT XIX. etiam cathedrae sunt non cathedra. Quidquid enim
Guibcrtum ad dignitates allicere conantur amici. — in Deo et Ecclesia dividitur, non est profecto a quo
Multa alia, Domine Deus, ostendisti famulae tuae; in co patitur, « Ut sint, inquit, unum sicut et nos
ct illi, qucm tu proprie mihi prasliteras, magistro unum suinus (Joan. xvu, 12); » et : « Cum divi-
quaedam qua? jactautiae ascriberentur si scri-
), siones gratiarum sint, idem lamen est spiritus,
berem, in quibus bonae id spei elucebat, quae sub dividens singulis prout vult (I Cor. xu, 4. 11), » et
indulgentissima .Matre tua in quam projectns sum D sequentia : « Thronusetiam Dei, » non throni « in sae-
ex utero, Jesu dulcis, hodicque praestolor; quaedam culum saeculi [Hebr. i, 8.) » Et : « De fructu ventris

cuin j)ene adhuc puerascerem eis ostensa, quae mi- tui ponam super sedem tuam (Psal. cxxxi, II; Act.
rabiliter aevo jam maturescenle experior. Tandem u, 30.) » Qu;e ergo una sunt apud Deum, per hu-
cupiditatum mearuin fervor cxcanduit, et secundum manae perversitatis liunt diversa propositum.
quod fomitem cujuscumque scientiolae pectori meo Baec nempe considerans, ncc capitis corporisque
ioserueras, et personam ad saeculum idoneam satis unitatem ignorans, nihil volui asurpare in corpore,
cum natalium bona mediocritate contuleras, male quia quidquid aliundese intrudit, nequaquam capiti
milii a!) animo inco, et ah aliis necessariis mcis, profcciD consensit, el quod caput ignorat, quod non
secundum boc tamen oon bonis, suggerebatur, con- censealur in corpore, nulli dubiuin conslat. Qui
veniens fore ut in boc mundo honoris alicujus pro- cnim dicturi sunt « Nonne in nomine tuo prophe.
:

vectione proficerem. Sed rognosco, Domine, quia tavimus, ct daemonia ejecimus? [Matth. vu, 22.)
in lege tua prohibueras per gradus ascemli ad apostasii utique, ut sic dixerim, non commembres
altare tuum: sic enim sacri cujuspiam ducis turpi- sunt, et ideo • Nescio vos » audiunt (Ibid., 23), ac
tudiuem revelari jmssc docueras. Qui enira per si dicerct : Non cos in meo senlio,quia ex me non i
881 DE VITA SUA LIBRI TRES. — LIB. I. 882

vivunt. Levabat igitur fastidium spes quamvis fri- A cognitor, quia tale quid nullatenus affcctabam,
vola meum, et orabam te, Deus, ut si quando id respui tamen, aut reprobari foede nolebam, teque
quod de me tractabatur fieret, te solummodo auctore praecordialiter exorabam ut sic immunis a ccepto
contingeret, et taedebat me quod per alios audie- tierem, quatenus et verendum, et quod immodice
bam, a meis mihi parentibus ista quaeri, et alios extimescebam, onus non subirem, nec utpote fra-
pura Dei efficientia, nullo carnaliter procurante gilis ex mei refutatione deficerem.

eligi. Etenim ipsi parentes non tam mihi quam sibi De filii electione dolet mater. Xon te latuit, —
in hujusmodi cura providentes, mecum ullatenus Deus meus, quam dure, quam cegre tulerit mater
super isto negotio non agebant, non plane juveni- mea dilationem [electionenr, quaB aliis videbatur
lem animum super hac re irritare 'volebant. Tan- honoris, sibi autem intolerandi moeroris, nec mihi
dem Deo me diutius volente [f., noientej dcludi, quidpiam tale contigisse volebaf, in quo periculum
procuratoribus meis inspiravit, ut pro suis ani- aetatis adhuc nesciae metuebat, praesertim cum igna-

mabus quarum-
salvandis alias commigrarent, et rus rerum forcnsium penitus essem, nimirum quas,
dam abbatiarum monachis, qui eisdem super mea quondam inlentus, nullatenus addiscere
solis litteris

electione innitebantur, Ab ipsa tamen, et ab omnibus pene

necesse fuit ut aliorsum di- curavissem.
verterent. " qui familiariter me noverant, mihi crebrius incan-
Deus, tibi gratias, quia tunc intentio ad integrum tabatur, non diu me qualicunque promotione ca-
puerilis emarcuit, nec ad aliquam terrenarn ulte- riturum. Tu etiam, Domine, nosti quo interiori
rius dignitatem suspicare collibuit. Flagellasti nam- oculo et bona et mala, si uspiam promoverer, mihi
que me in tempore48B illo, Pater, et corrector eventura loquebatur, quae hodieque experior, nec
cupiditatum et levitatum mearum Deus, afflixisti, me, nec alios latent. Visionibus quoque quampluri-
et me ad cognitionem redegisli, ita ut me intra me mis, sub mea et aliorum specie, longis post futura
constringeres, mensque hactenus vaga nusquam temporibus pramdebat; quorum aliqua indubie tieri
evolaret, sed ad solam humilitatem et cogitationis contemplor, et facta, nec minus residua quaedam
sinceritatem medullitus aspiraret. Caeperam jam fienda praestolor, quibus tamen attexendis super-
tunc primum, Domine, experiri, et ad bonam soli-
sedendum ex industria reor.
tudinem qua conversari tu soles, me
mentis, in Deus, quibus illa monitis cupiditates a mcnte
contrahere ad Matrem coelestis imperii, Dei geni- arcere monebat! adversitalum infortunia quae ex-
tricem Mariam, unicum meum in omni necessitate pertus sum certissime pollicens lubricam semper :

recursum, totius ei interni fervoris librare com- suspirare juventam per varioscogitationum auibitus
P ;

plexum. Delectabar ergo affectuosissime esst mo- animos frenare vagantes ut eam de talibus dispu-
:

dicus, horrebam penitus et gradum potiorem, et tantem non illiteratam, quod erat, feminam, sed
magni nominis umbram in mundo. Tum primum disertissimum episcopum aestimares. Monasterium
intimo illo sapore addidici ei quid voluntatis unitas, autem, ad cujus regimen eligebar, Nov gentum ;

quid ejusdem puritas, quid fuerit irreilexa perpe- vocatur, et est conlinio Laudunensis dioeceseos in
tuae paupertatis intentio. Quid dicam, Domine, tantum adjacens ut mediocris quidem, sed aliquoties
quam momentaneus iste paradisus exstiterit, quam stagnantis fluvii, qui Aquila nuncupatur, interstitio
parva quies, quam brevis et ad dubium tantae dul- praefatum territorium a Suessionensi distinguat, de
cedinis sensus? cujus vetustatibus [si Deus opem dederit, in hoc nos
Invitus abbas Novigenti eligitur. — Vix paucis opere tractaturos speramus.
mensibus talia praegustaveram, vix Spiritus tuus CAPUT XX.
bonus, qui in terram mc rectam deduxerat (Psal. Diversi casus qui in cosnobio Flaviacensi accidcre.
cxm, 12), aliquantisper illuminatae ralioni insede- Snggerius prior viso dwmonc furore corripitur. — Sed
rat, cum ecce quasi diceres : Cum voluisti, volui, quoniam in hac Flaviacensi ecclesia sub Deo pa-
non vis modo et tibi displicet, velis nolis, habe D rente, et beati Geremari loci ejusdem conditoris
illud; qnorumdam remotorum et mihi funditus palrocinio coaluisse nos diximus, quaedam qua? Ibi-
ignotorum emersit electio. Sed quaenam electio? dem audivimus, dignum ut me-
fierique vidimus,
Vere me fatear egregium, cum inter omnes qui moriae tradamus. -Postquam ab eversione Danorum
mihi obversabantur, sordidior, imo teterrimus, restituta est praefata ecclesia, quidam inibi mona-
Deus, sub tuo lestimonio judicarer. Paucarum igi- chus gerens officium prioratus, nomine Suggerius
tur quas attigeram litterarum, et docentis, ut dice- bonis se agens moribus, in ipsa mortali aegritudine
batur, exterius litura personae, electores meos idecumbebat. Erat autem, ni fallor, frater anus
effecerat caecutientes etDeus bone, quid
lippos. illius qu;e in suae initio conversationis circa matrem
dicerent si mea tunc interiora viderent? Quid quo- meam conversa est. Cui jacenti (astilit diabolus,
que sentirent, si qualis modo eis praesim agnosce- librum manu tenens, dicensque : « Accipe, lege, hunc
rent? Tu scis, qui, quo nescio judicio, id ordinasti, tibi mittit Jupiler. » Quem cum ille audito exscera-
quantum mihi indigner, quantum horream quod bili nomine, exhorruisset, adjecit diabolus : « Diligis,
melioribus ac honeslioribus me praepostere omnino inquit, domumistam? — Diligo, ait. » Etille: « Scias
praesideam; scis enim, cordium renumque prae- eam totius religionis rigore sublato penitus post
883 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARI.E OE NOVIGENTO 884

tempus aliquod exordinandam. » Quae verba loquentis A suae discrimen in catulorum distractione subjungit.
Satanae cum monachus dignis objurgationibus con- Cui illa « Sclas, inquit, daemones esse, qui super illa :

fundisset, recessit qui aderat hostis, scd monachus diabolica pecunia jocundantur, et ei quasi suum
relato quod viderat in amentiam versus est, ita ut recognoscentes instant. » Hoc maritus cognito, licet
manciparetur vinculis. Qui tamen antequam exspi- invitus, et plurima \e\ atione cruciatus, ut sic dixe-
raret, menti sua? rediit, et diem 4S« bene conlitens rim, seu vi, seu clam, seu precario, istud quod
obiit. Cum ergo sciamus diabolum mendacem, et repetebatur, effudit, el daemonum quam proinde
patrem "ejus ex solita invidentia dictum credamus, patiebatur infestationem non tacuit. Audivimus
alioquin ne verum fiat, avertat Deus! Res enim quia cui vult Deus miseretur, et quem vult indurat
postmodum ecclesiae bene provecta, huc usque bene (Rom. vm, 18), colligere ex subjecto poterimus. Et
provehitur. o Dei admiranda judicia! is siquidem de quo re-
CAPUT XXI. tulimus, totam in exercitatione equestri aetatem,
Monacho qui inscio abbate pecunins absconderat, scortorumque foeditate deduxerat; ille vero, de
quid evenerit. —
Vidi et ibidem sub nostro tempore quo sum relaturus, acediosus quidem aliquantisper
ex milite monachum moribus, ut jaestimabatur, sim- fuerat, sed nihil inhonesti alias de ipso claruerat.
plicem, aevo provectum, qui in pagum Vulcassinum " Est plane hoc philargyriae vitium in tantum apud
ad cellulam quamdam ecclesiae, quia inde oriundus monachos perniciosum, utpole minus naturale, ut
erat, ab abbate suo destinatus, aggerem publici vix aliquod crimen reperiatur, cui tantopere diabo-
itineris, qui corruptus erat, licentia prioris sui lus subripiendo insidietur.
restaurare proposuit. Muneribus ergo fldelium opus CAPUT XXII.
illud explicuit, quo profligato, quaxlam residua de De monacho propter peculium in agris humato.
f
,
—
eadem largitione retinuit. Interea lethali infirmitate Alter quidam ex nostris monachus, et sacerdos
corripitur, nectamen quod male celabat ulia con- ordine, cui nihil praeter equitandi aviditatem pote-
fessione Defertur ad monasterium cujus
retegit. rat levitatis ascribi, a matrona quadam nobili
erat monachus; non abbati, non priori confitetur, duos acceperat solidos; qui mox, dysenteria com-
quamvis dirae ab eo tortiones, mortis videlicet prae- prehensus, apud Sanctum Quintinum Belvaci dece-
conia sentirentur, sed famulo cuidam, qui inlirmis derat. Quo Flaviaci cognito, jussu abbatis ad pro-
ministrabat, argenti illa quantitas ab illo commit- priam ecclesiam est relatus. Cumque plurimum
titur. ederet, et protinus indifferenter efflueret, accidit ut
Itaque cujusdam intempestivo noctis increscente abbas suus uspiam migraturus ad eum locuturus
P
molestia e sensibus eripitur, pro mortuo terrae accederet, verens ne se absente decederet. At ille
distenditur, nos etiam ( 58 ) signo crepitante vocati sub abbatis advcntu ad requisita naturae concesse-
adfuimus, psalmos, ^orationes, et convenientia obitu- rat. Quem posito sibi dolio, quia procedere non
ris explevimus. Quo facto, hominem poterat, cum cerneret incidentem [/"., insidentem]
'
5J
), ut mona- (

stici moris est, cilicio suppositum, ut videbatur in mira deformitate horribilem, alterutrum quidem se
extremis stridoribus vix efflantem, reliquimus, cui sunt intuiti, etabbatem puduit tali in loco homi-
nullus vitam, omnes solum praemortuo mox ulti- nem convenire, et misero non licuit conflteri, imo

mum lavacrum spondebamus. Nec mora, nobis non libuit, nec absolvi a crimine. Abbas recessit,
abeuntibus ille respirat; priorem (nam abbas aberat) et ille a dolio ad lectulum quasi requieturus acces-
evocat; de eo quod fraudaverat, et cui fraudem sit, in quo ubi est resupinatus, a diabolo est suffo-
commiserat, indicat. Dixit, et a priore absolutione catus. Videres horribiliter haerere pectori mcntum
rccepta, post paululum repetitis singultibus exspira- et jugulum, acex violenta depressione subactum.
si

vit. Erat prior tunc temporis magister meus, de quo Inconfessus igitur ct inunctus, ct super maledicto
saepius ago. Eccc misericordiae Domini multae, quia illo suo pcculio intestatus moritur. Nudato itaque
non sumus consumpti {Thrcn. 111, 22), qui quem vult D ad lavandum cadavere, rcperitur pendens ab hu-
liberat de ore angusto latissime. mero marsupium sub axella labere. Quo reperto,
Exacto igitur a praesentibus homine, quaestio pe- concussa qui invenerat ad terram cum furore cru-
cunia; in famulum lota devnlvitur. Ipse autem mas- mena, manibusque complosis cucurrit 483 ad mo-
sam illam in stramine cunarum cujusdam suae par- nachos, insolitum corum auribus rumorcm invexit.
vulae infantis absconderat. At nocte cum infans Inauditum planc fucrat apud ipsos, suorum qucm-

cubitum locarclur, ecce daemones instar catulorum piain sic obiisse.

a latcre et a tergo insiliunt, et hinc inde circum post abbatem, qui duobus millibus
Mittit itaque

circa pulsantes, et aliquoties vellicantes, in cla- trans Bclvacum apud quamdani villam suam pran-
mores et laerymas concitabant. Cumque ab utroque dero jnni cceperat. Per alium autem missum, qui
interrogaretur quid fleret, se a catulis comedi huc pervener.il, jamduduin abbas cum obiisso
respondebat. Tum mater, quae matris men ancilla acccperat, sed de solidis nil sciverat, nil dixcrat.
ctaliquando pedissequa exstiterat, ad ipsam domi- Missus crgo veniens ez parte fratrum qui miscrant,
nam suam, matrem videlicet meam, concurrit, de- consulit abbatem quid facto opus sit, an aliisconse-
posita illa rufaria apud se reposila dicit, et infjintis peliri liceret, qui tam miseiv ab aliorum coinniu-
885 DE YITA SUA LlBRl TRES. — LIB. I. 886

nitate desciverat. Communicato itaque abbas cum A quid fregerit. Ut simile factum in Francia nostra
viris prudentibus consilio, pnecepit agrariam ei nemo aetate didicerit. Vidi, Deum testor, post horam
fieri sepulturam, et ab oratione et psalmis exsortem, qua haec aceiderant, beatae Dei Genitricis imagi-
et pectori ejus superponi pecuniam. Privata tamen nem, quae infra crucilixum stabat vultu adeo tur-
pro eo fratrum non defecit oratio, imo multo am- bulento et a solita serenitate mutato, ut penitus
plius institerunt, quo magis noverant eum egere alterata videretur. Qui cum meo intuitui non cre-
subsidio. Ex hujus igitur morte repentina, caeieri derem, haec ipsa etiam ab aliis notata cognovi.
circa peculium castigatiores redditi. Audiamus Postquam autem a stupore, qui ex eventu illo acci-
adhuc qualiler sint alias et pro aliis flagellati. derat, experrecti sumus, et confessione facta, quid
GAPUT XXIII. pro peccatis nostris passi eramus, supra quam dici
Toniiruo et maxima in Flaviacensi
fulmine clades ab homine potest, trisles pensare coepimus, et sta-
ecclesia. — Vix paucrc hebdomades emensae fnerant, tuti a Deo contra facies nostras ex respectu con-
cum esset vigilia martyrum Gervasii et Prothasii, scientiarum nostrarum didicimus quam juste per-
parvo emergente tonitruo, nec crebrescente corusco, tulerimus, illico piae Matris faciem in serenum
tempcstuosi aeris nubilus eminebat. Mane ergo no- versam vidimus. Omnem sane fidem superat dolor
bis surgentibus parvo admodum spatio primae horae et pudor, qui in nobis aliquandiu fuit.
signum insonuerat. Ad ecclesiam insolita celeritate Iterum de fulmine. —
Post paucos admodum an-
convenimus, post brevissimam oralionem « Deus, : nos cum hujus jam memoria facti omnium pene
in adjutorium meum intende » dixeramus; sed cum oblitteraretur ab animo, simile Deus commonitorium
vellemus aggredi sequentia, ictu ruente grandisono repetivif, excepto quod neminem laesit. Nam juxta
fulminis hoc modo penetratur ecclesia. Gallum, qui eminentem camerae cujusdam caminum pavo nocte
super turri erat, crucem, columque aut dispergit, substiterat quieturus, in tantum ut se totum ei dum
aut cremat, trabem cui haec insidebant debilitat, et somno deprimeretur imprimeret. Festivitas sancti
scindulas clavis aflixas semiurendo convellens, Jacobi apostoli, et pariter Dominica habebatur;
per occidentalem turris vitream cum nocte gravis tonitrus fragor insisteret, fulmen
intrat. Crucifixi
Domini imaginem subter stantem, illiso usque camino irruit, quidquid ejus camerss eminebat sub-
ad ruinam oapite, fixoque latere dextro, frangit, ruit, pavo ei incumbens immobilis stetit, puerulus
non ustulat, dextrum vero brachium et cru- monachus subter dormiens ne a somno quidem
cis et imaginis sic urit et truneaf, ut praeler est excitus; famulus autem quidam stupore capi-
manus pollicem de toto brachio quidpiam nemo p tis ac membrorum dure est attonitus. Juxta beatum
reperiat. Augustinum, (non) «frustra montes Deus aut in-
Percutiuntur duo monachi. —
Quasi ergo percusso sensibilia percutit, sed utanobis pensetur quod, dum
pastoredisperguntur plagis ac mortibus oves (Matth. ea, quae non peccant, sic impetit, magnum judicii
xxvi, 31). Dextrorsum enim per arcum, cui per- discrimen peccantibus intendit, nutricem pro
cussa imago suberat, flamma labens in caemento exemplo inferens 484 quae fuste terram ver-
arcus descendendo bifurcam nigredinis rigam fecit; berat, ut infantulum ab importunitate compescat.
et in chorum perveniens, duos hinc et inde arcus Dc conversatione monacliorum fulmine tactorum.
stantes monachos percutit, et in momenlo exani- —
Praeteriit me, dum de priori infortunio loquerer,
mes reddit. Sinistrorsum autem altrinsecus ruens de trium illorum qui perempti sunt moribus loqui.
abrasa per gradus non passim caementi litura, ac Duo siquidem novitii vix octo in conversatione
si saxum inibi volveretur, monachum etiam illic menses impleverant, quorum alter sub colore gra-
stantem tutudit, licet neque in duobus, neque in vitatis minus apud se idoneus erat, alter sub levi
hoc uno quidpiam laesionis apertepatuerit, nisi quod habitudine nil nimis odibile intus quod sciremus
in eversis hujus ocuiis ab arcu decidens pulvis habebat. Hi, pridie quam paterentur, multum sub ea
apparuit. Illud mirum quidem fuit, quod quimortui D quam dixi diversitate se gesserant, mane etiam,
sunt substitere sedentes; nos vero qui fulminis quo haec contigerunt, cum tonitrui voces ille exte-
vehementia stupescentes pene examines eramus, rius levis audisset, verba exinde dicere ridicula
proni in alterutros rueramus. Aliqui autem nostrum coepit, statimque intrans ecclesiam ictum illum
qui cecidimus, a cingulo inferius sensum corporis quem risit excepit. At tertius vocabulo Robertus,
omnem perdidimus: aliqui adeo laesi sunt ut metu qui et in saeculo Columba cognominabatur, ob sin-
mortis sacro confestim oleo eos inungeremus. In ceram quam habebat simplicitatem, juvenis tunc
quorumdam sinus flamma subintroiit el pilos uni- primis genis pubescentibus, in omni cognitus
versos adurens, et ascellarum, quae subhircos nomi- honestale, in ecclesiastico ac fraterno officio tanto-
nant, succrementa conflagrans, pedules ac soleas pere erat expeditus et solers ut vicarius pene quo-
pertusando per extrema progreditur. tidie omnium haberetur. Attigerat autem et bene
Deiparx imaginis facies tristis apparet. Dici — grammaticam. Is malutina illa hora, quae ibi fovebat
non potest quam judicialiter in momento illo coeles- exitium, cum me surgentem, ne solitus erat, prae-
tis disciplina saevierit, per quos anfractus huc venisset in claustro sedere, signilicavit mihi quod
illucque discurreril, quid laeserit, quid usserit, ingenlibus et reliquo corpore magnis doloribus
881 V. GUIBEBTI ABBATIS S. MAIU.E DE NOYIGENTO 888

angeretur. Et subinde comtnotum respectabat ad A ctus liorruit seipsum, sed antequam confileretur,
aerem, ex quo et mox occubuit. Ecce antc ruinam subit hujusmodi cum caeteris omnibus periculum,
cor illorum duorum exaltabatur, quorum, ut ere- qui confessus justi judicii magnum dedit indicium.
dimus, in Dei judicio severior mox erat futura Pro quo jam consternato discrimine, die quo Iutc
sententia; gloriain vero in isto praecedebat humi- primum accidere, pereunia quotannis sunt instituta
litas, cui et dubium quin divina foret
illico nulli jejunia, eleemosynarumque beneficia. ( 6I ) Missa ad
accessura sublimitas. Nam cuidam mox revelatum beatam Mariam et de ipsa quolidiana, praHer
est quia bi tres Romam ad Sanctum Petrum pari- hanc quoque missa de Natali Domini ad altare San-
ter commigrarent, sed duo umbraliles, et qui vix cti Michaelis omni Dominica. Sed jam properemus

videri possent, tertius ille albatus, et solita sagaci- ad alia.

tate vivax, ac mobilis properabat.
CAPUT XXIV.
Accessit post aliquot annos jam horum oblitis,

et securitate torpentibus, tertia correctio. Jam ab Dssmones terrent monachum morti proximum, <jui

ecclesia eadem fueram digressus. Mane quodam, malo finc periit. —

Eo anno, imo post quatuor
quo tempestuosa commotio, ad majus altare
fieret primi casus menses, quidam monachus ordine pre-
litanias choro enim, in " sbyter, matris meae quondam in sseculo capcllanus,
cantaturi processerant. In
quo primum ceciderat, subsistere non audebant, vir ad oculum tunc religiosus, sed tunc et post-
cum subito flamma superna ruit, et, sicuti ii qui modum vitiisenormibus, a quibus custodia burnana
videre testati sunt, usque ad altaris crepidineni abstineri non poterat, irretractabiliter deditus, fa-

descendendo, circuitum ejus tetra ad sulphuris in- cile coeperat infirmari. Qui insperatam in biduo
star implevit. Cuidam monacho presbytero oculos perductus ad mortem, coepil atrociter hac illacque
ibi obdiixit, duobus pueris adaltaris pedaneum 185 despicere. Cumque ab iis qui esse ejus no-
capita habentibus, ac prostratis, quorum alter ex verant rogaretur quid cerneret, respondit : Domum
Judaeo conversus, sed pnecordialiter iidelis erat, ab plenam barbaris hominibus. Cumque illi intellige-
altari sublatis, proculque transactis, pedes aram rent sibi eos qui videbantur non alios quam dae-
versus, caput ab abside parietem ipsis nescientibus mones imminere, coeperunt ei suggerere ul se
motus ille convertit. Arcam, quae post altare erat, signaret, et beatam Dei Genitricem invocare spera-
per loca debilitans fulmen introiit, planetam quae ret :« Spem, inquit, et fiduciam in ipsa haberem
pretiosior putabatur, cum pars plurima ibi thesauri nisi barones isti insisterent. » Mirum dictu quod ba-

esset ecclesise, solam fide corrupit. Cujus haec mi- rones eos vocaverit, quod ex Graeca etymologia
randa ratio est. graves signiticat. Et, quam male graves erant,
A rege Anglorum, viro prorsus illegitimo, et Ec- qui non jam poenitentia aut invocatione aliqua
clesiis infenso, qui Rufus, quod et erat, cognomina- amoliri valuerant! Interrogant denique in quo
batur (40), quem Deus sui ipsius amasii sagitta, potissimum angeretur. Respondet ille sic se sentire,
dum venaretur, occidit, planeta ipsa ex nomine ac si ingens productile ferrum gutturejuset prae-
petita est. Qui proprios cum nollet exhaurire the- cordia, tlamma excandescente, perureret. Cum au-
sauros, monachum hujus rei executorem deslina- tem esset nox quietissima, ut ne venticulus audire-
vit ad abbatem monasterii ( e0 ) quod vocabatur de tur, coeperunt feiiestrae domus parietibus appelli,
Bello, mandans ei ut quindecim marcas argenti et quasi ex aliqua intrantium frequentia crebro re-
ipsi monacho daret. Abbate vero renuente, per percuti. Duo eum monachi, caeleris in domo dor-
regis violentiam monasterii praeda obducta, el mox mientibus, asservabant, et, conscii quod talia non
marcis quindecim, vellet nollct, ab eodem abbate est ex bono lierent, aestuabant. Inter illa ergo qiue di-
redempla. Indc sacrilega, imo per sacrilegos pla- ximus verba efflavit. Erat autem homo multis indi-
neta tanta est etiam fraude coempta, ncc minori gnitatibus addiclus, unde et talem vilam lalis con-
fraude composita, ut in procurando, in emendo, ut d secutus cst exitus.
componendo tota constet in maledictione conflata; In cocmeterio ecclesiae illius sepulcrum cuidam
nec eniin mcdium pretii, postquam post hunc even- defuncto monacho parabatur; nec ille, cui id ofiicii

tum missa considerala fuit. est valerc pro-

in partes attinebat, meminisse non poterat, eo se in loco tu-
bala. In ipsa plane ejus compositione multaempto- mulum effecisse. Fodit igitur, et cum altiora pctis-

ris fraus detecta tunc est. Ha?c igilur integris set, tabulani quae supponi solet sarcophago reperit,

caeteris ornamentis sic est jure damnata, licet suo qua dimota, vacuum pene sepulcrum invenit, nisi
mercatori simili parsum videatura poena. quod cuculluni (° 2 ), qucm caperonem vulgo (chape-
Cuidam autem monacho mordacem gcrenti con- ron, et capuchun) vocant, cum capite inlrorsum iv-
-

scienliam ante hoc factum tale quid apparuit Imaga : posito, et crepides feno semiplenas (quod olim tem-
Domini crucilixi de cruce descendere videbalur, de porc sepulturaB factum est, ut magis haereant pedi-
manibus, latere, sanguine exsiillanlc.
ac pedibus bus) atl pedes sarcophagi reporit,- intoto autem

Per chori medium incedens dicere audiebatur : medio oihil. Quod cum aliqui vidissent, nobisquij
« Nisi confessi fueritis, moriemini. » Qui expcrre- retulissent, Dei mcomprehensibile judicium miraii

(40) Guillelmus II.

889 DE VITA SUA LIBRI TRES. -- LiB. I. 890

sumus : quae tam occulte ac subtiliter fieri pervide- A sibi obvius fuit, et fuste elevato monaehum quasi
mus. In quo illud dignum est miraculo, quod caput percussurus impetiit. Fores namque intcr clorum
ibi dimissum. Corpus autem quo Deo placuit a suo et populum interjccti parietis aperuerat, et ad alias,
loco exportatnm est. Cui simile quiddam a bonae per quas intrat populus, reserandas procedebat, cuin
memoriae Manasse archiepiscopo, qui ante hos annos repente exterioribus obseratis in exitu anteriorum
fidelissime decessit, et certius a monachis beati a medio basilica) ille simulans se ferire prosiliit.

Remigii in Remensi urbe addidici. Artaldus quidam Cumque ille pavefactus cessisset, hominem aestimans
hujus civitatis archiepiscopus ad pedes beati Remigii quem hesterno arcuissct, in se tandem rediit, et dum
quondam fuerat sepultus qui posl plurima tempora
: ostia forinseca clausa pensat, diabolum tandem fuisse
ex aedificiorum mutandorum necessitate retectus, credidit, qui hoc signosuumopusin hominedenotavit.
cum ejus sepulcrum fuisset aperlum, nihil inibi de Molestias ingerunt dsemones agonizanti. — In hie-
ejus corpore est omnino repertum, planeta sola dc mali tempore dum ad naturoe requisiia consurgeret,
ejus vesiibus illic residua apparuit, quam constat solitis indui pigritans sola cuculla 4Sfi vestiebatur,
quia cum ejus corpore non tabuit, quia prorsus et moras illas frigore mortifero angebatur.
inter
illaesa patuit. El certe si ejus corpus ibidem pulruis- Nec multo post extremarum corporis partium tu-
set, tabes utique casulam corrupisset. Videmus his
B more perductus ad mortem, nomen ipsum mortis
temporibus, quae apud beatum Gregorium referuntur plus justo moleste ferebat. Cumque indesinenter,
super noxiorum cadaveribus Dei judicia innovari, heu! sibi sub tanlis moeroribus clamitaret, ad ex-
quos per sacra loca constat indebite tumulari. tremam devenit horam. Qui sumpta communione,
Monialis qnse vitam fcede transegerat nec pcenitue- et per Dei gratiam retenta, eaetera enim redibant

rat, post mortem visa est torqueri. — In monasterio ad vomitum, spiritum jam laborabat absolvere. Inte-
virginum Cadomi constituto, quod a Mathildi Anglo- rea cum Iikc prima lierent hora noctis, et custos
rum regina constructum est, quae Guillelmi ex ecclesiae vir bonus sese cubitum collocasset, ecce
Northmannorum comite regis (qui Anglos eosdem audit in ccemeterio, quod juxta erat, fratrum, in-
subegerat) uxor fuit, monacha quaedam fuit, quae numerabilem daemonum frequentiam consedisse.
sub peccatis aliquibus foedis sese receperat, nec Qui cum liberum ad ha?c sentienda haberet intel-
quocunque monitu ad confitendum cogi potuerat. lectum, potentia tamen quadam spirituali depri-
Hanc sub ea obstinatione mori tunc contigit, quae meretur ad linguae et corporis motum, introeunt ec-
nec inter moriendum utile quidquam dixit. Cumque clesiam, et ante lectum ejus transeuntes, inter cho-
una ex sororibus in cellula qua illa obierat, quadam
r
rum et altare sese proripiunt, et ad domuni qua
nocte dormiret, videt in somnis in ipso camino do- decumbebat aegrotus intendunt. Cumquc ille. qui
mus nimios ignes accendr, eamque in medio positam ista mentaliter fieri sentiebat, Deum ut ab iis salva-

non solum contlagrari, verum a duobus malignis retur in spiritu exoraret, nec causa mortis lantum
spiritibus hinc et inde duorum malleorum ictibus cogi exereitum ignoraret, mox ut ad cellulam ago-
tundi. Quae cuni tantas miserae illius mulieris tor- nizans [f., agonizanlis] attingunt, fratres, qui circa
tiones attenderet, scintilla una considerantis in ocu- morientem fuerant, ad convocandum aliorum con-
lum ex percussione mallei visa est evolasse. Unde ventum tabulam ex more pcrcutiunt. Quo dum con-
et ex coctione insidentis igniculi eam contigit evi- venitur, mora resolvitur. Quod idcirco
ille nec
gilasse. Qua ex re factum est ut, quod viderat iu retulerim, non quod in malignam illam partem eum
spiritu, pateretur in corpore, et veritati visionis cessisse crediderim, sed quod omnes mecum pen-
verax cougrueret testimonium laesionis. sare commoneam, quod princeps mundi venit ad
Filium Dei, in quo non habebat quidquam. Et si ad
CAPUT XXV. quam potius [l. potius quam ad nos]
illum, ad nos
Mdituus, qui pauperem durius pepulerat, castigatur.quibus pene totum habet, diabolicam certum est
in
— Quidam Flaviacensis monachus Otmundus voca- D rapidis affectibus convenire dementiam.
batur, qui cum adhuc clericus plurima monasterio Mulier infanti imprecata diabolo mancipatur. —
Bontulisset, ad extremum sese contulit. Qui suscepto Mulierem inibi vidi, quae cum suo parvulo tilio atro-
monachatu coepti boni poenitens, aegre nimium quod cissime irasceretur, inter alia maledicta, quibus
fecerat, tulit. Sed mox a Deo infirmitate corporis innocentem jaculabatur, infantulum baptisma etiam,
castigatus, sensit, egitque postmodum viciniora cui intinctus fuerat, ore nefario maledixit. Quae
saluti, nec sacrum jam ofdinem necessitate, sed confestim arrepta a daemonio bacchari insanissimc,
coluit voluntate. Is ira mobilis cum aequo plus esset, et detestabilia loqui et agere coepit. Qine perducta
factus ecclesiae aedituus (41), pauperculum homi- ad ecclesiam, et fratribus exhibita, per orationes el
nem, qui a se eleemosynam importune petebat, dure exorcismum sensui reddita, ex vexatione edidicit

plusquam debuerat ab ecclesia expulit. Quo inter- Dominica non maledicere sacramenta.
diu facto, cum nocte sequenti vigilias signilicaturus Energumena monachi praoos mores appetit. — Puel-
ad ostia aperienda prodiret, ecce diabolus, in specie lulam ilidem vidi energumenam ad memoriam inibi
hominis pauperis quem pridie male eliminaverat, Geremari confessoris adductam. Qiue cum diebus
(41) Seu aeditimus, quasi aedes luens.
8H I V. GUIBERTI ABBATIS S. MARLE DE NOVIGENTO 892

aliquot fuisset ibidem, quadam die tra-

commorata A ait, in occursum venientis, nusquam dextra laevaque
cta est a parentibus ad altare. Cui cum assisteret, respiciens, nil verearis. Credidit femina et processit.
retorto ad cborum capite videt pueros monacbos Ille vero substitit in ostio, et pnfcantans ei quae
post se stantes, et ait « Quam pulchros, Deus meus,
: didicerat, canem eam convertit immanissimum.
in

juvenculos! sed est inter unus qui nequaquam

illos Quae cum redeunti monacho propinquasset « Heu : !

eis cohabitare deberet. Quo audito valde mirati

» inquit, unde tanlus canis advenit? » 4»? Illa vero
sunms, quorsum talis sententia respectaret. Nec multum pavefacta pertransiit, tantum ex eo verbo
mora quidam ex ipsis fuga elabitur, et inter fugien- sub quaspecie evasisset, agnovit. Monacbus denique
dum prava ejus vita moriendo deserta religione et ipse domum veniens rogitat unde tam insolitae
detegitur. magnitudinis canis emerserit. « Vicini inquit, illius

CAPUT XXVI. nostri est. Nonne eum jam dudum nosti? » Sic siluit
dum vera putat. Diu igitur sine Deo vivens, demum
Ad sortilccjia addiscenda Satan admitlit nctninem,
morbo, Deo propitiante, percutitur, et, velit gravi
nisi prius Christianx profcssioni abrcnuntiet. Quo- —
nolit, quod gesserat conlitetur. Res ad judicium sa-
niam de daemonibus agere coepimus, quasdam sub- pientium, et maxime Anselmi Canluariensis postmo-
nectere idoneum judieamus, quorum exemplo et B (j um archiepiscopi, tunc Beccensis abbatis, provo-
eorum oracula, eorumque qui eis confabulantur catur, et sub ejus potissimum censura, ab omni
consilia vitare possimus Neminem enim ad sua divinorum mysteriorum ministerio eorum spurcissi-
malelicia addiscenda admittunt, nisi quem totius mus profanator abjicitur. ln qua tamen abstentione
suae Christianitatis honore detestabili primum sa- positus, nunquam ab ejus animo oblitterari poterat,
crilegio exuunt. In quodam nobili mouasterio mo- quin adhuc futurus esset episcopus. Quam spem
nachus quidam ab ineunte aetate nutritus fuerat, indubie acceperat a daemonibus, semper quidem, et
grammaticamque aliquantisper attigerat qui ad bic quoque mendacibus, qnia anle paucos annos non
;

cellam ecclesiae appendicem a suo abbate directus, modo [non.] pontifex, sed in aeternum expresby-
cum inibi moraretur, in morbum incidit, cujus ter est defunctus.
causa cum Judaeo quodam, gnaro medicinae, loquendi Clericus dxmonem quem consultwus adicrat, invo-
malo suo occasionem sumpsit. Ex mutua ergo fa- cato Marix nomine, fugat. Attexam cujusdam —
miliaritate sumentes audaciam, sua sibi incipiunt initium, sed meliori fine conclusum. Quidam cleri-
revelare mysteria. Itaque sentiens monachus mala- cus in Belvacensi pago scriptandi arte vivebat, quem
rum artium curiosus Judaeum maleficia nosse, mul- q et ego noveram (nam Flaviaci in hoc ipso opere
tum ei institit. Assensit Judaeus, et sequestrum ei conductus laboraverat) qui postmodum apud ca- ;

apud diabolum se futurum pollicetur. Statuitur lo- strum Britoilum cum altero malefico fabulam habens
cus colloquiique dies. Tandem eo mediatore sistitur clerico, tale quidaudivit: Si qusestui mihiesset,quid-
ante diabolum; petit se doctrinae hujus eo fieri au- dam te docerem, quod cum faceres, quotidiana, sine

ctore participem. Refert pneses ille nefandus neuti- ulla administratione hominis, pecuniarum dona
quam hoc fieri, nisi Christianitate negata sibi sa- perciperes. Quaerit ille quid facto opus esset. Infert

crificium deferatur. Interrogat ille quod. Quod maleficus quia civi infernorum, scilicet diabolo,
delectabilius est in homine. Quod illud? Sperma litandum sibi foret. Qua, inquit, victima? Gallo,
libabis, ait tuum; quod cum mihi profuderis, inde
,
inquit, ita ut ovum, de quo concretus est, die

quod sacrificantibus est debitum praegustabis. Proh Jovis in mense Martio a gallina conslet expasi-
scelus Proh pudor Et is a quo haec exigebantur
! ! tum. Hunc ergo postquam torrueris, in ipso noctis
erat presbyter. Et haec ad tui ordinis et tuae bene- principio tecum sumcns, uti tostus est, veru adhuc
dictae hostiae sacrilegam ignominiam fecit tuus an- ei intuso, ad proximum vivarium mccum ibis. Quid-

tiquus hoslis, Domine. Ne sileas, neque eompescaris quid autem ibi videas, audias, sentias, non Deum,
a vindicta, Deus (Psal. lxxxii, 2). Quid dicam? Quo- D non beatam Mariam, non ullos sanctos invocare
modo dicam ?quod petebatur infelix, quem
Fecit praesumas. Faxo, inquit. Mirabile factum ! Ad locurn
tu, o utinam ad tempus deserueras. Fit ilaque cum
! ergo noctu veniunt, et hosliam tali Deo congruam
horribili libamento super lidei relegatione professio. secum ferunt. Cumque ille ex nomine invocasset
Quas autem artcs exsccrabili hoc mcrcimonio com- daemonium, et pravus ille discipulus teneret gallum»
pararit facto notilicemus in uno : suscitato turbine daunon astitit, gallum sihi corri-
Mulicr in canem convcrtitur. — Quamdam cogniti puit, cxterritus ille qui ducebatur, sanctam Mariam
generis monacham colloquio suo assueverat. Erat inclamavit. Cujus potentis Dominae audito ille nomi-
autem in cellula commanens, uno tantum sodali ne cum gallo suo aufugit, ita ut eumdem elTerre non
monacho, qui quidem exteriora curabat, is domi sufliceret, sed euin in quadam vivarii insula quis-

vacabat ineptiis. Die ergoquadam suo cum contu- piam de piscatoribus postridie reperiret. regium
bernali a negotio redenntedomisedebant, quem cum et dulce tuis nomen, malignis partibua sic paven-

porro vidissent, divcrticulum mulieri non patllit, dum Iratus est autem maleficus adversus clericum,
!

sed exitUfl cjus rcditum monachi olfendchal. Tivpi- ourtantamsub tali negotio feminam invocasset. At
63
dam itaque novus incantator intuens sociam, vade, ille pmnitentia actus ( ) ad Lisiardum Belvacensem
893 DE VITA SUA LIBRI TRES. — LIB. II. 894

archidiaconumavunculummeum;virumundecunque A aut audierim dixisse At deinceps, cum

sufficiant.

litteratnm, prudentem, et ad talia curialem ac fa- superius de qualicunque electione dixeri-

illa nostra
mosum, accessit; confessusque qaod gessit, oratio- mus, quis ipse locus, qualiter institutus, quas anti-
nibus ac jejuniis sese ad poenitudinem ipso jubente quitates habuerit, ad quem translati Deo auctore
depressit. Haec de iis quae in monasterio viderim sumus, alterius libelli initio attingamus.

LIBER SEGUNDUS.
INITIA ET PROGRESSUS ABBATI.E B. MARI.E DE NOVIGENTO REFERUNTUR.

CAPUT PRIMUM. B delis invidia, et cum de ipsis cunctis pene pejora

e4
( Vocatur siquidem Novigentum (vulgo Nogent-
) mortalibus cantitenlur, dementiae arbitrabatur ex-
sous-Coucy). Qui quantum ad habitationem spectat tremae si talibus terrae, nedum coelorum regimen
monasticam novus quantum vero ad usum saecu-
;
ascribatur. Et quis eos ad superna disponenda tra-
larem vetustissime cullus. Quam opinionem si ducat, quorum quondam miseranda potentia terra-
nulla litteralis juvaret traditio, suppeteret profecto rum particulas qualescunque sine turpi commis-
putamus, Christiani nomi-
affatim peregrina, et non, sione tenere non poterat?
nis sepulchrorum inventa contextio. Circa' enim Caelesti lumine illustratur. — Hiee homo simi-
ipsam, et in ipsa basilica tantam sarcopliagorum liaque revolvens, exclusis a corde inanium jam, ut
copiam conjunxil antiquitas, in multam loci famosi- putabat, numinum imaginibus, ad unum incompre-
tatem tantopere expetiti, cadaverum inibi congesto- hensibilem, quem sine forma coli oporteat, qui om-
rum commendat infinilas. Quia enim non in mo- nia unus una concordia adminislrat, cujus invisi-
rem nostrorum ordo disponitur sepulcrorum, sed bilia per ea quae facta sunt jam intellecta conspe-

circulatim in modum corollae sepulcrum unius xerat {Rom. i, 20) colendum se vertit. Cum ergo in
multa ambiunt, in quibus quaedam reperiuntur his utilibus argumentis sub quibusdam tamen hae-
vasa, quorum causam nesciunt Christiana tempora. C sitaret ambagibus, Deus, qui benevolis meliora de-
Non possumus aliud credere nisi quod fuerunt gen- clarat, hominem hunc coelesti missa ad eum voce
lium, aut antiquissima 488 Christianorum, sed facta sollicitat uti Hierosolymam usque procedat, ibi au-

gentili more. Quaedam autem sunt in eadem ecclesia diturus quid de Deo senliri deceat, qualiter a Deo
lilterae metro compositae, quibus ego nulla adniterer Dei exiens Filius inter homines pro hominibus sese
auctoritate. nisi quaedam, quae plurimum eorum ro- habuerit, quid perferendo, aut quid devenerit, quos
borant lidem, viderem hodieque constare. Quae hi- divini nominis exemplandi vicarios post se relique-
storia sic se habere secundum scripturae hujus se- rit; quosve, cum se illo transtulerit, tanlorum myste-

riem traditur : riorum indices. Matrem videlicet cum universo apo-

(«) Mi ra d e re g e Brito-Saxonum. Apud Anglos —
stolatu reperturus sit.
ante incarnati Verbi in coelum assumptionem, regem Regnum abdicat. Novigenti hospitatur. Novigcnti
quemdam exstitisse refert, qui quidem non Angli, descriptio. Igitur rex ille Britannicus, rebus et —
quod novius nomen est, a quadam parte Saxonum, regno positis, enuntialo sibi fidei oraculo, ad ex-
qui illas postmodum usurparunt terras, sed Britones perienda quae didicerat properare proposuit. De-
ab antiquo vocantur. In ipsa ergo Britannia, Oceani classe parata, contiguum
n serta itaque patria, et
videlicet insula, rex jdem fuerat litteris poeti<us ac tranans aequor, transmisso oppidorum plurimo ac ur-
philosophicis uberrime fultus, et ad haec naturaliter bium inlerstitio, provinciae Laudunensis attigit li-
sibi insita bonitate ad misericordiae opera fusus. mitem. Ruri igitur quod praenominavimus Novigen-
Cumque egenae manui non Dei, quem adhuc igno- tum, hospitium appulit sortiturus. Est autem locus
rabat, intuilu, sed humanitatis eximiae, qua afflue- ille sub castello, qui Codiacus (vulgo Coucy) ap-
bat, impulsu, dapsilem se praeberet, dignum fuit ut pellatur, novo quidem et a rusticis, ut ferunt, terrae
pia> naturac exercitio clarioris intelligentiae munus hujus, valdesuperbis et ditibus, propter externorum
lecederet. Cuepit enim disertissimis apud se con- incursus aedificato. ( 6B Castelli ergo nulla omnino
)

jecturis discurrere quid inter tot deorum suorum antiquitas. Locus ille, de quo agimus, tunc tempo-
7
formulas certi numinis sperare deberet. Pensans ris venationum feracibus ambiebatur silvis, (° llu- )

enim quaenam in moderatione coeli et terrae poterat vio quem supra diximus Aquila utiliori maxime
inter eos esse concordia, cum in conjugiis, dum quam majori; nam celebrioris nominis undas pisco-
adviverent, suis fuerit et impuritas ac simultas sitate superans uberrima, alvei sui nequaquam
indubia; et in dominiis terrarum suarum, filiorum meatu concluditur, caelerorum inslar lluminum,
in patres, patrum in lilios usque ad vicariam aut sed aquarum stagnante copia vivariorum morc
exclusionem aut mortem patuerit inter ipsos cru- protenditur. Monlium hinc inde prominentium vi-
895 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARLE DE NOVIGENTO 8!I6

neis devexa cinguntur, humas utrobique Libero A praefixos, coelum et terrani quaeque in eis sunt
Gererique conveniens, omnium bonarum frugum creare nuliatenus potuisse, quosccelorum aerumquf
gleba genitrice laudatur, fluvioli fecunditas prato- clementia, et terrae opulentia, hoc in mundo con-
rum longe lateque tendentium amoenitatibus com- stitit coaluisse. Horum ergo numinis ralione disper-
mendrvtur. dita, meo tandem certissimum sedct ingenio, his
Inibi Virgini Deum pariturse sacratum fanum. — divina in finem auctoritate privatis, unum posse el

Traditur aulem ab antiquis et pro certo astruitur debere credi unius Dei opilicium ac regimen, a quo
quod eo in loco veiuslissimum exsiitit quondam fa- uno sicut sunt oinnia, ita ea in se continens altem-
num, non existentis cujuspiam Dei nomine aut perat universa. Postquam Deo est mens mea coa-
0b
honore sacratum, sed ( ) ei feminae nondum natse, gulata sub uno, et delubra delubrorumque ligmenta
quae Deum et hominem esset genitura, dicatum. aeterno sunt projecta fastidio, quasi defaecatis jam
Erat ergo matri fulura? Dei nascituri devotum. Quod ab idololatriae sentina praecordiis, puritas illico e

neinini quidpiam sapienti videlur absurdum quippe ccelestibus totius verae religionis inclaruit. Nam
qui Deum ignotum apud Athenas coluerant (Act. divina voce mox
jubeor huc venire, ubi in dispen-
xvn, 23), certe nasciturum ex femina, sicut et cae- satione Dei nuper passi, veritas unicae creduli-
Filii

teros deos gregarios quorum matres nominant, tatis per vos mihi tradenda promittitur esse. Per
minime nesciebant. Et si nascituro jam sacellum hanc ergo pronuntiati mihi Numinis quam impre-
dicabatur, mater hujus, sicut et aliorum, honore sentiarum video Genitricem, et per vestra vos con-
nequaquam simili privabatur. Quod ergo illic gi- lestor oflicia, ut mihi praebeatis hujus regeneralio-
gnendo non discredendum est, quod et istic fleri nis novae mysteria.
potuit geniturae. Ad hunc itaque locum regem Fidei rudimentis imbutus baptizatar. Quilii nomen
Britannicum contigit advenisse, qui opportunissimi ci imponitur. Rcliquias petit et accipit. — His Petrus,
ruris gratitudine tentus, sui suorumque vexata cum felici illo collegio sub Maria coelestem coetum
tractu ilineris corpora inibi refovere disposuit, et clarilicante, auditis, Dei et hominis Filii magnili-
animalia lassabunda octo diebus uberi quod adjacet centiam adoraverunt, qui cum recens, et 'gratise
pabulo recreavit. praedicatoribus nunquam adhuc sparsis, salutem in
Rcx Jerosolymis appulit. — Exinde progrediens, medio terrae fecisset, novae plenitudinis hujus jam
post emensa soli marisque spatia, tandem Hieroso- in occidentalium partium lines tam subito verba
lymitanis sese moenibus intulit. Nuper igitur Salva- fudisset. Tradita igitur homini lidei regula, et se-

tore passo, et a mortuis suscitato, et ad coeiestia quenter abluto baptismatis unda, ibidem Quilius
q
elevato, ad ultimum Spiritu dato, reperit urbem nomen accepit. Gonfirmatus itaque sub tanlorum
diversis contentionibus diversantem, his facto of- schola magistrorum, super ejus quod susceperat
fensis, illis facta probantibus. Nec ulla exstitit eos intelligentia sacramenti, digressurus ab ipsis et

quos quaerebat reperiendi magnis

difficultas, sed res rediturus ad propria, sacra reliquiarum ab eis exe-
eelebrata 43», rumoribus novae hujus promulga- git lideli corde pignora, de his videlicet quae cor-
tores legis facili indicio propalavit. Non enim eos pori Salvatoris didicerat fuisse contigua. De vinculis
solita hactenus claustra tenebant, nec a sui testi- ergo quibus Dominum ad stipitem ligatum noverat,
monio Domini Judaicae eos seditionis metus arccbat; de llagris quibus iinpia manus membra beata sulca-
sed erat considerare eos in populis eminentes, ut verat, de spineo serlo, quod sacrum caput ambierat,
auctoritatem verbi evidcnlia stationis implcret. ne ipso crucis ligno cui appensus fuerat» de camisia
Quid immorer? Inter popularcs igilur Petrus cuin Dei Genitricis, in qua, ut dicitur, Dominum cnixa
undecim invenitur frequenlius, largissimo jam di- fuerat, de oninium induviis aposlolorum ipsorum pia
scipulorum asseculante conventu, totius nostrae tidei devotione petiit et accepit.
et gloriae speculo, suam ibi praesentiam, et divinae Obiit Novigenti. — Haec modico condita loculc
carnis testimonium pcrhibente Maria. Quos rex q secum lulit, rcpedandi curas insumpsit, et trans-
ille Britannicus, Deo mox delaturus primitias, cum misso interjacenti regionum spatio, ad rus ilhul, ii:
Virgine Matre compellans, causas itineris sic ex- quo inter eunduin pausandi gratia fuerat remora
promit : tus, devenit. Qui continuo insperata correptui
De remotissimis terrae finibus ad vos, Patres et aegriludine, cuni cubitum se locasset, rcvclatur e
domini, audiendos nic devenisse videtis. Ego ex in somnis quod ibidem linem sortirctur vitffl prSM
debita successione parentum Britonibus hactcnus sentis. Dicitur ctiani illi quod non alias quam hii

imperavi. Sacra vero prisca, quae errore vetusto membra ejus essent babitura sepulcrum, in quc
venerabilia duxere, cum hucusquc coluerim, hac ab tamen illas quas Hierosolymis a sanctis apostoHj
cisnuper ratione descivi. Cum enim ipsos attcnde- acceperat reiiquias, sub eodem cespite sciret esfl
rem, quos antiquitas deitate indita honoravit, tctcr- condendas. Expergefactus homo, etex auaspraenud
rimos fuisse niortalium, et post enormes spurcitias tiatione mortis cogitationibus jam universis rcsiri-
naturae dcbita exsolvissc perpensitans, rationaliilibns ctis ad uiuiin, sub spe secuturaa mox gloriae d
reperi conjecturis bomines in eoelestibus, qui sub exlivmis sui cada\ens utcnsilibiis tractat. Dicn
bobIo terresti ibus indigentes vixerant, soia opinione igitur inihi obicns, et depositum ei qui id sibi com
897 DF. VITA SUA LTRRI TRES. — LIB. II. 898

miserat, indemne reslituens, nbi eorporis ejus A sionibus emancipata et claris muneribus aucta
gleba monumenli obtinuit requiem, ibi reliquiarum est.

juxta ipsiiiu habuit loculus sedem. Inde, Deo post Godefridus in locum Uenrici sufficitur. — At
temporis plurimum procurante, exempta capsula, quoniam et aevo gravis praedictus abbas, et oculis
et a quibus nescio tidelibus velusto opilicio auri captus erat, ad opulentiores, quae sua sufticientia
pretiosi bracteis adoperta, ad nostri hujus tempo- facilius regi poterant, dnas abbatias se contulit ter- ;

ris devenit intuitus, et antiquis hucusque praebet tiam hanc, quae sine operosa instanlia haberi nul-
testimonia nova relatibus. Itaque loci illius sic per- latenus valebat, dimittere proposuit. Qui cuidam
hibentur sese habuisse initia. nepoti monacho cum hanc committere, provocalis
ad id ecclesiae fralribus, moliretur, impetrare non
GAPUT II.
potuit, sed in quemdam tunc adolescentem nomine
Quo modo monachis 72
De ipsa Novigenti ecclesia. Godefridum, qui de locis erat illis oriundus, et ( )

concredita. De Hcnrico abbate. —

At Christianae San-Quintinensis de Monte (vulgo le Mont-St.-Quen-
legis viviscente succursu, bonae multum habitudinis tin) apud Peronam fuerat monachus, ipso eliam
Ecclesia ex antiquo sub nomine Dei Genitricis
illic aegre ferenle prosiluit electio. Cum ergo sagacissi-
cnituit. Sub oppido etenim quod praediximus Codi- R mus ille senior vota eligentium alias transferri
ciacensi constituta, villis quoque vetnstae memoriae conspiccret locum quem dignantissime et in- ,
,

et ditissimis constipata, magno quorumdam adjacen- dulgentissima largitate servaverat , deseruit , et

tium concursu ac veneratione contingitur. Ferebatur legitimam cessionem illi, quem elegerant, fecit.
73
etiam, dum sub illa parvitate se ageret, divinis cre- ( ) SapienUr prudenterque se gerit Gudefridus.
bro illustrari luminibus, et miraculis saepius hono- Libcralitcr proceres bona largiuntur. — Igitur electo
rari, quippe nec id injuria, quia 4SO apud homi- illo, et ad loci promoto custodiam, quoniam cum
69 Castelli au-
nes indebite consistebat in humili. v ) multa circumspectione se gessit, et tam populares
tem ipsius sub florentissimis principibus dilatato quam cum voluntatem, tum possibilitatem
proceres
longe lateque dominio, et proceribus multa libe.ra- ecclesiasaugendi habebant, plurima isti terrarum,
litate et opulentia praeditis, ob claritudinem loci, de atque reddituum hoc scquenti tempore commoda
cujus sanctitate dulcissima ubique redolebat opinio, confluxerunt. Bene enim ad qualitatem extenorum
ex devotorum consilio proposituni est ut, ad fre- hominum idem habere se noverat, quoniam eis af-
quentiam divini servitii inibi habendam, monachis fabilem et dapsilem se pnebcbat, et in actione fora-
traderetur. non erat tali coepto ma-
Quoniam spes sticarum causarum, in quibus addiscendis non mi-
joris incrementi: non enim multo uberiores quam nimum operam dederat eis. Re autem vera homines
sex monachorum usu apparati loco illi redditus vi- ea tempestate, de qua
hujus operis initio egi, in
debantur, a rudibus, et minus doctis ad aliqua in- liberales ad instituenda coenobia animos habentes,
stituenda vel promovenda personis ecclesia coepit terras et multas pecunias conferentes, laesius sua in
innovari. Quae quoniam ducem, et alicujus argutiae talibus expendebant, quam eorum bona nobis
filii

praeceptorem in aedilicando non habuit, laciniosum his diebus verba impendant. Quoniam igitur in mo-
quidem quod factum est fuit. Meliori igitur quam nasteriis circumcirca positis minus quam oportuerat
nunc copia exuberante tunc saeculo, ex procerum religionis studium habebatur, et istc in talibus cum
castelli muneribus, crescente locello, cui tamen in suis plurimi exerceri videbatur, sicut lumen parvis-
donorum primitiis, et largitas praecesserat domino- simum mediis in tenebris habet locum, sic ad com-
rum, et in largitionibus alienis sulTragabatur as- parandam nominis claritatem personae qiue praeerat
sensus, commodo satis et loci fratrum, etejuspa- exhibita temperantia subjectorumque ad ejusim- ,

tronorum provisum est consilio, ut B. Remigii lunc perium obtemperantia tempus obtinuit opporlunum.
abbatem, qui jam dudum ( 70 ) Humiliarensi mona- Godefridi proba instituta. Creatur episcopus Am-
Iterio (vulgo Homblieres, prope Sanclum Quintinum) rj bianensis. Concilium in civitate Trecensi a Richardo
praeerat, magnilicum scilicet virum
71
) Henricum (
legato cogitur. — Simoniacum itaque quidpiam in

coenobiolo etiam ipsi praeficerent. Qui siquidem non eadem Ecclesia aut fieri aut haberi vetuii, et exciusis

litieris, non genere clarus, sed in rerum forastica- mercimoniis solam admisit gratiam, non dissimili-
rum sic fuit dispensatione conspicuus ut interioris ter exsecrationi ducens lucri turpiset opus etnomen.
regulae slatui bona sollicitudine pariter redderetur Igitur quoniam vir isdem in forensibus negotiis ab-
intentus. His igitur tribus monasteriis prsesidens, batum suorum pluribus argutior putabatur, et
ex ditiorum copiis duorum, tertii hujus, quod coa- proinde oppidis ac urbibus notior habebatur, de
lescere coeperat, supplebat indigentias. Inter pluri- ditioribus quidem abbatiis primo actum est, post-
mas itaque quas penes ecclesiam illam exercuit li- modum super episcopatu sibi ferendo tractatum.
beralitates, maximum ad ejus consecrationem con- Pontificium tuuc temporis Ambianensebiennio ferme
flavit obsonium, quae ab Helinando Laudunensi epi- vacaverat : ipse etiam idem cujusdam urbis praedi-
scopo, viro opum ditissimo circa inslitutiones eccle- ckc archidiaconi, qui aliquarum cleri ac populi
siarum et ornatus eorum curiosissimo, dedicata, partium favore petebatur, procurator exstiterat.
ab ipso quoquc privilegiis , a plerisque pen- Unde et pro astutia saeculari, et habitudine quam
899 V. GUIBERTI AliRATIS S. MARI.E DE NOVIGENTO 900

gerebat regulari, dum alteri id peteret, ipse expe- A sed tam lideli confessione suos mihi animos prodi-
titur, et sub Richardo quondam Albanensi episcopo, derunt, prodentes unierunt, ut qui alicubi monachos
apostolicae sedis in Franciam tunc iegalo (qui [
7a
] me vidisse putarem, eis in hac parte comparabiles
in civitate Trecassium coegerat concilium) praefatae omnino non nossem.
Ambianensium sedi episcopus datus, a suo constat Qvtare peccata sua plane non aperit. — Tu scis,

Novigento translatus. clementissime, quod hoc opusculum non arrogantia

Qui cum in multa inibi gloria ac felicitate se ge- aliqua coeperim, sed nequitias meas confiteri volue-
reret, et tantopere ab omnibus coleretur ut ab iis rim, quas plane evidentissime conliterer, nisi mul-
etiam qui sibi prseerant pontilieibus cum speciali lorum animos qui haec legerenl horrendis meis acti-
veneratione potissimum limeretur; et ne diu morer, bus depravare vererer. Conliteor, inquam, nequitias,
cum ubique quasi totius religionis speculum specta- sed multo justius non iniquitati meae, sed ingenitae
retur, repente ad id, quod utrum affectabat, novit, gratiae luae respondentes misericordias. Et si de ali-

491 Deus, an verebatur, emersit. Didici autem quo loqui contigerit, ad tua judicia ostendenda mo-
quod haereditas ad quam festinatur in principio, res exponam, et eventus finales rerum; tu enim seis
benedictione caritura sit in novissimo. Initia plane quia, in his tuis tibique dicatis sermonibus, non
B gratanter excipio corrosionis ac invidentiae verbum.
cum solitae plena laudis babuerit, et per annos ali-
quot rumor ei praeconiosus accesserit, jam, ut est Quia igitur fortunas et infortunia mea ad aliorum
videre, qnidquid apud hominem gloriarum excan- forsitan instrumentum decrevi con-
qualecunque
descere videbatur, non modo intepuit, sed refrixit. texere, ipsa susceptionis meae die quidam monachus
Prima enim intra urbem suae susceptionis die cum divinae paginae non ignarus, eventuum, ut opinor,

locuturus ad populum pulpiti editiora teneret, pro- meorum curiosus, cum obviam mihi procedere pa-
testatus est se sic ardua sectaturum, quippe qui rarent [/., pararet], textum Evangelii ex industria
nollet illud sibi poeticum in suis defectibus coapta- super altare hac intentione aperuit, ut quod capitu-
75
ri, scilicet : lum oculis primum occurreret ( ), pro mei au-

Parturiunt montes,nasceturridiculus mus. spicio haberet.

(Hor. A. P. 139.) Prognosticon de Guiberto. Quam sollicite munic

obiit prxlaturx. — Erat autem liber manu scri-
Quae sententia ad ejus aucupanda facta sequentia,
ptus non paginis, sed columnis. In columnse igi-
universorum animos impraegnavit, ejus enim status
tur tertiae medio oculus ejus insedit, qui locu:
in dies copiose lentescens seipsa deleriorem ccepit
sic se Lucerna corporis tui est ocului
habuit : «
indesinenter facere sponsionem. Sed de his inte- P
tuus (Luc. Diacono itaque, qui in proces
xi, 34). »
rim sileamus, habituri forsilan in sequentibus loca
sione Evangelii textum erat praelaturus, imperat u
ubi (Nonnulla desunt.)
post osculum quod argenteae imagini exterius afllxa
CAPUT III. libassem, digito loco illi, quem notaverat, interpo-
Guibertus in locum Godefridi abbas Novigenti in- sito repente in oculis meis volumen aperiens, solliciu
scius subrogatur. — Ad hunc ergo unde digressus attenderet quam in partem intuitus meus sese de
fuerat locum, et quem ipse competenter ac oppor- poneret. Aperuit ergo librum, cui juxta moren
tune aptaverat, et in quo, si habitis contentus esse extrinsecus labra depresseram, et ipso aucupanft
velbt, fortunatissime et liberrime nulli obnoxius quorsum intenderem, non paginae initia respexi, nor
victitare potuerat, electione, ut superius dixi, facta linem, sed ora et oculos ad versiculum dellcxi eum
me contigit evocari. Electio autem utrum Deo no- dem. Qui monachus talium conjector cum intention
lenle an tolerante fuerit, nescio hoc unum secure : sua factum meum improvidum convenisse videret
i

pronuntio, quia neque eo ambitu, neque me conscio, post aliquot dies, et quid fecisset, et quod actio ine;
aut meorum faclione parentum procurata sit mihi actioni suae miro modo concinuisset, ad me vcnien:

illa quaesitio. Et istac quidem res bene utcunque D enarravit. Deus, qui omnium in te credentium lu
processit. Illac vero, quod scilicet a nemine eorum cernas illuminas (Psal xvn, 29), tu scis quam in
cognoscebar, nec quempiam eorum noveram, non tentionis lucernam mihi contuleris, et quam, intei

utililer forsitan, non integrc quod secutura lecturus adversa qnae mihi intulerint, et prospcram volunta
atlendat. Ad eos enim veniens certum apud me non tem habeam erga ipsos. Et licet opera mea cor vi

habeoquod, eis incognitus, et ipsi mihi, simultatcm delicet foedum sit et miserum, quantum ad m<
quamlibet hac de causa concepissemus. Sic tamcn spectat, tamen non te latet quanlum (
76
) ad saluten

sentiebatur a quibusdam. Quod alias quidem et con- meorum, quos tu mihi subjecisti, animus meus in

tigit, potestve contingere; hic [/"., sic] autem factum temlat. Quantopere etiam mala mea considero, tan
nullatenus potui conjicere. Nulli namque dubium est topere magis de bonis ipsorum si arriserint operibu:
quod familiaritas ac notitia audaciam parere soleat, hilaresco.Scio namque eo me apud tuae gratia

audacia vero in temcritatem facillime prorumpat. Et thronum liberiorem, quo amplius benivolorum stu
certe majorem his quos minus novimus reverentiam diis me praebuero gratiorem.
exhibere solemus, licct illum mihi ingredienti lo- Orationis ab illo coram monachis habitx summa
cum, nullo modo eorum conscientia esset occlusa, — Susceptus igitur ab eis, et capitnlari conventl
901 DE VITA SUA LIBRI TRES. — LIB. II. !»02

induclus, super prophelico illo oraculo sermonem A valet, juste per alios, justius per seipsam ab aliorum
habui, et dixi (erat autem Dominicum praesto Na- regimine arcetur. Qme ergo exponendo hic dixerim,
tale, cum Isaias legitur) illic latius exhortando, et exemplis Scriplurarum
49« inquam, Isaias propheta quod nuper
i Dicit, sententias fulciendo proiulerim.
audistis « Apprehendet vir fratrem suum, domesti-
: CAPUT IV.
cum patris sui Vestimentum tibi est, princeps esto
: De felici Guiberti matris obitu. —
At quoniam de
nosler, ruina auteni haec sub manu lua. Et respon- matre, quam bonam, omnia quae temporaliter
inter
debit ille: Non sum medicus, et in domo mea non possedi, 'speeialiler solam habui, dicere jam diu
est panis neque vestimentum nolite constituere me : omisimus : dignum est ut bonae ejus vila3 meliorem fi-

principem. Ruit enim Hierusalem et Judas concidit nem breviter aitingamus. Cum annorum, ut ipsa
(Isai. iii, 6-8). » fatebatur, non minimam pluritatem infracla animi
« diabolum effeminatas non
Vir est qui contra virtute transcenderet, et fatiscente corpusculo nul-
habet [/., effeminalus non habetur]. Is fratrem ap- latenus inejus spiritu orationis cura lentesceret, et
prehendit, cum ad aliquem ex Deo natum se colli- somno depulsa, cum stridore thoracis infirmitate
git. Is quoque patris Jesum Dominum noctibus centupliciter re-
debet esse domesticus, quia, mirabili
qui ad ofilcium corripitur pastoratus, mysteriorum B plicaret, demum morbis evicta decubuit. Ego autem
domus Dei reperiri non debet ignarus. Qui enim et frater rneus tunc temporis agebamus Novigenti,

sacramentorum Ecclesue nescius est, ipsius admini- biennio, ni fallor, ante illud ad Flaviacenses postli-
stratione dignus non est, utpote quia « scriba, in minium, quod supra quidem meminimus, inconsi-
regno coelorum doctus (Matth. xiii, 52), » « fidelis » derantissime quidem factum, sed, eo auctore qui
etiam in mysteria conservando, « prudens » in ero- malis nostris bene utilur, conversum in multopro-
gando, censeri « servus » non potest (Mutth. xxiv, speriorem quam credi posset eventum; pepercit enim
45). Et quomodo praesit Ecclesiaa, qui nescit Eccle- ejusteneritudini Deus,nejecurtantopereDeum amans
siam? Domesticus ergo sit. immeritum hujus iunobilis reditus gladio carperetur.
« Quid in vestimento nisi pulchra intelligitur exte- Igitur illi moriturae cum meus magister lacryma-
riorum operum habitudo? Princeps ergo rogatur, bundus assisteret, intulit illi « Ecce filii domini re- :

ut si qui veslimentum habet : quia crebro contingil moti sunt, et tu forsitan aegre feres, et ipsi aegrius
ut is expetatur ad regimen, qui in incessu, verboet si eis absentibus defungaris. » At ipsa eum oculis re-
actu castigatiorem se exhibet. Ruina autem sub verberans: « Si, inquit, uti quondam intra claustrum
ejus manu prohibeturesse, quia quidquid detrimenti isticcontiguum commanerent, novit Deus quod ne-
in subjectis reperilur, ad prsesidentis ratiocinium que hos neque quempiam meorum aflinium in eo
pervenire dignoscitur. Ac si diceret : Tu te bene ad vellem obitui interesse. Est autem uuus quem inter-
oculum videris habere, qua intror-
attende tamen nispraestolor viribus, qui utinam solus adsit! » Dixit
sum virtute praeemineas. Sciensjutique quod omnium sic et ea nocte, hac hora qua angelus Gabriel a Deo

le oporteat sustinere ruinas, inde cautior redditus missus ad Virginem et cantatur et colitur, ad suam
infert Non sum, inquit, medicus, ut tot obviare
: « illam infinitis semper amoribus exoptatam quam
valeam ruinis morborum crebreseentib ;s. Vesti- praelibavi Dominam, non ingrate, ut credimus, sus-
mentum exterius aspicitis, quod tamen in domo non cipienda migravit.
esl, quia non idem animi habitus qui corporis est. Ante paucos autem quam decederet annos, nimie
Unde et medicum se non esse fatetur: ex acumine coeperat affectare sacrum suscipere velum. Quod
enim discrelionis diflicile est penetrare origines et cum ego auctoritate proposita distulissem, ubi dici-
exitus cujuslibet vitii et virtutis. Et hoc potuit con- lur : « Viduas velare pontificum nullus attentet ; »

tingere ex indigentia ejus, quia non est in domo sufucere sibi posse continentissimam sine exteriori
panis illius qui a Deo hodie petitur quotidianus habitu vitam quod et ipsum Anselmus abbas Bec-
;

(Luc. xi, 3), confortatio videlicet ejus quee spiritua- rj censis,poslmodum Cantuae (Cantia3 vel Cantuaria3 )

Hter infunditur divinae refectionis, aut ipsius, sine Anglorum 493 archiepiscopus, vir mirabilis (de
qua bene nusquam regitur, confirmatio in interiori quo superius egi) ex antiquo vetuerat: tanto ipsa
homine charitalis. magis accendi, et a proposita nulla ratiocinatione
« Princeps itaque jure fieri recusat, cui id virium repelli. Vicit, et inter suscipiendum, cum, viro reve-
animus superne imbutus minime subministrat. rendissimo Joanne loci ejusdem abbate, quem ipsa
« Hierusalem enim ruit, » id est quia internae expe- parvulum nutrierat, pra?sente super ea re satisface-
rientia deperiit, et etiam « Judas concidit, »
pacis ret, ad extremum tale se a Deo habuisse docuit in
id peccatorum confessio, quod extremum
est ipsa hoc opere incertivum .

malorum omnium est, post amissionem intimae tran- Dixit ergo se in visione vidisse mulue pulchritu-
quilliiatis omnimoda desperatione defecit, justa oc- dinis et auctoritatis Dominam, cui ornatus inerat
casio refutandi pastoratus se Ubi enim
praebuit. circumstantia copiosi, quae pretiosissimum sibi offe-

mens emergentibus vitiis inquietatur nimis turpiter rens peplum, quasi ad custodiendum idem ei com-
incursatur, nec mens his male obcaecata per confes- mendabat, opportuno videlicet tempore in morem
sionem eadem detestatur, cum se regere non prae- depositi restituendum. Cui verbo omnes incunctan-
903 V. GUTBEBTI ABBATfS S. MABLE DE NOVIGENTO 904
7y
ter assedimus, praesertim cum ejus devotionem divi- A autem comitissa Helisendis. Filius vero ejus, qui
nis provoeari significationibus sentiremus. Quod a caede eum extulit, et a sacro fonte recepit, Guillel-
sacrum velamen annis ferme tribus integre, ut po- mus. Unde nomen puero ad se [delato] dedit.
et

terat, conservatnm, illa die ei, quae sibi illud com- Grandiusculus ergo cum foret, ab Hebraicis, qui-
miserat, Dominae reportavit, qua ipsa salutiferae bus imbui coeperat, ad Latinas litteras traditus brevi
annuntiationis auspicium jucundissima felix aui s
eoaluit. Et quia ne a suis ad pristina revocaretur
suscepit. [psam cunctis commendo qui legerint isia. parentibus metuebat, Flaviacensi eum intulit coeno-
fidelibus, quam constat neminem a crebris suis ora- bio. ld enim aliquando tentaverant, sed nihil penes
tionibus exclusisse fldelem. Haec de ea coram Deo eum valucrant. Traditus autem monachalui tanta
dixerim, cordis mei verax lestimonium habens, nihil affectuositate erga Christianum se morem habuit,
omnino conlinxisse. Sed quia ad Flaviacensem tanta animi acrimonia quidquid divina? attinebat
ecclesiam poslliminium dignum est ut
fecimus, scientiaej combibit, tanta aequanimitate ea quae "sibi

aliquantisper inibi commoremur iterum, antequam disciplin.o gratia inferebantur pertulit. ut suae ne-
Laudunensi sabulo retrovaga vestigia consperga- quam naturae victoria, et nuper turbatae habitudinis
mus. gloriam [/"., gloria] non minimam reverentiam a
CAPUT V. cunctis exigerct. Delegatum igitur sibi pueritiae suae
custodem clandestinum habuit grammaticae prae-
Judxns ad fidem conversus monasticum habiium
ceptorem, qui, vir plurimum religiosus, considerans
induit. — In ipso monasterio monachus quidam est
novo illi homunculo necessariam noslrae legis noti-
genere Hebraeus. Is Hierosolymitani itineris per
tiam, ipsi erudiendo non inanem dedit operam.
Latinum orbem personante primordio, sic est a sua
Adeo namque naturaliter solers ejus quotidie acu-
superstitione sublatus Rothomagi quadam die hi
:

minatur ingenium, ut 80 cum ibi litteratorum 11 o-

)
qui illam ituri expeditionem sub eadem crucis pro- (

reat multitudo, major intelligentiae cujuspiam non

fessione susceperant, inter se coeperunt queri Nos :

longi terrarum
putetur claritudo. Cum itaque iu sentiendo sit mul-
Dei hostes orienlem versus tracti-
tus, invidentia consequenter ac derogatione lit nul-
bus transmissis desideramus aggredi. Cum ante
lus, semper bilaris, et cui specialis constet pudici-
oculos nostros sint Judaei, quibus inimicitior exislal
tiae cultus. Ad hunc, ob augendum infractae lidei suae
gens nulla Dei, praposterus, inquiunt, labor est. Ilis
robur, libellum quemdam direxi, quem contra Sues-
dictis arma praesumunt, et in quamdam ecclesiam
sorum comitem, judaizantem pariter et haereticum,
compellentes, utrum vi nescio an dolo recutiunt, et
ante quadriennium fermc scripseram, quem ille ut
gladiis indiscrete sexus et aetates addicunt, ita ta- C
audio tanlopere amplectitur, ut de fidei ratione ali-
men ut qui Chrislianae conditionise subderent, ictum
qua compilando pie illud Opusculum aemuletur. Crux
mucronis impendentis cvaderent. In qua (digladia-
igitur 4 ©4 in ejus baptismate non fortuilu, sed
tione vir quidam nobilis puerulum vidit, miserlus
divinitus facta jure apparuit, quae insolitam nostro
eripuit, et ad matrem suain detulit.
tempori in Judaici generis homine credulitatem futu-
Erat autem ipsa non mcdiocris excellentiae Au-
ram innotuit.
giensi comiti quondam nupta. Est vero (
77
) Augium
castrum, cui praeeminet ( 78 ) abbatia Sancti Michaclis Sencx quidam mundo renuntiat, strenueque disci-
juxta mare, quod dicitur Veterisportus [vulgo, Tre- plinam monusticam contra daemonum astutias tuetur.
port]. Egregia ergo mulier, infantulum suscipiens,
— Aller quidam, genere nobilis Bellovagensium.

gratulatoria admodum affabilitate ab ipso quaesivit Noviomagensium quoque locuples, aetate evectus,
utrum Christianis vellet legibus applicari. Quod cum jam corpore, quod lalibus pesliferum est,
et effeto

ille nondifliterctur (pulabat enim se similibus, quas uxorem habens vegetiorem officio thalamorum, de-
suos pati vidcrat contribules, caedibus deslinatum), conjugio ac saeculo monachum inibi prolitetur.
sertis

accelerato qui baptizatis competit apparatu ilurad Qui laerymis pene conlinuis et orationibus inlinitis
" insislens, nunquam Dei verbi ab auditione delieiens,
fontem. Cui indito post orationum mysteria sacra-
mento, cum ad locum ventum esset ubi accenso spectabilem nobis omnibus se praebebat. Is fervente,

luinine liquens.in undam cera dimiltitur, gutta sin- ut assolet, regulari districtione, cum in capitulari
prohiberi conventu audiret ne quis claustralium
gulariter ibidem visa est cecidisse, qu33 per se solam
in ipsis aquis adeo accurate sua, ut sic dicam, quanti- cellam inlirmorum, in qua degebat, sine ceria ra-

tatula elligiem crucis expressit, utex tantilla materie tione intrare praesumeret,prolatam sententiam me-
simile (juid manu lieri liiiinaiia non possit. Haec ipsa moriter apud se conlinuit. Et ecce mane quodam,

mibi comilissa, cum in tantum mihi familiaris esset dum adbue medie sopitus clausis oculis cubilaret,
ac unice nota, ut non^nisi fllium me vocaret, hoc duo daemones 8I ) instar religiosorum illorum quos
(

eliam ipsa presbyter pariter non sine divini nominis Deonandos vulgo appellant, scamno quod ejus
(42)

plurima conteslalione dixerunt. Quod ego eventum subsidebat insederunt.

lectulo Expermius ergo
satis leniter [/"., levilerj accepissem, nisi successus senior oculos lecti retorsit ad capulum, lmratur

egrcgios pueruli indubie pervidissem ; vocabalur adeo familiarem super incognita gente consessunj

(42) Deonandos laicos indicat infra.

90."i DE VITA SLA LIBRI TRES.— LIB. II. 906

Erat autem alter qui praesidebat capite retecto, A Vel vos diaboli, quare me non transponitis ? Nee
barba non praemissa, sed torsula rufus, et, ut soleut mora, diabolus sese offert, ascende, inquiens, ego
hujusmodi circumcelliones, nudipes incedens, coeno te feram. lllico infelix male casurus ascendit. Quo

ut perhibebat quasi noviter id calcasset, pedalium diabolus assumpto sub eadem hora in Italiam de-
digitorum per interstitia densescente. Alter vero a tulit infra suburbium civitatis, quae Subtura [vel
tergo prioris ita delituerat ut vultus ejus qualitas Subura] dicitur, eum tanta benignitate deposuit, ut
8s
discerni non posset, ( ) birro talari, et nigro capite coxam ei frangeret. Est autem ipsa civitas diei
adoperto. fere unius itinere citra urbem. Pridie autem domi-
Has itaque ignotas coram se personas attendens, nus ejus praedictis ad limina apostolorum profectus,
cum grandi animadversione adoritur. Cum sitis ab urbe digressus fuerat, et Subturae hospitatus.
laicae, et ignotae personae, unde vobis tanta temeri- Qui cum antequam diesceret, surrexisset, ut solent
tas, ut hac hora hunc in locum veneritis, in quem hibernis peregrinantes mensibus, cum cxtra civita-
sine re aliquivis claustralium monachorum venire tem cum suis agros attingeret, eujusdam haud longe
non audeat? At ille : Audieram, domine, hoc in mo- a strata publica plangenlis audivit vocem. Quaeritur,
nasterio viros esse religiosos, et addiscendae causa reperitur, quia vox erat a domino suo, ex sola voce
religionis adveneram, quaeso ne aegre feratur. Non, & cognoscitur. Interrogatus quomodo illuc devenisset,
inquit, hic religio au* ordo addiscitur, scd si vis refert sero se fuisse Calniaci, et qualiter ibidem
doceri, ad eos qui in claustro sunt vade. lllic disci- diabolo exporlante corruerit. Dominus satis super-
plinae vigorem, et rudimenta reperies.
sanctitatis que miratus hominem in proximam extulit civita-
Excedite ergo hinc, quia quod ipsis monachis domi- tem, de suis praebens pecuniis unde suum curaret
nis loci est vetitum, vobis est longe amplius incom- reditum et infirmitatem. Ex his ergo quae passus est
parabiliter inhibendum. didicit et docuit Deum, non daemones pro negotiis

Cumque eadem repetere vellet, pariterque mora- invocandos.

ri, ille tonantiori ad eos sermone infrenduit, et ab 493 Clericum obesum febribus diaboli torquent.
»de prodire coegit. Cumque ad ostium usque pro- — (
85
) Apud Sanctum Medardum itidem homo erat,
cessissent in limine substiterunt. Et respiciens ad idem in abbalia, ipsa habensofficium. Cumquesuper
seniorem ille, qui dux erat verbi, rursus intulit : turritam a parte vivarii portam sistris, ore, et cor-
Malo me hinc eliminatis, certe si me vobiscum re- nibus aliquantulum noctispervigilum more duxisset,
tinere voluissetis, est quidam de vestris clientibus ad extremura super oram aquae deambulaturus de-
furti reus, quod si inficiari pra?sumeret, ego bello scenderat. Cui illie stanti trium mulierum species
r
pugili plurimum inde vobis quaostum
impeterem, et apparuere, quarum eoaudiente una dixit : Ingredia-
inferrem. Quo senior audito subrisit. Jam nunc, mur in hunc. Cui altera : Pauper est, nos bene fo-
inquit, evidens sumpsimus ex tua confabulatione vere non posset. Ad haec tertia : Est quidam hic
periculum, dum qui religionis causa venisse te dixe- clericus Hugo obesus et pinguis, rebus exuberans,
ras, nunc te pugilem falearis. Igitur tantae merito qui bene nos nutriat, ipsum adoriri bonum est.

falsilatis nec audiendus es, nec tenendus. At senior Inanescentibus illis, homo sese in se recepit, et tria
valde irritatus, quod tales intra domum admissi nominatiora illa febrium intellexit genera, quas se
fuissent, surgit et ad domus usque porticum vadit, ridicula quasi pauperem curiosilate despicerent et
infirmos, ibidem qui secum manebant fratres re- in illum qui carnibus et substantia exhauriri vix
perit, vehementerque coarguil, cur tam exterum poterat, contenderent. Non exspectata igitur luce ad
genus hominum introire sivissent. Illi autem admi- propinquiores quos reperit, accedit monachos, et
rantes, et delirare credentes, fassi sunt neminem
quod viderat, et audierat, ad praefatum
se relato eis eo
vidisse. Ipse vero referens qui essent, se quomodo
mitti rogat Hugonem, ut sciretur qualiter sehaberet.
egissent quidve dixissent, et tempus pariter signans, Mittitur et sub maximis febrium aestibus reperitur.
suo et omnium testimonio didicit, a daemonibus se D Ex quo conjicitur talia morborum genera Deo judice
delusum. Suntenim quaedam daemonia solis ludibriis a daemonibus ministrari. Unde et mulier in Evange-
intenta, sunt et aliqua mente crudelia, et ad laeden- lio curva decem et septem [al., octo] annis a Salana

dum prona, cujus verbi gratia extra propositum duo legitur alligata (Luc. xui, H). Is etiam qui epile-
exempla proponimus. psim, id est caducum paliebatur morbum, a spiritu
CAPUT VI. immundo allidi in terram, spumare, stridere denti-
Servus quidam invocato dxmone in Italiam trans- bus, et asciare perhibetur (Marc. ix, 17), quod ora-
ferlur. — Apud castrum Calniacum [vulgo, Chauny} tione solum et jejunio curari posse assentur. Job
ex familia Guascelini, castri ipsius Domini, famulus etiam interius, et exterius, id cst corpore et substan-
quidam erat,ad castelli custodiam noctibus
cui tia, daemonum infestatione feritur.
excubandi officium incumbebat. Qui vespertinis eae- De clerico deinde canonico rcgularifacto, qui posl-
cutiente jam prorsus die horis, cum coenae immi- quam pessimam egisset vitam, monachus tandem beato
nenti deesse timeret, trans fluvium positus clamabat fine excessit a vita. —
Conceptum sermonem tenere
appclli ab aliquo alteri ripae navem. Cumque ei a quis possit? Quartum denique, quod memoriae se
nemine obaudiretur, in furorem homo versus dixit : subigit, scriplo pariier subigamus. Clericus quidam,
Patrol. CLVI. 29
907 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARLE DE NOVIGENTO 908

qui nostris terribile temporibus dedit exemplum, A daemonum examina undique infinita in ipsum ir-

Remis commanebat, mediocriter litteratus, at pin- ruere, vellere, per pavimenta

prostratum detrahere,
gendi gnarus. Qui aliquando levitatum quas pluri- ipsum quoque sacrum habitum, cum ei rabida vio-
mas commiserat timidus, Catalaunis in Omnium lentia extorquere molirentur, ille capitium tenere
Sanctorum ecclesia factus est regularis canonicus. denlibus, brachia ne velleretur stringere. Cumque
Inibi aliquandiu degens, cum a primordii sui indies hac horrenda miseria sub miserando ejulatu maxime
fervore tepesceret, et calorum veterum refricare- noctibus urgeretur, aliquoties tamen interdiu rece-
tur ajstus, deserta cui se tradiderat regula, iterum dentibus illis paulisper quiescere sinebatur. Tunc
ad Remos se contulit, uxorem duxit. Cumqueexinde plane interrogari poterat qualiter in illo tempestuoso
aliquot pignora sustulisset, ad sui correctionem cue- negotio cum eo agebatur. Multa tunc de spiritibus
litus morbo percutitur. Attamen, antequam hacinfir- hominum, quos ipsi noverat, et quos ei praesentes
mitate deeumberet, id habuerat voluntatis, quatenus suggerebant, quasi eos conspicuos haberet, loque-
Hierosolymitanam expeditionnem, quae tunc mire balur.
percrebuerat, sequeretur. Quod cum quaedam vidua, quae de
audisset mulier
Igitur cum diu et valde aegrotaret, excrescente mariti sui animae et minus pro
periculo metuebat,
molestia ad cor reversus, directis ad (
8
*) abbatem R eodem orabat, consuluit eum utrum pro suo conjuge
Sancti Nicasii ea Joannem, precibus ad
lempestale sibi orare licerctet siipse quidille ageret, sciret. At
se venire compellat, mundi abrenuntiationem spon- ille quidni inquit?Ora secure pro eo; nam paulo
det, sacro se indui habilu postulat. Abbas ille pro- ante hic fuit. Aliquanlis ergo diebus tantis tormen-
vidus, et de experta ejus levitate suspectus, distulit tis addictus, tandem perfectae quieti redditur. Nam

hominem, ethabitum quem petebat dare recusans, etsi aliquoties inter patiendum pausare videbatur,

intra coenobii tamen penetralia transtulit cegrum. mox tamen e parietibus, e terra unde,cunque dae-
Cumque sibi morbum ingravescere praesensisset, monum turbas videbat emergere, et ad discerpen-
abbatem aggreditur, el schema monachicum multis dum sibimet involare. Remotis denique malignis
deplorationibus ab eo quasi vellet nollet extorsit. Ex spiritibus, cum divini sibi judicii esset indulla cle-
adepto itaque quod desideraverat laetior, parvissimo mentia, accito abbate sic loquitur : Ecce, domine,
temporis spatio se solito quietius agere videbatur. peccaiis meis vicem reddit Deus. Scias ergo quia
Tunc repente nescio quo divino motus post hanc examinationem cito sequitur linis meus.
instinctu ab-
batem accersiens, ait : Jube, Absolutionem itaque erroribus meis quam potes
Pater, sollicitam tuos
habere custodiam mei ; scias enim pro certo evidens r impende, et sacro me oleo ad cumulum remissionis
aliquot diebus mihi imminere judicium Dei Tu inunge. Quod celeriter ac devote abbas duxit ef-
:
'

siquidein et tui plurimam de me importunitatem pa- fectu quo ille affectuose et gratanter excepto, ab :

tiemini, sed diurnum non esse scientes, quaeso ne omni contagio per praesentes expiatus poenas liber

molestemini. Quo audito, abbas haud pavidos sed et laelus obita sibi morte concessit ad vitam.
vigilantes ei praecepit delegari custodes. Nec mora

LIBER TERTIUS.
Quomodo Galdricus episcopus Laudunensis excarnificatus fuerit ; atque ecclesia ac universa
pene civicas conflagrarit.

CAPUT PRIMUM. D transtulisset, ecclesiam suam praecipuis quidem

49G Gesia Adalberonis (a quo destruclx urbis et ornatibus insignivit, clero ac pontificio plura auxit,
calamitatum sumpsit initium) ac de quibusdam aliis
' sedcuncta illa beneficia quadam praestantissima ini-
episcopis Laudunensibus .
— De Laudunensibus, ut quitate foedavit. Quid enun nequius, quid sibi igno-
spopondimus, jam modo tractaturi, imo Laudunen- miniosius, quam quod dominum suum regem inno-
sium tragcedias acturi, primum est dicere totius centem puerum, cui sacramentum lidelitatis ille|
mali origimem ex pontificum. ut nobis videtur, per- praebueiat, prodidit et in exterum genus Magni Ca-i
versitatibus emersisse (43). Qui [/"., quiaj cum diu- roli cursum genealogiae transfudit ? Quod facinus die'

turnior longe exstiterit, ab Ascelino qui etiam Adal- ccenae Dominica instar Judae patravit. In qua sub-i
1

bero vocabatur, huic operi attexenda, putatur. Is, versione regnaturorum atque regnantis ipse certel
uti compcrtum nobis est, ex Lotharingia oriundus, non providit utilem ad tempus mutationem, sed pra-
divesopum, possessionum locuples, cum distractis vae suae penes innocuos voluntatis expletionem. Ur-
omnibus pretia ingentia ad sedem, cui praerat, bem autem urbisque prsesulem tempor&lia ideo non

(43) Nonnihil bic desiderari videtur.

909 DE VITA SUA LIBRI TRES. — LIB. II. 910

minus est secuta, Deo pcenam differente, prosperi- A regi universa remisit,quibus Irium jam per succes-
tas. sionem episcoporum ecclesia caret, perpetuoque
CAPUT II. fortasse carebit. Unde factum est ut omnes qui se-
De Helinando ilidem episcopo. — (
85
) Praeterea cuturi sunt episcopos hujus Simonue parlicipes, sic-
Helinandus vir admodum pauperis domus, et obscure ut mihi videtur, fecerit, qui praasulatum tanta regii
progenitus, litteratura pertenuis, et persona satis metus affectatione suscipiunt ut repetere non au-
exilis, cum per notiliam Gualteri comitis senioris deant, quae ille ut episcopus fieret damnabiliter
Pontisarensis, de cujus comitatu gerebat originem, indulsit.Is cumexsorsesset totiusaffectionisin Deum,
ad gratiam Eaduardi Eduardi] Anglorum regis
[al., et omnis ei frugalitas ac religio esset ludibrio, ut in
pertigisset (uxor enim sua cum praedicto comite sibi garrulitatibus et lascivis sermonibus palam foret
necessitudinem nescio quam crearat), capellanus omni scurra et choraula deterior, cueperunt dicbus
ejus fuit, et quia Francicam elegantiam norat. An- ejus destructionis urbis illius et ecclesiarum atque
glicus ille ad Francorum regem Henricum eum sa> totius provinciae occasiones emergere, quibus et
pius destinabat. Cum quo rege, qui multum erat contigit eum exitus non salubres habere.
cupidus, ct episcopatuum Ingelrannus Ecclesiis multa confert, verum ne-
venditionibus assuetus,
™
Iargissimi lenocinantibusxeniis egit, ut si quispiam quissimis libidinibus immersus. Uxore Godefridi co-
episcoporum Franciae decederet, pontificalibus infu- mitis Namurensis abutitur, simulans ipsam in matri-
lis Is enim in capellania regis ac
ipse succederet. monium duxisse. — Xam quidam ejus cognominus
quoniam Anglia inlinitis eo tempore 86
reginae positus, ( ) Ingelrannus scilicet Botuensis [vulgo Boves],
florebat opibus, multos pecuniarum montes aggesse- plurima sibi consanguinitate affinis, vir fuit equidem
rat, ideo arridenteei praefata largitionum causa, vox admodum liberalis, largus et dapsilis, reverentiam
ejus apud Henricum regem exaudibilis erat. Quod et permaximam muniiicentiamque praestans ecclesiis,
factum est Lauduno enim invectus, quia non aesti-
: in quibus duntaxat religionem haberi didicerat,
matione parentum, non scientiae Iitterarum se vali- alias autem amori femineo adeo deditus ut quascun-
turum putabat, in opulentia, quae plurima suppete- que circa se aut debitas aut usurarias mulieres
bat, et quam caulissime dispensare didicerat, et haberet, niliil pene faceret, quod ei earumdem petu-
dapsilitate spes fuerat. lantia dictitaret. Is igitur matri- cum in sortiendis
Ad ornandas igitur et extruendas se vertif eccle- moniis infortuniosus esset, per exteras vagari inci-
sias, et cum multapro Deo videretur facere, eviden- piens, cujusdam cognati sui comitis Namurensis
tissima tamen dabat indicia se solos inde favores,
p furtim sibi conscivit uxorem ; clam, quam, solli-
solam nominis dilatationem bene gestis quaerere.
in citatam in propatulo sibi nuptialiter conjunxit.
His etiam ipse arlibus Remensem arcbiepiscopatum Quam conjunctionem multiplici anathemate addem-
quem cum dilapidatis penes regem Pbilip-
insedit, nalam, conciliorum detestationibus maledictam,
pum, hominem in Dei rebus venalissimum, magnis facili uterque instanti fiagitio abjurassent, nisi prae-

censibus a Domino papa 44)

biennio obtinuisset, fatum episcopum, et mariti consanguinitas, et femi-
uxorem quis habens, alteram super-
audivit, quia nae adulantis dolositas mollivissent. Quae mollilies
inducerenequaquam possit. Consulenti planecuidam tantopere adulterinos fovit amplexus ut quod gene-
se cur eo tenderet, dixit, quia si etiam papa lieri raliter fuerat ligatum, palamque excommunicatum,
possit, haud quaquam dissimularet. furtive Proh pudor! certe ii quibus
absolveret.
Is igitur qualiscunque aut ambilione, aut quacun- absolutionem factam mendaciter suaserat, nunquam
que alia humanitate, apud se exstiterit, in hoc ei absolutos se ducere praesumpserunt.
honor omnino asservandus est, quod et libertatem Rogeri comitis Porcensis filia\nupseral Godefrido
Ecclesiae magnifice tuitus sit, ettam ipsam sedem, comiti Namurensi. — Interea quoniam a radice co-
quam appendices ejus ecclesias uberrima largitione lubri egreditur regulus {Isai. xiv, 29), mala scilicet
provexit. Et dignum erat ut externa ei bona sup- d fotaerumpunt in pejus, quantis quis dicat ille, qui
peterent, quae in Dominicarum domuum decore pro- uxorem amiserat, desaevierit caedibus in Porcensem
87
jicerentur. comitatum ? Filia plane ( ) Rogeri comitis Porcensis
CAPUT III. haec fuerat (extremum videlicet pignus ejus), qui
Be Ingelranno episcopo. Immunitates Ecclesise abdicatis filiis ac filiabus, quos ex generosiori mul-
pessumdari sivit. Urbis destructionis causafuit. — tum uxore sustulerat, hanc ex mediocris generis
Hoc exacto, successit Ingelrannus vir sicutnobilitate, matre natam, primis haeredibus, noverca insistente,
sicut litteris 49» ad praefati episcopi comparatio- exclusis, Rotharingo illi Namurensi, scilicet ( 88 ) Go-
nem clarus, ita ad tuenda jura Ecclesiae in ejus col- defrido comiti cum suo comitatu tradidil. Marito
latione teterrimus. Nam episcopi redditus quosdam, igitur intra Lotharingiam quibusdam suis hostibus
quos illi sedi violentia regia aliquando subduxerat, intento, uxor praecepto ipsius apud Tornum Por-
cum prece ac muneribus a rege Philippo exegisset, cense caslrum (vulgo Porcean) morabatur. Cui,
et Ecclesiae reddita litteris regiis et sigillo Helinan- cum minus quam volebat mariti debitum reddcre-
dus ipse firmasset, hicadsuifunestationem introitus, tur, utrum alia \f., alias] sese cohibuisset, hoc- uno

(44)Urbano II.
yn V. GUIBERTI ABBATIS S. MARI/E DE NOVIGENTO 1

sciri potest, quod ad tam evidentis ot immanis A quos adfuit ipse idem Ingelrannus, quiet superiorem

Qagitii saltum nunquam venisset, uisi clandestino- episcopum, cum eum rex pro suis levitatibus a pon-
rum malorum gradibus descendisset, praesertim cum tiliciis objurasset ]/., apud eumdem
abjurasset], sua
externis concubitibus gravida veniret ad istum, regem interpellatione crearat. Ad hoc plane nite-
quem nunc obsidet. Nam praeteritarum ejus Iibi- batur animus et sermo ejus ut qui eligeretur episco-
dinum ea apud omnes, qui eam norunt, opinio est, pus sibi esset obnoxius. Cui potissimum in efli-
ut non modo nos texere, sed vel meminisse pudeat. ciendo episcopo rex faverct ct cierus, et ideo minus
Erat autem ille Godefridus juvenis omnimode adversari auderet conjugio ejus. Ad excidium ergo
pulcher, Fngelrannus vero, ad quem se contulit, vir urbis, et totius provinciae detrimentum, ( s °) Gual-

grandsevus. Igitur intcr utrumque tanta bellorum dricum eligunt quemdam regis Anglorum referen-
flagraic coepit vecordia, ut nuicnnque a Lotharingo dariurn, quem auro argentoque audierant opulen-
illo, de his qui ad Ingclrannum pertinebant, capi tum.
possent, aut furcis appenderentur, aut oculis priva- Quidam ambicns episcopatum a Deo percutitur. —
rentur, aut pedibus truncarenlur.Quod hodieque Antequam electionem duo Ecclesiae archidiaconi
Porcensem visenlibus pagum liquido conslat. Au- per muluas eligentium contentiones cathedram in

divi certe a quodam, qui quondam tali carniQcinae fuerant evecti, Gualtcrius Ebalus; sed
scilicet et

interfuit, duodecim ferme homines in hujusmodi apostolicae sedis judicio sunt ejecti. Gualterius enim

confiigio deprehensos uno die sublatos in furcam. non clericum, sed militarem se semper exhibuerat
Porcensium enim quidam primores hujus transmi- alter mulierum incontinens erat. Quibus emissis
grationis et auctores, qui ob hoc
sequestri fuere, terlius Ecclesiae candor se intrudere volens, curiam
morte fuere infames. Sic Venus non
et in vita, et in petiit, et, cum quasi pro altero se agere velle prae-
concepta Vulcani ignibus processit ad Martem, tenderet, in se verbum de sacerdotio retorsit. Quid
fervor scilicet libidinum despumans in crudelitatem. eflluo? Multiplices regi paciscitur munerum copias.
Quis praedas, quis incendia hinc et inde facta enun- spes et promissa divitiarum tubcrosus [inflatus]

tiet, et caetera quae parere hujusmodi tempestas amplectitur, sed non divitias. Reversus nempe do-
solet, quae tanta fuere, ut mutos faciant referre mum praestolabatur ut sequenti Dominica a lcgatis
volentes [f., nolentes] ? regiis poneretur in cathcdra. Et ecce Deus (qui tali-
Itaqne dominus episcopus diabolicam hanc copu- bus dolos praeponit, qui eos dum allevantur dejicit)
lam male sanus absolvit. Multa super epicopis mo- lethali superbum morbo percutit, et mortuus eo die

ribus referri possent prorsus digna taceri, in quo C in ecclesia sistitur, in qua sibi cathedralicum a
sepereminet illud, quod nulla peccati conscientia clero et populo accepturus videbatur. In qua depo-

compungebatur ad Deum. Is tandem inlirmitate situs, ut mihi relatum est, mox crepuit, et ad me-

contactus, ncc a levitatibus inlirmitate contractior, dium usque chori fdedi humoris exuberaniia lluxit.
ita repente sopitis sensibus nubilo mortis involvitur Sed ad id unde excessimus revertamur.
ut loqui ex ratione non posset, cui confessio, inun- Galdricum eligi in episcopum pedt rex Anglorum,
ctio, communio aliis curantibus sunt violenter illala, cui assensum prsebuere omnes, practer Anselmum. —
nec est sententia postulata. Cumque tamen lingua Spe igiturfalsissima commodorum electus ille prae-
ct oculis pene jam sub morte natantibus, Ingelran- dictus a clero, Ingelranno primum claborante, et
nus ille, quem male solvendo ligaverat, advenisset, caeteris malo suo adnitentibus Rolhomagi a rege
quem ctiam clerici ut inungeretur quasi excommu- Anglorum 90 de curia conlra canones expelitur.
( )

nicatum a domo excluserant, cuinquc illacrymans Qui nequaquam hujus eleclionis iucertus, quod sub
compellasset 4»8, diccns Domine : episcope, ecce nullius ecclesiae titulo erat, nec quidpiam sacri or-

Ingelrannus, ego sum cognatus tuus. Ille qui neque dinis praeter clcricatum exceperat, factione egit, ut

conliteri, neque inungi, neque communicari petere e vestigio subdiaconus lieret, et canonicam in Eccte-
sciverat. Injccta manu collo ipsius suum hominem sia Rothomagcnsi susciperet, cum hactenus sese
contraxit ad osculum. Quo faclo scandalizatis om- omnino militariter habuisset. Cum igitur omnes
9|
nibus, ipse postmodum praeter deliramenta nil dixit assensum in ejus susceptione dedisscnt, ( ) solus

usque ad exhalalionem spiritus. Certe ipsa mulicr, magislcr Ansellus, vir tolius Franciae, imo latini

cujus amore id egcrat, mulloties hoc publice sub orbis lumen in liberalibus disciplinis, ac tranquillis
cxemplo narravit quia, scilicct quod male vivus moribus, ab ejus electione dissentit. lpse plane cer-
egerat, hoc moricns quasi calcem militiae posuisset. tis auctoribus ejus noverat qualitatem, cum nos
Ecce sic coeli quorumdam iniquitates revelant, ut ct licct inviti prosequeremur ignotum. Eramus sane
terra adversus eos consurgat et ipsis displiceant quibus displicebat, sed aliorum malc timidi, qui
quibusfcede placere gestiuut. uobis praeerant potentias sectabamur.
CAPUT IV. Adit papam Galdricus cum tribus abbatibus. —
Dicnnio vacat sedes. Ad episcopafum tandem adle- Rcccptus itaque cum pompavanissima veuicns intra
clus Gatdricus in perniciem urbis ac provinciae. — urbem, non multo post sollicitat nos, ut Roinam
Hoc igitur sic mortuo, cum biennio vacasset Eccle- secum paritcr propercmus. Abbatem siquidem San-
sia tandem elccluri pontilicem convcnimus. Inlcr cli Vincentii Adalberonem virum cx Sucssionis
913 DE VITA SUA LIBRI TRES. — LIB. III. 914

oriundum et bene litteratum (

(Ja
) cum abbate Ribo- A quae Ecclesiae imminebat, verba transtuli, et quia
dimonteusi (vulgo Ribemot), et ipso non sine lit- persona pontilicatui apta non esset, ibidem com-

teris, me quoque, qui junior et scientia et aetate pendiose subnexui.

fueram, datis expensis secum pariter conscivit itu- Interrogat denique quos haberet ordines, quem
ros. Proliciscentes Lingonas attingentes,
igitur et subdiaconum fore qua
respondi. Deinde quaerit in

auditu comperimus Dominum Paschalem papam, Ecclesia quo mentiri veritus luesi,
militaverat, in
jam dudum ab urbe digressum, illius diceceseos fini- sed a meis mihi coabbatibus suggestum est quod in
bus propinquare. In oppido illo diebus octo desedi- Rothomagensi Ecclesia. Ubi tamen ex vero addidi,
mus. quia hoc nuper. Ad extremum infert an legitime
Cumque Divionem dominus papa venisset, clerici esset progenitus. Dictum plane sibi fuerat quod
Laudunenses, quorum plurimam turbam prsefatus esset naturalis. In quo capitulo cum plus quam in
secum electus adduxerat, obviam papae vadunt, cui caeteris me constantius habuissem, praesertim cum
in eodem castro constituto, de electi sui causa lo- super isto nullatenus dubitarem, dixit papa : Perhi-
quuntur. Spondet se papa, utpote multis referen- betis lestimonium super his? Cui inquam
De cae- :

tibus jam rei gnarus, pro petentium voto cuncta leris capitulis tamen iidenter astipulor
taceo, isti

facturum. Causa autem erat quia infra ordines erat quod neque sit nothus, neque spurius. Haec certe
electus, exceptis aliis capitulis, quibus ad aures sic objecta dominus papa non aliter quam diximus
papoe a praefato Ansello fuerat jam notatus. At pa- retractavit. Causa autem ut haec seriatim ita obji-
latini papae videlicet necessarii, comperta hominis ceret, non impediendi eum fuit, sed quia Ansellus
opulentia, aggratulari, virum ferre laudibus. Moris magister, qui cum his omnibus arcesserat, impre-
enim est, ut audito auri nomine mansuescant. sentiarum erat, ut quod scilicet clam dixerat, si
Summus pontifex disculit electionem Galdrici. — forte in faciem ea hoinini illaturus insumeret.
Intra urbem itaque papa susceptus Lingoniam super Ipse vero Magister altiori intuitu ambitione pala-
electione nostra habuit postridie tractalum. Cumque tinorum inspecta (non dico doinini papa?) clavam
electionis libellum coram ipso legissem, in quo vita Herculi extorquere de manu diflicile duxit. Domino
ejus et mores satis superque ferebantur, abbatibus ergo papa, et me, si dicere audeam, nugaciter, ipse
nobis qui aderamus, et presbyteris quibusdam Ec- scholasticus niti videns dominos in diversum con-
clesiae qui cum electo venerant, papa accitis, coepit tradicere supersedit. Omnis igitur illico discussione
ad nos concionari, materiam de electionis lectione sopita, electus ille ad medium deducitur, et ei a
recens lata sumens. Eiat 49» autem conventus C domino papa gratia pontificandi conceditur. Soluto
locuples insignium admodum personarura, Italico- itaque conventu,et papa egresso, ecce me cardina-

rum episcoporum, atque nostratium, sed et cardina- lium ecetus aggreditur, multipliciter ardens etdicens
lium, aliorumque litteratissiniorum. Interrogat ergo rnihi Multum nobis placuerunt verba tua. Qui pla-
:

papa primum cur elegeramus ignotum hominem. Ad cor, Domine Deus meus tu scis, quia non tam dc
quod cum nemo presbyterorum respondisset, (nam elegantia vcrborum meorum emergebat, quantum
quidam elementa vix norant) ad abbates se vertit. de spe optima denariorum extra .... bensium
Sedebam autem inter utrumque medius. quibus ille suffarcinatus advenerat. Nam et ego et
Invitus coram ipso sermonem habuit Guibertus. — coabbas meus Sancti Vincentii Adalbero, monetse
Utrique igitur ad illata tacentes, me, ut loquerer ejusdem ferebamus quisque nostrum vicenas libras,
hinc et inde urgere coeperunt, qui meae timidus ju- quibus tantus exspectantium hiatus forsitan oppletus
ventutis, et in tanto loco atque negotio temeritatis est, et ideo adminiculari ei ejusque adminiculatores

notam verens, vix os prae pudore aperire consensi. amabant.

Fiebat autem res non materno sermone, sed litteris. Denique abscedentibus iis, cubicularius domini
Dixi ergo sub multa oris ac animi sufiusfone quae papaa nomine Petrus, Cluniacensis monachus, qui
rogitantis sententiae congruerent. Sub dictionibus D ejus notitiam Rothomagi attigerat, cum a rege An-
quidem compositis verba tepentia, sed non penitus glorum hominem peteremus eumdem, his me verbis
a yero deviantia, hominem sane ex familiaritate nos secreto aggreditur Quoniam recepit dominus papa :

et usu non nosse, sed ex benevolentia referentium testimonium vestrum pro persona quam vultis, ct
probitates de eo aliquas accepisse. Quod cum pro- vos gratanter audivit, debetis ammodo suggerere
lato Evangelii testimonio : « Qui vidit, inquil, tesli- electo vestro ut imperio domini papae in cunctis
monium perhibuit (Joan. xix, 35), » cassare tentas- obediat. et in tantum ei de suis obsequatur, ut vos
set, et illud hoc non explicito objecisset quod etiam denuo si opus fuerit, pro ipso et aliis libenter exau-

de curia electus esset, ego quideni mox inutili ter- diat. Ecce mcl illilum per ora virosi poculi. Quid
giversatione postposita, fassus me verbis ejus refra- enim melius quam papae obtemperare prajceptis?
gari non posse. Quod valde ipsi placuit. Erat enim quiil pejusquam pro indulta Dei gratia bominibus

minus quam suo competeret officio litteratus. Inde pretio obsequi ? Ego tameo talis negotii internun-
ciiin defensoriam circumlocutionem meam ad primam tius vebementer esse perhorrui.
ip>i us. quaestionem parum ponderis babere sentirem, Pronosticum de Caldrico. —
[gitOT (° 3 apud San- i

qnanivis illi pluriinuin grala foret, ad necessitatem ctuiu RulfLun de Anione sacramento pontilieali su-
 V. GUIBERTl ARBATIS S. MARl.E I)E NOVIGENTO 916

scepto, pronosticum triste sibi Evangelii textus exhi- A bus pariter adversari. Fuerunt enim mutuo antiqua-
buit. Fuitenim : « Tnam ipsius animam perlransivit rum suarum levitatum consciae,et tanto loquebantur
gladius (Luc. ii, 33). » cum recepta
Certe Lingonis foediusquanto noverant sese secretius. Furebat ita-
papae gratia ad altare Mammetis martyris cum cle- que comitissa illa adversus ejus maritum, tanquam
ricis, Te deum lauda7nus canentibus processisset, passa repudium ailversus conjugem, ex cujus ore
evangelicum conjecturae causa textum ipse aperuit. frequens sibi sciebhtorqueri convicium, et sicut
i!

Ubi versieulum qui primusoccurreret sibicorripuit ;

ipsa erat omni nocentior, ad perniciem
serpeiiie
scilicet : « Mulier, ecce (ilius tuus (Joan. xix, 20). » hominis indies reddebatur acrior.
Quod ipse mox ubique multum jactantiose circum- Galdricus Romam, quo a csede Gerardi videretur
tulit. In verbo namque et habitu, mire instabilis, immunis, proficiscitur. Sed quiaponit Deus offendi-
mire levis De rebus nempe militaribus
exstiterat. culum coram his qui voluntarie peccant, causa
canibus gratum habuerat. quod
et aceipitribus loqui subvertendi eum talis repente suboritur, inter eum-
apud Anglos didicerat. Unde quodam tempore, cum dem enim Gerardum et Gualdricum episcopum si-
quamdam dedicavisset ecclesiam, et ego cum quo- multatibus motis, ipse Gerardus incompetenter de
dam bonae indolis juvene clerico ei adequitaremus episcopo, et de ejus contubernalibus loquebatur.
rustieum 500 cum lancea reperit. Qua pontifex, " Quod quidem lacite sed non patienter tulit episco-
tiara, quam inter sacra habuerat, habens in capite, pus. Nam tractato cum suis, et pene omnibus proce-
mox sublata, equum calcaribus urgens, ac si aliquem ribus urbis, Gerardi exitio, et praebito ad invicem
percussurus intendit. Cui ego et clericus, ipse vul- mutui ad hoc ipsum adjutorii sacramenlo, in quo et
gariler, ,J4
) ego poetice : ditissimoe quaedam mulieres adoperabantur, dere-
(

9s Non bene conveniunt, nec in una sede morantur, licto in manibus conjuratorum negotio, ad limina
( )

Cidaris et lancea. apostolorum pessima ductus cogitatione contendit,

Interea magnus ille census monetae Anglic.e, non apostolos (Deus tu nosti) quaerens, sed ut non
(
96
) Hanaporum, et Scutrarum, qui male coaluerat. tractasse tantum nefas videretur absens. Circa festi-
brevi dilapidatus est. Certe audivi a praedicto ma- vitatem itaque sancti Martini profeclus cum Romam
gistro Ansello, qui cum eo jam episcopo ad Anglosdonec patratam venissel, tandiu desedit ibidem
revisendos profectus fuerat, cum illuc devenisset, comperit invidiosi hominis necem. Qui quo minus
tanta repetundorum hinc vasorum, illius pecuniarum probisomnibusinvidus erat, eo improbis invidiosior.
querimonia quosumcunque vertebatur, emersil, Facta autem hoc modo res est.
ut a magistro subintelligeretur divitias, quas osten- p Orans in ecclesiu Laudunensi occiditur Gerardus.
taverat, aliis subduxisse, non bonis artibus acqui- Infra Theophaniae octavas cum esset sexta feria, —
sisse. mane adhuc videlicet pallente crepusculo, surgebat
CAPUT V. e stratu, ad Beatae Mariae principalem iturus eccle-
De dira Gerardi Carisiensis nece, Galdrico jubente siam. Ad quem cum venisset unus de conjuratis
illata. — proceribus, relulit ei noctis ejusdem somnium, sibi
Post tres igitur ferme annos suae ordina-
tionis tale quid suo ex quo plurimum dixit terrorem incuti. Videbatur
tempori quasi insigne dedit.
Quidam de proceribus urbis, 97 ) monasierii puella- plane ei, quoda duobus ursisutrum jecur, ao pulmo
(

rum castellanus, nomine Gerardus, vir admodum nescio sibi vellebatur a corpore. Sed, heu proh do- !

strenuus erat. Qui quamvis statura brevi. et exili lor tunc temporis erat a communione abstentus. !

carnulentia videretur, tanta? vivacitatis et linguam Abstentionis autem causa ha?c fuit. Quidem mona-
habebat et animum, tantani acrimoniam in studio chus apud Barisiacum Sancti Amandi commanens,
armorum ut in Suessorum, Laudunensium, Novio- duos puerulos Teutonicesolum loqui gnaros, Fran-
mensium provinciis timorem sibi addieeret, et reve- cicam linguam discendi gratia ad se contraxerat.
rentiam plurimorum. Is quantum probitate longe Erat autem Barisiacus cum appendicibus villis sub
lateque patebat, tanto acrius aliquoties circa se po- D advocatia ejus. Videns itaque pueros elegantes, sciens-
sitos sermone illoto mordebat, quod tamen nusquam que eosdem non obscure natos, rapuit, ad redem-
probo cuilibet inferebat. (45) Unde factum est ut ptionem quoque coegit. Cui etiam cum pacta pe-
comitissae illi, de qua supra sermo est habitus, clam cunia tunicam ex peregrino mure pelliciam, quam
derogare, et aperte indignari reciperet. In eo autem renonem (46) vocitant, puerorum mater misit.
perversissime agens, quod adversus Ingelrannum Cum hac igitur veste Tyria superindutus laccrna,
pnedictae feminae obsessorem, qui eum magnis opibus cum aliquot equitatibus ad ecclesiam praedictam
extulerat, insurgebat. Antequam vero sortiretur eques venit. Qui ingressus cum ante crucifixi Do-
uxorem, apud feminam quam dicimusmale femilia- mini imaginem subslilisset, comitibus suis hac illac
ris exstiterat. Cum ergo eum diu locoamasii habuis- per diversas sanctorum aras euntibus, minisiris
set, accepta conjuge ab ejus lenocinio contraxit ha- conjuratorum aucupantibus, episcopi familia1 in
benas. Coeperunt et ipsa: mulieres verbi sibi turpi- episcopio nuntiatur Girardum Carisiacensem (sic

(45) Vide cap. 3.

(46) Vestis genus, sic dictum quod solum renes tegat.
917 DE VITA SUA LTBRI TRES. — LIB. III. 018

enim agnominabatur, qua Dominus ipsius erat A quasi praesentia gaudens, aure attonita praestolaba-
castri)oratum ad Ecclesiam devenissc. Arreptis tur, utrum quidpiam grati rumoris^a partibus Galli-
ergo subclamidibus gladiis, Rorigo frater episcopi canis attingeret. Tandem sibi suorum votorum
per cryptam, (
98
)
quae basilicae caput smbit, perve- nuntiatus effectus, nec dominum papam latuit tan-
niunt 50l ad locum in quo ille orabat. Erat au- tum in tanta ecclesia perpetratum scelus. Loquitur
tem columnae appodiatus cuidam, quam pilare vo- ad papam episcopus, et adulantibus donis tantam

cant, inlerpositis aliquibus columnis a pulpito ad hujus facinoris suspicionem a se depellit. Rediit
medium fere templi. Cumque adhuc esset mane igitur solito laetior ab urbe Gualdricus. Ecclesia au-
caecum, et in vasta ecclesia rari viderentur, homi- tem, quam adeo nefario violatam constat opere,
nem orantem a tergo corripiunt. Orabat sane (") cum reconciliari egeret, directo ad Hucbertum Sil-

mastigia clamidis a tergo vanectensem episcopum nuntio qui nuper Simoniae

rejecta, junctis a pectore
inter orandum palmis. Coustricta itaque a posteriori suae causa exauctoratus est, ad id peragendum ne-
parte lacerna, alter eorum ila eum insuit, ut facile gotii accersitur. In quo populi clerique conventu, a
manus movere non posset; quem cum sic subito ille decano Ecclesiae, videlicet magistro Ansello, et
episcopi dispensator tenuisset, dixit ei Captus es. canonicis injunctum mihi est ut super infortunio
:

Quem cum illa solita ferocitate retorto oculo (erat " illo, quod acciderat, sermonem haberem ad po-
enim monoculus) attendisset Vade hinc, inquit, pulum. Cujus orationis tenor hunc secutus est
:

obscene leccator; At ille ad Rorigonem. Percute, sensum :

inquit. Et ducto ille sinistrorsum gladio, inter ipsa i Salvum me fac, inquam, Deus quoniam intra-
eum nasi frontisque confinia vulneravit. Qui sen- « verunt aquaeusque ad animam meam. Infixussum

tiens se percussum : Ducite, ait, me quo vultis. Mox i non est substantia {Psal. lxviii,
in limo profundi, et
illi repetitis ictibus confodientes hominem, cum « I, 2). Etsimala qualicunque hactenus habuistis,
»

urgere coepissent, ipse de suis desperans viribus jam pervenit nunc gladius usque ad animam meam.
inclamitat : « Sancta Maria, adjuva. » His dictis sub Infixi estis in limo profundi, dum peccatis prome-
extrema patientia ruit. rentibus ad extrema totius desperationis mala rui-
stis. Inter ha?c itaque non est substantia; quia eo-
Conjurati corpus multis vulneribus sauciant, con-
ciduntque in frusta. — Erant autem in ea conjura-
rum, ad quos in periculis concurrendum vobis fue-
rat, rectorum videlicet vestrorum, ac procerum
tione duo Ecclesiae cum ipso episcopo archidiaconi,
honestas ruit atque potentia. Et si corpora sunt
Galterus et Guido. Erat ipse quoque Guido et the-
aliquoties mutuishostilitatibus pressa, tamen vaca-
saurarius, domum secus eamdem ecclesiam ha- r
bat anima, quia illa in quasalutisintentio manebat,
bens positam. De qua domo duo prosiliere mox
interne florentissima sine ullis malis jucundabatur
famuli, qui eo concitus venientes eidem carnificio
Ecclesia. Aquae ergo et gladius intrant ad animam,
se junxerunt. Sic enim sacrilego fuerat sacramento
firmatum, ut si episcopi id curiales praesumerent,
dum tribulationes et dissidia interioris recursus pe-
netrant et polluuntsanctitatem. Et quam putatis locus
auxiliari de eadem ,mox domo prodirent. Cum ergo
iste obtineat jam apud vos, qui spiritualia nescitis,
ei collum vulnera concidissent,
et tibias praeter alia
dignitatem, qui nullam praestat etiam orationum
et ille in media sub extremis angustiis im-
basilica
corporibus immunitatem. Ecce « misit in nos Deus
mugiret, pauci qui in choro tunc erant clerici, et
« iram indignationissuae, indignationem, et iram, et
mulierculae quaedam, quae orationis gratia hac illac-
tribulationem, immissionesperangelosmalos(P.?a/.
que vagabantur, immurmurantes, ethorrendo timore
« lxxvii, 49). » Ira est indignationis, ira ex indigna-
torpentes, nec modicum quidem suggrunnire prae-
sumpserant. His patratis, duo illi milites lectissimi
tione concepta. Indignari sicutscitis, minus est quam
ad episcopale palatium revertuntur, cum quibus
irasci. Nonne meritis peccatorum vestrorum indi-
gnabatur Deus, cum extra urbem vestram praedas
urbis proceres suae ipsorum proditionis proditores
D incendia atque neces crebro pateremini? Nonne
illico glomerantur, pariter quoque archidiaconi ag-

gregantur. Praepositus ergo regius Yvo nomine, vir

irascebatur, cum forastica bella intra civitatem
hanc translata sunt, et civilia inter nos agitari cce-
admodum solers, citatis hominibus regiis, etabbatia?
peruntodia? Cum domini in Burgenses, Burgenses
Sancti Joannis, cujus illa advocatus fuerat, Burgen-
in dominos mutuis irritationibus moverentur? Cum
sibus, domos eorum qui conjuraverant, obsedit, diri-
abbatiani in episcopanos, episcopani in abbatianos
puit, ac incendit, ex urbe etiam eos pepulit. Archi-
indebito hoste defurerent? Sed quia indignatio et
diaconi igitur cum proceribus Gerardi interemptores
ira nullam vobis attulit correctionem, tandern obdu-
ubique loci prosequebantur, fidelitatem absentis
episcopi super islo praetendentes. ratismontibus ingessit tribulationem. Nam non qua-
liscunque Ecclesia Christianis foedata cruoribus, nec
coeptus alibi bellorum motus in Ecclesiam 50«
CAPUT VI.
compulit, et pessumdedit fugientes, sed malignis-

Muneribus sibiconciliatpapam Galdricus. Guibertus simus appetitus scelesta provisione depositus, ante
de homicidio pafrato sermonem habet ad populum. — Christi Jesu in cruce pendentis imaginem, viruin
At episcopus Romte se cohibens, etdomini apostolici trucidavit orantem. Non, inquam, qualiscunque Ec-
919 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARLE DE NOVIGENTO 920

clesia, sed Ecclesiarum Galli;e Florentissima, et A duceret, cumex ejus latere diutinam fabulam cum
cujus Latinum orbem pnetcrgrediatur fama. Et quos sibi solos arbitrabalur iideles,
illis, haberet.
quemvirum? Nonne eum quem et genus commen- Inde digrediens, Codiciaci (vulgo Coucy) cum ipsis

dabat egregium, ct praestanlissima tenui corpore, omnibus hospitatus est.

cordemagnanimo feceranl toti Franciae armanotum? Gualdricus milit n s congreqat ,minitalurque se urbem
Locus crimen et dedecus ubique vulgabunt.
igitur et armata ingressurum; spd frustra. Quo ego —
Si ergo ex animo, ex imis praecordiis pro mis.rabili comperto, cum valde lalcm ejus habitum horruis-
eventu non tribulamini si non dehonestatae tantae
; sem, omnino me ab ejus contuitu ac salutatione
sanctitati compatiamini, sciatis indubie Deum viam continui. Qui post triduum, ni fallor, sopila exterius
facturum semitae irae suae, animositatcm scilicet quae qua intro ad me versum spirabat vecordia (multum
latebat in aperta vestri perditione dilataturum. Et enim me apud eum pro supradictis laterales ejus
quomodo putatis parsum iri Deum in conclusione arcesserant) mandavit ut ad se venirem. Quo cum
jumentorum, id est corporum vestrorum, qui ob meexhibuissem, et domum plenam excommunicatis,
incorrigibilitatem vestram, morti non pepercit ani- homieidisque vidissem, aestuavi, exclusioni suae ut
marum? Cum igitur pessimo processu graduum [videtur deesse nonj anniterer, postulavit, ostensis
divina in nos promoveatur ultio, sciendum est vobis ** papai syllabis. Auxilium quale possem fallaciter, tu
quia nisi sub Dei virga vos emendatiores exhibeatis, scis Deus, et non ex corde spopondi. Videbam enim
quod in statum undecunque teterrimum, per ea vera ejus mala, cum iis, quos Ecclesia sua excom-
quae inter vos coalescunt intestina bella, cadatis. » municaverat quique eam tantopore foedaverant,
lnierfectores excommunicatos pronuntio.t Guibertus, communicare, cum Ingelrannus ille praecriptus ei
quo iram incurrit conjuratorum. Haec aliaquecon- — assideret, et comitissa praedicta, quae pridie quam
texens, clero jubente, populoque volente, nobilis Gerardus interiret, duobus illis inleritus ejusaucto-
illius hominis peremptores, ejusdemque facinoris ribus, gladios suos propria lingua acuerat, aggratu-
fautores, et complicem per pnedictum episcopum labatur afTectibus (/., eorum affectibus]. Quia ergo
qui reconciliabat eeclesiam, excommunicandosenun- rcgiojussu arcebatur ab urbe, temeraria nimis au-
liavi, nec minus eos, qui praesidio eis essent, aut dacia minabatur se ingressurum succenturiatum
contubernium praeberent. Quibus per omnium ora militaribus alis in urbem; et quod Caesaribus et
excommunicatis, ecclesia solemniter reconciliata Augustis vix possibile foret, hoc se asserebat armo-
est. Interea ad aures archidiaconorum et procerum, rum violentia peracturum. Manum itaque collegit
qui ab urbana societate desciverant, anatbematis p equestrem, et copias plurimarum quas non bene
hujus sentcnlia devehitur. In me igitur pro sermone contlaverat, rerum, sine ulla, ut solitus erat, fruge
habito, et excommunicationis pronuntiatione, om- consumpsit. Tandem cum nihil nisi ridiculum quid
nium illorum exclusorum conversa sunt odia, ma- de tot auxiliariis confecisset, per intcrnuntios se
xime Galteri archidiaconi grandis est adversum me suosque in nece Gerardi complices, urbis videlicet
succensa vecordia. Erat siquidem audire immanem cum utroque arehidiacono proceres, magao aggestu
tonitrum, cui tamen, Deo auctore fulgurum nullus munerum cum Ludovico Philippi regis tilio rege
casus accesserit. Clam inme, in promptu reverentia. composuit.
Igiturad rem redeamus omissam. Eos qui in conjuratos insurrexerani episcopus Gal-
CAPUT VI bis. dricus anathemate perculit. — Introgressus igitur
Roma episcopus Laudunum venit. Prxcepto regio urbem, cum apud Sanctum Nicolaum de saltu
domus episcopalis exinanitur. — Armalus sigillis et conventiculum celebrasset, inter missas, quas inibi
apicibus apostolicis dominus pnesul Roma regredi- agebat, excommunicaturum se eos, qui conjuratos
tur. Rex autam Gerardo quoniam episcopum
occiso, illos abdamnarant, Gerardo peremptoj,
rebus suis
bujus facinoris conscium omnino opinabatur, quod ab urbe prodierant, pronuntiat. Quod cum ego sic
fucata absentia tegere nitebatur, totam cpiscopi D dici audivissem, cuidam coabbati meo assidenti mihi,
euriam, fruge, vino, ac larido spoliari praeceperat, auri ejus immurmurans, aio : Audi, quaeso, rem
nec eumdem Romae positum, praeda et praeda3 causa praposteram. Excommunicare debuerat eos qui suam
latuerat. Ergo ad regem, qui eum a sede arcendum tam horrendo facinore attaminaverunt ecclesiani, el
ccnsuerat, suisqueprivaverat, littera) sunt destinatae, ipse in homicidarum punituros [/"-, punitorum] justas
ad cocpiscopos et abbates suae et aliorum dioeeeseos et criminis vindices poenas ulciscilur. At episcopus
alterae ab co sunt sed quoniam inter Lau-
allatar, omnium bonarum conscientiarum timidus, cum me
duncnses, et pontem Aquilae Fluvii limila-
Suessos, mussitare vidisset, ratus est de se verbum lieri. ao.*S

neum esse praediximus, introeunti ei primam paro- Quid inquit, dicitis, abba? Tunc Gaherus
domine
cbiae proprise glebam occurruntpropere, quos pridem archidiaconus sese propripiens antequam loqui lice-
excommunicaveramus archidiaconi sui et proceres. rel Agite, ait, domine, quae coepistis
: Dominua :

Quos lantis osculorum alque complexuum suscepit abbas alias[/., alia] loquebalur.
affectibus ut BeatsB Mariae, cui Deo auctore servi- Saniori consilio excommunicat ct occisoresGcrardi.
mus, ecclesiam, quam in sui linihus pontificatus — Excommunicavit igitur (clero et populo rvoin-
primam oflenderat, suo visitatu ncquaquam dignam municatioaem lalem lietestantibus) illos, qui com«
921 DE VITA SUA LIBRI TRES. — LIB. III. 922

manipulares sacrilegorum carnificum laeserant. Diu- A sui. Gumque emptor subsiliens super arcae crepidi-

turna itaque totius urbis et dioeceseos simultas ad- nem de ventre penderet, capite ac humeris in unam
versus episcopum fuit, quia Gerardi occisores ex- procumbentibus arcam, bonus venditor a tergo posi-
communicare tempore non parvo distulerit. Tandem tus, sublatis hominem 'incautum pedibus, repente
quia se suspectum et pene exsecrabilem haberi trudebat in aream, et dejecto super ruentem oper-
sciebat ab omnibus, auctores excommunicavit et culo, tuto servabat usque ad sui redemptionem er-
conscios. Quoniam autem multas pecunias spopon- gastulo. Haee in urbe et is similia gerebantur. Furta,

derat his, qui se et prsedictorum sicariorum com- imo latrocinia per primores et primorum apparitores

plices penes regem adjuverant, laieralibus videlicet publice agebantur. Nulli noctibus procedenti securi-
regis, cum coepisset detractare promissa, quis dicat tas praebebatur, solum reslabat aut distrahi, aut
quanta in publico improperia audivit, dum nemo capi, aut caedi.
eorum qui suis in hoc opere favebant partibus, re- Communio quid. — Quod considerantes clerus

giam aulam ingredi praesumeret, donec eorum fu- cum archidiaconis, ac proceres, et causas exigendi
nesta capita a caede, quae sibi intentabatur, multo pecunias a populo aucupantes, dant eis per inter-
auro argentoque redimeret. Nec ipse tamen ab Ec- nuntiosoptionem, ut si prelia digna impenderent,
clesia poterat accusari quem ab apostolico constite- communionis faciendae licentiam haberent. Com-
rat excusari. munio autem novum ac pessimum nomen sic se ha-
10 °) capite censi omnes solitum servitutis
bet, ut (

CAPUT VII.
debitum dominis semel in anno solvant, et si quid
Perversi civium Landunensium mores exprimuntur. contra jura deliquerint, pensione legali emendent.
— Igitur post aliquantum temporis, cum ob expo- Caeterae censuum exactiones, quae servis infligi so-

scendas pecunias a rege Anglorum, cui quondam lent, omnimodis vacent. Hac se redimendi populus
servierat, amico sibi olim, profectus esset in An- occasione suscepla, maximos tot avarorum hiaiibus
gliam, Galterus archidiaconus, et Guido cum proce- obstruendis argenti aggeres obdiderunt. Qui tanto
ribus urbis tale quid commenlati sunt. Urbi illi imbre fuso se fidem eis super
sereniores redditi,
tanta ab antiquo adversitas inoleverat ut neque isto negotio servaturos sacramentis praebitis lirma-
Deus, neque Dominus quispiam inibi timeretur, sed verunt.
ad posse, et libitum cujusque rapinis et caedibus In Galliam redit episcopus. Ipsum inter et archi-

respublica misceretur. Nam, ut a capite pestifero diaconum simullates. — Facta itaque inter clerum,
exordium sumam, si quando illuc regem venire C proceres, et populum mutui adjutorii conjuratione,
contingeret, ipse qui sibi reverentiam exigere regio ab Anglis cum plurima copia remeavit episcopus,
rigore debuerat, ipse in sui primum turpiter mul- qui contra hujus auctores novitatis, motus aliquan-
tabatur. Nempe cum equi ejus ad aquam seu mane diu sese ab urbe continuit. Tamen plenae laudis et
seu vespere ducerentur, verberatis clienticnlis equi gloriae inter ipsum et Galterum archidiaconum
abripiebanlur. Ipsos etiam tantis addici constiterat complicem suum obortae sunt simultales. Loqueba-
vilipensionibus clericos, ut neque in personis. neque tur archidiaconus super nece Gerardi valde inde-
in rebus eorum parceretur eisdem, sed|esset, uti centia de episcopo suo. Episcopus nescio quae cum
legitur : « Sicut populus, sic sacerdos (Isai. xxiv, caeteris super hac re agebat, hoe scio, quia mecum
2). • Sed quid de plebeis loquor? Nemo de agrariis sicde eoquerebatur. 5t»l Domine, inquiens, abba;
ingrediebatur in urbem, nemo nisi tutissimo com- si contigerit Galterum in quovis concilio aliquas ad-
meatu accedebat ad ipsam, qui non aut incarceratus versum me
motare accusationes, aequanimiterne
ad redemptionem cogeretur, seu occasione objecta feretis? Nonne ipse est, qui eo tempore, quo a
duceretur sinecausa in causam. vestris Flaviacum concessistis,
digressus monachis
Sub exemplo inferamus unum, quod si apud promplu blandiebatur, clam moliebatur
vobis in
Barbaros aut Scythas fieret, certe eorum qui nullas D dissidium, palam vestris favorabiliter adnitens parti-
habent legas profanissimum esset judicio. Cum bus, et me cuntra vos latenter irritans? His me
Sabbato diversis e ruribus mercimonii gratia plebs contra funestum hominem alliciebat sermonibus,
agrestium illo venirent, civitatenses cypho aut scu- ejusdem ponderusissimi reatus sibi conscius, et
tella, aut quolibet alio modo legumen, aul triticum, penes omnium judicia undecunque timidus ac su-
seu quidpiam alicujus frugis foro quasi venale cir- speclus.
cumferebant, cumque rustico talia perquirenti Cum igitur in eos qui conjuraverant, et in aucto-
emendum obtulissent, ille taxato pretio se pollice- res eorum infiexibili animadversione molum se di-
baturempturum.Sequere, aiebat venditor, me in do- ceret, voces tandem grandisonas ublata repente se-
mum meam, ut ibi residuum frugis hujus, quamtibi davit auri argentique cungeries. Juravit itaque
vendo, videas, visumque suscipias. Sequebatur ille; communionis illius se jura tenlurum, eo quod apud
sed cum pervenissent ad arcam, fidelis venditor elato Noviomagensem urbem (vulgo Noyon), et San-
et sustenlo arcae operculo, inclina, aiebat,caput Quintinense oppidum (vulgo Saint-Quentin) ordine
tuum et ulnas in aivam, ut videas quod hoc totum scripta exstiterant. Compulsus el rex est largitione
non discrepet ab ea parte quam tibi in foro propu- plebeia idipsum jure jurando lirmare. Deus meus,
y-23 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARI/E DE NOVIGENTO 924

quis dicere queat quot susceptis populi muneribus, A Arte supe v ductum violat quandoque pudorem.
quot etiam post praebita sacramenia ad subverten- Impietas contecta diu, nec clara rccondi.
dum quod juraverant, controversife emerserumt, Ut lux clara vitrum, sic penetrat faciem :

dum servos semel ab jugi exactione emancipatos, quod obscure de Gerardo, et quasi non fecisset, fe-

ad modum pristinum redigere qmerunt? Erat sane cerat de altero post aliquod tempus Gerardo, evidens
implacabilis invidentia episcopi, ac procerum in suae crudelitatis dedit indicium. Erat siquidem is

burgenses, et dum Northmannico, vel Anglico more Gerardus major nescio, an decanus rusticorum ad
Francicam non praevalet extrudere libertatem, se pertinentium, qui quia pronior erat ad Thomam,
languet pastor suae professionis immemor circa in- Ingelranni, de quo supra egimus, ut dicitur lilium,
explebilem cupiditatem. Si quis popularium in cau- virum omnium quos novimus hac aetate nequissi-
sam ductus non divina sed placitatoria, ut sic dicam, mum, episcopus eum omnibus habebat infensum.
conditione legibus fuisset addictus, hujus usque ad Unde et eum corripiens, et intra episcopale palatium
extremum substantia exhauriebatur. cuslodiae eum trudens, nocte per manus cujusdam
Monetarum corruptio. —
Unde quia munerum sui yEthiopis, oculos ejus fecit evelli. Quo facto
susceptiones totius judicii sequi solet eversio, mo- aperte ignominiae se addixit, quod de superiore Ge-
netap percussores scientes si peccarent in officio suo, " rardo fecerat, refricavit, nec clerum, nec populum
quod pecuniaria possent redemptione salvari, tanta latuit, quod episcopos, presbyteros, atque clericos,

eamdem falsitate corruperunt, ut per hoc ad extre- a nece necisque judicio, seu truncatione [membro-
mam plurimi indigentiam ducerentur. Nam cum de- rum Canon, ni fallor, Toletanus inhibuit, regem
narios ex aere vilissimoconficerenl, quos in momento etiam ipse rumor offendit. Nescio praeterea an ad
pravis quibusdam artibus, argento micantiores face- apostolicam sedem pervenerit, hoc scio tamen quod
rent vigiliis : proh dolor! fallebatur ineptum, et sua ab officio eum papa suspenderit, quod aestimo quia

prctiosa, ac vilia detrahentes, nonnisi impurissimam non ob aliam causam fecerit. Ad cumulum vero
suscipiebant scoriam. Et domini episcopi super isto mali quamdam suspensus ecclesiam dedicavit. Ro-
munerabatur patientia, per quod non modo intra mam ergo proficiscitur, cujus verbis et suasionibus
provinciam Laudunensem, sed et longe lateque mnl- dominus, papa delinitur, et resumplajad nos auctori-
torum accelerabatur miseria. Cumque suam ipse tate 505 remittitur.. Videns itaque Deus magislros
monetam per se male corruptam miserabililer, et et subditos facto et consensu pari communicare ne-
merito impotens, nec tenere, nec corrigere posset, quitia, jam non potuit sua continere judicia, permi-
Ambianenses obolos, corruptissimum etiam quid- q sit denique conceptas malignitates in propatulum
dam, in urbe aliquandiu cursuros instituit quos devenire furorem, qui dum exsuperbia praeceps agi-
:

quoque cum nullatenus cohibere valeret, sui tandem tur, Deo vindice, casu usquequaque horrendo con-
temporis percussuram erexit, cui pariter ad suae fringitur.
personae signum, ferulam pastoralem imprimi fecit. Molitur Communionis abrogafionem, die eademqua
Quae clam ab omnibus cum tanto cachinno sperne- Ascelinus regem prodiderat. Ad communionem —
bantur, ut impuriore moneta omnino minus appre- itaque, quam juraverat, el regem prsemiis jurare
ciaretur. compulerat, destruendam, in supremoQuadragesimae
Inde sentinx flagidorum. —
Interea cum ad sin- sacrosanctis Dominicae passionis diebus, accitis

gulas quasque horum novorum numismatum pro- quibusdam clericis, instare decre-
proceribus, et

motiones ferebantur edicta, ne quis pessimas ipsius verat. Ad id pii oflicii regem evocaverat, et pridie
caraxaturas cavillaretur. Inde creberrimae populum Parasceves, Coena scilicet Dominica, regem et
impetendi occasiones, quasi qui calumniam intulis- suum universum populum pejerare docuerat, cui
sent instituto pontificis, inde largissimorum quae- se laqueo primus immerserat. Quo videlicet die
cunque fieri poterant, censuum extortiones. Ad hoc Ascelinus episcopus praedecessor ejus regem suum,
monachus quidam in omnimoda opinione turpissi- E ut pnedixi, prodiderat. Nain qua die gloriosissi-
mus, nomine Theodoricus, a Tornaco, cujus erat mum pontilicalium officiorum chrisma videlicet
indigena, infinitas, et a Flandriis deferebat argenti consecrare debuerat, et a suis excessibus absol-
massas. Qui in falsissimam Lauduni redigenscuncta vere plebem, ea ne ingredi quidem visus est ec-
monetam, universam exinde respergebat circum- clesiam. Machinabatur cum lateralibus regis, ut
quaque provinciam. Cujus xeniis detestabilibusdivi- communione destructa rex idem in priorem modum
tum sibi concilians avaritiam, mendacium, perju- jura redigeret urbis. At burgenses de sua subver-
rium, egestatemque inferens, veritate, justitia, opu- sione verentes, quadringentas (ntrum amplius ne-
lentia destituebat patriam. Nulla hostilitas, nullae scio) libras regi ac regiis pollicontur. Contra episco-
pncdae, nullainccndia hanc pejus laesere provinciam, pus proceres 'secum loqui cum rege sollicitat,

cum vetustam ejus urbis monetam moenia haberent spondentque pariter septingentas, rex Ludovicus
Romana gratissimam. Philippi lilius [/., persona] conspicuus, ut soli

Ttire episcopus Gerardo I ngelranni filio eruit oculos. majestati regi;e videretur idoneus, armis strenuus,
A papa suspendi/urabofflcio;undeRomam pro/icisci- pro negotio inertiic impatiens, animo sub advcrsis
lur. — Al quoniam : intrepidus, cum alias bonus esset, in hoc non SBquis.
925 DE VITA SUA LIBRI TRES. LIB. III. 926

simuserat, quod vilibuset corruptis avaritia personis Aepiscopus missarum officio, ex episcopalibus villis

nimie aurem et Quod ad maximum

animum dabat. plurimo accito rusticorum agmine turres ecclesiae
sui detrimentum et vituperabilitatem, et multorum munit, curiamque suam asservari praecipit, cum
perniciem redundabat, quod hic et alias factum ipsos quoque prope non minus pateretur infensos,
constat. utpote qui scirent denariorum aggeres, quos regi
Igitur regius, dixi, appetitus ad potiora pro-
ut promiserat, ex suis ipsorum marsupiis hauriendos.
missa eoque contra Deum sanciente
defiectitur, Slatio apud S. Vincentium. Guiberti annona diri-
omnia sacramentasua, scilicet episcopi acprocerum, pitur. — Feria igitur secunda post Pascha procedere
sine ulla honeslatis ac sacrorum dierum respectione moris est clericos stationem facturos (
10i
) apud
cassantur. Ea nocte rex propter injustissimam, Sanctum Vincentium. Quoniam ergo hesterno prae-
quam populo incusserat turbam, cum foris haberet ventos se esse senserunt, hac die moliri decreverant,
hospitium, dormire pertimuit extra episcopale pala- et fecissent, si cum episcopo omnes proccres esse
tium. Rex summo mane recesserat, et episcopi ad sensissent. Nam unum e proceribus in suburbio re-
proceres sponsio facta fuerat, ut non vererentur de pererunt, virum innocuum, qui consobrinam 506
tantae pactione pecuniae, scientes se quidquid ipsi meam adolescentulam quamdam, pudicaj indolis
polliciti fuerant soluturum esse. Quod si, inquit, feminam nuper acceperat. Sed ne alios cautiores
quod vobls spondeo, non fecero, tradite me redimen- redderent, aggredi noluerunt. Oum igitur jam ter-

dum carceri regio. tium Paschae altigisset diem, eos quos ad sui tutelam
Dissoluta Communione in urbe perturbantur omnia. turribus et curiae praeposuerat, et ex suo inibi victi-
Burgenses episcopo violentas manus nfferre statuunt. tare coegerat, securior factus sinit abire. Quarto
— Ruptis igitur communitatis praedictae fuederibus die, quia annonam meam, et aliquos pariter peta-
,02
tantus furor, lantus stupor, burgensium corda cor- sones, quos ( ) vulgo bacones vocant, diripuerat
ripuit ut omnes officiales officia sua desererent, et per suum incendium, perrexi ad eum. Conventus a
cerdonum ac sutorum tabernulae clauderentur, et me ut tanta urbem procella eximeret, respondit :

scenae nec venale quidpiam a pandocibus et caupo- Quid putatis in sua turbulentia eos posse facere? si
nibus sisteretur, apud quos nihil futurum residui Joannes maurus meus ipsum, qui in eis est potior,
dominis praedantibus sperarelur. Nam protinus ab naso detraheret, nullatenus grunnire pra?sumeret?
episcopo et proceribus universorum substantiae me- Nam suam heri, quam appellabant communiam,
tiuntur, etquantum quisque sciri poterat dedisse ad eos, quoad viverem, abjurare coegi. Dixi, et multo
instituendam communionem, tantumdem exigebatur q hominem videns eversum supercilio, dicere super-
impendere ad destituendam eamdem. Haec die Pa- sedi? Antequam tamen ab urbe recederem, gravi
rasceves, quod interpretalur prseparatio, tractaban- ab invicem animadversione instabilitatis suae causa
lur, haec Sabbato Sacrosancto, in quibus Dominici dissensimus. De instanti autem malo cum praemone-
corporis et sanguinis receptui, solis hinc homicidiis, retur a multis, neminem dignabatur.
illinc perjuriis animi aptabantur. Quid plura? Prae- CAPUT VIII.
sulis et procerum omnis his diebus vacabat intentio De csdibus procerum, et inceiidiis urbis Laudu-
ad abradendas inferiorum substantias. At inferiorum nensis. — Postero die, feria videlicet quinta, cum
non jam ira, sed rabies feraliter irritat, in mortem, post meridianas de exigendis pecuniis cum Galtero
imo necem episcopi et complicum ejus, dato invicem archidiacono ageret horas, ecee per urbem tumultus
sacramento conspirat. Fuisse autem quadragenos increpuit Communiam inclamantium tum quoque
:

qui juraverint, tradunt. Quod eorum molimen om- per mediam Beatae Mariae basilicam, et per eam qua
nino tegi non valuit. Nam cum contigisset magistri occisores Gerardi introierant, exierantque januam,
Anselli notitiam, in ipsa sacri Sabbati jam vespera- cum ensibus, bipennibus, arcubus et securibus, cla-
scente die, cubitum eunti episcopo mandavit, ne ad vas, lanceasque ferentes cum maximo agmine cu-
matutinas procederet vigilias, sciens se, si veniret, D riam pontificalem burgenses. Ccmperta
intravere
interficiendum. At ille typo nimiostupidus. Fi, inquit, hujus novitate moliminis proceres ad episcopum,
ego ne manibus inteream ? Quos quamvis
talium cui praesidium super hoc incursa si contingeret,
ore despiceret, ad matutinos tamen surgere, et basi- juraverant, undecunque concurrunt. In
se laturos,
licam ingredi non praesumpsit. quo concursu Guinimarus castellanus vir nobilis,
Postridie cum ad processionem clerum suum ipse et pulcherrimae habitudinissenior, moribus innocens,

sequeretur, domesticos suos, et quosque milites cum per ecclesiam clypeo lantum munitus et hasta
spatas sub vestibus post se ferre praecepit In qua procurreret, mox ut praesulis atrium introivit, a
processione cum parum quid tumultus, utassolelin quodam Rainberto, qui compaler ejus etiam fuerat,
mullitudine, suboriri ccepisset, quidam de Burgen- bipenni in occipitio percussus primus occubuit. Nec
sibus e cryptaemergens, cceptum juratae interfectionis mora Rainerius ille, de quo supra egi, cui mea con-
negotium aestimans alta voce ccepit quasi pro signo sobrina nupserat, cum acceleraret ingredi ipse pa-
inclamitare : Communiam, communiam ingeminans. latium, lancea a tergo feritur, cum podio episcopalis
Quod, quia festum erat, facile repressum est, suspi- capellae nitenseam subire vellet, ibique proslernitur,
cionem tamen diversae parti intulit. Acto ilaque nec mora ex igne palatii ab inguine inferius con-
927 V. CUIBERTI ABBATIS S. MABI.E DE KOVIGENTO 928

crematur. Ado vicedominus minis acer, animo A episcopus eum Isengrinum irridendo vocarc, propter
niniis acrior, quia solitudo tunc sua minus eum lupinam scilicet speciem sic enim aliqui solent ;

inter tot efiicacem ad episcopi domum

fecerat, cum appellare lupos. Ait ergo
scelestus ad praesulem :

tendens ab universo impeleretur cuneo, hasla et Hiccine est dominus Isengrinus repositus. Renulfus
gladio tantopere restitit, ut tres de insistentibus igitur quamvis peccator, Christus tum [/., lamen]
sjbi in momento prosterneret. Deinde pransoria Domini, de vasculo capdlis dctrahitur, multiplici
mensa aulae conscensa, cum praeter caeiera vulnera ictu pertunditur, et sub divo in claustri clericalis
corporis, saucia ei jam reddidissent ger.ua, ipsis angiportuantedomum Godefridi capellani statuitur.
demum genibus incumbens tandiu hinc et inde con- Cumque eis miserabilissime supplicaret, jurejurando
fodiens obsidentes ipropugnavit, donec fatigatum ipsi astruere volens se nunquam deinceps eorum
quidam corpus telo trajecil, quem paululum
post episcopum futurum, inlinitas eis pecunias pra-bitu-
earumdem domorum ignis usque ad extremos ci- rum, de palria recessurum omnesque contra oblir- ;

neres redegit. matis animis insultarent, unus noniine Bernardus,

In subterraneum ecclesiae locum aufugit episcopus. cognomento de Brueriis, elevato bipenni sacrum,
— Porro episcopum insolensvulgus aggrediens, cum quamvis peccatoris, verticem truculenter excerebrat;
pro moenibus aulae prostreperet, episcopus cum qui- qui cum laberetur inter tenentium manus autequam
busdam qui sibi opitulabantur, jactibus lapidum, decideret, ab altero sub ocularibus per medium
sagittarumque ictibus quoad potuit, repugnavit. nasi ex transverso ,0a percussus occubuit. lbi pes-
( )

Plurimam enim suam semper in armis acrimoniam, sumdato et tibias conciderunt, et vulnera plurima
uti quondam, et nunc quoque promebat. Sed quia indiderunt. AtTeudegaudus videns annulum indigito
indebite et frustra alium acceperat gladium, gladio quondam cum facile non posset extor-
pontificis,
periit. Temerarios ergo
plebis assultus tolerare non quere, ab eo digitum mortuo, ense praeeidit, annu-
praevalens, sumpta cujusdam mancipii sui veste, in lumque corripuit. Itaque exspoliatus ad nudum in
cellarium ecclesiae confugiens, intra parvam apothe- angulumante capellani sui domum projicitur. Deus
cam se condidil, et a fideli quodam clientulo fronte meus, quis relexat quot in jacentem a transeuntibus
obftrusa introclusus, se latere putabat. Cumque sunt ludibria jacta verborum, quot glebarum jacti-
hac illacque discurrentes ubi esset, non episcopus, bus, quot saxis, quot est pulveribus corpus op-
sed furcifer, conclamarent, unum prcssumde puerulis ejus !

corripiunt, sed iu fide ejus nil quod sibi liberet Sed antequam ad alia progrediamur, dicendum
efficiunt. Alterum attrectantes, nutu perfidi quo esset
q quod quiddam nuper factum ad suum valde profecit
quserendus accipiunt. Ingredienles igitur cellarium interitum. Ante duos, nisi fallor, suae mortis dies,
et circumquaque rimantes, tandem hoc modo repe- conventus est in media basilica a primoribus cleri
riunt. sui, quod regi in urbe nuper constiluto eos detulerat,
Teudegaldus homo erat funestissimus Beati Vin- dicens clericos non esse reverendos, quia pene om-
centii ecclesiae capite census, Ingelranni Codicia- nesexregia forent servilute progeniti. Quod cuin
censis diu oflicialis atque pnepositus, qui transitorias ei objectum fuisset, hoc modo iniioians ait Cuin- :.

redhibitiones apud pontem, qui Soordi dicitur, obser- munio sancla, quam ex illo pridem altari suscepi
vans, commeantium paucitatem aliquoties aucupa- (dexteram enim illo protenderat) veniat mihi ad per-
batur, etcum eos rebus omnibus spoliasset, nequando niciem, et sancli Spiritus gladium invoco in animam
illisconlraeum interpellare liceret, ejectosin flumine meam, si haec unquam verba regi de vobisdixi. Quo
supplumbabat (47). Hoc quoties feceril solus Djus audito, quidam valde mirati sunt, et sacramcntis
novit. Furtorum, latrociniorumque numeros cum astruxerunt se ex ore ejus, cum talia regi deferret,

sit referre nullius, incohibiles, ut sic dicam, corde audisse. Volubilitas plane ejus mentiset lingua ipsi
nequilias vultu teterrimo pneferebat. Is in offensam parturiit luecexitia.
incidens Ingelranni, totum se ad communiam Lau- D CAPUT IX.
duno contulerat. A quo crgo nec monacho, nec Radulphus.
Interficitur Interea pars qaaedara —
clorico, nec peregrino, imo nulli sexui parsum olim furentis vulgi ad domum Radulli pertendunt, qoi
fuerat, sic denique se habuit occisurus episcopum. episcopi discophorus erat, et de sumniis familiari-
Ipse dux et incentor cumesset hujus nefarii coepti, bus Gerardi Carisiacensis exsliterat, vir exili qui-
summopere quem caeteris acrius oderat, vestigabat dem forma, habens animum. Is lori-
sed heroicum
cpiscopum. catus, galeatus, non sine levi armatura cum resi-
Trucidatur episcopus etcorpus opprobriis exponitur stcre dostinarct, videns vim nimiam, veritusquei
— Cum itaquc per singula cuin vasa disquirerent, suhjici ignem, arma projcit, nudumquese eorum
iste pro fronte tonnula; illius, in qua bomo,
latobat miserieordiae in iii/duin crucis exposuit. Qui, Deo a
substitit, et rcluso obice sciscitabantur ingcminando se redloto, humi prostratum crudelissime trucida-
quis esset. Cumque vix eo fasttgaiite golida jam ora riint. Ipse aotequam carnilicium illud de Gerardo in
nmvissot : 509 Captivus, inquit. Solebat aulem ecclesia licrct, hujusmodi visionem vidit. Videbatur

(47) Submergebal. Inde Galiice, plonyer

929 DE VITA SUA LIBRI TRES — LIB. III. 930

sibi in Bealae Mariae basilica esse, ibique perversos A instantem mortem coepit veniam ab eo, si quae
habitudinis homines convenire, qui peregrinos lu- contra eum commisisset, petere, et se diutissime
dos illic statuerent, et quibusdam circumsedentibus cum ejulatibus constringentes, et oscula exlrema
spectacula nova darent. Sub qua propositione de libantes, cum illa diceret; cur me sub gladiis urbi-
domo Guidonis thesaurarii, quae juxta ecclesiam corum derelinquis? Ille apprehensa mulieris dextra
erat, alii homines exibant pocula deferentes, in qui- lanceam manu tenens, cum dispensatori praecepis-
bus tanti fetoris continebatur potus ut intolerabilis set clypeum post se ferre (eral autem de primordiis
sentientibus esset, qui et per circumsedentium or- proditorum) ipse non solara post eum clypeum non
dinem ferebatur. Quod luce clarius est. Quam hor- tulit, sed eum dure verbo reverberans a tergo eum

rendus enim ibi emicuerit daemonum, quamque in- impegit. Jam ergo eum, cujus servus erat, non no-
visus ludus, quis putor enormis sceleris ubique lo- rat. Cui certe inter prandendum paulo ante servie-

corum de eadem domo manarit, in promptu et mo- rat. Per medias itaque turmas defensa uxore, intra

do est. Nam plebs furibunda domni illi, primum domum tandem cujusdam portarii episcopi eam oc-
ficos injecit, de ea in ecclesiam prosiluit, et demum culuit. Quae cum vidisset assultus, et subjectos aedi-
palatium episcopale corripuit. bus ignes, in fugam quocunque ducebat fortuna
Ecclesia omniaque ipsius ornamenia conjlagrani. — convertitur. cum burgenses aliquot feminas
Quae
Viditet aliud pramuntium siatus sui futun. Nuntiari offendisset. rapta ab eis, pngnisque pulsala, et pre-
sibi in visione videbat ab armigero suo, et dici liosis, quas babebat vestibus spoliaia, vix ad San-
Domine, equus tuus in anteriori parte muUae et in- ctum potuit sumpta Sanctimonialis vesle pervenire
solitae vastitatis est, et in posterioribus lanlae exili- Vincentium.
tatis ut par nusquam viderim. Optimae enim opu- At consobrina mea discedenle marito,
contempla
lenlia\ plurimique pretii ante fuerat, quaeejus uber- domus, solam sibi lacernam relinens,
supellectili
tas ad tam profligatae mortis devenit tenuitatem : murum, quo suum viridarium cingebalur, virili
equus namque gloriam saeculi signat. alacritate conscendit, saltuque exinde
desiliit. Inde

Igitur ex cujusquam maxime peccato contigerat, in pauperculae tugurium, cum

cujusdam recepta
ut gloriosissima ecclesia miserabilibus addiceretur grassantes post modicum sensisset flammas, proru-
excidiis,ex domo scilicet thesaurarii, qui et Simo- pit ad ostium, quod anus extra obseraverat, et
niace archidiaconus erat, in ecclesiam proserpere lapide fracta sera, a quadam sanctimoniali cognata
visus est ignis. Quae cum pro praesentis gloria so- sua impetrato habitu et velo se contegens, et jinter
lemnitatis palliis atque tapetibus nobilissime foret q monachas fovendam se credens, cum incendia inibi
circumornata, urgente igne pauca ex palliis furto fervere conspiciens retorsisset gradum, in domum
abrepta polius quam focis tacta creduntur ; tapetia quamdam remotiorem donec postridie a
se contulit
autem aliqua, quia facile funes a trocleis demitti a parcntibus quaesita comparuit, et lunc dolorem quem
paucis non poterant, succubuere caloribus, Tabulae super metu mortis habuerat, in rabidiorem super
altaris aureae, et sanctorum fereira erepta cum marito mutavit.
ipsa ( 10 *) prominenti eoram, quam sic vocitant, Aliae quaedam, uxor scilicet et filiae Guinimari

repa, caetera in gyro incendiis puto correpta; sub castellani cum pluribus, locis se humilibus abdide-
ea enim quidam cum se reclusisset de nobilioribus runt. autem archidiaconus cum episcopo
Galterius
clericis, inde progredi non praesumens ne turbas positus, cum obsideri vidisset aulam, quia semper
errantes incideret, cum ignem circa se ridere sen- oleum camino se addidisse cognoverat, per fene-
ad cathedram episcopalem currit, superposi-
sisset, stram domus exsiliens, in viridarium pontificis, et
tam vitream capitalem pede impulsam perludit a muro, quo ambiebatur, in vineas per avia vadens
sicque desiliit. capite adoperto castello Montis acuti se condidit.
508 Monasterium S. Joannis aique ecclesia B. Burgenses vero cum minimeab eis reperiretur cloa-
Marix Profundx, et S. Petri incenduniur. —
Cru- E cas eum sui timore fovere ridebant. Uxor quoque
cilixi Domini imago decentissime obaurata, gem- Rogerii Monlis acuti domini, Armengardis nomine,
misque distincta, cum vase saphyretico pro pedibus cum esset die eodem in urbe (erat enim maritus ejus
illius imaginis appenso, in terram fusa delabitur, castellanus 'abbatiae post Gerardum) ipsa cum uxo-
nec sine plurima jactura recipitur. Cum igitur cre- re 106 ) Radulphi discophori monacharum, nisi fal-
(

maretur ecclesia atque palatium, dictu mirabile, lor, tegmine sumpto per convallem Bibracinam ad
mysticumque Dei judicium, titio utrum nescio an Sanctum contendit Vincentium. Filius autem prae-
carbo ad monaslerium virginum convolavit, ( ,o8 ) et dicli Radulli sex circiter annorum cum a quo-
107
Sancti Joannis ecclesiam succendens, Beatae etiam dam ( ) sub birro liberationis causa ferretur, pa-
Mariae, quae Profunda dicitur, Sanctique Petri in risitusautem aliquisei obviam factus quid sub cap-
cineres convertit. pa portaret aspexit, et inter ejus brachia illico ju-
Matronx quxdam liberantur. — At procerum con- gulavit.
juges qualiter sub tanto negotio se egerint, referre Per vineas itaque inter duo brachia montis posi-
non pigct. Vicedomini Adonis uxor videns ad partes tas, die illa, et nocte iter fugientium, et clericorum,
episcopi maritum orta sediiione concedere, opinata et mulierum fuit. Vir plane muliebrem non vereba-
931 V. Cl 1BRRTI ABBATIS S. MARl.K DK NOVIGKNTO 932

tur habituin, nec mulier virileui. Tantus etiani in- A probro seu maledicto praHerirel, de sepultura vero
eendiorum altrinsecus positorum motus fuerat, has nullus cogitaret, magister Anselmus, qui hesterno
in partes llabris flammas toniuentibus ut monachi cum seditio aestuaret, omnino se abdiderat, ad tra-
sua omnia vererentur incendi. Metus vero iis qui gcediaehujus auctores precem fudit, ut hominem, vel
isto confugerant tantus erat ac si eorum cervicibus quia episcopi nomen et insigne habuerat, sinerent
gladii imminerent. Felix Guido archidiaconus atque quoque humari vix annuunt. Quia ergo nudus ad
108
thesaurarius, qui isti negotio defuit. ( ) Ad San- terne canina quadam vilitate, a vespertinis feriae

ctam enim Mariam Versiliacensem oratum ante Pa- quintae horis, tertiam crastini diei horarn usque
scha processerat. De ejus potissimum absentia car- jacuerat, jubetur tandem a magistro levari, ll °) et (

nifices querebantur. salbano superjecto ad S. Vincentium deportari.

Plures occiduntur. — Occisis igitur sic episcopo Dici non potest quot minis, quot conviciis curatores
procerumquc primoribus, ad reliquorum qui super- quot mortuus ipse maledicis funeris urgebantur,
erant domos obsidentes inlendunt. Demum ergo sermonibus illapidatur. ) Delatus ad ecclesiam (
m
Guillelmi filii Haduini, qui non conseuserat civibus
niliil prorsus officii, non dico quod episcopo, sed
in morte Gerardi, sed cum ipso occidendo ad eccle- quod Christiano competeret in exsequiis habuit.
siam oraturus mane perrexerat, tota nocte perva- " Terra receptui ejus semicavata, corpus est intro
dunt. Cumque illi hinc ignibus, illinc asciculis, se- brevi tabula sic compressum ut pectus et venter
curibus atque contis mactato pariete institissent, et prope usque ad crepilum premeretur. Et cum ma-
illi qui intus erant mordacissime restitissent, ad los pollinctores, ut dixi, haberet, ad haec certe ad-
deditionem postremo coactus, miro Dei judicio, cum huc a praesentibus arguebantur, miserrimum
ut
hunc caeteris plus odissent, salvum ac incolumem corpus quo possent nequius altreclarent. Ea die in
compedibus injecerumt. Gastellani itidem filio fece- eadem ecclesia a monachis nihil divinum actum est.
runt. Eratautem in domo Guillelmi quidam adole- Sed quid dico ea die? dies, cum de
imo per aliquot
scens dictus et ipse Guillelmus episcopi cubicula- ad se fugientium salute trepidi, de sua ipsorum
rius, qui plurimum titulum in illa defensione com- etiam morte timerent.
meruit. domo capta, ab ea parte burgensium,
Is Multi nobiles viri sepulturx traduntur. Radulphus
quae domum consederat, est conventus, utrum sciret Remensis archiepiscopus missas agit pru defun-
an occisus esset episcopus necne, ille se ignorare ctis. Nec mora Guinimarum castellanum (quod —
respondit. Alii enim erant, qui episcopum occide- dici dolor est) uxor ejus, et filiae, nobile valde ge-

rant; alii qui aedes expugnaverant. Cumquecircum- r nus, ipsae solae impingentes et trahentes in biroto
eundo cadaver episcopi reperissent, rogitant ju- advexerunt. Postquam Rainerius, sumpta alicubi
venem »09 utrum jacens corpus si ejus foret ex posteriore parte cum inler duas rotas, super axem
aliquo signo convinceret. Ita autem vertex et ora positus, superiore parte coxarum adhuc stridente
fuerant ex multa concisione mutata, ut discerni non ex ignibus, a quodam suo rastico, et quadam no-
posset. At ille recordor, dum adviveret, ait, et de bili juvencula consanguinea sua, miserabili et ipse

re militari, quam malo suo plurimum affectabat, modo adducitur. Super his duobus sermo bonus, ut
crebrius loqueretur, quia in simulacro pugnae dum dicitur in libro Regum, inventus (/// Reg. xiv, 13),
militem quemdam equo vectus ludendo impeteret, ut omnes qui bene sentirent, eorum mortibus con-
ab eodem equite conto percussus, subjectam collo dolerent, nec uspiam mali erant, excepta societale
illud quod vocant canolam fregerit. Et disquirentes interfectorum Gerardi. Undenmlto compassibi-
et
nodum cicatricis inveniunt. lius suo episcopo sunt Reliquiae autem
sepulti.
Adalbero abbas prohibelnr efferre cadaver episcopi. Adonis vicedomini post plures hujus seditionis el
Corpora sanclorum in ecclesia S. Joannis exusta. —
incendii, dies parvissimae repertae, et in panno an-
f'°
9
Abbas autem Sancti Vincentii Adalbero cum
) gustissimo constrictae, usque ad diem quo Radul-
audisset episcopum interemptum, velletque illo ire, D phus Remensis archiepiscopus Laudunum venit ec-
aperta ei fronte illico dicitur, quod si insanienti se clesiam reconciliaturus, sunt servatae. Qui veniens
turbae insereret, pari mox internecioni succumberet. ad S. Vincentium, solemnes tunc prunum pro epi-
Asserunt cerle qui illi negotio interfuerunt ita diem scopo, etsuis complicibus egit missas, cum multi a
diei sequenti tunc continuatum, ul nulla noctis oc- mortibus eorum praeterfluxissent dies. Radulphus
cubitum opacitatis signa praetenderint. Quibus cum autem dapifer eadem qua et alii die, ab anu matre
objicerem claritatem ignium hoc fecisse, sacramentis cum parvulo liliodelatus quoquo modo est sepultus,
astruebant, quod et verum erat, ignes interdiu ob- et filius super patris peclus positus.

rutos, consumptosque fuisse. Ignis autem in mona- Inter missarumsolemnia cives a Communiadehor-
sterio virginum ita praevaluit, ut quaedam de corpo- taiur. Venerabilis autem et sapiens archicpisco- —
ribus sanctorum exureret. pus, cum qusedam defunctorum corpora in melius
CAPUT X. transtulisset, omnibus tamen cum maximo affinium
Tandem sepelilur episcopus in ecclesia S. Vincen- ac parentum dolore divina oflicia impendisset, inler
tii extra urbem. — In crastino igitur quoniam nemo missas sermonem habuit de exsecrabilibus commu-
erai pone qui jacens episcopi cadaver sinc jactu aut niis illis, in quibus contra jus ct fas violenler scrvi
933 DE VITA SUA LlBRl TRES. — LIB. III. 934

a dominorum jure se subtrahunt. « Servi, inquit A spondit se non posse. Sta,ego faciam ut
inquit,
apostolus, subditi estote in omni timore dominis aegre properes. Equoque desiliens, gladio ei utrum-
(/ Petr. xn, Et ne servi causentur duritiam vel
18). » que succidit pedem, unde et mortuus est. Fruslra
avaritiam dominorum, adhuc audiant « Et non : contexam hujusmodi pestes, cum alias nos maneat
tantum bonis et modestis, sed et discolis {ibid.). » non minor occasio referendi. Ad rem veniam.
Plane in authenticis canonibus damnantur anathe- Pagenses seu rustici urbem Laudunensem diri-
mate, qui servos dominis religionis causa docueriot piunt. —
Ipse Gerardi interfectores diu sub excom-
inobedire, aut quovis subterfugere, nedum resi- muuicalione retinuit, diu fovit, neminem non sce-
Gang. can. 3). Unde et illud argu-
stere (Concil. leratissimum coluit, cui illud Sallustianum potius
mento quod neque ad clerum, neque ad sacros
est, quam
Quia gratis malus atque Catilinae congruit.
ordines, non ad monachatum quispiam recipitur, crudelis erat. Ad hunc ergo pro cumulo malorum
nisi qui exsors a servitio habeatur: receptus autem, dirigentes et ut ad se veniret, seque contra regem
neuliquam contra exigentes dominos teneaiur. De tueretur orantes, tandem venientem in urbe reci-
qua re etiam multoties in regia curia saepius, alias piunt. Cum ille auditiseorum precibus consuluisset
in diversis conventibus disputavit. Haec per praeoc- suos, quid sibi facto opus esset, responderunt una-
cupationem diximus, jam nunc retrograde ad ordi- " nimes in tanta retentione urbis suas sibi contra
nem redeamus. regem non sufficere vires (quod oraculum insanis
hominibus quandiu in sua ipsorum urbe erat propa-
CAPUT XI.
lare non ausus) dixit eis ut egrederentur in campum
Tliomse Codiciasensis grassationes ac rabids cru- inibi retecturus consilium. Quibus ferme milliario

delitates. —
Perpensa igitur scelestissimi cives per- ab urbe digressis infert. Civitas haec cum caput
petraii quantitate facinoris magno, extabuere metu, regni sit, non potest contra regem a me teneri.
regium pertimescentes judicium, unde qui medici- Quod si regia arma veremini, in terram meam me
nam quaerere debuerunt, suo vulnus vulneri addide- sequentes, me patrono et amico utimini. Quo dictu
runt. ("*) Thomam enim Codiciasensis, ut dicitur, consternatissimos reddidit. Mox ergo metu perpe-
filium, cui erat castellum Marna (Marne), praesi- trati facinoris amentes, et regem suis cervicibus
dium ad sui contra regios impetus defensionem imminere putantes, innumerabile cum eo vulgus
accersire disponunt. Is ab ineunte adolescentia aufugiunt. Et Teudegaldus ille peremptor episcopi,
praedas de pauperibus, et Hierosolymitanis peregri- qui lacunaria, et fornices ecclesiae B. Vincentii,
nis faciens, et matrimoniis coalescens, r claustralesque recessus, fugitivos quos occideret
incestuosis
ad innumerabilium hominum exilium plurimam quaerendo, exerto gladio rimabatur, qui episcopalem
5IO visus est attigisse potentiam. Cujus crudelitas annulum digito praeferens, se praesulem testabatur.
nostris est in tantum saeculis inaudita ut aliqui qui Is cum suis complicibus non ausus urbem repe-
etiam crudeles putantur, mitiores videanlur in nece tere, Thomam pene vacuus sequebatur. Thomas
pecudum, quam iste in hominum. Nam non modo autem Guillelmum filium Haduini, et alios captos
eosgladio simpliciter, et pro certo, ut fieri solet, liberarat in urbe. Is enim expersGerardi proditio-
reatu interimit, sed horrendis excarnillcando sup- nis exstiterat. At fama pegasea celeritate transfusa
pliciis. Cum enim captos ad redemptionem quos- vicinorum rurum homines ac oppidanos exsuscitat,
libet cogeret, hos testiculis appendebat propria ali- vacuam habitatoribus ferens urbem. Tunc quique
quoties manu, quibus saepe corporea mole abruptis, pagenses ad solitariam proruunt civitatem, domos-
eruptio pariler vitalium non tardabat. Alteri sus- que plenas, nemine defensante, prrcoccupant. Cives
pensos per pollices aut per ipsa pudenda, saxo etiam plane cum essent opulenti, habitu se pauperes os-
superposito humeros comprimebat, et ipse subter tendebant. Oculos enim procerum adversum se ir-

ob ambulans, cum quod habere non poterat ab eis ritare nolebant.

extorquere non posset, fuslibus super eorum cor- D Eo tempore illa illegitima Ingelranni praedicti et
pora tandiu bacchabatur, donec ei placentia spon- incestuosa uxor, cum jam sub specie continentiae
derent, aut in poenis morerentur. pro senio et corporis mole aspernaretur Ingelran-
Dici ab ullo non potest quot in ejus carceribus num, veteritamen amasiorum usu carere non
fame, tabo, cruciatibus, et in ejus vincul s expira- poterat. Unde et juvenem idoneum cum amaret,
runt. Cerle ante montem
hos duos annos cum in et eam Ingelrannus ab ejus omnino confabulatione
Suessonicum contra quosdam rusticos opem cui- arceret, tantis repenle hominem lenociniis demen-
damlaturus abisset, tres ex illis in quadam se oc- tavit ut eum ad se accersiret, in domo sua statue-
culuere cavea. Cumque ad ora spelei cum lancea ret, filiam suam parvulam ad palliandos amores
devenisset, unius ex telum appodians sic
eis ori nefarios pactis sponsalibus daret, defensoremque
impegit, ut interaneis terebratis per podicem ferrum terrae suae contra Thomam, quem irremediabilitcr
lanceae redderetur. Quid prosequor infinita? Per ipse, qui dicebatur pater, oderat, et quem prorsus
ipsum duo inibi residui periere. Quidam etiam de exhaeredare volebat, faceret. Iste cum ea tempestate
captivis saucius proficisci non poterat. Interrogat Codiciaci esset, et hostem se Thomae futurum om-
hominem cur non celeri gradu graderetur. Ille re- nibus modis declararet, census tamen deesset unde
035 V. GUIBERTI ABRATIS S. MABM- DE NOVIGENTO 936

tanta praesumeret, accidit ei linjus fortunae sucecs- A Vi/ia Galdrici exhibentur. — (

l,s
*)Facta sunl haec
sus. anno inrarnationis Dominicae millesimo centesimo
Ingelrannus et Guido itcrum urbem devastant. — duodecimo, feria sexta paschali, tertio Kaleudas
Audientes autem IngelrannUs ot Guido (sic en!m Maii. Nimirum ipse episcopus infinitae levitatiserat,
vocabatur)Thomam ab urbe digressum, populum- ut etiam si quae inepta ac saecularia cogitaret, facil-

que secutum, Laudunum adeunt, sine hominibus lime lingua absolveret. Certe vidi illam meam quam
domos omni uberiate refertas inveniunt. Quorum praelibavi consobrinam, cum nuper in urbe nupta
tanta copia fuit, ut si caute ab iis qui praeerant quo pudoratius poterat se haberet ille etiam, me :

custodiretur, ne prodige a parasitis ac furibus de- audiente, merdosam atquerusticam appellavit, quia
traheretur, praedictum juvenem
frustra adversus se ab exterorum colloquiis ac visibus absentabat,
exterminandum neque ipse ullam in vita
niteretur, ac se ei more caeterarum nullatenusingerebat. Plane
sua inopiam pateretur. Quis enim dieat, aut dicens et librum quemdam de Hierosolymitana expeditbne
lidem faciat, quid pecuniarum, quid vestium, quid conscripseram, quod cum videre gestisset, eiijue
in omni specie victualium ibi sit repertum ? Cum illatus fuisset, tantopere exosum habuit, quoniam
enim rustiea manus et suburbani, quin eliam Mon- domini mei Suessorum episcopi Lisiardi noruine
tiacutani et Petripontenses, Ferani quoque liuc prooemium operis insignitum vidit, ut deinceps ne-
venerint, antequam Codiacenses, mirum dictu est! quaquam legere dignaretur, cum caetera opuscula
quid priores invenerint, quid tulerint, cum nostri mea, et se ultra omnem valentiam meam appre-
recentiores tardius advenissent, munda omnia, et tiaretur. Et cum efticax videretur in elaborandis
quasi illibata se reperisse jactaverint. Sed quid opibus, totum subito expendebat in causis inutili-

pensi ac moderati apud belluoneset scurras? Vinum bus. Sed mala ista cum hujus temporibus pra ma-
et triticum qua si repertitium non habebat pretium, turuerunt.
et cum tales non haberent vectigalia ibidem, libi- Quanta mala Lauduni patraia fuerinl ista tempe-
dine dilapidabantur horrenda. Coepit ergo inter eos state. —
Sciendum est quia non solum in isto, sed
ex proventu 51 1 rapinarum oboriri contentio, et ex aliorum, imo totius summa populi iniquitate in-
a quibusque quaetibet rapta minoribus ad potentio- creverunt. Nam in tota Francia qualia apud Laudu-
rum jura transibat. Duobus cerle, si terlius obvia- nenses nusquam scelera contigerunt. Parvissimo
ret, spoliabalur. Erat itaque miserrimus urbis sta- enim antequam ista fierent lempore, presbyter qui-
tus. Hi qui ab urbe profugerant, domos clericorum dam in propria domo a puero quem familiariorem
et procerum quos oderant, diripuerant atque incen- C habebat, cum sederet ad pruuas a tergo peicussus
derant at modo residui proceres profugarum us-
: interiit. Cujus corpus ille sumens, in cameram se-

que ad confosceras [/"., ferras] et pessulos, omni cretiorem recondidit et a foris asseravit. Cumque
substantia atouc utensilibus addemnabant. per aliquot dies non viso domino, quonam abisset a
Non ergo ne monachus quidem ullus tuto poterat famulo quaererent, meniiebatur nescio quorsum ho-
ingredi urbem, vel egredi, quin autequo privaretur, ninem expetisse negotia. Et cum prae fetoris inso-
aut propriis induviis nudaretur. Ad sanctum Vin- lentia inter aedes foveri non posset, collecta ille
centium sontes insontesque cum peculio multocoie- domini substantia cadaver in camino domus super
rant. Quid, Domine Deus, gladiorum exertum est cineres prono ore composuit, et inslrumentum de-
super monachos, non tam census quam personas super pendens, ll3 quod siccatorias vocant, super ( )

volentes. Ibi Guillelmus, Haduini immemor

filius, eum dejecit, ut putaretur quia sic eum machinae
sibi a Deo liberationis indullae, quemdam suum casus obtuderit, sicque cum rebus aufugit.
compatrem, cui mox spoponderat immunitatem Decani quoque non longe antc Kalendas suae dioe-
membrorum ad se ex fidecollegerat teneri
et vilae, et ccscos presbyterorum agebant.Cumque quidam Bur-
a suis [/"., servis] Guinimari et Raineri procerum, gundus presbyter, loquax nimis et promptulus, con-
qui caesi erant, et damnari permisit. A filio enim rj tiguum sibi presbyterum super quodam levicapitulo
praefati castellaniad equi caudam pedibus alligatus, accusasset, pro ipsa culpa decanus ab eo sex num-
brevique tractu cerebrum cum fudisset, furcis illa- mos tantumexegit. Qui iddamnisatis superque segre

tus est. Vocabatur autem is Robertus cognomento ferens, nocte cum Burgundus revertisset ad sua,
Manducans, vir dives et probus. At dispensator vi- presbyter qui denarios perdiderat insidias ipsi teten-
cedomini, de quo supra diximus, qui vocabatur, ni derat. Qui cum domus suae gradus cum lucerna
fallor, Ebrardus, qui cum quo die ipso comederat, ascenderet, ille eum a posterioribus in occipitio

servus dominum perdidcrat, evectus est in sublime. calva percussit, qui ex ictu intestatus oecubuit.
His generibus mortium et alii sunt exacti. lnextrica- Alter quidam Fxosimi ipse presbyter, cum habe-
bileestquae in eversorum, vel inversorum punitione ret prosbylerum missarum solemnia agentem, alia-
geriubique contigerit cxplicare. Sciendum autem ribusqne praesentem, a quodara suo apparitore sa-
quia die postcro necis factae Thomas venit in urbem, gitta feriri mandavit. Qui percussus etsi non interiit,
hoc est feria sexta, Sabbatoque recesserit, et in instigator tamen ac opifex non sine interimendi af-
ipsa Dominica tanli facinoris mox Deus poenas in- fectu fuit, nec homicidii, ct sacrilegii, apud Chri-

cusserit. stianos raandati [/*., inauditi], crimine caruit. Refe-

93" DE ViTA SUA LIBRI TRES.— LIB. III. 938

runtur el alia sub eodem tempore atque pago per- A Feretra sanclorum reliquise circumferunlur,quo
el
petrata. mul/x suntcorrogatse pecunix ad ecclesiamreslauran-
Prxsagia prxfalas calamitates prsenuntiantia. Puer dam. —Interea secundum illum qualemcunque mo-
geminus. —
Apparuereet visionesmalumquod proetuli- rem ad corrogandas pecunias eceperunt feretra et
mus praesagantes. Visumestcuidam superLaudunum sanctorum reliquiae circumferri. Unde factum est ut
lunarem cecidisse globum, quod significat repentinum piusille arbiter, qui quos hinc corripit illinc tnise-
venturum urbi defectum. Cuidam quoque ex nostris ricorditer consolatur, multa qua ibant miracula
visum est ante genua crucilixi iu ecclesia Beat;e exhiberet. Erat autem magnilicum phylacterium
Mariae tres ingentes seriatim trabes oppositas. Locus quiddam, quod ferebatur cum aliqua cujushbet me-
autem in quo Gerardus interiit cruorc videbatur moriae theca, in quo de camisia matris Virginis et
opertus. Crucitixus eminentiorem ecelesiae personam de spongia ori Salvatoris illata, et de cruce ipsius,
significavit, 51« cni vere terna trabes obstitit, si de capillis ejusdem
Dominae nostrae nescio, conti-
dum parvus introitus, et peccatum quod in Gerardo, netur. Est autem ex auro et lapidibus, et versus
et ad ultimum in plebe commiserat, ingens fini auro insculpti mysteria interna cantantes. In pagum
ejusoffendiculum praebuit. Locus ille in quo obierat itaqueTuronicum secundasua prolectione venientes,
sanguine tegebatur, dum perpetrata malignitas cujusdam praedonis municipium, quod Busensiacus
nulla poenitudine abolebatur. Audiebantur praeterea dicitur [vulgo Buzencais}, aitigerunt, et sermonem
sicut a monachis Sancti Vinceniii didici, et tumul- de calamitate ecclesiae suae inter alia ad populum
tus quidam, ut putabatur, malignorum spirituum, habuerunt. Cumque praesensissent clerici nostri,
et species incendiorum in aere nocturnis horis in quod dominus, ot oppidani ejus malos animos gere-
urbe. Natus est etiam ante aliquot dies puer gemi- rent ad verbum, et cxeuntes de castello diripere
nusclune superius ibidem,duo scilicet habens capita, destinarent, in arcto [vel alto] positus is qui decla-
duo usque ad renes cum suis brachiis habens cor- mandi habebatoflicium, iicet fidem eorum quae spon-
pora. Duplex ergo superius, inferius simplex erat. debat non haberet, tamen astanti populo, ait Si :

Baptizatus itaquetriduo quoque vixit. Multa denique est animus inlirmus in vobis, accedal ad sacras reli-
et visa sunt, et contigere portenta, dequibus minime quias, et haustis laticibus, quos reliquiae attigerint,
ambigebatnr, quin praeinerent malum illud maxi- profecto sanabitur.
mum quod sequebatur. Miraculum 1. Mutus puer et surdus sanatur. —
Tunc laetus dominus, ejusque castrenses, dum eos
CAPUT XII.
C «stimant ex suo ipsorum verbo pro mendacibus
Pcenas sumit Deus de nece Gerardi. — Postquam capiendos, offerunt ei puerum mutum et surdum
sopito aliquantisper turbine Ecclesia coepit pedeten- annos natum circiter viginti. Dici non potest ab ali-
tim clericorum restaurari studio. Quoniam igitur quo sub quantopericulo et angore tunc clerici con-
paries quo Gerardus [supplenda sunt kaec verba
ille, : stiierunt. At cum altis communem Dominam cum
interfectus est] propter vim incendii caeteris debili- suo unico Jesu Domino exorantes suspiriis, epotis
tatior videbatur, arcus quosdam inter ipsum parie- sacris aquis interrogatur a trepidanie presbytero,
tem medium, qui exusiior fuerat, et exteriorem nescio quod verbum. Cui ille mox absolute non ad
aedem immodicis sumptibus peregerunt. Cumque verba interrogata respondit, sed eadem quae pre-
quadam nocte fragor ingens increpuisset, tonitrus sbyter verba dixit. Quienim nunquam audierat quid
impulsu fulminis ita concussus est, ut juncti parieti diceret, nisi quod dicebatur, ignorabat. Quid immo-
dirimerentur arcus, partem redderetur
et paries in rer? In paupere oppido corda confestim seipsis lar-
acclivis, et necessariojam destrui oporteret ab imis. giora fuerunt. Oppidi unum dominus quem solum
Et, o mirum Dei judicium Quid de his, Domine,
! habebat equum mox praebuit, cuin caeterorum mu-
tua censet severitas, qui homiuem tibi astantem nificentia suas pene possibilitates excederet. Quo-
quoquo modo te orantem punire [f., punire voluisti D rum ergo prodilores esse voluerant, horum cum
vel, puniri permisisti], si insensibilem sub quo haec magnis lr.crymis Deum
adjutorem laudantium sic
sunt acta parietem non concessum est indemnem fuere prosecutores, ut juvenem, qui sanatus fuerat,
esse? Nec id injuria fuit, ut tantam injuriam aegre perpetuo sanctorum reliquiarum contubernio man-
tuleris, Domine. Certe si inimicus meus veniam pe- ciparent. Quem ego in hac nostra Novigenti eccle-
tendi causa genibus meis jaceret affusus, et a suo sia hebetem, et ad omnia dicenda et intelligenda
hoste ante meos perimeretur pedes, ob contumeliam rudem vidi, qui fidelis lanti miraculi circumlator,
mihi factamplane omnis mea erga eum animositas in tali exseculione non multum post tempus diem
illico sopirelur. Hoc nos homines, el tu potissimum obiit.
vena clementiae, Deus. Si tu infantes tui prorsus Miraculum 2. Mulier a passione digiti curatur. —
ignaros sub Herode coronas, solum quia causa per- In Andegavensi urbe femina quEedam erat, quae
niciei eorum tu fueras, putandumne
est quod penes puellula nupserat, in qua pueraria a>tate annulo
hunc, licet immeritum, ad lui no-
peccatorem, licet quem digitulo inseruerat irretractabiliter, ut sic di-
minis vilipensionem occisum, obdurare te queas? cam, die noctuque insertum tenuerat. Juvencula
Non est hoc tuum, infinita pietas. igitur accedentibus annis in majorem carnulentiam
Patrol. CLVI. :to
939 V. GUIRERTI ARBATTS S. MARI/E I)E NOVIGENTO 940

excrescente, etiam eirca annnlum hinc inde caro A rant. Epasmo igitur rediens ad clcricos an loqui
protuberans, metallum pene eontexorat, unde et valeat et nescio quibus verbis interrogando tentatur.
eximendi eum a digito spes tota pei ierat. Advenien- Mox ille eadem quae audierat a percunctatore re-

tibus itaque sacris pignoribus, 513 dum post ser- spondit. Inlinitas cuncti glorias in sublime Deo
munem liabitum eum cseteris mulieribus oblaiura tulerunt, quis dicat jubilos? Denique ad Nigellam
venisset, cuin manum tetendisset ad reliquias ar- oppidum omnimodis precibus redire coguntur, ut
gentum depositura quod tulerat, crepuit annulus, quod sacris minus pnmo detulerant, integerrime
et manu ipsius ante sancta collabitur. Quo viso
sub suppleretur. Quod et eximie faclum est. Et hic se
populus, et maxime mulieres, quod tantam graliam clarificayit Domina, cujus Filius Deus, quae hucus-

Mater Virgo feminae illi contulerat, quod etiam ipsa <jue distulerat naturae dona consummat.
petere non audebat, dici non potest quid nummorum CAPUT XIII.
populus, quid potissimum feminae monilium anuu- Ad Anglos transferuntur reliquix. Exinde trans- —
lorumque conlulerint. Pagus Turconicus virtutum marinas petituri partes, cum se huic mediterraneo
communis omnium Dominae jucundabaturodore res- Oceano contulissent, opulentos quosdam mercatores
persus; at vero Andegavensis jactitabat se Dei Ge- sub eadem classis evectione habentes, secundo
nitricem hab re prae manibus.
B quantum ad flamina aequore ferebantur. Et ecce
Miraculum 3 Mulier hausia aqua asacris reliquiis
. immanium, quos multum verebantur, piratarum
tacta, convaluii. —
Alias, sed quo id actum sit op- conspiciunt sibi ingruere ex adverso salandras.
pido plane exprimere non possum, in eadem tamen Cumque remis undas verrentibus illi adnavigantes
dioecesi, ad quamdam honestam feminam, diutissi- tluctuum cumulos prora dividerent, vixque stadii
ma nec minus desperata infirmitate detentam, ipsa interstitio a nostris absisterent, et sacrorum porti-
summopere petente, reliquiae delatae sunt a clericis. lores cum e piratis valde metuerent. consurgit in

Quas cum illa praecordialiter venerata fuisset, sacris- medio quidam nostras presbyter, et elevato phyla-
que unde dilutae fuerant potata laticibus nec mora cterio, in quo regis [reginae] coelorum pignora
Maria medicante convaluit. Cumque sacra Dei debi- tenebantur, ex Filii et Matris nomine eis interdixit
tis muneribus honorasset, et portitor sacrorum adventum. Nec mora pro imperio ad puppim rediere
pedem a domus limine excessisset, ecce puer equo rates, nec minori sunt celeritate [deest hic forte
insidens, rhedamque trabens, angiporti medium, expulsi] quam accelerare gestierant. Hinc laus apud
per quod transiturus fuerat, occupabat. Ad quein liberatos, hinc gloria, mercalores bonae illi Mariae
clericus : Sta, mquit, donec sancta praetereant. Cum- c gratulabundi multasibi oblulere pretia.
que praeterisset lator eorum, et ille caballum urgere Qui cultum sacris pignoribus denegarant ruslici
coepisset, ad repetilionem itineris nusquam eniti puniuntur. — Igitur prospere devecti ad Anglos,
potuit. Quo respiciens ille qui ferebat reliquias cum ad Wintoniensem venissent urbem plurima
Vade, inquit, in nomine Domini. Et hoc dicto equus inibimiracula claruerunt. Apud Essecestriam quo-
pariter et rheda progreditur. Ecce quae in Maria que non disparia contigerunt, causasque plurimo-
praestas, quamque reverentiam sibi exigit. rum munerum efTecerunt. Taceamus consuetudina-
Miraculum 4. Auditum aique loquelam recipit rias aegritudinum medicinas, insolita attingamus.
juvenis. — apud Nigellam (vul-
ln terlia profectione Non enim ode puricum eorum scribimus, ipsi con-
go Nelle) eos contigit devenire castellum. Habebat scribant, nec facta viritim sed qua^que praedicatoria
autem Radulphus dominus castri ipsius juvenem decerpimus. In omnibus pene locis reverenter, ut
mutum et surdum iu domo sua, quem et perhibe- compelebat, excepti, vicum quemdam ve-
cum ad
bant divinandi scientiam haud dubium quin a daj- nissent, non a presbytero intra ecclesiam, non a
monibus habere; quem et ideo plurimum ferebatur rusticis inlra domos habitabiles admissi sunt duas :

amare. Sacrae ergo reliquiae castro invectae, satis inibi sine mansoribus aedes repererunt, in unam se

tenuibus donariis sunt a populo honoratae. Ille au- et sua impedimenta omnia conferentes, alteram
tem mutus et surdus, cui praefati muti et surdi per sacris reliquiis aptaverunt. Nequissimo itaque vulgo
imo et praesentia
significationes innotuerat sanitas, in sua contra divinas res pertinacia perdurante, in

videbatur, cuidam pauperi altributis,

calceis suis crastino elerici eura ab illo rurc migrassent, eccc
nudipes, et mente compuncta Lchumnum (vulgo tonitruorum 514 crepitus terrificum e nubibus ful-
Lihons en Santerre) monasterium usque pignora men expressit, quod decidens burgo illi irruit, et

sacraprosequitur. Cumque sub feretro interdiu ex- omnia quae in illo fucrant habitacula in favillam
cubaret, hora prandendi contigerat. Plurimis itaque vertit. Et, o Dci mira discretio! cum illae duae do-
clericorum cuntibus esum, et parvo numero ad mus intersitae aliis quae ardebant essent domibus,
custodiam remanente sacrorum, cum et ipsi paulu- illae manserant, ui Deus evidons daret indicium pro-
lum extra ecclesiam deambulatum isscnt, rever- pter irreverentiam, quam erga Dei Genitricem ha-
tentes inveniunt hominem solo stratnm tantopere bucrunt, idem miseros homines passos incendium.
vexari, ut ab ore ipsius et auribus cruor cum magno At presbyter improbus, qui in barbaris quos doeore
fetore prollueret. Quo clerici viso, et socios, qui debuerat, crudelitaiem auxerat, collecta suppelle-
pransum ierant, ad theatrum tanti miraculi accele- ctili quam ignibus eoplestibus se praeripuisse gau-
9 VI DE VITA SUA LIBRI TRES.— LIB. III. 942

debat, ulrum ad fulmen nescio, an ad mare trans- A aquila cx ea deaurata, quae arcae sanctorum feretra

iturus advexerat. Quo in loco cuncta quae congesse- continenti supererat, saltum faciens quasi violenter
rat, et quae transponere nitebatur, identidem fu!- impulsa ruit. Ex quo eventu tunc quidem tales con-
niine sunt consumpta. Ita gens agrestis, et incom- jecturas habueruut, quasi principalis pars loci,

posita ad Dei mysteriorum intelligentiam, suis episcopus scilicet moriturus esset. At vero nos et

suppliciis est edocta. haec eadem forsitan significata sentimus, et digni-

Sacrilegus, qui pecunias sacris reliquiis oblatas tatem urbis, quae specialiter inter urbes Francia?
abslulerat, laqueo se suspendit. — Ad aliud quoddam totius est regia, ruisse, imo magis ruituram esse
municipium venerant, in quo cum ex opinione, et putamus. In illo enim, quod retulimus civitatis
evidentia miraculorum, tum multiplex ad sanct: s discrimine, rex ipse, cujus avaritia provenerat, nec
reliquias ferveret oblatio, Anglicus quidam ante semel eara quidem revisit. Praepositus etiam regius
ecclesiam positus dixit ad socium : Eamus bibitum. conseius nequitiae perpetrandap, paucis horis ante-
At ille, non habeo pretium. Ego, ait, inferam. quam oborta seditio committeret urbem, praemissa
Quonam. inquit, reperies? Considero, ait, hos cle- concubina et liberis, ex urbe recessit, et antequam
ricos qui mendacio ac praestigiis tol pecunias a tria vel quatuor milliaria peregisset, eamdam vidit
B ignibus conflagrari.
faluis eliciunt, ego plane quomodo enitar, ut id ex
ipsis meis contraham obsoniis. Dixit. et ecclesiam CAPUT XIV.
ingreditur, ad consistorium, in quo locatae erant Hugo dccanus absque electione episcopaiu donaiur
reliquiae, accedit, et simulans quod eos osculo vene- a rege. —
Igitur exacto his modis episcopo, de eli-
rari vellet, ore apposito denarios, qui oblati fuerant, gendo altero regias aures appellere coeperunt. Da-
labiis inhianlibus haurit. Inde regressus ad compa- tur ei nulla electione praemissa quidam Aurelia-
rem : Veni, compotemus, quia sufficiens po-
ait, et nensis decanus, cujus decaniam, quia referendarius
tationis nostrae pretium jam habemus. Quomodo, in- regisquidam Stephanus ambiebat, qui episcopus
quit, cum illud non haberes, accepisti? Ex his, ait, essenon poterat, ipsi a rege episcopalum obtinuit.
quae illis impostoribus intra ecclesiam dantur bucca decaniamque suscepit. Quo ad consecrationem
mea abripienle praasumpsi. Male, inquit, fecisti, qui cxhibito, cum prognosticum ejus aucuparentur, va-
a sanctis illa tulisti. Tace, inquit, et huic proximae cuam repererunt paginam. Ac si diceret De eo :

taberna te Solem in Ocea-

confer. Quid verbosor? nihil vaticinabor, cum nulli pene futuri sint actus.
num (48) duxere bibentes. At vespera incumbente, Post paucos enim menses occubuit. Aliquas tamen
ille qui nummos sacris subduxerat aris, ascensa q de episcopi domibus restituit, ( ,u Quo decedente, )

equa domum se regredi profitetur. Cumque nemus iste legitime et invitus eligitur. In hoc, inquam,
contiguum attigisset, facta laqueo cuidam arbori se legitime, quia in nullo venalis introiit, nec quid-
appendit, ubi foede moriens oris sacrilegi poenas quam Simoniace agere intendit. Cui tamen in pro-
pendit. Ex multis quae apud Anglos Virgo impe- gnostico suo Evangelicum capitulum dure sonuit,
riosa peregit, haec nos excepisse sufficiat. quia idipsum quod Galdricus habuit « Tuam, sci- :

Bos nulio impellente cursim se offert ad deferendas licet, ipsius animam pertransibit gladius (Luc. n,
reliquias. —
Lauduni quoque postquam a corro- 35). » Quid autem infortunii sibi immineat, Deus
gando redierant, dictum mihi a quodam bonse viderit.
indolis clerico est, cui materiei advehendae officium Teudegaldus episcopi occisor furcis infertur. —
fuerat delegatum ad tecta ecclesiae reparanda, quia Antequam vero ad alia progrediamur, dicendum est
in subeundo monte inter boves unus lassescendo quod Teudegaldus proditor 515 ac interemptor
defecerat. Cumque plurimum clericus aestuaret episcopi, post biennium internecionis illius a militi-
bovem, non reperiens quem pro eo jugo fatigati bus Ingelranni captus, et furcis illatus est. Is in
inferret, ecce repente bos illo cursim se obtulit, et Quadragesima comprehensus, postquam pene usque
quasi ex industria operi auxilium laturus advenit. D ad vomitum comederat et biberat, et coram aliqui-
Qui motu alacri cum currum ad ecclesiam usque bus, quod dici nefas est, se Dei gloria plenam, ven-
cum aliis perduxisset, clericus valde sollicitus erat trem protendendo et mulcendo, manu jactaverat,
cuinam bovem illum ignotum redderet. Qui mox ut tentus et in carcerem relegatus, non a Deo, non ab
solutus est, nonducem, nec qui se miDaret exspe- homine poenitentiam petiit, nec etiam productus ad
ctavit, sed ocius unde venerat, repedavit. poenam, cuipiam quidquam dixit, eaque insensibili-
De casu aquilx deauratw in summa sanctorum tate ad Deum qua vixeral interiit. Sed jam ad
arcapositx. — Is ipse etiam, qui hoc mihi retulit, omissa redeamus.
id pariter quoque narravit, quia videlicet die illa, Thomas excommunicatur .
— Igitur Thomas qui
qua Gualdrius episcopus disposita nece Gerardi nefarios illos, et Gerardi primum, et postea episcopi

Romae proficisci copperat, ipse post sacerdotem ad domini sui et cognati occisores, cum illa communia
missas stabat (erat enim diaconus). Cum repente
m
maligna susceperat ( ), ad archiepiscopis totius
die admodum serena, nec ilabris ullis flantibus, Franciae et episcopis non solum in conciliis, synodis,

(48) Id esoccasum.
943 V. f.UlBERTI ARBATIS S. MARI.E. DE NOVICF.NTO 044

ac regiis euriis, sed et postmodum ubique paro- A matrem habuit, et ideo semper patris afieetu caruit.
chiarum ac sedium per omnes Dominicas, succre- Perpendens interea Ingelrannus, quia sui a?vi gravi-
scenle inetTabiliter malilia, creberrimo passim tatem caupones et macellarii irriderent, accersito
anathemate pulsabaiur. Noverca autem sua illa Thoma, pactoque cum eo fmdere, etiam novercam
Ingelranni male pnesumpta, cum crudeborem ursa illam prsebitis innumeris sacramentis novo ei in-
fera gereret animum, et Thomam quasi aemulum sinuavit amore. Qua? nimirum sibimet non ignava,
sibi videret emergere, Ingelrannum paternos affe- non parvi ponderis gazas ad eo exegit pro innovata
ctus erga eum, ipsumque patris nomen compulit pace.
abjurare. Unde femineo consilio cum coepisset eum Exhausto denique Thomas plurimo quem habebat
a suo jure arcere, et apertus ei hostis existere coe- thesauri cumulo, opemquoque Ingelranno spopondit
pit, ut comici verbis utar, de stulto insanum facere. contra burgenses, quibus cum vicedomino adnite-
In tantum ergo furoremmens paulatim malis in dies batur episcopus. Thomas igitur et Adam, qui turri
potioribus imbuta prorupit, ut jus fasque assereret, pra>sidebat, coeperunt acerrime insistere vicedomino
si non secus ac bestias incedendo homines aestima- atque burgensibus. Et quamprimum, quoniam epi-
ret. Quia enim a muliercula injuste, ut res erat, scopum et clericos factae cum burgensibus factionis
exhaeredebatur, jus a seipso et a suis complicibus arguebant, res pervasit Thomas ecclesiae. Et in una
posse bacchari caedibus putabatur. Procurabat quo- quidem villarum ejus, praesidium sibi firmat, per
tidie saevissima illa novis semper consiliis, quos ei quod caeteras mox incendiis et praedis exterminat.
ad subversionem proponeret, hostes; ille e contra Ex una earum cum maximam captivorum abduxis-
minime feriabatur indesinenter contra eum exsequi set catervam, multamque pecuniam, residuum pro-

praedas, incendiaet morles. Nostra aetate non vidi- miscui sexus, et diversae aetatis vulgus, cohortem
mus duas uspiam convenisse personas, quorum ad- certe qua? illo confugerat plurimam in ecclesia con-
ministratione viderimus sub una causas tot evenisse cremata cremavit. Inter captivos autem quidam, qui
res malas. Nam si fuit ille caminus, haec oleum dici panis emendi gratia in villam venerat, eremita
potest. captus ante eum ducebatur. Erat vero imminens,
Tales plane utrobique fuere mores, ut cum vene- postridie scilicet, festum beati Martini. Cumque
ris non parcerent indifferenter operibus, non minus flebiliter inclamasset ad Thomam cujus professionis

tamen, imo amplius fierent mox praebita occasione esset, qua pro causa eo devenisset, 5IG saltem
crudeles. Sicut enim haud jura nunquam maritalia pro honore sancti Martini sibi miseresceret. Ille e
tenuere, itanec illum unae conjuges ab scortorum C vagina guhione exempto, ejus trajecit pectus et
poterant aut externarum carnium rivalitatibus cohi- viscera, Accipe, dicens, propter sanctum Marlinum.
bere. Quid plura? Cum ista illum novarum quotidie Leprosum pariter carceri truserat. Quod elephan-
rerum molitionibus instigaret, et ille homicidiis in- tiosorum provincialium coetus audiens, obsedit ty-

sontium rabiem exsatiare non posset, in tantum ut ranni fores, conclamans ut sibi socius redderetur.
uno die decem hominibus oculos eruerit, quos nec Quibus ipse comminatus est, nisi recederent se vi-
mora mori contigerit, fiebat utrinque lassati fa- vosincensurum. Et cum territi aufugissent, in tuto
cerent momentaneas paces ; sed post paululum femi- positi, et ex regione pariter conglobati, Deum super

na illa vetere refricante morbos, in mutuas consur- eo in vindicem compellantes, pari voce latis in altum
gerent neces. vocibus ei maledixerunl. Leprosus autem idem in
Ambiani calamitates, per Ingelrannum comitem, et poenali carcere diem clausit.
alios excilatx. —
Igitur Laudunensis provincia cum Mulier quoque praegnans ergastulo itidem rele-
hissub utroque malignitatibus quateretur, in Am- gata, ibidem interiit. Quidam de captivis tardius
bianensem Deo judice est translata calamitas. Nam quibus sub collo eas quas vocitant
expediebant iter,
116
( ) post funeslum excidii Laudunensis eventum. canolas praecipiens perforari, senis eorum, ni fallor,
Ambiani rege illecto pecuniis fecere communiam, D aut quinque, funes fecit inseri, sicque sub truci
cui episcopus nulla vi exactus debuisset praestare angaria proficisci. Qui post paululum in custodia
favorem, praesertim cum et nemo eum urgeret, et sunt defuncti. Quid verba protrahimus? In illo ne-
coepiscopi sui eum miserabile exitium, et infausto- gotio triginta solus homines proprio ense peremit.
rum civium confligium non lateret. Videns itaque At noverca sua videns tantis hominem inserere se
Ingelrannus urbis comesex conjuratione burgensium periculis, avida perimendi eum mandat vicedomino,
comitatus sibi jura vetusta recidi, prout poterat, ut Tliomae subtiliter excursus observet. Qui cum
jam rebelles armis aggreditur. Cui etiam non dcfuit, illum nescio quaeuntem nocte quadam circumfudis-
Adam sic enim vocatur, et suae cui praeerat ipse set insidiis, confossus membra vulneribus etiam in
turris auxilium. A burgensibus ergo urbis pulsus, poplite lanceam hostis pedestris accepit. Qui cum
ab urbe in turrem se contulit. Qui cum in comitem alias, tum in geniculo durissime laesus, vellet nollet,
irremissis assultibus grassarentur, et Thomam quasi a coepto desiit
amantiorcm suum dominum ad communia» illius Defectus inter sacra facienda infortunia prsemin-
sacramenta vocantes, conlra parentem, ut putatur, tiant. Episcopus Ambianensis Godefridus ubdicat
suum filium suscitarunt. Ignominiosam enim valde cpiscopalum Cluniaci el Carthusix aliquandiu vixit,
945 DE VITA SUA LIBRI TRES. — LIB. 111. 946

ac post jubente Remensi archiepiscopo rediit. —

At A rimonia data ad regem dicerent, se in regno ejus
episcopus anteqnam ecclesia sua tale exterminium non facturos nisi ulscisceretur in illum.
Dei officia
pateretur, quodam die festo missas acturus erat. Nam ea tempestate, qua pestifer ille contra Ingel-
Quidam vero specie religiosus presbyter sacramen- rannum burgensibus adnitebatur, Gallerius, de quo
tum anle eum ex sola aqua nescius confecerat, post supra egimus, qui cum Guidone coarchidiacono suo
quem et episcopo idem accidit. Cumque libamen solus de proditoribus Girardi resederat, ad illam
assumpsisset, et non nisi aquam esse sensisset, di- bonam Ingelranni suam videlicet uteri-
lateralem,
xit : Magnum scitote pro certo malum ecclesiae nam sororem, quod adullerinum connubium ipse
imminet isti. Quod ipsum infortunia presbyteri, quae miscuerat, circa mediam ferme Quadragesimam lo-
ante contigerant, aslruebant. Cum ergo vidisset cuturus perrexerat. Quod cum Thomas addidicisset,
suam nec clero nec populo praesentiam esse gratam, missa legatione cilissima imperat Roberto cuidam,
quia neminem juvare poterat, assumpto quodam omnium
enim amat iamulos) utscelestissimo (tales
nostro monacho, inconsultis omnibus clero suo ac Galterium ab Ambianensi redeuntem observent, et
populo libellum, ut ita dicam, repudii dedit, et ar- quot possunt interimant. Quae ille non alias quam ab
chiepiscopo Remensi anuulum, sandaliaque remisit, ipso Laudunensi promontorio prospectans, per ipsam
et se in exsilium iturum nunquamque deinceps epi-
B viae concavitatem, qua de Sil monte descenditur,
scopum futurum utrobiquemandavit. Ex-pontifex ita in occursum illi cum suis vi nit. Galterius autem
factus cum Cluniacum attigisset, rursus sponte pro- praemisso comitatujam in urbem mulo sedensseque-
pria episcopus factus altare inibi consecravit. Inde batur. Sic igitur solitudine aucupata gladiis eum
digressus Carthusiam perrexit, de quo loco in hujus crudelissime conciderunt. Quo occiso ad ^Thomam
opusculi primordio nobis sermo fuit. lbi extra con- cum mulo hilares revertuntur.
ventum in cellula commanens, sex de viatico suo Creciacum castrum expugnaiur a rege. De his —
argenti sibi marcas retinuit. Qui post duos menses ergo ac similibus cum maximis Ecclesiarum dolori-
non ab aliquo suorum, sed ab archiepiscopo reman- bus apud regias cum impeterenturaures, insequenti
dalus, moras in reditu non fecit; ad hoc enim mar- anni Quadragesima postquam archidiaconum occide-
cas sibi utilesfuturasscivit. Clerus autem et populus rat, collecto rex adversus eum exercitu praesidia ,

eum non sine moerore recepit, qui eo absente super quae in villis abbatiae Sancti Joannis exstruxerat ag-
altero eligendo non sine magna ipsius aspernatione greditur. De equestribus autem vix ex corde opitu-
non sategit. Ipse enim turbam moverat quam sedare labatur regi cum etiam pauci essent, levis autem
non poterat. q armatune infinitum prorsus agmen. Quos ille contra
Thoma itaque ad sua translato, et ex vulnere se conflari audiens garriebat,cum etiam prorsus
praelibato jam impotenter agenti, quoniam filius impos lecto decumberet. Monitus a rege ut adulte-
Adae,nomine Adelelmus, puer pulcherrimus in fu- rina castella destrueret, foedissime respuit. Oblatis
turam desponderat conjugem ipsius filiam. Qui Tho- sibi multorum affinium auxiliis exsibillavit. Tunc
mam jam laeserat in Adam, et in turrim ejus ipsa archiepiscopus et episcopi, factis in altum gradibus,
Ingelranni turpis concubina arma convertere parat. mullitudinem asciverunt, commonitorium eis pro
Ipse aulem in fidelitate Ingelranni hucusque contra negotio fecerunt, a peccatis absolverunt, et ut sub
burgenses sleterat. Rege ergo conducto turrim ob- nomine poenitentiae castro illi quod Creciacum
sidione circumdat. Et cerle Adam regi hominium {Crecy) vocant, de salute animarum tuti irruerent,
fecerat, nec ab eo defecerat, rexque eum in sua fide imperarunt. Quod et mirabili ausu pervadunt. Erat
susceperat. Referri non possunt ab aliquo, ne ab eis autem munitio insolitae fortitudinis, ita ut omnis
quidem quorum pars periclitabatur, factae neces de eorum nisus multis ridiculus videretur. Cum ergo
burgensibus per turrenses, cum ante obcidionem, qui intuserant, defensioni inteuderent, capto tamen
tum enim apud urbanos
postea crebriores. Nullus jam priori vallo, astitit rex in porta castelli, et sub-
Quod primum promoto D monitis oppidanis ut castrum sibi traderent, cum
actus erat, sed passio sola.
nondum malo facile Godefridus episcopus, sicut om- se dicerent non facturos, protensa manu juravit se
nibus notum est, sedasset, nisi vicedominum, qui non comesurum donec caperetur. Ea tamen die
maximo eum semper habuit contemplui, timuisset. solvit impetum. In crastinum vero regreditur, arma
Ejus plane moris est ut ^neminem revereatur, nec sumit, de militibus autem vix quispiam coarmari
cuiquam beneficus sit, nisi aut de ipso male loqua- voluit. Cumque apertae eos proditionis arcesseret,
tur, aut sibi male faciat. Qui dum ab uno morderi accitis pedeslribus, ipse prior vallo insistere et ad
timet, et scienter perfidissimo placere gestit, Deo interiora niti ccepit. Nec mora penetratur intro, in-
justo judice, ab ipso potissimum, et ab omnibus gens victualium copia reperitur, defensores tenen-
laceratur. tur, oppidumque diruitur.
Galierius archidiaconus Thomx comitis dolo et Tandem se dedit Thomas. —
Haud longe hinc
imperio trucidatur. —
Thomas igitur turri subvenire aliud municipium, nomine Novigentum. Hujus cla-
non potuit, intra quam militum suorum
et filiam, et vibus regi delatis, incolae profugerunt. Apud Crecia-
probiores dimiserat. Mala autem ubique tanta ege- cum aliqui furcis appensi sunt de captivis ad terro-
rat, ut archiepiscopi et pnesules pro ecclesiis que- rem defensorum, aliqui alias occisi. De assultoribus
947 V. GUIBERTI ABBATIS S. MARLE DE NOVIGENTO 948

nescio sialiquis praeter unum militem. Thomas au- A superavii. —

Antequam autem ad eontigualia Jevol-
tem apuJ Marnam tuebatur se, qui, facta pecuniaria vamur, quoniam et Je Suessorum quibusJam Jicturi
reJemptione apuJ regem et regios, et pacto ecclesiis sumus, scienJum est quia super omnes Francisa
Jamno quoJ fecerat, hinc paci, illinc se reJJiJit provineias LauJunenses Jitestabiliora agunt. Nam
communioni. omnium superbissimus iniquis-
Ita vir qui presbyteros, episcopum, archiJiaconum occiJe-
simusque per manum pauperrimam, quam saepe pu- rant, nuperrime eliam solertissiinam feminarum
nierat quamque spreverat, punitus est. UluJ non est abbatissam Saneti Joannis, genere clarissimam,
reticenJum quoJ, cum rex LauJunum cum suo Ecelesiaeprovectricem, nomine RainsenJim 518,
hoste venisset, aeris mollities intempestiva cuncta LauJunensis inJigenam, suus servus occiJit, quoJ-
reJJiJerat. Tunc archiepiscopus aJ eos « Oremus, : que passa est pro Ecclesiae flJe consustinuit. QuiJ
ait, Deum, ut, si vult fleri quoJ proposuimus, Jet quoJ ipsa ecclesia non vocabat a saerilegiis? Qua3
serenum. » Quo Jicto, aer extemplo renituit. tamen quia regina omnium non reliquit inulta, Ji-
Godefridus episcopus redit a Carthusia. Rex, obsi- gne prosequimur. Ab his, quos ( ,n matricularios )

dione facta Ambiani, inexpugnabilem turrim experi- vocant, qui gazas eeclesiae familiarius asservabant,
tur. — leritur Dominica Palmarum reversus a Car- vasa ministerii coepere subJuci, qme tamen in magi-

thusia GoJefriJus episcopus, longe alia quam ibi ^ stros eorum retorquebantur clericos. Erant plane
JiJicerat, incipit propagare. Regem ergo arcessit, laici. Haec primo a quibusJam. SecunJo quidam
et Jie celebri ac verenJo ipsum et astantem po- Ansellus vulgo urbis oriunJus, immanis et rusticus,
pulum aJversus turrenses sermone habito, non infra JiesDominici natalis ante matutinos, cruces,
Dei, seJ Catillinario irritare intenJit, sponJens aurea quaeque subripuit. Cumque post ali-
calices,

regna cuelorum his qui turrimexpugnanJo perierint. quoJ tempus praerepti auri massulam Suessonico
PostriJie pro muro Castellionis (sic enim vocatur) cuiJam mercatori venum tulisset, et furlum sacri-
ingentes inachinae porriguntur, eisque milites impo- legum quoJ fecerat, proJiJisset, ac sacramentum ab
nuntur. Turrenses ante cortinis sese protexerant, eo ne se proJere accepisset, ille interim Jamni
ne esse eorum proJeretur. Episcopus vero nuJipes illius conscios per Suessorum parochias excommu-
aJ Sanctum Aceolum non tunc pro hoc exauJienJus nicari auJivit. animaJvertens LauJunum
QuoJ is

abierat. Interea turrenses permittunt eos se muris venit, rem clero proJiJit. QuiJ plura? conventus
lls
ingerere, machinas aJmovere. Quibus applicitis, ille negavit. ( ) Is, eontra Jatis vaJibus, bello [/.,

Alerannus quiJam talium peritissimus, Juas quas Juello] eum pugilaturus impetiit. Nec ille Jistulit.

instituerat phalaricas opponit, et quater viceuas Erat autem Dominica. Quibus clerici prae propera-
c
pene mulieres aJ saxa qute .imposuerat intorquenJa tione commissis, ille qui furem compellaverat, vi-
disponit. Milites autem interni contra externos prae- ctus ruit. Inquo Juo constant, aut eum qui furem
lia cominus ense tractabant. Cumque Achilleis ani- pejeranJo proJiJerat, minus recte fecisse, aut, quoJ

mis sua propugnacula Jefensarent, mulieres, viris multo verius est, legem lllegitimam omnino subiisse.
aequiparanJae, missis ex tormento lapiJibus utrasque Huic enim legi certum est nullum canonem con-
confregerunt. Et fervescente jactu missihum, quater venisse,
vicenis, ut relatum est, vulneratis, etiam regem Alia audacior commiltit furta. — Victoria Jenique
jaculo in pectore loricato laeserunt. De his autem Ansellus tutior aJ tertium prorupit sacrilegium. Nam
qui spiculis sunt,trajecti, praeter unum nullus evasit. ineffabilicommento gazophyiaeium prorupit, et co-
Hoc episcopi nepos RotharJusclericus retulit. piosius aurum gemmasque tulit. Quibus tultis, cele-
At mililes qui Je machinis penJebant, obrui se brato jam ,l9) sacri laticis juJicio, in hunc cum
(

viJentes, fugam ineunt; nec mora caeteri. Quibus aliis matriculariis injectus est, superque natanJo
aliquantisper amotis, turrenses prosiliunt, machi- convictus, cum quo et alii primi Jamni cognitores :

nas conciJunt, materiemque aJ se convehunt, cum quorum alii furcis allati, aliis vero parsum. Is pari-
eos a longe conspiceret, nec aggreJi auJerent tria D ter tractus sponJet se Jicturum, Jimissus Jiflitetur.

pene millia, qui prius oppugnarunt. ViJens igitur SecunJo eveclus in furcam, proJere rem se jurat.
rex inexpugnabilem locum cessit, obsiJeri jubens Remissus ait Sine praemio nihil faciam. Appende-
:

cum fame coacti se reJJerent. Huc usque perseverat ris, inquiunt. Et vos nihil habebitis, ait. Inter haec
obsiJio, et Jici non potest quot Je burgensibus solis Nicolaum castellanum Guinimari filium, adolescen-
quotiJie pene Jepereant. AJam vero extra positus tem clarissimum, infinitis jaculabatur conviciis,
suburbia, et Ingelrannum atqueviceJominum crebris cujus manibus haec liebant. Consulitur episcopus et
hostilitatibus urget. UnJe etiam si vexatio intelle- magister Ansellus quiJ facto oporteat. Melius est,
ctum Jaret auJitui, scire possent quia, etsi Thomas aiunt, ut pecunia sibi Jelur, quam tanta auri quan-
succubuit.non omnes tamen causae sunt pares, nec titas amittatur. Pacti ergo ei sunt quingentos ferme
Dei penes omnes aequa juJicia, ut sit episcopo aJ soliJos. Quibus sponsis, mullum quoJ in vinea sua
neces licentia provocanJi. conJiJerat reslituit aurum. Pollicitus vero se de
CAPUT XV. patria recessurum fuerat, trium autem ei Jicruni
Reinsendim abbaiissam penmit servus ipsius. Vasa (•oniiiieatum episcopus spoponJerat. In quo spaiio
sacra subripuii Anselmus quidam. Duello innocenlem rum clabi ciam vellet, et universos urbis ipsius pro-
949 DE VITA SUA LIBRI TRES. — LIB. III. 950

videret egressus, villa ex parte ejus grandium flumi- A fidiam tantopere coluit ut quod Judaeis metum fide-

num species apparebant, quae eum progredi omnino lium impraesumptibile erat, ipse diceret de Salva-
vetabant. tore nefaria. Quam male autem in coelum posuerit
Palam ergo illum recedere sine ullo furto sui os suum (Psal. lxxii, 9), intelligi potest 519 ex
fructus baec invisibiliter sibi proposita fluenta coge- meo illo libello quem contra ipsum rogatu Bernardi
bant. Quo cum ventum foret, de se nolle recedere decani scripsi. Quae quoniam ori Christiano indici-
quzedam furiosissima loquens diceret, cumque eum bilia sunt auribus exsecrabiliter exhorrenda,
et piis

episcopus magis urgeret, coepit quasi extra se posi- supprimimus. Gum

Judaeos attolleret, a Judaeis pro
lus mussitare, quaedam se scilicet adhuc scire quae insano habebatur, dum verbo sectas eorum appro-
distulisset dicere. Quod cum per vicedominum didi- baret, et nostra in promptu sequeretur.
cisset episcopus occasionem nactus, quoniam se ju- Quam nefanda profert agitque comes. Generosum
raverat nil plus scire, solidos quos ei proposuerat uxoris ipsiusfaclum. — Et corle in Natali et Passio-

dare, subtraxit, et carceri relegavit. Qui etiam sup- ne Dominica, inhujusmodi tam humilemse praebe-
el

pliciis adactus, gemma confracli operis se penes bat, ut vix perfidum putaremus. Nocte paschali se
se babere fassus est. Et ad locum eos ducens, osten- in ecclesia ad vigilandum contulerat, religioso cui-
dit eas in linteolo sub saxo pendente. Cum his " dam clerico, ut de mysterio dierum illorum aliqua
omnibus quoque phylacteria sacra subduxerat, quae sibi diceret, suggesserat Qui cum qualiter passus
:

quandiu tenuit, dormire non poterat, quia sanctis sit Dominus, et quomodo resurrexit, intimasset, ex-

feralem animum concutientibus, tanti eum sacrilegii sibilans comes ait Ecce fabula, ecce ventus. Si tu,
:

horror invaserat. Igitur et ipse in sublime provectus, inquit, pro vento et fabula, quae dixerim habes, quid
appositus est ad patres suos, plane diabolos. hic vigilas? Pulchras, ait, mulieres, quae istic coex-
CAPUT XVI. cubant, libenter attendo. Certe cum conjugem ju-
Matris J oannis Suessorum comitis, actus nequam.
, venculam speciosam haberet, ea contempta rugosis-
Manassis etiam mater. —
Joannes interea, Suesso- simam ita affectabat anum, ut cum intra domum
rum comes (ut jam stylum ad promissa vertamus), cujusdam Judaei lectum sibi, et illi saepius apparari
militia solers pacisque studiosus fuit, cujus tamen faceret, nunquamtamen stratu cohiberi poterat, sed
intentio sola sua utilitas fuit. Nam paterna et avita in aliquem angulum turpem, aut cerie intra apothe-
nequilia in exitium matris semper Ecclesiae redunda- cam aliquam prae furore libidinis se cum illa sordi-
vit. Porro mater [Joannisj inter caetera potentiae suae dissima contrudebat. Quid, quod cum uxore sua pa-
miracula (49), linguam diacono cuidam a gutture rasitastrum quemdam, exstinctis jam nocte lucernis,
exemptam succidi fecil, oculosque convelli. Nimirum sub specie sui cubitum ire mandavit, ut adulterii sui
id praesumpsit parricidalis audacia. Nam Judaei cujus- crimen impingeret? Quae cum non esse comitem ex
dam studio fratrem proprium cupiditate comitatus corpori qualilate sentiret (erat enim comes foede
veneno occiderat. Quam ob causam et Judamm ignis pruriginosus) suo quo valuit nisu, et pedissequarum
assumpsit, el ipsa pridie quam caput jejunii seque- auxilio, scurram dure cecidit. Quid plura? Non san-
batur, postquam eximie coenaverat, in ipso sui eiimunialem, non monacham a sua abusione exclu-
somni nocte primordio paralysi percussa, officia serat, nec fratrum plane sanclorum unquam rivali-
lingiue perdidit, totiuscorporis invalitudinem incur- tati pepercerat.
rit : quodque potissimum est, nil deinceps quod ad Impiissima et infelici morte periit comesille. — Hu-
Deum pertineret sapuit, et de caetero porcum vixit. jus putidissimi blasphemias cum pati jani Virgo
Cui etiam justo Dei judicio, quasi pro medela, pene Mater, omnium regina, non posset, redeuuti ei ab
lingua desecta est. Sic se ab initio Quadragesimae expeditione regia, collegarum suorum daemonum ad
usque ad octavas Paschae, cum diem clausit, habuit. urbemjam propinquanti ingensglobus apparuit, qui
Inter ipsam autem, et hunc Joannem, et episcopum hirta coina, sensu effero domum veniens, ea nocte
Manassem, filios ejus, non modo simultates, sed le- rj conjugerepulsa, cum anu pradictaconcubuit, inqua
thalia odia erant, et haec genuina. Nam genus illud morte decubuit. Cumque anxiari coepisset,
et lethali
vicissim infestos se habent. Certe dum ad tumulum praedictum clericum cum quo in vigiliis egerat super
delata fuisset, inter sepeliendura inihi coraes isdem urinarum suarum consideratione consuluit. Qui ei
deea, quae sunt superius relata narrabat, adjiciens : de morte respondens cum sua anima, et de perpe-
Quid, inquit, pro ipsa dilargiar, cum pro sua ipsius tratis libidinibus eum conveniret, ille intulit : Vis,
anima ipsa nil voluerit dilargiri? inquit, ut leccatoribus (gulosis), scilicet presbyteris,
//i Joannem illum, Judaicx perfidiae seciatorem. scri- mea erogem ne obolum quidem A multis discre-
?
psitGuibertustractatumcontraJudseos. Deniqueco- — tioribus te didici omnes feminas debere esse commu-
raes ipse, cui recte dici posset, « pater tuus Amor- nes, et hoc nullius momenti esse peccatum. Dixit,
rheusetmater tua Cethaea [Ezech. xvi, 3),» non modo et nihil aliud quam rabiem postea dixit, aut fecit.
ad parentem regeneravit utrumque, sed multo de- Nam astantem sibi conjugera pede voler.s propel-
teriora peregit. Ipse Judaeorum ct haereticorum per- lere, cuidara mihti (deesf, alapam, aut pugnum)

W Ironice.
951 V. GUIBERTl ABBATIS S. MARI.E DE NOVIGENTO 952

sedente ea, impegit grandem adeo, ut eum everte- A vitam se apostolicam tenere jactantes, eorum actus
ret. solos legere amplectuntur.
Tenebantur ergo insanissimi hominis manus, ne Ad judicium vocantur ab episcopo Suessionensi. Co-
se suosque disjiceret, donec defatigaretur, donec ram Guiberto interrogantur. — A domino ergo Suesso-
virginissimae Genitrici et Deo tilio ejus inimicum rum pontifice viro clarissimo Lisiardo praefati duo
diaboli extorqueret spiritum. ad examen urgentur Q !ius cum ab episcopo inge- .

reretur, quod conventus praeter ecclesiam facerent,

CAPUT XVII.
et haeretici ab affinibus dicerentur; respondit Cle-
Clementii, Ebrardi, et gregalium hxreseos summa. mentius.Num legistis, domine, in Evangelio, ubi
— At quoniam haereticorum, quos hic nefandus dicitur : « Beati eritis? » (Luc. vi, 22 Joan. xiu, 17.);

amabat, meminimus, quidam rusticus, Clementius Cum esset enim illiteratus, quod « eritis » signiti-

nomiYie, cum fratre Ebrardo, apud Buciacum, pro- caret haereticos aestimabat. Puiabat etiam quod ha?-
ximam Suessioni villam, commanebat. Qui, ut vul- retici dicereniur, quasi haereditarii, haud dubium
gabatur, de primoribus sute haereseos erat. De hoc quin Dei. Cum ergo discuterentur quid crederent,
ferebat impurissimus ille comes, quod sapientiorem Christianissime responderunt, conventicula tamen
eo neminem comprobasset. Haeresis autem ea est, ° non negarunt. Atquia talium est negare, et semper
non quae palam suum dogma defendat, sed quae per- hebetum clam corda seducere, addicti sunt judicio
petuis damnata susurris clandestina serpat. Ejus exorcizatae aquae. Cumque in ipsoapparatu rogasset
vero talis dicitur esse summa. me episcopus, ut ab eis secrelo quid sentirent elice-
,2
(
°) Dipensationem Filii Virginis phantasma fa- rem, eis baptisma infantium proponerem, dixe-
et
tentur. runt :Qui crediderit et baptizatus fuerit, salvus
«

Baptisma parvulorum non intelligentium sub pa- « erit (Marc. xvi, 6). » Cumque in bona seutentia
trinis quibuscunque adnullant. magnam quantum ad ipsos intelligerem latere ne-
Suum autem appellant Verbum Dei, quod flt quo quitiam, interrogavi quidputarent super his qui sub
nescio rotatu longosermonum. aliorum fide baptizantur. Et illi Propter Deum ne :

Mysterium quod fit in altari nostro ita exhorrent nos adeo profunde scrutari velitis. Itidem ad singula
ut ora sacerdotum omnium os inferni appellent. capitula addentes, nos omnia quae dicitis credimus.
Et si pro velamine suee haereseos aliquoties inter Tunc recordans versus illius, in quem Priscillianistae
alios nostra sacramenta suscipiant, sic pro dieta olim consenserant, scilicet

habeni, ut ea die amplius edant.

nil Jura, perjura, secretum prodere noli
P
Sacra coemeteria a reliqua terra comparatione non (August. De hseres. c. 70.)

dividunt. dixi ad episcopum : Quoniam testes absunt, qui

Conjugia damnant, et fructificare coitibus. eos talia dogmatizantes audierunt, ccepto eos addi-
Et certe cum per Latinum conspersi sint orbem, citejudicio; erat eniin matrona quaedam, quam per
videas viros mulieribus cohabitare sine mariti, con- annum Clementius dementaverat. Erat et diaconus
jugisque nomine, ita ut vir cum femina, singulus quidam, qui ex praefati ore alia capitula maligna
cum singula non moretur, sed viri cum viris, femi- audierat.
nae cum feminis cubitare noscantur. Nam viri apud Probatur eorum fides per sacramenium et aquam,
eos in feminam nefas est. Populus hserelicos igne absumit. Missas itaque —
Edulaomnium quaeex coitu nascuntur, eliminant. egit episcopus, de cujus manu sub his verbis sacra
Conventicula faciunt in hypogeis aut pennalibus sumpserunt Corpus et sanguis Domini veniat vo-
:

Ipenetralibus, vel penatibus] abditis, sexus simul in- bis ad probationem hodie. Quo facto, piissimus epi-
dilTerens, qui candelis accensis cuidam mulierculae scopus, et Petrus archidiaconus vir fide inlegcrri-
sub obtutu omnium, retectis, ut diciiur, natibus, mus, qui ut non subjicerenlur judicio, eorum pro-
procumbenti eas a tergo offerunt; iiisque mox ex- D missa respuerat, ad aquasprocedunt. Episcopus cum
stinctis chaos undecunque conclamant, et cum ea multis lacrymis litaniam praecinuit, deinde exor-
quae ad manum venerit prima quisque coit. cismum fecil. Inde sacramenta dedere se nunquam
Quod si inibi femina gravidetur, partu demum contra fidem nostram credidisse, aut docuisse. Cle-
fuso in idipsum reditur. mentius in dolium missus, ac si virga supernatat.
5^0 multus accenditur, a circumsedcnti-
Ignis Quo viso, inlinitis gaudiis tota eftertur ecclesia.
bus puer de manu in manum per (lammas jacitur, Tantam enim sexus utriusque frequentiam opinio
donec exstinguitur. Deinde in cineres redigitur ex ;
ista conflaverat, quantam inibi nemo presentium se

cinere panis conficitur; cuique pars pro cucharistia vidisse meminerat. Alter confessus errorem, scd
tribuitur, qua assumpta nunquain pene ab haeresi impumilens, cura fratre conviclo in vincula conjici-
ipsa resipiscitur. tur. Duo alii e Durmaniiis villa probalissimi hserel
Isti Manichseis parum dissimiles. — Si relegas tici ad speclaculum venerant, parilerque tenti sunt.
til
haereses ab Augustino digestas, nulli raagis quam ( ) Inteiea perreximus ad Belvaeense concilium,
maniclKeorum repeiies convenhe. Quae olim carata eonsulturi episcopos qui facto opus esset. Sed li-
a doctioribus, residuum demisil ad rusticos, qui dclis interim populus clericalem vercns mollitiem
953 DE VITA SUA LlBRl TRES.— LIB. III. 954

concurrit ad ergastalum, rapit, et subjecto eis extra A candum oculusa fronte, et ab ore lingua expromi-
urbem igne pariter concremavit. Quorum ne propa- tur; sicque eo damnato, vellet nollet, residua praeda
garetur carcinus, justum erga eos zelum habuit Dei reducitur.
populus. Aller contigui fluvii partem, qui Aquila nuncu-
CAPUT XVIII. patur, piscaiioni suae ascribere nitebatur, quae ex
Puella festo die S. Nicasii suere prxsumens dat antiquo pnefati loci fratribus debebatur. Cumque
poenas. Huic opemfertB. Virgo. — Apud Noviomum fratrum piscator ab illa parte fluminis per ipsum
ecclesia est parochialis, in beati Nichasii honore miliiem omnino absterreretur et pro hoc Ecclesia
ab Alduino Harduino] quondam episcopo dedi-
[al., multis urgeretur, a Domina praepotenti in
placitis

cata. Ipsae etiam ejus reliquiaa istuc a Remensibus membris aliquibus paralyseos valetudine conquas-
deportatae aliquandiu quieverunt, non dico in prae- satur. Sed hoc cum forlunae, non ultioni divinae as-
dicta ecclesia, sed in urbe. Ante hoc ergo ferme criberet, dormienti illi piissima Virgo astitit, et ali-

quinquennium, cum imminens martyris festivitas quot ei alapas non sine severitate in facie dedit.

jussa esseta presbytero debitis feriis honorari, quae- Qui exinde experrectus, et ex verbere sensatior
dam eadie paupercula soladegens sub maire puella, factus, nudipes ad me venit, veniam petit,
illico

suendi quidpiam prssumpsit opusculum. Quae cum quid Maria animositatis sibi intendisset,
beata
manibus suenda coaptans filum per linguam, ut as- aperuit, usurpata remisit. Hoc unum didici, quod
solent, et labra protraheret, fili nodus, qui multae nemo isti Ecclesiae infensus fuit qui non ad evidens
erat grossitiei, ac praeacutum linguae summitati
si id detrimentum venerit, si perseverare delegerit.
adeo inseritur, ut nullatenus exinde eximi posset. Itidem Compendii. —
Apud Compendium quidam
Nam si ab aliquo tentareturevelli, immodicis misera praepositus regius adversabalur ecclesiae beatae Ma-
angusliis angerelur. Cum frequentia igitur populari riae, et beatorum Cornelii et Cypriani. Quem cum

calamitosa ad episcopalem ecclesiam, Reginae

illa foro medio clerici convenirent, et ex nomine tantae
martyrum misericordiam precatura non verbis, cum Dominae, tantorumque patronorum, ne id faceret
matre progredilur. Loqui enim filo linguam tere- denuntiarent, ille sacris in nullo deferens nomi-
brante ac inibi dependente vix poterat. Quid plura? nibus, rogantium ora exprobrando confudit
foede :

Turba quidem vulgi lacrymose compatiens domum sed inter ipsa verba, cum equo insideret, ruit,
rediit, poslquam diu laborantem puellulam multum- et (
m
) sordidissimas bracas, quibus cingebatur,
que spectaverat. Illa die ipso cum nocte sequenti ventris protluvio mox sub se respexit.
perseverans in petendo, comite matre remansit. S. Justi reliquias percutiens mulctatur. Et quia —
Postridie cum Dominam ccelorum ac terrae praecor- de reverentia sanctis exhibenda dicere coepimus,
dialissimis precibus pulsavissent, et sicut Ansellus municipium est in eodem pago Belvacensis episco-
presbyter ecelesiae sacrista mihi retulit, letaniam pii, quod Sancti Justi vocatur. In quo, cum seditio

matre praenuntiante, filia submurmurante, ac si mota fuisset, et enormi insolentia viles quique
scirent litteras mirabili ordine texuissent, filia ad clientuli cum burgensibus baccharentur, clerici
Matris Virginis altare progreditur, tlebiliterque com- sancti pueri ac marlyris Justi reliquias ad seden-
moxque lilum inter oscula crebra laxatur.
plectitur, dum populum in loculo detulerunt. Cui quidam
Ad theatrum tantae gratiae clerus et populus accer- opportunior caeteris revera parasitus cum se retu-
sit, infinilis laudibus cum Deo Virgo Mater attolli- lisset obvium, gladium irreverens et nequam sacra-
tur, s«i Reginam matryrum se proba-
quae in eo tissimo loculo intulit. Qui dicto cilius in terram
vit, quod commissam in martyrem culpam pro se sic ruens, fetida, ut ille superius, alvi manatione com-
ulta est, sicut motum denique suum in satisfactione putruit.
placuit. Nec parum martyris nobilitas claruit, qui Presbyter pene veneno exstinctus B. Marcelli me-
in eo quod pauperculam humilem puniit, quantum sospitati redditur. - In eodem Bellovacensi
ritis

superbos, qui sibi adversantur, adversetur innotuit.D pago apud quamdam villam quidam presbyler re-
Hoc in eadem qua factum est ecclesia, mihi et rela- gebat Ecclesiam. Quem dum quidam rusticus nimis
tum, et filum mirae grossitiei cum nodo adhuc insectaretur odio, adeo invaluit ut eum tradere
cruento a praefato presbytero ostensum. Simile niteretur Quia ergo palam non poterat,
exitio.
quid etiam in die Annuntiationis beatae Mariae nostra huc veneficio corrumpere parat. Bufonem ergo
aetate est actum, quod a Ratbodo urbis episcopo per membra discissum in fictilem ejus ampullulam,
constat scriptum. qua vinum ad missas servare consueverat, trusit.
Milites qui Novigenti res abstulerant a Deipara Solent autem hujusmodi ad id operis vasa fieri, ut
plectuniur. — In hac ipsa Novigenti, cui Deo auc- arcto et productili collo, ventre projectiora existant.
tore servimus, Ecclesia, miles quidam rapinam fe- Ad missas ergo presbyter veniens, vino illo jam
cerat, fratrum scilicet boves abduxerat, Calviacum- veneiicato mysleria sacra egit. Quibus expletis
que castrum deveniens, unum de bobus comeden- mortifera coppit exanimatione deficere, fastidire

dum a se, ut putabat, complicibusque decoxerat. cibos, mansa bibitaque rejicere, et omnino tabes-
Ad primum ergo quod de carnibus illis ori intulit, cere. Poslquam aulem diu lecto decubuerat, tan-
divina virtute percutilur, et uterque ei inler masti- dem vix elaboravit exsurgere, veniensque ad eccle-
9oo V. GUIBERTI ABBATIS S. MARl.E DE NOVIGENTO 9o6

siam, vas unde morbi originem se sumpsisse cogno- A ture adime. Dixit, et ab oculis ejus se subtrahens

verat, tenuit cultroque collum quidquid obterens in multa mentis hominem perversitate reliquit.
intro latebat humoris per pavimenta profudit. Erat Ad hospitium igitur nocte perveniens, diabolo,
autem idem videre jam ex consecratione semen non ut putabat, apostolo, qui se monuerat obedire
bufunculis uberrime plenum. Comperit homo quod pneproperat. Dormientibus itaque sociis mentulam
praecordia sua mortibus essent addicta, et dum sibi primo praecidit, deinde cultrum gutturi immer-

desperatissime prsstolatur immincntia fata, accipit git. Cum stridorem morientis, et crepitum san-
haec a qnodam consilia. Si vis, ait, peslifera quae guinis prorumpentis comites subaudissent, exciun-
concepisti egerere, aut de sepulcro Marcelli Pari- tur a somno, et, lumine adliibito, quid circa ho-
siorum pontiticis, aut de altari ejus pnlverem tibi minem factum fueiit vident. Moerenl denique, tam
quem dum cum aqua hauseris, de
afferri quaere, funestos sodalis sui exitus altendentes, sed quid a
tua protinus salubritate contide. Quod cum ille daemone consilii acceperit nescientes. Quia ergo
facere maturasset, sacros cum multis ad sanctum qua id causa ei contigerit, ignorarunt, tamen illi
affectibus pulveres ebibit; nec mora cum omni curam exsequiarum non negarunt; quodque taliter

circumstanti virulentia intinitorum reptilium globos mortuo indebitum fuerat, pro comperegrino, ut
egessit, malumque universum reddita sospitate re-
B„:,
videbatur, suo missarum officia celebrari manda-
cessit. Nec mirum si Deo praesens Marcellus haec runt. Quibus ad Duum fideliter fusis, placuit Deo
peragat, qui ab eo corporis interstitio absens olim ut resarcito vulnere gutturis, vitam per apostolum
non minora in simili re patrarat. suum repararet exstincto. Exsurgens igitur homo,
et cunctis supra quam dici potest redivivum stu-
CAPUT XIX. pentibus fari incipit. Sciscitanlibus itaque qui ad-
Quidam dsemonis suasione sibi mortem conscivit, erant quid animi in se interficiendo habuerit, de
sed per S. Jacobum ad vitam revocatur. Quae — diabolica sub apostoli nomine apparitione fatelur.
dicturus sum nostris inaudita temporibus relatione Inquisitus quod judicium homicidium in
post sui
cujusdam religiosi ac vere humilis monachi accepi. spiritu censura subierit,Ante Dei thronum
ait :

Qui quidem JofTredus vocatur. Samurensis quon- sub praesentia communis dominae Dei genitricis vir-
dam castri et aliorum castrorum in Burgundia ginis Mariae, ubi et patronus meus apostolus sanctus
dominus fuit, cujus vita quia vero 5fl cognata Jacobus aderat, delatus sum. Illic cum quid de me
dignoscitur, verba sua '[/., per se] conferenda fieret coram Deo tractaretur, et beatus apostolus
putamus. Relatio autem sic se habet. Juvenis quis- q memor intentionis meae, licet peccatricis, et adhuc
piam in superioribus terrarum sibi contiguarum corrupiae, pro me Benedictam illam precaretur,
partibus fuerat, qui feminae cuidam non uxorio, ipsa ex ore dulcissimo sententiam protulit, homini
id est debito, sed usurario, ut secundum Solinu... misero indulgendum fore, quem maligniias diaboli
loquar, id est, indebito amore cohaeserat. ls ali- sub sancta specie sic contigil corruisse. Sic|me in
quando aliquantisper resipiscens ad Sanctum Jaco- saeculum haec [/., hoc] evenit ad mei eorrectionem,
bum Galiciam orationis gratia meditatur abire. Sed et horum denuntiationem, Deo jubente rediisse.
in ipsa piae intentionis massa quiddam fermenti in- Senior ergo, qui haec mihi retulit, ab eo qui redi-
seritur; nam cingulum mulieris secum in illa pere- vivum viderat se audisse narravit. Nam ferebatur
grinatione asportans, eo pro ejus recordatione etiam quod cicatrix evidens et insignis illi remansil
abutitur, et recta ejus oblatio non jam recte divi- in gutture, quae miraculum circumferret, etabrasa
ditur. Inter eundum ergo diabolus occasionem in- tentigo pertulusum, ut sic dicam, ad urinas resi-
cursandi hominem nactus, apparet ei in specie duum habuisset.
Jacobi, et ait : Quo tendis? Ad Monachus quodmonasteriummutasset, obitamorle
Sanctum, inquit,
Jacobum. Non bene, ait, vadis. Ego sum Jacobus ad thronum Dei adducitur, jubeturque ad sxculum
ad quem properas, sed rem meae dignitati tecum D redire agendse causa paenitentix. Celebris quoque —
indignissimam porlas. Cum enim in totius fornica- relatio est, sed nescio utrum syllabis uspiain com-
tionis volutabro hactenus jacueris, modo pnenitens mendata, quod quidam ,M ) ad sanctae conversa- (

vis videri, et quasi aliquem boni initii pratendens tionis h;ibilum ex laico, nisi fallor, conversus, in

fructum, ad meam te tendere przesentiam protiteris, aliquu monasterio accesserat, professionisque inibi
cum adhuc illius obsceme mulierculae tuae balteo se sacramento devinxerat. Qui minorem illic re-
accingaris.Erubuit homo ad objecta, et credens gulae observantiam, quam volebat, considerans,
revera apostokim, infert. Scio, domine, quondam exaeta ab abbate licentia in aliud quasi religiosius
ine et nunc etiam flagitiosissime operatum, dic, 36 contulil, ibique devotione quamplnrima vi\u.
qnaeso, quid ad tuam clemeniiam proliciscenti con- Qui post tempus aliquod m valetudinem incidit, ex
silii dabis. Si vis, ait, dignos pro perpetratis tur- valetudine obiil. Qui a prsBsenlibas excedens di-
pitudinibus fructus pnenitudinis facere, membrum vcrsarum potestatum altercnlionem mox incidit.

illud unde peccasti, veretrum scilicet, pro mea et Nam contrariis virtutibus prinue professionis irru-
Dei lidchtaie tihi absoinde, et pustmodum ipsam plionem causantibus, lucis spiriluum ratio, quse
viiam, (|uam male duxisti, libi pariter desccto gul- super bonae acliouis ejus tesliticatione innitebatur,
957 DE VITA SUA LIBRI TRES. — LIB. III. 958

plurimum obtendebatur. Ad Petri ergo coelestis A rum domum usque pervenit. Sed daemones famulo
janitoris audientiam quaestio provocatur, sed a Pe- suo exsequias ceiebrantes tantam aeris turbam in
tro protinus hujusmodi contentio ad divina ora re- eorum adventu exsuscitant ut repentinus turbo cum
fertur. Re igitur ad eum sic delala, dicit Dominus : serena essent oinnia frontem domus, quam Ymber-
Ite ad Richardum justiciarium, et pro senteniia gam dicunt, pene subverteret, et partem lecticae in
quam tulerit facite. Fuit autem isdem Richardus, mcdio positae sublevaret. Haec de tallbus pauperum
vir summe potens in terrenis possessionibus, sed corrosoribus dixisse sufficiat.
multo poteniior in aequi justique tenoribus. Venatores diabolum loco ferae capiunt. Unde
Ad Richardum venitur, causa edicitur, sententia tanta illo in tempore dxmonum potesias. — Nemo
a Richardo depromitur. Quoniam, inquit, sponsionis antem miretur, quod idem maligni spiritus in
tenetur reus, perjurium evidens incurrisse digno- ludificandis, aut laedendis hominibus, hoc tempore
scitur, nec in causam justam habent dsmones, multum possunt; nimirum quia quae faciunt, be-
quamvis eis multum justae hominis obvient actio- stialiter, et non in nomine Domini faciunt. Unde in

nes; sed mea ex Deo censura denuntiat ut haec pago Vilcassino non ante multos annos factum com-
emendaturus ad saeculum redire debeat. Ad superos perimus, quia scilicet cujusdam de loci proceribus
itaque ille pridem, funus emergens, abbatem evo- B homines alicubi suh eadem regione venabantur.
cat, quid viderit insinuat 5«3, culpam desertionis Taxonem ergo male fugacem caveae intrudentes,
ac perjurii publice fassus, ad pristinum monaste- imo cura daemonem intrusissent, intrusisse putantes,
rium revertitur, Unde noverit omnis qui uspiam sacco excipiunt. Quem summa vi inde eximentes et
quocunque sub Dei nomine se mansurum stabiliter plus quam animal illud patitur, ponderosum sentien-
profitetur, observet quae Deo et sanctis pollicetur, tes, cum asportare nocte jam incidente ccepissent,
quia locum mutare non debet, nisi ab iis qui sibi ecce vox a monte contiguo per raediam silvam ruit.

non prtesunt, male agere compellatur. Audite, inquit, audite. Cumque altrinsecus post
Fenerator xtei-num periit. — Quoniam de qualita- ipsos plurimae succlamassent voces, quid illud ? Vox
tibus morientium loqui aliquoties utile est, Lauduni denuo intulit. Caducem, inquit, hunc portant. Qui
homo quidam fenoribus undecunque deditus erat, forsitan sic et merito vocabatur, et mulios cadere
cujustinis dignam cum exitio vitam egisse mon- fecit. Quo dicto infinitae damionum copiae undecun-
strat. Nam in extremis agens, cum a paupercula que quasi ad eruendum proruunt in tantumut ne-
quadam, persoluto jam debito, usuras exigeret, et mus universum ex frequentia obrui videretur. Dia-
illa eum per imminentem sibi exitum obtestans, ut bolo ergo, quem ferebant, non taxone projectot
remitteret, imploraret, quod ille pertinacissime ab- pene amentes effecti fugam ineunt. Qui domum ve-
negaret, illa in arcto posita quidquid erat fenoris nientes, nec mora temporis mortui sunt.
acceptum muiuo, praeter unum denarium, compor- In ipsa provincia rusticus quidam crure intecto,
tavit. Cumque et solum illum remitti sibi peteret, pedibus nudis, super Uumiuis crepidinem, dum e hv
jurat neutiquam se ille facturum. Quid remorer? bore rediret, extrema sua lavaturus Sabbato vespe-
Quaesivit illa quera vix valuit reperire denanum, et rascente desederat. Mox ab imo aquae ipsius, in
in ultimo carnis spiritusque confligio jam stridenti qua diluebat vestigia, diabolus ejus pedibus inne-
infert. Quo ipse moriens sumpto sibi in os posuit, xuit. Cumque rusticus se ligatum sentiensa vicinis
quem dum quasi viaticum deglutisset, animam ex- adjutorium inclamasset et ad domum propriain de-
halavit, et ad diabolum sub tali tutore migravit, latus fuisset ab eis, coeperunt rude hominum genus
unde et a sacris locis merito extorris jacuit. omni artiticio agere, si quomodo valerent compedes
A Ueriusitidem feneratoris anima traditur daemoni bus. terere. Qui ergo circa hunc inutilem circuitumelu-
— Apud Attrebatesquid acciderit super hnjus moris ctantes nihil efticiunt, suos quique nisus eludunt.
homineattexam. Is crumenas suas turpibus longo tem- Spiritualia enim spiritualibus comparanda sunt.
pore infercierat lucris. Tandem metallorum plnrium D Tandem post rotatus diulurnos homo se inter eos
montibus cumulatis, supremas atiigit horas. Et ecce peregrinus immiscuit, ad compeditum ipsis spe-
in hominis specie diabolus advenit, bovem nigrum ctantibus sese proripuit, et in momento resolvit.

prae se ducens. Qui morientis lectulo astans Do- : Quo facto expedite nec quis esset interro-
recessit,

minus, inquit, meus hunc tibi bovem mittit. Cui gare licuit. Daemonia autem mulierura araores, et
aeger Gratulor, ait, domino meo pro munere. Vade,
: ipsos etiam concubitus affectanlia ubique affatim
inquit ad uxorem suam, et homini qui bovem ad- celebrantur, et nisi puderet, a nobis plurima dice-
duxilappara quodcomedat, bovem autem intromitte, rentur. Sunt quoque quaedam in nequitiis iutligen-
et bene asserva. Dixit,extemplo eftlavit. Inteiim
et dis atrocia, aliqua vero solis conlenta ludibriis. Sed
tamen homo tanquam comessurus, inquiritur, bovi- stylum jam ad laetiora vertamus.
que pabula deferuntur, sed neuter reperitur. Faclum
CAPUT XX.
ergo cuncti mirantur et horrent, nec boni quidpiam
tales munerum missiones portendere censent. Fu- Abbas corpus S Emundi curiositate ductus inspi-
nere apparato, et corpore in libitina locato, proces- ciens, manuum contraclione corripitur. — Apud An
sio clericorum consueta mortuis oflicia praebituro- glos beatissimus martyr Eadmundus rex, sicul quoib
9;»'.» V. GUIBLRTI ABB. S. MAlUdS DE NOVIG. DE VITA SUA LIB. TRES. 960

dam nunc quorjue prodigiosus existit. Taceo de A sine dolore delituit. Gujus rei causa quotannis otn-
et

ejus corpore pigmenlis non homiuum, sed cuelesti- nes clericos, qui ejus festivitati intersunt, eo die,
bus hactenus incorrupto, in quo ac si 5«4 viven- quoad vixit, lautissime pavit, ejusque posteri facere
tis unguium ac crinium excrementa miramur. Sed hodieque non desinunt. Quod brachium avi mei non
illud dicere est, quod in tanto miraculo positus a uxor, sed familiaris quaedam ad lales femina satis
nemine patitur se videri. Abbajejus loci nostrorum solers ad saeculum opimo auro lapidibusque con-

temporum quidam per se scire voluit, utrum caput texit.

olim in passione decisum corpori foret, uti vulgaba- Aliud Arnulphi miraculum.. Gusia(Guwe) hujus —
tur, unitum. Actis itaque cum suo capellano jeju- Laudunensis pagi castellum est, in quo beati Arnulfi
niisdetexit, aspexit quae praetulimus, carnibus nu- itidem brachium esse dicitur. Quod fures cum di-
squam flaccentibus, ac si dormientis omnia visus repio ecclesiae thesauro pariter diripere voluissent,
et tactus periculo addidicit, alter a capite, alier a jamque tenerent, de eorum sese manibus extorsit,
pedibus utrum haberet attraxit, solidumque cogno- nec uspiam ferri quivit. Hoc ipsi fures, cum resi-
vit, sed mox utriusque manus perpetua imbecillitate duis quae asportaverant deprehensi, hora ipsa, qua
contabuil. erant efferendi in furcas, confessi sunt. In auro, quo
Miro adhuc dicam. Capreolum in monasterio mo- ipsum colitur brachium, locus est, qua nullo inclu-
nachi a parvo nutrierant. Qui cum pecuali lascivia, sorum artificio gemma ulla potuil cohiberi. Inserta
hac illacque per aedilicia, ipsamque ecclesiam ober- enim nec mora laxabatur. Mutatacum opilice, et opi-
raret, casu libiam fregit. Cumque tribus claudicans fex ac opificium cassabatur.
pedibus pedentim quo poterat modo excursitans meriiis a febri levatur Guibertus.
B. Leodegarii
loci omnia peragraret, forte ingressus^ecclesiam ad — Leodegarium marlyrem signis egregium, ad sub-
martyris feretrum ire contendit. Cui mox ut bestiali ventiones alacrem non nescimus. Ego enim adhuc
curiositate se subdidit, tibice sanitatem recepit. Quid pusio, optime tamen horum memor, sub matre agens
faciet pius martyr, si petatur fideliter in humana diebus paschalibus febre quotidiana atrociter aestua-
natura, qui liberalitatem ingenitam, et ut rectius bam. Sub oppido autem erat ecclesia sub nomine
dicam, serenitatera regiam sic ostendit in fera ? Sanctorum Leodegarii et Machuti, cui continuum
S. Vitonus ulceratas manus sanat monacho. — Et olei lumen mater mea fide humili ministrabat. Cum

Sanctus Witonus apud urbem Wintonium se in si- ergo quidquid pene est victuum, fastidirem, evoca-
gnis huc usque praebuit efficacem. Nam
tis ipsa duobus clericis, capellano suo, et magistro
non ante
multa lempora monachus utramque horribiliter ex- C meo, sub eorum custodia eo me deferri praecipit.
ulceratus manura ut hac in parte esset elephantioso Jnxta pravitatem vero veteris usus, ecclesia illa ad
omni deterior, eo prorsus ad omnia erat destitutus jus ejus pertinebat. Venientes illuc ergo clerici, stra-
officio. Gui sanctus, cum a suis absentatum vigiliis tum ante altare sibi et mihi nocte illa fieri impe-
hac de causa nocte offendisset, apparuit, et generali trarunt. Ecce nocte media intra eamdem ecclesiam
cur abesset psallenlio acquisivit. Illico ille torturam cippit terra quasi malleis concuti, aliquoties serae

et purulentiam manuum occasionem absentiae san- arcarum cum multo strepitu circumvelli, crepitus
cto suggessit. Porrige, inquit, huc manus. Quibus aliquando quasi virgarum super arcas audiri. Cle-
exporrectis, sanctus utramque constrinxit et uni- rici vero a sonitu experrecti, cceperunt multura ne
versam scabiosam illam cutem ab eo quasi chiro- timor in deterius me verteret, formidare. Quid
thecas extraxit, et leviorera pueruli carne sub- plura ? eis mussitantibussubaudivi tamen, ex eorura
stituit. contubernio, et lampadis praelucentis solatio, parce
Igne probanlur reliquiae S.Arnulphi. Consobrinum timui. In his noctem transiens, itasospes ad matrem
Guiberti incolumitafi reslituunt. —
Brachium beati redii, ac si nihil incommodi pertulissem, et qui pri-

Arnulfi martvris in oppido, unde eram oriundus, dem lautissima horrueram, communem jam prom
. . . .
quodam
. i • • • iii
cum
U _.... -i _:i
ptus ad cibum, non minor sum repertus ad n nn.
„..™ _„„„..,,.,. ~A pilam.
: ;i
habebatur, quod a locis illis illatum

oppidanos ambiguos, ad probationem

reddidisset Rex Anglorum senior Guillelmus turrim in eccle-
ignibus est injectum, sed exinde saltu subito est sia magnifici Dionysii (cujus, quam fulura plurima,

ereptum. Succiduo denique tempore, quidam con- si pcrliceretur ac persisteret, fuerat magnitudo) ex
sobrinus meus, de castri primoribus, gravissima suis slrui fecerat (50). Quod opus quoniam ab arti-

est passione percussus. Cui brachium beati martyris iicibus minus erat ordinate contextum, videbatui
cum fuisset ingestum, valitudo loco se mutans ad S«5 in dies sui parturire ruinam. Cumque pluri-

tactum ejus locum ferebatur in alium. Gumque vis mum ab Ivone tunc temporis abbaio et a monachi;
timeretur, ne veteri damnuni basilica novi operis
1
illa diffugeret, el fugienti e vestigio sacri brachii
tactus insisteret ad ultimum post aliquol in vultu ruina inlligeret (erat autem ibi beati Eadmundi al-
membrisque discursus, in ipso juguli scapularumque tare, et quorum nescio aliorum) talis visio sullicUf

confinio, tota morbi illius violentia evagans, sublata abbati se inlulit. llonest.T inultum habitudinis do
paululum in raodum muris cute, pariter glomerata miiiam in medio Beati Dionysii ecdesiffi stanten

(50) Obscura.
961 APPEND. AD LIB. III GUIBERTI DE VITA SUA. 902

videbat, quae sacerdotali more exorcismum aquae A lapidibus adopertum, humanitatis causa congeriem
faciebat. Cumque abba feminae auctoriiatem mira- ab dimovere coeperunt. Tandem exhaustis cae-
eo
retur, quae insolita faceret, contemplabatur; quod menti et saxorum montibus, pervenitur ad illum;
post aquae benedictionem eam hac illacque disper- quem, mirum dictu, sospilem, alacremque repe-
geret, postque dispersionem, qua dispi'rserat, cir- riunt ac si domi desedisset. Quadri nemque e regione
cumquaque signum crucis exprimeret. Nec mora alter alteri sese compaginantes, ipsi aediculam con-
temporis turris ruit, sed nullam ecclesiae partem, fecerunt. Non ergo ei sub diutina nescio quot die-
dum rueret, laesit. Illa enim Benedicta inter mulie- rum inibi mora fames, non metus, non insolenlis-
res, cujusventris benedictus est fructus (Luc. i, 22), simus excluso homini calcis odor offecit.
sua eam benediclione juxta abbatis visa munierat. Excellentissimam igitur Mariam coelorum ac ler-
Alias ergo ruens hominem subter ambulantem ope- rae patronam, cum Dionysio totius Franciae domino

ruit. Cum itaque compertum esset omnibus virum [/"., invocantesl, libri ponamus clausulam.

FINIS.

APPENDIX AD LIBRUM III GUIBERTI DE YITA SUA

HERMANNI MONAGHI
DE MIRACULIS S. MARLE LAUDUNENSIS
DE GESTIS
VENERABILIS BARTHOLOM^I EPISCOPI ET S. NORTBERTI

LIBRI TRES
EPISTOLA HERMANNI MONACHI AD BARTHOLOM^EUM LAUDUNENSEM EPISCOPUM.

5«« Venerabili Patri et domino suo, dumno Bar- B Quare nomen suum haud prxfixerit auctor. — Bar-
tholom.eo, Dei gratia Laudunensis urbis episcopo, tholomsei cura per S S. Norbertum et Bernardum
frater Hermannus, omnium monachorum peripsema, decem monasteria construc/a in dioscesi Laudunensi.
summis ponlificibus in coelesli sociari curia. — Scripsi ergo primo Vitam ejusdem Hildefonsi;
Quam nobili genere orlus Bartholomxus. — Cum deinde praefatos ejus libellos subjunxi. Quibus scri-
dudum in Hispaniam ad videndum gloriosum regem ptis, addidi miracula, quae praefata sanctae Dei Ge-

Hildefonsum, Feliciae materterae vestrae filium, pro- nitrix in Francia, et Anglia fecerat per reliquias
fectus, felicissimum promissum suscepissetis
ab eo suas, quae Laudunensi servantur ipsius ecclesia.
in
quod si secundo ad eum videndum reverteremini, Haec ergo miracula jussu quidem paternitatis vestrae
daret vobis corpus B. Vincentii levitae et martyris, composui, sed ut majoris auctontatis essent et a
nec non et casulam pretiosissimam, quam beata nullo propter dictaminis rusticitatem despicerentur,
Dei Genitrix S. Hildefonso Toletanae parvitatis meae nomen illis praelermittere nolui, sed
civitatis ar-
chiepiscopo dederat, ob remuneiaiionemsub nomine canonicorum ejus Ecclesiae ea praetitu-
trium li-

bellorum quos de Virginitate sua composuerat, coe- lavi. Post ipsa quoque miracula subjunxi, quo modo

pistis a mea parvitate quaerere utrum eos denique divina misericordia in diebus veslris novem, imo
libellos alicubi vidissem, utque eos ubique perquire- ^ decem monasteria vestro labore construi fecerit
rem stmliosius pnecepistis. Cum vero eos in urbe per domnum Norbertum, domnumque Bernardum
Catalaunensi forte reperissem et vobis renuntias- abbatem Claraevallensem, quorum nullum fuerat
sem, protinus pergamenum comparatum mihi tra- tempore quadraginta trium episcoporum praedeces-
didistis, meque ad praefatam urbem propier eos sorum vestrorum; vos aulem singulis constructis
transcribendos direxistis. abbates pr.Tfecistis, nec tamen antiquiora quae in-
Hermannus Vitam et libros S. Hilde/onsi descri- venistis corrigere destitistis. Et si vita mihi comes,
psit ; quibus Miracula B. Virginis subjunxit. —
Deo volente fuerit, eliam alia quae in diebus vestris
963 APPEND. AU LIB. III GUlBERTt DE VITA SUA. 964

contigerunt, vcl contingere videro, subnecterc pro- ^ pusillitatis, ut particeps sim bonorum qure in ea
posui. Hunc ergo librum vestrae paternitati et Ec- facta fuerint.
clesiae Laudunensi relinquo in memoriam meae

CAPITULA LIBRI PRIMI.

5^9 Cap. I. De prosperitate et adversitate Laudunensis Eccfesiae; et inlerfectione Gualdrici episcopi,
et Girardi de Cyrisiaco, et succensione duodecim ecclesiarum.
Cap. II. De electione domini Bartholomsei episcopi, et nobilitate ejus.
Cap. III. De miraculis sanctx Marix per Franciam
Cap. IV. De duobus contractis sanatis apud Issuldunum castellum.
Cap. V. Dejuvene surdo et mufocurafo apud Buccnsi caslellum.
Cap. VI. De pacp facta infer duo castella dissidentia.
Cap. VII. De mulipre xgroln Turonis curafa.
Cap. VIII. De juvene surdo et muto Turonis curafo.
Cap. IX. De vindic/a sanctx Marix facta ad Sanctum Laureniium de Cala.
Cap. X. De mutiere parturiente Andegovis sanata.
Cap. XI. De muliere sterili Genomanis fecundafa.
Cap. XII. De miraculo apud montem de Guarda castellum.
Cap. XIII. De tribus miraculis in urbe Carnotensi factis per sanctam Mariam.

LIBER PRIMUS.

Cap. I. — De prosperitate etadversitate Laudunensis B experta est animadversionem. Sicut enim quondam
Ecclesiae, et interfectione Guatdrici episcopi, et per David regem filiumque ejus Salomonem omni-
Girardi de Cyrisiaco, et succensione duodecim
potens Deus urbem Hierusalem excellenter glori-
ecclesiarum.
licavit, sed postmodum propter peccata inhabitan-
(51) Universis sanctae Matris Ecclesiae filiis per to-
tium, per Nabuchodonosor regem Babylonis fundi-
tum orbem terrarum dispersis, Beatae Mariae Lau-
tus destrui permisit, sic etiam Ecclesiam nostram,
dunensis ecclesiae canonici, videre Deum deorum in
quam, ut praedictum est, per multa tempora insigni
Sion. Quoniam juxta Beatum Paulum apostolum tota
gloria sublimaverat, in diebus nostris non quidem
sancta Ecclesia unum Christi corpus est (Cof . i,
ex toto destrui, sed nimia passus est tribulatione
24), et hujus corporis membra sunt diversae Eccle-
quoque veraciter illud prophe-
vexari, itaut de ipsa
siae, vel singuli fideles, dumque patitur unum mem-
ticum dici possit « Quoniam suscepit de manu
brum, compatiuntur omnia membra, et dum glori-
:

Domini duplicia pro omnibus peccatis suis (Isa.

ficatur unum membrum congaudent omnia membra
XL, 2). »
(/ Cor. "xn, 26), tribulationem et dolorem, quem
invenit Ecclesia nostra in diebus nostris (Psal. cxiv, Hanc autem tribulationem quaedam perturbatio
3), et consolationem, quam per Dominam nostram C praecessit, quae futurae ealamitatis quasiseminarium,
sanctam Dei Genitricem post tribulationis luctum et radix, ac praenunlia visa Quidam
est exstitisse.

recepit, vestrae scribendo notilicamus dilectioni, si quidem nobilis princeps et castellanus Laudu-
quatenus et vos congaudentes nobis, Deo, et piae nensis, nomine Gerardus de Cyrisiaco, dum in ea-
Matriejus gratias agatis. dem genibus flexis sup-
Sanctae Genitricis ecclesia
Laudunensem itaque Ecclesiam certum est inter pliciter ab inimicis suis qui eum aggredi
oraret,
praecipuas regni Froncorum Ecclesias antiquitus non audebanl, dolose circumventus, et ab oratione
fuisse celebrem, quam beatus Remigius Remorum
gladiorum plagis ibidem est in-
surgens, diversis
archiepiscopus, sicut in ejus Vita legitur, ex pro-
Cujus sanguine pavimentum ecclesiae
terfectus (52).
priis 5*S redditibus locupletavit, nobilissimumque respersum, cum multoties aqua superfusa non pos-
et strenuissimum virum sanctum Genebaudum in set ad plenum ablui, pluresque speciatum venientes

ea primum episcopum consecravit cumque ab non parum super hoc admirarentur, vir sapientissi-
:

ejus tempore usque ad nostram aetatem, per quin- mus magister Anselmus, tunc temporis Ecelesiie
gentos fere eteo amplius annos, in magna prosperi- noslrap canonicus et decanus, per totum pene orbem

tate lloruisset, ecce in diebiis Ludovici regis Fr.m- Latinum scientiae et eloquentiae SQSB fama notissi-
corum, qui fuit filius Philippi regis, pater autem D mus, nonnullis secrete colloquens pramuntiasse
Ludovici Junioris, duram justi judicis Regis regum fertur illam sanguinis effusioncm, nonnisi ejusdem

(51) Hermannus hic loquitur sub nomine canonicorum Laudunensium, ut ipse indicavit in epi-
stola nuncupatoria.
(52) Latius haec lib. iii Vitan Guiberti attcxuntur.
965 HERMANNI DE MTRAC. S. MART/E LAUDUN. — LIB. I. Mi,

ecclesiaeconcremaiione diluendam, quoniam tantum A totaque pene 5«9 Hispania sibi subjugata adeo
scelus non aqua, sed potius igne foret expiandum. nominis sui opinionem dilaiavit ut ah aliis alier
Nec fefellit virum prudentem sua opinio. Post Julius, ab aliis secundus Carolus vocaretur, ob me-
modicum etenim tempus, Deo permittente, diabolo moriara illius praeclari Caroli Francorura regis, qui
stimulante, domnus Gualdricus, ejusdem urbis quondam Hispaniam victor subegit.
episcopus, sedilione subita a civibus concitata, in Secundam tiliam Hilduini comitis duxit conjugera
domo sua cum quibusdamex militibus suis crudeliter Botholdus comes Perticensis, de qua genuit Bothol-
oceiditur, praefata Sanctae Mariae ecclesia (53), cum dum comitem et Julianara raatrera Margaretae re-
aliis propinquioribus decem fere ecclesiis, domus nomine Margareta, nupsit
ginae Navarrensis. Tertia,
quoque adjacentes episcopi atque canonicorum, Hugoni comiti Claromontensi, de qua genitus est
multorumque civium igne supposito concremantur. Rainaldus comes, qui ex Adelada Vermandensi co-
Tota insuper urbs Laudunensis civibus per varia mitissa genuit Margaretam conjugem illius praeclari
loca dispersis, pene usque ad internecionem destrui Caroli Flandrensium comitis. Quarta, nomine Er-
videtur, ita ut multi per eam transeuntes, rumas- mentrudis, nupsil Theobaldo comiti de Risnel, de
que ejus et cineres aspicientes, piae nimia compas- qua genuit Heldiardem matrem Bertranni comitis,
sione lacrymas funderent, illam Jeremiae lamenta- B qui in Hispania defunctus est, sororisque ejus Bea-
tionem super ea non incongrue replicantes « Quo- tricis, quae ex Hugone de Montcornet genuit Bartho-
:

modo sedet sola civitas plena populo? facta est lomaeum Laudunensem arehidiaconum et thesau-
quasi vidua domina gentium (Thren. 1, i). » Quem- rarium. Quintam. nomine Adara, duxit Godefridus
admodum autem olim Dominus urbem Jerusalera de Gusgia, et ex ea genuit Guidonem patrem Bur-
destrui, et filios Israel captivari permittens, ad cardi. Defuncto autem Godefrido, eadem Ada accepit
consolationem tamen paucorum, qui remanserant, maritum Walterum de Aath. Quo mortuo, accepit
Jeremiam prophetam ibidem cum eis reliquit, sic tertium maritura Theodoricum de Avesniis, et cum
et nobis in tanta calamitate positis, duos sapientissi- eo exstruxit coenobium quod dicitur de Lesciis in
mos viros, praefatum scilicet magistrum Anselmum, propria possessione sua defunctoque eodem Theo- :

germanumque ejus magistrum Radulphum miseri- dorico, ipsa se ex toto contulit eidem coenobio, ubi
corditer reservavit, qui tam clericos quam laicos pluribus annis religiose vivens, defuncta et sepulta
dulciter consolantes, et diversis.sententiis Scriptura- est. Sextam duxit conjugem Ernulfus comes de
rum refoventes, ne in tribulationem adversitatibus Waren: qui genuit Othonem comitem de Cisni; qui
delicerent, exhortabantur. Otho genuit Aubertum; qui Aubertus genuit Auber-
Cap. IJ. —
De electione domini Bartholomaei epi- tura comitem, et Ernulfum episcopum de Verduno.
scopi; et nobililate ejusdem. Quidam autem nobilissimus princeps in Burgundia
Inter consolationum tamen colloquia, cum sa- nomine Falco de Jur, vel de Serrata, comperta no-
pentibus et religiosis viris diligenter et sollicite bilitate et excellentia praefati comitis Hilduini am-

discutientes, utrumnam aliquem invenire possent, biebat unam ex filiabus ejus sibi conjugio sociari;
per quem tam miserabilis et horrenda cladi s repa- sed cum id impetrare nequiret, jurante patre nun-
rari valeret. Tandem, inspirante Deo. repererunt quara filiam suam Burgundioni dandam, contigit ut
salubre consilium, ut ad ejusdem urbis episcopatum Philippus rex Francorura eumdem comitem Hildui-
eligerent domnum Bartholomaeum, Remensis eccle- num cum domno Helinando Laudunensi episcopo,
siae Beatae Mariae canonicum et thesaurarium, tam aliisque nonnullis principibus, pro communi negotio
generis notabile quam et morum probitate, in Be- regni Bomam transmitteret ad dominum papam
mensi, Laudunensique provincia famosissimum. Quod ubi notificatum est praedicto principi Falconi,
Cognatorum siquidera ejus excellentia, non solum insidias redeuntibus per plurima loca paravit, sic-
in Francia, sed et in Hispania, Burgundia quoque, que in itinere captos, et omnibus quae habebant
et Lotharingia pra?dicabatur. Hilduinus namque n spoliatos, non prius dimittere voluit donec idem
comes Rociensis avus ejus duxit conjugem Adela- comes promitteret jurejurando se filiam suam ei
dam germanam domni Manasse Remorum archi- daturum. Qua sponsione accepta. omnes liberos
episcopi, ex qua genuit Ebalum comitem de Roci, dimisit plurimaque eis dona liberaliter contulit, et
et Andream comitem de Rameruth, patrcm Ebali cum magno honore ad propria remisit. Comes ila-
Catalaunensis episcopi, septemque filias. Harum quc reversus in Franciam, liliam suam nomine
unam, nomine Feliciam, in Hispania duxit coujugem Adeladam, cum multis opibus in Burgundiara trans-
Sanctus rex Arragonensis, et ex ea genuit Hilde- missam, praefato principi conjugio sociavit. De qua
fonsum regem potentissimum, qui patri succedens idera Falco supradictum episcopum domnum Bar-
in regno, fortissimas urbes, et castella paganis tholomaeum genuit, cum aliis filiis et filiabus, qua-
violenter praeliando abstulit, et Christianis tradidit, rum una fuit Ermentrudis, quam rursum de Bur-
Caesar-Augustam scilicet beati Vincentii martyris gundia in Franciam delaiam Henricus comes de
archidiaconatu famosam; Terassonam quoque, et Grandiprato conjugem duxit; et ex ea aequivocum
Tudelam, Barbastam, et Burgiam cum aliis multis, sibi Henricum comitem genuit; germanamque ejus

53) Vide Guibertum loco citato.

967 APPEND. Al) LIB. III GUIBEHH 1)E VITA SUA. 968

Adeladem matrem Rieardi Virdunensis ac Laudu- A religiosi viri ut eleclos ex clericis aliquos boni testi-
nensis archidiaconi. monii viros, cum reliquiisDominae nostroe et alio-
Hic ergo Bartholomaeusadhuc puerulus in Fran- rum sanctorum, per Franciam ad expetendas tide-
ciam ad Ehalum avunculnm suum comitem Rooion- lium eleemosynas |transmitteremus. Eorum itaque
sem defertur, litterisque traditus a domno Mana.-.-e consilio elegimus septem canonicos ex fratribus
Remorum archiepiscopo, matris suae avunculo, nostris, Bosonem scilicet, Robertum, Anselmum,
educatur, [el primo canonicus Sanctae Mariae Re- Herbertum, Robertum, Ronefacium, Amisardum
mensis ecclesia 1
, deinde thesaurarius eflkitur. presbyterum, Odonem, qui postea fuil abbas mona-
Postea vero cum jam Laudunensis Ecclesiae esset sterii quod dicitur Bonae Spei, in episcopatu Came-
canonicus, Adela Vermandensis comiiissa, conjnx racensi. Sex quoque laicos ex civibus eis addidimus,
Hugonis Magni, qui fuit germanus Philippi regis Ricardum videlicet, Joannem Piot, Odonem, Lam-
Francorum, cum post moriem ejusdem Hugonis, de bertum, Bosonem, et Theodoricum de Brueriis. Hos
quo genuerat Radulfum comitem Vermandensem, itaque cum feretro Dominae nostrae, et aliis capsis
et Simonem episcopnm Noviomensem, nupsisset reliquiarum transmisimus ad accipienda donaria
Rainaldo comiti Glaromontensi, euindem Bartho- lidelium.
lomaeum sciret mariti sui esse consobrinum, pro " Ecclesia vero fuerat succensa feria quinta pa-
amore ejus fecit eum thesaurarium ecclesiae sancti schalis hebdomadae, ipsique egressi sunt feria quinta
Quintini Vermandensis sicque, ut supradictum est, ante Pentecostem, id est in octavis Ascensionis,
;

et generis nobilitate, et morum probitate et divitia- demoratique sunt usque circa festum Matthaei evan-
rum opulenlia idem Bartholomaeus famosus habe- gelistae. Dominus ergo, cui per Propheiam diciiur :

batur. Electus itaque unanimi lotius cleri et populi « Deus repulisti nos, et destruxisti nos, iratus es,
assensu ad pontilicatum urbis Laudunensis, domno el misertus es nostri (Psal. lix, 3); » et abbi :

Radulfo Remorum archiepiscopo, qui praefato Ma- » Cum iratus fueris, misericordiae recordaberis
nasse matris ejus avunculo successerat, praesen- (Habac. m, 4); » Ecclesiam nostram, quam dure
tatur, et ab eo tempore
multisque aliis episcopis, flagellari permiserat, precibus suae piissimae Matris
Paschalis papae, et Ludovici regis Francorum, cele- placatus, non distulit misericorditer refovere. Plu-
berrime consecratus, ovibus desolalis novus pastor rima siquidem miracula in eodem itinere per ejus
transmittitur. ostendit reliquias, de quibus nonnulla praetereuntes,
Sed ille Laudunum veniens, et non ecclesiam, pauca tantum, sed notissiraa posterorum notitiae

non domum episcopalem, imo nil pene praeter fa- C scribendo transmittimns.
villas et cineres inveniens, dici non potest quantum Cap. IV. — De duobus contraclis sanatisapud Issul-
doluerit, quantum gemuerit, quoniam non se ho- dunum castellum
nore sublimatum, sed honore deflebat praegravatum. ln pago Buturicensi castellum quoddam vocatur
Ipsi enim illa Scripturae sententia non immerito Issuldunum (vulgo, Issoudun). Hujus castelli domi-
visa est tunc temporis posse congruere; « Homo nus vir ditissimus nomine Gaufridus, in domo sua
nascitur ad laborem (Job. v, 7). » Nec non et illud longo tempore pro anima sua duos contractos reti-
quod Dominus de semetipso in Evangelio 53© di- nuerat quorum calcanei ita
et aluerat, natibus in-
cit « Filius hominis non habet ubi caput reclinet
: haerebant ut nullo modo incedere, vel se possent
(Luc. ix, 58). » Illud etiam beati Pauli apostoli : erigere. Suscepto itaque cum magna processione
« quisepiscopatum desiderat, bonum opus desi-
Si fereiro Dominae nostrae et in ecclesia posito, roga-
derat (/ Timoth. iii, 1) » opus, inquit, non hono- : verunt se Silluc deferri, et de limpha, qua reliquiae
rem. Sic et iste de magna requie, et divitiis, om- lotae fuerant, calcaneos suos et crura lavari. Quo
nimodaque corporis sui voluntate in locum deso- facto, statim vidente universo populo, caro quae
latum veniens, non natibus inhaerebat ccepit disrumpi, sanguisque per
se ad honoris excellentiam
gloriabatur promotum, laborem D crura ubertim defluere. Protinus super pedes suos
sed ad operandi
dicebat vocatum ideoque etiam si forte episcopa-
; erecti amplexati sunt feretrum, perfecteque sanati,
tum desideravit, bonum opus desideravit. Protinus fratres noslros subsecuti sunt redeuntes usque Lau-
ergo, ac si aliquod desertum introisset, ecclesiam dunum, et.ad ecclesiae opus ad lapides portandos, ad
simul et domos episcopales ccepit renovare et velut aquam deferendam, ad caementum praeparandum
a fundamentis reparare. quotidie exhortabanlur populum. Gonsuminata ec-
Cap. III. —
De miraculissandx Marix per Franciam. clesia unus eorum reversus est in terram suam, id

Sed quia, ul praediclum est, non sola major ec- est ad castellum Issuldunum, alter nomine Benedi-
clesia Sanctae Mariae, sed et alia- fere duodecim cum ctus, remansit Lauduni, serviens in hospitali fere
multis domibus clericorum et laicorum fuerant per duodecim annos, ibique defunctus est.

combustae, majorque pars civium, per provinciam Cap. V. — De juvene surdo et muto curato, apud
dispersa erat, et eorum qui remanserant unusquis- Bucensi castellum.
que de propriae domus reparatione sic occupabatur Egressi de Issulduno venerunl ad aliud caslellum,
ut vix aliquisinveniretur qui matris ecclesiae adju- quod dicitur Bucensi (Belgentiacum, vulgo, Beau-
tor existeret, consnluerunt nonnulli sapientes et gency), cujus dominus tantae rapacitatis et feritatis
%9 HERMANNI DE MIRAC. S. MARLE LALDUN. LIB. I. 970

erat ut raulti incolarum dicerent frairibus noslris A ritii faceret deferri. Evigilans mulier rogabat ma-
quod omnia quae habebant eis auferret. Erat autem ritum ut cito deferretur. Ille non multum dives,
ei filiusfere quindecim annorum a nalivitate surdus leciicara paralam non habens, fecit eam deferri in
8t mutus. Perierritis ergo fratribus nostris cito vili insirumento, quod vulgariter vannum vocamus
pisericordiae Maier succurrit. Quidam namque re- in quo annona excussa purgari solet. Supposita
[igiosus monachus ibi habitans, auditis miraculis ergo feretro protinus obdormivit, et post modicum
Dominae nostrae, cum magno honore feretrum ejus evigilans sana surrexit. Deinde feretro sociata,
in ecclesia suscepit, deinde revesiitus reliquias ejus vidente populo subsecuta cst illud usque ad eccle-
n vino aqua lavit, caput sOi et faciera praedicli
et siam Sancti Martini.
juvenis aqua ipsa perfudit, et ex ea potum ei dans Cap. VIII. — De juvene surdo et muto Turonis
sub feretro eum recumbere jussit ipse vero genibus ; curato
(lexis Dominam nostram suppliciter exorare ceepit. Quo audito canonici Sancli Martini, cum abbate
Eec mora, juvcnis obdormit, cunctisque videntibus Sancti Juliani, obviam procedunt, et cum honore
pra? anxietate sudor ex toto ejus corpore profluit, maximo reliquias Dominae nostrae suscipiunt. Erat
venae circa aures turgescunt, sanguis ex auribus in eadem quidam juvenis a malris utero
civitate
ubertim exsilit. Protinus evigilans surrexit, et vo-
B surduset mutus, quem unus ex
fullonibus infantu-
ces quasdam emittere coppit. lura repertura nutrierat et educatum arte sua im-
Monachus ab oratione surgens laetus accurrit, et buerat. Hic ergo adductus ad Dorainae noslrae reli-
juvenem alloquitur. Ille, qui nunquam antea audie- quias, sub feretro recubuit et obdormivit. Nec
rat, respondere nesciebat, sed quod audiebat alios mora, anxiari et ex toto corpore sudorem emittere
dicenles, idem post eos ipse prosequendo imitaba- coepit, deinde, venis circa aures inflatis, sanguis
tur. Statimmonachus signa pulsando populum ubertim ex ejus auribus profluxit. Protinus surrexit
evocat, juvenem loquentem et audientem ostendit, et audivit, nec tamen loqui sciebat, quia non di-
et cum gaudio lacrymando, Te Deum laudamus in- dicerat, sed quod alios loqui audiebat, hoc dicebat
cipit. Nuntius e vestigio ad patrem de rapinis ve- Cujus nomen quia nesciebatur, canonici nostri eum
nienlem dirigitur, quid ejus filio contigerit re- appellaverunt Christianum. Sociatus ergo fratribus
fertur. Ille continuo discalceatus ad ecclesiam nostris venit cum eis Laudunum, et fere septem an-

pedes currit, et coram feretro prostratus miseri- nis mansit in domo Guidonis archidiaconi Laudu-
cordiae Matri gratias agit, inde quadraginta so- nensis.
lidos, quoniam non multa pecunia abundabat, ob-
q Cap. IX. — De vindicta sancfx Marisefacta ad San-
tulit. ctum Laurentium de Cala.
Cap. VI. — De pacefacta inter duo castella Egressi de urbe Turonensi venerunt ad Sauctum
dissidentia. Laurentium de Cala, in festo ejusdem martyris.
Hinc ad aliud castellura duobus tanlum milliariis Monachus quidam ibi habitans noluit eis concedere
remotum fratres nostri ire voluerunt, sed, propter ut poneretur feretrum Dominae nostrae super altare
feritatem et praedas illius raptoris, nullus inhabi- Sancti Laurentii, sed super quondam minus altare
tantium cum eis illuc audebat proficisci. Tamen in parte ecclesiae fecit illud poni, timens videlicet
idem raptor, misericordia Dei Genitiicis animatus, amittere offerendam consuetam in eodem festo. Sed
cum militibus suis et caeteris habitatoribus fere- cum Turonenses qui reliquias nostras prosequeban-
trum et reliquias humeris suis imponunt, nudisque tur, referentes miracula quae viderant, oranes pe-
pedibus omnes procedentes, ad inimicorum suorum regrinos 53« supervenientes exhortabantur ut,
tendunt castellum. Ilii, hoc audientes et miracu- relicto majori altari, ad feretrum
Dominae nostrae
lum quod ibi sancta Dei Mater de raptoris filio offerrent, invidiae livore percussus idem raonachus
fecerat cognoscentes, protinus et ipsi nudis pedi- jussit ferelrum et omnes reliquias ejici de ecclesia.
bus omnes inimicis suis obviam ruunt, feretrum- D Praepositus vero castelli, vituperans monachum
queab eis susceptum cum gaudio in castellum suum statim tradidit fratribus nostris tentorium spatio-
deferunt, laudantes Christi misericordiara, qui per sum quod sibi paraverat. Matronae quoque loci cor-
suam Matrem hostes hostibus occurrere pacifice tinas plurimas deferentes idem tentorium decen-
fecerat. lissime perornare studuerunt, luminaribus insu-
Cap. VII. — De muliere xgroia Turonis curata. per sufficientibus splendidissimum tota nocte fe-
Inde per Cormeriacum (vulgo Cormery) Turonos cerunt.
venerunt, et cum magna reverentia suscepti ab Sed rex justus Jesus Christus noluil injuriam
archiepiscopo Turonensi, die Sabbati ante vesperas Matri suae illatam impunitam. Ad vesperas
dimitti
in ecclesia Sancli Mauritii quieverunt. Uxor cujus- siquidem praefatus monachus, morbo caduco subito
dam carpentarii in eadem urbe per oclo annos inlir- depressus, coram omni populo in terram cecidit,
mitate nimia depressa lectulo decubuerat, ita ut magnumque terrorem videntibus incussit. Cam-
nusquam posset ire nisi portaretur. Eadem nocte pana etiam major de turre cadens confracta est,
dormienti misericordiae Mater apparuit, praecipiens ipsa quoque turris in superiori parte fissa et dis-
ei ut se ad feretrum suum in ecclesia Sancti Mau- rupta crepuit. Quod videns monachus, sero se

Patrol. CLVI. 31
 APPEND. AD LIB. III GLIBERTI DE VITA SLA. 972
971

male feeisse poenituit, pedibus coram A canonicorum processione extra urbem usque ad
nudisque
feretro terrae prostratus, coeli numiliter
Reginae vineas eis occurrente, feretrumque positum est in

satisfecit, utque super majus altare feretrum defer- mojori ecclesia supra altare sanctae Manae. Et ecce

retur rogavit, sed fratres nostri noluerunt acquie- quaedam mulier contracta erat in urbe quam epi-
scere roganti. scopus idem jam quinque annis in domo, ubi panis
nimia infirmi-
C AP- x. — De muliere parturienie Andeyavis suus coquebatur, aluerat. Quae prae

sanata. tate sic jacebat incurvata ut ne ad communem qui-

magnifice ab dem necessitatem nisi a duobus portaretur, posset

Exinde Andegavis venerunt, et
ire. Prima ergo noctis hora apparuit ei in somnis
episcopo ipsius urbis suscepti suut. Ubi mulier
Domina nostra, praecipiens ei ut quantocius surge-
quaedam, uxor scilicet Fulberti ditissimi viri co-
ret,ad majorem ecclesiam iret, et feretrum suum
guomento Pellicei, pariens nimio dolore per aliquot
jamque mortem sibi vicinam Laudunense quaereret. Protinus evigilans 533 sana
dies cruciabatur,
Audiens ergo miracula surrexit, et ad ecclesiam currens per plateas cum
imminere pertimescebat.
gandio vociferabatur clamando Domina sancta :

Dominae nostra*, petiit reliquias ejus sibi afferri,

Maria! Domina sancta Maria! Eamilia episcopi
detatisque cochlear argenteum obtulit, lympham
^ secuta est eam, ipse quoque episcopus somno
in quae lutJE fuerant cum fide bibit; statimque
excitatu?, audiens [et gaudens egenam suam sana-
partu edito liberata, Deo et piae Matri ejus gratias
tam. Intravit mulier sana ecclesiam, quaerens cum
egit.
clamore ubi esset feretrr.m Sanctae Mariae Lau-
Cap. XI. — De muliere sierili Cenomanis fecundaia.
dunensis. Stansque coram eo, gratias ei refere-
Cenomanis matrona quaedam slerilis, cum viro
bat, et quomodo sibi apparuisset cunctis enar-
suo ditissimo, fratres nostros suscepit hospitio, et
rabat.
prostrata coram Dominae nostrae feretro, dari sibi
Statim episcopus omnia signa jussit pulsari citius,
prolem oravit. Nec frustrata est fide sua. Post cir- et ipsemet incepit Te Deum laudamus. Quod dum
culum siquidem anni tilium genuit; et frequenter cantaretur, ecce altera contracta, tam ipsi episcopo
postmodum venit Laudunum, agens Dominae nostrae quam cunctis aliis notissima, eeclesiam sanata in-
gratias. travit, et cursu veniens, scabel-
ad feretrum recto
Cap. XII. — De miraculo apud montem de Guarda lula duo, sustentando se ad pe-
quibus rependo et
castellum.
tendam eleemosynam circumferre solebat, super al-
urbem Cenomanicam, et castellum quod
Inter tare posuit, ipsaque stans coram populo, Deo et piae
c
dicitur ad montem de Guarda, transitus diflicillimus Matri ejus gratias agebat. Protinus ipse rursum
et silvarum decisione a comprovincialibus obsitus omnia signa praecepit sonari, incipiens secundo
erat, pro dissensione et lite quae tunc temporis erat, praefatum hymnum. Qui antequam liuiretur, divinae
inter regem anglorum et comitem Andegavensem. pietati placuit tertium superaddere miraculum.
Egressi ergo de urbe Cenomanica, venerunt
tarde Quidam etenim juvenis miles, filius videlicet Car-

ad illum diflicilem transitum, dicentibus cunclis notensis vicedomini, qui in castello quodam catenis
obviantibus quod nullatenus transire possent nec religatus captus servabatur, subito insperatus eccle-
ad castellum quo tendebant pervenire. Interea dies siam ingreditur, et raatre sua cum militibus etcivi-
in noctem vertitur, pluviae quoque nimietas exorta, bus sibi occurrente, laetus ad altare progreditur,
jam pene de salute cogit eos desperare. « Clamave- genibusque flexis coram feretro, et per Dominam
runt ergo ad Dominum cum tribularentur, et de nostram se dicens ereptum, quadraginta solidos ei
necessitatibuseorum eduxit eos (Psal. cvi. 28). » statim obtulit. Quod cernens episcopus, non solum
Subito enim, Deo miserante, tanta transierunt fa- in majori ecclesia, sed et in omnibus aliis ecclesiis
cilitate ut nullum omnino in transeundo impedi- etiam minimis per lotam urbem, omnia signa diutius
mentum haberent. Pervenientibus ad castellum sonari, et Deo laudes directis nuntiis praecepit de-
D
milites obviam processerunt, nimiumque mirantes cantari, ipse tertio Te Deum laudamus.
incipiens

quomodo transissent, benignissime eos susceperunt, Quantus per totara urbem signorum strepitus et
dicentes quod revera misericordia Domini fuisset clangor, qiue vox laetitiae, quot dulcium lacryma-
cum eis. In crastino cum redeuntes per eumdem rum fluraina prae nimia exsultatione, ab utroque

aditum transire voluissent, nullatenus donec iter sexu et diversa aetate sint effusa, eliam nobis tacen-

cum magno labore expeditum fuit transire potue- tibus pius lector facile potest advertere. Sic itaque

runt, sicquepiaeMatri Domini gratiasretulerunt, qiue fratres nostri, beatae Mariae miraculis exhilarati,

in hora magnae necessitatis magnam eis misericor- fidelium donis locuplelati, ai nos cum gaudio circa
diam fecerat. festum Sancti Matlhaei evangelistae redierunt, totam-
Cap. XIII. — De tribus miraculis in urbe Carnotensi que urbem Laudunensem hujusmodi relationibus
factis per sanclam Mariam. valde laetilicantes, posl tribulalionis luctum, novum

In vigilia Nativitatis sanctae Mariae, ante vesperas gaudium nobis intulerunt. Per omnia benedictus

Carnotum venerunt, et honorificentissime suscepli Deus, qui vixit et regnat per omnia saecula sa^cu-

sunt a domno Ivone Carnotensi episcopo, totaque lorum.

973 HERMANNI DE MIRAC. S. MAIU.U LAUDUN. — LIB. II. 974

CAPITULA LIBRI SECUNDI.

Cap. I. De surdo et muto apud Nigellam curato.
Cap. II. Dc auriftce cseco Atrebati.
Cap III. De puella sanata apud Sanctum Audomarum.
Cap. IV. De liberatione clericorum sanctae Marix in mari a piratis.
Cap. V. De vindicta super negotiatores facta apud Dobras.
Cap. VI De muliere parturiente liberata Cantuarix.
Cap. VII. De cseco iltuminaio apud Wintoniam.
Cap. VIII. De alio infirmo ibidem curaio.
Cap. IX. De duodecim infirmis ibidem curatis.
Cap. X. De puella infirma curata apud Christikercam.
Cap. XI. De incredibili vindicta Dei ibidem facta.
Cap. XII. De infirmis septemdecim sanatis apud Essecestram.
Cap. XIII. De glufino contraclo curato in episcopatu Salesberiensi.
Cap. XIV. De febricitanie curato apud Wiltoniam abbafiam sanctimonialium.
Cap. XV. De puella cseca illuminata apud Danavexeriam.
Cap. XVI. De surdo ibidem sanato.
Cap. XVII. De puella curva apud castrum Bannistaplum curata.
Cap. XVI II. De monacho claudo ibidem curato.
Cap. XIX. De alio claudo curaio apud castrum Totenes.
Cap. XX. De mirabili vindicta ibidem facta super eo qui se suspendit.
Cap. XXI. De liberatione clericorum per sanctam Mariam apud castrum Bristolth.
Cap. XXII. De puero sanaio apud Bagejam civitaiem.

534 LIBER SECUNDUS.

De his quee per Angliam gesta sunt.

Cap. I. — De surdo et muto apud Nigellum curaio. A Dominicam palmarum ab urbe Laudunensi in pace
Ex oblationibus ergo fldelium per Franciam col- dimisimus.
lectis, toto autumnali et hiemali tempore templum Redeuntes autem eodem anno mense Septembri,
Dominae nostrae ex magna parte reparatum est. Se- circa Nativitatem Sanctae Mariae, sic nobis ea qua?
quenti vero Quadragesima, cum adhuc pars operis sibi contigerant retulerunt. Egressi, inquiunt, a vo-
maxima superesset, pecunia vero paulatim decre- bis venimus ad castrum, quod Nigella {Nelle) voca-
sceret, consuluerunt nobis nonnulli sapientes, ut tur, in pago Vermadensi, et honorifice suscepti fui-
denuo ex canonicis aliqui eligerentur, qui tam litte- mus a canonicis, et a domno Radulpho patre dornni
rarum scientia quam modulatione canendi et peri- Ivonis, ejusdem castri principe et possessore. Qui

tia Laudunensi Ecclesiae forent honori, et cum fere-

videlicet Radulphus habebat in domo sua quemdam

tro Dominae nostrae sanctorumque reliquiis in An- a nativitate surdum et mutum, nomine Joannem,
gliam transmitterentur, quae tunc temporis magna quemab infantia nutrierat usque ad virilem anatem,
divitiarum florebat opulentia, pro pace, et juslitia, ita uttunc barbam prolixam haberet. Hic ergo videns
quam rex ejus Henricus (54) filius Guillelmi regis populum causa sanctarum reliquiarum ad ecclesiam
in ea faciebat. Electi sunt itaque ex canonicis Boso festinantem, nutu signorum a domino suo commo-
presbyter, neposque ejus Robertus, Radulphus pre- g nitus, etiam ipse cum aliis cucurrit. Potata deinde
sbyler, Matthaeus, cognatusque ejus Bonifacius, aqua, de quasanctas reliquiae lotae fuerant, ore quo-
Robertus genere Anglicus, et Helinandus, Joannes que et auribus ejus diligenter ex ea lotis, sub feretro
presbyter parochiae Sancti Martini, et Amisardus recubuit et obdormivit. Necmora, videnlibus cunctis
clericus. His ergo electis, feretrum Dominae nostrae prae nimia anxietate tote corpore sudorem coepit
tradidimus cum aliis pluribus sanctorum reliquiis, emittere, sanguis etiam ex auribus et naribus atque
inter quas eminebat et forma et dignitate unum venis, quae circa guttur el collum prominebant, ac
phylacterium, in quo sicsculptum legitur si ruptae forent, ubertim piofluere. Evigilans post
:

Spongia, crux Domini, cum sindone, cum faciali paululum surrexit, et coram feretro stans clamare
Me sacrat, atque tui Genitrix et virgo capilli. ccepit in voce exsultationis, sed non confessionis,
Tantis itaque talibusque fultos praesidiis, praefatos quoniam loqui nesciebat, quod non didicerat, qui
socios nostros in Angliam transmisimus, prospera nunquam audierat. Quod tamen alios dicentes au-
et illis imprecantes, et cum magna processione ali- diebat, hoc ipse respondere compellantibus et sibi
quantulum eos prosequentes, feria secunda ante loquenlibus volens, post illos dicebat. Quae tunc

(54*) Henricus I rex Anglor. Guillelmi I filius.

 975 APPEND. AU LIB. III f.UIBERTI DL VITA SLA. 976

populi hditia, quis clamor fuerit, nullus sufQcienler A mitatem mali, explorandi causa jubens conscendere,

referre valebit. Sic ille, perfecte sanatus, fere usque ex dictis ejus aniraadverlil piratarum, qui per mare
ad rnare nos est prosecutus; nobiscum etiam trans- praedandi causadiseununt, navem adesse, statimque
isset, nisi eum reverti rogassemus. nimisperterritus indicavit omnibus mortem propin-
Gap. II. — De auri/ice cscco illuminato Airebati. quam imminere.
Inde Parasceven Atrebatum urbem ve-
circa Protinus omnes timore necis reddimur exsangues,
nientes, non minus honorifice suscepti sumus. Et e vestigio enim cerniraus inavem appropriantem
ecce quidam aurifex senex in eadem urbe manens, instar volucris advolantis, lanceas et clypeos cum
qui jam per duodecim annos oculorum lumine pri- gladiis coruscantes, lorieas etiam solis splendore
vatus fuerat, audiens feretrum Sanctae Maria3 Lau- perfusas relucentes. Peccata nostra invicem confite-
dunensis advenisse, interrogabat formam, vel quali- mur; et quia mors jara ad januam adesse videtur,
tatem, seu quantitatem ejusdem feretri. Quam cum non exspectatur presbyter ad suscipiendam confes-
didicisset, protinus ex imo pectoris trahens alta sionem, sed Jetiam ipse presbyter rerura imminen-
suspiria, laerymasque 595 ubertim profundens :
tium periculo perturbatus laico confitetur (54*).

Heu! inquit, hoc feretrum manibus meis composui Negotiatores quoque praedicti jam de vita desperan-
ego peccator in juventute mea, jussu Domni Heli- tes in lanlo posili periculo, sacculos et raarsupia
nandi Laudunensis episcopi. In hoc idem episcopus sua cum pecunia Dominae nostrae offerunt, et
tota

pretiosas reliquias posuit, inter quas [fuit caput super ejus feretrum projiciunt, cum nimio fietu mi-
sancti Walarici abbatis, nec non et caput sancti sericordiam ejus implorames, ut corpora sua tan-
Montani, qui, sicut ab eodem episcopo audivi, cum tummodo de piratarura manibus el exitio mortis
oculorum visum amisisset, ortum sancti Bemigii eripiat,totamque pecuniam eorum propter eccle-
beatae Cilniae raatri ejus praenuntiavit, sibique de siam suam restaurandam ipsa retineat.
lacte ejus lumen reddendum subjunxit, quod et Interea piratae fiunt propinquiores paulatim, ita ut
postea contigit. Sed, o tu piissima Dei genitrix, jara vix jactu sagilta^ distare viderentur Sed cuin
quam hodierna die huc gaudeo advenisse, faciesne in tanta necessitate positi oranino de vita despera-
misericordiam tuam in me peccatore, ut instar remus, Bosonem presbyterum, quem caeteris prove-
sanctiMontani recepto lumine|feretrum tnum, quod ctiorem videbat Coldistannus, exhortatur ut as-

composui, rursum possim videre? Talia cum lacry- sumptis sanctae Mariae reliquiis potestatera sibi no-
mis dicendo, rogavit ut ex lympha, qua reliquiae cendi piratis interdicat. Illico presbyter ex fide viri
lotae fuerant, oculi sui de q animatus, genibus flexis eorara feretro, Malrem Do-
tangerentur. Quo facto,
ipsa aqua bibit, sicque per totam noctem in ora- mini lacrymis perfusus suppliciter invocat deinde ;

tione pervigil coram feretro mansit. Mane facto velociter surgens, supradictum [phylacterium capillis

lumen recepit, Deoque et piae Matri ejus gratias ejus pretiosum, cum timore et devotione fidenter

egit. accipit, ipsoque Coldistanno viriliter eura utraque

Cap. III. — De puella sanata apud Sanctum Audo- sustentante, in eminentiorem puppis locum ascendit,
marum. et manu contra hostes elevata, ne ultra veniant, ne
Inde Sanctum Audomarum venimus, ubi
ad nobis nocendi potestatem habeant, ex auctoritate
puella quaedam a nativitate manum aridam habens Dei matrisque sanctae Mariae fortiter adjuvando pro-
ex aqua reliquiarum bibit, manusque ejus ex ea hibet et interdicit. Et, o inira divinae virtutis poten-

lota est, et sic sanata est. tia! mox ut verba complens signum crucis de eodera
Cap. IV. — Deliberatione clericorum Sanclse Marix phylaclerio contra hostes fecit, dicto citius, ventol
in mari a piratis. vehementi et contrario, eorum impulsa re-
navis
Postmodum mare transire sperantes, ventumque tro propellitur, malus navis eorum frangitur, pars-
prosperum exspectantes, tempore paschali, in festo que ejus super unum ex ipsis decidens, eum exlere-|
Marci evangelistae, summo mane apud portum, qui
" brat, et in mare mortuum praecipitat.
vocatur Wissant, a nautis convocati, navem intra- Jesu pie, Jesu bone, qua> nobis tunc adfuit latitia
vimus. Nobiscum etiam plures negotiatores intro- et exsultatio, quando concidisti saccum perturbatio-
ierunt, qui propter lanarn emendam de Flandria in nis nostrae, et circumdedisti nos laetitia misericor-
Angliam ire nobiscum securius
volebant, seque diae tuae! {Psal. xxix, 12.) Quantas tibi protinusj
transire sperabant, plusquam trecentas marcas ar- Matrique tuae Dominae nostrae laudes erepti de morte
genti secum in sacculis et marsupiis ferentes. Ma- persolviinus ! Ventus siquidem, qui hostibus nostrU
gister navis vocabatur Coldistannus. Cum ergo quasi erat ssc contrarius, nobis factus est prosper et sa-
circa medium maris venissemus, unus ex sociis lubris, ila ul cum gaudio recolentes canticura Moys

nostris, a longe prospiciens, vidit procul navem ve- tam celeriter nos transvehi mirareraur. Brevi itaque
lut in littoris angulo positam. Quod cum praefato mora interposita Ueti ad portum pervenimus, dispo-
Coldistanno indicasset, illejuvenem usque ad sum- nentes partera pccuniae reddere negotiatoribus.

(54) Videsis (Pairologix nostrx t. CL, col. 625) animadversiones'nostras ad lib. B. Lanfranci De
landa confessione.
97' HERMANNl DE MIRAC. S. MARLE LAUDUN. — LIB. II. 978

quam ipsi timore mortis Dominae nostrae donantes A gati, et pro relatione presbyteri de futura ejus sospi-
super ejas feretrum posuerant, imo turbati projece- cum reliquiis ad lectum decumbentis
tate certilicali,

rant. Sed illi mox ut littus attingentes viderunt se venimus, easque coram lpsa lavantes, et aquara la-
necis evasisse periculum, pristini metus obliti, sine vationis ei potandam tradentes, continuo discessi-
nostra licentia unusquisque sacculum suum et mar- mus. Et ecce priusquam ad ecclesiam reversi esse-
supium assumpsit, Dominaeque nostrae solo verbo mus, nuntius post nos accurrens, eam peperisse et
gratias agentes, nihil ei reliquerunt. sanatam esse retulit. Unde tam ipsa quam maritus
Cap. V. — De vindicta super negotiatores facta apud ejus exsultantes, multa munera ei ornamenta Do-
Dobras. minae nostrae contulerunt; post reditum etiam no-
Quam tamen exinde vindictam Matri suae judex strum vestimenta pretiosa sacerdotalia Laudunensi
justus fecerit Filius suus, audiant omnes qui, sua ecclesiae ipsa transmisit.
Deo dantes, rursus ea auferunt. Cum enim lota Hoc autem probatissimum apud nos erat nullum
pene Anglia circuita, maximos lanae acervos emendo omnino posse sanari, nisi esset de ipso episcopatu
pecuniam suam expendissent, ipsaque lana quam- in quo eramus, providente, sicut credimus, Domina
dam magnam domum super littus maris, quod Do- nostra ne aliquis ignotus aeger de longinquis parli-
bras {Douvres) dicitur, sitam replessent, ecce nocte
B bus adveniens diceretui\ spe quaestus a nobis pretio
transitus sui diem praeeedente sabilo incendio do- conductus esse, vel ipse pro accipienda pecunia ad-
mus eadem cum toia lana cremata est; sicque illi, venisse, sicque sermonibus imperiti vulgi viliores
omnibus amissis pauperes effecti, sero pcenitentes redderentur. De illis etiam, qui erant ex ipso episco-
doluerunt se injuriam fecisse Reginae cieli. patu, nemo curabatur, nisi prius peccata sua presby-
Cap. VI. — De muliere parluriente liberata Can~ tero suo confiteretur, si tamen aetatis esset idoneae.
tuarix. Quod si infantulus erat, admonebantur parentes vice
Nos itaque non ex umbra mortis, sed ex ipsis puerorum facere confessionem.
faucibus ejus, ut nobis visum est, liberati, gratiarum Cap. VII. —
De cseco illuminato apud Wintoniam.
laudes Domina' nostne referentes, assumpto ejus Postmodum ad urbem Wintoniensem venientes, et
feretro atque reliquiis Cantuanam venimus, ubi honorifice ab urbis ipsius episcopo suscepti, per
tunc erat arehiepiscopus domnus Guillelmus nobis octo dies ibi mansimus, in quibus plurima fieri mira-
notissimus, quoniam jam dudum pro audientia Erat in eadem civitate miles quidam
le- cula vidimus.
ctione magistri Anselmi Laudunum petens, nomine Radulfus, cognomento Buarius,
multis honorabilis,

diebus in episcopi domo manserat, ibique fllios q pincerna regis Anglorum, 53» qui jam per octo
RadJphi cancellarii regis Anglorum docuerat. Hic annos oculorum lumen amiserat, unde et a rege pro
ergo cum ingenti gaudio nobis occurrens, honorili- ipsa caecitatefiliis suis ofticium suum reddi impetra-

centissime nos cum mouachis Sancti Augustini verat. Hic ergo in die A?censionis Dominicae com-
suscepit, et quandiu voluimus benigne reliuuit. Et pertis miraculis quse fiebant, ad feretrum se fecit

ecce matrona quaedam ejusdem urbis ditissuna, jam adduci, peccatorumque confessione presbytero suo

per octo dies nimio partus dolore cruciata, omnino facta (55), lotarum reliquiarum aquam fideliter bi-

fuerat desperata, ita ut de solo ejus funere tracta- bit, et oculos suos ex ea fecit lavari. Episcopo itaque
relur. Haec audiens adventum nostrum misit ad majorem missam in ecclesia pro tanta solemnitate
nos virum suum, quaerentem si quis nostrum sciret celebrante, cum post evangelium sermo finitus

aliquam pariendi medicinam. Tunc Boso presbyler, fuisset, rogante populo, cum reliquiis de ecclesia
cui praeeipue cura reliquiarum servandarum com- exivimus, ne molestiam episcopo faceremus. Cum
missa fuerat, conjugem suam ex-
consuluit ei ut vero in platea coram ecclesiae janua rursum sermo
hortaretur veracem peccatorum suorum confessio- fieret et episcopus canouem inciperet, subito idem
nem presbytero suo facere, deinde ex lympha qua Radulfus ad reliquias pro foribus ecclesiae positas
reliquiae lotae forent Rediens mari- D lumen recepit, Deumque et sanctam ejus Matrem
fuleliter bibere.
tus quae invenerat conjugi retulit. Sed illa, quae cum clamore laudare coepit. Quod miraculum in
jam penitus non solum loquelam, verum etiam me- tanta veneratione est habitum ut quinquies ipsa die
moriam pro doloris nimietate perdiderat, auxiliante reverteretur populus ad audiendum verbum, et ho-

Deo protinus ex ipso calore aliquantulum ro-

fidei norandas reliquias oblationesque repetendas.
borata et recreata, venienti presbytero peccata sua Cap. VIII. —
De alio infirmo ibidem curaio.
confiteri curavit, eamdem nocte
deinde subjunxit Erat in eadem urbe quidam ditissimus Gualterus,
sibi in visu quamdam speciosissimam Dominam de cognomento Kiburs, qui jam sex annis infirmitate
Francia vecientem apparuisse, et ut peccata sua ve- gravissima sic depressus fuerat ut nunquam de
raciter confiteretur praecepisse sicque se sanandam lecto surgere potuerit. Auditis ergo miraculis Do-
fore promisisse. minae nostrae, per internuntios a nobis poposcit
Cum haec presbyter post confessionem auditam ad auxilium. Ipse enim cum alia infirmitateetiam fluxu
nos veniens retubsset, illico nos ab ejus marito ro- ventris adeo laborabat ut nec etiam competenter ho

(55) Nola diver^is in locis semper presbytero dicuutur peccata confessa.

979 APPEND. AD LIB. III GUIBERTI DE VITA SUA. 980

Mandavit itaque ei Boso presby-

lecto deferri posset. A cessaret,feretrum Dominae nostroe super quoddam
ter utpeccatorum suorum veram confessionem minus altare poneretur, in remota ejusdem ecclesiae
presbytero suo faceret, et quia non solum prius, parte. Sed cum videret quosdam negotiatorum qui

sed etiam in ipsa aegritudine dicebatur multoties miracula Wintoniae gesta audierant, feretrum Do-
usuras a debitoribus accepisse, promitteret Deo se minae nostrae cun: nblationibus expetere, et majus
nunquam ulterius eas sumpturum, et de acceptis altare dimittere, felle commotus iracundiae, jussit
congrue debitoribus satisfacturum. Obedivit ille; illud de ecclesia ejici. non est facile
Ejeclo feretro,
deinde ut cum reliquiis iremus ad eum humiliter dictu quantam anxietatem patiebamur, quoniam et
rogavil, quoniam ipse ad nos non poterat deferri. immensitas pluviae, tam nos qnam e<iuos nostros
Missi sunt tres ex nostris Boso presbyter, Robertus adhuc vehementer deprimebat, et tota villa negolia-
et Bonifacius. Venerunt ad eum, reliquias coram toribus repleta, nusquam nobis hospitandi locus
eo et in aqua laverunt, etex ea potum illi dederunt, patebat.
ipsumque ea resperserunt. Mirum dictu Qui sex !
Sed in tanta miseria citius nos respexit Domime
annis in lecto decubuerat, illico sanus surrexit, et 538
matrona quaedam calami-
misericordia. Nam
exsiliens ad Dominae nostrae feretrum gratias agens
B tati nostrae compatiens, virum suum exorat ut do-
cucurrit. mum novam quam aediflcaverat, namque [/., eam-
Tribus clericis qui ad eum ierant tres annulos que ] negotiatoribus pro duobus marcis locaverat,
aureos dedit, coram feretro tres scyphos argenteos, coelesti Reginae quae a decano de ecclesia expulsa
multamque pecuniam, et alia ornamenta obtulit. fuerat, ipsa die commodet et in ea lam ipsam quam
Quae cum in platea publice prolata nonnulli videntes, clericos ejus sequenti nocte hospitari permittat,
pro multitudine divitiarum ejus dicerent eum pauca negotiatoribusque mandet ut interim sibi aliud ho-
obtulisse, nam ferebatur plusquam tria millia libras spitium quaerant. Annuit maritus conjugis precibus,
Anglica? monetae in thesauro ejus repositas esse, nosquejam pene pluviae vehemeniia madefactos et
respondebat ille se ad prs-sens nolle amplius dare, deficientes in domum suam novam suscepit, vestes-
donec usuras, quas a debitoribus suis acceperat, que nostras Iuto perfusas ablui fecit et exsiccari;
redderet, sicut Deo promiserat. Unde protinus per feretrum et reliquias Dominae nostrae competenti
totam urbem fecit clamari ut qui ei usuras dederat loco decenter cortinis exornato collocat; deinde
veniret, et sua reciperet. Quanta tunc ibi fuerit vox nobis omnem hospitalitatis humanitalem exhibere
laetitiae et laudationis, dicentibus universis per Do-
curat.
minam nostram sanctam Mariam alterum Wintoniae
repraesentatum esse Zachaeum, et plus de usurarum
Unus ex negotiatoribus tres campanas, quas ve-
redditione animaeque ejus salvatione quam de cor-
nales habebat, addomus ejusdem laquearia suspen-
porali curatione Deum laudantibus; nec ipse Tul-
dit, earumque sonitu convocat socios, et locum
lius, si adfuisset, explicare digne potuisset. ascendens eminentiorem, quomodo decanus fere-

Cap. IX. — De duodecim infirmis ibidem curalis. trum nostrum de ecclesia sua ejecerit refert, et ut
etiam infra octo dies, quibus in eadem nullus eorum ad ipsam ecclesiam eat, sed omnes
Plures alii

urbe Wintoniensi mansimus, curati sunt inflrmi,

potius ad hospitium nostrum divinum officium audi-
turi conveniant exhortatur. Postremo cuncti, pariter
quod propter taedium auditonbus removendum, sin-
gillatim enumerare praetermisimus.
congregati, unanimiter edictum proponunt ut, si
Hoc tantum
lidenter asserimus, palam et publice duodecim sa-
quis negotiatorum ecclesiam ingrederetur, quinque

natos fuisse, quorum alii surdi, alii claudi, quidam

solidos sociis persolveret. Erat autem tunc Sabba-
caeci, quidam fuerant muti. Quique omnes aut de
tum ante octavas Pentecostes.

ipsa civitate, aut de circumjacenli erant regione; Tantam itaque hospitis nostri benevolentiam
ideoque cunctis fuerant noti. protinus ostendit Domina nostra se gratanter rece-
Cap. X. — Be puella infirma curatn apud Christi-
D pisse. Habebat siquidem idem hospes noster prope
kercam. oppidum unam domum, in qua boves ejus et pecora
De Wintoniensi civitate venimus ad villam qua3 servabantur, ibique manebat quidam pauper rusti-
dicitur Christikerca, id est, Christi Ecclesia, ubi in cus, eisdem pecoribus custodiendis deputatus. Ilujus
octavis Pentecostes annuum festum, et conventus rustici lilia, pnella parvula, tortum pedem a nativi-
celeberrimus solebat esse negotiatorum. Appropin- tate habebat, ita ut calcaneus in anteriori parte,
quantes ergo eidem villae, tanta subito tamque ve- digiti vero pedis in posteriori positi essent. Rogati
hementi depressi sumus inundatione pluviae, ut nun- ergo ab hospite nostro ut de aqua reliquiarum lo-

quam antea nos similem vidisse meminerimus. tarum ejusdem puellulae pes debilis contingerelur,
Ecclesiam ipsins oppidi decanus quidam cum duode- fecimus eam adduci. Bibil ex aqua ipsa, pesqueejus
ciin canonicis tenebat, qui rogantibns nobis ut ex ea lolus est. coram feretro illa nocte.
Vigilavit
susciperemur, respondit ecclesiam illam necdum ex Mane more solito missam coram
atttem facto, duin
integro fore constructam, ideoque nos non recipien- feretro in eadem domo solemniter cantaremus (al-
dos, ne solitam amitteret negotiatorum oblationem. tare siquieem portatile, et omnia missae necessaria
Vixtamen nobis concessit ui, donec aimielas pluviae nobiscum ferebamus) ecce pueilula sanata, pedem
981 HELMANNI DE MIRAC. S. MARI/E LAUDUN. LIB. II. 982

suum rectum omnibus ostendit, dominosque suos, Ajusta protestatus, quod male gesserat, sibi indul-
qui nos benigne receperant, magnilice laetifieavit. geri exorabat.

Cap. XI. — De incredibili vindicta Dei ibidem

539 Cap. XII. — De infirmis septemdecim sanaiis
apud Essecestram.
facta
Inde venimus ad urbem quae dicitur Essecestra,
Post prandium eadem die Dominica, licentia ab ubi erat Robertus archidiaconus, qui diu manserat
incolis accepta gratiarumque actione pro benelicio Lauduni pro audienda lectione magistri Anselmi,
eorum illis reddita, de oppido exivimus. Sed non A quo gratantissime suscepti mansimus ibi per
distulit justus Judex Matri suae factam injuriam vin- decem dies. Iu quibusmiracula plurima contigerunt,
dicare. Vix enim dimidio stadio procul recessera- quorum praecipua et excellentiora fuerunt de
mus, cum ecce post noscum clamore cursores super septemdecim infirmis curatis, quibusdam caecis,

equos adveniunt, et ut ardenti [viilae succurramus aliis surdis, mutis et claudis. Contendebant cives
exorant. Respicientes post tergum, videmus totam mirabiliter quis eorum nos hospitio susciperet, vel
villam succensam cremari. Interrogantes vero quo- quis susceptis necessaria procuraret. Erat ibi qui-
modo id rontigisset, audivimus ab eis draconem de dam infirmus qui jam per viginti quatuor annos ad
proximo mari egressum nobis discedentibus in vil- portam templi recubuisse jugiter in lecto ferebatur,
lam advolasse, et primitus ecclesiam, deinde quas- ita ut nusquam ire posset, nisi a duobus portare-
dam domos tlamma, quamex naribussuis emittebat, tur. Hic, septimo die adventus nostri consiliura a
succendisse. Quod amlientes et humana curiositate nobis quaerens, confessus est peccata sua, bibit ex
tantum prodigium videre sitientes, deputatis feretro aqua lavationis reliquiarum et ex ea lotus obdor-
idoneis custodibus, velociler super equos ad vicum mivit. Protinusque, mirabile dictu ! sanatus ex
recurrimus cernimusque draconem incredibilis lon- integro, exsiluit de grabato, in quo tantopere ja-
gitudinis quinque capita habentem, per nares flam- cuerat, et videntibus cunctis ad feretrum currens,
mas subphureas emittentem, et de loco ad locum et coram eo stans in voce exsultationis et confes-
volantem, domosque singillaiim succendentem. Re- sionis, Deo et piae Matri ejus gratias referebat.
deuntes vero usque ad ecclesiam jam eam invenimus Cap. XIII. — De Gluiino coniracio curato in epi.
concrematam, et sic incredibiliier, ut non solum scopatu Salesberiensi.
ligna, sed et ipsi parietes, imo maximi lapides, ipsa- Erat ibi et alius contractus, nomine Glutinus,
que altaria in favillam et i-inerem funditus essent qui merito sic vocabatur, quoniam toto corpore sic
redacta, ila ut omnibus inspicientibus stupor exinde q erat conglutinatus, ut calcanei natibus, et tibiae

mirabilis incuteretur. dorso inhaererent, ita ut velut in unum globum re-

Decanus vero ubi vidit domum suam et ecclesiam dactus, faciem assidue super genua teneret. Hic
succensam, vestes et supellectilem suam festinan- ergo, cum peccata sua confessus et aqua lavationis
ter colligens et circumligans ad navem, quae in pro- reliquiarum lotus, intra decem dies quibus ibi man-
ximi maris littore defixa erat, fecit deferri, sperans simus non curaretur, mirantibus nobis et unde
ea ibi ab igne posse salvari. Sed draco protinus, ac esset quaerentibus, profitetur se non esse de ipso
si propter hoc solum venisset, navem volatu petens, episcopatu, sed de Salesberiensi. Protinus a nobis
cuncta quae in ea erant succendit, deinde, mirum acriter objurgatus cur tentasset ibi sanitatem asse-
dictu et incredibile auditu! ipsam quoque navem qui, quam certum et probatum erat nulli extra
simul cremavit. Ad domum quoque hospitis nostri episcopatum suum donari, cum lacrymis et nimio
venientes, ei quomodo se haberet scire volentes, ejulatu coepit nos miserabiliter adjurare ut, pro Dei
invenimus eum, salva domo, et omnibus quae habe- sanctaeque Matris ejus amore, ad ipsam urbem Sa-
bat, exsultantem, suamque liberationem bonae ho- lesberias proficisceremur.
spilae suae coeli Reginae deputantem. Non solum vero Tam ipsius ergo quam totius plebis id ipsum ex-
ipsa domusejus, in qua hospitati fuimus, sed et alia D orantis satisfacientes precibus, post decem dies
procul posita, in qua pecora ejus servari diximus, egressi de Essecestra, et retrogradum iter arripien-
mansit illaesa, ita ut de omnibus rebus suis nihil tes, ad ipsam urbem tendere ccepiraus. Et ecce
omnino perdiderit. Negotiatores etiam, qui multam ipse itineris peritus vehiculo sedens jara processe-
nobis impenderant benevolentiam, superna fovit ita rat, et in ipso principio episcopatus nos operieba-
gratia ut aut nihil aut parum de rebus suis amise- tur. Vix autem nobis ingressis primum stadium
rint. Quia enim ibidem consuetudo erat uno tantum episcopatus, ecce ipse qui praecesserat, cura vehi-
die durare nundinas, finito prandio jam omnes sar- culo occurrit -, statimque velut Domina nostra
cinas suas collegerant, et circumligatas antequam nolente eum ulterius fatigari, perfecte curatus de
draco veniret reposuerant. Terrorem tamen maxi- curriculo exsilivit, et omnibus qui undique cernen-
mum illis incussit aspectus draconis, ita ut eos cur- tibus confluebant, ad feretrura gratias agens in me-
sim per diversa videremus fugientes. Decanus vero dia via cucurrit. In hoc revera probatum est illud,

ille, qui feretrum Dominae nostrae de Ecclesia ejece- quod supra diximus, nullum extra suura episcopa-
ral,sera molus poenitentia, nudis eiibus illud pro-
[
tum potuisse sanari. Inde ergo, sicut dispositum
secutus est, et coram eo prostratus, judiciaque Dei fuerat, ad ipsam urbera Salesberias perveuimus
983 APPEND. AD LIB. 111 GUIBERTI DE VITA SUA. 984

ubi honorifice suscepti sumus ab episcopo ipsius ur- A nistaplura, ubi manebat quidam princeps, nomine
bis, pro notitia magistri Anselmi, quoniam cognati Joellus de Totenes, cujus uxor erat germana Guer-
ejus Alexander et Nigellus ad scholam ejus diu mundi de Pinkeni (Pequigny). Hic ergo parlira pro
manserant Lauduni. conjugis suae not :

!ia, quae de Arabianensi erat re-

Cap. XIV. —
De febricitante curato apud Wiltoniam ligione, unde et nus rn videbatur esse comprovin-
abbatiam sanc/imonialium. cialis, magis autem pru miraculis quae per Domi-
Postea veniraus ad quamdam abbatiam sanctimo- nam nostram facta didicerat grataatissime nos
nialium, quae vocatur Wiltonia, ubi nobis osten- suscipiens, per triduum secum retinuit, scyphura-
derunt sepulturam venerabilis Beda3 presbyteri, que argenteum, et calicera pretiosum, nec non et
egregii doctoris ;
prope quem sepulta est inclyta cortinas, aliaque oruamenta, quae adhuc in Laudu-
versilicatrix, quae proprio nomine vocata est Murier. nensi servanlur ecclesia, sed et equum, qui ea
Quidam ex longo tempore febricitans jacebat ad deferret, dedit, multaque alia ;
quindeciin libras
sepulcrum venerabilis Bedae presbyteri, ubi quam- Laudunensis monetae valentia superaddidit. Cujus
plures consueverant sanari. Eadem nocte adventus devotionis quasi cita remuneratrix volens esse Do-
nostri apparuit ei in somnis Murier illa versifica- mina nostra, evidens ibi miraculum ostendit. Puella
trix, dicens ei : Non potes hic modo per Bedam namque duodenis in ejus domo manebat, adeo
sanari, quoniam beata Domini Mater ad nosdescen- toto corpore incurvata ut nusquam ire valeret, nisi
dit. Quod cum nobis in crastino retulisset, et ex quod solummodo cum scabellulis rependo per ter-
aqua reliquiarum lotarum bibisset, illico sanatus ram se trahebat prout poterat. Haec ergo ad fere-
est. Reversi sumus per Essecestrara, non tamen trum adducta, peccata confessa, aqua reliquiarum
introivimus urbem, quamvis a rnultis rogaremur, lota, quandiu ibi fuimus non est curata, sed cum

ne viliores essemus, quoniam jam decern diebus in jam nobis discedentibus cnm magno fletu clama-
ea raanseramus. ret, Heu! piissiraa Domina sancta Maria, ergone
Cap. XV. — De puella cssca illuminata apud sic discedes, et me non curatam relinques ? proti-
Danavexeriam. nus videntibus cunctis sanata, projectis scabellulis
Exinde venimus in provinciam quae vocatur Da- exsiliens stetit, et ad feretrum gratias agens cu-
navexeria, ubi ostenderunt nobis cathedram, et currit.
furnum illius famosi secundum fabulas Britannorum Cap. XVIII. — De monacho claudo ibidem curato.
regis Arturi, ipsamque terram ejusdem Arturi esse Monachus etiam quidam religiosus de charitale
dicebant. Ibi nosplurimum honoravit quidam cle- c ibidem manebat, in cella quam praefatus princeps
ricus nomine (56) Agardus, qui jam diu Lauduni Joellus aedificaverat, qui jam per biennium morbo
manserat, quique postmodum in Northinannia factus insanabili, quem medici sciam vocant, adeo labora-
est episcopus urbis Constantiniensis. Dum ergo ibi verat ut nusquam nisi claudicando et baculo sub-
essemus, puella quaedam fere decennis, noraine stendando posset incidere. Hic ergo per totura
Kenehellis, caeca a nativitate, in villa quae Bomine triduura nobis in eadem ecclesia reraorantibus pro
54© vocatur, ad feretrum venit, et lota oculos ex posse suo dulcissime serviens et ex aqua lotaruin
aqua reliquiarum lumen recepit. reliquiarum morbi
lotum super femur lavans
Cap. XVI. —
De surdo ibidem sanato. quandiu ibi fuimus non est curaius; sed, cum jam
Sed et juvenis quidam in eadem villa surdus a de castro egressi licenliam a populo gralias agen-
nativitate ad feretrum venit, et lotus aures aqua tes peteremus, et ipse nos cum baculo claudicanda
reliquiarum protinus audivit. Quidara etiam vir ibi- prosequeretur, repente curatus bacukun projecit,
dem manura aridam habens, corara feretro pro et ad feretrum cursim veniens, videntibus cunctis
sanctitate recipienda vigilabat. Sed sicut Britones libenter, et hilariter illud amplexando deosculatus
solent cum Francis pro rege Arturo, idem
jurgari humerum supposuit, el ex una parle longius nobis-
vir coepit rixari cum unoex famulis nostris, nomine D cum deportavit.
Haganello, qui erat ex familia domni Guidonis Cap. XIX. — De alio claudo curato apud casirurn
Laudunensis archidiaconi, dicens adhuc Arturum Totenes.
vivere. Unde non parvo tumultu exorto, cum armis Post haec ad praefati principis Joelli castrum ve-
ecclesiam irruunt plurimi, et nisi praefatus Algardus nimus, quod Totenes dicitur, deducentibus nos qui-
pene usque ad sanguinis effu-
clericus obstitisset, busdarn ex horainibus ejus, ubi honorilicea quibus-
sionero ventum Quara rixara coram feretro
fuisset. dam monachis suscepti triduo ibi mansimus. Qui-
suo factam credimus Dominae nostra displicuisse, dam ergo senex illic manebat a nativitate claudus,
nara idem vir raanum habens aridam, qui pro et oranibus UOtUS, ut pole pramositi ejusdera castri

Arturo tumultum fecerat, sanitatem non recepit. germanus. Hic, auditis miraculis quse liebant, cum
Cap. XVII. De puella curva apud castrum fide et multa devotione ad ferelrum venit, Bt e\
Bannistaplum curala. aqua lavalionis rcliquiarum bibens, eaqae lotus
Post haec venimus ad castrum, quod dicitur Ban- protinus coram populo est erectus. Quod miracu-

(56) AUjarus vocatur in Gallia Christiana.

985 HERMANNI DE MIRAC. S. MARI^ LAUDUN. - LIB. II. 986

lum in tanta veneratione est habitum ut confestim A tiatores illuc adduxerunt. Nos ergo a clericis ejus-
germanus ejus ipsius castri praepositus ad fere- dem caslri gratanter suscepti, audientesque naves
trum quadraginta solidos Angliae monetae obtu- multas advenisse, gavisi nos emendarum novarum
lerit, infmitusque populus post eum multa addi- vestium opportunitatem invenisse, ad portum de-
derit. scendimus, navesque introgressi, lantam varieta-
Cap. XX. — De mirabili vindicia ibidemfacta super tem diversarum mercium diligenter et avide, utpote
eo qui se suspendit. novitatis videndaj curiosi, perspiciebamus. Quod
Sed ecce terribile miraculum sequitur, quod a cernens hospes noster, innotuit nobis consuetudi-
tempore Judae proditoris raro contigisse legimus. nem Hibernentium negotiatorum esse ut ignotos
Tres siquidem juvenes ejusdem territorii, carnis homines incaute naves suas introgressos, subito et
consanguinitate ad invicem propinqui videntes , improvise, navibus a littore propulsis, ad exteras
tantam pecuniam ad feretrum deferri, detra- nationes transvehebant, et barbaris vendebant,
here nobis coeperunt, dicentes nos quaestus causa monuitque ut ab eorum insidiis caveremus. Sed,
magicis artibus talia facere miracula. Quo- cum ejus monita parvipendentes, rursum naves
rum unus alios duos exhortatur ut secum ad frequentare non omitteremus, ecce benigna Dei
feretrum eant, simulantesque se illud osculari, Genitricis provisione, sequenti nocte non dor-
54| de nummis snper altare positis ora sua lam- miendo, sed vigilando, commonitus est idem ho-
bendo repleant. Abnuentibus illis tantum facinus spes noster dicere ne ulterius naves illas
nobis
perpetrare sanctamque Domini Matrem offendere, ingrederemur, quoniam, si quis illa die aliquam

perfidus ille coepta persistens in malitia, dimisso illarum intraret, absque omni dubio se prolinus
foras e.]uo cui sedebat, ecclesiam inlravit, ad transducendum et barbaris sciret esse vendendum.
feretrum venit, simulansque se illud veneranter Quod cum nobis mane facto jurejurando notificas-
deosculari, de acervo nummorum quantum potuit set, nos credentes quod verum erat, misericordia
ore rapuit, et prolinus exivit, conscensoque equo Dominae nostrae nos fuisse praemonitos, ad
scilicet
socios qui eum praestolabantur repetens, nummos naves ulterius non ascendimus, sed emptis neces-
quos rapuerat ostendit, usque secum ad proximam sariis discessimus.
tabernam irent potatum invitavit. Respondentibus Cap. XXII — De puero sanato apud Begeam
illis se quidem cum eo ituros, sed de tali furto non civitatem.

bibituros, miser ille tabernam

et, prout Inde venimus ad urbem, quae {Belga)
introiit, vo-
libuit, satiatus exiit. ad populi c ca tur, et honorifice ab episcopo clericisque ac
Postea illi duo
conventum redeunt infelix vero ille,
; conscensu monachis suscepti sumus. In ipsa autem urbe sunt
equo, coelesti vindicta eum persequente, proximam balnea calida, quae ab aliis thermae vocantur. Puer
silvam, qiue vix dimidio milliario procul erat, quidam duodenis, eadem die adventus nostri la-
expetiit, resteque linea collo suo circumligata, in vandi causa cum sociis suis easdem thermas
unius arboris ramo se suspendit. Equus cui insede- ingressus, sed miuus caute sibi providens, aquae
rat, vacuus ad populum rediens, mirum intuentibus calenlis vehementia depressus, usque in
jprofundum
stuporem prasbuil. Statim praefati duo juvenes, thermarum est submersus. Unde tamen a parenti-
comparis sui equum recognocentes, et quid ei bus extractus et cum luctu domum relatus, vitalem
contigisset admirantes, sed nescientes equi vestigia, spiritum jam funditus emisisse a multis dicebatur.
perscrutando et cursim prosequendo ad silvam ce- Sed auditis miraculis Dominae nostrae, ad ejus
leriter pervenerunt, eumque
suspensum, et reste feretrum cum nmlta fidei devotione eum detule-

jam mortuum invenerunt. Deponentes autem eum, runt. Nos ergo videntes corpus jam refrigeratum,
et marsupium, quod ad ejus balteum pendebat, duos ignes tieri, et in medio eorum propterreci-
solventes, nummos quos rapuerat, adhuc recenti piendos calores illud suspendi, ita ut caput inte-
saliva orisejus infectos, repererunt. Quod prolinus D rius, pedes vero penderent superius, deinde
os ejus

cum maximo luctu ad feretrum reportantes super aperiri lignumque parvum inter superiores et infe-

altare reposuerunt, terraeque prostrati, et pro de- riores dentes poui fecimus. Quo facto, et multa
functi cognali sui anima misericordiam sanctae Dei aquae abundantia evomita, corpusjam suflicienter
Genitricis implorantes, coram universis facinus calefactum deponitur, et ad feretrum deportatur,
quod miser perpetraverat retulerunt. Videres po- aqua lotarum reliquiarum abluitur, in ore etiam
puli catervas audito tanto scelere stupentes, et pro ejus aliquantulum ex ea dislillatur. Nec mora, ecce
vindicta pectora sua tundendo uberlini puer, Deo miserante, qod solum spiritu recepto,
tani celeri
lacrymas emittentes. sed etiam integra sanitate subsecuta, hetus cum
Cap. XXI. — De liberalione clericorumper sanclam parentibus suis domum rediit.

Mariam apud caslrum Bristolth. Multa sunt et alia miracula, quae in Anglia fecit

Inde venimus ad fortissimum illud castrum, quod Doraina nostra, nobis cerneniibus, quae singillatim

vocatur Bristollh, quod magno flumine circumda- facile non posset explicare cujuslibet facundia. Haec
tur, per quod maritimas naves de Ibernia insula vero de pluribus 54« pauca narrasse suffieiat,
variis mercibus onuslas, tunc quam plurimi nego- quaj, leste Deo ejus Filio, sine ulla falsitate retuli-
987 APPEND. AD LIB. III GUIBERTI DE VITA SUA. 988

mus narratione veracissima. Nunc vero rogamus vos A exceptis cortinis, et aliis ecclesiasticis ornamentis,
sicut fratres et dominos, atque concanonicos nostros, ex Anglia nobis attulimus, secunda
et qui feria
quorum mare transeuntes, plurimos in
praecepto ante ramos Palmarum a vobis discessimus, ecce
itinere labores pertulimus, ut eorum animas, qui nunc duobus diebus ante Nativitatem Dominaj no-
vobis per nos suas transmiserunt eleemosynas Do- stne revertimur ad vos, cum gaudio, laudantes
mino pideque Genitrici ejus commendetis, et om- vobiscum fJesum Chrislum Dominum nostrum ejus
nium bonorum quce in ecclesia laudunensi fiunt, Filium, Rogcm regum, et Dominum dominantinm,
vel deinceps fieri conligerit, eos participes esse qui cum Patre et Spiritu sancto vivit et regnat per
concedatis. Centum siquidem et viginti marcas, omnia sa3cula saeculorum.

CAPITULA LIBRI TERTII.

Cap. I De muUiludine populi ad dedicationem ecclesise Laudunensis
Cap. II. Quomodo domnus Bartholomseus episcopus domnum Norbertum invenerif.
Gap. III De ecclesiola Sancli Marlini Laudunensis, et quomodo Barlholomseus episcopus Norberium
per plurima loca duxerit.
Cap. IV. Quomodo Prsemonstratensis ecclesia inccepta sit.
Cap. V. Quomodo Walterus facius sit abbas ecclesiolse Sancti Martini Laudunensis.
Cap. VI. Quomodo Prsemonstratensis ecclesiae domnus Hugj prsefectus sit.
Cap. VII, Multiplex commendaiio domni Norberti.
Cap. VIII. Quomodo episcopaium Cameracensem renuerit.
Cap. IX. Quomodo Magdeburqensis archiepiscopus factus sit.
Cap. X. lmmutatio ecclesise Prsemonstratensis et melioratio. ,

Gap. XI. De constructione Fuisniacensis coenobii.

Cap. XII. De constructione Spinetensis.
Cap. XII I. De construciione Valclarensis.
Cap. XIV. \)e construciione Tenoliensis ecclesise.
Cap. XV. De constructione Clarefontensis.
Cap. XVI. De construc/ione Cuissiacensis
Cap. XVII. De construciione ccenobii feminarum quod dicitur monasteriolum.
Cap. XVIII. De domno Simone abbaie Sancti Nicolai.
Cap. XIX. De Domno Gilbertu abbaie Sancti Michaelis.
Cap. XX. De domno Anselmo abbaie Sancti Vinceniii.
Cap. XXI. Quomodo idem Anselmus Romse in episcopum Tornacensem electussit.
Cap. XXII. De correctione Abbatis sancti Joannis, et Drogonis abbatis insiitutione.
Cap. XXIII. De Balduino abbate loci ejusdem.
Cap. XXIV. Quam ditata sit major Ecclesia sanclx Marise sub Barlholomseo Poniifice.
Cap. XXV. De Guidone Catdaunensi episcopo.
Cap. XXVI. De Theodorico Ambianensi.
Cap. XXVII. De muliere ab incendio liberata Civiaci.
Cap. XX VIII. Defurto Anselmi.

LIBER TERTIUS

513 Cap. I. — De mul/itudinepopuli ad dedicatio- B pontilicatum, ut suprascriptum, est, domnus Bar

nem ecclesise Laudunensis. tholomams. Ilic episcopus consecratus adeo lemplum
Opitulante ergo divina clementia, ex oblationibus Domina? nostra^ studuit accelerare, ut post duos
lidelium per Franciam et Angliam collectis, in tan- semi-annos incensionis ejus, rursum lierel solemnis
tum ecclesi» nostrae opus prosperatum esl ut se- dedicatio ipsius, anno scilicet ab incarnatione Do-
quenli anno completa aedificationis reslauratione mmi millesimo centesimo quarto decimo.
dedicaretur. Anno siquidem ab Incarnatione Domini Placuit autem episcopo et canonicis, ut eodem
millesimo centesimo duodecimo, feria quinta pa- die consecraretur quo celebris ejus dedicatio annis
schalis hebdomadae, pnefala ecclesia combusta fuc- singulis observari consueverat, id est octavo Idus
rat, (57) quo domnus Gualdricus episcopus
die etiam Septembris, tertio vidclicet die ante Nativitalcm
Laudunensis crudeliter interfeclus est in domo sua, Beaue Mari.e Ad quam dedicationem praefatos dom-
cum quibusdam ex liominibus, suis, successitque ei nus Baptbolomaeus episcopus accersivit secum Ra-
in episcopatu domnus Hugo; qui, ciim vix octo dulphum Rrniorum archiepiscopum, Guilielmum
mcnsibus supervixisset, 80 defuncto electus cst ad Catalaunensem episcopum, Lisiardum Suessionen-

(57) Ita ctiain Guiberl. Vitaelib. iii, cap. II-

989 HERMANNI DE MIRAC. S. MARLE LAUDUN. — LIB. III. 990

sem, Godefridum Ambianensem, Hubertum Silva- A Cap II. —

544 Quomodo domnus Bartholomxus
episcopusdomnum Norberlum invenerit.
nectensem. Tanla vero plebis multitudo contluxit
ad ipsam dedicationem, ut ducenta millia diversi Paschali siquidem papa Romae defuncto, cum
sexus et aetatis dicantur interfuisse; magna siqui- Joannes cardinalis ei succedens Gelasius dictus

dem la?titia cunctorum cordibus inerat, quod post fuisset, et in Franciam venire volens apud Clunia-
tantam ejusdem Ecclesiae, imo totius Laudunensis cum vitam terminasset, cardinales, qui cum eo ve-
urbis desolationem, in tam brevi spatio, id est infra ncrant, el Romam
pro electione facienda redire se
duos semi-annos, de tanta tamque profunda tene- non posse videbant, necessitate compulsi, protinus
brariim et calamitatis voragine, tantum claritatis elegerunt ad sedis apostolicae praesulatum e proxima
per Dei Genitricis misericordiam videbant resplen- civitate domnum Guidonem Viennensem archiepi-
duisse fulgorem, ut ipsi quoque Ecclesiae nostrae scopum, virum nobilem et industrium, reginae Fran-
videretur non immerito posse coaptari illa pro- corum conjugis, scilicet Ludovici regis, patruum,
phetae Aggaei sententia, quam de restaurando post eumque in eadem provincia papam consecrantes
Babylonia3 captivitatem in Hierosolymis templo Calixtum appellaverunt. Hic ergo antequam Romam
quondam prophetavit, dicens « Magna erit gloria iret, in Francia generale concilium tenere voluit;
:

domus hujus secundae, plusquam prioris (Agg. u, C universosque pene totius Occidentis episcopos et
10). » Si enim diligens lector attentius inspicere velit, archiepiscopos, cum abbatibus et aliis ecclesiasticis

revera facillime poterit conjicere, post desolationis personis ad urbem Remorum convenire praecepit
luctum, majorem gloriam et exaltationem in Ec- cui concilio etiam praefatus rex Francorum Ludo-
Laudunensi, quam prius fuerat, successisse.
clesia vicus interfuit.
Quis namque digne poterit referre quantus post- Hujus itaque concilii causa supradictus domnus
modum in episcopatu Laudunensi, et de ipso per Bartholomaeus episcopus cum clericis suis et homi-
totum pene terrarum orbem fulgor religionis et novi nibus, Remorum urbem expetens, cum jam mona-
luminis refulserit? post paucos siquidem annos, ille sterium Sancti Theodorici supra me-pneterisset,
novi luminis nova^que conversionis, non solum in- moratum virum Norbertum cum duobus clericis
terioris, sed etiam exterioris candoris novus in- non longe ab itinere sedentes conspexit. Audierat
ventor et incoeptor, domnus scilicet Norbertus, de si quidem ante paululum idem Norbertus duas voces,

Lotharingia Franciam adveniens, divina prcecedente sicut postea referre solitus erat, quarum prior ex
etcomitante gratia, in episcopatu Laudunensi pri- una parte clamaverat : Hic est Norbertus et socii

mam vineam plantavit, quae, in charitate ra-

illam
P ejus; altera
vero ex alia parte subjunxerat Hic :

dicata (Ephes. m, 17), et fundata jam implevit ter- est Norbertus et socius ejus. Quod quid signaverit,
ram, exlendensque palmites suos usque ad mare, posterius dicetur. His ergo tluabus vocibus ex sum-
et usque ad tlumen propagines suas (Psal. lxxix, mitateaeris auditis, Norbertus stupefactus ex itinere
12), vino forlitudinis suae, quod laetiiicat cor ho- declinavit, terraeque cum duobus sociis suis residens
minis (Psal. cxlix, 1), jam ubertim inebriavit plures attonitus circum circa prospiciebat. Nec mora, prae-
principes et judices terrae, juvenes et virgines, se- falus episcopus appropinquans, non sicut sacerdos
nes cum junioribus. (Psal. cxlviii, 12), ita utfortiter vel levita, viso illo a latronibus vulnerato, praeter-
inebriati nihil aliud quaerant, nisinomen
laudare ivit, absed itinere divertens, benigne illos
Domini, et cantare ei canticum novum, quoniam salutavit; deinde quinam essent interrogavit. Re-
veteremhominem cum artibus suis exuentes, et spondit Norbertus se de Lotharingia esse, et, reli-
novum, qui secundum Deum creatus est, induentes ctis parentibus saeculique vanitate, religiosam vitam

(Ephes. iii, ix), carnales illecebras funditus abji- sequi proposuisse, hujusque religionis norma sedis
ciunt, el quasi de aqua in nuptiis a Domino in vi- apostolicae consilio et auctoritate incipienda, jam
num conversi (Joan. u, 9), quae retro sunt oblivi- per tres dies Remis demoratum fuisse, sed quia prae
scuntur, et ad ea quas ante sunt extenduntur (Phil.D multitudine jugiter confluentium divitum nnllus sibi
iii, 13); sicque licet in terris ad papam ingressus patebat, tristem ac desperan-
corporaliter consistant,
tamen quae sursum sunt sapiunt, non quae super tem urbe digressum, quo diverteret nescire. Tunc
terram (Col. iii, I), dicentes cum Apostolo « No- nimia compassione permotus episcopus, hortatur
:

stra autem conversatio in coelis est, ubi Christus eos ut secum Remis redeant, promfttens quod eos
est ad dexteram Dei sedens (Phil. iii, 20) : » coele- ad papam introduceret. Quia vero pedites erant,
stibusque Seraphim mente conjuncti, solo Christi prcecepit hominibus suis de equis descendere, sicque
ingiter ardent amore, cui corpora etiam sua exhi- faciens eos ascendere, et secum equitare, in itir.ere
bent hostiam viventem, sanctam, Deo placentem diligentius eos sciscitans, audit eumdem Norbertum
(Rom. xn, 1), candorem virtutum, quo intrinsecus genere nobili ortum, in Ecclesia Coloniensi maxi-
nitent, etiam in exteriori veste praeferentes. Hujus mas divitias poss^disse, sed paupertatem eligendo
lam sublimis et gloriosae institutionis, praefatum cunctas ex inlegro reliquisse.
Bariholomaeum episcopum fuisse consortem et par- Remis deinde pontifex perveniens ad papam in-

ticipem, et sequentibus facile poterit agnosci. greditur, modeste suggerit ei non esse bonum quod
ipse Pater universalis Ecclcsi;e existens, solis divi-
991 APPEND. AD LIB. III GUIBERTI DE VITA SUA. 992

tibus colloqueretur, pauperes vero ab ejus colloquio A bitatione procul remota , solisque lupis et apris
repellerentur. Statim annuente papa, Norbertus et contigua.
socii ejus ab episcopo iniroducuniur, et apostolico Cap. IV. — Quomodo Prsemonslratensis ecclesia in-
colloquio recreantur : sed quia nimis ibidem papa csepla sit.

occupatus, non ex integro desideriis eorum vel col- Venientes itaquead pnefatum locum Prasmonstra-
loquiis satisfacere poterat, promittit eidem episco- tum, ingrediuntur orandi gratia quamdamecclesiam,
po, scsi\ linito concilio, protinus Laudunum iturum, in honore sancli Joannis Baptista? ibidem constru-
et per requieturum, sufficienterque
aliquot dies ibi ctam. Haec erat de jure ccenobii Sancti Vincentii
eis collocnturum, rogatque ut eos praemiltat, et ut Laudunensis, et aliquis monachus de eodem coeno-
Lauduni se opperiantur, admoneat. Quandiu ergo bio illuc pro agendo divino ofticio nonnunquam di-
postea Remis fuerunt, semper eos episcopus secum rigehatur; sed quia liniia missa panis ibi non inve-
retinuit,deinde Laudunum rediens, nunquam eos a niebatur, nisi aliunde afTerretur, jam cum ipsa eccle-
suo consortio separari permisit. Venientem postea siola locus idem pene remanseral desertus. Cum
sicut promiserat dominum papam officiosissime, ut ergo ponlifex oratione finita exiens virum Dei ad-
dignum erat, suscepit, tunc et demum Norbertum et moneret ab oratione surgere, quoniam jam hora
socios ejus colloquio ipsius abundantissime satiavit. noctis supervenientis urgebat, nullusque remanendi
Cap. III. — Dp. ecclesiola Sancti Martini Laudunen- locus erat, servus Dei egressus rogavil eurn ut cum
sis : et quomodo Bartholomseus episcopus Norber- hominibus suis discederet, seque ibidem tota nocte
ium per plurima loca duxerit. sequenti vigilare permilteret. Tunc praesul celeriter
Erat tunc extra muros urbis Laudunensis quaedam conscensis equis, jam nocte incumbente,
utpote
Ecclesiola in honore sancti Martini constructa, in velociter Avisiacum venit, nec tamen Domini Nor-
qua jam idem episcopus multoties clericos religio- berti oblitus, rursum ei per nunlium suum panem et
sos, qui Deo ibi servirent, posuerat; sed nullo ibi caetera necessaria transmisit.
proficere valente, eadem Ecclesia in ipsius manu Facto mane ad eum
reversus, quid agere vellet
redierat.Videns ergo episcopus praefatum Norber- inquirit. nimio gaudio exhilaratus, Hic,
Ille prae
tum religiosam el pauperem vitam velle sectari, inquit, domine Pater, remanebo, quoniam ipsum
suadere ccepit ei, ut in eadem Sancti Martini Ec- locum istum mihi scio a Deo esse destinatum. Hic
clesiola remaneret: papam etiam rogavil ut exinde requies et sedes mihi erit, hicque per Dei gratiam
eum admoneret. Sed Norbertus intelligens ejus salvabuntur multi. Nec tamen haec ecclesiola eis
conatus. Non idcirco, inquit, majores divitias Colo- q principalis sedes erit, sed ex alia parte hujus monlis
niae reliqui, ut minores modo quaeram Lauduni aedilicabunt sibi mansionem, in qua requiescent.
:

non urbibus volo remanere, sed potius in locis

in Vidi enim hac nocte in visu quasi maxiinam multi-
desertis, 545 et incultis. Cui episcopus Deserla. : tudinem albatorum virorum cruces argenteas et
inquit, et inculta loca, religionique congrua in epi- candelabra atque thuribula ferentium, ipsumque
scopatu quamplura vobis ostendam, et ostensa
isto locum cantando circumeunlium, Poutifex itaque
conferam. Dixit et post domni papae discessuui as- magnifice laetificaius, nec tamen injuriam volens
sumens eum, ostendit ei non omnia regna mundi, facere comobio Sancti Vincenlii, cujus juris idem
et gloriam eorum {Luc. iv, 5, 6), sed illam maximam locus erat, accersito abbate Sancti Vmcentii, utilio-
dinecesis suae silvam, quae vocatur Terrascea. Duxit rem tunc temporis conunutationem dedit ei, sicque
ergo eum
ad locum qui dicitur Fuisniacns, demon- locum illum cum ecclesia liberum domno Norberto
strans aquarum, et pascuarum, silvaeque, et ter-
ei privilegii sui auctorilate conlirmavit. Servus ergo
rarum congruam opportunitatem religioni. Tunc Dei Norbertus ibi remansit. Episcopus vero Laudu-
ille facta oratione Revera, inquit, hic locus omnino
: nuin quidem rediit ; sed assidue tain ipsius quam
religioni est congruus, sed non est mihi a Deo de- sociorum ejus curam habere non deslitit.
stinatus. Episcopus exinde duxit eum ad alium D Post paucos dies vir Dei, Laudunum veniens,
ejusdem silvae locum, qui Telonias vocalur, quem scholam niagistri Radulphi, qui germauo suo ma-
sibi ostensum, post factam orationem, sicut prius gistro Anselmo defuncto successerat, ingreditur, et
dixit idem Norbertus revera satis religioni con-
, scliolasiicus ejus sermonem exhortatorium faciens,
gruum, sed nec hunc a Deo sibi destinatum. protinus septem ex eis ditissitnos, qui nuper de Lo-i
Tunc episcopus Lauduimm rediens duxit eum in tharingia venerant, convertit, et cum magna pecunial
silvam Vosagum, ostcnditque ei in ipsa locum quem- ad eccclesiam suam duxit. Sed antiquus bostis, quij
dam, qui Praium Monstratum, vel Praemonstratus scmpcr servorum Dci profectibus invidere consuevit,)
vocatur. Viderit ergo quisquis haec legerit cujus etiam hunc in ipso principio periurbare studuit, et
devotionis hic episcopus fuerit, qui, relictis episco- sicut Evam in paradiso seduxit Judamque inierj

palibus negotiis, honiinem ignotum per tot silvestria, apostolos depravavit, ita etiam unura ez duobus
ot invia loca, non sine magno labore circumducebat, sociis ejus i]ui cum eo venerant corrupit. llic nam-j
qtia>, licet etiam hodie, cini jam a inullis incoluntur, quc prsefatara pecuniam, a scholasticis delatam si-
videantur horribilia, tunc lamen nimis erant aspe- bique a magistro commendatam, media nocte furtin
ri ira <'t terribiiiora, utpote ab omni hominum ha- sumens , el de ecclesia f ugiens , lalenter discessitj
993 HERMANNI DE MIRAC. S. MARI^E LAUUUN. — LIB. III. 994

et prrefalos scholaslicos in nuilta penuria et neces- A Unde non immerito dixerim eam illi a Deo reser-
Tuncque primum vir Dei recordatus
sitate reliquit. vatam.
vocum quas prope Remorum urbem eum audisse Paupertatem tamen tantam in primis ibi sustinuit
supra diximus, et ipse intellexit, et domno episcopo ut praeter unum asinum, burdinum nomine, nihil
sese super hoc consolanti exposuit, secundum vocem pene aliud haberent, quem in proximam silvam
quae clamaverat : Hic est Norbertus et socius Vosagum mane ducentes, lignaque caesa dorso ejus
ejus, hoc significasse quod ex duobus sociis qui imponenles, Laudunum reducerent, et ex venditis

cum eo venerant, unus solummodo esset remansu- lignis panem sibi emerent, multoties jam diu jejuni
rus, alter cum Juda exiturus. Et ipse quidem sic manentes, donec panisille emplus post nonam eis

intellexerat. deferretur. tamen consolante abbale Gualtero

Ipsi

Domnus autem Leonius abbas Sancti Bertini, vir in tanta penuria non deficientes, sed assidue Deo

religiosissimus, tam gentilium quam divinarum

et servientes, et manibus propriis laborando paulatim
litterarnm peritissimus, nuper »4G hunc libellum proficientes, ad tantam jam Deo donante provecti

legens protinus aliter interpretatus est illam vocem, sunl abundantiam ut ex vineis suis tria millia modios
mihique ut ex parte sua sententiam suam hic po- vini frequenter habeant, et tam in terrarum et
nerem praecepit, dicens ex ipsa consideratione B molendinorum quam et in pecorum possessione,
temporis et personae appropinquantis palam intel- cuncta pene Laudunensis episcopatus ccenobia prae-
ligi posse quod Barlholomaiuni episcopum vox illa cellant. Charitatis etiam et hospitalitatis tanta ibi

testata sit socium esse Norberti. Cum enim, inquit, afduentia reperitur ut prop.er hospitum assiduam
tribus diebus Remis demoratus et papae loqui non susceptionem, propter pauperum quotidianam rele-

valens, tristis ac desperans de urbe exisset, et quid vationem, mirum in modum videalur ibi Deus omnia
jam ageret vel quo verteret nesciret, nullamque multiplicare et augmentare, adeo ut jam inter prae-
consolaiionem praeter Deum sibi habere viderelur, cipua et excellentia Franciae monasteria compute-
nisi induobus sociis suis, quos sibi indivisibiliter tur.
adhaesuros quocunque iret, confidebat, vox desuper Cap. VI. Quomodo Vrsemonstratensi abbatise Dom-
ei sonuit : Hic est Norbertus, et socius ejus, ac si nus Hugo praefectus sit.

apertius ei dixisset : Noli desperare, vel in duobus Postmodum etiam in Praemonstratensi ecclesia
tantum sociis tuis conlidere quiaprope est
ecce domnus Norbertus abbas quidem esse noluit, sed
quem tibi
episcopus, Deus socium dedit, qui le se- illum ex duobus sociis suis, qui cum eo remanserat,
cum reducens faciet qui in tribula-
papae colloqui, nomine
IIU Hugonem, ejusdem loci abbatem constituit.
tionibus tuis consolator dulcissimus tibi erit, qui Non solum autem virorum, sed etiam feminarum
tibi sedem et ecclesiam in qua requiescas, et fructum cohortes idem Norberlus ad Deum convertere stu-
facias, dabit. Haec mihi scribere praecepit domnus duit, ita ut hodie in diversis ejusdem ecclesiae locis
Leonius abbas Sancti Beriini, et ego credens eum plusquam mille videamus conversas tanto rigore et
revera bene et fideliter intellexisse, libenter ei silentio Deo servire ut in districtissimis coenobiis

obedivi. monachorum vix similem religionem possit aliquis

Cap. V. — Quomodo Walterus factus sit abbas eccle- invenire. Nec conlentus fuit Laudunensis
intra
siolse Sancti Martini Laudunensis. dicecesis terminos fratrum suorum turmas coerceri,
Postmodum ergo videns episcopus in eodem loco sed instar apum, quae de vasculis in quibus mellifi-
Pramonstratensi jam non parvum numerum fra- caveriut exeuntes, ad alia loca mellilicaturae trans-
trum religiose viventium convenisse, rogavit dom- volant, etiam ipse diversa et deserta loca coepit
num Norbertum, ut aliquos ex ipsis in supra scripta expetere directisque fratribus nova monasleria aedi-
beati Marlini ecclesiola, in qua ipse rogatus rema- licare.
nere noluerat, poneret, qui eam ad Dei honorem Constituit vero ex omnibus monasteriis, quae vel
construere et augmentare studerent. Acquiescens D in vita sua, vel post obitum suum institutiones ac
ille precibus pontiliciis, paucos ex fratribus suis ibi regulae suae normam ac propositum sequerenlur,
posuit abbatemque ejus virum religiosum domnum universi abbates singulis annis in feslo S. Dionysii
Gualterum praefecit. Cui Deus, orante, sicut credi- ad primam matrem, de qua processerant, id est
mus, bealo Martino, tantam confestim gratiam con- Praemonstratensem ecclesiam, quasi ad fontem
tulil, ut de ipso quoque illud videatur posse dici, »49 potaturi convenirent, et simul positi generale
quod de sacra puella Ragueli, patri ejus angelus di- capitulum tenerent, ac si quid vel communiter, vel
xit : « Propterea nullus potuit habere eam, quoniam in aliquo forte corrigendum esset, ibidem corrige-
huic timenti Deum debetur conjux lilia tua (Tob. vu, rent. Cum ergo necdum triginta anni transierint,
12). » Similiter eam beati Martini ecclesiolam cum ex quo domnus Norbertus per supradictum episco-
plures ab episcopo regendam suscepissent, nullusque pum ibi adductus est, jam tamen, divina praestante

eorum ibi prolicere potuisset, huic abbati Gualtero, gratia, tot exinde monasteria pullularunt. ut fere
tam bona fortuna per divinam gratiam comes adhae- centum abbales in pnedicto festo ex eis ibi conve-
sil ut infra duodecim annos plusquam quingentorum nisse inveniantur, non solum ex Francia, vel Bur-
fratrum Deo servientium ibi conventus inveniretur gundia, sed ex ipsa quoque Alemannia, Saxonia seu
995 APPEND. AD LIB. III. C.UIBEKTI DE VITA SUA. 996

Wasconia. Ui enim de aliis taceam, ex sola praefata \ dicant domnum Bernardum abbalem Clarevallen-
Sancti Martini ecclesia, cui adhuc primus abbas sem eodem tempore non minus fruclificasse, tamen
domnus Gualterus praeest, jam duodecini alia pro- si quis diligentius attendat, puto quod Norbertuin
cesserunt monasteria. Nec vero solum vicinae tanto praecellere non negabit. Domnus siquidem Bernar-
hoc lumine perlustrantur provinciae, sed etiaiu dus illius religionis non fuit incceptor, sed jam
mare jain hujus novi solis radius transivit, et urbeni eadem religio florebat in Cistellensi [ al., Cistertiensi J

Hierusalem transmissis aliquot clarissimis stellis coenobio, in quo pnefalus Bernardus esset clericus,
irradiando splendificavit. audita ejusdem religionis fama, monasticum habi-
Quid alii sentiant ignoro, ego corde credo, et tum sub abbate Stephano sumpsit. De quo etiam
lidenter ore pronuntio, omnium bonorum, quae in ctenobio Clarevallense monasterium processil, cujus
tA prsedictis monasteriis fiunt, vel deinceeps fient, idem Bernardus, pro sua sanctitate primus abbas
domnum Bartholomaeum episcopum consortem esse, est institutus.
participemque et cooperalorem. Cum enim quamvis sua praedicatione plurimos
Veritas Ipse ergo,
in Evangelio dicat : « Qui recipit mullaque monasteria de Clarevallensi
prophetam in converterit
nomine prophetae, mercedem prophetae accipiet gratia Dei genuerit, tamen ipsius religionis rigator
(Matth. x, 41), » profecto liquet quod pontifex iste, B quidem magnus, et propagator, sed non prinuis
qui praefatum servum Dei non solum recepit. sed fuil plantator. Norbertus autem suae institutionis
etiam, ut supra scriptum est, intermissis episco- primus fuit plantator primusque Dei dono incoeptor,
palibus negotiis, per tot silvarum devia et horrida quoniam, licet ejus sequaces beati Augustini dicant
loca circumducere, et ad ultimum in Praemonstra- se tenere regulam, tamen, ut ejusdem beati Au-
tensi solitudine firmiter plantare, plantatumque gustini pace dicamus, multo rigidiorem, multoque
jugiter rigare studuit, fructus utique illius dulci severiorem videmus esse Norberti quam Augustini
mercede non carebit. Beatus siquidem Gregorius in institutionem.
homilia Evangelii « anno quinto decimo (Luc. iu, 1) Praeterea in Cistellensi ccenobio soli viri susci-
praefatam sententiam subtilius exponens Notan- piuntur, domnus vero Norbertus cum sexu virili
:

dum, inquit, quod non ait Dominus Mercedem de etiam femineum ad