Digitized by the Internet Archive

in 2011 with funding from

University of Toronto

http://www.archive.org/details/patrologiaecur165mign
<
 PATROLOGIiE
CUIISUS COMPLE TUS
SIVE

BIBLIOTHECA UNIVKRSAIJS, IXTEGRA, UXIFORMIS, C03L\I0DA, OECOXOMICA,

OillJW SS. PATRIM, DOCTOROI SCHIPTORMOllE ECClESIASTICORim

AB ^VO APOSTOLICO AD INNOCENTII III TKMPORA
FLORUERUNT ;

RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUM QU.E EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLIC/E TRAOITIONIS PER DUODECFM PRIORA
ECCLESLE S.tCULA,
JUXTA EDITIONES ACCURATESSISIAS, IMER SE COMQUE NONSULLIS C.ODICrBUS MANUSCaiPTIS COt.LATAS,
PEKyi AM DCLIGKNTER CASTIGATA ;

DISSERTATIOMBIS, C0MME>TAR1IS LECTlOMBUSyiE VARUNTIBUS CO.NTtiNENTER ILLUSTRATA ;

OMNIBUS OPERIBUS POST AMPLISSIMAS F.DITIONES QU.« TRIBIS iNOVISSIMIS S^CILIS DEBENTUR AB30LUTAS
DETECTIs, AUCTA ;

INDICIBUS PARTICULARIBUS ANALYTICIS, SI\GULOS SIVE TOMOS. SIVE AUCTORES ALICUJUS MOMENTI
SUBSEQUENTIBIS, DON.VTA ;

CAPITULIS IXTRA IPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NF.CNON ET TITULIS SINGULARUM PaGINARUM MARGINEM SUPERIORRM
DI3TINGUENTIBUS SURJECTAMQLE MATERIAM SIGNIFICANTIBUS, ADOP.NATA :

OPERIBUS CUM DUBIIS TUM APOCRYPHIS, ALIQUA VERO AUCTORITATE IN OUOINE AD TRADITIONEM
ECCLCSIASTICAM POLLKNTIBUS, A5I?LIFICAT.\ ;

DDOBCS INDICIBUS GENERALIBUS LOCUPLETATA ALTERO SCILICET RERU.M. QUO CONSULTO, QUIDQUID
:

UNCSQUISQUE P.A.TRUM I\ QUODLIBET THEMA SXRIPSERIT UNO INTUITU CONSPICIATUR ALTERO ;

SGRIPTUR.-E S.\CR.^, EX QUO LECTCtRl comperire sit obvium quinam patres

ET IN QUIBDS OPERIUM SUORIM LOCIS SINGULOS SINGULORUM LIBRORUM
SCRIPTUIt.B TEXTUS COMMENTATI SINT.
CDITIO ACCURATISSIMA, C.tTERI.^QUE OMNIBUS FACILE ANTEPONEXDA, Sl PERPENDANTUR CHARACTERUM NITIDITAS,
:

CHART.t QUALITAS, INTEGRITAS TE.XTUS, PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORUM TUM VARIETAS
TUM NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE I\ TOTO OPERIS DECURSU CONSTANTER
SIMILIS, PRETII EXIGUITA5, PU.t-jERTIMQUE ISTA COLLECTIO, UNA, METHODICA ET CURONOLOGICA,
SEXCE.NTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE IIACTENUS IIIC ILLIC SPARSORUM,
PRIMUM AUTEM IN NOSTRA BIBLIOTHECA, EX OPERIBUS AD OMNES ^ETATES,
LOCOS, LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIBUS, COADUNATORUM.

SERIES SECUNDA,
IN 0(JA PROUKU.NT PATRES, DOCTORES SGRIPTORESQUE ECCLESl^ LATINA:
A GREGORIO MAGNO AD INNOCENTIUM III.
AGGURANTE J.-P. MIGNE,
Bibliothee;e Cleri uiiiver»«8e,
SIVE

CUftSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTI^ ECCLESIASTlCJi RAMOS EDITORE.

PATROLOGIA BINA EDITIONE TYPIS MANDATA EST, ALIA NEMPE LATINA, ALIA GR.ECO-LATINA, VENBLNT —
MILLE FRANCIS DUCENTA VOLLMINA BDITIONIS LATIN.*: OCTINGENTIS ET MILLE TRECENTA GR^ECO-
—
;

LATIN.€. MERE LATINA LNIVERSOS AUCTORKS TUM OCCIDENTALES TUM ORIENTALES EQUIDEM ,

AMPLBCTITUR III
; AUTEM, IN EA, SOLA VERSIONE LATINA DONANTCR.

PATROLOGI.E TOMUS CLXV.

S. BRUNO ASTENSIS, ABRAS MONTIS, CASINI ET EPISCOPI SIGNIENSIUM.
ODDO ASTENSIS MONACHUS BENKOICTINUS.
^-o-

PAHISIIS
J. P. MIGNE, KDITOR
ET NUNG .\PLID GAHNIER FRATRES, EDITORES ET SUGGESSOHES
IN ViA DICTA : AVENUE UU MAINE, 208
Ihl INSTITUTE OF MEDtAF.VAL STUDiES
10 ELMSLEY PLACS
\ TOHONTO 6, CA'»' '^A.

DE^ -^r^ 1931

5/65
 S^CULUM XII

S. BRUNONIS
ASTENSIS
ABBATIS MONTIS CASINI ET EPISCOPI SIGNIENSIUM

OPERA OMNIA
AUCTA ET ADNOTATIONIBUS ILLUSTRATA
JUXTA EDITIONEM ROM^ ANNO 1791 CURANTE BRUNO BRUNI DATAM
ACCEDIT

ODDONIS ASTENSIS MONACHI BENEDICTINI

£XP0S1T10
S.
m PSitliliOS
BRUNONI AB IPSO AUCTORE DICATA

Quam ad calcem OpeTum S.Brunonis edidit D.Maurus Marchesius,Casinensis decanus,Venetiis anno id^i

ACCURANTE J.-P. MIGNE

BlBLIOTHECiC CLERI UIVIVERSyC:
SIVE

CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTIiE ECCLESIASTICiE RAMOS EDITORE

TOMUS SECUNDUS

VENEUNT 2 VOLUMINA 14 FRANCIS GALLICIS

 . .

ELENGHUS
AUCTORUM ET OPERUM QUI IN HOO TOMO CLXV CONTINENTUR
'^^^WV>^NM^«>^W«M^^^M

S. BRUNO ASTENSIS SIGNIENSIS EPISGOPUS

Comrnentaria in Matthaeum. Col. 63

— in Marcum. 313
— in Lucara. 334
— in Joannem. 451
— in Apocalypsim, 603
Homiliae. 747
Sermoues. 863
Sententiae 867
Tractatus. 1079
Epistolae

ODDO ASTENSIS MONACHUS BENEDIGTINUS

Expositioin Psalmos. 1142

^«M^«MMM^^MM«MW«MMM«^^M««^MM^\MA«
 PROLEGOME!NOi\
IN DUAS PAUTES DITRIHUTUM
uarum prima esl decodicibus mss., ex quibus facla est haec Opp. S. Brunonis collectio ;

altera conlinet analysim scx librorum senlenliarum.

PARS PRIMA.
Expositiones BruQonis Astensis, quae exstant,
S. A exstitisse noverant, adhuc in bibliolheca
latenle
. libros Veleris Testamenti, primo in volumine Collegii ttomani codice ms.inquo interpretalioilla
iQO superiori editocomplexisumus; modopartem conlinebatur,eaperfruivaldeexoptabant.Satisigitur
teram aCommentariis iu quatuorEvangelia exor- factumesteorumvotis,etsapientiumapprobationem
mur, quibusinlerpretatio Apocalypsis, et reliqua assecutus est clarissimus editor ; namque lectioni
us Opera huc usque cognita, et recepta subse- SS. Patrum dediti fatentur se in elucubratione illa
jentiir. Commenlaria autem illa in Evaugelia S. summam.seu compendinmprfeclarissimarum illu-
1'unonis a Petro Lazzario pridem Soc. JesuTeologo strationumveterumexposilorumreperire, atque in
3ctissimo publici juris facta, auctore, ac proinolore eamel velutiexpluribusfloribus confectumhabere.
'festanlissimo cardinaii Francisco Xaverio de Ze- Qiiapropter hoc opus tanti laboris fructum non
da (cujus innumeras laudes nulla unquam tetas Commentarium, sed Commenlaria in Evangelia
)Qticescet) multis ralionum momentis impulsi ite- appellavimus. Unum superest, ut lectores admo-
Hu publicamus. Horum primum est Lazzarium neamus. scilicet nos non codicis ms. orthographiam
im, seu illustratioiiem auotoris perfecte assecutum veterem, jam obsolelam, ellecloribus gravem, ut
lisse quippe tam copiose, tamque erudite scriptce
;
Lazzario placuit, seculos fuisse, sed ad recentem
iutejus adnotationes, uthis aliasadderesuperva- g usumconformemreddidisse.Proexteris hominibus
iueum sit ; non enim insacro textu majorobtine- addere Iibet,ex typographio Marci Palearini Romani
sedonerosaauctoritatumconge-
jlur perspicuitas; aano Jubilaei 1775 prodiisse S. Brunonis Commen-
esderetjdubiaqueex multiplicisensuintelligenlia, duos tomos in-8 distri-
taria super evangelistas in
Iteram ralionem nobis suppeditat certa cognitio, bula quorum primus continet expositionem in
;

iitionem illam Cominentariorum S. Brunonis in Matthceum secundus vero in Marcum, Lucam et

;

vangelia, quamvis nitidam, el accuratam, parum Joannem. Apoplexia tactus mense Januario anni
iIlaliam dispersam fuisse, multoqueminus ultra elapsi 1789 gravis aetate piissime, utvixerat Petrus
iontespervulg.itam.Terlioaccedit,quod cumexcu- Lazzarius, in sacris studiis versatissimus, utplura
indaesiQthomiliaeetsermonesejusdem S. episcopi ejus opera testantur, Romae obiit, moerentibus
igniensis quorum pars magna ab iisdem Com-
;
omnibiis bonis.
lenlariis desumpta est, osteudere oportet, atque Nostrum hic esset docere, quos hac pro nostra
b oculosleclorum ponere,quibusiQlocis velhomi- editione consuluerimus mss, Codices, ne minus
arumfraginenta, velsermonesintegrilegipossunt. diligentes in ea exornanda videamur ; hoc sane
uartoinsciusnemoest.quamdiusub EusebiiErai- nonomittimus,sed ad opportuniorem locum reser-
jui noraine usurpalae sint homiliae illae (I), et in vamus, ubi de homiliis, et sermonibus S. Brunonis
p
luribuseditionibusreouste; quare praecipue curae agendum erit. Interim ingenue fatemur, cum in
azzario fuit, tam dolosam suppositionem convel- feriis autumnalibus anni 1784, quibus Taurini fui-

ire, etS. Bruiionem Aslensem concionura illarum mus, pro temporisbrevilate, quaeain urbe moram
uctorein stabilire.Sedetipsain doctissimiLazzarii egimus, coUationem hujusmodi cum codice ins.
r8efationemrursusproducimus,cumexiiniaredun- Regii Albenaei, de quo Lazzarius mentiouem habet,
et erudiiione, pluraque de palria, natali, vitac perficerenequivisse;eumtamenobservavimusmem-
enere, Brunonis collegerif, qiiae
scriplisque S. branaceum esse, in-fol. charactere Romano exara-
ommentariiim iiostrum vitnm S.episcopi maxime
in tum, qiiem ad ad initium saec. xin
xii sfieculiim, vnl

llustrant atqiie conliriiiant. Qui ex scriptonim peritioresjudicesrefcrunt. Acccdit hociu volumine,

jstimonio S. Brunonem inlerpretem Evangeliorum postCommentariaiuEvaQgeIioruinIibrum,exposilio

(1) Ipse S. Thomas .Aqiiinas variis in locis, ut ex serm. 5 de Paschate, atque alibi alfert; adeo
II. p., q. 75, a. 5, et q. 75, a. 4. Eusebii auctorilates hujusmodi opinio invaluerat,
Patrol. CLXV.
11 S. BRUNO EPISCOPUS SIGNIENSIS. 12

in Apocalypsim, de qua pauca sunt praenotanda, A etomnibusmundanisoblectamentis gravisurosjus-

cum ipse S. Bnmo interjsres quid animadvertere losefTutiebant cathohciautem spirituales delicias,
;

deberent lectores admonuerit. perfectioris uempe amoris Dei ampliorisque coeles-

Haec versantur circa objecta, quibus Abauzitius tium bonorum congitionis possessionem felicibus illis
Genevensis Calvinistraauctoritatem libri Apocalyp- electis Iribuerunt. Si vero ex prava iniquorum

sis labefactare nisu est ; sed fruslraneo conatu. Cum interpretatione sacrae litterae rejiciendas forent ;

paucis ab annis clariss. Vincentius Fassinius 0.

liic cum ab ortu Ecclesiae, teste D. Petroep. II, cap. iii,

P. in LycseoPisanoS. Scripturseprofessor, S. Joan. ipssePauliEpistolaeabindoctisquibusdam etinsta-

evangclistse prophetice vindicias doctissime egerit, bilibusdepravarentur; vix aliquis divlnus, liber in
nonnisisummacapitaadcontroversiaecognilionem Ecclesia auctoritatem obtineret. Ad postremum
referam. Primo igitur dixerat Abauzitius, neminem objectum, quod traditioApocalypsinon faveat; re-
ignorare quot Evangelia, revelaliones, et Acta apo- spondeoprimo,nonita seusisseGrolium, Flaccium
stolis altributapriinisEcclesiaeseeculis fuerint, quae Illiricum, Richardum Simonium heterodoxos criti-

dein ut apocripha scripla damnata sunt ab Ecclesia. cos,qui anliquiores Ecclesiae Patres, Justinum sci-
Secundoadnotabat, Apocalypsiminterlibrosproto- Iicet,h'aeneum,Tertullianum, Origenem.Clementem
canonicos minimereceptamfuisse. Tertio,perpetua g Alexandrinum, Theophilum item Alexandrinum,
libri hujus obscuritas, eique perversse, ac malignse Cyprianum,aIiosquepluresmemorant,qui S. Joan-
inlerpretationes multis in locis aftixcP, non leve nis prophetiam de futuro mundi statu, tanquam

praestant argumentum, prophanum potius quam librumdivinumagnoverunt.Respondeo^.asecundo

divinitusinspiratum auctorem extitisse. Quarto nos Ecclesiae saeculo, usque ad nonum, perpetuum Pa-
provocatadostendendamPatrumtraditionem,quo- trum tam Graecorum, quam Latinorum in asserenda
rum testimoniis palam hat Apocalypsim inter apo- divinitusinspirataApocalypsiconsensumperspicue
stolicasScripturasjuremeritoquelocumobtinuisse. ostendi,atqueprobari; quare optimojureprocessit
Praemittosemperfuissehaereticoruraconsuetudinem, EcGlesiaincondemnationemeorum,quiejus decreto
cum ab auctorilatedivinarum Scripturarum se obrui refragali fuerint. Caeterumqui hac de controversia
sentirent,nec haberentquo ab earum oraculis eva- plura videre cuperet, adeat iNatalem Alex. tom. III
derent,illas abalbocanonicorum librorumeripere, Histor. Eccl.,ar. 2, § 5 August. Calmet in praefat.
;

et inter commenta referre. Ita Lutherus et Calvinus adApocalyp. Joan.LaniumDe erudit. apost.,part.
epislolas Pauli et Jacobi suppositas dixerunt, quod II, cap. 6 Vincentium Fassinium De auctoritate
;

suis erroribus palam adversarentur. Apocalypsim libri Apocalypsis.

itaqueprimis Ecclesiae temporibus rejecere Marcio- Compendiosepersolutisresponsionibus adhaere-

nilae, Theodosiani, Alogi, quos illius aevi Patres ticorum objecta, quibus libri Apocalypsis auctori-
invictissime refutarunl. Eorum cineres cum exci- tateminfirmareconati sunt, silentio non praeleribo
tassetAbauzitiuSjinultanon fuitejusaudacia,atque quae ad hanc novam ejusdem libri edilionem illu-
a fortiori mann elisa penitus, contritaque jacula strandam quaesita sunt, et non exiguo cum labore
ejus. Primi igitur argumenti vis contra ipsum comparata. Primo igitur dicam singularem sibi
abauzitium statim retorquetur si enim, eo falente
; promeruisse laudem S. Brunonem, quod paucos
Ecclesia fabulosas commentitiosasque scripliones inter Patres fuerit, qui totam Apocalypsim expla-
nunquam recepit sed eas refutavit damnavitque;
; narunl. Secundolococommemorabo me hac in edi-
cumprophetiamS. Joannisevangelistae inter cano- tionenon mancam, et interpolatam, ut Marchesius
nicosIibrosrecensuerit,etfidelibuscomraendaverit, publicavit, sed integram totamque perfectam lecto-
eamgermanumapostoliopusjSpiritusanctoafflante ribuspraebereantistitis nostriin Apocalypsiminter-
conscriptum agnovisse, dicendum eril. Quod autem pretationem. Post quam pluribus in bibhothecis
2. protulit, Apocalypsim cum reliquis Novi Testa- frustra cum mss. codicibus conferre studuerimMar-
menti libris protocanonicis non statim admissam chesiileclionem tandem quid in ea deest, et quiJ
;

fuisse,dico: summae hoc Ecclesiaecurae, ac pruden sensum praeficere potest ex codice Vaticano com-
tiae esse adscribendum, quae prius Latinorum Grae- ^ peri, cuifidemex descriplionemodo facienda nemo
corumquePatrumOperaexpenderevoIuit, uteorum negabit. Codex ilie membranaceus est in fol. parvo
auctoritate munita, Apoealypsim librum divinum saec.xii.charactereRomanoadmodoeximieexarato,
declararet. Id cerle egit Gelasius pontifex in Ro- qui olim fuit Christinae Suecorum reginae, gestatque
manasynodo, itemqueconciliu.r Carthaginenseiii, in frontehancepigraphen S. Brimonis Signiensis
:

et postea Patres Tridentini solemni decreto confir- episcopi. lacipil a praefationeejusdemcommentato-

marunl. Nulliusautem momenli facienda estterlia ris, eademque Apocalypsis divisio inspicitur, non
opposilio siquidem constat ab haereticis Chiliastis,
;
in capita, ut Vulgata, sed in septem libros ab ipso
sive MiUenariis longe abfuisse Papiam, Justinum, Brunone dispositos.
Irfeneum, paucosque alios, qui mille annis justos Tertio loco verba facturus de homiliisatque ser-
cumChristorcgnaturospostpriuiamresurrectionem monibus S. Brunonis nostri. fateor equidem ma-
juxta Apocalyp. cap. xx, opiuati sunt. Nam haere- ximas gratias eminentissimo cardinali Zelada ha*
tici illi, quorumduxCorinlhus, carnisvoluptatibus, bendas esse, quod ipse sua munihcentia ejusdem
 ,

13 PROLEG. AD TOM. II. 14

S.episfiopi Comraentaria in Evangeliain lucem pro- A impressas, oblatasqueclarissimo viro Gabrieli Bo-
duci curavit, qiia e.iitione penitus contrivit, atque verioEccIesiffiAndegavensisepiscopoxivKal.Junii.
delevilcommentumilliui.nesciocujusimperililibra- quarura ipsi copiara fecerat doctorquidam ordinis
rii qui cum m ms. volumine seriem quamdam homi- Fratrum praedicatorura, dignaseas affirmans.quse
liarum alque sermouum, nulli auctori attiibutam prelio comraitterentur, nonabniio, quinepus istud
compcrisset, Eusebii Emiseni nomen ei inscripsit. probura sit,et aliquantamsalteraaiiliqiiitatem,sty-
Diu hujusmodi supposiiio invaluit, et tres eo sul) lique congruitatem aliquam saBculo xii ascipiilan-
nomine factae sunt editiones. De priorementionem temseciirahabeat: sedcum priscis Ecclesiffi docto-
fecil Casimirus Ouiiinius, cujus lestimouium infra ribus comparari queat, el saeculi Ecclesi* quarti,
affereraus. Alterahunc titulum in froute preesefert. velquintileporem,dicendiqueformarasapiat,nullus
D. Eusebii Emiseni homilix in Evangelia,qux cun- opinoresl,qui id asserereaudeat. H^c plenacolle-
clis diebus Dominicis tolius anni, ac feriis quadra- ctio hodierufe consuetudiui poutificiiE tam belle
ge.umalibus legi solent ,nunc jmmum in Lucem editse, adaptata sfficulum Ecclesiee xi velxii etiam prrece-
quibus adnecticuravimiis ejusdem homiliasin prseci- derehaudquaquampolest.Quamvisigituristudopus
puis anni feslivitatibus. Antuerpix apud Joannem episcopo Emiseno Eusebioattributura fuerat, ut in
Steelsium A. D. 1355. in 8. Post imJicem homilia- B raagnum inde Scriptoremaccresceret tam merito :

rara, quas sunt omues cxlii, additur homilia De : tandem, jureque exceptum, legitur parenti S. Bru-
pTnitentiaNinivitarum Eusebiiejusdem.Eaic posie- noni Signiensi episcopo (ut vocanl) restitutum est
rioredilio itainscribitur. Dini Eusebii episcopiOpe- ex fide mss. codioum, et auctorilate Petri Diaconi
ra.videlicethomiliitidEvangelia.qusecunctisdiebiis Casinensis bibliolhecarii.Contigit haec nostri Euse-
Dominicis tolius anni, et feriis quadragesimaiibus bii Eraiseni exspoliatio, atque Brunoni Signiensi
legisolent.Praete7'eahoinilicedeprrecipuisannifesit- facta restitutio anno
1651, per accuratara operum
vitatibus:post7'emo homilice adpopuluin eloquenlis- hujusce Brunonis editionem in-folio procuratam,
nme, ac 7'cligiosissi>ne7'ecensin lucem etnissx.Pa^i- nunc satisobviam. Ab hoc tempore nullus, quem
siisapud Hieronimum de Manef, et Guillelmu7n de sciam, fuit, qui vel has horailias Eusebio Eraiseno
Cavallat sub Pelicano, monte D. Hila7'ii anno toTo. ascribere, et Brunoni auferre voluerit; ita apud
in 8. .\mbce illse editiones exslant in bibliotheca criticos haec veritas obtinuit. »
Quae opinio de hoc
Ghisiana,easque cum vulgatis a Marchesio homiliis EusebioEmisenohaberidebeatj idem Oudinius tra-
comparavi. Hic opportune incidit Theophiii Ray- didit. (2) « Eusebius, inquit, Emisa^ episcopus in

naudi testimonium, qui de mahs ac bonis iibris p. Sj^ria sive Phoenicia, quem Phoenicera episcopum

1, Eres. X, § 2, num. "217, Opp. tom. XI, Lugd. an. ^ Theodoretusvocat,Ariana3signifer factionis tempo-
166o, pag. 28:2, haec habet « Eusebio Emiseno per
: ribus imperatoris Constantiivixit, de quo S. Iliero-
magnamhallucinationem suppositi sunt sermones nymus in Chron. ad ann. Christi 348, Olymp. 281,
de tempore, et sanctis,qui prirao loco habenturin tum in Catalog. De script. eccl., cap. lOl (3). »
opere, quod Eusebioascribitur, qui sunt Hrunonis Latrociniumab Eusebii Emiseni editoribus faclum
Signiensis.magniinBerengarium Concertatorissub apertissirae ostenduut tres praecipue codices,Casi-
Gregorio Vil. Ila enim habetur ex indicibus Casi- nensis nempe, Vallicellanus, et Mediceo Lauren-
nensibus,ac Valicanis, etex Petro Diacono biblio- tianus, quiquantum sibi vindicent auctoritatem,
thecario, qui omnes illos sermones ex nomine demonstra.bo. Prioris notitiam mihi suppeditavit
notatos ascribit S. Bruuoni Siguiensi, cujus aetate persaepe comraendatus D. Thomas Capoinalius
vixit. » Copiosior adhuc Iradendo hisce de
fuit iu archicoenobii Casinensis praesul duos reliquos ; mea
homiliis judicioCasimirusOudinius deScript. Eccl. manu versavi, et cum
Marchesii editione diligen-
tom. I, ssec.iv, col. 393.« Anno, ait, 1554 priraura tissime contuli. Codex Casinensis sig. num. 184, in-
Claudius Fremy Parisiensis typographus subfalso fol. rainori, membran.,charcteribus Langobardicis
Eusebii Eraiseninoraineedidit.Centumquadraginta exaratiis saec. xii, continet horailias io Evangelia
quinque homiiias de terapore ac de sanctis in 8. totius anni, et incipil ab evangelio : Hoc est prx-
D
Vid. doctissimum Mamachium quid sentieu-
(2) consilio diversas fideiformulasiu iudoctum vulgus
dum decrilice Oudinii, tora. IV Orig. etantiq.
sit spargerent, quibus haere^eos suc-e notas; et chara-
Christian. pag. 377 et pag. 406. cteres, quoad fieri posset, dissimulareut, vulgo ex iis
(3) Eusebius Emisenus, ut iramerilo de Ariana nonuuUicredebanlur calhoiici, imo per illascatho-
heeresi accusatus, commendatur a clar. PauloAnt. licorum pluies ad se pertrahebant. Hsec ratio est
Pauh Cler. Regul. .Matris Dei, et Prwside Accad. quareEusebius Emiseuus episcopus virctBteroquin
Eccl. in Urbft dissert. 3 de sauctitate, et martyiio omiiium litterarum geuere erudilissimus, non tan-
Feiicis papte II. pag. 250, ubi affert testiraonia Socra- tum apud veteres scriptores variam sui nominis
tis hislor. Ecci. hb. ii, cap. 9, 10, pag. 74 el seqq .
famam retulerit, nimiriira apud quosdam vir sauc-
ac Sozomenis lib. iii, cap. 0, pag. 92, 93 qui ciim tus^etciarusmiraculisexi.itimatiis, a()ud alios jnter
caiholicodogmaliaddH-.tumasseriitit.Atlamencn-tho- Ariauos htereticos damuatus, nec dcfucrunt, qui
doxia Eusebii Emiseuiepiscopi nou adoo explorata Ariauorum patrouum et principera vocarent. Fiiit
est, ut de ea dubitari nequeat. Doclissimus enim ille Alhauasio, ab Alexaudriua Ecclesia ab Ariauis
CarohisSebastianus Berardi Tauriuensis juriscon., expuho, substitutiis, forte errore facti deceplus
occasione discussiouis cauonis 35, De cons. dist. 2, etc. » Vid. tom, IV, part. 3, pag. 43, ubi de homi-
a Graliano sub nomine ejusdemEusebii producto, iiis sub Eusebii aomme vulgatis judicium profert.
hffic de iiio tradidit. « Cutn Ariaui subdolo caiiidoquQ

Ba
 :

S. BRUNO EPISCOPUS SIGNIENSIS. 16

15

sep^wm /newm.RecentiorimanuhicUtulusinscriptus addere possnm codicemqaem possidet capitulum

legitur Homilias S. Brimonis Signiensis, et abbatis
:
Ecclesiaecathedralis Signiensis, et est membran. ia

Casinensis : falso tamen allribuuntur D. Eusebio, folio charaotere Romano exaratus saec. xu, sed in

cum sinl Brunonis. Ilis sul)jiciara judiciura clariss. principio nonnuilae desunt paginae, sicut in fine,

D. Erasmi Gattulae abbatis Casinensis, qui tom. I quemadmodum observavi cum anno 1786 Signiam
Histor. Casinen. ait « Ut Marchesius
: ostendit in feriisauturanaiibus mecontuli, ut votum solve-

Eusebio Emiseno tributae sunt cxl homiliae iii reniS. episcopo patrono me, quisub finem prrece-
Evangelia totius anni, quae S. Brunoni nostro sunt dentis anni milii lethaliter decumbenti sanitalem a

vindicandae, lestePetro Diacono, qui eas singillatim Deo irapetraverat. Continet autem homilias per to-
enumerat, eodemque ordine descriptas videre est tum annumdistributas, eodem ordme quo desupe-
in cod. bibl. nostrae Langobardicis characteribus rioribus codicibus dictum est. Tandem exstal alius

exaratas,utvidetur sign. num.194. Nuiluscerteex codex ms. in archivo basilicae S. Petri, merabran.
etiam, et in fol. aevura S. Brunonis Signiensis, et
veteribus Eusebio hasce horailias tribuit, illique
abjudicat stylus, qui non Graecum hominera, sed nomen adnotans, ejusque sacras conciones pariter
Lalinum,etBrunonemipsura refert.» Deinsequitur codicummss. testi-
continet. His luculentissimis tot

homiliarura calalogus, quem nos alibi dabiraus. moniis, non tam ab Eusebio Emiseno vindicantur
B quas rursum pro-
Secundus codex est Vallicellanus pariter membra- homiliae S. Brunonis Astensis ,

naceus, in fol. eodem charactere Langobardico de- ducturi sumus sed confirmatur judiciuminsertum
;

scriptus. Casinensi non pos,terior aetate. Non eum- in Bibl. PP. edit. Lugd. tora. VI, pag. 986, ubi eas-

dem ordinem servat, sed incipit prima homilia a dem conciones olim etiam S. Eucherio Lugd. epi-
feria iv Cinerum his verbis Tristes enim diciintur
:
scopo attributae diserte Brunoni noslro asseruntur.
hypocritae. Brunonis episcopi nomen defert, sicut De doctrinae praestautia atque erudtiione quibus
reliquce eodem in codice insertae in quo tamen plu- auctor noster homelias suasexornavit, supervaca-
resdesunt,etreliquaepartimS.Gregorio,partimVrin. neum arbitror dicere, cum id cumulatisse pelrus

Bedfeattributaeleguntur.Aboptimoarchetypohomi- Lazzarius praestiterit in praeliuiinari dissertatione ad

liae illaetraductae sunt; cum multis in locis Marche-

Commentaria S. Brunonis in Evangelia, et quidquid
sii editionem corrigant, eamque suppleant; quod observandum erat, adnotaverit. Homiliarum et ser-
mihi certo constat ex lectione commentarii ej usdem monum seriem praecedet catalogus earum, ubi sub
S. Brunonisin Evangelia.exquo major homiliarum
numeris paginarum obsignataeeriuitquaeeodem in
parsdesumpta est, ut suo loco ostendara. Tertius Comraentariocontinentur, ideoqueomittuntur ;nec
codex esthomiliarium, olim bibl. S. CrucisMinor. iterumimprimerecuravimus,nisiilla5,quaeomaiao
Laurentianam bibliolhecam translatum, ^ desunt, velaliquasperspicuas addiliones in princi-
Florent. in
membran., in fol., sig. num. III, Plut. xxx, p. 5, in pio, autinfine referunt.

cujus rubricaad calcemposita, manuejiisdemscri- Post homilias et sermones, quos expositionibus

ptorislegitur.£xpZid< liberisle Brunonis episcopi S. episcopi Siguiensis in Evangelia et ia Apoca-

quo tempore scriptum est, sic notatur. A ternpore lypsim adjecimus, quarto loco veniunt libri sex.qui
Chrisli mille quaterque decem sex deciesque decem. Sentenliarum inscribuntur. Antequam de his elo-
Deinde manu recentiore subjicitur. Iste liberest ad quar, spectatissimo ac beneficentissimo cardinali
usum fratris T/iedaldi,posl cujus mortem remanere Stephano Borgiae me gratissimum profiteor, quod
debet armario Fratrum Minorum Florentini conven- habito cum eo consilio de hac operum S. Brunoais
tus, etfuit D.Philippi de Villanis de Florentia sub editione, non tam me ad illam perficiendam conflr-

tali conditione dicto fratri Thedaldo concessus ab mavil, suisquemonitisadjuvit, sed quidquidjamde
eodem. RoG idem adnotatur in calalogo edito bibl. eodem S. episcopo Signiensi ex archivo Casiaensi
Laurenl. a clariss. Canonico Angelo M. Bandiuio ipse collegerat mihi donavit. Inter
liberalissime
tom. IV, pag. 247. Gontinet autem
bibl. praefecto multa ab illis ms. codicibus excerpta de hisce sen-
Codex istehomelias cxlviu, quarum pars major tentiarum libris mentionem faciam, quod cum illi
S. Brunonis episcopi nomine insignitur sed fere D nota esset diu Benedictinos inter et Carthusianos
;

omnes,utcomperi,ineditioneParisiensihomiliarum agitata controversia, utrum Bruno Signiensis, an

Eusebii Emiseni, mutatis vel adjectis aliquibusin vero Bruno Carthusianorum insti tutor eorum auctor
principio, etin fineeorum reperiuntur. Absque du- habendus codicem sig. 196, alias 317, diligen-
sil,

bio, ut diximus,S. antistitinosuosunt ascribendae, tissime observavit, characterem Langobardicum,

quodab ejus Commentariis in Evangelia decerptaj aetatem ejus saeculi nempe xu, litulosque singulis
videantur. Qui eas collegit, optimo exemplariusus capitibusappositosdescripsit, plenamque notitiam
est ; cum
ordinera codicis Casinensis sequatur in- ;
de illo antiquitatis monuraeuto, quodS. Brunoais
cipitenim aDominicai Adventus, elprocedit usque episcopi nomen prfesefert, accepit. Nec satis sibi

adDorainicamxxviu postPentecosten coraplectens ; factara putavil idem doctissiinus praesul, nisi alte-
ferias Quadragesimae, et praecipuas totius anni rumcodicem, qui est 619 atteute perpendissel, in
festivitates, quas eo tempore celebrabat Ecclesia. quocum pluribus aliis S. Brunonis Coramentariis et

His tribus codicibus integris, optimeque servalis elucubrationibus iidem sententiarum libri, titulij^
 ;

17 PROLEG. AD TOM. II. 1-8

iisdftminscriplireperiuntur. Hsec veluli praelituina- A titulo douentiir, cnm omnes quos consului codice i,

ria statuereduxi antequammemoratamdisculiaui vel de laudibus, vel de ornamentis, aut de figuris

controversiam, de qiia pecuiiari iu disserlatione 5?c/eiv'<T?lractatus annuntient. Verius equidemhu-
agam, cuidam auctori auonyiuo
ut etiam recenti jusmodi inscriptiones indicant, quid agendum S.
CarlhusianoNeapoiilano respondeam.qui an. 1788 Uruno sibi proposuerit, ejusque finis, ad qucm re-
dala epistola ad D. Xaverium Matthaeium iclum suo spexit, perlucide noscilur, si partes omnes, id est
palriarchee S. Brunoni illos sententiarum libros viu- capitaetsermonesinlerseconferantur, habilaprte-
dicare contcndit. Forlasse quisrequiret.curhujus- cipuerationetemporis.quo S. episcopus Signiensis
modiopusculaseuteatiarumlibriinscribiintur?Nul- hcBC scripsit.
lam profecto video ralioaem,qua a Marchesio hoc

PARS ALTERA.

Vigebant adhucin Ecclesia reliquiae diuturuifa- B custodiret illum.Noa siat otiosi, quiacustodes suat.
talisqueshismalis,Simouiaetaudacia calamitalem Per arbores vero ia paradiso plautatos iatelligit

augebant.morumcorruptiohabenasomnessolverat A. N. apostolos, qui multiplices fructus ediderunt,

et spiritualis potestas oppressa et pene coutempta etreliquos etiam Christianos, qui eorumpraecepta
jacebat. His igilur ut occurreret malis A. iN., de- sequuutur, eorumque gloriosa gesta imitantur.
monstraudam suscepit Ecclesiam, uuam, sauclam, Quemadmodum in fonte, a quo prodierunt quatuor
calholicametapostolicam; quaspraerogativas, seu flumina,dicittiguratumChristumDominum,acujus
characteres, et si alias, ut m
Prolegomeuis diximus, scientiae pienitudine omnis doctrina fidei per qua-
asserueritjin hiscelibris amplius latiusque de illis tuor Evangelistas emanavit. Corruplo autem per
egit. atque EcclesicE gloriam suam viudicavit. Sub Adae peccatum humano genere, et in deteriorem
speciosishgurisetimagiuibus argumentum unitalis vitiorumconditionemprolapso, ne Ecciesia penitus
Ecclesiae in primo libro prosecutus est iu secundo ; iateriret, arcam a Noe viro justo tieri Deus praece-
Ecclesiam sanctain probavit tertium ad ostendendam
; muadus ia diluvii aquis
pit, ia qua, dum lotus
Ecclesiam catholicam et apostolicam consecravit perdeadus erat, ipse cum sua familia Salvus esset,
reliqui vero tres libri, qui vel dogmata fidei, vel et ab ea aova geaeratio homiaum procrearetur.
martyrum aliorumque sanctorum laudes comple- p Arcam igilurS. Bruao Eeclesiaei symbolum asserit,
ctuntur, adeumdemfinem couducunt. Primusliber extra quamnemosalvatur, iaqua,quiiadie ultiouis
in decem capita dispartilus est, quae suis titulis iaveatus fuerit, aoa peribit. Multi ia ea esse videa-
dislinguntur. Caput De pa?'a(^<so inscribitur. 2. De
\ . tur, qui extra eam iavenientur sicut illi, quibus
;

arca yoe. 3. De labernaculo foederis. 4. De templo Dominus ait : Nescio vos (Matth. xxv, 12). Haac
Salomo7iis. o.De muliere quam Joaanes in Apoca- iu arcam, sive Ecclesiam (idem S. episcopus)
lypsi vidil. 6. De civitale Jerusalem. 7. De ritu uemo ingreditur, nisi per ostium, quod Cbristus
consecrationis ecclesise. 8. Deauctoritale Evangelio- se esse Ego sum ostium, per me si quis
dixit.

rum. Cum igitur sacrae litterae unum paradisum inlroierit, salvabitur [Joan. x, 7). «Non enim sal-
bonis omnibusetdeMciisafflaentemaDeoconditum vantur, inquit A. N., qui per ostium noa iatraut.
tradaut, in quo positus fuit Adam, ut operaretur et Nullumanimaliugreditur iu arcam,nisiperostium.
custodiret illum, illa Ecclesia estadmiltenda, non Sed Simoniaci, et hasretici aliunde iu Ecclesiam
plures, et quicunque hanc uni tatem scindunt.haere- iutrarenituatur. » (4-5) Cum autem Ecclesia ex di-
tici aut schismatici, vel Simoniaci, extranei ha- versis,prGeterIaicos, miaistrorum ordinibusconsti-
beutur. Qui vero hoc in paradiso, seu Ecclesia sint tuatur, inea formam arcae quodammodocomperit,
operarii, desiguat S. episcopus, eosque episcopos p.
adeoque de eademita desseruit, « Si qiiis etiam Ec-
et 3acerdotesasserit,quos ilaadmonel. Mauifestum clesiae ordmes considerare velit, quomodo super
estquod per hortum. id estper paradisum, Eccle- laicos clerici, super clericos presbyteri, super
sia significatur.Sed qui per Adam, uisi Ecclesiae presbyteros episcopi, super episcopos archiepi-
cuslodes,episcoposetsacerdotesintelligamus?Au- scopi, superillospatriarchce per ordinem sedeant,
diant ergo isli quid de Aiiam Scriptura dicit, qui eltandem Romanum Pontificem super omnes sedere
ad hoc in paradisum missus est, ut operaretur et conspiciat ; etiamistomodo iutelligerepoterit.quo-

(4-o) Quo flagraverit zelo S. Brunocontra Simo- illaverba: Quinonintrat per ostium inovileovium,
niacos osleusumest in Comment. super .Vlallhaeum, sed aliunde ascendit, ille fur est, et latro.
Lucam, et praecipuit Joannem num- 28, ubi exponit
19 S. BHUNO EPISCOPUS SIGNIENSIS. 20

modo arca Dei in inferioribus ampla, paulatim se A animi constantia, zelo propagandae veritalis veram
angustando in uno cubitu consumetur. Plures alise religionem, hoc estsupremi Dominatoris cognitio-
analogiae, et similitudinesarcaniinter et Ecclesiam nem,etcuItam,obsisteutibusnequidquamfalsorura
hoc in capite2 afferuntur, quas nos brevitatis gratia deorumcultoribus, et iniquitatis magistris,nonser-
omittimus.TertiumunilatisEcclesiaeargumentumA- varint modo, sed longe lateque propagariot. Alia
N. petit ex tabernaculo fcederis, quod est arca te- plura A N. de templo Salomonis ad unam Ecclesiam
.

tamenti;inqua, utait S. Paulus {Eebr. ix, 4), urna significandam traducit, quae ne longior fiam praeter-
erataurea continens manna, et virgam Aaron, quse mitto. Cum vero progredimur ad caputo ejusdem
fLonduerat, et tabulas Testamenti. Cum in ea ma- I libri, quod est de muliere per quam figuratur Ec-

jestas Dei praesentis repraescnlaretur, aedificiura ad clesia, s-dl\s aperteindicatauctorqnidsibiagendum

illamcustodiendamtotumex auroconstabat, atque proponat. Incipit ergo. « Narrat beatus Joannes
aiile arcam perpetuo candelabrum aureum, multis evangelista se videsse sanctam Ecclesiam in specie
luiniuibusab uno astilipendentibus ardebat. Insu- mulierisquae eratamicta sole, et luna sub pedibus
per mensa reperiebatur super quam panes proposi- ejus, el iu capile coronam stellariim duodecim, el
tionis ponebantur, et tliurribulum aureum, quo pariens cruciabatur, ut pareret. » Hujusmodi ergo
iacensumcoramDeocomburebatur.Quemadmodum B mulierisinsigniasuntclaritas, etsplendor, quosolis
Moyses auclor fuit veteris tabernaculi ; ita Christus instar circumdatur, corona duodecim stellarum in
institutor, et fundator fuit novi, non manu facli, capite, luna sub pedibus ejus, alque in pariendo
nec hujus crealionis,sedper proprium sanguinem,\xi cruciatus, et labor. « Magna laus Ecclesiae Dei, ait
inquit Apostolus, iniroivit semel in sancta selerna A. N. quae sole amicta perhibetur ; sole quidem
redemplione inventa {ibid., 12). Populum euim pro- amicta quia omni splendore, omnique claritate
est,
pria passione sibi acquisitum, primum ex Judaeis, decorata est. Habet Ecclesia lunam sub pedibus,
deinde ex gentibus congregavit et in una fide, et quia mundum despicit, et pro nihilo ducit. Merito
baptismate suae haereditatis participem fecit. Uuum mundus luna vocatur, qnia ad lunae similitudinem
candelabrum, unum doctrinae magistrum, nempe semper in motu
semper mutatur et variatur. »
est,
Christum significavit, a quo illuminati apostoli Anne Ecclesia splendidissima non est sole justitiae,
dogmata ejus omnia, et praecepta in universam nempe Christo Domino ejus institutore, qui eam
Ecclesiam propagarunt. Una mensa, in qua unum muueribus, ut ille totam pul-
tantis loouplelavit
ofTertur corporis, et sanguinis Christi Domini sacri- chram, ab omni macula immunem vocaverit,
et
ficium, de quo non participant, nisi qui intra taber- qui a terrenis rebus, hoc est a mundo, coelestium
naculum sive Ecclesiam sunt admissi. In Ecclesia
Q promissionebonorumretrahit, atque aeternae felici-
etiamveIutipretiosathymiamata,orationesfidelium tatis spe eam recreat, et consolatur? Ilabetetiam,
nunquam iulermissae ad Deum eievantur, ejusque sequitur idem coronam stel-
S. anlistes, in capite
benedictionem sibi acquirunt. Alteram Ecclesiae larum duodecim, per quas duodecim apostolosin-
Dostrae agnoscendae imaginem in templo Salomonis telligimus eam ; ipsi coronaverunt, ipsi in aeterni
nobii describit S. Bruno, ubi 4 loco facta nobilio- Regis thalamum eam introduxerunt. » Quae autem
rumpartiumhujuscesplendidissimaeraolis dinume- alia Ecclesia nisi catholica hac corona a duodecim
ratione, ait: « Hoc templum Ecclesia est, hoc tem- stellis, id est aduodecim apostolis insignita coru-
plum nos sumus; de nobis Apostolus dicit Teniplum : scat? Sive enim dogmatafideiinspiciamus, ab illis

sanctum, quod estis vos (I Cor. ni, 17). Fideles omnem veritatem accepit ; sive exempla virtutum,
profecto, quiunum corpuscredentiura constituuut, ipsi perfectaChristi magistri sui exemplaria sered-
quo perfecliores sunt, tanto magis hoc spirituale diderunt, sive testimonia magnanimitatis, idem
ffidificium ornant,atque illustrant, et quia cum apostoli vilam cum sanguine pro Christo effuderunt.
Christoeorum capiteperfecto communicant, gralice Nulla sanc nec ex veteribus, nec ex recentibus se-
ejus plenitudinem accipiunt. Sed quid sibi volunl, hanc coronam tam sanctam, tam splendidam,
ctis
interrogat A. N., illae duae columnae, quae ante fores tamque divinam originem habentem sibi tribuere
templi positae, cum Nihil sustineant, otiosae viden- D potest cum omnes posteriori tempore, vel ab auda-
;

tur ? » Respondet :nihil in templo otiosum esse, cia, aut ab errore, aut ab impietate ortum suum
easquetemplumingredienlibushasprimasoccurrere. acceperint. Pnlcherrimam alteram significandae i-c-
In una illarum intelligit patriarchas, et prophetas, clesiae imaginem exhibet S. Bnmo in saucta civi-
caeterosque veteris testamenti d^j^.es, et principes tateJerusalem, quomodoab eodem Joanneevange-
;

quales fuere Abraham, Isaac et Jacob, Moyses, lista descriptam habemus, positam scilicet supra
Josue, David, et Daniel in altera rcpraesentari dicit
; montem raagnum, et excelsum atque novo opere,
apostolos, martyres, confessores, et episcopos, qui mirabiliqueaitificio aedificatam. Vidit igitur muros
sua fortitudine, etfirmitate contra omnium adver- ejus ex lapide pretioso, et ipsam plateam civitatis
santium conatusreligionem sauctamimpavide sus- ex auro purissimo, tanquam vitro clarissimo con-
tinuerunt; etprimijustiperfidem iu futurumrepa- structam,cujus erant duodecimportae, singulos ex
ratorem, et posteriores per Christi gratiam j ustificati singulia compositae margaritis, quarum tres ad
optime de Ecclesia meruere, quod amore justitia?, orientem, tres ad aquilonem, tres ad meridiem, et
 ;

21 PROLEG. AD TOM. II. 22

tres ad occasum respiciebaat. « Hsec civitas, inquit A habent,Apostolienimnon seipsosadpraedicandum

A. N., sancta Ecclesia est :isti muri et isli lapides
; Evangelium elegerunt sed eos Christus Dominus ;

pretiosi homines sunt, homines utique nobiles, et elegit, et in mundum universum misit, ut sacra-
clari virtutibus, et sapientia prcEditi, quales apo- menta coeleslia, et mysteria regni Dei enuntiarent
stoh fuerunt.et martyres, et cffiteriqui pertidem,et atque docerent. Cum autem doctrinjB verilati, ope-
sauctam conversationem Deo placueruut. Hjec est ruiu etiam sanctitatem mirifice copulaverint ; mis-
Jerusaiem quae sicut scriptum est, xdificalur ul
illa sos a Deoad mundi conversionem seprobarunt, et
civitas, cujus participaiio estin idipsutn {Malth. ix, sine fraude, sine aemulalione, sed sancte ac religiose
22) ; illorum enim, expUcat S. Bruno, est partioipa- ministerium suum impleverunt. Pudeat l.ulherum
tio inidipsum, quibus est cor uuum, et anima una et Calvinum, eorumque incathedra peslilenlitB suc-
inler quos discordia nuUa est. et concordia tirmis- cessores apostolicum nomen sibi arrogare, pudeat
sima est. » Omnes idem senliunt, quasi dioeret, de se velle gerere populorum paslores. Quis eos misit,
iide, de doclriua, de communicatione pacis inter nisi superbia et ambitio ? Quid de eorum praedica-
se, et de viuculo cum centro unitatis, cura capile tione, praeter impia dogmata, famigeratum cst,
supremo Ecclesite, quod est, Romanus pontifex. nisi horribiles inceudisse setlitiones, sacrilegasque
« Notandum, sequitur idem S. doctor, quodiidem B perpetrasse foeditates ? Quibus nara fraudibus usi
SS.apostohet fundamentahujus civitatis, et portae non sunt, ut incautos caperent, suorumque erro-
_dicuntur;fundamenta quidem.quiain totoaediticio rum pes tem ubique divulgarent? NuHquam fuit pax,
et primi sunt, et Cc^eteros ferunt. Portae vero, quia et concordia infer ipsos, sed perpetuo invicem dis-
.nemo nisi per ipsos, id est per eorum doctrinam siderunt quia in aemulatione, et audacia nullus
;

Ecclesiffi societati conjungitur, vel coeli palatium alteri cedere voluit ideoque eorum communiones
;

ingredilur, ipsis datee sunt claves regni coelorum, ab Ecclesia catholica penitus alienae, pelago similes
ipsi et portae, et ostiarii sunt. » Qui ergo a ma- sine requie Iluctuanti assimilantur.
gisterio Ecclesiae dissentiunt, qui opinionum sen- Cum secundus Ecclesiae characler sit sanctitas
tentiarumque novitates spargunt, qui sua figmenta et sanctain Syrabolo Ecclesiaproponatur creden-
tueri nituntur, ab hac sancta societate sejuncti da, totus secundus sententiarum liber circa Eccle-
sunt, et tanquam rami ab arbore vitae el salutis siae sanctitatem versatur in eo enim de praecipuis;

avulsi habentur. Summa rerum capita, ne in im- virtutibus agit, quibus Christiani sancti fiunt, et
mensum protrahatur oratio mihi percurere libet Ecclcsiam suis exiraiis et gloriosis gestis illustrant.
. quareomissis reliquis,adcaput8, quod De basilicis Librum hunc in 12 capita dividit auctor ;
primum
inscribitur, descendam, et brevis quoad potero,
P est Z)e fide, 2. De spe, 3. De charitate, 4. De vir-
fiam. In eo exponit
A. N. ritum consecrationis tiitibus cardinalibus, b. Dehumilitale, 6. Demiseri-
de quo cum alias locuturi simus, modo ea
ecclesiae, cordia, 7. De pace, 8. De patienlia, 9. De castitate,
prosequi abstinemus. Quia vero ad inculcandam 10. Deobedientia, II. De abstineniia, 12. Ubi, idest
. magis magisque Ecclesiee uuitatem intentus est in quibus Ecclesia ornatur. Incipit ergo in capitis
S. Bruno, quid pro ea sit intelligendum admonet. 1. exordio statuere, quod primum Ecclesiae orna-

« Ecclesia, ait, nomen Graecum est; significat autem mentum, seu primus sanctitatis gradus sit fides,
populi collectionem ; sed ut proprietates ejus desi- totoque in virtutum exercitu priucipatum teneat.
gnet, addit popuU utique Domiuum timentis, et
: Ubi illa abest, quamvis reliquae virtutes reperian-
Domino servientis. Sicut euim ex multis lapidibus lur, nihil ad aeternam salutem prosunt, hominem in
ordine, et rationecompositis una domus efficitur ;
corpore Ecclesiae non constituunt, et Christi mem-
ita ex multis hominibus dileclionis, et fraternitatis brum facere neutiquam valent. « Gentiles enim et
amore sociatis una Ecclesia coustituitur. » Duos philosophi, inquit S. Bruuo, quamvis multis virtu-
hic prsecipue characteres populi hujus colleclioni tibus claruissent ; tamen perierunt omnes, quia
assignat S. episcopus, sine quibus Ecclesiae formam fidem non habuerunt. Merilo igitur S. Ecclesia
habere nequit scilicet quod hic populus Deum
; neminem ad se venientem recipit, nisi prius fidei
timeal eique honorem, et obedienliam praestet, et D ornamentum indulus fuerit. Quilibet ergo petat
iuter se perfecle consenliat. Qui ergo verbo Dei ingressum inEcclesiam,idestbaptismum, interro-
refragalur, qui fidei custodes, et praesides a Deo gatur, an credat, an catholicam fidem teneat ? Si se
constitutos non audit, sed eos contemnit, Deum credere, si fidem calholicam se tenere responderit,
ipsum spernere, habere demonstrat ; pro-
et nihil suscipitur, baptizatur, et filiis Ecclesiae sociatur,
plerea ipse sua inobedientia ab Ecclesia scinditur, Si vero aliter dixerit, nequaquam suscipitur, sed
quemadmodumquidissenliouesindoctrinis fovent quasi profanus Deinde, ut fidei excel-
abjicitur. »

mutuamque charitatem offendunt, sanclae ejus so- lenliam ostendat,ipse Dominussuae virtutis poten-
cietatirenuntiant.Tandemextremohujusprimilibri tiam, ut animadvertit A. N., non sibi, sed fidei
capite^quod/^eEyang^e/usinscribiturjUlextorresab ascribit, et quod ipse facit, fidem facere affirmat.
Ecclesia dignoscantur, dicit, fructus eorum, id est Multos viros, et mulieres eum sanasse, el ut lan-
opera inspicienda esse quae si aposlolorum exem-
;
guoribus liberasse legimus, quibus hoc taulum
plis opponuQtur, ia corpore Ecclesice partem non dicere solebat, fides tua te salvam fecit, vade in
 S. RRUNO EPISCOPUS SIGNIENSIS. 24
23

•pace [Matth. xi, 22). « Venit aliquando idem A gloriae ambitio. Quam lactuose, quam misere vita
(est

S. Bruno) Evangelium, in
dicit patriam suam, et excesserunt quorum non pauci trislitia, et despe-
;

cum homines de ejus omnipotentia dubitarent,

illi ratione laborantes, tanta capti sunt insania, ut sibi

et tidem non haberent, non raultas, ut verbis Evan- ipsis mortem consciverint. Accedit tertio in capite

gelicis loquar, virtutes ibi facere potuit, nisi quia tractatus de charitate, cujus sublimitatem, et am-
infirmos, impositismanibus, curavit, et mirabafur pliludinpm D.Pauliispraedicans adeoevehit ut sine
deinfidelitafeeorum. Ergone tantum potestfidfis, ea dicaf, nihil prorsus esse rehquas virtutes,

quamvis apicem ipsarum quis videatup sibi in spe-

ut omnia qiii potest, a pofentia sua^. virfutis illuis

absentiaimpediafur?))QuantumveroidemChrisfus ciemattigisse {ICor. xiu, 2). Tanti ergo praiceploris

Dominus discipulos suosad hanc fidemhabendam sequens A. N. documenta, quas ille assignat hujus

excitaveritplura sunt evangelisfaium tesfimonia, excellentissimffi virtutis proprietafes, explicaf, et

quibusadeo illishujusmodi virtufem commendavit, quantum perfectionis eam habentibus conferat,

iit si perfecfe, pleneque crediderint, non solum dissertissime tradit. Charilas, inquit S. Bruno,
infirmitafesomnescurare, etmortuosvifce reddere ;
patiens est, quia nulli irascitur, et nullis injuriis
sedmontes ipsosde locoadalium locura fransferre movetur, sed pro suis ipsis inimicis intercedit. Et
voluissent. Ita apud Matthaeum cap. xxi, et apud g quia benigna est, quibuscunque pofest benignita-
Marcum cap. Habete fidem Dei
xi, 23 : : amen dico tem, et misei-icordiara facit. Cum igifur per patien-
vobis quia qugecunque dixerit huic monti: Tollere, tiam cunctisignoscat, efperbenignitatem miserea-
et mitterein mare, et non hsesitaverit in corde suo, tur, quid esf, quod amplius facere possit ? Quia

sed credideritquia quodcunquedixerit, fiat, fiat ei. enim benigna est, ideo non semulatur, non invidet,
Hocfamexcellenfifamquesublimifidei meritosem- Non agit perperam, quod est temere, et injusfe
per clarificata est Ecclesia catholica, ut ea solum aliquid agere. Noninflatur in superbiam. Non est

sancta haberi debeat, in qua potentorum operatio ambiliosa, quia mundi honores non appetif. Non
quae nunquam defuif, cum opus fuerit, veritatiset quxrit quge sua sunt, sed quae sunt omnium, ut
sanctitafis insignia prgebuit testimonia. Non me salvi fiant. Sua postponit, et aliena procuraf. Non
latetquidquidproinfirmandismiraculis ab hetero- irritatur, alioquin pafiens non esset. Non cogitat

doxisprolatuaiest, qui invictissime confutafi sunt; malum, quod est confra benignitatem. A^on gaudet
hac potissima ratione, quod successiva tot sseculo- super iniquitatem, congaudet uvtem veritati ; (\\\o6.
rum lapsu portenta fieri haud potuissent, nisi ubi utrumque ab benignitafem spectat. Omnia credit,
vera esset Ecclesia, et ab his, qni eximiis merifis quae credenda sunt quse autem sunt illa,qu8e cre-
;

ab omnipotentiDeo eaoperariimpetrassent. Pergit q denda sunt ? Vis audire quae ? Omnia illa, qum
autem S. Bruno de spe agere in secundo capite, de utrumque teslamenfum credere, et sperare, et

quastatimait: «Magnum EcclesiaeDei ornamentum susfinere praecipit. Charitas nunquam excidit. Hoc
spes est, quamqui non habet omni bonitate niidus estautem,in quoduabusvirfutibus superiusdictis;
est, omniqiiecreatura infelicior.... Est autem spes id est fide et spe, charifas major est unde et sub- ;

futurorum bonorum exspectatio et ; hanc quidem ditur,w?fljo?'^o?'Mmes^cAar?7as.Maiorquidem,quia

exspectationem illi habent, qui certissime se ali- nunquam excidit ;qw\di aefernaest, quiasemper est,
quandoreciperesperant qurecunque proraissasunt et finem non habet. Aliaeautem post hanc vitam
eis. » Hinc prosequitur memoransjustosqui primi- necessariae non erunf, quia ad ea solummodo
tivam Ecclesiam formabant, scilicet Abraham, spectant, quae exspectantur, et nondum apparent.
Moysen, David, Ezechiam, Danielem, Machabaeos, Estenim spesexspecfatio futurorum.Fides vero est

Judifh, Esther, tres pueros in fornacem immissos, substantia sperandarum rerum, argumentum non
qui per spei virtutem non solum salvi facti sunt ;
apparentium. Prolixa fortasse videtur hujusmodi
sed gloriosissimisfactis claruerunf Si vero ad Eccle- . proprietatum charitafis elucidatio;atfamen oppor-
siam nostram oculos converfamus, et apostolos, tuna est ad confundendos haereticos illos, qui suse
marfyres, confessores et virgines, qui in ea florue- sooiefatisrautuum amorem jactant et dilecfionem.
D
runt, contemplemur cum totam spem in Deiim
;
Quaravis enim omnia oflicia civilia suis praestare
collocarint, de omnibus formentis, adversitatibus, curenf non ex araore Dei, qui proximum, sicut
;

et inimicis victores videbimus adeoque propter ;

nos ipsosdiligere raandat, permoventur, neque ad
spem meruisse calcare super serpenfes, et scor- finem supernaturalem acfus suos dirigunt ;sedto-
piones, atque impavidos omiiom malignanfium tumterrenumest, atque humanum quidquid agunt.
spirituumnequitiamsuperare.Quareopfime cecinit Curaergoeoruracharifascoelestisnonsit, sed mun-
prophela David : Mirabilis Deus in sanctis suis, danaomnino,plerumqueexcidit, et suapofiussolli-
Deus Israel, ipsedabit virtutem et fortitudinem ple- citaest quaerere,quam aliena; adeoquead gradum
bi sus£, benedictus Deus {Ps. lxvu, 36). Conferant Christianae charitafis evehi non pofest neque nllum ;

modonovarumscctarumauctorescumnostris suos ex ea provenit Ecclesiae ornaraenfum. His aufem a

heroes ; videant quem in finem perduxit eorum, Brunoneabsolutis,inquarto capife lieclaraudasas-
dum incoliimes viverent, jactantia, falsa sapienia, sumifquatorvirtutescardinales,prudentiamnempe,
veritatumChristianarum contemptusjtnundaneeque iustitiara,forfitudinem,temperanliam,qu8eEcclesi8e
25 PROLEG. AD TOM. 11. 26

sanctilatera promovent et raaxime amplificanf. A dinedicam?sinequaet sapientia, etjusUtiainutiles

De prudenlia ita Hisserit « Est autem prudenlia,
: esse videntur. Est autem fortitudo non corporis,
quae alioquoque noraine sapientia dicitur, divina- sed mentis constantia, qua injurias superamus,
rum humaiKirutnque rerura cognilio. Dico autera adversa omnia toleramus, et prosperis non eleva-
nonsapientiara hajus raundi. qucB stultitia est apud ranr. Hanc fortitiidiuem non habet quicunque su-
Diura, de qua et Apo.stohis ait. quia sluUam fecit perbia, ira, avaritia, luxuria, ebrietate, et his

Deus sapientiam hujus mundi (/ Cor. i, 20) sed ; similibus superatur. Illi quoqiie fortes non sunt, qui
eam sapientiara dico, quae ad morum honestalem in adversis positi contra salutem animae liberari
et ad salutera pertinet aniraarum. Non eam quara satagunt. Uude et Dorainus ait : Nolite timere eos
philosophi ilocent et oratores, sed eam quara apo> quioccidun(corpus,animamautemnonpossuntocci-
stoli preedicant et doctores. Et isli quidera soli ha- dere {Mallh. \, 28). Sirailiter et illi, qui in prosperis
bentcognitionera divinarumrerura; sicut ipse Do- se extoUant, ef superflualaetitia resolvuntur, fortes
minus ait Qui diligit me, diligetur aPaty^e meo, et
: dici nequeunt. Quomodo forles snnt, qui cordis
ego diligam eum, etmanifestabo ei meipaum^Joan. impetum celare, etretinere non valent ? Fortitudo
XIV, 21). IIa?c est autem vera coguitio Diviuitatis, non vincitur, etsi vincitur, non est fortiiudo. Hanc
velillum cognoscerequi est vera sapientia, et sine B fortitudinem habuerunt sancti, qui nec vitiis, nec
quo nuliaest sapientia. > Quot nara purissimisani- tormentis.necblanditiissuperaripotuerunt. » Aflert

mabus se manifestans Deus, ad sui corateraplatio- deinde S. Brunoplura sanctorum tum Veteris cum
nem ilias abripuit, etelevavif, ut ipsis suaemagni- Novi Testamenti exempla, qui pro veritate, pro
tudinis arcana antea in raysteriis involuta intelli- justitia, proreligionefortissimedecertarunt,quique

gerent, suisque doctissimis scriptis Ecclesiam il- gloriosas palmas, maxima cum Ecclesiae laude re-
lusfrarent. Quam
Joannes evangelista de Verbi tulerunf. Ad temperenliam autem cum A. N. pro-
divinilatenondum tam perspicue exploratamdoctri- cedere velit, confestira eam definit, dicens eam esse

nara tradidit ? Qu.ne dociiraeula salutis, quamque virtutem quae suis in actionibus modum non exce-
sublimiornm lurainum notitiam Paulus apostohis dit, quoniara superflua nulla quaerit. Hujusmodi
suisin Epistolismanifestamfecit?Qiialisquantusque recte agendi aequalitas, et in neutram partera in-
est SS. Patrum chorus, qiii catholicse fidei cusfode--, clinafio adeo necessaria visa est Apostolo, ut ni-
etpropagatores fortissimos sepraebueriint, qui hae- miam sapientiam, hoc est niraiam sciendi ambi-
monstra contriverunt, qiii philosophan-
reticoriira tionemadRomanosscribens damnaverit(/?om. xn,
lium deliramenta conculcarunl His ergo irradiata '^
3) ; Non plus sapere, quam oportel sapere, sed sa-
splendoribus, quid mirum, si catholica fides tam Q pere ad sobrielatem. Et Salomon ipsa in justitia

cito universum, per orbera diffusa, de Judaeis, de temperantiam habendam esse dixerit. Noli esse
idoloafris,demalisoranibushominibustriumphavit'? juslus mnltum{Eccle. vn, 17). Hac de ratione jure
Regnum itaque cum super omnes gentes sibi com- meritoque Bruno noster S. patriarcham suum Be-
paraverit prudentia, sive vera sapientia, facile ei nedictum commendat, qui nihil nimis suisinlegi-
fuit sociam sibi adscisere jusfitiam, qu;B cardinales bus praecipit, ut qui sanctitatera colere velint, ha-
inler virtutes secunda est. Ecclesia enim quae Dei beantundeproficiant, nec naturam oppriraant, aut
sunt optime noscens, et qufe debenthomines erga in sanitate deteriores fiant ; memor certe D. Pauli
ipsam : quibus actibus interuis. ef exfernis sit exer- senleni\ee,Quodrationabilesit apud Deumobsequium
cendusejuscultus,praescribit, ministeria distribuit, noslrum {Roin. xu, 1). « lUud enim, subdit A. N.
regulas vel a traditione servatas, vel pro opportu- obsequium rationabile est, quo non ipsa natura, sed
nitate lemporum noviter institutasobservarefacit. vifia perimuntur. » Postquam S. episcopus quatuor
Ecclesia vindex
est justitiiB cumque dominatio ; virtutem cardinalium expositionem absolvit, in
ejus, non sicut terrenae omnespostestates immule- capite 5 de humilitate disserit in 6, de misericor- ;

tur, juris administrationem firmara, stubilemque dia in 7, de pace

; in 8, de patientia; in 9, de
;

tuelur. Quapropter S. Bruno poslquam de sapientia ^ castitate in 10, de obedientia; in 11, de absti-
;

disseruisset, haec de justifia prosequitur. « Intelli- nentia et tandem in 12, Ubi, id est in quibus
;

gite saeculi potenfes, et sapienfiae operam dafae. Jusfi- Ecclesiaordinatur.Singul8ehujusraodivirtutes,ciim

tia quoque quam necessaria sit, ipsne leges impera- sua quaelibet excellentia et proprietate ad Ecclesiae
torum, et canones,
decreta sanctorum, quae ad
et conferant perfectionem et ornamentnm, de illis
ejus custodiam facta sunt, satis ostendunt. Tolle singillatim compiosissirae agit sed nobis sufficiat ;

justitiam.et peritmundus. Ubijuslitia nonest, ini- eas copendiose collectas in capite d2 addiscere.
q'ntas dorainatur : ibi fraudes, et rapin.e, furta, Incipit Diximus superius de Ecclesia et
ergo : «
homicidia, timor, et angu-^liae, et securitas nulla. ornamentis ejus. Restal ut suis ornamentis eam
Timoriniquorum justitia est, el securitas honorum indutamvideamus, etin ejus specieet pulcherrime
ipsa.» Haec doctor Ecclesiae pro Ecclesia loquitur; delecteraur de quu Psalmista ad Dominura dicit:
;

ejusdoctrina a divinis Scripfuris, et a sanctioribus Astititreginaa dextris luis inoestitu deaurato, cir-
Palribus tofaderival. Andiamus ergo eum de forti- cumdata variefale {Psal. xi.iv, 10). Hffic regina ipsa
tudine eliam disserentem : « Sed.ait, quid de fortitu- est, de qua loquimur Ecclesia Dei. Mulla sunt ejus
27 BRUNO EPISCOPUS SIGNIENSIS.
S. 28

vestimenla, mulfa sunt ejus ornamenta et ideo A impie profanarent.

; Inquit enim S. Bruno « cum
varietatecircuradata perhibetur : sed nulium orna- omnesChristianicontinentiara,etcastitaterahabere
mentumliabet,quodvelaureura,velargenleum non debeanf; maxime laraenclericos hancvir tutem te-
sil. » Si quidem si humilitatem inspiciamus, quis nere, etobservare oportet. Unde et Dominus Moysi
Maria Chrisli matre, a qua opus redemptionis coe- praecepit {Lev. xvi.4), ut Aaron sacerdoti et filiis

pithumilior; cumnonejus virginitatem, sed humi- ejusferainaliafacialjsinequibusad altarenunquam

litatem Dominum repexisse ipsa fatealur? De accederent, ne moriantur. Feminalia aufem castita-
Ghrisli FiUi ejus humilitate. post Apostolum, qui tem significant quia illa
;
membra, in quibus luxuria
eum se exinanisse dicit, et hujus virtutis se exem- maxime dominatur, coercent, et casta custodiunt.
plarpraebuisse, nihilultraaddi potest. Inhumilitate Illi sacerdotes et clerici feminalia non habent, qui
autem Ghristum Ecclssiam fundasse constat ; cura haec membra non constringunt, sed per ilhcita va-
apostolos pauperes, rudes, et idiotas verbi suiprae- gari permittunt. Sed valde timendum est, quoddi-
cones fecerit, eosque veluti sui aedificii fundamen- citur, ne forte moriantur. Si vis non mori, aut ca-
tum posuerit, et ad omnes gentes illuminandas mi- stitatem cusfodias, aud ad altare non accedas. »
serit, sicut ipse a coelesti Patre missus fuerat. Hac Multa alia dc castitate ab A. N. eximie dicta recen-
igitur virtnte ornatur Ecclesia, quam sequitur mi- B sere omitfo, ut aliqua de obedientia referantur, de
sericordia, quae est affectus beneficentiae erga in- qua in Cap. 10 praeclaris utriusque Testaraenti ia-
digenfes.Ecclesiaenimfidelesomnestanquam filios nixus aucforitatibus et exeraplis lectores instruit.

amplectitur, eos spiritualibuscibis, nemope sacra- Praemitfit ergo ipsum Dominum et Salvatorem no-
meutis nutrit atque confortat, eos protegit, ab strum docuisse, quanfum sit obedienfiae bonum;
hostibus maligiiis defendit, et si a viis suis malis cum de eo scriptum sit ab apostolo Paulo, quod
resipuerint, poenitentes in sinum suum recipit, et Christus factus est obediens Patri usque ad mortem
consolatur. Nec deserit soUicita prosequi pacera, {Philip. u, 8). « Per inobedientiam, ait S. Bruno,
quam primum in Ghristi nativitate angeii mundo primi horainis perierat raundus per obedientiam ;

annuutiarunt, et Dorainusmundura relicturus apo- secundi hominis JesuChristi salvalus est mundus.
stolis dedit et confirmavit; quippe hierarchichum IUeinobediens ad lignum vetifumaccessit, ille obe-
ordinera servans, leges sartas tectas tenens, sua diens usque ad lignum crucis se ostendit. Et D.
munera pro justitia largiens et ministeria dispen- Petrus idem docuraentum dedit illis verbis. Chri-
sans, his praesidiis Ecclesia pacem couciliat atque stuspassus estpro nobis, vobis reliquens exemplum,
custodit. Quid de patientia dicara, cujus tanta fuit ut sequaminivestigia ejus {I Petr. ii, 21) ; » quibus
in Christi sectatoribus virf us, firmitas et constantia, subdif S. Bruno : « Quid est, ut sequamini vestigia
ut potestates omnes nomini ejus infensas vincerel, ejus, uisi ut discatis et custodiatis obedientiam
erectoque crucis vexillo debellaret. Quis reoensere Cura enim Ecclesia militans corpus agens sit,
ej us. »

potest infinitum martyrum numerura omnigenae ef membra sibi invicem

perfecfe constituta. ni^i
aetatis et conditionis, qui pro fide atque justitia ofBcia praesteut, et cum capite, a quo reguntur,
immaniora tormenta,etsuppIiciasustulerunt, quo- uniantur, finem ad quem coalescunt, nempe Dei
rum sanguis quanto pluseftundebatur, tanto magis gloriam, suaraque salutem nulla ratione consequi
populus Christianus germinabat, atque florebat ? possunt. Quare divinus Spoasus Ecclesiae sponsee
Eadem commendatione iUi se dignos reddidere, alloquens, eam aciem ordinatam appellavit, quo
qua Apostolus fortissimo Israelitas exornavit, qui ordine terribilis hosfibus redditur, et est tanquam
per fidem vicerunt regna, operati sunt justiliam, turris aquara ille clypei pendent {Cant. vi, 3),de-
adepiisimt repromissiones,obturaverunt ora leonum, fensores scilicet, qui pro ea fortiter pugnant, eam-
exstinxeruntimpeium ignis,effugerunt aciem gladii, que firmam stabilemque conservant. Sed hoc in
convaluerunl deinfirmitale,forles faclisuntinbello agone contendenfibus, monente D. Paulo, nobis est
castra verterunt exterorum {Eebr. xi, 23), etc.Prgeter nccessariaabstinenfia, nonutcorruptara, sedincor-
aeternamincomprehensibilemqueremunerationem Q ruptam coronara accipiamus. « Duae autem sunt
quamisti testes et propugnatoresveritatissibicora- abstinenfiae, inquit A. N., una carnalis, altera spi-
pararuntjsplendidissimasempereruntinsigniavicto- ritualis, utraeque magnae, sed major altera, quia
riee, quibus Ecclesiam exornarunl,ej usque sanctita- majusest abstinere a vitiis, quam a cibis. Quamvis
tem propriosanguine obsignaruiit. Sedetcastitate, et ciborum abstinentia fam magna sit, ut non so-
de qua A. N. capite 9 disserit, maxirae refulget lum a prophetis, verumetiam ab ipso Domino sit
Ecclesia, cujus filii propter vitee purifatem similes confirmata. » Quod hic corapendiose dicit S. epi-
angelis Dei fiunt ; dum carnis et concupiscenliae scopus, per longara exemplorum seriem SS. Pa-
frena invicte contineant, animas suas ab orani im- trum, tara Veteris quam Novi Testamenti, demoa-
mundifie immunes servent, et se Deo acceptabiles strat, quiomniumvirtutumhonestafemprosequen-
reddant. Qui omnibus Christianis hanc virtufem tes,totam vitam in jejuniiscarnisque maceratione
velutitesseramreligioniscommendat;muUo magis consumpserunt,ideoque tanquam sanctitatis mira-
si eam con-
eara vlris ecclesiasticis inculcat, ut cula in Ecclesia coruscarunf, Maguum Anfonium
temnerent, atque Yiolarent, sacrum miuisteriura celebrat, Paulum cremitarum patriarcham, Iliia-
 ;

29 PROLEG. AD TOM. II. 30

rionem, Benedicfum, etc, quorum deliciee jejn- A ipsum edisse, ut nos redimeret ab iniquitate, et

niuui, quorumvita abstiuenliafuit. Hac pulchritu- mundaret sibipopulumacceptabilem ,sectatorembo-

dine indula, hisque ornameutis, virtutibus nempe norum operum {Tit.n, 14). « Quodsi, aitS. Bruno,
Ecclesia refulgeQs Sponsi sui dilectioueui ila pro- nova inhocraundo facta sunt omnia, habet igitur
meretur, uteam immaculatam lolamquc pulchram Ecclesia novum coehuu, novum solem, novam lu-
admirans asserat.ejusque commeudet sanclitatem. nam, et stellas novas, etnubes.et pluvias, fulgura,
Tota pidchra es, amica mea, el maculanon est in te et tonilrua, montes, et silvas, et homines novos,
(Caut. IV, 7). ceeteraque omnia, qiiae tamen per illa velera signifi-
Tertia Ecclesiae proerogaliva illa est, quam ca- cafa fuerant, etquamdamcum illis similitudiiiem
tholicam esse contilemur, cujus ornameutum adeo habenf. »Hispreemissis,decoeIisnovisincipit agere
pulchrum elexcellens est, ut adillud expolieudum, A. N. eosque apostolos esse dicit cum enim coe-
;

collectisex sacra Scripturapropriissimis figuris ac lum, quod in principio Deus creavit, maxima et
simililudinibus qualuor priora capita tertii senlen- nobilissima pars sit mundi, supra cceteras res
et

tiarum libriA. N. consecravit, et sex reliquis Ec- creatas Dei sapienfiura et omuipotentiam manife-
clesiamapostolicamosteudit.Magistrumcoelestium stet, ita apostoli principes populorura conslituti,

dogmatum Christum Dominum venisse in terram 13 omni scientiae claritate praefulgentes, ad regimen
considerans, penitus renovata ab ipso vi.sa est, ut Ecclesiae etad propagationem veritatis electi, Dei
novusmundus,novusordo, novusrerumapparatus gloriam opera manuum ejusenarrare dicuntur.
et

exsurgerel.faciemquealteramseuimaginemreprae- Cceli enarrant gloriam Dei, et opera manum ejus

Lcntaret. Tertii hbri priora quatuor capila sunt. annuntiat ftrmamentum {Ps. xvni). « Ipsisunt, ita
i, De novo mundo. 2, De ccelis novis. 3, De nubi- sequitur S. episcopus, quibus Dominusait: Vos
bus novis. 4, De montibus novis. Quomodo novus estis lux mundi {Malth. v, 14) sic eorum fide et
;

tnundus Chrislo inleriam adveniente, oriretur, ab doctrina tota Ecclesia illurainata est, sicut solis
•illa Raruch prophetia primum repeti S. Bruno, in hujus, et splendore tota terra illuminatur; in qui-
qua de Chrisfo scriptuai est Hic est Deus noster
: bus et virtutum omnium pulchritudo quasi stellae
etnon sestimabitur alius adversus eum. Bic adinve- quaedam coruscant. i Quomodo aufera apostoli ad
nit omnem viam disciplinse, et tradidit illam Jacob similitudinem coeliillurainati fuerinteximieexponit
puero suo, et Israei dilecto suo. Post hsec in terris idem aucfor; imaginem siimens ab illuminatione
visus est, et cu7n horyiinibus conversalus est [Baruc. firmamenti, quod non statim ac creatura esf, lumen
JM, 36). Promissus ergo fueraf mundo, id est ho- accepit sed tantum divisit Deus aquas ab aquis, et
;

minibus novus doctor, novusque magister, qui om- P terra apparuit arida, congregationesque aquarum
nem scientiae viam aperiret, omnemque veritatera factae sunt.Tertioautem diefactis aDeo, positisque
doceret. Ante eum, ut ait Apostolus {I Cor. x, i), in eo magnis luminaribus, sole, luna et stellis col-
omnes Pafres sub nube fuerunt; et mare transie- lucere c(p,pit tirraamentura,terramque suis splendo-
runf, el subnube etmari baptizati sunt videbant ribus collustravit. « Nostri quoque coeli, ait S.
;

fulura sacrauienta in aenigmate, et in figuris sed Bruno, ad similitudinem firmameutinequaquam si-

;

eorura excellentiam et veritatem non assequeban- mul et vocati, et illuminati sunt sed jam tertio ;

tur. Praeterea ad scientiam hanc, qnaravis obscu- anno postquam vocati Spiritus sancti illuminatio-
*ram et imperfectam Deus non nisi popuium Israeli- nemacciperemeruerunf non enim, ut beatus Lucas
ticum elegerat, relictis gentibus in tenebris et um- a.H,Scripturasintelligebant,quodChrislusamortuis
bra mortis. Venit igitur Christus, Verbum scilicet resu}'gereoportebat{Luc.xxiv, 46). Erantenirasine
caro factum, et ut evangelista .Joannes testalur, lumine, tanta adhuc oppressi caligine. Sicut ergo
pleniludinem gratiee, et veritafis in raundum altu- firmamentum illuminatura est die tertio; sic et
lil ; quare si prius per Moysen legem acceperat, anno tertio illuminati sunt. In eo etiam,
apostoli
per Jesum Christum factam gratiam, et veritatera quodaquae,quaesuprafirmamenturadividuntur ab
agnoscere debuit. Gratia enim Christi mundum a aquis, quaesuntsuburmamento, firmamentisimili-
peccato, et a diaboli potestatj qua tenebatur libera- D
tudinem Apostoli habere videntur. In medio quo-
vif,acccelestemscienliam bonorumque fefernorum dara modo positi, aquas ab aquis dividimt, quia
cognitionem in eum introduxit. Quare ipse Domi- Novum a Veteri separant Tesfamentum. » ExD.
nus, ut omnia nova faceret se venisse dixit Ecce Paulo, qui ad Galatas scribens, circumcisionera
:

nova facio om.nia [Apoc. xxi, 5) ; novum mundura post Christi gratiam iniitilem praedicavit, id plane
8uam scilicet creavit Ecclesiam, segregatis illis et ostendit, sicut ex abolitione legalium, quaeeo tem-
vocatis ad se aliis, qiios ad taniiim opus perficien- pore finem habuere. Aposfoli igitur sunt illi coeli,
dum elegerat. Non vos elegislis, sed ego elegi vos, qui ennarrant gloriam Dei. eos docente, et infor-
dixit Jestis apostolis primis sectaforibus suis et maule ipso Chrislo Domino, quoniam ipse lux est,
posui vos, ul ealis, etfructum afferatis, et fruclus et tenebree in eo non sunt ullaj. In omnem illi ter-
vester maneat [Joan .\v ,\ C)). EtaposfolusPaulusea- ram missi sunt, ut veritatis lumen effunderent, et
dem feslatiirdicens, gratiam apparuisse Salvaforis omnes homines verum Deum aguoscereut, legem
noslri, et ut doclriuam suam cffuaderet, semet- ejussanctam acciperent, unam fidem profiterentur,
 :,

31 S. BRUNO EPISCOPUS SIGNIENSIS. 32

et despectis ferrenis bonis, ad felicitatem aeternarn A turbali suntinsipientes corde(Psal.h\Tv 6) super , ;

contenderent. Ipsis ergo datuuQ est linguis omnibus quee haec addit. Ab his autem omnes insipientes
loqui magnalia Dei, arcana videlicet coelestia reve- corde, Judaei scilicet, et gentiles, ore sapientes, in-
quod nunquam auditum fuerat, generis hu-
lare, et sipientes corde, philosophice loquenfes, et nihil
mani salutem ab homine divino operataui annun- intelligentes turbati sunt. Quare turbati? Propter
liare juxtapropheticum oraculum
;
Viderunl om- : signaqiiae videbant, etquia eis resistere non vale-
nes finesterrae salutare Dei nostri (Isai. lii, 10). Et bant. Non enim ipsi loquebantur, sed Spiritus san-
quia divina majestas, et natura a creata mente per- ctus in eis, quibus os et sapientiam Deus dederat,
cipi nullo modo potest, circa se tenebras posuisse cui non poterant resistere, et contradicere omnes
Deus visus est, ut cecinit Psalmista Posuit tene- : adversarii eorum. Turbati sunt alii bene, et alii

bras latibulum ejus, ienebrosa aquain nubibus aeris male aliicredentes et alii saevienles. » Fides igitur
;

(Ps. XVII, 12), oportebat ut in renovatione mundi, undique ab apostolis enuntiata, et portentis mirabi-
id est in Ecclesiae conslitutione, novai nubes, non libusquesignisconfirmataplurimosad eam ample-
tenebrorae, sedlucidae, et preefulgentes apparerent, ctendam adduxit et quamvis aliqui ejus veritatem ;

totamque terrae faciem iliuminarent. « Quid igitur impugnare et evertere conati sint, nihil aliud con-
nubes istae, ait A. N., nisi apostolos intelligamus,
B tradicentium saevitiesobtinuit, nisiquodex invicta
dequibusscriptumest: Quisuntistiquiutnubes vo- fortitudine, et constantia martyrum Christianae re-
laut,et quasi colombae ad fenestras suas{Isai. lx, 5). ligioni major gloria, et splendor accederet. Sed ex
Et coeli,et nubes, et montes, et fontes, et multis aliis qnonain tantam in martyribus virtutem admirati
nominibusvocantur SS. apostoli, propterquasdam fidei hostes, eam vincere non valuerunt ? Docet A.
sibi convenientessiguiticationes.Sedquo volant? Di- N. quod Christiis Dominus antequam Petrum ovium
catPsaimista: In omnem lo^ram exioit sonus eorum suarumpastoremconstitueret,tereumdedilectione
et in fines orbis terras verba eorum. (Psal. xvin,4). interrogavif tertio eum se diligere respon-
; etcum
Unde veniunt ? Educens nubes ab extremo terrse disset, suo pascendo gregi illum praefecit.
tunc
fulgura in pluviain Volant
fecit (Psal. cxxxiv, 7). « Prius enim, ait S. Bruno, a Doraino de charitate
igitur apostoli, Bruno, quasi nubes,
seqiiitur S. interrogatus, prius charitatem ter professus, et sic
ubique compluentes, totara terram fecuudantes, ad pascendarum ovium curam suscepit. » Id aufem
fidem vocantes, miraculiscoruscantes,etfulgurain significare volebaf quod si magna Dei diJectio fldei
pluviam facientes. Fulgura namque nubes fiunt, proposifo adjungeretur, nunquamChristiani ab ea
quando miraciila doctrinam sequuntur. Sic enim de C defecturi essent ; cum ipse Petrus veritatis doctrinae
Apostolis in Evanglio dicitur: quoniam pro/ec^i efinvictae fortitudinis eis testimoniura praebuisset.
prgedicaveruntubiqueDominocooperante,et sei^mo- Pluraalia eruditissime affert A.N.de horum mon-
nemconfi)')nantesequentibussignis(Maix.xvi, 20). » tium altitudine, id est de eximia primorum fidei
Per nubes igitur apostolos, per pluviam doctrinam, propagatorum sanctitafe, super qiios Ecclesia fun-
per tonitrua voces, et per fulgura miracula infelli- data est, dicenfe Psalmisfo Fundaynenta ejus in
:

gamus. Hac in providentia, cum admirabiles viae montibus sanctis (Psal. lxxxvi, 1), omni semper in-
Domini osfendantur, qui anniinliatores verbi sui columitale ac firmitate gaudebit. In his ulterius
apostolos fecit, viros scilicet scienlia coelesfi, et non immoror cum ad quartam exponendam Eccle-
;

eximia sanctitate institutos, qui in omnes genfes siae notam, videlicet quod sit apostolica, me pro-

eamdem doctrinam eos eflfundere voluit, qui eorum gredi oporteaf.

prsecepta, et docuraenfa clarissimis signis, etpor- Nimia imaginum rerumque copia, quam hoc de
tentis confirmavit nihil aliud profecfo Deum inten- argumento exhibet S. Bruuo in capp. 7, 8, 9 et 10
disse arguilur, quam una sit el universalis fidei hujus tertii senlentiarum libri, non tam cogit me
confessio, omnes idem sincerocordecrederenl, eo- praeferire capita 5 et 6, quae De arboribus novis in-
demque ore prfedicarent. Ecclesia igitur ex hisce q S(?n'6Mn/M?vq'^i^™P^*s'^'^'^'0''3'^o^'^"^P''of6rre,quae
credentibus efformata, nonfam una et sancfa, sed more suo S. antistes amplissime et ingeniosissime
cafholicaetiam jure meritoqueappellatur. Pergens pertractavit. Titulus capitis 7 est De potestatibus
autem A. N. eamdem novi mundi imaginem exor- novis, ubi praemiftit illum Mathaei locum quando
nare, ad novos montes oculos elevare, et ab ipsis Petrus Christo dixil Eccenos reiiquimus omnia, et
:

auxilium petere nos adhorlatur. Regii prophetae secnti sumus

quid ergo erit nobis ? Vos, inquit
te,

verba Levavi oculos meos ad montes, unde veniet

: Dominus, qui reliquistis omnia, et secuti estis me,
auxilium mihi (Psal. xx, 1), ita exponit « Et isti : centuplum accipietis,et vitam aeternam possidebitis.
montes novi sunt, et de novo mundo sunt, ad quos Ef quia secufi estis me, sedebilis super sedes duo-
oculoslevare,ef aquibusauxiliumexspectare debe- decim, indicantes duodecim tribus Israel (Matth.
mus. Isti montes, patriarchae et prophetae, aposloli XIX, 27). Abhoc divino oraculo supremam univer-
et doctores intelligunfur, qui a ferrenis montibus salemquepotestatem in Ecclesiaapostolis coUatam
elevali, efcoelopropinquioresefTecti^mundana om- Bruno dumhaecsubinferens,
arguif, statuit(jue S. ;

nia despiciunt. Inferius eosdem montes aeternos ait :Novus

« mundus, novum imperaforero, novos
vocat, de quibusPsalmista ait: A montibus 3eternis reges, novos duces, novos principesetjudicesha*
 33 PROLEG. AD TOM. II. 34

bet. Novi aulem reges, daces, et judices apostoli A {Marc.i, 17),dequa vocatioQe itadisserit:«Quando
suQt et in Domiiio quidetu novi, qui omuibus
;
audio homines pisces vocari, et Christi discipulos
muudihujuspolestatibus,qufecunquefuerunt,sunt piscatores horainura fieri, quod adlitteram quidera
et erunt sapientiores, potentiores, fortiores, justio- intelligi non potest ; necessario novum raare, et
res, elditiores sunt. » Sapientiam in aposlolis pro- novaretia, novospiscatores, et novos piscesintelli-

bat S. Bruno ex ejusdem Christi Domini pro-

illa gere cogor. Novum igiiur mare, et uovus mundus,
missione : Cum autem venerit ille Spirilus verilalis, de quo Psalmista dixit Z^ocmare : magnum, etspa-
docebit vos omnem verilatem {Joan.x\f, 13) pote- ;
tiosum,iUic reptitia quorumnon est 7iumerus {Psal.
statem etiam ex Matlhieo evincit, ubi Chrislusdixit cni,23). Reliaevaugelia, pisces homiues,piscatores
eis : Quxcunque ligaverilis super terram, erunt li- vero apostoli. Ad hanc piscatiouem hi soli vocan-
»

gata et in cxlis {ilatth. xviu, 18). Eximia est super tur, uliu raagnum el profundum pelaguspiscatum

haec verba A. N. commeatatio ; inquit enim : « Non veniuut.neque eospiscatio diflicdis terret, quod et
sufficit eis terra ; ipsi coeh in eorum principalu, et pugnare el piscari ipsis Pauciquidem,
necesse sit.

imperio coutinentur. Habent potestatem claudere inerraes, pauperes, nidlo saecularis sapieutiae appa-
et aperire suscipiunt quos volunt, quosque volunt
;
ratu instructi, in solo raagistri sui verbo, tantum
excluduut. Forliludine eliam ita ey.cellunt apostoli, J3
opus, conversionera scilicet raundi aggrediuntur,
ut maligni spiritus eos formident, eorum imperio eamque perficiunt, Etquod mirabilius est, tanta fuit
obeiiiunt, eorumque priEsentiam sustinere uequent. dograatum quee prsedicarunt atque stabilitas, ut
vis
De divitiis autem (est idem S. l>runo) quid attinet quotquot tuuc et postea insurrexeruut adversarii,
dicere ; cum taiii divites sint, ut Aposlolus ait, sicut philosophi nerapegeutiles.Judaeiethaeretici, oppo-
egentes, ynultos autem locuplelantes,lanquamnikiL sitam doctriuam et errores disserainautes, delirasse
habentes, et omnia possidentes {II Cor. x). llle ditis- omues, etsuisin sermonibusevanuissecoguiiisint.
simus est, cui omnia sufticiunt. » Quia vero apo- Quae scripto tradiderunt apostoli, Evangelia nempe
stoli non solum omnia reliquerunt sedsecuti sunt ; et Epistolae,qu8eque oretenus suis Ecclesiiscommu-
Jesum, ille ad mundum uuivei sum illuminandum et nicarunt ;
quod Paulus adTimotheum scribens de-
sanctificandum principes ducesque constituit, eo- positum/ideid.ppell3iy[l{ITim. vi, 20), adeo fideliter

rumque judicio gentes omnes subjecit. « Nullam servatum est, utsubeo, tanquara sub aggereinex-
mundi partem reliquit, commentatur S. Bruno,qui puguabili prostrati ceciderint aggressores omnes
muudum universum praedicare jussit. Sic igilur di- alque devicti. NuUa fraudulentia, uulla tyranuica
visit Dominus gentes, et ita separavil filios Adam, poteslas, uulla instabilis saeculi vicissitudo coutra
ut alii per Pelrum, aliiper Joannem, atque alii per stabilita ab apostolis divinae doclrinae fundamenta
P
alios coQverterenter ad tidem. Hoc autemetillud praevaluit, quouiam ex Christi proraissione Ego :

significare videtur, quod in Psalmis de Christo le- vobiscum sum usque ad consummationem sgeculi
gitur Propatribus tuisnati sunt tibi ftlii,consLitues
: (il/a<</i.xvin,"20),uunquamconatusomnespraevale-
eos principes super omnem terram {Psal. xliv, 17). baut.ApostolicaigiturEccIesianostraabejusinstitu-
Pro patribus enim Salvatori nostro filii nati sunt> tione,apostoIicaabejuspropagatione,apostolicaab
quia secundum numerum palrum factus est nurae. ejusfirmitatedicenda est.Verumpraeclaramhanc Ec-
rus filiorum. Duodecim quippe fuerunt filii Jacob, clesiseexcellentiam duo sequentia capita, quae de
exquibus Synagoga tota manavit. Duodecim etsuot avibus novis et flumiuibus uovis agunt, instaurant
filii Ghristi, ex quibus Ecclesiae multitudo pullu- atque confirmant. Ea ingenii perspicacia etfecun-
lavit. » Ecclesiaigitur, qucB a Christo ortum accepit» ditate, qua poliebat Bruno noster, aniraadvertens
tanquam filis ipropagata et multiplicata
abapostolis Deum pisces et aves ex aquis creatas, eisque ut
est ;enim Mosaicam legem ad tempus datam, et
ipsi multiplicareut benedixisse, earadem spiritualem
tanquam futurorum mysteiiorum praeparationem creationem ex aquis baptismatis fieri excogitavit.
demonstrarunt unde iilucescente veritate, umbrae
; « Pisces et aves, iuquit, uovam originem habenl, et
etaenigraata finem habere debeant. Ipsi populum utraque ex aquis creata sunt. Alleri profunda te-
qui ambulabat in tenebris, et qui falsis diis seu dae- nent, alterae ad coelestia elevantur. BoQi suQtilliet
monibus serviebat, ad veri Dei agnitionem et cultum illce, quia iuter omQes alias creaturas isli primam
perduxerunt ; etex utroque populo, Judaiconempe benedictionera accipere meruerunt. Per hos igitur
et gentili, unum gregem sub uqo
Christo pastore viri saucti significantur, qui ex aquis regenerati
congregarunt. Totius igitur grex aposlolicus dici sunt. Nisi enim quis renatus fuerit ex aqua,et Spi-
potest, qui ab apostolis ia mundo, tanquam mari 7'itu sancto non intrabit in regnum cseiorum {Joan.
novo, iisdemque novis piscatoribus constitutis co- 111, 5), qui et profunda Scripturarum, quae per
adunatisfuit. His sub imagiuibus Ecclesiamaposto- aquas siguificantur, penitus rimantur, etvirtutum
licam A. N. cap. 8 demonslrare prosequitur. Ale- alii ad ccelestia elevantur, » Cum autem de anima-
morat primo factum illud, ciim Ghristus Domiuus libus novis in praecedenti capile loculus fuerit, in
Juxta mare Galilaeae transiens Petrum et Andreara, hac de rayslicis avibus agere instituit. Observavit
Jacobura el Joannem ad se vocavil, eisque dixit : eniin Ecelesiara colurabam a Deo vocariUna est :

Venitepost me, faciam vos fieri piscatores horninum columbamea {Cantic. vi, 8) ; JoaaQemevangehstam
 35 S. BRUNO EPISCOPUS SIGNIENSIS. 36

aquilae assimilad, ipsumque Davidem similem peli- A Salomone dicitur : Sapientiaprasdicat, forisclami-
cano et passeri solitario in tecto se dixisse. « Et tat, in plaleis dat vocem suani {Prov. vni, l^.Haec et
non solum horaines, ait, verura etiara ipsi angeli intetnplo claniat dicens Si quis sitit, veniat, el
:

avium speciem atque naturam suscipere videntur. bibit, et de ejusventre ftuent aquae vivae {Joan.wn,
Ubique alatos et pennatos esse videmus. Volare .38). Ilinc est ille fons, de quo dicitur Quoniam :

quoque magis quam incedere describuntur, quod apud te est fons vitse {Psal. xxxv, 10). Qui, et m"-
avium quidem proprium est. » Deinde visionem lieri Samaritanse loquitur diceas-.Quibiberiiexaqua
refert Isaise, qua supra thronum Dei omnem terram quam ego dabo ei, fiet in eo fons aquse salientisin
sua majestate replentem aiatos seraphim viditjet vitam xternam{Joan. iw,\i). Hic igitur fluvius, quo
de visione pariter lizechielis loquitur, cui quatuor paradisus mundatur, etEccIesialaetificatur, in qua-
mystica animalia apparuerunt; quibus meraoratis tuor capita dividitur, per quae quatuor Evangelia
heec habet. « Omnia elementa nos volare docent, significantur, » Deinde horum fluminum nomina
omnia nos ad superiora, et coelestia provocant.Jam explicat, quorum expositionem amplissimara ad
aves facti sumus, quia in aquis regenerati sumus. pauca contrahere studeam, le^^toribus eodem in ca-
Alae soliimmodo desunt, illas quceraraus ;quoniam pite magnara sacrae eruditioniscopiam relinquens.
sine alis, et pennis volare non possumus. Alfe vir- B Et primumquidemflumendiciturPhison,quod orjs
tutes sunt,al8e bona opeia intelligunlur.sine quibus mutatio interpretatur, Evangelica enim praedicalio
volare non possumus, Ipsae nos ferant,ipsae ad coi- ora hominumlinguasquemutavit,utquifalsosdeos
leslia elevent. » Recenset dein virtutes, quae nos ad laudabantetpraedicabant,nuncunumDeumejusque
Deum evehunt,ejusque aspectu nosperfrui faciunt. inirabilia laudent et praedicent. Quanta tunc oris
Cum veroadexplicandamquatuoranimalium visio- mutatio facla, quando aposloli, qui vix una lin-
nem descendat, arcanum in ea reconditum, eadem gua, ut pote pauperes etrustici loqui noverant.mox
perspicuitate,qua caetera Iradidit, miriticeexponit. divinitus inilammati omnibus linguis loqui coepe-
€ Nec vacat a mysterio, inquit, quod animal pri- runt?Gyon, quodestalterum flumen, pectus iuler-
mum hominis faciem habere describitur.per quod pretatur. Cor enim in peclore est, in quo est sedcs
videlicet Matthaeum apostolum et ejus Evangelium et fons totius sapientiae etscientiae, de quo flumine

intelligimus.AChristi nativitaleMatthaeusincipiens, bibit evangelistaJoannes.quandosupra Christipe-

Jesumperfectumhominem,et ab hominibnsnalum ctus in Coena recumbans vidit illud, quod postea
ostendit esse, totam ab Abrahatn usque adipsum Inprincipio erat Verbum, etc.Quandocun-
scripsit.
ejus genealogiam describens. Marcus vero leonis quedefluvioGyon bibere volumus adpectoraponti-
faciem habere videtur,in cujus Evangelii principio Q ficum respiciamus ideo enim raUonale ornata sunt,
;

vox in deserto clamare describitur Lucas autem; ut inagnum ibi sapientiae thesaurum reconditum
beatus bovis faciem habet, quoniam a sacerdotio intelligamus, Tigris vero sagitta dicitur, quia hic
scribere incipit, quod maxime propter sacrificia fluvius qua sagitta velocissimus est. Sed quid
institutum est. Bos autem inter sacrificia majorest tautae velocitatis, ut evangelica prsedicatio, quae
hostia.Quareautemaquilae faciem Joanneshabeat, quocunquediscurrens satis brevi tempore mundum
ipsius Evangelii initium apertissime ostendit, In universum implevit ? Reslat nunc de Euphrate di-
Verbum, et verbum erat apud
principio,\ncim\., eral cere, qui fertilitas interpretatur. Non est opus hic
Deum, et Deus erat Verbum. Qui sic loquitur longe multis ostendere quantam Evangelia fertililatem,
sublimiusquamaquila volat. » Istse tamenquatuor populorum nempe ad Chrisli conversionem pepere-
animaliumfacieslamdiverssealiquidnobisconferre rint ; cumomnia de hac nova multiplicalionefilio-
videntur, quoniam homo ad rationem, leo ad forti- rum Dei vaticinia perfecte adimpleta fuerint,atque
tudinem, bos ad laborem, et aquiia ad contempla- Ecclesia per universam terram progata videatur.
tionem nos provocat. Ecclesia igitur quae ab evan- « Quoniam enim ager Dei, inquit S. Bruno, vinea
gelistis Christi doctrinam gestaque percepit, non Dei, hortus Dei, sancta videlicet Ecclesia tam fru-
mundanam didiiut prudentiam et honestatem,sed ctifera est, hoc Euphrates, cujusflumine
facit iste
ad coelestemjuslitiametperfectionemcomparandam perfunditur etirrigatur. H;ec sunt quatuor flumina
erigitur et excitatur. Gum Dominus
autera Ghristus paradisi, de unofonteprocedentia, etdeuno Christi
apostolisdixitiJJs^o^e perfecti sicut Pater meus cce- pectore emanantia,quibus totusirrigatur mundus.
lestis perfectus est [Matih. v, 48), ad eam sanctitatis Ab his autem multa alia flumina orta sunt.Tot enim
altitudinem eos aspirare voluit, quae plenitudini sunt fliimina quot etlibrorum volumina. » Deinde
gratisB et doctrinse ejus responderet, eximiosque docet idem auctor Vetus Teslaraentum suahabere
fructusproduceret.Hujusmodidivinorummunerum flumina, quorumaquae nisi aquisNovi Testamenti
in Christi fideles, seu in Ecclesiam effusio visa est temperentur insuaves sunt per se et mortiferaj ;

S. Brunoni cap. 10, lib. ui, tanquam ditissimum juxta illud Apostoli: Littera occidit, spiritus autem
paradisi flumen, quo tota civilas Dei irrigatur mi- viuificat {II Cor. m, 6) ; Ecclesia igitur his flumi-
raque fecunditatearapliticatur. « Hocautera flumen, nibus,nempe apostolicis doctrinis,irrigatapraestan-
ait, Ghristus est, cujus afiluentissima sapientia et tissimos sanctitatis etsapienliae fructusin dies ma-
scientia sanctam Ecclesiam Isetificant. Unde et a gis producit, atque sedulo cavet ne a pestilentibus
 :

37 PROLEG. AD TOM. II. 38

heereticorum aqiiis fontes ejiis, nerape doctrinffi, A ita se res habuit quo ad tractatum De mysteriis,
inQciantur; sed purwetsalubresomninoasserven- sacramentis et sacris ritibus, cum plures prrestan-
tur. Reliqui tres Sententiarum iibri, quartusnempe tissimicodicessubdiversa tamen inscriptionedeeo
deprneoipuisfideimysteriisagit.quintusdelaudibus testimoniuni prtebeant. Duos codices raeraorabo
B. M. V.,etsextus plurescomplectitursernionesde bibl. .Mediol. Arabrosianae sig. Q. 5i, et I. 80. Pri-
martyribus, deconfessoribusetde virginibus, quo- mus codex sub fine siec. xu, alter autem s.ec. xui
rum laudes Ecclesiee sanctitatem et gloriam in tanta exarati, merabranacei sunt in fol. parvo, et hanc
Sceculorumsuccessionecoruscantemostendum.Cum epigraphen in fronte gerunt. Brunonis episcopi De
igilur maximi habendisinthujusmodi traclatusde sacramenfis. Codex Parisiensis bibl. Reginp, item
laudibus et ornamentis EcclesijB, quibus S. Bruno membran., in fol.parvo, sig. 3876, litulura habet
characteres ejus seu notas miritice tuelur et illu- Desacramentis Ecclesiae.Alius codex exstatFloren-
strat,juremeritoqiie auctorisuo eos asserere opor- tiaein bibl. S. Marci 0. P., quem cum edito a Mar-
luit, etita hanccausam agere, ut inanes futilesque chesio in feriis autumnalibus contuli. Eamdem col-
pro Bruuone Carthusiauo pugnantiumconatus vi- lationem egi cum Iribus aliis codicibus, duobus
deantur. scilicet bibl. Valican. 994 et 1334, olim Suecorum
ReUqua S. episcopi Signiensis scripta, quae hoc B reginae, et alterum archivi pariler Vaticani ; qui

in volumine continentur recensere prosequar. Et membranacei sunt in fol. parv., et ex chara-

quidem post sex Sententiarum hbros Iressequunlur ctere Langobardico ad saec. xii, vel xm referri pos-
traclatus,quorum primus est De Incarnatione l)o- sunt. Codicera alterum ejusdera opusculi possidet
mini,deque ejussepulluru, 2. De sacriftcio in pane bibl. Taurin. Regii Alhaenei sig. num. 1113 et n.
azymoconlraGrxcos, 3.De imjsteriis, sac)'anientis, 33,cujus talis estinscriptio De sacramentis Eccle- :

ritibus Ecclesiae. In primo agit S. Bruno de neces- si3e,mysteriisatqiieecclesiasticisritibus.kh hoc non

sitate repurationis humani generis post Ad.ne pecca- difTerunt lituli in praecitatis codicibus descripti.
tura, etdo convenientia quod a Filio Deiperassum- Hujusce opusculi plures actae sunt ediliones qua- ;

ptionemcarnisnostr£e,pa5sionem mortemqueejus, rum priraam, ut dixiraus, curavit Marchesius, se-

nos a damnatione eriperet, alque salvos redderet, cundam typographi Lugdunenses in bibl. Maxim.
soluto pro nobis sanguinis sui pretio. Praeterea dis- veter. SS. Patrum 1677, tom. XX, et in bibl. PP.
serit A. N. de sepultura Christi Domini, de descensu tom. VI, inter Brunonis Astensis opera, tertiam
ejus ad inferos, deque ejus resurrectione sed de
; produxerunt Taurinenses, nulla anni nota obsigna-
his summatantum percurritdoctrinae capita,omit- tara quartam in lucem emisit D. Lucas Acherius
;

tens plura quae ab auctoribus Iheologis fuse tra- Q Spicil. tom. XII, pag. 79, Parisiis 1573, hoo appo-
duntur. Alter S. Brunonis tractatus scriptus est ad sito titulo. De consecratione ecclesix, el vestimentis

Leonem monachum, et versatur circa misseesacri- episcopalibus.Sed his omnibus praeferam Philippum
ficium, in pane azj^mo conficiendum. Cum enim Zazzera S. T. D. et C P.M., qui eumdem tractatum
monachi Latini ordinis S. Benedicti Constanti- Romae et typographia Salomoniana an. 1784 in 8
nopoli degerent, et juxta S. R. E. ritum sacra publicavit. Cum in bibl. Vatic. comperisset codi-
peragerent, a Graecis arguebantur quod in pane cem sign. num. 3046 hac epigraphe 5S. Ecclesix :

fermentato non consecrarent cum traditionem ritum divinorumque offtciorum explicalio ab ano-
;

illam ab apostolis et a primis SS. Patribus nymoscriploreelucubrata,d\Qn.y\mtQm\\\[\xi^\xh\\ci

acceptam custodire affirmarent. Rogatus autem juris faceret, aduotationibus illustraret, et Pio VI.
episcopus Signiensis a Leone monacho ibi com- P. 0. M. feliciter regnanti dicaret. Ex diversis 11-
morante, respondit /Eque licere sacerdotibus La-
: turgicarura rerumscriptoribus videtur auctorano-
tinis in consecralione corporis Christi uti pane nymus opussuum collegisse imprimis vero aBru- ;

azymo ex frumento, ac licitura erat presbyteris none Signiensi, quem de verbo ad verbum exscri-
Graecis utipane ferraenlato, quiautraque Ecclesia, bit, incipiens agere de consecralione ecclesige.
Lalina nempe et Graeca juxta consuetudinem suam „ Quantamapprobationemetexistimationem tractatus
sacraraentum facere poteral. Probattamen sanctus ille sibi conciliaverit, ex hoc apparet quod tan-

Brunosacerdotes Latinos institutioni Dominicae me* quamsacrorum ritum magister legendus proposi-
lius conformari cum Christus Dominus in coena
; tus fuerit, ejusque doctrina de sacraraentorum
Paschali juxta Mosaicam legem, quam non veneral essentia, deque eorum effectibus, de mysteriis et de
solvere, sedadimplere, panem azymum appositum cseremoniis in illis agendis Ecclesiae Romance praxi
habuerit, et hunc panem, non autem fermenlatura perfecteconsonans exhibeatur. Ilinc est quod cura
consecraverit. Hortatur aulem A. N. Leonem caete- S. Bruno noster plura hoc in opere concinnando ex
rosque mouachos Constantinopolitanos,ut Graecis couciliorum canonibus, et ex decretis pontificum
inSacraraeuto altaris morem non gerant, sed do- desumpserit, ejus illustrator Zazzera, singulas re-
ctrraam consuetudiuesque S. R. E. firraissime le- gulas et decreta suprema auctoritate firraata adno-
neant. Hoc opusculum a Marchesio publicatura tat, mullaque erudilione Coramentarium suum
nullo in codice ms. a me repertum est,quainvisdi- exornat. Praecedit autera Brunonis opusculura epi-
ligenter pluribus in bibliothecis requisiverim. Non stolaadGuallerium Magalonensem episcopum, ro-
 3§ S. BRUNa EPISCOPUS SIGNIENSIS. 40

gatu cujus illud scripserat ; ejusque partes sunt A esse. Non omissae sunl rogatu nostro a diligeuti
sequentes. \, Expositio ritus consecrationis Ec- D. Jo.Bapt.Fredericio archivi Casinensis priefecto
clesiae ; ubi mysteria sub diversis symboli adum- gestorumejusdem S. Petri series,
curae, ut integra
brata declarantur. 2, Sacraraentorum baptisrai et quam ex multis conjecimus a Brunone exaratam
confirmationisdocuraenta, tam pro administranti- produceremusjsedfruslra labor oranis insumptus
busquamprosuscipiendiscompendiose traduntur. est. Tandem hanc collectiouem absolvent quatuor

3, Singularum vestium episcopalium signiticatio epistolae A. N. prima est ad poutificera Pascha-

:

exhibetur;cumque sacer illeornatus summisacer- lem II, seeuuda ad Pelrum cardinalera et episco-
dolis dignitatem repraesentet, plurima a pontitice pura Portuensem, tertia ad omnes S. R. E. cardi-
veleris legis usitata indumenta in novam Ecclesiam nales, quarta ad monachos cougregationis Vallis
novumquesacerdotiumexoruandumtraductaviden- Urabrosae. Duae priores variis in editionibus repe-
tur. Sextum locum hoc in volumine dedimus Vitae riuntur ; reliquas ex codice Riccardiano a nobis
S. Leonis Papae IX, quam Bruno noster ejusdem exscriptas in luceranunc priraum emittimus.
S. pontificis jussu elucubravit, eique adjecit tra- Prolegom. i diximus in cod. Vallicel-
In cap. 5
ctatum itainscriptum De stalu corrupto Ecclesiae.
: lano, qui continet Expositionem S. Brunonis Si-
Hujusce quaestionis haec fuit origo. Cum saeculo xi 3 gniensis superPsalmossub fineejusdera voluminis
Simoniaca labe louge iateque diffusa episcopatus ; haberiopusculura, inscriptoipsius S. episcopino-
et sacerdotia pretio venderentur, dubitatum est mine, cujus tilulus est Quasstiones super libros :

utruraordinatio validainEccIesia reraanerel; quod /ie^«<m.Jamnobiscoraperluraeratpost anouyraum

juxta canouicas sanctiones ordines sacri, per quos historiographura Signiensera, scriptores aliquos,
confertur Spiritus sanctus, gratis accipiendi sint, et Jacobura videlicet Le Long, Calraetum et Mabillo-
gratisdandi, S. Bruno Signiensis, quia eaflorebat nium, auctorem quaestionura iilarum Brunonem
eetate, hac de controversiaegit, probavitque Eccle- nostrumdixisse, necignorabaraushisdoctissimuui
siam Simonia non adeo esse corruptam, ut in ea cardinalem Sirietura consensisse,quippe in lectio-
sacerdotiuradefecerit.Daranatquidemveheraenter- nibus propriis ejusdem sancti, inter S. Brunonis
que redarguit Simoniacos, quoinfami lucroin sa- scripta hoc etiam opusculum retulit. Attamen cum
cris ministeriis utebantur, eosque analhemate per- JoannesHervegius typographusBasileaeau. 1363 in
culsos declarat; asserit tamen, peste iila quamvis editione Opp. ven. Bedae tom. VII, col. 3S7, hasce
grassante, ministrorura ordiuationera sanctam Ec- quaestioues illi tribuerit, nec in catalogo scriplo-
clesiara non amisisse. Satis hac de quaestione hic rumS.Brunonis Signiensis,quem ex codicibusCa-
prcelusisse videor, cum jam clarissimus Petrus q sinensibus olira diligenlissirae elaboravit eminen-
Lazzarius in Praef. et in adnotationibus ad Com- tissimus Borgia, tuncS. cougreg. Propagandse fidei
ment. in Evaug. (6) plura docte complexus sit, a secretis, ulla raentio habeatur, lucubrationem
aliaque a me in ejusdera quaestionis expositioue illara ouiitteredeliberaviraus. NuIIa enira ratio vel
sint adnotanda. Optime meritus etiam fuit Bruno ex styliafFiuitate, velex siraili Scripturarum inler-

noster de vita S. Petri Auagniae episcopi, quam pretatione,veIexconnexione cum reliquis ejusdem
scripsit, eamque gestis S. Leonis adjunximus sed ; S.episcopi Gommentariis nos movet, uliuter dubia
dolendum raaxiraa est nonnisi compendiosam vir- ejus scripta referamus.
tutumactorumqueS. Petrinarrationemsuperstitem

(6) Vid. Comment. in Matth. eap. xxi, n. 10.

PETRI LAZZARI S. OLIM THEOLOGI

PRtEFATIO
IN COMMENTARIA SUPER IV. EVANGELIA S. BRUNONIS ASTENSIS.

Urbemhancomniumprincipein, qugemultis prae- D detersis,adeumquemabauctoribussuissplendorem

clarissiraisquerebuscommunihominurajudiciocae- habuerant, el nativara veluti elegantiara potuerint

teras anteceilit, hac ego nulli arbitror quantuuivis eruditorura virorum opera revocari. Quod quidem
amplissimae ornameutissi'ifeque concedere quod ;
ego non colligi raodo posse puto ex raajoribus et
plurimas habet instnictissimasque bihliothecasco- iusigmbus ejusdera bibhotliecis, quas externi ipsi
dicuraprfiRsertira rass. copia abuudautes utex hoc ;
horaines peiitissimi harutn rerura, Mabillonius,
quasililterario penu, raull Graecorura, Latinorura, Moutfauoouius,aliiquecoramendarunt,et quautum
exterarurageutmraopera.raultapraeseriimdoctissi- sint vel fediticii maguificentia, vel librorura copia,
morum Ecclesiae Patrum scripta, vel ab interitu vel codicura mss. praestantia eximiae, nemo paulo
vindicatain lucera aspecturaque horainura prodie- eruditior iguorat sed maxiuie ex minoribus aliis
;

rint, vel maculis quibus inquinata apparuerant, quibusdam, quae vix inhomiuumfamam cognitio»
41 PROLEG. AD TOM. II. — P. LAZZARI PR.EFATIO. 42

nemquepervenernnt. Adeonullaestqnsenonranim A in posfremis qui eam comraemorarnnt Leonem

aliquid reprfesentiire atque exeellens, ad litteriito- PP. III etFulbertum Caruotensem. Cum igitur ea
rum hommiuu utilitatem ei litterarum incrementum in coii. nostro reperiatur, uon videtur posse com-
possit. Ex his postremis unam si nominabo collegii meutarii auctor infra hauc, quamdixi aetatem de-
Romani bibliothecam. faciam ut simul b. m. triidi. Prietereoquod ex pnblicre poenilentiae rigore

Clementis XIV. P. 0. M. mimiticenliam commemo- nondum remisso argumentum capi potest, ex iis
rem, provideniiam, largitatem qui eam bene et ;
qui« habentur in commentario ad Jo. nu. 14.
luculenter instructam, atque etiam magis magisque Certissimum illud argumentum est, quod aefas co-
hbris omnis seneris locu[)lelatam exstarejussit, ut dicis suppeditat, inferiorem auctorem esse non
bonarumai tiumetscientiarumathenseiimhocsuum posse saec. xi aut initio xii.
Dovum, illo qiiasi neoessano mstrumento atque Sed quanto sit ante hanc setatem collocandus ; id
ornamento nondestitueretur. Ex bibliothecfe hujus verofuitquodmagnammihicuramcognitionemque
co!i?einlegernuncprodili'ommentariusinquatuor ingessit. Eratquidem codici appositus tiiulus sane
Evangtlia de quo commentario,ejusque piicstan-
:
maguiticu^, (jui antiquissinium auctorem et insi-
tiaet utiiitale,(ieauctore,elcodice eiquo vulgatur, guem maxime demonslraret « Incipit prologus :

v Igandi denique ejus ratione ac modo, non tam sancti Hieronymi, i quem in edendo commentario,
raore corum qui i^-ta proferunt, quam necessitate ne a libri tide discederemus, retinuimus.Sed aperte
quadam adductus constitui disserere, idqiie (juam fallere hunc tilulum, facile intelligebam, velexauc-
brevissime potero; ne aut ac demum aetate qua de- toris loqiiendi modoab Hieronymiano sanequam
vexa est, eruditionis famam aucupari videar aut B diverso; vel ex recentione operum maximi doclo
otio abundare risilliusadiligentissimisperitissimisquehominibus
Ouod codicem nostram atlioet (namque hinc facta, praeter illam qiiam in catalogo ipse adje-
exordiri placet) est illein folio, oblongus, membra- cit, vel ex genuino commentario iu Matthaeum,
naoeus, paginarura. si numeros, 223, qui praeter Quin etiam, cum ab inscriptione codicis exclusus
carum priniainusuet tractandoaliciiiantodetritam, ad verum auctorem reperiendum me totum conver-
et in postremis paucis aliquot, integras babet reli- tissein intellexi, mulloeum esse Hieronymo recea-
:

quas et nitidas ita ut servatum esse diligentissime

; tiorem. Atque argumentum de ea tale capiebam.
appareat. Littercf grandioressunt.atque itaconfor- Cum Matthaeum coramentatur num. 86, in
in
matae, ut oon meo solum, sed virorum qui eum Lucam num. 46, alque etiam alias, acriter Si-
viderunt hujiis Urbisintelligentissiraorum jiidicio, moniacos et Simoniae vitium insectatur ut labem ;

aetatem ferat saeculi xn. Librarium et diligentem illam sua ipsius aetate multum invaluisse, aperte
esst^, oportuit, et peritum. Nam ferme nnnquara commonstret. Jam vero illa, ut superiorum aeta-
errat, et tunc manus preesto est non multum dissi- tumhominibus aspersainterdumsit ;constattamea
milis ne; valde recentior, qui locura corrigit. Com- saeculoxi maximeltaliam et regiones caeteras inva-
raentario prfefigitur procEmium auctoris ipsius, in sisse quar*^ ei tollendae Clemens M et Leo IX sum-
;

quora ionem explicatqiia in coramentariodividen- mopereallaborarunt. « Deiis qui sunt a Simoniacis

do tribuendoque in partes aliquol, usus est. Divisit consecrati » (scribit Petrus Damiani opusc. vii
vero Matthaeum in iv, Lucam in ii, Joannem in iii. cui litulum fecit Gra(issimus) quanta jam per
.Marcum in partes non dispescuit, ob coramentarii C triennium in tribus Romanis conciliis fuerit disce
fiirairum brevitatem. Praeler has partes majores, ptatio,... etia iis partibus quotidie ventiletur, sau-
ecit aiictor minores alias, quarura etnumerum,et ctifatem vestram latuisse non arbitror. » Verteba-
uniuscujusqiie initium,evangelistariim verbis pro- tur enimaccerrimaquaestiodeordinatis Simonacis,
ponit : sunt aiitem in Matthaeo t06, ia Marco 9, ia utrum suscipiendi illi essent, an iterum ordinandi.
LiK^a 50. in Joanne 36. Idem quoque tradunt uberrime scripfores Vitae
Porro ex hac divisione (ut de auctore nunc di- S. Jo. Gualberti, qui eodem hoc saeculo xi vixit,
cam) visussummihialiquiddeeoconjectandoasse- et quanta potuit opera, conatuque, ut eliminaretur
qui. Est enim illud viris eruditis notlssimum, divi- pestis illa e Tusciae partibas allaboravit. Hujusce
norum librorum singulorum partitiones, factas rei observatione, qua usi sunt etiam in rem suam
antiquistemponbusarbitrio imiuscujusque; neque (idest ad scriptoris Vitae S. Severi aetatem obtiiien-
utniinccertam aliquam statutamqiie fuisse, quam dam) Aclorum SS. Antuerpienses editores qui Bol-
libri omnes exhiberent. De hisce plurimis et variis landi opus persequuntur ad d. i. Februarii pag. 79,
divisiombusegregie disseruit ven. card.Thomasius ad saeculum xi, qiiasi maou deductus videbar, ut
in praefaiione operis sui, quo ex vett. codd. ea- comraentarii anctorem reperirem.
rum nonnullas titiilosque reprpesentavit, et operum Ut eumdera detpgerem,accessitaliud,quodiIIum
doctissirai afqueeminentiss. viri recens eniditissi- manifeste, ut mihi videbatur, indigitaret. Nam
mus edilor P. Vezzosi; praeferea Marlianaeus pro- pluribuscommentariihujus locis, alia quaedamsua
leg. 4, in Hieronymi bibliothecim. Joseph Blan- nominahat,etscripsissesein Genesim, in Exodum,
chinus Evangf^liar. proleg. 2, Richardus Simon D in Leviticiim, in Apocalypsim affirmabat. Sicnum.
lib. I, cap. 23, aliiqiie multi, qui in eo quod 104 Matthaei exponens. « Scitis quia post
illud
diximus, clepartionis varietate conveniunt omnes. bidiium Pascha fiel, » et de ritu qiio Pescha cele-
« Illud priraum observari velim, ait Martianaeus, brabatur disserens « de qua, ait, in Exodo suffi-
;

idem affirraandum esse de antiquis sacrornm libro- cienter diximus « ac deinde sequenti num. 103, »
:

rum capitibus et sectionibus, quod de Iranslationi- ad illud « Et valde mane cum adhiic tenebrae es-
:

bus Latinis scripturarum docuerunt Hierooymus et sent, » postquam interjecit verba (lenesis, « faclum
Augustiniis nempe tot esse genera hnjusmodi
; est vespere et mane dies unus, » illaque explicavit,
divisioniimseu capitulationiim.quot suntcodices.» subjicit « Quamvis ego hoc in Genesi aliter expo-
:

Et profecto codiciim qui sunt anfiquissirai ipsi suerim. » Antea num. 24, de leproso agens a
teslimoniuni perhibent dissirailium divisioniim, J. C. mundato apiid Matthfeum, memoransque ea
Vercell'msis sancto Eus^bio ascripfus, Veronen«is, qii.-R in vefeii legemundati alepra ofTerre inunera
Corbeiensjs, Rrixianus, Claromontanus, Eorojii- tenebaiitiir, scribit « Uiec autem sub brevitale
;

liensis, Perusinus, caeferiqne, qiios viri docli et lranscurrimiis,(lequibussatis in Leviticodiximns. »

laboriosi nobis hactenus exhibuerimt versio ipsa ; Et commentariiim qiioque in Levilicum hunc suum
unoqueHieronymiana,aMartianaeo alqiie Vallarsio allegat ad .Malh.eiim num. 76, et ad Lucam uum.
descripta diligentissirae. Jam vern laudatus card. 2 ei 9. Qiiid pliira ? Pentaleiichiiin se totum ex-
Thoraasinspartitionem hancvariannalqiiein(;ertam, planasse primis rommenlarii hujus verbis diserte
et iinoferraf «cnbentis arbitrio faotam reperir^; ?e affirinabaf, « Post Pentateiichum Moy>i, ut nova
poluisse negat s^eculo xi recentiorem nominatque ; veteribus jungeremus, tuae voluutali obediculcs,
Patpol. CLXV,
43 S. BRUNO EPISGOPUS SIGNIENSIS U
hrevi satis facilique expositione, qualuor Evange- A nam explicari aliud possftt fortasse difficihus cur ;

liorurn librosin hoc unovolumine coarclavimus. » Brunonis Astensis homihae, quae ex hoc commenla-
Ad Lucam pariter num. 14. relractare se dicif, rio exstilere, ut inferiusdicemus ascriptae tandiu
quce « minus caute in Apocajypsim » scripserat. fuerint Eusebio Emiseno ?x\ihilenim videri poterit
Jam vero in divinos hos hbros qui commenlarios credibilius, quam cum Brunonis nostri istiusmodi
scripserit posterioribus his aetatibus, et sseculo de opuscula ferreot Eusebii nomen, alque erudilulus
quo quffirimus xi reperio neminem, prseler Bruno nescio quis veliet Eusebium unum e pluribus ad
nem Aslensem.quemin Pentateuchum totumalque quemeapertinerenf, detiuire;adEmisenum secon-
ApocaIypsim,commentatumesse,Vitaeejusscripto- vertisse, de quo nossel Hieronymum in catal. cap.
restestantur,eosquecommenlariosMaurusMarche- 9I,etex eoHonorium Augustodunensemperhibere,
sius vulgavit, in bibliothecam PP. postea translatos, esseejus«inEvangehahomiliasbrevesetpIurimas.)»
Itaque hunc, satis ut mihi videbar, luculenter repe- Sed hcBC conjecturarum quarumlibet loco haberi
reram, etconstitueramcommentariihujusscripto- volo, ut non sim eis qui contradicant, atque ista
rem cum forle incidi in bibliotbecae Taurinensis
: non probent, valde repugnaturus.
hbrorum mss. Indicem, in quo commemoratum Ui ad Brunonem Astensem, id est commentarii
inveni coramentarium in quatuor Evangelia nomine hujus scriptorem revertar nolo hic a me exspectari,
;

Brunonis Aslensis. Parum hoc fuisset, nisi etiam, ut qualis quantusque vir iUe fuerit, quaintegritate
cum specimen illius ut darent cl. editores, praefatio- morum, qua sanctitate vitae, qua doctrina et elo-
nem ejus totamibi ascripsissent. Hancverocompa- quentia,quibusmuneribus,difficillimis temporibus
rantimihi cum codicis no?tri praefatione constitit, B proEcclesiafunctus,oinatusque summisiionoribus,
esseeamdem;adeoqueunumeumdemquecommen- et laudum praeconiis, longa oratione exponam. Sunt
tarium Brunonis nomine ascripto haberi, qui in
ibi enim qui hoc faciunt, et de rebus ejus gestis, laudi-
codice nostro Hieronymi nomen ementiebatur. Nec busque narrant, omnino multi quos in Historia ;

tamen postquam rem ita esse comperi, laboris me pag. 130 »

rei litterariie ord. S. Benedicli, part. ni,
mei et conjecturarum paenituit. Quis enim ignorat recensuitMagnoaldusZiegelharver.quorumquidera
(et nosler hiccodex testis est) quam saepe codicum aliquiipsamBrunonisaetatem ferme attingunt, Leo
"' '
tituli auctoribus quibusvis adulterinos fetussuppo- "
'

Ostiensis, "
et Petrus
'
Diaconus alii nemini possunt
"^
'
;

nant quam saepe cui primum aliquod inscriptum

;
esse ignoti, Baronii Martyrologium d. 18 Jul.,
opus invenere, caetera ejusdem nomine, librarii Ferdinandus Ughellus, Raphael Sopranus, M. Ant.
ornent, aut prout quivis nationem quamlibet, aut Scipio, Hippolylus Maraccius, Philippus Labbeus,
opus, aut auclorem amat vel oderit, ita librorum Augustinus Oldoinus, Jo. Albertus Fabricius. Hos
genus omne adjiciat, vel demat. Nostris ergo argu- ille omnes nominat. Nominare etiam plures polerat
mentis, praetertaurinensis codicis auctorilatem,de ac debebat, in primis Baronii Annales ad an. 1104,
auctore commentarii hujus plane constare vide- HOS, 1107, 1108, lHi, an.
1116, Pagium ad
tur. 1125 a quo num. 44 pietate et do-
dicitur
Neqne vero hic exquirendum a me esse puto, de ctrina clarissimus, Fleury ad an. 1079, « qui do-
Hyeronymi nomine, et ratione qua fuerit codici ctum monachum » cum vocat eos vero qui scripto-
:

nostro impositum quod ut modo dicebam, hanc

: res ecclesiasticos recensuerunt proferre poterat,
sibi licentiam semper librarii sumpserint, si codices praetereosquosnominavit,plurimosalios, Possevi-
auctoremascriptumnonhaberent,aliquemmaxime nu!t) App., tom. I, p. 233, Caveum, Oudinum,
illustremillisafhngendi, vel etiampermutandi. No- (^ombefisium quoque tom. I, Bibl. Gonc. Quis
tavit hunc istorum morem jampridem Pholiuscod. vero de Brunone hoc nostro luculentius egerat, aut
48 cum de libro quodam loqueretur inscriplo, Benedictinorum Annalium conditoribus Mabillonio
De universo, quem Caii esse presbyteri ipsecom- et Martene « tom. V et VI, etc. » aut Solerio Bol-
;

pererat et librum quemdam De labyrintho con- landiano ad d. 18 Jul. Ut omittam monasticce

scripserat ille vero aliorum ihustriora nomina
;
Gabrielem
Historiae et Benediclinae scriptores aiios
qua^dam praeseferebat « Cum enim, inquit, sine
: Bucelinum, Arnoldum Wion, etc. Nam. quod Jo.
titulo liber relict.us esset, aiunt, alios Josephi Baptistam comitem Mazzucchellum ignoraverit,
nomen inscripisse, alios Justini M. alios Irenaei, accuratum plane scriptorem, quique de Brunone
quemadmodum et labyrintho nomen Origenisper- ejusque scriptis diligentissime disseruit vol. II,
scripserunt, » Id nimirum volebant acuti homi- part. IV, pag. 227, » tempori hujus recentiori, non
nes et minime simplices, magnorum auctorum negligeniiae ejus alicui ascripti debet.
nomine operam suam in describendis illis com- Ne tamen de Brunone nihil omnino dicam ; pro-
mendare, aut, quod verius est, hoc quasi ma- ferre hic placet quae brevissime de eo Mabillonius
gnifico praeconio, utLucianeus ille Mercurius, alli- in summamveluliredegit ad an.l079 : «InLiguriae,
cere bonoseinptores itaque ad qnaestum failaciis
: inquit, Provinciae villa Soleria natus est Andraea et
abutehantur. (Juod sihariolarinihilominuslicitum Viha parentibus.InS. PerpetuimonasteriodicEcesis
est mihi (non enim video, quo verbo utar commo- D Asteosis educatus,dein studiorum causa Bononiam
dius),iiicaraexconfusionenominumortum errorem se contulit, postea Senas, ubi mter canonicos ab
totun. CumenimpraRter Brunouem nostrum, Bruno episcopoetcanonicismajorisecclesiaecooptatusest.
fuerit alius salis celebris, Andegavensis, qui Euse- lude Romam profectusaPetroIgneoepiscopoAlba-
biiisquoquedictusesl(ex(.hronicis Adegavensibus nensi acceptus hospitio, cum Romana illa synodus
apud Labbeum tom. I, Bibl. mss., p. 276, 282, haberetur, contra Berengarium uua cum Alberico
287, 388) ; » Hieronymus quoque praenomen habue- disputavit: paulo post a Gregorio VII factusepisco-
rit Eusebius, quod vel titulus ipse ejus operum pusSigniensis.acdemum, abdicatoepiscopatu,mo-
exibet; solerentverosaepelibrari; festinantes unum nachus Casinensis. » Haec Mabillonius ex anonymo
tantummodo scriptoris alicujus nomen apponeree Vitae scriptore, cui lidem haberi magis quam Petro
pluribus; facile fuitex Brunone Eusebium, ex Eu- Diacono censuit ; quod item Soleriusstatuit, contra
sebio Ilieronymum afhngere. Quid enim horum in quam placuit Philippo Malabaulae. Atqueillaomnia
amanuensemimperitumnon convenil? Imperitura ad annum quem dixi 1079,recensuit.Nam revocatum
amanuensem dico quando Aubertus ipse Miraeus,
; e monasterio Brunonem a Paschali II, legatum apo-
vir certe non ineruditus, Andegavensem Brunonem slolicae sedis missum in Gallias creditas eidem ;

(id est Eusebium) cum Astensi nostro Brunone in legationes alias, et cum Signiensem Ecclesiam ite-
haclitterarum luceconfudit ;idquecumde ecclesia- rum regeret, obiisse.iidem Annalium Benedictino-
sticis scriptoribus opus conscriberet pag. 57 adeo- rum auctores postea narrant. mortuum autem vo-
que ipse quoque Brunonem Astensem, Eusebium luntnon ann. IV25, ut Ughellus asseruerat Angelus
efiecil ? Utinam vera esset conjectatio islheec meal de Nuce, Pagius aliique, sed biennio ante, ex ano*
45 PROLEG. AD TOM. 11. — P. LAZZARI PR^FATIO. 46

nymo Vitse scriplore; ciim quo idem sentiiint Sole A ribus in Evangeliaconscriptos, quorum in licem le
nus, Dupinius, Mansi ad an. Baron.
illustriss. Long aliique confecere,nemo iguorat non vereor ;

1125. Fuisse Brunonem i'i cardinaiium collegium tamen atfirmare, inter excellentiores et praestantio-
cooplatum,suntquiaffirmarunt,idoneotamen teste res locum huic nostro deberi. Tanla est iu summa
non prolato. 1'roferam ego quod in Collectione brevitatemagna sententiarumetreriimcomprehen-
Martene Veter. mon tom. 1, col. bo6 in veteri
, sio, cum erudilione non vulgari conjuncta; eaque
charta legitur ubi scilicel uomina hcec subscripla
;
omniaad mores insiituendos, et omueiu vitae san-
inveniuntur Dobertus Pisanus, Joannes Portucn- ctilatem edocendamadhibita; siimmam Christianae-
sis, Bruno Signensis cardinahs. Si chartcB huic doclrinfe peritissime confectam hoc commentario
fidesadhiberi tutopossecenseatur(quidniverofiat?) habere se unusquisque laetari possit.Nec vero novis
caeteris Brunonisnostri laudibusatque ornamentis, sive interpretationibus eiroreudis, sive sentontiis
hoc quoque adjungatur. udendis scriptor hic allaborat, sed antiquiorum,
Quanquam ea hominis censenda suntornamenla Patrumfloribus velutidecerpendis,probatissimisis
maxiuiaatqueamplissima; primumquceexejuspie scilicetexplicationihus,institulionibiis,docuinentis,
sancieque faclis oriuutur (de his vero Biunonis aliud voluisse videatur, quam qui
effatis, ut uihil
mododiximus),deindequceexdoctrinae monumen- commentarium suumlegeret, quaein aliisomnibus
tisconfi Muntur.ad Eeclesioe praesidium elChrislia- utilia et prceclara inveniuntur, ea haberet in suo.
norum utilitatem elaboralis. De his nunc Brunonis Ita qucB ab aliis adnotata egregie fuerant hiic ipse
nostri diceuius. Qiianquam, cum ejusdem scripta transfert uberius dictacontrahil ipse, aut si obscu-
;

dihgenter recensuerint et laudaverint eliam mulli, B rius aliquanto ei breviter allata, ea diducit atque-
Petrus Diaconus, el anonymus Vitre scri[)tor, D. exornat Si qua occurrunt Evangeliorum difficilia
:

Aloysius Squadronus, Maurus .Marchesiusatque in loca,nonmodononpraeterit,sedperspicuesolideque

primis iliustriss. Mazzucchellus ne actum agam,
; explanat concordiam inter evangelistas ubique
;

omissisoaeteris, in oouimentario hocnostro dunta- constituil;ordinem rerumnarratarumsiveab ipsis

xatimmorabor. Atqueeiimqaideni, proeterRomani servatum sive neglectum observat; Hebraea inter-
collpgii bibliothecamex qua proferimus, exstarein pretatur,ilivinorum aliorumlibrorum loca,hisqua3
Tauriuensi regia, antea narravimus. Est etiam iu in manibushabet,comparat,alqueexponit:denique
regia Parisiensis cod. 2510, teste cl. .Mazzucchello, nihil eorum quce in docto et erudito inierprete
quianominatinter ejusmouumenta«Expositionem postulantur, in eo desiderabis. Animadvert am tan
in IV Evaugelia. » In Parisiensi bibliotheca S. Vi- tummodo,cumsaepissime VeterisetNoviTestamenti
ctoris, praetercommenlarios Brunonis, ahosasser- local alleget, etsi constat eum Vulgatai perpetuo-
vari perhibet Jacobus le Long, huuc « in IV Evan- adhaerere, comrautare lameo voculas quandoque
quouiam ex hoc coinmentario sermoues
gelia. » Et nonnullas,velquodmemoriaesu8enimiumconfideret,
excepti sunt sivehomiliaeBrunonis, dicemusdehis vel quod sensa allerrecontentus, verbaneglexerit.
quoque, incodicenimirum archivibasilicae S.Petri Id in Palribusaliisesse frequentissimura.qui inillis
inventos esse a Moulfaucouio, et hoc nominari in tractandis sunt aliquantum versati, plane norunt.
Biblioth. biblioth. pag. 156, eorum quoque non- Nam quodcl. Ansaldus aliud statuit, vultque esse
nullos in bibliolheca Parisiensi regia pag. 748, codicum diversorum ipsas lectiones nescio an toto ;

et in .\mbrosiana pag. 511, recenset etiam Bru- C illo libro suo De autenth. sacr. Script. apud ss.
nonis « homilias in Evangelia totius anni » inter PP. lectionib. efiecerit, persuaseritque viris do-
codices bibiiothecae Casinensis ibid., pag. 218 ctis.
in codiee saeculi xi atque etiam pag. 223, in Est etiara ex hoc commentario eximius quidam
aliud ejusdem bibliothecae,cuj us aetatem non ascri- et praecipuus friiotus ut evellatur penitus ex ho-
;

bit. minum animis illa opinio, quae a multis aetalibus

De commentariihujus praestantia atque ulilitate altiusinsiderat ;fuisseEu5ebium quemdamEraise-
si magniticentius aliquid dicara, vereor ne rerum num,Iaudabilem Ecclesiaedoctorem, etcatholicum
venaiium institores imitari videar, qui mercessuas episcopum; cui homiliae multae, qui iaexplicandis
utdividanl, magniticentissimis verbissolentornare Evangelii locis versantur, debeantur ita iit duos :

atque extollere. Ilabeo taraen quem mihi vadem facereoporteat Eusebios Emisenos.eosqueepiscopos;
adsciscara, et commenfarii hujus prfestantiae lucu- etpraeterAriauumimprobumetperdilumhorainem,
lentissimum testem nominem, rerum harum peritis- Catholicum alium, probiim, doctum, pietatis virtu-
simumsestimatorem,Lucenseaiolimarchiepiscopum tuuiqueomnium prceclarum instilutorem. Cumiste
illustriss. Mansi ail biblioth. med. aev. Fabric,
; Catholicus diu quaesitus esset, neque in tota anti-
tom. I, pag.288, de Taurinensi cod. quem diximus, quitate inventus exstitit nescio quis repeute ia
;

et Brunonis commentario loquens « Clarissimus,

: scenam velutiinductus Eusebius Gallicanus;quem
inquit, JosephusPasinusbibiiothecae illiusmodera- hominemnemoviditunquam,nemoaudiendonovit,
tor dudum per litteras mihi sigoificavit, de opere nec ciijus aut quis esset, fuit illus qui demonstra-
illo edendo consiliumagitare :qiiod ut prc-estetvir D ret. Ettamenin bibliothecam PP.quae editaLugduni
doctissimus, communi omnium eruditorum prece est, tomo VI irrepere fabiilosus horao potiiit. Ma-
rogo atqueobtestor. «Incesseretcredo laetiliis om- gnae quidem gratiae habendae Mauro marchesio,
nibus virdoctus,si quod summisvolis expetiverat viro erudito et Casinensi raonacho, qui cum in
conseciitum se et perfeotum esse videre poluisset. Casinensis bibliothecae codd. homilias illas invenis-
Et perfecto non debet ab erudito et Christiano ho- set,ascripto Brunonis nostrinomine,famiilam totam
mine non magnopere probari, veterum Patrum delegere visus est, eliminandumque decrevit e Pa-
scripla, quibus divini praesertim libri explicantur, trum catholicoriira choro Eusebiura utruraque,
iique (quod A. noster facii) hominum mores ad Emisenumet Gallicanum. Confectatamenhactenus
omnem saoctitateminformantur, non afferri foras, res dici non poterat. Quoties enim ccdex unus vel
ettradi Christianorum manibus, quibus et illi pro- alter titulo suo fallit ? Et domestioi etiam testes
ficiant, et traditionis ampliora exstent testimonia, recipifacileabhoininibus, licet;Rqiiis priidentibus-
io libris maxime episcoporum. Mi enim non fidem que, non solent. Additur In horailiis ipsis aliquid
:

duntaxatsuam, sed Ecolesiaecui pra^sident testimo- quandoque occurrere, qiiod suspicionem aliquam
niura perhibent ;ex singularibiis vero Ecclesiis injiceredeillis poterat utrum postaucforerasuum
;

conflatur iiia, quae est catholicse Ecclesiae atque consarcinator aliqiiis mauum illis intiilisset. Nam
universalis traditio qua fidei nostrce, praeter ver-
; et iu alia excurruiit qiia? ad illius diei evangelicam
bum scriptum, alteradepositi pars continetur. lectionem nullo modo pertinent et quae in textu ;

Histamenomissi3,sunthuiccommentariolaudes evaugelistap sequuulur, uec in ecclesia eo die leota

propriifi el suae. Mutosesse commealarios a vele- fueraat) subjiciuatur. Nuac plaae res pcrspecta
 47 S. BRUNO EPISCOPUS SIGNIENSIS. i^

atque cognita haberi debet, quando, unde ortum A declaraandum a Graecis episcopis memoriae com
homilise babuerint diserteapparet, easque praeter mendantur Salviani quoque comraemorant
: » et
Casinensescodices,asserunt Brunoni quotquot ex- cap. 67, homilias episcopis factas multas: » quod
stant horum commentariorum codd. mss. insignes etiam Honorius in lib. De luminarib. Eccles., cap.
et probati ; Parisienses, Taurinensis, Romanus. 67, iisdem ferme verbis habet. I)e oralione qua-
Atque id quod de homiliis dixi ex commentario daui ab Isidoro Pelusiotascripta, pronuntiata vero
hoc desumptis non ita plane inttlligi volo, quasi a Uorolheo, constat ex iUius lib. vn, epist. 382.
commentariusnihilplushabeat, quam quod homi- Idemde EnuodioSirraondus ohservavit scripsisse ,•

liis illis non tamen in illo

continetur. Si ita esset, eum scilicetquod Honoratus Novariae episcopusdi-
edendolabor atque opera improbari omnino posset. ceret ;atquealiud composuisse,et Stepliano vicario
Nam rern, ut dixi, de auctore homiliarum satis Ju- dedisse coram Maximo episcopo pronuntiandura ;

culealer manifeslo argumenlo contirniaret et con- ; unde harum scriptionum titidi iili Dictio raissa :

textus commentarii totus, isque ordine Evaugelii HonoratoepiscopoNovariensiindedicationebasilicae

confectus, raajorem quaradara lucera et legentibus apostolorum dictio data Stephano V, S. vicario
:

sacros libros utilitateni aflerret cum horailiae di-

: dicendaMaximoepiscopo. » Cum viridocli,quorum
vulsum et perturbatum, pro dierura scilicet ratione opera uti liceret, nou ubique aut omni tempore
quibus in ecclesia legitur, repraesentent Verum : praestoessent,ad vulgataantiquiorum operaconfu-
qiii hanc in animum opinionem induceret, unum giendura fuit;quae saepiusinterpolabant.pannis ve-
idemque opusquodcouimentarii nomine nunc vul luli assutisex variorura scriptorum iibris, aut etiam
gatur, anlea homiliarum titulo edilum esse, neis B de suo aliquid intermiscenles quo saepe ex bonis
;

egregie falleretur. Estquidem commentarii pars non deteriora facta, partes male compaclae, inaequali
exigua in horailiasconllata atque transfusa, prout stylo, nec satis aplis sententiis. Hinc exstitit ser-
pars Evangelii illa legi in ecclesiis consuevit. Sed monuminhnita i!laseges(colluviempenedixeram),
praeterquamquod nonnullaincoramentariodesunt, quce nullius veteris auctoris slylum redolet,et tamea
quaevelconvenientiaecujusdacausam.velutaudiea- multa habetexantiquorum efiatis atqiie sententiis ;

tiura e plebe ingenio serviatur, adduntur in horai- unde ampla sane materies data est recentioribus
liis abundat ille sane ([uamplurimis, id estexplica-
; crilicis,cuipotissiraumsermoaliquisascribidebeat,
tionibus Evangeliorura, quae in ecclesiasticis lectio- conquirendi, et in anctoribus inveniendis mira
nibus locum nuilum invenerunt. Sed nihil necesse facta dissenlio et digladiatio. Satis est Augustinia-
estidpersequipluribus quandocomraentarii una-
;
norum sermonum Appendicera quara vocant, ia
quaeqiiepars,quaeestinhorailiastransIata, utlector raanus suraere, ut hoc quod dico, abunde constet.
admoneatur, adnotata est et sine hac adnotatione
; Coramodiusprofectosibi,et veterumetiamoperibus
multae invenientur Commentario vero jam ab au- consulere, qui ex uno auctore aliquo decerpere
ctoreconscriptoperfectoque,indidem homiliassuas voluerunt, duod dicerent unde illi Ambrosiani ser-
:

auctorera decerpsisse, idem ipse est testis qui in moues qui, si Maurino editori aiisculteraus, ab
:
;

horailia « Dorainicae I post Epiphaniam, » ad illud Arabrosio nunquain suut habili ; et ex Ambrosii
:

« Ettertia die nuptiae factae sunt in Cana Galilaeae, » tamen operibuscompacti omues aliorum quoque :

cura priora verba exponere vellet « Die tertia,

: alii qui simili pacto tessellatum of)us quoddam ex-
inquit, evangelista factas fuisse narrat quodqua- Q hihent antiquioris scriptoris, queranecadpopulum
:

literadlitterara inteiligendumsit, in illo comraen- dlxisse unquam,necsi diceret, hacrerura sivever-

tario exposuimus, de quo ista assumpta sunt. » borum consarcinatione dicturura aestiraare facile
Non autem id priraum abauctore factum, neque possuraus.Qiiaesitiim esthuicincoraraodoparatum-
hoc novum esse, ut qui serraones haberent ad po- queremedium, inventis compositisque quae dicuut
pulura,exaIiisipsorumoperibusistosmutuarentur, Homiliariis qiiibus nimirum piaeclarissimi antiquo-
;

facile sibi persuadebunt, qui animaiivertant, in rura sermones, per dies anni festos et solemnes
Augustinoaliisqiie Patribusmultashomiliarum par- distributi continerentur. Habemus nunc Paiili Dia-
tes, iisdem senteatiis, verbis etiam constare ipsis, coni noraine vulgatissimumnotissimumque Homi-
quae in aliis elaboratissirais eorura operibus inve- liarium cumpraefixaPauli epistola, ex quaconstat,
niunlur quod quidem illos fecisse putandum est,
: Caroli M. jussu perfectum opus illud, sive ut ego
vfil ut labori non utique necessario parcerent, vel censeo, instauraturaac renovatum. Nam antiquius
quod lilacoramodius nunc quamfactus fuerat, dici Paulo exstitisse Homiliarium, et codicibus Paulo
posse diffiderent velid tiebatharumhomiliaruraet
; antiquioribus omnino constat, quorum unum in
sermonura frequentia,qua ad meditandum cogitan- bibliotheca Casinensi vidit i'ecensuitque iu biblio-
dumquetempusnullumsuppetebat.Defrequentiahac Iheca bibliothecarum Montfauconius nec dubi- :

concionura,quoniamfu?edisseruerealii,praesertim tandum est alios alieubi esse codices qui illud re-
Bernardinus Ferrariiis De rit. sacr. concion. c. praesentent.Profectoeorum unum eumquepraecla-
18, et auctor Originum ecclesiasticarum virhetero- rissimumegoquidem vidi,etprolubitoinspiciendum
dorus, sed sane pereruditus tom. V!, lib. xiv, Q tractandumque apud me habui(quae ejus est huma-
cap. 4, § 6, 7, etc, non est a me hoc loco agen- nitas et inlitterarum studiososhominesindulgentia
dnm. Eratquidem antiquioribiistemporibus minus et largitas) ex eminentissiraicard. Francisci Xaverii
id tiecessarium,quandocommentariosipsosinlibros deZeladaopulentissima selectissimaquebibliotheca.
divinoselTractatus (unde sermonibus Tractatuum Antiquioris ejus aetatis certissimum indicinm est,
nomen, et Tractatorum illos habentibus) praele- quod annicirculus, nonutin illo Pauli et recentio-
gehaiit popiilo, velmeraoriter ;"riptorespronuntia- ribiis ecclesiasticis libris,initium capita Dorainica I
baut nam utroque modo rem peractara, ii quos
: Adventus,sed ab ipsodie J.C. natali.quemadmodum
modolaudavi viri eruditi docuerunt. Posterioribus in Gelasiano Sacraraeutario et anfiquioribus libris
tamen aetatibusid fieri oporluit, ut, exconfectisjam aliifactum videraus. iiujus tainen eadem labesest,
comrnentariis, et fortasse sepositis ad hujusniodi qiiae Homiliarii Pauli ul Patrum nomine illorum
;

negolium, horailias suas episcopi describerent, vi- homilias inscribal, qufe eorum non sunt, etin Pa-
gilatosqup laboies adex temporalerao|)eram uerfi- trum Appendicibus aberuditiscriticis rejecta^Iegun-
ciendam adhihereut. Quod si non lales essent qui tiir.IIoc veroexilloetex Pauli Homiliarioadjumenti
suisiiti possent, alia doctoruin sive rainiisoccupa- capimus, ad ea quse dictasunt conhrmanda. quod
toruin lioraiuiini sibiinsubsidiumadvocabant.Hinc ex conimentariisipsis Palrum,ex epistolis quoque
Gennadii illud in lih. l)e illiistr. eccl. scriptor. illorum sermones excerptos fuisse videmus; ut esset,
c. 57 de Cyrillo « Cyrillus Alexandrinae ecclesiaj
: qiiod unoquoqiiesolemnidievel ab episcopis pro-
episcopus homilias composuit plurimas, quae ad nuntiaretur,vel ad populum praelegeretur.Redimus
 49 PROLEG. AD TO.M. II. - P. LAZZARI PR.tlFATlO. 80

ad Bruaonem noslruni;dicimnsqiie neminimirum A alias etiara fuisse Roraae scholas in patriarchio La-
accidere debere ex commenl;iriis illimi suis de-
; terauensi constitutas, ex Anaslasio in rebusgestis
scripsisse homilius, verborum sjepius uullo immu- pontitioumnarraiidis,collig<!refacilepossumus.()uod
tato ; at utroque modo opnris uiat^na pars.ethomi- si illa quae Cpi ofTicia perhiberi dixiinus, non de
liarumet commentarii nomme exliiberi potuerit, et scholis iuterpretari velis, seil cura Grotzero de ora-
exhibium a me sit. tionibus ad populum hahits, et officii quod hic
Atque haclenus quidem de commenlarii nostri « concionatoris » vocat per me licet. iNam iil ego
;

prasstanlia dicere phiribus verbis oportuit, ut quale volebam. Si niliil in scholisChristiani homiuesaliud
illud esset, omnibusconstaret. Nec tamen sumom- doeebantur.quamsacrasdivinasquelitteras; neque
niaexsecutus. Nam eruntprofi^otoqai detraheudum aliud in ecclesiis quoque, et sacris eorum conven-
ilh putent, qtiod matrnus iu eo sit alief?oricarum et tibus ab Episoopis sive aliiseclero dieutibusaudiri
mysticaruminterpretalionum et exphcatiouum nu- debuisse. « flinc perspicis, scribit ad Codiniillum
merus a immortalem vitam qnee futura est, ad
; i locum Vir doctus Jacobus Goar, cur sanctorum
Christianorum Ecclesiam,et veterem Judaici populi Patruraqucedara homiliae inEvangeIia,ali;u inPsal-
Syuacosam; adEcclesiarumrectoresepiscopos vi- mos, in Apostolum nonnullae. » AdiJe alias in Gene-
;

tia vero damnanda, virfutes castosque mores lau- sira, in Peutelauchum totum,in prophetiLios libros,
dandos, pleraque vel omnia pene referautur, ut in quales iiunoquoqueexsiantin Basilii.Chrysostomi,
hisveluti auctor habitare, in litterali qiiem vooant Nysseni, Augustini libris homilife et tractatus.
sensu explicando vix hospitari videalur. Sed priuio Nam,ut superiusinnuiraiis,eldiserte scribit Augus-
quidem,utdix!,litteralemsensunihujusiiio(Ii,(]uando B tiuusepi-;t.22i, « tractatuspopulaj-es suos Sippt^Ala.iis
nouitaplanusapertusqueest,utintelIigiabau>litori- quos, ait, G.cBoi liomilias vocant. » Cum ergo id
bus neminedocentenon possit,BrunOi'tquideralucu- multis eetatibustuIeritChristianoumoratorumdisci-
lenterexponit.Deindeexplicatiouesaliasillasqaaein- plina, utsermones illorumelhomiliaj sive, traotatus
tentjeaSpiritu sanUo nequaquam videntur, sed ab in explicatioue ferme omues sacrorum librorum ver-
auctoribus illis de suo veluti penu depromptae, qui sarentur, et ooram opiticibus cfeterisque de vulgi
damnandasetrejiciendasputant,considerasseopor- f.ece hominibus dioendum esset quid, rogo, utilli ;

tet.qui limprobeut,etquossibiauctorescondemuan- dicentibus sibiatteuderent, ut fructura aliquem ca-

dos,repellendosqiiesuraat.SuntenimexoIicationes perent,nectaedioa{leotiloquenterdeserereut,faciea-
ew.lem in Patrum scriptis frequentissim;B ut si diira fuerat nisi ad istas veluti paraeneses delabi
;

demntaseas exeorum scriptis velis, peritura hujus- quas nerao non intelligeret atque haic veluti diver-
;

mo Ji sint opera ferme to!a. Nequo ego G;'egorium, ticulaquaereread moresinformanilos. ad vitia vitu-
aut Bedara dicoduutaxat quos notura estisiis plu-
;
peranda, virtuturaque amorera quod m ixime vole-
rim im delectari aut ex autiquioribus Origenem,
; baat,instillandumopportuaissiraa,allegoricaruraet
quera scimus de allegoriarum nimiafrequentia, ne- my3ticaruminterpretationura?SomuicuIosis profe-
gIectol!tterHlisensu,crimensustinuisse; sedomuium cto aiiditoribus suis usi illiessent, si dies illos qui-
sententiaetvocibusprobfitissimoslaudatissimosque bus couditum esse mundu n Moyses docet, aut
antiquos PP. Hlariura, .\rabrosium, Hieronymura, Isaiam, aut quemlibet ex propaeetis interpretantes,
Clirysostoraum. .\ugustinum. Q lara siBpe his in rem a<I vivura reseoureut, ut commentatores nunc
comraentariis d'vinorura libr<irura consectentur, ^ eruditi faoiunt quoriim etiam muItos,ne libri eorum
;

credo ego, ex adjeiiti? a raenotulis aliquibus facile aegligantur, eadem illa iatermiscere et illigarefre-
cuicunque constabit. Sed causa cur ita fecerint, queutftrvi'Iemus. E'.?regie iMyssenusinit, Hexaemer.
explioan la a me est, quod nesciara, an ab uUo sit iisrespondens,quisublimiaquaedamqiiodpra;teriis-
perspicue et graviter explicata. Ac prima quidem, set, Basilium fratrem culpabant « Hi mihi noa ;

eaque facilis cogilatn ut austeriora, quae videntur

; videatur,ait,proposituraPatrisaostridoctriusefinem
delicatishoininibus.etevangelicadoctrinae insuetis intueri,qui in frequenlissima ecclesia.populum fre-
praecepta raorura, sapore veluti q lodara non illibe- quentissimura alloquens,pro audientium iutelligen-
rali condirent ; nutrices iraitati, de quibus vetus tia sermonera moderabatur.Ia tantaenira multitu-
poeta ille non male animadvertit, cum araarura ali- dine, licet essent nonnuli qui altiores etiara dispu-
quid propinant infantibus, raelle solere vasis oras tationesintelligerent, piuriraitamendoctrinaesubti-
illinere, ut hac quasi fraude decepti, quod nol- litatem non capiebant, utpote houiiues imperiti,
lent sorbeant non inviti. Sed est deinde penitior atque opifices, et negotiis vilibus occupati, et rau-
causa alia, exvcteribus Christianorura institutis, ex lieres in ejusraodi disciplinis minimeexercilatae,et
quibusoraninoarhitror.istam tantamallegoricarum puerorumturba,aetatequeproviotisenes;quiomnes
el mysticarum explicationum copiam in Patrum oratione facili institiieudi recreandiqueerant.Quaa-
scripta permanasse. Eral enira a primis usqiie tem- 3uam fatendum est illud quoque, non rudiorum
poribus tantusindivinoslibrosChristianorum amor untaxat hominum gratia.sed eruditorum quoque,
atque studium quod, ut a profanis efhnioorum Q et plane doctorum atque iogenio orum horainum id
;

preesertira scriptis illos arcerct. studiose fovebatur esse factitatum qiiibus ista, si judicio et subtililate
;

ab antiquis dootribus ut illos ferme unos legere, quandamnoninelegantifiant,displioerenoasolent;

solos audire atque ediscere Christiani horaines vel- imo miiltura etiam vehementerque probari. Cum
lent, cffiteros ferrae rejicerenf et aspernarentur. enira qiiod ingenii opus et maximum, id valde de-
Atquehincsohnlffi ad quas prudiendi juvenes mitte- leotet, res qiiae dissitae inter se videntur planeque
bantur, nihil aliud quam divinos libros resonabant, alife ab aliis remotae, adinoveri propius,et cogni-
etdivinorumlibrorumexplioationera.Quoddeveteri tionem quara intercedere inter eas non videbamus,
illaetcelebri Alexandrinorum schola Eusebius testa- doceri et demonstrari ; hoc prosus iu mysticis illis
tur lib. V, II. E, cap. 10, scribens « Per idera
: et aliegoriois intorpretationibus, idest rerum plane
tempus fidelium soholae pra^erat vir doctrinae oausa diversariira et longe positarura, ad sacrariim litte-
celeberriraiis,nomine Pantfenus :quippe jam inde a rari]mIocaaptandisaccomodandisque,evenit..\tque
priscis leranopibussaci*arum literarum scholain ea horaines ing-miosos huju-^modi et doctos, qui istis
civitate fuerat insiituia quae quidem nostra adhuc
: delectarentur, attingere Briino videri potest in cora-
aelate perseverat, et ab hominibus tum eloquentia, mentario siio ad .Joannem, num. 5, id est in homilia
tum divinarura litterarum studio instructissimis Dominioae post Epiphaniara,ubi explicans evange-
i

obtineri dioitur. » ,\n^iq lissimarura soholarura illa- licura illud lie aqiia in vinumcorarautata,atquehoc
ruraet magisfrorum hujusmodi vestigia sunt,quae oblato arohilriolinoquiomuiumoptimiimjudicavit,
inferioribus fefatibus munera in Eoclesia Cpna a et archilriclinura iutellectuin allegorice explicavit,
Codino Curopalata reoensentur « Quinar. I, dootor subdit Iluic Eoclesiae ministri sanctarura Scriptu-
:

Psalterii, dootor Evangeli doctor Apostoli. » Neque

; rarura vinum quotidie olferunt quod ille bibens, ;
bi S. BRUNO EPISCOPUS SIGNIENSIS. b2

quamvisnesciatnndesit,tamenadmiraturetlaudat. A. si uUum ex codice quem superius indicavi,fide qua

Quando enim hic in ecclesiis reoilantur, nuUi alii par est summa diligentiaque descripsissem, si ita
dant saporem, nisi his qui ea intelligunt. Merito descriptumemisissemin lucem,atque Eetatemcodi-
igitur hoc vinum architriclino ferre Dominus jussit, cis duntaxat,et locumquo servaretur,ut feci adno-
quatenusetnosmajoraintelJigentibusdemusvinum, tassem;uih!lque addidissemaliud ;quideralin quo
noninteIligentit)usveroaquamofferamus.Qui enim aut reprehendendus viderer, aut quod exigi a me
bene intelligunt litteram veneranlur et spiritum... pragterea jure posset, videretur ? Hoc euim video,
qui vero minorisintelligenlicEsunlaquambit)ant,et nec quiiJquam aliud fecisse summos viros qui in
Scripturarum planissimaaudiant. » Ingeniosos ergo istostudiorutn genere magna cum eruditorum laude
et eruditos homines appellat hoc loco Bruno,cum versati sunt, atque adhuc versantur. Dicam tamen
majo7'aintelligentes d&scvlhH, seu potiusquidivina- quod sentio. Etsi operae et labori meo hac ratione
rum rerum comleraplatioassueti,etrerum spiritus paicerem,mihimel laiuen nunquara plane satisfe-
periti, mystica ista in deliciis habent,ca3teros vero, cissera, autsatis consultumauclorisfamaeautlecto-
et si ingeniosos et doctos, nou item de quibus ;
ris utilitati putassern, in eo scriptore scilicet, qui
postremis Apostolus quoque ait Carnalis homo
: <' illas, quas dixi explicationes, saepe persequitur,
non percipitea quse Spiritussrmt. «Ex his ergocol- atquealiquasquandoqueaffert.auribusplerorumque
ligitur nonnisi injuria posse auct. nostrum de multi- hominum novas et insuetas; ut a recta linea disce-
tudine et frequentia allegoricarum et mysticarum dere,et ingenio suo nimiura indulgere facileexisti-
inlerpretationem culpari. „ maretur quod est longe secas. NuUam enim ferme
:

Restat ut de editione loquar Gommentarii nimi- " illarumex[)licationumauctordepromit,quamnonex

rum hujus.Nam de auctoris nostri operum aliorum anliquiorumarculisin qiiibus velutreconditae babe-
edilione, neque ad nos disserere pertinet ; etoccu- bantur mutiio acceperit; et nonillud maluerit cele-
pata suntquiE dicipossenta viris doctis,pra2sertim b'iorum veterum commentariorum vestigiisacqiiasi
acl. Mazzucchello orania:nisi unum fortassequod orbitae semper insistere.Ergo huncmihi sumpsi la-
praeteriisse illos videtur de homiliis lvi diversis a
;
borem.ut fontes,unde eas hauserit, aperirem,vetu-
nostris, quae tamen primae Eusebii Emiseni noraine stiorum interpretum similia loca describerem, aut
vulgatae sunt ^Parisiis scilicet an. 1547, per Nico- saltem indicarem qiiod quidem etin laudera ce-
;

laum Divitein opera Jo Gagnaei theologi in qua derepotest Brunonis nihilferme attulisseadEvan-
;
;

editione lectorem bibliopola ailoquitur « Ne tibi : geliorum explicationem,quod ex myrotheciis proba-

fueum fieri putes, » etc. et ad extremum « Tu
;
tissimorum Patriim desumptum nonsit;et studioso
:

interira, optime lector, hoccepraeciaroD. Joan. Ga- etiam lectori utilitatem simul et delectationem
gnaeidonofruere,etiili beneprecare; «epistolae vero afferre in unoscriptore multorum cogita et vigi-
;

huicsubjiciturquoddeEusebioEmisenoTrithemius lataantiquioriimstudiarecognoscerealqueobtinere
habet. Haecdeeditione illaadnolavi ;quodcumeam Quanti id steterit,maloin aliorum judicio ponere,
non vidisset, qui omnia quasi se vidisse gloriatur, quam narrando explicare. Reliquum est ut si quid
CasimirusOudinus,virapostata,permiscuitplurima, amenoninopportune adnotatumlectorcognoverit;
et castigare voluit nonnulla quae ipsa eranterroris si hisce in studiis piaeclarissimis sanctissimisque

omnis expertia cum interea multa ipsa reprehen- p coinmodialiquid perctjpedit;sidediqueicCommen-

;

dendascriberet atque illiid praesertim tom. I, col.

; tariohoc edendo,non unutiiem operaraetinfructuo-
394, Joannem Gagnaeium an. 1575 nomiue Eiisebii sarapositainjudicaverit,etevangelicorum librorum
Emisenievulgassehashomilias,necearum priorem explicationem, ad fovendam pietatem, et ad Ghri-
editionem iillam agnovisse. Etenira qui tieri potuit stianamdisciplinamcognoscendam servandamque
ut ignoraret, qiiam ipse trigiuta ferme ante annos nonnihil esse profectum ;gratiae habeantur optime
cura et diligentia sua faciendam curaverit ? Adeo merito cardinali Francisco .Xaverio de Zelada, per
prudentem esse oportet et cautum circuraspicien- quem effectum est ut et liber hic diutius in lenebris
temque omnia, qui virum quemvis doctum repre- et bibliothecae hujus Athenaei forulis ne lateret, et
hendere et damnareaggrediatur. elegantissimir., formis,nulla sumptuumexceptione
Ut nunc de editione Comment.hoc nostri dicam ; facta, excuderetur.

APPENDIX.
Prodiit in litterario folio Florentino, inscripto D pag. XXXV (col. 58), definierim liberum arbitrium
Annali Ecclesiastici, sub die 20 mensis Maii, an. po?,l Adeepeccalum-.faciiltalemindifferentixactivae
proxime elapso, censura qusedam; comiter tamen quae in quamcunque partem velit,et conve^^terepos-
blandeque scripta circa gratiam et liberiim arbi- sil ; potius dixissem facultatem esse ad opposita.
:

trium, de quibus egi in tertio prolegomeno Opp. S. Resp. 1. Facultatem.seu indifferentiam ad oppo-
Brunonis Astensis,quorum primum volumea eodem sita,juxta aliquos, ut Bartholomaeum Camerarium,
anno in lucem emiseram. Quod mecum auctores non esse necessariam ad liberum arbitrium consti-
multa usi sint urbanitale,edioneinque meam com- tuendum, sed satis constituti homiues liberos a
mendarint, eorum dilectioni referam, qui adhuc libertate, qua in electione suarum actionum gau-
meminerinlquot annis in informanda ad pietatem et dent. Placuil etiam aliis theologis definire liberum
litleras Florentia juventute operam impenderim, activamfacultatemadoppositasuiipsius
a.vb[ir'\uin:
nonnuUaque opiiscula de rebus theologicis ipsis ex judicio raiionis determinalivam ; quae verba ia
accepta publicaverim. Ilujusmodi ergo anirai be- meam recidunt definitionem Vid. dissert. Ludov.
:

iievolentis significationem cum plurimi faciam, Habert pag. 21 Degrat. et lib. arbitr.Definitumfuit
eisque gralias quamplurimas agam, eos rogo ut etiam liberum arbitrium potentia ad aqendum ex
:

libeulur complectantur animacversionealiquas su- cognitioneintelleclus.YidAom.U Complex.Augusti-

per dubiaet objecta mihiproposita,quasutexara- nian. lib. ni, cap. 3, pag. 497.
rem, non contentiouis aestus,sed veritatis amor me Resp. 2 Definitionem meam caeteris praetuli.quod
adduxit. apertius Ecclesiae doctrinae consentanea mihi visa
Primo igitur loco exoptant censores mei ut cum est. Inailitur eoim canon. 5 et 6. sess. vi coQciJii
 ;

53 PROLEG. AD TOM. 11. — APPENDIX. M

Tridentini, qui sichabentur t Si quis liberum ho-
: A (7). Comment. ad ps. lxix agnoscita
Praelerea in
miiiis arbitrium post Adae pecoatum amissura et Deo magnum
acljutorium praestari iisqui malis de-
exslinctum esse dixerit, aiit rein esse de solo titulo, sideriis resistunt, et ne cadant inajora promittit.
inio titiiliiin sine re, tigmenttim denique a Satana Ergo parviimsensit adjutoriuiuiisdan quitentatio-
invectum in Enclesiam analhema sit. » Alter « Si
; : nibus non resistunt et malo operantur.
quis dixeritnoues e iu pc)le>tate hoininis viassuas Fateor eqiiidem recentiores theologos de gratia
maias facere, sed mala opera ita ut bona Drtum ;
suftioienti apertiiis locutos fuisse, et quid in verbo
operari, nou permissive solum, sed per seadeo ut posse iatelligeuduin sit explanasse. .•Viidiant doclis-
sit proprium ejusopus, non minus proditio Judre, simum Thomam Lemos in coiv^vegde AuxiLiis satis
3uam vooatio Pauli ; aaalliema sit. » Cum igitur celebrem, qui tom. IV Pauopol., u part., tract. 3,
ixerim liberum arbitrium eime faciiUntem indiffe- pag.G,h;ec habel. « Theologi illud,safticious vocant
rentiaeactiuse, Lutherauonun errori oocuriere volui, auxiliam, nonperquod daturtantiisiiifluxas, quan-
docentium hominis arbitrium, post .Vdae peccatiim liis requiritur, ut actio sit, sed illud, qtiod datsuf-
omni actione propria destitum, mereqae passive ficientiara, et possibililatem, ut beue operetur, si
se haberi. Quod autem addiderim in quamcunque : velit iit ex S. P.
;
Augustino dictura est seepe (8)
partem velit, se ccmcerterepossit, eorumdem heere- qiiamvis ul de facto velit, aliud potentius requirat
ticorum bla-<pliemiam refeileudam duii,qai Deum auxilium. Non est igitur de ratione auxilii sufficien-
peccati auetoiem faciunt ; cumque hotnini liber- tis, ut per ipsum detur lantus influxiis, quantus
taleiu adimaat,merendietdeinei-en(li eifacultatem requiritiir, ut actio fiat quia hoc auxilium esl gra-
;

iuliciuutur. Est etiam contra proposit -27. .Michae- B tite efficacis. » Audiaut etiam clariss. cardinalem
lis Baii, damnatam
a Gregorio XIII Liberum ar- : Laurentium Lauria, qui opuscul. in. De gratiis
bitrium sine gradae Dei adjntorio non nisi adpec- actualibiisdisserens.etadmissaatheologis actualis
candum vaLet ; et coutra aiias Quesnelii similes gratioe distinctione, haec docet. « Cum Deus exsua
propositiones. benignitate praevenit aliquem, sive infidelem exci-
Ut autem iu allegata S. Rrunonis expositione in tando, illiiminando, inspirando, ut veniat ad Hdem
ps. LXix,diverse posita, utadvertuntcensores, pag. sive tidelem lapsum. utveniatad pceniientiam, seu
4i6, ac ut legiiiir in dicto piole2:oineno, eonfusio fidelera justum, ut faciatopera prsecepti, aut con-
tollatur,legaut malapromale; est enimerror typo- silii unum est ipsa passiva excitatio, illuminatio,
;

graphiciis. et inspiratio, quas Deus solus causat in nobis sine

Objioiunt 2, me pa?. xxxvii (col. 61). Bninonis nobis, qu<.e recipiuntur in intellectu et voluntate,
auctoritate abuti ; cam ei gratiaesuftioientis doctri- et isti effectus semper a Deo solo efticiuntur,et sic
nam tribuerim. semper gratia excitans, quoad effectus illuminandi
Hesp. Censores meos nonignorareSS.Patrum loca etexcitandi est efficax alteriim vero, qiiod obser-
;

obscunora, aut parum satis expressa, per alia cla- vandum venit, est ipsumopus,de quo fitexcitatio,
riora, apertioribusque verbis exposita, secundum seu illutninatio, seu inspiratio, ut in propositis ex-
ipsafore intelligenda. Quareetsi concedam S. Bru- emplis, pro infideli, fides probaptizatopeccatore,
:

nonem illo iu (^ominent. saper verba ps. cxviu: poenitentia pro fideli justo observantia praecepti,
;

Adjuvame, et salvus ero, his illustrala Deus esl, : vel consilii. Ita appello opera principalia, quiaad
qui operatur in nnbis el velle, et posse, et sineejus C haecordiaantur excitationes. Haec autem opera non
adjui.orionihil fticere possumus, non satis mentem semper ponunturin esse abexcitatis.» Hisaddo do-
siiam aperuisse, ut per ly possegratiam suffioientem ctissimuraBerti, quihanceamdemdoctrinam tradit
docuisse intelligamus, et per ye//e gratiam effica- in Vindiciis, dissert. xu, cap. 2, § 2, pag. 215, cap.
cem, respiciendo ad illud apostoli Deus est, qui : 8, lib. XIV « Est ergo,
: inquit, gratia sufficiens
operatur in nobis velle et perficere {Philip. u, !.'<); sensuThomisticoet nostroillaquaedat posse et non
attamen ciimidem S. doctor alibiclarius suflicien- velle. Et inferius. Fatemur per gratiam sufficientem
tem gratiam admiserit, potuisaneejus mentem hac dari nobis potestatem implendi divina mandata,
de re cognoscere in loco snperius laiidato, qui sine eamque verara et propriam sed non taliter vali- ;

contradictione de sufficienti gratia potest intelligi, dam et expeditam, ut ad ponendum actum non sit
Ipse eni.n in eod. Corament. ad ps. xxii et XLiu, necessaria gratia efficax. » Rarsus lib. xvii, cap. 3,
quaravisnonexpresse siiftioientemgratiam nuncu- ait « Augustinus agnoscit in hoc statu non solum
:

pet,ejas tamen effectnm describil, qiii est movere, adjiitoriiim^MO^sed etiam a.di\i[ov'mcn sine quo, sive
et piieparare voluntateinabbonura ;
sicutdegratia pure sufficiens. » Videant censores mei capul 3 De
adjuvante et consequente agit in his aliisque locis. efficacia gratix et gratia sufficienle. Expostul. ad-
At, quaeso, dicanl censores cujus generis videtur versus judicium reverendissimi Languetii archiep.
ipsisgratiailla quara Coramentatornoster superps. Senon. edit. Liburni an. 1736, pag. 59, etc.
Lxvn sab alle^orico nomine pluviae voluntariae et Cum summopere cordi fuerit D. Augustino conci-
non coactae designavit, de qua dixit, quod sponte liare gratuitam gratiam Dei cum libero hominis
datur,et sponte(tccipitur,q\idmq\ie Judaii sascipeie D arbitrio,etperscrutando hocmysteriumnoveritnoa
nolueriint? Efticaxgratianeqaaqaamfuit; cum ejus eodem modoagere Deum cumhomine,sed aliquando
potenti auxilio conversi fuissent. Ergo gratia siifti- per externas motiones, alias per internos impulsus
ciens dicenda est. Hanc, ait S. Bruno, quia Judsei ad se convertere (9) comperit etiam admirabilem
;

susciperenoLueruntysegregavit Deus haereditatisuae Dei sapientiam, quahumanam commiseransinfir-

(7) Quod de Judaeis vix hic indicavit S. Bruno, concludit S. doctor « Quid igitur ultra quaerimus,
:

copiosiusexposuitinCorament. supercap.xv, Joan. quandoquidemhancdicimuspoteslatera,ubivolun-

sub, niim. 44 « Venit, inqiiit, ad eos Christus to-
: tati adjacetpotestasfaciendi?Unde hoc quisque ia
cutus est eis, Scripturas aperuit, veritatem reve- potestate habere dicitur, quod si vult facit, si noa
lavil, signa multa, et inaudila miracula fecit. Ei vult non facit. » Lib. De Spirit. et lit., cap. 31. Item
tamen credere noluerunt. NuUa igitur eis est excu- De gratia Christi, cap. 25 « Non solum enim Deus :

satio, » etc. posse nostruradonavit, et adjuvat, sed etiara velle,

(8) " Cum
enira duo quaedam sint velle, et posse ;
et operari operatur in nobis. »
unde nec qui vult oonlinuo polest, nec qui potest (9) Superillaverba Joan. vi Nemo pntest venire :

continuo vult, quia sicul volumus, aliquando non ad me, nisi qui misit me, Iraxerit eum. Preemissis
possumus sicetiam possumiis aliqiiando quod no-
; aliquibus, haec ait S. Augustinus. Trahitur ergo
lumus satis e volitis ipsis etiam vocabulis resonat,
; rairis modis, ut velit, ab illo, qui novit intus ia
quod abeo est vellevoluntas, et abeoautem, quod ipsis hominum cordibus operari, non ut homines,
est posse potestas nomen accepil. » Et post aliqua quod fteri non potest, nolentes credant sed ut vo- ;
B5 S. BRQNO EPISCOPUS SIGNIENSIS. 56

mitatein, liberum gratuita gratiae largitate adjuvat A ponere infellectui verum, voluntatiqiie bonum, ut
arbitrium. Adinonet enim Deus per aiiditnm evan auferat indifrerentemjudicii potestatera.et necessa-
gelicae legis, perexempla fideliura, per {)ortenta et rio assensum abripiat et hoc contra secundam ;

alia exteriora dona, quee plus vel minus vim habent Janseniipropositionemat)Inn')centioXdamnatam :

movendi voluntatem ab interua vocatione, delecta- Insialunalur3e lapsx interiori gratiae nunquam re-
tione pra^cepti, et desiderio acquirendae justitiae ; eliam contra 2, 10, ii, 12, 13. proscri-
siatilur. Esl
quae gratiff Dei agentis sunl opera. Quoties igilur plas a Ciemente Xi Qiiesnelli propositiones, quae
externae dantur suasiones, atque ad eas per Dei oranes nullam sub gralia horaini Iibertatem esse
adjutorium voluntasinciinatur^ tuncfit in eaad bo- affirraant, eique humanam voluntatem resistere
num dispositio; ciiisi majorimpiilsus,el visdivina posse negant.
superverierit,de]iberatevirtiitiadhcEret,justili8eqiie Oppositio tertia ita se habet. Si bene agendi pote-
consentit. Ita D. August. De spirit. et lit., cap. 3i. stasnon naturalis horniniforet, liberum arbitrium
Hanc autem docrinam praeoculis habuisse videntur exstinclum esset.
PP.Tridentini,quiabhujusmodi divinismotionibus Resp. Arbitrorcensoresraeos non esse locutosde
fien in hominibus dispositionem ad justitiam cap. potestate nalurali homiuis qiioad bona supernatu-
6 De jusliticatione asseruerunt. « Disponuntur ad. ralia sedquoniam propositioipsorumvidetiir am-
;

justitiara,dumexcitatidivinagratia,etadjutiiidem, bigua; proptereavelim quisque animadverlat Pela-

ex auditu concipientes libere moventur in Deum gii errorem fuisse, non esse liberum arbitrium, si
credentes vera esse, quae divinitus revelata, et pro Dei indigeat auxilio; qiioniamin propria voluntate
missa sunt. » Qiiidergo repugnat si illam gratiam B habet unusquisque, aut facere aliquid, aut non fa
excitantem,sufticientem,velparvara,autinvalidam, cere vietoriam noslraiu rion esse ex Dei adjutorio,
:

nondum scilicet adsuum plenum

effeolura perdu- sed ex libero arbilrio. Liceat ergo mihi eis corame-
ctamappellemus? Deutraque disserit S.doctorlib. morare, quomodo S doctor haereticum ita deliran-
De grat. et lib. arbitr., cap. 17, ubi in martyribus tera incesserit Quid est, inqiiit, lib. conlraduas
: i

suspiciendam exhibet robustara, etraagnara volun- epist. Pelag., cap. 2, quod iste libero arbitrio vult
talem bonam cura ipsi pro Christo vitam dederint,
; bene vivendi tribuere potestatem potestas ; cum
quacharitatemajoremnemohaberepolest. Alterius non detiir nisi giatia Dei per Jesura Christura D.
autem charitatisparvge, seu invalidae voluntalis bo- N., dicente Evangelio Quolquot autem receperunt
:

nae exemplum prsebet in Petro : « Ipsam, ait, cha- eum, dedil eis potesfalem filios Dei fieril » Idem
ritatem apostolus Petriis nondum habuit, quando confirmat cap. 3 ejiisdem Iibri, aiens Quae pote- :

tiraore ter Dorainum negavit. Timor enim non est stas nisi detur a Deo nulla esse potest ex libero
in charitate, sicutait Joannes in epistola siia; sed arbitrio, quia nec liberumin bouo erit ;
quod libe-
perfecta charitas foras mittit timorem. Et tunc, rator non liberaveril sed in malo liberum habet
;

quamvis parva et imperfecta, non deerat quando arbitrium.cui deleclationem maliliaevel manifeslus
dicebat Doraino Animammeam pro te ponam ; pu-
: error insevil, autsibiipsepeisuasit.wPorro eadem
tabat enim posse quod se velle sentiebat. Et qiiis doctrina tribueoda alioexloco S. Auguslini confir-
ista parvam dare coeperat, nisi ille qui praeparat matur, ubi Pelagio exprobral quod dum naturae
vokmtatem, et cooperando perficit quod operando integrilalem exaltare studet, gratiae beneficio detra-
incipit ? Quoniam ipse, ut velimus operatur inci- C hit, atqueomnino evacuat. « Quod Dei gratiam sibi
piens, qui volentibus cooperatur perficietis. » Im- agere videtur, itaS.doctor Denat. et grat. cap. 33,
pulsum igitur levem, gratiam sciIicetparvain,agno- n. 39, defendendo naturam, non atlenditquod eam-
vit in PetroAugustinu?, cura dixit Animam meam dem naturam sanam esse dicendo, medici repellit
:

pro te ponam ; impulsum tamen bonum, quo pro misericordiam. Nonergodebemus siclaudareCrea-
Doraino vitara poneie asserebat sed ut de facto torem, ut cogamur, imo convincamur dicere super-
;

poneret, magnam et robustam gratiam nondum fluum Salvatorem. »

habebat. Inconcussura ergo manetapud nos dogma Neque vero quia in reparatricem Christi gratiam
de gratia sufficiente, eamque diciraus piarnmotio- bene agendirefiindiraushorainisfacultatem, Iibero
nem, seu affectionem inspiratam hominibus, qua derogamusarbitrio nam quidquid est in exordio ; ;

eis non quidera tolius operis tribuitur exsecutio, et quidquid est in continualione fidei, totum Dei
sed vera potestas, quaraquam non adeo expedita, est qiiiahomoaDeo raotus toturaagit,non quidem
:

ut reapse prodeat in actum ultiraura, quod non ex naturae. sed gratiae viribus, sine quibusnihilsuper-
defectu gratiaeprovenit, sedex ipsahuruHna volun- nalui-aii^boni agerepolest. Hiiiusmodi doctrinam,
tale obicem ipsigratiae opponente. iVon enim.aiebat lauq laiii fidei dogma, sanxerunt PP. Tridenlini
kpo?,io\\\?, ,quodvolo bonum hoc facio ; sedquodnolo sess. VI, cap 5, ut ab ea nuUifas sit Gatholico dis-
malum hoc ago [Rom. vii, 19) rationemque reddit
; seulire (II).
ex oppositione inferioris partis, seu pravae concu Contra Pfaffium liberum arbitrium sub motione
piscentiae. Ipsa praecepti notitia in justis illud ad-
p gratiae inanime facientera nuper doctissime scripsit
iraplendidesiderium accenderedebet,qiiipropriam clariss. P. Georgiiis in exfiosit. m frapm. Conhtic.
agnoscentesinfirmitatera, ex ejus considerationead eharactere exarato cap. vi, Evang. S.Joann. pag.
implorandura oranipotentis Deiauxiliura moventur 90.
(10). Quod si inertia, vel prava cupiditate victi Pro exordio fidei priraas dispositiones intelligi-
Deum deprecare negligant, sibimetipsisimputent, raus, quae ex timore, vel ex spe,vel ex initiali chari-
si parvae illi gratiae resislendo, inutilem, et invali- tate proveniunt, easdemque non abhuman?e volun-
dam reddunt. Caeterum quaecunque gratia, sive par- taiis ; sed a snpernae gratiae viribus proficisci affir-
va, sive invalida (in sensu explicato) donetiir, gra- niamus. Tantiim autein abest, ut vira faciant liber-
tiam dicimus Christi, et gratiam qaaravis minimam tati,quinpotius mirifice ipsaraadjuvant libertatem.
posse cuilibet resislere cupiditati. Fateraur etiam Profeclo nihil est raagis liberum, qiiam quod ab
nullam gratiam, sive parvam sive magnam, ila ipso promanat fonte libertatis.

ientes ex nolentibus fiant. Contr. duas Epist. anle non delectabat. D. A.ugust., lib. ii, De pecca-
Pelag. cap. 19. tor. merit., cap. 19.
(10) Cum autem ab illo illius adjutorium depre- (H) Ad illud Apost. ad Rora. ix. 16. Non est vo-
camur, ad faciendam perficiendamque jiislitiam, lenlis neque curreniis, sed mise)'eniis est Dei, sub-
qiiidaliud deprecamur quam iit aperiat qiiod la- jecit S. Aiufiisl. Kuchiriil, cap. 12. « Non sufricit
tebat, et suave fiat, quod non delectabat ? Quia ex sola volimlas hoininis, si non sit etiam aiisencor-
hoc illo essedeprecandum, cujusgratiadidicimus ; dia Dei. »
dum autem Ialeret;cum gratia dileximus, dum Liberum non negamus arbitrium gratia destitu-
b7 PROLEG. AD TOM. 11. — APPENDIX. 58

Quarto loco doctrinam de gratia ex Brunone eni- A non posse, cuiu dicitur, ad hoc se converlat, et
tam vellicant Florentiiu censores.qiiod in slabilienda dicat, ideo sine operatioue Dei nos juslos esse non
neeessilategrali* proqiiocunqiieoperebonosiiper- posse, quia iegein dedil, (juia doclriuam iustituit,
natiiralis ordinis, visus sum ipsis non ditTere a quia boua pra^cepta mandavit.IUa enim sine adju-
Pelagianis,qniqiiamdamsratiamgeneralem admit- vanle spiritii proculdubio est littera occidens ciim ;

tebant, eosque lioc de errore nou uuo in loco esse a vero adest viviticansspiiitus, hoc ipsum intus con-
D. Aiigustino protlisatos. scriptiira facit diiigi, quod foris scriptum iex facie-
Resp. Uiiplicem statiim habuisse hferesim Pela- bal tiraeri. » i^^x his Aiigustiiii auctoritatibus satis
gianamdemonstratNalaiis.\lexander,iom.V Ilistor. patet difterentia inter gratiam generalem, qiiam
eccles. stec. v, art. 3. Pelatrius primiim lotus fiiit in Pelagiani admitlere fdtebantur, sciiicet motionem
commeudanda iiatura hominis, in ciijus laudem eiteruam ab auditu iegis, et vi prjeceptoriim, et
lib."um scripsit, ejusque vires dixit ad implenda gratiam generalem, quam ab ipsis requirebat S.
omnia divina mandata sufticere. « Qiiis creavit ho- doctor iit catholicesentirent. Gratiam intusin corde
minem, aiebat ? Deiis. Quis ei liberum arbitrium inspirantem nempe adjutorium internum, quofie-
;

dedil ? Deus. Si ergo homiiiem Deus creavit et ho ril inanimo amor juslitiae.et bonae vitaepropositum
mini Deus liberum arbitrium dedit,quidquid polest eos fateri urgebat.
homo de libero arbitrio, ciijns gratiai debetiir, nisi CumhancexS.Augustinoproducimusdoclrinam,
ejus, quieiim condidit cum iibero arbitrio? » lla S. iniilamquaestionemincidimus, ulrumomneshomi-
Augustiniis serm. u de verl). Apost., oap. 7. Htec nes gratia Dei adjuveuturad saiutem. In ea catho-
est juxta Peiagium communis ilia gratia oranibus g lici theolo^i inter se dissentiunt, affirmantesaliqui,
data,quam S. doctorimpugnavit, ostenditqueeiiin negantes alii. Negativamsententiam Florentini cen-
communem qiiidem ijratlam in naturcedono admit- sores aftirmativae praeferunt, et tanquara dogma
tere. sed non gratiam Christi. Impugnalus ilaque catholicum eodem S. Augustino docente (iit aiunt)
Pelagius ab Augustino iib. Dj nat. et grat., cum asserunt, Deum nonomnibushominibusgratiaesuae
undiqiie ciamores Christianoriim audiret, quod ho- iargitorem esse, ideoque me redarguerunt, quod
minem in solis naturae viribus reiinqueret, aiierius cum theologis affirmantibus communem gratiam
gratiee adjutorium habere dixit. in lege scilicet ac senserim oiunil)us dari.
doctrina positum, alque eliam in exemplo Christi Resp. Praemittol. Dubiiim versari circa gratiam
{I2). Qiiamvis autem lioc genus gratite concederet sufticientera, non circa efticacem, de qua consen-
Peiagius, apriorilaraendogmate, etloquemli ratio- tiunl omnes theologi, quod non omnibus datur.
ne non recessit sed naturam semper oslentavit,
; Praemitto 2. A PatribusTridentinis hrroiter, cau-
quasicausara Immani meriti siifficientem. Utautem tum esse, nuilam opimonera, in quam plures
vaferrimi haeretici fallendi studium S. Aiigustinus docti et probati theologi conveniant, fore dam-
detegeret, ac refutaret, veritalem calholicam lib. nandam.
De grat. Christi, cap. 10, perspicuis verbis edixit : His praemissis proferamdoctissimura cardinalem
« Sed nos, inquit, eam gratiam volumus iste ali- Gotti, qui tom. lli, qu. 2, dub. 3, suae theolog. hanc
quando faleatnr, qua futurae gloriae magnitudo non quaestionera sibi propositam itaresoivit. t Probabi-
soium promittitur, verum etiam speratur non so-
; iius est Deum nedum offerre, sed etiam conferre
lum revelatur sapienlia, verum et amatiir, non so- Q omnibus, et singulis horainibus, et inGdelibiis,
iiim suadetur, etc... Hancdebet Peiagius confiteri, obcaecatis, induratisque auxiiia sufficientia, vel
si vult non solura vocari, sed esse Christianus. » proxima,velsaltemremotaadobservandapraecepta,
idemrepetit, cap. 13, ubi de gratiaeChristipraestan- ac ad saiulem necessaria ita ut nemose excusare
;

tia disseriiit « Haec gratia, ait, si doctrina dicenda

: possit, quod non non
servet, aut saivetur, quod est
esl, certe sic dicatur, ut allius, et intenlius eara ei impossibile. » Idem sentiunt aiii theologi satis
Deus ciim inefFabiii suavitate credatur infundere, noti, quorura doctrina in scholis calhoiicisplurimi
non solum pereos, quirigantextrinseous, sed etiam habetur. Hujusraodi controversiae soiulio raaxirae
per ipsiim, qui incrementum suum rainistrat occul- pendetex intelligentiaiilius apostoli lociad Timoth.
tus ita ut nonoslendat tantummodo veritatem, ve-
; cap. n, ubi de Dei voluntate scripsit Qui omnes :

rum etiam imperliat charitatem. » komines vuLl saloos fieri, etad agnitionem veritatis
Rursus ciim aiiiid olitegendi erroris sui inventum venire unus Deus, unus et mediotor Dei, et homi-
:

excoeitarintPeiagiani, dicentes naturarahuraanam num homo ChristusJesus, quidedil semetipsumpro

a Deo creatam ab eo adjuvari ad faciendam justi- omnibus. Gravissimam hanc D. Pauli auctoritatem
tiam, et hocadjiitoriurapresto omnibus esse; idem perpendens S. Prosper in resp. ad object. Vincent.
S. Augiist. eos refeiiit, alte pronuntians iib. De haec habet. « Sincerissime credendiim, etprofiten-
spirit. etlit., cap. 3, non externiim, sed interuum duraest, Deum velle, utomnessalvi fiant. Siquidera
Deia(ijutoriumessefaciendum.«Nosauteradicimus apostoius, cujus ista sententia est, soliicitissirae
volunlatem sic divinitiis adjuvari ad faciendam praecipit, quod in oranibus Ecciesiis custodiatur, et
justitiam.etprapterquodcreatiisesthomocuralibero j) Deopro oranibushorainibussuDpiicetur.exquibus,
arbitrio voiuntatis, praeterque doctrinara, qua ei quod muili pereunt, pereuntiumest meritum, quod
praecipitur, quemadraodiim vivere debeat, accipiat muiti salvantur, salvantis est donum. » Gonformis
Spiritiimsanctura.quo fiat in animoejusdeiectatio, est in doctrina Prosperi auctor De vocat. gent. iib.
dilectioqiie siimmi illius, atque incommutabilis II, cap. 25, postquam praemisit, Deura in omnibus

boni. ))Neque omittendusest aliusS. doctoris prae- saeculis sufficientia auxilia hominibus praestitisse,
ciarus locus ejusdera lib. cap. 19. « Nerao ergo, ait, qiiibus ad quaerendum Deiira possent adjuvari,
Christianoriim aberret ab hac fide, qiiae sola Chn- conciudit, piacuisse Deo gratiam particuiarem
stianaest, necquisqiiam cum veruncadatussit, per muitis tribuere. « Illam, subjnngit, graliam, quae
nos ipsosfieri non justos.non hocin nobisoperante ex benignitate generaii provenit, a neraine subrao-
gratia Dei, quia videt hoc a tideiibus, ac piis fieri vere, ut ex utraque appareat, non negalum uni-

tum,sednon bonum dicimus,iit se explicat S. Ful- « Hanc autem possibilitatem, quarn Dei
(12)
gentius in epist. synod. episcoporum Africae, § 5 : gratia Pelagius adjuvari conHtetur, non est hic
« Ante iargitatem gratiae esl iii horaiiie quidera li- aperlum, vel quam dicat gratiam, vel qiiateniis ea
beriim ari)ilrium, sed non bonum, qiiia non iiliimi- natura senliat adjuvari sed sicut aiiis iocis, in
:

natum. Proinde nisi gratiadalur, Ijonum ipsum ar- quibusevidenliusioquitur, inteiligi potesl, non vuit
bitrium non habetur. Sic namqiie est ipsum iiomi- aiiud accipi, quam legem, afque doctrinam qua ;

nis arbitrium absque dono gratiae, sicut ocuius naturalis possibilitas adjuvatur. » S. Aug. De grat.
sine luce. » Christi, cap. 7.
89 S. BRUNO EPISCOPUS SIGNIENSIS. 60

versilati, quod coUatum est portioni ; sed io aliis A fuisse, docere iotiaitam Dei raisericordiam, quami-
praevaiiiisse gratiam, ia aiiis resiliisse naturara. » serrimamutrelevarethomiaumcoaditioaera,Filium
Giir vero noaoinnes homines de facto salventur, suum unigenitum dedisse, qui totius sanguinis sui
quamvisChristus iil luxoera quxiUuminat ornnem effusione pretium redemptionis pro hominibus ex-
hominemoenienteminhuricmuiidum; qaamvis om- solvit, quos vere, etpropne Patrisuo obtemperans,
nes iii Christo vivificali dicaatur, qui in Adam salvare voluit. Sancti ergo Patres, qui ante receo-
mortui sunt, excogitaruntaliqui theologi duphcem tiorumcoutroversiasfloruerunt.eamdemveritalem
agnosceniamesse in Ghristo voluntatem antece- ; firmiter tenentes, scilicet quod Deus velit omnes
deatem scilicet et consequentem Dixeruat (13). homines salvos heri, de hac Dei voluntate sub simi-
ergo ante quamcunque discretion(Mnhominum,ge- litudinibus, figuris et sjmbolis, secundum sacram
neraledecretum salutisomnium Deum coastituisse, Scripturam locuti sunt. Unus ex illis fuitS. Bruao,
et praeparasse media, quibus si uterentur, omaes qui in Commeat. super cap. xiu, v. 47, S. Malth.,
salvi tiereat. Goasequeatein autem voluntatem sibi Simiie esl regnum ccelorum sagense missge in mare
visi suat adiuveaire in effectiva saivatione cum exomnigenere pisciumcongreganti,e[c., hdicha.bet:
merilis singiilorum annexa. Sed hujusmodi distin- « Coogregavit autem haec sagena ex omni genere
ctioni theologi aoa patici cum D. Thoma adversaa- piscium quoaiam S. Ecclesiam ad fidem vocavit,
;

tur contendentes Deo simplicissimo, ac sapiimtissi- et in sinu suo collegit ex oraoi geoere homioum.
mo hanc ejus voluntatis vicissitudinem aou esse Ibi euim suut Juiaei, et Graeci, Latiai, et barbari,
tribueadam.ProfectoAogelicusdoctordeiila distin- divites, et et insipientes, fru-
pauperes, sapieotes,
ctione inquit I p., q. 19, art. 6, ad 1 « Hiiec dislin-
: B mentum, zizania graoum, et palea, justi simul
et ;

ctio noa accipitur ex parte voluatatisdivmae, in qua ei peccatores. » Ergo juxta Bruoooem noa praede-
nihilestprius vel posterius.sedexparte volitorum. » stioati taotum vocati sunt ad salutem, sed etiam
Placuit ooaauliis dicere, Dei volunlate nou siogulos peccatores, qui in zizania et palea sigoiticantur, et
omnium generum hominum -ialvandos fore, sed ex quidamoabuotur. Item ad illa verba ejusdem Evao-
omnibus geaeribus quosdam. Opiaati sunt aiii, di- gelii cap. XXV, Docete omnes gentes, etc. Omoes
ctumfuisseabapostoio.Ghristum velleomnessalvos omnes vocate, omnes baptizate. Pa-
docete, inquit,
fien,quia uemo saivus erit, oisi quem ipse salvus riter ioGomment. io Joau. cap. i, Erat Lux vera,
esse voluerit. Ita S. Prosper epist. ad Ruftiaum cap. quaeiLLuminat omnem hominem, elc, ait: « Erat au-
15 « Qiiae autem, ait, sit discretionis istius in se-
: tem lux vera, lux aeteroa, et iadeticieos, quae illu-
creto consilio Dei causa, vel ratio, et supra facul- minatomaem hominem venieotera iohuocmuodum.
tatem humanae cogoitionis inquiritur, et siae hdei Omiis eoim homo io hunc mundum veniens hac
dimioutiooe oescitur modo coafiteamur uemioem
: sola luce ioterius, et exterius illumioatur. » Nec
immeriioiiberari,etomnipotentis.simimDeibonita- desuntComraentarii iopsalmos^quibuseademcoo-
temomnessalvare, etomnesadagnitionemveritatis firmantur. Sic ad illa verba ps. xxxv Homines, et :

imbuere, quos vult omnes saivos fieri, et a 1 aguitio jumenta salnosfacies,Domine ; qtiemadmodum mul-
nem veritatis venire. Nisi ipso voleute, docente, tiplicasti miser icordias tuas, Deus ; ait:« Quideoim
salvante, oemo venit, nemo eruditur, nemo salva- per homines, oisi sapientes, rationabiles, et viros
tur. » Vid. D. Thom. loc. cit. et S. Augustinum justos intelligamus ? Quid vero per jumenta, oisi
Eochirid. cap. 29. Aut uaam ergo, vel aiteram ex G stultos, fatuos, libidioosos, et carois voluptatibus
hisceopiaionibusquiconsectari voluerit, arguinoo deditos? Quantum horaines a jumeotis taotum isti
poterit, cuin SS. Patres, et theologos clarissimos iater se differri videntur. Taotum hos, et illos sal-
auctores habeant (14). vat Dominus, qui non veoit vocare justos, sed pec-
Quinto. Cum autemcensores Florent. mihi ulte- catores ad poeaiteotiam. » Aliis omissis locis hoc ;

riusopponant,exlocisin tertioProlegomeno allatis, uoo fioem impooam ex psalmo xlix, ubi de voca-
nonsatisargui posse, S. Braoooem seasisse, omoes tiooe oraniura geotium ad hdem ageos, haec pro-
homiaes a Deo vocatos esse ad salutem, rogo eos, fert :« Omoes ab Orieote usque ad Occidentem
non rigorose exquiraot iisdem verbis a S. episcopo vocatisuot: Sion vero, etJerusalemiu medio est, se-
tradi debuissedoctrinamde voluntate Dei salvandi cuoduin illud Deus autem rex noster ante sa^cuLa
:

omnes homioes, quibus post ortas haereses oportuit operatus est saLutem in medio terrse. Egregie ilaque
ut theologi de ea dissereut. Gum eoim PP. Trideo- dictum est, quod illa civitas io medio sitaest, ex
tiai cap. 2 dejustiticatione, ubi de dispensatione et qua omnia in circuitu fidem, et doctrinam, speciem,
mysterio adventus Christiegevatxl;\iis totum divmae etpulchritudinem accipcre debebaat. » Ut autem
misericordiae opus satis se exprimere judicaruat, S.episcopus Sigoieosis assereret generalem Dei
dicentes « Gum veaerit pleaitudo temporis, misit
: voluotatem salvaodi omoes homioes, satis fuit ut
Deus Ghristum Jesum Filium suum, ut et Judajos, doceret Ecclesiam ad se vocare omnes geotes, suum-
qui sub lege eraat redimeret, et gentes, quae oon que io sioum recipere, et affirmaret oullos homines
sectabaotur justitiam, justitiam apprehenderent, a divioa booitate de salute exclusum, factamque
atqueomoes adoptiooem tiliorumrecipereat, huoc ^ esse, ex apostolorum praedicatiooe innumerabilem
proposuitDeub propitiatorem per fidem iosauguioe pene fidelium Ecclesiae accessionem. His profecto
ipsius pro peccatis oostris, oon solum autem pro sirailibusque dictis seosisse videtur S. Bruoo cum
nostris, sed eliam pro totius mundi » ; oemo ooo auctore De vocat. geot., qui lib. n. cap. 2, de eadem
videt, neque impugaare potest mentem coocilii veritate testimoaium praebeas, ait : « Neminem

(13) « Catholica senteatiaest, Ghristum pro om; speciahter, ut effectum universalis causae partici-
nibus sufficieater mortuum aoo sola pretii
essc, pet.
sufficieatia, quodsaaguisejusomoibus homioibus (14) Hac io distioctiooe divinae voluatatis con-
redimeadis satis esset : sed sufticieotia voluotatis, cordat ipseDiooysius Petavi us,qui Theolog. dogm.
etiateatioais,quod illumomnibusprodesse voluerit, tom. I, lib. v, cap. 4, oum. 16, haec habet « Vo- :

antecedeotilicet, acgeaerali(ut theologi de schola luotas prima est, qua Deus ex se vult aliquid sine
post SS. Damasceoum, etThomam) pia tameo et ulla coQsideratione circums taotium rerum, ut cum
pateroa voluatate. » Natal. Alex. loc. cit., art. 8, velle dicitur omnes homioe s salvos fieri, Secuada
n. 4. —« Mors Ghristi, aitS. Thomas cootr. Geo- siveconsequeas voluotas es t, qua ex certiscircum-
til. lib. VI, cap. 55, est quasi quaedam universalis staatiis vult aliquid, quod alioqui nosset, ut cum
causa salutis sicut peccatum primi bominis fuit
: aliquos damaari vult. »
quasiuoiversaliscausadamaatioais:oportetautem
universalem causam applicari ad unumquodlibet
 »»

6i PROLEG. AD TOM. II. — APPENDIX. 62

Christus excepit, neminem separavit genere, nemi- A « Ergo fidesex auditu, auditus autem per verbum
nem conditionedistiaxil. Ad omnes prorsusgentes Christi. Sed dico Nunquid non auiiienuit ? Et qui-
:

missum est Evangelium crucis Ctiristi (lo). » dem in omnem terrara exivit sonus eorum, aposto-
Instant sexto objientes. Parvuli, qui vei in utero lorum, et in fines orbis terrte verba eorum.
matris pereunt, velantequaui baptismo regeneren- Ejusdera apostoli item ad Rom. cap. xxvi, est tes-
tur, aut iu iocis nascuutur in quibus ignotum est timouiumclivinaeejus glorificalionis.quod « inyste-
sacramentiim, nulla prorsus gralia ad salutem ad- rium temporibus eeternis tacitum,patefacltim esset
juti dicendi sunt. ad obeditiouem fidei in cunctis genlibus?» Eodem
Resp. I. Cum erainentissimo Gotti tom. Ill, q. 2, loquendi genere alibi quoque utitur idem apostolus.
dub 3, § 6, raultorum esse sententiam, quod iit Ad Golosseiises, cap. vi, 20, ait « In verbo verita-
:

dicatur voluisse Deum salutem omnium parvulo- tis Evangelii, quod... in universo mundo est, et
rum voluntate generali, satis fuisse ut baplismum fructificat, et crescit. » Et iterum, « Evangelium...
etiam pro iilis instituerit ita ut per se loqueudo
; pr;edicatum estin universaterraqueesubcoelo est.
omnibus conferri possit, quamvis ex voluntate Ad Thimotheum item 1, ep. iii, 16. «Magnum, in-
consequente non salvandi aliquos, ipsis non con- quit, est pietatis sacramentura, quod praedicatum
feratur. est gentibus, creditum est in mundo. » Preetereo
Rfisp. 2. Infelicem parvulorum conditionem do- auctoritatesprimorum Ecclesiae Patrum.Videantcri-
cet S. August. De peccat. origin., cap. 6, ab infec- tici mei dissert. 1 clariss. Andrae Gallandii prode-
1

tione origiualis culpae esse repetendam. « Parvuli, fensioue d uarum epistol. S. Clementis papse I, quam
inquit, damnalur, quia nati tilii irae ex massa per- B iterum edidit D. Placidus Sprengher monachus
ditionis, et juste intelligitur ex Adam natus, antiqui Benedict. tom. I, pag. 54. Viceburgi an. 1784.
debiti obligatione damnatus, nisi inde fuerit, non Sed quorsum haec disceptatio inter nos, qui or-
secundum debitum, sed secundum gratiam libe- thodoxum dogma profiteri et docere debemus ? Fa-
ratus. Quam gratiam, nisi gratiam Dei per Jesum teor sane discrepantiae cardinem versari in defi-
Christu u Dominum nostrum ? » Pluribus aliis in niendagratiaesufficientis natura. Siomnium Catho-
locis eadem repetit S. doctor, quemadmodum rera licorum sententias de gratia sufficiente colligere
copiose tractat auctor De vocatione gent. lib. ii, cap. velimus,huctandemrecidunt,quodgratiasufficiens
1 et 24. Ipsum consulant censores mei, ct puiiorem ea est.quaedatvires satis expeciitas ad opus super-
hisce ex fontibus doctrmam assequentur. naturale faciendum,vel immediate,vel mediatesal-
Quid senliendum sit de peccatoribus induratis, tem per orationem cui tamen graliae non solum
;

theologiin diversas abiere sententias,ut constatex resisti potest, siciit etiara gratiae efficaci, sed etiam
preeiaudato cardinali Gotii. ex Habert et ex aliis, resistitur plerumque. Quae sententia cum sit con-
qui generaliter conveni.mt in illud celebre Augusti- tradictoria propositioni secudae Janseniae^propterea
ni dictum :« Neminem a Deo deseri, nisi prius catholicacenseridebet. Hominesenimsubhacadju-
deseratur ;» cui respondet S. Bruno Comment. in trice gratia perfecte sui compotes se agnoscunt ;
ps. Lxxxu, « semper cum Deo est, qui ab ejus fide, adeoque ut mereantur, etderaereantur in eo statu
et dileclione non recedit. » De multis sane a Deo gratiee adserunf, quod tum Augustiniani, cura Tho-
dereliclis usurpari polest, quod S. Augustinus de rationum monumentis comprobant,
p mistae multis
Judaeis dicebat « Facile est, ut infidelitatem accu-
: atque demonstrant. Quid senserit, quidque de gra-
semus Judaeorum de libera voluntate venientem, tia efficaci, et sufidciente typis ediderit in tractatu
qui factis apud se magnis virtutibus credere nolue- De actibus humanis doctissimus, ac de Florentina
runt. » Vid. doctiss. P. Georgium loc. cit. pag. Ecclesia optime raeritus Franciscus Cajetanus In-
J09. Ibi atrert etiam S- Cyriili Alexandrini au- contri archiepiscopus, censores mei olim summa
ctoritatem Judeeos pariter de culpa infidelitatis cum laudeexceperunt. Si egregiara tutamque doc-
damnantem. trinam ejus prae oculis habuerint, in hoc etiam et
censorum objectis ab Ludovico Ha-
In reliquis illiiismemoriamvenerari,etprobatissimaejusdocu-
bert exscriptis,non iramorabor, ab eo jam soluta mentasequidemonstrabunt. Illostandem deprecor
habent. Uni lamen satisfaciam nam quod aiunt,
; utipsum S. Brunonem audiant, si Dei bonitatem sibi
fidem gigni ex auditu, non auditum autem Evan- mereri conciipiscunt. Quam bonus, inquit, est Deus
gelium Christi,quia non praedicatum per mundum Israel; sedillisprxcifme, qui recta et catholica co-
universum. gitant, etadfalsascogilationes etpericulosas dispu-
Resp. Cum idem objectum sibi fecerit apostolus tationesnon transeunt. la Comment. super ps.Lxxu.
Paulus, cap.x adRom.Eccequomodo illud solvit:

(IS) Uno argumento, quo usus est clariss. Berti, p. rendum de ipso Deo. Atqui in sacris libris legitur
omnia super allata ex S. Brunone colligaro, ut ma Deum, ut omnes homines salvi fiant id vero
velle. ;

gis doctrinaquam defendimus stabiliatiir. < Quid- magnopere decet infinitam ipsius charitatem, et
quid, inquit, sacrae litterae de Deo affirmant, si ma- direcfionem creaturarura in finem ultimiim. Igitur
xime deceat ejus bonitatera, misericordiam, et pro- absque uUahaesitationeasserendum est,Deum pro-
videntiam, qua rationabiles creaturas dirigit in prie ae sincerissime vellesalutem omnium. » Vid.
viam salutis, id absque ulla haesitatione est affe- supra cit. Expostul., pag. 6.
63 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSI3. 64

S. BRUNONIS ASTENSIS
EPISCOPI SIGNIENSIS

COMMENTARIA IN MATTHyEUM.
INCIPIT PROLOGUS S HIFRGNYMl.

1 Post Pentateuchum Moysi, ut nova veteribus A MATTHvEUS IN SECUNDA PARTE.

jungereaius, tuse volunlatlobedientes, brevi satis, XVIII. Nemo potestduobus dominis servire,
facilique expositione (16) quatuor Evangeliorum XIX. Nolite judicare et non judicabimini.
libros in hoc uno volumine coarctavimus. Et Mat 2 XX. Nolite dare sanctum cauibus.
theeum quidem, qui caeteris secundum ordinem XXI. Petite, et dabitur vobis.
prior erat, totum ex ordine exposuimus atqiie in- : XXII. Attendite a falsis prophetis.
ter ipsum et alios evangelistas, ubitiunque nobis XXIII. Et factum est^ cum consummasset.
necessarium visum est, pacem et concordiam com- XXIV. Cum aut''m descendisset de monte.
posuimus. Jn Marco vero ea tantum exponere cura- XXV. Cura autera iutroisset Capharnaum, ac-
vimus quse in Matthaeo exposita non erant. Super- cessit ad eum centurio.
fluum enim videbatur nobis, ut quod in Maithaeo XXVI. Et cum venisset Jesus in domum Patri.
expositum erat,iterumin Marco exponeretur, Simi- XXVII. Et ascendeute eo in uaviculam.
liter autem fecimus in Luca, et in Joanne, ea so- XXVill. Et cum venisset transfretum in regionem
lum exponentes in posterioribus, quaj exposita non Gerasenorum.
fuerant in prioribus. Sic cum breviori sermone ve- XXIX. Et ascendens in naviculam, trausfretavit.
ra omnia exposuerimus, nec superflua diximus, g XXX. Et cum transiret inde Jesus, vidit homi-
nec necessaria pertransivimus. Divisimus autem nem sedentem in thelonio.
Matthaeum in quatuor partes (17), Lucam in duas, XXXI. Tunc accesserunt ad cum discipuli Jo-
Joannem in tres, ut (18) titulis inspectis, faciiius annis.
idquod quserit lector inveniat. XXXII. Haec eo loquente ad eos, ecce princeps
MATTH^US IN PRIMA PARTE. unus accessit, et adorabat eum dicens.
I. Liber generalionis Jesu Cliristi. XXXIII. Et transeunte inde Jesu, secuti sunt eum
II. CumessetdesponsatamaterejusMariaJoseph. duo caeci.

III. Cum ergo uatus esset Jesus in Bethlehem XXXIV. Egressis autem ilUs, obtulerunt ei homi-
Juda. nem mutum.
IV. Angelus Domini apparuit in somnis Joseph. XXXV. Et circuibat Jesus omnes civitates et

V. Defuncto aulem Herode, ecce angelus Domiai. castella.

VI. Venit Joannes Bapt. praedicans in deserto. XXXVI. Tunc dicit discipulis suis : Messis qui-
VU. Tunc Jesus ductus est in desertum a Spiritu. dem multa.
VIII. Cum audisset Jesus quod Joannes traditus XXXVIL Iq quamcunque autem civitatem aut
essel. castellum intraveritis.
Q
IX. Ambulans autemjuxta mare Galilaeae. XXXVIII. Eoce ego mitto vos sicut ovesin mcdio
X. Circuibat Jesus totam Galilapaui. luporum,
XI. Videns Jesus turbas, ascendit ia montem. XXXIX. Cum autem persequentur vos in civitate
XIL Vos estis sal terrse. ista.

XIII. Audistis quia dictum est antiquis (19) XL. Nolite ergo arbitrari, quia venerim mittere
XIV. Audistis quia dictum esl antiquis, non pacem in lerram.
mcEchaberis. XLI. Joannes autem cum audisset in vinculis
XV. Pater noster, qui es in ccBiis. opera Christi.
XVI. Cum jejunatis nolite fieri, sicut hypocritee. XLII. Cuiautem similem aestimabo geaerationem
XVIL Lucerna corporis est oculus istam ?

(16) Sic cod. noster, commoditus profecto,quam (18) Cod. ut.

ut in specimine Tauriueusis compositione. Sequitur iu textu allegato in Comraentario
(19)
(17) Marcum omiitit, quod nullas in partes di- Evangelii non occides.
vidat.
65 COMMENT. IN MATTH. - PROLOG. S. HIERON. 66

XLHI. In illo tempore respondens Jesus dixit : A tes; qiiid ergo Scribee diciint, quod Eliam oportet
Confileor tibi Pater. priraura vemre.

XLIV. In illo tempore abiit Jesus Sabbato per LXXII. Et cum venisset ad turbam, accessit ad
sata. eura horao geuibus ante eura provolutus, dicens :

XLV. Et cum iude transisset, venil in synago- Doraine, raiserere filio meo, quia lunalicus est.

gara eorum. LXXIII. Conversantibus auttm in Galilaea, dixit

XLVL Eieuntes autem Pharisaei, consilium fa- illis Jesus : Filius hominis tradendus est.

ciebanl adversus eura, quomodo eum perderent. LXXIV. In illa hora accesserunt discipuli ad Je-
MATTH,€LS IN TERTIA PARTE. sura dicentes : Quis putas major est in regno coelo-
XLVM. Tuuc oblatus est ei homo dffimoniura ha- rum ?

bens, csecus el mutus, et curavit eum, ita ut lo- LXXV. Quid vobis videtur, si fuerint alicui cea-

queretur, et videret. tum oves ?

XLVIIL Tuncresponderunteiquidam de Scribis. LXXVI. Si autem peccaverit in te frater tuus.

XLIX. Cumimmundus spirilusexieril abhomine. LXXVII. Ideo assimilatum est reguum ccelorum
L. Adhuc eoloquente ;id turbas,ecce raater ejus. homini regi.
LI. In illo die exiens Jesus de domo sedebat se- 3
3 MATTH^US TN QUARTA PARTE.
cus mare.
LII. Et locutus est eis multa in paraboHs dicens, LXXVIII. Et accesserunt ad eum Pharisaei ten-
ecce exiit qui seminat. tanteseum, et dicentes si licet homini dimiltere
;

LIII. AHam parabolara proposuit illis dicens :

uxorem suam.
Simile est factura regnum coelorum horaini, qui LXXIX. Tunc oblati sunt ei parvuli.
serainavit bonum seraen in agro suo. LXXX. Et ecce unus accedens, ait illi Magister :

LIV. Aliam parabolara proposuit eis dicens :

bone, (|uid boui faciam, uthabeam vitam aeternam ?
Simile est regnum coelorum grano sinapis. LXXXI. Tunc respondens Petrus dixit ei ecce :

LV. Aliam parabolam locutus est eis : Simile est nos reliquimus omnia.
regnum coelorum fermeuto. LXXXII. Multi autem erunt primi, novissimi ; et
LVI. Simile est reguum coelorum thesauro abs- novissimi primi.
condito in agro. LXXXIII. Et ascendens Jesus Jerosolymam as-
LVII. Simile est regnum coelorum homini nego- sumpsit duodecira discipulos suos secreto.
tiafori. LXXXIV. Et egredientibus illis ab Jericho.
LVIII. Iterum simiie est regnum coelorum sage- , LXXXV. Et cum appropinquassent Hierosoly-
nae missae in mare. mam.
LIX. El factum est cum consuramasset Jesus LXXXVI. Et cum intrassent Hierosolymam, com-
parabolas istas, transiit inde. mota est universa civilas.
LX. In illo tempore audivit Herodes Tetrarcha LXXXVII. Quid autem vobis videtur? Homoqui-
famam Jesu. dam habebat duos filios.
LXL Vespere autem facto accesserunt ad eum LXXXVIII. Aham autemparabolem audite : Homo
discipuli ejus dicentes : desertus est locus, et hora erat paterfamilias, qui plantavit vineam.
jam praelariit. LXXXIX. Simile factum est regnum coelorum
LXIL Et statim jussit discipulos ascendere in homini regi, qui fecit nuptias filio suo.
naviculam. XC. Et abeuntes Pharisaei consilium inierunt, ut
LXIII. Tunc accesserunt ad eum ab Hierosoly- caperent eum in sermone.
mis quare discipuli
Scribae et Pharisaei dicentes ; XCL In accesserunt ad eum Sadducaei,
illo die
tui transgrediuntur traditiones seniorum, non qui dicimt non esse resurrectionem.
enim lavant manus. XCII. Pharisaei autem audientes quod silentium
LXIV. Et egressus inde Jesu secessit in partes imposuisset Sadducaeis.
Tyri et Sidonis. D XCIII. Congregatis antem Pharisaeis, interrogavit
LXV. Et cum transsiset inde Jesus, venit secus eos Jesus dicens quid vobis videtur de Christo ?
:

mare Galileeae. XCIV. Super cathedram Moysi sederunt Scribae

LXVI. Jesus autem convocatis discipulis suis^ et Pharisaei.
dixit : Misereor turbae. XCV. Vae autem vobis Scribae et Pharisaei hypo-
LXVII. Etdimissa turba, ascendit in naviculam. critse, qui clauditis regnum coelorum.
LXVlll. Venit autem Jesus in partes Caesaraese XCVI. Vffi vobis Scribae et Pharisaei hypocritae,
Philippi. quoniam mundatis quod deforis est calicis.
LXIX. Tunc Jesus dixit discipulis suis : Si quis XCVII. Vae vobis Scribte et Phariseei hypocritae,
vult post me venire, abneget seraetipsum. qui aedificatis se[)ulcra prophelarum.
LXX. Et post dies sex assumpsit Jesus Petrum XCVIII. Ecce ego mitto ad vos prophetas et sa-
et Jacobum et Joannem fratrem ejus. pientes el Scribas, el ex iHis occidetis.
LXXI. Et inlerrogaverunt eum discipuli, dicen- XCIX. Et egressus Jesus de templo ibat.
67 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 68

C. Cum vos ergo videritis abotninationem deso- A XIX. Factum est autem cum complerentur dies
lationis. assumptioDis ejus, et ipse faciem suam firmavit
CI. Tunc simile estregnum coelorum decem vir ut iret in Jesus.
ginibus. XX. Qui vos audit, me audit.
CII. Sicut enim homo peregre proficiscens vo- XXI. Quidam legis peritus surrexit tenlans il-

cavit servos suos. lum.

CIII. Cum autem venerit Filius hominis in majes XXII. Intravit Jesus in quoddam castellum, et
tate sua. mulier quaedam Martha nomine.
CIV. Scitis, quia post biduum Pascha fiet. XXIII. Et factum est, cum esset in loco orans.
CV. Vespere autem Sabbati. XXIV. Et ait ad illos. Quis vestrum habebit
CVI. Undecim autem discipuli abierunt in Gali amicum ?

laeam. XXV. Vae vobis qui aedificatis monumenta 4

MARCUS. prophetarum.
I. Initium Evangelii Jesu Christi. XXVI. Dixit ei quidam de turba Magister, dic :

II. Ascendens Jesus in montem. fratri meo, ut dividat mecum hffireditatem.

III. Et dicebat Jesus : Sic est regnum Dei.
B LUCAS IN SECUNDA PARTE.
IV. Exiens Jesus de finibtis Tyri.
V. Et veniunt Bethsaidam, et adducunt ei cse-
XXVII. Sint lumbi vestri praecincti.
cum. XXVIII. Ignem veni mittere in terram.
VI. Omnis igne salietur, et omnis victima sa- XXIX. Aderant autem quidam ipso in tempore
lietur. nuntiantes illi de Galilaeis.

VII. Cum transisset Sabbatum, Maria Magdalena XXX. Dicebat autem hanc similitudinem Arbo- :

et Maria Jacobi eraerunt aromata. rem fici habebat quidam.

VIII. Et illae exeuntes fugerunt de monumento. XXXI. In ipsa die accesserunt quidam. Phari-
IX. Recumbentibus undecimdiscipulis, apparuit saeorum dicentes illi Exi et vade hinc, qui Hero-
:

illis Jesus. des vult te occidere.

LUCAS IN PRIMA PARTE. XXXII. Et factum est dum intraret in domum
I. Quoniam quidem cujusdam principis Fharisaeorum sabbato mandu-
multi conati sunt ordinare.
II. Fuit in diebus Herodis regis Judaeae sacerdos. care panem.
III. Missus est angelus Gabriel a Deo. XXXIII. Homo quidam fecit coenam magnam.
IV. Exsurgens autem Maria. C XXXIV. Si quis venit ad me et non odit patrem
V. Eiisabeth autem impletum est tempus pa- suum.
riendi. XXXV. Erant autem appropinquantes ei pubU-
VI. Factum est autem in diebus illis, exiit edic- cani et peccatores.
tum a Caesare Augusto. XXXVI. Homo quidam habebat duos filios, et
VII. Et factum est ut discesserunt ab eis angeli dixil adolescentior ex illis patri.
in coelum, pastores loquebantur ad invicem. XXXVII. Homo quidam erat dives, qui habebat
VIII. Et postquam consummati sunt dies octo, villicum.
ut circumcideretur puer. XXXVIII. Homo quidam erat dives, et indueba-
IX. Et postquam impleti sunt dies purgationis tur purpura et bysso.
ejus. XXXIX. Quis autem vestrum habens servum
X. Et ecce homo erat in Jerusalem cui nomen arantem.
Simeon. XL. Occurrerunt ei decem viri leprosi.
XI. Et erat pater ejus, et mater, mirantes super XLI. Interrogatus autem a Pharisaeis, quando
his. venit regnum Dei.
XII. Et ibant parentes ejus per omnes annos in
^ XLII. Dicebat autem et parabolam ad illos quo-
Jerusalem. niam oporlet semper orare.
XIII. Factum est verbum Domini super Joannem XLin. Dixit autem ad quosdam, qui in se confi-
Zachariee filium. debant tanquam justi.
XIV. Et ipse Jesus erat incipiens quasi annorum XLIV. Ingressus autem perambulabat Jericho,
triginta. etecce vir nomine Zachaeus.
XV. Et egressus est Jesus in virtute spiritus in XLV. Homo quidam nobilis abiit in regionem
Galilaeam. longinquam.
XVI. Et cum turbae irruerent in eum ut audirent XLVI. Et ut appropinquavit, videns civitatem,
verbum Dei. flevitsuper illam.
XVII. Factum est autem in Sabbato secundo XLVIl. Eruntsigna in sole et luna.
primo. XLVIII. Erat autem diebus docens in templo,
XVIII. Rogavit Jesum quidam Pharisaeus ut man- noctibus vero exiens morabatur in monte, qui vo-
ducaret cum illo. catur Oiiveti.
69 COMMENT. IN MATTH. - PROLOG. S. HIERON. 70

XLIX. Duo ex discipulis ibanl ipsa die in castel- A XXVIII. Amen amen, dico vobis quia non intrat
lum. per osiium in ovile ovium.
L. Cum autem heec loquunlur, stelit Jesus in me- XXIX. Amen, amen dico vobis quia ego sum ;

dio eorum. ostiura.

JOANNES IN PRIMA PARTE. XXX. Ego sum Pastor bonus,
I. In principio erat Verbura. XXXI. Facta sunt encaenia in Hierosolymis.
II. Joannes testiraonium perbibet de ipso. XXXII. Erat quidara languens Lazarus a I3e-
III. Et hoc est testiraonium Joannis. thania.
IV. Alleradie vidil Joannes Jesum venientem. XXXIII. CoUegerunt ergo pontifices et Pharisaei
V. Etdie tertia nuptiee factte sunt. concilium.
VI. Et prope erat Pascha Judaeorum. XXXIV. Jesus ergo ante sex dies Paschae venit
VII. Erat autera homo ex Pharisaeis Nicodemus. in Bethaniara.
VIII. Post haec venit Jesus, et discipuli ejus in XXXV.
crastinum autem turba multa.
In
Judseam. XXXVI. Nisi granum frumenti cadens in terram
IX. Facta est ergo queestio ex discipulis Joannis mortuura fuerit.
cum Judaeis de purificatione. „ 5 XXXVII. Jesus autem clamavit et dixit Qui :

X. Ut ergo cognovit Jesus, quia audierunt Pha- credit in me, non credit in me, sed in eum qui
riseei; quia Jesus plures discipulos facit et baplizal, misit me.
quam Joannes. XXXVIII, Ante diem festumPaschfe sciens Jesus,
XI. Venit ergoincivitatem Saraarice, quee dicitur quia venit hora ejus.
Sichar. XXXIX. Et ait discipulis suis : Non turbetur
XII. Postduos autem dies exiit inde, et abiit in cor vestrum.
Galil«am, et tunc quidem venit Nazareth. XL. Si diligitis me, mandala mea servale.
quidam regulus, cujus
XIII. Et erat filius infir- XLI. Si quis diligit me, sermonem meum ser-
mabatur Capharnaum, /n Matth. vabit.
XIV. Et erat dies festus Judaeorum.
JOANNES I TERTIA PARTE.
XV. Proptereapersequebantur JudaeiJesum,quia
heec faciebat in Sabbato. XLII. Ego sum vitis vera.
XVI. Post haec abiit Jesus trans mare Galilfleae, XLIII. Hoc est praeceptum meum,ut diligatis in-
quod est Tyberiadis. vicem.
XVII. Murmurabant ergo de illo Judaei, quod XLIV. Haec mando vobis, ut diligatis invicem.
dixisset : Ego sum panis, qui de coelo descendi. C XLV. Cum autem venerit Paraclitus.
XVIII. Ego sum panis vivas qui de coelo des- XLVI. At nunc vado ad eura, qui me. raisit
cendi. XLVII. Modicum ;et jam non
videbitis me,
ad invicemdicentes quo-
XIX. Litigabant Judaei : XLVIII. Amen amen, dico vobis si quid petie- :

modo potest hic uobis carnem suara dare ad man- ritisPatrem in noraine meo dabit vobis.
ducandum ? XLIX. HaEC locutus est Jesus, et sublevatis oculis
XX. Post haec ambulabat Jesus in Galilaea non : in coelum.
enim volebat in Judaea ambulare. L. Haec cum
dixisset,egressusestcum discipulis
XXI. Jam autem die festo mediante, ascendit suis trans torrenlem Cedron.
Jesus in templura. Una autem Sabbati Maria Magdalem venit
LI.
XXII. Adhuc modicura tempus vobiscum sum. mane, cum adhuc tenebrae essent, ad monumen-
XXIII. Jesus autem perrexit in monlem Oliveti. tum.
JOANNES IN SECUNDA PARTE. Lll. Maria autem stabat ad raonumentum foris
XXIV. Ego sum lux mundi. plorans.
XXV. Ego vado, et queerotis rae. LIII. Cum esset sero die una Sabbatorum.
illa

XXVI. Quis ex vobis arguet me de peccato ? LIV. Manifestavit se Jesus ad mare Tiberiadis.
XXVil. Etpraeleriens Jesusvidithominem caecum LV. Cum ergo prandissent, dicit Simoni Petro.
a nativitate. LVI. Et cum lioc dixisset, dicitei Sequere me.
:
 ;

11 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS

PABS PIUMA.
I. [Cap. I.] Liber genemlionis Jesu Chrislifilii A non verum etiam juratur, quod
solurn promittitur,

David filii Abraham (20). Quare bealus Matlhaeus de stirpeDavid seciindumcarnem Christus oriatur.
evaugelista a Christi geueratione nitium sumal, Unde non immerito factura est, ut pluribus in locis
hancmaximametprincipalemcausamesseputamus, filius David Ghristus vocetur. Hoc enim et pueri

ut Salvatorem nostrum de progenie David, et de clamabant « Osanna filio David, benedictus qui
:

tribu Juda secundum carnem, descendisse osten- venit in nomine Domini {Matth. xxi, 9). » Hoc et

dat. Incipiens ifaque ab Abraham, et per Judae mulicr Chananaea dicebat : « Miserere mei, fili

lineam veniensad David, tolam sibi succedentium David {Matth. xv, 22). » Unde ipse quoque Judaeos
geuealogiam ex ordiue texit, usquedum veniat ad interrogans, Quid vobis videtiir 6 de Ghristo ?
ait : «

Joseph virum Mariae, de qua natus est Jesum quj cujus filius est ? Dicunt ei, David {Matth. xxu, 42). »
vocatur Christus.Nam et Abrahee et David Ghristus Quis igitur Ghristum esse aliquera credere posset,
Dominus noster promissus fuerat et quod de tribu ; nisi prius eum de stirpe David certissime natum

Juda originemduceret,fuerat prophetatum.Dixerat esse coustaret? Merito igitur evangelista de Christo

enim Dominus Abrahae (21) « In semine tuo hsere-
:
locuturus, statim in principio suae locutionis eum
ditabo omnes genles. » Hoc autem Apostolus expo- de seraine Abrahae, de tribu Juda, et de progenie
nens, ait . « Nou dixit in seminibus, quasi in B David natum esse ostendit (22). Ostensa autem
muitis, sed quasi in uno, et semini luo, qui est causa, cur tale exordium evangelista suscepit
Christus {Galat. iii, 16). » Judffi quoque filio suo Judieis et haereticis, caeterisque respondeamus,

Jacob palriarcha benedicens.ait : « Juda, te lauda- quibus hanceamdem causamnihil ad rempertinere

bunt fratres tui : manus tua in cervicibus inimi- videtur, nisifilium Joseph Christumesse credamus.

corum tuorum adorabuut te filii patris tui.CatuIus

;
Non enim hoc loco Mariae, sed Joseph generatio
leonis Juda; ad praedam,lili mi.ascendisti requie- ; texitur. Quid enim ad Christum pertinet, quod

scens aciibuisli ut leo, et quasi leaena, qui susci- Joseph probatur esse filius David, cum non de Jo-
tabit eum ? non auferetur sce[)trumde Juda,etdux seph, sed de Maria nattis sit Christus ? Sicut enim
de femore ejus,donec veniat qui mittendus est,et secundum divinitatem Salvator noster nullani ha-
ipse erit exspectatio gentium {Gen. xliv, 1). » In buit matrem, ita et secundum humanitatem nuUum

hoc quoque Evangelio sicut in sequentibus le- habuit patrem. Audiant ergo isti hoc quod in lege
gitar {Matth. ii, 5), cum Herodes principes sacer- praecipilur, ut videlicet omnes viri ducant uxores

dotum, et Scribas populi interrogaret, ubi Ghristus de tribu et cognatione sua, et cunctae femina; ma-
nasceretur, responsum illi est ab lllis « In Beth- ritos de eadem tribu accipiant, ut haereditas per-
:

^ maneat in familiis, nec sibi commisceantur tribus,

leeraJuda sicenim scriptum est per Prophetam
; :

Et tu Bethlehemterra Juda nequaquaca minimaes sed ita maneant, ut a Domino separatae sunt (23).
in principibus Juda ex teenim exiet dux qui regat
: Probatum est ergo legis leslimonio, Virginem .Ma-
populum meum Israel. » Vides ergo,quiaSalvator riam atque Joseph de eadem tribu et cognafione
noster Abrahae fuerat promissus, et secundum pro- fuisse neque enim aliter secundum legem con- ;

phetarum dictade tribu Juda nasciturus exspecta- jungi potiiissent, nisi de eadem tribu ambo fuissent.

batur. Videamus etiara quid regi David de eodem Si enim aliquis mihi objiciat (24), multos de alia

dictum fuerat. Dicat hoc ipse David « Juravit, quoque, et non tantum de propria tribu duxisse
:

inquil, Dominus David veritatem et non frustra- uxores respondeo, non solum hoc, sed et multa ;

bituream,de fructu ventris tui ponam super sedem aliaplerumquecontralegem Judaeosfecisse; Joseph
meam {Ps. cxxxi, 11). » Itemque « Semel juravi vero contra legem agere non poterat, utpote qui
:

in sanclo meo, si David meutiar, semen ejus in justus erat, et Deum in omnibus offendere timebat.
cBternum manebit {Psal. lxxxviu,35). » Ecce enim Haecautemlex, etsi fortasse non ad plenum ab aliis

(20) Est a primis hisce verbis hinc descripta et Maldonatum ad cap. i Matth. v. 16, et inter-
homiliaEusebioEmisenosupposiJatil.,inna<tyt7a/e r. pretes cfeteros qui eadem ferme repetunt omnes.
ap. Michaelem
S. Marise, p. 195, edit. Paris. \'6lo (21) Non est nisi ad sensiim expressus ex Scri-
sonnium Quaerit 1. cur a Cliristige-
et edit. i.554. pturalocusGenes.xxu,18,ubidicitur Benedicentur :

neratione initium sumat ? respondet,ut J.G. osten- in seniine tuo omnes gentes terrx, quem lociim ia
ddt de progenie Abraham
David, utjam du et eamdem sententiam profert A. Imperfecti in Matth.
fore poUicitus fuerat.Ita et S. Ambrosiiis lib. lU, Vid. etiam Ecclesiastic. XLiv, 23.
in Liic.ii,quid faciatad hocprobandum gensalogia (22) Ita Ilierouymus ad h. I. Beda, etc.
Joseph ? quod neeesse fuerit de eadem tribu et (23) V. S. Hieron. ad h. 1. et S. Jo. Chryso«tomum
stirpe cum Josepho esse Mariam. Vide hic qiioque hom.2. ExpressusestinScriptiiralocusNum.xxxvi.
Ambros. I. all. De utroqiie pariter S. Hieronymus (24) Objecit hoc quoque sibi Chrysostomus I. all.
ad h. 1. V. el Coraelium Janseu. Concord. cap. 6, et eouem modo solvit.
13 COMMtlNT. IN MATTH. — PARS I, CAP. II. 74

custodiebatur ; tamen mulieribus custodiri a crederet sine viro concepisse ? Qiiis ei crederet
ab illis

necessarium erat, qnae quoniam fratres noa habe- de Spiritu sanclo ejus uterum intumuisse? Erat
baut, pareiilibns suis in h.eredilatem succeilebant. enim hoc inusilalum, inauditum, et sine eiem-
Sicul priBcipil Moyses, imo Uomiuus per Moysem plo. Melius ergo fuit ut semper virgo, ad
;

ut si aliquis sine tiliis defunctus fueril, ad iilias tempus non virgo putaretur, quam ut accusala
ejustranseal illius haereditas. Quae si de aliatribu secundiim legem lapidaretur. Non enim violatur
maritos acciperent, haereditatem quoque in aliam virginitas falsa opinione. Occiditur autem inno-
tribum transire oporteret. Tales ergo necesse est, cens plerumque falsa accusatione. Poterat enim
aut de sua tribu accipere, aut omnino viros non Oominus et aliter matrem suam, non solum
accipere ne si de alia accipiant, possessiones et
;
ab injusta damnatione, verum eliam a falsa
heereditates commisceantur quod quidem nulla-
: 7 opinione defendere, si vellel. Cur autem hoc
tenus tieri licet. Uude manifestum est, beatissimam magis voluerit, ipse scit, non ego. Sic ei placuit :

Virginem Mariam, quje nobilissima haeres paren- placeat ergo et nobis. Indigebat praeterea viri auxilio
tibus suis in heereditatem successerat (siquidem nec multis modis virgo Maria ; quoniam secundum Dei
fratres habuit, nec habuisse legitur), neminem de
dispositionem in Bethlehem parilura erat eteam ;

alia tribu conjugem accipere potuisse. Sed fortasse p simul cum filio in /Egyptum fugere oportebat. Sic
dicis eam non habuisse hajreditafem. Lege ergo in enim a Domino fuerat dispositum, sic a prophetis
Levilico, cap. xxv,et invenies quod nemo haeredi- antea nunciatum sic futurum erat, et mutari non ;

tatem suam ex toto vendere poterat, etsi usum ejus poterat. Haec est ergo causa, cur desponsata fue-
venderepotuisset. VenientenamqueJiibila^o,omnis rat (27). Cum
autem esset desponsata mater ejus
heereditas ad propriiim Dominum revertebatur. Maria Joseph, antequam convenirent, inventa est in
Quomodo ergo siue h<ereditate esse poterat, qiiae utero habens de Spiritu sancto. Quaeris fortasse,
ex tam nobilissimis parenlibus orta fuerat? His qualis mater?qua3re prius.qualis tilias?Non hahet
ergo rationibus manifestissime comprobatur, et filius in hominibus parem non habet mater in :

Joseph, et beatam virginem Mariam de eadem tribu mulieribus similem, Speciosus ille prae filiis homi-
fuisse. Sed ideo per Joseph evangehsta geueratio- num : speciosa illa, quasi aurora consurgens. Fecit
nem texere voluit, quoniam usus est sanctarum ille matrem suam quod nemo ;
alius fecit : peperit
Scripturarum, ubique per viros, nusquam per mu- illa fiiium, et virgo permansit; quodnuUaaliafecit.
lieres generationis seriem ordinare. Omnes ergo Fuit ille antequam natus ; non fuit ista antequam
generationes ab Abraham usque ad David, genera- iilius.Quidenimhorummirabilius tibiessevidetur?
tiones xiv, et a David usque ad transmigralionem Utrumque mirabile est quia neutrum nec prius, ;

Bubylonis, generationes xiv, et a transmigratione necposteafactumest.^n?egwamconi;eni>eni,inquit,

Babylonis usque ad Christum, generationes xiv. inventa est in utero habens de Spiritu sancto. Quid
Hoc autem verum, si uua eademque persona bis esl,antequam convenirent (28) ? Antequam simul in
numerelur (Sb), sitque aiterius generationis ini- in una domo habitarent nondum enim convene- :

tium quae alterius tinis fuerat aliter autem non: rant, nondum simul habitabant ille in sua, et illa ;

procedit. Christiaulem generatio sic erat. adhuc in sua domo manebal. Et tamen inventa est
II. (26) Cum essel desponsata mate^' ejus Ma- in utero habens de Spiritu sancto. Quaererem ego a
ria Joseph, antequam cunvenirent, inventa est in quo inventa fuisset, si talem invenire ditficile esset?
utero habens de Spiritu sancto. Primum autem Miilta enim signa sunt, quibus gravidce muUeres
quaerendum est cur beatu Maria desponsata cognoscuntur. Videbatur igitur gravida ab his qui
fueril ? quae ante partum virgo, in partu virgo, ei familiares erant (29) : uemo tamen eam in aliquo
post partum virgo, nunquam virum
suspectam habebat, quoniam desponsatam esse
cognitura
erat. Multee ex hoc rationes reddi possunt. Si
sciebant. Intellexit hoc tandem et Joseph, et spon-
enim virum sam suam gravidam esse cognovil. Mirabitur ergo
non habuisset et gravida videre-
retur, nulla excusalio subvenire posset, ut et circa sponsam suam zelotipia (30) movebatur.
quasi adultera non lapidaretur. Quis enim ei D Quid faceret? prodere eam timebat, ne occideretur.

(25) Idem sensit Augustinus ap. Bedam ad h. L (27) Ex Hieronymo, ut videtur, ad h. 1. « Quare :

ubietiamHieronymiseatentiammemorat,acpostea non de simplici virgine sed de desponsata concipi-

sequilur uon eumdein esse Jechouiam qui primo
; tur ? 1 ut per generationem Joseph, origo Mariae
coiiimemoralur,et cujus post captivitatem lilius uo- monstraretur ; 2 ne lapidaretur a Judaeis ut adul-
minatur, sed Ulum esse Joacim, huuc Joachin, et tera ; 3 ut in .lEgy ptumfugiens haberet solatium.V.
scnptorum vilio, et iongiiudine temporum apud cap. 2 advers. Ileivid. el Ambros. Instit. Virg., c.
Graecos Latiuosque coufusum. V. S. Ambrosiuin 5el 6.
L 111 in Liic. Kx receulioiibiis Janseiiium, Maldona- (-28) Ila cum A. n. sensere nonnulli apud Janse-
tiim, a Lapide, Gaimet, etc. .Mysiice iterum nomi- nium, et Calmet, coutraquos Cornelius idem aLa-
nari Jechouiam scribit S. Gregoriiis, 1. xxviii Mo- pide, etc.
ral., c. 9. Auguslinus quoque 1. ii Ue coaseus. (i9) A Joseph inventam « quasi confidentia mari-
evaug. c. 4. tali, » ait Ilieronym. ei Beda.
(2b) Est homilia Emiseno attributa in Vigilia malam partem acoipi solet hoo nomeu
(30) lu :

JSativ. Dom., pag. 13. et nomen ipsnm zeli ab AA. ecclesiasticis. Hinc ti-
PATROL. CLXV. 3
 75 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 76

Dimittere eam cogitabat, quod et sibi facile, nec A carofactumest. Pariet autem filium, etvocabisno-
periculosum essesentiebat. Daret enim ei libel-
illi men ejusJesum. Quare autem lali nominevocetur,
lum repudii sicenim praecipit lex. Hoc est aulem
: protimus subinfertur, cum ait Ipse enim saloum :

quod sequitur : Joseph autem vir ejus, cum esset ^facietpopulumsuumapeccatiseo7'um.MaLai{esl[im

justus,et nolle eam traducere,voluit occulte dimit- est ergo, quod Jesus Salvator, interpretatur (33).
tere eam. Quia enim justus et sanctus erat, potius Hoc autem totum factum est, ut adimpleretur quod
eam occulte dimittere, quam accusare volebat. dictum est a Domino per prophelam dicentem :Ecce
Nolebat enim eam traducere in domum suam (31). Virgo in utero habebit et pariet filium, et vocabunt
quia videbat gravidam essenondesuo.^«c autem nomen Emmanuel, quod est interpretatum no-
ejus
eo cogitante,ecce angelus Dominiin somnis apparuit biscum Deus. Hoc enim Judaei falsa caiumniantes
ei dicens : Joseph fili David, noli limere accipere in codicibus suis, non virginem sed juvenculam
Mariam conjugem ^Mam.Cum,inquit,ita cogitaret, inveniri dicunt (34). Quibus nos e contraresponde-
cum his angustiis aestuaret, cum quid faceret, du- non virginem sed juvenculam intelligere mus : Si

bitaret,ecce angelusDomini,ecce nuntiuscoelestis ; volunt, nonquid hocsignum,velmirandumaliquid

ecce Gabriei (32) consiiiator Virginis,ejusque con- esse putant, si quando juvencula pariat ? Signum
scius castitatis, cui haec secreta commissa crant, g enim essef, si anus peperisset. Unde etiam partus
cui haec mysteria revelata fuerant^apparuitJoseph miraculo habetur Si vero
Sarae et Elisabeth pro :

in somnis. Et bene quidem in somnis. Si enim iuvenculapariat, nuUum signum

esse putatur;hoc
Joseph non dormisset, si extra se non fuisset, si enim usilatissimum est. Hoc autem quare dixerit,
mentis oculosapertoshabuisset si solem,quijam ; altende.Isaiasenimineoloco, ubiistascribit, sicad
in Maria oriebatur, Spiritu sancto revelante, co- Achaz loquitur dicens « Pete tibi signum a Domine
:

gnovisset ;proculdubio nihiltalecogitare potuisset. Deo tuo in profundum inferni.sive in excelsum supra.
Audiamus autem quod angelus dixerit : Joseph,fili Et dixit Achaz, non petam et non tentatio Domi-
David,noli timereaccipereMariam conjugem tuam. num wdixitquelsaias :« Auditeergo,domusJacob.
;

Noh,inquit, timere, noli dubitare, tolle hanc ze- Nunquid parum vobis est, molestos esse homini-
lotypiam, pelle suspicionem non est ut cogitas ; ;
bus, quia molesti estis et Deo meo ? Propter hoc
nondum cognoscis hanc virginem nondum bene ; ipse Dominus dabit vobis signum. » Sed quod si-
vidisti Mariam conjugem tuam.Ipsa enim est tem- gnum ? « Ecce virgo concipiet et pariel filium {Isa.
plum Dei ; ipsa est portacoeli;ipsaesldominatua, vn, 14). » Si ergo juvenculam parere, signum non
quam putas esse sponsamtuam accipeergo eam : est; utvirgointelIigatur,necesseest. Corrigiteergo
jam nunc quasidominam accipeeamnonlibitra- ; „ libros vestros, Judaei, quos invidiose falsatos fuisse
ditam,sed commendatam sis ei obediens ut servus,; non dubitamus (35). Vocatum autem nomen ejus
non imperans ut maritus. Quare hoc ? vis audire Emmanuel, id est nobiscum Deus : quoniam etsi
quare?Quia gMorfm eo natumest, de Spiritu sancto secundum divinitatem ubiqve est, corporaliter ta-
est. Sufflciathoc audire, sufficiat et credere : non menin Judaeaad tempusconversatus est. Undeper
quaeramus, qualiter de Virgine incarnatus, et qua- Jeremiam dicitur (36) « Hic est Deus noster, et non
:

de Spiritu sancto natus est Christus. Credidil

liter aestimabitur alius adversus eum, qui adinvenit om-
enim Virgo, et concepit hoc enim testatur Elisa-
: nem viam scientiae, et deditillam Jacob puero suo,
beth : Beata, inquii, quae credidisti, perficientur et Israel dilecto suo post haec in terris visus
: est,
ea quae dicta sunt tibi a Domino {Luc. i, 45). » et cum hominibus conversatus est. »
Credidit Virgo, et operante Spiritu sancto,Verbum Exsurgensautem Josephasumnofecit,sicutprX'
tulus tractatus Cypriani. De zelo et livore,ubi de mil. 2 in Mat. «Jesus nonestGraeci sermonis vo-
:

diabolo : «Posiquam hominemadimaginemDeifa- cabulum, sed Hebraica lingua Jesus dicitur quod
ctum conspexit,inzelum malevolo livore prorupit, est in nostra Saluator, » et S. Hieronymus ; « Je-
nonpriusalterum dejiciens instinctuzeli,quam ipse sus Hebreco sermone Salvator dicitur elymolo- :

zelo ante dejectus, » etc. V. caetera, Dictam aiunt giam ergo nominis ejus evangehsta signavit. »
zelotypiam ex CuXo? et TLin-oi;,quod uon amorevero r» (34) Contra Judaeos disputant vett. et recentiores
nascatur,sed amoris velut faisa quadam imagine. interpretes ad Isai., cap. vii, 14. V. ex recent.
Apud profanosquoqueidem valere videtur unde : Calmet in peculiari dissert., Jansenium, et Maldo-
illud Cicer. iv. obtrectatio autem
Tuscul, n. 8 : « natum, etc. In Hebraeo apud Isiam est vox n^chy
estea,quam intelligi zelotypiam velo,aegritudo ex ALMA, de quavoce fuse disserit Hieronymus. Atque
eo quod alter quoque potiatur eo quod ipse eon- haclenus homilia caetera enim quae sunt contra
;

cupiverit. » Auctorem tamen nostrum accepisse in Judaeos, auditoribus non opportuna, omissa sunt.
bonam partem, omnino credo. (35) Hoc cum veteribus nonnuUis dicit, quibus-
(31) Obstat huic significationi evangelicae verbi cum iaciunt Jo. Morinus, Pezrou aliique nonnulH;
traduco Graecus textus napa.S-nyy-ct.rLfTix.t, quod est adversusquos malitia Judaeos textum sacrum cor-
cumiufamia prodere et tamenaliorumexplicatio,
; rupisse negant Martianaeus, Le Quien, Richardus
fuitque postea Abulensis. Simon, Dupiuius, et ante hos Beliarminus.
(32) Hoc idem posteasensis S.Bernardushom.l. (36) Baruch., ni, 37. Voculas tamen quasdam
Missus est. posuit aliter ac in Vulgata et Jeremiam pro scriba
;

(33) V. quaede hoc nomine et significatione fuse ejus Baruch, quod non uiodo olim ut nunc quo-
disserit Cornelius Jansenius, cap. 7 Concord. et que, Jereraiae continuo subjiceretur, sed nullo sse-
Maldonatus ad h. 1. Jampridem Chrysostomus,ho- pe titulo adnexus inveniatur in mss. codd.
 COMMENT. IN MATTH. - PARS I, CAP. 11. 1S

cepiteiangelus Domini; el accepit conjugem sua>n,el A nesciebatur ? Quid enim, si mater confestim post

non cognoscebat eam,donec peperil fUium suum pri- priraum partum moreretur ? Quid, si de ea, quod
mogenilum, et vocavil nomen ejus Jesum. Oportet fieri saepe videmus, fihus ulterius non nasceretur?

autemnosetiamhicJudeeisethierecticisrespoadere, Consequens enim esset, ut illi, qui quasi p7'imi\el

tilios de Josoph
qui beataru VirgineuQ Mariarn aUos priniogeniii Dominooblati fuerant, quos eliamqui-
habuisse contenduut quoniain hic dicitur non co-
;
: busnoiniuibus vocentur,nonhabemus,nequep?'imt
gnoscebateam, donec peperit fiiium suum primoge nequep/7mo^(?/n'<idicerentur.Hisigiturapertemon-
nitum. Si eniui aiiquis dicat Scio quia non habebo : slretur, quod etiam unigenitus, primogenitus dici
filios, donec uxorem accipiam nunquid ideo con- ; potest.
sequens est, ut accepta uxore iilios habeat ? Multi III. [Cap. II.] (40) Ctim ergo natus essel Jesus in

enim habent uxores qui tilios non habent. Nuliam Betklehem Juda in diebus Berodis regis, ecce Magi
ergo consequentiee necessitatera facit hoc in loco ab Oriente venerunt. Non vacat a mysterio, quod
donec adverbium (37). Tota enim inteulio evangeli- et domo,
beata Virgo Maria, relicta patria civitate
slse haec erat, ut ista dicendo, filium Joseph, Chri- suum in Bethlehem parere veait. Bethlehem
fiiium
stum non esse monstraret.Putabatur enimChrislus enim domus panis interpretatur (41). Jesus autem
filiusJoseph,sicut ahusevangelistatestalur.dicens: g de se ipso loquitur, dicens « Ego sum panis vivus, :

« Et erat Jesus incipiens quasi annorum xxx, ut qui de coelo descendi {Joan. vi, 42). » Dignumergo
putabatur, Joseph {Luc. in, 23). » Uanc ergo
filius fuitut panis vivusin domo panis nasceretur, cujus
falsam opinionem evangehsta MattliaBus delere in- Christi nativitas fuerat causa, ut sic vocaretur. Ne-
tendebat dicens. Et non cognoscebat eam,donec pe- que enimideoChristus in ea natus est, quiasicvo-
pent filium suumprimogeniium.SednoaaLdveHehaii cabatur,sed ideo ipsa sic vocata est, quia Christus
has heereticorum sagittas, quas ipsi contra haec ja- jn ea oriebatur. Simus ergo etnos Betlilehem, si-
culantur.propter unam particulam obsciire positami mus domus qui enim domus panisnonfue-
panis :

quam excaecati perverse intelligunt. Hoc autem et rit, fame interibit. Hoc enim ipse Dominus ait :

aliter probarenitunturjdiceutes^eumpj^jVnog^eni^Mm Nisimanducaveritiscarnemfiliihominis, non ha-

dici nou posse. nisi alii ejiis fiatres post eum se- bebitis vitam in vobis {ibid. 54). «Suscipiamusita-
querentur,quorum reJatione primogenitus diceretur que Christum in dorao nostra, suscipiamus eum in
Quodsi ita esset, nulla primogenita Dominoofferrii mente et in pectore nostro. Oriatur in nobis ipse :

poluissent. Praecipit euim Moyses [Exod. xui) (38) eaim est via, veritas, et vita : ipse est sapientiaet
utomnisprimogenitus tiliuspostununi mensemDo- Justitia. Ipse igitur oriatur in nobis, quoniam ista
mino offeratur. Et quidem ille qui postunum men- nascuntur et aedificantur in nobis. Sequitur : Ecce
sem offertui', nondum ahos fratres habel, quorum Magi ab Oriente venerunt. Quare ab Oriente (42) ?
relalione primogenitus dicatur. Quare ergo quas Quia jam interius illurainati fuerant, et jam sol
primogenitus offerturqui nuUum fratrem habet, et justitiae eorum mentes illustraverat. Sed ubi vene-
utrum aliquando habilurus sit, penitus ignoratur. runt?HierosoIymam. Etquiddicebant ?C/M est qui
Manifeslum est igitur, pinmog enit um aoa fratrum natus est rexJudseorum ? Unde hoc scitisfQuis hoc
sequentiumrelationedici, sed quia de matris utero vobis indicavit ? Aiunt illi Vidimus enim stellam :

primus processit, sive alii postea sequantur, sive- ejus in Oriente, et venimus adorare eum. Isli enim
non sequantur. Sedfortasse nontantuuijo^umogeni^ sunt primitiae (43) gentium isti prius ex geatibus :

tum, sed etprtwmmcalumniaris.Audiergo quid per in Christum crediderunt his non terra, sed coeli
:

9 Moysen Dominus dicat « Quidquid primum : Christi nativitatem praedicaverunt. Et in his quidem
erumpit e vulva omnis carnis, meum erit (39). » completum est iilud quod dicitur : « Coeli eaarrant
Si ergo primum hoc in loco relativumest,et per se gloriam Dei (44) ; » credunt autem isticoelo nonlo-
dici nou potest quomodo statim post unum men-
; quenti, sed novam stellam ostendi. Judaei vero
semofferebatur, quod utrum primum esset, adhuc credere nolunt Christo praedicanti, prophetias expo-

(37) V. Hieronym. adv. Helvidium et Chrysosto- r^ facias ; cujus redemptio erit post unum mensem. »
mum ad b. 1. dehac et siinilibus particulisAmbro-
(40) Est homilia S. Brunonis iu Epiphania Do-
siura quoque I. ii, iu Luc, lib. De Noe et Arca,
mini Emiseno attributa in edit. pag. 27.
c. 17 De inslit.
; virg., c. 3 et 8, elc. Isidorum Pelu-
siotara, 1. i, epist. 4, etc. (41) Vid. Chrysologum ser. 156, atque eamdem
(38) Breviter hic Hieronymus morem allegans interpretationem memoratam ab Ambrosio 1. ii De
Scripturarum « ut primogeuitum non eum vocent
;
Jacob. c. 7.
quera fratres sequuntur, sed eum qui primus natus (42) Simili ferme modo A. Imperfecti hom. 2 :

sit, lectorem tamen

» suum amandat ad libellum « Qiioniam ab Oriente venerunt, unde dies nascitur,
adversus llelvidiura. inde iuitiuin fidei processit, quia fides lumen est
(39) Niiraer. Videlur esse locus ad
xviu, 15. aaiinaruin, » etc
quera N. A. spectat miniis exacte verba alle-
; etsi
(43) Ita eos vocal S. Leo serm. 2 de Epiph., S.
gat, qiise >iiat. « Quiiiqird piiiniiiu erurapit e vuiva
Aiig. >ive A. serm. 30 de tempore, S. Fulgentius
I' cunciae caruis, qiiam offerunt Doiuiuo, siveex ho-
seriu. 0, etc
Imiuibus, siveile peconbus fueril, liii juris eril ila :

i^unlaxat, ut pro hominis priinogenito pretiuin ac- (44) Psal. xviii, 1, atque huQC locum allegat
cipias,etomaeauimaIquodimmuadumest, redimi etiam S. Leo, serra. ali.
 ;

79 S. BRUNONIS EPISCOPl SIGNIENSIS 80

nenti,mortaossuscitanti, caecos illuminanti,et alia A prophetarum testiraonio venturum esse credebat?

miraculafacieuti. Sednunquid istastella videbatur Tunc Herodes,clam vocatisMagis,diligenturdidicit
abomnibiis?Sienimabomnibus videretur, nequa- ab eis tempus stellx qudn appa^^uit eis. Hoc autem
quam se eam in Oriente vidisse dicerent, quae non ideo faciebat Chrislum invenire nonpos-
(47), ut si

solum in Oriente appareat. Factum est autem, ut set, saltem nativitatis ejus tempore cognito.qui so-

visa stella, quidquid per eam significabatur, mox lus occidi non poterat,simuI cum caeteris ejusdem
intelligerent, non tamen astrologica artis demon- aetatis pueris necaretur. Non enim intelligis, Hero-
stratione (45), sed sancti Spiritus illustratione. des, nonintelligis quod tibi per Moysen a Domino
Christum igitur in stella quaerebant, quem divina dicitur (48) Non coques haedum in lacte matris
: «

inspirationeperstellamsignificariintelligebant.Hoc suap, » id estnon occides Christum infantem,et ad

enim et Baalam significaverat dicens : « Orietur Virginis matris ubera pendentem.E^ mittens eos in
stella ex Jacob, » et exsurget homo de Israel(46). Bethlehem, dixit : ite et interrogate diligenter de
Estigitur Christuset homoet stella ; stella in signi- puero,et cum inveneritis,renuntiate mihi,utet ego
ficatione, homo in veritate ; stella gentibus, homo veniens adorem eum. Nihil proficis, nihil hac tua
Judeeis. Gentes eum in stella sequuntur, et illumi- calliditate agis.Non est consilium, nec sapientia,
nantur : Judaei hominem tantum eum esse putant et nec fortitudo contra Dorainum (49). Qui cum au-
B
excaecantur. Unde ipsequoque ait « In judicium : dissent regem,abierunt : et ecce stella,quam vide-
ego veni in hunc mundum, ut qui non vident vi- rant in Orienle,antecedebat eo$,usque dum venians
deant, et qui vident caeci fiant {Joan. ix, 39). » — staret super ubi erat puer. Videntes aulem stellam
Aiidiens autem Uerodes rex turbatus est, et omrds gavisi sunt gaudio magno valde-^ecQdnni Magiab
Bierosolyma cum illo. Magna quidem erant quae Herode et vident stellam, quia et illi qui a diabolo
dicebantur ; sed quia laetitiam sonabant, et totius lumen. Sed quare eos
separantur, vident justitiae

regni gloriam innuebant, non utique perturbari, sed antecedit stella, nisi ut viam eis qstendat, el ab
laetariet Herodes, etomnis flierosolyma debuisset, puerum ducat ? Sequuntur igitur eam veniunt :

Siceniminfirmioculivisolumine perturbarisolent. Bethlehem stat supra domum illam in qua erat :

Beneautemisti tales in prophetarumlibris per illas Virgo Maria stat supra stellam Maria enim stella : ;

aves significantur,qiiasdiesexcaecat, et noxillumi- maris (50) interpretatur. Stella itaque filius, stella
nat. Sed quis non laetetur, quod puer noster adhuc et mater stella oritur de stella sed major quae : ;

in cunabulis vagit, et rexterrae cum totoregnosuo oritur quamilladequaoritur.Unde et merito supra

timore dissolvitur ? Ne timeas miser nonenimad stare videtur. Non dixit supra puerum. Sed quid
:

hoc venit,utregnumtibi auferat, sed ut omnibusde c dfxit Supra, ubi erat puer. Ubi emm erat puer. ^?

regno expulsis regnum restituat. Seqmlm •.Etcori' nisi insinu Matris ? StabatergostelIa,etcIamabat
gregans omnes principes sacerdolum, \QetScribas habet enimlinguara suam.Ne enim longe petamus
populi,sciscHabalur ab eis, ubi Christus nasceretur. exempla, sic illa stella loquebatur Magis,sicutistae
At illi dixerunt ei : In Bethlehem Judx ; sic enim htterae loquuntur nobis Significando igitur loque- :

scriptum est per Prophetam : Ettu Bethlehemierra batur, sed quid significabat ? quid dicebat ? Visau-
Juda, nequaquam minima est in principibus Juda dtre quid ? Hic est puer haec est Mater pueri hic
: : :

ex te enim exiet dux,qui regatpopulum meum Israel. eumquoerite, hic invenietis hic in parvo corpu- :

Turbatus enim Herodesquiescere non potest;angi- sculo latet, qui ubique est et omnia replet. Hoc e«t
tur, et ne ex improviso capiatur, principes sacer- enimquoddicit: VidentesautemsteUam, gavisisunl
dotum.etscribas populivocat ubi Christusnasca- ; gaudio magnovalde.Qaidestenimvidentes stellam
tur, inquriit. Dicitur ei in Bethlehem Judee.Timor
: nisi videntes et intelligentesquid eis significabatur
addilur timori etqui Magorum verbisperturbatus
; et dicebatur per stellam ? non enim magnum gau-
fueratjiterum scribarum etsacerdotumrespousione dium est videre stellas. Nam et solem et lunam
terretur. Quoraodoenimterreri non poteratquitan- saepe videmus, et non multum videndo gaudemus.
tum terrena sapiens,regnumamitterefimebal,dum Gaudebant igitur non propter stellam,sed propter
D
suo tempore Christum natum esse audiebat,quem stellae significeilum.Etinti^antes domum,invenerunt

(45) Chrysostom. hom.6 id Nat.« Non noliushoc stion. 90 in Exod. scribens « Quomodo observe- :

esse stellae videtur, sed Dei per quem illorum ad tur ad proprietatem verborum,aut non est.aut non
hoc anima commola est. » elucet.Intellectum tamen de Christo approbo;quod
(46) Beca a stella prophetiam significari dicit, hacprophetiapraedictusestnonaccidendus a Judaei
A noster cum Ambrosio loquitur.qui lib.n in Luc. infansquandoHerodesquaerenseumutoccideretur,
« secundum Incarnationis mysterium hristus est non invenit. »
stella. » Atque Ambrosiura quidem qrae oculishic (49) Prov. XXI, 30 « Non est sapientia,non est
:

habuisse credoexeo,quodcum soleat Vulgatam se- prudentia, non estconsilium contra Dominum. »
qui,nuncIocum Numerorum ex LXX.sicutAinbrosius Hunc eumdem lociim in eamdem sentenliam allegat
protulit, ipse quoque profert « Et exsurgel homo
: S. Gregorius homil. tO in Evang.
de Israel. » Vulg. c Et consurget virga de (50) S. B rnardus homil. 2 in Missus est de eo-
Israel. » dem uomine « quod iuterpretatummarts s/e//a dici-
(47)VideChrysostoraum hom.7,et Petrum Chry- tur.... ipsa est igitur nobillis illa steila ex Jacoh
sologum serm. 158. orta, » etc.
(48) Exod. xxxni,f9.Alque ita plane August.quae-
 ; :

81 COMMENT. IN MATTH. - PARS I, CAP. II. 82

puerum cum Maria matreejus,etprocideutes adora- A acceptoinsomnis,neredirentad Herodem, peraliam

verunt eum. Elaperlis thesauj-is suis,obtulerunt ei viam reversi sunt iti regionem suam Hevertamur igi- .

munera, aurum, Ihus et myrrham. Quanta tunc ex- tur et nos per aliam viam in regionem nostram,
suUatio tibi o Virgo beatissiiua, quis cogi-
fuerit, quiaperillam, qua exivimus, redire uou possumus.
tare valeat ? quoniam euua, quem nuper genueras, Hoc enim et tiliis Israel de .-Egypto e.veuntibus prae-
jam quasi dominuui adorari videbas. Suscipe pritua cipitur, ut pereamdem viam non revertantur {o2).
munera tilii lui suscipe tributa quee ei solvuntur
; Regio namque nostra paradisus est, regio noslra est
et quae aliis tributa solvere veneras, tu prius ab terra viveutium (33) ibi : enim habitaverunt parentes
aliis tributa suscipias. .\d hoc enim, ut Lucas ait noslri: indeexierunt. Sedqua via? Utique per super-
(i, 5), venerat Joseph iu Bethlehem, utipse quoque biam,perinobedientiam,pervanamgloriam,pergulae
sicut caeteri, protileretur et obhgaret se Iributa per- intemperantiam per hanc autem viam in patriam re-
:

I solvere, eo
Uude manifeslum
quod esset de
est quod secundum
domo et familia
familias
David.
tri-
direnonpossumus.Aliaergoqu6erendaest,quainpa«
triamrevertamur. Haecautem viaChristus est; ipse
bulasolvebantur.omuesqueejusdemfamiliaepropter enim ait « Ego sum via, verilas et vita ; nemo venit :

hoc munus couveniebant siquidem Joseph et .Ma- ad Patrem nisi per me {Joan. xiv, 6). » Invenimus
:

ria, quia erant de famiiia David, in Belhlehem venire B viaui, curramus per eam, si recto itinere in patriam
necessarium fuit, ubi illa familia habitabat. Sed redire velimus. Per hanc euim ille currit, qui ejus
quare tria (51) munera obtulerunt, nisi ut Trinita- praeceptacustodit. Diliges Dominum Deum tuum ex
tis mysterium revelarent ? Primum enim munus toto corde tuo, et proximum tuum sicut teipsum ;

otferimuscredeudo in Patrem, secundumin Filium, hoc ipse proecipit hoc ; tibi sufticit custodire ; ne
tertium iu Spiritumsauctum. Haec tria muuerano- quaeras amplius haec via in patriam te reducit* ;

bissufticiunt. Qui haec non offert, a Christo non re- IV. Qui eum recessissent,ecce angelus Domini ap-
cipitur. HcBC est igitur causa quare tria munera paruil in somnis Joseph dicens : Swge, etaccipe pue-
Doraino obtuierunt si euim vel plus, vel minus of-
; rum, et matrem ejus, et fuge in /Egyptum, et esto
ferrent, fidem catholicam non tenerent. Quid autem ibi usquedum dicamtibi; futurum est enim, utHe-
peraurumsignificariputamus,nisiillam,quaec8eteris rodes quaeratpuerum ad perdendum eum (oi). Quo-
majorest,etlatiusfuIget,regiampotestatem?Aurum modoenimcomplelisdiebuspuriticationisJerusuIem
igiturChristoofferimus,quiaomniumregemeumes8e Christus in templo offerri potuit, si statim ut
1 1 credimus. Offerimus autem et thus, quia Deum Magi recesserunt in .'Egyptum fugiens abiit (oii) ?
esse coufitemur. Thus enim in sacnficiis etiam sen- An fortasse tandiu Magi in Bethlehem morati suut.
tiles diis suis offere consueverant. Myrrham quo- Q donec simul cum puero et matre ejus Joseph de

queofferimus,quia sicillum Deum esse credimus, Jerusalem post purificatiouem reverteretur ? Sed
uthominem, etmortalem essenondubitemus;rayr- melius mihi videlur esse ut sic dicatur Qui cum :

rhaenim, ne corrumperentur, olim mortuorum cor- recessissent, aliquanto post tempore evoluto, et
poracondiebantur.QuiaergoGhristoobtulimussua, omnibus, quae secundura legem debebantur,exple-
offeramus ei et nostra- Quod enim Regem, et Deum, tis, ecce angelus Domini avparuit in somnis Joseph

et hominemeum esse credimus, suum est nostra dicens :Surge,et accipepuer^m, et matrem ejus,et
:

vero sunt quae nobis ab eo donata sunt. Habet enim /"M^em^^yjD^Mrn. Adhucenimomniaquietaerant
Ecclesia aurum in sapientia thus vero in sancta et adhuc Herodes Magosexspectans,nondum sui cordis
;

bene Deoredolente conversatione myrrham autem malitiam revelabat. Unde et secure vadunt in Jeru-
;

in amaritudine poeiiitentiae el carnis morlificatione. salem, ut Legis mandata perticiaat. Inde vero ia
Aurum igitur offerunt doctores thus martyres et /Egyptumfugerejubentur, ubi Abraham, et Jacob,
;

confessores myrrham jam p«nitentes peccalores.

; et filii Israel peregrinati sunl. Hoc enim propheta
In aliis itaque aurum fulget, in aliis thus suaviter prsedixeratdicens : « Ecce Dominus ascendet snper
myrrha sapienter amarescit. Quid
redolet, in aliis nubem levem, et /Egyptum {Is. xix, \), »
ingredietur
aliudDeo offerepossumusfOmnisnostra oblatio in pj ef corruent omnia simulacra ejus. Nubes enim
~
his tribus muneribus continetur. Talia igitur mu- levis, et nullius corruptioais pondere gravis est
nera obtulerunt Magi, in quibus et fidei veritatem et Virgo Maria, quae in .^Egyptum Christum portavit,
tolam Ecclesiae disciplinam significabant..S< msponso ut Iuxintenebrisluceret,et populus, qui sedebatin

(51) Minim in modum mysticae horum munerum quavenimus.prohibemur. Aregione etenimnostra,

siguificationes Palribus eiiam antiqiiissimis pla- superbiendo,inobediendo,visibiliasequendo,cibum
cent, Irenaeo lib. ui, c. 10 ; TertuUiano adv. Judaeos vetitura gustando discessimus sedadeam necesse :

cap. 9 Naziauzeno orat. 38 Hieronymo, Arabro-

; ; est, ut flendo, obediendo... redeamus. » Vid. Am-
sio, Fiilgentio, etc Sed copiose omnmo atque ele- brosium, 1. all, Fulgentium serm. 5
; Chrysolo- ;

ganter de his A. noster. gum serm. 158, 1.09, etc.

(52j. Deuteron., xvii, 16 « Cum Dominus praece* : (54) Est homilia Emiseno inscripta, in nativitale
perit vobis, ut nequaquam amplius per eadem Innoceniium, pag. 23, adjectis nonnuHis in princi-
viam revertamini. » pio et in fine.
(53). Expriraere omnio voluit Gregorii locum (55) Vide de hac quaestione Augustinum, I. ii De
hom. 10 in Evang. « Regio quippe nostra para-
: consens. evang., cap. 5 ex recentioribus Janse-
;

disus est, ad quam, Jesu cognito, redire per viam nium, cap. i\, Maldonatum, a Lapide, etc.
 :
: ;

83 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 84

tenebris lucem videret.Quiconsurgensaccepitpue- A plorans filiossuos,etnoluit consolari, quianonsunt.

rum, et matrQm ejus nocte, etrecessilinyEgyptum, Ramaeniin interpretatur ea:ceisa (58). Illaigitur vox
et erat ibi usgue adobitum Eerodis. EccefugitChri- auditur in Rama, quae multiim exaltata prae sua
stus, et in nocte fugif, utfuga, quae per se difficilis magnitudineIonge,Iatequedif}unditur.MuItusenim
est, noctisobscurilate difficilior fiat. Si ergo Chri- ploratusmultusqueululatus ibi erat, ubi totmatres,
stusfugit Herodem,quanto niHgisnos diabolum, et tot parentes, lothomines utriusque sexus, visa tanta
membra ejus fugereoportel?Nulla itineris difticul- crudelitate, etiamsi vellent, voces cohibere non po-
tateterreamur,quia melius durolabore fatigari, est terant. Quare autem Rachel filios suos plorare dici-
quamab hostibusnecari arctaenim et angusta via ; tur, cum utiquenon fllii Rachel, quantum ad litte-
est, quae ducit ad vitam. Verumtamen nec semper rara, sed filii Liae sororis ejus omnes isti fuerunt?
est fugiendum, nec semper est resistendum sed : Judas enim non Rachel, sed Lise filius fuit, in cujus
pro temporis et negotii qualitate, et hoc, et illud tribu haec caedes tam immensa facta est. Sed qiiia
fieri oportet. Nam et sancti aliquando fugiebant, Rachel interpretatur ovis, et significat sanctam Ec«
aliquando hostibus sponte occurrebant.Ipse quoque clesiam, quae ovinam simplicitatem imitatur,noa
Salvator noster, qui nos de civitate in civitatem immeritofiiii Rachel esse dicuntur, qui quasi agni
fugere prsecepit, cum et ipse, si vellet, fugere po- B innocentes et sine voce, jugulantur. Denique cujus
tuisset, sponte sua tempore passionis hostibus oc- filii sunt agni ? nonne ovis ? Sunt igitiir tilii Rachel.
currit (56). Non igitur timore mortis, si justam et Si quidem Ploratautem Ra-
illaest ovis, etisti agni.
utilem l^foi^^putamus^sed timorepeccandietvisi- chel, id est, sancta Ecclesia usque hodie filios suos,
biles et invisibiles hostes fugere debemus. Quaie quia quamvis ad requiem eos ire intelligat; dolet
autera Christus in iEgyptum fugerit, evangelista tamen, quia corporaliter ab ea separantur. Sic au-
Ut adimplerelur guod diclum est a
subinf erens ait : tem dolebant et illi, quibus Dominus ait « Et vos :

Domino per prophetam dicentem : Ex /Egypto vo- nunc quidem Iristitiam habelis iterum autem vi-
;

cavifilium meum
enim in ^Egyptum non isset,
: si debo vos, et gaudebit cor vestrum [Joan. xvi, 22). »
ex iEgypto vocari non potuisset: Sic igitur impleta Et quamvis multos meliusquara fuerantsint(siqui-
est prophetia, et utilitas prophetise. Tunc Eerodes dera jam nunc cum Deo sunt), ad tempus tamen
videns, quod illusus esset a Magis, iratus est valde consolationem non recipit, quoniam in hac vita non
etmittens occidit omnes pueros, quierant in Bethle- sunt.
hem, et in omnibus finibus ejus a bimatu et infra, V. (59) Defuncto autem Herode, ecce angeius Do-
secundum tem^pus quod exquiesierat a Magis. Quo- mini apparuit in somnis Joseph in Mgypto dicens :
niam enim Herodesprophetarum oraculo inBethle» C Surge, et accipe puerum, et matrem ejus, etvadein
hem nasciturum Christum audierat. Ideo omnes terram Israel ;defuncti sunt enim quiquaerebant ani-
pueros, qui erant in Bethlehem, et in omnibus fini- mam pueri. Quiconsurgens accepit puerum, et ma-
bus ejus occidit, ut quia unum invenire non pote- tremejus, ei yeniimf erra/n/sraeLPIanasunthaec :

rat, unum simul cum caeteris interficeret. Sed quare si exponantur,difficiIiorareddi possunt. Quodenim
a bimatu et infra ? Quia secundum Magorum re- in patriam suam revertitur Jesus, nos quoque in
sponsionem (57), Chri?'i,um huj us aetatis esse sciebat, patriamnostram festinare didvaonet. Audiens autem
Praeoccupatusenim aliisnegotiis, cum jam peneduo quod Archelausregnaretin Judoea pro Herode patre
anni transissent, Pt Magi ad eum non reverterentur, suo, timuit ille ire. Judaeam enira Jerusalem dicit.
se illusum esse '.ntelligens, valde iratus, omnes hos et ea quae a Iribu Juda in circuitu possidebantur.
pueros occideie jussit. Tunc impletum est, quod di- Divisum igitur erat rcgnum, et jam a pluribusrege-
cium est per Jeremiamprophetam dicentem : vox in batur (60) Et adm onitus in somnis secessit inpartes
Ramaauditaest,ploratusetululatusmultus,Rachel Gatiloese ;etveniens habitavit incivitatequsevocatur

(56) Vera sententia, quam voce el exemplis DD. id estlongelateque dispersa. » A.imperfect. «Quo-
Ecclesia et SS. viri tradiderunt. V. Aug. epist. 228, niam de morte vox Innocentium mittebatur in coe-
ad Honoratum S. Gregorium lib. xxzi Moral.,
; D lura, ideo audiebatur in excelso, » In diversam
cap. 28. Ante hos S. Cyprianusep. 56, ad Tribarit., sentenliam abiit Maldonatus.
et S. Athanasius in Apolog. de fug. Idem quod do- (59) Matlh. II, 19. Legitur hoc evangeliura in vi-
cuerunt, et praestiterunt, contra quam scripsit Ter- gilia Epiphaniae, ut etiam in postrema ora codicis
tuUianus jam Montanista (ut S. Hieronymus in Ca- adnotatum est. In illud est sermo S. Brunonis a
tal. observat.) in lib, de fuga in persecut. Marchesio tomo XX B. PP., pag. 1780, editus.
(57) Variae suntde hoc AA. sententiae quas expo- (60) Ex Josepho Antiq. xvu, 10, edocemur He-
nit Jansenius cap. H Concord., et interpretes pas- rodem morliproximum, priusquodscripserattesta-
sim haec auctoris nostri est apud Jansenium or-
: mentum mutasse, et regnum suura divisisse.itaut
dine tertia. Vide etiam Menochium, de vit. Chr., HerodemAntipam,quemprioribustabulisregnisuc-
lib. 1, cap. 14, n. 6. cessorem destinaverat, Galilasae ac Peraeae tetrar-
(58)De hoc Jeremiae loco disputant fuse inter- cham constituerit regnura Archelao reliquerit,
;

pretes.Hyeronymus non modo itainterpretatur vo- Philippo Gaulonilicam, Thraconiticam, Bata-

filio
cem Rama sed nomen appellativum ecce putat na^am et Paneada Tetrarchiae noraine assiguaverit.
€ Quod autem dicitur in Rama, non puteinus loci Cuiu vero,Herodisetiam voluntate,accederedeberet
nomen esse juxla Gabaa sod Roma excelsum inter- ; Aiigiisti consensus.et ad eum .\rchelaus navigasset
pretatur; ut sit sensus : Vox in excelso auditaest, tandemAug. Archelaum non quidem regis tituloor-
 :

85 COMMENT. IN MATTH. — PARS I, GAP. III. 86

Naznretk,ut adimpleretuvquod dictumest perpro- A itavox prfecedit verbiim statim enim ut ex ore :

phetam : Quotjinm Naznrxus vocabitur. Nazarenus loquentis sonus qualiscunque procedit, vox est
enim dictus est Christus a Nazareth Nazareeus verbum autem nondum est quia omne verbum
: ;

vero (61), 13 quia Deo ob infantia consecratus est. siguiticat aliquid. Praecedit igitur vox, sequitur
Verumtamen cum et Nazareeus interpretelur mun- verbum merito ergo praecursor Domini Joannes ;

dus, et Nazarelh mundifix, non incongnie et Naza- vocatur, quoniam et nasceudo, et praedicando,
raeus et Nazareniis a Nazareth dici possunt. A quo et moriendo, et ipsa sui uominis appellatione,

enim, nisi a munditiis, derivatur mundus Bene au- Christum praecedit. Denique Verbum Dei, quod
.'

tem Nazarseus dicitur Christus, quia non solum ipse in pectore meo est, nisi vocis indumento, ne-
estmundus,verumetiamsineipsonihiIestmundum. qiieintelligi. neque ad te transire potest. Sic igitur
VI. (Cap. III.) In diebus autem illis venit Joannes Verbum Dei nec indiget indumentovocis ut intelh-
Baptistapraedicansin desertoJudxx,dicens : Poeni- gatur, quomodo prius indigebat indumento carnis
tentiam agite,appropiriquavit enim regniimc(Blorum. ut videretur. Unde et Verbum caro factum est,

Indiebus,inquit,illis,quibusinNazareth Jesushabi- et habitavit in nobis. Quid est autem viam Domini

tabal ; non autem in illis,quibus parare, et semitas ejus rectas facere,nisi virtuteset
de ^Egypto reversus
fuerat, ccepit praedicare Joaniies Baptista Dicit B bona opera diligere, tenere, sequi, et totis viribus
:

enim Lucas evangelistaquod quinto decimo anno amplecti ?/pseaw/em Joannes habebat vestimentum
Tiberii Caesaris Joannes praedicare coepit i62). Sed de pilis camelorum, et zonam pelliceam circa lum-
ubi praedicabat ?/n deserto Judxx : et quid dicebat? bos suos : esca autem ejus erat locusta,etmel silves-
P3enitentiamagite.QuarehoG'?qma.appropinquaoit ije.lnhocenimbeatusJoannesapertissimedemons-
regnumccelorum. Videmusigiturquiadesertum Ju- tratquampro nihilomundumistumomnesque ejus
daea vocatur hoc enim ipse dominus significans
: blanditiasduceret, qui tamvilissimo indumentoci-
ait « Ecce relinqnetur vobus domus vestradeser-
: boqueutebatur:solaenimvitaehujusnecessariaquae-
ta (Matth. xxii, 58) (63). » Desertum enim non est rebat, qui sic vivere disposuerat. Hujus enim exem-
hominum habitatio, sed estferarum etanimalium plum illi sequuntur qui dicunt Habentes victum : et
ratione carentium. Sienira rationem Judaeihabuis- vestitum,hiscontenti simus (65). Praeterea qui poe-
sent, Dominum suum non occidissent. Atvero nisi nitentiam praedicabat ;
qualiter poenitente vivere
ferae essent
leones, dracones, canes, et unicornes
; debeant, regulam dabat. Locusta au- eis in seipso
non dicerentur. In deserto igitur Joannes praedica- tem mundum animal est, et lege non prohibetur
bat, quia feras,et belluas ad fidem vocabat. Dicebat etsi ejusmodi cibus modo in usu (66) non habeatur.
autem pcenitentiam agite,ul a peccatis soluti a ter- c Tunc exibat ad eum Hierosolyma, et omnis Judsea;
;

renoregno, in regnum coelornm transferamini.A;»- et omnis regio circaJordanem, et baptizabantur ab

propinquavitenimregnumcoelorum^qmdiyohhcxxva, eoinJordane, confitentes peccatasua. Videns autem

et intervos habitat Rex angelorum. Agite igitur poe- multos Pharisseorum et Sadducivorum venientes ad
nitentiam mundamini a peccatis, ut hujus tanti
; baptismumsuum,dixiteis;progeniesviperarumquis
Regis, et regnumetpopulus esse possitis. Sed quis demonstravit vobis fugere a futura ira (67)? Vipera-
est iste Joannes qui tam bene praedicat ? Hic enim rum enim haec natura dicitur esse (68), ut quando
estilledequo dictum est per Isaiam prophetam feminaconcipit,mascuIuminterficiat,quando vero
dicentem: « Vox clamantisindeserto Parateviam parit, ipsa nihilominus a filiis occidatur
: neque ;

Domini rectas facite semitasejus {Isai. xl, 3). » Vox

, enim exspectant, ut assueto naturae ordineoriantur,
enim vocatur Joannes, quia Verbum vocatur Chri- sed rupto matris utero violenter foras erumpunt.
stus (64). Sicut enim Joannes praecedit Christum, Vipera igitur Synagoga est (69), quae virum suum
navit,dimidiamtamenpartemditionisqu8e Herodis domus veslra deserta, sic in diebus Joannis ex mul-
fuerat, et concessit, etethnarcham constituit pol- ;
ta parte fuit Judfea deserta.... mystice autem Jo.
licitus.regem se eumrenuntiaturum, siconvenien» significat Salvatorem qui praedicabat desertae Ju-
tem regi virtutem praestaret. Obtigit autem illi Ju- daeae, id est propter transgressiooem legis a Deo de-
daeaet Idumaa, et praeter aehas, Samaria, compre- D relictae. » Eamdem myslicam
signiticationem exhi-
hensis in ea urbibus, Stratonis turris, Sebaste, buerat S. Ambrosius 3. Luc. deser-
lib. ii, ad cap.
Joppe, Hierosolyma Gazam, Gadaram et Hippon
: tam dici volens « quia nullis adhuc convenae plebis
Graecanici instituli urbes Aug. a regno separatas, operibus colebatur. » Sic A. Imperfecti hom. 3, etc.
Syrisecontribuil. AIlerumHierodianaedilionisdimi- (64) Ita Beda, « Vox nomiuatus, quia verbum
dium, in alios duos Herodis filios partitus est Aug. praecedebat. » V. Aug. Iraperfecti.
Herodi Antipae Galil<ca cessit el Peraea Philippo •
(65) I Tim. VI. 8. « Habentes autem alimenta et
Batanaea cum Thraconilide el Auranitis cum par-
; quibus tegamur, his contenti sumus. »
tequadam Zenodori domus. Ita Josephus cap. 11, (66) V. BochartumDeanimal.fac. Script. pag. f,
n. 4. V. Aug. De consens. ev. 1. ii, c. 7, 8. lib. cap. 5.
1, Chrysoslomus de victu et vestitu
(61) Hieronymus ab h. I. « Nazaraeus sanctus
: Jo, agit hora. 10, S. Arabrosius I. ni. In Luc. i.
interpretatur.Sanctumautem Dominumfuturum, (67) A venlura ira Vulg. ab ira vcntura Ital.
omnis Scriptura commemorat. » (68) Hac de re A. Imperfecti hom. 3, et Beda
(62) Idem admonent Chrysostomus hom. 10, et ad h. I.
caeteri passim interpretes. (69) De Pharisaeis et Sadducaeis Beda interpre-
(63) Beda ad h. 1. « lu deserto Judaeae dicit, quia
: tatur.
sicut iliis ante prophetatum est ; ecce relinquetur
87 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 88

Salvatorem noslrum, nrm et ipse serpens voca- A simiil cum cseteris siiccidaris. Omnis entm arbor
tur (70), postqnam ad eam venit, postquam eam suo quae non facit fructum bonum, excideiuret in ignem
semine impraegnavitjtotamque evangeiicae prsedica- mittetur. Quid enim arbor, quid fructus,et quid ignis
tionis sementem in eara effudit, illa sicut vipera, iste significet, manifestum est. De hoc enim igne

sicut venenosa et impia contra eum assurgens, eum dicitur « Vermis eorum non morietur, et ignis ;

I_4interfecit. Hujus autem tilii isti sunt, qui matris eorum non exstinguetur {Isai. lxiv). » Ego qui- —
nequitiam fugientes, ad poenitentiam veniunt, et de dem vos baptizoin aquain pceniientiam. Qui autem
ipsius impio ventre exire nituntur. Hujus filii et post me venturusest, fortior me est, cujus non sum
Apostoli fuerunt (71), qui exslincta matre, ex ejus dignus calcimenta (77) portare, ipse vos baplizabit
utero progredientes, ubique terrarum Evangelium in Spiritu sancto, et igni. (78) Aqua enim tantum
praedicaverunt. Ex hoc autem ulero et Apostolus baptizabatbeatusJoaones,quiaejusbaptismuscar-
leetabundus egrediens ait « Cum autem placuit ei,
: nem a sordibus lavare poferat animam vero a pec- ;

qui me segregavit exutero matris meae, et vocavit catis mundare non poterat. Erat enlm hic umbra,
per gratiam suam, » et caetera {Galat. \, 15). Et isti et figura melioris baplismi. Baptizabat autem in
quidemSynagogamocciderunt.quiaperpetuaemor- poenitentiam,\d est, ad hoc ut agerent poenitentiam,
ti eamdamnaverunt.Sic igitur ex impiamatreboni B ut sicut ipse aqua eos Javabat exterius, ita ipsi se

filii oriuntur quibus nunc dicitur progenies vipe-

;
: poenitentia lavarent interius, ut mox Christo ve-
7'arMm;sedjamnuncdissimilesanaturaviperarum, niente.adejusbaptismum suscipiendumessentpa-
.quis demonstravit vobis fugere a futuraira? hacite rati. Quae sunt autem calcieamenta Ghristi, quae se

ergo fructum dignum pfenitentise : illa enim poeni- vir sanctus portare indignum esse dicit ? Christi
tentia sine fructu est, quae in nullo bono opere se enim calciamenta portare est ejus Incarnationis
manifestat, qualis est. Sicut enim bonae arbores mysteriapraedicare:Quodammodoenimsedivinitas
commendantur fructu, ita et digne poenitentes bonis calciamentis induit,quoniam nostrae carnis morti-
operibus commendantur. Quis enim eum pcenitere cinum Dei Filius suscepit. Cum enim caetera indu-
dicat, qui adhuc id ipsum agit, unde se pcenitere menta ex aiia et alia maleria habeamus, calcia-
dissimulat (72)? Et ne velitis dicere intra vos
Pa- : menta tamen non nisi carnea, et de carne suscepta
trem habemus Abraham, talisenimcogitatio falsam habemus. Baptizabat autem Christus in Spirita
securitatem et inutilem parit. Non enim sufiicit vo- sancto, et igni, id est, in virtute Spiritus sancti,'qua
bisquod Abrahaefiliiestis, nisi Abrahae operafacia- peccata simul toUuntur et uruntur. Una enim ea-
tis, et ejus fidem teneatis. Dico enim vobis.quoniam demque virtus est el Patris, et Filii, et Spiritus
potens est Dominus de lapidibus istis suscitare filios C sancti ; sed quia Spiritus sanctus ab utroque proce-
Abrahae.Vnde raanifestum estquod filii Abrahae non dit, bene in Spirilu sancto Dominus Jesus baptizare
secundum carnem (73), sed secundum fidem dicun- dicitur ; quia in hac una persona virtus lotius Trini-
tur. Si enim secundum carnem dicerentur, qui ex tatis breviter ostenditur. Ipse enim qui ait, « nisi
ejus carne non essent, ejus filii dici non possent. quis renatus fuerit ex aqua, et Spiritu sancto
SuscitanturautemdeIapidibusfiliiAbrah8e,(74)quia {Joan. Hi, 5) ; » idem ipse dixit, « baptizantes eos
gentiles prius lapidei, duri, et infructuosi Abrahae in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti {Matth.
fihi facU sunt, ejus fidem, et opera imitantes. Jam xxvui, 19). » Si igitur beatus Joannes dixisset,
enim securis ad radicem arboris posila est : securis ipse vos bap izabit in se ipso, quando dixit Ipse :

Chrislus (75) arbor .synagoga prope est igitur ut : vos baptizabit in Spiritu sancto ;obscurnm quidem
succidatur, cui ad radicera jam securis posita est. esset, ad ip*um tamen significaret. Similiter autem
Exspectat tamen adhuc, ut videatsi feceritfructum si dixisset ipse vos baptizabit in Patre:ethocite-
:

bonum. Hoc enim ficus illa signifteavit (76), cui Do- rumessetobscurum,quamvisomnium frium situna
minus maledixit, quoniam fructu non habebat, et operatio.Bene itaquedixit, ijoseyos baptizabitinSpi-
aruit. Qui igitur toti arbori non pepercit, quomodo ritu sancto,id est,in ea virtute quae comuiunis est Pa-
uniex ramis parcet? Ne dicas itaque intra te filius D tris, et Filii, et Spiritus sancli (79). Sequitur Cujus
; :

sum Abrahae sed fac illiusopera, neab ejusradice

: venlilabrum : in manu sua et permundabit aream

(70) Vid. Num. xxi, Jo. iii, \i, et ea loca inter- et mss. cod. apud Sabatier. V. ap. Hyeronyraum
pretes. et Bedam hunc locum. V. eliam Ducangium ia
(71) In bonam partem accipit et Ambrosius GIoss. V. Calcia, CaLciare, efc.
1. all. (78) V. Dissert. Calmet ante comm. in Marc. de
(72) Ue poenitentia hujusmodi chrysostomus ad Baptismo ar. qui est De baptismate Joannis.
2,
h. I. hom. 10. (79) Verba ipse vos baptizabit Spiyiiu sancto et
(73) Vid. Paulum ad Roman. cap. n, ui, etc. igne explicat Hieronymus, « sive quia ignis est Spi-
(74) Est hsec aliorum explicatio apud Chiysosto- ritus sanctus, sive quia in praesenti, spiritu bapti-
mum I. all., pnetereaHieronymi, Ambrosii, A. Im- zamur, et in futuro, igne. » Chiysostomus bapti-
perfecfi, Beda, etc. zare Spiritu sancto inlerpretatur de gratiae largi-
(75) Hierohymo securisesi praedicatio Evangelii. tale, commemorationem ignis adjici putat ad gra-
(76) Huc idem transfert Ambrosius 1. all, tiae euergiam experimendam. Beda exponit de
(77) Ca/ciamen/a habet Cypriauus 1. i Testimon. gratia et remissione peccatorum, sive igne Iribu-
lationura. Alii aliter.
 :

89 COM.MENT. IN MATTH. — PARS I, CAP. IV. 90

1 5 suam congregabit Iriticum suujn in horreum,

; et A eniraquod baptizato Domino coeli aperiuntur? Ma-
paleas autem comhuret igni inexlinguibili. Quis gnumesthoc mysterium, magnaraquehis,qui bap-
enim per ventilabrum, quo grana a paleis dividim- tizantur, leetitiam praefigurat. Clausura erat prius,
tur, nisi ejiis discretionis librara, et examen (80)? neino illuc anle baptismum ingrediebatur : nunc
quid vero per aream, nisi Eoclesiam ? quid per tri- autem apertura est sed baplizatis : est apertum.
ticum, nisi bonos ? quid per paleas, nisi raalos? Sic enim ipseDominus ait {Joan. ui, 5) ; « Nisi quis

quidperhorreum,nisipatriamcoelestem?Postquam renatus fueritexaquaetSpirilusancto, non intrabit

gitur Salvator nosler suaediscretionis examine bo- inregnurac(Eloriira(84).» Viditaulem Spiritum Dei
nos a maiis, agnos ab haedis separabil, tota san-
et descpndentem sicut columbam, non quod Spiritus
cla Ecclesia iniquorum consorlio libera, et emun- sanctus in coliiraba iucarnatus si t solus enim Filius
;

data, tunc bonos ad regniim invitabit dicens Ve- : est incarnatus ; sed quod in columba Spiritus Dei
nite benedicti Palris mei, percipite regnum, quod se ostendere voluit. Nara et in nobis est Spiritus
vobis paratum est ab origine mundi. Paleis au- sanctus hoc enira Apostolus dicit (/ Cor. iii, 16)
: :

tem, id est, iniquis quid dicet ? Ite maledicti in « Nescitis quia teraplura Dei estis, et Spiritus san-
ignem CRternum. Tunc venit Jesus a Galilcea in Jor- non tamen Spiritus san-
ctus (85) habilatin vobis ; »

danem ad Joannem, ut baptizaretur ab eo. Quod B ctus incarnatur in nobis. Vox autem illa, quae de
enim ait tunc{B\), intelMgendum est, quando Joan- ccelis audita est, ciijus nisi Patris fuii? Quis enim
nestaliapraedicabat,et baptizabat,nonautemquan- aliusdicere potuit; hicesl filius meus dilectus f Ve-
do praedicare coeperal jam enim Iricesimum an-
: rurataraen qualiter ab invisibili et incorporeo vox
numuterqiieinlraverat,quando ad baptismumDo- corporea, sensibilisqueprocedat, solvatqui potest.
minusvenerat.Baptizaturautem Jesus non sibi,sed Complacet autem sibi Deus Pater in Filio suodile-
nobis(82). Lavat aquas. etsanctiticat suo lactu,noa cto, (jiiod talem ante terapora ineffabiliter, et sine
ipse lavatur ab aqiiis. Ibi vetus circumcisioperiit initio filium genuit. Sic enim, si dicere dignum est,
ibi novae fidei innovatiocoepit. primura Joannes Ibi et nosnobisplaceraus in operibus nostris, quando
baptizare didicit, iibi mysteriaco-
totius Trinitatis aliquid agimus,quod laude digniim esse videatur.
gnovit, audivit, el vidit. Territus tnnc Joannes, et Apertissime autem hoc in loco Trinitas ostenditur,
ad Domiuiira accedere contreraiscens, prohibebat iniquo personaliter tota sentitur siquidem Filius ;

cum dicens Egoa tedebeo baplizari, et tu venis ad

: in homine, Spiritus sanctus in columba, et Paterin
mef Respondensautera Jesusdixit Sme modo ; sic : suae vocis testiraonio declaratur (86).
enimdecet nosimpLere omnemjustitiam. Tu, inqiiit, VII. [Gap. IV. Tunc Jesus ductus est in desertum I

major es, tu Douiinus es ; ego minor et servus me C aSpiriiuuttentareluradiabolo. Et cum jejunasset

;

oportetminui, teauteracrescere. Quidestergoquod quadragintadiebus,etquadraginta noctibus, postea

tu venis ad me ? ego potius debui ire ad te. Tu esuriit. Praecipui EcclesiaesanctidoctoresDorainum
mundus es, et orania mundas non tu a rae, sed Jesurain desertum a suospirituductum esse expo-
:

ego a te et raundari, et baptizari debeo. At ille : nunt (87) : quem si ab alio quoque spiritu ductum
Sine morfo /mysterium est quod ago, dura ego bap- fuisse exposuissent, non esset inconveniens, cum
tizor, tu quoque in me baplizaris, quia raerabrura LucasEvangelistaeuminJerusalera, et in Ifimon-
es illius, qui baplizatur. Sic enim decet nos imple- tem excelsum valde a diabolo non assumptum, sed
re omnem justitiam, veteribus finera, et terrainura ductum apertissiraedicat. Quod si ibi, et ibi ab alio
poneotes,novisauteraexerapIuraetreguIaradantes. spiritu ductura essenonestinconveniens quarein ;

Tunc dimisit eum. Quid est, diraisit eum ? non ul- desertum quoqueab aliospiritu eumductum fuisse
terius restitit,non ulterius contradixit, quin irarao inconveniens videatur(88) ? Sed sive a suo, sive ab
acquievit,eteurasecundumsuara voluntaterafacere alio ductus fuerit, considerandum est, qiiare se a
perraisit (83). Baptizatus autemJesus confestimas- diabolo tentari permiseait. Nihil cnim sine utilitate
cendit de aqua, et ecce aperli sunt ei ccbH, el vidit et ratione facit Salvator noster et ibi maximera- ;

Spiritum Dei descendentem sicut columbam, etve- tionera quaerere debemus, ubi ipse aliquid agit (si
nientem super se : et ecce vox de coeiisdicens ; hicest
D lamen talealiqiiidagit), quod suaemajestatis videa-
filiusmeusdilectus,in quomihicomplacui. Quidest. turesse indignum quis cnim audire non horreat, :

(80) De futurojudicio et aeternosupplicio vel prae- in Quadrag.,pag. Sequentes omnes homiliae noa
n2.
mio explicat eliain Hieronyraiis, Arabrosius, et Emisenum, ut pluries diximus, sed S. Brunsnem
Beda de tentationibus etcalamitatibus vitfe hujus
; Astensera auctorera habuerunt.
A. Imperfecti hom. 3. (84) De baptismi efFectu hoc explicat eodem mo-
(81) Bedam ad
h. I. et Janseuiiim cap. 14. do Chrysostomus et Beda.
Triplicem ob causam, ait Hieronymiis ad
(82) « (85) Spiritus Dei Vulg.
h. I., Salvalor a Jo. accepit baptismum, 1 ut qiiia (86) « Mysteriura Trinitatis in baptismate demon-
homo natus erat, omuem justiiiam et hurailitatera stratur Dominus baptizatur Spiritus descendil...
: ;

legis iinpleret. 2. ut haptisruate siio, Jo. baptisma Patris vox auditur, » Hieronym.
comprobaret.3. utJordaiiisaquas sanclificans,per (87) Hieron., t Haiid dubium quin a S. Spiritu.»
descensionem colurahae, Spiritussanctus in lavacro Ita (^hrysostom., Gregorius, hom. 16 in Ev., Be-
credeiiliiim monslraret adventum. » Ita ferme et da, ete. V. Maldonatiim.
Beda. V. Maldonatum, Jansenium, etc. (88) V. Calmet ad h. 1.
(83) Hioc initium sumit homilia Emiseni Dom. 1.
91 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 92
quod virtusa diabolovelducatur, vel teDtelur?Ve- A ris, recordare, quia in deserto es, tentat le inimi-
ruoitamen vel sua sponte ducitur, imo se jubente cus, et panes suos tibi apponit.Responde itaque,
ducitur(ejus enim velle jubereest), non est hoc tan- sicut Dominus tuus respondit, quando ipsequoque
tum horrendum, quantum quid significet miraa- ab eo tentabatur: Nonininsolopanevivithomo sed
dum et quaerendum. Quis enim nesciat Pilatum et in omniverboquodprocedit de ore Dei. Paneenim
Judaeosqui eum occiderunt,non solum membra dia- nutritur corpus, verbo Dei reficitur anima (93).
boli,sed ejus quoque servos fuisse ? Et quidem ma- Utrumque ergo bonum est alterum tamen nimium :

jor nobis injuria videlur esse ea, quam a servis appetere, multumque delectabilem queerere, et in
alicujus hominis patimur,
quam si ab ipso eorum suscipiendo temperantiam non habere, malum est.
dominoeampateremur.Undenonmagishorrendum Ex hoc enira luxuria omnisque carnis petulantia
estquod Salvator noster a diaboloducitur,ettenta. nascitur. Propter hoc et dives ille qui epuiabatur
tur, quam quod a Judaeisocciditur et flagellatur.
Si- bona in vita
quotidie splendide,quia susceperat
cut enim Christus occiditur non sibi, sed nobis ita omnia malanunc patitur posi mortem suam.
sua,
;

etiam tentatur non sibi, sed nobis. Nobis enim mor- Videamus modo de illis quos supra pinnaculum
tuus quia nobis ejus mors necessaria erat nisi
est, templi diabolus statuit, in quibus mihi clericorum
:

enimipse moreretur, nos non vivereraus: mortuus ordo maxime significari videtur (94) Illi enim a
b
igitur est, ul Dos vivamus. Similiter autem diaboIosuprapinnaculumtemplieIevantur,quidum
nobis
tentatusest quiaejustentatio duplexnobisbenefi-
; se idoneos esse putant, qui Ecclesiam Dei regere
cium probat. Alterum quidera utsciamus quomodo possint, etpretio, et precibus, et quibuscunque mo-
tentatoribus nostris, et his qui nobis injuriam fa- dis possunt, Ecclesiaepraelati et episcopi tierinitun-
ciunt, respondere debeamus. Alterum vero ut in tur. Neque enim se aliter Christus illuc a diabolo
nulla nostravirtute,veI sapientia confidamus quo- duci pateretur, nisi quia tales Christianos suo no-
;

niam inimicusnosterdiabolus,quiipsumDominum mine praesignilos in hoc facto significare volebat.

nostrum tentare praesumpsit, fanquamleo rugiens Et bene quidem tunc omniura personas, bonorum
semper circuit queerens qnem devoret (89). Red- scilicet et malorum in se significando suscepit,
ditaigiturcausatentationis,videamusetraysterium quando se a diabalo tentari permisit. Quod autem
significationis. Cum eni m multis modisdiabolusho- es, mitte te deorsum, quid aliud
ait, Si Filius Dei
mines tentet, maxime tamen hoc dicere videtur Jam inter filios Dei compu-
his tribus eos tentando nisi :

aggreditur id est aut ciborum appetifn,aut vana

: tatuses,jamepiscopusordinatuses,jamab hisquite
glorla, aut honoris et divitiarum subhraitate
Niti- 17 ^^^ cognoscunt videris esse quod non es. Fac
tur autemeos quos tentat, ad excelsa ducere,
etin p igitur aliquid unde lauderis, unde gloriosus habea-
altum elevare, ut sicut ipse elevatus cecidit, sic et ris, et undemagnusabhominibus videaris, Mitlete
alios exaltando ruere
faciat. Ipse enim est qui deorsum. Semper enim hi talesse deorsum mittunt,
ait (90) ; « In coelum
ascendam, super astra Dei quiasolasdivinitias,gIoriametdignitatesquaerentes
exaltabosoliummeum; sedeboinmontetestamenti quotidie deteriores fiunt ; et hos tamen benignissi-
in lateribus Aquilonis, et simihs ero Altissimo. » musDominus docerenondedignatur, quomodo suo
Alios itaque in desertum ducit (91) alios supra :
respondere debeant si tamen non diabo-
tentatori ;

templi pinnaculumponit : aliosveroin montem ex- lum tentantem, sed se salutaria consilia dantem
celsum exaltat. Et in desertum quidem ducit: enim Rursum scriptum est Non
audirevelint. Ait : :

quando ab amorecoelestis patriae, et a divina con- tentabisDominum Deum tuum. Hoc enim Dominus
templatione mentes hominum avertit, et terrena respondit,quando diabolus eum duxit supra pinna-
quaeque, et transitoria cogitare facit : desertura culum terapli, et quando ei dixit ; si Filius Dei es,
enim est quidquid a Deolonge est. Sed quodcogi- mitte te deorsum. Similiter igitur et tu quia intelli-
tarenonmagnumpeccatumest, nisi cogitationi de- gis tesupra Ecclesiam Dei male ordinatum ; et noa
lectatio succedat, opponit menti diversas ciborum a Deo, sed adiabolo ibi positura, caeterisque praela-
delicias, ut sicut primum horainem decepit per gu- tum : qui tibietiamquotidiedicitmitte te deorsum,
lae intemperantiam, quoque decipiat. In
si caeteros ^ ette quotidiepraecipitare, et perderenititur recor-
;

pane enimomnia ciborumgonera significantur,se- dare hujus testimonii, quod non diabolo, sed tibi
cundumilllud(92) Intravit Jesusin domurn cujus-
:
etomnibushominibus a Dominodicitur. Responde
damprincipis Pharisaeorum Sabbato manducare pa- igitur Nontibicredam, nonmedeorsum mittam
:
;

nem. Quando igitur haec tibi in raentera venerint,et sed obediam Scripturae mihi dicenti non tentabis :

oblitus eorumquaeanimaesunt, solaea quibus caro Dominum Z)eMmf?<Mm.Quomodoenim Dominum noa

delectatur, inpinguatur et superbit, cogitare ccepe- tentatquiEcclesiam,quamfurtimet perlatrocinium
(89) V. Chrysostom. hom. 13, et ex recentiori- ret, » etc. V. Calmet ad h. I. Lucae.
bus Corn. a Lap. (93) « Siquis ergo non vescitur verbo Dei, iste
(90) Isai. XIV, 15 « In coilum conscendam, » etc.
: nou vivit » ut colligit hinc Hier. De his J. C.
;

(91) V, S. Gregorium, lib. xiv Moral., cap. 7 ; tentationibus, S.Leoser. 3de Quadrag. Ambrosius
Ambrosium I. ni in Luc; Chrysost. hom. 13 ; A. hb. 1 De Cain et Abel, cap. 5, etc.
Imperf. hom. 5. (94) Elegans et notabilis maxime locus.
(92) Luc. XIV, 1 : « Et factum est cum inlra-
93 COMMENT. IN MATTH. — PARS I, CAP. IV. 94

invasit,contra canonum instituta.et Dei voluntatein A et quadraginta noctibus,quatenus in ciborum jeju-

tenel.et possidet ? .MultuinenimDeuui teutatquiin nio siguificaret nobis jejunium corporis,et in die-
eo peccato perseverat, quo se perire non dubitat. rum nuraero demonstraret jejunum cordis.
His autein ita dispositis,nuac de illis quoque videa- VIII. (98)Cm'« autem audisset Jesus quodJoannes
mus,qui supra montem excelsum valde a diabolo traditusesset,secessHinGabl3eam;etrelictacivitate
ducuntur, quibus etiaui omnia regna mundi,et eo- Nazareth,venit,et kabi.laoit in Capharnaum mari'
rum gloriam ostendit, et ostensa promittit, si eum tiynajn finibus Zabulon Nephtalim ut ademple-
et :

procidentes adorent. Quos enim alios per istos in- returqtioddictum est per Isaiamprophetam Ter^ra :

telligamus, nisi imperatores, reges, duces, princi- ZabuLon et Nephthalim via maris trans Jordanem
peSjCaeterosque saeculi liujus potentes (95),qiios in Galilxae gentium, populus,qui sedebat in tenebris,
montem excelsum, id est in ipsarum dignitatum viditlucem magnam ;etsedenlibus in regioneumbrge
sublimitatemperhomicidia,perjuria,furta,rapinas, mortis Lux orta est eis. Manifestum est igitur,
proditiones, fraudes.et caetera hujusmodidiabolus quia non alicujus rei timore secessit Dominus in
ducit et exaltat ? Kt isti quidem eum adorant.eum Galilaeam, relicta civitate sua Nazareth, sed ut
cohmtet venerantur eum quasi Deum sequuntur,
; prophetia compleretur. qiiae in fines Zabiilon, et
etposteum iu tenebrasdemerguntur nequeenim K Nephtaliin eum venturum esse prsedixerat.Sic enim
:

audiunt hoc quod di.;it Dominus Jesus. Dominum ait Isaias {Isai. ix, 1). « Primotempore alleviataest

Deurn tuum adorabis et illi soli serjnes. Quiaigitur terra Zabulon et terra Nephthalim. » Sed quare
dictum est de his qui in desertum ducuntur, et de primo tempore ? quia stalim in snae praedicationis
his qui supra pinnaculum templi constituntur, et Iginitio, et tanquam apostolos elegisset veniens
deillisquisupra montem excelsum valdeexaltantur. illue,Petrum et Andreeam, Jacobum et Joannem de
Nunc ad principium redearaus, et quare Salvator piscatione vocavit,et eis ut post se venirent, impe-
nosterquadragintadiebus,et quadragintanoctibus ravit. Sic igitur primo tempore suorum pondere
jejunaverit exponamus (96). QuBeri enim potest peccatorum terra Zabulon, et lerra Nephthalim
quare neque plus, neque minus jejunaverit et alleviata est (99). Quae ideo quidem via maris
;

quare sibi hoc dierum numero jejunare placuerit. dicitur,quiaportuosaerat,etnaufragiisdedita(100)'

Tantum enim Moyen, tantum et Elism jejunasse Unde et Jacob in benedictionibus ait (101) « Zabu- :

legimus(97).Quadragenariusenim numeriisexqua- lon in littore marishabitabit,et in stalione navium

tuor constat, et decein quatuor enim decem, vel
: pertingens usque ad Sidonem. » Sed quare in Gali-
decies quatorquadraginta fiunt.Per quatuor aiilem laeam secessisse dicitur?cum Lucas evangelista
novum Testamentum signiticatur.quoniaminqua- C Nazareth in Galil«e esse ostendat, dicens « Mis- :

tuorevangeliis consistit.Perdecem vero signifieatur sus est Gabriel angelus a Deo in Galileese civita-
vetus,qui in decem mandatis legis continetur.Qua- tera, quae vocatur Nazareth {Luc. i, 26). » In hoc
draginla ergo diebus jejunare est utriusque testa- quoqiie Evangeliosuperiuslegitur,quod Josephad-
mentipraecepta servare. Quadraginta enimdiebus monitusin soranis « venitin parte Galil8e8e,]ethabi-
jejunat, qui ab illis omnibus se immunem et jeju- tavit in civitateNazareth (Ma/^A. n, 22). » Perquod
nium custodit,quae utrumque Testamentum facere datur intelligiquodNazarethnoninplena provincia
interdicit : utsicut caro exterius jejunai a cibis.ita Galilaeae, sed in extremis finibus sita sit (102). Se-
et mens interius jejunet a Titiis. Dicit enim Scri- cessitigiturin Galilaeam, id est, in ipsius provinciae
ptura Non occides.non moechaberis, non furtiim
: plenitudinem.Gentium autem illarum populus,qui
facies.non falsum testimoniura dices,non concupi- ibi in tenebris sedebat,et lumen veritatis non ha-
sces rem proximi tui, et similia. Hi sunt illi cibi a bebatquia legmespiritualiter non intelligebat,tunc
quibus utrumque testamentum prfecipitabstinere. viditlucem magnam.Vere utiquemagnam;ipsaest
Qui ergo carnem jejuniis macerat,nisi ab istis cibis enira,quaeilluminat oranem hominemvenientemin
se interius jejunium custodiat, non benc jejunat. hunc mundum, quara qui sequitur,non ambulat in
Jejunemus igitur carne, jejunemus et mente. Noti £) tenebris, sed habebit lumen vitae. Et sedentibus in
nobis sunt illi cibi, a quibus abstinere debeamus. regione umbrae mortis, lux orta est eis. Illi enim
JejunavititaqueDominusJesusquadragintadiebus, sub umbra mortis sedent, qui vitae arborem igno-
sanctus quoque Gregorius, lib, xviii Mo-
(95) Ita draeae pag. 199, hoc num. Set seq. 9.
ral. cap. et lib. xxx, cap. 26.
.36, (99) Totidem ferme verbis prophetae locum ex-
(90) Ilac de re fiise Cornelius a Lapide, aliique plicat S. Hieron., lib. in Isai. m
interpretes. Vid. S. Jo. Chrisost. hom. in Ge- 1 (100) Hieronyin. ibid. i Marehic lacum appellat
nes. n. 3. Genesareth qiii Jordane influente efficitur;in cujus
(97) Vid. ap. S.
Basilium in homil. xl. Marty- littoreGapharnaumet Tiberiaset Bethsaida et Cho-
ribus eoriim orationem. S. Aug. serm. 51, n. .32, roziam sitae sunt inqiiavelmaximaregioneOomi-
:

ser. 12:;. n. 9 serm. 205, n. 1

: serm. 264, n. 5 ; : nus commoratiis est. »
serm. 270, n. 3, etc. In libro etiam ii De doctrina (101) Genes. ux 13. Vid. S. Ambros.DeBeaedict.
Christiana.cap.l6,niimeri illius mysteria qucedam patriarch. cap. 5.
exponit. Vid.S. Gregoriuin hom. li in Evaiig.,n.o. (102) Vid Hieron. De loc. Boafrer. Oaomast.
Scripsit de niimerorum mysteriis Pelrus Bongus. Relandum Palest. pag. 905.
(98) Est Emiseaohomilia supposita in die S.Aa-
 : :

95 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 96

ranl. Mala umbra,quae sic refrigerat, utoccidat;sic A enim hominem piscese3sent(10o),piscatoreshomi-

obscura. ut penitus lumen tollat.His igitur nisi lux num apostoli fierinon possent. Tales enim pisces
ista illuxisset, vita pariter, et lumine caruissent, digni sunt convivio Dei.Tales pisces in baptismatis
quoniametumbra lumen eis tollebat,et morsvitam fluvio natant.Tales pisces hamo fidei, sanctee prae-

eis Huferebat.Venit igitur lux,venit DominusJesus, dicationis retibus capiuntur. De mari igitur ia
qui simul eos et illuminavit, et sanavit. Unde el mare transferuntur, quoniam de mari Galilaeae ia
subditur : Exinde coepil Jesus pi'gedicare,et dicere 19 hoc mare magnum spatiosum miltuntur,ubi
et
p(Bnif.enliamagite,appropinquavitenimregnumc3e- sunt reptilia est numerus
quorum non animalia :

lorum. His enim verbisSalvatornoster suos audito- pusilla,et magna.per quaeomnia genera hominum
res et illuminat, et sanat ; Ctiristi enim praedicatio et significantur. Sedquid est dicere, venite post me ?
lumen, et vita est. Sedubi est necessarium accen- Post Chrislum namque ire, estejus vestigia sequi,
dere lucem, nisi in tenebris ? Quibus necessarium ejus opera imitari, ejusdem patientiam et humili-
est dare medicinam, nisi infirmis ? At vero anima tatem tenere.Neque enim sufticit nobis pedibus tan-
quae in peccatis est, et infirma, et sine lumine est. tum ire post Jesum, nisi et mente, et dilectione
Huic igitur poenitentia datur, cujus medicamine sa- eum sequamur.Operae pretium autem est.conside-
natur, cl illuminatur. Bene autem a paeniientia rare,quanta fuerit horum beatorum fratrum pbe-
prsedicare Dominus inchoat, qui raentes hominum dientia, qui statim relictis retibus secuti sunteum.
infirmas.et errorum nebulis excaecalas,hoc uno.el Unde nonimmerito Simoa obediens (106), Andreas
singularimedicaminesanare,etilluminare venerat. vero respondens (107) vel decorus interpretatur.^f
IdipsumenimpraedicationisexordiumJoannes qtio- procedens inde,vidil alios duos fratres Jacobum Ze-
que Baptista suscepit.Nisienim haec medicina prae- bedaei, et Joannem fratrem ejus in navi cum Zebe-
cesserit,nullum aliudremedium est, quod infirmis daeo patre eorumreficientesretia,et vocavit eos.Illi
mentibus valeat subvenire.Nam etsi parvuli poeni- autem statim, relictis retibus et patre, seculi sunt
tere nesciant, fides tamen et poenitentia eos offe- eum. Non minor autem in his, quam ia illis aliis

rentium, pro eis suscipitur. obedientiainvenitur (108);quia ad;unius jussionis

IX. Ambulans aulem juxta mare Galilaeae mdit vocem nonsolum retia, sedetpatremrelinquentes,
duos fratres, Simonem, qui vocalur Pelrus, et An- Christum Dominum secuti sunt.Et isti quidem sicut
dream fratrem ejus mitlentes rete in mare, erant et illi non solum piscatores, verum etiam fratres
enim piscatores, et ait illis Venite post me, et fa-
: erant. felix miUtia, quae ex fratribus coUigitur,
ciam vos fieripiscatores hominum. At illi, relictis quibus omnibus est cor unum et anima una de ;

retibus,seculi sunl eum (103). Ecce primos suos di- ^ quibuseliam per Prophetam dictum fuerat « Ecce :

scipulos de mari Dominus vocat, quoniam multos quam bonum, et quam jucundum habitare fratres
ahos pereosdehujus mundi fluctuosa amaritudine in unum {Psal. xxxu, 1), » Quid est autem retia
adfidem vocare disposuerat. Utquiade mariaDo- reficere, nisi saucLarum Scripturarum sententias
mino vocantur,ipsi quoque periclitantium animas haereticorum violentia conscissas et depravalas
de mundi hujus naufragio, et vitiorum insurgen- sana intelligeha exponere est restaurare ? Haec
tibus procellis liberare discant.Et sicut ipsisecun- enim quatuor Evangelia, quasi quatuor piscandi
dumcarnem fratres erant, ita et caeleros fide, et retia sunt. Similiter autem et quinque hbri Moysi,
dilectione fratres esse doceat. Omnes enim fratres omnesque prophetarum libri. Denique tot sunt re-
sumus, qui ex una matre Ecclesia geniti, et unius tia, quot et volumina. His enim retibus Christiaai
patrisfilii sumus.Undesimul omnesdicimus :«Pa- capiuntur : his omnes tideles in Ecclesia colligua-
ter noster, qui es in coehs {Matth. vi, 9). » Quia tur. « Ite,ioquit Dominus,in universum mundum;
enim communis pater est ouinium,communilerin- praedicate Evangelium omni creaturae qui credide- :

vocatur ab omnibus. Vocat autem Dominuspisca- rit,et baptizatus fuerit, salvuserit (J/arc.xvi,16).»
lores, quoniam tales ei necessarii erant, qui aquis Videsigitur piscatores, quibus dicitur : Ite ut uni-
assueti, et piscandi, et baptirandi essent periti : D versum mundum,vides et retia.id est,Evangelium,
ideoque non artem mutare eis praecipit,sed longe de quo dicitur, praedicate Evangelium omni crea-
melioris piscationis, etalterius generis piscium eos turae vides et flumina,in quibus pisces capiuntur,
:

piscatores fore promittit (104). Dicit eis, Venite id est baptismum : vides el ipsos pices, eos vi-
post me,et faciam vosfieri piscatores hominum.Nhi delicet qui baptizantur, et credunt. Sequitur

(103) De horum vocatione Chrysost.,

iterata damfuisse vocemtxS"^?P?sfistammuItisinsculptam
hom. Beda.
14, et velerum.Chrislianorum Monumentis.Exstat cl. An-
(104) Atque hinc nimrum Chrysostomus homines selmi Costadoni erudia dissertatio Italice scripta.
traducere ad pietatera vocat o-ayvjveystv sagena ca- De pisce J. symbolo. C
pereeiCyvWio multitudoadDeumnondumtraducta (106) Vid. hica Lapide.
Twv l&vwv nlriOvi kcruytivevToi multitudo non capta
ij
(107) V. Andream de Sarrassey De gloria S.
sagena. Andreae c. 1, p. 5. Beda quoque interpretatioaem
(105) Notum est Christianosnuncupatospisces.et habet horum nominum.
pisciculos : quare Tertullianus. De bapt., cap. 1. (108) Fidem horum et obedientiam laudat Chry-
Nos pisciculi secundum Jesum Christum nostrumia sost. hom. 14.
aqua uascimur et tesseram Christiaaorum quam«
;
 :

97 COMMENT. IN MATTH. — P.\RS I, CAP. V. 98

X. CircuibatJesus totam Galilseam docens in Sy- A sunt. Sed qiiare beati ? Quoniam ipsorum est re-
nagogiseorumetprxdicnnsEvangeliumregniDei,et gnum ccelorum. Beatimites, quoniamipsi posside-
sanunsomnem languorem,et omnem infirmitatemin bunt terram. Quid enim sunt mites, nisi patientes
populo. Hoc estenitn quod superius exposuimus ;
et humiles ? Perit enira omnis virtus sine patientia.

quia primo tempore non solum peccatorum onere, Unde et Dominus ait : « In patientia vestra possi-
verum etiamaegritudine corporis alleviataest terra debitis animas vestras (Luc. ixi, 19). » Qui igitur
Zabiilon, et terra Nephthalim. Et abiit opinio ejus impatiens est, nec animam suam, nec terram suam

in totam Syriam;etobtuLernnt eiomnes male hahen- possiderepotest.Qiiomodoenimaniraamsuampos-

tes, et vexatos (109) variis languoribus, et tormentis sidet qui animi sui furorem et iram cohibere non
comprehensos ; et quid(emoniahabebant,et lunati- valet? Qiiomodoautem terram suam possidet, qui
cos,ei paralyticos,et cwaviteos. Eccequara subito nequeoculosab illicito visu, neque aures ab illicito
manifestatur Christus : ecce quam subito ejus vir- auditu, neque nares abillicito odoratu, neque os
tutis fama et opinio terramreplet, Undique aiitera ab illicitogustu,neque manusab iilicitotactu com-
omnes intirmi et male se habentes ad eum defe- pescere valet ? Possuraus taraen per hanc terram,
runtur, et ipse ut verus medicus omnes interius et „ terram viventiura intelligere: acperhocnonminus
exterius curat infirmitates. Hoc enim prophota prae- possident mites, quam possident pauperes spiritu,
dixeratdicens (110) a Verelanguores nostrosipse
: qiioniam cum illi coelum, isti vero terram possi-
tulit, et infirmitates nostras ipse porfavit. » Et — deant, idem tamenper coelum,et perterram signi-
secutae sunt eum turbae mulfae de Galil(£a,et Deca- ficatur. Quando vero fidelibus suis Christus Domi-
poli, etdeJerosolymis,etde Judsea,etde transJor- nus noster talia promittit, nonne tibi in raonte, et

dane. in regia sublimitate sedere videlur ? Sequitur :

XI. [Cap. V.] (Ht) Videns autem Jesus turbas Beatiqui luyent, quoniam ipsi consolabuntur. Quid
ascenditin montem,et cum sedisset,accesserunt ad enimsiproaraissionererum lemporalium lugeant?
eum discipuliejus, et aperiensos suum,docebateos Quid si pro illatis sibi injuriis lugeant ? Quosdam
dicens: Beatipauperesspiritu, quoniam ipsorum est enim llere videmus, quoniam illatas sibi injurias
regnum coelorum. Qnod enim in montem Christus vindicare non possunt quas quidem quando vin- :

ascenditraagnumaliquid selocuturum esse signi- dicant, nequaquamtuncbeati, sed miseri tiunt. Sic
ficat.Ideoenimet prophetaait(l 12) « Super mon- igitur dicatur
: Beati qui lugent peccata, quae fe- :

tera excelsum ascende tu, qui evangeiizas Sion. » cerunt ; beati qui suaet aliorum peccata plorant.
Ibi autem discipulos docetquosmajorisintelligen- Sic enimSamuelflebat Saulem cunctis diebus vitae
tiae esse sciebat. Sed quid dicit (1 13) ? Beati pau-
^ suae (/ Reg. xv, 3o). Nam et David quia poenituit,
peresspiritu. Non dicit simpliciter beati pauperes; et flevit, beatus est ait enim «Fuerunt mihi la- ; :

quoniam necomnes pauperes beati, necomnes di- crymae meae panes die ac nocte [Psal. xli, 3). »
vites miseri sunt. Multos enim pauperes latrones, Ipse quoque Salvator noster pro morte Lazari la-
homicidas, adulteros, perjuros etproditores vide- crymatus est (Joa«n. xi, 355). Videns etiara peritu-
mus qui et in hac vita miseri sunt, et post hanc rumJerusaIemflevit(£,«c.xix, 41) de miseriis ejus.
:

vitam infelices erunt. Divites autem plures fuisse Flevit et apostolus Petrus, et beatitudinem non
legimus, qui in sancta conversatione Domino pla- amisit. Beati igitur qui sic lugent, quoniam ipsi
cuevaal. Beatiigitur pauperes spiritu, sednnn omni aeterna laetiliaconsolabuntur. Beatiquiesuriuntet
spiritu enim spiritus bonus, est et spiritus
; est sitiuntjustitiam. enim justitiam esuriunt, et si-
Illi

malus. Sicut autem beati sunt, qiii spirilu malo tiunt, qui sicin observanda justitia delectantur, ac

^OP^^^P^^^sssunt, sic etiam illi beati sunt qui spi- si magnis epulis reficiantur. Unde et Psalmista ait

ritu bonodivitessunt.Beati itaque pauperesspiritu, « Beati qui custodiuntjudicium, et faciunt justitiam

et beati divites spiritu. Estenim spiritussuperbiae, in omni tempore {Psal . cv, 3). » Hoc audiant reges
spiritus fornicationis, spiritus discordiae, et miilti et principes ; hoc audiant potentes et judices hoc ;

m alii sunt,quibusquicunquepauperes sunt, D etnosaudiamus, nos, inquam, episcopi et sacerdo-

spiritus
beati sunt. Beati sunt quoque qui spiritu sapientiee, tes, hujuscapituli semper memoressiraus, sinequo

et intellectus, spiritu consilii et fortitudinis, spiritu caetera capitula bene tractare nequimus. Sed nota,
scientiaeetpietatis, et spiritutimoris Domiai divites quia non solum illi qui faciunt justitiam, sedetiam

(109) In vulg. non habetur vexatos, nec habet (112) Isai. XL, 9 : De variis significationibus
antiqua Itaia versio. monlis in Scriptura ; S. Gregorius, init. lib. xxxin
(110) Isai. Liii, 4. Neque hunc Isaiae locum ad Moral. ; Vid. S. Ambros., lib. viu in Luc, cap. 4,
hanc rem A. refert.sed .Matthaeusviii, 17 postquam S. Bernarduin, hom. om. SS.; Proprius i in fest.
induraliones narravit utadirapiereturquoddictum ad A.Hieronym. Dominusad montana consoendit,
et per Isaiam prophetam dicentem « Ipse infirrai- : ut turbas ad alliora seciira trahat, etS. Ambrosius
tates nostras accepit et iRgrotationes nostras por- lib. V ad cap. vi Luc, U. 47.
tavit. » V. a Laj^ide ad i. Is. (113)De his S. Aiigustin. De serm. D. in mont.
(Hi) Est horail. Einiseno altributa in natali (t. III,part. 11, Opp., ex recens. Maur.), S. Bernar*
pluriinorum mart., pag. 217, praemissis nonnullis dus De divers. serm. 66, etc.
m teztum num. praeced.
 :

99 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 100

qui eam esuriunl el sitiunt ; id est qui eam facere A qni continet orania, compreheudere poterif. Beati
coacupiscunt, et si non possinl facere quod deside- pacifici, quoniam fiLii Dei vocabuntur. enim Pacifici

rant, tamen beatisunt, quia quantum in ipsis est, sunt quidiscordes paciflcant, qui mundum Deo re-
faciuntquoddesiiJerant.EtisliquidemsarMra6Mn<ur, conciliant, qiii inter caeteros pacem et concordiam

quando omnia illorum desideria couiplebuntur ;

seminant. Apostolusenim Pacem sequimini dicit: «

sicut enim cibo saturatur corpus, ita suo desiderio cumomnibus sinequanemo Deum {Hebr. videbit

saturatur anima. Beati misericordes, quoniam ipsi xii, 14). » Itemque « Si fieri potest, quod ex vobis
:

misericordiamconsequentur. Statim post justitiam est; cumomnibushominibuspacem habentes (i?o?n.

misericordiam posuit. Undeet Psalmistaait « Mi- : xn, 18). )) Et Psalmista : « Cum his qui oderunt
sericordiam et judicium cantabo tibi, Domine pacem, eram pacificus (Psal. cix, 7). )) Etbene qui-
{Psal. c, 1). » Bona bona est et mise-
est justitia ;
dem filii Dei vocantur pacifici,quia « ipse est pax

ricordia, Habet illa suum locum habet et ista nostra, qui fecit utraque unum {Ephes. ii, 14). »
;

suum. Neque vero perit justitia, si in quibusdam Ipse est rexpacificus,qui in se ipsoangularilapide
causis misericordiatemperetur. Est autem miseri- duos parietesconjungens, pacemfecit hisquilonge
cordia(H4)qu3edamaffectio animi, qua affligimur erant, el his qui prope.5eafi qui persecutionem pa-

alienis mahs cui invidia contraria est, per

;
quam b tiuntur propter justitiam, quoniamipsorum est re-
homo affligitur alienis bonis. Sive igitur in nos gnum ccelorum. Propter justitiam dixit, (iI5j non
dehnquentibus parcimus, sive miseris et indigen- propter mundi honores, non propter divitias, non
tibus subvenimus, sive errantes ad viam veritatis propter superbiam et iniquitatem. Multosenim vi-
reducimus, misericordia est. Qui autem misericor- demus qui propter heec et similia persequuntur
diam non habuerit, misericordiam non inveniet aHos, et persequuntur ab aliis. Propter juslitiam
:

« eadem enim mensura, qua mensi fuerimus, re- enim apostoH et martyres persecutionem ab impiis
metietur nobis {Luc. vi, 38). » Sequitur Beati passi sunt. Si enim a praedicatione justitiae cessare
:

mundocorde, quoniam ipsi Deum videbunt. « Ex —

voluissent, persecutionem passi non essent. Usque

corde enim, ut Dominus ait, exeunt cogitationes hodiequoque in sancta Ecclesiapersecutionem pa-
malae, furta, homicidia, perjuria, adulteria, falsa liuntur quicunque justitiam praedicare et tenere
testimonia {Matth. xv, 19), » et similia haec sunt ;
nituntur. Non igitur omnss qui persecutionem pa-
quae coinquinanthominem : tale autem cor mun- tiuntur, beati sunt siquidem iniqui se invicem
;

dum noQ est.Si enim mundum esset, totum homi- persequuntur : sed illi soli propter persecutionem
nemsuo stercore noninquinaret.lllud igitur cor est sunt beati, qui eam propter justitiam paliuntur.
mundum, ex quo taHa non procedunt. Ideo et David q Videat autem unusquisque haecaudiens, si in aHqua
rogatDominumdicens :« Cormundum
creain me, istarum beatitudine continetur. Quod si in aliqua

Deus, et spiritum rectum innova in visceribus meis se invenerit, sit securus, beatus erit, hoc enim Ve-

{Psal. L, 11). » Si enim cor fuerit mundum apra- ritas dixit : Veritas autem mentiri non potest. Beali
vis cogitationibus, totus homo erit mundus ab ini- esiis cum nialedixerini vobis homines, et persecuti
quitatibus. Ibi enim oriuntur peccata, ibi radices vos fuerint, et dixerint omne malum adversus vos,

figunt, quae si ibi succisae fuerint, non est ubi cre- mentienlespropterme:gaudeteetexsultate,quoniam
scant. Unde scriptum est: « Bealus qui tenebit, et merces vestra copiosa est in ccelis. Beati, inquit,
aUidet parvulos suosadpetram(PsaZ.cxxxvi, 12). )> estis, cum vos homines maledixerint ne timentis ;

Unde et sacerdotes comam nutrire interdicunlur. eorum maledictiones, sed potius gaudete et exsul-
Quaiiter autem mundi corde Deum videant, vel tate, (116) quoniam eorum maledictiones, eorum

quibus oculis eum videant, dubitari potest, facile persecutiones, eorum maledicta, et mendacia gau-
autem solvi non potest. Apostolus tamen dicit dium vobis praeparant in coelis, et exsultationem,
« Videmus nunc per speculum in aenigmate, tunc magnamque mercedem et retributionem. Sicenim
autemfacie21 ad faciem. Nunc cognosco ex par- persecuti sunt prophetas qui fuerunt ante vos.Non
te, tunc autem cognosoam, sicut el cognilus sum ^. esthoc novum, non est inusitatum sic Isaiam, sic ;

(f Cor. xiii, 12). » Et Joannes apostolus « Scimus, : Jeremiam, sic et alios prophetas persecuti sunt, lU
inquit, quoniam cumapparuerit, simileseierimus, lorum igitur exemplum vos doceat, si illorum vos
quoniara videbimuseum sicuti est (/ Joan, lu, 2). » beatitudo delectat.
Magnus erit ille oculus, qui clarilate sui visus eum XII. (117) Vos estis sal terrse,quod sisal evanueritt

(114) S., 2-2, qu. 30, ar. 1 ; ex Aug.

Thomas : (119) Hieronymus : « Nescio quis hoc nostrum
« Misericordia est alienee miseriae in noslro corde possit implere, ut laceretur opprobriisfaraa nostra,
compassio,quautique,sipossemus,subvenirecom- et nos exsultemus in Domino. » Hoc qui vanam se-
pellimur. » ctatur gloriaui, impiere non potest quas postrema :

(115) Idem animadvertit et Hieronymus ad h. I. : verba descripsil Beda. Chrysostomus tamen prae-
Signanter addit propter justitiam
:
multi enim ;
clare, hom. 15 De J. C. « Non modo id dixit sed
persecutionem propter sua peccata patiuniur, et etiam facile persuasit, nec dnobus aut decem, sed
non sunt justi. Chrysostomus illud pro justilia ex- universo jara peue muudo. »
plicat, pro virtute atqut; pietale, pro defensione (117) Est homilia Emiseui in natali confess. et
caeterorum. Solet quippejustitiam, omnem prorsus doct., pag. 227, scilicet S. Brunoms, ut reliquae
animi appellare virtutem. V. etiam A. Imperfecti Emisenu attributae.
hom. 9.
 » :

101 COMMENT. IN MATTH. — PARS I, CAP. V. 102

m quo salietur ? Vos, inquit, estis sal terree, vos A bona opera glorificenl Patremveslrum, quiin ccelis

estis hominuin condimentuui (118), veslro exeniplo est. Nolite putare qwmiam veni soivere legem, aut
inslruil, vestra sapienlia doceri, vestra huinililate prophetas;non veni solvere, sedadimplere. Venerat
et patientia componi caeteri debent. Quod si sal enim Dominusnon tanlum ad solveudum et expo-
evanuerit, si prsedicalorviresamiserit, siepiscopus nendumhoc quod lex et prophelte jubebant, verum
dederit, in quo salietur, in
luiuriffi et vanitati se etiam adagendum. Venerat prtBterea Dominus non
quo populuscondietur?Arfnj7ij7um i;aie/u//va,njsi ad hoc tantum, ut legem et prophelas solveret, et
utrnittatwforas, et conculcetur abhominibus. Tale exponeret, sed ut ea, quae miuushaberent adiraple-
enim sal quia infatuatum est, foras mittitur, quo- ret (120).Multis enim modis, nisi ipse venisset, lex

niamfalsus praedicator, ejusquedoctrinaquae vana et prophetae adimpleri non poteraut. Priedixerant

sine sapore et unitdis est, ab Ecclesia pellitur. enim ejus nativitatem, passionem, resurrectionem,
Conculcatur autem ab hominibus, quia dignus est, ascensionem et virtutes quas in homine operatus
qui ab omnibus despectui habeatur. Vos estis lux est, nequaquam adimpleri possent, nisi
quae ipse
mundi. Quod enim sol et luna prsestant corpori, venisset. Multum igitur minus habebant lex et pro-
hoc apostoli et doctores praestant animae. Illi illu- phetae, spiritualem videIicetinteIligentiam,qu;iG nisi
minant oculos corporis isti illuminant oculos o per Christum, adimpleri non poterat. Hoc enim
;

mentis. Sunt igiturlux mundi,qui majorem, et me- Joannes evangelista testatur. Qui cum multum fle-
lioremmundipartem illuminant. iVonpoies/ civitas ret, eo quod nemo inveniri posset qui librum se-

abscondi supra7}iontemposila. Sicenim sunt apo- ptem sigillis signalum aperiret, dictum est ei, ne
stoli et episcopi super Ecclesiam, sicuti civitas fleret « Quia ecce vicit leo de tribu Juda, radix
:

supra montem. Non possunt abscondi, allius se- David, aperire librum et solvere septem signacula
dent, omnium oculi ad eos respiciunt. Qui si pul- ejus. Amen quippe dico vobis, donec transeat coe-
chri fuerint, et sui ordinis decorem et honestatem lum et terra, iota unum aut unus apex non praete-
tenuerint, venerantur ab omnibus, miranturet lau. ribit a lege, donec omnia fiant {Apoc, v, 5). » Quo-

danturab omnibus.iVe^ue accendunt lucernam, et modo enim non fiant, quae ipse Deus ventura esse
ponunt eam sub modio, sedsuper candelabrum, ut praedixerat ? Alioquin mentiretur qui mentiri non
luceat omnibus qui in domo sunt. Ad hoc enim lu- potest. lota autem, et apex, quae in litteris mi-
cerna accenditur ut luceat ad hoc episcopus ordi-
; nima sunt (121) quamlibet legis el prophetarum
natur, 22 ^^ ceeteros illuminet. Lucerna enim epi- parvissimam sentenliam signiticant. Qiiod aulem
scopus est, lumen gratiaSpiritus sancti, sive evan- ait, quia donec transeat coelum et terra, non prae-

gelicu praedicatio, candelabrum Ecclesia. Qui ergo teribitaliquidhorum, donecomniafiant, manifeste

super Ecclesiaecandelabrum posilus est, videat, ne ostendit, quia dicendo donec, nonnisi ad praeceden-
gratiam sancti Spiritus, qua illuminatus est, sub tia spectat. Multa enim de sanctorum beatitudine
modio ponat. Videatnetalentumsibilraditumterrffi loquuntur lex et prophetae, quae post et non antea
suffodiat;scriptumestenim.(H9)«SapientiaoccuIta, fient, quam transeat coelum et terra. Sic igitur et
et thesaurus absconditus, quae utilitas in utrisque ? illud accipiatur, quod superiusdixerat de Joseph et
Inde etiam qui abscondit frumenta, maledicitur in Maria, quia (122) « non cognoscebat eam donec
populis. Sic luceat lux vestra coram hominibus, ut peperit lilium suum primogenitum. » Donec enim
videant vestra bonaopera, etglo7ificent Patrem ve- praecedentia bene determinat, subsequentibus vero
strum, qui in ccelis est. Lux, inquit, estis ; et ser- nullam infert necessitatem. Si enim subsequen-
mone, et opere, lucere debetis. Magis enim ope- tibus necessitatem inferret, postquam coelum et
rando, quam loquendo, proficitis, quia major est terra transibit, nihil eorum fieri posset, quae lex
splendor operis quam sermonis. Unde non ait, ut et prophetae postea futura praedixerant. Sequitur :

audientes vestrum bonum sermonem glorificent Qui enim solverit unum de mandalis minimis,
istis

Patrem vestrum. Sed quid ait? Ut videntes vestra etdocuerit sic homines, minimus vocabiturin regno

(118) Notissima sunt verba Chrysostomi hom. 15 D visus, quae utilitatis in utrisque ? » in Sixt. vers.
sed mullo plura habet in Iib. De sacerdotio. Cer- « Sapientia autem abscondita, et thesaurus occul-
tatim autem vet. et recentiores ad h. I. admonitio- tus, quae ulilitas in utrisque? »
nes et praecepla ingerunt. Est opus inscriptum : (120i Sic etiam Hieronymus « sive : quod de se
Tubae sacerdoiales ex PF. et vet. scriptonbus con- peralios prophetata compleverit; sive quia ea, quae
textum, undequilibet quae volet, peterefacilepotest. aniea, propter infirmitalem audientium, rudia
Hic nos unum proferemus quod habet A. Imperfecti et imperfecta fuerant, sua praedicatione comple*
hom. Melms est facere et non docere, quam
10. « verit. »
docere non facere quoniam qui facit, etsi ta-
et ; (121) Ex figura litterae ostenditur, quod etiam
cuerit, aliquos corrigil suo exeiuplo qui autem : quee minima putauturinlege, sacramentis spiritua-
docetftt non facit, nonsolum neminem corrigit, sed libus plena sint. Uieron. Caelerum hic locus varie
adhuc muhos scandalizat. Quis enira non inoveatur mullnraqiie ab his versalur, qui de antiquis
ad peccandum, cura viderit ipsos doctores pietatis Hebraici> lilteris agunt.
peccantes? » V. caetera. (122) Vid. ea quae dixit n. 3 ad locum ex Malth.
(119) Locus Ecclesiastici, cap. xli, 17, in Vul- 1, 24 « El non coguoscebat eam etc. » quem hic,
:

gat. « Sapieutia enim abscondita, ei Ihesaurus in- rursus recitat.

 ; :

103 S. BRUNONIS EPISCOPl SIGNIKNSIS 104

ccslorum. Qui autemfecerit,et docnerit, hicmagnus A minus ait :Super cathedram Moysi sederunt
«

vocabiturin regnocoelorum. Non veni, inqiiit, legem Scribae Pharisaei. Orania quae dixerint vobis fa-
solvere et poiiere, sed ea quee lex preecipit, agere cite, secundura opera eorum nolite facere {Malth.
veni et adiinplere. Qiiare hoc ? Vis audire quare ? xxni,2).Quarehoc? « Dicunt enimet nonfaciunt.»
Quia qui Scripturas solumraodo solvit et expoait, Eral igitur justicia dicere et non facere, le-
eorum
et non facit quod Scripturae praecipiunt, miQimus gem solvere,et non adimplere; haec autem ad coe-
vocabitur in regno coelorum ; (123) qui autem lorura reguutn properantibus non sufficiunt.
eas etfacif, et doG&i,h.\Q,magnusvocabiturin regno XIII. (127) Audistis quia dictum est antiquis: Non

coeLorum. In quo regno coelorum f Dicitur enim occides ;quia autem ncciderit,reus eritjudicio.Ego au
non soium patria coelestis, verum et Eoclesia re- temdicovobis,quiaomnisquiirasciturfalrisuo,reus
gnum ccelorum Sed quomodo ibi raiuimus
(124). erit judicio. Qui autem dixentfrafri sun, ruca, reus
vocabitur, qui neque magnus, neque miuimus ibi erit coticilio. Qui autem dixerit, fatue, reus eritge-
erit ? De Ecclesia igitur hoc intelligatur, quae hennx ignis. Non inquit, sufficiunt vobis ad j ustitiam
multis in locis regnum ccelorum vocatur. In qua ea quye Scribae et Pharisaei sibi sufficere non bene
sancti apostoli, martyres et confessores magni cogilabant. Majora novis quam antiquis praecepta
valde venerantur, et habentur, qui legis mandata, dantur. lilis dlcitur. ne occiant; istis dicitur ne
B
et fecerunt, et docuerunt. Caeteri vero quoniam irascantur. Illi ab horaicidio isti ab ira et odio ;

minimi sunt, quid attinet dicere, cum neque in coercentur. Sed quid est quod Dominus ait Qui :

memoriaapudhomines habeantur, neque in coelis autem occiderit, reus eritjudicio ? Non enira oranis
inter sanclos connumerentur ? Et quidem multos quioccidit, reus mortis in judicio judicatur neque ;

tales in Ecclesia videmus,pliiresque fuisse non du- vero lex omnesdamnat qui occidiunt, quoniam et
bitamus, qui bene quidem praedicare sciunt, bene ipsamultosoccidere jubet. Determinandus et igitur
23 autemfacere nesciunt. Isti igitur non immerito Iocusiste,sicut et caeteraquai breviterdicta, minus
min?mi etvocantur, et sunt inregnoc(Blorum; quo- aliquid habere videntur. Dicit enim lex (128) qui-
niam esti ab aliis magni videantur, ab aliis tamen cunque sponte vel perodium et insidias hominem
despiciuntur, in quibuscoelorum Dominus regnatet occiderit, ipse quoque occidatur (iVwm. xxxv, 13).
habitat. Sed viiiearaus quid significet, qui solverit Caeteris vero tres civilates constituit, ad quas fu-
unum de mandatis istis minimis (123). De quibus giant ne morianfur. Quod quid siguificet, non est
istis ? nisi de his quae in lege continentur, quatn se hujus loci exponere. Videamus quod sequitur.
nonsolvere,sedfacerepraedixerat?Quomodoautem Ego autem dicovobis ; quiaomnis qui irascitur fratri
aliquid mandatum minimumesse intelligere possu- _, suo, reus eritjudicio. In quo judioio ? In hoc enim
mus, quod qui non facit, vocatur miniraus, et qui quod in Ecclesia fit, non tenetur ita. In illo vero
facit, vocatur magnus ? Tale enim mandatum non districtojudicio, si omuis quiirascitur damnabitur,
minimum, sed maximuin esse videtur. El ergo qui- aut nulli, aut pauci salvari poterunt. Quis enim tum
dem his verbis significari puto, quod omnialegis quiete raitis est, ut aliquando non irascatur ? Deter-
mandata non facientibus minima sunt, facientibus minandura est igitur et istud, ut non de orani ira
autem maxitna, quoniam illos minimos, istos vero sedde instantiet perseveranti intelligatnr, quae jam
maximos faciunt. Sunt praeterea minima in miuirais alio nomine odium vocatur. Ira enim inveterata
et magna in magnis, quoniara et illi habentea pro odium dicitur. (129) Unde et bene non praeterilo,
minimo, et isti habent ea pro maximo. Sequitur vel futuro, sed instanti fempore utitur, dicens
:

Dicoautem vobis, quia nisi abundaverit {i26) justi- Omnisquiirascitur. Et hocquidemraanifestum est,
tiavestraplusquamScribarumetPkarisseorum,non quia sic damnafurille, qui fratrem suura odit, sicut
intrabitis in regnum coelorum. Scribarum enim et et illequi occidit: uterque enim homicida vocatur:
Pharisaeorum justitia fuit ut bene preedicarent, et hoc enira Joannes apostolus dicit:«Omnis qui odit
bene populum admonerent, nontamen eafaciebant fratrem suum homicida est et scitis quod omnis :

quae praedicabant, et admonebant. Unde et alibi Do- homicida non habet vitam aefernam in se manen-
(123) Hieronym. eodem modo interpretatur : re esse, videtur ; ul quod subjicit de contumeha
« Quod magistri eruditio etiamsi parvo peccato ob- « raca, fatue, » etc.
noxiussit,deducateiim de gradu maximo, necpro- (127) Hactenus quae in homilia Emiseni et in
sit docere justitiam, quam minima culpa destr uit commentarioinveniuntur.Abhoruraverborura quae
et beatitudo perfecta fit, quae sermone docueris, sequuntur explicatione « Nisi abuudaverit, » etc,
opere complere. » est Emiseno horailia altera attrib. Dom. vi post
(124) Vulgatissimum est et nulji ignotura s ancti Peutec, pag. 46i, quae tolum sequentem nume-
Gregoriiiliud homil,12in Evang. « Sciendum nobis : rura comprehendit.
est, quod saepe in sacro eloquio regnura coelorum (128) Quaeri potest de qua lege A. loquatur, quae
praesentis temporis Ecclesia dicitur. » hoc praescribat. Puto essequod Num.xxxv. 20, sta-
(125) Aut Bedam prae oculis habuit, aut casu in tuitur. « Si per odium quis houiuem irapulerit vel
ejusdem fermeverba incurrit,qMa3 sunt « Qui non : jecerit quippiam iu eumperinsidias, autoum esset
implet Uei mandatuiii in semetipso, solvil; et ttt inimicus, mauu percusserit, et lUe mortuus fuerit,
despectissimus in Ecclesia sanctorura. » homicidii reus erit. »
(126) Optirae meo judicio, A. Imperfecti, mini- (129) Odium, ira inveterata, ait etiam Cicero, iv
pium hicinterpretatur, quod de minimaia speciem Tusc, num. 9.
 ».

105 GOMMEiNT. IN MATTH. — PABS I, CAP. V. 106

tem{//oa«, 111,1^). » Sic igilur oainis qui irascilur A diximus injurias nominatim Dominus posuit, quia

fratri suo, reus erit judicio. Quiautem dixeritfra- tunc temporismagisiuusuhabebantur, et autpar-
tri suo, raca, reus erit concilio. Raca 3Qiin meQtis vum, aul uullum peccatum esse videbanlur. Dedit
affectum cum indignalione et irrisione significat. regulam, Qovainque legeiu constiluit, ut
igitur nobis

Velutcum irridendo, intlatisfducibusaliquemiusuf- uulluin peccatum negligamus, quoniam eliam iUa,

flamus.DiciturtameQquodracainterpretaturya/J^s. qute minima esse putanlur, nisi resecata fueriut,
Sed Qunquid tam magnum peccatiim est dicere aoimas perduut, et damnant. Nequevero quasi
raca, id aliquemquolibet sono vocis irridere,
est, parva negligenda sunl, pro quibus Deus otToQsus
ut quicunque hoc dixerit, reus ia concilio habea- muQera jamaQte altare recipere dedigaatur. Sequi-
tur?Magnumenim peccalum estomnis injuria di- : lur : Esto consentiens aduersario luo cito, dum es in

catur ergo Si quis dixerit fratri suo raca, et eum

: via cum eo, neforte tradat le adversariusjudici, et

irridendo, qui irrisiouedignus qoq est, ad iQdigQa-judex tradat te ministro, et in carcerem mittaris.
tionem etiram provocaverit, in concilio episcopo- Hoc autem tale est ac si diceret Audisti quid di- :

rumreuset culpabilis judicabitur. S«epeeuimex xerim ? hsec verba vita; sunt et salutis esto igitur :

parva injuria magmE liles concilautur. Quse omues eiscousentiens,hicestenim adversarius tuus. Quis
iQ iliius caput reduudant, qui priocipaUs earum B enim sic adversatur homini ut sermo divinus ? Vult
causa exstitit, secuodum 24 ^^^^^^ Q^^ effuodit enim iste occidere dicit ille Non occides. Vult iste
• '* ; :

aquas caput est jurgiorum(130). » Unde et io iege mcechari ; dicit ille : Non maechaberis. Vult iste fu-
preecipitur :« Si egressus ignis iuvenerit spicas (131), rari : Non furaberis. Et tandemuno
dicit ille : ser-

etcompreheQderit acervos frugum, sive stautes se- moue pcQe omnia comprehendens ait Quod : tibi

getesiQagris,reddetdamQumquiignemsucceQderit non vis,aliinec fieris. Esto igitur consentiens huic

{Exod. xxu. 6), » Nam et ipse Dominus ait : « Vee- adversario tuo hoc autem cito interim dum es in
;

illi per quem scandahim venit {Matlh. xvni, 7). » via cum eo cito enim haec via finitur pauca sunt
; ;

Si enimde verbo otioso rationem redditurisumus, miliaria. Taata eQim est haec via, quanta est et vita
quauto magis deinjuriis,etcoQtamehis ?()utaM^ffm uniuscujusque.Quamvisautemaliislongior.aliisque
dixerit fatue ; 7'eus erit gehennx ignis.Q^xideslhoG.
,
brevior sit, nuUi tameu valde prolixa est (132)
o Domiae ? Quid enim hoc, o magisler veritalis ? Postquam vero via completa fuerit, et vita finita
Quidenim si hoc dixerit, et pcenilenliam egerit? jam nihil proderit couseQtire velle- Quid igitur ?
Scimus enim multos sanctorum non solum fatuos, Accusabit enim te adversarius tuus, tradetque te

sed et hsereticos ahos dicere Qon timuisse, eosque judici. Gur non dicis, optime Domine, tradetque te

heeresibus accusatos, victosque damnasse.Nam et mihi? Tues enimqui coustitutus es a Deo judexvivo-
apostolus Paulusscribens adGaiatas, « insensatos, rum, et mortuorum. Sed quid sequitur ?</Mrfea:/m-
et slulios » eos vocavit quod qiiidem qoq miQoris
;
dat te ministro. quam iuiquo ministro ad cruciaQ-
iQJuride est, quam si fatuos eos dixisset : ait enim : dum traditur, qui bono consiliario consentire no-
« OinsensatiGalatae,quis vosfascinavit verilatinon luit IPostea veroquid iiei^iEt incarceremmittaris ;

obedire ? » {Galat. m, 1 .) Et paulo post : «Sic slulti carcer iste infernus est. Qualis minister, talis et
facti estis ut cum spiritu coepcrilis, nunc carne carcer. IUe enim est crudelior omnibus, iste formi-
coQsummemiui {ibid.). » Sic igitur dicamus Qui : dolosior et horribilior universis ; in quo tenebrae
superbiae spiritu iuflatus qoq corrigendi gratia, sed Qunquam Quuquam exslin-
deficiunt, in quo ignis
iQvidiose, et malitiose fratrem suum fatuum dixe- guilur, iu quovermisnunquam moviinv Amen dico .

rit, eumque coutrase ad iQdigoalioQem, et odium tibinon exies inde, donec reddas novissimum qua
provocare non timuerit, tandiu gehennae ignis reus drantem. Magnum est hoc debitum, et infinita, et
erit, donec poenitentia ductus eum quem injuste innumerabilisestistapecunia.adcujusnovissimum
commoverat, quohbet inodo.quantum m se est,sibi quadrantemnunquam venitur;qu6esemper solvitur
reoonciliet. Ut aiitem ipsum Dorainum hoc sensisse et nimquam finitur.
intelligas, audi quod sequitur.Si munus
WW.Audistis quia dictum est antiquis, non mue-
erg^o offers

tuum ad altare. et ibi recordatus fueris quia frater D chaberis. Ego aulem dico vobis quoniam omnisqui
tuus habet aliquid adversum te,relinqueibimunus viderit mulierem ad concupiscendum eam ,j am moB'
tuuman{eaUare,etvadepriusreconciiiarifratrituo, chntus esl eam in corde suo. His euim verbis noQ
et tunc veniens offeres munus tuum. Ac si dicat solum corporis, sed et memlis foruicatio tollitur :
;

Fratrem tuum fatuum vocasti iratus est tibi ju- quoniam qoq solum membris agere, sed et
;
;

stam causam habet adversum te ejus indigaatio mente concupiscere, fornicatio vocatur. Et quasi
;

tuum peccatum est, qoq te reci[)io, vade prius re- aliquis oculorum culpam post se ad illicita
coQcihari frah'i tuo. Et fortasse ideohas quas pree- mentem Irahentium causaretur, addidit dicens :

(130) Prov. ivu, 14. « Qui dimittit aquam, caput braioa 0^70 et Grfeca LXX ix.av.jOki;.

est jurgiorum. » Siceiiam Hierouyiuus. « Ex prsecedeQtibus

(132)
(131) « Spicas »diserte scribit A. qiiod qoq pauca et cousequHutibiis manifestus est sensus, qiiod nos
exemplaria lalina habere, testalur Caimet et sen- ;
Domiuusatque Salvator uoster, duminisliussceculi
entise optiinije convenire viderelur ;sed obslal He- viacurrimus, ad pacem et concordiam cohortetur.
Pairol. CLXV. 4
 : :

107 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS. 108

Quod si oculus tuus scandalizat te, erue eum A rem dimittere non licet, quid est quod Apostolus
et projice abs le. Ut quid ? Expedil enim libi ait Infidelis si discedit, discedat
: cc Non enim :

ut pereat unum membrorum tuorum, quam to- suhjectus est servituti frater aut soror in ejusmodi
tum corpus tuum mittalur in gehenaam. Similiter (/ Cor. vii, 15). » Ac si dicat : Si fideiis infidelem
25 autemfac, si raanus inaliquo scandalizaverit. dimittere velit, nullojam vinculo conjugali tenetur,
Hocenimad litteraminteiligere, sanctorumPatrum ut non dimittat. Melius tainenest tenere, ut sic for-
concilia (I33),interdicunt; eosqueadsacrosordines tasse eam con vertat. Non igitur necessitate constriu-
non admittuntquitale aliquod fecisseinveniuntur. gitiir, ut eam teueat, sed charitate sola, ut conver-
Verumtamen oculos tunc eruimus, a nobis eos et tat. Uude si infidelis discedit, et a fideli teneri nou
projicimus,sieisin corporenostro vagandi per illi- potest, non curet hoc fidelis, discedat. Et hoc qui-
cita licentiam toUimus. Unde Psalmista « Averte, dem divortium sola fornicatio facit. Quae enim for-
:

inquit, oculos meos, ne videant vanitatem {Psal. nicatio major et intolerabilior est, qnam ut virDeo
cxvHi, 37). » Aliter autem oculum scandalizantem adhaereat, et uxor cura idolis fornicetur ? Audivit
cruere est, quando fratrem vel fllium vel aliquem igitur Apostolus, Christo dicente, quod non, nisi
alium amicorum, (juem quasi oculum vel manum causa fornicationis, vir uxorem dimittere possit, et
dihgimus, violenter anobisabjicimus, etabscindi- B hoc de utraque fornicatione, corporis videiicet et
mus, si in Christi fide et in animae nostrae salute animae intellexit. Quod quidem Dominum quoque
nos scandalizant nullum enim adversum haec dili-
:
intellexisse dubitare nondebemus. Iterum audistis
gere debemus. Inde enim Heli sacerdos valde re- quia dictum est antiquis Non perjurabis ; reddes :

prehenditurquod filiorum scandaium sustinuerit. autem Domino juramenta tua. Ego autem dico vobis
Tollamus igitur el eruamus a nobis quicunque ad non jurare omnino, nequeper ccelum, quia thronus
corporis vel animae fornicationem nos invitant, Deiest:neque perterram, quia scabeliumest pedum
etiamsi, quasi oculi et manus, chari et necessarii ejus : neque per Jerosolymam,quia civitasestmagni
nobis fuerint. Expedit enim nobis ut ilii solipe- regis: neque per caputtuum jurabis (136), quia non
reant, quam ut nos quoque simul cum illis perea- potest unum capillum albumfacere autnigrum. Sit
mus. Sequitur Dictum : est autem : Quicunque di- autem sermovester : est,est : non, non. Quod autem
miserit uxoremsuam {I3i), detilli libellum repudii. his abundantiusest, a malo est. Hasc autemJacobus
Ego autem dico vobis,quia omnis qui dimiserit uxo- apostolus in Euistola sua posuit dicens Ante : «

rem suam, excepta fornicationis causa, facit eam omnia autem, fratres mei, nolite jurare neque per
moechari; etquidimissamduxerit, adullerat. In his coelum, neque per terram, neque aliud quodcunque
autemmanifesteostenditur,quodnuiliuxoremsuam juramentum. Sit autem sermo vester est, est :non, :

dimittere liceat, excepta causa fornicationis. Causa non, ut non sub judicium incidatis (137) (Jac. v,
vero fornicationis, uxorem viro dimittere iicet, 12). » Poterat enim fortasse aliquis intelligere, quia
aliam vero ducere non licet. Hoc autem alius evan- pauca Dominus per quae j urare non iicet enumera-
gelista ostendit dicens Omnis qui dimittit uxorem :
verat, cum caetera tacendo oonsensisse, nisi quia
suam et aliam ducit, mcechatur (135). Quis est enim Jocabus apostolushisomnibus superaddidit, ne^ue
quidimittituxoremsuam, nisi ilie cujus uxorforni- aliquid quodcunque juramentum. Cur autem omne
cata est ? alii enim dimiltere non licet. Mcfichatur juramentum interdixerit, mox subjungens ait, ut
autcm simihter et mulier, si dimiserit virum suum, non subjudicium incidatis. Qui enim nunquam ju-
et alii nupserit. Sed dicit aliquis : Ecce qui dimittit, rat,nunquamperjuriumincurrit,qui veroperjurium
moechatur. Nunquid et illa quae dimittitur, similiter non agit, nunquam de perjurio judicatur. Haec est
mcBchatur Audi evangelistam Et qui dimissam
? :
igitur causa, quare et Dominus,et beatus Jacobus
duxerit, adulterat. Quareenimadulterat quidirais- jurare prohibeat. Idem enim spiritus in utroque
sam ducit Quiaeamducit.quam ducerenon licet
? loquebatur. Idem igitur uterque significavit. Quae-
si enim aliam duceret, non adulteraret. Si igiluriile rendum est taraen quare per creaturam jurare in-
aduiterat qui eam ducit, muito magis iila adulterat terdicamur ? Quae enim ibi obiigatio fit, ut per coe-
quae ducitur. Siergo, nisi causa fornicationis,uxo- D lumet terram caeteraque his 26 simiha j urare (138)

(133) Spectat, credo, ad canon. 22, al. 17, ex illis (136) « Juraveris. »
qui apostolici vocantur, et canon. 1 Nicaenum (de (137) « Sub judicio decidatis. »
quibus V, 3Iorinum lib. iv, cap. 9. De Poenit.) qui :
(138) Quaestiouem soivitHieronymus, appositead
licetdeea mutilationetantummodoloqui videantur, Christi auditores Judaeos « Judaei per angelos, et
:

quae esteviratio, idqueresponsumdalum Ammonio urbem Jnrusalem teinplum etelementa jurantes,

et
apud Sozomenumiib. vi,cap.30, piobare videatur, creaturas, resque carnales venerabanturhonoreet
alio tamen sensii et universali ipseAmmonius acce- obsequioDei. » Idem fermeChrysost. hom. 17. Om-
pit, et rem decidit Innocentius I, epist. 37 ad ^"'eli- nino idem dixerat s. Hilarius ad h. 1. « His enim :

cem Nucerraum (ex recent. Const.) iibi generaliter eiemenlorumnomiuibus Judaeis erat rejigio jurare,
iegem expiicat etiam de eo, qui partem cujuslibet et c(Eli, et terrae, et Jerusalem, sed et capitis sui,
digiti sib) volens abscidit. quil>us,in coutumeliam Dei, sacramento veneratio-
(134) Omnis qui dimiserit (uxorem suam) det ei
c(
nem deferebant. » Prreclaret, ut soie,de hac Christi
libellum repudii. » doctriua Maldoualus ad h. 1.
(135) Luc. XVI. 18 « Omnis,quidimiltituxorem
:

suam, et aileram ducit, moechalur. »

 : ::

109 COMMENT. IN MATTH. — PARS I, CAP. V. HO

timeamus ? Cum enim Deum vel ejus verba in jura- A ei ; et volenti mutuariate, ne avertaris (142). Haec
mento ponimus, eum quodam modo mediatorem enimpauca verbaorauibushominibus sufficiunt ad
facimusejusqueauxiliuraabdicamus,nisiillipactiim perfectionem, inquibus omnispatientia, et largita-

servaverimus, qui nobis sub tali pignore credidit. tis virtus aperfe commendatur. Omnia aulem ista

In alliis vero qua obligatione tenemur? Si enimdi- illud capitulumspectanteiquecontinuantur quodi-

cam juro tibi per caput meum, quid intelligitur?
:
citur:iY<Si abundaverit justilia vestra plusquam
hoc forlasse: sic mihi caput meum sanum sit. Si Scribaru7)i el Pharisxorum,non intrabitis in regnum
vero dixero, juro tibi per coelum et terram et per cailorum. Pharisaei namque et avaritiapleni erant,

civitatem Jerusalem, intelligipolest siccoelumdet : et patientiam non habebant. Audislis quia dictum
mihi pluviam, sic terra det fructum suum, el sic est Diligesproximum tuum,et odio habebisinimi-
:

civitatem istam inhabitem.Et haec quidem non parvae cum tuum. Ego autem dico vobis diligite inimicos :

obligaliones sunt ; maxime autem si allegorice in- vestros, benefacite hisqui oderunt vos. Cseferaenim
lelligantur, ut per ccelum (139) apostolos, per ler- quaesuperiusdictasunt (143),noncontrarialegi, sed
ram Ecclesiam, per civitalem vero Jerusalcm ccele- quoddamejussupplementumessevidentur, secun-
stempatriam signiticemus. Ilocenim Dominusipse dumhocqiiod dixerat ^''on veni legem solvere,sed :

significare videtur, cum de coelo quidein dicit, quia B adimplere. Qute veromododicuntur, contraria sibi
sedes Dei est ; de terra vero, quia scabellum est pe- videnturesse opposita enim sibi sunt, odiohabe- :

dumejus;deieT\isa.\em3inlem,quiacivilases(magni bis inimicum tuum, etdiligite inimicosvestros.Quo-

regis. Vaideenim timendumest ponere hcBcinjura- modo ergo iutelligemus verbaveritatis,ut nonsint
mento,siita intelligantur. Atveronequecaputsuum contraria legi ? Quis est iste inimicus, quem odio
abjuret aliquis cui sanitatem divinilus ademptam habere, et diligere praecipit? Inimicus, iste (144),
redderenon valel, siquidemquod minusest, unum homoest inimicusquiapeccatcr, araicus quiaho- ;

capillumalbumautnigrumfacerenon potest. Nemo mo. Duo enim audisti, hominem et peccatorem, Di-
enim id facere valet ut suo tempore nigri, et albi igiturhominem, habeodio peccatorem. Dilige lige
cap:llinonoriantur.Quomodoigiturdicemus?Quo- naturam non vitium odi vitiumnon naturara. Hoc ;

modo loquemur ? Quoraodo verba nostra firmabi- enim modo et Christus legi, et lex Christo con-
mus? Sii, iaqnW, sermo vesferestest,nonnon qiiod veniet. Unus enim idemque homo et amicus et
:

tale est ac si diceret Illud quod est, dtc quia est

: inimicus est tibi unus idemque te persequitur, ;

illud quod non est, dic quia non est sic loquere, et non persequifur quod enim Deus in homine
: ;

sic responde. Qnod si feceris, non peccabis, neque fecit amiciim tibi est, et non insidiatur tibi

mentieris. Nihii his addas, sit simplex sermo tuus. quod vero diabolus in homine fecit inimicum tibi
P
Quod enim his abundantius est, a malo est. Quid 27 6st, tibiqueinsidiatur. In uno igitur eodemque
enim estquod hisabundantiusest,nisimendacium ? homine etamicum diligimus, et inimicum odioha-
Qui enim dicitidesse quod non est, vel id nonesse bemus. Quod ergo lex dicit Ditiges proximum :

quod est,tale verbum abundantius est, a malo est, tuum, naturam hominis intellige quae ideo tibi ;

a peccato, et a diabolo est de ipso enim dicitur proximaest, quiadeeademmassa facti estis. Quod
:

quia a principio mendax fuit, « et in verifale non vero sequitur Et odio habebis inimicum tuum, :

stetit (140). . vitium intellige, quod est causa omnium inimici-

tiarum. NuIIaeeniminter hominesiniraicitiae essent,
XIV. Audistis quiadictum est ; Oculumpro oculo, si hoc solum de eis sublalum fuisset. Sequitur:

dem pro dente. Ego autem dico vobis non resistere Benefacite his qui oderunt vos. Hoc enim ipse Do-
malo. Sedsi quis le percusserit in dexteram maxil- minus et docuit et fecit, sicut Judaeis loquens ait
lam luam, prcebeillietaUeram ; et eiqui vultlecum « Miilta bona opera operatus sum vobis, propter
injudicio cunlendere,et tumcam tuam iollere,remit- quod horum vultismeoccidere ? Et orate pro per-
te (141) ei etpallium.Et quicunque te angariaverit sequentibus caluraniantibus vos (145). » Et hoc
et
miUepassus,vadecumeo aliaduo. Quipetitale,da quidem ipse complevit, quando pro suis persecuto-
D
(139) Non multo aliter Beda, «specialiter autem vox jubenlis justo, sed perraittentis infirmo.
sanclas animascoelinomine significat,et terraepec- (143) Verbaquaein commentariosequuntur, leges
calrices, i etc. in hom. 6 post Cineres, p. 99. homiliar. Emiseno
(140) Joan. viii, 44 : « lUe homicida erat ab ini- suppositar.
tio et in veritate non stetit : « quem locum allegat (144) Sic ferme et S. Aug., serm. D. in monte,
et hic Chrysostomus, hom. 17. lib. 1, cap. 41 unoqui malus est, et pro-
: « In ipso
(141) « Dimitte. ;> xiraum liabes, et inimicura. Nara quod homo est,
(14'2) Quivis videt superioribus verbis significari proximus tuusest quodraalusest, nonsolum tuus, ;

quod scriptum eralKxod.xx, 24 Levitic. xxiv, 20; ; sed etiam siius inimicus esl. Dilige ergo in eo car-
Deut. XIX, 21. Bene hir. Hieron. « Dominus noster : nem et animam, hoc est proximum tuura, quem
vicissiludinem toUens, truncat inilia peccatonim ;
Deus fecil : et odio habe malitiam, quam ipso con-
et in lege, retributio est; in Evangelio, gratia ; ibi senliente, diaboliis introinisit. »
culpa eraendatur, hic peccatorum auferimtui- exor- (143) Joan. x, '61. « Mulla bona opera ostendi
• dia. » Deilla V.T. lege fuse (^hiysostom. iiiit. hom. vobisex Patre meo, propter quod eorum opus me
18, et elegans esl Bedse senteutia in ill. « odio ha- lapidatis. »

. bebisiaimicumtuum,» videliuetnonest accipienda

 111 S. BHUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS. 112

ribusoravitdicens: « non enim A quoniamperfectus Dominus bonosetperfectos vult

Pafer, ignosce illis,

sciunt quid faciunt. Ut sitis filii Patris vestri qui in habere fideles. Quae sit autem ista perfectio (148),
ccelis est (146). » Qnod sic intelligilur ut sicut audi quid ipse Dominus dicat
: « Si vis, inquit, :

estisfilii Deiper creationem, sic etiam sitis ejusfilii perfectus,esse vade, vende omnia quae habe, etda
per imitationem. Ipse enim non solura amicis, ve- paupeiihus (Matth. xix,2l).)) Haec autem speciaii-
rura etiam inimicis bene facit. Ethoc est quodait: ter apostolisdicuntur, eorumque successoribus per
Qui solem suum oriri facit super bonos et malos, et eos mandatur. [Gap. VI.] Attendite ne justitiam
pluit superjustos etinjustos. Sic enim inimicos nu- veslram faciatis coram homimbus, ui videamini ab
trit ut amicos et hos et ilios sui soiis splendore
; eis: alioquin mercedem non habebitis apud Patrem
illuminat, et suarum pluviarum mundatione utro- vestrum quiin ca5^«ses/.Si enimjustiliara nostram
rumquepossessionesfecundat.Sed parva suntheec, non debemus facere corara hominibus, quid est
audi majora. Qui solem suum (147), Filium suum quod supeiiusait: Sic luceatlux vestra coram ho-
solem justitias, lucem, quffiilluminatomnerahorai- minibus ut videntes vestra bona opera, glorificent
nem venientem in hunc mundura, nunc oriri, nunc Patrem vestrum qui in cailis est^ Quomodo enimvi-
videri, nuncin tenebrislucere,nunc superbonoset debant bouaopera nostraquae,coram eis ipsisqua
malos splendescere facit. Et pluit super justos et g videntibus,facerenonaudemus?Sienimfecerimus,
injustos. Prius enim per prophetas, deinde perFi- mercedem non habebimus. Videamus igitur quid
lium, postea vero per apostolos et doctores fidei signiticet ut videamini ab eis : in hoc enim tota
et doctrinaepluvias omnipotensDominus pluit. Ma- quaestiosoIvitur.Noneuim perdit mercedem, sicut
gnae sunt istee nubes his Ecclesia fecundatur,his
:
dicere videtur qui justitiam suam facit coram ho-
bonorumoperumseminanutriuntur,hisquiinfusus minibus, sed qui ideo facil, ut videatur ab homini-
non fuerit, totus aridusin igne cremabitur. Si enim bus. Qui enim ideo facil ut ab homiuibus videatur,
diligitis eos quivos diligunt,quammercedem habebi- non justitiae mercedera quaerit, sed hominum lau-
tis'? Nonne etpublicani hocfaciunt ? Et si salutave- deraet vanaraglonam popuhquefavorem. Ideoque
ritis fratres vestros tantum, quid amplius faciiis ? nouhabetmercedem apud Deum,quoaiam vanam
Nonne et hnicihoc faciuntl Nonenimhoc intelligere mercedemlaudis suscipitapudhommes. Cum ergo
debemus, ut eos qui nos diligunt diligere non de- facis eleemosynam nolituba canere^^ante te,sicut
beamus alioquinnec Deura nec proximum
: dilige- hypocrilee faciuntinsynagogis etin vicis,ul honori-
remus.quaesunt duomaxima legis mandata. Quid ficentur ab hominibus amen dico vobis, receperunt :

igitur ? nisi ut non diligamus eos tantum qui nos mercedem suam. Dico ergo quare receperunt mer- :

diligunt, sed etiam eos qui nos non diligunt, G cedem suam? Nunquid ideo quia pauperes tubge
et non propter hoc tantum, quia nos diligunt ; hoc sonitu coliigebaut, quod fortasse aliler lam facile
estenimvicem reddere, sed quiaejusdem corporis adunare noopoterant? Autquiain Synagogis(149)
membra suraus, etejusdem Patris filii sumus. Ta- et iu vicis hoc faciebant, ubi, quia locus spatiosor
lis enim amor spiritualis est, et ideo indeficiens erat, melius fieri videbatur? Non ideo quidem.
:

carnalis enim amor cito dilabilur, sicut et ipsa Quare ergo? Vis audu-e quare?Quia ideo hoc
caro quali videlicet amore publicani atque ethnici
; faciebant, ut nou a Deo mercedem reciperent, sed
se vicissim diligunt statim enim ut se ab aliis non
:
uthonorificareuturab hominibus. Tantum igitur eis
diligi intelligunt, ipsi quoque alios non diligunt. amor laudis et gloriae contulit, ut eieemosynasda-
Nos igitur omnes dihgere, omnium salutem quas- renl, et mercedem non haberent. Quomodo ergo
rere, omnibus charitatis afifectum oslendere debe- eleemosynasfaceredebemus ? Sequitur Teautem :

mus. Quid enim est aliud salutare, nisi charitatis, faciente eleemosynam, nesciatsinistratua, quidfa'
et dilectionisaffectumostendere? Sicenim augetur ciat dextera tua, ut sit eieemosynatua in abscondilo,
a.mov e.icox\coi'd\di CTQs,c\\..Estote ergo et vos perfecti, et Pater tuus qui videt in abscondito, reddet tibi.
sicutet Patervesterccelestisperfectusesl. Nonenim
Quidenim perdexteram velquidpersinistramintel"
dicit, ut siraus tantum perfecti, quantum Pater no-
Q ligamus? Si eoim mauus nostras in his mtelligere
ster coeleslis perfectus est hoc enim impossibile ;
velimus, nescioquomodoalleruisoperaalleramtel-
est : sed utsimus perfecti, sicut ipse est. Sic
dicil, ligat : non enim in manibus,
s>ed in mente est iutel-
enim pueraliquis homoest, sicutet juvenis,quam- lectus.Denique cur dextera opus suum sinistrae
visviribus et scientia nonsit perfectus homo, sicut abscondat, quae tam concordans ei est, tamque
juvenis.Simus igitur perfecti pro modulo nostro ; fideliter iu omnibus eiauxiliatur ? Aiiud igiturper

(146) Luc. xxui, 34

; « Pater, dimitte illis non ;
gatur perfectus tanquam Deus : etanima perfecta,
enim sciunt quid faciunt. » tanquam aniraa. »
(147) Mystice haec Ambrosius lib* v, in Luc. non (149) Hoc ab illis factum negat Chrysoslomus,
absimili ralione « Propheticis populum Judaeorum
:
hom. 19 et iutelligi vull de osleutatioue iu hisce
Dominus pluviis irrigavit, et Solis aeterni refulsit operibus bonis. Negat etiara illud A. Imperfecti et
radiis etiam non merentibus, » etc. recentiores, qui Hebraeorum veteres ritus sorutaa-'
(148) Breviter Beda, « ita tamen, ut Deus inlelU- tur, ut Ligfool Hor. Hebr.
 :

113 COMMENT. IN MATTH. — PARS I, CAP. VI. 144

dexteram et sinistram oportet intelligere. Dexlera A Quid enimsignificetvelle videri ab hominibus,jam

enim nostra, amor Deiest, sinistra{l50) vero, amor superius diolum est. Ilffic est autem causa quare
laudis hsec enira ducit ad agnos, illaducit adhae»
; oratio tuanon suscipitur quia vis videri abhomi- ;

dos. Recordare illius Kvangelii, inquo agni consti- nil|us. Ubicunque enim ores,si ideo oras ut videa-
tuuntur a dextris, h<edi vero a sinislris. Si ergo ris ab bominibus, uon suscipitur oratio tua. Sed si

facis eleemosynam.fac amore Dei qui hoo preecepit vis bene orare (151), intrain cubiculum tuum, redi
ut faceres ; heec estenim dextera tua. Nesciat hoc ad cor, hoc est enim cubiculum in quo oratio coa-
sinistra.id est amor laudis.Non quaereasinde favo- tinetur hoc estcubiculum in quo Deus ipse quie- :

rem vulgi.imdequfprisphicere.Deo.Utruinqueenim scit. Ibi igitur ora, ibi loquere, ubi et quod dicis

simul etsi habere possis,non habebis lamen.si ha- et cui dicis praesto sunt. Claude ostium, non enim

bere desideras.Sic igiiur in omni opere nostrone- indiget son oris, non iudiget clainore vocis ille
scitsinistraquid faciat dextera.sinon amorelaudis, quem ores. Ad cor enim respicit, in abscondito vi-
sed atnore Dei et justitise iliud agimus.Unde ethic det, non verborumcomposilionem,sedcordis com-
dicitur ut eieemosyna tua in abscondito. Sive
sil punctiouem attendit. Unde Psalmista « Gor con- :

enim in Synagoga.sive in viois et plateis eleemosy- tritum et humiliatum Deusnonspernit(152) {Psal.

nim facias, in abscondito tamen facis, quicunque g l,19).» Sequitur :0?'an/ps autem, nolile multum lo-
hoc faciens non ab hominibus.sed a Deo videri de- quiysicut ethnicifaciunt : putant enim quodin multi-
sideras. Econtra vero qui in abscondito facit, et loquio suo exaudiantur. Nolite ergo assimilari eis,
videri cupiens, laudem ex hoc et gloriara quaerit, scii 29 enirn Pater vester, quid opus sit vobis, ante-

non inabscondiloquidem facit,quoniam abscondi- quam petalis eum. Ethnini enim sive dicantur ab
tum non vult esse quod facit.tantumque eivalet ac ethna (IS3), sive quod magis videtur, dicantur a
ci in publico faceret.Deus autem qui videt in abs- valie Enuon, a qua dicitur gehenna, hypocritas
coodito,et cuiabsconditonihil estabsconditum.qui et peccatores signiticant isti autem nescio quo :

et corda scrutatur et videt cogitationes,reddet uni- errore decepti in multiloquio et longa oratione se
cuiqiiesecundumoperasua.^^/ci/moj-a^ts^none^^Yjs exaudiri cogilabant. Non enim exauditur oratio
sicut kypocritx,qui amant insynayogiset inangelis quia longa est, sed quia pio menlis affectufit, a
platearum stnnles orare, videalurab hominibus
ut corde contrio, et spiritu contribulato. Sed quid
Amen dico vobis, receperunt mercedem suam. Tu est quod Apostolus ait « Siae intermissione
:

autem, rum oraveris, intra in cubiculum luum, et orate (lo4), » cum Dominus multum nos loqui ia
clausooslio,oraPatremtuuminabscondito,et Pater oratione prohibeat ?An fortasse sic determiuandum
tuus, qui videt in abscondito, reddet tibi. Omnes est ? Sine intermissione orata dum oratis, ut vide-
enim hae simihtudinespeueidem significant,atque licet vel citoaboratioaecessemus, velinterimdum
uno modo absolvi et intelligi possuut. Nequeenim oramus attentissime et tota cordis intentione ore-
peccat aliquis, quia in synagoga orat, quae est mus ? Potest tamen et sic inteliigi, ut Dominus de
domus oralionis in plateis quoque orare non est
; clamosa vocis pratione,Apostolus vero de abscon-
peccatum. Quare ergo interdicitur ? Audi quod dita mentis deprecatione locutus sit. Haec igitur
sequitur, et intelliges : Ut videantur ab hominibus. abbrevianda est ut vaga,illa vero continuanda est
(i50)Simil! prorsus ratiooe Beda. Videtur enim -(
(153) Doleo,ab auctore nostro tara longe accer-
humanae laudis dechiratio io sinistrasigniticari ia ; silam et falsam nominis hujus rationem aflerri. Id
dextera inlentio implendi praecepta divina, ». Aug., enim vel pueri in scholis docentur,ut pagani dicti
enarral. in Psal cxx, num. 8, aliter et myslice siintdpagis, quandoabolitafermeidolorumsuper-
tamen explicat « Sinistra nostra dicitur quidqnid
: a civitatibiis ejecta in vicos et pagos se
stitio et
temporaliter habemus.DfXtera nostra dicilur,quid- receperat ita cum late dorainaretur, atque orbem
quid nobis reteruum et incommutabile Dominus fere terrariim oranem complecteretur, a. gentibus
pohicetur, » at jue addit,n. )0: «({uando facis opus d\cU)sgenliles Latine.quiGraeca voces ethnicii^viMi
bonum, propter vitam aeternam fac. Nam si... ab sOjo;gens dicebantur. Et genles quidem eadem
fecei'is ul lerrena tibi abundent, scit sinistra tua significatione in Scripturasaepissime dicuntur;ex-
quid faciat dextera tua. » Idem ferme in p=;al.cxLV, stantque libri Arnobii aiivereus gentes.Esl qmdcm,
nura 22 et serm. 149, niim. 15. D ut paganorum,sic gentilivm significatio raiiltiplex,
(l.il) Klegantissime lotum hoc Chrysostomus, et qiiandoque nulia comparatione ad religionem,
hoinil. 8 in Epist. ad Timolh. ; « Quid igitur
i ut constat vel ex ti t. xiv, 1. iii. cod Theod. De
Paulus sibi vult qiii ait Volo nrare viros in omni
: nuptiisgentilium;u:ide fortasseIIieronymus*7en<?7es
loro... Nam profectoabsurdiira erit, si istud simpli- ab e^/in?cts distinxif in cora. Ephes., cap. vin, 20.
citer accperimiis qiiasi non liceret. omnibus in Apud ecclesiasticos scriptores tamen illa est so-
locis, atque in ecclesia orare. Quid igitur hoc ? lemnis acceptio quamdiximus ut Isidoro etiam lib.
Evitandum prosus inanem gloriam Christiis admo- viii, orig., c. 10.
niiit,dum non modo clam, veriim et in abditiore (lo4) I Thessal. v, 17. Earadem quseslionem
domusparte votaatque preces ferendas admoniiit. movit Chrysostoraus, houi. 19, atque ita solvit :

Sicut euim cum dicit Nescint sinistrn lua. etc,

: « battalogiain hic loquacitatf^m vocavit, qiia tunc
nonde manibussimpliciterdicif,sed rnagnitudinem utiqiie uliinur, cura non utilia nobis a Domino
vanitatis jugiiiare oontendit ; ita et in hoc loco poscimus,ut polentiam,gloriam,)) etc. Receutiores,
cubiculi nomine secretum inlimi cordis expres- praeseriim Jansenius cap. 44, Maldonatiisad h. I.,
sit. » etc.observant in Graeco esse partaloysi; quod ioa-
(152) Hactenus homilia. nem eorumdeai verborumrepetitionem signilicat,
 :

115 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS. 116

ut stabilis et firma hac auditur a populo,illa noa A tamen specialiter esse dicitur, quoniam in sanctis
:

auditur nisi a Deo. Hsec naodulatione movetur, illa habitat, qui coeli vocantur. Cseli (157) autem vo-
lacrymis temperatur. Haec igitur brevis fiat ut cantur sancti, quia altius elevati, non terrara, sed
audiatur a populo.illa fial longa ut exaudiatur a coelum diligunt. Sed quomodo nomen Deisanctifi-
Domino. Sive enim raanducamus, sive bibemus, cari potest, quod sera per et naturaliter sanclum est ?
sive aliquidaliudagimus,mentem tamen ad Deum Qmd eslenim sanctificetur nomen ^Mwm.^Priusenim
habere possumus; loqui vero,vel orare non possu- € notus in Judaea Deus, in Israel magnum nomea
mus. Et quioptimus Deus anle etiam quam peta- ejus {Psal. Lxxv, 1). » Nondum igitur in gentibus
tur, scit quid nobis sit opus, non est necesse ut nomen Dei sanctificatum eral. Adhue enim nomea
oris orationem longam faciamus quae multis im- : Jovis, Mercurii, Marlis et Saturni sanctum in gen-
pedimentis multotiesa sui continuatione interrum- tibushabebatur. Nunc igiturnomen DeiinEcclesia
pitur. lUa igitur extendatur, illa sine intermissione sanctificatum est, et nomen falsorum deorum ne-
laudem non quaerit,favorem non appetit,
fiat,quae fandum,et profanum factum est. lllis praetereano-
de modulatione noulaudalur, deabsouo nonrepre- men Dei sanctificatura non est, qui illud abjurare
henditur quae ab homine non auditur, ei quae a
; noa timent. Quid igitur est sanctificetur nomen
Domino exauditur. Sequitnr :
g tuum, nisi sanctum, 30 terribile, valdeque tre-
Sic ergo vos ora-
bids mendura ab omnibushabeatur Adveniat regnum :

XV. Pater noster, qui es in cselis, sdnctificetur tuum (158). Hoc enim et de regno ecclesiastico,
nomen tuum (155).MagQus honor, immensanobili- quod a Deo regitur, et gubernatur, et de regno
tas, ut Patrem vocemus, cujus vocari servi digni aeterno quod finem non habebit, intelligi polest.
non sumus (186). Adoptivi nampe tiiii facti,simul Hoc autem quotidie veuit, quotidie crescit, quo-
cum unico Dei Filio dicimus Pater noster. Ado- tidie nascuntur qui ei per fidem conjungua-
:

ptione autemnonqui voluntjsedquieligunturdigni tur. Hoc enim regnum a nascentibus augetur, a

fiunt. Ipse enimnos«elegitante mundi constitutio- morientibus non minuitur venit igitur semper :

nem, ut essemus conformes imagini Filii ejus, ut donec ex toto compleatur. Quod ubi completum
sit ipse primogenitus in multis fratribus {Rom. fuerit, tunc multo melius esse incipit. Et hoc qui-
vin, 29) : » Apostoli verba sunt.Nemo amplius de dera est quod oramus, videhcet ut compleatur
nobililate superbiat : omnes fratres sumus ; ille no- et transferatur. Qui enim sic non orat, non optat
bilior qui melio. Saepe enim servus nobilior est esse beatus Fiat voluntas tua, sicut in cselo et in
quamdominus,quoniam hic est servushominisille terra (159). Fiat, inquit, et compleatur sic in terra
diaboli. Quamvis autem ubique hominibus,
Deus, in
P voluntas tua ab
sit coelis sicut in coelis fit, et

et fuisse ethnicorum opinionem hanc battalogiam in oratione commemoremus, quod et nos ipsi esse
multum valere ad impetrandum;quod probarevi- deberaus, et in quantum sumus,intantura ad ejus
detur sacerdotum Baal exemplumlllReg. xviii,37. societatem, et adoptionis farailiara pertinemus. »
(155) Dominicam orationera plurimi ex vet. PP. PraeclareChrysost, 1. all. « Cum Deumesse dicit in
explanarunt praeter Hieronymum^Chrj^sosromum,
: coelis, non ibi eum lioc dicendo concludit, sed a
aliosque interpretes,Tertullianus et Cyprianuslibro terris abducit orantem. Sic etiam ferme A. im-
singulari ques laudat S.Hilarius in Matlh.;Cyrillus perfecti, hom. 14.
Hierosol.,Catec.23;August.epistJ30,serm.56,serm. (158) Sanctiticetur idem hic esse ac glorificetur
in mont., auctor.serm.65 inter opera August.,etc., Kyt«o-9flTw ToGy£(T7i observat Chrysost.
^o^kitQijtw,
ex Theologiss, Thomas, 2-2 qu. 83, art. 9, ejusque atque id signiticari « dignare vitam nostram sic
commentatores card. deLauraea opusc. De orat. munda conversalione servare, ut per nos cuncti te
Christian. cap. 9 Suarez, De relig., t. II, hb. in,
; omnino gloriticent. » Tertuil. « Id petimus ut san-
cap. 8, etc. ctiticetur in nobis qui in illo suraus, et in caeteris,
(156) Prooemium hoc veluti Dominicae orationis quos adhuc Dei gralia exspectat. » De nostraipso-
expendunt Tertullianus,qui de eo,« appellatio,ait, rura sanctilicatione plerique alii exponunt,Cypria-
ista et pietatis etpotestatis est» et Cyprianus,qui ; nus, Cyrillus, Aug,, serm. 56, etsi hic serm. iu m.
eamdem appellationem dicit esse «eorum qui cre- nura. 19 exponit « ut sancta habeatur ab homi-
;

dunt, et invocari qui noster esse coepit, et Judaeo- nibus. »

rum qui eum reliquerunt, esse desiit. » Ab Aug., D (159j Prima A. explicatio deregno ecclesiastico,
serm.in mont. Pater compellari dicitur « noster » non sive Ecclesiffi ampliticatione facere videtur, ut ea-
« meus»utfratresnosomnes agnoscamus esse; et demferrae sit haec petitio cura superiore ; est tamen
Chrysost.,hom. 20, i pro communi corona preces multorura PP.ut Hieronymi,qui,postquamsuperio-
nos fundere vult, et non tam propria commoda, rera exposuit ut nomen Dei sanctificetur in nobis,
quam proximorum petere. » Vid. elegantissimum hauc petamiis « vel generaliter pro
ita edisserit, ut
Cypriani locum. totius mundi regno,ut diabolus in mundoregnare
(157) Ita S.Aug.serm. in mont., exponens«qui desistat, vel ut in unoquoque reguet Deus et non
es in sanctis. Ila Beda, nec dissimiliter Cyrillus. regnet peccatum in mortali hominura corpore. »
Alibi Aug. (id., ep. 186 ad Dardan.,num. 16) addit Aug. serm. 111. « Adveniat ergo accipiendum est,
litteralem magis explicationem aliam, etpostquam manifestetur hominibus. » A., serm. 65 id est
docuit « ubique esse Deum per divinitatis praesea- « manifestetur mundo. » lidem taraen ferme cum
tiam,sed non ubinRe per habitationis graliam, » A.nostrode regnoetiam aeternointelligunt,maxime
subdit:«Propterhanchabitationem,ubiproculdubio quandotetcorpiispostresurrectionembealitudiuem
gratia dilectionis ejus agnoscitur, non dicimus : suam consequetur et « beata vita omni ex parte
Fater noster qui esubique ; cvxmhoc verumsed,sed: perficietur, » utait Aug., de serm. D. in m.
Pater noster qui es in CtB/i«, uttemplumeguspotius
il7 COMMENT. IN MATTH. — PARS I, CAP. VI. 118

adimpletur ab angelis (160). IbieQim sola pax re- A Audisti conditionem quid : llbi videtur? Si dimiseris,
gnat, ibi nullae lites, niillffi discordiee, nulla bolla, dimitteturlibi (16o) ; si non dimiseris, non dimitte-
neqiieindigna.lio u\\a..Pauemnost)'umsupersubstan- tur Autergodimittas, aut istanon dicas haec
tibi. :

tialemdanobis hodie. Ilic est enimille panis, qui de enimdiceudo, te ipsumligas et coutrate oras. Tale
coelo descendit hoc pane nutritar anima. Qui bene
: enim est ac sidicas : Noli mihi, Domine, dimitlere
supersubstantialisdicitur, quoniam super substan- peccata raea, quia nec ego aliis dimittere volo
tiara etangelorum, et hominum, caro Christi exal- (166). Melius est ergo dimittere, quam contra
tata est. Est etiam iste pauis sermodivinus, quiab se talia dicere, tantumque beneticium amittere.
alioevangelista quotidianus (Idl) dicitur, quoniam Et ne 7iosinducas nos in
in lentationem. Sicenira
quolidie ab Eoclesia suscipitur. Nam.etsi quotidie tentatiouem Dominus inducit, sicut et Pharaonis
non suscipiatur singulariter abomnibus, quotidie 31 cor induravit. Quia enim sine ejus permis-
tamen abillasuscipitur, quaj mater est omnium. et sione nihil fit, hoc ipse videtur facere quod fieri
cujusmembrasunt omnes. Huuc autem panem dari permiltit. Ipse igitur nos in tentationem inducit,
nobisnonrogamusuisiAorfit ; quia non sumusnisi quia inimicus noster nos tentandi potestatem non
hodie. Cur enim cras mihi dari rogem, cum utrum habuisset, nisi hoc eidesuper datum fu'sset (167).
adcrasveniam,ignorem?Ipseenim Dorainusdicil: B Hocenim ex eo probari potest, quod nisi permis-
Nolite cogitare de crastino (162) hodie es, hodie : sus, beatura Job tentare non potuit. Oramus igitur,
quuerersiad crasveneris, et crasquipre. Postquam nonut penitus nontentemur, sedncin tentationem
enim veneris ad cras, jam cras non erit tibi cras, inducaraur (168), quia irretiti teneamur etsupere-
sed hodie. Non qujeris igitur nisi hodie, quia nun- rour. Qui enim in tentationem inducitur, quasi jam
quam habes, nisi hodie. Tria enim tempora sunt, circumclausus, et irretitus, aut difFicile, aut nuUa-
ei quibus unura tantumhabemus (163). Et dimitte tenus expeditur. Sed libera nos a malo. Libera, in-
nobis debitanostra; sicutetnos dimitttmus debilori- quit, nos a malo libera nos a peccato, libera nos
:

bus noslris. Hoc enim ipse paulo post subsequenter a diabolo (169), qui est auctor mali(i70),ne nos in
exponH diceas :Si enim dimiseritis hominibus peccala tentationem inducat, ne nos aggrediens superet,ne
eorum, et Pater vesler CKleslis dimiltet vobispeccala tentando vincat, et glutiat (171).
vestra (164).Siautem nondimiseritis hominibus,nec XVI. Cumautemjejunatis, noiite fierisicut hypo-
Pater vester ccelestis dimittetvobispeccata vestra. critxtristes (172). Tristesenimdicuntur hypocritSB,

160) « Obediatur praeoeptis tuis, sicutab angelis possit spiritiialiter etsimpliciter intelligi. »Omnes
ita abhominibtis, » Aug., 1. all. etep. 130. Subjicit vero qui poslreinam aliquo pacto recipiunt, praece-
tamen Aug. alias interpretationes serm. in m. 1" C ptum J.-G. comraemorant de cavenda soUicitudine
* faciant voluntatem tuam, sicut justi, ita etiam in crastinum.De totahac refuseMaldonatus, quem
peccatores » justos euim nomine coeli, nomine
: legere juvabit.
terrx peccatores significatos viilt 2" «utjustis ; (162) Matth. VI, 54 « Nolite soUiciti esse u :

pr8emium,peccatoribusdamnatio retribuatur;» 3°, craslinum. »

« ut quemadmodum spiritusnon resistit Deo, itaet (163)« Cujus enim diei spatium visurum esse
corpus non resistat spiritui » qiiam eiplicationem
: te nescis, quam ob causam illius sollicitudine tor-
dederat eliamTertullianus et C^^piianus, et postea quearis. » Chrys.
Beda 4°, ut voluntas « sicutin ipso D. N. J. C. »
; (164) « Diinittet et vobis Pater vester coelestis
perfecta est, « ita et in Ecclesia » perficiatur. Pri- delicta vestra, * Vulg. Matth iv, 14.
mara Cyrillus habel,et ahbi fermesolam Aug. ipse (l6o) Vid. Chrysost., Aug., etc. Beda. « Certa
prodiicit. nossponsioue constringens, utnon aliter a Deo cui
(16n Notum est, Gr«ciim textum, ethicubi vulg. debitores sumus, veniampetamus, quam sicutde-
reddit « supersubstantialem, » et Luc. ii, 3 ubi in- bitoribus nostris dimittimus. »
terpretatur « quotidianura, » habere t6v i-r^io-jTto-j (166) V. S. Thom. qii. 83, art. 16 ad 3.
:

imo lectionem frequentiorem PP. in Matth;«o qiio- (167) TertiiU. « Id est ne nos patiaris induci ab
que (V. Sabatier tom. 111, pag.33) esse « quotidia- eo utiqiie qui tentat. »
num. » disserit de utraque interpretatione Hiero- (168) Vid. Aug. serm. in m. etc. ubi distinguit « ten-
nymus hic et lib. ii, in epist. ad Tit. ubi aliara in- tari » et« inferriintentationera» namlegit « ne nos
terpretationem suggeritegregiam,peculiarem.Quid D inferas in tentatiouem » et epist 30, « admone-- ; . 1

intelIigihisnorainibusdebeataulpossit,complexus mur hoc petere, ne deserti ejus adjutorio alicui

est .\ug. serm. ra m. «Panis qnotidianus aut pro
: tentationi vei consentiamus decepti, vel cedamus
iis omuibus dictuse^t,qu;ehujus vitre necessitatera afflicti. » V. s. Cyrill.
substfnlant autprosacr.iraento corporisChristi (109) August. serm. inm. « Oranduin est enim, :

quod quotidieaccipimiis, aut pro spirituali cibo. > ut nonsoliim noninducainurin malumquocaremus,
Propter eos tamen « q'ii plurimi in orientalibus parti- quodsexto loco petitur, sedabilloetiam liberemur,
bus non quotidie coenm Doininicae commiinicant» quo jain in iucti suraus. »
praeferl postea secundte explicationi postremam (170) Cyrillus, Chrysost. et Graeci ferme hic no-
:

« praeceptascilicetdivina.quieqiiotidieoportet me- mine mali diabolum inlerpretantur.

ditari etoperari.» (^yriUus lamen alteram illarain- (17l)Tertull. «Eorespondetclaiisula interpretans
torpretalionemsolara proposuit, quod paniscom- quid sit, ne nos deducas in ientalionem, hoc est
munis non sit srrtojTio;. Contra Chrys. de pane enira « Sedevehe nosa inalo. » Beda: « ut ab om-
:

commiiniseu victu'iuotidianoexplicat,(}uod mentio nibus, quaj diabolus et mundus operantur, securi

fiat aoTov -o-j lfrtu.ipo-j. Terlulliauus, etsi in explie steinus ac tuti. »
calioneindeEiicharislia magisinclinat, admittit ta- (172) Est horail. Emiseno erronee altributa fer.
men et hanc quotidiani victus. Cyprianus aeque 4, in capite jejunii, pag. 47.
utramque approbat, ita ut « panis quotidianus
119 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS. 130

quia,utreligiosiappareant,tristitiamquamdam et A ubifuresnon effodiunt nec furantur.la terraenim

severitatem in vullu ostendunt, quasi qui multo thesaurizanti dicitur : « Thesaurizat et ignorat cui
jejuniosintconfecti.Undeetsubditur :Ea;;emman< congregabit ea {Psal. xxxviii, 6). » Itemque « :

enimfacies suas,utappareant hominibusjejunantes. stulte, hacnocteanima tua rapietura te(176), quse

Faciesenim suas exterminant, quia ultra suae pul- autem parasli cujus erunt ? « De illo vero qui in
chritudinisterminos alque naturam,incultas et in- coelis thesaurizat, qui dicitur ? » Dispersit, dedit

formes horrescere sinunt. Si enim informitas Deo pauperibus justiliaejus manet in saeculum saeculi,
:

placuisset, tampulchra faciehominemnon forraas- cornu ejus exaltabitur in gloria {Psnl. cxi). » Et Do-
set.Sedquare hoc faciunt? Ul appareant hominibus minus ad divitem « Si vis perfectus esse, vade, :

jejunantes. Si enim soli Deo jejuniura suum com- vendeomniaquaehabesetda pauperibus.etsequere

mendare voluissent, nonin facie,sed in corde illud me, ethabebis thesauros(177) in coelo. «Quiautem
ostenderent scriptum est enim Homo videl in fa-
; : sicsuos thesaurosreponit, securusest, eosqueamit-
cie,Deusautemcordaintuetur (173). Qui igitur non tere non timet. Quicunque igitur es cui cupis ani-
Deo, sed hominibus placere volunt, illud extermi- mam tuam in coelo habitare et esse, ibi tuos thesau-
nant (174) quod ab hominibus videtur.ldeoque quia ros repone. Ubi enim est thesaurus tuus,ibi est et cor
laudem ab hominibus quaerunt, raercedem a Deo g tuum. Si in ccelo est thesaurus, ibi erit et anima.
non recipiunt. Et hoc est quod ait Amen dico :Si in terra est, in terra erit. In terra utique, de qua

vobis,receperunt mercedem suam. Sed dicis.Quomo beatus 32 Job ad Dominum dicit « Dimitte me ut
•
:

do ergojejunabo ? Audi quod sequitur Tuautem, plangam paululum dolorem meum,antequam vadam,
:

cumjejunas, unge caput tuum, et faciem tuam lava, et non revertar, ad terram tenebrosam et opertam

ne videaris hominibus jejunans sedPatrituo, quivi- mortis caligine terram miseriae et tenebrariim, ;

det in ahscondito ;etPalertuus,quividetin abscon- ubi umbra mortis, et nuUus ordo, et sempiternus
dito, reddet tibi. Hypocrita, inquit, quando jej unat, horror inhabitans (178) {Job x, 20). » Denique ubi :

faciem exterminat, quoniam exterminatorem et est thesaurus, ibi est et cor, quia unusquisque illuc

tristitiaeprincipem in corde habet. Tu vero qui to- pervenire desiderat, ubi suas divitias cognoscit esse
tiusconsolationislaetitiaequeDominumin cordisha- recondilas. Beatus igitur qui divitias suas in coelo
bitacuIogestas,hilaremet pulchram faciem oslen- utsemper ibi mentem habeat, semperque
reposuit,
de. Appareatexterius in facie, quantumlfetitiaebo- illucomnibus viribus et desiderio tendat.
num possideatur mente, et virtute jejunii operante, XVII. Lucernacorporisestoculus.Sifuerit oculus
sicut animae caput, et facies ungitur (175), etlava- tuus simplex, totum corpus tuum lucidum erit. Si
tur interius,siceliamnon moeroris,sed gaudiipul- autem Qculus tuus nequamfuerit, totumcorpus tene-
chritudo reveletur exlerius. Hoc enim jejunium suo brosum erit. Si ergo lumen quod in te est tenebrae
ordine celebratum operatur in nobis, ut et mens sint, ipsae tenebrx quantxerunt^ (l79)Hanc autem

nostra sancti Spiritus oleo ungatur, et facies animae similitudinem ad quid attulerit, nonclare apparet,
peccatorum maculis abstergatur. Facieiautem spi- nisi fortasse quia discipulis loquebatur, quibus in
sanctaque laetitia hypocrisim toUil, ejusque
ritualis hujus sermonis exordio dixerat « Vos estis sal :

suspicionem. Qualiscunque enim sit facies, Deus terrae, et vos estis lux mundi {Matth. v, 13) : » ut

tamen non faciem mtuetur, sed corda. Age palam per hoc videlicet intelligant,quales in Ecclesiae cor-
quidquidvis, finge et simulaquod vis, ipse tamen pore esse debeant et tale est ac si diceret
; Sicut :

in abscondito videt, et, secundum hoc quod ibi videt, oculus est lucerna corporis, ita et vos estis lucerna
reddet tibi. Nolite thesaurizare vobis thesauros in Ecclesiae qui si simplex (180) et sine maculafuerit,
;

terra,ubiasrugo et tinea demolitur, etubifures ejfo- totum corpus lucidum erit si vero nequam et sine
;

diunt etfurantur. Thesaurizate autem vobts thesauros lumine fuerit, totum corpus tenebrosum erit. Nam
in coelo, ubi neque serugo, neque tinea demoUtur, et neque manus quo extendantur, neque pedes quo

(173) I. Reg. XVI, 7. « Homo enim videt ea quae oculus tuus fueritsimplex, totum corpus tuum luci-
parent, Dominus autem intuetur cor. dumerit.Siautemoculustuusfuerit nequam, totum
»
D corpus tuum tenebrosum erit. »
(174) De verbo « exterminant, » ejusque usu in
ecclesiasticisscripturisagit hic Hieron.,quem Beda (180) Ita ferme S. Hieron. adv. Lucifer. « Lucer-
describit. Habet illud verbum Hilarius, Augustinus, na corporis est oculiis, id est Ecclesiae lumen est
etc. Graece ayavt'?ouo-t. episcopus Sacerdoteenim fidem verampraedi-
. . .

(175) Quod enim de unctione dicitur, hoc signifi- cante, ex omniiim corde tenebrae discutiuntur, »
cat. Namevangelista loquitur «juxta ritum provin- etc. Proprius et A. De dit^nit. sac, cap. 6 (quem
ciae Palestinae, ubi diebus festis oolent ungere ca- Mabill. t. IL An. Silvestrum PP. II esse putavit :

pita. » Hier. et Beda, et De veteribus generatim Ambrosius olim putabatiir) Si oculus tuus simplex ;

Chrysost. «mosisteapud veteresfuit; ut laetitiae suae fuerit,e\c., idestsi episcopus, qui utlumenmeruit
tempore saepius ungerentur. » praeesse in corpore, siinplicitale estsancta, et inno-
(176) Luc. xu, 20, « animam tuam repetunt a te. » centia decoratus, oranis Ecclesia splendore luminis
Vulg. radiatur ; si autem oculus tuus nequam, etc, id
(177) Matth. XIX, 21, « habebis thesaurum. » est, si episcopus, qui videbatur corpori subdito lu-
Vulg. cem praebere,obnubiIetur nequitiae ciecitate, quid
(178) Sed Vulg. « inhabitat. > caeterafacient membraquibusluxadempta eslocu-
(179) « Lucerna corporis tui est oculus tuus : si lorum !
 ;

121 COMMENT. IN MATTH. — PARS II, CAP. VI. 122

ambulent, neque caetera membra

cognosceat ad A adulter fuerit, totum corpus tenebrosum erit. Non
quam partem se dirigere debeant. Si ergo lumen dixit totum corptis nequnm erit, sed totum corpus
quod in te est, tenebrae sint, et illud in se lumine /ene6?'osf<merit;qiioniamnonomnesejusnequifiam
careaf, neque iu ipsura illuminare valeat, sinequo imitautur, qiiamvis ejus tenebris omnes involvan-
caeteramemliralumennon habent,considera modo tur.Omneseniminvolvuntur teuebris.quiaexstincta
ip.s8e tenebree quantfeerunt Tanlae utique quanta
! est in eis lucerna luminis. Non enim ex tenebris
et membra. Sicut enim unius lumine omnia illumi- oritur lumen, nequeex mendacio nascitur veritas.
nantur, ita unius tenebris omnia exoEecantur. Ne- Si ergo tolius corporis lumen vertatur in tenebras,
cesse est igitur ut Kcclesiae oculus, necesse est ut ipsae tenebraequantaeerunt? Hoc autem et deanima
sacerdos episcopus simplex sit, sine macula sit,
et intelligi potest, cujus oculus est intellecfus (181).
sine errore sit quatenus de ejus vita, de ejus do-
;
Qui si veraelucis lumen amiserit, mox tola anima
ctrina, de ejus moribus, et sancla conversatione erroris ettenebrarum caligine involvetur. Si vero
omnia membra illuminentur. Si vero, quod absit! simplex et mundus fuerit, ipsa quoque clara et lu-
nequam fuerit, si haereticus fuerit, si fornicator et B cida erit.

33 PARS SEGUNDA.
Nemopostest duobus dominis servire
XVIII. (182) contemnit et odio habet. Unde hoc ? Quia idolis
autenim unumodio habebit, et alterum diliget;aut servit sic enim Apostolns ait « Hoc autem scitote
;

unumsustinebit, et aiterum contemnet. Non potestis inteIligentes,quodomnis fornicator,autimmundus,

i)eo se7-t'j>e(?<7/irtmwo«a?.ModoenimsuperiusSalva- aut avarus, quod est idolorum servitus, non habet
tornosterdethesaurolocutusest ;quemetiamquoin haereditatem inregno Christi et Dei {Ephes. v, S). »

loco reponere debeamus ostendit, dicens : Thesauri- Sequitur Ideo dico vobis : ne solliciti sitis animx
:

zate vobis thesaurum in coeio, ubi neque serugo, ne- vestrse, quidmanducetis,neque corporivestro, quid
que tinea demolitur, et ubi fures non effodiunt nec induamini. Haecenimspecialiterdicunturaposfolis,
furanlur. Nunc autem dicit, quia non possumus eorumque successoribus (185), caeterisque omnibus
duobusdominis servire, Deo scilicetetmammonae: quid ad summum perfectionis culmen attingere cu-
mammona namque divitiae interpretatur (183). Re- piunt. Talibus enim nulla terrenorum bonorum est
ponat igitur in ccelo divitias suas, qui Deo familia- soUicitudo, quia habentes victum et vestimentum,
riter servire desiderat. Qui enim divitiis servit, his contenti sunt. Facile quidem et sine omni solli-

ejus servitium Deus non recipit. Facilius est enim citudine his abundant, qui totam spera suam in
camelum per foramen acus transire, quam divitem p Deum ponunt. Unde Psalmista « Jacta, inquit, co-
:

intrare in regnum coelorum. Divitiis autem servire gitatum tuum in Domino, et ipse te enutriet (186).»
est, subjectionem quamdam eis exhibere, et pro Itemque « Non vidi justum derelictum, nec semen :

necessitate vel litilitate eas expendre timere. Aliud ejus egens pane(187).)) Nonne anima plusestquam
igitur estserviredivitiis, aliudhaberedivitias (184). esca, et corpus plus quam
vestiraentum ? Noli, in-
Ule enim dives non multum a paupere distat, qui quit, quicunque es qui mundi gloriam sprevisti, et
in divitiis speinnon ponit, easque utiliter largiter- Deo servire, et contemplationi vacare elegisti, noli
que distribuit. Hoc autem si ad litteram intelliga- sollicitus esse animae tuae, id est vitae tuae, quia qui
tur, ut simplex serrao dicere videtur, non solum deditvitara,dabitundeetregaturvita. Plus est enim
duobus dominis, sed et multis dominis servire non anima quam esca, plus est vita quam regimen vitae

est impossibile. Ideoque de quibus dominis hoc (188). Qui igitur dedit quod majus est, etilluduti-
intelligere debeamus, confestim subdidit dicens : que dabit quod minus Valde enim haec verba
est.
Non poiestis Deo servire et mammonae. Istis enim apostolis erant necessaria, qui sine sacculo et pera
duobus nemo simul servire pofest. Quis enim ser- ubiqueterrarumerantituri. Quibusef Dorainus ait:
vit mammonae, nisi avarus ? Avarus igitur Deum « Ecce ego mitto vos sicut oves inter Iupos(189). ))

(i81) De intellectu interpretatur Chrysost., etalii mihi contra hanc sententiam proferre divites, sed
passim vet. et recent., ut adnotavit a Lapide. V. ^ divitiis servientes, » etc.
Jansenium ib fuse explicantem conc, cap. 42. (185) Vid. S. Aug. De opere monach., cap. 26.
(182) Est homilia Emiseni Doin. 15 post Pentec, (186) Psal. Lin, 25. « Jacta super Dominum curam
pag.l67.JamdiximusharumhomiIiarumquiauctor tuau), » etc. Vulg.
sitaKuoscendus. (187) Psal. xxxvi, 26 : « Seraen ejus quaerens pa-
(183) Noiissimum illud S. Aug. serm. in mont. nem. » Vulg.
cap.l4. «.MammonaapudHebraeosdivitiaeappelldri (188) » Admonet in hac sententia, » ait Beda,« ut
dicuntur. Congruil et Punicura nomen uam lucrum
; meraineriraus miilto arnplius nobis Deum dedisse
Punice Mammon dicitur. » .Magis accurate S. Hie- qiii nos fecit, quamquodvisalimentum et tegumen-
ron. «Mammona sermone Syriaco divitiae nuncu-
: tum. B
patur, » quera Ueda descrit)it. V. a Lapide. (189) « Sicut oves in medio luporum, » .Matlh. x,
(184) Chrysost., hom. 22, prolatis eiempHs 16 « Sicut agnos inter lupos, Luc. x, 3.
Abrahami, Job, etc, qui divites fuere « Noh tu :
 :

123 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS. 124

His autem ut Apostolus ait, coastituit Dominus ut A bibemus,aut quooperiemur"^. quoniamilJenihilo in-
de Evangelio viverent « dignus est enim operarius
: diget, qui vobis, si fidemhabeatis, sufficienterom-
mercede sua {Luc. x,l). » Respicite volatilia cfeli, nia ministrabit. Haec enim omaiagentesinquirunt:
quoniam non serunt,neque rnetunt ,neque congvegant vos autemhaecquaerere non est necesse. Queerere,
in horrea, et Pater vesler coileslispascit illa. Nonne inquam, cura labore et sollicitudine ideoqueDo- :

magis vos pLuris estis iilis ? Nuilum enim animal ia minus non ait Nolitequxrere, sed nolite solliciti :

hoc muado Deus creavit, quod pluris amoris et esse; scil enim Pater vester,quia his omnibus indige-
dilectionis, pluris pretii et honoris sitapud Deum, ^ts.Undeapostoius Petrus inEpistolis suis loquitur
quam homo. Si igitur ea quae propter hotninem dicens: « Omnemsollicitudiaemvestramprojiciea-
facta sunt, et quae ad ipsius comparationera aut tes in eum, quoniam ipsi cura est de vobis (194)
parva aut nuUa sunt, sine labore et sollicitudine (/ Petr. V, 7). » Quaerite, inquit, primum regnum
omnipotens Dominus pascit, quanto magis eos non Dei quaerile vitam aeternam quaerite ut Ecclesia ; ;

derelinquet, qui ad ejus imaginem facti ejus gratiae crescat; oraie ut regaum Dei adveniat, suamque
sunt reconciliati (190) Quis autem vestrmn cogi-
'^
vobis justitiam tribuat ut, qui omnium judices ;

tansfoi est adjicere ad stal uramsuamcuhitumunwwP. facti estis, omnes in justitia et aequitate judicare
Hoc aulem tale est ac si diceret Quod vos quidem B possitis. Et haec omnia adjicientur vobis. Hoc est
:

nec solliciluiiine, nec cogitatione, nec arte, nec in- eaimquodahbi ait: «Ceatuplumaccipietis etvitam
genio, nec labore facere potestis ut videlicel 34 ^^ aeternam possidebitis (i)ia//A. xix, 29). » Nolitesol-
staturam vestram unum cubitum adjiciatis hoc sine liciliessein crastinum : crastinumeuim pro futuro
:

vestra cogitatione el soliicitudine Deus in vohis posuit (19S). Nonenimvult Dominus de futuro nos
operatur, quosde matris utero tam parvos progre- esse sollicitos,qui nequede praesenticerti et securi
dientes, ad integram mensuram perfecti hominis sumus : et in eo quidem quod nos in crastinum,
provexit (191). Ergone pascere non poterit, qni solliciti esse prohibel, praeseolium qnodammodo
creare, viviticare et haec incrementa dare potuit ? soUiciludiaem coacedere videtur (1 96).Unde et bea-
Etdevestimento quid sollicUiesiisl Considerate lilia tus Paulus quasi de prseseuti soIUcitus manibus
agriquomodo crescunt : non laborant, neque nent. suis laborabat, quod ei ad victum quotidiaoum
Dicoautem vohis, quoniamnec Salomoninomni glo- sufficere posset. Hac eoim sollicitudioe otiositas
ria sua coopertus est sicut unum ex istis. Putatis, toIUtur, oec tamea divitiis servitur. Cur autem de
inquit quod vos sioe labore et sollicitudine vestire crastioo solliciti esse ooa debeamus, adjuoxit
non possit, qui agros vestit floribus,et lilia distin" Crastinus enim dies, soUicitus erit sibi ipsi ; ac si

guit coloribus ? Quomodo enim crescunt lilia ? quo" dicat hodieroam soUicitudioem non ioter-
: Sicut
modo tam pulchris operimentis induuntur ? Nam C dico, itaaeque crastioam, postquam crastious dies
nequelaborare, neque filare (192) noveruut, insen adveaerit. Sit igitur hodierous dies de se solUcitus,
sibiliaenim sunt verumtamen satis excellentius
; etooo de alio sirailiter et crastious, et caeteri per
:

ipso quoque Salomone induta sunt, qui et divitiis et ordioem. Sufficit enimdieimalitiasua : sufficitUbi
sapientia caeteris illius gentis regibus excellentior sihujus praeseoUs diei malitiam traosire valeas.
fuit. Nemo eaim, vel arte vel sapienlia, Dei opera- Cur ergo maliliam malitiae, laborem labori, aagu-
tioais pulchritudinem iraitari potest (193). Si autem stiasaogustiis,fatigatiooemfatigatioaisuperaddere
fmum agri, quodhodie est et cras in ciibanum mitti- velis ? Noo enim pro malo hoc io loco malitia pooi-
tur, Deussic vestit,quanto magisvos minimsefidei^i tur, sed pro faligatiooe et labore (197). Sic eoim
Si de his quae infra vos suat hanc curara habet, diceresolemus : « Multa malahotiie passisumus. »

quam curam de vobis cum habere putatis ? Nolite quaodo aliquomagno labore fatigamur.Hoc autem
sollicitiesse dicentes : Quid 7nanducabimus,aut quid alicui ioconveniens esse videbitur, nisi forte de
(190) Hieron. « Si volatilia absque cura et aerum- liliuui ? » etc. V. Hieroo. et Chrys. hom. 23.
nis Dei aluatur providentia, quae hodie sunt et cras (194) « Labor exercendus toUen- est, sollicitudo
non erunt, quanto magishomines.quibusaeternitas da. Hieroo.
»
• promittitur, Dei reguntur arbitrio ? » Quie ferme (19.^) Hieroo. * Gras io Scripluris futurum tem-
D
totidem verbis Beda. « Si etiam longe inferiorum pus iatelUgllur.diceale Jacob Et exaudiet me cras :

tantam se ostendi Deus habere curam, quomodo, justitia mea, > etc Vide S. Aug. coutr. Adimaot.,
inquit, vobisnecessariaistanon tribuet ? » V.Ciirys. cap. 24.
hom. 22. (196) Expressit Hieron. illud ad h. 1. De praesen-
(I9n Ac si dicat. « IIH ergo relinquite curam tibus ergo concessitdebereesse sollicitos qui futura
tegendi corporis, cujus cura factum esse videtis, ut prohibet cogitare unde et Apostolus (1 Tliess. xi,
;

tantae staturaecorpushaheatis ; i^eda.» Exquoetiam 9) « Nocte et die, inquit, raanibus nostris operan-
:

illud ostendit, » ait Chrysost. 1. all. « quibus corpus tes ne quera vestrum gravaremus. >
ipsum non tam alimonia crescat, quam providentia Ex Hieron. hoc, quoque ad h. I. Hic mali-
(197)
Condiloris. « tiam non contrariam virtuti posuit, sed laborem et
(192) Vides vocera omnino vulgaris lingua?, affl ctionera etangustias saeculi, quomodo et Sara
quamadderepotescaeterisdequibusMuraloriusdis. afflixit Agar : quod significanter Graece dicitur
32, AA. £XK/w(7£vauTflv exempla significalionishujus suppe-
(193) « Et revera quod sericum, quae regum pur- ditant aureaj aetatis Latini scriptores, ut Virgilius
pura, quae pictura textricum potesl floribuscompa- 11 Georg. 5, 168. AssueUimque malo Ligurem. Vi-
rari ? quid ita rubet ut rosa ? quid ita candet ut de Heuric. Steph. I. i Sched. c. 6.
 : :

125 COMMENT. IN MATTH. — PARS II, C.\P. Vn. 126

solis apostolis et similibus intelligatur. Ad quid A quaeritur infer dispensatores, utfidelis quis invenia-
eaim oves boves et coetera animalia quae hodie
et tur (203), » mox subdidit dicens : « Mihi aufem pro
necessaria habuimus, completo die teneamus et minimoesf ut a vobis judicer, aut ab humano die
ouslodiamus, si omnino de crastino sollicitadinera (/ Cor. IV, 2). » Sunf autem et alii qui aliorum
Don habeamus ? Ad quid praelerea agros et vineas parva commissa libenter difYamant, accusanf et
cohmus, eorumquefructus in cellaria recondimus? damnant, et criraina quibuspremuntur, videre de-
Patenl autem et aha multa quae simili modo contra spiciunt ef cum se ipsos non videant, in alios
:

haec dicere possimus. De illis igitur haec inteUigan- semper oculos aperfos habent. Est isti quidem de
tur, quibuspraeter corporis necessaria, nihil in hoc alterius oculo festucam frahere conantur, trabes
mundo possidere placet (198). Tales enim pro- vero quae non considerant. De
in suis infixe sunt,

phetae et apostoh fuerunt ; tales et multos aiios quibussubditur Quidautemvidesfestucaminoculo

:

fuisse legimus. Si enim omnes homines tales irabem in oculo tuo noit oides ? Tu cri-
fratris tui, el
esse vellent, non deesset Deo unde eos pasce- minibuspremeris,et aliosdepeccatis reprehendis ?
ret (199). Hoc enim interest inter peccafum et crimen, quod
.\iX. [Cap. VII.] (200) Nolite judlcare et interest iuter fesfucamettrabem. Am/ quomododicis
non jiidicabiinini. Non arbitretur aliquis ut his g fratri tuo,sineejiciam festucamdeoculotuo,el ecce
35 ^'ci^^is j^^s'^ J"*J'cia interdicantur, si tamen trabesestinoculotuo^i Hypocrila,ejiceprimum tra-
ab ilhs fiaut a quibus fieri debent. Quid est bem de oculo tuo, et tunc videbis ejicere festucam de
enim nolite judicare, et non judicabimini multi oculosfratristui.Si, inquit, fam diligenses ad alio-
:

enimnonjudicant, qui tamenjudicabuntur.Dicatur ruincorrigendapeccata, cur nonpriuscorrigis tua?

ergo noiite injuste et conlra legis praeceptum ali-
: Si in aliis tam benigne misericordia moveris, cur
quem judicare, et non judicabimini de injusto judi- nontui potius miseris ? Scriptum est enim Diliges :

cio.Judex enim qui injuste non judicat, etsi de aliis proximumtuum tanquamteipsum {Malth.xix, 19);
peccatis judicetur, de justo tamen judicio non jiidi- sed tu, sicut fingis, plus diligis fratremfuura quam
catur, quia in judicio non peccavit (201). Unde et teipsum; illiusenimcuramhabes, teipsum negligis.
subditur fn quoenimjudicinjudicaveritisjudicabi-
: Sed hoc fortasse agis arte, ut prius illo experiaris
mini : etinquamensura mensi fueritis, remetietur quomodo postea tibi mederi debeas, magisque vis

vobis. Hoc autem non sic est intelligendum (202) probare in alio quam in te ipso tuae artis peritiam.
ut si aliquis male
aliquem judicavit, ipse
et injuste Sienim ideo facis, asfutia est, non misericordia.
quoque injuste a Domino judicetur est enim Deus : Sed non ideo facis cur ergo ? Quia hypocrita es,
:

justus judei, nihilque judicatinjuste. Eodem igitur _, quianon vis esse bonus, sed videri bonus.Sufficit
judicio quo alios judicant, per quemdam mo- enimfibi,siapopuIovidearis,etsi de te alii dicant
dam judicabuntur, non eodem judicabunur.
et Ecce homo justus, ecce qui nemini parcit, ecce qui
Eodem quidera, quia damnabuntur non eo-
et ipsi ; omnium peccata redarguit, ecce qui vult omnes
dem vero, quia non damnabuntur injuste. Sive igi- enim po-
sanare, etoranium oculos illuminare. Hoc
tur scienteraliquisaliquem injuste judicaverit, sive pulus dicit, sed tu tamen enim
aliler intelligis. Scis
inrebusoccultisetdubiisaccusaveritetdamnaverit, quia mentitur, quamvis de illorum mendacio gra-
certissimesciat et nullatenusdubitet quia ipse quo- tuleris.
que eodem judicio judicabitur, et eadera mensura X.X. Nolite dare sanctum cantbus,neque mittatis
remetielur de occultis quidem judicare Apo-
ei. Et margaritns vestras anle porcos, nefor te conculcem
stolus prohibetdicens :« Nolite itaque ante tempus eas pedibus suis, et conversi dirumpant vos. Quid
judicare.quoadusque veniatDominusquietillumi- enim per sanctum et margaritas, nisi divina sacra-
nabit abscondila tenebrarum, et manifestabit con- mentaiufelligaraus? Quidveropercanes nisiinfide-
silia cordium De dubiis vero sic ait
{I Cor. iv, 3). » les et iniquos, qui oblalrantes veritati acquiescere
« Tu quis es qui judic
is alienum servura ? Domino nolunt, et quasi canis ad vomitum, ad mala con-
suo sfat aut cadit. Stabit autem polens est enim suetasaepius revertuntur? Decanibusenim Dominus
:

Deus statuere illum unusquisque in suo sensu

:
^ ait « Non est bonum sumere panem filiorum et :

abundet (Rom. xiv, 4). » Notandura autem sicuthic mifterecanibus ad raanducandum {Matth. xv, 26), »
manifesle apparet, quoniamilli quoque judicaredi- cum de muliere Ghananaea loqueretur. Porci vero
cuntur.qui aliorum facta vel redarguunt, vel accu- sunt qui quasiin volutabroluti, in foetore vitiorum
sant. Unde et Aposlolus cum dixisset Hic jam : delectantur. His igitur divina sacramenta dare pro-

(198) V. S. Aug. Deopere monachorum cap. 26, remetietur ? nullo modo hoc est apud Deum, » etc.
34. (203) Cor. IV, 2. Chrysost. 50 all. « Hic non
I

(199) Hactenus homilia, generaliter peccata omnia prohibuit judicari, uec

(200) « Nolite judicare ut non judicemini. » Luc. omnibus isfius rei absfiilif potestatem, sedhispro-
VI, 37. rt Nolite judicareef non judicabiraini. » fecfo solis qui, cuiu flagitiis abundent innuiueris,
(201) « Itaque non prohibuit judicare, sed alios delevissimis qiiibusvis delictis tota temeritafe
docuit. » Hier. coiHleranant. » Hieron. « l)e his loquifur qui cum
(202) BeiJa « Nunquid temere enira, sicut nos de
: ipsi mortali crimine teneantur obnoxii, minora
aliis, ita judicabilde uobis Deus, auliniquamensura peccata fratribus non concedunt. »
127 S. BRUNONIS EPISCOPl SIGNIENSIS. 128

hibemur, quiadumin peccatis homo perseverat, et A quaerere sperant. Aliquando enim sancti non reci-
ad ea,quasicanisadvomitum, revertitur, vel quasi piendoquodpelunt, magis exaudiunturquam exau-
porcus coenosus in eis delectatur, Christi corporis direntur, si iilud reciperent. Plus enim non reci-
et sanguinis sacramenta eis dare non debemus. piendo beatus Paulus exauditus est, quam si illud
Conculcant enim ea pedibus suis, et quasi pro recepisset, pro quo, sicut ipse dicit, ter Dominum
nihilo ducentes, non quali debent veneratione ea rogaverat. Exauditus estigitur, ne exaudiretur. Non
suscipiunt : statim enim ad pravioperis consuetu- enim nisi bonum Apostolus qaaerebat, quam vis iilud
dinem convertuntur, et nos moerore et tristitia in- non bonum non intelligebat. Exauditus est
sibi esse
terius scindunt etrumpunt, qui plus jam ipsi de igitur recipiendo bonum, ne exaudiretur recipiendo
eorumperditionedoIemus.Potestautem de intideli- non bonum. Quienim sibibonum non quaerit, dum
bus 39 sic intelligi, ut quandiu veritati non ac- se sibi bonum quaerere putat, si id recipiat quod
quiescunt, et obJatrantes Evangelio contradicunt, et quaerit, non exauditur si non recipit, exauditur.
;

a suierroriscoenoet foetorenon separantur, majora Deus igitur qui non aiiud nisi quaerentis affectum
eis sacramenta non revelentur, ne blasphe- considerat,bonumei reddit qui se bonum quserere
forle
mando et irridendo ea conculcent,
et conversi in credit, etiamsi sibi non sitbonum quod quaerit. Vi-
ipsospraedicalores,nonsoluminjuriarum,sedeliam g deamus autem quid per panem etpiscem,et quid
verberum dolore eos afficiant et dirumpant (204). per lapidem et serpentem significetur (206). Ego
XXI. Pelite,et dabiturvobis ; qugerile, et invenie- quidem in pane sanctarum Scripturarum spirituar
tis ; pulsate, et aperietur vobis. Omnisenim quipetit, lem intelligentiam siguificariputo litteram veroin ;

accipit: et quiquserit,invenit : etpulsantiaperieiur. lapide, quoniam in tabulis lapideis scripta est. At

HaecenirasecundumLucam supradictae Dominicae vero in pisce Christum Dommum nostrum intelligo,
orationi continuantur {Luc. xi, 9) quam quidem : quiinbaptismiflumine primus natavit, et, adpiscis
instanterdicere debemus, utnostrarum petitionum simihtudinem, sine coitu de Virgine natus est. In
desideria compleantur. Sed quomodo verum est, serpente vero quis alius inteliigitur, nisi ille qui
omnis enim quipetit, accipif? multi eniui petuntet primum hominemin serpente decepit? Lucas vero
non accipiunt quod petunt. Hoc igitur de illa peti- evangelista post haec ovum quoque et scorpionem
tione intelligatur, de qua supra dixit, Quserite pri- posuit. Inovoigitur resurrectionem intelligamus,ia
mum regnum Deijustitiam ejus, et omnia adjicien- qua velut pulli de ovis, omnes sancti de sepulcris
tur vobis. Non enim in stultis peditionibus fideles resurgentes, sursura ad coelestia convolabunt. In
suos exaudit ipseenim scitquid nobis opus sit(205).
: scorpione autem, diabolum vel Autichristum, qui
Inillis igitur non exaudit, quae nobis salutariaesse dum latenter homines decipiunt, quasi cauda eos
cognoic\\..Omnisergoquipetit,accipit;^\id,m&xie]\is percutiunt ; scorpio enim nonnisi cauda percutit.
petitio digna sit, quae exaudiatur aliam autem pe- : Boni itaque filii, id est Christiani, panera petunt,
tilionem Deus non audit. Unde et subditur Autquis : quia in lege et prophetis spiritualem inteiligentiam
est ex vobis homo, quem sipeiieritfiliussuus panem, quaerunt. Petuntautemet piscem,quiaChrislicarne
nunquid lapidem poj^riget ei. A ut si piscempetierit, saturari desiderant. Petuntsimiliter el ovum, quia
nunquid serpentemporrigetei ? Siergo vos cum sitis firmissimaspe carnisexspectantresurrectionem. At
mali,nostisbonadatadarefiLiisvestris,quantornagis vero mali filii,idest Judapii, lapidem petunt, quiain
Pater vester, qui in ccelis est, dabii bona petentibus sacris voluminibussolam litteram quaerunt. Petunt
se.Acsi dicat: Vos,qui mali estis, non malatamen, autem et serpentem, quia in veneno et tortitudine
sed bonadatadatis filiis vestris; et Deus,qui natu- diabolumimitanlur. Petuntsimiliter et scorpionem,
raliterbonusest, bonadatanon dabitfidelibussuis, Antichristum exspectantes, quem Messiam vocant,
Dab it utique bona data, et nonnisi bona eis dabit ut quiinmundi exordio in primohomineoccisi sunt
etiamsi inutilia quaerant, dum se sibi profutura adracone, circa mundi finem percutiantur a scor-

(204) PP. multi verbum Dei intelligunt et enun- (20(i) Quod hicin mysticas explicaliones effundi-
tiationem mysteriorum fidei.HilariiisetHieron. hic, tur, seqiiitur aetatissuae iugenium, iuio et superio-
S. Leo epist. 78, Chrysost., Beda, etc. et ante hos ^ rum saeculoruin. Nam Beda non absimili modo (Be-
:

Origen., homil. 1 m psal. xxxvii. A. Constit. apost. dam etiam aemulari fortasse voluit). «Panis intelli-
lib. 111, cap. 5. At baptismum interpretatur sanctum gitur charitas cui contraria est cordis duritia,
S. Cyrillus Hierosol. catech. 1, n. 3, et catech. 17, quam lapidi comparavit pisces siint fides invisibi- ;

num. 36. tVoprius ad A. S. Athanasius Apol. contr. lium, velpropteraquam baplismi.velquiadeinvisi-

Arian., n. 11, de Eucharistia sermonem factum non bilibus capitur, seu quod hujus miindi fluctibusnon
initiatis Eucharistiam ipsam cum A. S. Gregorius
: frangitur: cuicontrarium posuit serpentem.propter
lib. XXXV Moral., ii. 13. venena fallaciae, quae primo homini praeseraiuavit.
(205) Hier. « Qui carnalia supra vetuerat postu-
: Quodautemin Evangeliosecundum Lucambaecduo
lari :quid quaerere debeamus ostendit. » Hiic perti- subsequitur ovi et scorpionis comparatio, in ovo
net illiid S. Jacobi iv, 3. « Petitis et non accipitis. indicatur spes, in quo nondum perfectus fetus est,
eo quod male petatis. ut in concupiscentiis vestris seilfovendosperatiir: vel quodspei contrariumest,
insumatis. » V. Abulensem ad h. loc. quo nemo retro respicere, quae se in ea quae ante sunt exteo-
fortasse luculentiusrem edisseruit, atqiie ad perse- dit, et ideo huic conlrarium posuit scorpiouem,
verantiam in petendo revocavit, de qua Chysost., cujus aculeus venenatus retro timendusest; qua
Beda, etc. mortifica desperatio in fine est formidanda. »
129 COMMENT. IN MATTH. — PARS 11, CAP. VII. 130

pioQe.Sic itaque bonis bona datapetentibus, A mortis, carcerem angustiarum, et lacum omnium
filiis

bonus Pater bonadata37 tribuit. Mali vero mala miseriarum.

dafapeteiitesja malo patre uiala data suscipiunt. X.\Il.c208) Attenditea falsisprophetis quiveniunt

Omnia ergoqnxcunquevuUii utfaciant vobishnnii- advosin vestimentis ovium,intnnsecus autem sunt

nes,et vosfacile eis hxc esl enim lexet prophetae.
: Lupi rapaces. Atteudite, inquit, et cavete vobis a
Quia, iuquil, petitiones vestras a Domiuo exaudiri falsis prophetis,a raalis sacerdolibus et episcopis :

vultis.vosquoquealiorumpetitiouesiibauteraudite. attenditea falsis prtedicatoribus : altehditea Sirao-

Sed ne forte putetis quod m.dis petitiouibus assen- niacis et haereticis {Wd).Qui veniuntadvosin vesti-

tire debeatis, hoc facite aliis quod vobis ab aliis mentis ovium. Ovium simplicitutem siuuil, ovium
fieri vultis. Subvente aliis in necessiatibus suis,si innocentiam fingunt,etovium patientiammentiun-
vultis, ut alii snbveniat vobis in necessitatibus ve- tur. Quos quidem si interius videretis,si sub vesti-

stris. Et alibiquidem dicitur : « Quod tibi non vis, bus cerneretis.aliud ibi quam ovem essecogeosce-
aliisnefeceris(-207) : » hicautem dtcitur : Quodtibi retis,Latet enim lupus subovina pelle,etquos ex-
vis fieri, hoc aliis facias. Ibi malum facereinterdi- ieriu^ oveses&epulaiiSjintrinsecussuntlupirapaces.

cimur,hic autemetiam malis bonafaeere jubemur Lupienim raparessunt, quianonad hocutvenerut :

haec est enim iexetprophetse^haec estcharitas per- b ut gregem custodiant, sed ad hoc ut furentur et
fecta « Diliges
: proximum tuum sicut te ipsum rapiant, maclent et perdant. Quomodo autem eos
(ifalth. v, 43), » qnia vis ut te diligat proximus cogaosceTe-.possilisaudHe-.A fructibuseorum cognO'
tuus sicut se ipsum : quod enim ab illo expetis,hoc enim unaquaeque arbor a fructn suo
scetis eos, sicut

teillifacereoportet.Haec esligitur lex et prophetee, cognosrcitur,itaunusquisquehomoinoperibussuis

quia hoc praecipiunt lex et prophetae non tamen : cognosci potest. Ideoque non dixit a foliis eorum,
dicit quod inhoc unomandatouuiversalexpendeat sedafructibus eorumcognoscetiseos. Sienimverba
et prophetse. Et quasi aliquis diceret Arcta via : attendamus, non facile boni discernuntur a malis.
est ista,ualde difficilis observatiouissuntista mau- Unde etalibiDominusait:«Super cathedramMoysi
data, subdidit dicens : Inlrate ergo per angustam sederunt Scribae et Pharisaei
quaecunquedixerint :

portam,quia lataporta,et spatiosa viaqnaeducitad vobis facite, secundum opera eorum nolite fa-
perditionem,et multi sunt qui intrant per eum.Quam cere (210). » In quo apertissime bene eos dicere et
angusta porta et arcta via qux ducit ad vitam, et malefacere ostendit. Quiigiturin verbis nondiscer-
pauci sunt qui inveniunt eam.Et via, inquit, arcta nuntur, in operibus comprehenduntur. Praedicent
est, et porta angusta ideoque a paucis invenitur
,- : igiturquidquid velint,vosautem operaconsiderate.
verumtamen haec est illa via et illa porta per quam q Si fideles sunl, si mittes, si patientes, si misericor-
ad i£lernam vitam pervenitur. Pauci enim sunt illi des, si humiles, si pacifici, si casti, si benevoli, si

qui salvantur, ad comparalionem illorum qui dam- avaritiam oderint, pecuniam non abscondunt,
si

nantur. Unde et alibi Dominus ait « Multi enim : et sicnilia quaenumerare longum est,isti suntfru-
sunt vocati, pauci veroelecli {Matth. xxu, 14). « llla ctus bonae arboris : horum laudes folia sunt. Qui
autemviaetilIaportaqu0educitadperditionem,lata enim laudant haec et non agunt.folia tantumetnon
valde et spaliosa est, et ideo multi iutrant per eam. fructus ostendunt. Sic igitur a fructibuseorum co-
Jej unare enim, vigilare, a carnis desideriis el cunctis gnoscelis eos. Nam et spinae et tribuli a fructibus
voluptatibus abstinere, propriam voluntatem non suis 38 cognoscuntur, quoniam neque in spinis
non videatur angustum et arctum ? At
facere, cui uvae,ueque in tribulis ficus colliguntur. Sic omnis
vero abundanteret deliciose manducareet bibere, arbor bona fructus bonos facit mala autem arbor :

cunclis cainis desideriis et voluptatibus obedire, fruclus malos fecit.Nonpolest arbor bona fructus
suaeque voluntali in nullo contradicere.cui nou vi- maLosfacere,nequearbormalafructusbonosfacere.
deatur latum, spatiosum ?Multi igitur per hanc
et Verum est enim quia omnis arbor bona facit fru-
viam ambulant, mulli perhanc portam intrant.Sed ctum bonum, et onmis arbor mala facit fructum
duoiotrant? GivitalemutiqueperditioniscoUegium
^ malum ; sed quomodo illud verumest.quodverum
(207) Ubi hoc dicitur in Scriptura ? Pules TobicB duot. Frequeus fuisse dictum hoc apud Judaeoset
IV, 16. « Quae ab alio oderis tieri tibi,vide ne tuali- Christianos, significat Lampridus in Alex., c. 51.
quando aiteri facias. » Hao de re August., lib. xiv Sed auctor non est quaerendus, cum « Deus a prin-
De civ.,cap. 8 Chrys., homil. in ps. v Fulgent.,
; ; cipiocouscientifeuoslraeindiderit, » utaitChrysost.
lib. I De remiss.pecc, cap. 17 Gregorius M.Moral. ; hom. 13 ad pop. Ant., n. 3.
lib. (?), c. 23, et hb. x, c. 6, et 1. xix,c.l8,in quorum (208) Est hom. Emiseno supposita Domin. post
primoloco. «Hincquidam sapiensdicit Quodtibi : Peut., pag. 156.
nou vis,alteri ne feceris. » Recens adnotator Tobiae (209) Haereticos interpretatur S. Hieronymusqui
librum nomine sapientis cujusdam indigitari putat. hic dicuutur pseudo-prophetae et Hierouymum ex- ;

Sed uou hisce verbis Gregonus appellaret scripto- scribeusBeda.Chrysostomusnegalcontextum hanc

rem quem canouicum esse uorat, et pro canonico ferre explicationem, et vult accipi de « iis qui, cum
habebat, et Reg. Past., p. ui, c. 20, formula con- sinlvitae praviiatecorrupli, speciem tamen virtulis
sueta appellandi scriplores canouicos, producit : iudulisunt ;
qui vulgo impostoresvocarisoient,T(uv
« scriptumest. » ImouahocipsumTobicepropouill. fTTtSETwv TrpoTtyooia. »

X, ep. 51. Etsi PP. hujusdicli meminermt, ut Aug. (210) .Matih. xxiii, 2, « super cathedram, etc,
m
Doctr. Giu"ist. c. 14. Auctorem non pro- servate et facile. » Vulg.
 131 S. BRUNONIS EPISCOPl SIGNIENSIS. 132

esse Veritas dicit, ut nuUa bona faciat malum, et A Omnisarborqu3enonfadtfructumbonum,excidetur

nulla mala faciat bonum ? Nemo enim tam justus, ignem mittetur. Tunc enim arbores excidunlur,
et in
qui aliqiiandonon peccet hoc enim Joannesapo- : quando homines moriuntur in ignem vero tunc
:

stolusait : dixerimusquia peccatura non habe-

« Si miltentur, quando dicetur eis : Ile, maledicti, in
mus, nosipsos seducimus, et veritas in nobisnon ignemaeternum. iVonownis qui dicilm,ihi, Domine,
est (211). » Omne autem peccatum malus fructus Domine, inirabitin regnum coelorum, sed qui facit
est. Malusigitur fructusetiam in bona arborerepe- voluntatem Patris mei,qui in cwlis est,ipse intra bitin
ritur. Similiter autem nemo tam iniquus, qui ali- ?'e^nwmca?^ori/m.Quidesthoc?NunquidenimvoIun-
quando bonum non agat, neque enim fieri potesl ut tatern Fatris non facimus, quandoFilium ejus Do-
saltim(212)verum aliquando nondicat verum au- : iuinum vocamus ?Ipseenimdiscipuiis ait: «Vos voca-
tem dicere bonum est inveniturigitur bonusfru-
; tis memagisteret Domine.etbenedicitis ;sum etenim

ctusetinarboremala.Quidigitur? Quomodo verum {Joan. xiii, 13). » Dico ergo Si una voluntas est et
:

esse probabimus quod verum esse non dubitamus ? Patris et Filii, quomodo non facit voluntatem Patris
Veritas enim mentiri non potuit. Verum estitaque qui facit voluntatem Filii ? Voluntas enim FiUi est
quod nulla arbor bona fructus malos facit, et nulia ut vocetur Dominus et igitur est voluntas Patris. :

arbor mala fructus bonos facit. Verum utiqueest, B Sed non sufticithaec una voluntas :sufficiet autem
scd cum determioatione verum est. Dicaturergo si eum quem vocas Dominum (216) habeas ut Do-
:

NuUa bona arbor, secundum hoc quod bona est, minum, et servias ei ut Domino. Si enim servieris
fructus malosfacit (213) nullum enimcontrarium
: ei ut Domino, eris servus fidelis etbonus, dicetur-

suum contrarium generat nam neque dulce' facit que tibia bono Domino^^^wg-e, servebone etfidelis,
;

amarum, neque sanitas aegritudinem, neque frigus quiasuper paucafuisti fidelis,supermuliateconsti-

calorem nequeveritasfalsitatem. Non igiturbonnm tuam,intrain gaudiumDominitui. Seqmlur: Multi
facis raalum, nequemalum bonum; contrariaenim dicent mihi in illa die Domine,Domine, nonne in :

sunt. Omnis enim arbor secundum suam naturam nomineiuoprophetavimus,elintuonomined8emonia

bona est, et bonos fructus facit secundum corru- ejecimus, et intuo nominevirtutes mullas fecimus;
:

ptionem vero mala est, et malosfructos facit.Quid ei tunc confiteboriUis, quia nunquam novi vos: di-
autem in arbore significetur intelligis arborenim scedileame,qui operaminiiniqidiaiem.Q\i\snntemm
:

ista homo est(214).Sed vis videre quia non horai- isti multi, nisi ilii quos modo paulo superius falsos

nis natura, quae utique bona est, facit fructum ma- prophetas nominavit ? Isti autem multi haec turba :

lum sed ejus corruptio et peccatum? Audi quid

; non modica dicent in illa die. In qua die ? Non
Apostolus dicat « Non enim quod volo hoc ago, n queeras nomen ejus, quia notissimum est. 39
:

sed quod nolo malum illud facio. Si autem quod Quid dicent ? Domine, Domine, nonne in nomine
nolo illud facio, jam non ego operor illud, sed quod <Mopro/j/ie<a?;mMS?ProphelavitenimBalaam(2l7);
habitat in me peccatum (215). » Inde igitur dicitur prophetavit et Caiphas hoc enim dicil Evange- ;

arbor mala, non quod secimdum se mala sit, sed lista: « Quia cumessetpontif exanniillius propheta-
quiaestcorruptiomali.Etsiparumquidemcorrupta vit dicens Expedit vobis ut unus moriatur homo :

est, quasi jam a corruptione sana, non maia, sed propopulo, et non tota genspereat (7ofln. XI, 51). »
bona vocatur si vero multum corrupta est,mala
: Daemonia verousqueejiciunt, aliasque multas vir-
vocatur et non bona: ab eo enim suscipit nomen, tutes faciunt, et qui baptizant, et qui praedicant.
quodmagisineaabundat. Cognoscuntur igiturfalsi Quot enim sunt crimina, tot sunt et daemonia in
prophetaeafructibussuis quoniam, etsialiquando; uno quoque ;unde etDominu? de MariaMagdalena
bonum aliquod facere videantur, tamen.quia vel pro dicitur (218) expulisse sepiem daemonia, quoniam,
lucro, vel pro laude faciunt, eorum simulatio diu sicutalibi dicitur,« dimisit ei peccata multa, quia
celari non potest. Quia enim omnia opera sua fa- dilexitmultum {Luc. vii,47). »Haecautem daemonia
ciunt ut videantur ab hominibus, ipsum quoque ejiciuntur, quando evangelica praedicatione, a quo-
quodbonumesse videtur,bonum non est.Sequitur cunque nunlictiir, peccatores poenitent et conver-
:

D
(211) Epist. 1, 1, 8. « Si dixerimus quoniam pec- intelligimus seu bonam seu malam voluntatem fru- ;

catum non habemus, ipsi nos, » etc. Vulg. ctus autem opera, » etc.
(212) Pro saltem. (215) Ad Rora. v, 1-15. « Non enim quod volo
(213) Hieron. hic : « Nos infereraus, et Judam ar- boniim hoc ago, sed quod odi malura, » etc.
borem quondam bonam fecisse fructus malos, post- (216) Hilarius ad h. 1. « Regnum ccelorum sola
quam prodidit Salvatorera et Saulum arborem ; verborum officia non obtinent. »
malam... fecisse postea fructus Lonos, quando in (217) Hieron. « Nam et Saul, et Balaam, et Cai-
vas electionis de persecutore translatus est. Tandiu phas prophetaveruut, » etc.
ergo bona arborfructusnonfacitmalos, qnandiuin (218) S. Aug. serm. 1, enarrat. in psal. Lxxxvni,
bonitas studio perseverat et mala arbor tandiu; num, 6 ad illud « Coufitebuntur coeli mirabilia
:

manet in fructibus peccatorum, qiiandiu ad poeni* tua, Domine ;» scribit i Nonmerita sua confite-
:

tentiam non convertitur. Nemo enim permanens in buntur coeli, sed coofitebuntur coeli mirabilia tua,
eoquod fuit, incipitid esse qiiod necdumcoeperit.» Domine: » in omni enim misericordiaperditorum,
Idem habel Chrysost, hom. 24 « fructum l)ouum ab in justificalioneimpiorum quid laudaraus, nisimi-
iioraine non fieri « ((uandiu malitiae affixus est. » rabiliaDei?laudasquia resurrexerunt mortui ; plus
(214) Non dissimili modo Beda. « Per arborem lauda quia redempti sual perditi, » etc.
133 COMMEM. LN MATIH — PARS II, CAP. VII. 134

tuQtur. Faciunt autem et alias multas virtules, A datam, quomodo nec pluvias, nec flumina, nec
quia coecos illuminant, leprosos curant, et mortiios veulos timeal "? « Certus sum, inquitApostolus,
suscilaul. Has enim virtutes feceruutiucorpoie ali. quia neqiie mors, neque vita, neque principes, ne-

quanti proedicatores, in anima vero faciunt omnes. que poteslates, ueque aliqua perseculio poterit me
Neque vero minusest auimam sanare,quam corpus. separare a charitate Dei, quae est in Christo
Corpus vero sanatur et morilur, anima vero sana- Jesu (220). > Quamvis enim furore et terrore, fla-
tur, et nunquam moriiur. Vis autem scire qure gelliset minis.omniumquelormentoruin generibus,

auima sit caeca ? Anima euim intidelis, qute Deum quasiquibusdam maguis ventorum et tempestatum
non vide(, et veritatem nou intelligit, cseca esl. procellissupersanctos tyranni seevientesirruerent,
Leprosa vero est illa quae vitiorum raaculis sor- eos tamen a Christi tide separare nullatenus pote-
descit. lila vero mortua est quae in crimine perse- rant : hoc autem ideo quia bene super pe-
fiebat,

verat. Toties igitur prcedicatores ccecos illuminanl, tram fuutlati erant. Videamus etiam de illa domo
leprosos curant, et mortuos suscitant, quoties ini- qiiae nou super petram, sed super arenam fundata

qui homines eorum mouitis et praedicalione conver- est. Et omnis, inquit, qui audit verba mea haec, et

tuntur ; et poenitenlia ducti, diabolo, et omnibus non facit ea, similis erit viro stulto qui gedificavit

operibus ejus abrenuntiant, et suae salutis medi- g domumsuamsuper arenam. Descendit pluvia,etve-
cinaui abillis suscipiuut. Sed quid hoc eis prodesl, neruiit ftumina, et flaverunt venli, el irruerunt in
cum iliis Dominus dicat, nunquant novi vos ?nun- domum illnm et cecidit, etfuitruina ejus ^nagna.Qiii
quam dilexi vos ? nunquam vestra opera mihi pla- enimverba Dei audiredelectantur, et custodirenon
cuerunt ? Dominus, atque dilexit
Novit enim eos curantjsuaefideidomum, sequeipsossuperarenam
secundum naturam quam in eis creavit. Non novit 8editicant;quiafaciliaurapersecutionisdejiciuntur:
vero, neque dilexit seouudum corruplionem qua quorum quidem ruina tunc magna erit, quando
eos diabolus vitiavit. Omnis ergo homo qui audit malignorumspirituumfuroreetiraquasimaguoquo-
verba mea hcec,elfacil ea,assimilabitur viro sapienli, damimpetuprocellarumintartarapraecipitabuntur.
quisedificavit domum suam supra peiram. Non
ergo XXni. Et factum est, cum consummasset Jesus
sufBcit audire verba Dei, hoc enim et Apostolus verbahxc,admirabuntur lurbae superdoctrinaejus.
ait a Non auditores legis justi sunt apud Deum,
: Eral enim docenseos sicut potestalem habens, non
sed factores {Rom. n, i3). » Audire euim omuium sicul scribae el pharisaei. Ille enim in potestate do-
est, paucorum. Domus autem quae
facere vero cet, qui pro timore veritatem 40 "0'^ celat. Qua
super petram fundata est, firmum et stabiie funda- inrescribae et pharisaei, etsi multd bene docuissent,
mentum habet. Sapiens igitur est qui sic aediticat.
p
plurimatamenreliquisse intelligipossunt, sivequia
Fundameutumpriusquaerendumest. Sed videamus dicere timebant, sive quia ea non custodiebaut, et
quid hsec petra significet Apostolus enim dicit ; ideo dicere erubescebant (22Ij. Hune autem tam
quia « petraerat Christus(f Cor. x, 4) » itemque, : prolixum sermouem,secundum Matthaeum Salvator
« fundamen tum eni m aliud nemo potest ponere prae- noster inmontehdihaH secundum Lucam vero m
;

ter idquodpositum est.idest Christus Jesus (2l9j. » loco campestri quod quidem quomodo solvi possit
:

Invenisti fundamentum, hic domum eeditica : hic non video, nisi eumdem sermonem bis eum ha-
enimdomum aediticabis,si heec mandataservabis. buisse intelligamus (222). Et hoc quidem non erat
Crede et fac quae praecipit Ghrislus, et fundaberis inconveniens, quoniamaliis recedeutibus, alii suc-
infundamentoChristo: ipse eritlibifundameutum, cedebanl, quibus eadem verba necessaria erant.
ideoque non timebis pluvias et ventum. Hoc est Illis igitur recedenlibus, quibus haec locutus
enim quod ait : Et descendit pluuia, el venerunt fuerat, ipse in monte illa nocte mansit, « per-
flumina, et flaverunt venti, et irruerunt in domum noctans, ut Lucas ait, in oratiooe Dei. Et cum
illam, et non cecidit; fundata eniin erat supra pe- dies factus esset, vocavit discipulos suos, et elegit
t}'am. Vis autem videre domum supra petramfun- duodecim exipsis, quos et apostolos nominavit, Et

Cor. in, 11. Eademest hic de fundamento

(219) II ^ quadain: « Ego autem dicovobis, » et terribilisju-
domus explicatio Hieron. « Fundamentum quod dicii mentionem faciens, «se moustraret esse judi-
Apostolus architectusposuit nnus est D. .N. J.C. Su- cem per praemia, et per supplicia. »
perhocfundamenlumsiabileeltirmum.etperserobu- (222) Vix estut haec A nostri sententia videatur
slamoiefundatum,aediticaturChristiEccIesia,»etc. probari posse. Difficilem tamen locum esse, bene
(220) Rom. viu, 38. « Neque angeli neque prin- indigitavit, quem veteres et recentiores explanare
cipalus, neque virtutes, neque futura, neque forti- couati sunt. Pendet ex eo quod dicitur ap. Mat-
tndo, neque altitudo, neque profundum, neque thaeum init. capitis 5(supraii. 1) et ap. Luc. vi, 17.1

creatura alia poterit nos scparare. » Recentiores docti inlerpretesMaldonatus, a Lapide,

(22l)«Potestatem » hanc Hieronymus et Bedaex- Calmet, etc, non sermonem repetitum, sive bis ha-
plicaiit; quod J. C, non sicul scnbae et pharisaei bitum, voliint, sed eumdem semel dictum Mat- ;

ea dunlaxal propoueret quio scripta erant in theeum vero rerum gestarum ordinem non secutum,
Moyse el prophetis.sed pro libertatevoluntatis siiae quae lempore distabant, proposuisse. iSihilominus
nonnulla adderet, (|ufedam iinmiitaret, ut ex prae- auctori nostro veteres ferme conseutire deprehen-
cedentisermonepatet.(Jhrysosiomusliom.26,qiiod denlur Aug. De consens. Evang., Iib. ii, c. 19,
;

cum praecepla ipsasanciret, saepeuleretur formula Gregofius, homil. 9 in Ezechiel. A. Imperfecti.

 ;

dS5 S. BaUNONlS EPISCOPI SIGNIENSIS. 136

descendeas cum illis stetit ia loco campestri, et A rediititerum Gapharaaum et tunc quidemsanavit ;

turbadiscipulorum et multitudo copiosa, quae illuc paralyticum, et vocavit Matthfeum apostolum et

undique coafluxerat {Luc. vi, 12), » stetit cura eo evangelistam. Eisdera autem diebus ascendit ia
;

et ibi quidem hunc eumdem sermonem habuit, montem, ibique illum sermonem habuit, de quo
quaravisnon omnia quae hic narrantur, inillo con- superius diximus, quandoocto beatitudiaes praedi-
tineantur sicut nec in isto omniadicuntur quae in
; cavit. Gumque omnibus recedentibus, ipse eadem
illo Sciendumet praeterea quod evan-
reperiuntur. nocte ibi mansisset, facto mane vocavit discipulos,
gelistaenon eodem ordine historiam scribunt, quo etduodecim ex quos et apostolos nomi-
eis elegit,

a Salvatore omniafacta sunt (223). Unde et in hac navit. lude vero descendens, bene eumdem sermo-
re multum discordare videntur. Legeeos et sicesse nem habuit in loco campestri. Veniens autem ia
enim quia non
videbis. Puto ordini sed narratiooi civitatem Capharnaum, quse
proxima erat, sa- ibi

operam dabaot. navitpuerum centurionis. Sic igitur se habet ordo.

XXIV. [Cap. VIH] Cum autem descendisset de Hicautemieprosusquando vel ubimundatusfuerit,
monte secutae sunt eum turbae multas. Desceadit, io- incertum est. Postet tamea cooveoieater intelligi,
quit, Dominus de monte cum discipulis suis, inve- quodinpraedictacivitate fueritmundatus,quoaiam
nitqueibi multashominum turbas quaeeum exspe- Q hocmiraculumiater caeteramiraculascribitur, qnae
ctabant.Quibus postquam ea locutusest quae Lucas ibidemDomiuusoperatusest.Elcaeteriquidemevan-
evangelista narrat (cap. vi), seculae sunt eura. Et gelistaepriusscribantdesocruPelri, etpuero ceatu-
ecce leprosus veniens adorabat eum,dicens Domine, rionis,quamdehujusIeprosimundatioae.Nuacautem
:

si vis, potes me curare. Hoc autem miraculum non adrem veniamus. « Ecce,inquit,Ieprosus veaiens ado-
eotempore factumest, quofactum esse evaogelista rabat eum dicens Domine, si vis, potes me mun- :

dicere videtur, testaote Luca, qui ait : « Et factum dare (223).» 41 Videquaotasitfides leprosiihomi-
est, cum esset io uoa civitate, et ecce vir pleous nemvidet, Deum adorat, de omnipotentiaooa dubi-
lepra, et videos Jesum, procideos io faciem, roga- Sedquiddicit? Domine,sivis,potesmemundare:
tat.

vit eum diceos Domioe, sivis, potes me muodare

: Dominus es, omnipotens es, voluntas tua opus est,
{Luc. 5, XII). » Nemo igitur io loco campestri hoc omnis creatura tibi obediens est noo promerui ;

factum fuisse iotelligat, quod io uoa civitate beneficium tuum, noo sum dignus coUoquio tuo
factum esse audit. Haec itaque superioribus ooo credo tamen, quoniam si vis, potes me muodare.
cootiauaotur. Iq eo eoim quod ait, cum autem de- ^^Domiousad h^c, extendens mantim suam, teligit
scendissetdemonte,secutx sunt eiim turbae multae, eum,dicens: FoZo, wjMnrfare.ManumsuamDominus
superioris locutionis fioem facit. Deiode vero ge- extendit, potentiam manifestat, virtutem non celat,
storum ordioe et loco et tempore praetermisso, ab tangithominemet fugit lepra. Imo prius leprafugit
hoc miraculo scribere iochoat. Necessarium igitur quam manus ad homiaem perveoiret (226), ae si
esse videtur, utde ipso ordioe pauca dicamus, oe lepram tetigisset, cootra legem facere videretur.
sibiiovicemevaogelistae coatrariiiaveaiaatur(224). Lex eoim hujusmodihomioemimmuodumjudicat,
Postquam eoim Domious Jesus vocavit Petrum et quaeomoe immuodum taogere iaterdicit. Sedquid
Aodraeam, Jacobuin et Joaaoem, veoieos simul ait? Volo,mundare. Credisquia possum, volo quia
cum eis Capharaaun, ubi et ipse et illi habitabaot, credis; experire fidem tuam, cogoosce poteatiam
iatravitioSyaagogam etpraedicavit;et mirabaotur meam;voIo utmuoderis, et ideo muodare, et con-
omaes io doctrioa ejus. lode vero exieos, venit ia festimmundataest lepra ejus ; ut et fidei virtus, et
domum Petri, et saaavit socum ejus, et alias vir- curaotis omnipoteotia appareret. Et ait illi Jesus:
tutes ibi operatus, reliquit Capharoaum, et traos- Vtde nemini dixeris, sed vade, ostende te sacer-
fretavit. Deiade vero, traosactis aliquaatis diebus, doti (227). Hoc eaim aon dixisset, si hoc miracu-

(223) Est hic caooo. 2, ap. Coroel. a Lapid. ex specialitercuratus sit^^^puercenturionis; S^socrus
his quos aote commentarium suum statuit, et ad Petri^•'qiji oblati sunteidaemonio vexati. » Alterum
;

h. I. Vide Maldonatum ad h. I., etc. admonetdelectionehujusloci; quod jungendaduo

(224) Eadem de ordine non servato factorum £) verba non sint, et, ut plerique latinorum putant,
J. C. est sententia omnium ferme interpretum re- legendum « Volo mundare, » sedseparatim, ut pri-
centiorum. Vid. Jansenium c. 43. Concord. Maldo- ; mum dicat « Volo, wdeinde imperansdicat « Mun- :

natum ad h. I. et cap. 6 a Lap. Calmet, etc, et Jo. dare.»Atque eleganter hocloco etiam Beda: « Volo,
de la Haye Evan. dispos, c. 53 Chrysost. tamea; propter Photinum dicit; imperat, propter Arium ;
hom. 26, et A. Imperfecti haec quae tribus capitulis taogit, propter Maaichaeura. » Tetigisse tameo cum
a Matthaeo oarrata sunt, in monte omnia ferme Chrysostomus et A. Imperfecti opioaotur, et legem
facta interpretari videntur. de leproso non tangendo (Levit. xiii) sibi non esse
(22o) Hinc incipit homil. Emiseni Dom. iii post positara ostendere voluisse.
Epiph., pag. 34, quae et sequentem numerum com- (227) Plures imperati silentii causae afteruntur
plectitur. ab interprelibus. Hieronymus, quod necesse noa
(226)IdemseatireHieronymus videtur;qui, post- esset verbis praedicare « quod luanifeste corpore
quamobservavitdesceodeatDomiaodemoatehuoc praeferebat. » Beda, « ut docere nos, non solum a
occurrisse : « oecdum eoira poterat cura lepra tara mercedeabstineamuspecuniae,sed etiara gratiae: »
multiplicerainraonteSalvatorisaudiresermonem,» Chrysostoraus, ut jactautiam glonara fugiendam
et
scribit, «extendente manura Domino, statim lepra praeciperet. Beue A. Iraperfecli silentium impetrari
fugit » qui duo praeterea admonet opportune 1" de
: ceaset, doaec sacerdoti se osteaderet.
ordiae curaiUoaum. » Nolaaduai; quod thic priiuus
 ;

137 COMMENT. IN MATTH. — PARS 11, CAP. VIII. i3S

lum inter turbas fecisset, qiiae eum sequebantur A etauiraam suamDeoreddidit, incorruptamfidemet
cumde monledescendisset: uequeenira unuscelare siuceram conversationem se agere promi ttat codrus :

posset, quodtanla milliahominum vidissent. Quae- enim imputribilis est, redolenlisque 42 naturae. His
rendum tamen est, cur ei Domiuus preecipiat, ut aulem snperaddat et coccum, ut ctiaritatis igne
nemiui dieal ? Praedicare u.imque, et Deimiracula succensus Doum diligat et proximum coccuseni m ;

populis nuniiare, sacerdotum est leprosus vero

;
iguei coloris est. Offerat praeterea et liyssopum, ut
etsi mundatus sit, sacerdos tamen fieri non deb<'t in petra radicatus etfundatus, nunquam a Christi
quoniam iiliad hoi^ofticium eligunlur, ut Aposloliis fide separari valeat : hyssopus enim naluraliter in
h\l, (\n\ sine criinine 228) siiit. In hoc quoque et pelrauascitur;pelraauiemeratChristus. Postquam
nos docemiif, in his quee bene el laudabiiiler agi- igitur sic se totum Deo reddiderit, immolet unum

mus, laudem hominum et vanam gloriam quaerere de passeribusin vase fictili super aquas viventes.
non debere. Sed cur eum ad sacerdotera mandas, Hicenim passer corpus est, ideoque in vase fictili
Domiue Jt^sii ? Quarp jnbt^s nt sacerdoti seosteudat, immolatur :quia vasaterreaet ficetilia suntcorpora
quem tii sacerdoluui omuiiim maximuscuras ?Quis noslra. Immoldtur autem super aquas viveutes, id
eum jiidicare audebit, qui a tuo judicio mundus est sicut sanctae Scripturae immolari praecipiunt.
redii ? Hoc igiiur ai:is. iitlegis sacrameutis consen- g Unde Apostolus « Obsecro, inquit, vos per mise- :

tireai.'noscaris. Iile euim mundus est, qui sacerdo- ricordiam Dei, utexhibeatis corporavestrahostiam
liim jiidicio mundiis judit^atur illorum:puim est viventem, sanctam, Deo placentem, rationabiieob-
boniim a malo, justiim ab injusto, ei mundiim ab sequium vestrum (Ro7n. xii, 1). » Haec est enim
immuudo separare. Hoc itaque privilegium eis con- viva aqua, quae le bene passerem tuum immolare
firmas, dum eorum judicium hunc hominem
ad docet Judaei enim non bene immolant, quia ad
:

mandas. Seqiiitur El o/fer munus, quod praecepit

:
hancaquam non veuiunt. Alterum veropasserem,
Moysesin testimonium Ulis Prius aiitemquidlepro- idestanimam, in agrumavolaredimittat, quatenus
sus isle significrtt (sigiiificet enim aliquid) ; deiude jam libera, nec terrenae corruptionis mole gravata,
vero dicamus, quid munus etiam signifiret, quod virtutum alis ad coelestia volare discat quia enim :

eum off''rre Moyses. Iste enim leprosus

praecipit alter passer jam immolalus est, ideo iste libere vo-

totum humanum genus, et unusquisque peccator lat et a niiUo detinetur « Corpus enim qiiod cor-
:

intelligi potest. H;bc enim lepra non corporis, sed rumpitur aggravat animam (Sap. ix, 15). » Hic est
animae est. Illa enim anima leprosa est, quae super- quicunque mun-
igitur rectus poenitentiae ordo, ut
bia, ira, avaritia, discordia, odio eldandus ad Deum venil, prius se ipsum totum Do-
luxuria sor-
descit. Talis igitur leprosus currat ad Jesiim, festi- q mino offerat, fidem, et charifatem, et in bonis ope-
netad medicum,nondesperet,pfleuiteat,etmundari ribusperseverantiam promittat caroem quae pecca- ;

desideret. Dicat Doiivne, si vis, potes me mundare.

: veral, in servitutem redigat et affligat et animam ;

Potes uliqiie, quia et ego sum pcenitens, et lu es jam libertate donatam, ad coelestia contemplanda
omnipotens.Tu enimdixisti,quiapeccatorquacun- volare dimiltat. Jubetautem praetereaMoyses, eum
que hora conversiis fuerit et ingemuerit, vita vivel qui mundandus est, et alia munera offerre duos ;

et non morietur Ezech. xxi, 28). Si enim hoc dixe- videlicetaguoset immaculatos, et ovem anniculam
rit, si hoc egeril, certus sit de misericordia, non absque macula, et tres decimas similae, quae con-
desperet de venia, quia benignus est Dominus, qui spersa sit oleo, et seorsum olei sextarium hoc enim ;

ad se venientem neminem repeliit. Deinde veroolTe. Moyses offerre praecepit, hoc et ipse Dominus of-
rat munus quod prcEcepit Moyses. Praecepit enim ferre jussit. Sed quid isti duo agni significant, nisi
Moyses (229), utleprosusquando mundatur,offerat d uo maxima praecepta charitatis ? quae quia malum
per se duos passeres vivos, quibus et vesci licitum non operantur, non immerito immaculati agni vo-
sit, et lignum cedrinum, et coccum et hyssopum et cantur. Unde Apostolus « Dilectio, inquit, proximi
: :

unum e passeribus immolet in vase fictili super malum nou operatur {Rom. xii, 10). » Hos igilur
aquas viventes alleriim vero in agrum avolare p^ duosagnos offerat haec duo praecepta se teuere, et
: :

dimiitat. Hoc enim vanumet inutile videretur, nisi custodire promittat, qui a suorum maculis pecca-
ille heri praecepisset, cui nihil vaniim vel inutile torum mundari desiderat. Offerat autem et ovem
placet. lUe igiiur qui miindatiir, duos passeresoffe- anniculamimmaculatam,perquamintegraperfecta-
rat, et corpus et animam Domino reddat, ut jam que innocentia significatur. Offerat et tres decimas
non muudi voIuptatibus,sed Ueoserviant: qui bene similre, fidem videlicet, quae in Trinitate tota con-
vivi offerri dicuntur, qiioniam de morte ad vitam sistif haec est enim simila nostra, haec est vita
:

transferuntur ;quibusquiavescil icituin est.mundos animae nostrae. Unde Apostolus Justus autem ex : «

eos esse et a peccato liberos manifestat ;nihilenim fide vivit [Rom. i, 17). » Sed haec simila non unde-
nisi mundum lex comedere jubet. Offerat autem cunque sed ex decimis fit, quoniam fidem nostram,
simul cum his et lignum cedriuum, utquiacorpus nonuisi desanctuario, et a sacerdotibus suscipere

(228) Spectavit ad Pauli locum ad Tit. i, 7. (229) Levil. xiv, 4, etc. Similes allegoricas et
«Oporlet episcopum sine crimine esse ; » et : « Si mysiicis ialerprelaliones aitulit hic A. Imperfecli
quis sine crimme est, » etc. hom. 21.

Patrol. CLXV,
 ;

139 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 440

debemus: enim omnes decimae reponunlur, A magis familiares Domino erant, ipsi pro eo inter-
ibi

quibus sacerdotesetlevitsealuntur. Et bene quidem pellarent. llli aulem cum venissent ad Jesum, roga-
h6ec simila conspergitur, quoniam fides nostra bant eum sollicite, dicentes ei Quia dignus est ut :

sancti Spiritus gratia sanclificatur. OfTerat autem hociUipr3esies:dUiyilenimgentemnostram,etsyna-

super haec et sextarium olei,inlegram scilicet per- gogamipse^edificavil nobis.SicigilurcenluriodiCCbs-
fectamque mensuram misericordiae : offerre enim, sit ad Jesum, non per se, sed per seniores Israel

vovere et promittereest. Oleum igitur offert, qui se (232) ; videlicet ut nos doceret, quid in tali negotio
misericordiam tenere promittit. Ut enim in liquori- ageredebeamus,quandopuerum nostrumindomo
bus oleum, sic in operibus misericordia superior nostra paralyticiim jacere, et male torqueri senti-
est. Unde Psalmista « Suavis Dominus universis
: : mus. Quis e>t enim puer iste, nisi auima secundum
miserationes ejus super omnia opera ejus (Psal- se quidem innocens et pura? puer enim a puritate
cxLiv, 9 ). » Et hic quoque reclus poenilentiae ordo dicitiir hunc antem Lucas seruum dicit, quia sine
:

servatur ; ut quicunquead pcenitentiam venit,cha- servitio animee vivere nequimus. Isle igitur puer
ritatemet innocentiam, fidemetmisericordiam ofTe- noster, isteservusnoster, iste iiijustesubjiigatus,et
rat et promittat: offert enim charitatem in agnis carnis servitio depressus spiritus noster, jacet in
innocentiamin ove, fidem in tribus decimis, et mi- g doraoparalyticus, jacelincorpore intirn)us,jacet in
sericordiam autem olei sexta-
in olei sextario. Hic caroishabiiaculo vitioriini morbosiiperatiis,elmaIe
rius seorsum ponitur, quoniamhis quae sequuntur torquetur. Hinc Juxuria vexatnr, hinc avaritia ar-
necessarius erit. Preecipit enim Moyses, ut sacerdos Quid igitur ? Mitta-
ctatur, hinc superbia fatigatiir.
haec omnia simul cum eo qui mundatur coram Do- mus ad medicvim, miltaiuiis ad Jesum. Sed qiiem
mino statuat in ostio tabernaculi, et tunc offerat miltemus?et quis ibit pro nobis?Mittamus igitur
unumagnum, oleique sextarium :de sanguine vero seniores Israel, id est episcopos et sacerdotes;isti
agni tangat extiemum auriciiliB dexterae, et poUicem enim pro aliis interpellare, isti pro infirmis et pecca-
manus dexterae et pedis, et de oleo simililer faciat toribus orare debent : isli cito veniunt ad Jesiim,isti
ei enim agnus Christus est, qui
qui mundatur. Hic eu[nmovere,istieumflecteieetad misericordiamin-
quasi agnus ad victimam ductus, non aperuit os clinare possiint, praesertim si nos sanari voluraus, si
suum {Isa. liii) : qui tunc quidem in ostio taberna- nospeccassedolemus.etsi boniaIiqiiidegimus,unde
culi ofTertur, quando in auditu Ecclesiae ejus passio nosapudjudicemcommendarequeant.Facileenimilli
praedicatur : si enim tabernaculum hominessunt ;
poenitenti sacerdotes aDomino veniamimpetrant,qui
quid ostium tabernaculi, nisi aures, per quas verba depeccatiserubescit,totoquementis annisuseadpoe-
divina cordis secretarium ingrediuntur ? llie igitur nitentiam con veriit. Et multos quide mvidemus, qui
quimundatur,de sanguineagni inaure, etinraanu, quamvisinsealiquo viliotorqueantur,bonos taraen
etinpede tangitur, quia Christi passionem non so- diligunt, raultisque raodis sanciam Ecclesiam aediti-

lum audire, verum etiam imitari jubetur. Ut enim cant. De his igitur dicere possumus, Digni sunt qui
in aure auditus, sicio manu et pede operatio con- exaudiantur, quia diligunt gentem nostram, et Sy-
sistit tangitur autem in dextera parle, quae et
;
nagogam aedificaveriint nobis. Sed quid sequitur?
fortior et tidelior est. « Nesciat, inquit Dominus, Ego veniam et curabo eum : hoc Matthaeus ait: Lu-
sinistratuaquid faciat dextera tua {Mattk. vi, 3). » cas autem quid Jesus aute.m ibat cum iUis. Venit
!

Similiter autem et de oleo in eisdem partibus tangi- enim Jesus ad infirmum, veuit cum episcopiset sa-
tur, quia pietatis et raisericordiae bonum et audire cerdotibusadpoenitentem,quoniameoriimprecibus
et custodireadmonetur. Haec autem sub brevitate flectitur, et orationibus ducitur. Et cum jam non
transcurrimus, de quibus satis in Levitico dixi- longe esset adomo, misit ad eum centurio amicos,
mus (230). dicens iDomine, noli vexari, non enim dignus sum
XXV (231). Cum autemintroisset Capharnaum, utsub lectum meum intres: propter quod et me ipsum
accessit ad eum centurio rogans eum, et dicens : non sum dignus arbitratus, ut venirem ad te. Hffic
Domine,puermeusiacel,indomoparalyticus,elmale autera Matthaeus praetermisit : caetera vero utrique
torquetur.EtaitilLiJesus-.Egoveniametcuraboeum. commiinia siint. Bene igitiir hoc loco hi duo conve-
Qualiter aulem centurio ad Jesum accesserit, Lucas niunt, si hoc tantum in MatthiBO subaudiatur, quod
evangehstademonstrat:quieumnonper se,sedper ceoturio non per se, sed prius per seniores Israel,
senioreslsraelad eumaccessissenarrat(LMC.vn,3) deinde vero per amicos accesserit ad Jesum. Sed
43quatenuspropueroipsiusintercederent,etquia qui sunt isti amici nostri, quos Christo advenienti

(230) Vide A. ad Levit. xiv, 4.Edit. Rom. tom. I cat, ut seniores JudsBorum primo missi sint qui
S. Brunonis, pag. 154 et seq. nuntiarent, centiirionem venire, deinde ipsecentu-
homilia Emiseno supposita,
(231) Est eadem quae rio accesserit. Aug., usitato loquendi raore dici,
Dorainic. iii post Epiph. aliquera aliquid fpcisse, quod [ler alios facit. Ueda
(232) Idem Beda ad h. I. et ante Bedam
qiiaerit non dissimiliter, Malthieum bievitatis causa, viilt
S. Aug. Gontr. Faiist. cap. 7, et lib. ii
lib. xxxiii. dixisse, accessisse ipsura, ciijus volunias, aiiis de-
De conseus. Evang., cap. 20, et ante ulrunique ferenlibus, ad Domiuum perlata est. Aug. A. noster
Chrysostomus hom. 27. Atque hic ita rem expU- sequilur.
 ; :

41 COMMENT. IN MATTH. — PAR3 II, CAP. VIII. 142

t jam domui noslrf^appropiiiqiiaiitiobviam milti- A SuDt autem et aliee tenebrae interiores ex quibus
niis ? Isti siint, ut opiiior, intflleoiiis el animur=, et venitur ad has e.\teriores, quas infideies homines
ipiriliis contrit)ulatiis : isli enim ('.liristi adventiim in uiente patiunlur l)e qiiibus Apostolus ait : « Cee-

lenluint, isti cum eo loqiii aiident, isti nos Ueo cilas ex parte contigit in israel {Rnm. xi, 24). » Et
lommendanl, etejus gratiae recouciliant. Qnando dixit centittioni : Vade, et sictit credidisti. fiat tibi

snim intus apimus, qiiando nobiscum in oorde tra- etsanatus est puer in illa hora (234). In hoc autem
jtamiis, qiiae et quanta fiierit Sahatoris nostri be- Evaugelio in tanlum Joannes evangelista dissentit
ligiiitas, iit pro nobis carnem sumeret, et mundi ab aliis, iit nullo modohis quaedictasiinlconvenire
njiirias siisiineret tunc praedicti amici nostri cum
; queant (2J.^), si de eodem centurionis puero intel-
Domino loquiintiir, et quodam modo ei dicunt : ligautur. Hic enim centiirio de tide laudatur el se ;

Domme, noli vexari ; quoniam ejus vexalionem et indignum dicit esse, ad cujus domum venial Jesu:
'atisaiionem mirantiir, et contremiscnnt. Hoc enim ibi autem de intidelitate redarguitur, utpote qui nisi

'aciebat Joaunes Baptista cuin dioeret « Ego a te : per signa et prodigia non credat : ibique Christum
iebeo baptizari,et tu venisad me? » ( 3/^//^ ui,14.) ad domum suam iuiportune valde venireinvitat. Et
Juando vero ad Chrisli sacramenta acoedimus, et hic quidem narratur quod omnia hsec gesta sunt
ragiiitatem nostramconsideramus,qiiid aliuddicit g inlracivilatem Capharnaum : ibi verodicitur, quod
jnusquisqiie nostrum, nisi Non sum dignus ut : centurio Christo de Judeea venienti obviam proces-
.nlressiibteotummeuin,non sum dignus utcarnem serit, cui prae itineris longitudine non eadem, sed
;l sangiiinem tuum suseipiam in ore meo (233) ? postera die revertenti servi occurrentes dixerunt ;

[)omine,dic verbo,etsanabiturpuer meus. Tu enim quia heri hora septima reliquit eum febris. Unde
iixisti et facta sunt omnia, tu mandasti et creata manifestum est quia non loquuntur de eodem. In-
}unt universa : eadem virtustibi est, eadem poten- telligendum esl igilur, quia Jesus antequam hunc
lia manet : dic igitur verbo, praecipe ul fiat, et sa- servum centurionis sanasset,de quo scribit Matthaeus
Qabitur puer meus : non enim majus est sanare, et Lucas, jam eidem filium sanaverat, de quo Joan-
ijuam creare. Nam homo siim sub potestate
et eqo nes evangelista narrat quia prius ejus virtutem
: et
eonstitutus, habens sub me miiites, et dico huic : in tilio expertus fuerat, jam nunc de ipsius omnipo-
Vade,et vadit ,• el aiii : Veni, et venit ;el servo meo: tentia nihilin servicuratione dubitat : libenterenim
Fac hoc. hoino sum, tu Deus
et facii. Et?o, inquit, ad illius medici auxilium currimus, quem jam ex-
;

egosub potestate, tu superomnes

potestates ego pertum habemus. ;

habeo mililes, lu angelos; isli mihi obediunt, illi XXVI. Et cum venisset Jesus in domum Pelri,
luamfaoiunl voiuntatem inanda igitur quem velis, q vidit socrum ejus jacentem febricitantem ; et tetigit
:

et prsecipe saniiati ut veuiat et jube infirmitati ut manum ejus, etdimisit eamfebins, etsurrexit ot mi-
;

recedat. Flacuit Domino, et laudavit fidem centu- nistrabat eis. Scire enim oportet quee sit uxor Petri,
rionis.Adhocenira Domiuusmisericordiamdiffere- ut possimus scire quae sit socrus ejus. Fetri nam-
bat, ut hiec tanla fides centurionis clarius manife- que uxor ecclesia est, quoniam ei a Domino specia-
starelur. Uude et subditur Audiens aulem Jesus, :liter tradita est dicente Domino « Si diligis me, ; :

mirritusest,et sequentibus se dixii : Amen dico vobis pasce oves meas {Joan. xxi, 18). » Ejus igitur so-
non inveni tanlam ftdem in hrael. Miratur Jesus de crus est Sy nagoga, quiaipsa est mater Ecclesiae (236).
fide centuriouis miratur de fide geutilis hominis
; Unde eidem in Canticis canticorum Dominus ait
; :

etjam tunc tidem gentium niirabatur, qiiam ultra « Sub arbore malo suscitavi te, ibi corrupta est

44 fidem Jiidaeorum crescere videbat. De quibiis mater tua, ibi violata est genitrix tua (Cant. viii,
nioxsubinferens ait Dico auiem vobis, quod multi
: 5). » Haec autem jacet in domo Fetri et febricitat,

ab Oriente et Occidenie venient, et recumbent cum quoniam usque hodie inter Christianos Synagoga
Abraham, Isaac et Jncob in regno ccelorum ; filii iufirma moratur et habitat. Ubicunque enim est
autem regniejicienlurin tenebvas exleriores,ibi eril Ecclesia, ibi est et domus Fetri. Hujus autem ma-
fleius et siridor dentium. His euiin paucis verbis num circa muudi finera Dominus tauget, et tunc,r-v

Ecclesiamexoranibusmuniii parlibuscoUigendam, febre fugata, surget et ministrabit Dotnino. Tunc

etinferiioexspoliaio.sanclorumanimasadcoelorum enim ejus manum tanget, qiiando ipsius opera ap-
regna Iransferendas; et Judaeorum incredulitalem probabit. Vespere autem facto oblulerunt ei mullos
el damnationem denuntiat. Tenebrae autem exte- daemonia habentes,et ejiciebatspiritus verbo, et omnes
riores ilke sunt, ullraquas aliae tenebrae non sunt, malehabentescuravU.Ut adimpleretur quod dictum

(233) Centiirionis verba ad suscipienfem Eucha- qui ad h. I. « Domiis Petri circiimcisio esl ; socrus
fistiam, qiiasi (ie siio .\. trausfeit. Aiine ejus tein- veroejussynagogaest.quiaillaquodammodomater
pore III Ecilesia sna ni>n erat hic iisus ut a sacer- est Ec.;lesiae, » etc. Eleganter Petrus Chrysoiog.
Jotedicereiitiir? D^-esse in pieiisque .Missalibiis luss. sertu. 18. Viditsocruinejiis jacentem. « Vidil syna-
.estiuiir (tard. H(jua lib. u, rec. lit. cap. 17, n. 1. gogatu jacentem iu perfidia; siiae tenebris decumben-
(23t) Hactenus homilia. tem suoruin sarcina peccatoruin, » etc. Eadem est
(235; 0>iendit id Maldonatus, et consentiunt fer- inierpretatioTheophyli Antiocheni lib. lu. Allegor.,
meinterpretes alii. etc.
(236) Non malloaliter ac Beda hoc inlerpretatur
 ; :

143 S. BRUISONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 144

est perIsaiamprophelamdicentem : Ipseinfirmitates cuntur dicuntur autem et voluerescceli, quoniam

:

nost7-asaccepit,et aegrotationesportavit. Wevhoeaiax in hoc aere obtinent principatum (240). Et isti

spiritus ejicit ille de quo scriptum est « la princi- :
quidem in peccatoribus et iniquis hominibus nidos
pio erat Verbuin {Joan. i, 1) » verbo quidem,
: etfoveasfaciunt,quoniam ineorumcordibusmalas
quia propria virtute. Sed quare facto vespere, nisi cogitationes et iniquitatumgeniminapariunt. Alius
quia hac ullima eetate, hac extrema hora, ad sa- autem dediscipulis ejusait i//i:Magister sequar te;
nandum, ad curandum, et ad pellendum daemonia ait illi Sequere. At ilie ait Domine, permille me
: :

venerat? Neque enim debueral populus ille curari, primum ire et i^epelire patrem meum. Jesus aitilli:
nisifacto vespere,quiad medicum nonredit usque Sequereme, et dimiltemortuos sepeliremortuos suos.
ad vesperam. Unde Psalmista ait « Convertentur : Alio enim spiritu loquebatur iste unde et merito :

ad vesperam et famem palientur ut canes,etcircui- non Scriba, sed discipulus dicitur neque sequi ;

bunt civitatem {Psalm. lviu, 15). » Tunc enim ve- Dominum prohibetur imo vero sequi et imitari
nient, tunc couverteutur, tunc
aegros suos, tunc jubetur. Volebal tamen primum ire et sepelire pa-
animas suas multo languore confectas Judaii ad trem suum. Opus quidem pietatis facere volebal
Dominumafferent; et sanabit eos, et ejiciet daemo- pietatis tamen Patri elDomino non placebal. Quare
nia ab eis (237^. « Cum enim plenitudo gentium B hoc? Quiaaliudsigniticabat, nobisque in hocfacto
introierit, tunc Israel salvus liet {Rom. xi, 25, 26) exempla dabat. El tale erat ac si deceret: Venisti
(238) el si fuerit numerus filiorum Israel sicut arena ad vitam, vis redire ad mortem; ego suiu vita, ego
maris, reliquise convertentur ad Dominum {Isai x, sum Pater et creator tuus, me sequere, et dimitte
22). » —
Videns autem Jesus turbas multas circum mortuos mortuos suos. Mortui enim mor-
sepelire
se,jussit ire trans fretum. Putoenim, quod Jesus tuos sepeliunt, quando peccatores (241) qui Deo
ideotransfretum propter turbasire jussit, quianisi mortui sunt (mortuiquidem quia vita, dequamodo
per aquas baptismatis transeuntes vitiorum turbas, diximus, in eis non est), mortalia opera et crimi-
et maiignorum spirituum exercitus evadere non nalia peccata in se abscondunt et celant. Et non
^oievdimn?,.Et accedens unus Scribaait illi Magi- : solumhaec, verumetiamet patrem suura diabolum,
ster, sequar te quocunque ieris. Dixitei Jesus Vul- : de quoJudaeisDominusail: « Vosex patre diabolo,
pesfoveas habent, el voLucres coelinidos, filius autem eslis [Joan. vni, 44), » in sepulcro pectoris sui se-
hominis non habet ubi caput suum reclinet. Nihil peliunt.etquasibonuinaliquodservantetoccultant.
Deumlatet, nulla simulatioejus oculis absconditur, Talem igitur patrem sepeUre, et sic sepelire Domi-
omnia videt, cogitationi respondet. Dicit Scriba : nus prohibet (242).
j

Magister, sequar quocunque ieris. Dicit Jesus

te : i
XXVII. (243) Et ascendente eo in naviculam se-'
Nonestita; uon visme sequi, non vis meapraecepta cuti sunt eum discipuli ejus, et ecce motus magnus
45 servare, non video in te ubi caput meum re- factus eslin mari,ita ut navicula operiretur fluctibus. \

cliuem. Caput Christi Deus est Deus autem in hu-

: Ipse vero doriiaebat. Quid enim navicula, nisi Ec«
mili habitat, et quieto, el tremente sermones ejus. clesia? quidmare,uisimundus? quidmotus maris»|
In te autem (quasi dical) vulpes foveas habent, e( nisipersecutorum ettyrannorum saeviens indigna-
ideocum calliditate et simulatione loqueris (239). ho (244) ? Ecce enim Dominus in navicula dormit,i
Vulpes enim propter astutiam maligni spiritus di- et navicula fluctibus operitur. Timent discipuli, el!

(237) Ad Rom. xi, 23, 26. « Caecitas ex parte mee Deus. Sicutexpirat corpus cum animam emit-
contigit in Israei, donec plenitudo gentium intra- tit, ita anima cum Deum amiltit. Deus
exspirat
ret. » amissus, mors animae animaamissa, mors corpo- ;

(238) Ad Rom. ix, 27 « Isaias autem clamat

: quibus verbissimillima habet Chrysol. serm,
ris : »
pro Isiael Si fuerit numerus filiorum Israel tan-
: 19. Aiig. etiam I. xx De Civ., cap. 6 « Habeat :

quara arena maris, reliquiae salvae fieut. » enira animae mortem suam in impietate atquepec-
(239) Ghrysostomus, serm. 19 « Scribam Chri- :catis secundum quam moriem mortui sunt, de :

stus uon repulit volentem, sed tingeutem prodi- quibus idem Dominus ait « Sine mortuos sepelire :

dit. » mortuos suos, » etc. Vide Chrysost. hom. 29.

D C
(240) Auctorinondi ssimiliter S. Hilarius cap. 7, (:42i De posteiiore J. discipulo hoc Vid. Gre-
n. 10 « Vulpes est animal insidiosum, circa domo-
: gorium lib. vii Moral., c 17 De utroque Basilium, :

rum se occulens foveas, et domesticis avibus insi- sive auctorem Coustitut. Monast. cap. 20, n. 3, et
dians atque hoc nomine pseudo prophetasnuncu-
; laudatum Chrysolog.
pari, aliquot locis legiraus volucres autem cceli
: (243) Est hom. Emiseno attributa Dom. V, posti
saepenuraeroirQinundosspiriluSCOgnominarididici- Epiph., pag 38.
mus. » Huncvero diffidenlem fuisse, nec habuisse (244) Vid. Dissert. Alexaadri Jun. inscriptamNa*
apud se constutum ut Christum sequeretur, Hlla- vis Ecclesiam referentis syrabolum, etc, ubi alle-
rius postea inlerpretatur idemqueetiam disertius
; goriae hujus testes proferi, Augustinura, Arabro-
Titas Boslrensis in Luc. cap vi. (Auctar. Ducaean. l. li, siura, Hieronyraiira, Bedam. Facit id in primis A.
p. 791). Hierouymus quoque a quo describitur, Imperfectihora. 23, ei ChrysoIogus(quos ille prae-
«nonmagislrumquaerensjsedexmagistrolucrum.» teriit) qui postremus serm. 20
;
« Ubi Christus :

V. Clirysolog. serm. 19. Ecclesiae suap navim inare saeculi trausfretaturus

(241) hifideles mortuorum nominevenireHilarius ascendit, geiitiuiii flabra, Judaeorum turbines.per-
c. 7, n. 11 el Hieron. scribunt. Aiigustiuus quoque secntoruraproceil«.... sic ruerunt ut totiiis mundi
seriu. 62, n.2,qui tamcu postea magisgeueraliler: fieret una tempe-»tas. » etc. Vide casiera et seim.
« Sicut eniin anima est vita corporis, sic vitaani- seq.Aotiquius etiam Tertuilianus de baptismo c.l2«
 :

145 COMMENT. IN MATTH. — PARS II, CAP. Vni. 146

noadum apericulo liberaotur. Clamant et excitant A enim hnmines vocantur, qui sicut homines miran-
Salvatorem : surgii a somno qui nunquain dormit tur. Nondum enim Deum esse eredebant, quem

«Nonenim dormilabit, nequedormiet.qui custodit quasi hominem nuncdormire, et tunc vigilare vide •

Israel {Psal. cxx, 4). » Imperat ventis el mari, et bant. Dicebant igilur Qualis est hic ? Dicamus et
:

fit tranquiUitas magiia. Nobis, fratres, nobis fiunt nos : Quis Deus magnus, sicut Deus noster? lu es
ista :nobis dorrait Jesus, nobls surgit a sorano. Si- Deus(]uifacisrnirabilia, cui venli et mare obediunt,
gniticatioest, nostrseque fragiiitatis iostruclio : pro cui oranes creaturee serviunt ;
quem raare vidit, et
nobis moritur non enim dormiret, nisi nobis suum
: fugit, cujus vocem audivit et timuit [Psalm. lxxvi,]
somnum proficere intelligeret. Dormire enim vide- (245).
lurpaslor, quandolupi inovessaeviunt, quando fu-
resrapiunt, et noneslqui eripiat. Sic igituretJesus XXVIil. Etcum venissettransfreluminregionem
quamvis non dormiat, dormire tamen videtur, Gerasenorum,occure)'runf eiduo habenlesdsemonia,
quando tyranni sfleviunt, quando mali in bonosin- demonwnentisexeuntes,s3evinimis,itautnemopos-
surgunt. qiiando boni vmcuntur, et mali vincunt. set transire per viam illam. Marcus enim etLucas
Non dormit quidem, sed praelium intuetiir, et simul non (luos, sed unum scribuot: quare ergo duos
certaminis tioem et bellantium tidem exspectat. Et q Matthaus eos fuisse narrat (246)? Et fortasse illi
quianonstatim adjuvat,qiiianoncito laborantibus quidem de homine, iste verodehominis significalo
subvenit, dormire putatur. Sed si consideremus loguitur. Nam etsi homo personaliter unus erat,
•ejus certaminis qualitatem, ejusque victoriae mo- duos tamen populos significabat. Similiter enim
dum ; tunc sancti victoies eiistunt, quando ab ini- cumomnesaliievangelist8e,solumpuIlum ad Jesum
quis victiessecreduntur.Tunc enim sancti indubi- adductumfuissenarrent;Matthaeustamen etpullum
tanter vincunl, qiiando humililatem et patientiam et asinam adductos fuisse describit magis quidera ;

non amittunt. Sic igilur dormiat Jesus, quatenus signiticationem qiiam historiam attendens. Isteigi-
iniquorura crudelitas, et sanctoruu) patientia inno- tur unus homo genus humaoum est, quod ab eo
tescat, et Christi discipuli non armis, sed ciaraore et quidem tempore a daemoniis possidetur, quo pri-
orationibusmarishujusprocellasdeponerediscant. miim et origioale peccalum commisit sedquiain :

Quod si jam eas siistinere non possunt, si tantis duos populos dividitur,in Judcieos scilicet et gentiles,
perturbationis resistere nequeunt, 46 ^''cedant ad quod illi de tolo hoc, iste de partibus narrat. Qui
Jesum, susritent eumdicentes Domine salva nos, : bene de raonumentis exire dicuntur, quoniam de
perimus. Sic se defendant; haec arma siisci[)iant. morte ad vitam transferuntur. Et clamaverunt.di-
hoc auxilio tueantur, hocclypeo rauniantur. Neqiie q centes: Quidnobis ettibi,Jesu FiliiDei, venislihuc
vero ideo se non exaudiri aestiraent, quia persecutio ante tempus torquerenos. Quid nobis, inquiunt, et
non cessat, quoniara nihil minus exaudiuntur si eis tibicommuneest? Sufticiattibi coelum permitteut ;

adversa tolerandi patientia datur, quam si omnis nos terram possideamus de coelis non expulisti, de
:

illa persecutio ab eis tollatur. Ipse euim scit quid terris non ilerum expellerehabes. Quoigituribimus
nobisopussit nostaraensemperdicamus. Domine,
; a spiritu tuo, et quo fugiemus a facie tua? Venisti
saluanos, perimus. Qui enim hoc dicit, nihil aliud hucante tempus torquerenos : nondum tempusad-
quam salutera quaerit. Sed fortasse ille de salute venit,quod nobis paraturaest, etangelisnostris, et
corporis dicit ipse verod e salute animae intelligit.
: jam lorquemur. Tua nos praesentia torquet, tua
iNemo autem sanctorum salutera corporis contra facies nos exurit. miseri Judaei cur non attendi- !

animae salutem desiderat etsi forlasse aliquando ; tis,quod daemooia Jesum DeiFilium vocant,dequo
quaerat. Deus igilur non verba, sed intentionem vos illi pejores et neqiiiores dicitis « Secundum :

exaudit. Etdicit eis: Quidtimidi estis, modicae fideif legem debet mori quiaFilium Dei se fecit {Joan.
Ego hicsum, et vostimetis? sed qiiare tiraetis,nisi XIX, 7). » Credite vel daemoniis. qui prophetis et
quiafidem modicamhabetis? Tunc surgensimpera- apostolicis crcdere non vultis. Illi vos doceant in
vit ventis et mari, etfacta est tranquiLlitas magna. bono, qiios iraitari timetis in malo. Dsemones
non
D
Quotidiequidem surgit.quotidie bella sedat, quoti- autem rogabant eum dicentes : Si ejicis nos, mitie

die visibilibus et invisibilibus imperat et eo jubenle : nos in gregem porcorum : erat aiitem non longe ab
cessant praelia el lites, tit pax et tranquillitas ma- illisgrexporco7'ummultorumpascens.S\,inq[nnn[,
gua. Porro homines mirati sunt, dicentes: Qualis ejicis nos, scirous enim quia ejicies, neque in ho-
esl hic, quia et venti et mare obediunt eif Merilo mine nos ulterius esse patieris, qui in sirailitudine

«Caeterum naviculailla Ecclesiampr8eferebat,qiiod ad h. 1. S. ii De consens. Evang.,

Augustini lib.
inmari,id est saeculo.tluclibus, id estpersecutioni- cap. 24, etc. quia unus alie notior, vel
: est, vel
bus et lenlationibiis ioquietatur, Domioe [)er pa- quiatruculentiusaddaeinone vexatus.Auibrosiuslib.
tientiam veliitdormientP,donecorationibussaiicto- VI, in Luc. Ipseqiioque ad allegoriam refert populi
rum in ultimis suscitatus, compescat sseculum, et gentilis, uniiis elplurium, afiliis Noe duobus Cham
tranquillitatem suis reddat. » et Japhet prognati. Utrumque Beda complectitur
(2i5) Alia sunl deinde in homilia supra memo- scrihens esse uuum famosioris personse, et diios
;

rata, p. 39. gentiles populos, idolis occupatos.

(24^) Difticultatis solutio litteralis Chrysostomi
 ; ;;
:

147 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 148

hominum factus, homo et non Deus ab hominibus A enim non fugiat deemonia? quis non fugiat insa-
esse videris: nobis autera aliter appares, qiiia in porcos?Talibusenim communicaienonde-
nieiites
alia specie te aliquando cognovimus ; scimus enim bemus; praesertiincumeorum npquiliam manifeste
quia tues Filius Dei, quamvishoc non credantne- cogiioscimus. « Quae enira conventio Christi ad
que intelligant Judeei mitte nos in gregera porco-
: Beliar?autquae()ars fideli curaintideli?»(// Cor. vj,

rum. UDdehaec tam dira cupido spiritibus immun- 15.) Hoc autem in civitate : hoc in Ecclesia nun-
dis, ut quaerant sibi ad inhabitandum animahaim- tiare debent, ut sibi caeteri caveant, ne illorum
munda? Ethoc quidem signiticatio est. Quidenim exempIopereant.Pereuntporci,salvanturhoraines:
porci peccaverant, ut deemonibus traderentur ? Ipse salvantiir qui ad Christum confu?iunt,pereuntqui in
enim est creatorporcorum, qui estcrealor angelo- stercore jacent;eta fcetore vitiorumnon recedunt.
rum. Denique nullum animai est malum, praeter Sed quid est, o stulia civitas, quod agis ? Vides Je-
angelum ethominem ideoque nulJi)m aliud dam-
: sum, vides et hoininem sanatum a Jesu, et rogas
natur, nullumque aliud beatur. Quid igiturporci? eura ut discedat finibus tuis. Haec enim civitas,
non de natura quaero, sed de significatione (247). synagoga malignantium est, quae Christum vidit
Porci enim sunt quicunque in vitiorum stercore, et audivit, ejusque virtutes et miracula aspeiit
quicunque in peccatorum putredine delectantur. ^ in eum tamen credere nolnit.
Poreus est oranis fornicator, orauisadulter, oranis XXIX. [Cap. IX.] Et ascendens in naviculam
luxuriosus sed hoc exterius. Interius vero omnis
; transfretavit, et venit in civilaiem suam. Hoc enim
hsereticus, omnia Judseus, et omnis idolatra porcus in loco civiiatem suam, non Nazareth, sed Caphar»
est. Isti sunt igitur quos dsemones quserunt; isti naum inlelligere deberaus: utraque eniin civitas
sunt in quibus daemonia habitant: isti sunt quos ejusdicitur: iliaquidem, quia ibi nutritusest; ista
Dominus47 diabolotradit. NametApostolusforni- vero, quid ad tempus in ea habitavit sic enim :

catoremquemdamtradidit: «Satanae in interitum superius diciiur, quia relicta civitate Nazareth, ve-
carnis. » Et ait illis Jesus : Ite : et illi exeunles nit el habilavit in Capharnaum maritima (249). Et
abierunt in porcos. Vides igitur quia sine Dei per- ecceofferebanleiparalyticumjacenteminlecto.U^r-
missionemaligni spiritusnecin porcos habentpo- cus autem dicit, quia paralyticus iste a quatuor
teslatem (248) non audent eos adire, nisi permissi
: portabatur. Iste enira paralylicus spiritus horainis
nonaudenteosinvadere.nisiaDeotraditapotestate. est, quietaniraa vocatur (230;. Hic autera in lecto,
Verumtamennisiporciessentnon traderenlur, etsi id est in corpore jacet, et inde gravatur undequie-
traderentur, non penitus vincerentur. Et ecce im- temhabere debuerat: « Corpusenim quodcorrum-
petuabiit totus grex per prxcepsin mare,et mortui C pitur aggravat animara (Sap. ix, 15). » Ideo enim
sunt in aquis. Qui enim a diabolo possidetur, non infirmatur spiritus, quia non bene jacet. Ille enim
ordine vel ratione agitur; sed impetu et furore spiritus paralyticusest, qui suaepotestatis nonest
praecipitatur et ruit, hic in adulterium, ille in per- paralysis enimquodcunque raembrum arripuerit,
jurium,alterin horaicidium,aliusin furtum, omnes quodara raodo insensibile et quasi mortuum et in-
vero in seternam raortem, et damnationera preeci- utile facit. Quae enim anima paralytica est, nec
pilBintur elryiunl. Pastoresautem fugerunt,et venien- oculos vivendi, nec aures audiendi habet. Sed qui
tes in civitatem nuntiaverunt omnia, el de his qui sunt isti quatuor, qui hunc paralyticum portantet
daemonia habuerunt. : et ecce tota civi\as exiitohviam Doraino offerunt? Per hos enim nescio qui meUus
Jesu,etvisoeo,rogabantuttransiretafinibuseorum. quam isti quatuor evangelistae intelligi possint
Istienim pastores, episcopi sunt etsacerdotes ne- ; nulla enim anima nisi per istos Doraino oflertur,
queenimsolasovescustodiuntepiscopi plerumque ;
nulla anima nisi per istorum fidem sanatur. Unde
enim plures porci quam oves in eorum gregibus et hic dicilur : Et videns Jesus fidem illorum dixit
inveniuntur. Fugiuntautem, et benefugiunt; quis paralylico: Confide,fili,remittunlur tibipeccata tua.
(247) Chrysostomus quoque, horail. 29, describit in Capharnaum civitate Galilaeae?» Augustinum
«multoshominesquiporcorummorenonhominum D eiscribit Beda. Volunt vero dici J. C. civitatera.
vivant qui, si porci omnino fient, non a daemoni-
;
qiiod in Galilaea esset princeps civitas, et in Galilaea
bus solumexagitabuntur veiumetiara per praeci-
; natus esset. Commodius Chrysostomus init. hom.
pitia deferentur. » V. Ambr. lib. vi, in Lucam. queraferrae lecentiores sequuntur Jansenius, Mal-
(248) Greg. lib. m Dialog. cap. 21 « Ex qua re : donatus, a t^apide, Calmet, etc. « Propriam hic ci-
etiamhoccolligitur,quodabsqueconcessioneomni- vitatemejiisCapernaumappellavit Bethlehem enim :

potentis Dei nullam spirilus raalignus contra homi- ipsuratulit,Nazaretheducavif, sed Capernaumper-
nem potestatem habeat, qui in porcos intrarenon petiiura ipsius erat habitaculura. »
potuit, nisi permissus. » Chrysost. homil. 29 * Ita : (250) Hieron. « Juxta tropologiam, interdum
:

ut nec in porcoshabere potestatem videanturnisi animajacensin corporesuo, totis membroium viri-

creator omnium Deus concesserit. » busdissolutis, a perfecto doclore offertiir curanda
(249) Contradicit Hieronymus hic: « Civitalem Domino, » etc. Propiiis etiam ad A. nostrura Beda :

ejus non aliam intelligimus quam Nazareth, unde et « Paralylici hujus curalio... animae salvatiouem si-
Nazarausappellatusest.» At curaA.noslro August. gnifical,qufe primo inistris, id est bonis doctori-
<

De cons. Ev. p. ii, c. 25, observat S. Marcum ex- bus, indiget, qui eam Christo afferant qiii bene iv ;

presse Capharnaum nominare, cum factura idem Marconarrantereperiiintur sivequia iv libris Evan-
narrare videatur, concluditque « Quis dubitaverit
: gelii omnis praedicatorum virlus irmalur sive ;

ia civitate sua boc fecisse Jesum, cum hoc fecerit quod IV virtutibus, » etc.
 : :

149 COMMENT. IN MATTH. - PARS II, CAP. IX. loO

Ac si dicat : Tu quidem infirmus es, sed iili qui te A ipseeratet homo: imo ipseest Deus et homo ; sed
ferunt saoi sunt : iilonim fiiies te sanat, si in illo* Deus per se, homo vero per Domiui potestatem ha-
nim tide contidis. Contide iijiuir, fili, factus mihi bet dimiitendi peccata. Et hoc est quod ait : Ut au-
filius per fidem, remittuntiir tibi peccata tua. Vi- tein sciads quia Filius kominis potestatem habet in
des quomodo ipse Dominus Evangelium suum ex- terra dimittendi peccata : videte quod videre po-
ponat ? Quomodo ea queefons aguntiir, si quista- testis, ut credatis quod videre non poteratis. Cre-
men oculos liabeat, et nondiun totus paralyticus ditisquod nemo possit dimittere peccata nisi solus
jaceat, intus nos spiritu tililer doceat ? In eo enim Deus,jam cognoscetisqiiiaetiamrilius nominispo-
quod ait, remHtimlur tibi peccata tua, iuteriorem testatem habeldimittendi peccata. Tuncait paraly-
homiaem, id est spiriuim paralylicum esse demon- tico : Surge, tolle vade in domum
lectum tuum, el

slral. Quae esl eniin infirmitas anim.e, nisi peccata? tuam : et surrexH et abiit in dom.um suam. Proba-
Haecigitur auferantur, hiomorbus tollatur, ctsana- tumest igiturquod quaerebant jam dubitare non ;

bitur anima. Hoo enim non diiisset, si ad corporis debt^nt credanta peccatis animam esse solutam,
:

intirmitatem respexisset. .Nonenim ideocorpus sa- dum corpus a paralysi vident esse sanatum. Sed
natur, quiaanintia peccatisliberatur. 48 Apostolus
quid est quod ait Surge tolle lectum tuum ? Dixi- :

enim dicit « Cum autem infirmor, ttiuc fortior g mus enim per leclum corpus signihcari, in quo
:

sum(2.Tl),)) signiticans carnis iutirmitate spiritum anima infinna jacebat: animae ergo dicitur utsur-
corroborari. HocautemSoribcequi ibi aderantinale gat. Quid est enim surgere, nisi ad bonum opus
intelligenies, et non animae sed corporis paralysin evigilare ? Unde Aoostolus « Surge, inquit, qui :

atteodeutes.ChrisliimDonQiuumblasphemassedice- dorinis, surge a mortuis, et illuminabit te Ghristus

bant. Unde et subditur Et ecce quidnm de Scribis
: {Epkes. V, 14). » Surge, tolle lectum tuum : habeas
dtxerunt intrn se : Hic biaspkeinat. Ei cum oidisset polestatem in carne tua ; dominare corpori tuo : tu
Jesus cogilalinnes eo>'um, dixit : Utquid cogitatis porta, tu rege, tu dirige : tibi serviat, tibi obediat,
mala in cordibus oestris'} Nam et isti interius paraly- libique amodo per omnia Et vade in
subjiciatur.
tici erant, quamvis suam inHrmitatem non sentie- domum tuam : revertere in patriam tuam reduc ;

bant, qui Dominum blaspheinassedicebant. Nec mi- in patriam carnem tuam, quiaipsa de pa- te ejecit

nusJesiis istoium cogitationes iiiiquas,quam illius tria tuo (252). Videntes autem lurbas timuerunt,et
infirmitatem considerabat. Dicebal igitur: Utquid glorificaverunt Deum, qui dedit potestatem talem
cogitaiis maln in cordibus uestris ? Nequem edicum hominibus.
scitis, neque vim medieaminis agnoscitis. Bonus XXX. Et cum tramh'et inde Jesus videt hominem
enim medicusad morbi venam etradicemspectat: sedeni.em in telonio Mattkaeum nomine, et ait illi

quam postquam amputaverit,Cieteraadsanamdum Sequere me: et surgens secutusesl eum. Sicenimde

facilia ducit. Quid est enimfaciLius, dicere : Dimit- se beatus .Matlhaeus, quasi de alio loquitur. Quod et
tunturtibipeccnlatua,autdicere : Surgeetambula'? Moysenetquosdam alios fecisselegimus,humilita-
Si enim ad solum dicere attendamus, nescio quid temdocentes, et vanam gloriam amputantes (253).
horum faciliiis sii: utrumqueenim valde facile est. Vocatur aulem aiio nomine Levi, quod pene idem
Peccata autem tlimiltere, vel paralyiico ad surgen- significat : Mattliaeus enim donatus, Levi appositus
duin et ambulandum vires sufficere, difticiie est. interpretatur(2o4) Appositus namqiieaposlolorum
Sed quia aiterum invisibile, alterum vero visibile ordini pro magno munere sanctee Ecclesiae donatus
erat, per visibile probat invisibile ut dum eum in ; est. Et bene qiiidem de telonio vocalur, ut qui pu-
corporepostestatemhabere vident,inanimaquoque blica vectigalia colligebal, nos quoque tributa sol-
polestatem habere non dubitent. Dicebant enim : vere doceai. Quid enim aliud uos in hoc Evangelio
nemopotestdimitlerepeccaia nisisolus Deus. Verum etquomodo tributano-
docet, nisi quae, etqualia,
utique dicebant. Quamvis enim Ecclesia peccata straD )uiinoreddamus?Incunctisenimqu8ejubente
dimittat hocenim Uominusostenditdicens « Quo-
; : Domino agimus, nihil aliud facimus nisi quia tri-
rum remiseritis peccata remittuntur eis, etquorum biita persoivimus. Et factum est discumbente eo in
D
retinueritus retenla sunt {Joan. xx, 23) ; » solus ta- domo,ecce multi publicani,el peccatores venientes
men ille peccata dimittit, qui ait ; « Sine me nihii discumbebant cum Jesu et discipulis ejus. Ait enim
potestis facere {Joan. xv, 5). » Ipse enim erat Deus ;
Lucas {cap. v, 29), quiafecit ei magnum convivium

(251) II Cor. xu, 10 « Tunc potens sum. »

: (253) Hieron. : « Gaeteri evangelistse, propter ve-
(2o2) Eleganter S. Greg. hom. 12 in Ezech. recundiamethonorem Matthrei, noluerunf eum no-
« Per grabaliiin quippe in quo carnis est requies, mine appellare vulgato.sed dixeruntLevi duplici :

ipsa caro signatur : per domum

vero conscientia quippe vocabulofuit Ipseautem Malthaeus, secun-
hguratur. Et quia cum mente mortiii in vitiis jace- dum illud quod a Salomone praecipitur « Justus :

mus, incarnisdelectationequiescimus, infirmi por- accusator est sui, » etc. Mattliaeum se, et pubhca-
tamur iniecto. Cuiu verosanati fuerimus mente, ut nura nominat. Hieronymum exscribit lieda.
jam pulsantibus carnis viliis resistamiis, necesse (254) Haec, opinor ex Jesii. lieda ad h. 1. « Mat- :

est, iit et tenialionuin contuinelias de nostra carne th«us Hajbraice, donatus dicitur latioe... Levi hic
toUeremiis ; eegro igitur ad salutem reducto prfleci- praeadditus sive assumptus sigaificat.
pitur « Toile grabatum tuum, » etc.
:
 :

I5i S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 152

Levi in domo sua unde

factum fuisse puto, ut pu-
:
a itlis Jesus : Nunquid possunt filii sponsi lugere
blicani,etcaeteriejusdemordinishomine8, illuc ad quandiu cum illis esl sponsus ? Venient autem dies.
convivium convenirent, Verumtaraen neque illud cum auferetur ad eis tunc jejunabunt.
sponsus, et
convivium, neque illumconventum publicanorum Bene, inquit, facilis quiajejunatis, neque ego geju-
sine aliqua significatione fuisse, intelligendura nium reprehendo.quo caro doraatur, luxuria vin-
est. enim convivium quod lunc Levi Do-
Illud daeraonia ppllunlur. Quia igitur discipuli
citur, et
mino prseparavit, hoc Evangelium signiticebat, mei modo nonjejunant,mysleriuraestraagnumque
49 quod postea scripsit, cujus deliciis nunc in sacraraentum (257) Isti sunt dies nuptiarum,:

Christo animae nostrse reficiuntur. Ad hoc autem sponsusadest, conviviapraeparantur, ubiqueleetitia

quia Judaei venire noluerunt, publicani et pecca- ubique organa re>onant, et psalterium jucundum
tores introire compulsi sunt. Uude alibi Dominus cum cilhara. llla enim convivantiiim exsultatio,
ait : «nemo illorum qui vocati sunt gustabit
Quia aeterniilliusconviviiexsultationemsigniticabat, qua
coenam meam. £t videntes phariseeidicebant disci- landem de ipsius summi boni preesentia omoes
pulis suis. Quare cum Pubicanis et peccatoribus nutem dies cum sponsussancti reficientiir. Yenient
manducatMagister vester?» (Luc. xi, 24.) Similiter auferetur ab eis, illi scilicet in quibus suscipietur
enim et fideles quidam adversus beatum Petrum B In coelis, et tuno jejnnabunt. Et quasi aliquis di-
postea scandalizati sunt, eo quod Cornelio incircum- ceret : Si nuptiarum dies sunt, si nova et spiri-
ciso comraunicaverit {Act. xi, 2) quibus et ipse : tualia convivia praeparata sunt ; si haec quae agis
rationem reddidit, sicut et Dominusistis rationem sacraraenta sunt; qiiare et istos non invitus, qiiare
ceddere non est dedignatus. Ait enim : Non est tantorum sacramentorum hos quoque non facis
opus valentibus medicus, sedmaLe hobentibus : ac si esse participes ? Ad quod ipse Quia nolunt quia : ;

dicat Ad sanandum veni, non ad manducandum

:
;
non ad discendum sed ad reprehendendum vene-
medicus sum, non conviva imo ideo conviva quia : runt;quiaveleribuspannisinduti sunt; quia vestes
medicus (255). Hoc genus morbi nusquam tam nuptiales non habent quia utres veteres ferunt, ;

bene sicut in convivio sanatur. Unde Apostolus ait qui novum vinum retinere non valent quia vino ;

«Factussuminfirraistanquarainfirmus, utintirraos veteriinebriati vinum novura abominantur, dicen-

lucri facerem (/ Cor. ix, 22). > Non enim dedigna- tes Vetus melius est. Et hoc est quod ait Nemo
: :

tur Christus eos inconvivio recipere, quorum mor- autem immittit commissuram panni rudis in vesti-
talitatem non
dediguatus assumere. Rf^ticit ex-
est menlum vetus; toLlv enim pLenitudinem ejusa vesti-
terius corpora, reticit interius mentes. Non potest mento,eLpejorscissurafit. Neque miltunt vinumno-
ibi esse fames, ubi est panis vivus qui de coelo C vum in ufres oeteres; nlioquin rumpuntur utres, et
descendit. Panis igilur faraelicisdetur ; de quibus vinum effundiiur, et utres pereunt ; sed vinum in
dicitur : « Et faraelici saturati sunt [l Reg. u, 5). » utres novos mittnnt ; el ambo conseruantur. lu hoc

Medicus subveniat intirrais, qui aliter sanari non igilur docemur, quiasecundum au^iientium capaci-
possunt. Euntesautem dicite quid
« sit ;
quia mi- tatemserinonem nostrum atque doctrinara terape-
sericordiam volo et non sacriticium : » hoc enim rare deberaus. Pharisaei naraque quibus tiinc Do-
in Osee scriptum est (256). Quod si Pharisaei in- minus loquebatur, adhuc secundum legis veteris
tellexissent, nequaquam misericordiae patrem de doctriiiara etobservantiamsalvaripoterant^quibus
misericordia reprehendissent. Quae autem haec sit si nova sacrameota raox Dominus pandere voluisset,

misericordia, subdidil, dicens Non enim veni vo- : scandalizatipotiusquamaedificatidiscederent(258).

care justos, sed peccatores. QuoJ enim peccatores Priusigiturpaulatim erantinnovandi, et sictandem
vocantur et salvantur, misericordia est quod vero ;
ad Agni nuptias vocandi.
iUireprobantur qui se justos esse injuste arbitran- XXXIl. Has/^eo loqnenteadeos, ecce princeps unus
tur, justitia est. Non potuit autem salvari mundus
adorabat eum dicens (259) Domine, filia accessit et .•

per sacrificium salvatus vero est per misericor-

; mea modo defuncta est; sed veni, impone manum
diam quia Christisacrificium misericordia fuit.
; D super eam, et vivet. Quid enim per hunc principem
XXXI. Tunc accesserunt ad eum discifmli Joannis nisi Abrahara,Is.iacet Jacob, Moyseo, et Aaron, et
dicentes : Quare nos et Pharisaei jejunamua fre- caeteros illius populi principes intelligamus, qui
quenter, discipuli autem tui non jejunant ? Et ait semper pro filiae 50 ^^*» ''^ ^st Synagogae (260)
(255) « Ibat autem Dominus ad convivia pecoato- et sciunt sponsiim esse cumsponsa. » Vid.caetera.
rum, utoccasionem haberetdocftndi. et spirituales (258) Hieron. « Dno autem esempla posuit, et
:

invitatoribus suis praeberet cibos. » Hieron. utriiim veteruin et novorum, et vestiraenii. Veteres
(256) Osaei vi, 6. e Quia misericordiara voluit utres debemus intelligere Scribas et Pharisaeos ;
non sacrificium. » Vid. Chrysologura serra. 31, qui plagula vestimenti novi et vinura novum, praecepta
superioribus etiara sermonibus 28, 29, 30, de Mat- evangelica sentienda, qiiae non possunt sustiuere
thaeivocatione disserit. Judaei ; nemajor scissura fiat. »
(257) Exponit mysteriiim hocHieronymus (quera (259) Est horailia Emiseno supposita Dom. ixiv
Beda,uts8epe alias, transcribit)Kd h. I. « Sponsus : post Pent,, pag. 178.
Christus, sponsa Ecclesia est de hoc sancto spiri- ; (260) Beda « Filia namqiie Synagoga est, quae
:

tuaIiqueconnubioapostolisuntprocreati,qaiIugere unica erat Moysi, » elc. Bedam praeivit Hieron.

noapossunt, quandiu sponsam inthalamo vident, explicans quod postea subditur ; « Cum veaisset
153 COMMENT. IN MATTH. - PARS II, CAP. IX. 134

morte, ad Dorninum accedunt et inter- A Vestimenluin teligit, incarnalionis ejus mysterlum

et caecitate
ceduQt?RoganligiturDomiaura ut venial, imponat credidit Christi naraque vestimentum humanitas ;

manum super eam. et vivet. Omnes enim palriar- est, qua divinitas induta. videri non poterat. Di~
chae et prophetfB hoc orabanl omnes Lihrisli aii ven- cebnt autem intrase :Sitetigerotantum vestimenta
;

tum exspectabant et desiilerabant. Veuit tandera ejus, saloa ero. Hiec autera, ut alii evangelistae di-
DommusJesus.sed proitiuerislongitudiue nondum cuni, orauem substautiara suara inmedicos eroga-
ad puellain pervenit, nondum super eam manum verat, et nihil profecerat, sed deterius habuerat.

posuit, adhuc morlua jacet. Ipse tamen ad eam Per hos enim medicos, ariolos el philosophos in-
vadit, et simul cum eo discipiili ejus. Quotidie telligere possumus, quorum persuasionibus caeteri

enim adhujus puellee resurrectiouem, qiiotiiiiead credentes, et a fidei veritate aberrantes, ad animae

Synagogee conversionem propinquamus prius ta- sanitatera altiugere Qon vulebaot, quia longe est a
:

men aliera mulier sanabitur, quam ad istam per- peccatoribus salus. Aniraae autem substantia et
veniamus quia«cum plenitudo gentiumintroierit,
;
divitiae, virtutes sunt et mores honesti quas illi ;

tunc Israel salvusliel (/tow. ix, 26). »Sed qiiiii esf, quidera araittunt, qui fidem et spem suam in vani-
filia mea modo defnncta est ?Quid est modo^. Modo, titibus poQiint. Ad Jesus conversus et videns eam
B
inquil, venisii, modo preedicare coepisti, modo filia dixit: Confide, filia, fides tua te salvam ferit : et saLva
mea defuncta est. Venit medicus, venit sanitas et facta eslmuLier ex iila hora ('263). « Impossibile esl
vita et quando sanari debuit, lunc defuncta est
; sine fide placere Deo {Hebr. xi, 6). » « Credidit —
filia raea. Nisi eniui venisses et locutus ei fiiisses, Abraham Deo et repiitatura est illi ad justitiam
peccatum non haberet nunc autem excusationem
; (/ae). 11.23); » — « Justusaulemex fide vivit {Hebr.j.,

noQ habet de peccato suo {Joan. xv, 22). Sic 38). »— « Sanctiper fidem viceruQtregna(£?e6r. XI,

igitiir mortuaet filiamea; sed veni,impone manum 33) » — « Si habueritis fidem sicut granum sinapls
s«;jerea/«,e<uiy«MitsurgensJesusseqiiebatureiim, {Matlh. XVII, 19^ ; » montes transferre poteritis.
et discipiili ejus. Meritoenim iste princeps vocatur «OmQia possibilia sunt credenti {Marc. ix, 22). »

./ai7v<s,qiiem Jesussequituretdiscipuli ejiis: Jairus ubique Dominus

Magna est igitur fides, quam sic

enim illuminatus (261) interprelatur. Uude bene comraendat, secundum fidem suam unicuique tri-
patriarr.haset piophetas significat, quorum oculos buens.E/ cum venissetJesusin domum principis Pha-
illuminavit quibus « incerta et occulta sapieiitiae
: risaeorum,et vidisset tibicines et turbam tumuLtuan-
su« {Psal. L, 8) » mysteria revelavit. Hos autera tem, dicebat : Recedite, non est enim mortua pueLLa
seqmtur Jesus et discipuli ejiis, qiiia eadem via sed dormit : et deridebant eum niulti. Quod enim
misericordiee et jiistitiaegradiuQtiir omnes et quod ^ tunc temporis factura est in una puella, hoc in fiae
•

illi praenuntiarunt, hoc isti facere etadimplere con- temporum futurura est ut fiat in tota SyQagoga.
tendunt. Illi loqiiendo et prophetando praecedunt, Tuncenim veniet DominusJesus cumdiscipulis suis
isti agendo et confirmando sequuntur. Et ecce mu' in domum principis Pharisaeorum ;quia tunc Chri-
lier qu3e sang uinis ftu.cum patiebatur duodecim annis, sli fidemetapostolorura doctrinam suscipiet omnis

accessit retro et leiigitfimbnam veslimenti ejus.Qnte multitudo Judaeorum.Tunc enira, jubente Doraino,
est enira haec mulier, iiisi Ecclesia gentiura (262) ? tibicinesettumultiiaus turba recedet,quoniara tunc
Ad Synagogam sanandara venerat Dominus, hoc liltera suaviter, sed iQfructuose etiuiitiliterauditus
enim ipse ait « Non siira missus uisi ad oves, quee
: hominiirademuIcens,ejusqueamatores cessabunt.
perieruQt domus Israfl {Ma'th. x, 6). » Et ecce Qiiidenira iiisitibiciQeserantScribae et Pharisaeile-
mulier qnmsanguinis fiuxum patiebalur, et secuo- gem et propnetas adlitteramexponeQtes, etquidi-
dum legem imraunda dicebalur, accessit retro, et cerent non intelligentes ? Tit)ia enim dulcem sonum
tetigit fimbiiam vestimenti ejus, et sanafa est. 51 sine iutelligeQtia reddit. RecedaQl igitur tibi-
Fluxumenimsanguinis patiebatur, qiiiain suorum ciues, recedat oranis lurba turaultuans recedant
peccatorum sanguine versabatur; quia sanguine, garruli perstrepentes, voce f reraentes, et nihil iQtel-
rapioaet occisione Qutriebatur.fle^/^o accessil, qoq D ligeQtes. Non est enim mortua pueLLa,sed dormit.
in facie stetit, cum limore et verecundia venit. Iste cantus mortuoruraest. Quandiu has tibiasau-
Uude Apostolus ait:<Qiieinergo fructura habuislis divit Synagoga, raortua fuit imo istee tibiae eam ;

tuQc, io quibus quqc erubescitis ? » {Rom. vi, 21.) interfecerunt: « Litteraenim occidit, spiritusautem

Jesus indomum, » elc. : « Usque hodie, ait, puella telligilur, qui de Spiritu sancto illuminatus verba
jacetindomopriucipis raorlua, etqui vidMnturma- vitfe acceperat, ul per haec alios illuminaret. >•

gi>tri, carmen lugiihre canentes.

til)icines sunt, (262) Hoc quoque Hieron. « Nota ergo, quod eo
:

Turb^quoqueJudaeorumnonestlurbacredentium, tempore haecmulier, idest genlium populuscoepe-

sed turba tumuituantium. » Uirumqiie Hilarius rit cBijrotare quo gens Judaeorum crediderat, » etc.
pr<eivit, scnbens ad h. 1. : « Prmceps fnc lex Hnec Hieroiiymi inagis eliam dilatatBeda. V. Hila-
esseintHlligiiurquffi Dominumoratproplebe.quam riumquoque.qui mulierishujus typo, peccatorum
ipsaChrisio.praedicaiaadveutusejiisexspeclatione, turbara prius ciiralara iQtelligit, quam Judaei curati
nulriverat, ut vitam mortiiffi rediJat. » aut curaQdi sint.
(261) Hoc ex Beda « Mystice Jairus, qui inter-
: (263) Hebr. xi, 6 ad Rom iv, 3 ; i, 17. Hebr. xi,
:

prelatur Illuminatus, sive lUuminans Atoyses, in- 33. MatUi. XVII, 17. Marc. ix, 12'
dS5 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 156

vivificat {fr Cor. u, 6). » Littera igitur recedat, A teat. In eo veroquod ait : secundum fidem vestram
dormieutem, faciat intel-
spiritus accedat, suscitet /?a< yo6i5,manifestesignificat, quia nemosalvatur,
ligentem,etconsoleturutrumque parentem. Sedqui nisi pertidem. Unde el alibi dicit : « Qui crediderit
sunlillistuUiqui Dominum deridebant, nisi illi qui et L-aptizitus fuerit salvus erit {Marc. xvi, 16). »
resurrectionem noncredebant ? Et quidem multos Nondixit simpliciter sa/ywsem qui baptizatus fue-
tales et esse et fuisse et futuros esse, non dubita- rit;sed qui credideril et baptizatus fuerit. Salvantur
mus. Et cum ejecta esse lurbn, iniravit, et temiit enimparvuli baptizantiumflde.quiposlquamfidem
manum pueUa. Nondumigitur eje-
ejus, et surrexit intelligunt.jam non salvanlur nisi sua tide.Prosunt
cta est turba, nondum surrexit Synagoga, adhuc enimoralioneset eleemosynae, prosuntsacrificia et
turbatur, adhuc in littera delectatur. Snrget autem, Elcomminatus estillis
alia beneficia, sed fidelibiis.
quando veniet Jesus, quando intrabit ad eam, et Jesus dicens: Videtene quissciat ; ilii autem exeun-
tenebit manum ejus. Tunc enim Jesus intrabit ad tes diffamaverunt eum in totam terramitLam. Rem
eam, quando fugata lilterae vetustate, haec novi quodammodoimpossibilemvideturjubereDominus.
sacri Evangelii verba scribentur in corde ejus. Et Quomodo enim hoc celare poterant, nisi oculos
tunc quidem dicere poterit : « Tenuisti manum absconderent? Quod si oculos abscondissent, quid
dexteram meam, el involuntate tua deduxisti me, B eis lumen noviter restitutum profuisset ? Quid igi-

et cum gloria assumpsisti me {Psal. lxxu, 24). » tur?Di(;emus eos inobedientes, qui Christigloriam
XXXIII. Et transeunte inde Jesu, seculi sunt eum prsedicantes, eura in totain illam terram laudabiliter
duo caeci clamantes et dicentes : Miserere nostri, diffamaverunt (263) ? Et primum quidem hoc eos
Domine, fili David. Cum auiem venisset domum, ac- defendit quia non se ipsos, sed Uominum lauda-
;

cesserunt ad eum cxci, et dicit eis Jesus : Creditis bant, neque de suscnpto lumine gloriabantur. Sic
quia possum hoc facere vobis 7 Dicunt ei : Utique, enim et Apostolus ait « Non nosmetipsos praedica-
:

Domine.Tunc tetigitoculos eorumdicens : Secundum mus sed Dominum Jesum {II Cor. iv, 5). » Deinde
fidemvestram fiat oobis ; et aperti sunt oculiillorum. veroquiaaliud signidcabat: nooenim vult Dominus
Glamant Ccfici,el nouduai illuminaulur, sequuntur ut bonaquae aaimus, ideo agamus, utvideanturab
Jesum usque ad domum, interrogantur de fide, re- hominibus.Qui enimhoc iii.G\mU,receperuntmerce'
spondent secredere, tangit eorum oculosJesus, et dem suam. Haec est igitur causacur ea quae gloriose
illuminantur. Gaecus enim est oranisintidelis : duo agit pluribus in locis, celare praecipiat.
caeci sunt gentilis Judaeus (264). Sed si audita
et XXXiV. Egressis nutem itlis, ecce obtulerunt ei
Ghristi virtutejam credereiucipiunt. ipsumcredere. hominem mutum daemonium habentem:et ejecto dae-
clamare est. Jam quodamraodo fide clamant, jain c mone{26ii). locutus est mutus et miratx sunt turbas
:

cordis clamore dicunt: Miserere nostri, fili David. dicentes : Nunquam apparuit sic in Israel : Pha-
Si vera sunt quae de te audivimus, miserere nostri, risaeiautem dicebant: In principe daemoniorum ejicit
fac nos intelligere veritatem, et illnmina oculos no- rf^moma. Aliisani recedunt, alii sanandi accedunt.
stros. Bene quidem clamant, bene orant, bene inci- Nunquamdesunt in 52 qnibus suee virtutis poten-
piuut sequi Jesum.Restat igitur, utdomiim veniant, tiam Dominus ostendat. Et ecce, inquit, obtulerunt
ut ad Ecclesiam festinent : ibi enim illuminantur ei hominem mutum dsemonium habentem. Nunquam
caeci, ibi vera lux invenitur, ibi Ghristus Dominus significatione carent opera Ghristi : duplici semper
nosler auditur.Sed quiddicit ? Sequitur Creditis : virtute muniuntur, dum in uno multi illuminantur,
quia possum hocfacere vobis ? Hoc enim tunc Jesus et in uno multi sanantur. Quis enim est iste homo
dixit per se, hoc et modo per membra sua in Ec- mutus? Nunquid unus est tantum? Multi enim ho-
calechumenus ad Ecclesiam, le-
clesia dicit. Venit mines muti in hoc muto signiticantur. Mutus est
gilureiSymbolum, legitiir ei fidescatholica; inter- omnis homo,qui a daemonio possidetur. Hoc autem
rogatur si respoudet se credere. Et
ita credat : ex eo probatur quia ejecto daemone locutus est mu-
tuncquidemJesustangitoculosejus, tunc illuminat tus (267). Et iste quidem mutus non ideo dicitur
xnentemVjus,tuncbaptizatur, tuncilluminatur. Nisi pj
mutusquodomninononloquatur, sedquod male et
enim respondissetc?'erfo, non baptizaretur, et nisi nou beneloquatur nescitenim booa dicere,ntiscit
:

baptizareturnonilluminaretur. In hisigiturduobus in Dei laudibiis labia aperire. Hic enim si conver-

nos Salvator noster. quid in aliis om-
caecis docuit tatur, si ad poeuitentiam redeat, mox videbis mu-
nibus ageredebeamus: quomodoeos recipere.quo- tum loquentem, Deum laudantem, se ipsum accu-
modo interrogare, quomodo eos illuminare opor- santem, et veritatem praedicantem. Quis hoc non

(264) « Uterque enim populus caecus erat, ait (263) Hieron. « Dominuspropter humilitatem fu-
hic Hieron. . . Domino perhoosaeculum transeunte, giens jactantioe gloriam hoc praeceperat, et illi pro-
el cupienterevertiad domum suam.))Bedaquoque: pter memoriam graliae non possunt tacere benefi-
« Duo
caeci, duo populi sunt, observatione litterae et cium. » Ita ei Beda.
ritu gentili obcaecaii, de futuris inscii. Domino ego (266) « DfBmonio, » etc. Vulg.
per hoc saecultim tianseunte, etin domiim suam (267) S. Hilariiis : « Daemon prius ejicitur.et tum
cupiente reverti, secuti siint duo caeci, quia praedi- reliqua corporisofficia succedunt.Deiquippecogni-
cato per apostolos Evangelio, multi ex Judaeis et tione, superstiiiouum omnium vcsania efltugata, et
geutklibus coeperuat sequi Redemptorem. » visus, et auditus, el sermo salutis iavehitur. »
 :

157 COMMENT. IN MATtH . — PARS II, CAP. X. m

miretur ? Est enira hsec « immiitatiodpxlerae Rxclesi A Matfhcvus publicanus, Jacobus A Iphaeiet Taddseus,
{I sal. Lx\.\'i, II). » Miseri Pharisffii qui hoc in SimoH Cana))xus,etJudas Scariothes,quiet iradidit
principe dflpnionioriim fieri aibilrantur, qnasi plus eum. Hos duodecim misit Jesus proecipiens eis et di-
posset princeps daemoniorum, quam princeps ho- cens : In vias gentiutn ne abieritis, et in civitates
miniim et anpeloruin. Samaritanorim ne intraoeritls,sed potius ite ad ores
XXXV. FA circuibat Jesus omnes cicitates et ca- quxperierunfdomus /s?'ae/.Ideoenim Dominusait:
stella dorens in Synngi gis eorum et p7-xriirans Non su)7i 7nissus nisiad oves qux pe^ierunt domus
Ecangelium egni ; et curans oninem languorem,et
i Is)-aei;qnid per se et sui corporis prffisentiam Judeeos
omnem infirmitntetn. Hoc igitureratopusSalvatoris prffidicare venerat, gentiles vero per apostolos et
Dostri ad hoc venerMl tit doceret, ut Evangelium
: doclores. Unde et discipulis suis, quibus modo in
regni Dei praedicaret, uterrantesad viam venlatis vias gentium ire, el in civitales Samaritanorum in-
converleret, ut omnem ianpuorem et intirmitatem troire interdicit, postea prfficipit dicens : « Ite in
interius cxteriusque ciiraret. Videns autem turbas Evangelium omni universum mundum, prffidicate
misertus est eis, qui erant vexati, et jncentes sicut creaturffi (270). » Prius igitur Judffios, deinde gen-
ovesnon hnbentes pastorem.Hoc esl enim quod Pe- tiles vocare voluit. Samarilani autem seculi Jero-

trus apostolus ait « Eratis enim sicut oveseiran-

:
g boam idola cohieiunt unde hic non immerito gen- :

tes sed conversi estis nuuc ad paslorem el episco-

; \\hu9.aggregan[i\r.Euntesauiempr3edicafedicentes:
pum animarum vestrarum (/ Petr. i\, 25). » quiaappropinquavit regnum fce^o?'Mm. Tollaturigi-
XXXVI. Tunc dicit discipulis suis ; messis quidem turregnum malorum destruatur et pereatregnum ;

muita,operarii autem pauci. Rognteergo Duminum dffimoniorura :quiajam in terri>ffiditicatur regnum

messts, utmittnt operarios in messem snam. Tautus sanclorum, quia jam nobisciim inter nos habitat
enim est ager quantus et mundus (268). Mulla est rex Angeiorum. Hiijus sermonis hffic erit probalio :

igitur messis, quia miilti sunt homines pauci sunt Infir)nos curate,ni07Huos suscitate, ieprosos munda-
:

operarii, quia pauci sunt praedicatores. Vult autem te, dseniones ejicite, gratis accepistis, gratis date :

Dominus rogari, ut mittal operarios in messem hfficenira non hiimanasunt,sed divina, non lerrena
suam,qnalenus tidelessuinon soiumdeoperalioue, sunl,sed 53 coeleslia.Quis itaqueccelorumregnum,
verum etiam de affectu et vohintate remunereniur. coelorumqueregemetDominumadessedubitet,cum
[Cap. X] Etconvocaiisduodecim discipulis sws dedit in nomine Jesuinfirmitas fugial, mors pereat, vita
Ulispolestatemspirituumimmundorum,utejicerent et sanitas redeat, leprarecedat, et malignispiritus

eos ;et curarent omnem languorem,etomnem infir- quihominibus dominabantur, abhominibusexclu-

milatem. iNon mirumsi reges,etpriucipes.tyrannos „ dantur ? Gi-atis accepistis, gratis dale. Hoc audient
etpotenles, Christidiscipuii vincerepotuerunt qui Simoniaci hoc audiant illi qui sancti Spiritus gra-
;
;

super ipsos maliguos spirilus eorum imperatores et tias emere et vendere nou timent. Sed dicit Simo-
dominos poteslatem siisceperunt. Etmodoquidem niacus ego gratis non accepi, gratis dare non ;

episcopiet sacerdoteshocaguntin finimalibusqnod possum. Si gralis non accepi?ti,a Domino non ac-
tunc apostoh in corponbus operabantur(269) nam cepisti Dominus enim nulii dat nisi gratis. Noli
: ;

et spiritus immundos ejiciunt. ethominum mentes igitur dare neque gratis, neque non gratis non :

abomniffigritudinecuranl.etanimasjamdefunctas enim tibi ista dicunlur Nolite possidere aurum, :

ad vitam resuscitant.Curenim Dominuset discipuli nequeargentum nequepecuniam in zonis vestris,non

ejuscorpora sanabaut subilo moritura, nisi ut per peramin via,nequeduastunicas,nequecalceamenta
hoc sanaretur anima in ffiternum victura ? Neque nequevirgam Dignus est enim mercede sMa(271) :

enim credidissent, nisi signa et prodigia vidissent. his enim verbis oranis cupiditatis etavaritiffi occa-
Hoc enim ipse Dominusait :« iNisi signaet prodigia sio tollitur, omne superfluum amputatur, et soia
viderilis, uon creditis {Joan. iv, 48). » Si vero non necessaria conceduntur.His deniqueexpediturvia,
credidissent, ad sahitem animffi pervenire non po- fiigit tiraor, crescit securitas unde non immerite :

tuissent. Majus esl igituranimam sanare quam cor- quidam ait Cantabit vacuus coramiatrone viator. :

pus, quoniam m.ijiisest illiid quod persetit, quam Sed quare peram vel sacculura ferant, quibus de
'-^

jlludquod per aliud iii.Duodecim autem aposi olorum crastinocogitarenonlicet?In his enim reponituret
nomina haec sunt : primusSimon qui dicitur Pelrus, custoditur quod in futurum reservatiir sed quid :

et Andreas fraterejus, Jncobus Zebedxi et Joannes reponet, qui nihil sibi reservat ? Neque vero duas
frater ejus P hilippus et BarthoLomaeus, Thomas.et
, tunicas ferant, quatenus expeditius currant, et

(268) Ila et Hieron. « .Messis miilta popiilorum

: revocal, leprosos variis errorum maculis corrigen-
signitical muliitudinem operarii paiici penuriam : dos sanat, dneraones per exorcismi gratiam abho-
magistrorum » ac deinde : : Messis multa omnis
« minibus expellit. »
tiirba credenlium est ;operai aiiiem f>aiici, et apo-
ii (270) Marc. xvi, IS « Eimtes in mundum uni-
:

stoli et imiiatoreseoriim qiii mittiinturad messem ;» versiiiii. »

quae poslrema verba exsoribit Beda. (271) « Oigniis est enim operarius cibo suo » hic
(269) Beda « Hffic qiiolidie sancla facil Ecclesia
: et Liic. X, 7 ; « Dignus est enim operarius merce-
cum intirmos in bono opere curat exhortalione, de sua. »
mortuosiaiutidelilaievelpeccatisper poenilealiam
 159 S. BRUNONIS EPISGOPI SIGNIENSIS 160

onere inutili et superfluo non graventur. In una A « Non alligabis os bovi Irituranti (// Tim. v, 8 j

enimtunicatantumvestimentiinteliigilur.quantuin xxv, 5). »

ad frigus arcendum unicuique sufticere possit.Virga XXXVII. In quamcunque autem civitatem aut ca-
vero et calceamenta in Marco concedi, in MatihffiO steltuminiraveritis,interrogatequisineadignussit,
et Luca iolercedi videntur. Verumlamen quia dixit, et ibi manete, donec exealis. Ibi, inquit, manete :

ne^MecfMas^Mntcfls.etstatimcalceamentasupposuit ubi ? in domo illius qui dignus est. In hoc enim va-
possumus nequecalceamenta ferant
intelligere, ut gandi licentia tollitur, et de domo in domum tran-
duplicia (272) ; non fe-
sive etiara illacalceamenla sire prohibetur(275). In unadomomanete,ibi vobis
rant, quibus caeteri homines utebantur sed quod- ministret qui ministrare velit. Intrantes autem in
;

dam aliud, calceamentorum genus iter agentibus domum salulate eam dicentes : Pax huic domui, et
habile, quo pes non constringitur (273», et planta siquidpmfuerildomusdigna,venietpax vesira super
salvacustoditur. Et hocquidem Marcus significare eam ; si avtem non fuerit digna, pax vesira ad vos
videtur dicens « Sed calceatos sandalis {Marc.
; reyer/e^Mr.MeriloenimpacemofFerunlquiChristum
XVI, 15) » hoc enim non addidisset, nisi aliquam
; praedicaut « Ipse enim est pax nostra, qui fecit
:

distantiam eos ab aliis in calcearaentis habere non utraque unum {Ephes. n, 24). o Ubi non est pax et
voluissel.Si quis autem hoc aliterinterpretari velit, b concordia, ibi Christus manere, et habitare non
hoc in eo sit; verumlamen evangelistas nemo putet potest unde scriptum est «Et factus est iu pace
: :

esse contrarios. Et ego quidem non crediderim,l)o- Iocusejus(Psfl^Lxxv, 3).» IllaS^iSi^^^i^dotnusest

minum calceamenta penitusinterdixisse, cum cae- digna pace (276), qu« digna est ut in ea habitet
teriscorporismembris indumenlaconcesserit, quae Christus si aulem non fueritdigna, pax vestra ad
;

non tantum laboris ut pedespatiuntur praeserlim vos revertelur. Quomodo enim ad eos revertitur
:

cum Apostolus dicat « Calceati pedesin praepara- quod ab eis non recessit ? Revertitur quidem, quia
:

tione Evangelii pacis (Ephes. vi, 15). » De virga majortit, etquodammododuplicatur.dum bonum
vero quid dicemus ? Diruntalii neque virgam : dicit quodin se sentiunt esse, majus quoqueessedeside-
Marcus nisi virgam. Hoc autem nisi secundum di- rant. Unde fit ut mercedem suscipiant non solum
versa tempora distinguatur, solvi non potest, si depacequanihabuerunt, verum etiam de illaquam
tamen de eadem virga intelligatur (274j. Virga euim aliis obtulerunt. Sic igitur pax quam praedicant,
ad pastores pertinet postores enim apostoli non-
: fetaetduplicata ad eosrevertitur. El quicunque non
dum erant. Nondum enim Petro dictum fuerat receperit vos nequeaudieritsermones vestros;exeun-
:

« Pasceovesmeas(</oan.xxi, 17): » nondumSpiri- tes foras de domo vel de civitate, excutite pulverem
tus erat datus, quia Jesus noudum fuerat glorifi- q depedibus vestris. Qulcunqne, '\nqu\l,vos nonrece-
catus. Nonduni eis sensum Dominus aperuerat, ut perint, vobisque charitatis et raisericordiae viscera
Scripturas inteiligerent. Nondura igitur erant pa- non aperuerint, neque veslros sermones et fidem
slores, quia nondum noverant pascere oves. Non- quam praedicatis audierint etcrediderint.relinquite
dum igitur virgam ferebanl. Neque enim decebat, illos, separamini ab de illis, eiite medio illorum, et
ut virgas ferrent, cura adhuc ille Pastor oranium excutite pulverem depedibusvestris ;ut deillorum
maximusinter eoscorporaliter conversabatur.Vir- infidelitateet impietate, de illorum sordibus et im-
gam igitur et pastoris officium eo tempore susce- munditia, de illorum iniqua operatione et terrena
perunt, quo eis a Domino dictum est « Ite in uni- :conversatione nihil vobis adheereat, vestrosque pe-
versiimmundura;praedicateEvangeIiumomnicrea- des et sancta itinera commaculet (277). Propter hoc
turae {Marc. xvi, 15). » Non est igilur inconveniens, enim dicitur « Qui lotus est, non indiget, nisi ut:

quod virgam ferre etnon ferre dicantur, siquidem pedes lavet {Joan. xin, 10). » Hoc autem erit illis
haecsecundumdiversatemporaintelliguntur.Quod in testimouium, quoniam iniqui et reprobi fuerunt,
autem ait: Dignus est operarius mercede sua ; tale et a sanctorum consorlio sint expulsi, « tanquam
est ac si diceret Nihil nisi Evangelium feratis, in
:
pulvis, quera projicit ventus a facie terrae {Psal.
eo laborate, de ipso vivite, dignus est enim opera- » Amendicovobis tolerabilius erit terrseSodo-
£) 1, 4).
rius mercede sua. Unde Apostolus « Si nosvobis : morum,Gomorrh3eorum in die judicii, quamilli ci-
spiritualia seminavimus, non magnum est, si car- vitaii. Per quod utique intelligitur, quod illi qui
nalia vestra metamus (/ Cor. ix, H). » Itemque auditaveritateacquiescerenoluerunt,gravioripoen8e
:

(272) Ita S. Aug. lib. ii : De consens. Evang., (274) V.Maldonatiimqui de duplici virgalocutum
cap. 30 « Calceamenta cum dicil Malthaeus in via
: Dominum putal. Vide alios interpretes post Aug.,
non esse portanda,certam prohibet.qua ideo por- I. all.
tandacogitaniur, ut non desint. Hoc et de diiabus (273) V. Chrysost. hom. 33 ; Victor. Antioch. ad
tunicisintelligendumest.neqiiisquameorumpraeter cap. 6,Marc. :«Neapud civitatis incolas immobilis
eam,quamesseiindutus,aliara portandem putaret, inconslantisque animi in suspicionem veniant, ne
sollicitusne opusesset.» Ila S. Thomas, Cajetanus, de domo in domum transeant, mandat. »
Maldonatus, Calinet, atque, eo teste, explicatio est (276) V. hic de pace fuse disserentem Chrysost.
plerorumque notae melioris interpretum. hom. 33.
(273)Haecquoque sententia habetpatronos suos, (277) V. Jansenium cap. 5S, et Maldonatum ad
£uthymium,JaQ9eaium cap. 55, conc. Toletum, a h.l.
Lapide.
 : :
;

i61 COMMENT. IN MATTH. - PARS II, GAP. X. 162

subjiciantur, quam ilH non A hicsalvus e7*i/. Omnis enim horao in eojudicatur in
quibiis veritas nunliata
fuil 1278). quo inveiiilur. Quacunqun hora conversus fuerit,
XX.XVIII. Ecce ego mitlo vos sicut oves in medio vila vivet, et non morietur. Sed forte exspeclas ut

luporum. Scitis etbeue scitis utruisqne naturam. convertaris in ullima hora. Audi quid Dominus di-
Ad patiendum itis palientiam el innocentiatn cu-
;
cal « Vigilate, quia nescitis diem neque horam
:

stodite.Non vosdefendatis,quiaovesestis ; sfeviant [Matth. vxv, 13). » Illi igitur qui ulliraam horam
illi, quia lipi sunt. Estole ergo prudentes sirutser- sic exspectant, falli possunt ; bono
qui vero in

pentes, etsimpticessicut columbse. De seipente nam- perseverant, falli non possuat. Nunquam enim nisi
que dicit Moyses, quia « callidior erat cuncti^ ani- inbonojiuiicanlurqui seraper inbonoinveniunlur.
mantibus terrae {Gen. \\\, I). » (279) Serpentes aulem XXXIX. Cum autem persequenlur vos in civitate
et maligni spiritus, et iniqui houiines vocantur, isln. fiigite inaliam. Amen dico vnbis non consum-
quoniam et venenosi sunt, et recto itinere non in- mabiliscivitates Israel donec veniniillius hominis.
cedunt. Sicut igitur illi prudentes sunt in malo, sic innocentiam Dominiis docet
Ubi (luepalieuliara el

et vos, dicit Dorainus, prudentes estote in bono. Vi- non resistere, sed fugere admonet. 55 Fngite, in-
dete, ne vosdecipiant astulia sua, quia t tiiii hujus quit, malos, fugite persecutores, fugite in aliam

seeculi prudentiores sunt filiis iucis in generatione g civitalem non enim deerunt vobis civitates, ad
;

sua {Luc. XVI, 8), » Prudentes igitur estote, sed ita quas fugere possitis (282). Prius enim veniet Filius
prudentes ut simplicitatem non amitlatis(280).Silis hominis, pnus ad judicium revertetur, quam vos
autem simpiices sicut coiumbae SimpLex, inquif, omnes civitales Israel consurametis et ad fidem
:

sine fraude, sine veneno, sine dolo, sine felle, om- convertatis.Meaexerapla vosdoceant, ad rae respi-
nique amaritudine sit prudentia vestra. Cavete au- cile, quod in me fieri videtis, hoc iu vobis me for-

tem ab hominibus;tradent enim vos inconciliis, et midetis :iVon est enim discipulus super magistrum,
in Synagogis suis flugellabunt vos, el ad reges, et nec servussuper dominum suum. Qui meoffendere
proesidts ducemini propterme, in testmonium illis et persequi non timent, vos quoque otTeudere et

et gentibus. Cavete, inquit, vobis ab hominibus ibi persequi noii limehiini. Sufficit discipulo,ut sit sic-
:

prudentia necessaria erit, ne vos decipianl, ne vos ut magister ejus, et servo sicut dominus ejus. Hoc
seducant, ne vos minis et flagellis, ne vos blanditiis aulem dicit de se ipsorse magistrum etdominum
et persuasionibus a veritate deviare faciant (281). enim raagisterindoctusfuerit,non sufflcit
vocat. Si
Multis enim modis vos tentabunt, multis argumen- discipnloignoranliaraagistri:et si dorainuspauper
ti.^, multisque insidiis vos decipere conabuntur. et miser fuerit, non sufficit servo miseria domini :

Tradent enim vos, flagellabunt vos, ad reges et ^ si euim sufficeret, nil amplius quaereret. Quod ita-

preesides ducent vos hoc autem propter

: me, qua- que hoc de se ipso et non de alio dicat, etiam se-
teous et illis et cunciis gentibus testimonium detis queniia manifeslant. Ait enim Si pntrem famiiias :

de me. Cum autem tradent vus,nolilecogilare quo- Beelzebub vocaverunt ,quantomagisdomesticos ejusl
modo uut quid loquamini ; dabitur enim vobis in Ipseestenim palerfamilias,cujus familiaestoranis
illa hora quid loquamini: non enim vos estis qui Ecclesia;dequotamen Judaeidicerenon timuerunt
loquiminifSed spiiitus Patris vestri,qui loquilurin « lu Beelzebub principe daemoniorum ejicit daemo«

vobis. Securus enim ad preelium vadit, qui talibus nia {Luc. xi, 15). » Ne ergo timueritis eos : quia
armis et sub tali principe pugnat. Securus etille ad nec ego timui, sed patienter cuncta sustinui, Haec
concilium pergit, qui tali prolocutore causam suam autem quae dico operta sunt, nondum videntur, de
defendit. Cum enim sanctorum triumphos legimus, futuris loquor: omnia tamen suo tempore mani-
saepephilosophosetsapientesapuellisethominibus f enlahunlur Nihilenim opertum quodnonrevelabi- :

illiteraiis superatosfuisse audimus. Hoc auteuiquis tur, et occuUum quod nun sciatur. Unde Apostolus
faciebai.nisiSpirilussanctus qui loquebalurineis? «NolitP,inquit,aute tempusjudicare,quo ad usque
Tradet autem frater fratrem in mortem, et pater veniat Dorainus, qui et lUuminabit abscondita te-
filium : el insurgent fiiii in parentes, et morte eos D nebrarum, et manifeslabit consiliacordium(/ Cor,
afficiiint,eteritisodioomnibas,propternoiiienmeum. IV, 5). » Qunddico vobis in tenebris, dicitein lumine.

Haec autem prophetia,quiajam completa est,expo- Quod in «nigmate et in figura auditis, quod vobis
silione non indiget ipsa enim ejus adimpletio, ex-
; in consiliis manifeslo, dicite palam et aperle (283).
'po?,\\.\o{\x\\..Quiautemperseveraveritusqueinfinem, Et quod in aure auditis praedicate super tecta. la
« Quia illis ignorato Christo, er-
(278) Hilarius : editis, sedego sum qui loquor. » V. eliam Chris.,
rasse levius his vero inexpiabile sit, aut prae-
sit ; hom. U.
dicaiumnon recepisse, aut receptum noa saucle, (282) Sic Chrysost. homil. 35 « ne dicerent,
: Nam
neque caiholice praedicasse. » siab alia civitatein aliam fugerimus, quid facien-
(279) Vide Hilarium hunc ipsum Genesis locum dum nobis est, si illuc usque persecutores perve-
proferenlem. nerint? ab hoc timore ipsos Iiberans; non poteritis,
(280) Hieron.: « Ut per prudentiam devilent insi- inqiiit, Pahjestiuam prius circuire, quam ego ad
dias, per simplicitatem non faciant maltim. » vos veiiiani. »
(281) Preeclare, Beda « \c si aperle luembris
: (283)Bed t Quoddidiclslis mysticeet absconse,
i :

suis intirmanlibus dii;al Nolile lerreri ; vos ad: loqiuiiiini piiblice ;ei quo<i erudivi in parvo Judaeae
cerlamea acceditis, sed ego preelior ; vos verba locojdudacterdiciteia totomuudo. Palaestino more
163 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 164

aureenim auditur: quod secreteet quasi subsilen- A estis vos. Qui itaque de illis curam habet, multo

tio dicilur latent autem quae sub teoto sunt. Super

: matjis vos non deseret neque derelinquel. Omnis
tecta igitur praedicare, est in aperto et cunctis au- ergoquiconfUebtturniecoramhominibus,confitebor
dientibus loqui. Et. nolUe timere eos qui occidunt et ego eum coram Patre meo qui est in ccelis : qui

corpus. Prtedicale, inquit, evangelizate, officium autemtiegaverittnecoram homimbus, negaboet ego

vestrura implele ; muliiquidem eruut qui vos per- eumcoram Fatre meo qniestin ccelis. Determinanda
sequentur, qui vos affligent, et occident, sed nolite sunt eloquia Salvatorisnostri ; nam neque 56oai-
timere eos qui occidunt corpus. Occiduut enim nesconfilebiturDominusquieiiraconfitenlur; neque
quod mortale erat : nam etsi non occiderent, mo- omnes negabitqui eura negant(285j. Ipseenim di-
v&T&i\xr\dime.n.Animamaulemnonpossuntoccidere. cit: Non omnis
qui dicit mihi, Domine Domini in-
Anima enim immortalis est quaedum peccat, mo- ; trabit in regnum cuelorum. Beatus quoque Petrus
rilur, et a vera vita quae Christus est, separatur, quieiim negavit, nequaquam ab eo negabilur. De
gladiis tamen occidi non potest. Secpotius eum ti- illis igitur intelligaiiur, qui in tormenlis positi, in
mete qui potest et animam ejusnominis confessione usquead raortem firmiter
corpus perdere in
et

gehenna llli in solo corpore, hic in corpore et

fideliterque persistunt. Qui enim timore mortis
anima potestalemhabetiillorum poena cito transit, b Deum negant, nisi digna poenitentia satisfecerint,
istius nunquam finitur illi qiioque nec in ipso
: dubium uon est quin pereant in aeternum. Omnia
corpore poteslatem habuissent, nisi hoc eis a Do- enim haec illis dicunlur, qui pro Christi nomine
mino datuiu fuisset. Nonne duo passeres asse ve- perseciitiouem patiuntur.
neunt, et unus exilis non cadit super tei^ram sine XL. NoUteergoarbitrariquia venerimmitterepa-
Patre uw<?'o?Si igi tur illi qui tam
venduntur, vili preti cem interram;nonvenimitterepacem,sedgladium.
sine Dei voluntale vel periuissioue cadere non pos- Quid est igitur quod Psalmista ait « Orietur in :

sunt.quanto magisvosquiemptiestispretiomagno, diebus ejus jiistitia etabundantia pacis [Psal.uiw,

et Ghristi sanguine redempti estis? Vestri autem et 7) : » cum
Dominus dicat, non veni mittere ipse
capiUicapitisomnesnume7'atisunt.Sgdvia.Ql\yva.am pacem ? Venit eoim Doiuinus mittere pacem, venit
quantum veiint, nullo tainen tormentorum genere et destruere pacem venit mittere pacem inter ;

vosdelere el cousumere poterunt.Non est autem ei bonos, et gladium inter malos et bonos. Pacem
difficile capillos numerare, cui difficile iion fuit enim habebant illi de quibus dicitur « Multitu- :

creare (284-). In hoc autem quod eorum capillos nu- dinis autem crcdentiuin erat cor unum et anima
meratos esse dicit, totam hominis subslantiam re- una {Act. iv, 32) » in talibus igitur orta est abun- :

surgere, et nihil de ea perire significat si enim q danlia pacis. Sed quid est quod Apostolusait: « Si
:

omnes capiili numerati sunt, omnesque resurgent; fieri potest, quod ex vobis est, cum omnibus pacem

quare etiam non toti resurgeni? Quis enim credat, habentes ? [Rom. xn, 18.) Si enim cum omnibus
ut capillus ex parte resurgat, et ex parte pereat ? hominibus pacem habere debemus interquos gla- ;

Sed fortasse inconveniens tibi esse videtur, ut lam diiim Salvalor noster mittere venit ? Debemus qui-
longi capilli in homine resurgant. Necesse quidem dem pacem habere cum malis, ut eos diligamus,
est ut totus homo resurgat, sed non est necesse ut eos ad salutem animae invitemus, et nihil mali eis
tota hominis subslantia tn ea parte resurgat ubi tractemus. Sit tamen gladiusetdiscordia inter nos
prius in corpore fuerat. Siciit enim m vasis aureis et illos, ut eos non imitemur, eorum fidem et facta
et argenteis, quae iterum conflantur, materia qui- non sequamur, eorumque consiliis iniquis non con*
dem tota servatur,partium tamen positio non eadem sentiamus (286). Venit igitur Dominus mittere pa-
servatur, ut qiiod videlicet in fundo vel in summi- cem, sed illam, qua boni inter se conveniunt, non
tate prioris vasis fuerat, hoc iu eisdem subsequentis aulem venitmittereillam,qua mali inter sein malo
partibus fiat ita et in homine substantia quidem
; concordant Unde et subditur Veni enim separare :

tota resurget, totatamen in eisdem partibus neces- hondnem adversus palrem suum, et /iliam adversus
sario non resurget. Ac per hoc nihil superfUium, ^ matremsuam. et nurum adversus socrum suam, et
nihil minus,niliilindecens etinconveuiens resurget inimici hominis domestici ejus. Omnes enim isti in
inhomine qiiod enim in aliis partibus superabun-
: malo concordabant, omnes isti pacem et concor-
dat, aliis partibussupplementum dabit. Noliteergo diam in malo habebaut. Hanc pacem non venit
timere, multis passeribus etpluris pretii et meiiores miitere Dominus hanc concordiam non approbat ;

culminibus sublimata super tecta praedicare docet, omnis de generibiis singulorum. « Omnis,
accipit
quae ipsi non nostro more, sed plano schemale fa- inquit.qui me
confessiis fuerit, iil est ex quacunque
ciunt aeqiialia quae priora exscripsit ex Hier.
: » vita, et quociinque statu. » Beda sic explicat :

(284) Bene Bedac Hic numerus non in actii est

: ((Bonus videlicet Ghnstianiis Domiuuiu coufitetur
comparatiouis, sed iu facultate coi^uitiouis » quod : ea qute perdilectiouem oppiatur
fiile Chrislum
suinpsit ex Chrysost. hom. 35. V. Hieron, fuse de coiam tioiuiiibus uegare, esl ejus praeceptis uon
hoc loco dissereniera. velle acquiescere. »
(28:;) Ut noster hic A. ita interpretatus fuerat (286) Ita ferrae S. Gregorius, Reg.Pastor.part. iii,
hunc locum S Gyrillus Alex. lib. De rectafid. ad addens ((iiialorum naiuque cum iiicaute amicitiis
Regin.; Ambrosius iib. iDe pcBQit . , cap. 3, vocem jungimur, calpis iigamur. »
 ;

165 COMMENT. IN MATTH. — PARS II, CAP. XI. 466

Jesus. sunt, inter qiios non pacem sed gladiuni A veneraluretrecipit qiii vero Dei ministroinjuriam
Isti :

mitii'. gladium utique sepaiationis, utaliis in inti-

;
facit, Deo onmipotenti Tiinitali inseparabili inju-

delit ite persisteniibus, alii ad tidein convertantur. riam facit. Mittitur autem Filius a Patre, quia una
Unde tit ut qui prius erant domestici liominis, ejus- est eatiemque volunlas lotiiis sanctae et individuae

dem poslea iuimici liant, et quasi hoslem eum Triiiitatis, qua Dei Filiiis in mundum missus ef in-
persequantnr (287). Et ne forte aliquis diceret carnalus est. Qui recipitprophetam in nomine Pro-
:

Rem valde difticilem, o Domine, et quodammodo phetae, mercedim Prophetaeacciidet. Ille enim reci-
intoierabilein jubes, ut videiicet a fratribus et filiis pit propheiam innomineprophelee.qui nonafTectu

etparentibustanlopereseparemur; subdiditdicens: carnis eum recipil, sed qiiia Chrisii fidem prophe-
Quiainalpatremautmalrcmplusquumme,nonestme tatel nuntiat : ideoque accipiet mercedem prophe-
dignus ;etqui amat fiLium aut fxLmni piusquanime, tae,quoniameamdem mercedem habebit istede re-
non est me dignus. Et ampiius, acsi diceret super ceptione quam propheta de prophetia (288). Qui
haec Quinon accipit crucem suam,elsequitur me,
:
igilur Deisacerdotes pro Christi nomine veneratur
non esl me dignus. Qui enim accip)it crucem suam et recipit, mercede sacerdotum non privabitiir. Et
etsequilurChristum, non soliim plus quam patrem qui recipit justum jnnowmejwsa',-idest,qiiiajustus
et matrem, et tilium et tiliam Christum diligit, ve- Q^i, mercedem justi accipiet. Merito enim justiliae
rum etiam plus quam se ipsum. Se ipsum autem mercedem accipiet, qui in tantumjustitiam dilieit,
dico, vitamsuam :quienim vitam suam pro Christo ut omnibushominibus ex affectii serviat^in (^uibus
ponere noo timet, plus utique diligit Christum j usti liam esse cognosci Et quicunquepotum dederit
t .

quam vitam suam. Crucem autem accipere dicit, uni exminimis istis calicem aquge frigidae lantum in
non hgnum crucis portando, sed ejus passionem nomine discipuU ;amen dico vobis, non perdet mer-
imitando, sive etiam per abstinenliam carnem do- cedem suam. Non tantum, inquit, de majori obse-
mando et cruciando : m cruce enim omnia tormen- quio, sed de minimo quoque mercedem stiscipient,
torum genera designantur. Unde et cruciari dicitur quicunqueinnominediscipuli vobisservierint.Multi
quiqiiomodohbet alfligitur. Crucem autem ferebat enim serviunt episcopis et sacerdotibus, uon quia
Apostoius qui ait : « Mihi autem absil gloriari nisi episcopi et sacerdotes sunt, sed quia temporalem
in cruce Domini nostri Jesu Christi, per quem mihi aJiquam retributionem abeis exspectant Isti autem
mundus crucifixusesletegomundo(Ga^o^ vi,i4). s non serviunt in nomiue discipuli.Si igiturhicmer-
Quiint>enit animam suam^perdct iLam,etquiper- cedecaruerint,ibi propterhocmercedem nonhabe-
dideril animamsuam proplerme,invenieteam.hm- biint. [Cap. XI. Ei faclum est cum consummassei
I

mam enim hoc in loco pro vita posuit, quoniam Jesus praecipiens duodecim di^icipulis suis, transiit
omnis vita nostra in anima est. Alii igitur in hoc inde, ut doceretet praedicarei in civitatibus eorum.
saeculo vitam suam inveniunt, quoniam amore Eorum namque eivitates eas dicit, in quibus prius
hujus non queerunt aliam vitam et isti qui-
vitee ; apostolihabitaverant,idestCapharnaum,Corozaim
dem simul perdent utramque vitam. Alii vero sua et Beihsaidam, de quibus in sequentibus loqui-
sponteperduntbaucvitam.quiaamorealteriusvitae tur.
pru nihiio ducunt istam vitam et isti igitur quia : XLl. (289) Joannesautpmcumaudissetin vinculis
perdiderunt hanc vitam, in vilam aBlernam custo- opera Chiisti, miltens duos dediscipuiissuis ait illi
dient,etpossidebuntaeternam vitam. Quidestenim tu es qui veniurus es, an alium exspectamus'? Joan-
in vitam 3eternam, nisim aeternum? Quirecipit vos nes Baptista in vinculis et in carcere positus, cum
me recipil. Dixit enim superius, quia tolerabilius audisset miraculaquaeDominusoperabatur, intelli-
erit terrae Sodomorum vel Gomorrhaeorum in die gens jam sibi diem mortis imminere, voluit eum
judicii, quam illi civitati, quae non receperit eos. quasi magistrum in terrogare de his quae sibi adhuc
Nunc autem, quantam graliam a Domino conse- incerta videbantur. Misit igilur ad eum duos de di-
quantur qui eos recipiunt, ostendit, quia, inquit, scipulis suis, qui ejiis verba Christo referrent. Hi
vos membra mea estis et ego in vobis sum Qui re- aulemquiddixerint, audiamus. Joannes,inquiunt,
:

D
cipitvos,merecipit. Similiierautem, quia egoelPa- Baptista misit nos ad te dicens Tu es qui venturus :

ler unum suraus, et ego sum in Patre et Pater in es, an alium exspectamus ? Ego quidem non puto
me 57 9"* ^^ recipii, recipit eum qui me misit.
: Joanuis discipulosintellexisse,quid hac illorum ma-
Unde manifestum est, quia et Patrem et Fihum, gistriinterrogationesignificaretur(290): sicutneque
totamque Trinilatem recipit, qui Dei nuntium in Christi responsione quaestionem intellexerun t esse

(287) Praeclare Chrysost. Orat. 2 adv. Judaeos : (289) Est homilia Emiseno supposita Dom. 3 Ad-
«Non declarans quod ipse cuperet sed rei even- ; veul.
tum priEdicens. .. quoiiiam eveniet, ut in eadera (290) Hancdifficultati-JsolutionemexS.Gregorio,
domo unus sit fidelis, deinde paler
alter inhdelis, iitopinor, hausit, qui hoiiul. 6 in Kvang. scribit :
velit filiiim [)eilraliere ad impietalem. » « Missus iu carcerem,ai» ipse venial, requirit; non
(288) Itiferme Eulhym. ut enim eleganter S. Gre- quia ip.sum esse mundi I^eiJeiuplorem dubilal; sed
gor. hom. 20 in Ev. « Quiaetsi fructum ulmus non quaerit utsciat, si is qui per se iii venerat, mundum
habet, vitem tamen cum fructibus porlans, haec ipsa per se eliam ad iaferni claustra descendat. Qiiem
&ua efhcit qu<£ beue porlai aiiena. » enim preecurreaa muudo aualiaverat^ huuc mo-
 »;:

167 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 168

solutam. Tu es, inquit, qui venturus es ? Ego qui- A movelur veuto, non quatitur timore, non fleclitur
dem vado,egoadpalriarchas prophetasin infer- et adulalione, unoeodemque vuhu respicilet illos qui
numdescendorsednunquid tuquoqueibi venturus eum laudant, quieiim vituperant. Sic inirai-
el illos

es?Debeote illuc venturum illisannunliare,sicutte cos ut amicos potentes ut impotenles ar-

diligit, sic

jamvenissemuniioannuntiavi? Uescendesillucper guit. Vide igitur, quain caule Salvalor noster et

te, an alium exspectamus missum a te? Timeo enim Joannisjustitiam commenda(,etseipsum abadula-
hoc credere de te, nisi hoc certum fiat mihi a te. tionis viiio defen^tit ; dum etiin quem laudat, nulla
Valde quidem te humiliasli, an forlasse plus te hu- laude delectaridicit. Sed quid existis videref homi-
miliabis ? Qtiid dicam illis? quid nuuliabo ? Et re- nemmoLlibus vestituiii'^ io&nue'» enim, sicutlegitur,
spondens Jesus ail ilLis euntes renunliate Jonnni
: cameloruin vestitus erat:quain reapertissime
pilis

quas audislis et vidistis : caeci uidtnt, claudi ambu- ostendebat, quiaet mundum tum ejusque concu-
i

lant,leprosinnmdanfur,su/diaudiunt, mortui re- piscentias pro nihiloducebat. Insuper etiam, quia

surgunt, pauperes evangeLizuntur. Ei beatus esl qui poenilentiampraedicabat, ut boniismagister, poeni-
nonfueritscanduLizalusinme. Qu[d enimaliud l)o- exemplum et
teutibus iii se ipso poeniientiae simul
minus in hacsua responsionesiguifieabat,nisiquia regulam dabat. Uude uon immerilo quidam ait
hoc prophetarum oracuium per se complere non b Si vis me flere, doleniium
abhorrerel, siculi nec alia quae de eo prophetae Est prius ipsi [ipsej libi

predixeraiit ? Ite, inquit : dicile Joanni quaeaudistis EcceqiiimoLLibusvestiuntur,indomibusregumsunt.

et vidistis : in ipsa enim hora, ipsisque videntibus, Qui euim mollibus vesiitur,conventus hominum re-
ut Lucas teslatur, fecit Uominus multas viitutes. quirit, et videri appetit : ideoque non in deserlo,

Et tale erat, ae si diceret ; in muudum veni, car- non in loco solitario, sed in domo regia inveni-
nem assumpsi, bapiizari volui nunc autem prae- ; tur (291). Vana premitur qui propter
igitur gloria

dico, nuuc pauperes ad fidem converto, caecos il- hoc mollibus vestitur. Sedquid exislis videre ? Pro-
lumino, mortuos suscito et caetera facio, quae me
; pheiaml Etiamdico vobis et /jLus quam prophelam.
facturum esse prophetae nuntiarunt. Qui igitur in hic esl enim de quo scriptwn est ; ecce mitto Ange-
aliis omnibus prophetarum testimonia confirmo et Lum meum ante faciem tuam;qui praeparabit viam
compleo, absit ut in hoc uno faciam eos esse men- antete. Sic angelus Joannes, et plusquam propheta
da.ces. Bealus enim qui non fuerit scandalizatus in Joannes. Prius enim quam nascereturprophetavit
me. Beatus, qui fidehter firmiterque crediderit quae- et nonsicutcaeteriprophetae, postmultum temporis
cunque scripta sunt, et prophetata de 58 ^a^- Qi^i ; Christumventurum essepraedixit sed anteejusfa-
enim non horrui virginis uterum, non utique hor- Q ciemmanens,eteumbaplizansettangens,revelante
reocrucem subire,nequehorreoad infernadescen- Spiritu sancto, dixit Ecce Agnus Dei, ecce qui tol^ :

dere. Cloacamundiestinfernus;luxtatnen stercore Lil peccatamundi: hoc eniin non dixisset, nisi pro-

non inquinatur. Mundus transeo per immundum, pheta fuisset. Unde euim eum cognovisset, si pro-
mundustotum compleo mundum.Descende igitur phetanonfuisset?Eratautefnetplusquampropheta,
secure,Praecursormihies, vadeetpraecurre, nuntia quia ipsum quem prophelebat, digito demonstra-
gaudium fidelibus meis cito sequar, et liberabo: bat (292) Et ineo quideiu,in quodicitur plusquam
eos. Considera modo, quanta laelitiu locus ille tene- propheta, polest diciet non propheta faciensenim :

brarum, locus ille doloris, et moeroris, cousidera, plus quam propheta, ostendit sealiud etiam quam
inquam,quantaIaetifiaquantoque gaudioexultave- prophelam.Prophetarumenimest futura praedicere
rit, quando ibi beatus Joannes htec verba narrare non prophetarum vero praesentia demonstrare.
ccEpit. IlLis autem abeuntibus, caepit Jesus dicere ad UtideidemJoannesinterrogatus, an esset propheta,
turbas de Joanne. Bene autem illis abeunlibus si respondit se nouesse prophetam. Sequitur. Amen
:

enim iUis praesentibus de Joanne talialoqueretur, dico vobis,internatos mulierum non surrexit major
poterat fortasse adulatione nolari ab his qui non Joanne Baplista. yEquales euim ei pares Joannes
Deum, sed hominem eum esse credebant. Quid D habuit, majores vero non habuit. Pares enim ei
existis in desertumvidere ? arundinemvento agita- fuerunt Moyses, et Job, et Elias, et Jeremias, et
tam ? Non est arundo Joannes columua est, non multialii ;majores tamennon fuerunt (293). Nemo
;

riendo et ad inferos descendendo praecurrebat ait ; (29l)Hieron. « Pili camelorum tegmen ejussunt.
ergo:Tuesqui venturuses, analium exspeclamus? Istiiismodicibuset vestiscarcerishospitiorecipiun-
ac siaperte dicat sicut prohominibus uasci digna-
: tur,et praedicalio veritatis tale habet habi tacul um. Qai
tuses, an etiam pro homiuibus mori, etad inleros aulemadulatoressunt,etsectaaturlucrum,elquaBrunl
descendere digneris, insinua, ut qui nativitatis tuae divitias,etdeliciisaffluunt,et mollibus vestiuntur, isti
prabcursorexstiti,descensionisetiampraecursorfiam; indomibus regum suut:ex quoosteuditur,rigidara
et venturum in infei no te nuntiem, qiiem jam ve- vitam etausterain praedicationein vitare debere au-
nisse mundo annunliavi.Idem ferme habet bom. 1 las regiim,etmollium hominum palatiadeclinare. »
in Ezech. Sed etiatn ante ijregoriuin Hieron. ad h. (292) Hieron. « lu eo Joanues prophetis caeteris
1. Etest sensus manda mihi, quia ad ioferna de-
: major esi, quod quem illi praelicaverant esse ven-
scensurus sum, utrum le et inferis debeain nuntiare turura, hic venisse caeteris demonstravit. »
qui nuntiavisuperis?annonconveniat Filio lJei,utgu- (29.i)Hier. « Non cajleris prophetis et patriarchis
stet mortem,et afium ad haec sacramenta missurus es?» Joanaem praeiufit, sed Joaani caeteros exasquavit.
 :

169 COMMEiNT. LN MATrH. — PARS II, CAP. XI. 170

igilur major fuit Joanne Baptisla inter natosmulie- A docuit. Propheta enira dicitur, et qui prophetat, et
rum, regno ccelorum
exce[)to illo.qni rainor esf in : qiii prophetias exponit. Eo enira terapore poeni-
de quo et subdilur Qui aulem minor est in regno
: tenliaet misericordiaexolusitsaerificium ; et bapti-
coeiorum, major esl illo. Quis est enira iste, qui smus circumcisionem venerat enim Dominus, non
:

Joanne major est, el in regno cceiorum minor est, ut legem solveret, sed adimpleret. Sequitur Et si :

nisi Salvator uoster (294), de quo scriptum est : vultis accipere, Joannes ipse est EUas qui venlurus
« Minuisti eum paulo miuus ab angelis, gloria et est. Interrogatus enim Joannes, an esset Elias, res-

honore coronasli eura el constituisti eum super pondit,nonsum. Quidestigiturquod Dominus eum
opera manuum luaruiL?)) [Heb. ii, ".) Hoc autem dicit esse Eliam, qui se ipsum negat esse Eliam ?
Apostolus exponens ait « Eum autem qui modico
: Joannes enim in persona Elias non erat, in spiritu
quamangeliminoratusest. videmiisJesum,propter tameo et virtute Elias erat sic enim de ipso prae-
:

passionera raorlis {Ib u, 9). Minor estenim an-

, )> dixerat angelus Ipse prxibit ante eum in spiritu
:

gelisjesus.secundumhocquodmortaliset passibilis et virlute Elios. Sic itaque Joannes erat Elias, et

factusest :qui tameuoiunibus luajor est, secundura non erat Elias. Unde et subditur Qui habet au- :

hoc, quod Deus el creator omnium est. A diebus res audiendi audiat. Ille enim audiendi aures non
autemJonnnis Baptistx usquenutic regnumccelorum b habet, qiii hoc ad litteram intelligeus Joannem
vim patitur, et niolentidinpiunt ilLud (290). Exquo Eliam fuisse arbitratur.
eniui Joiunes Baplista ccepit prieciicare et dicere XLll. (297) Cui autem similem seslimabo genera-
:

Pceniteutiam agilt^ appropinquavit enira regnum tionem islam ? Similisestpueris esedentibus iyiforo,
coelorum ex eo tempore regnuni Dei, quod est Ec-
; quiclamantes cosequalibus dicunt : Cecinimus vobis et
clesia,raultisundiquecoiifluentibuscrescerecoepil nonsaltastis;lamentavimuset nonplanxislis. Venit
et quiaviolenter a vioientis diripitur, non iramerito enim Joannesneqne manducans, neque bibens, sed
59 vira pati dicitur. Bona violentia,qua aoqniritur cilicio indutus et poenitentiara praedicans, in cun-
rtgnum Dei. Hanc euim violentiara habebat ille, cui ctis qufB a)?it, lamentationem et tristitiam osten-

cum amicus ejus tres panes accommodare nollet, dit. Quem cum plangendo et jejunando deberent
propler improbilatem taraen illius dedit illi quot- imitari, et poenilendo sequi debuissent, dicunl po-
quot habebat necessarios. Vis igiiur intrare in re- tiiisquia«daemoniumhabet. Venit Filius hominis )>

gnuin ccfilorum ? Vis ascribi in exerciluet in raililia manducans et bibens, cantans et praedicans cui ;

saactoriim ?Esto violentuset iraprobus. Audi quid cum saltare et congaudere debuissent, dicunt :

Dominus dicat « Petite et dabitur vobis quterite

: Ecce homo vorax,potator cini,publicanorum etpec-
;

et invenietis, pulsate el aperielur vobis. Oranis q catorum amicus(-298). Neque igitur cantare, neque
enira qui petit accipit, et qui quserit inveuit, el piil- plangere volunt neqaejejunare, neque manducare
:

sauti aperietur {Matth. vii, 7). » Haec est igitur vio- eis placet. Quid igitur fiet ? Quae his vel qualis me-
lentia.quadiripitur regnum ccelorum. Omnes enim dicina subveniel ? lUe enim aeger qui medicum non
prophetee.etlexusqueadJoannem prophelaverunt. audit, omnemque cibum fastidit, proximus est
EsligiturJoannesfinislegis,quemadraodumetChri- morli et desperationi. Ei jusiificata est sapientia
slus. Joannes eniin Veleris Testamenti propheta- a filiis suis. llli, inquit, quia stulti sunt, quia pueri
rumomuiura ultimus, eum quem caeteri propheta- sunt, quia veritatem non intelligunt, maleloquun-
runt verbis, digito ostendit (296). Sic igitur usque tur de me, diceates me voracem, peccatorumque
ad eumprophetiae venientes,iaeo tandemcompletae amicum raihi tamen sufficit quod sapientiae filii
:

sunt, dura ipse monstravit eas esse completas. nie justificant, et quod filij mei, discipuli mei, veri-
Omnis enim prophetia ibi finitur, ubi id quod pro- tatisaequitatisqueamici,mihitestimoaiumredduot.
phetaverat, adimpletur. Nato etenim Christo com- Nou enim decet, ut ab aliis sapientia laudetur vel
pleta est prophelia, qua dicebatiir : « Ecce virgo justihcelur, nisi afiliis suis, nisia sapientibus, nisi
concipiet et pariet Glium {Is. xiv, 7). » Completae ab his qui eam cognoscunt. Tunc coepit exprobrare
sunt autem et aliler propheliag, quia jara non ad civiiatibus, in quibus factae sunt plurimx viriutes
D
litteram sed spiritu aliter intelliguntur. Lex igitur ejus,quianon egissent poenitentiam: Vaeiibi, Coro-
usque ad Joannem prof)hetavit, quoniam in nube et zaim, vae tibi, Dethsaida, quia si in Tyro el Sidone
caligine loquebaiur deinde vero prophetavit Chri-
: facixessentviriutes,quxfacisesuntin vobis,olim in
stus,quoniameamdemlegemspiritualiterintelligere cinereet cilicio poenitentiam egissent t Verumlamen
(29^) Multi de Salvatore hoc intelligi voliint, geutiiim occiipatur, et rapitur. »
quodqui rainorestlempore, majorsitdignitate. Hyec (296) Praeclare Chrysost. consequentiam horum
et superiora Hieronymi exscripsit Beda. De Salva- verboriimostcndit. Nara, si iisquead Joanuem illa
i<

lore aiitem intelhgil (vhrysost. hom. 38 Isidorus ; corapleta sunt, ego ille siira qiii venturus erut. »
Pelusiola ep. 68, et Ambrosius in Ps. xxxiv. V. Cae- (297)V. pulchram comparationem Joannis et
sariiim, Dial. 3. Eliae quara hic iustiliiit Hieronyinus.
(295) Hieron. « Si primus Joannes poenilentiam (298) Ila ferme iuterpretes. Quoriira aliqui de
populis nuntiavil, consequenter a diebus iHius re- ludo apud Judceos usitato serinonera hic esse volunt
gnum coelorura viin patitur. » Aliter Hilar. « Vira etabeosumptaraChristirepreheasionem,exquibus
regnumcoelorumpatitur,quiagloria Israel Patribus est Theophilactus. Id tamen Maldonatus, Jaaseoius
debita, a prophetis auntiala, a Christo oblata, tide aliique eruditiores interpretes negaat.
Patrol. CLXV.
 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS. 172
171

dico vnbis Tyro elSidoni remissius erit in dieju- A Idiudo le'} Quiaabscondisti hxc a sapientibus etpru-
:

dicii,quam vobis. Quarehoc?Uuiaia vobis virtutes dentibus et revelasli ea parvulis. Abscondit enim
plurimee factae sunt, quia ipsam Veritatem per se Dominus suae virlutis redemptionisque secreta a
et prudeutibus hujus saeculi, quoniam
ioquentem et audistis et vidistis, ei tamen credere sapientibus
noluistis in illis autem nihil horum factum est
:
sapientia hujus mundi, stultitia est apud Deum et
;
;

ea parvulis illis quibus Aposlolus ait

quod si factum fuisset, jamdudum credidissent, et revelavit ; :

« Nolite parvuli eflBci sensibus, sed raalitia parvuli

pcenitentiam egissent. Hoc enim postea probalum
est, quoniam Judaeis in sua infidelitate persistenti- estote (/ Cor. xiv, 20) (302). » Sicut enim idem apo-

bus, atque in sua malitia perseverantibus, non so- stolus ait « Quae stulta sunt mundi elegit Deus, ut :

lum Tyrus et Sidon, verum et cselerae gentium civi- perdat sapientia et intirma mundi elegit Deus, ut ;

tates ad fidem conversae sunt. Et tu, Capharnaum,

confundat fortia et ea quae nou sunt, ut ea quae ;

nunquid usque in coelum exallaberis ? Usque in in- sunt destrueret (/ Cur. i, 27). » Sed quare hoc ?
Quiaitaplacuitsibi.IpseeoinicM/usyt/Z;, miserelur,
fernum descendes ;quia, siin Sodomis factaefuissent
virtutesquge factae suntin fe, fortemansissent usque et quem vultindurat : elegit Jacob quia voluit ; re-

in hanc diem Yerumtamen dico vobis quia terrae So-

.
probavit Esau quia est enim volentis voluit. Non
domorum remissius erit in die judicii, quam tibi. In B voluntas, neque curreutis est cursus. Si bene volu-
mus, Dei bene curriraus, ejusdem est. Se-
est
hac enimcivitatepueroscenturionis, socrumPetri, ; si

QQ quitur Omnia mihitradita sunt a Patre meo: ideo-

et hominem paralyticum, aliosque innumeros
:

sanavit Dominus, quae tamen in sua infi;ielitate que coeli terraeque me quoque dominum esse non
sicut et aliae Judaeorum civitates, perduravit. Merito dubium est. Secundum hoc enim quod homo est,
igitur in infernum descendet, quae utique ad coelum non solum Patre, sed etiam angelis minor est. Dicit
exaltari poterat, si Regi coelorumcrederevoluisset, igitur secundum hoc quod homo est, omnia mihi
tradita sunl a Patre meo. Sed dicit aliquis Quis es
qui eam elegit ad inhabitandum. Dominus autem, :

tu, vel quis est Pater tuus ? Nemo, in-

Cui ipse
cui nihil incertum est, in sua locutione posuit
:

quit, novit Filium nisi Pater, neque Patrem quis

forte (299), quod est adverbium dubitandi ut hu- ;

manisverbissicutverushomosuumsermonemtem- novit nisi Filius, et cui voluerit Filius revelure. Et

peraret. IUae enim civitates propter peccata sua sub^ ille : Si nemo novit Filium nisi Pater ergo nec Spi- ;

versae sunt ; in quibus si tantae virtutes factae fuis- ritus sanctus novit Filium, nec ipse Filius novit se

sent, quantae suntfactae in Capharnaum, forsitan

ipsum. Similiter autem nec Pater se ipsum novit,
sicut Ninivitae ad poenitentiam conversae, mansis- nec Spiritus sanctus eum novit, si solus FjHus Pa-
sentusqueadhancdiem.Ideoqueminorerapoenam, q^
trem novit. Sed non est ita (303).Quia enim idem
in judicio habebunt. sunt, Pater, et Filius, et Spiritus sanctus quid-
et majorem excusationem ;

XLIII. In illo tempore respondens Jesus dixit : quid novit Pater, novit Filius, et Spiritus sanctus :

et quidquid novit Filius, novit Pater et Spiritus san-

Confiteor tibi,Pater, Dominecoelietterrse,quiaabs-
ctus et quidquid novit Spiritus sanctus, novit Pater
condisti hsec a sapientibus etprudentibus et revelasti
:

eaparvulis.Ua,Pater,quoniamsicfuitplacitumante et Filius. Manifestum est igitur quia nemo novit

respondensJesus /quamvis Filium nisi Pater, id est nisi virtus etdivinitas, quae
te. Etbei\e quidem dicit,

tunc a nullo interrogari videretur, quoniam omnis est in Patre : et nemo

novit Patrem nisi Filius, id
est virtus et divinitas quae est in Filio. Similiter au-
ejus locutio, responsio est, et solutio quaestio-
tem de Spiritu sancto una est enim virtus et
num (300). Quando enim ista dicebat, et mihi et tibi et :

etomnibusdehacmaximaquaestionedubitantibus, divinitas triura, quia tres unum sunt. Ipsa igitur

respondebat. Maxima enim questio est quare Do- :

Trinitas essentialiter se ipsam novit, nemo vero
alios elegerit, et aUos reprobaverit ? Maxima alius eara novil, nisi cui Dei Filiuseam voluerit re-
minus
est, quia enim in
ita velare. Ipse est enim qui revelat mysteria, et pandit
placuit sibi. Haec
vero solutio
omnibusquaestionibusdandaest, inquibusahaso- sacramenta. Ipseenimest Verbum etlux et sapien-
lutio non invenitur. Confiteor, inquit, tibi, id
est ^ tia et veritas. Quid enim auditur nisi verbo ? quid
D videtur nisi luce?quid intelligitur nisi sapientia ?
laudo te (30t),benedicote,elmagniftcabote, Pa^e?',
quidcognosciturnisiveritate? Accedamusigiturad
Domine cceli et terrae, qui dominaris in coelo et in
terra. Sive etiam, utalii codices habent Pate.r, Do-
eum utilluminemur audiamuseumdicentem Ve-
:
: :

mine cceli et terrse, in quo et FiUus coeli terraeque nite ad me, omnes qui laboratis, et onerati estis et ,

Dominus esse probatur. Unde et statim subinferens ego reficiam vos. Haec enim refectio omnem indi-
ait Omniamihi traditasunt a Patre
:
meo. Sed unde gentiamexcludit,omnem sufficientiam inducit.Hanc
Animadvertunt hoc Maldonatus, Jansenius (302) Hilarius « Coelestium enim verborumarcana
:

(299)
et prfecipue Cornelius a Lapide qui adnotant, esse atque virtutessapientibusabscondunturet, parvulis
revelantur; parvulis malitia, non sensu, sapientibus
in graeco av, quod non estproprie dubitandi parti-
verostultitiaesuaepraesumptioue, nonsuperbiaecau-
cula, et ideo v. 21, licet sit in graeco ab iuterprete
nostro oraissa est. sis. )> V. Maldonatum ad h. I.

(300) Vide Maldonatum ad hunc locum. (303) V. Cornelium a Lapide ad h. I. De similibus

etiam S. Aug. in qnaest. in Matthaeum Scripturae locis S. Aug. lib. vi de Trinit., cap. 9.
(301) Ita
cap. 9.
 :

473 COMMENT. IN MATTH. — PARS II, C.\P. XII. 174

enimrefeclionein noncluin hahebaiit apostoli, ciim A /"iirere Snbbatis. Ac si dicerentPhariseei : Lioet qui-
dicerent : Doiuine, ostende uobis Patrein etsufticit dtm discipulis tuis spicas vellere et manducare,
not)is(Jo«;i. xiv,9). iHancel Moysesdesideransait, quoniamMoyseshoc dixit,Sabbatotamen hocagere
« Si iQveni gratiam in conspectu tuo, oslende raihi non licet, quoniam Moyses hoc interdicit. Moyses
faciem tuara (Exod. xixiu, 5, 13), » utsciamte. Unde enim servile opus in Sabbato fieri prohibet. Esl au«
et Psalmisla : « Stilivil, inquit, auimameaad Deum tem servile opus, si bene intelligatur, non quod
vivum quando veniam et apparebo ante faciem
: servi faciunt, sed quod hominem servum facit
Dei?» (Ps.xLi, 13.)KtApostolus o Cupio (304) dis- : « Qui enim facit peccatum,servus est peccati {Joan.
solvi, et esse cum Christo. » Qui igilur sic61 ''^2* vni, 34). » Peccatum igitur est servile opus, quia
omniaeorumdesideria complentur. Vooat
ciuntur, facit hominem Hoc igitur in Sabbato
esse servum.
autem eosqui animi oegritudine laborant et pecca- tierinon licet spicas autem omni die et vellere et
:

lorum pondere onerati sunt (305), quouiam non manducare licet si enim non licuisset, Dominus
:

venit vocare justos.sed peccatoresadpoenileutiam. prohibuisset.BeneigiturcelebratSabbatumnonqui

Tollite, inquit, jngum meum super vos, et discitea vacat ab operibus, sed qui vacat a peccatis. At ille
mequia mitissumel humilis corde. Deponitejugum dixit eis : Non leqistis quid fecerit David quando
diaboli, quo onerali eslis, et nolile jugum ducere g esuriit,etquicum eo erant,quomodo intravitin do-
cum inlidelibus, neque cum eis laborare velitis in mum Doniini,etpanespropositionis comedit,quosnon
agro vanitatis sed toUite jugum meum super vos,
: licebat eiedere.nequehis quicum eo erant, nisisolis
et humiliamiui sub potenti manu Dei et discite a sacerdotibus; ? Quid enim Salvatorem uostrum hac

me quia mitis sum et bumilis corde « Superbis responsioneegisseputamus;inquaapostoliquidem

;

enimOeus resislit,humilibiis autemdat graliam(/ de Sabbati violalionedefendi non videntur,et David

Petr. V, 6).» Et cordis quidem bumilis vera est, cumpueris suiscontralegemfecissedicitur ? Neque
qufe vero in facie apparel, plerumque mentitur. enim ideoreusdefenditur, quia alius aequc reus in-
Etinvenietisrequiem animabusvestris.Jugum enim venilur. Quae enim defensio est Ghristi discipulis,
meum suaveest, et onus meum leve est. Quid euim quod David contra legis praeceptum propositionis
levius quam credere et baptizari ? a Quiautemcre- panescomedit? An fortasse non habuit aliud quod
diderit et baptizatus fuerit, salvus erit (Marc. xvi. responderet; et, ut dici solet, palum palo pellens,
16). « Petrus quoqueaposlolus hisqui circumcisio- objectionem objectioni opposuit? Non est ita sed, :

nemetlegem .Moysiobservarepraedicabant, sicait: quia Pharisffiisolamlegislitteram attendebant, no.

« Qiiid tentatis Deum, imponere juguin supercer- luit eis Dominusspiritualis intelligentiae secretare-

vicesdiscipulorum,quod neqiie patresnostri,neqiie c velare nequeenim recepissent ea. Dedit igitur eis
:

nosportare potuimus, sedper gratiam DominiJesu hoctestimonium, utadiscipulorum suorumrepre-

credimusnos salvari(Ac<.xv, 10). » Itemque :«Vi- hensionecessarent, velsimulcum eisDavidquoque
sumestSpiritui sancloetnobis nihil ultraimponere reprehenderent, quod eis inconveniens esse videba-
vobis oneris, nisi ut abstineatis vos ab immolatis tur: panes enimquos solissacerdotibus comedere
simulacrorum et sanguiue, et sulFocato etfornica- licebat, majora sanctarumScripturarum mysteria
tione [Ibid., 28). » significabant,quaeillis solisrevelanda sunt, qui sa-
XIJV. [Cap. XII ] In
tempore abiit Jesus Sab-
illo cerdotumtidem etintelligentiam habent. Fecit igi-
baiopersata: discipuli aulem ejus esurientesccepe- tur David contra legem quantum ad litteram, non
runtveUeiespicasetmanducare.PveecipitemmMoy- quantum ad spiritualem intellectum (307). Nam et
se9,{Levil. xxiii, 25» ut si intraveris in segetem amici ipse spiritualiter sacerdos erat unde et de filiis :

tui,frangesspicas,etmanu tuaconleres,falceaulem ejus dicitur Filii autem David sacerdotes erant, :

nonmetes. Idipsum ergosigniticat, etqiiodMoyses non quod sacerdotis officio fungerentur hoc enim ;

jul)et,ei quodapostoliagunt.Et nos igiturperhanc non licebatnisifiliis Aaron, sed quia regi erantfa-
Evangelii segeleinlegendo et exponendo transeun- miliares, etejus secrelaetconsilianoverant. Sequi-
tes,spicasfrangamus,senlentiasaperiamus,etmanu
^ tur Aut non legistis in lege, quia Sabbatis sacer-
:

intelligenliae eas couterentes, esurientem animam doles Sabbatum violant, et sinecrimine sunt? Non
tali cibo reticiamus (3U6). Hanc autem segetem illi enim poterant non vioIareSabbatum illi, qui templo
falce metunt, qui per hunc et alios libros velociter servieutes ad ipsius templi ornatum et munitionem
legendo, discurrunt, et vel p;irum, vel nihil colli- tam multa in Sabbato agere et praeparare necesse
gendo, inielligiint. I'haris3ei autem videntes,dixe- eral. Quare igitur sine crimine erant? Quia omne
runtei: Ecce discipuli tuifaciunt quod nonliceleis ,
quod ad Dei servitium perlinet non est pecca-

(304) Ad Phil. i, 23, desiderium habens dissolvi sanctorum se salutesatiare discipuli fesUnant. Ne-
et esse ciim Chrislo. queenimhomiui congruit cibus spicae, neque pr<e-
(30b) llilar. « begis difficultatibus laborantes et cerptarum esus est utilis aristarum, sed futuri fidem
peccaiis seeculi oneratos ad se advocat, demptu- facli species exsequitur, et virtus interjecta verbo-
rumque selaborem, onusque promittit. » rum sacramentumetesuritionis,etsalietatis absol-
(306)S. Hilarius n.2. «Quia esuritio famesestsa* vit. V. Bedam. »
lutis humanae.spicaspraecerpereac vellere.scilicet (307) V. Interpretes ad I Reg., cap. xxi.
m S. BHUNONIS EPISCOP: SIGNIENSIS 175

tura (308). Dico autem vobis quia templo major est A XLVI. Exeunf.es autem Pharismi consilium facie-
bant adversus eum, quomodo eum perderent. Jesus
hic ; el quia Dominus estFilius hominis62
eliam
Sabbati. Siigiturtemplum templiqae serviliumsa- autemsciens, recessitinde, et secutisunt eummulti,
crimine liberare poterat, quanto magis et curavit eosomnes.Qnomodo enim non sciretne-
cerdotes a
egodiscipulosmeos? PraesertimcumipsiusSabbati fandum consihum Pharisaeorum, qui novitcogita-
tiones hominum, et occulta omnium secretorum.
ego sim dominus, quod violatum esse causamini.
Meisuntdiscipuli,meumestetSabbatnm, utrorum- Recessit autem inde, non quod eos timeret sed ut ;

que dominus ego sum. Meum est igitur inter eos nos doceret vult enim Dominus, ut ab illis receda-
:

componere pacem.5i aulemsciretis,quid est mise- mus, quos bouis monilis semper deteriores tieri
ricordiam volo et non sacrificium,nunquam condem- videmus. Etsecuti su7it eummulti. Sed quofructu?
nassetis innocentes ? Non enim sacrifioio sed mise- Et curavit eos omnes. Si vis curari, si vis sanari, si
salvatusestmundus.Omniaenim legissa- vis a mortis periculo liberari, sequere, et iraitare
ricordia
completa sunt, in quo, et Jesura. Ipse enira neminera repelht, oranes sanat
crificia in illo sacrificio
qui eum sequuntur.E^ prsecepit eis, ne manifestum
per quodmisericordiaDominiplenaestterra. Sicut
igiturOominushoctemporepraefinitononvultsacrifi eurn facerent. Cur autemhoc praeceperit,etindere-
cium,itaetiamnonvultneomeniasetSabbatum,c3ete-g cesserit,evangelistasubinferensait Utadimplere- :

relurquoddictumest per Isaiam prophetam dicen-

rasque secunduralitteramlegis observanlias finis :

enimlegisChristusest.CessentigiturPharisaeidefen- tem{Is.XLU, 3); eccepuermeusquemelegi,dilectus

dere Sabbatum.et Christi discipulos,imo etiam ipsum

meus in quo bene complacuit animae meae ; ponam
ChristumcondemnarepropterSabbatum,dequoipsi Spiritummeum supereum,etjudiciumgentibus nun-
tiabit: non contendet,neque clamabit.neque audiet
dicebant Hic homo non est o Deo qui Sabbatum
:

quoniam non solum Sabbatum, ve- aliquisin plateis vocemejus:arundinem quassatam

non cusiodit ;

etiam ipsum sacriflciura quod per singula non confringet et linumfumigans non exstinguet;
rum ,

fiebat, in Christo completum est, et jam donec ejiciat ad victoriam judicium, et in nomine
Sabbata
non licet.
ejusgentes sperabunt. Veneratenim Dorainusjudi-
ulterius fieri
XLV. Etcum Synagogam
indetransissetvenitin cium gentibusnuntiare, el quoraodo raortem fuge-
habensmanum aridam;et in- rent, et vitam susciperent, consilium dare. Noa
eorum. Et eccehomo
silicet Sabbato curare,ut autem ideo venerat, ut contenderet, ut clamaret, et
ter)'ogabanteum dicenies,
litigarel, ut armis pugnaret, et fortitudine snpera-
accusarent eum. Miseri Pharisaei non intellexerunt
ret. Ideoque recessit inde, et non solum recessit,
ea qusemodosuperiusDorainus dixerat. Si enimin
voluit. Est autem
tellexissent,nihileratquodjaradeSatjbatoqu8erere ^ verura etiara occultum se esse
.\ ^^„^„,>, o..i.^a.^i u-i
debuissent.Omnisautem horaomanuraaridara ha-
, . . i • i voTpiiis
voxi^jus auditain nlatftis. cura humiliter verba vitae
aiidita in plateis,cumhumiliter vitfiB

eam ad bonum opus extendere non va- omnibus loqueretur. Non est autem audita, ut su-
bet, qui
Manura aridam habent avari, omnesque perbe, alicui minaretur. Etcumomnes suosadver-
let (309).
sarios uno verbo perdere posset, arundinem taraen
illiquieleeraosynasfacere nolunt (310). Ipseauiem
Quis ex vobis homo,qui habetovem
erit
quassataranonconfregit,etliaumfumigansnon ex-
dixitillis :

siceciderithaec Sahbatisinfoveam, nonne

stinxit.Perhaecenim(3ii) Pharisseos significat.quos
unam, et
tenebiietievabiteamlQuantomagismelioresthomo Dominustara facileconfringereetexstinguerepote-
rat, quara facile nos arundiaem quassatam et jam
ove? ItaquelicebilSabbatisbenefacere.Tuncaitho-
minvExtendemanumtuam:etexlendit;elrestiiuta pene fractara confringimus,et liuura jara pene ex-
es«sam7a<i,s7CM<aZ^em.OptiraasiraiUtudo, etinsu- usturaexstinguiraas,quodjarain se deficiente igoe
quodenim valet in rainori, fumigareincipit.Hancautera suaepotentiffi virtutem
perabileargumentura :

^on ostendet Dominus, donec ejiciat et proferat

valet necessario etin majori. Est autera homoma-
judicium advictoriam, id est donec in ultimo udicio
ior et melior ove. Valeat igitur io homine quod valet j

se ostendatesse victorem.Et innomiae ejusgeotes

in ove. SiergoHcetovem Sabbatis a periculo libe-
rare,quarenonhcetSabbatis horainera sanare?Ma- sperabunt, in quem Judaei spem suam ponere oo-
luerunt.
nifestum est itaque, quia licet Sabbatis benefacere :

et mox benefaciens sanavit hommem in Sabbato.

(308) V. hic Maldonatura. lus,quisecundumLucamdexteramhabebataridam

(309)Theophylact. adcap. viLuc. «Aridam ma- : etsinistramsanam; quiadexteram pauperi nonpor-
num habet qui nuUa virtutum operafacit manus : rigebat,etin terrenislaboraos io diviois vacabat.»
enim operandi organura est. » (311) Beda arundinem quassatam interpretatur
(310) Beda ad h. 1, « Hic homo populum lioum fumigaos geotiles.
gentilis est popu- Israelilicum ;
177 COMMENT. IN MATTH. — PARS MI, CAP. X[I. 178

^^ PARS TERTIA

XLVII. Tunc oblaliis est ei homo daemonum ha- A civitas vel domus divisd contra se, non slabit et si ;

bens, csecus et mutus : et curavit eum, ita ut loque- SatanasSatanamejicit,contrasedivisusesf;quomodo

retur etvideret. DtBmonimnhabetotnnis horao ([ni ergo slahit 7'egnum ejus"} (i\'6}S'\ enim ilaesset ut
in aliquo magno peccato perseverat (312 itieoque: illi dicunt, jam quidem Beelzebub vires, principa-

Apostolusnos admonet diceas « Non regnet pec-

: tum,etregnum penitusamisisset. Sienim contra se
catum in vestro morfali corpore {Rom. vi, 12). » daemonia bellum genereat, aut parvas aut aullas
Quandiuenini peccatum iuhomine regnat, el csecus contrahominesvires haberent.Sed, quodpejusest,
et mulus esl homo. Ctecus quidem, quia non sequi- vix inveuiuntur aliqui homines, qui tantam concor-
tur lucem. « Ego, iuquil, sum iux mundi qui se- ;
diam habeant in bono, quantam maligni spiritus
quitur me uoa ambuiat in tenebris, sed habebit habent io malo cum eoim siot iafiniti eti nnume-
:

lumea vilee {Joan. vin, 12). » Mutus vero quia rabiles, omnestameaia eocoocordant, quod oihil
peccatum suum coutiteri nescit. Hic autera caecus et oisi malum faceredesideraot. Si igiturhaac ioiqui-
mutus si Uomiuo orteratur, siad pcenilentiam con- tatis coocordiara ooo habuissent, et ad poenitentiam
vertatur, mox Jesiis curabit eum, ita ut ejeclo dfe- converti voluisseot et potuissent, jam quidem re-
moaio loquatur et videat. Loquatur utique noa gnum Beelzebub desolatum fuisset hoc enira ia :

vaua, et inutiha, ut prius, sed sancta et religiosa, g aliis regnis fieri videmus. Noa est igitur ut illi di-
quahaloquicouveuitChrislianum.Videatautemnoa cunt neque Safanas Satanam ejicit, quio polius
:

vauitatesoculiscorporis, sed lumeu vitaet verilatis omoes io omoibus sibi invicera auxiliantur. Uode
ocuhs cordis. Et stupebant omnes turbse. Uude stu- etiam per beatura Job a Doraioo de diabolo dicitur
pebaat?tJuiamutusioquebatur. Si enim miraban- {Job xLi, 6) « Corpus illius quasi scuta fusilia, et
:

tur omaesquaudo beaius Pauius, qui prius deemo- compactum squamis se prementibus: uoa uoi con-
nio pleuus etceecus et mutus Ecclesiam Dei perse- jnogitur, etoe spiraculum quidem incedit per eas :

quebatur, postea meiius excsecatus, ad tidem coa- uni alteri adhaerebit, et teneates se oequaquam se-
versus,aqua baplismi regeaeratus, aDomino illu- parabunlur. » His enim verbis malignos spiritus
miaatus, Syuagogamiagressus,os in Christi laudi- tan tam iater se coacor(iiam habere desigaa t,ut oul-
busaperieas,eum,qaempersequebatur,clara voce lateaus ab iovicem separari queaot. Corpus eaim
praedicare coepit t Stupebaat aulem omnes qui
: diaboli totus ille maligoorum spirituum exercitus
eum audiebant, et dicebant Noaae hic est qui ex- iotelligitur. Dicuotur autem scuta fusilia maligoi
:

pugaabateosm Jerusalem,qui invocabant nomea spiritus, propter fortitudinem. Dicuotur et squamae

islud ? Et huc ad hoc vemt ut viactos eos duceret ad se prementes, seque mutuo teaeates, sibique iovi-
priucipes sacerdotum {Act. ix, 21). » Sic igitur et cem adhaereotes, propter mutuam concordiam et
^
tuac stupebaot omaes turbae, et dicebant Nunquid : unitatem, quam habent io omoi malitia et ooceodi
McestfiUus Daoid'?Scieba.o{ eaim Judaei Christum cupiditate. Utiaara, sifieri posset, haectaotaillorum
de semme David esse veaturum,qui eas quasaunc pax et concordia rumperetur, et regoum illud iai-
fieri ideoque alii du-
videbant virtules operaretur : quitatis solveretur. Sequitur : Et si ego in Beelze-
bitabant, alii vero credebant eum
esse Christum. bub ejicio dsemonia, quo ejiciunt ? Si
filii vestri in
Pharisxi autem audientes dixerunl: Hicnonejicit inqiiit, de me talia cogitatis, quid dicitis etiam de

dxmones (31 3) njsi m Beelzebub principe daemonio- discipiilis meis ? (316) Scio eoim quia ooa bene io-
rum. Quis, Pharisaei, vosista docuil? NisieniraBeei- telligitis de discipulis, qui tam oefaada cogitatis de

zebub discipuli essetis, hsec talia ia ejus prseconio Magistro. Hoc est eoim quod superius dixerat Si :

non diceretis. Videtis Jesum mortuossuscitare,C8e- patremfamilias Beelzebub vocaverunt,quanto magis

cos illumioare,leprosos rauodare,omaeslanguores domesticns ejus ? Dicuatur autera apotoli filii Pha-
omnesque infirmitates curare, et diciiis, quia ia risaeoruru, quooiara et ipsi, et caeteri omoes
04
Beelzebub ejicitdaemoaia?Nunquidenim Beelzebub qui credebant resurrectionem, quam Pharisaei prae-
Deusmuscarum(3l4) haecaliquaado facerepotuil? dicabaot, quasi patres et magistros, Pharisaeosha-
Jesus autem sciens cogitationes eorum dixit eis:Omne „ bebant. Uode etiam illius sectae eos fuisse iotelligi
regnum divisum contra se, desolabitur, et omnis potest. Haec eaim secta caeteris raelior erat, quamvis

(312) Hieroa. et Beda iaterprelantur de infideli- (3lo) Beae observat Beda ad Luc. xi : « Noo ad
bus qui expulso daeraoae prirauin fidei lumea as- dicla sed ad cogitata respondit ut vel sic compel-
;

piciuat, deiade ia laudes Dei taceatia prius ora lerentur credere poteolice ejus qui cordis videbat
laxanl. occulta. »
(313) Daemonia, vulg. (:{l6)Hier. « Filios Judaeorum vel exorcistas
:

(314) V. Calmet, dissert. de Nuaiinib. Philistceo- geatis illius ex more sigoificat, vel apostolos ex
rum. eorum slirpe geaeratos. »
 :

179 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 180

et ipsa in pluribus bonanon erat. Ideoque in Acti- A inclinatur et humiliatur. Est autem blasphemia, di"
busapostolorumPaulusquoqneapostolas clamasse cerealiquid adversus Deum. Siigitnr blasphemasti,
legitur « Pharisaeus sum ; de spe, et resurrectione
:
moriaturin te blaspheraia: moritur aiitem si spiri-
mortuorum ego judicor {Act. xiv, 6). » Haec est igi- tum amittit spiritum utique superbiae, qui te hu' :

turcausaquareChriUi discipuli Pharisaeorum filii di- miliare et ad poenitentiam redire non patitur. Nun-
canfur. Seqmluv Ideoipsijudices vestrierunt(2[l).
:
quam enim dimiltitur peccatum, quandiu hoc spi-
Ipsienimsedebunt super sedes duodecim, judirantes ritu vivificatiu\ £< quicunque dixerit verbum contra
duodecim iribus Israel. Si auiem ego in Spiiitu Dei Filmm hominis remittetur ei. Qui autem dixerit
ejicio daemones, quod utique verum est, et dubitari contra S piritiim sanctum, nonremittetur ei,nequeiin
non debet igitur pervenit in vos regnum Dei. Ubi
;
hoc sseculo neque infuturo. Christus enim Dorainus
enim est Spiritus Dei, ibi est et regnum Dei. Alius noster el Filius Dei est et Filius hominis : Pharisaei
autem evangelista dixit, in digito Dei ; quod quid autem contra eum verbum loquebanlur dicentes :

significet, hoc in loco aperitur (318).

Vocatur autem non ejicit daemones nisi in Beelzebub principe
Hic
digitus Dei Spiritus sanctus, propter multiplicem daemoniorum. Tale est igitur ac si diceret Si con- :

gratiarum divisionem in nulla enim corporis parte

; tra Filius hominis loquimini, et me, secundum hoc
tanta divisio, quanta in digitis invenitur. Et tale b quod homo sum et Filius hominis, hanc non habere
est ac si diceret ego quidem in Spiritu Dei et in
; potestatem ut daeraonia possim ejicere, creditis, re-
virtute divinitatis dsemones ejicio, quouiam mihi mittetur vobis (319). Si autem secundum hoc quod
quoniam in mea potestate sunt, quo-
subditi sunt, Deus sum, et in virtute Spiritus sancti, daemonia
niam mihi resistere non possunt, quoniam ii- ejicere et alia omnia quaecunqne volo me facere
gatos eos teneo et vinctos habeo. Et hoc est, posse, non creditis, et in hacinfidelitate persevera-
quod ait : Aut quomodo potest quisquam intrare in nondimittetur vobis, neque inhoc saeculo neque
tis,

domum forlis, etvasa ejusdiripere, nisipriusalliga- in futuro. Multa enim peccata igne purgatorio post
verit fortem ? Et tunc domum ejus diripiet. Fortis hanc vitara solvuntur et remittuntur. Minora igitur
enira erat diabolus, sed fortior ego sum ; intravi in peccata facile solvuntur, majora vero, nisi digna
domum ejus, veniin hunc mundum, quem ipse ut poenitentia, nonremittuntur. Dignaveropoenitentia
domum propriampossidebat: sedpropeest utprin- non tantum carnis maceratione vei temporislongi-
ceps hujus mundi ejiciaturforas ligavi eum, vasa tudine, quantum cordis contritione compensatur.
;

ejus diripui, et miseros hommesquos ipse invase Sequitur Autfacilearborem bonam etfructum ejus :

ral, de ejus servitule liberavi. Non est igitur ipse- bonum : aut facile arborem malum et fructum ejus
mecum, neque congregat mecum, neque daemones G malum ; siquidem exfructu arbor cognoscetur. Hoc
ejicit mecum, non sanathomines, ut ego, nonlibe- autem exponit Progenies viperarum, quomodo po- :

rat, ut ego, non congregat oves neque ad vitfe pa- testisbonatoqui^cumsitismaW^Exabundantiaenim

scua ducit, sicut ego. Quid igitur facit ? Vis audire co?'rfis osio^Mi7Mr.Quia,inquit,maIietiDiqaiestis,non
quid ? Spargit, dissipat, occidit, et quoscunque po- 65 ^^^ mirum
male loquimini. Ex sordido fonte
si

test ad mortem et aeternam damnationem secum sordidae aquae emanant. Fetor oris manifestat ster-
trahit. Hoc est enim quod
Qui non est mecum dicit : cora cordis quod enim in corde abundat, ore reve-
:

contra me est ; ei qui non

congregat mecum spargit. lalur. El hoc merito qualis enim arbor, talis et
;

Ideo dico vobis : Omnepeccatum et blasphemia remit- fructus ; si quidem ex fructu cognoscitur arbor. Di-
tetur hominibus ; spiritus autem blasphemise non re- gnum est igilur utmaleloquamini, nebonaearbores
mittetur. Blasphemastis, inquit, et contra veritatem ei%ev\dedim'\n\.Bonus homo de bono thesauroprofert
locuti estis, quoniam quod in Spiritu Dei fucio, in bona; etmalushomo de malo thesauro profertmala.
Beelzebub me facere dicitis. Agite igitur pceniten- Thesaurus hominis, estcor ejus ibienim el bona :

tiam, sivultis, uthoc peccatum ethaecblasphemia et mala reposita sunt inde honestatis : et turpitudi-
remittatur vobis. Omne enim peccatum, omnisque nis, indebenedictionis et roaledictionis verba pro-
blasphemiaremitteturhominibus, sisepeccasseco- p. rumpunt. Mali igitur Pharisaei de malo thesauro
gnoverint, et poenitentiam egerint: Spiritus autem cordis sui mala proferentes, de Christo Domino
blasphemiae non remittetur hominibus, Illa enim 'nostro dicebant, quia in Beelzebub ejicit daeuionia.
blasphemia non dimittetur, quae superbiae spiritu Omnia enim h9ec verba huic uni sermoni respon-
inflata, vivificata, et roborata, ad poenitentiam non dent. Quare autem progenies viperarum dicanlur,

(317) Rursum « Sin autem de apostolis

Hier. : Filium hominis, scandalizatus carne mea... talis
dictum est,quod magis intelligeredebemus, ipsi
et opinio atque blaspheraia, quanquam culpa non ca-
erunt judices eorum quia sedebunt in duodecim
;
reat erroris, tauien habet veuiam, propter corporis
soliis judicantes duodecim tribus Israel. » vilitatem qui autem manifeste iiitelligens opera
;

(318) Hier. quem Beda sequitur ad Luc. c. xxi Dei, cum de virtute negare non possit, eadem sti-
« In Lucaistum locum ila scriptum legimus « Si : mulatus invidia culumniatur, et Ghristum Deique
« autem ego in dip^ito Dei,))etc. « Si igilurmanus et Verbum et opera Spiritus sancti dicit esse Beelze-
brachium Dei Filius est, et digitus ejus Spiritus bub ; isti nou dimiltetur neque in praesenti saeculo,
sanctus, Patris et Filii et Spiritus sancti una sub- neque V. Aug., serra., 11 deVerb. Do-
in futuro. »
stantia est. )> mini. Legendus S. Thomas 2,2 qu. 14.
(319) Ita idem Hier. : « Qui verbum dixeritcontra
181 COMMENT. IN MATTH. — PARS III, CAP. XII. 182

ibisuperiuseiposuimus,ubiabeatoquoqueJoaane A ctio (323), in quo Judaeorum perditio et laus gen-

€ viperarum progeaies » vocanlur. Dico autem vobis tiumsiguiticatur..9/cM/enu/i fuil Jonas in ventreceli
quoniam omne verbiimoliosum quod loculi fuerint ho- tribusdiebus et tribus tioctibus ,ita eril Filius ho7ni7iis
mines, reddent rationem deeo in dieju dicii. Videte in coi'de terrae tribusdiebus,et tribusnoctibus. Qn\s
ergo quid de hac tauta blaspbemia respoudealis, enim scire posset, quomodo in ventre ceti tribus
quam Spintum sanctuiu ore impio locuti estis
iu diebiis et tribus noclibus Jonas fuisset, nisi hanc si-

(3"20). Estaulem verbum otiosum, quoii vel ratione milituiiinem Uomiuus dedisset ? Si enim Jouas ita
caret vel utilitate. Rationem utique reddent de eo, fuit in veutre ceti, sicut Christus in oorde terrae tri-

nisipoenitentiam egerint pro eo; nullum est pecca- biisdiebusettribus noctibus, manifestum est quod
tum quod poeuitenlia deleri non possit. Kx verbis unum diem integrum ibi complevit, et alterius die

enim tuisjusliticaberis.et ex verbis tuis coudemna- finem, alleriusque principium. Tantum enim fuit
beris. Siceuim homo ex bouis verbis justiticatur,et Christusincorde terrae.Sed quid est in corde terrx,
ex malis coQdemnatur sicut ex bona operatione
;
nisiinsepulcro ? (324) Christi namque sepulcrum,
justiticalur, et ex malacondemnatur. Scriptumest quia de lapide est, nonimmerito cordi assimilatur.
enim, « quia mors et vita in manu linguae {Prov. Sic est enim la[)is in terra, quasi cor in corpore.
xvui, 21). » Et Psalinista : • Dixi : Custodiam vias B Quiaigilur tribus diebus et tribus noctibus secun-
meas; utnou delinquaminlinguamea {Psal.xxxvni, dumhuinauilatemSaIva*ornosterinsepulcrojacuit,
2).» Utrumqueergocaveatur,quiainutroquepeccatur. merito tantumdem in corde terrae fuisse dicitur.
XLyiU.Tuncresponderunt quidamdeScribis et
ei Sexta namqiieferia Christicorpus insepulcrum po-
Pharisaeis, dicentes: Mai/isler, vjlumus a tesignum situm est. Fuit igitur sexta feria in sepulcro die ;

videre (32!]. Quantaest superbiaScribarum el Pha- veroDominicodesepuIcro resurrexit eratitaquein :

risfeoruin,quanla est stuililia et intidelitaseorum ! sepulcro. Manifestum est ergo quia tribus diebus
Non rogant, nonhumiiiter postulant,sediuflato sto- fuit incorde terrae ; siquidem prima et sextaferia
machoet erectacervicedicunt VoLumus atesignum : et toto Sabbato fuit in sepulcro. Nemo enim dicit

credereautem nolimt.
videre. Signa videre volunt, oculum non esse in corpore, quia non esl in toto
Sed quare signa qiuBrunt, qui jam tot signa vide- corpore.Nemo igitur dicat Christum tribus diebus ia
runt Nunquid enim sigua non sunl, quod
? (322) QQ
sepulcro non fuisse, quia totis ex integro tribus
mortiii resurgimt, quod caeci illuminantur, leprosi diebus ibi non fuit (325). Nam neque totus Christus
mundantur, paralytici curantur, et daemones eji- hoc spatio temporis ibi fuit, tamen Ghristus ibi
ciunlur? Oiuniaenim haec signa suut. Undeet pue- fuit, quiaejus caroibifuit. Videamus modo qualiter

rum centuriouis sanaturus Domiuus, ait « Nisi C etiam tribus noctibus ibi fuerit. Fuit enim Christi
:

signa et prodigia videritis non creiiitis {Joan. iv, corpus in sepulcro tota illa nocte quae sequitur sex-
48). » Qui respondens ait illis Generatio mala et :tam feriam, et tota illaquae sequitur sabbatum de :

aduUera signumqu3erit;ei signumnon dabilur einisi tertia vero nihil habemus. Quaeramus igitur eam,si
signum Jonx prophetx. Dum enim signa Pharisaei forteinvenire valeamus.tNam etsi eam invenirenoa
videre volunt, audiunt non immerito quod audire possem,tres tamen fuisse non dubitarem, quia tres
nolunt generatio mala et adultera, quee toties ido-
: eas esse Veritas dixit, quae utique mentiri non po-
lisest fornicata,el deosgentium estsecuta, signum tuit. Ego enim hanc tertiam noctem non dimeasione

quaerit. Judsei enim signa petiint, et Graeci sapien- temporis dici puto,sed quadam noctis similitudine.
tiainquaerunt.£^/ signum nondabitur ei,nisisignum Sic enim caecos quia in tenebris sunt semper in
Jon3eprophetae.)Aa.i^a[nnest enimsiguum Jonaepro- nocte esse dicimus. Sic et de civitate sancta Jerusa-
phetae, in quo Chrisli mors, sepuitura et resurre- lem dicitur, quia « nox non erit in ea, » quoniam
(320) Hieron. « Si oliosum verbum quod nequa- (323) Ila Chrysost. hom. 8 in Matth. De signo
quam aeilihcat audientes, non
esl absqiie periculo Jonae prophetae. « Grucem, mortem, sepulcrum,
ejus qui loquitur, et in die judicii redditurus est atque resurrectionem significabat. »
unusquisque ralionem sermouum suoruin quanto (32i) Chrysost.
;
Non corde « ait in terra, sed in
magis vosquioperaSpiritussancti calumniamim... D terrae utet sepulcrum deaotel, et nemo apparen-
;

reddituri estisraliouem calumniae vestrae? » Atque tiam fuisse suspicetur.

addit «Otiosiim verbumest quod sine utilitate lo-
: (32S) S, Aug. lib. n Quaest. Evang. c. 7 « Sextae :

quentis dicitur et andientis. » S. Greg. hom. 6 in feriee diei partem qua sepultus est cum praeterita
Ev.«Otiosum verbum estquodaut utililate rectitu- nocle,proaocteetdie accipias, hoc est prototo die;
dinis, aut ralione justa necessilatis carel. • S. Beru. Sabl)atiaoctemetdiem;et uoctemDominicam cum
de triplic. custod. « Otiosum veibum estquodnul. eodem die illucescente ac per hoc acoipiendo :

lamralionabilemcausam habet. » Vid. S. Thomam partem pro toto, habes triduum et tres noctes, Quod
1, 2, q.4, at. 9. enim dicuntur decem menses praegnantis, novem
(321) homlia Emiseno attributa ser. 4, post.
Est suntpleni ;iniliumdecimi prototo accipitur.» Idem
1 Uomin. Quadrag. pag. 57, usque ad n. .^1. habet Iib. lu. De conf. Ev., cap. 24, et lib. iv De
(322) Hier. « Sic signum postulant, quasi quae Trin,, cap. 6. Ilieron, ad h, 1, « Synecdochice to-
viderantsignanon fuerint. «Sedin alio Evaugehsta tum intelligatur exparte,nonquod omnestres dies
{Mnrc. vni, II) quipetant.plerius explicatur« Vo- et tres noctes in ioferno Domiaus steterit, sed quod
lumusatesignum viderede coelo. »«Velin morem in parte Parasceves et Dominicae, et tota die Sab-
Elifeignemdesubliinivenire cupiebant, velinsimi- baii tresdies eitotidem uoctesintelligantur. » Yid.
litudinem Samuelis, contra naturam loci tempore eumd. ad Joa. ii, 2,
aestivo mngire lonilrua, etc.
483 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 184

tenebrse noneruntibi. Non solura igiturtemporis et A secumnequiores se, efingressi habitant ibi; et fiunt
horarum dimensionem, sed etiam tenebras noctem novissima hominis illius pejoraprioinbus.Sic erit ge-
vocamus f326). Unde et in Genesi dicilur Quia vo- : neralioni huic pessimae. Hanc autem similitudinem
cavit Deus lucem, diem ; ei tenebras noctem {cap. i, , ideo Dominus dedit, ut Judseorum generationem
S). Hanc igitur tertiam noctemet ipsam continuam (327) malam et adulteram, propter duritiam suam
habuit Jonas in ven^re ceti, quia, quandiu ibi fuit, et cor impoenitens,non solum a Ninivitis, verum
semperintenebrisfuit. Huicaiitem iilasduas adda- etiam ab aliis gentibus meritodamnandam esse os-
mus quee non similitudine sed proprie noctss di- tenderet quoniam haec iinpia generatio poeoitere
:

cuntur.et erunttres.Tribus igitur noctibus fuit Jo- nescit.seJquotidie se ipsa deteriorfit.cuius novis-
nas in ventre ceti, una quidem quantum ad se, qui sima, pejora prioribus Hocenira ipsi signifi-
flent.
nihiIdieiibisentiebat,duabusveroquantum adcoeli cabantcumdeSalvatorenostrodicerent « Sanguis :

volubilitatem :sicut e contra quantum ad se, nulla ejus super nos et super filios nostros [Malth. xxva,
die fuit ibi, quantum veroad coeli volubilitatem, tri- 25). » Sic igitur erit generationi buic pessimae, sicut
bus diebus ibi fuit. Simijiter autem el de Christo in- illihominiquia abimmundospiritu possidetur.Cum
telligatur ;
quantum enim ad
se, Chrisii corpus una enimimmundust spiritus exieritab homine, ambulat
noctein sepulcro quia usque ad diemDomini- g perlocaaridaquasrensrequiemetnon invenit. Facile
fuit,

cum in tenebris etin morte jacuit, in quo redeunte enira raalignus spiritus et intrat in hominein et exit
anima et recepto lumine, a mortuis resurrexit. abhoraine quotiesenim homovel cogitatione,veI :

Fuit autera ibi et aliis duabus noctibus secundum operatione nefandum aliquod agit, diabolus ad-
temporisspatiumetdimensionem,qu8esimuljunctae est ; si vero ex corde poenitere incipiat, diabolus
tres noctes faciunt. Seqiiitur : Viri Ninivifx sur- exit. Exiens autem ambulat per loca arida et in-

gentinjudiciocumgenerationeista,etcondemnabunt aquosa, eos videlicet tentando qui malitiae et vo-

eam,quiap(BnitentiamegeruntinprxdicationeJon3e; luptatis 67 hiimorem non habent in quibus re- ;

etecceplus quam Jonas hic. Bene quidem dicit cum quiemnoninvenit, quoniamfluxaethumidaquaerit.
generationeista, quiasicut Apostolusait « Omnes : Unde et de eo diictur, « sub umbra dormit in
quidem resurgemus,sed non oranes iramutabiraur secretocalami,etin locishumentibus(328). » quibus
(/ Cor. XV, ol). » Omnes enira, sive boni sive mali, loca genilaliasignificantur (329). Tuncdicit: Rever-
astabimus ante tribunal Christi condemnabunt : tar in domummeam unde exivi Quiaenimin bonis .

autemNinivitaeJudaeos.quiaeorum exemplodamna- requiem babere non potest, ad malos redit. Ten-

buntur,quoniamnonegeruntpoenitpntiam inpraedi- tarenamque bonosdiaboluspotest, requiem autem
catione Christi, sicut illi in praedicatione Jonae ;
qui in eis habere non potest quoniam nunc eorura ;

non solumrainor,verum etiam serviisesl, Christi. Si- orationibiis, nunc eoniin fletibus, nunceorum elee
militerautem etReginaAustrisurget injudicio cum mosynis, aliisque similibus sollicitatur, movetur, et
generationeista, et condemnabit eam, quia venita pe\V]lv\r. Veniens autem in doraura simm, invenit

finibus terrgeaudire sapienfiamSalomonis : et ecce eam vacnntem. yaesiniem quidem,quia noninvenit

plus quam Salomon hic. Regina Austri Ecclesiam ibi charitatem, nec fldem rectam, nec humijitatem,
gentiura significat, quae ex oranibus mundi parti- nec patientiam, nec justitiara, nec misericordiara,
bus Christi fidem et sapientiam audire et recipere nec caetera quibus sanctorum animae muniuntiir
venit. (330).Qiialemigitureaminvenit ? scopis mundatam
XLIX. Cum immundus spiritus exieritab homine. et ornatam : talera eam invenit qualem invenire
amhulat per locaarida,quxrensrequiemetn minvcnit, desiderat. Invenit enim eam malis scopis munda-
Tuncdicit: Revertar indomiim meam undeexivi.Et tam.etmalisornamenlisornatam : raalse scopaequae
veniens invenit eam vacantem, scopis mnndatam.et virtutes pellunt, et vitia relinquunt, malae scopte
ornatam .Tunc vadit,et assumitseptem aliosspiritus quaepavimentadissipant, etpulverem nonejiciunt.

(326) Veteres etrecentiores exercuithaecquaestio. m«, compellimur. non ad haereticos, et quoslibet

Ex Vet. Isidorus Pelusiota, lib. i, ep. 114. « Sexta homines, sed ad Judaeorum populura referre para-
hora Parascevesin crucem actus est Dominus. Ab
D bolam.
hac hora ad nonam usque tenebrae exstiterunt. Hoc (328) Job. XL. Vid. Edit. S. Brunonis Rom. t. I.,
tu noctem intellige. » Recentiores in eo convenire p. 293, c. 1.
videntur ; ut tres dies et tres noctes valeant idem ac (329) S. Gregorius lib. xxxiu Moral. cap. 3.
si dicerentur tres dies naturales quod sic Hebraei ;
« Antiquusitaqiie hostishumanumgenusvelperela-
loquerentur. Cum
ergo satis sit ad hoc ut dicatur tionera praecipue, vel perliixuriam premens, in se-
Christusfuissein sepulcrotribusdiebusnaturalibus, crelocalami atque in Iocishumeutibusdorinit,quia
ut fuerit pars aliquatrium dierum ita etiara satis ;
horainemdamnatiim subolitioiiesuaedorainationis
est ut dicaturfuisse tribus diebus et tribus noctibus. autperelationem spiritus, autper carnis corruptio-
MeritoergoMaldonatusdixit,plerisquehiinclocum, nem tenet. » Beda: «loca arida corda sunt creden-
multo quam sit difficiliorem esse visum, quod a tiumnonhabenteshnmoremIuxuriae,in quibuscir-
diebus disjungere noctes voluerint. V. eumdem cumiens, consensum pravae suggestionis suse non
Maldonat. Jansenium, cap. 49, a Lapide, Cal- inveniet. »
met, etc. (330) Beda : « Vacantem domum, id est torpentem
(327) Hieron. « Rx eo quod finita parabola vel ab operibusbonis inveniet. »
historia sequitur Sic erit et generationi huic pessi-^
:
 »

18£ COMMEiNT. IN MATTH. - PARS III, CAP. XIII. 186

Luxnriavero,fornicafio,voluplas, superbia,avari- A ror et mater est. Cum extraneis loquitur Jesiis

tia.discordia.omuisqueitnmundiliaornamenladia- mater ejus et frafres foris stant isti cuin eo in do- :

bolisunt: hisautem ornamentis invenit eamorna- mosedent, illi eum foris exspecfant. Non vocaf hoc
tam. « Tunc igitur vadit et assumit septem alios amysterio; alicujusreisignificatioest; usquehodie
spiritus secum nequiores se, et ingressi habitant namque videmiis Jesum cum extraneis loqui. Cuni
ibi. » Non sufficit ei uf sohis lalem domura possi- extraneisenira loquifiir Jesus.quando Gentiurapo-
deaf ; socios quaerit : spatiosus esl locus; multis piilo hoc Kvangeliuin legitur : mater autem ejus
isli septemspi-
indiget habitatoribus. Sed qui sunt Synagoga et frafer ejus Judaei foris slanl (332).
quare etiam septem ? quare nequiores ? Quia
ritus ? ForisquidemqiiiainEcclesiamnonsunt;exspectant
enim septem sunt gratiae Spiritus sancti, quibus eum lamen, et cumeo loqui desiderant ut enim :

omnis anima ad fidem converlitur, et conversa de- Apostolus ait : « Zelum Dei habent, sed non secun-
fenditur ; ideo iniquus septem spirifus ilhcon-
iste duiu scientiam [Rom. x, 2). » Verumtamen non
trarios secum assumpsit, quibus adversum easdo- loquentur cum eo, neque videbunt eum, nisi ipsius
mum suam tueatur. Opponens videhcet spirifum domum intraverint, et in Ecclesiabaptizati fuerint.
stuititiffi contra spiritum sapientise, et contra spi- NuUum autem sibi Dominus alium dicit esse
rilum iuteilectus spiritum vertiginis B propinquum, nisi eos qui Patris ejus voluntatem
et insaniae :

contraspirituraconsiliispiritum teineritafis: contra faciunt. Eos autem et matrem et fratres vocat,

spiritum forlitudinis spiritum inconstantiae et ti- quoniam qnasi raatrem et fratres eos diligit. Et his
moris contra spiritum scientiee spiritum inscien-
: quidem verbis apertissime monstrafur quod car-
tiflB : conti-a spiritum pietatis spiritura impietatis : naliamori spiritualis amor praeferri debet. Eo enim
contra spiritum timoris Domini spiritum contem- amoreetfratres,omnesquepropinquos 68 nostros
ptus et odii. Infelix illa anima in qua isti spiritus diligere matrem et fratres suos
deberaus, quo
regnanf, dominantur. Isti enim quodam-
et cui isti Christusdilexit. Diligebalenim eos.nonquiamagis
modoneqiiioresiilosuntquieosconduxit; quoniam secundum carnem propinqui erant, sed quia Patris
isfi in hac vita animam corrumpunt, ille veropost ejus voluntatem magis faciebant. llle igitur est
hanc vitara aniraam cruciat ille lentat, isti occi- ; Christo propinquior, qui melior.
dunt ille januasaperit, isti introraissi cunctaper-
; LI. [Cap. XIII.] In Ulo die pxiens Jesus de domo,
dunt et dissipant. Ille hominem tentare et vexare sedebatsecus mare: et congregatse suntadeum turbae
pofest, animamvero nisiperistos occiderenonpo- multae, ita ut in naviculam ascendens sederet ; et
test. Sic igifur isti sunt nequiores
quia plus omnis turba slnbat in littore. In illo, inquit, die,
illo,

nocent isti quam ille. IUe enim consiliando ef ten- fralresforisstabant, exiens Jesus
q quomater ejiiset
fandoeslnequior, istiagendo et corrumpendo suut dedomo, sedebat secus mare. Longiis estiste dies ;

nequiores illi Apostolus hominem tradidit « in interi-

: nondum enim finitus est, quoniam adhuc mafer
tum carnis {I Cor. v, o) » de istis vero dicit: : ejus et fratres forissfant. Quolidie autem Jesusde
« iNon regnet peccatum in vestra mortali carne domo exit, ut ab his qui extra sunt videatur, au-
(Rom. V1.12). » Non estigiturmirum si (iuntnovis- dialur, el cognoscatur extra enim sunt quicunque :

sima hominis illius pejora prioribus ciim prius baplizati non sunt. (333) Sedet autem Dorainus
;

uno, et postea septem prematur deemonibus. secus mare, id est juxta baptismatis aquas ibi :

L. Adhuc eo loquente ad turbas, ecce mater mullae turbaecongregantur ad eiim multienim et ;

ejus et fratres stabani fons. qusermtes loqui ei. inniiraerabiles quotidie ad baptismum conveniunt.
Fratres enim ejus, beatce MarifB nepotes dicit (331), Sed ubi sedet? In navicula haec enim navicula :

Jacobum scilicet et Joseph. et Judara et Simonem unusquisque sacerdos ef episcopus intelligilur. Per
:

mos estenimdivinaeScripturaequoscunque propin- hosenim modoloquitur, perhos baptizat, etturbas

quos, fratres vocare. Dicit autem ei quidam : Ecce docet. Ab his extra domum fertur ab his,ignotis :

maler tua et fraires tui foiis stant quaerentps te. etextraneis revelatur. Omnis autem turba stat in
At ipse respondens dicenti sibi ail: Quse esl ma-
^ litfore. Tandiu enim omnis turba
in littore stat,
ier mea, et qui sunt fratres mei ? Et extendens donec audita praedicatione in Christum credat,
m.anum in discipulos suos dixit : Ecce mater mea et ad maredesceadat,etaquis baptismilavataresurgat.
fratres mei : quicunque enim feceril voluntatem LII. Et locutus est eis multa in parabolis dicens :

Patns mei qui in ccelis est, ipse meus fi^ater et so- Ecceexiitquiseminatseminaresemensuum : etdum

(331) Hieron, « Nos .... fratres Domini non eos qui extra Ecclesiam positi sunt, nullam divini
filios Jose[)h, sedconsobrinos Salvatoris sororis sermonis capere posse iutelligeutiara. Navis enim
Mariae liberos intelligimus materferae Domini, qure Ecclesiae lypum praefert, intra quam verbum vitae
esse dicitur raater Jacobi minoris, et Joseph, et positum et praedicalum, hi qiii extra sunt . . . in-
Judae, qnos in alio Evangelii loco frafres Domini felligere non possiint. » Beda : « Navicula significat
legimiis appellalos. Ecclesiam . .qui vero in littore stant
. . . signi- .

(332) Hieron. «.Mater ejiis et fratres, hoc est Sy- ficant eos qiii noviter ad fidem venienfes, errore
nagogaet popiilusJudaeonim foris stant, et infrare siint infidelitatis exuti, ef adhuc per lavacrum ba-
desiderant, et sermoue ejus indigni fiiiut. » ptismatis Ecclesiam non intraverunt. »

(333) S. Hilar. « Facti istius genere significat

 ;

187 S. BRUNONIS EPISCOPl SIGNIENSIS 188

seminat,qu3edamcecideruntsecusviam;etvenerunt A videturesse quodaudiunl.Graviterenim audiebant

yolucres et comederunt ea. A lia autemceciderunlin illi qui dicebant : « Durus est hic sermo, et quis
petrosa ubinon habebantlerram muUam,et continuo potest eum audire ? » {Joan. vi, 61.) Oculos vero
exortasunt ,quianon habebantallitudinemterrse : SO' claudunt, qui ad cognoscendam veritatem menlis
leautemorto3estuaverunt,etquianonhabebantradi- oculos aperire nolunt. Unde fit ut non convertan-
cem, aruerunt. Alia autem cecideruntin spinas, et tur, neque sanentur, idoque in peccatis suis mo-
creve7'imtspinas,elsuffocaverunlea.Aliaaulemceci- rientur. Vestriautembeati oculiquia vident, etau-
derunt in terram bonam, et dabant fructum, aiiud enimdecorporeisoculis
res veslrae quiaaudiunt.Si
centesimum, aliud sexagesimum, aliadtricesimum. et auribus hoc intelligatur, soli cseci et surdi mi-
Qui habet aures audiendi audiat. Totam parabo- seri sunt, et non solum homines, verum eliam ju-
lam posuimns quam, quia Dominus ipse eam edi-
; menta et alia animalia beata erunt. HocgS igitur
dit, exposuit, ejus expositionem audiamus, ne- dicens (335), mentis oculos auresque requirit.
que aliam, quod utique non licet, in ea quaeramus. Amen quippedico vobis : Mulli prophetae el justi vo-
Et accedentes discipulidixerunlei: Quareinparabo- luerunt videre quae videlis,et non viderunt,et audire
lis loqueris ? Qui respondens ait ilLis : Quia vobis quae audilis, et non audierunt. His autem verbis
datumestnossemysteriumregnicoelorum,illisauiem g ostenditquod prophetae etjusti homines suum ad-
non est datum. Vobis, inquit, qui creditis, vobis ventumexspectabant, etejus verba audireetopera
qui fidem habetis, vobis qui veritatem diligitis, vo- videre desiderabant. Quae quamvis spiritualitervi-
bis, qui noncarnaliased spiritualia quaeritis.vobis dissent et intellexissent, hoc autem gaudii etbea-
datum est nosse mysterium regni coelorum illis titudiuis solis apostolib. et aliis fidelibus qui tunc
:

autem non est datum. Quare ? Quia non credunt temporis erant dalum est, ut Christi colloquio cor-
quia spiritualia non quaerunt scriptum est enim poraliter fruerentur. Unde et justus ille Simeon
: :

«Nisi credideritis non intelligeiis. Qui enim habet videns eum magno repletus gaudio dixit «Nunc :

dabitur ei, et abundabit; qui autem non habet, et dimiitis, servum tuum Domine, secundum verbum
quodhabetaufereturabeo.» Qui enim habettidem fuum in pace, quia viderunt oculi mei salutare
sicut vos habetis, ei dabitur et nosse mysterium tuum {Luc. II, 29). » Vos ergo audite parabolam se-
regni coelorum, et abundabit in scientia et omni minantis: omnis qui audit verbum regni et non
bono. Quiautem tidem non habet, etiam id quod intelligit, venit malus et rapit quod seminatum est

habet auferetur ab eo qualenus infelix et nudus

;
in corde ejus hic est qui secus viam seminatu est. :

de hoc mundo exiens, nihii ei reraaneat, nisi pecca- Qui autem super petrosa seminatus esl, hic est
tum etpoenapeccati(334). Ideo in parabolis loquor P qui verbum audit, et continuo cum gaudio accipit
eis, quia videntes non vident, et audientes nonau- illud non habet autemin se radicem, sed esttem- :

diunt ,neqneinielligunt Meritoenimin paraboliseis

. porahs facta autem tribulatione et persecutione :

loquitur Dominus, qui videntes exterius virtutes propterverbum,contiuuoscandalizatur. Quiautem

et miracula quae ipse operatur, non vident tamen seminalusestin spinis.hic est qui verbum audit,et
oculis cordis, neque credunt ipsum esse Christum. soUicitudo saeculi istiusetfallacia divitiarum suffo-
Undeipsumait «Sioperanon fecissem iu eis.quae
: cat verbum, et sine fructu efficitur, Qui ergo in
nemo alius fecit, peccatum non habereut {Joan. xv, terram bonam seminatus est, hic est qui auditver-
24). Et audientes verba vilae et salutis quee illis
)) bum et intelligit, et fructum affert et facit aliud :

annuntiut,nonaudiunttamen auribus cordis,neque quidem centesimum, aliud autem sexagesimum,

intelligunt, ut poenitentes convertantur, et sanen- aliud vero tricesimum. Haec autem expositio brevis
tur non enim habent aures audieudi. Hoc autem
: valde et plena est quae fortasse sine arte, et con- :

fit, ut adimpleatur iu eis prophetia Isaiae dicens fusa, a grammaticis esse putabitur quoniam et se-
: ;

Audituaudietis, et non inielligelis et videntes vide- men, et ipsum hominem in quem semiuatur ita
;

bitis et non videbitis {Isai. vi, 9). Audiunt enim et permiscet, ut nunc semen, nunc ipsum hominem
non intelligunt ; vident et non vident, sicut modo seminatumdicat.lnquoetiamapparet evangelistas
exposinmus. Incrassatumestenimcorpopulihujus, ^ non tantum artis grammaticse regulis, quantum

et auribus graviter audierunt , et oculos suosclause- sententiis veritatis simplici sermone deservisse.
runi, ne quando videant oculis, et auribus audiant, Quamvis Deus unus idemque seminator sit etho-
et convertantur, ei sanem eos. Mala crassitudo, qua minum et verbi prius enim omnipotens Deus se-
:

scientia tollitur, et stultitia nutrilur. De hac enim minavithomines, deinde vero Evangelii verba semi-
crassitudine Psalmista ait: « Prodiilquasi ex adipe navit in homines. Illeenimhorao secus viamsemi-
eorum (Psal. lxvu, 7). » Ideo et Moyses
iniquitas natus est, qui verbum audiens non intelligit, id est
omnemillam pinguedinem quae operit vitalia, ado- intelligere contemnit. Sed quid mirura, si hi tales
lere et incendere jubet. Graviter autem illi au- verba Dei intelligere et facere contemnunt, qui
diunt, quibus quia non credunt, grave et difficile juxta viam perditionis etmortis sedentes, malignis

(334) Vid. Hilarium, Hieron., Bedam. oculos etaures quae beatitudinemaccipiunf, carnis
(335) Mieron. « Nisi supra legissemus, auditores intelligi. Sed mihi videntur ilii beati oculi, quipos-
adintelligentiam provocalos . . . putaremus nunc sunt Ghristi cognoscere sacramenta, » etc.
 »

189 COMMENT. IN MATTH. - PARS III, CAP. XIH. 190

spiritibus serviimt et obediunt ? Verbum igitur A LIU Atiampa7'abota7npropo5uitiUisdicens{2Z9):

quod seminalur in eos, facile a diabolo rapilur, Simite factitm est regnum cxlorum hoynini quisemi-
et a vitiis solilo itinere inde transeuntibus concul- navit bonum semen in agro suo. Cum autem
domni-
(:atur. Ille autera horaosuper petrosaestseminatus, rent hondnes, venii inimicus ejnset super seminavit
qui facile perii, adeo separatur. quoniam tidei et
et ziznnia in medio tritiri, et abiit. Cum autem her-
charitatis radicibus non tirmalur. Semenergo quod bam (340) et frurlum fecisset, tunc apparuerunt et
in eum cadit el cito nascitur et cito siccatur, quo- zizania. Accedentes autem servi patrifamitias dixe-
niam non habet fidei et virtulum humorem quo runt ei : Domine, nonne bonum semen seminasti in
uutriatur. Ille vero homo inter spiuas seminatus agro tuo ? Unde ergo habetzizania ? Et ait illis : Ini-
fst, ciiidivilifeet voliiplates dominautur, (336) se- : micns homo hoc fecit. Servi autem dixerunt ei: Vis,
men itaque quod in eum seminalur, sine fructu inius, et cotligimus ea ? Et ait : Non, ne forie colli-
quoniamipsis divitiis et voluptatibus suf-
efficitur, genles zizania, eradicetissimul cum eiset triticum.
focatur. Hsecenim non corporis.sed animee spinee Simte autem utraque crescere usque ad messem, et
sunt, quia, etsi ad tempus carnem oblectant, ani- in tempore ^nessis dicam messo^nbus : Colligite prius
mam tamen in aeterniim punguut et cruciant. In eo ad comburendum.
z>zania, et atligate ea fasciculis
quoque divites et voliiptuosi inter spinas jacere B trilicumautem congregateinhorreum meum. Tunc
videntiir.quodcuraetsollicitudine seraperpremun- dimissis turbis venit in domum, et accesserunt ad
tur et punguntur. At vero ille homo in bonam eum disciputiejus, Edisserenobis parabo-
dicentes :

terram seuiinatus esl, qui fide, scientia, et bona tam zizaniorum Quirespondens ait : Quisemi-
agri.
operatione seinper fructificat semen igitur quod : nat bonum semen, est Filius hominis ager autem, :

ineum cadit aff^-rt fructum etcentesimnm, et sexa- est mundus : bonum vero semen, hi sunt filii regni
gesimum, et tricesimum. Hoc autem Evangelista zizania autem, filiisunt nequam : inimicus autem
non exposuit nobis igitur exponenclum reliquit.
: qui seminauil ea, est diabolus messis vero, consum-
:

Quidamenimcentesimumfructum virginibus;sexa- maliosxculiest: messoresautem.angeiis sunt.Sicut

gesiniura autem contioentit)US tricesimura vero ; ergo colliguntur zizania et comburuntur, sic erit in
bonis conjiigatisatlribuunt (337). Bonumestitaque consummationesaeculi.MittetFiliushominisangelos
coojugium;sedmehor continenlia,optimaverovir- suos et cotligent de regno ejus omnin scandala, et
ginitas. Ferunt autem et illi friictum centesimum, eos quifaciunt iniquitatem, etmittent eos in cami-
qui, contemplis omnibiis quae miindi siint, soli di- num iqnis : ibi erit fletus el stridordentium. Tunc
vinaeconteraplationi vacant. Sexagesimum veroqui, justifulgebunt, sicut sot, in regno Patris eorum : qui
praedicando et hnbet aures audiendi audiat. Et ego quidem aliud
baptizando, Domino serviunt. Trice-
simum autem qui, audiendo et credendo fidei, ^ his superaddere timeo, ne, dum lucem illiiminare
obediunt. Magnus igitur fructus est obedire et cre- veliin, potiusobscurem. Illud aiitem valde conside-
dere,major autem praedicare et baplizare,maximus randura est quod Dominus ante messionis tempus,
verocoelesti contemplationivacare(338). Quoniam zizania a tritico separare inlerdicit, ne forte simul
autemomneshominesinhujusmundi amplissimum cum eis et triticum eradicetur, Ibi enim tolerandi
agrum venientes, vitiiset malignisspir!tibus,carnis sunt mali, ubi si commoveantur, in magnum peri-
quoque voluptatibus, cunctisque concupiscentiis culum veniunt boni. Ubi enim fides non perit, me-
tenlandi traduntur, non immerito et secus viam, et lius est eorum vitiosos mores et actus tolerare,
super petrosa, et inter spinas seminari dicuntur. quam eos irritando, Ecclesiae pacem et quietem
Terra enim bona est, sed aliunde corrupta, bonilatis solvere. Admoneantur igitur, non expellantur;sunt
noraen amisil. lo eis igitur proprium nomen servat, enimquifacilius monitis vincanturquamminis. Illa
in quibus vitiis et corruptioni non servit. Illa ita- igitur zizania maneant inter triticum, quae sine tri-
que terra fert fructiim bonum, quae bona persistit tici eradicatione evelli non possunt. In omnibus

in bono quee autem a bonilate recedit, aut secus

: enim esthabenda discretio, neque omnes unomodo
viam jacet, et 70 ^ transeuntibus calcatur, aut habere oportet (341).
pelrosa est, el humorem non habet, autspinosa, et D LIV Aliamparabolamproposuiteis,dicens:Simile
voluptatum aculeis horrescit. est regnum caelorum grano sinapis, quod accipiens

(336) V. Hieron. hic, Basilium in psal. xlv. test.

Chysost. hom. 59 in Genes. Gregor. Mo- (338) Greg. hom. 17. in Ezech. « Fructus terree :

ral., I, 4, etc. bonae trigiuta affert, ciiin mens perfectionem fidei

(337) Hieron. « Siciit in terra mala tres fiiere di-
: quae est in Trinitate conceperit sexaginta affert,
;

versitates, secus viara, et pelrosa, et spinosa loca : cum bonae vitae opera perfecte protiilerit centum ;

sic in lerra bona trina diversitas est, centesimi, se- vero affert, cum ad aeternae vitae contemplationem
xagt^simi, et iricesirai fructus.... centesimum fru- profecerit. »
ctura virginibus, sexagesimura viduis etcontinen- ab A. ex-
(339) Haec et sequentes parabolae duae
tibus, tricesimiim ca-to matriinonio depiitantes. » plicataecontinenturunicahomiliaEmiseno supposi-
Fiisius idem io epist. ad Paramach. el lib. advers. ta Dnminica 25 post Peiit., pag. 180.
Jovin. Isidoriis Pelusiol. lib. i, epist. 144. «Aliiis Cuin aulem crevissel herba, etc. Vulg.
(3iO)
centum.aliussexaginta.aliuslii?inla. virffiniialein, (341) Beda ad li. I. « Hinc habere docemur lon-
et continentiam, el matrimonium signilicare po- ganimitatem patientiae, utin longanimitatejustitiam
 »
;

191 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 192

homo seminavitin agro suo quodminimumquidem A divitiaenondumomnibusmanifestae apparent.Inve'

;

esl omnibus seminibus, Cum aulem creverit, majus nitur tamen etsi non ad plenum quoniam sancto- ;

est omnibus oleribus, et fil arbor ; ila ut volucres cceli rum doctrina, et prsdicatione, qualis quantusve sit
veniant, et habilentin ramis ejus. Talis enim aprin- magna ex parte declaratur. Hunc enim thesaurum,
cipio fuit Ecclesia, quae nunc regnuin coelorum ap- Christo Domino preedicante, sancti apostoli invene-
pel]atur,adcompartionemaliorumregnorum;quale runt, et prae gaudio illius venditis omnibus, eum
estgranum sinapis ad similitudinem aliorum gra- eraerunt. « Si vis, inquit Dominus, perfectus esse,
norum. Minimum estenira cunctis seminibus, qiiae vade, vende omniaquaehabes,et d;i pauperibus, el
frequenti usu seminari solent ab hominibus cre- ; me, ethabebis thesaurum in coelo {Mat. xix,
seqiiere
scens autem fit caeteris oleribus majus. quod ipso 21). » Sicigitur ageristecumsuothesauroperfectis-
visu probari polest. Similiter autem et Ecclesia (-^42) sime eraitur: huncautein thesaurum illeabscondit,
ab uno vel a paucis incipiens, in infinitam crevit qui Gognito qualis sit, corde relinet, mente dilligit,
multitudinem. Unde et per Psalmistam Dominus ejusque nullo modo obliviscitur illud enim abscon- :

ait « Annuntiavi et locutus sum, multiplicati sunt

: dimus, quod charum habemus, et amittere time-
super numerum (PsaZ.xxxix, 6). » Icemque : « Mihi mus.
autem nimishonoriticati suntamicitui, Deus, nimis B LVII. Iterum simile est regnum coelorem homini
confor(atusestprincipatuseorum:dinumeraboeos,et negoliatoi'iqugerentibonasmargaritas:iy\ventaautem
superar3nammultiplicabuntur(Psa/.cxxxvin,i7). » una pretiosa margarila, abiit, et vendidit universa
LN Aliam parabolam locutus est eis Simiie est
. : quge habuit,et emit eam. Haecautem similitudo,el ea
regnum cselorum fermento, quod acceptum muLier quae superius dicta peue idem signiticant (346),
est,

abscondit in farinae satis tribus, donec fermentatum praeter hoc quod regnum coelorum noncoeleslis pa-
est toturn. Heec autem parabolaeadem est quae su- tria sicut ibi, sed sancta Ecclesia intelligitur : quod
perior. Sieut enim minimum granum sinapis in vero ibi thesaurus dicitur, hic margarita vocatur.
arborem crescit,itaet modicum fermenti magnam Siinile est igiturregnum cnelorum, id est sancta Ec-
farinae massam
vivificat et crescere facit. Fermen- clesia, homini negotiatori, quoniam sicut ille unius
tum enim hoc loco non corruptionera, sed vivitica- margaritae desiderio omnia vendidit, et eam emit
tionem operatur regnum vero ccelorum, Ecclesia
: ita et ista pro amore patriae coelestis et aeternae feli-

est (343) mulier autem, Dei sapientia

: tria vero : citatis, non solum ea quae habuit vendidit, verum

sata farinae, tres mundi partes, Asia scilicet, Africa etiamseipsam servituti subjugavit, uteam emereet
et Europa. Mulier igitur, id est Dei sapientia acce- possidere valeat. Callidus enimnegotiatorest qui ex
pit fermentum, id est primitivam Ecclesiam, et
q his quae diu possiderenon potest, tale aliquid emit
abscondit in farinae satis tribus, dicens discipulis quod nunquam amitteretiraeat, et inquo universa
suis « Ite in universum mundum, praedicate Evan-
: possideat.
gelium oranicreaturae(il/a?"c. xvi, 15). » Exhisenim LVII. Ite7'um simile est regnum ccelorum sagense
totum pene mundum jam fermentatum et vivifica- missae in mare,et ex omnigenere piscium congreganti.
tum in Ecclesiae corpus crevisse videmus. « Haec Quam,cumimpletaesset,educentes, elsecuslittus se-
omnia locutus est Jesus in parabolis ad turbas, et denies, elegerunt bonos in vasa, malos autem foras
sine parabolisnon loquebatur eis ut adimpleretur miserunt. Merito enim regnum coelorum, id est saa-
:

quod dictumerat per Prophetamdicentem « Ape- cta Ecclesia, sagenae (347) simile dicitur
: quia et :

riam in pavabolisos meum eructabo abscondita : piscatoribus commissa est et in aquis baptismatis ;

a constitutione raundi (Ps. lxxvii, 2). » Est autem quotidie innumerabiles pisces concludit etcapit de :

parabola similitudo, in qua aliud dicilur, et aliud quibusipse Dominus suis discipulis ait « Venite :

rationabiliter intelligitur. post me, et faciam vos fieri piscalores hominum

7 1 LVI. Simileestregnumcselorum thesauroabs- {Matth. IV, 19). » Hanc autein sagenam tunc ia
conditoin agro, quem quiinvenit homo abscondit, et mare Dominus misit, quandoeisdem discipulis prae-
prsegaudioiUius vadit.et vendit universaqaae habet, ,-. dicens « Ite, doceleomnesgentes, baptizantes
cepit, :

et emit agrum iUum(:HA). Regnura coelorum hocin eosin nominePatrisetFiliiet Spiritussancti(348).

loco coelestem patriam dicit (345) quae merito the- : Mareenim vocetur mundusiste:de quo Psalmista :
sauro inagro abscondito comparatur, qiioniam ejus '(Hocmare,inquit,magnumetspatiosum;ilIicreptilia
meditemur, et in judicio patientiara non negli- Emiseni nomine vulgata in natali virginis unius,
gamus. » pag. 230.
Hieron. « Regnum coelorum praedicatio
(342) (345) Beda ex hom. 2 S. Greg. in Ev. : « The-
Evangelii est .... Haec autem praedicatio quae parva saurusabsconditusestcoelestedesideriura quem
videbalur in prineipio .... non exsurgit in olera, profectoagrum venditisomnibuscomparatquicun-
sed crescit in magnam arborem. » Idem habet ex cta sua desideria per custodiam coelestis desideri
Hieron. Beda. calcat. >
(343) Hieron. et Beda. « Mulier est supradicta (34-6) Hieron. quoquehic : « Aliis verbisid ipsum
apostolica praedicatio, sive Ecclesia, ex diversis quod supra, dicitur. »

gentibus congregata, » etc. (347) Malth. ult. 19. Euntes ergo docete, etc.
(344) Matth. xiii, 44. Hiijus et sequentium dua- (348) Beda ex Hieron. r Sagena significat Eccle-
rumparabolarumexplicationemlegesinhomiliasub siamquaeomnes communiterad veniampeccatorum
 :

193 COMMENT. IN MATTH. - PARS III, CAP. XIV. 494

quoramnonestnumerus(PsflZ.cm.2o).»Congre}?avit A /fi/es ? Patriamsuam, civitalem dicil Nazareth, in

auteoi haec sageuaex omui geuere piscium,quouiam qiiainalerejushabilabai; iiiquaelipsenulritusfue-
sancta Ecclesia ad tidem vocavit, et in sinu suo col- rat. Miial)autiir vero omues, (|ui eum audiebant,

legit ex omni genere honiinum. Ibieuim simui sunt ejusqiievirlutes videbantrecordantesquoniaminter

Judaei et Grseci, Lalini et barbari, divites et paupe- eos conversatusjueclilterasdidicisset, nec taleali-
res, sapientesetinsipientes, frumenlum et zizania, quid aliquando fecisset. Dicebantergo: Unde huic
granum et palea, justisimul etpeccatores. Nondum sapientiahsec etvirfuies'^ Hoc euim dicunt,quiane-
autemimpletaest;adhucpiscesingrediuntur,adhuc sciunl eu:n esse Dei virtutem, et Dei sapienliam.
homiues baptizantur impiebiturvero,quando ple-
: Verumtamennonfacile palet, undesit sapientiasa-
nitudo gentium in eain iutroierit, et quando Israel pientiae,et virtusvirtuti. iVon/ze hicest fabri filiusf
saivus tiet. Tunc igitur eam educentes, et secus Est utiquefilius fabri,sednon illius cujusvosputa-
littus sedentes, bonos pisces eligent, malos autem tis.Bonus faberJoseph, sedmelior ille qiii fabrica-
foras projicient. Litlus namque maris, tinis esl ste- tus est auroram et solem, cujus iste est tilius (351 ).
culi hoc autem ipseDominus exponens, ait Sic
: Nonjie rnater ejus dicitur Maria ? Matrem quidem
:

eritin cunsummalionessecuLi : exibuntangelietsepa- cognoscitis, sed Patrem ignoratis. Quienim Filium

rabunt malos de mediojusiorum, el mittent eosin p non cognoscit, neque Patrem coguoscit. Unde ipse
cammum ignis : ibi erit fletus et slridor dentium.Cdi- ait: « Qui videt me, videt et Patrem {Joan. xiv,
minus isle infernus est, in quo neque vemis mori- 9). » Sed neque matremejusbene cognoscitis,dum

tur neque ignis exstinguitur in fletu veio et den-

; filium Joseph eum esse pulatis mater enim ejus,
: ;

lium stridore, dolorisnimietatem etpoenarnm into- virgo est. Dicile ergo: Nonne mater ejus dicitur
lerantiam s'igQ\^ca.\..lntellexistis haecomnia'? Dicunt \\vgo Maria'! Sicenimnoseam vocamus: etfratres
ei: Etiam. Ait illis : Ideo omnis scriba doctus in ejus Jacob et Joseph, et Simon et Judas, et sorores
regno ccelorum similis est h.omini patrifamilias, qui ejus nonne omnes apud nos sunt ? Unde ergo huic
profert de ihesauro suo nova et cetera. Ac si diceret omniaista ? Etscandalizabanturin eo. Fratresenim

Illis in parabolis iocutus sum, et non intellexerunt, ejusatque sorores.nepolesmatris ejus dicunt: Mos
vobis autem parabolas ipsa exposui etintellexislis. esl enim divinae Scripturae fratrum vel sororum
Et illis quidem quia adhuc vetires sunt, protuli ve- tilios fratres vocare (352). Jesus autem dixit eis^non

tera ; vobis autem quia novi estis, et nova et vetera ;

estprophetasine honore, nisi inpatria sua et in domo
illis prophetarum consuetudine ; vobis doctoris et sua. Ubique enim honoratur Christus, ubicunque
magistri morelocutussum. Sic igilur loquimini,sic virtutem potentiam suam ia signis et miraculis
et

docete hanc loquendi regulam tenete. Aliter enim

: revelare dignatus est soli vero Judaei eum inhono-
;

in regno coelorum aliter in conventu Scribarum et

; rant, cumquibusad tempusconversatus esl.Etnon
Pharisaeorum aiiter in Ecclesia el aliter in Syna-
; ; fecitibivirtutesmuUas,propterincreduliiatem iUo-
gogaloqui oportet. 72 \*^&oomnis scribadoctusin rum. Unde et Marcus dicit « Et non potuit ibi fa-
:

7'e^nOfce^o?v<m.OmnisEcciesi8edoctoretpraedicator, cerevirtutes multas(353). » Quarenonpotuit?Quia

si sapiens est, si doctusest,siwi7ji' est hominipatii- noIuit.QuarenoIuit?PropterincreduIitatemillorum.
familias, quiprofert de thesnuro suo, de divitiis pe- Poterat enim Dominns, si voluisset, etiam incredu-
ctoris sui, de scieutia cordis sui nova et vetera. Sj- lossanare, sedinsalute corporis animae sanitatem
nagogae Scribae, quia docti non sunl, proferunt ve- signihcabat. Anima enim, nisi per fidem, neque sa-
tera, Ecciesiae veroScribae, quiadocti sunt, et nova nari nequesalvari potest, quoniam ejussalutemin
proferunt et vetera (349) illi solam Iitteram, isti
: flde Deus constituit, dicens : « Qui crediderit et ba-
et litteram sequuntur et spiritum : istis denique da- ptizatus ftierit, salvus erit. Qui vero non crediderit
tuiu est nosse mysteriumregni Dei, illis autem non
condemnabitur (J/arc. xvi, 16). » Lnmutabilisenim
estdatum ; ut videntesnoQ videaat,etaudientesnoa
Dominusitaquaedam constituit, ut jamomninomu-
iatelliganl (350). tari non possent.
L\X.Etfactumest,cumconsumm.assetJesuspara- LX. [Cap. XIV.] In illo tempore audivit Herodes
bolas istas, transiit inde. Et veniens in palriam D tetrarc}t.a famam Jesu, et ait pueris suis Hic est :

suam, docebateos in Synagogis eorum, ita ut niira- Joannes Baplista ; ipse surrexit a mortuis, et ideo
rentur, et dicerent Undehuic sapieniia hxc et vir-
: uir/M<es ope7-a/j^Mrineo (354). Cujusopioionisbeatus
invitat, quae ad littus, id est ad finem saRculi trahi- alienumetiam videtur,ulquaratione fabrum patrem
tur, per doctrinam praedicatorum, etintine saeculi habueiit declaremus. Hoc euim typo eum Patrem
iu coelestes mansiones reoipiuntur impii vero in ; sibi esse demoustrat, qui fabiicator omnium, con-
exteriores tenebras mittuntur. » didit muudum. » V. serm. 36 De temp. inter Au-
(349) Cyrillus lib. iii, in Jo. Duplici quadam gra- gust. serm.
tia,legalisciliceteievangelica,in fidehominesrobo- ^352) V. Aug. quaest. ex Matth. cap. xvii.
rantiir:quod per parabolamDominusdocuit:omnw (353) {Marc. vi, 3.) Et non poterat ibi virtutem
scriba, etc. ullam facere. V. S. Greg. Naz. orat. 4, et ap. Eu-
(350) In homilia alia subjiciturex Isaia, Psalmis, thymium in Marc. vi.
aliisque qufe qiioniam ad Matthtei explicalionem (354) Est homilia inter caeteras Emiseno falso di-
nonfaciiiot, hic omittimus. ctas ia decolIationeS. Jo. Bapt., pag. 194.
(331) S. Ambros. iib. ni ia Lucam, init. : « iNon
195 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 196

Joannes Baplistafiiprit, etquam sanctus ab omni- A Malumqiiidem mendacium ;sedpejusest homi-

est

bushabebatur,satis manifeslehisverbis declaratur cidiiim. MuUo mehus fecil David, qui cum se Nabal
Omnes enim.utinaho Evangeliolegitur, existima- occidere jurasset, victus tamen precibus AbigaiJ,
bant de Joanne, neforteipse essetChristus. Audien non eum occidit (/ lieg. xxv). Ubi i^itur sine ma-
igitur Herodes virtutes quas Dominus operabatiir jori peccalo minus peccatum aliquis evadere non
nequecredeasaliquem alium esse praeter Joannem, potest, faciat iUud quod minus est, ne majus pec-

qui tahafacerepotuisset,putabateum resurrexisse catum incurat (357). Si enim dixerisquod ahquem

amortuis unde etmajoribussumptis virtutibuset
;
homineminnocentemhodieinterficies sieumocci- ;

operaretur. Hinc autemevangehsta narrat qualiter deris verum dicis si non occideris mentiris
; sed :

virum sanctum Herodes impius interfecerit Hero : melius est eum non occidere et menliri, quam oc-

des enim tenuil Joannem,et aUigavit eum,etposuH in cidere et verum dicere. Melius igitur fuerat Herodi

carcerem, propter Herodiademuxorem fratris suis de perjurio judicari, quam ut de tanto homicidio

DicebatenimilliJoannes Non licet tibi habere eam.

: damnaretur. Misit igitur et decoUavit eum in car-
non enim licel fratri, sicutlex dicit, fratris suiuxo- cere et allatum est caputejus in disco, et datum
;

rera accipere, nisi ad suscitandum semen fratris sui. est pueUae et puella attuUt matri suae. impietas
;
!

si tamen sine liberis defunctus fiierit. Isle autem g ocrudeiitas!Justusdecollatur,fitcaputejuspretium

non ad fralris semen suscitandum, sed ad libidinis saltalionis in disco aflferlur.convivantibus apponi-
;

vohiptatemexcercendam, Philippifratrissuiadhuc tur : magnum quidem ferculum, sed ad videndum

etiam viventis, ut dicitur.duxituxorem.Quiaigitur horribile. EtaccedentesdiscipuliejustuLeruntcor^pus

beatus Joannes hoc tantum scelus interdicebat, ca- ejus, et sepelierunt illud ; et venientes nuntiaverunt
ptus et ligatus, et in carcerem posilus est. Volebat Jesu (358), Quod cum audisset Jesus, secessit inde
autem Herodeseumoccidere, sed nonaudebat,tum innavicuLain Locumdesertumseorsum: Et cumau-
quia sciebat eum esse virura sanctum et justum, dissent turbae, secutae sunt eum pedestres de civitati-
tum etiam quia timebat populum, quoniam sicut bus. Et exiens vidit lurbam multam et misertus est
prophetam eum habebant. Hac igitur causa, eis ; el curavit languidos eorum. Plana transcurrimus,
ejus morsaliquanto tempore dilata est: die autem ut in his quae diflBciliora sunt immoremur.
natalis Herodis saltavit filia Herodiadis in medio, LXI. Vespere autem faclo, accesserunt ad eum
73 Herodi. Quid enim placeat viro sto-
et placuit discipuliejus, dicentes: Desertus est locus, et hora
lido et luxurioso. nisi vana gloria, comessatio, et jam prxieriit : dimitte turbas, ut eunles in castella
muliebris saltatio luxuriee videlicet fomenta et
; emant sibi escas. Jesus autem dixit eis : Non habent
instrumenta? In eovero, quod puella non Herodis ^ necesseire ; date iLlis vosmanducare. Yespereenim
sed Herodiatiis hhadicitur, Philippi hlia fuisse mon- Dominus turbas reficit, quia novissima hora, et

stratur (355). Hujus autem saltatio placuit Herodi, ultima aetate praedicare coepit. Unde Joannes ait :

et nimium unde cum juramenlo pollicitus

placuit : « Filioli, novissiraa hora est {I Joan. n, 18) » et ;

est ei dare quodcunque postulasset ab eo. Ebrietas Apostolus Nos sumus, in quos fines saeculorum
: «

enim, stulliUse et vanitati conjunctain tantum ho- devenerunt (/ Cor. x, 11). » Hoc autem agit in de-
minem praecipitat, ut ea quae dicit non consideret. serto, id est in populo sUvestri et indomito, indisci-

Quid enimsipuellaoculossuosHerodipostulasset? plinatoetindocto. De quo Psalmista ait;« In terra

Nunquid eos eruissel et dedisset iili ? Si enim non desertaet invia et inaquosa, sic in sanctoapparui
dedisset, poterat eum de perjurio appeUaie. Jura- tibi, ut viderem virtuteni tuam, et gloriam tuam

veratseUliessedaturum,nihiloexcepto,quocunque {PsaL. Lxxii, 3). » In hoc deserto el Joannes Ba-

postulassetabeo.Etplusquidem illapostulatquam ptista praedicabat, dicens « Ego vox clamantis in :

oculosHerodis: nonautemUla.sedmaterejusimpia deserto, parate viam Domino {Matlh. iu, 3). « Si

el adultera per illam prsemonitaenim a matre sua,
;
autem discipuli ejus scireni hoc quod Dominus fa-
Da mihi, inquit, in disco caput Joannis Baptistae. cturus eral, sicutsciebat mater (ijus ad nuptias in-
Merito enim scriptum est de muliere mala « Non : vitata.nequaquam ei dixissent Dimitte turbas,ut :

malilia super malilia mulieris {Ecclt. xxv). » " euntes in casteUa emant sibi escas ; \\la.ea\m spmia
est
Poterat enim regni medietatem habere si voluisset Dei plena,jam futura praenoscens dicebat Vinum :

sed hoc pro nihilo ducit: petit caput Joannis. Et non/m6en<(</oan. II, 3), quoniamsciebatUliumsuum
contristatusestrex:propterjusjurandumautem(356) novum vinum ibi esse daturum. Sed quid ait Domi-
eteosquisimulrecumbebant, jussit dari. Poenituit nus"^ DateiLLisvosmanducare.Responderuntei: Non
eum jurasse, mentiri timet, vincit verecundia, fa- habemus hic nisiquinquepaneset duospisces. Vides
cies hominum erubescit, et jusUtise obhviscitur. igitur quia nondum ChrisU discipuli mtelligebant

18, 6, Philippum tradit, nuUis

Josephus AA. sub occasione pietatis impius fieret. »
(355)
occubuisse. Huic Calmet provenisse
reliolis liberis (357) Euihymius :«Quia iucircuuispecte jurasli,
arbitraturquod haec filia nomine Salome) matrem melius erat pejerare e duobus uamque malis levius
:

secuta, cum Herode Aniipa veiut pareute suocom- est eligendum. »

moraretur. (358)Hacteaus Homilia.
(356) Hieroa. : t Scelus excusat juramento, ut
197 COMMENT. IN MATTH. — PARS III, CAP. XV. 198

quid duo pisces quinque panes significarent

et A rium erat quid estenim panesfrangere, nisiScri-
: :

ideoqiie tantae turbae puiabant non posse sufticere, pturariim mysteria revelare ? Ipse enim discipulis
quod universo mundo siiftieiebal. Qninqiie enim seusum aporuit, ut Scripluras intelliRerenl ipse :

panes, quinqiiesunt libri Moysis (3o9) ;inquibus si eos panes fraiigere et Scripturas exponere docuit.
spiritualiter inlelligantur.toluraet Novum et Vetus Hocest enim quod !i\i,eldedit discipulissuis :disci-
Testamentum plenissime conlinetur quorum qui- puli auteni dederunt turbis ipse enim discipulos
: :

dem ciivitiae cimctis homiuibus ad manducandiim suos, discipuli vero nosdocuerunt.Unde Apostolus
sufiiciiint semper enimcresciintsicut et istipanes,
: ait « Ego eniin accepi aDomiuo quod et tradidi :

et qui plus comedit plusabundat. Duo vero pisces, vobis {I Cor. xi, 23). » Nos quoque hoc panes aliis
iniellectus et memoria sunt sine his enim panes, :frangimus,quos aChristi discipulisfractos accepi-
isti neqiie comedi, neque in ventre animse retineri mus, eosquequotidie tiirbis appouimus, dum haec
valent : talis enim cibus iutellectu comeditur, et s3iCT'\Evdi[ige\w<fe\haexpon'um\s.Etmanducaverunt
memoria relinetur.Igitur uec panes sine piscibus, omnes ei staturati sinl .^ixnducaialiwm auiem hiilnn-
necpisces sinepanibussaporem habent.Quiilenim merus qiiinque millia virorum,exceptis mulieribus
legere vales.si oon intclligas? Quid vero inlel- et parvulis 74
non sunt p.ines nisi quinque, mandu- :

ligere, siid quod intelligis memoriae non commen- B cantes autem plusmillibusqiiinque.Ulimanducant,
des?Comedamusigiturpanes,comedamuset pisces: panescrescunl; certamentitinterpanesethomines.
legamus, el iutelligamiis, et ea quae intelligiinus Illi sufticiunt, istideficiunt : nisi enim manducare
memoria retineamus qui enimaliteragunt, venit
: homines cessassent, fortasse in infinitum panes
diabolus el tollit verbum de corde eorum, ne cre- crevissent.Sic igitur et cibus spiritualis, sic panis
dentes salvi tiant. Jussit igiiur Dominuspanesillos utriusqueTestamenti.q uantoplus comeditur,tanto
sibi afiferri, etcum fecisset turbamdiscumbere su- amplius crescil. Nonne vides qiiomodo panis iste
pra fecnica,acceptisquinquepanibusetduobuspisci- mihi quoque in faucibus crescit ? Pauca enim
bus, aspiciens in calum,benedixit,et fregit,et dedit verba sunt, quae exponuntur quae si quis come-
discipulis panes : discipuli auteni turbis. Ecce Salva- dendi avidus, etruminandi validus, qui et denles
tornoster supra fenum turbara discumbere facit, fortiores et stomachiim saniorem haberet, rumi-
quatenus hoc cibo ille se intelligat esse indignum, nare adhuc et plus frangere voluisset, mulias
qui nondum suprafenum discubuit:Prophetaenim adhuc delicias en his parare sibi potuisset. Se-
dicit : « Vero fenum est populus : siccatum estfe- Et susiulerunt reLiquias,duodecim cuphines
q\i\tnr :

num et cecidit flos {Isa. xl, 7). » Quicunque igitur fragmentorun plenos. Valde enim plures suntreli-
es, qui saturaride panibus Christi, discumbe G quiae panum, quain fuissent ipsi panes duodecim
vis :

priussuper fenum, imo priiis te ipsum fenuiu esse enim sunt cophini reliquiarum panes vero omnes ;

cognosce. Non jam luxuriet in te viriditas carnis antequam mandiicarentur infra unum cophinura ;

audi Apostolum dicentem : « Mortiticate membra, poni potuissent.Siquisautem ista miratur, miretur
quee sunt super terram [Col. m, 5) : » intelligite et Cietera omnia quae Dominus operatur. Quid
quiaflos et pulchritudo hujus vitae citoarescit(360). enim fecit Deus quod mirabile non sit (361) ? Coe-
Accipiens autem Dominusquiiique panes et duos lum etterram fecit homineet cuncta
mirabile est :

pisces; aspiciens in coelum benedixit etfregit etdedit animalia creavit, hoc mirabile. Sed nunquid il-
et
Magna munera discipulis daturus,
discipulus suis. lud quoque mirabile non est,quod ex pauco semine
Dominus aspicit ut nos intelliga-
prius in ccelum ; persingulosannostantanobis horrea replet?Quid?
mus, quoniam omne datum optimumet omne do- quod terrae humor cum idem sit, in unaquaque ar-
num perfeclura desursum est descendens a Patre bore vel herba mutatsaporem ?Et cum secundum
luminum {Jac. i, 17). « Omnis enim sapienlia a se neque dulcis neque amarus sentiatur in aliis ;

DominoDeo esl, et ciimeo fuit semper et est anle tamendulcis elinaliis amarus invenilur.Sic igitur
ainncn(Eccl. i). » Unde et de se ipso Dominus
i, quaere per singula, et nihil invenies qiiod non sit
ait « Ego sum panis vivus, qui de coelo descendi
:
[) mirabile. Noli autem isti mirari, sed potius illum
{Joan. VI, 41). » illuc igitur Dominus aspicit,unde mirare, qui omuia tam admiranda
haec et alia
veniuni omnia bona.Iienedicitautera panes,ut sua quoqueconsiderandum est, quia tot
creavit. Illud
benedictione multipIicentur.Sicenim et primisse- sunt cophini quot et apostoli unusquisque enim :

minibus a principio Dominus l)enedixit,cujus be- apostolorum ex istorum qiiinque panura fragmentis
nedictione semel accepta, usque hodie fructificare cophinum suae mentisreplevit.ut haberetundesibi
noB cessa.n{. E t freyit, quod valde quidemnecessa- commissum populum reficere posset (362). Vide

(359) S. Aug. tract. ^4, in Joan. « Quinque pa- : et voluptales istiussaeculietillecebrascarnismente

nes inlellihuiitur quinque libri Moysi, merilo non despecta calcare. »
triticei,sed hordeacei quia ad Vetus Testamenliim
; (361) Hilar. » Ne mirere fontes fluere, inesse
:

pertinenl » idem Beda ad

; h. 1. Antehos Uilariiis uvas vitibus,ex uvis vina diffiiudi,et oiunes mundi
de discipulisasolos sequinque paiies responderunt opes quodam meatu iiidefessoque difliiere;auctorern
habere, qiiia adhuc sub quinque panibns, idest Ij enim hujus universitatis tantus panum profectus
libris legis continebantur. » ostendit. »

(360) Beda, ex Hieron. « Discumbere,eslflores

: (362) llilar. : « Saturalo populo in tantum deia-
 199 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 200
modoinhocunocophinobeatiMatthaei evangelilae ; A tasmaest,et prx timoreclamaverunt. Clamor enim
qiiem ante noslr8ementisoculoseffiidit,quantaede- confusus et inordinatus eos timore nimio indicat
contineantur quem de piscibus quoquemul-
liciae : fuisse turbatos. Statiuique Jesus locutus est eis, di-

tum suscepisse dubitare^S ti^n possumus, cum cens Habete fiduciam ; ego sum, nolite limere. Sic
:

tam bene heec omnia inellexerit, et intellecta me- enim et Moysi Domiuus ait « Ego sum qui sum. :

moriae commendaverit. Simihter autem et beatus Sicdicesfiliislsrael: Qui est, misit mead vos{Exod.
Joannes cophinutn suum ex his panibus implevit, III, 14). » Vel ideo fortasse dixit, Ego sum, ut eum

qui eos hordeaceos fuisse describit. Vere utique quis esset agnoscerent,audita voce quam cognitam
hordeacei erant, et ad comedendum insuaves et habebant:sap.peenimalicujusvocema longeaudien-
difticiles ideoque Uominus eos fregit, et pisces
: tes, quis sit, coufestim agnoscimus, etsi eum non
eis addidit,cuniquibus facilius comedi potuissent. videamus. Respondens autem Peirusdixit: Domine,
LXII. (363) El statim jussit discipuLos ascendere situes, jube me venire ad te super aquas. At ipse
in naviculam etpraecedere eumtrans fretumdonec ait Veni. Ubique enim beatiis Petrus ferventissimae
:

dimitteret turbas.ln hoc enim passionem suam signi- fidei fuisse monstratur (367). Neque enim profun-
ficasse videtur,quiaeorelicto,discipulisfugientibus dissiino pelagosesecrederet,nisi tidemcertissimam
ipse soliis inter Judaeorum
remaneret ait g de Domino haberet
tiirbas :sciebat enim Salvatorem no- :

enim (364) « Si rae quaeritis, sinite hos abire. »

: strum omuia posse, et nihil miniis in mari qiiam in
Sed quia id uavicnlam ascedere et per maris peri- terra potestatem eum habere credebat. Verumtamen
culosum iter discipulosirejubet,eos quoque iuilla quod Petrussuper maregraditur, non solum magi-
tanta perturbatione securos non fuisse ostenditur. stro, verumetiam discipulis raundusiste subjeclus
Et dimissa lurba ascendit in montem solus orare. essemonstratur.Quaiiivispropterhaerelicositafieri
Turbam enimDomiuusdimisit,etin montemascen- oportebat, qui Christum Doininum eo qiiod super
dit, quando relictis Judaeis ad coelos rediit,el solus mare ambulaverat, non verum, sed phantasticura
quidem.quia nemo corporaliter cum eoivit.Ibi vero corpus habuisse postea dicebant vincuntur enim :

orat, quia, ut Apostolus ait (365), pronobisad Pa- isti.dumbeatumquoque Petrum siiper mareambu-
trem interpellat. Ves^oere autemfacto solus eratibi, lasseaudiunt,quem utique veruin corpns habuisse
navicula vero in medio mari jactabatur fluctibus, non dubitant Ei descendens Petrus de navicula am-
.

eratentm conlrarius ventus. Ex eo autem tempore bulabat super aquam, ut veniret ad Jesum. Videns
Judaeorum popiilo vesperum fuit, ex quo Christus vero ventum vatidum timuit,stcum cxpissei mergi
Soljustitiaede hoc mundo recesit: eoeniin nasceute clamavitdicens: l)omine,sulvumme fac; et continuo
lux orta est eis, eo vero moriente, tenebrae facta? Jesusextendensmanumapprehendit eum;etaitiUi:
sunteis. Quodautemnavicula mediomari flucti-
in Modic3efidei,quare dubitasti faoeeaim factobeatus
bus jactabatar, hoc significabat, quod post dhristi Petrusea quae sibi futura erant jamex tunc signifi-
ascensionem sancta Ecclesia in hoc mundo multa cabat.luChristinamquepassione,quasisuperaquas
adversaesset passura. Unde et bene dicitur, quia confidenter arabulabat, cum dicerel ; « Et si omnes
ventus eratei contrarius:quid enim ventus contra- scandalizati fuerint, ego uunquam scandalizabor
rius,nisityrannorumsaevienspersecutio?(5wa''<flOw- {Matth. XXVI, 33). » Videns vero ventum validum
tem vigitia noclis venitadeosambulanssupermare. cum Dominus a Judaeis teneretur, ipse
timuit, quia,
Quartaenimvigiliaexeotemporeagitur,quoSalvator quoque simulcum aliis discipulis fugit. Mersusest
noster in mundum prima enira vigilia fuit
vecit :
autemquandonegavit;deindeveroclamavitdicens;
ab Adam usque ad Moysen secunda a Moyse usque ;
Domine,salimm mefac, quando egressns foras flevit
adOavid tertiaaOavid usqueadChristum (366). Pri-
;
araare ipsuraenira flere.claraarefuit.Sed continuo
;

ma enim vigilianimiosomnogravata sinelege fuit; iesus extendensmanum apprehenditeum, quando

secundalegemhabuit:tertiaprophetas quartaEvan- voceangelica eum consolando, et quodammodo ad
gelium.Quartaigitur vigilia venitad eos,quiamagis setrahendodictumestmulieribus: «Ite, dicite disci-
in hacquara omnibus servos suo Doininus
in aliis j-. pulis ejus et Petro, qiiia praecedet vos inOalilasam
visitaredignatur. Ambulat autem super mare,quia {Marc, xvi, enim 76 qnod proprio no-
7) ; » in eo
totusei subjectusest mundus.£?f videnteseimsuper mineeura vocavit,quasimanuapprehensum treme-
mare ambulantemturbati sunt,dicentes,quiaphan- bundura et jam perire timentein ad spem gratiae
ceps cumulantur augmentura.quantuset credentis est,solitudinera suam in teinpore passionis ostendit,
popuIi,etexpIendorura coelesti gratia apostolorura caeteris trepidatione dilapsis. »
nuraeras destinabatur. » Hier. «Unusquisqueapo- (365) Ad Hebr. vii, 25 : « Seraper vivens ad inter-
stoloruin de reliquiis Salvatoris implet cophinuin pellandnm pro nobis. »

suum, ut vel habeat unde postea gentibus cibura (366) Hilar. « Sed quarta vigilia Dominus venit:
:

praebeat, vel ex reliqiiis doceat veros fuisse panes quartoenim tuin ad Ecclesiam vagam et naufragam
qui postea multiplicati sunt. » Beda « Duodecim : revertetur Prima enimvigilia fuit l»'.gis;secunda
cophiniduodecimapostolisuntquiindesacraraenta prophetarum tertia corporalis adventus quarta
; ;

coUegerunt; quia quaearudibus intelligi nequeunt, autem in reditu claritatis. »

a perfectis inquirenda sunt. » (367) Hieron. : « In omnibus locis ardentissimae
(263) El statim. compulit Vulg. tidei invenilur Petrus ; » quae exscribit Beda. Vid.
(364) Joan. xviii, 9 Hilar. « Quod vespere solus Hilar.
 :: :

•201 COM.MENT. IN MATTH. - PARS III. CAP. XV. 202

eumelevavit.lQhisautemEcclesiaRquoqueprospera A stri ascendere dignetur, et superbiee venlositatem

et adversa sigaificari possunl quse quidem ali- : et vitioruminsurgentium procellasquiescerefaciat
quandomergi,aliquandoveroexsurgerevidetur. Ei (370). Ascendat etiam in naviculam suam, id estia
cu7n ascendissentin naviculum, cessavit ventus. Non sanctam Ecclesiam (371), etse ibi esse manifestat,
estautemintelligendum, ultunc Jesusinnaviculam qui ibi quodammodo non esse videtur, dum tanto

ascendisset (368) ; prius enim venit Capharnaum, eam persecutionumturbinepatituragitari; etimpe-

ibique multa in synagoga locutus esl, quae Joannes ret ventis et fiat Irauquillitas magna. Quod autem
qiiidem scribit, Malthaeus vero et Marcus preeler- ait: Et cum cognovissent eumviri loci illius.mise-

mittunt. Dicit enim Joannes, quia voluerunt eum runtin universam regionem ilLam, et obtuleruntei
discipuli, in naviouiam suscipere, sed slatim fuit omnes male habentes, ut eos sanaret ; quid aliud si-

navisadterramad quamibant,idest Capharnaum gnificat, uisi quia viri sancti qui Deum cognoscere
uude manifestiim est eum tunc in naviculam non meruerunt, pro aliorum peccatis orare, et alios Deo
ascendisse. Jusseratenim Dominus, ut superiusdi- commeudare et ofterre debeut ? Sed quid est Christi

clum esl, ut discipuli sui eum prrecederent ;

qui veslimenli fimbriam taugere (372)? Ahudenimest
cum venissent Capharnaum, ibique eum non inve- tangereChristum,aliudvestimentaChristi. Thomas
nissent, flectentes iterum ad eum revertebantur et B : enim Christum tangens dicebat « Dominus meus :

tuncquidemapparuit eis Dominusambulans super et Deus meus {Joan. xx, 28) » Philippus vero vesti- :

mare. El eipletis omuibus quae modo iu hoc Evan- menta tangebat et non Christum, cumdiceret:
gelio dicta sunt, postquam ea locutus est, quse Domine, ostende nobis Patrem, et sufficit nobis
((

Joannesnarratusque ad illumloouminquodicitur {Joan. XIV, 8). » Propinquius igitur Thomas Chri-

Bxc autem locutus est Jesus in Synagoga dorens in stumtangebat, quamPhilippus: undeetillidicitur:
Caphamaum, redieruntadnavem et cum ascen- « Quia vidisti me, credidisti » huic autem « Non
; ; :

disseutinnaviculam,cessavilventus.Nondumenim credis quia ego iu Patre et Pater in me est? Qui

ventuscessaverat,necmare asuofervore quieverat, videt me, videt et Patrem. » ille igitur jam vidisse et
sed sicut in nocte, ita et in die, eisdem adhuc flu- credidisse, iste vero nondum bene vidisse, velcre-
ctibus agitabalur ut autem Jesus
: ascendit in navi- didisse dicitur. IUi igitur tangunt Christum, qui in
culam, mox ventus cessavit. Qui autem in navicula eum perfecte credentes, calholicae fidei veritatem
eranl, viso tanto wjVncu/o stupenies veneruntet ad- cognoscunt. IUi vero tangunt vestimenta Christi,
oraverunteumdicentes Vere Filius Dei es Marcus
; quiquamvis intelligere nonvaleant, credunt tamen
:

vero eos redarguit, et oblitos et exoeecatos dicit, quod eis a viris calholicis praedicatur. Tanto itaque
quod ex hoc stupentes admirareutur, qui praeterita C unusquisquelongiustangitChristum,quantominus
die lam magnum miraculum in quiuque panibus intefligit et cognoscit Christum. Omnes tamen sa-
Dominura fecisse cognoverant unde et ait (369) nantur, qui velfimbriam vestimenti ejus tangunt,
: :

Non enim xntellexerantde panibus. Sienim de pa- quoniam «omnis quicrediderit etbaptizatusfuerit,
num miraculo recordarentur, jam non eraf, ut de salvus erit {Marc. xvi, 16). »
niaris sedatimiraculomirarentur.Ef cum transfre- LXIII. [Cap. XV.] Tunc accesserunt ad eum ab
tassent,veneruntin terram Genezareth etapplicue- Eierosolymis Scribae et Pharisaei, dicenles Quare :

runt.Cumque egressiessent denavi,continuo cogno- discipulituitransgrediunturtraditionemsenioruml

verwniewm.Hocautem Matthaeusmanifestius dicit Nonenim lavant manussuas,cumpanemmanducant.
videlur enimMarcusdicere.quod discipulieumnon Seniorum namque traditiones, non prophetarum
cognoverintjdonecde navi egrederentur.Sed non est dicta.sed majorum consuetudines vocantur quibus :

ita nonenim hocdediscipulisdicitur,sed de homi-

: docentur et manuset77 urceoset calices etomnia
nibus regionis illius,qui statim eum cognoverunt, vasa frequenter lavare, semperque mundaetnitida
etundiqueinfirmossuoseiadsanandumobtulerunt. habere (373). His autem Juda?i magis quamlegiet
Elhocestquod Matthaeus ait Et cum cognovissent : prophetis obedienteserant. Habebantautem et alias
eumviri lociillius,miseruntinuniversam regionem p multastraditiones, etconsuetudines,quaeetiamlegi
illam,et ohtulerunt eiomnesmale habentes: etroga- el prophetis coutrariae erant de quibus Dominus ;

banteumut vel fimbriam veslimentiejus tangerenl subsequentereosredargnensait: ^e^aree/yos^rans-

:

et quicunque tetigerant salvifacti sunt. Oremus au- gredimini prxceplum Deipropter traditionem ves-
tem et nos Dominum,utin naviculam pectoris no- tram'^. NamDeusdixil: Honorapalremetmatrem :

(368) Vid. S. Aug. lib. n De consens. Evang., c. reditum aeterna Ecclesiae pax, et tranquillitas indi-
47, et S. Ililar. hic v. 19. catur. »
(369j Marc. vi, '62, o3 « Erat enim cor eorum
: (372) Matth. hic v. 36 : « Et obtulerunt ei omnes
I obcaecalum. » male habentes, et rogabant eum ut vel fimbriam
(370) Beda. « lu quodcunque enim cor Deus per vestimenli ejus tangerent. Etquicunque teligerunt
I gratiam sui amoris venerit, mox universa mundi salvi facti sunt. »
'
vitiorumque el spirituum malignorum praelia com- Nequeenim jubebatlexdivina,
(373) Eulhyraius: <(

pressa quiescunt. » ne ederent priusquam lavarenl, sed seniores po-

(371) Hilar. « Ascensu autem ejus
: in navim, puli. »
'
ventum et mare esse sedatum ; post claritatis suee

Patrol. CLXV. 7
i
 ;: ;

203 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 204

etquimaledixeritpatrivelmatri,morlemorialur. Vos A Mala interpretatio, qua homo decipitur, misericor-

autem dicitis: Quicunque dixerit patri oel matri: Mu- dia tollitur, et avaritia nutritur. Nihil ultra paren
nus quodcunque est ex me,tibip7'oderit ,et non honori- tibus faciunt: omnia eis offeruntquae parentibus
ficabit patrem suum, aut matrem suam, etimtum dare debuerant. Pcccant equidem illi qui sic suos
fecistis mandatum Deipropter traditionem vestram. parentes honorant, sed plus peccant qui sic eos
Hoc autem Marcus evangelisla aliquanto planius honorare docent (;!74). Hypocritx,bene prophetavit
dicere videtur ait enim {Marc. vii, 11)
: Vos au- : de vobis lsaias,dicens: PopuLus hic labiis mehonorat,
temdicitis: Si dixerit homopatriauimatri Donum : cor autem eorum longe est a me. Sine causa autem
quodcunque est ex me, tibi profueriL; et ullranon coluni me, docentes doctrinas et mandata hominum
dimittitis eum quidquamfacerepalri suoautmatri, isti enim sunt de quibus dicitur : « Qui loquuntur
rescindeniesverbum Dei.Qnod tale estacsidiceret pacemcum proximosuo,malaautemsunt in cordi-
Deus parentes honorarepraecipit ; vos autem male bus eorum {Psal. xxvn,
3). » Sine causa autem
honorem interprelanles, parenles suos filios inho- quianullamde servitio suo retribu-Deum colunt,
norare docetis dicitis eniin hoc parentibus ad ho-
: tionem suscipient Deus enim non verba sedcorda ;

norem sufficere, si verbis et ratione a filiis hono- atfendit. Redarguit autem eos, quia legis et pro-
rentur; quoniamMoyseseos quidemhonorare prae- phetarum praecepta relinquentes, hominum doctri-
cipit, sed quomodo honorentur non prtEcipit. Et
B
nas etmandatadocebant ea sciiicet queeseniorura :

hoc agentes, non dimittitis eos quidquam ultra \,vdLdi[iovi&?,voca,h'Ani.Et convocatis adse twbis dixit
facere parentibus suis, quoniam male avobisin- eis: Audileetinteiligite :nonquodintrat ineos coin-
structi, vanis verbis eos consolantur, ul sic eos quinat hominem, sed quodprocedit ex ore, hoc coin-
honorare videanlur. Honor enim in divina Scriptura quinat hominem. Vos, inquit, audite et intelligite,
magis in obsequiis quam in verbis intelligitur quoniam isti audirequidem volunt, sed intelligere
:

secundum illud « Honora Dominum de tua sub-: nolunt excaecavit enim eos malitia eorum. Tunc :

stantia [Prov. m, 9) » et Apostolus « Honora

; accedentesdiscipuiiejus, dixeruntei: Scis quia Pha-
:

viduas, quee vereviduse sunt {Tim. v, 2). w Unde et rissei audilo hoc verbo scandaiizati sunt At ilie re- 'i

homines dicere solent Ule et ille bene me honora- : spondensail : Omnis piantatio, quam non plantavit
vit, si illum in domum suam suscepit, et libenter ei Patermeuscoeiestis,eradicabitur. Omnisig'ilaTp\a.n-
servivit, et affluenter necessaria ministravit. Tali tatiophilosophorum.oranisplantatiohaereticorum,
igitur honore parentesnoslroshonorare debemus : omnis piantatio Scribarum et Pharisaeorum,quaecun-
per h£EC autem intelligere datur, quod Scribae et que contra Deum est, contra veritatem est, contra
Pharisaei suis utilitatibus providentes, a parentum justitiara est, eradicabitur. Quse enim plantatio
servitio filios retraherent, et ad templi servitia et contra haec non est, etiamsi ab illis fiat, illorum
muneraetsacrificiaofferendaeosinvitarent. Quibus tamen non est. Plantat autem Deus plantationem
cum illi se id minime facere posse responderent, suamj non solum perbonos, 78 verum etiam per
quoniam pauperes suos paren tes de suis facultatibus malos unde etiam eorumdem Scribarum etPhari-
:

eos sustentare oporteret,dicebant magis Deo obtem- saeorurapIantationemalibiDominuscommendatdi-

perandum esse quani hominibus. At illi e contra cens « Super cathedram Moysi sederunt Scribae et
:

Curigitur Deusparenteshonorarepraecepit?quibus Pharisaei quaecunquedixerintvobis, facite {Matth.

;

illi : Nemo
melius parentes suos honorat, quam ille, xxni, 2). » Non tamen simpliciter quaecunque, sed
qui pro se et pro illis munera Domino offert qui : illa tantumomniaquaeMoysicathedraedoctrinaeque

igiturbene parentes suoscupit honorare,dicat patri conveniant: talisenimdoctrinaelplantatioetillorura

et matri suae : Munus quodcunque est, quia per eosfit; et illorum non est, quia
ex me, non
est
mihi tantum, sed et tibi eorumtraditiononest: omnisenimdoctrinasibona
proderit. Sicut pro me, ita
et pro te munera offero omnis mea oblatio, non est, aquocunquefiat, hei &?,i. Siniteillos, cseci sunt
:

mea tantum, sed et tua est. Hoc autem parentes et duces caecorum : caecus enimsicseco ducatum prae-
cum audirent, magis volebant fame torqueri, quam stet, ambo in foveam cadunt. Haec enim caecitas
taliamunera impedire. Hocigituringenio Scribae et D non corporis sed cordis est ca^-cus enim est, qui :

Pharisaei et parentes fame cruciabant, et filios suis errorem sequitur, et veritatem non intelligit, quo-
facuitatibus spoliabant. Et hoc est quod ait £< niamlumenmentisjntellectusest. Infoveamautem
:

ultra non dimittitis eum quidquam facere patri suo cadunt qui infernum descendunt. Respondens au-
aut matri, rescindentes verbum Dei. Verbum enim tem Petrus,dixit ei-- Edisserenobisparabolamistam.
Dei rescindunt, qui illud tam male interpretantur Atilledixit : Adhuc etvossineinteiiectuestis ?Erant

(374) Difficiliumhunc locum judicio Origenis, et ut eo non minusvos, quam me adjuvare, et Deum
Euthyraii, qiieraadmodtim A. noster explicavit, ex- vobispropitium reddere velim quadoctrina Scrib.-fl
:

plicaut recentiores interpretes Jansenius Coucord. et Pharisaei praelextu religionis suoqueestui stude-
cap.60.,Maidonatus, CornpliusaLapide;etc.,quasi bant. V. Hier. et Bedam ad hunc locura, Victorem
filiia pareutibus egentihus interpeliati respoude- Antiochenum ad cap. vii Marci, Auguslinum lib. i

rint donum quodcunquein cultum Dei contulero

; Quasst. Evang., cap. 16.
etiam vobis proderit, quia illud eo animo conferam
 , ;

205 COMMENT. IN MATTH. — PARS III. CAP. XV. 206

enim apostoli sine intellectu, dum

ea in parabolis A exeunt cogitationes mal3e,homicidia, adulteria,for-
dictaesse putabant quae non «n parabolis, sed plano
,
nicationes,furta,falsa teslimonia, blasphemise haec :

sermone Uominus dixerat unde :et illi merito re- sunt qu3e coinquinanl homtnem. De corde enim
darguunlur, qui ea quoe ad litleram inteliigi debent, exeunt, quiain cordegenerantur, ibique sedemha-
allegorice exponere conantur. Nonne intelligitis, bent sive enim hominis adinventione, sive diabo-
:

quia omne quod ventrem vadit, et

in os intrat, in licapersuasione ibi fiant, de corde tamen eaexire
in secessum emitlitur'! Manifestum est enim quod nondubiuraest. llsecautera coinquinanthominera
cil)us in ventre digeritur, ejusque pars ad corpus hffic hominemaDeo abominabilemfa-
separant, et

nutriendum per raeinbra diffuuditur (375) aiia : ciunt. « Non lotis autem manibus manducare, non
vero pars qua^ corpori necessaria non est, in se- coinquinat hominem ))Manducare autem nonlolis
:

cessum emittitur. Unde etiam vigilanter dictum est manibus, rusticitas est, non peccatum.
omne et non totum :s'i enim totum dixisset, non L.\IV. (377) Et egressus inde Jesus secessit in

esset verum non ^nim totum quod in ventrem

;
partes Tyri et Sidonis : et ecce mulier Chananxam
vadit, insecessum emittitur. Aliud est enim totum, finibus illis egressa clamavit dicens : Miserere mei,
etaliudowne;sienimdicas:Omnishomo corporeus Domine fili David ; filiameamale adaemoniovexatur.
est, verum dicis si vero dicas
; Totus horao cor- g Qui nun respondit ei verbum.Et accedenles discipuli
:

poreus est, verum non dicis, quoniam anima cum ejus rogabant eum dicentesiDimitte eam,quia cla-
sit pars hominis incorporea est. Sic igitur omne mat post nos. Ipse auiem respondens ait : Non
quod in ventrem vadit in secessum emittitur, non sum missus nisi ad oves quse perierunt domus
totura tamen quod in ventrem vadit in secessum Israel. Hsec est igitur causa, cur clamentem mu-
emittitur.Omniaenim qufeadcorpus nutriendum in lierem 79 Deusnon exaudit :h8ecest causa,cur mi-
ventremvadunt,etiamsiminimasint,etdigestionem sericordia non miseretur haec est causa, cur ille:

eiegesiionem suscipiunV.quae auiemprocedunt de ore qui in principio erat Verbum, quamvis multa verba
decordeexeunt, et ea coinquinant hominem.l d^ced^ni mulier multiplicet, non tamen respondil ei verbum.
igiturphilosophi, qui mentem et rationem, memo- Non sum, inquit, missus, nisi ad oves quae perie-
riam et intellectum in cerebro esse confirmant. runt domus Israel. Quid est igitur quod Propheta
Qui enim fecit hominem, ipse scit quid in una- ait « Erit radix Jesse,
: et qui exsurget regere
quaquehominis parte posuerit:ipse enimscrutatur gentes, in eura gentes sperabunt ? {Rom. xv, 12.)
renes et corda. Sed dicunt Si haec in corde et non
: Si non es missus nisi ad oves quae perieruntdomus
in capile sunt, quare capitis aegritudine amittuntur, Israel, quid est quod tibi a Patre dicitur:a Postula
et ejusdem bona valetudine recuperantur? Cur in-
p a me et dabo tibi gentes hereditatem tuam et pos-
sanis et phreneticis ut ad mentem redeant, capiti et sessionem tuam terminos terrae ? » (Ps. n, 8) Item-
non cordi medicamenapponitur?eisenimqui talia que, si non esmissus nisi ad oves quae perierunl
patiuntur, pene omnis cura non cordi sed capiti domus Israel, quid est quod in Isaia tibi Pater lo-
adhibetur. Sciant aulem isti, mentem et rationem, quitur dicens « Parum est ut sis mihi servus ad
:

memoriara etintellectum principaliteret proprie in suscitandas tribus Jacob, et ad feceslsrael conver-

corde sedem habere (376), quae sicut capitis intir- tendas. Ecce dedi te in lucem gentium, ut sis salus
mitate aliquandoimpediuntur, ita etejusdem sani- mea usque ad extremum terrae ? » (/s. xlix, 6.)
tateconvalescunt. Scimusenim visum in oculoesse, Hoc enim testiraonio magis ad gentes quam ad Israel
cuisimanumopponas, moxvisustoUitur, si manum missus esse videris. Parum enim videtur Patri, et
tollas, visus recipitur; sed nuuquid idcirco non in meritoquidemparum, ut qui eiaequalises, pro tam
oculos, sed in manu visura essedicis, quia ejusim- vili pretio ejus servus sis,homo fias.servilem for-
pedimento visus tollitur?Sic igitur ratio, quamvis mam suscipias, si tantum tribus Jacob, et feces
capitis impedimento tollatur, non in capite tamen, Israel convertere et vocare venisti. Pater dicit: Ecce
sedin cordeessecredatur. Calorenim naturalis,qui dedi te in Lucem gentium, utsis salus mea usque ad
pulsuumvehiculoper totum corpusex cor iediffun- „ extremum terrge ; et tu dicis, Non sum missus nisi
ditur, in inlirmo capite, aliqua re nobis iucognita, ad oves quge perierunt domus Israel ? Contraria haec
aliquandocorrurapitur, cujuscorruptionepostquam esse videntur contraria tamen non sunl. Missus
:

cor tangitur, et mens et ratio in eo obscuratur. est enim Dominus ad oves quae perierunt domus
Unde fit ut, sanato capite, corruptio tollatur, et Israei, ut eas vocaret, eas sanaret, eas praedicaret,
mens et ratio revertatur. Sequitur De corde enim: et ad fidem eas converteret et hoc per se. Missus ;

(375) Hier. « Ex hac senfentiola quidara calum-

: (errae habet epistola 64 ad Fabiolam, etlib. Contra i

niantur,quod Dominus physicaedisputationisignarus Jovinianum. Origenes quoque hom. 9, in Exodum,

putet omnes cibos in ventrem ire et in secessum di- etTertulliauus lib. De resurrectione carnis cap. 15,
geri, cum statim infusae escae per artus et venas, ac multisidScripturaetestiraoniiscontendit.Philoquo-
medullas, nervosque fundantur; »cui calumniaere- que in opuscido De deleriori potion insidiante, Nys-
spondet ibidem Ilieron. senus or, i De resur., Theodoretus serm. 3 De
(376) Idem Hieron. ad h. I. « Ergo animae prin-
: providentia. Lactant. vero lib. de Opif. rem in an- i

^ipale non secundura Platonem in cerebro, sed juxla cipiti reliuquit, utrum in cerebro an in corde sit.
jtiristum in corde est, et arguendi ex hac senlenlia (377) Brunoni suo auctori haec. homil. Fer. v,
junt qui cogitationes adiabolo immitti putant. » Idem post. 1 Dom. Quadrag. assignatae inscribatur.
 ; :

207 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 20^

est etiam adgenlesvocandas,sanaiidas;pr8edican- A. non enibescit, domum importuna cla-

ingreditur,
das, et ad fidem converlendas sed hoc per disci- ; mat, Salvatoremadoratjet jam tandem responsum
pulos suos, etnonper se Missus est denique prius audire meretur. Probat eam Dominus, an patien-i
praedicare ad Judaeos (31S), deindeGentiles unde : tiam habeat, an humilitatem teneat, canem eam'
et eisdem Judaeis Apostolus ait (379) « Vobis pri- : vocat, canem se illa esse fatetur. Non est, inquit,
mum oportuerat prfedicari quia verbum Dei : re- bonum sumere panem filiorum et mittere canibus.
indignosvos fecistis aeternae vitee,
pulistis illud, et Dicit illa Etiam, Domine : canis ego sum, de po-
:

ecce convertimur ad gentes {Act.. xni, 46). » Sic pulo de genere Chananaeo, non sum digna
gentiii,
igitur et missus, et non missus est Dominus. Audi- pane filiorum, non sum digna beneficio sanctorum.
vimusautemquidmulier Ghananaeadixerit:audivi- Sed quia canis sum, porrige mihi micas Nam et :

mus quid discipulis suis pro ea interpellantibus in cateLli edunt de micisquse cadunt de mensa domino-
itinereChristusresponderit nunc autem videamus
: rum suorum. Docet nos mulier ista qualiter orare
quid eliam domum veniens egerit. Marcus enim debeamus. livangelium oon legerat, et sicut Evan-
evangelista, qui omnia haec, quae iu itmere dicta geluim praecipit,orat (381).Scriptum est 30 enim :

sunt, praetermittit, caelera quae sequuntur, non in (382) Petite et accipietis, quxrite etinvenieiis, puL-
via, sed in domofacta fuisse describit ait enim B sate et aperietur vobis. Tunc respondens Jesus
: :

(380) Et indeswgens abiit in fines Tyri et Sidonis : et ait iLLi :OmuLier, magna est fides tua : fiut tibisicut
ingressusdomum,neinineinvoiuitscire,elnonpotidt vis. Gum improbitate panem petisti, propter
latere. Mulier autem stalim, ut audivit de eo, eujus improbitatem tuam dabuntur tibi quotquot habes
habebal fi.Liaspiritum immundum,inlravit,etprocidit necessarios Vade, quia sana est filia tua et :

ad pedes ejus : erat enim mulier gentilis Syrophcenissa sanata est filia ejus ex iLla hora. Oremus igitur et
genere. Quia enim non erat missus nisi ad oves quae nos Dominum ut sanet filias nostras oremus ut ;

perierunt domus Israel, ideo clamanti mulieri nihil sanet,et apeccatisliberet animas nostras. Illaeaim'
in via respondit. Insuper et domum ingressus, ne- anima vexalur a daemonio, quae peccare non cessat,
minem scire voluit, et lamen latere non potuit. Sed et in crimine perseverat. Quae si bene conversa^

quareneminem scire voluit ? Quia omnesilli Gentiles fuerit, et de Ghristi misericordia non desperaverit,
erant : autem nondum revelari volebat.
Genlilibus dicetur ei a piissimoDomino Fiat tibi sicut vis, et ;

Quare ergo latere non potuit ?inconveniens enim sanabitur ex ilLa hora ; quia peccator quacunque!
esse videtur, ut ille qui omnia potest, latere velit, hora conversus fuerit et ingemuerit, vita vivet et
et latere non possit. Non igitur sic est accipiendum, non morietur.
quasi latere voluisset, et latere non potuisset sim- Q ; LXN Et cum transissetinde J esus ,venit secusmare
.

plici enim sermone hoc in loco utitur evangelista. GaLiLaeae : et ascendens in montem, sedebat ibi. Et
Quid estenim, neminem voluil quia prae-
scire, nisi accesseruntadeumturbaemultaehabentessecummu-
cepit discipulis, ut eum ibi esse nemini dicerent ? tos, caecos, cLaudos, debiLes,et aiios muLtos, etpro-
Neque enim hoc aliter discipuU intelligerent, nisi jecerunt eosad pedes ejus, et curavit eos, ilaut tur-
ipse eis, ne eum manifestarent praeciperet. Sciri bse mirarentur videntes mutos Loquentes,claudos am-
non potuit. Si-
igitur voluit, et quia voluit, latere buLantes, et caecos videntes ; et magnificabant Deum\

militer autem de eodem ipso alibi quoque dicitur : Israel. Merito enim Jesus in montem ascendit, tanta'
quiaipse se finxit longiusire{Luc.xxiv, 28), cum, et talia miraculafacturus, ut inmonte ejus potesta-
utique ire longius noluisset. Latere igitur nolebat, tis alitudo, et in miraculis ejus divinitalis virtus
domum tamen ingressus ostendebat
se latere velle appareat.
quianondum tempus advenerat quo gentili populo LXVI. /esMS autem convocatis discipulis suis dixit:
praedicandus aulem quae post eum in
erat. Mulier Misereor turbae, quiajam triduoperseverant mecum,
via clamaverat, postquameum inter discipulos non et non habent quod manducent. Tres enim dies, tria
invenit, interrogans ubi esset, ut audivit de eo, saecuh tempora sunt ante legem scilicet, sub lege,
:

statim domum intravit, et procidit ad pedes ejus.

D
et sub gratia(383). Tribusigitur diebus turbae cum
Sed quiddixii fDomine,adjuvame. Quirespondens Domino perseverant, quia totis his tribus tempori-
ait: Non est bonum sumere panem filiorum, etmit- bus viri sancti, Spiritu Dei plenl, in Christum cre-
terecanibus. Miseramisericordiam sequitur,repulsa dunt, Ghristum exspeclant, ejusque panibus et do-

(378) Hieron. « Non quod etad gentes non missus Evang., cap. 49.
sit,sed quod primum missus sit ad Israel, ut illis (381) Hieron. Mira sub persona Ghananitidis
: «
nonrecipientibusEvangeIiunj,justa fieret adgentes Ecclesiae humilitas praedicatur
fides, patientia et
transmigratio. » Hiiarms: « Nonquod non et gen- fides, qua credidit sanari posse fiiiam patieutia,. :

tibus inipertienda salus esset sed suis Dominus at-; qua totiescontempta io precibus perseverat humi- ;

queinsua venerat primitias ergo fidei ab his,

: litas, qua se non canibus, sed catiilis comparat. »
quibuserat orlus, exspectaus,caeterisdeincepsapo- (382)Matth. vii, 7 « Petiteetdabitur vobis, » etc.
:

stolorum praedicatione salvandis. » (383) « Turbam Iriduo illum sustinentem, id est'

(379) Act. XIII, 46 « Vobis oportebat primura
: in fide S. Trinitatis, sive ante legem, sub lege, sub
loqui verbum Uei sed quoniam repellitis illud, et
; gratia secum perseverantem Dominus non vult je-
indignos vos judicatis aeternae vitae, » etc. junam dimittere. » Beda ad h. I.
^
(380) Marc. vii, 24: « Vid. S. Aug. De cons.

J«
»!
 :

209 COMMENT. IN MATTH. - PARS III. CAP. XV. 210

ctrinamagno desideriorefici ciipiunt:et non habe- A Seil quibus dat, nisi discipulis suis ? Quibus heec
bant quod manducarent, quia paiiis vivus qni de prjedicandalargitur, nisiepiscopiset sacerdotibus?
ccelo descendit, nonduui eis apposilus fueral non- Isli euimsuntquos « constituit Dominus super fa-
;

dum Leo de Tribu Juda librum aperuerat, neque miliam suam, ut dent illi cibum in tempore. » Isti
septem ejussignacula solverat. Tertio igilurdie,id caeterospascimt isti pane divini eloquii totam Ec- :

est hoc lertio suce Incarnitionis tempore turbas re- clesiffi turbam reficiunt. Et comederunt omnes et

fioit, neque ulterius eas fame perire patitur. Tnde saluralisunt. Comedamus igitur el nos, ut sature-
etdicit, e/ diinillereeos jejunos noto,nedeficiant in miir legamus, ut intelligamiis hunc enim cibuin: ;

via. Omues enim in viasumus, omnes ad patriam qui plus comedit, plus 81 comedere appetit.
tendimiis. De hac via Psalmista ait « Viam man- Hic cibus mentem exhilarat, et sloraachum non
:

datorum tuorumcucurri (Psfl^ cxvin, 32) » itein- gravat.Quanto plus comeditur, lanto amplius cre-
;

que « Beati immaculali iu via, qui

: ambulanl in scit. Unde et subditur, et quod superfmt de frag-

lege Domini {Psal. v, 1). » In hac auti>m via defi- mentis, tulerunt septem sportas plenas. Plura sunt
ciuntjejuni; per hanc viam currere non possunt, fragmenta quam panes quia plures sunt qui ;

qui Christi pane non sunt refecti preeserlim si de nunc fragraenta suscipiunt, qiiam illi qui tunc
:

longe venorunt;Iongeestenim apeccatoribussalus B illos panes et pisces comederunt (386). Nonne vides ,

{Psal. cxviii) sicut enim hajc via brevis et facilis

: quanta librorum voluraina ex his quatuor Evange-
est bonis, ita longa et difficilis est malis. Et dicunt liismulliplicatasunt ?Sedquid perseptem sportas,
eidiscipuli : Undeergo nobisin desertopanes tantos, nisi septem Rcclesiae significantur, per quas omnes
ut saturemus turbamtantanv'. Forlasse immemores aliffl Ecclesiae iutelliguntur? Unde et Joannes evange-

erant Christi discipuli, quod Dominus ex quinque lista septem Ecclesiis scribit. Uude et Isaias ait :

panibus quinque millia hominum jam superius sa- « Appreheudeut septem inulieres virura unum ia die
tiaverat. Et ait illis Jesus : Quot panes habetis ? At illa, dicentes Panera nostrumcomedemus (/s. iv, :

\) ;» panemnobismododatum,panem
illidixerunt, Sepiem, etpaucos pisciculcs. Septem quorepletee
enim panes, septem gratiae sunt Spiritus sancti et refectse sumus et quasi dicerent
: Nos enim su- ;
:

pauci vero pisciculi pauci libri Xo vi Testamenti (384). mus illse septein sporlae, quas plenas fragmentis
Valde enim pauci sunt libri Novi Testamenli ad olim in deserto apostoli sustulerunt quia igitur pa- ;

Veteris Testamenti comparationem isti tamen nem habemus, panem nostrum comedemus. Erant
:

pauci siillis septempanibus coujungantur, cunctis autemquimanducaveruntquatuormilliahominum,

hominibusadanimaruin refectionemsufficiunt: sine exlraparvulos et muUeres. Quare autem parvuUet
illisenim neque comedipossunt,neque saturitatem q mulieresnon nuraerantur, nisi quia in Dei populo
vel fortitudinem comedentibus tribuiint. Sant enim computari digni non sunt, qui vel parvulos in stul-

septem iili panes, sapientia et intellectus, consilium titia et fatuitate, vel mulieres in mollitie et debili-
et fortitudo, scientia et pietas et timor Domini. Sed tate imitantur. Unde Apostolus « NoUte, inquit,
:

quis sine sapientia sapiat ? quis sine iutelligentia parvuU effici sensibus, sed maUtia parvuli estote
intelligat ? quis sine consilio providus ? quis siue {lCor. XIV, 20). »
forlitudine fortis ? quis denique siue scientia sciens, LXVII. {'6Sl)Et dimissa turba ascendit in navicu-
sine pietate pius, et sine DkI timore Hdeiis ? Non Lam, et Magedda. Marcus enim dicit
venit in ftnes
igiturhi pisces sineillispanibuscomedi possunt Et quia « ascendensnavem cum discipulis suis, venit
merito pisces, quoniam in vivo
libri isti dicuntur, in partes Dalmanutha {Marc. viii, 10). » Unde vel
fontenatant;de quoscriptumest « Quoniam apud proximasibi loca, velbinoraiumejusdemloci (388),
:

te esfons vitae, et in luraine tuo videbimus lumen. velalterum nomen generale provinciae et alterum ;

Et praecepit turbae. ut discumberent siiperlerram proprium ipsius loci intelligere oportet (389). [Cap.
{Psal. XXXV, 10).» Super terram enim discumbunt, XVI. ] Et accesserunt adeumPharisseiet Sadducaei
quicunque terram et pulverem se esse cognoscunt, tentantes,etrogaverunt eum,ut signum de coelis os-
Unde et dicitur (385) « Quid superbiSj pulvis et q tenderet eis. Quid est enim qiiod isti signura de coe-
:

cinis ? »El accipiens Jesus seplem panes et pisces, lis viderevolunt ?An fortasse non credunt Salvato-

gratias agens fregit et dedildiscipuUs suis. Frangit

, rein nostrurain coelis habere potestatein, qui tot et
auiem Duminus.el panes et pisces, quoniam prout taUa signa in terris operatur ? hoc enim in terris
vult, et sancli Spiritus gratias unicuiqiie tribuit, et agere non posset, si in coelis potestatem non ha-
, profundasanctarumScriptiirariimmysleriapandit. buisset.^ii illerespondens ait eis :Facto vespere di-
(384) S. Ililar. « Panes igiturseptem oireruntur:
:
partiuin millia plebsdinumeratasanatur,quotidem
!
niiUa enim ex lege, et prophetis gentibus salus sii- de partibus, a ccelestis cibi donum concursura es-
mitur, sed per gratiam spiritiis viviint, ciijiis se- sent inillia creditutorura. »
ptiforine.iilpergratiam traditiir.muniisest.)) S.Am- (387) Magedan. Viilg.
brosius, lib. vi in Lucam « Pleriqiie sepliformis :
(388) Ita lieda, et Euthyraius.
spiritus sratiam in paiiibus definilain, in piscibiis (389) V. Jansenium, cap. 6i, Maldonatum, Cor-
qiioque duplicis Testamenti figiiram intelligendam nelium a Lapide qui auctori nostro ferme consen-
putarunt. ))
tiunt. Vid. eliam Calmet ad h. 1. et Uonfrerium in
(38o) Eccl. X, 9 « Quid superbit lerraet cinis?»
:
onomastico.
(386) S. Hilar. : « Ad formam eaim futuri in tot
 ;

2H S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 212

citis Serenum erit, rubicundum est enim ccelum;et A nes habeant, et quem eum esse putent nonquodi
: ;

mane: Hodie tempestas, rutilat enim triste coelum. diversas vulgi sententias ignoret, sed uleos verita-
Faciemer<foc^lidtjudicarenoslis,signaautem tem- tem instruat, et doceat. A< illi dixerunt: Alii Joan-
porum non potestis scire ?Ac sidicat: In aliis oculos nem Baptistam ;alii autem ELiam ; alii vero Jere-
apertos habetis, ia me aulem caeci estis. Quid est miam, aut unum ex prophetis. Jam enim Joannes
eaimsignatemporum,aisi signaquae ia iemporibus defunctus erat, qui cum adhuc viveret,omaes aesti-
fiuafi* Videtis vestris temporibus signa fieri, quae mabaot.oeforteipseesset Ghristus.Herodesquoque
nullisaliis temporibus facta sunt, etadhuc tamen audieos famam Jesu dixit pueris suis « Hic est :

sigaa quaeritis ; et videates aoa videtis? De hoc au' Joaones Baptista, et ipse surrexit a Mortuis [Matlh.
tem Lucas sic ait « Dum videritis nubem orientem
: XIV, 2). » Stultissimus populus qui nunc Joannem,
ab occasu statim dicitis, Nimbus venit.et ita fiet et ; Christum; nunc Christum, Joannem esse putabat.
cum austrum flantem, dicitis quia aestus erit, et fit. Stultissimus, inquain,quidum videt prophetas,eos
Hypocritae,faciemcoeliet terrae nostis probare (Z/MC persequitur et vituperat post mortem vero eos ve-
;

xu, 34); hoc autem tempusquomodo noa proba-

» neratur et monumenta eis asdificat; neque tales ul-
tis ? Quid autem et a vobis ipsis aoo jndicatis quod terius nasci posse arbitrantur, quales ilU fuerant,
justumest? Si enim judicarent quod justura est, di- B quos ipsi occiderant. Unde videnles Joanncm, non
cerent utique hunc esse Dei Fihum, in cujus tem- Joannem sed Christum vel Eliam vel aliquem alium
pore fieri cunctavidebant,quae de Christoprophetae praecedenlium prophetaruin eum esse putabant.Si-
praedixerant. Non mirum.si evangelistae idem noa militer autem et Christum videntes, Christum non
dicunt, quia non omaes omoia scribuot. Scribit esse credebant. Sciebant enimeum esse venturum,
eoim Lucas quod praetermittit Matlhaeus scribit et sed quia eum videbant, credere noo poterant. Quid
;

Matthaeus quod Lucas praetermittit sic et ia aliis. enim, si Eliam vel Jeremiam isti vidissent ? non
:

Nemo tameo dubilet Christum Domiaum aostrum utique eis credidissent viderunt enim eos palres ;

omoiadixisse, quae vel omoes vel sioguli aarraot. eorum; eis tamen credere nolueruot. Dicit illis Je-\
Sequilur: Generatio mala et adultera signum quae- sus : Vos autem que^nmeessedicitisfHsec est,iaquit
rit, et signum non dabitur einisi siyaum Jonae.Be sententia populi sic de me loquuntur qui me non :

sigoo aamque Joaae satis superius dictum est. Et cognoscunt, non me dicunt esse, quod sum dicunt ;

relictis illis abiit. Et cum venissent discipuli ejus me esse quod non sum prius Joannem Christum :

trans fretum, obliti sunt panes accipere. Qui dixit esse dicunt: jam neque me, neque Joannem putant
illis :Intueminiet caveteafermentoPharisseorumet esse Christum Vos autem quem me esse dicitis ?
:

Sadducxorum. At illi cogilabant inter se dicentes Nunquid etvoseamdemopinionemhabetis? /Jespon-

P
quia panes nonaccepimus, Dixit eis quid cogitalis dem Simon Petrus dixit Tu es Christus Filius Dei
: :

intervos modicae fidei,quiapanesnon habetis '^Non- ytui.Decueratenimhoc Petrum respondisse;quale-

dumintelligitis,nequej'ecordaminiquinquepanum in nus ipse esse princeps apostolorum (391). Sed vi-
quinquemilLia hominum,etquotcophinossumpsistis: deamus quid responderit Petrus. Dicit enim Chri-
Neque septem panesin quatuor miltiahominum, et stus Quem dicunt homines esse fiLium hominis ;
:

quot sportas sumpsistis. Quare non inteLligitis,quia dicit Petrus: Tu es Ghristus Filius Dei vivi. IUe de
non depanedixi vobis ? cavete afermento Pharisaeo- homine interrogat iste Dei Filium hominis filium ;

rumet Sadducaeorum. Siceoim redarguisse, docere esse dicit. lile igilur qui est Filius Dei vivi, idem
fuit ;uude et subditur: Tunc intetlexerunt quia non Ipseestet filius hominis. Unde et beata VirgoMaria
dixerit cavendum afermentopanum, sedadoctrina Theolocos vocatur, id est Deum et hominem pariens
Pharisxorum et Sadducxorum ; fermentum euim (392) quod quia Nestorius confiteri noluit, ab Ec-
:

doctrioa vocatur, quia sicut modicum fermentum clesiaexpulsus etdamuatus est.Respondens autem
totam massam corrumpit, ita modicum haereticae Jesusdixit ei Beatuses Simon Barjonaquia caro et
:

doctriocB totam fidem commaculat (390). sanguis non reveLavit tibi,sed Patermeus quiest in
LXVIII. VenitautemJesusinpartesCassarse Phi- coelis. Beatus, inquit, es Simoa Barjona Simon ;
D
lippi, et interrogabat discipulossuos dicens: Quem filius columbae Barjoua enim filius columbx inter-
;

dicunt /lommes 82 essefilium hominis^la lerrogat Do- pretatiir (393). Sed quare columbae filius Petrus di*
miausdiscipulossuos.quamopioiooemdeeohomi- citur?Qu8e est itacolumba? Legimus enim,inspe-
(390) Hier. « Hoc estfermeotum,de quoet Apo-
: enim Petrus in apostolorum ordine primus,ia Christi
stolusloquitur«Modicum fermentum totam massam amore promptissimus, saepe uous respondit pro
t corrumpit. » Istiusmodi frtrmentum, quod omni oinnibus. » Id. serm xxxiii De Verbis apostol.
ratione vitandum est,habuit Marcion.et Valentinus, (392) Deiparam Lutini interprelantur. SynodicoQ
etomnes haeretici. Fermentum hanc vim habet, ut adversus tragaediam Irenaei cap. 1 o apud Baluzium,
si farinse mistum fuerit, quod parvum videbatur CoUect. nov.,etc.(t Dei partricem : » A. Graecis, ut
crescat in majus, etad saporem suum universam Ephremioap. Photium Cod. 228. dicituraliis verbis
coaspersionem trahat; ita et dotrina haerelica, si fxv^rflo 0£oj. Vid. AUat. De litturg. S. Jacob. Svice-

vel modicam scintillam in tuum pectus jecerit, ia rumj Du Cangium, etc.

brevi ingens flamma succrescit, et totam hominis (.393) S. Hieron. « Ergo ex confessione sorlitur
:

possessionem ad se trahit. » vocabulum,quodrevelationemex Spiriru sancto ha-

(391) S. Aug. Serm. xui De verb. D, etc. « Ipse beat, cujuselfiliusappellandussit. Siquidem Barjo-
213 COMMENT. IN MATTH. — PARS III. CAP. VX. 214

ciecolumbae Spiritum S. super Chrislum Dorainum A Tanto enim impetu,

dorit lapis iste,conleret eura.»
apparuisse.Hujus igilur coliimbae tilius est,qiii tam tautaquc fortiliidinehaecpetrafertur, ut rauroscon-
sanum laraque spirilualem sensum habet.Ut euim terat, portas comminuat, et nulla virtusvel fortitu-
Dominus ait Quod nalian estex carne,caro est ; et
: do ei resistere valeat.Sed si vis et aliterintelligere
quod nalnm estex Uoan. iii, 0).
spiritu,^piritus est porlas inferi, cognnsce prius portas coeli. Portue
Undeetsubditur;C>wiacn?'oe^ sanguis non reveiavit namque coeli apostoli sunt, episcopi et sacerdoles,
tibi, sed Pater ineus qui est in coelis. Non est hiBC quorum doctrina et exemplis
et alii palalium coeli

scientia carnalis, non est haec fides carnis et san- fidelium animee ingrediuntur. Sunt igitur e contra
guinis non parentes tui vel caro tua ista le docue-
;
omnesqueseducto-
portcT. inferi, Judaei, et haeretici,

ruut.sed Paler meus qui estin coelis (39i).Sic eniiu res, et fidei calholicce corruptores per hos enim :

et Apostolus dicit {ad Gal. i, i6) : quia non acquie- intidelium animae in iafernum intrant, et in tene-
vit carni et sanguini,sed venit Jerosolymam vidore bras demerguntur. Et isti quidem contra hanc pe-
Petrum.E^ ego dico tibi, quia tu es Petrus,et super trara,etadversus Ecclesiara,quaesuper eam aedifi-

hancpetram cediftcabo Ecclesiam meam.Tnd\iiis,eA cata est,pr;Tevalere non poterunt.fi'^ tibi dabo claves
verum dicis, quia ego sum ChrislusFilius Dei vivi: regni ccelorum. Hoc enim quod principaliter Petro
B quoque apostolis dictum esse intel-
etego dico tibi.quia tu es Pelrus,(ide fortis, et do- dicitur, caeteris
ctrina slabilis. Nisi enim in hoc nomine fortitudi- ligi debet et non tantum aposfolis, verum etiam
:

nem el stabilitatem Christus intellexisset, noii ea episcopis et sacerdotibus. Istis enim et claves et
quce sequuntur protinus addidisset,diceus:e^5J<pe/' potestas a Domino data est, ut non solura Eccle-
hanc peirama'diftcaboEcclesiammeam. Si Petruin siam, sed et coelos aliis aperiant. Et quodcunque
non inlelligis, petram respice peti-a aulem erat : ligaveris super terram, erit ligalum et in ccnlis : et

Christus. Sic igitur a petra Petrus, sicut a Christo quodcunque solveris super terram,erit solutum etin
Christianus (39o).Videamus itaqiie qiiidsitef super coelis. Hoc episcopi audiant, de munere gaudeant,

hanc pe(7'am3ediftcaboEcclesiammeam. Sixperhanc de potestate non superbiant.Si enim sic ligaverint

petram, quam tu modo in fidei fundamentum po- ut Petrus, quidquid ligaverintligatumerit;et quid-
suisti super hanc fidem, quam tu modo docuisti,
; quid solverint solutum erit. Imitentur igitur illum
dicens Tu es Christus, FiliusDei vivi superhanc
: ; in discretione et justitia, quem imitari volunt in
petram et super hanc fidem eediiicabo Ecclesiam ligandi atque solvendi potestate. Si enim aliter

meam Huicenim sententife Apostolus concordans, egerint non erit ratiim quod egerint (397). Ideo
ait: « Fundamentum aliudnemopotestponereprae- enim hcnec soli Petro dicta sunt,quia nemofidelior,
ter id quod positum quod est Christus Jesus ^ nemo justior^nemo discretior,et neino melior erat,
est,

(/ Cor. 111,11). ))Ac si dicat Non est aliud funda- cui haec verba dici potuissent. Ideo illi soli dicta
:

raentum, aisi illa petra qiiam Petrus posuit in fun- siint, ut omnes alii se in illo quasi in speculo vi-

dainentum, cum diceret Tu es Chrislus, Filius : (ieant,sic vivendo,sicagendo,sicligando,sicsolven-

Dei vivi super hanc autem petram sedilicatur
: do, et a pace etconcordia non recedendo. Verum-
tola Ecclesia Dei(396) Et. purlge inferi non prae- tamen, sicut praelati siinjuste ligant, ligandi pote-
^^valebuntadversuseam.i(Qiiiemmcec\dentsupeT state se ipsos privant, ita et subjecti etiam, si

hunc lapidem confringetur super quem vero ceci- ; injuste ligati sint, si tamen se ligatos esse parvi-

na innostra lingua sonat filius columbie. > fundavit. Porro cum eadem Scripturae loca varios
(394) S. Leo, serm. 4, ex recen. Baller. cap. 2. seusiissaepissiraepati possint,ne mireris,si quidam
« Ideo beatus es qiiia te Pater meusdocuit,nec ter- ex sanctis Patribus interdiim alio sensu,qui magis
rena opinio te fefellit,sedinspiratioccelestisinstru- ad scopura suura laciebat, illum locum a nobis ad-
xil, et non caro uec sauguis,sed ille me tibi,cujus ductura intellexerint.Sic S. Hilarius cum aliis qui-
sum unigenilus filius, indicavit.» busdam quandoque asserit, hanc petram, super
(395) S. Aug. serm. 270, n. 2. « Petrus tinus pro quam Christus Ecclesiam fundavit, esse confessio-
coeteris, unus pro omuibus Tu es, etc, meritotale : nem divinitatis Christi a Petro faclam. Sed haec
responsum accipere meruit. Bealus, etc.,quiaego D non excludit, imo confirmat priorem
interprelatio
petra, tu Petrus;neque eniin a Petro petra, sed a sensum jam allatum nam confessioa Petrofacta,
:

Christo Christianus. » Idem ferme serm. 76, n. 1. ipsemet Petrus est,quatenus illara confessionem
(396) HancevangelicaesenLentiaeinterpretationem edidil.Ab ista expositione non multum abluduntii,
communeiu habet A. noster cuiri PP. aIiis,quosre- qui petrara interpretantur C/in\s'^Mm, quem Petrus,
censet eminentissimus Orsi De H, irr. R. P. jud. t. erat confessus.Non enim intelligiint Chiistum sim-
p. 310, et quid de ea decernendum sit fuse explieat. pliciter in se spectatum, esse illain petram, de qua
De eadera senlentia ex TT.Gallis (^arolusdu Plessis in celeberrimo loco, « Tu es Petrus, el superhanc
d'Argentre Elem. Th. pag. 260, scrihit « Manifes- : petram, etc. )) Chrislus loquitur sed esse Christum, ;

tum est hfec verba « Tu es Petrus, etc. » a Christo quatenuseum confessiis est Petrus,seu ipsumesse
dicta fiiisso de persona Petri.qnem praecipuum Ec- l'etriiin,qiiateniisconfessus est Christi divinitatem.
clesiffi sufB fiinrJamentumet iinitalis Ecclesifequasi S. Aiigiistinus, qui hac interpretatione saepius usus
centrumesse volebat ul ex perpetiia Ecclesiae tra
: est contra Donatistas, quia scilicet ad propositum
ditione constat, sexcentisque veteriim teslimoniis, siium raagis faciebat, alteram quoqueapprobat in
qiii disertis verbis asseruerunt, Petrum, ipsiiisque libro Retraclationum cap. 11.
successores in Romana sede hanc esse Petrara fir- (397) V. Hier. ad huaclocum.
missimum, superquam Christus Ecclesiam suam
 :

215 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 216

peadant, ipsa sua superbia se ipsos arctius ligant. A tiis cruciat, et affligit.Sed quia non sufficit crucem
Desidereut igitur solvi etiam illi qui sic ligantur, tollere, ideo mox subdidit dicens, et sequatur me
spondeantsatisfactionem,quamsipraeiatusrecipere (400). Qui enim Deum non sequitur, ei quidem
noluerifjtunc sciantse esse solutos. Tunc prascepit neque crucem toUere neque carnem affligere prod-
discipulis suis iit nemini dicerent quia ipse esset est. Unde Apostolus : « Si tradidero corpus meum
Christus.Yuhenim Dominusutsuo temporeomnia ita utardeam,charitatemautem non habuero,nihil
dicantur etfiant:nondum enimtempusadvenerat, mihi prodest {Cor. xin, 3). » Et Dominus de
quodiscipulorumprseconiomanifestanduserat(398) his qui omnia opera sua faciunt, ut videantur ab
Exinde cxpit Jesus dicere discipulis suis, quia hominibus, quamvis multum jejunent et carnem
oporteteum ire Jerosolymani ;et multa pati a senio- crucient et affliganf, dicit tamen quia receperunt
ribus et scribis,ei principibus sacerdotum,et occidi mercedem suam [Matth. vi, 2). Non prodest igilur
et tertia die }'esurgere. Quod enim Dominusdiscipu- Judaeo, non prodest hypocritae et haeretica crucera
lis futura praedicit, et se sponte pali ostendit, et portare. Quare?quia non sequuntur Christum :

eorum fidem confirmat :secundumquod ipsealibi Chiistum enim sequitur qui eum imitatur.Vis sequi
ait € Et nunc dico vobis priusquam fiat, ut cum
:
Christum ? Esto humilis, patiens et misericors ;

factum Et assu- o esto sine odio et simulatione sis Deo obediens et

fuerit, credatis [Joan. xiv, 29). * ;

mens eum Pet7'us, coepit increpare illum dicens ; proximum diligeus.Hac enim via Christus incedit
absit a te, Domine; non erit tibi hoc. Quiconversus perhanc igitur ambula,si vis eum sequi. Nisienim
dixit Petro : Vade post me, Satanas, scandalum es per hanc ambulaveris, eum non sequeris, etiamsi
mihi; quianon sapis ea quae Dei sunt, sed quae homi- sequi videaris. Multi enim diabolum sequuntur.qui
num. Vade, inquit, post me sequere et imitare Christum sequi videntur. O^^ien/m voluerit animam
;

me ut sicut ego morior pro te, ita et tu moriaris suamsalvam facere,perdet eam.Qais igitur salvabit
;

propter me (399). Noli mihi esse contrarius, noli animam suam, si ille eam perdit, qui eam salvare
meae voluntatiresistere,noli divinis consiliisobvia- contendil ? Quae est ista anima quam perdere debe-
re. Sic enimoportet fieri, quiasicest antetempora mus? Ista enim anima, haec vita praesens est qui :

praedestinatum, et a prophetisprnpnnnfiatum. Hoc igitur alteriusvitae oblitus, hanc solam praesentem

estenim quod alibi ait: « stulti e tardi corde ad vitam diligit;et hanc quidem perdet, et aliam non
credendum in omnibusquae locuti suntprophetae : habebit.(3Mi autemperdide?'it animam suam propter
nonne sic oportuit pafi Ghristum et resurgere a me, inveniet eam. Beati itaque martyres qui hanc
mortuis, et ita intrare in gloriam suam (Matth. vitam perdiderunt, et animas suas usque ad mortem
XXIV, 25). » Sapiebat igifur Petrus quae hominum non dilexeruntjisti enim invenient vitam,non qua-
sunt,quia humanum
consilium dabat, sed non sa- lemcunque sedeeternam vifam.QMirf enirn prodest
piebatquaeDei sunt,quia haec secretadivini consiiii homini simundum universum lucretur ,animae vero
quibus homo redimerefur, ignorabat. suae detrimentum patiatur ? Quid enim prodestRo-
LWX.Tunc Jesus dixit discipulis suis. Si quis vult manorum principibus mundum ad tempus possedisse
post me venire, abnegit ^^semetipsum.Dehei enim et pro animarum salutenihil egisse, cum illorum
unusqusque homo negareseipsum,nonquodhomo cadavera in pulverem revertantur, et animae in in-
sit, non quodtideliset Christiauussit sedsiidolo- : ferno torqueantur ? Si enim dicereturtibi: Sis tofo
latra fuit, si infidelis, si adulter et fornicator, si hoc mense dives et potens, facias quidquid velis,
cupidus avarus, talem se esse neget, talem se
et utere carnis voluptatibussicutplacet,eafamencon-
non esse ostendat. Ostendal autem non voce, sed omnesolatium tolla-
difione, uftibi oculi eruantur,
operatione : dicat cumApostolo: « Vivoautemjam tur, et toto tempore fame et siti, in-
vifae. tuae in
non ego, me Christus {Galat. n, 20). s
vivit vero in omni cruciatu et omni miseria vivas nunquid :

Vivebat enim Aposto)us,sed non ipse,vivebat non illud talebonumhoc tenoresusciperes ?Et quidem
Saulus, sed Paulus : negaverat igitur se ipsum, tota haec vita praesens, nec mensis est, nec unius
multum jam differens a seipso.Sequitur Et tollat diei, velhor8espafium,ad illiusaeternae infelicitatis
:

criicem suam et sequatur me. Crucem enim suam D comparationem cui miseriae neque finis, neque :

tollit, qui carnem suara cum vitiis et concupiscen- poena similis invenitur(401).Ai<< quam dabit homo
(398) Hieron. « Potestautem fieri, ut idcircoante qui. « Posset enim,inquif,aliquis talia pati, Chri-
passionem, et resurrectionem se noluerit praedi- sfum tamen non sequi, si nihil videlicet propter
cari, ut completo postea sanguinis sacramenfo op- ipsum paleretur. »
portunius Apostolis diceref « Euntesdocete omnes :
(401) Hilar.tt Quid enim prodest occupasse mun-
gentes. » dum et tofo terrenae pofestatis dominatu opibus
(399) Est haec inferpretatio S. Hilarii capite 16, sfeculi incubare, si perdenda anima, et suscipien-
n. 10. Petro ait : « Vade retro post me, id est ut dum vitae detrimentum esf ?.... quid afferemus ad
exemplosepassionissequatur.oEdilorMauriuusad- vitam?pr3eparatos, credo,terrenarum opumfufuris
notat, ita eadem verba explicasse Origenem, in commerciis thesauros, ambitiosos dignitatum fa-
editione Huetii,pag.28o.Ambrosium lib. i, de Abra- m%que titulos,aut veleres delicatae nobilitatis ima-
ham, num.5o, etEusebium lib.i,contraMarcellum, gines?negandasuutbaecomnia,utmelioribusabun-
c. 2. demus, et contemptu universorum, Christus se-
(400) Chr3'sost., homtl. 56. Tria distinguit abne- quendus est, et aeternitas, spiritalium terrenorum
gare seipsum,tollerecrucem suam,et Christura se- damno, est comparanda. »
 : :

21- COMMENT. IN MATTH. — P.ARS III. CAP. XVII, 218

commttlationemproanima sua f}iiil\denimcommn- A hujus vitae labore finito qui in sex diebus agitur,
tatio est, nullum p^retium est, quo salvari aaima relinquitur « sabbatismus, et requies populo Dei
possit, nisi tides et pcBiiitentia si enim sine his de {Hebr. iv, 9). » Multum igitur desiderare debemus,
:

hac vita exierit, jam niiUo pretio ulterius redirai ut hi sex dies transeant, quatenus regem nostrum
potest, Unde Psalmista ait « Qiii contidunt in vir- in suo decore suaeque raajestatis gloria videaraus.
:

tute sua, et in multiludine diviliarum suarum glo- « Scimusenim, ait Joannes, quia cum apparuerit,
rianlur. Frater non redimet, redimet homo non similes ei erimus, quia videbimus eum sicuti est
:

dabilDeo placalionera suam, etpretiumredemptio- {IJoan. 111, 2). »Et resplenduit facies ejus sicut sol,
nis aniraae suae(Ps(7^xLviii,7). Ideoque laborabit vestimenta autem ejus facta sunt alba sicut nix .KihW.
))

in aeternum, et vivet iii tonnenlis usque in tinera. evangelista sole splendidius, nihil nive candidius
[Filiuseni^n hominis venturusestin gloria Palrissui inveuire poterat, cui Christi faciem et vestimenta
tum angelis suis, el lunc reddet unicuique (402) Nos tamen sole splendidiorem
se- assirailaret (405).
tundum opus ejus. Venit enira prius hurailis, ut eum esse non dubilainus non enim creatura Crea- :

judicaretur tilius horainis veniet auteiu iteriiiu su-

; 'ori ad plenum similis potest esse. Et ecce apparuit

)limis et excelsus iu gloria et honore et inajestate Hlis Moyses et Elias cum eo loquentes. Sed quare
jaterna, ut jiidioet mundura, et reddat unicuique B Moyses et Elias ? In Moyse namquelegem, in Elia
lecundum opera sua. Deus enim manifestus veniet, prophetas videmus (406) vident igitur apostoli :

)eus nosler, et non silebit {Psal. xlix, 3), Et quasi Moysen et Eliam cum Christo loquenles, vident
jaliquis diceret Utinain illam gloriam aliqnando
: legem et prophetas ei testimonium dantes. Unde el
[videaraus, subdidit dicens Amen dico vobis, sunl :Habacuc propheta « In medio duorum animalium :

Iguidam dehic stantibus,quinon gustabunl mortem cognosceris (407). » Usque hodie namque in medio
\donecvideantfiliumhominisvenienteminregnosuo. duorum animalium, in medio Moysis el Eliae, id est
ISi enim de illo regno el de illa gloria hoc intelli- inlegeet prophelis Christus cognoscituretvidelur.
gamus, in qua modo cum angelis suis se judicatu- Lege libros Moysis, lege prophetarum hbros, ibi
rum venire promisit, stare non potesl nemo enim Christum invenies, ibieum cognosces, et videbis:
:

ibi erat, ubi Dominus ista dicebat, qui mortem jam ibi enim transfiguratur, ibi suis fidelibus ejus ma-
nongustaverit;ipsetamenadjudicium nondum ve- jestatis gloria revelatur. Loquebantur autem isti

nit.Qualiter autem htec intelligi debeant sequentia duo viri, ut Lucas ait {cap. ix, 31), simulcum Jesu
[manifestant. de morte ejus, quam in proximo passurus eral in
LXX. ["Cap. XVll.] (403) Ei post
dies sex assumpsit Jerusalem et fortasse laeti, quia videbant suae re- :

VJesus Pet)'um ei Jacobum et Joannem fratrem ejus, et C demptionis totiusque humani generis diem appro-
wucit illos in montem excelsum seorsum, et Iransfi- pinqiiare. Respondens autem Pelrus dixil adJesum
\guratus esl ante eos. Isti igitur sunt deqiiibus raodo Domine, bonum est nos hic esse; si vis, faciamus
[85 dixeral « Qui non gustabunt mortem, donec
: hic tria tabernacula, libi unum, Moysi unum, et
[videant lilium hominis venientem in regno suo Eiiae unum. Cognovit igitur Petrus cl Moysen et
UMatth. XVI, 28) apparentem in virtute et
; » id est Eliam, quos nunquam amplius viderat, quamvis ut
Igloriaregnisui.TransQguratus enim Dominus.talis alii evangelistae dicunt, quid dicerot, ignoraret.
[tunc in raonte tribiis istis suis discipulis apparuit, Adhuc eo loquente, ecce nuhes lucida obumbravit
Iqualis post hanc vitam regno suo cunctis
(404) in vox de nube dicens: Eic esl Filius nieus
eos; et ecce
Isuis fidelibus apparebit. dileclus, in quo mihi complacui, ipsum audite. In
Sed quare Salvator noster
[in illam suae claritatis niibe enim Deus apparuit, quiain sua majestate ab
speciem transfigurare se vo-
lluit, nisi ut illius gloriae quam praidicabat nos red- hominibus videri non potest slcut ipse ait t Non ; :

[deret certiores ? Unde et tres suos discipiilos, qui me videbithomo etvivet {Exod. xxiii, 20). » Possu-
Lcclesiae columnae alibi vocantur (GaZa^ n, 9), ad- raus autem per hanc nubem divinam Scripturam
[esse voluit, qui hujus tantae visionis testes existe- significare, quae aqua sapientiae plena, intelligenti-
rent. Sufficiuntenimisti tres ad hoc testiticandum, Q buslucida, non intelligenlibusobsciira apparet. In
[quia siciit scriptum esl, « In ore duorura vel trium hac autem nube omnipotens Deus audiri quidem
Itestium stabit oinne verbum {Matth. xviii, 16). » polest, vidnri autem et intelligi sicuti est, omnino
jQuis enim non credat quod Petrus, Jacobus, et non potest. Ubique enira eumloquentera audimus,
IJoannes testantur ? Recle autem in excelso monte nusqiiam autem, nisi per speculum et in aenigmate,
[ista fieban t,quae postmodum in coelis fieri debebanf. eum videmus ipse enim in prophetis, ipse in apo- :

[Fiunt vero post dies sex, quia ut Apostolus ait stolis loqiiitur. Unde ipse Doininus ait « Non enim :

(402) Secundum opera ejiis. paratur. »

(403) Kst homilia suppositi Eraiseni Sabb. post i, « Lex ostenditur et prophetae, qui et
(406) Hieron.
|Doinin. Quadrag., pag. 62. passioneml)omini,etresurrectionemcrebrisvocibus
(40i) Beda « Qiialis apostolis timc apparuit, talis
: niintiarnnl- »
[post judicium oranibus elecfis apparebit. » (407)Cap. iii,2,exvers.LXX, qiiam raeraoralquo-
f40o) Beda « Nam qui nihil sole clarius noviraus
: qiie Hieron.ad Ilabac. et adhibel Ecclesia in fractu
I
viaere, ideo non solum Uomini, sed et sancto- ad 1. Proph. fer. 6 Parasc. « In medio duorum ani-
Irum gloria in resurrectione, solis aspectui com- malium innotesceris. »
219 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 220

vos estis qui loquimini, sed spiritus Patris vestri A tionem, Judaeorumpopulus usque ad illud tempus
qui loquiturin vobis (Ma^</i.x, 20). » Nnbemigitur in sua infidelitate persisfens, ad Ecclesiam conver-
viderepossumus,ipsum autemqui in nubeloquifnr, tetur et fidei restituelur. Timc enim et plenitudo
videre non possumus. Nam et modo in liac nube gentium intrabit et Israel salvus fiet. Dico autem

sacri Evangelii (408)eumloquentem audimus,eum vobis, quia ELiasjam venit et non cognoverunt eum,
tamen non videmus cujus enim nisi illius vox est
: sed fecerunt in eum quaecunque voluerunt : sic et
hoc quod istae litterse sonant Hic est filius meus : filiushominis passurus est ab eis.Yea\,\in\.^,mqml,est
dilectus in quo mihi bene complacui ? Bene enim in Elias, et jam venit et ille quidem qui jam venit,
:

Filio suo sibi complacuit, qui in hominis creatione meam resurrectionem praecessit ille vero qui ven- :

sibi displicuit. Undeipseait: «Poenitet me fecisse lurus est, generalem omnium resurrectionem prae-
hominem (Gen.iv,7). ))Hunc autemaudire, huicet cedet. His autem verbis tunc intellexerunt discipuli
credere et obedire nos admouet. Gui enim nisi sa- quia de Joanne Baptistadixisseteis ; diclusestenim
pientiae, justitiae, et veritati credere debemus ? Ipse Joannes Elias, quia praeivit ante Dominum in spi-
enim est Dei virtus, et Dei sapientia : ipse est via, ritu et virtute Eliae,
veritas, et vita. Et audienles discipuli cecidey^unt LXXII. (411) Et cum venisset adturbam, accessit
in faciem suam, et timuerunt valde. Quid enim, si B adeum homo genibus ante eum provolutus dicens :
speciem ejus vidissent, qui ejus vocem ferre non Domine, misererefilio meo, quia lunaticus est et m.ale
potuerunt ? Et accessit Jesus, et letigit eos, dixitque patitur. Tales enim lunatici dicuntur, quia secun-
eis : Surgile, nolite timere. Beati illi quos tangit Je- dumlunaeinnovafionem magis vexantur(412). iV^am
sus :beati illi quos salus tangit et vita. IUi enim ssepe in ignem cadit et crebro in aquam ; et obluli
surgunt, illi sine timore et securi tiunt (409). Roge- eum discipulis tuis, et non potuerunt curare eum.
mus igitur eum, ut et nos tangat, et asomno stupo- Respondens Jesus ait : generatio incredula et per-
ris et S0 insipientiaBexcitet,atque ad se videndum versa,quousqueerovobiscum,usquequopatiarvos'?
oculos nobis aperiat. Levantes autem oculos suos, Ttedet jam Dominum cum incredula Judaeorum
neminem viderunt, nisi solum Jesum. Sufficitenim gente habitare. Undeet alibi ait Relinquetur vobis :

videre Jesum sufBcit videre illam lucem, quam

: domus vestra deserta. Afferte huc iUam ad me. Et
qui sequitur non ambulat in tenebris, sed babebit increpavil ilium Jesus, et exit ab eo daemonium, et
lumen vitae.^^ descendentibus illis demonteprxce- curatus est puer ex illa hora. {Matth. xxiu, 38).
pit Jesus dicens Nemini dixeritis visionem, donec
: Quaeret autem fortasse aliquis quid ista significent,
filius hominisa moriuis resurgat. Conveniens enim quoniam Ghristi miracula sine aliqua significatione
erat, ut haec tantaejus gloria tunc primum praedi- P raro inveniuntur. Potest igitur ncmo iste Judaeorum
caretur, quando earnis mortalitate exutus, novae populus intelligi, cujusfilius spiritus est, qui et ani-
resurrectionis gloria et decore indueretur. ma vocattir: secundum hoc, quod de ipso Domino
LXXI. (410) El interrogaverunt eum discipuli di- di\c\\.nv,(\n\diincLinatocapitetradidilspiritum,\d.e?>i
centes: Quid ergo scribae dicunt quod Eliam oportet animam. Rogat igitur homo iste pro filio suo, rogat
primum yenrre? Audientesenim discipuli de resur- populus auimasua. Quare? Quia
iste pro spiritu et

rectione filii bominis, ultimam et generalem resur- lunaticus est Stultus enim, ait quidam, ut luna
:

rectionem intellexerunt ;
quam quidem propter haec mutatur [EccL. xxvii, 12). Nisi enim Judaei lunatici
verba, jam proximam esse arbitrabanlur : sed ad essent, nequaquam eis Dominus dixisset: « Vos ex
haec scribarum dicta repugnabant, qui nisi prius patre diabolo estis(/oan. viu, 44). )> Vexati itaquea
veniret Elias, eam
non posse praedicabant. At
tieri diabolo saepe in ignem invidiae et furoris, et saepe in
ille respondens ait eis: Elias quidem venturus est, aquam pravae doctrinae et erroris mergebantur.Haec
et restituet omnia. Verum est, inquit, quod scribae autem generatio, qui vult intelligere, quam incre-
dicunt, quia prius venturus est Elias, quam illa, de dula semper et perversa fuerit, legal Mojsi et pro-
qua vos intelligitis, resurrectio fiat : et ipse cum phetarumlibros: et quoniam populumistumneque
venerit, restituet omnia quoniam ad
;
ej us prae.dica- sacerdos neque levita sanare potuerunt, ideo hic
D
(408) Simili modo Gregorius lib. xvn Mor., cap. ter jam
factus est, alter vero futurus est.... Sed
14, « Nubium nomine praedicatores Evangelii venire confundentes et populum pervertentes,
scribae ista
docet. Namutauctoresrudesnoninundationescien- secnndiadventassolummodo recordabantur, etdi-
tiae,sedmoderatapraedicationisdistilIalionefovean- cebant ad plebem si Ghristus hic esset, jam Elias
;

tur, Iigat Deus aquas in nubibus, )) etc. venisset...Hacdecausa Pharisaei miseruutad Joan-
(409) et surgere non
Hieron. « Quia illi jacebant nem ac interrogabant; Elias ne es tu? nuUara prio-
poterant, ipse clementer accedit et tangit eos, ut ris adventus mentionem facientes.Quam solulionem
tactu timorem fuget, etdebilitata membra soliden- attulit Ghristus quia scilicet Elias lunc veniet, sci-
;

tur. Quos manu sanaverat, sanat imperio: «Nolile licet ante secundum meum adventum;etnunc jam
timere ; » primum timor expellitur, ut postea doctri' Elias venit, ipsum Joannem ita vocans, etc. Vid. ))

na tribuatur. » Grigen.tract.SinMatlh., Hier. hic et in epist. adAl-

(410) Ghrysot., homil. S8. « Non ergo a Scripturis gas ef ad Malach. c. 3 et 4.
id sciebant, sed quoniam scribae illis deolarabant, (4U) « Genibus provoiutus ante eum.... cadit in
vulgo haec opinio ferebatur... Divinae namque Scri- ignem. ))

pturee duos adventus Chrisli testantur, quorum al- (412) V. Franciscum Valesium sacr.Philos. c. 71.
 ;;

•221 COMMENT. IN MATTH. — PARS III. CAP. VXII. 222

dic\lMr,et obiulieumdiscipulistuis,et nonpotuerunt A nia necessaria sunt. Est igiturhoc raagnum etsin-
curare eum. Oporlebat igitiir ut euin sanaret Sa- gulare pr;esidiuin cunclis fideiibus, ut in magnis
marilanus. Interrogavit autern Doiuinus palretu teutationibus ad orationem et jejunia confugiant
pueri, ut Marcus ail, quantum teiuporis essel, ex siquidemillamalignoiiimspirituumgenerahis vin-
quoilli hoc accidisset, et respondit, « ab infantia :» cuntur et ejiciuutur qute alio modo nec ab ipsis ;

per quod populus iste seiuper a primseva fetatein- Christi discipulis luoveri possunt. Hoc itaque valde
credulus etinfitlelis fuisseintelligitur. LUideMoyses notemus, hoc valde memoriii' coiuiuendemus,hu-
eidem populo ait « Adhuc vivente me ct ingre-
: jusque clausulae semper in omnibus tentalionibus
diente vobiscum, semper contentiose egistis contra luemores simus. Hoc autem maxime ilii audiant,
Dominum, quanto magis cum mortuus fuero ? qui in ignemet aquam adiabolo praecipitantur, id
(Deut. XXII, 27). Tunc accesserunt discipuli
» est (416) qui spiritu fornicationis, concupiscentise
ad Jesut7i, et dixeruni ei Quare nos non potui-
: flammaet voluptatevexantur: luxuriaenimetignis
mus ejicere iLlum ? Dicil illis : Propier incredu- et aqua est ignisquidem quia accendit uudeper
; :

litatem vestram. .Nondum enim OiunesaduUerantes, quasi clibanus

apostoii perfectam Osee dicitur. «
tidem habebant (413) ideoqiie aiibi dicunt « Do-
; succensi sunt a coquente^Ose. vn, 4).» Aqua vero,
:

mine, 87 (-^l-*) auge nobis ^dem(Luc. xvii, 5) » B quia totum hominem efteminat et in mollitiem re-
;

ilemque « Neque eniiu fratres ejus credebant in

: volvit.
eum {Joan. vii, 5) « Unde et «Slulli et tardi corde
: LXXIII. Conversnntibus autem in Galiisea, dixil,
adcredendum(/LMC. xxiv,2o) :»a Domino vocantur illisJesus: Filius hominis iradendus estin manus ho-
A.menquippe dicovobis,si hacueriiis fidemsisuigra- minum, et occident eum, et tertia die reswget. Et
numsinapis ,diceiismonii huic: Transi hinc,et trans- conirisiaiisunl vehemenier .)Aocci\x\.e.mw\.ai\nQvain^e-
ibii, el enim supe-
nihii impossibile erit vobis. Dixif list0edicunt,discipuhnonintelligebant,etquidsigni-
rius degranosiuapis, < quiaminimum estomnibus ficaret interrogare timebant indeergo contristati
:

seminibus, cum aulem creverit, majus esl omnibus sunt vehementer,perquoddaturintelligi,quiaprius

oleribus, et tit arbor, ita ut volucrescceli veniantet quidem non intellexeruut, sed postea intelligentes
habitent in ramis ejus [Matth. xiu, 32). » Hoc au- vehementer contristati sunt. Ei cum venissent Ca-
tem granum non solum in arbore crescit, sed semen pharnaumaccesserant qui didrachma accipiebant
quoqueplusquamcentebimuinetmiliesimumreddit. ud Petrum,et dixerunt ei Magisiervesiernonsolvit
:

Qui igitur liabuerit talein fidem, quae ita crescat et didrachma f Ait, eiiam; et cum inirasset domum,
multiplicet, semperque fortis et indeficiens perseve- praeveniteumJesusdicens: Quid iibivideiur Simeon,

P Reges ierrae a quibus accipiunt iribuium et censum,

ret.nihii eiimpossibileerit.UndeAposlolus « San- :

cti, inquit, per fidem viceriint regna, operati siint a filiis suis,an ab alienis ? Et iile dixii, ab alienis.
justitiam,adeptisuntrepromissionem:obturaverunt Dixit iUi Jesus: Ergo liberi suni filii. Si, inquit,
oraleonum, exstinxerunt impetumignis.convalue- reges terrae non a fiiiis suis, sed ab alienis tributa
ruDtde infirmitate, fortes facli sunt in bello {Hebr. accipiunt; manifestumest quodregum jliiabomni
XXI, 33). > Si autem veliscognoscere quid fides pos- solutione tributi liberi sunt. Quod si filii regumtri-
sit, lege et caetera quae in eadem Epistola contiuen- biita non solvunt, quantomagisegotribula solvere
tur.Sedquidestquodait: Z)«ceasmonaAwtc, Transi non debeo, qui illius regis filius sum qui est Rex
hinc, et Iransibitt Quidestmouti huic, nisiilliini- regum et Dominus dominantium (4l7) ? Ut autem
quo,quemapostoIidesiipradictohomi!ienecejicere non scandalizemus eos, vade admare, et mitte ha-
nec movere potuerunt? Quamvis enim proptersu- mum, eteum piscem quiprimus ascenderit, iolle, et
perbiae altitudinem mous diubolusdici possil(4io), aperioore ejus,invenies siaierem ; illum sumensda
hoc tamen in loco propter ponderis giavitatem qua eis pro me et ie. Ecceenim Salvator noster qui tri-
hunc miserum hominem opprimebat, et a talibus buta solvere non debebat, tamen ne candalum fie-
tantisque viris moveri non poterat, satis congrue ret, tributa persolvit. « Vseigitur illiperquem scan-
mons vocaiuv .Uoc aulem genusnon ejiciiur,nisi per dalum venit(iI/a^<A.xvm,7) ;» sitamen sin peccalo
orationemet jejunium. Quamvis, inquit, hic mous D scandalum evitare polest. Nou enimpeccatqui sua
et hoc genus daemonumper fidem moveatur eteji- tribuit peccatautemqui aliena rapuit. « Cuiigitur :

ciatur, adhoc tamen agendum et orationes et jeju- tributum, tributum; cui vectigal, vectigal; cui ti-

(413) Hilar., nura.

« Crediderant quidem 6: non persistit, significateos, qui nunc in ignemlibi-
apostoli ; nondum tameu
erant peifectae fidei. Nam dinis, nuncin aquam cupiditatis feruntur. »
Domino in monte demorante, et ipsis cum turba (417) S. Hilar. « Ut ostenderet legi se non esse
:

residentibus, quidam tepor eorum fidem relaxa- subjectum, et ut in se paternfe dignitatis gloriam
verat. » contestaretiir, terreni privilegii posuit exemplum :

(414) Vulg., ad auge. censuauttributisregum filiosnonteneri, potiusque

(415) Hilar., t Diabolum montem cognominavif, se Redemptorem animae nostrae corporisque esse,
quia in lilo spiritales neqiiitiae siint, coelestesque qiiam in redemptionem sui aliquid postulandum;
virtiites per eos ejiciendae, et in altitudinem maris qiiia regis filiiiiu exfra coramunionem oportet esse
tanquam in profundum iiiferni al^jiciendae. » reliquorum. Scandaluiu igiiur praestat, ut solvat
(416) Beda ex Hierou. : « Lunaticus qui in coepto caeterum debito legis est liber. »
 » » » :

223 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 224

morem, timorem honorem, honorem (Rom. k invidia, sit sine dolo et simulatione, sit sinesupef'
; cui
xiu, 7). » Apostoli verba sunt. Meliiis est enim viris bia et ambilione sine his enim parvuH sunt, sine :

catholicis et ecclesiasticis indebita dare, quam ini- his et apostoli fuerunt qualescunque enim prius :

quorumcontraEcclesiamarraaconcitare, etimpios fueriut, magistri tamen monita non surdis auribus

et tyrannos scandalizare.Considerandum estautem suscipientes,talespostea facli sunt, quales eosfieri
quia Salvator noster, et secundum aliud, Iributaab monuit. De his igitur parvulis Dominus dicit Qui :

aliis suscipit et secundum aiiud, ipse aliis Iributa

; susceperit unum parvulum talem innominemeo,me
persolvit. Regis enim filiustributarecipit, hominis suscipit.^^md est innominemeo nisi propternomen
autem filius tribula persolvit. Cui enim nisi regis meum,quia Christianus est, quia meus discipulus
S8 filio pisces maris tributa persolvunt ? Unus pi- est, quia meo nomine insignitus est(421)?Quiau-
scisvocatus est statim cum tributo affuit. Siomnes
: tem hunc in Christi nomine suscipit, non solum
vocarentur, simili modo omnes accurrerent ^418), suscipitistum,verumetiamChristum habitantemin
omnesque sua tributa persolverent et quidem isto. Qui autem scandalizaverit unum de pusillis
:

multo pluressuntpiscesquamhomines. Videigitur istis,quiinme credunt ; expedit ei,ut suspendatur

si voluisset, quanta a tributariis suistributa Domi- mola asinariaincollo ejus ,et demergatur inprofun-
nus sussepisset. B dum mans.Muliisenimmodisscandalizanturhomi-
LXXIV. [Cap. XVIIl.] In illa hora accesserunt di- nes,multisquemodisdicunturscandala.Quocunque
scipuli ad Jesum dicenfes Quis putas major est in : enim modoaliquemoffendas, etad iramelindigna-
regnoccelorum ? Accesseruntutique discipuliad Je- tionem commoveas, scandalum est tale autem :

sum, non Joquendo sed cogitando. Audiebatenim scandalum nonest udmortera.In fide veroscanda-
Dominus eorum cogitationes non minusquaralo- lizare aliqnem, qualiter Judaei et haeretici saepeEc-
cutiones; quoniam simili modo in ejus auribus utree- clesiam scandalizant, admorteraest. De hocautem
quesonabant: undeet cogitationibus sgeperespon- Dominusait : « Beatusestquinon fueritscandaliza-
det. Hoc autem ideo praemisi,quiaalii evangelistse tus in me {Luc. vu, 23). » Melius est igitur horaini,
discipulos ad Jesum non accessisse, sed cogitasse, et utmoriatur, etnonqualicimquemorte,sed illaquae
inter sein via tractasse dicunt: quis eorum major magis treraenda esse videtur, videlicetut ciimma-
esse viderelur (419) Eladvocans Jesus parvulum,
: gno lapide in profundura maris demergatur,qnam
statuiteum in medio eorum, etdixit ; Nisi conversi simplicem (422) aliquem et pusillum in Christum
fueritis,et efficiaminisicutparvuli, non intrabitisin credentem scandalizet, et a fide catholica deviare
regnum ccelorum. Merito parvulum Dominus vocat, faciat. Melius est enim occidi quam occidere; qui
utejus exemplo instruanturqui majores videri vo- q enim occidilur nonideo beatitudine privatur. Legi-
lunt. Videtis, inquit, hunc parvuhim ? nisi ab hac musenira quosdam sanctorum martyrum,Iapidibus
stultasubliraitate,quaevestrosanimosperturbat, ad coUo ligatis, in profundum maris fuisse demersos :

hujus patientiam et humilitatem conversi fueritis, nonideotameneos credimusbeatitudineessepriva-

et efficiamini sicut parvuli, sine invidia, sine odio, tos, qua privantur illi, qui aliquem scandalizant.
sine superbia, sine ambitione ; non solum majores Melius est igitur horaiui ut in corpore occidatur,
in regno coelorum non eritis, verum etiam illuc non quam ut in fidealiquem scandalizet. Va? mundo a
intrabitis. Ideoenim diabolusinde ejectus est,qnia scandalis. Vae illis qui scandala concitant, et qui
major ibi « Deponit enim Dominus po-
esse voluit. scandalizantibus credunt Vaehaereticiset schisma-
:

tentesde sedeetexaltat humiles [Luc. i, 52j. » Qui- ticis, et his qui illorum sequuntur errores. Necesse

cunque ergo humiliaverit se sicut parvulus iste, hic est enim ut veniant scandala. Unde Apostolus ait
est major in regno caelorum. Quicunque, inquit, ex « Oportet haereses esse, ut hi qui probati sunt, ma-
vobis plus sehurailiaverit,plusexaltabitur etmajor nifesti fiant(/ Cor. xi, 19). » Quod igitur haereticis
fiet et siad hujusparvulisimilitudinemomnesvos
: et schisraaticisfuitvae, hoc viriscatholicisnecessa-
humiliaveritis, omnes ibi inter omnes majores eri- riura et utile fuit. Per hoc enim Ecclesiae fidesma-
fis (420). Non
igitur ambitio, sed humilitas majores r^ gis claruit ; et illi multo araplius nocuissent, si sem
facit ; major qui humilior. Et qui susceperit
ille per occulti latuissent. Necesse igilur fuit bonis, ut
unum parvulum lalemin nomine meo me suscipit. venirent scandala. Verumtamen vse homini illiper
Talem videlicet non aetate, sed conversione, ut quod quemscandaUun venit.Q[ia.mv\senimmnl[aihoaa.ex
isti attulit aetas, hoc illi afferat sanctitas ethumili- hocmalo subsecutasint,vae tamen illi perquem scan-
tas. Sit igiturhumilis et patiens, sit absqueodio et dalumvenit.Noneaimideomalafaciebatmahis.utbo-

(418) Hilar. « Cum primumpiscemadmonetur in- humilitatis Dominicae circumferemus. »

quirere, ascensuri ostenduntur, et plures. » (42l)Hieron. «Quitalis fuerit, utChristi imitetur
(419) Chrysost. alio modosolvithom. o9inMatth. humilitatem et innocentiam, in eo Christus susci-
« Si non interrogasse sed secum id cogitasse Mar- pitur.
cus scribit, non sunt opposita nec semel, sed bis ; (422) Hieron. « Secundum ritumprovinciaeloqui-
ac tertio haec eos cogitasse crediderim, et tumde- tur, quo majorum crirainum islaapud veteresJu-
mum interrogasse. daeos poena fuerit, ut in profundum ligato saxo de-
(420) Hilarius. « Revertendum igitur est ad sim- mergeretur,
plicitatem iofantium ;
quia inea collocati, speciem
 :

22o COMME.NT. LN MATTH. PARS III. CAP. .WII. 226

navenirent;qu8Bsifecisset,non tamenprose.sedcon- A naginta novem quoe nonerraverunt-Sic non est voLun-

tra S9 de quibus Apostolus
se fecisset sicul et
; ille tas ante Patrem veslrum qui in cceLis est, ut pereat
ait « Faciamus mala.ut veniant bona.quorura dam-
: unus de pusillis Quis est enira iste qui habet
istis.

nalio justa est {Roin. iii, 8). » 5t autem tnanus tua ceutum oves, nisi idem ipse qui loquitur, Je.sus
vel pes t uus scandalizat te,absciceeum,et projiceabs Christus Doiniuus nosler (425)? Ceutura enim oves,
te.Bonum tibi est ad vilam ingredi debilem velcLau- tota angelorum et hominuiu mullitudo intelligitur.
dum,quam duas manus ,veL duos pede h.abentemmitti Ovis enim centesima, homo est,qiu non solum de-
in ignem xternum Quid enim per mauum etpedetu cima, verum etiam decima decimae (426) a .Moyse
intelligamus, nisi amicos et propinquos uostros saepe vocatur.Hic autem tunc erravit,quando prae-
(423), quos velut propria membra diligimus, qui ceptum Dei lransgrediens,porauin vetilura come-
eliam quasi manus et pcdes nobis necessarii sunt? dit. Pro hac itaque una, nonaginta novem, id est

Isti aulem si nos in fide scandalizant, et eorum ini- totam illara angelorura raultitudinem,in altiscoelo-
qua conversatione auiraas nostra perire sentimus, rura raontibus Dorainus dereliquil (427), et hanc
abscidainuseos a nobiset a nostro consorlio sepa- unam quae erraverat.quaerere venit quaj postquam :

remus..Nihil euiiu estquod coulra animam diligere inventa est et Christi sanguine rederapta,t;inta pro
debeamus non patrem, non luatrein.noufratrem, g ipsa in coelis exsultalio fuit, quanta pro cyeteris
:

neque uxorem, vel filios. .Melius est enim nobis ut oinnibus prius non fuerat, Hoc autera non ideo
sine his ad vitaiuintremus,qiiam ul simulcuraeis factuinest, ut plus caeteris ista diligalur, sed quia
ad poenas et mortein ducaiuur ajlernara.Id ipsum nullaalia de periculomortis advitaiu rediit,inqua
aiitera et per oculum sigmticatur sic eniin dicere sui araoris gaudiura caeterae ostendere potuissent.
:

soleraus de his,qui nobis aliquera valdearaiouiu et Quamvis autem ad angelorura uuraerum, fidelium
necessarium auferuut Oculum mihi eruit, pedem
: nuraerus augeri credatur, horao tamen quasi una
mihi abscidit, raanum mihi abstulit uon taraen ovis iuter centum erat, quando unus tentum cum
:

ipsa re,sed quadara rei ?,imiUtiid'ine.Videtene con- uxore et non plures erant haec euim una erravil,
:

temnatis unumex his pusULis.De illis pusillis dicit, pro hac de coelis Christus descendit (428).
qui a superba allitudine se hurailiantes, patieutia L.\XVL(429) Si autempeccaverit inte fratertuus,
et humilitate, pusilli et parvuli sponte sua fiunt. vade et corrigeeum inier te et ipsumsolum.Site au-
Tales aulem contemncndi non sunt de quibus : dierit,lucratuserisfratremtuum. Hsecautera apos-
adhuc subditur Dico autem vobis quia angeii eo-
. toliseorumque succcesoribus,episcopis videlicet,et
rum in coeLissemper vident faciem Patris mei,quia sacerdotibusDominumspecialilerdixisse,exeoma-
incoelis est.De angelis enim A.pos[ohis a.ii,quiasunt xime intelligi potest, quod mox ipse in sequentibus
administralorii spiritus,in minislerium missi, pro- ait. Amen dico vobis, quaecunque ligaveritis super

pter eo qui hsereditatem capiunt salutis {Hebr. i, 1 4) te7'ram,erunt ligata et in coelo, et quxcunque sol-
venit enira Filius hominis salvare quod perierat. veritissuperterrameruntQQsoiuta et incoeto.Uade
Valde igitur timendura est ne quis eos scaudalizet, et bene dicitur si peccaverit in te frater tuus :
:

et in errorem inducat, pro quibus Dei Filius iu peccat autem inpaslorem qui oves affligit peccat :

mundura veniens,et carnera suscipiens,seraetipsum in episcopum qui populo sibi corainisso injuriam
humiliavit factus obediens usque ad mortem. facit. Ad hos enim pertinet corripere ad hos per- ,

L.X.W. Quid vobis videtur : si fuerint aLicuicen- tinet excomraunicare, et de Ecclesia pellere, hoc
tum oves,eterraverit unaex eis,nonne relinquetno- autein quoordinefaciaraus,ipseDominusuosdocuit
naginla novem inmontibus et eam quae
vadet qusere diceus Vade,corripe eum inter te et ipsum soium.
:

erravil^.Etsi contigerit ut inveniat amen dicovobis

: Si enim hoc faciamus, non est unde frater noster
quia gaudebit (424) super eammagisquam suprano- merito (430) scandalizari debeat, prsesertim cum
(423) Hilar. c. 4, n. 21 « .\bjicere a nobis vel
: (426) Vid. Num. c. xxvm, v. 13, 2i, 29 ; c. xxix.
potius eruere propinqiiitates charissimorura norai- V. 10, 15, etc.
num admoneraur, si in illi aliqiiid tale cernaraus, (427) Ambros. lib. vnin Luc, ad cap.xv.« Dives
ne in consortiura criminis eorura de farailiaritate D igitur pastor cujus omnes nos centesima portio su-
venianus. » Ilieron. ad h. I. « Si, inquit^ ita est, mus,habetAngeIorum,Dominationum,Potestatum,
quis tibi conjunctus, ut manus, pes, oculus,etest Thronorum,aliorumqueinnumerabilesgreges,quos
utilis atque sollicitus et acutus ad perspiciendnm? in monlibus dereliquit. » V. Hieron.
Scandalum autem tibi facit, et propter dissonau- (428) Hilar. « Utingentem esse incoelislaetitiam
:

tiam raoruiu te perlrahit ad gehennam, meliusest reditu humanae salutis ostenderet, comparationis
ut etpropinquitate ejiis, ctemolumentiscarnalibus posuit exemplum, etc In unius Adae errore omne
careas, nediim vis lucrifacere cognatosetnecessa- horainumgeniis aberravit ergo nonaginta novem
;

rios, causam habf-as riimariira.ltaque non frater, non errantes, multitudo angelorura ccelestium opi-
non uxor, non filii, uon ainici, non omnis affectus naiula est.... et quaerens liomiuera Christus est, et
qui nos excludere potest a rfgno ccelorum, amori nonagiutanovem relicti, coelesUs gloriee raultitudo
Domini praeponatur. » est, cui cura maximo gaudio errans homo, in Do-
(424) Viilg. retinquit... vadit... gaudet. mini corpore est relatus. »
(425) Chrysolog. serm.l68.f Non terrenus pastor (429) Iii hunc locura. Vide sermon. S. Aug. 82.
iste est,sed ccelestis.... Horao habens centum oves, (430) Hieron. « Corripiendus est autem frater
Chrislus est.» Itatet Ililar. ad h. I., Ambrosius, seorsum,ne si semel pudorem ac verecuudiamami-
lib. va, in Luc. v, alios ap^ Hieron. ad h. 1. serit, remaaeat in peccato. » Beda : « Quo igitur
 227 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 228
bona suadentes, veritatem dicamus. Qui sinos
ei A Jesus eoim ^a^va^or interpretatur:qui igitur
ritiir ?

audierit, noslra. humiJialJocutioneDoraino reconci- salutemnon petit.quamvis vocet Jesum,non tamen

liabiturrsi autem non audierit, adhibe tecum adhuc petit in nomine Jesu, quia non hoc petit quod in-
unum vel duos,ut in medio duorum veltrium, testium terpretatur Jesus. Dicatur ergo : si duo ex vobis
stetomneverbum. Paucos adhuc Dominusadhibere consenserint super terram, de omni re, quodcun-
jubet, ne ille qiii corrigitur multorum redargutien que cum fide et sine haesitatione petierint in no-
scandalizatus deterior fiat.Sufficiunt tamen isti ad mine meo, fiet eis. Unde hoc?Quia ubi sunt duo vel
testimonium, si vel de injusta conventione, vel se tres congregali in nomine meo, ibi sumin medio eo-
non ita ut dicitur, eis respondisse, contra episco- rum. Quod si duo vel tres in bono consentientes,
pum velsacerdotem aliquando ageve volnevil. Quod et in Chrisli nomine petentes sic exaudiuntur,
si non audierit eos, dic EcclesisR ; quatenus velom- quanto magis plures.quanto magis totam Ecclesiam
niumobjurgationeerubescat.qui paucorumhumili- Deus exaudit ? Sed dicis Quid si in nomine Jesu :

allocutione satisfacere noluit. Unde Apostolus

et prodamnatorumsalute petant?Nunquidexaudiun-
ait : « Sufticit illi qui ejusmodi est, objurgatio quae tur ? Nam pro Judasis et schismaticis et haereticis
sit a pluribus. Siautem Ecclesiam non audierit,sit quotidie Ecclesia orat et non exauditur. Oravit et
libi sicut ethnicus et pulilicanus (/ Cor. 3 DominusproJudaeis, dicens * Pater, ignosce illis.
xi, 6) : » :

utexcommunicatus,efabEcclesiaseparatus :nullus non enim scinnt qui faciunt. » Sic igitur et pro
Ecclesiae filiuset communicet,qui Ecclesiae credere multorum salute orant sancti, etnon exaudiuntur.
noluit, ejusque consiilis obedire contempsit;etcae- Determinandum est igitur et istud, ut sic dicatur :

teri hoc audientes timeant, atque unius exemplo Si duo ex vobis in bono consenserint superterram, de
corrigantur muUi.Amen dico vobis quxcunque liga- omnire,quodcunquepetierintin nominemeo;si tamen
veritis superterram, erunt ligataetin cado, et quse- talesit quodDeiordinietdispositioni conveniat, fiet
cunque solveritis super terram, erunt soluta et in eis a Pat)'e meo,quiin Cfjelis est : <i\itev enimnonexau-
coelo. B.OC episcopi audiant ethunc ligandi et sol-
; diuntur,quamvissibiconsentiant,quamvispetantin
vendi ordinem teneant(43l) prms singulariteraut ;
nomine Jesu. Quotiesigitur oramus, et non exaudi-
per se aut per alium peccantes conveniant, deinde mur, ideo fitquiaaut innomine Jesu non petimus,
cumpaucis, postmodum vero cum tota Ecclesia, autquicontraejus ordinem, et dispositionem, peti-
quam si audire contempserint, jam tunc eos ligare mus ipseenim scilquoselegerit, ipse scitquidnobis
:

non dubitent. Qui enim sic ligantur, et in coelo et opus sit,priusquam petamus. Tunc accedens Petrus
in terra ligati sunt Iterum dico vobis, quia si duo
: ad cum dixit: Domine,quoties peccaveritinme fra-
ex vobis consenserint superterram,deomnire,quod- n ter Q\ meus, et dimittant ei ; usque septies ? Dicit
cunque petierint,fietiLlis aPatremeo,quiin cselisest illi Jesus Non dico tibi usque seplies, sed usque
:

ubienim sunt duo vel tres congretiin nomine meo, septuagies septies. Quod tale est ac si diceret : Quo-
ibi sum in medio eorum. Qualiter enim intelligere ties peccaverit, toties dimitle (433), si septies,
debeamus hoc quod ait de omni re, determinatur, septies ; si decies, decies ; si centies, centies ; si

dum dicitur in nomine meo. Non enim malam peti- millies, millies : ut non ille plus in te peccare,
tionem facere possunt, qui in ejus nomine congre- quara tu illi dimittere possis aliter enira non dirait-
:

ganlur, et in quorum medioipseest idestinquo- ; tetur tibi. Unde superius dixit : « Nisi dimiseritis ho-
rum corde ipse praesidet,quia ideo ibi est ut corda minibus peccata eorum, nec Fater vester dimittet
regat, consilia dirigat, petitiones disponat,eosque vobispeccata vestra(A/a/^/i.vi, 15), » Putabat autem
sibiinvicem inbono consentire faciat. Videturau- beatus Petrus sibisufficere si septies dimiUeret,quo-
tem huic loco illud convenire, quod alibi dicitur : niam legem et prophetas expo-
Scriba^ et Pharisaei
« Quidquid petieritis Patrem in nomine meo,dabit non intelligentes, multumin suis sermo-
nentes, et
vobis [Joan. xvi, 23). » Illi enim sibi in bono con- nibus hunc numerum (434) commendabant, quem
sentiunt, illi in nomine Jesu congregantur et pe- satisfactioni et emendationi sufficere posse putabant:
tunt, qui ea postulant quae ad salutem pertinent. unde septemdiebus azyma comedunt; unde et le-
Quidenim D
nisi salus,SaIvatoris (432j nomine quae- prosus quando mundatur; et virqui fluxum seminis

ordine scandala declinare possimus, insinuat, si vel etiam salularis dicitur ille ergo in nomine
;

nos ipsos ne quem laedamus attendimus,si peccan- Salvatorispetit qui illud petit quod adveram salu-
tem zelo justitiae corrpimus, si ex corde poenitenti tem pertinet. Nam si id quod non expedit petitur,
misericordiae pietatisque viscera pandimus. » non m nomine Jesu
petitur Pater. »
(431) Hilarius. « Eum ordinem continendae cha- (43.'^)S. 83, n. 7. » Omnia enim pec-
Aug. serm.
ritatis nobis Dominus imposuil.quem ipse in con- cata dixit quando septuagies septiesdixit... omnia
:

servando Israel tenuerat. » Vide caetera apud eum- ergo dimitli peccata voluit qui ea seplu;igesirao
dem. septimo numero praesignavit. » Vide et serm. 114,
(432)S.Aug. tract. 73, in Joan. n.3. « Jesnssigni- ubi fusius idem et totura locura explanat.
ficatSalvalorem....ac perhocquodcunquepetimus (434) Vide ad hunc Evangelii locura de numero
adversus utilitatem salutis, non petimusin nomine septenarioChrysologuraserm.l37,praeterOrigenem
Salvatoris. » Ita et tract. 102, n. I. Atqueex Au- tora. XIII in Matth. Ambrosiuml. viii in Luc, n.23,
gustino, ut videtur.Greg. hom. 27. in Evang.» Sed Augustinum, etc.
quia nomen filii, Jesus est, Jesus autem Salvator,
 ;:

229 COMMENT. IiNMATrH. - PARS III. CAP. XVII. 230

palitur,seplem diebiis separatui':separatiir autem A tiam veniens,noa priushabetunde debitumsolvat,

septem diebus et mulier mensiruala similiter donec ex toto humiliatus, sacerdotum consilio se
:

quando pariebat, septem diebus immunda erat. peromniaobedire promittat. Ideoquo ei a sacerdo-
Naaman quoque ex prfficeplo Elisaei septies mergi- tibus dicitiir Nisi debitum solveris, et poenilen- :

tur in Jordaaem, et saoerdos ollerens sacrificium, tium egeris, tu et uxor tua, filii tui et cuncta quae
tingens digitum ia sanguine, septies illum contra possides, in feternum peribitis: per quoddatur in-

Dominum spargit. Psalmisla quoque sic ait : « Se- telligiquodipsetotus carneus simul cum animasua,
pties in die laudem dixi tibi. • Propler haec igilur cunctisque sensibus corporis sui, iiicendiis Iradetur

etalianuillaqui-edehocnuinero secunduni lilteram eeternis qiii enim cum his omnibus cruciatur, in
:

Judtei inteiligebant, dixit beatiis Pelrus usque se- nulla parte sui reqiiiem habet. Si aulem his audi-
plies :ieg\s veroet prophetarum magister altiiisom- tis conlremiscat, et se satisfacere el obedire ex

uia intelligens, addidit super haec, usque sepluagies corde promittat, fiel ei quod sequitur. Procidens
septies. Verumtamen si beoe intelligatur se[)lies, autem servus ille rogabat eum dicens, Patientiam
nihii rainusest septies qiiam septuagies septies. De habe in me, et omnia reddam tibi, Miserlus autem
hoc autem in Levitico sufHcienter diximus (435). dominus servi illius, dimisit eum et debitum dimisit :

L.XXVII. Ideo assimilatum est regnum coelorum B illi. Ecce dimissum est tibi debilum vide ut in bono ;

homini regi qui voluit ralionem ponere cum servis perseveres dimitte tu quoque debitoribus tuis,:

suis. Et cum ccepissel rationem ponere, oblatus est sicut et libi dimissum est debitiim tuum quod si :

ei unus qui debebat ei decem millia talenta.Ule enim facere nolueris, audi et exspecta quod sequitur :

rex ipse est quiloquitur Deus ethomoJesus Christus Egressusautemservusilieinvenitunumdeconservis

Dominus nosler qiii quolidie cum servis suis ra-
: suis, quidebebat ei centum denarios, et tenens suffo-
liouem ponit (436), quoniam per episcopos et sa- cabateumdicens : Iieddequoddebes.Vaildepa.wam
cerdoteshominumpeccaladijudicat.dum unusquis- 32'^6bitumestcentumdenariorumadcomparatio-
queadpcEnitentiam veniens, quantum debeat, etin nem decem millium talentorum stultissimus igitur ;

quibus peccaverit, Uoinino confitetur. Ille aulem est, qui centum denarios non vult dimittere, ea

unus qui decem millia talenta debebat, qiiis alius cooditione, utei decem millia talenta dimittantur.
intelligitur, nisi omnes illi, qui plus caeteris in om- El procidens conservus ejus rogabat eum dicens
nibus peccant? Sed quare cum hoc prias rationem Patientiam habe in me, et omnia reddam tibi. Ille
Dominus ponere voluit, nisi ut hujiis exemplo cae- autem noLuit : sed abiit, et misit eum in carcerem,
teri intelligerent qiiid in suis rationibus responde- donec redderet debitum. Fortasseiste nonaudivit
quantam spem habere potuissent? Si enim P aut si audivit non iutellexit;aut si intellexit parvi-
rent, et
ei quoniam se humiliavit,
qui plus caeteris debebat, pendendo neglexit quod Dominus alibi ait « Ea- :

omne debitum Uominus dimisit, quanto magis aliis dem quippemensura quamensi fuerilis remetietur
qui non tantum peccaverunt, sidigne poenituerint, vobis(LMC.vi,38).» Videntesautemconserviejusquse
omnia peccata enim decem millia ta-
dimittet ? Ideo fiehant,contristatisunt valde,etvenerunt etnarrave-
lenta posuit, quia hoc debito oullum aliud debitum runtdominosuoomnia quse factafuerant. Isti enim
majus est omnes enim numeri in hoc nuinero con-
: conservi,etangeliethominesinteIIiguntur(438).Om-
tinenlur, quoniam ex denis numeris multiplicatur : nesenimsuntconserviqui uniussuntdominiservi:et
cujus unaquasque pars tam perfecla est, utreplicari isti quidem iniquorum oppressionem et miserorum

quidempossit, crescere vero non possit(437). Cum afflictionem domino nariant,quia pro his assidue ad
enim usque ad decem numeramus, ni iterum ab Deum clamant. Tuncvocavitillium dominus suuset
uno incipiamus, nihil habemus quid dicamus si- -.
aitilli: Serve nequam, omne debitum dimisi tibi,
militer autem fit cum venimus ad centum et simi- ; quoninm rogasti me : nonne ergo oportuit et te mi-
liter cum venimus ad mille atque simililer cum
; sereri conservi tui, sicut et ego tui misertus sum ?
venimusaddecem millias decies enim decem fiunt
; Et iratus dominus ejus tradidit eum tortoribus,
centum, et decies centiim fiuntmille; et decies quoad usque redderet universum debitum. Tortores
mille fiuutdecem millia. Hoc igitur debito majus D isti, maligni spiritus sunt (439), quibus miser homo

debitumnon est. Sed videamusqiiod seqiiitur. Cum ad puniendum traditur, neque de eorum potestate
autem non kaberel underedderet jussit eum Domi- ,
cripitur, donec universum debitum reddat. Nun-
nus ejus venundari et uxorem ejus et (iLios, et omnia quam igitur de illorum potestate eripitur, quoniam
quae habebat, et reddi. Peccatorenim ad poeniten- hoc debitum semper redditur, nunquam tamen in

(43o) Ad cap. 4 edit. Rom. pag. 132, et ad cap. 231, n. 6, lib. II. Inqiiisit, ad Jan. ep. 55, n.
44, cap. lo3. 28, etc.
(436) Origenesde temporehic designato reddendee (438) V. Origen. I. all. qui negat explicari posse
rationis fiise disserit tom. I. Ongfn. Huet. pag. 3oO qiiinam intelligi conservi debeant. Theophylactus
et tom. III eilit M.\I. pag. 630. Ibid. pag. Wi et tamen. « Videntur hi couservi esse angeli, osores
M.M. 622. « Quisuam dicendiis est rex nisi filius mali,el amantes boni. » V. Aug. quaest. in Matth.
Dei, etc. ? » (439) Origen. ib. « Quiaam hi suot, praeterquam
(437) Vid. S. Aug. serm. al, aum. 34 et serm. ii quit)us suppliciorum cura demandata est ? »
 ; :

23i S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 232

inlegrumsolvitur. Hancautemtotamsimilitudinem A sufficit labiis dimittere, nisi et corda conveniant.

ad quid attulerit, ipse Dominus protinus exponit [Cxp. XIX.] Et factum est, cumconsummassetJesus
dicens : Pater meus
Sic et coeleslis faciet vobis, si sermones istos, migravit a Galilaea, et venit in fines

non remiserilis unusquisque fratri suo de cordibus Judaeae trans Jordanem : et secutae sunt eum turbae
vestris. Notaquod ait de cordibus vestris .nonenim multse; et curavit eos ibi.

PARS QUARTA
LXXVIII. Etaccesseruntadeum Pharissei tentan- suam, nisi ob fornicationem, et aliam duxent, moe-
teseumetdicentes, si licel homini dmittere uxorem chatur. Ethocquidem, inhoc eodemlibro superius
suam quacunque ex causa. Qiiod enimait; quacun- exposuimus. Dicunl ei discipuli ejus : Si ita est
que ex causa, tale est ac si diceret, pro aliqua causa hominis cum uxore, non expedit nubere id est :

causa, non ut sonare videtur pro omni causa(440). si tali vinculojuncti sunt, el hancfidem sibimutuo

Qui respondens ait eis : Non legislis, quia qui fecit custodire oportet, non expeditvel nubere, veluxo-
hominem ab initio,masculum et feminam fecit eosl D rem ducere (443). Sirailiter enim et Apostolusait
Et dixit : Propter hoc dimittet homo patrem et ma- « Solutus es ab uxore ? noli quaerere uxorem: »

trem, et adhserebit uxori suae, et erunt duo in carne itemque « Dico autem non nuptis, et viduis, bo- :

una. Itaque jam non sunt duo,sed una caro : quod num est illis, si sicpermaneant, sicut et ego quod :

ergo Deus conjunxit, homo non separet. Deus est si non se continent, nubant meJius est enim nu- ;

qui loquitur, et virum cum uxore unam carnem bere quam uri (/ Cor. vn, 27). » Dixitque Domi-
quamvis personaliter duo sint, ta-
esse dicit, qui nus: Non omnes capiunt verbum istud,sed quibus da-
men de una carne ambo, sic se diligere et charitatis tum est. Hoc, inquit, verbum quod dicitis, scilicet

vinculo jungere, a se separare debent

etnunquam quia nonexpedit nubere ; hocpraeceptumcastitatis
ac si non duo, sed una ex toto caro fuissent. Di- et continentiaenon omnes capiunt, non omnes cu-
cunt illi : Quid ergo Moyses mandavit, dare libellum stodiuntvel recipiunt sed illi tantum quibusdivi-
:

repudii, et dimittere ? Si, inquiunt, una caro sunt, si nitus datum est. Sunt enim eunuchi, qui de mattns
inseparabiles sunt, tanloque dilectionis vinculo utero sic nati sunt.lUi videlicet qui frigidae naturae
jungi debent, cur Moyses dimittere mandavit ? Ait existentes, facillime carnis ferunt titillationem. Et
illis quoniam. Moyses ad duritiam cordis vestri per-
: sunt eunuchiqui factisunt ab hominibus : perquos
misit vobisdimittereuxores vestras : abinitioautem non solum contritos testibus intelligimus, verum
nonfuitsic.Quomodo sic ? Ut homo dimitteret etiam eos, quos praepositorum suorum diligentis-
uxorem suam pro qualibet causa. Moyses autem sima cura, etiam nolentes, caelibes facit. Et sunt
dicit, ut qui propter aliquam foedilatem diraiserit eunuchi qui seipsos castraverunt propter regnum
uxorem suam, hbellum repudii. Sed aliter
det illi ccelorum. Illi enim caeteris meliores, non ferro sed
Moyses, irao Dorainus per
hic, et aliter ibi loquitur carnis maceratione fiunt (44i). Qui potest capere
Moysen. HcEc enim uxor quae propter aliquam foedi- capm^ QuipotestcontiQentiaracustodire,custodiat:
tatem dimittitur, unaquaelibel hseresis intelligitur : qui vero non potest, cui vultnubat, tantum in Do-
quam quidem non verbis simplicibus, sed scripto mino (445). Haec autem licentia non datur illis qui
et juramento, firmaque stipulatione dimiltere con- castitatem voverunt, vel qui majoris reiigionis or-
venit, quatenus ille qui eam dimiltit, ad eam ulte- dinem susceperunt.
rius non reverlatur. Hoc igitur quod spiritualiter LXXIX. Tunc oblati sunt eiparvuli, ut manus eis

intelligi debet, juxta litteram Moyses intelligere et imponeret etoraret ; id est ut eos tangeret et benedi-
observare Judaeos 93permisit sed propterduri-
; ceret :discipuliauteniincrepabanteos. Adhucenim
tiam cordis eorum ne videlicet uxores suas
: inter- discipuli carnales eraut, et eos qui carnaliter sa-
ficerent, vel nimium aftligerent, cum eas propter enim sunt in Ecclesia,
piunt, significabant. Multi
aliquam foedilatemodio haberent (441). De his au- ^ qui se in eo placere Deo putant, quod parvulos et
tem in Deuteronomio sufficienter diximus (442). simplices ab ejusregiraiue removere conantur, vo-
Dico autem vobis, quiaquicunque dimiserit uxorem lentespotenleset astutoseIigere,quorumfortitudine

(440) Contra stare videtur Hieron. « Interrogat nihil onerosius ; si dimiserit invitam, nihil inchri-
eum, utrum liceat homini dimittere uxorem suam stianius. »
qualibetcausa, » et Origenes tom. I Huet, recens., (444) V. Epiphanium haeres. S8.
pag. 355 xaiK Traaav «trtai/, ex omni causa. De toto (445) Hieron. ad h. 1. « Ut unusquisque conside-
hoc Matlhaei loco fuse Nazianzeiuis orat. 36. Am- ret vires suas, utrum possit virginalia etpudicitiae
bros. lib. vui in Luc. Aug. Aduiterin. conjug. Vide implere praecepta. Per se enim castitas blanda est,
etiam Irenaeum lib. iv cap. ib, et Chrysost. homil. et quemlibet ad se alliciens. Sedconsiderandae sunt
10, contr. Anomoeos. vires, ut qui potest capere capiat ; quasi hortantis
(441) Ita et Hieron ad h. I. vox Domiui est, et miliies suos ad pudicitiae prae-
(442) In cap. 24 edit. Rom., p. 208. mium concitantis qui potest capere capiat : qui
:

(443) Prseclare Bernard. De praecept. et dispens. potest pugnare, pugnet, superet ac triuuiphet. »
magaie revera angustiee « Si tenuerit exosam. :
 :;.

i3^ COMMENT. L\ MATTll. — FAUS IV, CAl^ XiX. 234

et pnidentia tempor.ififer Ecclt^sia crescat : non A tribuunl: ad culmen tamen perfectionisnon perve-
atteQclenlesquia «sapienliaejusmundi stultitia est niuut. Cnm audisset autemadoLescensoerbum:abiit
apudDeutn. » Sed videauiusquod sequitur: ./esMS tristis : eratenim habens multas possessiones ; ecce
auteni ait eis : Sinite pnroidos, el nolite eos proki- qualitereratadolescensostenditur: bonuserat quia
bere ad me venire: talitnn est enim regnum coelo- aliis nou nocebat, sed non erat bonus qnia aliis non

rum. Taies, inquit, prohibere nolite,

eliijile, lales subveniebat ; nec sua largiri, nec aliena rapere no-
tales in Ecolesia constiiuile, et talibus raanus veral : cum Ueo, qiii veras divitias ei
loquebatiir
imponite.£^/ cum imposuissel eis 7nanus,abiit inde. ostendebat, magis tamen in terrena possessione
Mullis enim modis manus imposilio dicitur (446) : quam in ccEJestis thesauri promissione spem ha-

hic aulera consecrationem signiticat de qua Apo- : bebat. De lalibus enim Apostoliis ait : « Praecipe
stolus ait : « Nemini cito manura imposueris divitibus huj us saeculi non sperare in incerto di vitia-
(/ Tim. V, 22). » rum (/ Tim, vi, Aliud est enim divitem esse
17). »
;

LXX.X. Eiecce unu.s acredens, ait illi : Magisfer bo- aliud in divitiis spem habere qui enim in divitiis
:

ve,quidbonifaciam,ulhabeain viiam seternaml Qui spem suam ponunt, valde difficile salvari pos-
dixttei:Quidmeinterrogasdebonot unusestbonus, sunt (4o0). Uude etOominussubinferens ait Atnen :

B
Deus. Quid est igitur quod dicitur Vidit Deus dico vobis quia dives difficiie inlrabit in regnum
:

cuncta qu3e feceral, et erant valde bona. Si enim coelorum.Et ilerum dico vobis : Faciiius est camelum
Deus omnia fecit, el cuncta quae fecit non solum perforamenacus transire, quam diviteminlrare in
bona suut, sed el valde bona, quomodo unus et regnum ccelorum. Prias difficile.deinde impossibile
soliis Deus, bonu.s?(4'i7)Ipseenim solusnaturaliter dixit impossibile est enim ut divites in divitiis
:

est bonus, quia se ipso et non ab alio est bonus : spemhabentesintrentinregnumcoeiorum de illis :

caetera vero non a se ipsis, sed ab eo sunt, a quo enim hoc intelligitur. Sic enim Marcus evangelista
boua in principio creata sunt (448). Si autem vis Dominum dixisse narrat : « Filioli, quam difticile est
ad vitnm ingredi, serra mandata. Dicit ille Quae ? : contidentesin pecuniis legnumDei introire » (451) !

Jesus autem dixit : Non homicidium facies, non Sed quid per camelum cujus unicum et singulare
adulterabis, non facies furtuin, non falsum testimo- ofticium est onera portare, nisi eos inteUigamus
nium dices honora patrem et matrem, et diliges
; qui peccatorum pondere praegravantur ? Quibus se
proximum tuuin sicutteipsum. Dicil illiadolescens Psalmista connumerans ait:«Quoniam iniquitates
Omnia haec custodivi ajuvenlute mea: quid adhuc ineae supergressae sunt caput meum, sicut onus

mihi deest ? Si enim, ut Apostolus ait, grave gravatce sunt super me {Psat. xxxvi, o). »
plenifudo
legisest dilectio,and isle nou beneinlellexit diiiges C De divitibus aulem quid dicit ? « Ecce horao qui
proximum luum sicut teipsum, aut si intellexit, non posuit Deum adjutorem sibi, sed speravit ia
non bene respondit (4i9). Quid enim ei deesse po- mullitudine divitiarum suarum, et preevaluit in va-
lest qui totam legem custodit ? Putabat enim iste, nilate sua {Psal. u, 9). » Facilius igitur est came-
sicut videtur, proximum suum se bene diligere, lum, id est ahquem
valde peccatorem transire per
quia eumnon occidebat, quia bona suaeinon au- foramen acus, id est per arctam et angustam viam
ferebat, aliasque injurias ei non faciebal. Ideoque quae ducit ad vitam, quam hujusmodi divitem in-
qualilerhocintelligeredebeat, Dominussubinferens trare in regnum coelorum (432) ; quoniam ille faci-
ait Si vis perfectus esse, vade, vende omnia quae
:
lius apeccatis,quam iste adivitiarum spe separari
habes ,et da paupeinbus ,et habebis thesaurumin ccelo, l>o[esLAuditisautem mirabantur val-
his, discipuli

et veniens sequereme. Haec est vera mensura per- de, dicenles Quis ergopolerit salvus esse ? Hoc enim
:

fectionis ilie implet legem, qui ista custodit. Nec

: discipuli non dixisseut, si de quo divile Dominus
in 94 Uei dilectione peccat qui Chrislum sequitur loquebatur, intellexissent. Aspiciens autem Jesus,
nec in dileclione proiimi, qui indigentibus omnia dixil illis : Apud homines hoc impossibile est, apud
largitur. ad hanc perfectio-
Non desperet tamen Deuin autem omaia possibiiia sunt. Quod enim ait
cui
nem venire non datur multi enim salvantur qui Q apud hommes, hoc est secundum intellectura hu-
:

neque omnia relinquunt, nequeomnia pauperibus manum quod vero ait apud Deum, hoc est secun- ;

(446) V. Morinum de sacr. Ordinat. Eiercit. v. tristis recessisset? » etc.

cap. 11, num. 9 Albaspinaeum, lib. ii Observ., c. 31
; (430) S. Aug. QQ. Evang. lib. ii, c. 47. « Divitem
Habert PontiL Greeo. obs. 2 ad part. viii, etc. hic appelldt cupidum rerum temporahum, el de
(447) Ambros., lib. vm in Luc. n. 6.5. « Addendo talibus superbientem. »
mayister bone in portione bonum dixit, non in uni- (431) C. 10, 24. Hieron. « Quia difticulter divitiee
versitale, nam Deus universitate bonus, homo ei contemnuntur, non dixit : impossibile est divites
parte... Bonus euim quid est, nisi plenus boni- inlrare in regnum coelorum, sed difticile. Ubi dif-
tatis ? n ficile ponitur, non impossibilitas praetenditur, sed
(448) llincinitiumsumithomilia4 Innatal. apost* raritas demonslratur. »
sub Emiseni nom. edita coutiuelque hunc et se- (432) Ilerum Hier. « Videbimus quomodo et isli
quentem numiM'um. caineii, quibus divites com[)arantur, cum deposue-
(4i9) >< .Menutur ailolesceus, » ait hic Hieron. « Si rintgrave;ii sarciiiam peccalorura,el totiuscorporis
enim h )C quod positum
mandatis Diiiges est m gravitatem, intrare possintperangustam portam et
proxi/nMm,elc.,operecompIe3set,quomodoposlea arctam viam, quee ducit ad vitam. »
Patrol. CLXV,
 :

235 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 236

dum spiritualem intellectum et divinum non est ; A seJes suas vocare consueverunt. Sedebit igitur
enimim possibile Deo, qualemcuaque divitem ad unusquisque in sede sua, quoniam unusquisque in

suse voluntatis viam convertere (453), quamvis populo quem rexit et praedicavit major et sublimior
valde difflcile sit iit pauper esse velit, qui semper apparebit. Sedebit autem et Doininus in sede majes-
dives fuerat. Si igitur ad lilteram intelligatur, im- tatis suae, quoniam excelsus super omnes gentes
possibile est vero spiritualiter, sicut modo ex-
: si Dominus, cunctis et angelis et hominibus praeside-
posuimus,impossibilenon est. Impossibile estenim bit.JudicabitigiturDominus,judicabuntetapostoIi,
quantum ad litteram, ut per foramen acus transeat judicabunt insuper episcopi et sacerdotes omnes :

camelus quantum vero ad spiritualem intelligen-

;
praeterea ibi judicabunt quorum exemplo ceeteri
tiam, non est impossibile. damnabuntur. Et omnis qui reliquerit domum vel
LXXXI. Tunc respondens Petrus dixit ei : Ecce fratres, aut sorores, aut patrem, aut matrem, aut
nos reliquimus omnia et secuti sumus te:quid ergo uxorem,aul filios, aut agrospropter nomen meum,
eninoMs? Ille,inquil,dives,dequosuperiusIocutus centuplum accipiet, elvitam selernam possidebit.Alu
es, neque omnia dimittere, neque te sequi voluit, autemevangelistcEdicunt: «cenluplunaaccipietinhac
cui etiam quid responderia audivimus ; de nobis vita;posthancvitam,vitamaeternam.)> QuibusetMar-
autem quid quiomnia reliquimus ette secuti g cusaddit(457) « cum persecutionibus » centuplum
dicis, ;

sumus ? Omnia enim Petrus reliquerat, quia non enim cum perseciitionibus in hac vita susci-
solum ea reliquerat quae habebat, sed ea quoque piunt sancti, quia quicunque Deum diligunt ejus-
quae habere poterat, ut ulterius in hoc mundo nihil que voluntatem faciunt, sanctorum fratres et soro-
proprium possideret, uihilque possidere desidera- res, patres et matres, amici et propinqui fiunt. Sic
ret (454). Unde ipse nos quoque admonet dicens enira de se ipso Doininus ait Quicunque fecerit vo-
: :

« NoHte diligere mundum, neque ea quae in mundo lnntatem Patrismei,quiincoelisest, ipsemihifrater

sunt (/ Joan. xi, 15) » Et majus quidem esl ha-
: et soror et mater est {Matth. xii, 31). Fratres autem

bendivoluntatera.quaraipsumhaberederelinquere. et sorores, patres et matres, uxores et fllii, isti dicun-

Jesus autem dixit illis : Amen dico vobis, quod vos tur, non natura sed qiios enim
officio et affectione :

quisecutiestisme,inregeneratione,cumsederilFilius multum nominibus vocare solemus.

diligimiis, his

hominis in sede majestatis sux, sedebitis et vos LXXXll. Mutti autem erunt primi novissimi, et
super sedes duodecim, judicantes duodecim tribus novissimiprimi{i3S). Hanc enim propositionem ad
/srae^ DuoPetrusproposuerat,sedalterumChristus quid attulerit, sequentia manifestabunt ad hanc :

assumpsit non enim dixit, « Vos qui reliquistis

: enim spectat tota subsequens similitudo unde et :

omnia. » Sed quid dixit ? Vos qui secutiestisme{^^^) in conclusione dicitur Si erunt novissimi primi et
:

Omnia enim derelinquit qui perfecte sequitur Je- primi novissirni. Qnod quidem de mundiaetatibus si

sum. SuflBcieus ergo fuit alterum dicere, quia intelIigatur,nonvideoqualiter primi sintnovissimi,
utraque in inquit, qui se-
uno continebantur. Vos, vel novissimi primi.Primienim fueruntpatriarchae
cuti estis me,qui mecum per eamdem viam iuceditis, et propheiae, et caeteripriorisTestamenti, ad vitam
qui ad caelestia festinatis, qui terrena cuncta despi- praedestinati : novissimi autem nos sumus ; de
qui justitiam et veritatem, pacem et miseri-
citis, quibus Joannes ait : « Filioli, novissima hora esl
cordiam diligitis, vos sedebitis super sedes duode- {IJoan. n,18):))Et Aposlolus:«Nos sumus, in quos
cim, judicantes duodecim tribus Israel. Sedebunt fines saeculorum deveneruiit(/Co?'. x, 11).» Et isti
utique apostoli super sedes duodecim sede- : quidem sicut tempore primi fuerunt, ita et primi
bunt et alii super sedes suas, qui eorum exem- denarium susceperunt. Hosenim statira post pas-
plo 95 vixerunt(456),et Christum Dominum sunt sionem suain Christus Dominus a poenis eripiens,
seculi. Plures enimsunt ibi sedes quam duodecim, ingloriam introduxit. Apostolusquoqueait « Quia :

pluresque judices non solum enim epi-

ibi erunt : nosqui vivimus, qui residui sumus, non praevenie-
scopi et sacerdotes ibi judicabunt, verum etiam, ut mus eos qui dormierunt quoniam ipse Dominus ia
:

superius dicitur, regina Austri, et Ninivitae resur- jussu etin voce archangeli et in tuba Dei descendet
gent in judicio cum generatione ista, et condemna- D de coelo, et mortui qui in Christo sunt resurgent
bunt eam. Sed quae sunt istae sedes, super quas isti primi. Deinde nos qui vivimus, qui reliuquimur,
judices sedent? Istaeenim sedes, singulae Ecclesiae simuIrapiemurcumillisinnubibusobviamDomino
sunt unde: et episcopi Ecclesias quibus praesunt, (/ Thess. IV, 14, 13, 16). » QuomoJo igitur sunt

(453) V. S. August. epist. ad Hilar. q. 4, et ep. Aug. in Psal. XLIX.

ad. Probam, cap. 1. (457) Cap. X, 29, 30. Nemo est qui reliquit do-
(454; S. Aug. m dimisit
psal. cin. « Non solum mum, aut fratres, anl sorores, aut patrem, aut ma-
quidquid habebat, sed etiam quidquid habere cu- trem, aut fiiios, aut agros propier me, et propter
piebat, » Evang etium,quinon accipiat cent ies tantum,nunc in
(455) V. Hieron. ad h. 1. tempore hoc ; domos, el fratres ei sorores. et ma-
(456) Beda hic. « Quia enim duodenario saepe tres, et fitios, et agros cum persecutionibus et in s«-
numero solet universitus desigoari, per duodecim culo fuiuro vilam xlernam.
sedes apostolorum judicantium, oinuium numero- (458) Hoc el sequeuti uumero continetur homilia
sitas, et per duodecim tribus Israel, universitas eo- Emiseni Domin. m
septuages. id est S. Bruaonis.
rum qui judicandi sunt, ostendilur. » Idem lusius
 :

237 COM.MENT. IN MATTH. - PAHS IV, CAP. XX. 238

novissiini prinai? Nunc aulem ipsam parabola m A minmvinex pi^ocuratoH suo. Voca operamos, et
aLiiiiarnus [Cap. W^ Simde est regnum cceLorum reddeiUismercedem,incipiensanovissimisusquead
homini patrifamilias quiexiit primo maneconducere priinos. Sero eniru unicuique Ut. quando ultimum
operarios in cineam suam. Hoc autem tale est, acsi diem cum vita linit: Dei vero procuratores, angeli
diceret Sie fit
: iu repno coeiorum, sicut factum est sunt qui sanctorum animas Deo repreesenlaul, el in
in vinea patrisfamilias, in quam ipse. primo mane requiem inducunt; dequibus Apostolus « Omnes :

exiens, operarios conduxit. Regnnm ccelorum, Ec- enim suntadministralores Spiritus,in ministerium
clesia est paterfamilias, Christus Dominus noster:
;
missi, proj)ter eos (jui hffireditalem capiunlsalutis
ejus naiuque familia, et angeli et homines sunt : [Hebr. autem plerumque, ut illi qui
\, 14).» Fit
magna quidem etpa-
est familia, quia magnus est posterius veniunl, primi denarium et mercedem
lerfamilias. Venilautemiste paterfamiliasutcondu- recipiani quoniam stepe contingit, ut primi de hac
;

ceret operarios in vineam suam. Vinea enim Do- vita exeant, qui posterius laborare et Deo servire
mini Sabaolh, (ioraus Israel esl : vinea, Dei Ecclesia incipiunt. Primus euim denarium recipit, qui pri-
est :extraquam quilaborat, mercedemnonrecipil: musd(^hac vita exiit. Multi euim sanctorum eadem
in qua qui laboral, denarium suscipit. Ille euim de- die qua crediderunt, de hoc mundo per martyrium
narius, remuneratio est ajternee beatitudinis : ideo g exierunt isti igitur una et ultima hora in Dei
:

unus denarius omnibus datur unus primis, et : vinealaborantes,priussusceperuntdenarium,quam

unus novissimis. Et aliiquidem primo mane laho- illiqui a primaeva tetate Doraino servieutes, etpost
rare incipiunt: horam tertiam alii
alii vero circa : eos de hoc sseculo exeuntes, sicut prius laborare
autem circa sextam, et nonam horam alii quoque : cceperunt, ita post eos denarium acceperunt. Fit

circa horam uudeciuiam. Hoc est euim quod ait igitur aliquando, etsi non semper, iu Ecclesia Dei,
Conventione autem fada cutn operariis ex denario quod iu vinea patrisfamilias factum fuisse narratur:
dturno, misit eos in vineam suam Et egressus circa ut videlicetprimi sint novissimi, et novissimi primi.
horam tertiam, vidit alios stantes in foro otiosos, et Hoc autem quia non semper fit, ideo in principio
dixdtllis : Iteetvosin vineammeam,etquod justum hujus similitudinisDominus ait: Multiautem erunt
fueHt dabo vobis : iUiautem abierunt. Iterum autem primi novissimi, et novissimi primi. Si enim semper
exiitcircasextam, et nonam horam,etfecil stmiliter. hoc fieret, non multos, sed omnes dixisset sic igi- :

Circa undecimam vero exiil, et inuenitalios stantes tur mulli novissimi et in mercede suscipiendee ho-
in fore otiosos, et dixit iiiis : Qtiid kic statis totadie norantur, et in pretio non minorantur. Unde et cse-

ottosi ? Dicunt ilLi : Quia nemonos conduxit. Dixit teri murmuranles dicunt : Hi nouissimi una hora
vineam meam. Piimo namque ^ fecerunt, et pares illos nobis fecisii qui portavimus
Ite et vos in
iilis

mane
:

in
.'J .... ... a r\ •! 1- •.
pondus dieiet sestus ? Quos quidem digue satis Do-
vinea Dei laborare incipiunt, qui a pri
, ,

maeva aetale, id esl a puerilia in Ecclesia Dei Do- minus redargiiit, dum uni eorumresponditdicens:
mino serviunt (4o9) illi 96 autera circa
: horam Amice, non facio tibi injuriam ; nonne ex denario
lertiam laborare veniunt,quiiuadoIescentiaservire convenisiimecum'^. ToLLe quod tuumesl,etvade volo :

incipiunt veniunt aulera et iili circa sextam el

: autem ethuic novissimodare,sicuteltibi.AnocuLus
nonam horam, qui vel in juventule, vel in sene- tuus nequam est, quia ego bonus sum ? Haec autem
clute, ad poenilentiam convertuntur. Undeciraa non ideo dicuntur, ut de proventu aliorum sanctos
Tero hora illa est, quae in qualibet aetate tini appro- murmurare, vel nequam (461) et invidos oculos
pinquat et morti proxima est. Hanc enim horam habere iutelligere debeamus; sed potius, ut mur-
non solum juvenes et senes, verum etiam pueri murationis et invidiae malum, quautum sit intelli-
habenl. In hac igitur hora laborare incipit et ille gamus, etcaveamus. Magnumenim viliumestquod
qui in decrepita aetate, et ille qui in gravi in- tantopere a Domino redarguitur. Sancti quidem et
firmitateex toto corde ad Dominum
boni sunt quicunque huuc denarium accipiunt
converlitur. :

Nullus ergo locus desperationi, nullus locus re- hunc autem accipiunt et piimi et novissimi, Et
slat excusalioni siquidem in omni aetate et in
;
primiigitur et uovissimi bouisuut. Quomodo ergo
D
omni hora peccator suscipitur « Peccator enim murmurure possunt ? Quomodo uequamelinvidos
:

quacunque hora conversus fuerit, et ingemuerit, oculoshabeut? Tales igitur istinonsunt,et ne tales
vita vivet et non morietur (460). » Convertatur fiant, illorum exemplo admouentur. Bonura est
igitur vel undecima hora, convertatur vel in ultimo enim in hacvinealaborare,sedraalumest murmu-
vilfie termino, qui prius in bono otiosus, et in malo rare. Laboreraus igitur,necmurmuremus illorum :

sedulusfuit. Nam et ipsesi volueril, et siconversus reprehensiosil nostracorrectio. Alterumnosinvitat

fuerit, etsi vel ad horam laborare coeperit, simul adbonum,alteruradissuadet a malo. Illorumenim
cum aliis raercedem deniarumque recipiet. Unde et labor etremuneralionosinvitat ; illorum veroraur-
subditur : Cum sero autem factum esset, dixit Do- murationis reprehensio nos a murmurationecom-
(459) Hieron. ad h. I. duas aflert explicationes ; goiiiis hom. 19, iu Evaug. utrainque habet.
pnmam de hommis aeiatibus, quae est Aucloris (460) Vnl. Ezechicl, cap. xxiii.
hom. 63, etc, et alleram deaeta-
nostri, Chrysost. (4t)i) Vid. Chrysost. et Gregoriura I. all. Vid.
tibusmundi.quaeest S. August.serm. oQ.DeVerbis etiam A. De vocatioa. I. i, c. 7.
Oomioi, Ambrosii liq. vii Luc Bedee, elc.j Gre- m
 : » ;

239 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 240

pescit. In utroque igitur consulit nobls Dominus, ^^ xii, 2). » Joannes vero non occisus, sed in ferventis
dum nos in altero laborare admonet, in altero vero olei dolio missus, et in Pathmos insula in exsiUo
murmuraredissuadet.Quod autem sequitur, multi relegatus.magnaeafflictionisetamaritudiniscalicem,
enim sunt vocati, pauci vero electi, valde paucosesse bibit (465). Sedere autem ad dexteram meam, vel ad
ostendit eos qui salvantur, ad comparationem eo- sinistram non est meum dare vobis, sed quibus
rum qui per singulas horas vocantur (462). Susci- paratum est a Patre tneo. Ac si dicat Quod vos :

piunt igitur denarium et primi et novissimi; sed modo petitis, non est meum dare
jam datum est;
neque omnes primi, neque omnes novissimi quo- ; modo; nonadmepertinetordinareetdisponeremo-
niam multi vocantur, ad vineae laborem invitan-
et do quis ad dexteram meam vel ad sinistram sedere
tur, quinequeinterprimos, nequeinternovissimos debeat in regno meo. Hsec disposilio non esthomi-
connumerantur. nis, non est hujus temporis ab aeterno factum est,
;

LXXIII. Et ascendens Jesus Jerosolymam as- quod modo fieri postulatis simul cum Patre ante
;

sumpsit duodecim discipulos suos secreto, et ait tempori disposui, neque iterum disponere habeo,
illis : Ecce ascendimvs Jerosolymam, el Filius ho- quamsedemsibiunusquisquesuscipiat. Quibusigi-
minis tradetur principibus sacerdotum, ei scribis, tur paratum est sedere ad dexteram meam, velad
elcondemnabunteummorte:etlradenteumgentibus g sinistram (466), sive vobis, sive aliis, illoruml
ad illudendum, et flagellandum, etcrucifigendum : erit; mutarinonpotest quod paratumetdispositum

et tertia die resurget. His autem paucis verbis to- est.Etaudientes decem,indif/nati sunt de duobus f?'a-
tam suaepassionis seriem Dominus prophetavit, ut tribus. Adhuc enim et isti carnales erant, neque!

eum suaspontead passionemvenisse,intelligamus minusambitiosiquamilli ideoque indignabantur;

;

(463). 97 Tunc accessit ad eum materfiliorumZe- et quod sibi unusquisque affectabat, hocdarialiis
bedaei cum filiis suis,adoransetpetensaliquidabeo. invidebat (467). Jesus autem vocavit eos ad se, ei
Mulier ista religiosa et Christo familiaris erat, ideo ait : Scilis quia principes gentium dominantur eo-

et magnapetit,etconfidenteradDominum accedit. rum ? Et qui majoi^es sunt, potestatem exercent in

Valde enim de Christo praesumebat, dum hoc pro eos. Non ita erit iniervos. Sed quicunque voluerii

filiis orat, quod ipsi tilii per se petere timebant inter vos major fieri, sit vester minister : et qui
(464). Sed quid dicit ? Dic ut sedeant hi duo filii voluerit intervosprimusesse,eritvesterservus. Non
mei, unus addexteram tuam, et unus ad sinistram ita, inquit, erit inter vos, sicut est inter mundi
in regno tuo. Cum ambitione loquilur mater, et hujus potestates, ut ille caeteris dominetur qui ma-
carnah affectu ambitiosisfihisprimasin coelocathe- jor caeteris videtur sed potius omnibus eritinfe-
:

dras postulat unde et meritoeisaDominodicitur.

; rior, qui voluerit esse sublimior et qui plus se' :

Nescitis quid petatis. Neque ita petere, neque ita C humiliaverit, major a Deo coustituelur. Hoc autem
dareconvenit primassedes. «Potestisliberecalicem ad exemplum sui ostendit d icens Sicut Filius homi- :

quemegobibiturussum?Dicuntei:Possumus.))Obs- nisnonvenit minislrari sed ministrare et dareani-i

cure eis loquitur Dominus, etfortasse nondumin- mamsuam redemptionem pro multis. Sicut, inquit,
telligebant, de quo calice eis loqueretur. Dicebat Filius hominis se humiliavit, sic se humiliet qui'

enim de calice passionis, de quo et Petro apostolo major esse voluerit. «Qui cum in forma Dei esset;
alibi ait « Calicemquem
: dedit mihi Pater, nonvis non rapinam arbitralus est esse se aRqualem Deo,'
ut bibam illum ? « {Joann. xvni, 11 .) Et Psalmista sedsemetipsumexinanivit,formamserviaceipiens;
«Cahcem salutaris accipiam.et nomen Dominiin- in simililudinehominumfactus.et habitu inventus
vocabo {Psal. cxv, 13). » Et ait eis Calicem qui-
: ut homo. Humiliavit semetipsum factus, obediens

dem meum bibetis. Biberuntenim Jacobus et Juan- usque ad mortem {Philip. n, 6) et quasi servus : )»

nescalicem Christi non quod ambo martyrio vitam

; et minister, suorum discipulorumpedeslavare noD
finierint,sedquodmultaspersecutiones,anguslias, est dedignatus (468).
ettribulationesambosustinuerint. Et Jacobumqui- LXXXIV. Etegredientibus illis ab Jericho,secuta'
dem occidit Herodes sicenim scriptum est: « Oc-
: eumturbamulta. Et ecce duocaeci sedentessecus
est

cidit autemJacobum fratrem Joannis gladio(^c^ D viam,audierunt quiaJesustransiret et clumaverunt\

De numero Christianorum adultorum qui Pathraos insulam ;

quae qui consideraverit, visu-
(462)
salvantur queestio nostra iterum aetate mota est. rum ait « martyrioanimum nondefuisse, etbibisse
Hicfortasse auctoris nostrilocusquideadultisfide- Joannem calicem confessionis. >»

libusloqui videtur.addipotest aliorum testimoniis (466) Locumevaugeiicum hunc praeclare omninOj

quae congessit cl. auctorlibri Romae editi aun. 1752. etmu-e exposuit Chrysost. 1. all.
PP. Ec. De paucitate adultorum fidelium salvando- (467) Chrysost. idem. « Perspicis, quomodo im-I^ I
perfecliadhucomnes eraut,etduo adversusdecem
rum consens.
Ut postea prituum eripere cousessum nitebaniur, et deceiii
(463) Ita etiam Chrysost. hom. 61. «
recordaii, credant, illum volentem, non ignoran-
duobus invidenies iniiiguabautur. )>

Egregie hic Chrisost. mouet. t Noli ergo

(468)
tem, neque coactum passionem subiisse. »
assump- timere,ne quasihonorem tuumhumilitateamiltas
(464) « Pudore victi matris patrocinium
rerunt, » ait ib. Chrysost. nunquam enim poteris tautum humiiitatis ostea-

(465) Hoc totum, ut videtur, ex Hieron. ad

h. quantum pro te Dommus suscipit.
dere,
1. ubi et de ferventis olei doiio, et de relegationein
 :

241 COMMEiNT. IN MATTH. — PARS IV, CAP. XXI. 242

dicentes : Domine, miserere nostri, fili David, iave- A semper impredire conantur. Imitemur igitur istos
nitur enim quibustlam in locis bealus Matthaeus crecos (473) non enim sunt isti de illis, quos qui
:

evangelista non tantum narralioni quantum signi- sequitur, in foveam cadit. Non vincamur a turba,
ficationi operara dare unde et diios caecos fuisse
: clauieraus, instemus, oremus, ut et nos a Domino
dicil, quos aiii evanffelist;e unum fuisse narrant. illuminemur. Dicamus cum Psalmisla « IUumina :

Marcus quoque dicit huuc Ciecum (469), Timcei ti- oculos meos, ne unquam obdormiam morte in ;

Jium fuisse. Similiter autem et in tinibus Geraseno- ne quando dicat inimicus meus:Pravalui adversus
rumduos homines a legione dasmonum, Christum eum {Psal. xii, 4). » El stelit Jesus, et vocavit
Dominum noslrum liberasse, et eos iu porcos mi- eos, et ait : Quid vultis ut faciam vobis ? Dicunl
sisse dicit, cum alii unum tantum et non duos scri- illi: Domine, ut aperianlurocuLi nostri. Ecce quan-

bant(470). Scribitetiam Jesum venientem Jerusalem tum oratio potest ecce quanlum valet clamor men-
;

super 98 asinam et pullum sedisse, cum alii pul- tis, turbam vincit, Christum sistit, clamore tene-
lura solummodo ad eum adductum fuisse dicant. tur, qui fortitudine teneri non posset. Stat Jesus,
Unde manifestum est eum non tantum altendere ad vocat et exspectat eos, interrogat quid velint, nihil
remipsam, quantumatlrei significatum. Isteenim lumen requirunt. Cum lumine loquuntur, lu-
nisi
ceecus, et unusestinse.etduosuntinsigniticatione: g men qu;erunt, ut lumen videant. Nihil melius quae-
ia signiticatione quidem, quiaduos popuios, idest rere poterant « Beati enim mundo corde, quoniam
Judaeos et Gentiies signitical (47 1). Hos enim illu- ipsi Deum videbunt (Matth. v,8). i Misertus autem
miaavit Dotninus quando appropinquavit Jericho, Jesus letigit oculos eorum ; et confestim viderunt, et
id est quandouostraBcarnis mutabilitatemsuscepit; seculi sunt eum. Caeci quidem erant, sed tacti lu-
lericho namque interpretatur Luna, quae in tantum mine, Jumen recipiunt, vident, sequuntur Jesum :
mutabilis est, ut nunquam in eodem statu perma- qui enim sequitur eum, non ambulat ia tenebris,
aeat. Quod enim ait, egredientibus iLlis ab Jericho, sed habebit lumen vilae nemo vero eum sequitur, ;

tale est ac si diceret, trauseuntibus illis per iines nisi ab eo tactus et illuminatus.
Jericho unde et Lucas ait « Factum est autem
: : LXXXV. [Cap. XXI. j Et cum appropinquassent
dum appropinquaret Jericho (47>) {Luc. xviii, Hierosolymis el venissent Bethphage,admontemOLi-
35). » Sedent autem illi secus viam, qui jam et veli tunc Jesus misit duos discipulos suos, dicens
3re iere et currere parati sunt; qufs sit autein ista via, eis : Ite in casteLLum quod contra vos esi, et statim
9li}uis iste cursus, intelligis ; hinc autem longe invenietis asinam aLLigatam, etpuLLumcum ea^soL-
sunt qui Christi adveutum et transitum non sen- vite, et adducite mihi. Duos discipulos suosante se
tiunt. Et quidem altius clamaut, qui
illi attentius Dominus mittit, per quos duo testamenta intelligi-
orant : clamor iste, non oris sed cordis Sed est. raus (474). Hos enim discipulos ipse docuit heec :

quid clamant? Domine, miserere nostri, fiLi David duo testamenlaipse edidit: omnisque sapientiae et
ut et nos tuas misericordias in aeternum cantemus scientiaeplenitudineea replevit. Sapientes sunt isti

simul ciim David. Turba autem increpabat eos ut discipuli, el a sapientissimo magistro instructi,
'.acerent : at iLLi mayis clamabant dicentes : Domine, sinequorura doctrina nemo sapiens invenitur. Hos
niserere nosiri, fili enim caeci tacuissent,
David. Si aute se Dominus mandat : isti puIJum et asinam
Jt lurbae increpanti credidissent, adhuc illuminati solvunt, eosque solutos ad eum
ducunt. Sed quid
lon fuissent. Mala turba, quae a tali clamorehomi- per asiuam, nisi Synagoga? quid per pulJum, nisi
aem exturbat hiecenim turba, vitiorum et maligno-
: gentiJis populus figuratur ? (475) IJla enim a pro-
rum spiriluum exercitus iutelligitur, qui uos ad phetis domita, et legis pondere onerata erat hic ;

Deum clamautes, et misericordiam postulantes, autemlascivuseratetindomitus,supraquemnuIIus

(469) Cap. X, 46 : « FiliusTimaei, Bartimaeus cae- utrumque populum
disertius interpretatur Hier. ia
2us sedebat juxta viam mendicans. » Epitaph. Paul. et Aug. serm. 88. De verb. Evang.
S. Aiig. De consens. Evang.,
lib. n, cap. Matth. X.
J470)
55. « (jiiae ita solvitur qufeslio, ut illa soluta est de (472) Vid. Aug., lib. u QQ. Evangelicarum,
Juobus qui legionem d;eraouum paliebantur in re- D cap. 48.
i?ioneGerasenorum. Nam duoruiu etiam caecorum, (473) Praeclare ad idem faciendum nos hortatur S.
qiios raodoiiiterposuit, unum fuissenotissimum et Aug serm. 18. Deverb., D., n. 13. « Qui diJigunt
lia civitate faraosissiraum, ex hoc etiara apparet, saeculum contradicunt quid insanis ? Nimius es :
;

ijuodet nomen ejusetpatrisejus Marcus commerao- nunquid alii non sunt Christiani ? ista stultitia est,
•ayit... Procui dubio itaque liartiraaeus iste Timaei ista dementia est et caetera taJia, turba clamat... ;

iliusex aliqua magnafelicitatedejectus, notissiraae Bonos Ghristianos, vere studiosos, voJentes facere
U famosissiinae raiseriae fuit, qiiod non solum cae- praecepta Dei... Christiani mali ettepidi prohibenl..
Jus, sed eliara mendicus sedetjat. » Clament illi, non deticiant, neque ducantur, quasi
(471jHieroa. «Ctficos appellatqui necdiim videre auctoritate turbarum, » etc.
Doterant... secus viain, qiiia videbantur quidem (474) Non raultum absiraili modo Origenes. Ori-
egis habere notitiam, sed viam qiue r.hrislus est, gen. Huet., t. I, pag. 436. « Duos discipulos si in-
gnorabant, quos plerique PharisHios intelligiint et terpreleris, anagogice dices, unum quidem esse
Sadduca?os; alii vero utruraque popMlum et Veteris ordinein corura qui ministrant circumcisis, aJte-
festamenti et Novi ;quodalterscriptam legem, alter rum aiitera qui genlibus. »
laturalem sequens, sine Christo caecus erat. » Haec (47o) Hieron . « Asina ista quae subjiigalis fuit et
Hierony(ui,el superiora Augustini descripsil Beda edomitaet jugumlegistraxerat, Syaagogaintelliga-
;
 :

2'43 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 244

uaquam hominura sederat. Uterque autem ligatus A plurima igitur turba, id est omnis patriarcharum et
erat, uterque solutione indigebal. Non poleraat prophetarum multitudo vestimenta sua in via stra-
solviabuno,solvunturautemaduobus neraoenim : verunt viam Domino paraverunt, et fidem suam
;

nisi utriusque Testamenti manibus solvitur; alios docuerunt..4 liiautem cxdeban t ramos dearbo-
fide et doctrina anemonisi utriusque Testamenti ribus, et sternebant in via. Isti enim alii, apostoli
peccatorum vinculis liberatur. Sequitur Et si : sunl et doctores, isti de singulis prophetarum
quis vobis aliquid dixerit : Dicite quia Dominus libris, quasi de quibusdam arboribus, ramos
his opus habet, et confestim dimittet eos. Do- caedunt, sententias exponunt, et viam parant et
minus, inquit, his opus habet. Et non qualiscun- sternunt, perquam Christi animalia incedere de-
quedominus, sed horum quoque, et omnium Do- beant. Et bene ramos de arboribus caedere di-
isti

minus. 99 Unde et sine adjectione dicitur Domi- cuntur, quia non suam sed aliorum fidem et doclri-
nus : in eo enim quod Dominus dicitur et non ad- nam exponunt et praedicant. Turbx auiem quae
ditur cujus, omniumDorainus esseostendilur. Quis prsecedebant et quae sequebantur ,clamabanl, dicen-
igiturtenereaudeat, quosomniumDominus solvere Hosanna filio David, betiedictus quivenit in no-
tes:
jubel. Hoc autem factum
adimplerelur quod
est ut mine Domini Hosanna in altissimis. Turbae enim
:

scriptumest perprophetam dicentem : Dicite fiLise

g praecedentes et sequentes, utriusque Teslamenti
Sion Ecce rex tuus venit tibi mansuetus, sedens
: populi sunt ambae igitur clamant, quia utsrque :

super asiriam etpullum filium subjugalis. Exposuit populusChiistum praedicat, etbenedicit. Quid enim
evangelista cur Domiuus omnia hcBc facere vohie- aWud sign\i\G-dl Hosanna fitio David,Q'\si gloria,laus
rit, ne forte inconveniens indecens hoc alicui
et et honor filio David, sive etiam, salus sit nobis a
esse videretur, ut, in illotam parvo itineris spatio, filio David ? Quamvis enira haec vox certam siguifi-

quasi fatigatus superasinum Dominus sederet. Alii cationem non habeat (477), laudem taraen potius
enim non super asinam etpullura, sed
evangelistse significare videtur, qiias in ore totius populi ad
super pullum solum, Christum Dominum redisse Christi laudem et gloriam personabat.
narrant. Matthaeus autem suo more, non rem ipsam, LXXXVI. Et cum intrasset Jerusalem, commota
sed significationem sequens, simul cura propheta est universa civitas, dicens : Quis PopuLi
est hic ?
eum super utrumque sedisse dicit corporaliter : autem dicebant : Hic est Jesus propheta a Nazareth
enira super puUum, spiritualiter au tem super utrum- Galiloex. In proximoenim etdeho-bella acturus,
queDominussedit. Quienim intelligit quid uterque stlbus Iriumphatiirus, cura triurapho et gloria ad
significet, intelligit etiam quomodo utroque Do-
in impiara civitatera,et ad locura certaminis Dominus
minus sedeat : anima enim justi sedes est sapien- _, venit. Certus enira de victoria ante bellum, quod
tiae. Euntes autem discipuli fecerunt sicut prxcepit fieri non solet, triumphum suscepit. Ingressus igi-

illis Jesus, et adduxerunt asinam et puUum. ;et im- tur civitatem cum hac tanta gloria, commota est
posuerunt super eos vestimenta sua ; et eum desuper universa civitas, dicens : Quis est hicf Omnes ei

sederefecerunt. Si enim, ut superius diclum est, obviam ruunt, omnes eum videre desiderant, et
duoisti discipuli duo testamenta intelliguntur,quae ipsa facie cognoscere cupiunt, quera jam in mira-
erunt eorum vestiraenta, nisi singulse sententiae culorura faraa cogiioverant suscitaverat enim Do- :

quibus ornantur et vestiuntur ? Si igitur Christum minus Lazarum illis diebus, ad ciijus miraculi
portare et ejus asinus esse velis, necesse est ut his magnitiidmem omnes stupebant. Et intravit Jesus
hac doctrina et fide orneris
sententiis vestiaris, et : in tempLum Dei, et ejecit omnes vendenles et ementes
his enim vestibus induitur anima, his ornatur in templo, et mensnsnummulariorum, et cathedras
et decoratur: nuda enim et paupercula est^ quaehis vendentiumcolumbas evertit. A.adi\eheBC,Siaioa\a.ci;
induta etornata non es,\ (ild). Plwnma autem turba audite, nefandi negoliatores aut cessate a negotiis, :

straveruntvestimentasuainvia.Testa.meata qnidem aut exite de teraplo. Non enim unura vel duos, sed
duo sunt. Testamentorum vero libri plures sunt : inditferenteromnes et vendentes etementes Domi-
tur ;
pullus asinaelascivus et liber, gentium popu- Hieronyrai ad Damasum 28. Vallars. iibi Hilarii, et
lus, quibus sederit Jesus, missis ad eos duobus dis- D veterum aliorum explicationera ponit, ac deinde
cipulis suis, uno in circumcisionera, et altero in suam quam epistolam memorat hic in Comment.
;

gentes. » Idem ex Hieronymo, Beda. breviusqua idem quod ibi fusius dixerat, significa-
(476) Hieron. t Pullus iste et asina ... ante ad- tionem vocis eiponit, « quod adventus Chrisli salus
ventum Salvatoris nudi erant .... Vestis autem, apo- mundi sit. »Hieronymi explicationem, eo laudato,
stolica vel doctrina virtutum, vel edissertio Scri- memorat et seqiiitur Beda ad cap. 11. Marc.
pturarum intelligi potest, sive ecclesiasticorum «Hosanna » id eslsaLus « Hosanna nSalva,nbsec7'o,
dogmatura varietates, quibus nisi anima instructa « significat. » Alias explicationes quas A. memora-
fuerit et ornata, sessorem habere Dominum non vit, V.ap. Hieronymum. Alii opinatisuntHosannam
merelur ». Idem iisdem Hieronymi verbis Beda. gloriam dici, etc. Fuse recenliores quoque de hac
Fuse de allegoria vestium ; et subtratorum ramo- voce Jansenius Concord., c. 1 10 ;Maldonatus, a La-
rum Ambrosius 1. ix in Luc. ubi inter cffitera rao- pide, etc. V. et Macri in Dict., etc. Oratorium
net: « Cave ne lutulentis pedibus incedas, cave ne Hosannae in patriarchio ornatiimin noraineB. Petri
transversis gressibus perstrata tibi propheticarum Ap. raeraorat in Gregorio 11. Anastasius juita le-
viarum itinera derelinquas. » ctioneiu Vignolii, num. 10.
(477) Quam verum hoc sit, constat ei epistola
 )

245 COMMENT. IN MATTH. — PARS IV, CAP. XXI. 246

Dus terapliejecitde templo.Ipseetmensasaummu- A eniraqui nunquamsiQerationealiquidagit,quando

lai'ioruiuetcathedrasveiuIenliumcoiumbasevertit. sine ratioue aliquid agere videlur, alicujus magnoB
Vos nummulai ii estis, vos columbas venditis,vos rei signilicatio est. Cui enim rationabile videatur,
sine numrao et pretio nihil agiiis. Colural)as eoim ut eo tempore
arbore fructum quaerat, quo sine
in
vendunt, qui vel ecclesias vel Sancti Spiritus gra- fructu arbores suut ? Nunquid enim fructuum tem-
lias pretio largiuntur horum autem cathedras
:
pus ignorat, fructuum el arborum temporumque
Dotuinus evertit,ul per hoc eos non esse episcopos Creator ? Esurit igitur Dominus non ficus, sed
intelligamus (478). Et dicit eis : 100 Sc)'iplum est fidem non fructus arboris quaerit, sed fructum
:

Domus mea,domus autem

oralionis vocabitur ; vos operis. Haec euim ficus Synagoga est (480) quae :

fecistis eamspeUincamlatronum. Ldironesenimyos secus viain piantata.nuUum transeuntibus solatium

estis n Qui enira non iiitrat per ostium in ovile
: parat. Veuit Dorainus ad eam, et nihil nisi folia
ovium, fur est et latro (Joan. i, 1), » Oslium enim invenit in ea. Folia enim verba sunt, folia lilteree
Christus est, qui, quoniara per eum non intrastis, sunt ; hoec habet Synagoga ; bene enim loquitur,
veslras calhedras evertit per hoc enira ostium : scd non agit quod loquitur. Omnia autem haec de
illi inlrant, qui secundum canonum iustituta con- illa parte Synagogae intelligi debent, quae in sua
stituuntiu'.Exite igitur dedorao orationis,qu8e,qiio- B infidelitate perdurat (481), et loquacitatis foliis
niam vos in ea habitalis, facta est spelunca latro- obumbrataspiritualisinteiiigentiaefructuranoQred-
nnm. Et accesserunt ad eum coeci et claudi templo, dit huic enim raaledixit Dominus. Pro alia vero :

et sanavit eos. Qui igilur caecus est et veritatera Synagogae parte oravit, dicens «Pater, ignosce :

non iutelligit qui claudus est et reclo itinere non

; illis, non enim sciunt quid faciunt {Luc. xxni, 34). »

incedit, festinel ad templum ibi inveniet Jesum, Isti igitur qui maledicuntur, et qui in aeternum
!

ibi illuminabituret sauabitur. Videntes autem prin- fructum non reddunt, Scribae et Pharisaei sunt, qui
cipes sacerdotum et Scribse mirabilia quas fecit, et in Saivatorisnostri mortenimiainvidiaexarseruQt.
queros clamantesin temploet diceiites:Hosanna filio Et arefactaesl conti)iuo ficulnea ;et videnles disci-
David,indignatisunt,et dixerunt ei : Audis quidisli puli,miratisunt,dicentes : Quo)nodocontinuoaruitl
dicunt f Jesus autem dixit eis : Utique ; nunquam Altera vero die, ut Marcus ait, cum mane iude
les, quia ex ore infantium et laclentium pe)'fecisti l}'ansi)'ent{i82), dixit Pelrus ad Jesum Rabbi,ecce :

laudem ?Quodeniraprincipes sarcerdotum etScri- ficuscui )naledixisti,aruit. QuoiidieQommus infru-

bse indignantur invidia est quod vero pueri Deum
;
ctuosis arboribus et iniquis horainibus maledicit,
laudant, prophetiae adiinpletio est. Sic enim pro- et quotidie arefiunt etigni traduntur quibus male-
phetaverat ipse David, quo ex ore infantium et dicit. Maledicit autem et per seet per servos suos.
P
lactentiura prsedieandus et laudandusDominus es- Undeetsubditur Respondens autem Jesus, aiteis : :

set. Et relictis illis abiit fo)'as extra civitatem in Amendico vobis,si habue)'itis fidem,etnon hassitave-
Bethaniam, ibique mansit. Manel enim Dorainus 7'itis, non solum de {iculnea facietis,sed et si monti

usque nunc in Bethania, quae domus obedientiae huic dixe)'itis: ToUe eljacta tein mare, fiet. Hanc
interpretatur (479) quia relicta Synagoga, in Ec-
;
enira fidem Christi discipuli postea habuerunt, quia
clesia habitat, quae ejus est obediens voluntati. caecos illuminantes, leprosos mundantes, mortuos
Maneautem revertensin civitatemesuriit, et videns suscitantes, etalia miracula facientes (483), verum
ficiarboremunam secus viam,venil ad ea)n,etnihil esse quod Dominus promiserat, ipso experimeQto
invenil in ea,nisifolia tantum, et ait illi : Nun- didicerunt. Et omnia quaecunque pelieritis in ora-
quamextefructusnascaturinsempite)'num.Dom[nas tione, c)'edentes accipietis, Hoc autem ualiter intel-

(478) Vid. praefalionera ad h. op. et animadver- obediens usque ad mortem. »

tasauctoris in Simoniacis insectandis vehementiam (480) S. Aug., serra. 89, n. 1, « ea est Synagoga
quasiadversus vitiiimquodsuam aetatem inficeret. noQ vocala sed reprobata. » S. Augustinuralaudat
Non enim negamus, adhunc ipsura locura aliquid S. Gregorius lib. viii, quaest. 42 Hoc quod de fi-
: ((

contra istarapestera PP. dixisse. Nam Hieronymus culnea dixistis in eo sensu proprie B. Augustinus
(quem suo raore I5eda fermeexscrit)it) « Quotidie :
-^ loquitur, quia cura evangelista subj ungit: » Nondum
Jesiis ingreditur templum Patris, et ejicit omnes envnerat <emp«s/?corMm«apertecognoscitur,quod
tam episcopos, et prcsbyteros, et diaconos, quam per ficum DominusinSynagogafructura quaesierat,
laicos et universara tiirbaui de Ecciesia sua et unius quae folia legis habuit sed fructum operis noQ ha-
criminis habet veudeutes pariteret eraentes. Scri- bebat. » Synagogam interpretatur hic quoque Hie-
ptum est ftuira » Gratis accepisiis, gratis date.
: ronyinus, Ambroaiusiib.viiin Lucam,ChrysoIogus
(479) Sic Origenes inlerpreiatur ad h. 1. et Hie- serm 106, et maxime Origenes, pag. 446, Huet.
ron. (' Ivit Belhaniam quod interpretatur domus (481 S. Aug. ibid. « Nam et inde vocatus est
obetlienttse,]a.n\ tiiuc vocationem gentiuin praetlgu- popuius Dei qui veraciter sinceriter in prophetis
rans.» Atque ita etiam S. Berdarilus serm. ad mi- exspectabat salutare Dei Jesu Christi. »
lit. terapi. cap. 13, unde inforraatioiieraad virtutem (482) C. XI, 12. « Et cum vespera facta esset
obedienti8ecolhgit.'( Hocergoin loco,»ait,(( breviter egrediebautur de civitate, et cum mane trans-
intiraatuin. Sufficial.quod quidemnec studium bo- irenl, » etc.
naeactionis, necoliiimsanctfle couteraplationis,nec (483) V. Hieronymum eos arguentem qiii nega-
lacrymam poenitentis extraBellianiamacceptaesse baot apostolos,ob idquodfidem noQhabereQt,mi-
poterunt lili, qui tantam habuit obedienliam, ut racula fecisse.
vitam suam ipsam perdere maluerit, factus Patri
m S. BRUNONIS EFISCOPI SIGNIENSIS 248

ligi debeat, superius exposuimus ibi videlicetubi: A esse fingebant ; altera vero publicani et meretri-
dicitur Quia siduo ex vobis consenserint sibisupcr
: ces (486) unde et alibi dicitur,quia«duohomines
:

terram,de omni re quodcunque petierint^fieiillis a ascenderuntinterapIumutorarent:unusPharis8eus

Patre meo qui in coBlis est. Etcumvenisset 101^^ et alter public^anus {Luc.xv\u,iO) : » haec enim et illa

templum, accesserunt ad eum docentem prmcipes parabolaidem autem Do- significare videntur. Accesit
sacerdotumet seniores populi dicentes Inquapote- minusadprimum,idestadpublicanosetpeccatores,
:

state hasc facis ? Et quis dedii tibi hanc potestatem ? quiquoniam plures sunt,primi dicuntur.Sed quomo-
Stulti principes sacerdotum vident mortuos resur-
! do accessit ? per nuntios suos per Joannem Bapti-
gere, et dicunt Christo In qua potestate hfec fa-
: stam ipse enim iu deserto hos duos filios admone-
:

cis ? In quaenimpotestate resurgunt mortui?Quis bat d']cens: Poenitenliam agite, appropinquavit enim
praeterDeumhancpotestatem aliquandoalicuidedit rer/num coelorum. Huic autem a priucipiopublicani
H8ecestenimillainsania,quaalibihlasphemantesdi- et peccatores credere noluerunf, sed postea poeni-
cunt « In Beelzebub,principe d8emoniorum,ejicit
: tentia ducti, undique confluentes baptizabantur ab
dfemonia {Matth.\x,3i) » quorum vesaniam intelli-
; eo in Jordane flumine, confitentes peccata sua ut :

gens, respondit Jesus,et dixit eis Interrogabo vos et

: vero principes sacerdotum et seniores populi, et
ego unum sermonem,quem si dixerilis mihi, ego dicam B cseteri tales qui semper se Deo servire et obedire
vobisinquapotestale hxc facio.Baptismum Joannis fingebantet promittebant,videntes eura,nequepoe-
undeerat ? e coelo, an ex homnibus ? id est creditis, nitentiam egerunt,nequeeicrederevoluerunt. Unde
baptismum Joannis an ex praecepto Dei, an exho- etiamquibusdameorumad baptismum venientibus
minis adinventione factum esse (484) Si enimhuic quasi admirans, ait « Progenies viperarum, quis :

interrogationi secunduni veritatera responderent, docuit vosfugere a venturaira?acite ergo fructum

ipsimetsuam quaestionem exposuissent :quienim dignum poeniientige {Malth. ni, 7) : » Sic igitur pu-
credit Joanni, credit utique et Christo, quoniam blicani et meretrices praecedunt eos in regnum
Joannes Christotestimonium perhibuit.floc autem Dei.
illi intelligentes, cogitabant inter se dicentes : Si LXXXVIII. AHam autem parabolam audite.Homo
dixerimus eccelo,dicet nobis ,quare ergonon creditis erat paterfantilias qui plantavil vineam,etsepe cir-
illi ?Joannes enim Christum prtedicaverat,et eum cumdedit ei ; et fodit in ea torcular, et aedificavit
Dei filiumesse nuntiaverat. Si autem dixerimus,ex turrem in medio ejus ; et locavit eam agricolis, et
hominibus,timemus turbam :omnes enim habebunt peregre profectus est. In tigura(487) hujus hominis
Joannemsicutprophetam.EtrespondentesJesudixe- patrisfamilias Deum Patrem significat,qui viueam
runt : Nescimus. Veritatem dicere nolunt (485). P Sorec ex ^gypto transtulit, et in montibus Israel
mientiri tiraent, mentiuntur tamen dicentes,Nesci- eam plautavit unde Psalmista « Vineam,inquit, : :

mus.Ai7 illi etipse : Nec ego dico vobis in qua pole- ex ^gyplo transtulisti ejecisti gentes et plantasti ;

state haec facio. eam {Psal. lxix, 9). » De qua et propheta ait :

LXXXVII. Quid autem vobis videtur ? Homo qui- « Vmea facta est dilecto in corum tilio olei {Isai.v,
dam habebat duos filios, et accedens ad primum 1): »etpaulo post: « Vineaeuim DeiSabaothdomus
dixit : Fili, vade hodie, operare in vinea mea. Tlle Israel est. »Hiiie auteui sepe circumdedit,qma. suae
autem respondensait:Nolo;posteapoenitentia motus, virtutis prfesidio eam munul: elfoditineatorculnr,
abiit.Accedens autem ad alterum dixitsimiliter.At per quod altare intelligitur, iu quo quasi vinura in

illerespondens ait : Eo,domine, etnonivit,Quis ex torculari, hostiarum saugiiis quotidie fundebatur.

duobus fecit voluntatem patris. Dicunt ei: Primus. ^dificavit aulem turrim in medio ejus, templum
Dicit illis Jesus : Amendicovobis, quiapublicaniet videlicet, in quo Judaeorum populus maximeconfi-
meretricespraecedent vosinregnum Dei. Venit einm debat. Et locavit eam agricolis, quia terram illam
lacte et melle 102 nianantem Judaeis tradidit ad
,'

ad vos Joannes in viajustitiee^et non credidistis,ei

publicani et meretrices crediderunt ei ; vos aulem inhabitandum. Elperegere profectus est,qu\di.\on^e
videntes,nec poenitentiam habuislis potea,ut crede- est a peccatoribus salus. Cum autem tempus fru-
Pj

retis ei. Duoenimfilii duaepartes populisunt :altera ctuum appropinqunsset,misit servos suosadagrico-
quidem Scribae et Pharisaei, et caeteri qui se justos las ,ut acciperent fructus ejus; et agricolse ,apprehen-

(484) V. Tertull., lib. De baptismo, cap. 10. bit : « eo quod illi qui per mala opera Deo seser-
(485) « Illi in eo quod nescire se responderant, vire negaverant, postea poeuitentiae baptismum
mentiti sunt, » Hier. acceperint a Joanne Pharisfei autem. » elc.
:

(486) gentilem populura et Judaicum

Duos filios (487) Origeues pag. 458, Huet. « Qui nos prae-
interpretanturOrigenes,p.456, Huet., Hierouymus, cessit populus et Dei pars fuii, vinea erat... Dei
Chrysostomus houa. 68, Beda, etc. Pioxime ad A. autem, qiio tutiis erat, prfesidiiim,ea erat sepes ; at
Hilarius. « Primus est filius, populus ex Phari- terapluiu turriserat;torcularverolibationumlocus :

sfeis... Hic insolens et inobediene et dictis preesen- agricolae autem sacerdos, et sapientes populi;heri
tibus coutumax fuit, habens in lege hduciam... vero profectio, quando Dominus non ita amplius
filius autem minor plebs est publicanorum et pecca- apparuit » Hieron. in eamdem ferme senlenliam
;

torum, ipsa peccati, in quatum demorabalur con- « serpem » interpretatur vel murum urbis, vel an-
ditione,posterior,» etc.Qiiin etiam Hierou.ad v, 3t. gelorum aMri7m;«torciilar,» altare,e\, de turri.ait,
« Publicani et peccatores prfecedent, » etc, scri- « haud dubium, quin tempium. »
 2-49 COMMENT. IN MATTH. — PARS IV, CAP. XXI. 250

sis servis suis, aliiim cenderuntt nlium occiderunt, A et Scribae etPharistei, qui.Iegemeiponentes el po"
aliumoernlavidaverunt.H^^ce^iteiiwaqiiodpropheAai pulumdocentesSyaagogam aedificabant.Christum
ait : Et exspectavit ut fareret uoas.etfecit labruscas Dominum nostrum, lapidem videlicet angularem
(Isai. V, 2). Isti prophet»
eaim servi viri saucti et nou solum reprobaverunt, verum etiara morle tur-
fuerunt (488),quos ad illum populum corrigendum, pissima occiderunt. Hic autem factus est in caput
et ad suura servitiuin invitandura Doininus misit. anguli,jungens duos parietes, unum ex circumci-
Iterummisil alios servos plures prioribus,et fecerunt sione, alterum ex praeputio venientem et hoc qui :

illis similiter : Unde et beatus Stephanus ait : dem a liomwxo factum est,et est mirabile in oculis
« Quem enim prophetarum non sunt perseculi pa- nostris. Cui enim non videalur esse mirabile, quod
tres vestri ? Et occiderunt eos qui prcenuntiabant quimodocum latronibus suspensus fuit.nunc
ille,

de adventu justi, cujus vos nunc proditores el ho- ab ulroque populo caput et Dominus habealur, et
micidae fuistis.Novissime autem misit ad eos filium, ubique regnans ab omnibus adoretur ? /rfeo djco
diceDs : Verebunlur tilium meum. Agricoiae autem oobis, quia auferetur a oobis regnum Dei, etdabitur
videntes filium, dixerunt inlra se : Hic est haeres; g€ntifacienlifructuseju!<.Qn\dieQ\mheecelil\a.hce-
venite occidamuseum, et habebimus haereditatem runt,quiahunc lapidem reprobaverunt et D ei Filium
ejus {Act. vu, o2). » Manifesta sunt haec, in quibus B occiderunt.ideoregnum Dei aufereturabeis,etdabi-
passionem suam Dominusprophetabat'; aosautem turgentilipopuloquiestmelioreis.Undeetperprophe-
omniajam compieta videmus et credimus. Agrico- tam Dorainus Vocabo non plebem meam
ait : «

lae enim, id est principes sacerdolum, nisi Chri- plebem meara: et non misericordiamconsecutammi-
stum locum etgentem se amittere
interficerpnt, et sericordiam consecutam {Rom. ix,25) » et qui ce- :

timuerunt ideoquedederunt consilium populo, ut

: ciderit super lapidem istum confringetur, super
eum inlerficerent. Et apprehensum eum ejecerunt quem vero ceciderit conteret eum. Illi enim super
exlravineam, et occiderunt. Qaule^leaiax extra vi- istum lapidemcadunt, qui male de Christo intelli-
neam, nisi extra civitatem ? Hoc est eaim quod geuteseta fide catholica aberrantes,in cum offen-
Apostolus Quorum enim animalium infertur
ait : « dunt (492) unde Apostolus ait « OfFenderunt enim
: :

sanguisin sancta per pontificem, horum corpora in lapidem oflensionis, sicut scriptum cst Ecce :

cremantur eitra castra {Hebr. xiu, 1 1). > Ita et Je- pono in Sion lapideraofiensionis, et petram scaa-
sus « ut sanctificaret per suum sanguinem popu- dali, et omnis qui crediderit in illum, non confua-
lum, extra portam passus est (489). » Compleve- detiir {Ibid., 33). » Ipse quoque Dominus ait :

runt igitur isti malo suo, quod illi significabant in « Mealus est qui non fuerit scandalizatus ia me
sacrificio suo. Gum ergo veneynt Dominus vinese, C {Luc. VII, 23). i>Super quem vero ceciderit, conterel
quid faciet agricolis illis ? Interrogat eos Dominus eum. Super quera enim cadit Dominus, nisi super
sententiam judicii, ut ipsimet suo judicio seipsos eos quibus irascitur et indignatur ? Ipse est enim
damnenl(490). Aiuntilli; Malosmaleperdet, el oi- ille lapis, qui ia Daaiele, « abscisus de moote sine
neam suam locabit aliis agricolis, qui reddant ei maaibus(Dan. II, 34), » totam illamfamosissimam

fructum temporibus .<iuis. Quid est, o principes sa- statuam comminuit, per quam omnis iniquorum
cerdoium, quod modo non respondelis nescimus, miiltitudo figuratur. Etcum audissent principes sa-
sicut superius, cum de baptismo Joannis vos Domi- cerdotum et Pharisxi parabolas ejus, cognoverunt
nusinterrogaret, qniahanc parabolam nondum
nisi quod de ipsis diceret. Et quserentes eum tenere, ti-
intelligitis ? si enim iatelUgerilis eam, aiit nullum, muerunt turbas,quoniam sicut prophetam eum habe-
aut aliud daretis responsum. Liicas tamen dicit, bant. Apparet igitur quod ejus verba prius aoo in
quodPhariscBiaudilo verboresponderint « Absit » : ! tellexeruol, atque ideo sua se respoosiooe damua-
(Luc. XX, 17) qiiod lale fuit ac si dicerent Ab- : verunt.
sit ut te occidamus, et ideo pereamus ! Dicit illis 103- LXXX1X.[Cap. XXII.] Et respondens Jesus
Jesus ; Nnnquam legistis in Scripturis : Lapidem dixit iterum in parabolis, dicens eis : Similefactum
quem reprobaoerunt aedifirantes, hic factus est in estregnumctelorum hominiregi, qui fecit nuptias
D
caput ang uli'^ A Dominofaclumestistud,et eslmira- filio suo. Tunc enim Deus Pater qui omnium rex et
bile in oculis nostris. Hfec enim et superior parabola Dorainus est, filio suo Jesu Christo Domino nostro
idem sigaificant(49l). Principes enim sacerdotum nupiiasfecit(493),quando eum ut carnem nostram

(488j Prophetas Hieron. quoque interprefatur parabolis diversisque, res eaedera contexuntur. »
Hilarius quoqiie « iu servis qui mi>si sunt, ut fru. (192) Hieron.« Aliud est ofTendere Ghristum per
ctiis perciperent, varius et saepe repetiliis progres. mala opera, aliud negare. Qui peccalor est et ta-
sus esl prophetarum. » men in illum credit... confringitur, sed non omnino
(i89; Hier ad h. 1. et « Apostolus loquitur quod conteritur qui Christuin penitus negaverit sic
extra porlam Jesus cruxifixus sit.» contereteum, ul netesta quidem remaneat, in qua
(490) Hic qiioque B. Hu^ronym. videtur A. prae haiiriatur aquae pusillum. »
ociilis habuisse « inlerrogateos Dominus non quod (49 1) Origeaes pag. 472. « Horao rex tropice
ignorft quid responsuri sint, sed iit propria re- Deus et Christi pater esse dicitur ouptiae autem ;

sponsione damnentiir. » filii regis, Ecclesiae Christi, sponsae sponso ipsius

(491) Idem observavit Hieron. ad h. 1., « variis Chrislo, restitutio ; servi vero ad vocandos eos missi
 »

m S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 252

susciperet in mundum Ipseenim speciosus A nidum aliquando in arbore, aliquando in terra in-
misit.
formapraetiiiishoininum.nostraecarnicunjunctus, venimus: utergo longo vivamus tempore, dimiita-
tanquam sponsus processit de tlialamo suo. Ipse musavemetlitteramqiiaeocciditjteneamus pullos et
sibi gloriosam Ecciesiam, ut Apostolus ait, « spon- ova, id est spiritualem intelligeQtiam quae vivificat.
sam elegit, non habentem macuiamneque rugam Et isti quidem sunt illi tauri : hse sunt illee aves ;

[Ephes. V, 27) » Instar enim

nuptiarum lo-
canlici haec sunt illa altilia, quae in nuptiis Fdii sui nobis
tus ille liber editus est, qui Cantica canticorum Deuspraeparavit. Hasautemdelicias Judeei neglexe-
vocatur. El misit servos suos vocare invitatos ad runt, has recipere et comedere noluerunt ideoque ;

nuplias, et nolebant venire. Omnes enim patriar- abierunt : alii invillamsuam,aliiveroinnegotiatio-

chee et prophetae ad Christi nuptias Judaeos invita- nemsuam. Nos enim
in civitate Dei, nos in sancta
verunt, omnes ejus adventum omnes
Ecclesiaharum nuptiarum delicias edimus: illiau-
praeJixerunt,
Novi Testamenti delicias laudaverunt ipsi ; tamen
tem in villa morantur illi in grosso pane litterae, ;

venire et eas recipire noluerunt. Iterum misit alios et rusticano cibo delectantur. In villa enim sunt
servos,dicens: Diciteinvitatis: Ecceprandiummeum quicunque extra Ecclesiam sunt. Possunt autem
paravi, tauri mei et aUilia occisa, et omnia parata Judaeorum villae, singuli legiset prophetarum libri
sunt, veniteadnuptias. lUi autem neglexerunt.lsii g intelligi. Et quoniam Judaei ubique terrarum de
enim alii servi, apostoli sunt et doctores qui, jam fraude, mercato, usura et deceptione vivunt, non
paratis nuptiis et Scripturis ad intelligendum aper iramerito ad negoliationem suatn abiisse dicuntur.
tis, praedicare et ad nuptias Judaeos invitare, a Reliqui vero tenaerunt servos ej us ,et contumelia af -
Domino missi sunt. Totum hoc prandiura, qiiid fectos occiderunl. Perhos enim illos intelligimus,
aliud est, nisispiritualis intelligentia utriusque Te- qni primitivam licclesiam persecuti sunt unde et :

staraenti ? Hic enim tauros, agnos, et aves et cun- apostolis dicitur « Quia ibant gaudentes a con- :

cta ad alendumetedenduradeliciosa invenies: his spectu concilii, quoniam digni habiti sunt pro no-
enimcibisreticituraniina(494),hisdeliciissaturatur mine Jesu contumelias pati {Act. v, 41). » Rex
et pinguescit intelligentia, quasi enim tauri sunt, autemcum audisset, iratus est ;et missis exercitibus
quaeque sententiae majores, et ad tenendum et ad suis, perdidit homicidasiUos, et civitatem iUorum
inteIligendumdifficiliores;avesvero suntsivealites sMCce^rftY.Hcecauteraquiasecundum lilteram facta
quae altius volando, et de spiritualibus loquendo, sunt, allegorice exponere, non videtur esse neces-
mentes nostras ad coelestia elevant. Haec autem sarium. Post namque quadraginta et duos annos
tunc occisa et parata sunt, quando intellectu et (493) exercitus suos, id est Romanorum principes
ratione superata, et memoriae coramendata, jam p adversus Judaeos Dominiis misit, qui eos occide
neque fugerc, neque intelligentiae resistere pos runt et vendiderunt, etnon solum 104 eorum ci-
sunt. De tauris enim sive vitulis per Osee dicitur : vitates,verumetiamipsum templumfaraosissimum
« Omnem aufer iniquitatem, et accipe bonum et et nobilissimum suceederunt. Tunc aitservis suis:
reddemus vituloslabiorum nostrorum {Ose., xiv, Nuptiae quidemparalx sunt : sed qui invitati erant,
3). » Quid sunt enim vituli labiorum, nisi senten- non faerunt digni. Quid nuptiae significent, supe-
tiae Scripturarum, laudes Dei, quae in eis con-
et rius diximus quibus quoniam Judaei indigni fue-
:

tinentur ? Quod vero etiam avis, sacra Scriptura runt, gentilis populus ad eascomedendas vocatur.
perMoysenDominus dicat » Si
dicatur, audi quid : Quid est autem praeparatio nuptiarum, iiisi san-
ambulansper viamnidum avisinarbore vel interra ctarum expositio Scripturarum (496). Ite ergo ad
inveneris, et avem puUis vel ovis desuper incu- exitusviarum,et quoscunqueinveneritis, vocatead
bantem,dimitteavem, captos tenens lilios,ut bene nuptias. « Non est enim personarum acceptor Deus,
sit tibi et longo vivas tempore (Deut. xxu, 6). » sedinomnigentequitimeteiimetoperetnrjustitiara,
Haec enim avis, littera est, quae sub alarum vela- acceptus est illi {Act. x, 34). « Ubique suos disci-
mine puUos vel ova, id est spiritualem intelligen- pulos mandat, omnes ad fidem vocat, cunctos ad
tiam clausit quae quidem per loca difficiliora in
: regni sui gloriam invitat. Et egressi servi ejus in
arbore, per planiora vero in terra nidificat. Per ^ vias, congregaverunt omties quosinvenerunt malos
hujus igitur voluminis viam arabulantes hujus avis et bonos : et impletse sunt nuptiae discumbentium»

qui ad nuptiasfuerant invitati, ii sunt prophetae. » scribuntur, ut ex carnalibus intelligantur spiritua-

Hieron. « Rex istequi fecit nuplias filio suo, Deus lia;velcertedogmatuin tuagnitudo, et doctrina Dei
omnipotens est; facit autem nuptias Domini nostri lege plenissima sentiri potest. »
Jesu Christi et Ecclesiae; » Et misit sen>MmsMMm«haud (495) Cum constet Jerosolymam eaptam atque
dubiumquin Moysen perquem legeminvitatisdedit.Si eversam anno vulg aer. lxx, hinc retrocedendo
,

autem servos «legerimus, ut pleraque habent exem- per annos 42, perveniemus ad an. 28, qui, ex ma-
plaria, ad prophetas referendiim est... Servi qui ximereceptachronologorum sententia,praecessitan-
secundomissisunl meluis est utpropheaeintelligan- niimChrist imorlis,qiiandohaec Dominum praenun-
tur, quaiuapostoli. » Spectavit, credo, ad Hdarium tiasse, constituere facile possumus ; utmirasit ea
scribentem « servi missi qui invitatos vocarent, aetate auctoris nostri in chronologicis islis accu-
apostoji sunt. » ratio.
(494) Hieron. «Prandium paratum et tauri et al- (496) V. Gregor, hom. 38 in Evang.
tilia, occisa vel per metaphoram opes regise de-
253 COMMENT. IN MATTH. — PARS IV, CAP. XXII. 254

Id hac eniiu arca friimentiim, et paleae, triticum et A se in sermone verbum Uei capere putant, et suis
zizania boniet mali simul versaulur (•»97). ImpIetiB consiliissapientiara fallere arbitrantur. Etmittunt
suut nuplice conveueruntgentes
;
annuntiaverunt ;
ei discipulos suos. Cuin quibus ? oum Herodianis,
apostoli et iocuti suiit, multiplicati suot super nu- id est cum Herodis ministris, qui tributa oollige-
merum.//j/rfly<^ aiUem )'ex,ut videret discumbentes bant (500). Htec est igilnr Ecolesia malignantium,
et vidit ibi kominem non vestitum veste nupdali.Qixo- hoc est consilura veritatis Mali magistri, mali di-
!

modo eaim alicubi intrat, qui ubique est ? Quia scipuli, malis ministris sociantur. Cum frande
enim omiiipoteos Deus non slatim punit, et in veniunt, cum calliditafe loquuntur. Sed quid
multapatientianossustinens, peccala nostra videre dicunt '? Magisler, scimus quia verax es, et viam

dissimul.it, quasi abesse videtur: adestaulem quando Dei in veritate doces, et non est tibi cura de ali-
nos punire et affligere incipil. Veste autem nuptiali quo; nun enim respicis personam hominum. Valde
indutus 000 est, qui ti iem oon habet et Christum 105 ^^^^ loquuntur Pharisaei sed aliud ore et ;

000 iraitatur uude Apostolus ait « Exuite vos

: : aliud corde loquuutur. Ei venenoso fonte dulcia
veterem horaiuem, et ioduile novum (Ephes, iv, verba prorurapunt. Huic enim tantae simulationi
22). » « Quiounque enim baptizati estis ia Christo Psalmistarespondensait « Si vere utiquejustitiam
:

Jesu, Christum induistis {i9S) (Galat. ui, 27). » 3 loquimini, recte judioate filii hominum {Psal. lvu,
Elait Amice, quoniodo h,ucintrasti, non habens
illi: 2). » Quem magistrum vocatis, et veracem dicitis,

vestem nuplialem? At illeobmutiut. Hoceniin^pecia.- siculmagistrum et veracem dilligite,colite,etsequi-

liter illis dicere videtur, qiii ad Ctiristi oorporis et miui Dic ergonobisqnid tibi videiur : Licet censum
sanguinis saoraraenta mdigne accedunt. Poterat dareCsesari an nont Putaverunteuim istiChristum
eoim isle responderesecum veste ouptiali ad con- Dommumnostrum.quempietalisetjustitiaBamicum
vivium venisse, sed eara postea araisisse nisi quia ; ftssecognoverant, respondere ut potius templo et
stupore et timore oppressus, obrauluit. Tunc dicit Deo offerent quam Ceesari, homini scilioet iniquo,
rexmtnistris: Ligatispedibus ejuset manibus.mit- tributa darent qua occasiooe Herodiani coinmoti
:

tite eum in tenebras exteriores : ibi erit fletus et eura raperent, ad judicera traherent, et quasi reum
stridor dendum. Haec enim senlentiadatur in ilios, accusarent. Sed si censum dare non liceret et si
quiexcusationis verbum nullum habent,quod Deo Iributa solvereesset peocalum, ipse utique tributum
respondeant. Semper enim his nuptis Deus inter- pro se dari non praecepisset. Sic enim superius ait :

est semper bene et male iniiulos videt, et quam-

;
« Quid tibi videtur, Simon? Reges terrae a quibus

vis ipse a nemine videatur, semper tamen alios ad accipiunt tributum vel censura?a tiliis suis an ab
poenam, alios ad gloriam parat et j udicat.Quod au- alienis ? Et ille dixit Ab alienis. Respondit Jesus : :
P
tem pedibus manibu^que ligantiir, sine viribus et Ergo liberi sunt filii, ut autem non scandalizemus
fortiidioe eos esseostendil. Teuebrae vero exterio- eos, vade ad mare, utmittehamum, et eum piscem
res iiiae sunt, ultra quas aliae tenebrae non sunt. In qui primum ascenderit tolle et aperto ore ejus, :

fletu vero et stridore dentimn, doloris immensitas invenies staterem illum siimensda eis prome et ;

significatur. Mnlti autem sunt vocali, pauci vero te (il/a/<A. XVII, 24). » Qui igitur, ne scandalum fie-
electi. Multi enimvocautur ad nuptias, pauci vero ret quamvis non deberet, tributa persolvit, non
iotroducuntur in regis thalamum ot gloriam. erat conveniens ut ad lites et scandala concitanda,
\Q..Et abeu-)tes Pharissei, comiiium inierunt ut ceosuradare alios probiberet. Cognita autem Jesus
caperenteum insermone (499). Stulti Pharisaei, qui nequitiaeorum, ait : Quid me tentalis, hypocritael

(497) V. Hier. ex Apostolo ad Rom. haec eipli. tum suaereparationis intelligit, carnis se vitiis de-
caniem. et Ans. betexuere, etomnessordesabjicere peccatorum, ut
(498) TertuUian. De resurrection. carn., c. 22. intratiinis nuptialeconviviumsplencieatveste virtu-
« In Evangelio indiimentura niiptiale sanctitas car- tum. » Hieron. et Beda « Veslis autem nuptialis
:

nis agnosci potest. » Cap. 3.S. « Si qiiis in nuptiis praeoepta sunt Domini et opera quae complentur ex
miniis dignis operibus fiierit indutiis, constringen- lege et Evangelio, novique hominis oonhoiuntve-
dus sfatim manibiisetpedibus, » etc. Origenes. pag. p. stimenlum. » S. Bernardus serra. 2, in cap. jejun.
480, Hiiet. «Unura autem veste nuptiali non indii- « Vestes enim nostrae virtutessunt bona vestis cha-
tum vidit, omnes corapr^hendens, qiii nequitiam ritas, bona vestis obedientia est. » Atque hinc
sibi ante fidem adhaerescentom retinuerunl. » Hilar. interpretes, Jansen. Concord. , cap. 115, Mal- ,

• Vestitus autem nuptialis est... candorhabitus cce- donatus, Cornelius a Lapide, etc. adinonent contra
bonae interrogationis confessione siisoe-
lestis qiii reoentiores haereticos, a PP. pro nuptiali veste
ptus, usquein coetum ri>gni cogloriiin iraiuaonlatus neqiiaqiiara intelligi solara fidein quare hene A. :

et integer reservatur. » S. Aug , serra. 90, ubi noster adjiinxit fidei Christi imitationem.
totam hanc parabolam explanat. « Charitas de (499) « Tuncabeiintes Pharisaei, » etc. Est hom.
corde puro et conscientia bona et fide non fiota, S. Brunonis Eusebio Emis. attributa.
hcEC est vestis nupliali^. > Mem, serin. 114, niira. (.500) Origenes, pag. 482. « Veri quippe simile
7, et ad Donat. post collat., n. 27 « Isti in ho- : est qiii tributum Caesari in populo pendi vellent,
nore sponsi induti siint veste nuptiali, non sua Herodianos ab iis fuisse appellatos, qui id nequa-
quaerentes.sedqiueJesuChristi; illi aiitemnon iiabent quara faciendum essestatuebant; qiii autem liber-
vestemnuptialem.hocestfidissiiiiamsponsicharita- specie ducti,quominus vecligal Ceesari pensi-
tatis
tem, suaqii8erentes,nonquaeJesu Christi. » S. Leo, tarelur,impediebant,ii fuisse videntur Pharisaei.»

scr. 12 De Quadr. 30, ex rec. Ball. « Qui sacramen- S.Hieron.quoqueadh. 1. « CumHerodianisi expli-
 :

^^^ S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 256

Stultumest enira ei perhypocrismetsimulationem
A enim habuerunt eam.W erumest
quiaMoy- utique
loqui^quem occultanon fallunt, qui corda videt et
ses hoc dixit, ut frater uxorem fratis ducat ad
cogitationes considerat. Oslendite miki
numisma suscitandum semen fratrissui haec autem fabula, ;

census. At illi obluLerunteidenarium.ln

denario qua septem fralres unam uxorem habuisse dicunt,
autem scripta erant Caesaris nomen et imago.
Et Sadducaeorum adinventio est (503). Scio tamen
ail illisJesus Cujus eslimago
: hxc et superscriptio ? quosdam in his seplem fratribus septem libros, id
Dicunt ei : Cxsaris (501). Vide quomodo
ipsa sua estEptaticum (504)mteilexisse hanc autem suam :

responsioneeosligat videquomodoDei sapientia

;
adinventionem ideo Sadducaei Doraino attulerunt,
comprehendifhujus mundisapientes inastutia eo- ut, per hanc, resurrecfionem mortuorum nou esse
rum Ipsi enimtestes suntCaesaris hoc esse quod
I
probarent, 106 dicentes Aut enim simul omnes :

ostendunt quod si Caesaris est, quare

:
Cffisari non eamhabebunt,aut nullus: si enimunusaliquiseam
reddatur? imo quare Caesari tollant
quod Ceesaris habeat, caeteris injuriam faciet; quod enim com-
essefatenUn^Tuncaitillis: Redditeeryo qux sunt mune est, nemo sibiquasi proprium vindicarede-
Csesaris Csesari. Noiite Caesari
injuriara facere, no- bet. Huic autem tanto errori veritatis magister re-
lite ei sua auferre,
ne si sua ei auferre velitis, ipse spondens ait Erratis, nescientes Scripturas neque :

qui vobis potentior est, et suaet

vestra auferat vo-
B virlutem Z)et. Etmoxipsuraerrorerainquoerrabant
bis. Quam bene huic loco
convenit quod quidara ostendit, dicens In resurrectione enim neque nu- :

ait:«Arma tenenti omniadatqui justa negal. »

Et bent, neque nubentur. Per quod signiticat eos pro-
quae sunt Dei, reddite Deo. Nihil
enimestquod Dei bare voluisse, ut si homines resurgerent, sicut in
non sit ;i]lud tamen specialiter ejus esse
dicitur, hoc saecuio, ita etiam in futuro viri suis uxoribus
quod magis ab eo diiigitur. Diligit enim
omnem commiscerentur. Sed quare sic errabant? Quia ne-
suam creaturam, secundum illud : «
Misererisom- sciebantScripturasnequevirtutem Z)ee. Nam neque
nium, Domine et nihil odisti eorum qufe fecisti
;
illud intelligebantquod Moyses dixerat neque Dei ;

{Sap. XI, 24,25) »sed

:
praecipue dihgit, per
illara virtutem et omnipotentiam credebant, etideo tan-
quam fecit caiteras creaturas.
Sua igitur imago tam omnium resurrectionem posse fieri despera-
reddatur Caesari,
et sua imago reddatur Deo
ad ; bant. Nonenim sicut hic, ita
el ibi tiet neque sicut ;

imaginem namque Dei factus est homo. Reddamus

modo, tuncvoluptatioperamdabunt: 5erferunf
ita
Deo imaginem suam (502) reddamus
Deo animas ;
sicut angeli Dei in Ccelo. Angeli enim naturaliter
nostras niicharius haberaus
;
hocigitur tributum ;
castietvirginessunt: tales igituret homines erunt.
^^^"evedehemns.Etaudientesmiratisunt^etrelicto Quodautem mortuorum resurrectio fiat, mox Scri-
eo abierunt. Mwaaiar Pharisaei se tam facile esse G ptursetestimonio subinferens,ait Z)eresMr?'ee(ione
:

conclusos; etquid adhocvenerant.utChristum

ca- mortuorumnon legistis quoU dictum est a Deo dicente
perent in suo sermone, se ipsosin
suissermonibus vobis : Ego sum Deus Abraham, Deus Isaac, et Deus
captos esse cognoscunt,
Jacob : non est Deus mortuorum sed viventium. Ac
XCI. In illo die accesserunt
ad eum Sadducsei, si,dicat Si, ut vos male putatis,homo post mortem
:

qui dicunt nonesse resurrectionem

In illo, inquit, non esset, nequaquam se Deus,patriacharum Deum
diequo Pharisaei victi recesserunt,in illo
Sadducaei esset diceret, cum ulique ipse sit Deus et Dominus,
vmcendi accesserun t.^^ interrogaverunteum
dicen- non eorum qui non sunt, sed eorum qui sunt. Et
tes Magister,Moysesdixit
: : Siquis mortuus fuerit audientes turbae mirabantur in doctrina ejus. Quo-
nonhabensfilium,utducatfraterejusuxoremiUius, niam autem Sadducaei errantes,neque Scripturas in-
semen fratri suo. Erant autem apud nos
et suscitet
telligunt neque virtutem Dei, videamus nos modo
septem fratres, et primusuxoreductadefunctus
est; quid illa Scriptura significet, quam Sadducaei de
et non habens semen, uxorem suam fratri
reliquit suscitando fratris semine Doraino proposueruut.
suo.Similitersecundus et tertius usqueadseplimum
Non enirahoc secundumlitteramin Ecclesiacusto-
novissime autem omnium et mulier
defuncta est. In ditur, imo veronecustodidturomnino interdicitur;
resurreclioneergocujus eritdeseptemuxorl omnes
D aliterigitur eam intelligere oportet. Dicaturergo:
cat, « id estmilitibus Herodis,
seu quos illudentes ut resurrectionis denegent veritatera. » Chrysost.,
Fharisaei quia
Romanis tributa solvebant Herodia- homil. 71 « Audacia teraeritatis plena, impudens
:

nos vocabant, et non divino cultui deditos,

» ad simul et pertinax adeo est, ut impossibilia etiam
ditq. « Quidam Latinorum ridicule Herodi;,..^.
;
lanos invadere non vereatur... rera non factam, ut ego
putantqui HerodemChristumessecredebant
:quod puto,confingunt,putantesambigentemipsumcapere
nusquara ommno legiraus. » Ex Latinis hisce
Phi- et resurrectionismysteria postea deridere. i
lastrwsfuii haer. 28, et auctor
appendicis ad Ter- (504) Pro Hepfaleucho, id est collectione ex Pen-
tullianumde pr<fiscriptionibus. Vid. Huetium,
Ba- tateucho et seqq. diiobus libris Josue et Judicum.
ronium, et interpretes.
Utitur hoc nomine Eptatici Alcuinus in poemate
(501) Non quod certus esset statutusque nummus,
.
praefixo librissacris :

id est numrai genus, quod

id censum solveretur, Eptaticus enim librum decurrit in istum.
sed falis esset denarius quem stulte
runt Ita Fucher., De num. cens.;
Christo obtule- Quem Ruth consequitur femina clara satis.
Vales., De nura. Cl. Lambecius mfmdosara vocemputavit, quamta-
i''C-20, et eruditioresinterpretes.
^^A^s lem non esse videre poterat ex Hieron. iu qq. in
(502) Vidaut. Imperfecti, hom.42.
lib.I, Paralipomenon, ex Aratore, lib. i, cap. 17.
(503) Hieron. :« Turpitudinem fabul«opponunt.
Gregorio lib. xii, ep. 30, elc.
 ; :

257 COMMKNT. IN MATTH. — PARS IV, CAP. XXII. 258

quando habitaverint fratres simul, et unus ex eis A ferre? Unde Apostolus : « Calceati, inquit, pedes in
absque liberis mortuus fuerit, uxor defuncti non pi-8BparatioueEvangeIiipacis(£;p/ies. vi, 13).»Spuit
nubet aUeri, sed accipieteam fraterejus, et susci- insuperin faciem ejus,quiapalaiuetmauifesteeum
tabitsemeafralrissui.et primogenituiuex ea tilium contemptibilem et tanti honoris indignum esse
nomineilliusappell:ibit, ut noudeleaturuoiueu ejus Osten.iit. Hoc autem de illis reclissime intelligi po-
ex Israel. Isti euim suut illi fratres de quibus dici- test, qui majores Ecclesias ambieutes, miuori se
tur : t quam bonum et quam jucundum habi-
Kcce Ecclesice jungere despiciunt quos non animarum ;

tare fratres in unum {Fsal. cxxxu, 1). » Isti, etsi salutem, sed honoris gloriam queerere, non dubium
non corpore, mente tamen et spiritu omnes siiuul est. Jusium igitur esset ul semper excalceati et
habilanl. Ex his autem unus quilibet absque liberis consputi uunquam taliconj ugio digui j udicarentur.
morilur.quandoaliqmsepiscopuseiLhac vita irans- Uoc esteuimquod ait « Et vocabiiur nomen ejus
:

iens, nullum ei omuibus suis subjectis in Ecclesia inlsraeldomus discalceati. » 107 Qnis euimeum
sua talem relinquil, qui ejus calhedra dignus ha- calceare audeat, quis calceati otiicium ilii tribuat,
beatur (505). Queenlur igiiurex alia Ecclesia cui qui ipsa nominis appellalione se excalceatum esse
uxordefuncticoujuugatur: eiipsequidemuon alius demonstral? Sicigiturnunc iuEcclesia spiritualiter
eligilur, nisi qui ejusdem defuncli fraier fuerit b custoditur, quod priiis secundum lilteramiu Syna-
:

frater utique non natura, sedmoribus, ul ejusdem goga custodiebatur (500).

bonitatis et humanitalis, ejusdem sjl tidei et chari- XCII. Pharisaei aulem audienles quod silenlium
tatis, et quasi fraler fratri cousimihs. « Iste autem imposuissel Sadducaeis, convenerunt in unum. Kece-
suscitabit semen fratris sui {Deut. xxv, 3), » ut dentibus Phansaeis, veuiunt Sadducaji, et iterum
quos velin peccatis mortuos, vel malo somno gra- recedeutibus Sadduceeis, veniunt Fharisaei : nunc
vatos invenerit, ad bonum opus evigilare faciat. Et isU, nunc ilii eum tentant, et quia rationibus eum
pHmogenituin nomineillius appellabU. Primogeui- capere et tenere non possunt, frequenti congressu
tumquidem.nonquipriusgeuitussit, sedquimerito eum movere et fatigare conantur (507). Ipse tamen
sanctitatis mler ^mnes ejus genitos primus el maxi- omuibus repoadeus, aliis satisfacit, alios concludit.
mus habealur Ei isie quidem vocabilur epistopus
. El interrogavit eum unus ex eis legisdoctor tentans
hocest enim nomen defuncli. Quarehoc ? Ul uon eum,magister,quodest mandatum magnum in Legel
deleatur uomen ej us ex Israel : ul nunquam Ecciesia Omueseum tentaut, omnes eum magistrum vocanl
episcopo careat, iiuuquam hoc nomeu m ea deti-
et nonlamen,quasiamagistro, veritatem abeovolunt
ciat. « Si autem nolueril accipere uxorem fralris discere, sed potius si tien possit, eum quasi incau-

sui qute ei lege debetur, perget mulier ad portam tum in aliquo sermoae capere desideraut (508). Sed
civitatis et interpellabit ^ quideisprodesl?iNihileaimsapientiaignorat.Quid
majores natu, dicetque :

Non vult frater vin mei suscitare semeu fratris sui aulem responderit Dominus, audiamus DiLiges :

in Israel, nec me m conjugium, sumere. Slatimque Dominum Deum tuum ex toto corde tuo, et ex tota
accersin eum facieut el mlerrogabunt si respou- anima tua, el ex lolamente tua. Hocest maximum
;

dent, nolo eam uxorem accipere, accedat ad eum et primum mandalum. Secundum autem simiLe est
mulier coram senioribus et lollat calceameulum de huic: Diiiges proximum tuum sicut teipsum : in his
pede ejus, spuetque in faciem illius et dicet Sic duobus mandalis universa Lex pendet et prophetae.
:

tiet homiui qui nou ajditical domum fralris sui. Et HaecestigUurcausaquare haec duo mandataprima
vocabilur uomeu illms Ju Israel, domus discalceati dicantur,etmaxima;quiataatumpossunthaecduo,
{Deut. XXV, 7). » Quare enim ante portam civitatis quaatum et caetera omuia (509) aliler euim haec :

judiciumquieritur, uisiquiaibijudices sedeut? L)o- maadata, neque prima, neque secunda sunt, quo-
minus euim de ipso loquitur dicens « Ego sum niam iu tabulis lapideis scripta non sunt. Decem
:

ostium, per me si quis introierit, salvabitur [Joan. enim sunt verba legis, quorum primum est « Non :

X, 9). Aute hoc igitur osuum et aute hauc portam

)) habebisdeos alienos coram me {Exod. xx, iii). n Pri-
sedent episcopi, ut ejus lumine illustrati, nusquam mum igitur dicitur hoc mandatum, non quod in
devient a veritate. Ad hos autem omnes causae de- ^ ordine Scripturae primum sit, sed quod in virtute
ferri eorumque judicio detinin debent. His ergo significationisprincipale et maximum sit. Huicau-
preeseutibus accedit muiier ad fratrem viri sui, et itmitc\xrnX\xmQis\m\[Qe.s\.: DiLiges proximuintuum
quia eamiu conjugium sumere aoluit, tollit caicea- sicut leipsum, quoniam secundas et similes vires
mentum de pede ejus. Quid est enim calceamentum habet posl ipsum. Uude Joaaaes apostolus ait.
de pedibus tollere, nisi evaugelizandi Iicentiam au- « Qui euim non diligit fratrem suum quem videt,

(605) Ila idera auctor explicaverat in comment. se contrarii sunt, sed ad tentandum Jesum pari
ad h. 1. Ueuierouomii in edit. Hom. cap. xxv, pag. meute cousentiunt. » Hierou.

210, c. 2. (508) iierum.

Hier. « Inierrogat uaus ex legis
(oOd) Vide allegoricas plures explicationes alias doctonbus aon scire desideraus, sed tealaas, an
ap. Ungeuem a pag. 4S9. Huet. ialerrogatus aosset quod inlerrogabatur. »
{'601) « QuoiJ de HerodeelFoiilio Pilato legimus, (a09j V. S. Aug. Euchirid. de tide, spe, et chari-
inUomini uece eos fecisse coacordiam hoc eliam ; tate, sub tiu.
nunc de I^haristeis cernimus el Sadducteis qui inter
2^9 S. BRUNONIS EPISCOPI. SIGNIENSIS i260

Deum quem non videt quomodo potest diligere? El A erqo Davidin spiritu vocat eum Domimim, dicens :

hocmandatiimhabemus aDeo, utquidiligit Deum, Dixit Dnmino meo Sedeadexlris meis, donecponam
:

diligatet fratrem suum (/Joan. iv, 20). » Qui enim tnimicos tuos scabp.Llum pedum tuorum ? Si ergo
Deura non diligit, neque seipsum, ueque fratrem David vocat eum Dominum, quomodofilius ejus est ?
diligit. Primum est igitur iit Deum diligat, deinde Idem enim ipse et fiiius esl et Domiiius David filius :

seipsum, postmodum vero fratrem suum tanqiiam quidem secundum humanitatem Dominus autem ;

seipsum (510). Quienim seipsum odit, si fratrem secundura divinitatem de stirpe nainque David
:

suum diligat sicul seipsum, et fratrera suum odit. secundum carnem natus est Christus. Hoc autem
Omnisenira t quidiligit iniquitatem, odit animam PharisfEinon intelligebant, sed sicutcaeteros,homi-
suam {Psal. x, 6) » odit igitur et animam fratris
; nem tantum, et non Deum, Ghristum quem ipsi

sui, si fratrem suum diligat sicut seipsum. Nulli Messiara vocanl, fore credebant (512). Hac igitur
igitur alii dicitur, ut dilii?at fratiem suum sicut se- interrogalione seipsum etDeum et horainem,om-
jpsum, nisi illi qui diligit seipsum nemo autem : niumque creaturarum regera et principem esse
seipsum diligit, nisi ille qui Deum diligit. Sic igitar ostendit (513). Quia enim tilius est David, homo
primum mandatum est diligere Deum, deinde vero est Deus vero, quia ejus Dorainus est, et ad Patris
:

proximum propter Deum. Modusautem dileclionis B dexteram sedet; in eo autem quod omnes ejus
hic est, utex toto corde, tota anima, tota mente, et inimiciilIiuspedibussuntsubjecti,omniumDominus
cunctis viribus Deum diligamus, proximum autem esse ostenditur. David enim in Spirilu sancto videns
lanquam nos ipsos (oH). Plus est enim si ex toto Christura Dominum nostrum post resurrectionem
corde aliquem diligas, quam ut sicut teipsum eura suara ad Patrem revertentem, illa quae ibi ageban-
diligas,quia potest tieri ut teipsiim non diligas, non tur secreta intelligens, ait : « Dixit Dominus » Pater
potest autem fieri ut ipsum non diligas, quem ex «Dominomeo» Filiosuo,((sedeadextris meis {Psal.
toto corde et tota anima diligis. Si vis igitur te- cix, I), » ut, sicutin una sede sedemus, ita aequales
ipsum diligere, prius dilige Deum ex toto corde, abomnibusessecredamur.Sede, inquara,donec ad
deinde vero quia jam diligis teipsum, dilige proxi- judicium revertaris, oranesque tui inimici tuis pe-
mum tuum sicut teipsum. Tolo enim corde, lota dibussubjicianlur. EthocquidemquiaPharisaeinon
mente, et in cunctis viribus sancti apostoli et intellexeruut, netno illorum ei poterat respondere
martyres Deum dilexerunt, qui occidi quidem po- verbum, neque ausus fuit quisquam exilla die eum
tuerunt,ab ejus taraen amoreet dilectione separari awpLius inlerrogare.
nullatenus poluerunt. Etisti quidem bene dilexerunt XCIV. [Cap. XXIII.] Tunc Jesus locutus est ad
seipsos, quia vitam aeternam, gloriam et honorem, q turbas et ad discipuLos suos. dtcens : Super cathe-

omnemque felicitatem adepti sunt sibi ipsis dilexe- dramMoysisederunt Scribaeel Phnrisaei;omnia er-
;

runtautemetproximossuos sicutse ipsos, quoniam goqu3ecunquedixerintvobis.seroateetfacite,secun-

hanc eamdem gloriam etbeatitudinem desiderave- dum vero opera eorum noLitefacere: dicunt enim et
runt illi.s tanquam sibi ipsis. In his enim duobus nonfaciunt. Quid est enim sedere super cathedram
mandatis universa lex pendet et prophetae : omnis Moysi, nisi Moysi doctrinam et legem (514) praedi-
enim qui peccat, aut in Deum, aut in seipsum, aut care, et populum regere Hoc autem et admonere ?

in proximura peccat. Qui vero praedicto dilectionis erat officium Scribarum et Pharisaeorum unde et :

modo Deum et proximum diligit, quomodo eos super cathedram Moysi sedere dicuntur. Sed quid
offendet quos tantopere diligit ? Nam et in se ipso est quod Dominus alibi prascipit, dicens : (( Cavete
peccare timet, ne in hoc quoque Deum offendat. Si afermento Pharisaeorum quod est hypocrisis {Luc.
duobusmandatis charitas adimpletur,
igitur in his •
» hic autem dicit
XII, 1) : Orania quaecunque dixe-
: ((

et omnia peccata tolluntur, manifestum est quod in rint vobis, servate et facite ? » (515) Pharisaeorum
eis universa lex pende.tt et prophetae. Quid enim eniradoctrina/e^^men^Mmdicitur, sed non illa quam
aliud lex et prophetae praecipiunt, nisi ut Deum et docent quando sedent super cathedram Moysi :

proximum diligamus, et a vitiis et peccatis cunctis- sedent enim super cathedra Moysi, quando nihil
D
que offensionibus nos abstineamus? aliud praedicant, nisi ea quae praecipit Moj^^ses h«c ;

XCIIl. Congregalis autem Pharisaeis, interrogavit autem et servanda et facienda sunt. Quando vero
€OsJesus,dicens: Quidvobis\Q^videlurdeChristo, per fraudem et hypocrisin non legis verba, sed suas
cujus fiLius estl Dicunt eiDavid:Ait iLLis: Quomodo traditiones docent, tunc eis obedire et credere non
S. Aug., lib. XIX. De civ. Dei, cap. 14.
(510) sanctura viruin asserunt de genere David. »
« vero quia duo praecipua praecepta, h. e. dile-
Jam (5i3)Chrysost., hom. 72. n Itaomnibus modis ad
ctionem Dei et dilectionera proximi, docet magister fidem eos invitabat. Respice quemadmodum sub-
Deus:inquibustriamvenithomoqu;ediligai,Deum, misse opinionem prophetae atque sententiam de se
seipsum, etproximum. » recitavit. »
(511) Fuse S. Aug. de his duobus raandatis inte- per calhedram doctrinam legis osten-
(5 1 4)Hier. «
gro seriuone De disciplina Christiana, et Bernard. in dit. » lisdeinveibis utilur hic Beda.
tract. De diligendo Deo. (515) V. Chrysost. hom. 73, qui eodem plano
(512) Hieron. « Interrogatio Jesu nobis proficit modo haecsolvit utscilicet servent « omuia quibiis
;

usque hodie contra Judaeos. Et hi enim qui coufiten- mores hominum corriguntur, quibus meliores effi-
Ur Christum esse venturum, homiaem simplicem et cimur, » etc.
 : — »

261 COMMENT. IN MATTH. — PARS IV, CAP. XXHl 262

oporlet, quoniam in Moysi calhedra non sedent A pro justiliavel animarum salutp, sed pro vana glo-
Qualiscunqiieigiliirsitprjedicator,si lamea nonsua ria, utvideanlur etlaudentur ab hoininibus. Z)i7a-
sed Dei verba annuntiat, populus ei obedire et cre- tanl enim phyLacteria sua, et magnificant fimbrias.
dere debet sequatur eura in his quee dicit, non
: Phylacteria enim chartuias quasdam dicit, quas in
sequatur eum in his quae agit quod enim : dicil, Dei manibus velcircacollum appensas ferebant,inqui-
est,quodautemagit,suumest(5i6). AlUgantautem bus verba legis scripta erant, ul semper ad ea respi-
onenigravia et importabilia,et imponiinl in humevos cientes a justitia non declinareot. Hanc autem con-
hominutu, digilo autem suo nolunt ea movere. Ilis suetudinem ex eo loco sumpsisse videntur, ubi di-
autemverbisclementissimusDominusnosadmoue- citur « Eril igilur hoc quasi signum in manu tua, et
:

re videlur, utin peccatoribus ad pcenitentiam con- quasiappensumquidobrecordalionemanteoculos

versispietatemetmisericordiamhabeamus:eorum- tuos (319) (Exor^ XIII, 16). » Quod quidem si bono
queonerapoliuscum eis portemus, quam supra vi- etsimpliciauiraofecissenl,nonvaldereprehensibile
reseosoneremus.Undeetsacerdotesinlegeiniquita- esse videbatur. De fimbriarum quoque usu Moysi a
tem sanctuarii portare jubentur (317) unde et per : Dominedicitur : « Loquere filiisisrael, et dices ad

Moysen Dominus ait « Qui percusserit servum

: eos ut faciantsibi fimbrias per angulos palliorum,
suum vel ancillam virga, et mortui fuerint in mani- B ponentes in eis vittas hyacinthinas quas cum vi- :

bus suis, criminis reus erit {Exod. xxi, 20). » Fit derint.recordabuotur omoium mandatorum Domini,
enim multoties ut pastor Ecclesiae peccantem servum ne sequanturcogitationessuas etoculos perres va-
vel anciiiam, id est masculum et feminam sibi rias fornicantes, sed magis memorespraeceptorum
subjectos,eorumfacinoraexaggerandoetlormenta Domini faciaut ea (520). n Hoc autem quid signifi-
futura minando, duramque canonum poeuitentiam cel non multa indiget expositione, siquidem ipse qui
nuDliando, nimis aspere virga correctionis percu- scripsit, exposuit. Ad hoc enim viltas hyacinthinas

tiat. Qui, si in ejus manibus mortui fueriut, id est in fimbriis ponere jussit, ut signum quoddara eis

si eos propter immanitatem sceleris et importabile esset, quo coelesiium mandatorura memores vana
onuspcenitenli8e,veniamdesperaresenserit,eosque et inulilia non cogitarent (321). Sunt igitur fimbrise,

verbis mitioribus el antidolo pietatis non conforta- legis mandata: viltae vero hyacinthinae, sanctee co-
veril, quasi qui male medendo segrum occiderit, gilationes : quae si simul vinctae fuerint, ab omni
reus erit. Habeat igitur pcenitentia modum ; et vanitate oculos avertuut, et totam mentem ad coe-
unicuique rationabililer onera imponantur (518) lestia dirigunt. Videntes enim hyacinihum coeli re-
:

magisenimadcordiscontritionem,quamadjejunia cordamur; quoniam unius coloris sunt coelum et

et carnis macerationem respicit Deus. Magna enim P hyacinthus. Haec autera in Pharisaeis Dorainus non

misericordia ei tieri polest, 109 ^^^ i^^ ^^ corde reprehendisset (522), nisi quia omnia opera sua
poenitet, et peccare cessat qui vero aliter agit, etsi
: faciebant, ut viderentur ab hominibus. De quibus
mullum jejunet, lamen nihilagit. Omnia veroopera adhuc subditur: Amant autem primos recubitus in
sua faciunt, ut videantur ab hominibus. Ideo enim ccenis,et primas cathedras in Synagogis, et salula-

Scribaeet Pharisaei nullamde operibus suis merce- tiones in foro, et vocari ab hominibus Rabbi. His
dem suscipiunt, quia omnia opera sua faciunt, non autem verbis Scribae et Pharisaei de vana gloria,
ad Ant. ostendens, « quod
(316) Chrys. homil.37, logum, iit Hieronymus ait, aut verba legis omnia
licet praeceplorem habeas improbum, nihil hic tibi scribi^bant in phyiacteriis, sed tantura sententias ex
obesse polerit, cum dictis inteudas. Non enim ex his Pentateucho quasdam. V. Leonem a Mutioa Caere-
quae sacerdos agit, sed quee audila neglexisti, ex his mon.Jiid. p., c. ll.Calmetphylacteriorumformam
I

tibi Deus sententiam feret. » pictam exhibet Diction. S. Scr. V. Chrysost., homil.
(317) Num.
xvni, i « Dixitque Dominus ad
: 73, ubi vocat ^iS>.iou? fztxpou?.
Aaron Tu, et tilii tui, et domus patris tui tecum
; (320) Num. XV, 38, 39, 40. Vid. edit. Rom. Ex-
portabitis iniquitalem sanciuarii. u pos. in hunc locum, p. 181.
(318) Beda hic de Fliarisaeis « Horum in Ecclesia (521) Hoc quoqueibid. Hieron. explicat. « Jusse-
:

nuncexemplaimilanturqui subjectosdoceot,quod rat quoque aliud Moyses ut in 4, angulis palliorum

ipsi implere dissimiilant, sed peccantibus pondus ^ hyaciulhinas fimbriasfacerent adlsraelispopulum
poenitenliae aggravantes, ul aut necesse est poeni-
.;.:--;
digooscendum... superstitiosi :-.-; i-.:_i
magistri... faciebant
'
'^ —
tentiain rejiciciat, aut suscipiens, dum ferre non va- grandes fimbrias, et acutissimas in eis spinas liga-
let, scandalizatus amplius peccet, quasi non melius bant, ut videlicel ambulantes et sedentes interdiim
sit, propter misericordiam dare ralionem, quam pungerentur, et quasi hac admonitione retraheren-
propter crudelilatem. » tur ad ofiBcia Domini. »
(319) Ex alio loco hunc morem eos hausisse dicit (322) Reprehendit Hieron. suorum temporum mo-
Hierouymus, ex Ueut. vi, 8 « Ligabis ea in raanu : res in phylacteriis imitandis. « Hoc apud nos su-
lua, et erunt immota ante oculos luos » Subditque perstitiosae mulierculae, io parvulis Evangeliis, et in
:

« Hoc Pharisaei male interpretanles scribebant in crucis ligno et istiusmodi rebus... usque hodie ta-
membranulis Decalogura Moysi, id est decem verba ctiiant. » Mitius aliquando de hoc more Chrysost.,
legis, complicanles ea, et ligantes in fronte, et hoinil. 73. «Haecphylacteria vocabant,sicuti multae
quasi corunaincapitifacieutes,ut sernper anteocu- muiierculae moilo faciunt, Evangelia ex collodepen-
los moverenlur quod usque hodie ludi, Persse et
;
deotes, el ut aliunde in inemoriam reducantur,
Babylonii faciunl. » Idem scrit)it ad cap. 24 Eze- quod obliviosi crebro facere solent, filo digitum
chiel. Si qua tamen fides Rabbinis et recenlior con- strictius ligantes id Deus ceu iufantuhs jussit fa-
;

suetudo antiqui moris testis esse potest, nonDeca- cere. »

 '

263 S. BRUNONIS EPISCOPl SIGNIENSIS 5>64

superbia etambilionenotantur: his et nosadmone- A aliissimulationibus domosviduarum Scribae etPha-

mur, neeos in talibus imitemur (523). Primae nam- risaeicomedebant, quia putantes eos religiosos et
que cathedrae ad ambitionem, caetera vero ad su- justos, ea quaehabebant sanctaemuliereseistribuo-
perbiam et vanam gloriam spectant. Vos aulem bant.Sicenim prius ministrabant istis [)ro simula-
nolite vocari Rabbi ; unus est enim magister vesfer. tione,sicut postea minislraverunt apostoiis pro re-
Quia enim omnis vanagloria peccatum est peccat ;
ligione(52t>). Vaevobis^ScribaeetPharisaeihypocritae,
utique qui pro vana gloria sic vocari desiderat. quicircuitis mareet aridamut faciatisproselylum
Discipulusquoquenoneffiigietculpam,quimagistri unum cum factus fuerit, facitis eum filium ge-
: et
uomen sibi nsurp-dt.Omnes autem vos fratres estis, hennae duplo quam vos. Studebant eiiim Scribae et
et patrem nolite vocarevobis super terram runusest Pharisaei quos poterant ex genlili populo ad Judai-
enim paler vester qui in ccelis est.Nec voceminima- smumconvertere,qtiorumpostconversionen] nullam
gist7'i, quia magi^iter vester unus est Christus.VnvLs curam habentes,eos in pejus ruere cogebant (527).
est pater, unus est et magister. Unde et .lacobus In quo nos quoque adraonemur ne eorum quos ad
ait : t Nolite pluresmagistri fieri, fratres mei {Jac. fidem convertimus negligentiam habeamus. Vaeoo-
III, 1). » Ubi enim plures magistri, ibi plures sen- bis,duces caeci.quidicitis quicunque juraverit per :

tentiae, ibi schisma unde Apostolus admonet ut

; B templum.nihilest;quiautemjuraveritinaurotempli
« idipsum dicamus omnes (/ Cor. i, iO). » Bonum debet.Slultiet caecil quidenirn majus est.aurum,an
habemus magistrum ipsum sequamur, ipsius sen-
; tempLum quod sanctificat auruml El quicunquej ura-
tentia una sit et omnis. Patrem vero in terraquae- ve7'il in altari,nihil,est;quiautemjuraverit in domo,

rere non debemus, quia omnes fratres sumus, et quae est super iLLud,debet.Caeci t quid enim majus est,
unum in coeiis patrem habemus. Uli credere, illi domus, an altare quod sanclificat domum ? Unde
obedire oportet, cujus amore patres et matres,fra- autem hanc stultissimamopinionemScriba^-etPha-
tres et sorores,magistros etdoctores,et quaecunque risaei habuerint, incertum est (528). Omnia enim

in mundo suntet in terra versantur, abjicere et haec sancta sunt sanctius tamen altare quam tem-
:

abnegare dehetnas.QuimaJor est vestru7n,erit mi- plum ; et sanctius templum quam aurum templi.Et
Hoc enim de seipso Dominus ait, qui
nister vesler. illudquidem propter sacrificium;hoc autempropter
usque llOadlavandospedesdiscipuIorum sehu- dedicationem.Quamvis enim totum leniplum sancti-
miliareclignatusest,praebensnobishumiIitatisexem- ficatum esset, nusquam tamen nisi in allari sacri-
plum. Unde et sub iitur Qui autem se exaltaverit
: ficium fieri licebat : sanctiusigituraltere.Sequitur:
humiliabitur,ei qui se humiliaverit exaltabitur {iiii) Quiergoju7'at in altari,ju7'at in eo in omnibusquae
Deus enim superbis resistit : humilibus autem dat ,
super iLLud sunt,etquijuratintempLo,juravitiniLlo
gratiam. Deponit enim potentes de sede et exaltat et in eo qui habitat in ipso,et quijuratin cceLo,ju-
humiles. rat infhrono Dei el in eo qui sedet supereum. Qui
XCV. Vse autem vobis, Scribae et Pharisaei hypo- enim jurat in aitari, non lapides attendit,sed alta-
crilae, quiclauditisregnumcoiLorumante homines. ris consecrationem, et eum in cujus nomine conse-
Vos enim non intratis,nec introeuntes sinitis intrare. cratum ideoquenonlapidibus sedDeo ejusque
est :

Eorumenimexemplumetdoctrinaracaeteri sequun- se obligat sacramentis. Similiter autem de templo

tur (525). Sicut igitur illuminant et salvant alios,si et de coelointelligalur.Nosquoque cumsuper Evan-
boni sunt, ita excaecanlet perdunt, si mali. Vae vo. gelia juramus, non chartas, et atramentum, sed
bis,Scrib3e et Pharisxi hypocritse, quicomeditis domos Christumetejus verba consideramus unusquisque :

viduarum,oratione longa orantes : propterhoc,am- enim ineojurat, ad quem jurando atteudit. ya? vo-
plius accipietisjudicium.Loagis eaiax orationibuset bis,ScribaeetPharisaeihypoc7ntx,quidecimatismen-
(323) IJene A. non de
simplici appellatione, sed humihtatis virtute disserentem.
de eo,quod per superbiam fit.hunc locum explicat, (525) Christ. Beda « Arguit omnera magistrum
:

in quem Hieron. « Quaeritur quare adversus hoc qui raalis operibus ante discipulos suos introitum
praeceptum,«Doctoremgentium)) Apostolumseesse regni coelestis claudit. » Praeclare Chrysost.,homiI.
dixerit aut quoraodo vulgato sermone,maximein D
; 74. « Probos enim doctores vix imitari quimus ;
Palaestina, et /Egyptimonasteriisse invicem Patres improbosautem,quoniamfaciIioresadmalasumus
vocent quodsic solvitur:aIiudessenaturapatrem
: etiam superamus. »
vel magistrum, aliud indulgentia. Nos si hominem (526) Hinc, Cor. ix, 5 Nunquid non habemus I :

patrem vocamus,honorem aetatideferimus,nonau- poleslatem muLieremso7'orem circumducendi,sicut

ctorem nostra ostendimus vitae. Itfagister qiioque et caeteri apostoLi, et fratres Domini et Cephas ?
dicitur, et consortio veri magistri et... quomodo ; Vid. etiam Matth. xxvii, 55, et Hieron., lib. i contr.
unus per uaturam Deus, et uuus filius non praeju- Jovinian., cap. 14-.
dicat caRteris,neperadoptionemdiivocentur etfilii, (5'27) Chrysost., horail. 74. « In duobus magnis
ita et unus paler et magisler non praejudicat aliis, eos criiuinatur 1" quia inutiles ad salutera multo- :

ut abusi.e appellentur patres et magistri. ))Brevia- rum existentes,vix magnosiuiore quemquam pos-
vit Hieronymum Beda. Brevius etiam Chrysost., sunt altrahere 2« qiiia desides ad custodiendos ;

hom. 73, « non ut neminem patrem vocent.sed ne attractos sunt, iiuo vero etiara proditores, cum eos
ignorent quem principaliter patrem vocare opor- malo vivendi exemplo deteriores faciant. »
teat... quemadmodum nemo priucipaliter magister (528) Ad slullas traditiones eorumreferl Hier.,
est. » quem V.
^52i) I Petri v, 5. Videhic Chrysostomum fuse de
 . » » ;
: »

263 COMMENT. IN MATTH. - PARS IV, CAP. XXIII. 266

thametanethum elcyminum, et reiiquistis quae gra- A a foHs quidemparelis homititbus justi,intus autem
viora sunt legisjudicium et misericordiam et fidem pleniestishypocrisietiniquitate.Expos\[ioesleor\iva.
VflB, inquit, vobis qui haec decimalis, noa quia haec quae superius dicta sunt, nullaque indiget exposi-
decimatis, sed quia htecdecimando, majorarelin- tione (532).
enim oportuit facere, et iUa non
quitis (529). Haec XCVII. Vae vobis, Scribae Pharisxi hypocrilse,
el

omitlere unde manifeslum est, quia parum prodest

: qui xdificatis sepulcra profetarum, et ornatis mo-
minora legis observare preecepta, si majora relin- numentajustorumet dicilis : Sifuissemus indiebus
quamus. Ruit enim quidquid supereedificatur, nisi patrum noslrorum, nonessetnus sociieoruniinsan-
&rmi\miuev\[hindsimeQ[um. Duces cxci excolantes guine jwrop/ie?a?v/w(o33).Itatestimonium(534)esti3
culicem,camelum autem glutientes. Hoc enim inler- vobismetipsis, quia filii estis eorum qui prophetas
est inter minora et majora legis praecepla, quod occiderunt. Vae, inquit, vobis (535), nonquiaaedi-
intercuiicemet camelum. Eicolantautem culicem, ficatis et ornatis sepulcra prophetarum hocenim :

qui in minoribus offendere timent gluliunt vero pietatis opus est sed quia filii estis eorum qui pro-
;
;

camelumquicontramajoraagerenonmetuunt(530). phetas occiderunt; filiiquidem nontantumnatura,

Tractum est autem ab illis qui aquas colant, ne quantumimilationeetiniquitate.Sicut enimomnes
sordidum aliquodbibant. Hypocrilaeigitur culicem B boni dicunturfiliiAbra8e,quiaimitanturAbraham
in gutture bibendo sentiunt, camelum vero non ita omnes iniqui, iniquorumfiliidicuntur,quia imi-

sentiunt; dum minora 111 peccata simulatione taniur iniquos. Unde et Dominus his talibus ait
quadam agere metuunt, majora vero facere non « Si filii Abrahae essetis, opera utique Abrahae face-

timent. retis{Joan. viii, 39). » Vae igitur illis, quia non

XCVI, Vae vobis, Scribse et Pharisaei hypocritx, Abraham,uonprophetarum,nonjustorumfiIiisunt,
qui mundatis quod deforis est calicis et paropsidis, quia non eos imitantur, imo vero eorum filii sunt
intus aulem pleni eslis rapina et immunditia.CaiVicem qui prophetas occiderunt in omni malitia et iniqui-

et paropsidem eosdem ipsos Scribas et Pharisaeos tate eos imitantes. Dicunt praeterea, si fuissent in
methaphorice dicit, qui cuni rapina, immunditia et diebuspatriim suorum, nonfuissent socii eorumin
omniiniquilateiuterius pleni essent.justoset mun- sanguine prophetarum cum valde illis nequiores
:

dos se de foris (531). De quibus adhuc

ostendebant non solum prophetas occiderunt, verum etiam ipsum
subditur : Pharissee cxce, mundaprius quodintus Dominum prophetarum. Unde et subditur : Etvos
est calicis et paropsidis, utfiat id quod de foris est igiturimplelemensurampatrumvestro)'um:c\iTrile,
mundum. enim corinterius mundum fuerit,om-
Si feslinate, ut usque ad eorum iniquitatis integram
niaeruntmundoquaeexleriusapparent: unde Psal- q perfectamquemensuramperveniatis;turpeestenim
mista «Cor mundum crea in me, Deus {Psal. t,
: uta patribus vestris degeneretis, et minores ab illis
12);» et Apostolus « Nihil enim mihi conscius
: in nequitiainveniamini. Hocautem ideodicit,quia
sura: ex corde enim exeunt cogitaliones malae in sua, suorumquediscipulorumnece, jamnimium

(/ Cor. IV, 4). » Va? vobis, Scnbae— et Pharisxi eos per iuvidiam accensos esse videbat (536). Hic
hypocritx :quisimiles estis sepulcris dealbatis, quae autem locutionismodusagrammaticistronta voca-
forisparenthominibusspeciosa,inlusveroplenasunt tur (537). Serpentes, geniminaviperarum,quomodo
ossibus mortuorum et omnium spurcitia : sic et vos fugietis a judicio gehennse'^. Serpentesenim sunt,

(529) Hieron. et ex Hieron. Beda:

Ita explicat. supraargiiitPharisfeossimulationisatqueraendacii,
« quod propter alimoniam sa-
Arguit eos avaritiae, quod aliud ostentent hominibus foris, aluid domi
cerdotum etIevitarum,quorum parserat Dominus, agant, non quod in caiica et paropside eorum su-
studiose etiam vilium olerum decimas exigant, et perstitio raoraretur. » V. Chrysost., hom. 74.
judicium in disceplationesnegotiorum, misericor- (532) Ita et Hieron. « Quodincalice et paropside
:

diamquein pauperes,pupiIIoset viduas, et fidem in demonstrarat... hoc nnnc per exemplum sepulcro-
Deum, quae magna sunt, praeterraittant. » Gregor. rura explicat.
Reg. past.,adm. 34. t.Neque enim negligenter au- (5.33) Esthom. sub Emiseni nomine editain nat.
diendumest, quod cum decimari minima diceret, _^ S. Stephani, pag. 19.
eilremaquidemdeoleribusmaluit, sedlaiuen bene ^ (o34) « Prudentissimo syllogismo coarguit eos
alentia memorare, ut profecto ostemleret, quiasi- filios esse homicidarum. » Hieron.
mulatores cum parva custodiunt, odorem de se (535) « Non quia aedifi(>ant(ail Chrysost.,init. ho-
ostendere sanctaeconversationisquaerunt, etquara- mil. 75) nec qui a patres suos accusant, vae illis
vis implere maxirna praetermittunt, ea tamen rai- dixit, sed quoniam ita facienies, el ita dicentes,
niraa observant, quse huraano judicio louge lale- patres suos condeuuiare simulabant, cum ipsipe-
que redoleant. » jora comraittereut. » Item Beda.
(530)Hieron. « Caraelura putoessejuxtasensum
: (536) Hier. « Probato superioribus dictis, quod
:

prjEsentisloci, raagnitudiuem praeceptorum, etrai- filii essenthoraicidarum, nuncconcludit quod vo-

sericordiara, et fidera culicera autera, deciraas

;
luerat,etquasiextreraamsyIlogisraiparteuiponit;)»
menthae, etc. Haec, contra praeceptum Dei, quae et vos implete, elc. « Quod illis defuit vos adira-
magna sun», devoramus atque negligimus, et opi- plete illiinterfeceruntservos, vos Dominum cruci-
:

nionem religionis, in parvis quse lucrura habeuf, figite.

diligenliam demonstramus. » V. Aug. lib. i, qq. (537) Bene monet Chrysost. I. all. et ex eo Beda
Evang., cap. 35 Greg. lib. i Moral., cap. 14.
;
« nou imperans; sed quod f utnrum erat praedicens.
(531) Hier. « Diversis verbis eodem sensu quo
:

Patrol. CLXV.
267 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 268

quiacallidi et venenosi; genimina vero viperarum a Zachariam (540). Et hoc merito : majus enim fuit

(538),quiacunclis iniquisiniquiorcs-.cumnec uxor Christum occidere, ejusque corpus, quod est Eccle-

viro, nec filii parentihus parcant. Qui utique gehen- sia, iuiquo odio persequi, quam siomnium praece-

nifijudicium ahterfuhere nonpoterunt.nisimatrem dentium justorumsanguinem fudissent.Zacharias

suam occiderint, sicut ipsa quoque eorum patrem autem Barachiaefilius nusquam legitur fuisse occi-
Viperarum enimhsec naturadicituresse,
interfecit. sus at vero Zacharias filius Joiadee in atrio tempU
:

ut quando femina concipit masculum interliciat; legiturinterfectus.Intertemplum videlicet etaltare,

quando veroparit, ipsa nihilominus a filiis occida- quod sub diuo erat, ubi hostiarum sanguisfunde,
tur (539; neque enim exspectant, ut assueto na-
:
batur. Haec igitur, quia historise non veniunt(.H41),

turae ordine oriantur, sed rupto matris utero vio- spiritualis intelligentia quaerenda est. Puto enim,
Synagoga ;
lenler foras erumpunt. Vipera igitur, vir quodDominusnosterse ipsumZachariam vocat, et

ejus, Christus; venit ChristusadSynagogam,venit praeteritopro futuro utitur: inlerpretatur enim

ad uxorem suam, quam postquam suo semine im- Zacharias memoria domini. Sicut enim Christus
prffignavit, totaruque evangelicae prsedicationis se- Jesusdicitur verbum sermo Domini virtus
Boinini,
mentem in eam infudit, illa sicut vipera venenosa et sapientia Domini ; quidem est Barachiae
ita iste

etimpia contra eum assurgens, eum interfeclt.De g filius, qui 6ene<^ic<MS Dommws interpretatur. Unde
cujusimpiouterotiliiejuserumpenleseamocciduut, et principi sacerdoti se interroganti, an essetChri-
quoniamJudaeiadfidemvenienteseauiexcommuni- stus filius benedicti, respondit: Ego sum. Hunc
cantetdamnant. UndeApostolusait: « Cum autem autem Judaei occiderunt inter templum et altare,
placuit ei qui me segregavit ex utero matris 112 quoniam ibi Christi mortem inter se consiliati sunt.
meae, et vocavitper gratiam sud,m{Galat. i, 15), » Neque enimaliter Christum Dominum Judaei occi-
etcaetera.Omnesenimhaeresesdamnant,quicunque derunt, nisi consiliando, accusando etdamnando :

abhaeresibus ad Ecclesiam veniunt. Sequitur : unde et ipsi quoque dicebant: « Nobis non licet
XCVIII. Ideo ecce ego milto ad vos prophetas el interficerequemquam {Joan. xvni, 31). » Quod vero
sapientes, et Scribas; et ex illisoccidetis. etcrucifi- in alrio templi de ejus morle consifium habitum

getis, et ex eis flagellabilis in Synagogis vestris ; et sit, ipse per Psalmistam ostendit, dicens « Ad- :

persequeminidecivitaleincivitatem, utveniatsuper versus me

exercebantur qui sedebant in porta, et
vos omnis sanguisjustus qui effusus est super terram. in me psallebantqui bibebant vinum {Psal. lxvui,
Apostoli enim martyres et doctores, prophetae, sa- 13).» Sic igitur Zacharias filius Barachiae inter
pientes,etscrib8e fuerunt; quodadJudaeos,omnes- templumetaltareoccisusest. Jerusalem, Jeimsalem
que mundi nationes praedicandas Dominus misit. p quae occidisprophetas et lapidas eos quiadte missi
Hos autem Judsei occiderunt, crucifixerunt, flagel- sunt quoties volui congregare filios tuos, quemad-
:

laverunt et de civitate in civitalem perseculi sunt. modum gallina congregat pullos suos sub alas, et
Nemo enim Christianorum usquam occisusest, qui noluisli. Ego, inquit, filios tuos multoties congre-
eorum vel manibus vel affeclu non sit occisus unde ;
gare,etamalignorum spirituum incursudesuper et
et omniumrei essedicuntur,omniumque justovum circa volantium defendere volui, sicut gallina puUos
sanguis super eos venireDominus ipse testatur. Hoc suos congregat, et sub alas suaseos abscondit, ne
autem ex quo et usque quo exponit dicens A san- : abimportunisavibus et subiipiantur(542), sed no-
guine Abeljusli usque ad sanguinem Zachariae filii luisti. Ego igitur volui, sed ea conditione, si tu quo-

Barachise, quem occidistis intertemplum et altare. que voluisses. Quia ergo tu congregari et salvari
Cum enim alibi scriptum sit, quod « filius non por- noluisti, ego quoque jam nunc eos congregare et

tabit iniquitatempatris,sedunusquisqueinpeccato salvare nolo. Unde et dico : « Dispergeillos invir-

suo morietur {Ezech. xvui, 20; Jer. xxxi, 30) » : tute tua et destrue eos protector meus, Domine
quid est, quod niodo hic dicitur, quod omnissan- {Psal- Lvui, 12). » Dominus enim qui potest quod-
guis justus veniet super generalionem istam ? His cunque vult, nullum afium salvare vult, nisi eum
enim verbis Salvator noster dicere videtur quod qui vult salvari ab eo (543). Ecce relinquetur vobis
;
D
haec impia generatio tantam poenam pro suo scelere domus vestra deserta sic et in Psalmis « Ecce : :

patiatur, quantam pateretur, siomnium justorum elongavi fugiens, et mansiin solitudine {Psal. nv,
sanguinem fudisset, qui abAbelfusus est usquead 8). » Reliclis enim Judaeis, in gentibus Dominus

(538) Hier. « Sicut ergo de viperis nascuntur vi-

: quartam generationem, » subdens, « non quoniam

perae, sic de homicidis patribus vos, inquil, nati alieni peccatiquispiamsupplicialuat,sed quouiam
estis homicidae, » etc. lisdem verbis Beda. qui multos propter peccata sua vexatos esse non
(539) Videad cap. iu,v. Bedam qui eadem ha-
7, ignorat, nequeidcirco factusest melior, sedeadem
bet ex Aristot. forlasse I. v Hist. an., c. 34 Plinio ;
committensnon curat,iIlorum quoque poenas juste
1. X, c. 62, quibus Gesnerus et recenliores contradi- suslinebit. » V. Jansenium, Concord., c. 84, etMal-
cunt, sive inagis ex nostris Hieronym. ep. ad Prae- donatum ad h. 1.

sid. ; Chrysost. hom. 1 in Matth.

\ Isidor. Pelusiot.,
; (541) V. Hier. ad h. I. Maldonatum, a Lapide.
lib. I, ep. 105; A. serm. 83 De temp. inter Augus- (342) V. August-, lib. i, qq. Evang., c. 36 et tract.
tin.; Gregor. Moral. 1. xv, c. 9, etc. 15 in Joan.
(540) Chrys. hom. 75, affert hic Exodi illudu, 9: (543) Plura inlerjiciuntur inhomilia, pag. 21.
« Reddeus peccata parentum iu filios in tertiam et
 :

269 COMMEiNT. IN MATTH. - PARS IV. CAP. XXIV. 270

habitat. Dico enim vobis, nou me videbitis amodo A stitenlicV, et fames e.t terrxmolus magni per loca.
donec dicatis,benedictusquivenilinnomine Domini. Hxc autem omnia initia sunt dolor um.Omnia. enm
Postquam,inqiiit,hac corporali preesenlia, qua vo- haecjam praecesseruut,sed ad comparationem illo-
biscuui adtempuscoaversatussum,vosrelinquam, rum, quae'futura sunt, tam parva fuerunt, utilla
non me videbitis amododonec meiterum ad judi- cum venerint, pro signo habeantur, et jam mun-
cium venientem melius cognoscatis, simulque una dum morari vel durare non posse
stare.et diutius
et consonavoce omnesdicatis:Benedictusqiiivenit manifeste denulient. Ut enim in sequentibus dici-
in nomine Domini (54i). Hoc est enim qiiod ahbi tur, erit tunc tribulatio talis, qualis non fuit,neque

ait Vivo ego, dicit Dominus, quiamihi curvabitw

: fiet (549). Quia enim tunc nascetur perditionis et

omne genu, et confilebilur onviis lingua (545). discordiae tilius, bella, lites, contentiones et omnia
XCIX.[C.\p.XXlV.j EtegressusJesusdetemploibat; mala ubique fierioportebit. Ut enim pax praecessit
et accesseruntdiscipuliejusostenderenteiiedificatio Christum,itadiscordiapraecedetAntichristum.rMnc
nem\ \^templiipseautemrespondensdixitillis Vi- tradent vosin t7nbulationem,etoccidentvos,eteritis
delis h.3ecomyna1Amendicovobis,nonrelinquetur hic odioomnibus gentibus, propter nomen meum. HaBC
lapis super lapidem, quinon desl ruatur. Ueecemm enim,etsi apostolis accidissent,ad finem tamen re-
sub Tito et Vespasiano completa sunt. Sedente au- g fereuda sunt,quoniamhaectaIia signaapostolorum
tem eosupermontem Oliveli,accesserunt adeumdi- tempore fuissenon \eg\mns.El tunc scandalizabun-
scipuli secreto dicentes : Dic nobis quando haec erunt, tur multi et invicem t7'adent,et odio habebuntinvi-

etquodsignumadventustuietconsummationissaecuU cem. Ef ^nultipseudoprophetae surgent et seducent

Ipsa eorum interro^atio docel.quid Christidiscipuii inultos. Islienim erunt maximaet principalis causa
intellexerint.Audieutes enimtempli destnictionem, totius scandali,omnisque odii et tribulationis qui :

saecuhconsummationerusubitoforeputaverunl(546) secundumoperationemSatanae,dabuntsignaetpro-
Et respondens Jesus dixit eis : Videtene quis vosse- digia multa, ita utin errorem inducantur,si fieri
ducat multi enim venient in nomine meo dicentes
: potest, etiam electi (550). Unde et subditur Etquo- :

Ego sum Christus, et mullosseducent. HocenimSi- niamnbundabitiniquitas,ref7'igescetcharitasmulto-

monem Magum fecisse audivimus (547) : hoc et rum. Multorum enim charitas a diviui amorisigne
Anlichristum facturum esse legimus.Ipse enim, ut deficitt,et refrigescel, quoniam multis modis ini-
omne quod dicitur
Aposlolus ail:« Se exaltabit supra qyx\\.a.idihvindia.h\\..Quiaulemperseveraverit usquein
Deus, aut quod colitur ita ut in teraplo Dei sedeat
: fine7n,hic salvus e?'i7.Qui, inquit, inbono perseve-
ostendens se tanquam sit Deus (// Thess.\x\,!k). » — raverit, et neque minis, neque blanditiis, neque si-
Audituriautemestispraeliaetopiniones prseliorum, „ gnis vel prodigiis a fide catholica deviaverit,hic et
videtene turbemini.Oportet enim hsec p,eri,sed noti- nonaliussalvus erit. Et praedicabiturEvangetium
dum ftnis. A Christi namque nativitate, ex quo an- regni in universo orbe m testimonium omnibus genti-
geli cecinerunt, « Gloria inexcelsis Deo, etin terra bus. Sicut enim in priraitiva Ecclesia in omnem
pax horainibus bonee voluntatis (Luc n, 14) : » terrara exivit sonus apostolorura, et in fines orbis
quanto tempore princeps pacis Dominus nosterin terrae verbaeorura, sic et in ultima Evangelium
hoc mundo conversatus est, magna ubique gentium regni Dei in universo niundo cunctis gentibus prae-
pax et concordiafuit (548).Quo recedentepaulatim dicabitur, ul nulla nulli possit fieri excusatio. Et
praeliae fieri,seditiones moveri,etbeIlorurarumores tunc veniet consum^natio. Postquam enim adhanc
undique audiri coeperunt.Sed non eranthfec sigua praedicationem plenitudo gentium introierit, et
finiSjSfeculique consummationis multo enim ma- : Israel salvus fiet, tuncet mundus finiet (551), et Ec-
mundi finem
joraillaerunt magisque terribilia quee clesia consummabitur,et desuorumfiliorumpleni-
preecedent. De quibus subditur Consurget enim :
114 tudine gratulabitur.
gens in gentem, etregnum in regnum ; et eruntpe- C.Cum ergo videritis abominationem desolatio^iis,
(544) Isaiae xlix, 18 et xlv, 24. Beda « Hoc pro- : erantParthi. Adde turaultuantes Judaeos. Celebris
fecto mystice de illo ejus adveutu intelligere cogi- etiam Vatiana cladesin Germania a. ar.vulg.ix et
murquoin clarilate venturusest. » ExChrysostomo D Dalmalarum defectio ; triumphus etiam a Germa-
fortasse (nam caetera ex Hieron. exscribit Beda)qui nico a 17 de Cherusiis Chattis, elc. Galli a Romano
hom. 75 : « Futurum enim secundi adventus cliem duce defecere,et Tacfarinates in Africa Thraces a ;

hoc loco significat. » Sabino domiti Frisii, licet sub Christi mortem
;

(545) Hactenus homilia Eusebio Emiseno suppo- clade Roinanos affecere. Sed reverabellahaecfuere
sita. non tanto discrimine, quanto superioribus tempo-
(546) Ita Chrysost., hom. 76 « Putabant enim : ribus alia nonnuUa.
lunc etiam statim advenlum ipsius fulurum. > (549) « Eril eniin tunnc tribulatio magna,qualis
(547) Simonem .Magnum nominat hic quoqiie Hie- non fuit ab raundi usquemodi.neque fiet. »
initio
ron. et Beda « quorum prinius, inquit,Simon Ma-
: (550; Hier. « Non omniura negavit fidem, sed
:

gus fuit, extremus autem iUe majorcaeteris,est An- multorum,nam in apostolis et similibus eorum per-
i
tichristus. » raansura est charitas. »
(548) Eicusatione sive benigna aiiqua interpre- (551) Detemporeprrecedenteeversionein Jeroso-
tatione, de certo aliquo bellorum genere hic opus lymfe interpretatur hoc Hilarius:«Ct cura universis
Bst. Nam
ex Floro, Velleio Paterculo, etc. Arme- fiierit oognitio sacrameiUi coplestis invecta, tunc
aiacum bellum paulo post Chrisli ortum secutum Jerusalem occasus et fiiiis incumbet. » Victor quo-
Jst,adquodCaiu3 Ceesar missus ; el Armeniisjuncti que Antiochenusadcap.xiuMarc.etChrysostomus,
 »

271 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 272

quaedictaestaDanieleprophetaMdnleminlocosan- A lum est igilur peccata celare, sed pejus est hoc
cto qui legit,intelligat (ob2). Cum, inquit,viderilis modo revelare : aliter enim et sibi, aliter et sibi et
abominationemdesolationis:cumvicleritis^bominan' aliis autem, ut non fiat fuga vestra
nocet. Orate
dum etdesolandum Antichristum (553), qui multam hieme,vel Sabbato.Ne forte tunc fugere incipiatis,
in populo Dei abominationem et desolationem faciet quando fugere non potestis.Temporis enim asperi-
intantum elevatum et exaltatum, ut in templo Dei tate fuga in hieme impeditur in Sabbato vero fu- ;

sedeat, ostendens se tanquam sit Deus, tunc qui gere non licet, quia hoc lex fieri interdicit. Erii
h8ec et alia legit, inteligat jam finem rebus adesse. enim tunc tribufMtiomagna,qualisnon fuitabinitio
Regnabit enim ut in Daniele scriptum est « Per ; mundi usque modo,neque fiet. Erit, inquit, tunc tri-
tempus et tempora et dimidium temporis (Dan.xu, bulatio magna. Quando ? Vis audirequando ?Cum
7), » id esl per unum et duos et dimidium annum, abominatio desolationis stabit in loco sancto.Etnisi
in quibus tanta persecutio fiet, ut omnispraeterita breuiattfuissent diesilli,nonfieret salva omnis caro,
persecutio,et si magna sedpropter electos breviabuntur diesillt.Noa enim
fuerit, oblivioni tradatur.
Tuncquiin Judsea sunt, fugiant ad montes ; et qui breviabuntur dies illi quantum ad Dei dispositio-
in tecto,non descendattollere aliquid de domo sua ; nem,breviabuntur tamen quantum ad spera et vo-
et quiin agro,no7irevertatur toUere tunicam suam. B tum iniquorum, quia non tantum regnabit Anti-

Magni terroris hsec verba indicativa esse videntur, christus quantumipse se ipsum et sui eum regnare
inquibus omniumobliti, omnibussolafugaplacere sperabunt. Hoc autem fiet propter electos si enim :

narratur. Allegorice autem aJudaea ad montesfu- tantum viveretquantumeuminfideles vivere spera-

giunt,qui relicto Judaismosive littera in qua Judaei bunt, valde pauci salvari potuissent.Quid enim,si
confidebant, ad spiritualem intelligentiam vel ad semper viveret, faceret, qui in tribus annis tantam
Ecclesias se transferunt (554). Qui vero in tecto stragem fa.ciel'^ Tunc si quis vobis dixent Eccehic :

sunt, et in fidei sublimitate,sive etiamqui majores est Christus aut illic,nolite credere.)A^\semmvevb\%

sunt et Ecclesiis praesunt, non descendant,non ad non solum Antichristum sed et multos alios tunc
fugitiva bona,et vilem substantiam seinclinent,sed fore significat, quos propter varias simulationes
potius oranibus relictis, Christo jam propinquanti miseri homines Christum esse putabunt. Unde et
obviam pergant. Atveroquiin agro sunt, etnovum subdilur Surgent enimpseudochristi etpseudopro-
:

Evangelii semen in populo seminant,non revertan- phet3e,et dabunt signa magna et prodigia,ita ut in
tur, nec prioris tunicae recordentur, sed currant, en^orem inducantur ,si fieri potest,etiam electi.Ecce
quiaprope est utveteribus exuti, nova immortali- prasdixi vobis. Sed quare praedixi vobis ? Utcauti
tatis tunica induantur. Vge autem prxgnantibus et c sitis, et non ab eis decipiamini.5i ergo dixerit vo-
nutrientibus in illis diebus (555) Praegnantes enim bis: Ecce in deserfo est,nolife exh^e ; eccein penetra-

sunt illae anirafe quse per hypocrisim pcccata sua libus, noLite credere. Alii enira in deserto, ut

abscondere volunt, sed tamen per superbiae infla- Elias et Joannes Baptista, alii in Synagogis et in.
tionem abscondere nequeunt et intus igitur pec-
; domibus, sicut Christus, praedicabunt. Orania
catalatent,etforisquodammodoclarent.iNutrientes enim simulabunt,quae homines fecisse audienl.Si-
aulemsunt,quaejamquidemmalaoperapepererunt, cutW^enimfulgur exitab Orienfe efparet usque
et in eis persistentes,ea facere non erubescunt. At- in Occidentem, ita erit et adventus Filii hominis. Hoc
que utinam adhuc prsegnantes essent, aliisquepec- estenim quod Psalmistaait « Deusmanifestus ve- :

candi occasionem suoexemplo non dedissent. Ma- niet ;Deus noster et non silebit {Ps. xlix, 3). » Non

hom. 76 : « Maximum omnipotentiae Christi argu- post Pentec. praemittuntur quae habentur in Daniele
mentum est. Viginti enim annis, aut ad summum de70hebdomad. deinde veniturad explicationem
;

triginta ad omnes orasorbis Evangelium transcurrit, Matlhaei, pag. 183, qualis hic habetur.
posthaec Jerosolymorum tinis aderit. » Atcum A. (553) Etsi multi PP., ut Chrysost., homil., 76,
nostro, de mundi line interpretatur Beda « Perspi- : hoc interprelantur deCaesaris statua in templo po-'
cuesignificatnonanteadvenissemundifinem,quam £) sita,qnamsententiammemoratHieronymus,Victor,
Evangelium in toto Orbe praedicetur. » Hieronymus Beda: tanien hi Anlichristum quoque cum auctore
quoqueetsimundifinera suasaetati proximiimexisli- nostro inlelligiposse putant, «sicut manifestissime
raassevidetur.«SignumDominiciadventusest,Evan- apostolus Paulus praedicabat, » ait Beda ex Hiero-'
gelium in toto orbe praedicari, ut nulius sitexcusabi- nymo, qui locum Apostoli allegat ad Thessal.'
lis quod aut jamcompletura,autinbrevi cernimus
;
XI, n, 4.
esse complendum:non enim puto aliquam reman- (554) Hieron. « Debemus fugere de Judaea ad^
:

sisse gentem, quae Chrisli nomen ignoret. Et quan- monles, hocestdimissa occidentelittera,appropin-'
quam non habuerit pr8edicatorem,tauien ex vicinis quare montil)us aeternis, dequibus illuminat mira-
nalionibus opinionem fidei non potest ignorare. » biliter Deus et esse in tecto, et in douiate, quo
;

Sed maxime Aug. ep. 197 et 199 ad Hesychiura in ; non possunt ignita diaboli jacula pervenire nec ;

quorum altera, n. 49. «Quo pacto igitur ab apo- descendere et tollere quidde domoconversationis
stolis est praedicatio ista completa, quaudo adhuc pristinae », etc. Idem Beda.
usque sunt gentes, quod certissimum est nobis,in (555) Beda « Animaquae desideriis carnalibusin
:

quibus modocoepit, etinquibusnondum coepitim- illaulliraaperescutioneoccupatainvenitur^aeternum

pleri ? » vae invenire oppressacogitur.
(552) In homilia Eraisen. noncup. Domin. xxvii.
 273 COMMENT. IN MATTH. — PARS IV, CAP. XXIV. 274

ut prius veniet occultus,sed,quasi sol in sua ma- A congregabunt electos ejus a qualuor ventis,a summis
jestateprfefulgens,ubiqueapparebit,ubiquelucebit, ca^loru/n usqitead ter/ui/ws eoru7n.Xnge\ov\ime\V\ni
cunclisetiamnolentibusrevelabitur. Ubicunquefue- ministerio ex omnibus mundi partibus sancti Dei
ritc07'pus,iUuccong7'egabunlurai]uilx. Xqn\lxeQ\m, colligentur,et resurgent a summis coelorum anima-
;

sanctorunianimae sunt, quoeetaltius volant et cla- bus descendentibus, et usque ad eorum terminos
rius vident (.")56). Hae autem tunc ad corpora pro- venientibus. Quod enim n\lcu//i i<i6a,ipseexposuit
pria venientes, ubicunque et quomodocunque di- dicens, et voce mag/ia. Magna enim voxerit quae
spersa sunt, ea iterura induent, ut totus integer et mortuossuscitabit.etmundum universum replebit.
immortalis homo resurgat. Potest autem et sic intel- Abarbore aute//i fici discite parabolam cu/zi jam
:

]igi, ut ubicunque corpus fuerit, illuc et

Christi 7'atnus ejus tener fuerit ,et folia nata,scitis quiap7'ope

anim8econveniant,parat6e ejusobedire pr.necepti.s. est sestas. Ita et vos, cum vide/'itis hxc omnia, sci-

Statimautem post tribulalione/n dierumillorum sol totequia p7'opeest injanuis. Sicut enim ficus novis
obscurabitur, et luna non ciabit lume/i suu/n ; et stel- ramiset foliisorientibussestatem proximam adesse
Ue cadent de ccelo : et virtutes cceloru7}i co/n/novebun- annuntiat itaet h<uc omnia tam magnatamque inu-
;

tur; et tunc parebit signui/i Filii ho/ninisin ccelo. Et sitati,Christi adventum manifestissime nuutiabunt.

tuncplangent omnes tribus terrse, el videbunt FiUu/n B Ai/ien dico vobis. quia nonprxteribit. generatio hxc,
hominisve/uente//iiiinubibuscoiUcumvirtulemuUa donec nmniafiant. li.0Gex\\mde Scribarumet Phari-
etmajestate. Quia eni(n tunc sol justitiae Christus saeorum generatione intelligitur, super quam om-
Domiuus noster, omni luce splendidior, de ccelis nemsanguinpmjuslum veniresuperiusdixerat.Noa
descendet, sol iste quem videmus, obscurabitur prius igitur illa geueratio prfeteribit, non prius defi-
;

ethaec luna non dabitlumen suum, obscurati im- ciet, nec tota a sua iniquitale cessabit, quam ista

menso spleudore majoris lucis (oo7). Sicut enim omnia compleantur (539) Ccelum et te/^ra transi- :

luna et stellag solishujus splendore palleseunt, ita bunt,verbaautemmea non praete/^ibunt. Qwodeaim.
illius inenarrabili fulgore ipse solin tenebras con- Veritas dicit immutabile est, et praeterire non po-
vertetur. Quod autem stellascadere dicit, vel san- test,alioquin Veritasnon esset. Ccelum igitur et te/'ra
ctorum animas ad corpora descendere, vel ipsas transibunt,quiasecundumhoc, quomodo sunt,ia
juxtalitterara quasi decidentes et obeunles, luraen meliuscommutabuntur, sed verba Veritatisa statu
solitum amitteresigniticat. VzV/u/es autem ccelorum suo mutari non potuerunt(o60). De die autem iUa
com^noye6?o2^a?',quiaomnisilleangelorumexercitus et hora nemo scit, neque angeU coeloru/n, nisi Pater

Christum Dominumnostrum adjudiciumsequetur. solus. Aliusautem evangtUista addidit, « neque Fi-

El tu7ic apparebitsignum FiUihomi/iis mcoelo,pev C lins (Marc. xiii, 32). » Magnum est igitur hoc se-
quod vel ejus crucem, velaliquidaliudvictoriae si- cretum, quod nemo scit nisi Pater, id est virtus et
gnum intelligere pos5urous(5o8). Ettunc plangent sapientia Patris, quae simul una et eadem est et
om/iest/'ibus terrx. Undein Zacharia propheta scri- Filii, et Spiritus sancti. Sola ergo Trinitas unus

ptum est « Etplangent eum planctu quasi unige-

: Deus scit hoc secretum, quod ipse quoque Filius
nitum, et dolebunt super eum, ut dolere solent in ignorat, secundura hoc quod homo est et filius ho-
morte primogeniti. In die illa magnus planctus in minis. Si enim secundum hoc quod homo est, om-
Jerusalem, sicut planctus Adadremmon in campo nia sciret, nequaquam dictum esset (561), « Jesus
Mageddon. Et plangent terrae farailiae, et faiuiliae autera crescebat sapientia et aetate coram Deo et
seorsum (Zachar. xii, i"). » Quomodo euim super hoininibus (562). » Sicut autem in diebus Noe, ita
eumnonplangant.cumeumin tanlagloriavidebunl, erit adventusFiUihor/iinis. EihoQexponit. 116»^*-
quem cum tantoopprobrio crucifixeruntlSequitur: cut enim eranlin diebus antediUwium comedenteset
Et mittel angelos suos cum tuba, et voce magna, et bibentes, nubentesetnuptuitradentes,usquead eum

(o56) Beda « Innuit studiura sanclorura

: quod : corum novum genus exstitit, qui ex objecta hac
aquilacseteras aves volatu transgrediens, in ipsum ignorantia Christo, Agnoeta dicti sunt de quibus
;

solis radiura oculos gaudet infigere. » Leonlius, De sect., Eulogius et Basilius Cilix, ap.
(557) « Sol et luna ohsciirabuntur, ot caetera
D Phot., Nicephorus Callix, etc, et recentioribus Pe-
aslracadentde calo nondirainutione luminis, sed tarius, lib. xi De Trin., c. 3, et De Incarn. lib. i,
qiiod ad comparationem verae lucis omnia visura c. 6 lib. XI, c. 1
1 ; A aostri sententia eadem fuit quae
.

tenebrosa sint, » etc. Hier. PP. nonnullorum « magni in Kcclesia nominis et

(558) Hoc iisdem ferine verbis Hieron. et Beda, celeberrimorum, » ut ait Petavius I. xi all., quos
«Signum hic.aut criicis intelligamus,aut vexillum ipsenominat, etMaldonatus ad h. 1. Hic, etsi eam
victoriae triumphantis. » opinionem auditione prinia horrendam videri, ait,
(559) Hieron. hic et ad cap. xxni, 36 f Regula : adhibita tameu interpretatione verum liabere sensiim
Scripturaruin est, duas generationes ponere, bono- contendit si nirainim « causam» significet, et no-
:

ruin, el malorum. » scire dicatur Jesus-Christus diem illuin « quiahomo

(360) Hactenushomilia. est, » sed scire tamen,quia horao Deus : quae inter-
(36t) Lucse xxxi, 32. Et .le.sus proficiebat sapien- prelatio est eliain Menochii, et videtur esse Grego-
tia, et aetate, et gratia apud Deiim, et homines. rii ad Eiilogiuin, 1. x,ep.39, scribentis: «Inuatiira
(362) Celebris est ex his .\Iatthaei, et Marci locis quidemdivinitatis » nosse diem et horam judioii,
quaestio. Quam, addito tertio loco quem A. hic ex non vero « ex natura hiimanitatis. » Alii, ut a La-
Luca subjecil, movere adversus Catholicos Ariani pide, Tirinus. etc, diciint Christum ut hominem
sive ex Arianorum sobole, exquibus etiam hfBreti- nescire diem judicii, quatenus locutus est ad homi-
275 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 276

diemquointravitinarcamNoe, etnon cognoverunt, A parali,quia nescitis qua hord Filius hominis ventu-
clonec venitdiluvium, ettulit omnes ; ita erit et ad- rus est. Quis putas est fidelis servus et prudens quem
ventus FUii hominis. Mortuo enim Antichristo, tunc constiluit Dominas super familiam suam,ut detillis
terris reddita pace, saoctis omnibus propter signa cibum in tempore Quis, inquit, nisi unusquisque '^.

quae non videbunt, diem ultimum exspectantibus, vestrum, et caeteri similes vestri?quis est fidelis
intideles et peccatores, sola terrena et transitoria servus et prudens, quos ad hoc super familiam
cogitantes, omni voluptati sicut prius operam da- suam, super domum et Ecclesiam suam Dominus
bunt vendentes etementes, comedentes et biben-
: constituit, ut eam regatis, doceatis, et nutriatis, et
tes, nuptias contrahentes, etsimilia facientes. Sed pro tempore et mensura, ordine et ratione, omnia
ecce subito cum dixerint, pax et securitas, « tunc faciatis ? Beatus ille servus, quem cum venerit Domi-
repentinus eis supervenietinterius [l Thess. v, 3). » nus ejus, invenerit sic facientem. Sed unde beatus ?
Tunc duo erunt in agro ; unus assumetur, et unus re- Vis audire unde ? kmen dico vobis quoniam super
Unquelur. Ager enim est mundus, sicut ipse Domi- omnia bona sua constituet eum. Quis enim illo bea-
nus ait, exponens parabolam qua dicitur, « SimiJe tior erit, qui superomnia constituetur ? Inhocenim

esl regnum coelorum homini qui seminavit bonum fidelis servus major erit et superioromnibus in quo

semeninagrosuo {Matth. xiii, 24). » In hocautem g se raagis humiliaverat, et ministraverat omnibus.

agro sunt duo, scilicet fidelis et infidelis et fidelis Si autem dixerit malus servus ille in corde suo
:
•

quidemassumeturingloriam, infidelisautemrelin- moram facit Dominus meus venire, et ccepeiitpercU'

quelur in pcena. Dusemolenles in mola, una assume- tere conservos suos, manducet autem et bibat cum
tur, et una relinquetur. Haec enim mola sancta Ec- ebriosis ; veniet Dominus servi illius in die qua non
clesia esse videtur, in qua dum sententiarum fru- sperat, et hora qua ignorat,etdividet eum, partem-
menta frangimus, dum Scripluras exponimus, dum que ejus ponet cum hypocritis ; illic erit fletus et
infarinam cuncta convertimus, verbi Dei panem, stridor dentium. Qui enim multum se in hac vita
quo animaenutriuntur, conficimus. Molentesautem viveresperans, sola caduca et transitoria 117 di-
non omnes, sedsoli boni in gloriam suscipientur: ligens, cunctis carnis voluptatibus se subjiciens,
et merito quidem non duo, sed duaedicuntur,quo- non cumsobriis sobrie,sed intemperatecumebrio-
niam ita molere ad animas pertinet quamvis hoc sis manducat et bibit, servos percutit, familiam
;

de Synagogaet Ecclesia satis congrue intelligi pos- affligit, subjeclos despicit iste quidem, etsi non :

sit (.o63) utraque enim molit, utraque Scripturas

; voce, corde tamen et opere clamat moram facit :

exponit altera tamen et non ambae assumuntur.

: Dominus meus venire securus sum jam nihil li- ; ;

Yigilateergo,quianescitis qua hora Dominus vester meo meae igiturobediam voluntati. Veniensigitur;

venturus est. Unde hoc ? Quia de die illa, vel hora, Dominus ejus diequa non sperat, et hora qua igno-
ut modo diximus, nemo scit. Illud aulem scitote rat, subitoeum de hac vitaexire compeIIens,_divi-
quia si sciret paterfamilias qua hora fur venlurus diteum. Quidest enimmors nisicorporis et animae
esset, vigitaretutique, etnon sineret perfodi domum divisio et separatio ? Tunc ergo homo dividitur,
suam. Quia igitur nescit, quia dormiens negligit, quando corpus ab anima separatur. Ponit autem
saspedomusperfoditur, etquidquidineameliusest, partem ejuscura hypocritis, modointerim erucians
fit rapina latronuui. Vosautem estoteparati, estote animam, postmodum vero et corpus et animam.
soUiciti, et quia illam unamhoram nescitis, omni- CI. [Cap. XXV.] (S64). Tunc simile est regnum
bus hori vigilate, ne in illa incauti et dormientes cceloruni decem virginibus, qux accipientes lampa-
inveniamini. Ethoc estquod ait : Ideo et vos estote des suas, exiei^unt obviam sponso et sponsae. Quid est
ues quainterpretatio cum alia coincidit Jansenii
: qu. 15, art. 8. Alii alio modo sapientiam experi-
Conc. C.123, et communis ferme est dici nescire, mentalem. juxtaquam Christus proficiebaf, usu ni-
;

quia nescientes nos facit, ut loquitur Aug. lib. mirum acquisitam, ut Tirinus exponunt, etc. Quid
Lxxxin, q. 60, et lib. i De Trin., c. 12, el Beda ad si dicamus Christum ut hominem nescisse diem
h. I., id est nobis non revelat, et a Patre id non illura scientia experimeutali, quatenuseo temporis
communicandum hominibusaccepit sive ad eum q articuloadfnturus sit,utadeumprfenoscendumnuI
:

--n-. :.:_ --n

referendum, non « juxta hoc quod caput est, sed lus usus rerum, nulla temporum cognitio, nulla con-
' '

juxta corpusejus»queraadmodum idem Gregorius jectura pervenire possit desumpta ex humanarum

1. all. Nec valdeirao nihil omnino ab hac explica- reriim experieulia ?Hoc certeesset contextui totiet
tione explicatio dipfert Hilarii, qui hac de re fuse Domini sermoni accommodatissimum.
agit 1. XI De Trin. scribens, num. 63. Deum tunc (o63)Hieron. « In duobusquiinagrocommoran- :

ignorantiam profiteri, cnm « aut tempus non est tur, et in duabus quae pariter molunf, vel Synago-
loquendi, aut dispensatio est non agendi » quse gam intellige et Ecclesiam, quod simul molere vi-
;

postremaverba aliam praetereaexplicatiouem sup- deantur in lege, et de iisdem Scripturis farinam

peditant, quae est Epiphanii haer. 69, n. 44, dici dedere praeceptoruraDei velcaeterashsereses, qu8e
;

ignorari judicii diem, quod non duui judicii insti- de utroque testaraento, autde altero videntur mo-
tuendi dies advenerit quam scientiara experimen-
; lerefariuamdoctrinarumsuarum... et non eamdem
talem vocant, et de ea quoque exponunt Lucae lo- mcrcedem recipiunt,aliis assumptis, et aliisdereli-
cumdeChristi profectu, etsapientia; qualenus«se- ctis. Y. Hilar., c. 26, n. o.
»
cundum processum aetatis perfectiora opera facei- (S64) Est homilia Eraiseni in nat. Virginum,
bat, » utlait S. Thomas ui, p., qu. 7, art. 12, ad 3, p. 232. Inlellige semper S. Brunonem Astensem.
qui etiamde scientiaChristiexperimentali agitib.,
ni COMMENT. liN MATTH. - PARS IV, CAP. XXV. 278

enim f«nc?Nanquidet modo simiIenonest?Simile A sine oleosuntfatuarum lampades.quiaetsi adtem-

(luidem est et moilo sed hsec simililudo nondum
; pus eorum opera liicere videantur, simul tamen
manifeste apparet. Tunc igitur simile est, quando cuineisexstiuguuutur,quoniampost hancvitamiiul-
heec simililudomanifestaest.nondumenimapparel lumeis lumeu ministrant.At veroprudeotiumlam-
quae virginesfatuae sint, etquae prudentes. Mullse pades, quoniam siocero pietatis et misericordise
enim exterius videntur esse prudeutes.qu;?? iuterius oleo nutriuntur, tuno clariiis lucenf,quando de his
fafure sunt quicunque enim opera sua faciuntut
: tenebris ad vitamtransferiintur.Ideoque Aposlolus
videantur ab hominibus, faiui quidem sunt, etsi ait : « Nolite itaqiieaute tempusjiidicare,quoadus-
prudentes esse videantur. Magna enim fatuitas est que veniat Dominus quietilliiminabit abscondita-
;

jejunare, vigilare, carnem affligere et mecerare,et tenebrarum, mauifestabit consilia cordium

et et ;

perhocnullamaliammercedem.nisi vanamgloriam tunc lauserit unicuique a Deo (/ Cor. iv,5).» Tiinc

exspectare. De talibus enim Dominus ait: « Amen enim quse lampades habeant oleiim, et quee non
dico vobisreceperunt mercedem sna.iQ {Malth. vi, habeant, omnibus revelabitur. Tunc fietsermo.qui
2).» Indeenim et virgines dicuntur oranes, quia de Ecclesia criptus est, « Date ei de fructu ma-
boni videntur ab omnibus. Sunt igitiu' in actione uuum siiarum, et laudenteamin porfis opera ejus
virgines, in intenlione corrupti, quia bona quae B {Proverb.xxw, 3!).» Moram autem faciente sponso
agunt non casta et sincera intentione faciunt.Sed durmitnverunt amnes,et dormierunl. Moratur enim
quare hx virgines decem dibuntur ? Ilic enim nii- sponsus, et venireretardat, donecadjudicium Do-
merus omnes signiticat,quiaoinnes in se numerus minus veniat,Tantaigitur est haec mora,quantum
continet (563 j. Quodergo ait simileest regnumcoe- est el hujus saeculi spatium. Interim autem omnes
lorum decem virgiuibus, tale est ac sidiceret,simi- dormitant, et dormiunt quia post multos langores ;

lis et saacta Ecclesia cunotis virginibus. Et mox tandem somno mortis oculos claudunt (o68).Quasi
ipsam sim'litudinem exponitdicens Qugeaccipien-: enim antesomnum dorinitareest,ante mortemlan-
teslampadessuas exieruntobviamsponsoelsponsas. gnescevee\.eegvo\.aive.3Iediaautemnocteclamorfac-
Quiaenimqi'otidiemortiappropinquamus,quotidie tusest, ecce 118 obviam ei. De
sponsus venit, exite
sponso et sponsee, id est Christo et Ecclesife, ob- hocenimclamore Apostoius
«Clangetenimtuba, ait:

viam pergimus hasc enim viasimul cum vita fini-

: et mortuiresurgentincorrupti (569). » Hicautemcla-
tur.Lampadesautemaccipimus, si bona opera no- raor media necte fiet quia cunctis ignorantibus,;

biscum ferinus (566). Quod enim bona opera lam dies Domini, quasi fur in nocte veniet (570). In nocte
pades dicantu'.',ipse Dominus ostendit dicens « Sic enim iit, quia in tenebris ignorantiae fit. Tunc sur-
:

luceat lux vestta coram hominibus, ut videntes ve- Q rexeruntomnes vi7'ginesiLLx,etornaverunt Lampades
stra bona operaglorificent Patrem vestrum qui in swas. UtenimApostolusait:«Omnesquidemresurge-
ccelis est (Matlh. v, 16). « Quinque autcm ex eis mus, sed nonoinnesimmutabitur(571).»Lampades
eranttfatucE et qsinque prudentes quod quidem
: autem ornant,dum opera sua secum retractant, et
alios in Ecclesia vtnos et fatuos,alios veropruden- dignae responsionis verba invenire interius cogi-
Quamvis et ipso numero
tes et justosessesignificat. tant (572) : quae postquam fatuaeinvenire non pos-
enim suntcorporis
aliquid intelligi posiit :quinque siint, iudicare incipiunt, et de suo testimouio diffi-
sensus, quibus aut orudentes aut fatui homines deotes aliorumipsae testimoniaflagitant.Et hoc est
fiunt. Sed quinque fUuae acceptis Lampadibus non quod ait : Falux autem sapienlibus dixerunt : Date
sumpserunloLeumsecim-.prudentesveroacceperunt nobis de oleo vestro, quia Lampades nostras exstin-
oleum in vasis suis ctm Lampadibus (367). Quasi guuntur. 0\ei\m fatufEquaerunt.quoniam misericor
(o6o) Hier. « Decem virgines omnes homines, ad extremum judiciiim dittert, electi et reprobi in
complectuntur, qui vid^ntur Deo credere. » llilar. mortis somno sopiuutur. Dormire etenim mori est.
M Absolute inqumqueprudenlibuset in((uinquefa- Ante soinnuiu vero dormitare, est ante mortem a
tnisfideiiumalqueinfideiuinestcoustitutadivisio.» salute languescere. »
Aug., serm. 9i, n. 2 t Istfe quinque et quinque
:
(569) I Gorinth. xv, 52. Hier. pariter « Subito :

virgioes omnes omnino sunl animae Christiano- D eura quasi intempesta nocle, et securis omnibus,
rum. » quando gravissimus somnus est, per angelorum
(566) Aug., ixxxui qq., '60: » Lampades autem clamores ettiibas praecedentiura fortitudinuraChri-
sunt,quia manbusgejtanturopere.qua; secundum sti resonabit adveutus. » S. Aug. 1. all. « Nimirum
continentiam stam fiimt. « Idem, epist. 104, n, clamor istf,ipse est tuba illa.qiiam commemorans
75 : «Ipsfle auem sunt larapades accensae, opera Apostoius dicif, canef, » etc.
scilicet bona. » Et S. Greg.. lib.ix, ep.39 « Lam : (570) Greg., hora. 12 « De adventii sponsi cla-
:

pades f|iiippe losti-fe bona sunt oiiera. » inor in media nocte, qiiia sic dies jiidicii siibrepit,
(567) liieron. t Possumus quiiique virgines sa- ut praivideri non valeat, qiiando venit, unde scri-
pientesetstullaj quinque ^ensus inierpretari, quo- ptura est » Dies Domini sicut fur, etc.
;

rum alii fesiin.nt ad coelestia, et superna deside- (571)1 Corinth. xv, 53. V. Aug., epist. liO.
rant, alii,terrnis fecibus inhiantes, fomenla non (572) S. Aiig. libr Lxxxiii qq. all., « aptaverunt
habent quibussua corde illuminent. .)Vide
veritati larapades siias, id est rationes redtlendas operum
Aiig., lib. i.xxvii qq. all., et ep. iO, u. H3.
I suoriim, » Etep. all. cap. 35, « aptani lampades
(o68) « Omres dormitaverunt, id est mortiia? suas, id est patieus reddere praeparantde operibus
sunt, quia sandorum mors somnus appellatur. » suis. »
Hier. Greg. hoa. 12 in Ev. « Dum venire Jude.x
:
 :

279 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 280

dia indigent, et taleest Quia opera A lem intellectus tantum. Haec autem etsi naturaliter
ac si dicerent :

nostra lucere deficiunt, illuminate ea vos testimo- ab initio hominibus daba sunt ea tamen ftdelibus ;

nio vestro (573). Responderunt sapientes dicentes : sub iterum Dominus dedit, et quodaramodo inno-
Ne forle non sufficiat nobis et vobis : ite potius ad vavit,dum magis interius, quam exterius habenda
vendentes,etemitevobis.Nonnob\s, inquiunt,oleum monstravit. Habet enim et anima visum, auditum,
quaeratis,neque nos imitari admoneatis itepotius gustum, odoratum, et tactum et quidem multo
:
;

ad venditores ite ad adulatores, qui vili pretio

, digniores illis qui in corpore sunt. Sensus enim
laudis et favorisomniavestra bonavobissubripue- corporis cum aliis animalibus sensum vero animae ;

runt; quoniam ideocuncta agebatis, utvideremini cum angelis communes habemus. Abiit autem
ab eis (574). Nos enim de nobis ipsis nondum ad quiquinque talenta acceperat, operatus est in eis,
plenum secura? sumus (575). Unde beatus Petrus et lucratus est alia quinque : Similiter et qui duo ac-
apostolus ait « Etsijustus vix salvabitur, impius
:
ceperat, et lueratus est alia duo ,-119 qui autem
et peccator ubi parebunt ? » (/ Petr. iv, 8.) Dum unum acceperat abiens fodit in terrum, et abs-
autem irent emere, venit sponsus ; et qrne paratse condit pecuniam domini sui. Haec autem omnia in
erant intraverunt cum eo adnuptias ; et clausa et sequentibus exponemus. Post multum vero temporis
janua. Dum emere, inquit, irent, id est dum ad ea B venit dominus servorumillorum,etposuit rationem
quae in hoc saeculo egerant, mente redirent, dum cum eis. Post raultum nampe temporis venit:quia
opera sua, qua intentione ea fecissent, secum tra- multum temporis est inter primum et secundum
ctarent ; dum se pro eis laudis mercedem jamsus- Christiadventum (580). Nunc enim cum servissuis
cepisse reeogitarent, venit sponsus. Emere enim rationem Dominus ponet, quia ut Apostolus ait
tuncnihil aliud erit, nisj emptionis et venditionis « Omnes astabimus ante tribunal Christe(581)»,ul
modumcogitare. Novissime autem veniunt et reli- reddatunusquisquerationemdehisqusegressit,sive
quae virgines,dicentes : Domine, Domine,uperinobis. bona, sive mala fuerunt. Et accedens qui quinque
Al ilLe respondens,ait : Amen dico vobis, nesciovos. talenta acceperat,obtulil alia quinque talenta dicens
Dominus enim qui omnia scit, fatuas virgines se Domine, quinque lalenta tradidiste mihi ; ecce alia
nesciredicit(576);quoniamearuui nominanonsunt quinque superlucratus sum. Visum mihi dedisti ;

scripta in libro vitae. Nescire namque Domini, re- operatus sum in eo, et muJtos illuminavi ; quae
probare est. vidi, ostendit:quae intellixi, docui:nott celavi, noa
CII. Sicut enim homo peregre proficiscens vocavit
abscondi ea quae tu meis oculis reve.'are dignatus
servos suos, et tradidit illis bona sua (577) et reli- fuisti (582) habeo ergo hoc talentum multiplica-
; :

qua. Sicut enim homo peregre (578) proficiscens tum. Dedisti mihi et auditum in boc quoque ope-
Q ;

servis suis bona suatradidit,ita et Salvator noster ratus sum, et multis aliis aures aperui tuorumque
de hoc mundo ad Patrem rediens, prius fidelibus secretorum verba eos audire etintelligere docui.
suisbona sua largitus est. Et unidebil quinqueta- Hoc enimtalentum Dominus reqairebat, cum dice-
lenta,alii autemduo,alii vero unum ; unicuique se- ret; « Quihabet auresaudiendi,Audiat {Matth. xui,
cundumpropriamvi7Hutem ; etprofectus eststatim. 43 Marc. iv, 9) » itemque :« Vobis datum est
; ;

Quinque enim talenta (579) quinque sunt corporis nosse mysterium regni Dei, capteris autem in para-
sensus duo verointellectus et operatio unumau-
:
; bolis, ut videntes non vid«ant, audientes non

(573) Greg., lib. viii Mor., cap. 31 « Oleum :

(577) Matth. XXV, 14. Est lomilia Emiseno sup-
quippea proximis petere, et gloriam bonioperisa posita in natali confess. 222, cujus initium*,. :

testimonio alieni oris implorare. » « Homo iste Dominus et Silvator noster intelligi-
(574) Id. ibid. » Fatuae virgines queeoleumiuva-
:
tur, qui de hoc mundo adPatrem rediens. » etc.
sis non sunipserant, quia in alienis scilicet vocibus « Homo istepaterfamilias haud du-
(578) Hier. :

gloriam,et non in suis conscientiis habebant » et : bium quin Christus sit, qui ad Patrem post resur*
hom,t2in Evang., « venditores quippeolei, adula- rectionemvictorascendens, vocatisapostolisdoctri-
tores sunt. » S. Aug., ser. 93, n. 12. « Quid et nam exangelicam tradidil, » etc.
oleum peccatoris, nisi blandimenta Idtotum ex Gregorio,hom. 9, in EvangeJia,
adulatoris. » (579)
Idem habet euarr. in Ps. cxl, n. D quod auctor 13
etiam magis dilabat atque exornat.
et in Ps.
;

cxLvn,n.ll,inqu)buslocisdehacparabolaloquitur; S. Ambrosius quoque libro viii in Lucam similem

et epist liO, n. 70 « hocest portareoleum suum,
:
parabolamexponens, scribil: « Denque ex una de-
non ex aliena laude dependere. » cem muas alius fecit, alius quinqie :fortasse iste
(575) S. Aug., ep. 140, c. 31 «Ne forte non sufti- moralia habet,quia quinque suntoorporis sensus,
:

ciat nobis et vobis, non desperanler, sed humi- ille duplicita, id est mystica legis et moralia probi-
literdictum est quis enim sic praesumat de con-
:
tatis unde et Matthaeus quinque talenta et duo :

scientia sua, ul certus Dei

sit, eam sibi in judieio posuit. »
posse sufftcere, nisi misericor misericorditer judi- (580) Hieron. « Grande terapusjst inter ascen-
:

cet ? » Et cap. 34 « lUis respondentibus, se ne-

:
sionem Salvatoris, et secundum ejas adventum.»
scire, utrumsibi sufficiat ipsa conscientia, qua ex- (581) Ad Rom. xiv, 10, et 1 Cor. v, 10,
spectant misericordiamsubilloJudice qui cumin ;
« Omnes enim stabimus,» etc.utreerat unusquis-
throno sederit, quis gloriabitur castum se habere que propria corporis, prout gesst, sive bonura,
cor, aut quis gloriabitur mundum se esse a pec- sive malum. »
cato, » etc. Gregorius in Cantic cqp. 2, de ocuhs
(582) S.
(576) S. Aug., ser. 93, n. 16, « non illas novit, sponsa agens, per lacrymas populofilluminare eam
qui omniaaovit?Quid ergo est, non novi vos?im- docet « Lacryraasselavant, ut peieos populi con-
:

probo vos, reprobo vos. » venienter coram Deo mundentur.

 :;

281 COMMENT. jN MATTH. — PARS IV, CAP. XXV. 282

intelliganl(^MC. vni. 10). « Gustumquoque mihide- A requiram, inhabifemin dorao Domini omnibus
ut

disti, quo tuaedulcedinissaporemintelligens, dico : diebus vitae raeiie {Psnl. xxvi, 4). » Haec autera de
« Quam dulcia faucibus meis eloquia tua; super quinque talentis dicta sunt: nunc vero de duobus
mel et favum ori meo (Psal. cxvni, 103): » et in audiaraus per quae intellectum et operationem si-
;

hoc quoque operatus sum, aliosque mecum adde- gnificari diximus ('387) quae nirairum etsi numero
:

gustandum invitavi, dicens : « Gustate et videte, sint pauciora, prelio tamen et significalione non
quam suavisesl Dominus ; beatus vir quisperatin sunt inferiora. Qui enim bene intelligit, et quae in-
eo (Psal- XXXI, 9). » Sed quid dicam de odoratu, quo telligit operatur, nihil in visu et auditu, nihil in

fideles tuosinstruxi.quarationediscernere valeant gustu, odoratu et tactu rainus habet. In his enim
intercalholicara doctrinara, et fetentem hfereticam duobus illa quinque plenissime continentur : quae
pravitatem .''
hucenim servi tui illecti, te sequuntur, quidem sibi mutuo coujuncta sunt, et sine altero
dicentes «Trahe aos post te, et curremus inodo-
: alteram non valet. Inutiliaenim suntet intellectus
rem unguentorumtuorum(Can/.i,3).)) Propterhoc sine operatione, et operatio sine intellectu unde :

et sancta Ecclesia de naso laudatur, ubi dicitur ;

bene dicitur: « Intellectus bonusomnibus facienti-
n Nasus tuus, sicut turris Libani, quae respicit con- bus eum laudatio ejus manet in saeculum saeculi
:

tra Damascum (383) {Cant. vn, 3). » At vero et in B (388). » Accessit igitur et qui duo talenta acceperat,
tactu operatus sum ; et non minus in eo, quam etait : Domine,duotalenlatradidistimihi ; eccealia
in aliis talentis lucratus sum. Tactus animae, fides \%Qduosuperlucratussum.\n{e\\ec\.\x'cne\,o^&va.Wo-
est:hac enim Dominus tenetur et tangitur (384). nem mihi dedisti ; tu enim das intelligentiam intelli-
Quantoenim unusquisque fidelior est, tantofami- gentibus(o89);tuetbonamvoIuntatem,etbeneope-
liarius.etpropiusDominumtangit.Aliienimipsum randi effectum tribuis unde Apostolus «Neque ; :

aliiejus vestimenti fimbrias tangunt. Hoc autem volentis, inquit, neque currenlis, sed raiserentis est
talentum duplicamus, qiiando fidem nostram aliis Dei [^Rom. ix, 16). » Nam neque volentis est volun-
praedicamus. Sed audiamus, quid huic Dominus re- tas, neque currentis est cursus, sed miserentis est
sponderit,quiet quinque talenta duplicata obtulit: Dei, quiprius beneagendivoluntatem.deinde bene
Euge, bone serve et fidelis, quia super pauca fuisti currendi tribuit facultatem. Duoigitur talenta mihi
fidelis,supermulla te conslituam ;intra ingaudium dedisti, ecce aliaduo superlucratus sum quoniam ;

Dominilui. £"^^6 namque vox gaudentis est (385). quid intelligant, et qualiter intelligentes operari de-
Sed nota, quod pauca Dorainus reputatquaequein beant, alios docere, pigernoa fui. Huic itaqueDo-
hoc mundo meliora habemus. Qua in re illius regni minusrespondensetcongaudens.nonminoradona
p largitur,quamiIliaUimodosuperius
divitias inaeslimabilesesseostendit:dequibusApo- largitus fuerat,
stolusait :« Quaeoculus non vidit,nec aurisaudivit, Nunc etiam de illo videamus, qui abiens fodit in
nec in cor hominis ascendil quee praeparavit Deus terrametabscondit pecuniamdominisui; perquem
diligentibus se (/ Cor. ii, 9). Parva sunt igitur scilicet eos intelligimus, quibus ingenium etintel-
)>

haec talenta comparata si quidem eas

illis divitiis : lectum Dominus dedit, quem ipsi in terreno et car-
quales perhaec neque videre, neque audire, ne-
sint, neo corde suffodientes et abscondentes, neque in
queadplenum cogitarepossumus (386). Quis enim sua neque in aliorum salute eum expendunt. Tales
illudcogitarevaleat.quod incorhominisnonascen- autem multos videmus, qui, si voluissent, mullis
dit ? Intra in gaudium Domini tui. De hisenimgau- prodesse potuissent (390). Et isti quidem digne
diis Psalmista, ait: « Beati qui habitant in domo satis, amisso intellectu quo male usu fuerant (59 ), 1

tua,Domine, insaeculum saeculi laudabuntte {Psal. dum se eicusare putant, judicis iram contra
Lxxxm, 5):» itemque «UnampetiiaDominohanc : se provocant, dicentes Domine, scio quia homo:

(583) Gregor. 1. all. explicans hunc canticorum pag. 226.« Praestantiorestsapientia quaeperopera
locum: « In naso, inquit, adoris discretio habetur. demonstratur.quam quaesermonenitet. Intellectus
Pernasumergodiscreliopraedicatorura designatur, enim bonus, etc. )>

quia per eos nobis virtutum odores, et vitiorum fe- (389) V. Aug.,lib.xix Deciv., cap. 14, serm. 363,
tores demonstrantur. » D n. 3, serra. 18, in Ps. cxvni, etc.
(384) Beda ad cap. 8 Marc. « Tangimus autem (390) De hoc fuse S. Aug. in explicatione hujus
:

Dominum nos, cumeifide integra, et sincera ad- paraboIfBseira.ll4:«.\osergodispensaloressuraus,

hferemus. » fucra, quaeriraus bene vivite lucra enim eroga- ;
:

(385) Beda " Euge, interjectio est laetantis, et

: tionis nostrae ista sunt. Sed etiam ad vos nolite
bene gaudens Dominus servum bonum et fidelem exislimare non pertinere erogationem. Non potestis
in gaudium suum intrare jubet. » erogare de isto loco superiore, sed potestis ubicun-
(386)Hieron. « Etnolandum quod omniaquae in
: que estis. Ubi reprehenditur Ghristus, defendite ;

praesentihabemus.licetmagnavideanturetplurima, murrauratoribusresi)ondete,bIasphematorescorri-
tamencoraparationefuturorumparvaetpaucasunt. pite, ab eorum vos societate alienate. Sic erogatis,
Intra, inquit, in gaudium Domini tui, et suscipe si aliquos lucrammi. Agite vicemvestram indomi-
quae nec oculus, etc. » bus vestris, » etc. V. etiam Greg., hom. 6, in
(387) Hier. « Et iste... Scientiam et opera prae-
: Evang.
sentis vitae, futuae beatitudinis typos inlellexit.» (391) Hieron. hic: « Multi cum sapientes sint
(388) Psalm. r.x, 115. S. Prosper ad h. 1. Psalmi naturaliter et habeant acumen ingenii, si fuerint
« Is bonum habetintellectum, qui quod faciendum negligentes. perdunt bonum naturae. » . .

j!
recte. Intelligit, facil. » Nazienzenus, orat, n. 15,
 ::

283 S. BHUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 284

durus es; metisubinon seminasti, etcongregasubi A habere, auferetur ab eo ;
quoniam sine rationem
non sparsisti, et timens abii, abscondi talentum in mtellectu; stolidus et insipiens apparebit ; et tunc
terra: ecce habes quod tuum est, Si enim intelle- inutilis servus ejicietur in tenebras exteriores ; ille
ctum habuissent, et sensum non amisissent, nequa- erit ftetus et stridor dentium.
quam durum, et injustura vocarent, cujus benevo- ClII. Cum autem veneril Filius hominis in
lentiam captabant. Talis igitur excusatio quam sit majestate sua, el omnes angeli cum eo, tunc
vanaetinutilis omnisqueingeniiet rationisexpers, sedebit super sedem majestatis su3e,et congregabun-
ipseDominus ostendit, dicens Se}'ve male etpiger, : tur ante eum omnes gentes ; et sepnrabit eos ab in-
metoubinon semino: et congregoubi
sciebas, quia vicem, sicut pastor segregat oves ab haedis ; etsta-
non sparsi oportuit ergo te dare pecuniam meam
: tuet 121 oy^5 quidemadexlris suis, hxdos autem
nummulariis: etego veniensrecepissem utiquequod a sinistris (595). Dorainus enim qui prius humilis
meum estcum usura. Ac si diceret Non fuit con-
: venit,etin forma servi ; iterumexcelsuset sublimis
veniens, utmeam pecuniam nummulariis commit- venturusestinmajestatesua,etingloriaPatris(o96).
tere timeres, cura me tam fortem esse cognoveras, venient autem et omnes angeli cum eo ; ut exipsa
ut non solum mea, verum etiam aliena mihi ubique sui exercitus multrtudine, ejus virtus etomnispo-
vindicare valeam (592). Qua in re tenullara excu- B tentia manifestetur. Et tunc quidem sedebit in sede
sationem habere, manifestum est. Heec autem pe- majestatissuae; quoniaratuncPatricoaeternofequa-
cunia, verba vitae aBternse sunt; nummularii vero, lis et sirailis revelabitur. Nusquam enim melius
quibus ea nuntiantur(593) si tamen in ea nego- ; regiadignitas; quarain sederegiaraanifestatur. Ef
otiosameamessenonpatiuntur.Hancautem
tiantes congregabuntur ante eumomnesgentes : secundum
cumusura Uominus recipit, qui multosfidelescum illud «Vivo ego, dicit Dominus {Isai xux, 18);
:

fructu boni operis per eamNusquam au-

acquirit. quoniamcurvabitur omnegenu, et contitebiturom-
tem est, ubi Dominus non seminaverit nusquam ; nis lingua {Isai xlv, 24). » Non autem erit difficile
est, ubi suae gratiae sementem non sparserit ;
quia, omnes gentes congregare cura difficile non fuit ;

praeter hoc, quod in omnem terram exivit sonus creareetressuscitare.Et ipse quidem pastor bonus,
apostolorum omnibus borainibus rationem et intel- quioves suasbenecognoscit, bonosa malissepara-
lectum, meraoriam et ingenium largitus est (39+). bit, ovesque statuet a dextris, haedos autem asini-
Constat igitur, hunc malum servnm adversuseum stris.Ovesenira|dicunturboniproptersimplicitatem
esse mentitum. De quo Dominus subferens, ait et innocentiam hfedi vero dicuntur mali propter ;

Tollite itaque ab eo talentum, et date ei qui habet vanitatem et pelulantiam (597). In ipsa autem posi-
quinquetalenta. Perquod intelligere possuraus, so- Q tione dexteraeet siuistrae,)am ex lunc utraque pars
los bonoseambeatitudinem possidere, quamsiraul cognoscere poterit, cui misericordia, et cui poena
cum eis et mali possedissent, si in bonitate persti- immineal. Tuncdicelrexhisquiadext}'isejijserunt:
tissent. Talentumenim,idest talenti retributionem Venite, benedicti Patris mei, possidete, paratum
et meritum, soli bonihabebunt. Undeet subditur vobis7'egnumaconstitutionemundi.Qua.vehoc?viiUis
:

Omni enim habentidabitur,el abundabit ; eiautem audire,quare ? Esurivi enim,et dedistis mihimandu-
qui non habetet quod videtur habei^e auferetur ab care ; sitivi, etdedistis mihi bibere ; hospes eramet
eo.Quicunqueenim haectalenta duplicatahabuerit, collegtstis me nudus,
; et operuislis me; in carcc^e
eiet talentorum meritum dabitur, et omniumdivi- eram, et venistisad me. Si enim ante mundi consti-
tiarum plenitudine abundabit ei autem qui talen- ; tutionem regnura eis erat paratum coustat, quia ;

tum non habueril duplicatura, sed otiosum, et sine antequamfierentad vitara erant praedestinati qui ;

fructu illud esse perraiserit, etiam id quod videtur veroadvitam praedestinati sunt, illi nullatenus pe-
(592) Hier. « Quod putaverat pro excusatione
: vigilet,nea misericordiae largi tate torpescat habens ;

dixisse, in culpam propriam veriitur. Si, inquit, loquendilocumapud divitera,damnationemprore-

durum et crudelem esse me noveras . . quare . tento talento timeat, » etc.
non tibi istiusmodi cogitatio incussit timorem, ut Hinchomilia
(595) S. Brunonis, ser. 2, post pr.
scires, me mea diligentius qufesiturum, et dares Domin. Quadrag.
D
pecuniam meara, sive argentnm numraulariis? » (596) Chrysost., hom. 80 « Nimc enim venit in :

(593)Iterura Hieron. « Pecunia ergo etargentum

: ignominia,inconturaeliis,inopprobriis; tuncautem
prsedicatio Evangeliiest, et sermo divinus, quidari sedebit super thronum gloriae suae; ac frequenter
debuit nummulariiset trapezitis, id est vel cseteris gloriam memorat quia enim crux prope erat, quae
;

doctoribus. velcuncliscredentibus,quipossunt
. . res maxime vituperabilis videbatur, ideo erigitau-
pecuniam duplicare, et cum usuris reddere, ut ditorem, et anle oculos ipsijudicium ponit, orbem
quidquid sermone didicerint, opere explerent. » que totum sistit. » V. Hieron.
Hcec et superiora Hieronymibreviavit Beda. (597) Ila ferme ex recentior. a Lapide. Chry-
(594) S. Greg., hom. 6, in Evang. « Nemo dicat : sostomus vero « IUos haedos, hos oves appellans,
:

admonere non sufticio, exhortari idoneus non sum utillorumsterilitatem indicet nullusenimexhaedis :

quantum potes exhibe, ne male servatum talentum fruclusproftciscitur; horum vcroproventus multus
quod acceperas, in tormentis pendere exigaris. » Et qui ex ovibus paritur, ut lana, lac et fetus, quibus
nom.9 «Aliusnempeaccepitintelligentiam praedi-
: omnibusvacuusesthaedus.)) Oves nomen innocen-
cationis ministerium debetextalento aUus terre-
; : Bern., ep. 229, n. 5; Proprius ad A. Hie-
liae ait S.
nam substantiam, etc. Habensergointellectum,cu- ron., «nec dixitcaprasqua? possunt haberefetus...
ret omnino ne taceat; habens rerum affluentiam, sed haedos lascivum animal et petulcum, »
 ;

285 COMMENT IN MATTH. — PARS IV. CAP. XXVI. 1SG

rirepossuul.Filantemconditionaliterprredestinalio A cedite a me, maledicti, in ignem xternum, qui

Dei; nihilquesinealiqua conditioneprflpdestinalum preparatus est diabolo etangelis ejus. Quare au-
est. Preedestinatura est et ut salvaretur uiundus, tem eis pr.-Bupiat, siibjuugit causam Esurivi :

sed per aquam baptismatis et mortem Filii Dei. enim et non dcdislis 77iihi 7nnnducare ; sitivi et

Preedestinati sunt omnes boni ad gloriam. Sed ea 71071 dedistis )nihi bibere ; hospes eram et non coLle-

conditione, si tidem tenuerint, si charitatem, si gistis me; infir/nus el in 122 carce7'e, et no7i visila-
humilitatem, si patienliam, si raisericordiam etpie- stis 7ne.S[ igitiir iguis (eteruus paratus est diabolo
tatem, et his similia hahuerint. Tales euim eos et angelis ejus, mauifestum est quoniam sic pree-

futurospraevidit,quosDoraiuusad vitam prfedesti- destinati sunt mali ad mortera, propter malitiam

navit, et quasi praedestinando eis diceret Ego qui- : suara, sicut boni ad vitam pro bonitate sua. Sic,
dem vos ad vitam pra?destiuo, si taraen tales et quae tormenta patientur qui aliena rapiunt, cum
tales fueritis, si raea raandala custodieritis, si iidem isti taiia patiuntur, quia sua non tribuunt (601) ?Si
et misericordiam habueritis, et si in bono taudeui talia sustinebunt immisericordes, qualia passuri
inventi fueritis. Quiigilur talis putamuscrudeles?^< ibunt istiin supplicium seter-
esse non vult qui ;

Dei mandata custodire non nititur ideo non venil num, justi aulem i7ivitam aeternain. [Cap. XXVI.]
;

ad praedestinationem.quianon servatconditionem. g Et factu7n est, cum consummasset Jesus sermones

Tunc7-esponUebunteijusti,dicentes:Domine,quando Aos omnes, dixit discipulis suis (602).
le vidimus esurientem,et pavimus ? Silientem et dedi- CIV . Scilisquiapost biduum Pascha fiet, et Filius
mus tibi potum^ quando autem vidimus hospitem et ho7ni7iistradetur, ut crucifigatur {603)^ ^uniiaiiDo-
colligim us telautquando te videmus in/irmum,aul in minus Pascha post biduum, nuntiat et passionem
carcere, et fStupescunt enim admi-
venimus ad te suam,utinPaschaoccidatur,quiperPaschamsigni-
ratione (598), dum eum esurientem vel sitientem ; ficabatur. Tota enim illa festivitas per tot annos an-
dum hospilera, infirmum, aut in carcere aliquando tea celebrata nihil aliud nisi Christi passionem
,

fuisseaudiunt quem lunc in tanta gloria tantaque

;
significabat (604) Merito igitur simul conveniunt
subliraitate couspiciunt. Unde et non immerito eum etsignificatioetsignificatum. Meritoillaet non alia
interrogant, quaud vel sic eum viderunt, vel sic ei die jam tandem morti traditur ;
qui per siugulos
ministraverun?^'/ respondensrex dicitillis.Amen, annos in hujus facli significatione illodie immola-
amen dico vobis,quandiufecislisunidehisfratribus batur. Pascha euim sive P/iase (605) transitus dici-
meis minimis , mihi feciitis. In rnembris suis (599) tur ; Dominus transiens per castra
sive quia tunc
suscipitur Christus: membraenim, suasuntomnes iEgyptiorum, omnia eorum primogenita interfecit
Christiani;ideoenimChristianidicuntur,quiamem- G sive etiani quia tunc Salvator noster transivit de
bra sunt Christi. Unde et Apostolus ait « Nescitis hoc mundo ad Palrem. Unde Joannes ait « Sciens
: :

quoniam corpora vestra membra Christi sunt? tol- Jesus quiavenit ejus hora, ut transeatde hocmun-
lens ergo membra Christi, faciam membra me- do ad Patrem, cum dilexisset suos, in finem dile-
retricis ? Absit (/ Cor. vi, 13) » Christus igitur in xit eos {Joan. xiii, 1). » Haec autera solemnitas sep-
esurientibus esurit (600), in sitieutibus siti, in in- tem diebus celebratur, de qua in Exodo suflicien-
firmis aegrotat, et in aliis similiter patilur. Magna ter diximus (606). Tunc congregati snnt principes
ergo reverentia suscipiendi sunt pauperes Chris- sace)'dotum etseniores populi in at.riumprincipis sa-
ti ; cum magnaveneratione serviendum est eis ; cerdotum quidicebatar Caiphas,et consiliumfecerunt
si quidem Christus in eis suscipitur, et honoratur ut Jesu7ndolo te^ierent el occiderent. Sicut euimper
in eis. Tunc dicet et his, qui a sinistris erunt : Dis- siugulos annos omnes Judaei convenire solebant, ut

(598) Beda : Sive per gloriam Christi mirantes

« quaquam audiunt, quia rapinas, vel alia quaelibet
dicunt, sive quod parvtim eis tunc videtiir otune violenta commiserunt, et tameu aeternis gehennae
bonum quod feceruut, pro magnitudine terroris iguibus mancipanur. Hinc ergo coUigendiim est
et abundantia relributionis. » quauladamnatione piecleudi suntqui rapiuutalie-
(ri99) Hilar. enim in universorura fidelium
: « Ita T^ na,si tantaanimadversioneferiunturquisua indis-
corporibus menlibusque transfunditur, ut htec hu- crete teuuerunt. » V. Ghrysost., hom. in Ps. iv et
manitatis officia, aut graliam suam impensa me- hom.5. Depoen.;Basiliiimin procem. Dejud.D.,etc.
reantur, autoffensam negata commoveant. » (602) Quae verba ciim sequentibus in Evangel.
junguntur.
(600) S. Leo, serra. 7 De Qiiadr., cap. 3 « Ne
(6()3i Est hom. S. Brunonis in ramis Palmarum,
:

dubitemus Deo Iribiii quod tribuitur iudigenti... pag. lOb, Eraiseno supposita.
Quid hoc opere fructuosius ?quid hac hiimanitate (604) Ob hanc significationem fuere qui nomen
felicius? qiiae utique laude sua fraudanda non es-
ipsiim, Grfficum putarent eta Kv.iy^M patior deriva-
setjSipropteripsaranaturaecoramunionerajuvando rent qiiod falsiim est, iit Jauseniiis, cap. 128 et
;
homini ab homine praeberetur ; sed qiiia quod non alii miilti observant praesertim vero Pererius in
;

ex fidei procedit fonte, ad pr;cuiiaaeterua non per- cap. XII. Exod. disput. 8. Certa tamen est signitt-
venit : aiia est conditio operum ccelestium, alia catio, ut ipsiim nomen J. C. Paulus I Cor. v apta-
lerrenorum...Christiana pieta in suiim transit auc- rit Pascha nostriim immolatus est Christus.»
: «
torera, cum in ipsum dicamur benigni, quem in (Gu5) Pascha esl Hebraica dictio a i.XX interpre-
nobis falemur operari. » V. serm. 2 De jejun,, 7 tibiis sic posita Exod. x\\:-ny.f7yc/. jart Kuptw. Hae-
mens.,cap. 4 ;Gregorium, hom. 39, in Evang., etc. braicum verbiim Pesah TDS Ptiase, legit Hieron.
(601) S. Greg., Reg. past., p. 3, 24 € Ecce ne- : (606) Vid. Edit. Rom. S. Drunonis tom. I, p. 60.
 287 S. BRUNONIS EPISCOPl SIGNIENSIS m
in hac solemnitate unumhaedum immolarent ita A narrfil23vocatur.Pis/WMmautem^rfeZe(611)inter-
:

et nunc omnes colliguntur in unum, ut Christum pretatur cuiillud contrarium est, dequodicitur
: :

dolo teneant et occidant, quem ille hffidus signifi- « Oleum autem peccatoris non impinguet caput
cabat. Dequo scriptumesl: « Juxta quemritum tol- meum (Psal. cxl, 5). » Manifestum est igitur quod
letis et haedum, et immolabit eum omnis multitudo ulrumque significet. Videntes autem discipuliindi-
filiorum Israel ad vesperum (607). » Cui enim non gnati sunt dicentes : Ut quid perditio hsec^poterat
videturesse ridiculum utsexcenta milliahominum enim hoc venundari multo, el dari pauperibus. Hoc
eteo ampliusin unumconvenirentutunum hffidum autemsoIumJudamdixisseJoannesevangeUstanar-
interficerent;nisiquiahoc tammagnum sacramen- rat (Joan. xxii, S) et hoc fortasse, quia plus cae-
:

tum in illo facto significabatur? Dicebant autem : teris ille locutus est, quamvis et caeteris hoc idem
Non in die festo, ne forte tumultus fieret in populo. displicuisset, et caeteris quidem, propter pauperes,
Timebant enim, ne populi seditione de illorum ma- Judae vero, quia fur erat et locuios habebat (612).
nibus Christus tolleretur, qui illuc ad diem festum Quia enim hujus rei significatum non intelligebant,
undique convenerat. Cumautem esset Jesus in Be- inutililereis fieri videbatur. ^czens autem Jesus, ait
thania in domo Simonis leprosiaccessitad eum mu- ilLis Quid molesti estis huic mulieri ? Opus enim
:

lier habens alabastrum unguenli pretiosi, el effudit

3 bonum operataest in me. Sciens enim Jesus, quid
supercaputtpsiusrecumbentis. Simon isteleprosus hoc significarel, defendit et laudat mulierum de
fuerat,quem jam antea sanaverat Dominus (608). opere bono. Nam semper pauperes habebitis vobis-
Hfec autem mulier utrum eadem sit quee lacrymis cum, rae autem nonsemper habebitis. Hoc enim de
pedes ejus rigavit, an aha, non contendo (609). Mihi praesentia sui corporisdicit, quam ilH modicum se-
tamennon videtur tnconveniens, si ad Christi caput cum habituri erant. Mittens enim hsec unguenlum
ungendum accessit, cuijam Dominuspeccatadimi- hoc in corpus meum, ad sepeliendum me fecit. Signi-
serat,dicens:«Muher,remittunturtibipeccata(L?/<?. ficatio, inquit est, non perdio. In proximo enim
VII, 48). » Hoc autem unguentum alius evangelisla passurus sum ideoque haec mulier hoc ungiien-
;

« spicatum (Marc. xiv, 3),alius pisticura (610) vocat. tum mihi obtuht ad sepcHendum ? Mos enim anti-
Et spicatum quidem dicitur ab ea specie quae spica quusfuit, utnobilium corporasepeliendaunguentis
(607) Exod. xn, 7. In quem locum fuse disputat Indos quidam nominant vel opisticum legentes,
;

Pererius disput. 5, ita hunc locum explicant, ut Urbem Opis propeBabyloniam. Suntqui pisficum
nonsimuluterque, agnusethaedus, sed alterutrum vel araanuensium errore legi, vel metathesi factum
animal immolaretur, utTheodoretusq. 54 in Exod. arbitrantur; Erasmus, Castalio, Grolius, de qua me-
statuit in quam sententiam Cornelius a Lapide,
: tathesi fuse Cornelius a Lapide, quibus adnumerari
Tirinus,CaImet.,aliiquepassira abeunt, nequeulla C Bcdapotest,spicatuminutroqueevangelislalegens
est diflficultas in eo quod unus haedus satis esset Sunt, qui Ttiorrtxov k-ko toO nisvj revocare malunt.
plurimis o Sicut, ait Pererius, unus panis bene-
: quod non hoc, ut aliud unguenti ejusdera genus,
dictus minutatim divisus sufficit oranibus qui sunt crassum, et solidum fuerit, sed liquidura utfacile ;

in templo, parvum frustum quolibet eorum su- effundi ad ungendum posset, potui etiam commi-
mente » non enim ad explendam famen, sed ad
: stura, ut Hirtius De Bel. Hisp. perhibere videtur :

myteriura adhibebatur mysterium vero fuisse

; unde etiara yE?chilus klcto-d habeat pro t:6tiuo-j
hujusraodi, ut sicuti agnus, ita ejus loco haedus quodetMaldonatuscensuit,etCasaubonus, Stepha-
immolatusChristiiraraolationemsignificaret, notius nus,etc. Suntdenique, qui vocem jDis^iCMmderivant
est quam ut testibus egeat et PP. auctoritate, quara a TTto-Tti; fides, quasi verum, probura, sincerura, non
tamen hic non omittunt interpretes. adulterinum unguentura quae sententia est Euthy- :

(608) Hieron.: « Non quod leprosus et illo tempore mii Theophilacti, Vatabli, Laurenfii Valla, Isidori
perraaneret, sed qui antea leprosus, postea a Sal- Clari, Toleti item Erasmi Zegeri, Capelli,de Dieu,
;

vatore raundatus est, noraine pristino perraanente, Clerici, etc; ut non modo verum sit, qiiod de aetate
ut virtus curantis appareat. » Idem habet Beda sua Maldonatus dixit, comunem esse sententiam,
;

ex recent. Maldonatus, etc. et magis receptam,sed de consequentibus quoque

(609) Si Jansenium audimus, Concord., c 48. aetatibus. Atque hanc auctor nosier araplexus est.
postquam mota apud veteres quaestio haec, maxime (611) Secutus credo Bedara, qui scribit, unguen-
Graecos (inter quos Origenes tres diversas esse mu- tura illud ab evangelistis perhiberi « pisticum, id
lieres putaverat) composita seu sopita fuerat S. \) estfideleeoquodsolenl aliquimedicorurasimilibus
Augustini aetate, primi eam renovarunt Jodocus herbisunguentaaduIterare:(77tc7Ttsenira Gvadce fides
Clicloveus, et JacobusFaber, atque etiam hac nos- dicitur ... Mystice fidem designat Ecclesiae, • etc
tra aetate fervet de qua Bollandiani tom. V, Act.
; Atque hinc mysficara interpretationem illara quo-
Jul. a pag. 187. que auctor indicat. Vide Nicolaura Graberg., et
(610)Quantusesteruditilioruminterpretum,vete- Fridericum Bucherum, De unctione in Bethania.
rum, et recentiorum consensus in explicando (612) Hier.: « Apostoli vere propter panperesindi-
unguentosjo?caio,et pretioso, quodaPlinio, Galeno, gnati sunt, Judas autera propter lucra sua. Unde et
Dioscoride,ete.,dupIexnardiuQguentigenusponatur, mussitatio ejus cum crimine ponitur, quod non cu-
spicati ex nardi spica confecti (nam ex Plinio, xii, rara pauperum habuerit, sed suo furto voluerit pro-
12. « cacumina uardi in aristas se spargunt, ideo videre. » Ila ferme et S. Aug. De conseusu Evan.
gemina dote nardi spicas, etfolia celebrant).» quod lib. II., cap, scribens, posse hoc explicari quod
optimumest,adeoque pretiosum dicitur,et/"o^ta<<ex « alii discipuli aut senserint hoc, aut dixerint, aut
nardi foliis tantus, eoque raajor dissensus in cxpli-
; eis Judadicente persuasurasit, atque oraniumvo-
cando unguento pistico. Sunt qui a loci nomine ac- luntatem Matthaeus et Marcus etiara verbis expres-
cersunt, ut Augustinus tractatu 50 in Joannem, et serint sed Judas propterea dixerit, quia fur erat
:

Theophylactus in Marcum ex quibus Bistam, sed

; caeteri vero propterpauperura curam, Joannem au-
Pistam caputCaramaniae, velprovinciae Cabulapud tem desoloilloid commemorare voluisse, cujusex
 ; ;

289 COMMENT. IN MATTH. — PARS IV, CAP. XXVI. 290

preiiosisuQgevenlur (612). Ameri,dicovobis,ubicun- A mentirinonposse)manifestiuseum ostendit,dicens:

que prxdicalum fuerit hoc Evangelium in toto mun- Qui intingit mecum manum in paropside, hic me
do, dicetur et quod hxc fecit in memoriam ejus. Vos, tradel. Filius quidem hominis uadit, sicut scriptum
iuquil, iusipieutem pro eo facto eam reprehenditis, est de ilLo vse autem homini ilLi, per quem FiLius ho-
:

pro quo ipsa iaudanda eslin universo mundo (614). ministradetur. Utrumqueenim prophetatumest,et
Tunc unus de duodecim qui dicebatur Judas
abiit quod Filiushominis elquod vaeilli esset,
traderetur,
Scharioth (615) ad priucipes sacerdolum, etaitillis: per quem traderetur ulnunque enim praeviderat
;

Quid vultis mibi dare, et ego vobis eum tradam ? Domiuus,etmortemsuam,etiuiquilatemprodiloris

At illi coustituerunt ei triginta argenteos. Exinde sui utrumque enim praedicere voluil, ut eo amplius
;

quaerebatopportunitatem uteum traderet.Hocenim sibi suisque caveret,

et proditionemfacere limeret.

totum a prophelis prfenuntiatuiu fuerat, et quoda Bonum sinatusnonfuisset homo iLLe. Sim-
eratilLi,
quod triginta argenteis ven-
disci[)ulo traderetur. et plici sermone et vulgata locutione loquitur (618)
deretur.Uude Psalsmita « Homo pacis meae, in
: non quod bonum vel malum ei sit, quod omnino
quosperabam.qui edebatpanes meosampliavitad- pon est nisi forte quis hoc sublilius intelligere velit,
versummesupplantationem(i^sa/.XL,10);»etalibi: utformato corpore et suscepta anima, siJudas in
«.\ppenderunt mercedemmeam trigentaargenteis, " matris utero, priusquam nasceretur, moreretur,
decorum pretium, quo appreliatus sum a filiis Israel melius illi esset quam ut ad hoc tantum scelus per-
(Zach. XI, 12). Decorum auleui prelium ironice
)) venisset quoniam et si beatitudinis gloriam non
;

diiit (616) quia indecorum et inconveniens erat ut

;
haberet, pcbuam tamen proditionis non sustineret.
mundi Salvator tain vili pretio venderetur. Prima Credimus euim omnes homines, etiam non natos
autemdieazymorumaecesseruntdiscipuliad Jesum resurgere, quibuscunque vel ad horam concessum
dicentes Ubi vis paremus tibi comedere pascha?
: est vivere (619). Respondens autem Judas qui tra-
Pascha euim hoc loco agnum illum vocal qui in dixit eum divit: nunquid ego sum, Rabbi ? Ait ilLi:
Pascha immolabalur, quem nocte illa comedcbant Tu dixisti. Ecce, miser, vides Dominum omnia scire,
in azymis et lactucis agrestibus. At Jesus dixit. Ite nec tuam conscientiam eum latere cessa igitur, e ;

in civitalem ad quemdam, et dicite ei : Magister conhlere. Cosnantibusautemeis,accepitJesuspanem,

dicit : Tempus meum prope apud te facio Pas-
est ; el benedixit ,ac fregit,declitque discipuiis suis,dicens:

cha cum discipulis meis. Iste enim quidam non Accipite et comedite; Hoc est corpus meum. Exponit
parvi meriti fuisse credendus est, apud quem non Dominus hoc in loco quod significaret, cum alibi
solum PaschaDominus facit, verum etiam suaepas- dicerat.wNisi manducaveritiscarnem Filii hominis
sionis revelat arcanum, dicens ei Tempus meum C et biberitis ejus sanguinem, non habebitis vitam in
:

prope est. —
Et fecerunt discipuli, sicut praecepit vobis {Joan. Ecce sacerdos in aeternum
vi, 54). »

illis Jesus, et paraverunt Pascha. Vespere autem secundum ordinem Melchisedech panem et vinum
facto discumbebat cum duodecim discipulis suis, et virtute ineflfabiii in sui corporis et sanguinis sub-
edentibus iliis dixit : Amen dico vobis quia unus stantiam convertit. Sicut enim tunc et vivebat, et
vestrum me iraditurm est ; et contristati sunt valde, loquebatur, et tamen a discipulis comedebatur et
etcoeperunt singuLidicere : Nunquid ego sum,Domi- bibebatur (620) ita et modo integer et incorrupti-
;

ne1\^^\tipserespondens,ait Quiintingitmecum : bilis manet, et a fidelibus suis in panis et vini sa-

manum{6n)inparopside hicme tradet. Prius dicit: cramentoquotidiebibituretmanducatur. Nisi enim
Unusvestrumtradetme ;deindedubitantibusomni- panis el vinum in ej us carnem et sanguinem verte-
bus et unoquoque timente pro se (sciebant enim,eura rentur, nunquam ipse corporaliter manducaretur

occasione furandi consuetudinem credidit intiman- (617) Ita scribitur constanter, et est in editis no-
dam. » mine Emiseni, pag. 107, Paropside : imo, teste Du-
(613) Vid. Giitherium, De jur. man. lib. i, c. 15 ;
cangio in Gloss. Latin. in aliis caeterorum mss.
Kirchranum, De funer. 1. 1, c, 8 ; Spencerum Kit. cui scriptioni favet ratio nomiuis, si vera est, quam
funebr. cap. 1, sect. 3 ; Blasium Ugolin., Sacerd. D dat Isidorus xx Originum, cap. 4. « Paropsis qua-
Hebraic cap. 4 et interpretes ad Genes, i, 2.
, drangulum et quadrilaterum vas, id est paribus
(614) Patet hoc vel ex PP. homiliis. Unus Petrus absidis. »
Chrysologus tres seriuones habet 93, 94, 95. Nysseni (618) Ilieron. « Non ideo pulandus eslanle fuisse.
:

(615) Velus hic codd. mss. leclio. (^olbertinus, Quam uasceretur, quia nuUi possit bene esse, nisi
sive Asterii unus recensetur, Gregorii homil., etc. ei, qui fuerit; sed simpliciter diclum est, multo me-
unde Italam versionem repraesenlavit Sabatier,habet lius esse non subsistere, quam male subsistere. »
Scariotha. Scarioth\evo SangermanensesduoCor- Idem iisdem fere verbis Beda.
beienses duo, R. Sat. et Maj.-Mon.-Claramonta- (619) Vid. S. Thomam in 4, dist. 43, et supplem.,
nus, etc, ap. eumdem Sabatier. q. 75, art. 2, ad 5.
(616) Hieron. ad loc. Zach. sipovixwi; « pretium (620) Vid. S. Th. iii p., q. 81. Vide etiam Aug.
suuin,jjid estdivinee majestatis in triginta cernens in. Ps. xxxiii, Enarr.2, n. 10: « Ferebaturin manibus
argenteis, et tam vili mercede se proditum Deco- suis. Quomodo intelligatur in ipso David secundum
rum, etc. hoc autem pressius legendam cum irri- litteram non inveniemus in Christo inveniemus. Fe-
;

8ioneetsubsannationedicentis.»Ironicepariter hoc rebaturenimChristusinmanibussuis.quandocom-

dici censent recentiores Lyranus, Ribera, Cornelius mendans ipsumcorpussuum, ait Hocesl » etc. V, :

a Lapide, .Menochius, etc. Hier. epist. 120 ad Hedib., qu. 2.

 :

291 S. BRUNOxNIS EPISCOPI SIGNIENSIS 29?

velbiberetur.Mutanturenimistainilla;comedunlur A etinprimoquidemcalicedicitur:iVon bibam amodo

et bibuntur illa in istis quod quahter fiat, ipse
: de hoc genimine vitis, ut inteUigamus vetus testa-
solus novit qui omnia potest et omnia novit. Dixit mentum juxta litteram esse completum unde et :

enim tunc per se; dicil et modo per suos ministros. mox subditur: Donec bibam ilLud vobiscum novum in
Hoc est enim corpusmeum ; et tanta est ejus verbi regno Dei. Et, hymno diclo, exierunt in montem
virtus et efficacia, ut slatim fiat quod dicitur. Si- OLiveti. Meritoenim post talem refectionem hymnum
mi\]leYa.uiem,dumdiG\i:Hiceslsanguinis7neus,mox dicunt, et in montem
Oliveti ascendunt; quoniam
in ejus sanguinem vinum convertitur (621). Et ac- qui Christi carne et sanguine reficiuntur, Deum
cipiens calicem gratiasegit, et deditillisdicens: Bi- laudare, et montem pacis ascendere digni sunt.
biteex hoc ornnes: hic est enim sanguis meus novi Tunc dicit iLLis Jesus : Omnes vos scandalum pa-
testamenti,quipromuUiseffundeturinremissionem tiemini in me in ista nocte. Scandalum enim dubi-
peccatorum. Hic, inquit, est sanguis meus qui fun- tationis passi sunt, dum eum quasi impotentem, te-
dendus est, non alius iste, et alius ille ; sed unus neri, ligari et flagellari viderunt. « Scriptum est
idemque et iste, etille. Cras igitur fundetur exhoc enim Percutiam pastorem, et dispergentur oves
:

meo latere, quem vos modo bibilis, et videtis in ca- gregis (Zac/i.xiu, 7). » Scripturae testimonio probat
lice.Aliler enimtestamentum novum confirmari non B quod dixerat. Nam Psalmista ait: « Quoniam quem
potest: et hoo est quod Apostolus ait « Ubi enim tu percussisti persecuti sunt {PsaL. Lxvni, 27). »
:

testamentum est, mors necesse est intercedat testa- Percussit enim Paier Filium quia, sicut ipse ait ;

toris testamentum enim in mortuis confirmatum * « Non haberent in eum potestatem, nisi hoc eis da-
:

est ; alioquin nondum valet, dum vivit qui testatus tum fuisset desuper {Joan. xix, 11). » Postquam
est undenec primum quidem sine sanguine dedi-
;
autem resurrexero,pr3ecedam vos in GaLiLaeam. Haec
catum est {Hebr. ix, 16). » Sanguine igitur vetus enim prophetia consolatione plena est. In Galilaeam
testamentum, sauguine dedicatur et novum. Sed eos praecedit, id estinpatriam eorum;omnes enim
illud quidem sanguine hircorum, lioc autem san- Galitei eranl, significans, se tandem illos ad me-
guine Christi. Dico autem vobis. Non bibamamodo \iovemi(idi{v\dimdueeve. RespondensauiemPetrusait
de hocgemminevitisusquein diemilium, cumiLLud ilLi: Etsiomnes scandaLizali fuerint in te, ego nun

bibam vobiscum novum in regno Patris me«.Regnum quamscandalizabar. Non enim putabat B. Petrus, ut
Dei Ecclesia qua vinum vetus non bibitur,
est, in alicuj us persecutionis timore, suae fidei et dilectionis

nec vetus doctrina suscipitur, quia non ad litteram, flammaexstingui potu\ssei.AitiLLiJesus:Amendico

sed spiritualiter Scriptura intelligitur (622). In hac tibi,quiain hac nocte, antequam yallus cantet,ter me
igitur Christusviuum novum bibit nobiscum ; quo- Q negabis. Ait iLLi Petrus Etiamsi opo^^tuerit me mori :

niamnobiscummanens,innobisesuritetsitit, 125 tecum, non te negabo. SimiLiter et omnes discipuLi

innobiscibaturatquepotatur.Sienimipseait:«Esu- dixerunt. Nerao igiturin se, nemo in viribus suis
rivi et dedisiis mihi manducare sitivi et dedisfis;contidere potest (624) omnis constantia, omnis :

mihi bibere {Matth. xxv, 35). » Ipseenimsecundum virtus et fortitudo, non hominis, sed Dei est. Tunc
se jam nunc neque esurit, neque sitit, neque man- venit Jesus cum ilLis in villam quas dicitur Gethse-
ducat, neque bibit. Spreto igilur vino veteri, vinum mani,et dixitdiscipulissuis:Sedete hic,donec vadam
novum nobiscumin Ecclesia bibit ;quiarepulsa Ju- iLLuc et orem. Quia enim Gethsemani (625) valLis
daeorum fide atque doctrina, nostram fidem et do pinguium interpretatur, illucoraturus Dominusve-
ctrinam recipit. Quasi enim de uno vino bibimus, nit ut ex ipsaloci appellatione ostenderet quanta
;

dum unam finem et doctrinam tenemus.Lucas autem pietatis et misericordiae pinguedine abundaret, qui
duos calices (623) ponit,duosignificans testamenta, pro suis quoque inimicis Patrem oraret.i?< assumpto

(621) Indicat A. sententiam, quae communis ferme gratias egit, et dixit Accipite et dividite inter vos...
:

est inter TT. De verbis esseulialibus cousecrationis, Et acceplo pane gratias egit et fregit et dedit eis
de quibus Bellarminus lib. iv. De Euch., cap. 12, 13, diceus Hoc est, etc. Similiter et calicein postquam
:

asserens, hanc esse sententiam communem TT. sed y^

ccEuavit. » InhuncLucae locum idemadnotavitHie-
et Vett. PP. V. Eslium in 4, dist. 8, § 41. Suarez ron.: «InLuca legimusduoscajices.quibusdiscipu-
in III p., disp. 59, 60. Et quanquam de mente lispropinavit,unumprimimensis,et alterum secun-
S. Thomae queestio sit aliqua, tamen Silvius iu in. di. » Quales fuerint hi calices fuse quasrit et explicat
p,, qu. 78, q. 3 Drovet, lib. iv, cap. 3
; Billuart, ; Fulgentius, qu. o ad Ferranduiii,i/6i pag. 261, « vi-
t. XVII, idem hoc tuentur. Vide eliam Bougeant, detur... ut in utroque calice utrumque iutelhgi de-
Refut. diss. le Brun.,et Trait6 theolog. sur la forme beat testamentum. »
de TEuch. (624) Ambros. De fide resurr., n. 27 « Petrus :

(622) Modo non multum dissimili i>eda « Id est : quoquequamvisplenusfide devotionis, tamenquia
non ultra carnaiibus Synagogse ceeremouiis dele- nondumconsciusnostrae infirn^itatis... tentationem
ctabor... aderit dies illa, cum ipse in regno Uei po- praesumplionis antequaiii tertio gallus cantaret,in-
situs, de salute ejusdem populi, fonte gratia? spiri- currit : licet illa tentatio documentum
fuerit ad sa-
tualisregeneratinovovobiscumgaudioperfundar.» lutera, utdiscamus nou contemnere carnis intirmi
Hieron.jinepist.ad Hedib. anovum vinum bibimus tatem... Petrus tentatus est, quis praesuraat ? >
si

de regno Palris nequaquam in vetustatelitterse, sed (625) Hier. hic « Gethsemani iuterpretalur vaLLis
in novitate spiritus, » etc. pinguissima. » Bonfrer. in Ouom. « Significat hajc
(623) Lucee xxii, 18 et 20 : « Et accepto calice vox vaLlis olei vel pinguedinis. »
 ;

2P3 COMMENT. I.N MaTTH. — PARS IV, CAP. XXVI, 294

Petro, et ditobits filiis Zebedxi, coepit contristari el A transferatur ; cum Petro de passione dissuadenti
moestus esse. ()\.\odemm Dominusoi-at. qtiodcon- ilicat : « Vade retro, Satana ; scandalum es mihi,
tristatusetmoestussit,otuniaadhouiinem referenda quia non sapis ea quae Dei sunt {.Mutth. xvi, 23). »
sunt (626). Hoc autem Iribusdisciptdis testibus agit, Non enim absolute oral (630) ut calix ab eo trans-
sive ut nosdoceret pro inimicis orare, sive eliam feratur, sed calix iste quia elsi pro salute mundi
;

ut se oslenderet, Judfeos velle salvare, si voluisseu t mori venerat, a Judaeis tamen, si fieri posset, oc-
unde et Jeriisalem loquilur.dicens : «Quotiesvolui cidi nolebat. Pater vero econtraab illis eum occidi
congregare tilios tuos, sicut galliua congregat ptillos omnibus nequiores erant qua-
volebat, quia aliis ;

suos sub alas,et uoluisti {Matth. \\\n, 37). Nemo lenusadsuaedamnationiscumulumhocaddidissent,

enim salvabitur qui salvari non vult. Tjisiis est qui utique damnandi erant, etiamsiChrislura non
animameausque adiiiortem ; sustinete hic ei vigilate occidissent. \'erunitamennonsiculeyovolo,sedsicut
mecum. Trislis est enim Doininusde perdilione Ju- tu vis. His aulem verbis aperte ostendit, se uon di-
daeorum f627). Sed haec tristitia citofinilur, quo- vinitatis, sed humanilatis atTectu omnia illa fuisse
niam mors proxima est (628). Usque ad mortem locutum quoniam una eademque voluntas est ei ;

itaquetristis esl,quiapostnioi tem nullitalisubjacet cum Patre secundumdivinitatem (631). Et venit ad

passioni. Ul enim de Domino laceamus,nemosan- B discipuloset invenit eosdormienles; et dicil Petro :
clorum posl resurrectioueai tristitiifi vel dolorisub- Sic nun potuistis utta hora vigiiare mecum ? Sic,
jacebil alioquiu beati non essent.Quienimaliquo
; inquit, agitis, sic mei memores estis, sic mecum
indiget.vel suivoli compos non est,beatusdiciuon vigilatis? Vigilate et orate, ut non intretis in tenta-
potest.Trislisvero ^^^''''^^'•'^iDJii^e^fitti^istitiaca- iionem. iUeenimintratintentationem.quijamquasi
ffcredesiderat.Xon ost igitiirti-istisbeatus.5?is/n2(?<e victus, ipsa tentatione tenetur illaqueatus. Aliud
Aice/vi^«7a/ewecuw,Mecum,inquitvigilate,mecum igitur esttentari, aliud inlentatiouem intrare(632).
hoc OQUs sustiuete etqiiod me pro meis inimicis
; Spiritus quidempromptus
caro autem infirma.
est,

facere videtis, hoc et vos facite pro inimicisvestris : Qiiamvisenimanimatenlationibuspotenterresistat,

aliterenim noneritis hic, id estinvillaGethsemani, caro tamen quae illam gravat infirraa et fragilis est,
in loco pinguediniset misericordicB. Et progressus nisi oratione, et atlentasollicitudine roboretur, Ite-
pusilium procidit in faciem suam orans et dicens: rumsecundoabiit,etoravit,dicens: Patermi,si non
Pater mi, si possibile est, transeat a me calixiste. potest hic calix transire, nisi bibam iUum, fiat vo-
Separatusa discipulis pusiUum progreditur, in fa- lunias ^MO.Sinou potest,inquit, fieri, ut me Judaei
ciem procidit: quatenusnos doceat quid in nostris non occidant, et sic in voluntate tua posilum est,
oralionibus agere debeamus (b29).Nemo autem putet, fiatvoluntastua. Voluntas igitur Patris fuit ut Chri-
limore mortis eum orare, ut calix passionis ab eo stum Judaei interficerent (633). Quia enim pro sa-

(626) Cyrill., in Thes., pag. 232 « Ubi audieris : oportere eum qui ferventer oraturus est, solitarium
eum tlevisse et moerore ac motu afFectum fuisse, stare. »
praeterid quodfuerit Deus,honiinemqiioque fuisse (630) Hier. « Postulat non timore pafiendi, sed
:

intelligas, et tribue humauae nalurae quas ilh de- misericordia prioris populi,neabillis hibatcahcem
bentur. » propinatiim: undeetsignanternon dixit Transeat :

« Conlristabatur autem non timore

a mecalix, sed calixisle,\ioce'i.{ populi Judaeorum
(627) Hier. :

patiendi.... sed propter infelicissimum Judam, et

qui excusationem ignorantiae habere non potestsi
scandalum omnium apostolorum, et rejectionempo- me occiderit » quae verba excripsit Beda.
;

(631) Cyrill., 1. iv in. Jo. cap. i « Vides quem-

puli Judaeorum, et eveisionem miserae Jerusalem.»
:

Ambros., lib. x,in Luc. ii, 56. « Ego nusquatuma- admodiim natura humana etiam in ipso Christo
patitiir, etforraidat? Sed a conjuncto sibi Verboin
gis pietatem ejus majeslalemque demiror minus ;

euim coululerat mihi, nisi meura suscepisset a£fe- convenientem Deo fortitudinem, et robur reducitur,
cluui. Ergo pro medoltii t, qui pro se nihil habelquod
doceturque ne quod sibi videtur, sed divinam vo-
dolerel, et sequestrata delectatione divinitatis aeter-
luntatem sequatur. » Et in Thess. 1. x, cap. 3 :

« Quando igitur formidasse mortem, ut homo di-

nae, taedio meae itifirmitatis afficitur. Suscepitenim
cebat Pater,transeatamecalixiste ; sednonutego
tristitium meam, ut mihi suam laelitiam largire-
:

j)
volo, etc, quamvis mortem ut homo abhorrebat,
tur, )> etc.
voluutatem tamenPalrisetsuam,utVerbi,perficere,
(628) Lyranus ad h. 1. « Pofest ws^ueaccipi du-
:
ut homo non recusabal... cum infert Sed ut tu :

pliciter uno modo intensive, quialantum iulensa

;
Paler, vis de se ipso etiam inlelligere debemus :
eraf, quantuin poterat esse. Alio modo extensive,
omnia enim quae Pater vult, vuli Pilius, » etc. Epi-
quia duravit usqiie ad horam mortis. « Allero hoc phan. haer. 69 n. 1)8 « Nec Filii voluufas erat a pa-
:

sensu acceperat A. noster et praeiveratS. Hieron.

;
ternadiversa. Sedin hoc demonstranda ab ipsoilla
« Quae constristatur anima est, et non propter mor-
fuerunt, ut singularitatemomneraad Patrem, velut
tem,sed usquead mortem contristatiir, donec apo-
ad principium referret ne uuitas illa et oeconomia
stolossualiberelpassione; »etHilar.«Nunquidait ; aliqiia ex parte divideretur. i
Trintis est aniraa luea pro[)ter mortein ? (^erte non
(632) Hieron. « inpraesentiarum non ait
: Vigi- :

ita...SedaliudLStiisquein id, aliudobid metuere... late et orate netentemini, sed, ne intretisin tenta-
Tristisergo est iisque admortem. Nonitaque mors,
lionem ; hoc est ne tentalio vos superet et vincat. »
sed tempiis moriis in nietu est; qiiia posteam, re-
(633) E[)iphan.l.all. : « Voluntas aulem erat Pa-
surrectiouis virtute fides esset firmanda creden- tris utoeconoiiiia sic impleretur, cum proditionis
tium. » Filiisibimetipsislsraelitaeforeut, nequea Deocoge-
(629)Euthym. :« Solusabiitadoralionem,docens, rentur. »
 : 1

29S S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 296

lute mundimoriturus erat.utaliquagenseum occi- A Ut enimdixit:Ego sum, abieruntretrorsum ei ceci-
deret, oportebat « Oportebat enim pati Christura
:
dervnt infaciem suam.Quiautem tradidit eum, dedit
et resurgere a mortuis, et ita intrare in gloriam eissignumdicens:Quemcumqueosculatusfuero,ipse
suam (LMe.xxiv,26). «Sedquae aiia gens Ciiristum est tenele eum. Et confestim accedens ad Jesum
occidere debuit, nisi illa quae iniquior erat, et quae dixit : Ave, Rabbi, et osculatus est eum. Hoc enim
plus caeteris ejus sanguinem sitiebat? Deus enim signum propter Romanorum milites qui Christum
neminem cogit ad peccandum eos tamen peccare ; noncognoscebant, proditor Judas dedisse videtur.
permittit, qui vehementerpeccare desiderant. Vult DixitqueilliJesus: Amice adquidvenistif Araicum
igiturDeus,ut hi tales,quorumtota voluntas prona eura per contrarium vocat (637), qui ei inimicus
estadmalum, sanctossuos interficiant, quatenuset erat. SicetbeatusJob « benedicere » promaledicere
his majorpoena, et illisabundantiorgloriacrescat. ponit, dicens : « Ne forte peccaverint filii mei, et
Fit mortemartyrum duplexbonum; quo-
itaquein benedixerint Domino in cordibus suis (638). » Tune
niamet mali, qui etiamsieosnon occiderent tamen accesserunt, et manus injecerunt in Jesum, et tenue-
perituri erant, in eorum morte majorem sibi poenam runt eum : et ecce unus ex his qui erant cum Jesu,
acquirunt;et boni,dumpro Christifideocciduntur, extendensmanum exemitgladiumsuum,et percutiens
majori gloria cumulantur. .\c per hoc voluit Deus b servumprincipissacerdotum, amputaoit auriculam
Pater, ut Filium suum Judaei interficerent et quia
; eyas.Iste unus B. Petrusapostolus fuit, qui postquam
iniquissimi erant, maximum scelus perpetrarent, Dominum suum teneri vidit, dolore commotus se
quatenus nullamhabeant excusationem, et majori ulterius cohibere non potuit(639). Amputavit igitur
poenae subjiciantur ut veniat super eos omnis san-
; auriculam serviprincipis sacerdotum, quae nondum
guisjustus qui e/fusus est super terram. Ei venit circumcisa fuerat (640), et idcirco malis consiliis
iterum et invenit eos dormientes : erant enim oculi obedierat. Vocabatur autem Malchus servus iste,
eorumgravati. Somnusistediscipulorum, Ecclesise qui regnaturus interpretatur (641). Soli enim illi
somnumettemporemsignificabat(634),quaeinma- regnabunt qui aures circumcisas habe-
et vivent,
gnis tentationibus saepe tabescit, et deficit, nisi bunt. Unde hujus aures Dominus tetigisse et
et
Christi frequenli visitatione excitetur. Et relictis sanasse [Luc. xxii, 51) ab alio evangelista dicitur.
illis ilerum abiit, et oravit tertio, eumdem sermonem Quae enim auresab apostolis et doctoribus circum-
dicens.Tuncvenitaddiscipulos,etdicitillis:Dormite ciduntur,illasDominustangitet sanat. Tunc aitilli
jametrequiescile;ecce appropinquavit hora,et Filius Jesus:Converiegladium luum in locum suum: omnes
hoministradeturinmanuspeccato7mm.Surgite,eamus enim quiacceperintgladiumgladioperibunt. D'\spli-
ecceappropinquavitquimetradet.U^cemmnonpreB- cet Domino factum Petri quoniam etsi bonum ;

cipiendo, 127 sed redarguendo dicit. Non eniin non tamen bono animo fiebat. Omnes
significabat,
dormiendum vel quiescendum, sed potius vigilan- enimquiacceperintgladium ;idestq[iiiniasia.a.nimi
dum est, et orationibus instandum in magnis per- commotione aliquem inlerfecerint, nisi forte digne
turbationibus : ideoque protinus eos excitans, ait poenitueriut.g^iadiopen^Mni.-gladioutiqueperpetuae
Surgite, eamus. Quod utique non dixisset, si eos ultionis {&i2).0mniseniaipcBaaigladius vocatur.B.
dormireet quiescere voluisset. Arf/i«c ipso loquente autemPetrusjustamcausamhabebat.Sednequejus-
Judas unus deduodecim venit, et cum eo turba multa tis neque iuj ustis Dominus armis defendi volebat.Un-
cum gladiis etfustibus missi a principibus sacerdo- de et subditur:An putas,quia non possum rogare
tum, etsenioribus populi.VhieniWi ille qui impeti- Patrem meumet exhibebil mihi modoplus quam duo'
turse defenderenon vult, fustes etgladii necessarii decim legiones angelorum^l Vos, inquit, duodecim
non sunt (635). Si enira Dominus se defendere vo- homines estis, qui pro me utcunque pugnare con-
luisset, neque neque gladii ei resistere po-
fustes, tenditis ego autem, si volo, plus quamduodecim
;

enim ipse monstravit, cum ad

tuissent (636). Hoc legiones angelorum subito habere possum. Quod
unam responsionem eos prostravit (Joan. xvni, 6). igitur me non defendo, nonest impotentia, sedvo-

(634) Hilar. « Quod iterum reversus reperit dor- « In alio evangelista (Job xviii, 10)
:

D (639) Hier. :

mientes, ostendet absentiae suae tempore plures quo- scriptum quod Petrus hoc
est, fecerit, eodemmen-
dam fidei somno detinendos. » tis ardore, quo caetera. »
(635) « Stiiltum est inquit (ait Hieron. ad h. I.)
(640) Hilar. cAb apostoloservo principis sacer-
:
eum cum gladiis et fustibus quaerere, qui ultro se dotum auricula desecatur,populo videlicet sacerdo-
tradat vestris manibus. »
tio servienti, per Christi discipulum inobediens
(636) Chrys. « Nisi ultro seipsum tradidisset,
:
auditis exciditur, et ad capacitatem veritatis hoc
nihil etiam tunc ipsi potuissent. Si enim cum inter
quod erat inaudiens araputatur. »
manus eum habebant, et medium ipsum nacti erant,
retineretamen non potuerunt, nec siiperare uti-
(641)Hieron. «Transitorie dicendum, quodMal-
:
;

que nec tum potuissent, nisi voluisset. » chus, id est rex, » etc.
(637) Hieron. « Verbum amice vel xara «vrtypafftv
: (642) Hier. « Quo gladio ? ille nempe quiigneus'
:

intelligendum, vel certe juxta illud quod supra le- vertitur ante paradisuin, et gladio Spiritus, qui in
gimus. » Amice, quomodo huc intrasti non habens Dei describitur armatura. Beda : « Id est ipso
vesiem nuptialem. peccalo animae moriuntur qui semetipsos in pree-
(638) Job. 1, 5 ; Vid. S. Gregorium, 1. 1 Expos. in senti, vice talionis, ulcisci desiderant. »
Job cap. IX.
 , ;

297 COMMENT. IN MATTH. — PARS IV, CAP. XXVI. 298

luntas.Sienim me defendero, nihil poteruntadver- A videbitis Filium hominis sedenlema dextris virtutis
sum me. Quod si nihil poterunl, quomodo ergo Dei, et venientem in nubibus cxLi. Hoc autem erit
implebunturScriplurap,quiasicoportetfieri^ IniiLa in judicio, quando omnis ocuhis nt eum videbit.
horadixitJesusturbis ; tanquam adlatronem existis Tuncprincepssacerdotum scidit vestimenta sua, di-
cujn gLadiis et fuslibus comprehendere me; quodilie cens BLasphemavit; quid adhuc egemus testibus ?
:

sedebam apud vos docens in tempLo,el non me lenuis- Ecce nuncaudistis bLasphemiam :qui vobis videtur?
tis. Qnod quidera. non sine ralione, et Dei nutu eve- At iLLi respondentes dixerunt : Reus est mortis.
nisse, evanj^ehsta exponit, ciicens Hoc autem totum : Vestimenta sua scindit princeps saoerdotum, se
factumest,uladimp(erenturScriptu7'ieprophelarum' ipsummaximam,etpnncipalemcausamessesigni-
Tunc discipuLi otnnes relicto eo fugerunt : et iLLi te- hcans, cur Judaeorum sacerdoluim scindatur et
neyitesJesum,duxeruntHlumadCaiphamprincipem deslruatur (645). Tunc exspuerunt in faciem ejus, et
sacerdotum, quo Scribx et senii>resconvenerant Pe- . coLaphis eurn cxciderunt. Sic enim prophetutum
Irus autem sequebatura Longeusque in atrium prin- fuerat, A/ti autempaLmas infaciem ejus dederunt,
cipis sacerdotum ; et ingressus inlro sedehat cum dicentes : prophetiza nobis, Christe, quis esl qui te
percussitl iXusquam respondet Dominus, nisi ubi
ministris, ut videret finem. Adhiic, inquit, Petrus
sequebatur Dominum, sedjamalonge proximus B ejus responsio necessaria et utihs est. Petrus vero
:

enim erat negationi (643). Uode et non immerito sedebatforis inatrio ;ei accessit ad eum anciLLa dicens:
cumministris sedebat, tinem rei videredesiderans. EttucumJesuGalilxoeras.AliLletiegavitco7-amom-
Lbi enim sedet qui Christum negat, nisi inter Ju- nibus, dicens : Nescio quid dicis.Negd.1 Petrusut Ma-
daeos,Judteorumque ministros? Principes autem gistri prophetia compleatur. Exeunte autem illo ja-
sacerdotum, et omtie conciiium quaerebant falsum nuam, viditiLLumaLiaanciLLa, etaithisquierantibi;
testimoniumcontra Jesum, ut eum morli traderent, et hic eratcum Jesu Nazareno et iterutn
; negavit cum
etnoninvenerunt,cummuLtifaLsitestesaccessissent. juramento, quiauonnovisset homitieni. Etpostpu-
Secundumlegem Christum damnare volunt, et falsa siLLum accesserunt qui stabant, et dixerunl Petro.
teslimonia quaerunt l,28cumlex ipsa falsa testi- Vere tu ex iliis es : natn et LoqueLa tua manifestum
monia non suscipiat. Qua inre raaxima Judaeorum te facit. Tunccxpit detestari etjurare, quia non no-
iniquitas.etodium crudeleetexsecrabilecomproba- visset horninem. Ecce pastor Ecclesice non solum a
\m\NovissimeautemveneruntduofaLsitestes,etdixe- viris verum, etiama muheribus compelhtur negare
runt : Hic dixit : Possum destruere tempLum Dei, et Dominum. Hoc autemnon semel, sed et bis, et ter.
post triduum resedificare iLlud. Hoc enim Christus Qua in re et illi ad indulgendum (646) regula datur,
non dixerat. Quod si dixisset, facere utique po- ut in se ipso ahorum fragilitatem cognoscens,
Q alhs
tuisset. Dixerat enim : Solvite templum hoc, et in misereatur ; et nobis etiam in maximis excessibus

triduoexcitaboillud. Quod quid significet, evange- delictorum veniam sperarecouceditur. Etconlinuo

lista exponens, hoc autem dicebat de templo
ait :
gaLlus cantavit. Etrecordatus est Petrus verbiJesu
corporis sui (644). Et surgens princeps sacerdotum quoddixerat : PriusquamgaLLuscatitet, termetiega-
ait iLLi : XihiL respondes ad ea quse isti adversum bis ;etegressusforas,flevit amare. In
alio vero evan-
te autem tacebat .TsiceiChrisliis
testificanturf Jesus gehstalegitur, quia respexit Dominus Petrum
(647)
et respondere non vult, tum quia vana et inutiha {Luc. xxn, 61). Tenebatur Dominusa turbis,
trahe-
audit, tum quia scriptum est « Ex ore Altissimi :
batur, et ilagellabatur ; et tamendiscipuli memor,
non exieruntnecbouanec ma.la.(Thren. ni,38). » — quem verbis, ne proderetur et caperetur consolari
Etprinceps sacerdotum ait iLLi Adjuro teperDeurn timebat, solo respectu consolatur, et sanat, et
:
sui
vivum, ut dicas nobis si Dei vultus ihuminatioue ad spem veniae invitat.
tu es Christus Fiiius Cogno-
vivi. Dicit iLLi Jesus Tu ea enim respon-
: Ad
scit igitur Petrus reatum suum, cognoscit
dixisli. et volun-
det Dominus, quae videt esse digna responsione. Si tatem Dominisui, dolet etpoenitet, egrediturforas
enim a principe sacerdotum, qui pro sui ofticiidigni- rehnquitconcihummahgnantium,locumpetitsecre-
tate ab omnibus venerabatur, sic adjuratus non tumlacrymisetpcEuitentiaeamicum,fletamare,cer-
D
respondisset, Deum non timere, et parvipendere tissimeintelligens,quiasacrificium est Deo spiritus
videretur.Sequitur: Verumtamendicovobis; Amodo contribulatus, cor contritum el humihatum Deus

(643) Hieron. in h. 1. : « A longe sequebatur, qui (645) Hier. : «Scidit vesUmenta sua, ut oslendat
Dommum erat negatuius. » Judaeos sacerdohi gloriam perdidisse, et vacuam se-
(644) Hieron. : « Uorainus dixerat de templo cor- dem habere pontifices. »
poris sui. Sed et in ipsis verbis calnmniautur, et (646) S. Leo, serm. 9. De Pass. D., cap. 4 « Pe- :

paucis additis vei mutatis, qiiasijustamcalumniam trus, ancilla sacerdotis calumnianle, perterritus,
ex
faciunt. Salvator dixerat SoLvile tempLum hoc ; : infirmitatepericulum negationis incurrit, obhoc' si-
Isti commutant, et aiunt Possum deslruere tem- : cut apparet, hsesitare permissus, ut iu EccJesiae prin-
pLum Dei. Vos, inqiiit, solvite, non ego, quia illi- cipe remedium poeuitentifBcondeietur. » Euthym.
fiitumest, ul ipsi nobi>iuferamusmanus. Deinde ilh ad h. 1. « Permissus est cadere Petrus... ut igno-
:

vertunt et post triduurn resedificare ilLud ut scere discat his, quoque qui labuutur, horum
; ; imbe-
propriede temploJudaicodixisse videatiir. Dominus cillitatem ex sua coguoscens. »
autem, ut osteaderet animale, et spirans templum, (647) Hieron., ad h. 1. « lu alio Evangelio legimus
:

dixerat El ego in triduo suscilabo iLLud. Ahud

: quiapostnegationemPetrietgallicaniumrespexerit
est aedificare,aliudsuscitare. » Idem Beda ad h. I. Salvalor Petrum, inluitu suo eum adamaraslacry-
Patrol. CLXV. 10
 ;

299 BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 300

non spernit. Hic est poenitentise modus : peccasti? A /iguliinsepultU7'am peregrinorum.lstefignlus nos
quiesce, dole, et lacrjmare et disce cum apostoio
; tinxit (632) ; hujus ager Christi pretio emitur, in
flere amare (648). [Cap. XXVII.] Mane autem faclo quo ejus peregrini sepeliuntur et requiescunt. Pro-
concilium inierunl omnes principes sacerdotumet se- pterhocvocatusest agerilleAchel demach{6o3),hoc
niorespopuliadversusJesum,uteummortitraderent; est ager sanguinis usque in hodiernum diem. Merito

et vinctum adduxerunt eum, et tradiderunt Pontio eoim ager sanguinis vocatur, qui Christi sanguine
129 Pilato prxsidi. In unum Judeei conveniunt, comparatur. Agerenim iste terra viventium est, in
conciliumfaciunt.conjurantadversusJesum; timent qua qui sepeliuntur non moriuntur. Tuncimpletum
ne aliquisbonuset justitise defensor intereos inve- est quod dictum est per J eremiamprophetam dicen-

niatur vinctum Jesum Pilato tradunt, ut ex hoc

: tem:Et acceperunt triginta argenteospretium appre-
reus mortis et veuia indignus esse credatur. Tunc tiatiquem appretiaverunt afiliis Israel, et dederunt
vidensJudasqui eum iradidit, quoddamnatus esset, eos in agro figuli, sicut constituitmihi Dominus.A.\i-
pgenilentiaductus retulil triginta argenteosprincipi- dis quia Uominus hoc hoc ante tempora
constituit,
bussacerdotumetsenioribus,dicens:Peccavitradens disposuit, quodtrigintaargenteis ChristusDominus
sanguinemjuslum. Cognovit Judas sepeccasse, ar- venderetur, exquibus agerfiguliemeretur. Hoc au-
genteos reddit, quasi eodem pretio quoeum vendi- b temexemplumnoninJeremia,sedin Zacharia (65i)

dit, Christum Dominum redimere possit. At illi [Zachar. xi, 13) invenitur. Dicitur tamen in quibus-
dixerunt : Quid ad nos^i tu videris. Tu, inquiunt, vi- dam Jeremiaeexemplariis hoc inveniri,quibus nos
deas quid egeris, nam ad nos non perlinet, si tu utimur JesMS autem stetit ante praesidem, et interro-
.

peccasti, etsi justum sanguinem tradidisti. Et, pro- gaviteumpragses, dicens : Tuesrex Judaeoruml Di-
jeciisargenteisintemplo, recessit, et abiens, laqueo cit ei Jesus : Tu dicis. (Juod prseses interrogative
se suspendit. Infelix Juda ad ! vitam saiutis redire dixit, Christus atfirmative suscepit. Et cum accusa-
coepisti ; sed diabolus, qui te ad tradendum magi- retura principibus sacerdotum et senioribus, nihil
strumet Dominum incitavit, ipsetibi ut te occideres respondit. Praesidi, inquit, respondit principibus ;

consilium dedit (649) hoc enim solum sufficiebat

: vero sacerdotumet seuioribus non respondit; quo-
tibi ad perditionem, etiamsi Dominum non tradidis- niamille simplicitereuminterrogavit, isti vero ma-
ses. Quanto tibi meliusfuerat ut Christi pedibus te litiosecontraeum loquebantur :peromniaenimad
humiliares, et ab eo indulgentiam peteres, qui ne- contradicendum parati, indigni erant, quibus Do-
minemad se venientemrepeliit(650). Principes au- minus responderet (635). Tunc dicit ? illi Pilatus •

tem sacerdotum, acceptis argenteis, dixerunt : Non Nan audisquanta isti adversum tedicunt teslimonia,
licet miitere eos in corbanan (651), quiaprelium san- Et non respondit eiadullum verbum,ita utmirare-
guinis est. Dico ego Si non licet mittere eos in
: tur praeses vehementer. Non euim conveniens erat
corbanan,quia pretium sanguinis est, neque licuit ut tunc Pilato Dominus responderet, quando eum
eos trahere de corbanan, ut pretium saoguinis fie- ad litigandum conlra falsos et invidos provocabat.
rent. Consilio autem inilo, emerunl ex illis agrum Nihil enim est, nisi labor, eis respondere, qui veri-

mas provocarit. Nec fieri poterat, ut in negationis lutem, et in pretio sanguinis ejus requiescimus.
tenebris permaneret, quem lux respexerit mundi. » FiguU autemagerappellatur,quia figulus noster est
(648j Chrys., hom. 41, ad Autioch. « Vis autem : Christus. » Ex Hieronymo sua descnpsit A. serm.
perleclamdiscerepoenitentiam? Audi postncgatio- 114 De temp. inter Augustin. Ambrosius, Iib. x, in
nem Pelri pcenitudiaem. Narrans enim quae gesta Luc. :«Dum preliumsanguinisaJudaeorumgazophy-
sunt ab eo nobis evangelistadicit Egressus flevit : laciis separatur,etager fignli eaqua venditurChri-
amare, eic. Ambr.,lib.x, inLuc.«Respice,Domine stus comparatur pecunia, dum is locus humandis
Jesu, ut sciamus nostrum deflere peccatum, lavare peregrinorumreliquiisdicatur etprophetiae imple- ;

delictuni... flevit ergo amarissime Petrus, ut lacry- tur oraculum, et surgentis Ecclesiae mysterium re-
mis suum posset luvare delictum. Et tu, si veniam velatur.Ager enim... mundushicouuiisest; tigulus
vismereri.dilueculpamlacrymistuam; eodemmo- autem illequi nos formavit elimo terrae.... pretium
mento, eodem temporerespicitte Christus... imitare quoque sanguinis est pretium Dominicae passionis
Petrnm, » etc ergo prelio sanguinis emitur mundus a Christo. »
(649)Chrysosl.,hom. 86 «Tuverocogitaquando D
: etc. V. etiamA. serm. 128 De T. int. Augustin. Sed
illumpoenitnit,quandoadexitumscelusjamomnino m pnmis Hilarium « Magnum in hoc prophetiae
:

pervenit. Talis nempe

diabolusest, ut non dimittat sacramentum, » etc.
hominem (nisi vigilet), ante ultimumeffectum ma- (653) Ita legit Aug. De cons., I. n, in. 38, et vetus
gnitudinera peccatipraevidere,nepoenitentiaductus, Itala.
a peccato resil.at... Quod vero seipsum suflocavit, (654) V. Hieron. hic, et in ep. ad Pammach. De
id ab omnivenia remotum,perniciosumfuit consi- opt. gen. int. Eusebium, I. x, Dom. Evang., c.
;

lium daemonis. » 4 Aug., 1. ni De cons., cap. 7 ; Bedam, etc.

;

(650) Fulgent., epist. 7, cap. 5 « Judas peccati : (655) ilieron. hic « Atteudile quod Pilato, qui
:

sui poeniteutiam gessit, sed salutem perdidit, quia invitus promebat sententiam, aliqna ex parte re-
indulgentiam uon speravit... ideo sibi fructumpoe- sponderit;sacerdotibusautemetpriucipibusrespon-
nitentiae denegavit,quia peccatum traditionis suae, dere noluerit, indignos suo sermone jndicans. »
ipsoquemtradidit diluendumsanguine, non spera- Chrysost., hom. 87. « Quia cum a rebusipsis mille
vit. » V. S. Leonem, serm. 1 De Passion. D., c. 5. habereutargumentavirtutiseximiteacraagnitudinis,
(631). Ita Graec. xopSavav, et ms. codd. ap. Saba- sua sponte excaecati maligne agebant, et judicium
tier. ipsum plane erat corruptum, propterea tacet. » V.
(652) Hieron. :« Nos qui peregrini eramus alege etiam Ambrosius. I. x in Luc.
et prophetis, pravaeorum studia suscepimusinsa-
301 COMMENT. IN MATTH. — PARS IV, CAP. XXVII. aoa

tatern aiidire noliint (656). l'er diem autem soleni- A implealur, quee ait: « Quarefremuerunt gentes. et
nem ronsueverat pxses dimillere populo unum vin- populi meditati sunt inania ? Astiterunt reges terrae,
ctum quem voluissenl. Habebnt autem lunc vinclum el principes convenerunl in unum adversus Domi-
insignem qui dicebatur Barrabas. Congroqntis ergo niim etadver8usChrislumejus(/*A7i/. II, I).» Videns
tlliSydicit Pilitus: Quem vullisdimittain vobis, Bar- autem Pilatus quod nihit proficerct ,sedmagis tumuL-
ruban anJesum, quidiciiur Christusf Sciebatenim tus fieret in populo, acceptaaquaLavit manuscoram
quod per tnvidiam tradidissenl 130 ^""t- Sedente popuLo, dicens Ittnocens egosum a sanguinejusti :

auleni illo pro tribunali. misit adeum uxor ejus di- hujus, vos videritis. Lavat Pilatus raauus siias, ut
cens : Nihil tibi et justo tlH : multa enim passa sum sicut manus habet mundas a sordibus, ita se a
hodiepcr cisum,propter eiim. (JuaLUvisenituelmali Christi morte (660) innocentein esse ostendat. Sed
in visiooeiuuUapraevideant egotamen hancmulie- non est ita. Quaravis enim ipse eum non judicave-
;

reuibonispiritus fui>9e creiiideiim {6i)l).Principes rit vel damnaverit, reus tamen est, quia aliis eum

autem sacerdotum et seniores persuaserunt populis ad judicandumtradidit, quem sinecausaet perin-

utpelerent Barrabanjesumveroperderent. VuliPi- vidiam damnari sciebat. Et respondens universus
laius dimiltere Cliriatiim, instant Judtei ne dimitdi- populusdixil Sanguis ejussuper nos et super filios :

tur unde et ipsi merito fium crucitixisse dioun-

: nostros. llancenimhaereditariam maledictionemiu
tur {6oK), quamvis nou ab ipsis, sed a ^'entibus sit posterossuos Judaei transmiserunt (661) cui sub- :

crucifixiis, Respundensautempraeses,ailillis: Qiiem jacent omnes qui illos imitantur, et quibus hoc illo-
vullisrobisdeiluobusdimiltif Atillidixerunt : Bar- rum factum nondisplicet. Tunc dimisit iLLis Barra-
raban. DtcitiUis PHatus : Quidigilur faciam deJesu ban (662), Jesus autem flageLLatum tradidil eis ut
qui dicitur Christus ? dicuntonines: Crucifigatur. crucifigeretur. Flagellavit Pilatus Jesum, sive ut illa
OcciduntJiidffti Dominumsuum ; damnant,etcruci- tali satisfactione Judaei satiati quiescerent, et sic
li^'i praecipiuntS.ilvatoremsiium ;petuntsibi Barra- eum emendatumdimitterent siveetiamquialeges ;

ban, (\\\\ eonim interpretatur (639).

filius rnagistri Romanse eum qui crucifigendus erat, prius flagel-
Magisler uamque eorum diabolus est. qui eos sic lare jubebant(663). Tunc miLitespraesidis suscipien-
claiuare, et hanc optionem faceredocuit, utlilium tes Jesum in praetorio, congregaverunt ad eutn uni-

diaholi sibi ebgerent, et Dei Filium crucihgerent. versarn cohortem et exuentes eum,chLamydem cocci-
;

AitillispraesesQuidenim mnli fecit? At ilLimagis

: neam circumdederunt ei ; et pLertenles coronam cLe
cLamabant dicenles : Cruciftgalur. Jamnonaccusa- spinis posuerunt super caput ejus, et arundinem in
tione,sedclamore non judicio, sed vioientia Chri- ; dexteraejus,etgenu flexo ante eum,iLLudebant, di-
slumJudteioccidere coatendunt. Interrogat Pijatus centes Aye,rex/Mfl!a?orMm.Illienim,sicuthicdici-
:
P
quid mali fecerit nihil huic interrogaiiouirespon- : tur,omnia haec illudentes fecerunt nobis autem ;

ueul, quoniam quid respondeant non habent. Cla- magui sacramenti significationes (664) sunt neque :

mant igitur, fremunt et insaniunt, ut Scriptura 131 P''^ ludo, sed in veritale omnia haec suscipi-
(656) Chjso^t. « Ad objecta crimina, qiioniam: digitis expiatur, quod famulante impia mente com-
minime se persuasurum sciebat, nihilomiiino res- miltitur. »
poiiijit. » (661) Hieron. « Perseverat usque in praesentem
:

(657) Haec est plane veterum multorum PP. sen- diem imprecatio super Judseos, et sanguis Do-
liaec
tenlia etfermecommuiiisrecentioruminterpretum. mini non auferetur ab eis, elc, unde per Isaiam
Hier. « Notaqiiod gentibiisseepea Deosomuiareve-
: loqiiitur (i, 15) Si Levaveritis
: ad me manus, etc.
lentiir et qiiod iii Pilatoet iixoreejusjuslura Domi-
; Optimam h<nereditalem Jiideei filiis reliquerunt, di-
niira t;oiitilenlibus,geiililispopiilitestimoniiimsit » centes Sangids ejiis, » etc Paulo aliter Beda « Hte- :

Ideiu ftii-me scripseiat Hilariiis, et Ambrosius lib. ret usqiiehodie Judaeissiiapetitio, ethacteniis
X iu Luc, c. 23 « .Monuit uxor, hicebat iu uocte
: eamqiiam vendideresive animaeseu corporisliber-
gralia, divinitas eminebat nec sic a sacrilega sen- ; tatem, recipere non meruerunl. »
tenlia temperavit. » (Jonlrariam sententiam proba- (662) Coustanter in eod, ms. nostro Barraban
bilem esse ne«at Maldonatiis, hanc tamen tuetur legilur. Ita in ms. S. German. 2 apud Sabatier.
Jansenius Concord., cap. 142; LucasBurgens. Aie- ; (663) De hac redubiiis fuisse elChrysosi. videtur
nocliius; denique Eslius illam pugnare putal cum D homil. 87 « Cur flagellis ctedit? autqiiasi condem-
:

loco .\postoli ad Cor. ii, Si cognovissent, etc.

1 natum,autquasiformamjudicioquamdamaft'erens,
(658) Ita scripsit \ug. lib. iii l)e cons. Kvaiig., vel ut Judfleis gratain rem faceret. » Sed Hieron.
cap. l;j « liitelligitur ergo fuisse hora lertia cura
: • Sciendum esl Romanis eumlegibus ministrasse,
clamavenint Judiei, ut Dominus cruciligeretur, et quibussancitumestutquicrucifigiturpriusflagellis
veracissime demonslratur tunc eos crucifixisse verberelur. » Discedit (quod rarum est) ab Hiero»
quando clamaverunt. Idem habet, tract. il6, in nymo Beda « Primitiis ipsePilatiis tlagellavit, post
>» :

Joan. militibiis tradidit illudendiim, ut satiati pcBiiis et

(659) Hieron. « Iste in Evangelio qiiod sciibilur
: opprobriis ejus Judiei, mortem iliius sitire ultra
juxla Hebraeos. » filius magislri eorum < interpreta- desisterent. »
tiir. » Kx Hieron., ut arbitror, Beda magis etiam (064) Ililar. :« Cneso Domino, imponitur chlamys
prfflcise « Barrabam Hlium magistri eoriiin, Lucas
: cocciuea et vestis purpiirea, et corona spinea, el
propter sedilionera factain incivilateethomicnliura ariindo dexterfp, et genii posito adoratiis illuditur;
missum refert iii carcerem. » Quin etiaiii qui lliero- siisceplis videticet omiiibus corporis nostri infirmi-
uyiniiin preecessit Hilarius. « luterprelatio aulem tatibiis omnium (leiiide marlyrum, quibus regnum
nomiuis Barabbai est palris filius. » secuin erat(lebiliim,sangiiinein coccillore perfiin-
(tttjO) S. Leo, seim. 8, c. 2 ; « Non purgant conta- ditur; pretiosoque prophetarum ac patriarcharum in
miualum auifflummanus iolse,Qeo iuaspersis aqua purpurahonore vestitur ; spinisquoque, id estcom-
 .

S03 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 304

mus veneramur. Quod autemcorona spinea est,

et A bibere cum felle mistum ; et cum gustasset, noluit

regnum ex peccatoribus coUigendum, significabat. bibere. Unde Psalmista : « Et dederunt, inquit, ia

Sceptrum ei ex arundine datur, ut justosin eoelis, escam meam fel, et in siti mea potaverunt me aceto
et peccatores scribat in terra, secundum illud : {Psal. Lxv, 26). Gustavit autem, sed bibere noluit
»

I)omine,omnes quite oderunt confundentur,receden- quia mortis amaritudinem quam gustaturus erat,
ies a te in ierra scrihentur (665). Bonis autem Do-
momentaneam,etcitoindulcedinemconvertandarD,
minus Quia nomina vestra scripta sunt in
ait : « significabat. Postquam aulem crucifixerunt eum,

coelis (Luc. X, 20). » Judsei enim cum arundine diviseruntvestimentaejus,sorlemmiltentes,utadim-

scribere consueverunt. In vestevero coccinea sive pieretur quoddictumestper Prophetam dicentem:
purpurea, qua reges utebantur, quocun-
et caeteri « Diviserunt sibi vestimenta mea et super vestem
que animo illud faciebant, regem tamen eum esse meam miseruntsortem (Psai. XXI, 19). » Haecautem
apertissimepraedicabant.fi^earsjoMen^esmeMm.aece- meHor vestis, quae nec scinditur, nec dividitur,sed
perunt arundinem,etpercutiebant caput ejus.Uiemm sorte datur, sanctam Ecclesiam significat, non ha-

Apostolus ait: « CaputChristi Deus(7Co?'. xi, 3) » ;

bentemmaculam,velrugam,ve]aliquidhujusmodi.
caput ergo Christi arundine percutit, qui contra Et sedentes servabant eum. Et imposuerunt super.
eius divinitatem Scripturam componit, vel ipsum g caput ejus causamipsius scriptam: Hic est Jesus,
Dominum non esse, alicujus Scripturse auctoritate Rex Judxorum. Hunc autem tilulum Hebraice,
defendit(6l6). Et postquam illuserunt ei, exuerunt Graece et Latine alius evangelista (669) {Luc. xxiir,

eum et du-
chlamxjde, etinduerunt veslimenlis ejus, 19 Joan. xix, 20) scriptumncirrat, ut omnis lingua
;

xerunt eum, ut cruciftgerent. Neque enim convenie- vellegendoconfiteatur,quodJudaeicredereetconfiteri

bat, ut cum regio apparatu crucitigeretur, sed hu- nolunt Tunc crucifixerunt cum eo duos lalrones

milis appareret inhabitu, qui se ipsum humiliave- unuma dextris, et unum a sinistris. In hoc quoque
rat majestate.Exeuntes autem invenerunt hominem illudcompletum esse videmus « Et inter iniquos :

Cyrenaeum nomine Simonem hunc angariaverunt, ;

deputatus est {Isa. lui, 12 Marc. xv, 28) et in ; ;

uttolleret crucem e/ws.Cyrenaeus Aa3?-es, Simeon obe- medioduorumanimaliamcognoscerit(5^a6acMC.iii,

diens (667) interpretatur. Gentilis igitur homo pa- 2,juxta LXX). »—Et praetereuntes blasphemabant

triee coelestis haeres et Deo obediens, crucem Chri- eum, moventes capita sua, et dicentes : Vah ! qui
sti portat, de quo ipse Dominus alibi ait: « Qui destruit templum Dei, et in triduo illud rexdificat.

vult venire post me

abneget semetipsum, et toUat Quasi insani capita movent, Christo illudunt et ;

crucem suam, et sequatur me {Matth. xvi, 24 Luc. motu et voce ei insultant, dicentes Salva temet-
; :

IX, 23). » Et venerunt in locum qui dicitur Gol- ^ ipsum etnos : si FiliusDeies, descendedecruce. Sic
gotha, quod est Calvarix locus. Locus autem iste enim et magister eorum diabolus dicebat « Si :

sic vocatus est, quia ibi damnati decoUabanlur, Fihus Dei es, mitte te deorsum {Matth. iv, 6), »
ibique capitis calvarias amittebant (668). Fuerunt Non enim majus est de cruce descendere, quam a
tamen qui hunc locum acalvaria primihominissic mortuis suscitare. Hoc autemfecit Jesus. Cur ergo
nominatumfuisse putarent. Et dederunt ei vinum non credunt Judaei, eum esse Filium Dei (670) ?

pungentium quondam peccalis gentium coronatur. pretatio, etmulcensaurempopuli, nec tamenvera.

est enim aculeus inspinis, exquibus Christo viclo- Extra urbem enim, et foras portam loca sunt, ia

riae corona contexitur in calamo vero earumdem

;
quibus truncantur capitadamnatorum,etcalvariae,
gentium infirmitas atque inauitas manu compre- id est decollatorumsumpsere nomen, Sunt qui ))

hensa tirmatur, etc. Inhisautem omnibusChristus putent, Hieronymum appellare voluisse S. Ambro-
dum illuditur, adoratur. » Hier. « Isti quaecunque sium commentariis ad Lucam scribentem « Ipse
in :

fecerunt, hcetaha mente fecerint, tamen nobisqui crucislocus, velin medio terrae, ut conspicuusom-
credimus sacramenta tribuerunt. In chlamydecoc- nibus, vel supra Adse, ut Hebraei disputant, sepul-
cinea,operagentiumcruentasustentat;incoronaspi- turam. « Non Ambrosium tamen, sed ahum ia
neamaledictumsolvitantiquum,))etc.V.Bedam,etc. mente habuisse, colligitur ex commentario inepi-

(665) Jerem. xvn, 13 Omnes qui te derelin- : stolam ad Ephes. v, 14. In ea opinione fuisse Pau-
quunt, etc.
D lam et Euslachium, constat ex epistola inter Hiero-
(666)Hilar. « Typica inearatio servatur; utm-
:
nymianas 46 ad Marcellam.
firmitas gentilium corporum, manu Christi antea (669)Hieron. « Velitis nolitis,Judaei,omnis vobis
:

comprehensa etiam in Deum Patrem, quod caput gentiumturbarespondit: JesusRexJudaeorum,hoc

ejus est, acquiescat. ))
estimperatorcredentiumetconfitentium. » S. Aug.,
, , .

(crux) qui obe- « Hae quippe tres linguae ibi prae

(667) Beda « Imposita est Simoni
:
tract. 117, in Jo. :

caeteris eminebant:Hebrasa propler Judaeos in Dei

diens interpretatur, venienti de civitate Lybiae Cy-
renae,qu8e/ia?resinterpretatur...cumpopulusnatio- lege gloiiantes Grteca propter gentium sapien-
;

num, paganis ritibus derelictis, vestigia Dominicae tes Latina propter Romanos, muUis, ac peue om-
;

passionis obedienter amplectitur. » Hier. quoque : nibus tunc gentibus imperautes. » Ex Augustino
>.Juxta anagogen vero,crucem Jesu suscipiunt na- idem iisdem ferme verbis Beda.
(670)Hieron.,in h.l.:«Quidestplusdecruceadhuc
tiones, et peregrinus obediens portat ignominiam
Salvatoris. > V. etiam Hilarium.
descendere viventem, an de sepulcro mortuum
« Audivi quemdam expo- resurgere ? Resurrexit et non credidistis. Ergo si
(668) Hieron., inh. 1. :

suisse calvariae locum, in quo sepultus est Adam, tamen de cruce descenderet, non crederetis. Sed
et ideo sicappeUatum esse, quia ibi antiquihomi-
mihi hoc videntur dcemones imittere. » August.
nis sit conditum caput, et hoc esse quod Apost. di- qiioque, tract. 37 in Jo. « Quid ei magnum fuitde
:

cat Surge, qui dormis, etc. Favorabilis inter-

:
cruce descendere, qui potuit de sepulcro resurge-
 :

305 COMMENT. IN MATTH. - PARS IV, CAP. XXVII. 306

Hoec enim verbanon ex

sed diabolioo afflatu
se, A tiesenim peccamus, toties a Deo derelinquimur.
dicebant 132
•Indsei (671). Jam enim se diabolus IIoc enim Dominus ipse significat, cum mox de
vinci sentiebat, et crucis virtutem ferre non pote- psalmo subinferensait «Longeasaluteraea(PsaL :

rat : et idcirco Christi passioneiu impedire conaba- XX.I, 1). » Subauditur, sunt htec verba. > Cujus
«

TXiT. Simililer et p}'incif}es sacerdot um illudenl es cum ergosunt ? Vis audire cujus?« Verba derelictorum
scribis et senioribus dicebant : Alios salvos fecit,se meorum : ^> ac si dicat : « Hsec verba ego non di-

ipsum non potest salvum facere. Si Rex Israel est, xissem, nisi pro delictis meorum fidelium doluis-
descendat nunc de cruce, et credimus ei;conftdit in sem (674). » Doleo autem, quia quos tara dura et
Deum, liberet eum nunc, si vult. Dixit enim, quia amara morte Deo reconcilio, propler peccata quae
DeiFiliussum. Idipsumautem et latronesquicruci- agunt, iterum a Deo derelinqui et ad mortem ten-
fixi erant cum eo improperabant ei.ldemdicant om- dere video. Quidamautem illicstanteset audierites,
nes, quia eodem spiritu loquuntur omnes. Promit- dicebant ELiam vocat iste. Non omnes (67o), sed :

tunt se credere, si de cruce descendat: qui si de quidam hoc dicebant, illi scilicet qui haec verba
cruce descendisset, nos a morte non liberasset.Unde non inteliigebant-£'f continuo curreno unus ex eis,
mors, inde vita; perlip:num mors venit, per lignum acceptam spongiam implevit aceto,etimposuit arun-
vita redit. Ideoque Dominusde crucedescendere b dini, etdabat ei ftedere. Continuo, inquit, ut Domi-
noluit, quia mundum per crucera redimere voluit. nus dixit, tsitio, » sicut Joannes evangelista scri-
A sextnautem hora tenebrae factse sunt super univer- bit (Joan. xix, 29), currens unus ex eis implevit
sam lerram,usquein horam riOMam. Ubiquetenebrae spongiam acetoel dabat ei bibere. Non enim ace-
fiunt, sole justitiae obeunte. Sicut eo nascente illu- tura, sed tinem Christus sitibat. Synagoga taraen
minatus est mundus, et populus qui sedebat in te- hoc dabat quod habebat (676). Quid enira acetura,
nebris vidit lucem magnam ita eo moriente obscu-
; nisi eorura doctrina araara, acetosa, erronea et
ratusest,et ignorantiae tenebris interius obvolutus venenosa ? Quid vero spongia, nisi eorum corda
est, quia « csecitas ex parte contigit in Irael (fiom. fraudulenta et latebrosa ? At vero arundo cura
11,25). » Quo viso miraculo alter latronum credi- qua scribitur, ipsa Scriptura intelligitur. Quid
dit ; el cumpriuseumsimulcum sociodespexisset, ergo illud facturasigniticavit, nisi quod Synagoga
postea illum defendere coepit, dicens alteri, ut alius pravara doctrinam et haereticam potionem usque
evangelista refert: «.Neque tu times Deum quod in hodie cogitare et scribere,et contra Christum loqui
eadem damnatione es [Luc. xxiii, 40). » Sic igitur et effundere non cessat ? Alii vero dicebant Sine, :

priusambo,posteaalteretnonamboiraproperabant videamus, an veniat Elias liberans eum. Hoc illidi-

ei (672). Et circa horam nonam clamavit Jesus voce cebant qui non intellexerant quid Christi verba
^
magna dicens : Heli.heli, lamasabacthani.hocest significarent, quibus modo superius dixerat Eli, :

Deus meus, Deus meus, ut quid dereliquisti me ? Eli.—Jesus autemiterumclamansvocemagna,emi-

Homo est qui loquitur, et qui se derelictum dicit. sit spiritum (677). In potestate enimhabebat et vivere
Corpus suura, quod est Ecclesia, secundum quos- et volebat. Unde et alibi ait
raori, sicut « iNemo :

dam a Deo derelictum dolet (673) ipse enim se- : tollitaraeaniraam meara,sed egoponoeara,etite-
cundum se nunquara a Deo derelinquitur nerao : rum sumo eara {Joan. x, 18). » Et ecce velum —
enim derelinquitura Deo, nisiillequi peccat. Quo- templi scissum est in duas 133 partes a summo

re. S. Gregor., hom. 21 in Evang. « Qui de cruce

)' : transforraans,quod olim in psalmo eructaverat,id
descendere noluif, de sepulcro surreiit. Plus igitur in supplicio crucis sub redemptorum suorura voce
fuil de sepulcro surgere, quara de cruce descen- clamabat- Deus, Deusmeus, etc, « Vox in doctrina
dere? Plus tuit mortera resurgendodestruere,quara est, non querela. »

vitam descendendo servare. » (674) S. Arabr., serra. 3, in Psal. cxvui « Cbri- :

(671) Hieron., dedaemonibus loquens « Statim : stumsederelictumraanifestat propter nos,quorum

enim ut crucitixus estDorainus,senserunt virtutem peccat portabat. »
fractas esse vires, et hoc
crucis, et intellexerunt, (675) S. Hier. « Non omnes, sed quidam, quos
agunt, ut de cruce descendat ; sed Dominus sciens arbitror milites fuisse Romanos, non intelligentes
adversariorum insidias, permanet in patibulo, ut D sermonis Hebraici proprietatem. Idera habet
diabolura destruat. » Beda.
(672) Hieron.,inh.l.:«Hicper tropuraqui appella- (676) Hier. « Usque hodieJudaei el oranes incre-
:

turT-y/^fl-^iiprouno latrone uterque induciturblas- duli Dorainicae resurrectionis aceto et felle potant
phemasse. Lucas vero asserit quodalteroblasphe- Jesura. » Beda « Dabant quod essent.Judoei quo-
:

mante, alterconfessussit, et econtrario increparet que acetura,degenerantesavinoprophe-

ipsi erant
blaspheraantem non quod discrepent Evangelia,
: tarura et patriarcharum, tanquam depleno vase,de
sed quod priraum uterque bla>jphemaverit, dehinc iniquitate mundi hnjus irapleti, cor habentes velut
solefugiente... unuscredideritin Jesum,et priorem spongiam.cavernosisquodamraodoatquetortuosis
negationera sequenli confessione eraendaverit. » latibulis fraudulentum. »
S. Arabrosius, I. x in Lucara. « Fortasse et iste : (677) Beda « Quod aufem dicit Emisit spiri-
: :

priusconviciatus est.sedrepente ronversus.» Aug. fum, ostendit divinae potestatis esse, emitterespi-
tamen lib. iii De consensu, cap. 16, unum tantum- rilum ut ipse quoque dixerat Nemo potest tol-
; :

modo blasphemssseChristura vult,et Matthaeuraet lere animam, » etc.Hoc ille,ut soIet,ex Hieronyrao,
Marcum,« brevilerperstringentes hunc locura,pIu- qui pariterad DivinjB potestatisindiciuraest,
h.l. : «
ralem numerum
pro singulari posuisse. » eraittere spiritura, ut ipse quoque dixerat Nemo :

(673) S. Leo, serm

16, l)e Pass. Domini, cap. 7
. : potest toilere animainmeainamc,y> Qic. Idemlerme
« Dominus Jesus omnia in se corporis sui raerabra habetHier. ; ia epist. adHedib.,qu. 8.
 ;

m S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 308

usque deorsum (678) ; et terra mota est ; et pelrx A seph,qui et ipse discipulus erat Jesu.Hic accessit ad
scissx sunt ; et monumenla aperta sunt ; et multa Pilatum, et petiitcorpus Jesu.Tunc Pilatus jussit
corpora sanctorum qui dormierant,surrexeruni,et reddi corpus. Qui enim iste Joseph dives et nobilis
exeuntes de monumentis,post resurreclionem vene- erat, ideo Christi corpus tam facile a Pilato potuit

runt in sanctam civilatem, et apparuerunt multis. impetrare (68l).£^/ accepto corpore.Joseph involvit
Voce Christi moventur elementa etsimul cum eo ;
illud in syndone munda, et posuit ilLud in monu-
valt dissolvi atqiie finiri omnis creatura. Velum mento suo novo quod excideratin petra, el adoolml
,

templi scinditur ; apparent Sancta sanctorum. et saxum magnum ad ostium monumenti, et abiil.Do-
sublato vemine velere, revelantur fundamenta cet nos Joseph, qualiter Christi corpus suscipere
Scripturarum.Movetur terra, scindunturpelraB ut ;
debeamus; docet nos mundo corde et pura con-
quia Judaeiin suaintidelitate immobiles perstiterunt, scientia (682) illud suscipere, quod ipse in syn-
gentiles ab infidelitate moveaetur, et ad fidem cur- done munda involvit, et innovo monumentoponit.
rant, et ad doctrinse evangelicae pluviam hau- Erat autem ibi MariaMagdalene etalteraMariase-
riendam, corda prius dura et lapidea ape- dentes contra sepulcrum. Merito eis Dominus post
riant (679). Corpora vero quae resurgunt veram resurrectionem suam prius apparuit, quae sic eum
Christi resurrectionem testantur. Centurio autem custodiebant, eura videre cupiebant et quia
b si ;

et qui cum eo erant custodientes Jesum.viso lerrae- eum nonpoterant.anteipsiussepulcrum

jara videre
molu,ethis quae fiebant,timuerunt vaide.dicentes : sedebant. Nolabant looum quein frequenlare vole-
Yere Dei Yiiius eratiste. Gentiles credunt, Judaei bant, eta quo, si fieri posset, recedere nolebant.
pereunt Dicunt Judeei, secundum legem dehelmori, Taedet iam Judaeorura jiudire blas{)hemias: conve-
quia Filium Dei se fecit Dicunt gentiies \ere Dei : niunt iterum rogant Pilatum ut sepulcrum custo-
;

Filius erat iste. Magnus homo iste centurio quiJe- diant,quasi in sepulcro teneri valeat qui ubiqueet
sum morientem cw&iodxi.Ei^ant autem ibi mulieres et omnia continet. At ille jam fatigatus, et eos jam

multse a longe, quse secutas erant Jesum a GaLilaea, audire conteranens Ite, inquit, et custodite sicut
:

minislrantes et : inlerquas erat Maria Magdnlene, scitis. Vadunt, illi, sepulcrum inuniunt, custodes

et MariaJacobi,et Joseph mater,et mater filiorum ponunt, lapidem signant; et tam diligenter orania
Zebedaei. Istai enim mulieres, quae Christum pio faciunt, ut et quamvis nolentes, sibi tamen
ipsi

amore secutae fuerant, etiam in morte eum non testes sint, Doaiinum resurrexisse et nullo modo :

relinquebant.Heec est autem illa Maria Magdalena, sic positura futuri potuisse (683).
de qua Dominus ejecerat septen? '^eemonia ; illa CV. (Cap. XXVIH.) Vespere autem Sabbati, qux
vero altera Maria, mater ejus fuit, id est soror P Lucescit in primaSabbati venit Maria Magdaleneet
matris ejus (680). Cum sero autem factum esset, altera Mai'ia videre sepulcrum (684).Vespere (685)
venil quidam homodives ab Arimathaea.nomineJo- enim qui et vesperus dicitur, stella est, quae alio

(678) Hier. ; « Velumtempli scissumest,etomnia tiara spiritualem et hoc sentire, quod corpus Do-
legis sacramenta quae prius regebantur prodi ta sunt, mini, non auro, geramis et serico, sed linteamine
alque ad gentium populum transierunt. >^ V. epist. puro obvolendum sit quanquamet hocsignificet,;

ad Hedib. 1. all. quodillein sindonemundainvolvit Jesum,quipura

(679) Hilar. « Petrue scissee
: sunt omnia enim : mente eum suscepevii. » Eadem Beda.
tura valida et fortia penetraus Dei verbum, et po- (683) Hihir. « Metus furandi corporis,etsepuIcri
:

testas aeternce virtutis irruperat. » Hier. «Mihi vi- . custodia atque obsignatio, stultitas atque infideli-
detur terraemotus et reliqua typum ferre creden- tate testimonium est quod signare sepulcrumejus
;

tium, quod pristinis errorum vitiis derelictis, et voluerint,cujuspraeceptoconspexissentdesepuIcro

cordis emollita duritia, qui prius similes erant tu- mortuum suscitatum. » Hier.: «Nonsuffeceratprin-
multis mortuorum postea agnoverint Creatorem.» cipibus sacerdotum, et scribis, ac Phaeriseis cruci-
Idera habet Beda. Vid. S. Leonem, serm. 2,8, 10 fixisse DorainumSalvatorem,nisisepulcrura custo-
De pass. dirent, coLiortem acciperent, signareot lapidem.et
ad v. 5o, 61 « Consuetudinis Ju-
(680) Hieron. : quantum in illis est,raanumopponerent resurgenti

daicsefuit, nec ducebatur in culpam, moregentis ut diligentia eoruin nostree fidei proficeret.Quanto
antiquo, ut muUeresde substantia sua victum al- ij enim ampliusreservalur.tantomagis resurrectionis
que vestitum praeceptoribus ministrarent... mini- virtus ostendilur undeetiu monumentonovoquod
:

strabanl autera Domino de substantia sua... Vi- excisum fueratiu petra, conditusest: nesiexmul-
deamus qiiales comites habuerit,Mariara Magdale- fis lapidibusaedificatuin esset, suffosis tumuli fun-

nam a qua septem dtemonia ejecerat,et Mariam

;
damentis, ablatus furto diceretur. » Haeo sed muti-
Jacobi, et Joseph matrera,materterara suara,soro- lata habet Beda.
rem Mariae matris Doinini, et raatremfiliorum Z^- (68+) Est horailia sancti Brunonis, ut reliquaB
bedaei Cfeteris relinquentibus Dominum, mu- Eraisenoattril)utae in Sabbato S.
lieres in officioperseverant, exspectantes quod (685) Baronius ad an. 34, nuin 167, locum huno
promisserat Jesus ideo meruerunt priraue videre
;
per difticilem vocat,» et qui sedulum postulet exa-
resra-gentera. » V. Aug., lib. lu De cons., c. 21. ctumque studiuuv.ciim etiu eonon parum fatigata
(681) Hieron. « Dives refertur non de jactantia
: fuerint doctissiuiorum virorura ingenia.» A lapide
scriptoris... sed nt ostendat causam, qtiare a Pi- difticilemliicdicit es?,eantiLogia?n : sed pnectBteris
latocorpus Jesu potueritimpetrare pauperis enira : interpretibus Maldonalus ad h.l.scribit «Hiclocus :

et ignoti non eiat, ad Pilatum praesidem RoraanaB ideo oraniura interpretura sententia difticilimus
potestatis accedere et crucifixi corpus impetrare.» judicatiir, quod et ipsa per se verba obscura sint,
Ex Hieronymohaec eadem Beda. et neque alii evangelistiE cum Malthaeo, neqiie ipse
(682) Hier. « Fossuraus autem juxta intelligen-
: secum Matthaeus.neque ioter se alii,neque Marcus
 »

m COMMENT. IN MATTfl. — PAHS IV, CAP. XXVIII. 310

noraine lucifer 134 vocatur.Et haperus (\n\dem, A Maria Mngdnlena et allera Mariatnderes^pidcrum:
sive vesper vocaturin fine diei, Lucifer vero in prin- illa videlicet hora quae lucescit in priraa Sabbati,
cipio. Siepeenira quando oritur, parvissimo inter- id est in priinapartediei (688). Arabfe autem Maria
vallo solera prtecedit. Quod autem evangelista hoc vocantur,quoiIs/f^/a??iar/s(68',))interpretatur. Duae
de stella intellexerit, exeo apparet, quod feminino igitur stelUe tertiam sequuutur, et simid solem
genere dixit ,
qnx lucescit in prima Sabbati ad : justitife qunprere veniunt. Dure autem
stelloe duee

quod enim, nisiad stellam, quae pronomen refera- suut Eoclesite, Judieorum scdicet et gentium, quee
tur ? Sabbatum autem unumquemque diera voca- coelitus morluorura resurrectionem
illuminata^,
bant. Dicalur ergo Vespere autem Sabhali appa-
: prtedicant. Et ecce terrxmotus factus est magnus.
qus vesper et Lucifer voca-
rente, id est illa stella Magnus enim terraimotus (600) fif, quando in his
tur,jamdiera proximam nuntiante: nonautemillam duabusmulieribustantautriusquepopuli multitiido
dico quff apparet iu tine diei, sed illam qufe vide- ad Christum covicnvvW.. Angelus enim Domini de-
tur in j)rincipio. id est qute lucescit in prima Sab- scendit decoelo, et accedensrevolvit lapidem, et se-

bati ; hoc est quie lucere incipit in prima parte debat super eum. Hic enim angelus, Ecclesife prae-
primi diei, qui nunc
Dominicus appellatur. dicatores significat, ad quorum voces terrHemotus
dies
Veiiit Marin Magdalena et altera Maria videre se- g fiunt quia peccatores, qui terra vocantur, eorum ;

pulcrum. Hanc enim stellam, quia ceeteris clarior prfedicationibusab infidelitate ad fidem transeunt.
est, iter agentes observare solent. Hujus igitur Istiautem lapiderarevolvunt, Scripturasexponunt,
signo hse sanctae mulieres ad sepulcrum venire coe- tabulas aperiunt, et legein quae ineis scripta erat,
perunt « Et valde mane cum adhuc tenebrse es- omnibus revelant : sedent autein super lapidem,
senl {Joan. xx, t), » Joannes ail, sole tamenjam
ut quia iutelligunt, habent quae in ta-
et in potestate
oriente (686), ut Marcus dicit, veniunt ad monu- bulis lapideis scriptacontinetur. E}'at autem aspe-
mentum. enim sit ortus sohs quam recessio
Prlns ctus ejus sicut fulgur, vestimenta ejus sicut nix. et

tenebrarura. Potest aatem et aliter dici, ut non de In altero igitur lerrebat malos, et in altero raul-
vespere diei, sed de vespere noclis inteUigatur : cebat bonos (691). Iliinc autem imitantur prse-
habet enim noi suum vespere, quod aurora, vel
et dicatores, quando malis etiamnum ignem, bo-
crepusculum dicitur. Ue quo vespere ait Moyses nis vero eeternam felicitatem promittunt. Unde :

« Factum est vespere et mane dies unus(Gm.i, o).» et custodes territi, et velut mortui facti dicuntur ;

Quod si de vespere diei intelligatur, nox tota relin- mulieribus vero dicitur Nolile timere vos (692). Illi :

quitur. Unde quidam expositores totum diem simid timeant, quibus ignis et furor paratus est vos au- ;

cum nocte sua unum diem computant et ita fit p tem 135 cur timeatis, quaevestros socios etami-
; -,

vespere noctis cum mane diei, dies unus; etquam- cos videtis. Scio enim quodJesum quicrucifixusest,
vis eiro hoc in Genesi (687) aliter exposuerim ta- quasritis, ideoque servos ejus timere non debetis.
;

men hic inlellectus, propter haec Evangelii verba, Non est hic : videlicet pra^sentia corporis, qui ubi-
modo mihi magis placet. Dicatur ergo Vespere : que Sed ubi credimus tunc
est potentia divinitatis.
autem Sabbati, id est vespere noctis Sabbati venil eum fuisse ? Ego quidem facile crediderim eum tunc
ipse secum convenire videantur: » quod allatis dicere Matlhaeum, atqiie Marcum cum ti^ansisset
evan»elistarum verbis postea exponit. Sabbatum ; mane una Sabbatorum, id est illuces-
(686; VI, 2 Et ualde inane una Sabbatorum ve-
: cente die prima Sabhatorum alterius hebdomadis,
niunl ad monumentum, orto jam sole. or/o jam soZe, radiis ejiis coelum aliquanto ilius-
(6S7) In edit. Rom. S. Brunonis, pag. 2, c. i. trantibus, ut ex Euthymio explicat a Lapide vel ;

(688) .Mystice hic omnia explicat Chrys. ser. 74, sole jara orto etapparente quando finito itinere ad
75, etc. Jiixta lilteralem sensum agitiir de couci- moniimentum pervenere, ut interpretatur Diony-
handis his evangeiislarum loois 1"« Vespere Sab- : sius Alexandr. in epist. ad Basilidera. V. eliam
bati qujE lucessit in prima Sabbati. 2" transis- Cum Jansenium Conc. c. t4."), cfeterosque interpi-etes.
set Sabbatum v;dde inane iina Sabbalorura, orto (689) Isidoriis, Orig., I. vii, c. 10, Maria inter-
jara sole. '.i" Una autem Sabhati diluculo. 4" Valde pretatur liiuminatrix aut steiLa majHs. Sic enim
mane cum adhiic tenehrae essenl. » Aiictor diias poslea S. Bernardus homil. 3 siip. Miss. est.
explicatioues proponif, primara ut vespere stella D (690) Beda « Terreemotus significat corda car- :

significetiir, qu;e cuin mane etiara appareat, matii- naliiim per fidem passionis et resurrectionis con-
tiniira leinpiis hic signiticet : seciiu iam.iitqiieraaci- ciitieuda aii poemtentiam. »
moduiu iies bahet suum .<>ero, id est finem diei, (691) Beda « Qui et terribilis ad damnandum
:

ila nox tiaheat se7'0 suum, id est noctis Hnem, idem reprohos, et benignus esset ac blandus ad conso-
ac principiiim diei ; utramqiie hanc expositiouein landos electos. »
proposiiit Baronlusl. all. ciimqne ohjectiira sibi es- (692) Pr.eclare llilar. : « .Xnsdus Domini de ccelo
set adversus primara explicationera, in Gr.-vco esse desc-endens... misericoidire Dei Patris insigne est,
oj/£qiuE vo.x stellam sigiiiricire non potest Cr.eco ; resiirgenti Kilio ab inferis. Virtutuiu coelestiiim
textui detrahit, et concludit « Si ista non placet, : ministeria raittentis. » Greg., hom. 21 in Evang.
sequendiiin iii his pr<e Ccfileris interpretibus propo- « In fiilgore terror timoris est in nive autem hlan- ;

nimus Maldonatiim itain po>trema editione. .Vlal-

: diraftutiiin candoris. Quia vero oiunipotens Deus,
donati aiitem sententia vix ditrerl al) altera aiicto- et tcrrihilis peccatorihiis, et blandus est justis,
ris nostri, uisi quod masis fain ex[)licat et coiifir- recte testis resiirrectiouis ejiis angrlus, et in ful-
raat (quam ainpleilitnr eliam Menochius, lih. vm, giire viillus, et in candore hahitus demonstratiir,
V. C. c. t, n. 3, aliiqiie). Nirairiira cura in Gr>eco iit <le ipsa sua specie, et terreret reprobos, etraul-
sit oii TCi^^v.rw sero Sabbatorum, idestpostSabba- ceret prios. •
tum proprie dictum, et finita hebdomada ; idem
311 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 312

matrem visitasse, quae plus oeeteris dolore afflicta,k quem non Jesum, sed hortulanum esse putabat.
ejus resurrectionem exspectabat. Quidenim, sihoc Quem cum voce cognovisset, accessit ad eum et ;

evangelistae non dicant ? Non enim, ut Joannes ait, quamvis ei diceret Noli me tangere, tenuit ta- :

omnia ejus facta scripla sunt. Inde vero rediens, men, et osculataestpedes ejus. Tuncetaliae mulie-
primo apparuit Mariae Magdalense, quam ipsis apo- res venerunt: plaresenim Lucas fuisse commemo-
stolis vel aliquibus aliis. Haec autem recipiat qui rat [Luc. xnv, 10) quas cum Dominus benigne
;

vult:ad credendum an tem neminem compello (693). salutasset, ipsse quoque tenueruntpedesejus.Unde
Sequitiiv Surrexitenim, sicutdixit : veniteet videte
: et hic subditur Et ecce Jesus occurnt illis dicens:
:

locum ubi positus erat Dominus. Nam et Ecclesiae Avete : autem accesserunt et tenuerunt pedes
illae

doctores saepe nobis locum ostendunt in quo Dorai- ejus, el adoraverunteum. Tunc aitillis Jesus Nolite :

nuspositus fuerat.dum sanctarumexempla Scriptu- timere ; ite, nuntiate fratinbus meis ut eant in Gali-
rarum exponentes, ubi ejus nativitas, passio et re- Laeam.ibime videburit. Gerldn laque de resurrectione, i

surrectio sil prophetata, nos docent.Vis videre lo- jamnonsicutprius,Dominumdemonumentosubla-

cumin quo Dominusposilusfuerat,legeinpsalmis: tum annuntiant, sed et eum se vidisse, et cum eo se
« Ego dormivi et somnum cepi, et resurrexi, quo- locutas esse affirmant : dicuntdiscipulis ut vadant
niam Dominussuscepitme(694).>> Etcitoeuntes, B — in Galilaeam, et ibi eum videbunt, sicut praedixerat.
dicite discipulisejus, quia surrexit, et eccepraecedet Qux cum abiissent ,ecce quidam de cusiodibus vene-
vosinGalilaeani ;ibi eumvidebitis : ecce prsedixivo- runt in civitatem,et annuntiaverunt principibus sa-

bis.Ecce muher quae fuerat janua mortis, prima cerdotum omnia quse factafuerant. Et congregati
praedicat resurrectionem (695), et ostendit januam cumsenioribus,consilioaccepto,pecuniam copiosam
vitae. In Galilaeampraecedit Dominusibiquediscipu- dederunt militibus, dicentes : Dicite quia discipuli
los exspectat quia tunc sancti Deum videbunt,
;
ejusnocte oenerunt ,et furali sunt eum,nobis dormien-
quando patriam reversi fuerint. Galilaea namque
in tibus : et si hoc auditum fuerit a praeside, nossuade-
apostolorum patria fuit unde et « viri Galilaei » ; bimus ei, et securos vos faciemus. AtilLi, accepta
{Act.i, 11) dicuntur. j?'^ exierunt cito demonumento pecunia, fecerunt sicut erant edocti: divulgatum et

cum timoreetgaudiomagno.currentes nuntiaredis- est verbum istud apud Judaeos usque in hodiernum
cipulis e/ws.Marcus autem dicit quod fugientes de diem. Ergone tantum potest avaritia, tantum potest
monumento {Marc. xvi, 8), quia terror invaserat amor pecuniae?PriusChristumvendidit; nuncl36
eas, nemini quidquara dixerunt. Per quod datur in- iterum ejusresurrectionem negarecompellit (697)-
telhgi, quia priusdevisione angelorum nihil dixe- miseri Judaei Sufficiebat vobis semel Christum !

runt,solummodonarrantesde monumento Dominum q occidisse sufficiebat vobis semel eum emisse ite- ; :

esse sublatum. Sic igitur se habet ordo (696). Vene- rum pecunia eum emitis, et majori quam prius
runtmulieres ad monumentum, viderunt angelum, pecunia comparatis et, quantum in vobis est, ;

quem tamennon angelum,sedjuvenem esse puta- ecce iterum eum occiditis, dum eum resurrexisse
bant cucurrerunt ad apostolos et de angelo qui-
; : et vivere negatis.
dem etejus verbis quibus Dominum resurrexisse CVI. Undecim autem discipuLi abierunt in Gali-
quidquam dixerunt, hoc solum
audierant, neraini l3eam,inm,ontemubi constitueratiLlis Jesus,etvidentes
nuntiantes Dominum in monumento non esse.Cucur- eum adoraverunt, quidam auttem dubitavo^unt (698).
reruntergo simul Petrus et Joannes, et sola lintea- Haecautem visio quandoacta sit, incertum habeo ;

mina invenerunt. Quibus recedentibus, mulieres quoniam Thomas, qui unus erat ex istis, antedies
remanserunt ili: et tunc quidem Maria Magdalena octo Dominum non vidisse narratur. Et accedens
inclinavit se et prospexit in monumentum, et vidit Jesus locutus est eis, dicens Data est mihi omnis :

duos angelos ibi sedentes qui cum eam consolaren-

: potestas in coeLo et in terra. Qui enim secundum divi-
tur, conversa est retrorsum et vidit Jesum stantem, nitatem semper simul cum Patre et Spiritu sancto

(693) De Matre fuse ex TT. id contendit Suarez p. (696) Vid. S. Aug. De consens. Evang., lib. iii,
tom. in 111 p., disp. 49, sect. 1, auctoritate Am-
II num. 69, quem fenne A. sequitur ; Maldonatum ad
brosii, Sedulii, etc. De caeteris vid. sect. 2, 3. cap.xxviii Matth., Barradas,tom.IV Commentarior.
(694) Psal. Chrysolog., serm. 75
111, 6, « Non : in Concord.. lib. vii, 3 c
Jansen., Concord. cap. ;

feminarum formas. sed Ecclesiarum typum defe- 145 ; Franciscum Lucas, a Lapide, etc.
runt Dominicum ad sepulcrum. » Et serm. 76 « Ma- : (697) Chrysol., serm. 80. « Judaei, vendente Juda,
riam etalteram Mariam Ecclesiae ex duobuspopu- emerunt, ul perderent Christura, uunc pecuniam
lis venientis tiguram diximus habuisse, » etc. copiosara, ut se legera, palriara, templura perde-
(695) Hilar. « Qiiod vero primum mulierculae
: rent, eftuderunt. Viri sanguinumet dolosi statuunt
Dominum vident, salutantur, genibusadvolvuntur, pretium falsitatis, perfidiae conliciunt instrumen-
nuntiare apostolis jubentur, ordo in coutrariura tum, comraercio crudeli fraudem fidei, veritatis
causae principalis est redditus ut quia a sexu isto ; latrociniura nuudinantur, » elc
coepta esset, ipse primum resurrectionis glo-
mors (698) Est pars horailiae inter spurias Emiseni re-
riae et visus, et fructus, et nuntius redderetur. » lata fer. vi post Pascha, pag. 126. Nara in illa ho-
Ambr., lib. xix in Luc: « Mulierum per Jesum milia plura interjiciuntur de loco, Galilaea nimi-
non solum culpa solvitur, sed etiam multiplicatur rum et monfe ubi constjtuerat illis Jesus, et rays-
gratia, ut pluribus suadeat quae unum antea dece- ticis eorum significalionibus tota pag. 127. 1. A
perat. » V. Chrysol., serm. 77, etc, et Greg., ho- verbis vero illis El accedens Jesus Locutus est eis,
:

mil. 25 ia Evang. etc, reliqua utrobique sunt.

 H3 COMMENT. IN MARC. 314

omniumrerum polestatemhabuit, aunc etiam se- A sive Judaei fuerint, sive gentiles (700); docele eos
cundum humanitatem omniiim rerum potestatem servareomnia quxcunqne mandavi vobis. Cui hoc
accepit (699); ut homo ille qui nuper passusest et videtur impossibile, solam teneatet custodiat cha-
coeii et terne dominetnr, neque jam solummodo Ju- ritatera (701). Ecce ego vobiscum sum omnibus die-
dseorum, verura etiam omnium gentium et Deus et bus usque ad consummalionem sxculi. Magna pro-
Dominusesse credatur. Habet enim potestatem in missio magnus et insuperabilis clypeussecurita- ;

cceio coronandi quos vult habet et in terra pote-

; tis. Ego, inquit, vobiscum sum, ia vobis pugno :

statem eligendi quoscunque viiit, quia et hic et ibi vos defendo ; nihil timeatis ; itesecuri (702). Si

faLcHqmdqmdvuU. Emitese}'godoceteomnes genles, enim Deus pro vobis, quis contra vos? Dicite ergo :

baptizanteseasinnominePatris, et Filii, etSpiritus « In Deo facieraus virtutem et ipse ad nihilum

;

sancti. Jam, inquit,nulla distinctio esl « Qui cre- : deducet inimicos nostros {Psal. cvii, 14) : » cuiest
diderit et baptizatus fuerit. salvus erit (Marc. xvi, honor et gloria in saecula saeculorum.
16) : » omnes docete, omnes vocate el baptizate, Amen.
(699) « Nec quia
Cyrille., lib. in Joan., cap. 73 : ia prseceptis Christi est? Nullum habeas inimicum,
data potestas dante Patre, minor vids-
est, idcirco. neminemodio habeas,nemini maledicas. » V. Aug.,
bitur acce|)it enira ut homo.... .\nnon vides in istis
; r> sermon. 3o8, n. 4 enarr. in ps. lxxxix, n. 17, etc.
Patremquidemut Deum dare, Filium autem ut ho- (702)Chrys., ad b. 1.: « Ne mihi, inquit, difficiil-
minem accipere illa, qiiae ut Deus habebat? » Hier., tatemrerum dixeritis;egoenim vobiscumsum,qui
ad h. 1. « Illi potestas data est, qui paiilo ante cru-
: omniafacilia reddo, » etc. A. De vocat. gent., lib.
cifixus,qui sepultus in timulo, qui mortuus jacue- 11, c. 2 « Ecce vobiscum sum, » etc.
: id est, cum :

rat, quipostea resurrexit. In coelo auteraet in terra sicut oves introieritisin mediumluporum,nolitede
potestas data est, ut qui ante regnabatin coelo. per vestra infirmitate trepidare, sed de mea potestate
fidera credentium regnet in terris. » confidite,qui vosusqueadconsummalionemsaeculi
(700) Auct. De vocat. gent., lib. ii,c. 2: « Nun- io omni hoc opere non derelinquam non hoc ut :

quidhacprceceptione,ullarumnationumullorumque nihil patiamini ; sed,quod multomajusest, praesti-

horainumfactadiscretio est? Neminem ex.cepit, ne- turus, ul nulla saevientium crudelitas superemini.
minem separavit genere, neminera conditione dis- In mea enim potestate praedicabitis, et per me fiet
tinxit. Adomnesprorsushomines missum est Evan- ut inter contradicentes, inter furentes, Abrahae filii
gelium crucis Christi. » de lapidibussuscitentur. Ego insinuabo quid docui,
(701)Ciirys., hom.91, n. 3 « Quidenim difficile
: ego faciam quod promisi. »

EXPLICIT SECUNOUM MATTH.EUM.

SANGTI BRUNONIS ASTENSIS

EPISCOPI SIGNIENSIS

COMMENTARIA IN MARCUM.

1 37 Exposito Evangelio Matthfei,nunc secundum C /deo quidem non exponimus.aut quia perse facilia
ordincra ad Marcum transeamus, in quo non mul- sint,autquiajamsuperiusinMatthaeoexpositasunt.
tum quidera nos laborare necesse erit, quoniara Similiterautemetin Luca,etin Joanuenos, vita co-
valde pauca ibidicuntur, quae in Matthaeo exposita mile(703),faceresperamus.Eavidelicetexponemus
non sint. Cum enim quatuor sint evangelistae, et in sequentibus, quae exposita non fuerint inantece-
aliqiiando duo, aliquando tres, aliquando omnes dentibus. Nunc ad Evangelii verba veniamus.
idem dioant non est necesse in singulis exponere
; INCIPIT SECUNDUM MARCUM.
quod in uno exposuimus. Facilius enim tibi est I. [Cap. 1] Initium Evangelii Jesu Chrisli Filii
chartam revolvere.quam mihi in iinoquoque eadem Dei. Sicut scriplum est in Isaia propheta : Ecce
scribere. Quaecunque igitur in Marco non exponimus, mitto (704) angelum meum ante faciem tuam, qui

(703)Solemnis haec forraulae, et ab ethnicis olim, uxortua : quibusconveniunialia Elisaei ad mulie-

et multo magis a Christianis postea adhibita, ex rem SunffilV Reg. iv, 16. In lemporeisto, etinhac
doclrina S. Jacobiiv, l^.Ecce nuncquidicitis,hodie eadem hora, si vita comes fuerit, habebis in utero
aut crastinoibimus, etc, proeo ut dicatis, siDomi- fiilium.
nus voluerit, et si vixerimus. A. noster verbis uti (704) Ecce egomitfo, Vulg. Deest tamen, ego, in
voluisse videtur, quibus, simili veliiti exceptione Ilala apudSahatier, deestapud Bedam, etc; estta-
interposila, usus est angelus Abrahffi nasciturum ^ men in Graeco tfJov eyw «7ro<TT6X).w, et Latinis aon-
:

filium promitteas.(;en. XVIII, 10 Bevertens veniam: nuUis.

adte,temporeisto, vitacomite,ethabebit /lilivmSara
 :;

315 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 316

prgeparabit viam tuam ante te. Vox clamanlis in A lens ut ipsiusloci sublimitate intelligant ad quan-
;

deserto : Parale viam Dornini^rectas facite semitas tam gloriam eligantur, et quod caeteris omnibus
ejus. Hoc, inqiiit, initiiitn er<^o facio in Kvangelio praeferantur (707). Sed qiiare duorlecira eliguntur ;

Je-iu Christi Filii Dei, et a Joanne Baptistascribere nisi quia dies erat, et diiodecim (708) horas habere
incipio, qni ejns pi-apcursorfiiit, ejusque adventura habebat? Sicenim ipse ait « Nonneduodecimsunt
:

nnntiaremissus est. Sicut scriptwn est in Isaia pro- hoPie diei ?(Joan. xi,9.))) Qui ambulant inluce non
pheta Eccemitlo angelum meum ani.e faciem tuam
: offendit, qiiia lucem mundi hiijus videt. «Ego sum
etcox c lamantis tndeserto: Parateviam Domini.ll )c luxiuundi.Qui seqiiiturmenonambiilatintenebris,
a iteoinori totiifn in Isaia, sed ex parte in [saia, et sed habebitlumen vitae {Jo'jn. vm, 12). » Ipsi enim
ex parte in Malichia scriptiitn est (70S) nisi forte
: sunt Ecclesiae portae, de quibus dicitur Diligil :

per aeqiiipollentiam hoc aliquis intelligere velit. Dominus portas Sion {Psal. lxxxvi, 2). » Quiaigitur
Angelus eniin, qiii ante faciem Christi in M.ilaishia qiiodecim sunt Ecclesi.e portae,duodecim (709) eos
mittitur, in Isaia voxclamantis in deserlovociilav; esse portiiit, ut essent ab oriente porlae tres ab
et de quo ibi dicitur Quipraeparabit viam tuam ante
: occniente portae tres, a meridie portae tres, ab aqui-
te,Parate viam Domini. Quantum ergo ad litteram lone portae tres. Hos autem mittit Dominus Evange-
alterum inMalachia, alteruminlsaia scriptum est; B Iiiim[)raedicare, infirnios sanare, daemonia fugare;
quantum autem adsiguificationem, utrumque et in ut qiia horae sunt, ubiqiie luceant et qnia portae :

Malachia, et in Isaia invenitur (706). Quae vero se- sunt, undiquepopulos pertidemin Ecclesiam intro-
qnunturet non exponuntur, InMattheeoquaerenda ducant. Et imposnil Simo7iinomen Petrus, et Jaco-
sunt. bum Zebedsei, etJoannemfratrem Jacobi : et impo-
II. [Cap. 111] Ascendens Jesus in monfem vocavit suit eisnomina Bonaerges,quod estfilii ironitui ; et
ad se quosvoluit iose : elvenerunt adeum ; et fecit, Andrceam, etPhiiippum,et Bartholomxum, et Mat-
ut essentduodecim cum illo,et ut mitteret eos pree- thceum, et Thomam, et Jacobum Alphaei, et Thad-
dicareEvangelium. Et dedit iilis potestatem curandi dseum, el Jimonem Cananaeum, et Judam Sca-
infirmitales, etejiciendidxmonia. In montem ascen- riolh{liO:, qui tradidit illum. Alia nomina qiiibus-
dit Jesus, suee militife principes 13S eligere vo- damdiscipuloruin Oorainiis imposuit, primatamen

(705) Priora verba Malachiae sunt, apud qiiem montes tenebrosi, alii lucentes, Verumtamen quia
legitur m, 1 Ecce ego milto angelummeum^etprae-
: ntriqiie raontes sunt magai, montes lucentes siint
parabitviam ante faciemmeam : posteT\orsiUa.idsxL, angeli Dei et prophetae... apostoli Jesu Christi...
3 : Vox cLamantis indeserto, parale viam Domini. Moutes tenebrosisunt qui erigunturadversusscien-
(706) Quam vetus, tam est ardua et diflQcilis tiam Dei. Zabulus mous tenebrosus est. » Mons ergo
quaestio cur hicsolusnominetur (saias. Hieron. ad C semper magnum aliquid significal. Quare montes
;

Malach. iii testimonium hoc esl Isaia et Malachia interpretatiir Aug. in Psal. xlv, n. 7, potestates hu-
contextum fassus est sed necquaestionem ibi sol-
; jus saecuii ; atque ibidera alios facit uiontes bonos,
vit, etDe opt.gen. inf.tanquaininsoiubilem habuit. alios ujalos. Hilar., in Psal. cxx, num. 4, « montes
Facile solvi illa posset, imo nulla esset qutestio, si accipiinus propheticos libros ex terra in altum ela-
Graecos codd sequeremur. Nain Maldonatus testa- tos, per quos ht in superiora conscensus... Poteri-
tur, inplerisquenullumsingularis prophelaenoraen musaulemet montesexistimareangelicaministeria
haberi, sedgeneratim syroti; 1:00^0-0^1^ Inprophetis et coeloriim virtutes et potestates, » etc.
et haec lectio etiara allegatur tanquam Iren*i. Ve- (708) Hoo A. ex Aiig., qiii enarrat. in Psal. lv,
rum et Irenaeus idem lib. 111, cap. It, num. 8, legit n. 5 « Forte enim iili propterea longe facti sunt a
:

in Isaia; atqiieitaetiam Origenes,etapudOrigenem sanctis, quia noii potuerunt penelrare altitudinem

I. 11 contr. Celsum Porphyrius, S. Atlianasius, Ilie- diei, cujus apostoli diiodecim liorae fulgentes. Fu- )>

ronymus, etc, et codd. miilti apud Millium. Adde sius idf m Iract. 44 in Joau., n. 8 « Quo ergo perti-
:

veterem Italain, et Latinos codd.omnes. Adde ver- net Nonne duodecim sunt horse dieil Quia ut
:

sionesSyriacam, Gothicam, Cophtham, Armenam, diem seesseostenderet,duo(lecim discipulos elegit.

Persicara, Arabinam. Qnare Jansenius conc. c. 13 Si egosiim, inquif, dies, et vos horae, nunquidhorae
etMaldonatus lectionem illain, In prophetis siippo- diei consilium dant ? Horae diem sequuntur, » etc.
sitam pro genuina uutant ab iis, quibus moiesti (709) Beda ad cap. 10. Matth. « Recte in aposto-
erant, objecto hoc loco, Evangelii inimici. S.Au- latum divina gralia duodecim convocautur... H|
gustinus (cujus verba recitat Janseniusi, ideo duo D enira sunlcoelestis Jerusalem ab Oriente portae tres,
prophetaruin testimoniasublsaiae nomiiieconjuugi ab aqiiilone, austro et occasu. » Et S. Aug. uterqiie.
censuit,quod Isaiasprioridem illud, quod vaticina- Nam hicenar. in Psal. Lxxxvi, explicans illud Fun- :

tusfuit Malachias insinuaverit, et ab eodem Spiritu damenla ejus in monlibus sanctis ; diiigit Dominus
sanctoiitrunique pariter procederet. Recentiores in poUas Sion, scribit « Ne putetis alia esse funda-
:

aliasabieresententias. Constare videtiir primo,no- menta,alias portas.Quaresunlfundaraentaapostoli

viimnonesse, etaliassaepius factum, utex pluribiis et prophetae? Quiaeorumauctoritas portatinfirmi-
diversoriim canonicoriim scriptorum Ioims, uniira tatem nostram. Quare sunt portae ? (Juia per ipsos
veluti testiinoniumcontexeretur: quodallatisexera- iiitramns ad regniim Dei praedicanl eniin nobis.
:

plis probat hic Cornelius. 1". Siepe iinum illorum Et cuin peripsosintramus, per Christumintramus ;

praecipuiiin haberi, alteriimqiiasi interpretationem ipse est enim janua. Ef dicimtur duodecim portae
et explicationem aliquam afferri. 2". Ad Joannis Jerusaleiu, et unaporta Chrislus, et duodecim portae
praedicationemetmuniisexplicandum praecipueva- Christus, quia in duodeciiu portis Chrislus, Et ideo
lerelocumlsaia, cumilludidem de seJoannesusur- diiodenariiis numeriis apostolorum. Sacramentum
paverit. Hjbc solvere qii<«stioneiu videnliir. magnum hiijiis diiodenarii numeri. »
(707) Montiura noinine inulta in Scripturis signi- (710) Scarioth legit etiam Beda et suspicatur a
;

ficata, PP. docent. Hinc Hieron., hom. 9 in Jer. vico dictiim in quo ortiis est.et interpretatur tnemo-
(id est Origenes ab eo Laline servus) « Sunt alii
: ria mortis. Ila eliam legilur in Canlabrigensi, iu San-
317 COMMEXT. IN MARC. 318

non abstulit (71 1). Unde et Simon A seproduxerilfructus,statim miltet falrem,quoniam

Petnis, qui prius
dicebatur.postea Simeon PetrusvocRUMef^t. Siinoni adest messis. Falcemenim Dominus mitlit, quando
rgo imposuit nomen Petrus, ut aquo suscipiebat suorum fideliumanimasad seper morlem corporis
fortiimiinem, ab eodem susciperet et forlitudinis vocat.
nomen. « Pelra enim, ail Aposioius, erat Clirislus IV. [C.^p. VH.] Exiens Jesus de finibus Tyri

(/ Cor. X, 4). » Ab hae ert»o petra tlioitur Pe- (717), venit per Sidonem ad inare GaUlsexinterme-
trus (7J2). Vocavit autem et tilios Zebedtei Bo- rfir)s^''?es/)er?ap3/eos.Describitevangelistaperquara
naerges. sive ut verius scribitur, Banereem (713), viam in Caiil.-eam Uomiuus redierit. Sicut aiitem
id esl tilios tonitnii, eo quod raai?niti('e et tfrribi- PentapoUs a qiiinqiie, ita DecapoUs (1[S) adecem
lilerloqueutes.supernasel cctlicas vooes insuisser- civitatibus nomiiiatur. Et adducunl ei surdum et
monibus imitarentur. Cujus enim nisi tonitrui vox mutum ; et deprecabantur eum, ut imponat ilU ma-
esst illa, quae dicit « In principio erat Verbum, et
: num. Qui suut isli, qui surdum et rautuni Uomino
Verbiim erat apud Deum, et Deus erat Verbum addiiciiut? Isti enim simt apostolietdoclores isti ;

(Joan. 1, 1). i suntepisco[)ietsacerdotes istisiinlquiounquealios

;

III. [Cap. IV.] Et dicebat Jesus Sic est regnnm sanare desiileraut, et ad fidem
: venire persuadent.
Dei: quemadmodumsi homo jaciatsementem inter- g Surdus enim est omnis horao qui audiendi aures
ram, et dormiat, el exsurgat nocle ac die, et semen nou habet, verba Evangelii auriire contem-
et qui
germinetetcrescot,dumnesriliUe. UUroenimterra nil. Surdi erant quibus Uominus dioebat « Qui
illi, :

frucli/it:al,vrimumherbam,iieindesj)icnm,dei)ideple- est ex Deo, verba Uei audit: proptereavos non au-

num f rumenlum in spica, et cum se produxerii (714) ditis, quia ex Deo non eslis (Joan. vui, 47). Ue

fructus, siaiim mittet falcem,quoniam adestmessis. talibus et Psalmistaait « Furor illis secundumsi-
:

Ref?num Uei Kcclesia est. Ipsa et ager, et terra vo- militudinem ser[)entis,sicutaspidissurd8e, etoblu-
calur,inqua Verbi Deisemf^n seminatiir.Seminalores rantisauressiias,qiireuonexaudit voceminnantan-
autemapostoli suutetdoctores.Semeu veroevange- tium, et veneticiaquae incantantur a sapiente (719)
lica139P''*J'catio. Ilaec autemprius in herbum, [Psal. Lvii, 5). » Multus vero est qui Dominum non

deiode m spioam,postiuodum vero in plenum fru- laudat, qui Christura non confitetur, qui justitiam
mentum crescitetgei-minat.Iuitiumenim boniope- non non damnal (720).
defendit, et qui injustitiam
ris quasi herba esl(7lD) quiaadquem tinem per-
;
Tales ilii sunt, deqiiibusdicitiir «Canes muti non :

veniat, nondum manifeste cognoscitur.Herba enim valentes latrare(/sa. lvi, 10). » Hos igitur debemus
facile siccatur et perit. Fit aulem spica dum quoti- ducere ad Jesum, et pro eis rogare, ut eis manum
die crescit, el per incrementa in melius proficit: ^ imponat. Sanaturenimquem tangit Jesus; sanatur
utrum tamen ad perfectionem perveniat.aibuc igno- quem tangit Salvator (721) quia ipse est saliis et ;

ratur. Ueinde vero tilplenum frumentumin spica, vita non aliunde quoerit herbas : ipse esl medicus ;

dum devictistentationibuscarnis, ex toto se homo et medioioa tangit, et sanat respicit, et medetur. ; ;

Deosubjiciens, quantum humanafragilitas patitur, Unde et subditur Et apprehendens eum delurba :

perfectus in omnibus invenitur. Sed neque sic plena seorsum misit digitos suos inauriculam ejus, etex-
securilas adest, nisi quam cito metatur, et in hor- spuens tetigit Ung uamejus ,et suspiciensin cseUimin-
reum reponatur (716). Uode el hic dicitur. El cum gemuit, et aitiUi, E/feta{li2,), quod est adaperire.

germanensibus,et Colbertinis ms.duobus ap. Saba- sunt « viror glorise teraporaIis,refectio diaboli, su-
tier. Ilala vetus, quam idem exhibet ex ms. Colber- steutatiopraedicatorum, bonaoperatio, aeternae vitae
tino, Scariotha. scientia atque doctrina. »
(711) Vide Justinura .M. Uial. cum Tryph. n. 106, (716) HiuG illud S. Aug., serm. 40, n. 7: « Quae
Tertuliianum lib. iv contra Marcion., c. 13. Joan. est autem securitas, fratres, vel mea, vel vestra,
Clirysost. hom. 19 in Joan.. n. 2, et ex recentiori- nisi utDomini jiissa intente et diligenter audiamus,
bus card. Baron. ad an. 33, n. 19, etc. et promissa fideliler exspectemiis » 'i'

(712) S. Aiigusf. serm. 76 « Simon antea voca-

:
(717) Et iterum exiens definibus Tgri.Y.?,[ hom.
batiir. Hoc autem ei noraen, ut Petrus appellaretur, D S. hrunonis Dom. xn, p. Pent. Emiseno supposita.
a Uomino impositura est: et hoc in ea tigiira, ut (718) Hieron. « Decapolis, sicut in Evangeliole-
:

significaret Eccle«;iam. Quia t>nira (^iiristus petra, giraus. Estautera regio decem urbiiim trans Jorda-
Petriis popiiius Christianiis. P«tra enira pnncipale nem, circa Hippiim, et Pellem, et Gadaram. » De
noinen esl. Ideo f^elrus a petra, non petra a Petro ea vid. fuse disserentem Honfrerium in Ouomast.
:

quomodo non aChristiano Christus, sed a Christo Hieron. verba exsoripsit beda.
Christianiis esse vocatur. » Idem snrm. 204, n. 1 (719) Et venefici incantantis sapienter.
;

serm. 170, n. 2, et serm. 295. n. 1. (720) Beda: « Surdus et mutus est qiii nec aures
(713) Variescriptuminveuilur hoc noraen. Boan- audieudis Dei verbis, nec os aperit proloquendis :

ges in ms. Cantubrig. ap. Sabalier alibi aliter. qiiales nec esse est ut hi qui loqui jara, et audire
:

S. Hieron. in cap. Daniel, v. 7 i • In Evans:elio....

: divinaeloquialongo usu didiceruut,Domino sanan-
filii Zebed;ei app«llati sunt, quod non, ut plerique dosofleraut; quatenus eos quoshiimaua fragilitas
putant,^oaJie/'^i?.s,sedemendatiusl(^gihi Benereetn: nequit, ipse gratiae suae dextera saivet. »
atqiie adnotat Vallarsius in codice Vaticano legi (721) Id. in. c. viu Marc. « Tangit nos Dominas, :

Banernem, in Palatino Bnnarehcm. cum mentem nr)stram afflitu sanoti Spiritiis illu-
(l[i)Cumproduxeiit vnl}?. SerJ ins. Corbeiens. 1, strat, atrpiead atfuitiouem nr)s propriae infirmitatis,
et 8. (iermani 2 apud Sabatier cum seproduxerit. studiumque bonie actionis acceodit. »
(715) S. lirei?., lib. xix. .Mor., n. 52, herf);ii no- (722) Ita scribit Uerla. In antiqua Itala ei ms.
mme m Scripluris quiurpie siguilicari docet, qu» Colb. apud Sabatier Effela.W ulgiil., Ephphetha, ul
 ;

319 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 320

CognoscimushicEccIesi8esacrameuta(723):H8ecno- A vultbene loqui,qui vuItutDeo et hominibus verba
viter ad fidem venientibus sacerdotes facere videmus.
sua placeant, omni superfluo humore, omnique im-
Dicunt Eff^etafquodest adaperire: nonut exterioris pedimento et stomachum relevet etmentem, quam
hominis sensus, qui clausi non sunt, sed potius ut per caputintelligimus. Possumus autem et per spu-
interioris hominis aures aperiant, et linguam sol- tum Christi, quod ex capitequidem descendit, ejus
vant quatenus
: et verba vitae diligenter intelligant divinitatis dulcedinem intelligere (728). « Christi
et intellecta, aliis fideliter nuntient. Nisienim aliud namque caput, ait Apostolus, Deus est (/ Cor. xi,
hunc tantum laborem in hoc homine
signiticaret, 3). » Haec autemdulcedo, liaecsaliva nostriRedem-
sanando Dominus non suscepisset. Poterat enim ptoris linguas infantium fecit diserlas, quas olim
eum solo verbo sanare (724), sicut multos alios sa- veteri pomi amaritudo hgaverat. De hac autem dul-
nare consueverat hoc tamen non fecit. Sed quid
: cedine ait Psalmista « Gustateet videte,quoniam :

fecit ? De turba eum traxit digilos ei in auriculas suavis est Dominus beatus vir qui sperat in eo
; :

misit exspuit, et linguam tetigit in coelum suspi-

; (Psai. xxxni, 9). » Itemque
; « Dulcis et rectus Do- :

ciens ingemuit, et ait ilH Effeta, quod est adape- :minus {Psal. xxiv, 8) » etPetrus Aposlolus « De- : :

rire. Haec enim turba, de qua hic homo a Domino

D ponentes, inquit, omnem malitiam, et omnemdo-
trahitur, vitiorum est multitudo, et malignorum lum, et simulationes et invidias, et omnes detra-
spirituum turbulentus exercitus(725). Qui enim de ctiones, sicutmodogenitiinfantes,rationabilessine
hac turba non trahitur, a 140 Domino non sana- dolo lac concupiscite, ut in eo crescatis in salutem ;

tur. Merito igitur deturba eum traxitquemsanare si tamen gustastis quia dulcis est Dominus (IPetr.

volebat, et misitdigitossuosinaurieulasejus ;
quia II, 1).» Haec igiturdulcedo,haec salivaChristi pellit
in illius auditum sancti Spiritus gratias infudit (726), antiquum venerum, omnemque amaritudinem de
ut haberet Spiritum sapientiae et intellectus, sine linguafidelium haecautem saUva illorum linguas
:

quibus aures cordis non aperiuntur. De hoc enim non tetigit,qui Christumnonconfitentur etquide ;

digito ipse quoque alibi ait : « Si egoin digito Dei fide inJerrogati, se credere non respondent. Etsu-
ejicio daemonia {Luc. i, 20). » Quod Matthaeus expo- spiciens in caelum ingemuit. In coelum namque Do-
nens, ait « Si ego in Spiritu Dei ejicio daemones,
: minus suspexit; quiasecundum humanitatempro
profecto (727) pervenit in vos regnum Dei {Matth. nobis ad Patrem interpellat (729). Sed quare inge-
xii, 28). » Exspuitautem et tetigit linguam ejus, ut muit, nisiquiahominemquemadimaginemetsimi-
per hoc eum doceat superflua cuncta abjicere, si litudinem suam creaverat, nunc surdum etmutum,
hnguam vulthaberesoIutam,etadIoquendumido- et per omnia infelicem esse videbat quem etiam :

neam. Saepe enim sputum ad loquendum linguee ^ per multas tribulationesetangustias, adpristinam
facit impeditum. Est enira sputum super&uitas dignitateraredireoportebat?Posthaecautemomnia
quaedam,etstomachicapitisquepurgatio.Quiigitur ait illi Effeta, quod est adaperire; quia non prius :

etiam Ambros. De saeram. I. i, Graee. Ia)y«5«. Am- cum per dona S- Spiritus aures cordis ad intelligen-
brosius: « Hebraicum verbum est, quod Latinedi- da, ac suscipienda verbasalutisaperit.Namquedi-
citur adaperire. » Vide de hoc verbo Maldona- gitumDeiappellariSpiritum sanctum, testatur ipse
tum, etc. [)om\n\!i?,,cwva d\Q,\Uu.d^'\?,:SiegoindigitoDeiejicio
Ambrosius, lib. i De sacram., cap. i, n.
(723) S. dxmonia, » etc. Hoc, credo, ex Gregorio, qui hom.
2:«ErgoquidegimusSabbato?Nempeapertionem: 10 in Ezech., ubi totumcurationis ordinem mystice
quae mysteria celebrata sunt apertionis ? quando tibi exponit, n. 20: «Quid, inquit, per digitos Redem-
aures tetigit sacerdos, et nares. Quod significat in ptoris, nisi dona S. Spiritus designantur? Unde
Evangelio D. N. J. C, cum ei oblatus esset surdus cum in alio loco ejecisset daemonium, dixit : Si in
et mutus Ideoergotibisacerdosaurestetigit,
. . . . digito Dei, etc. quade re per evangelistamalium
:

ut aperirentur aures tuae ad sermonem et ad allo- dixisse describitur Si ego in Spiritu Dei, etc. : ex
:

quium sacerdotis. » Idem De mysteriis cap. 1, n. 3: quo utroque loco colligitur, quiadigitus Dei, Spiri-
« Aperite igitur aures, et bonum odorem vitai aeter- tus vocatur. Digitos ergo in auriculas mittere, est
nae inhalatum vobis munere sacramentorum carpite; per dona Spiritus m6ntem surdi ad audiendum ape-
quod vobis significavimus,cum apertionis celebran- D rire. »
tesmysteriumdiceremus Epheta,quod est ad ape- ; (727) Igitur Vulg.
rire, ut venturus unusquisque ad gratiam, quid in- (728) Beda « Sputum: namque Domini, saporem
terrogaretur, cognosceret, quid responderet.memi- designat sapientiae . . . Sputum etenim, quod ex
nissedeberet. Hoc mysterium celebravitChristusin capiteDominidescendit,divinamejusnaturam,quae
Evangelio, sicut legimus, cum mutum curaret et ex Deo est; portio terrae, cui idemsputum immi-
surdum, » etc. scuit, humanam quae ex hominibus assumptaest,
(724) Victor Antioch. in caten. Corder. pag. 150: designat.»S.Gregoriusl. all. «Quid estvero.quod
:

« Cumpossetsermoneefficere miraculum; ostendit exspuens linguam ejustetigit? Saliva nobisest, ex

corpusarcanosibiunitumnexu,animatumvideIicet oreRedemptorisacceptasapientiaineloquiodivino.
rationali et intelligenti anima, divitiis etiamipsum Saliva quippe ex capite defluit in ore. Ea ergo sa-
abundare divinae virtutis. » Vid. ibid. Tolosanum. pientia quae ipse est, dum lingua nostra tangitur,
(725) Beda « Prima salutis janua est, infirmum
: mox ad praedicationis verba formatur. »
apprehendente Dornino de turba seorsum educi. (729) In edit. March. tom. II, pag. 97. ad Patrem
Apprehendensnamqueinfirmumde turba seorsum orare non desinit. Anon. In cat. Cord. « Suspicere :

educit, cum mentem peccatis languidam,visitatione in coehuu ad orationem, res est hominem docens ;

suae pietatisillustrans, aconsuetishumanaeconver- oportebat autem ipsum cum homo esset, non dedi-
sationis moribus avocat. » gnari convenientem hominimodum. » Viclor. .\n-
(726) Id. Beda : « Mittit di^itos suos in auriculas. tioch. Ibid. « SimulPatri, eorum quae a se fiebant
:
 :

321 COMMENT. IN MARC. 322

sensus nostri Domino aperiuntur non prius ejus A eum, duxit eitm a turba seorsum.Pev spulnm vero
;

doclrinae pluviis fecundantur, quam

a Christo de et hic, et ibi unum idemque significatur.Illa igitur

turba trahamur, ejiisque manulangamur,etipsius legat qui hajc non intelligit. Interrogat Dominus
salivfedulcedineomniamaritudiiiemunclemuralque quia ad primum ejusta-
caecum, sialiquid videat ;

sanemur.Unde ethic Et stalim apertxmnt

dicitur : ctumnon statimoruueshominessufticienter illumi-
aures ejus, et vinculum linguxejus;et
sotutum est nantur. Aliquid tamen vident, mox ut ahquid de
loquebaturrecte. Non enim nisi rece loqui poterat, Domino intelligereet credere incipiunt.Tanto igitur
quemdivina virtus et sapientia sic tangendoetme- clariusvidet unusquisque, quanto melius credit et
dendosanaverat {~20).Et prxcepil iLli,ne cuidice- veritatem intelligit (73;i). Sequitur : Et aspiciens
ret:quantoauteineis prxcipiebant ,tanto magis plus ait: Video hotnines velut arboresambulante.Deinde
prxdicabant,eteo amplius admirabantur,dicentes: iterum imposuit manus super oculos ejus, et coepit

Bene omnia fecit, et surdos fecit audire,et mutos videre. Et restitutus est, ita ut videret clare omnia.
loqui. Quid est hoc ? Quare eis Dominus hoc praeci- Toties enim Dominus supercaeci oculosmanusim-
piebat, unde eos inobedientes fore sciebat?Nobis, ponit, quoties nostrae mentis oculos illuminat, ut
fratres, nobis fiunt ista ad nos respiciunt, et no-
; eaintelligamus quaepriusnonintelligebamus.Unde
stram jactantiam inchnant :quisi aliquid dignum B Psalmista < Quoniam tu illuminans, inquit, lucer-
:

laude ahquando fecerimus hoc non ad vulgi favo-

; nam meam,Domine; Deus meus,illuminatenebras
rem eitollere et prccdicare, imo humihter abscon- meas (PsaZ. xvn, 31) : » id est,quia illuminasti me
dereetcelare debemus (731). Et hoc in contrarium in hisquaescio ; illumina me et in his quae nondum
vertitur; quia pluslaudantur illi qui facta sua ab- scio.Propterquodmanifeste apparet,quiaquamvis
sconderevolunt,quaminiquieapervanam gloriam ei Dominus jam manus super oculos imposuisset,

manifestare contendunt. Inde beatus Job dixit adhuc tamen, ut iterum poneret; indigebat, quia
141 " Qi^i* iaus hypocritae (732) adinstar puncti nondum omnia perfecte videbat.Rogemusergo Do-
{Job XX, o). > De sanctis vero dicitur « Rei vero : minum ut non semel,neque bis,sed mullodiesma-
Isetabiturineo; laudabunturomnesquijurantineo, num suam imponat super oculos mentis nostras^qua-
quia obstructum est os loquentium iniqua (733) tenus omni detersa caligne, omniumque errorum
(PsaL Lxu, 12). » tenebris effugatis,unumquodque in propriatigura,
V. [Cap. VIII,] Et veniunt Betsaidam, et addu- et clare omnia videre mereamur. Et misit illum
cuntei cxcum, et rogabant eum ut illumtangeret. Dominus indomumsuam, dicens : Vade in domum
Et apprehensa manum cxci,eduxit eum extra vicum, tuam, etsiinvicumintroierisneminidixeris. Domus
etexspuensin oculosejus,impositismambussuis,in- C enim nostra illaest,de quanonbeneilluminati,imo
terrogabat eum,si aliquidvideret.ldps\im perhunc vero miserabililer excsecati in primo homine ejecti
caecum significatur, quod modo superius per surdm sumus. Ad hanc autem redire non possumus,nisi
et mutum significari diximus (734). Caecusestenim iterum a DominoilluminnU,ejus manumatque vir-
omnis homo, qui veram lucem, qui Christus est, tutem nostris oculis appositam sentiamus (736).
non sequilur, et fidei veritatem non intelligit. IUi Quare autem ei praecipiat ut nemini dicat quare ;

veroqui caecum ad Dominum adducunt,et pro eo opera sua celare et abscondere jubeat, satisjam
rogant, sicut et superius, episcopi et presbyteri, diximus. Hoc tamennondum intelligunt quiomnia
caeterique fideles intelliguntur.Quod autem hicdici- opera sua faciunt,ut videantur ab hominibus de :

tur,quia apprehensa manu cxci, duxit eum extra quibus Dominus ait, « quia receperunt mercedem
vicum ; hoc est quod ibi dicitur.quia apprehendens suam [Matlh. vi, 2). » Docet igitur nos Dominus

causaassignans.simulmuserans hominis naturam, enim in surdo et muto aDomino sanato, sanatio

quam in tantam vilitalem depressitinvidiadiaboli, mentis insinutur eorum,qui neque audire verbum
et protoplastorum impudentia. » Vid. S. Gregorium Dei,neque loquinoverant....itain in hoc caecopau-
et Bedam. II. all. latim carato a Domino, illuminatiodesignaturoor-
(730) Tolosan. In Caten. Cord. « Quidni autem :
D dium stultorum, aclonge a via veritatis aberran-
restituatur in perfectuin statum,copiam nactus pro- tium. »
prii Creatoris. defectum naturae suppIentis?»Beda. (73o) Victor Antioch. ap. Corder.:" Signiticatim-
« llle etenim solus recte loquitur..., cujus audi- perfectam fuissetidem tumeorum quihunc caecum
tum.ut coelestibus possit auscultare et obsecundare adduxerunt, tum ipsius caeci. » Aliter Beda, pree-
mandatis, divina gratia reserat, cujus linguamDo- claretamen. « Ideo secumhuncDominus paulatim,
minus lactu sapientiae quae ipseest,ad loquendum et non statim repente curat, . ut magnitudinem . .

instituit. * humanaectecitatisostenderet,qu8equasipedeteulim,
(731) Tolosan.ln cat.Cord. :«Rursus docens nos et per quosdam profectuum gradus ad lucem divinae
et hic modestiam, jussit beneticio affectos abscon- visionissolel pervenire seu, ut suee nobis gratiae
;

dere miraculum. > crebra daret indicia,per quam singula nostraeper-

(732) V.x, i) Laus impiorum brevis,et gaudium
: fectionis incrementa, ut proticere aliquid possint,
hypocritx, etc. nec deficiant, adjuvat. »
(733) Hactenus homilia.
(736) Beda aliud mysticum hic intelligit « Mystice :

(734)Magis etiam generatim hic Bedadeomuibu» admonet omnesquiagnitioneveritatis illustrantur,

a Christo sanatis « Cuncti qui aUominocurantur
: ut ad cor suumredeant, etquantum sibidonatum
languores,spiritaliumsuntsignalanguorum,quibus sit, sollicita mente perpendaut. »
animaper peccatum aeternoe morti propinquat.Sicut
 ;

823 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 324

celare operanostra.ne hicrecipiaiiius,etrecipieQdo A Domini de sacrificio tuo. In oroni oblalione offeres

perdamus niercedem nostram (737). sai {Letnl. iii, 13). » Saienim pro sapientiaponitur,
VI. [Cap. IX.] Omnuiyne saLietur, el omnisvicti- qufEomnium nostrorum sermonumet actionumest
ma salielnr. Bonum
si sal infaluatum
esi sal. Quod condimentum.Bonumest igiturhoc sal, nisiafatuis
fuej'it,inquo illudcondietis Habete invobis sal,et ? et stultis hominibus infatuatum fuerit. Hoc enim

pacem habeteinter vos (738). Huecenim ad ea 142 heerelici, hypocrilfe et schismatici infatuant; quo-
verbaresponderevidentar,qiia^modosnperiusJoau- niam noneaqua debent puritale eo utuntiir. Quod
ne apostoius verbis Dominicis interposuit,dicens : si sal insulsum fuerit, in quo illud condietis? Si
Magister ,vidimus quemdam in nominetuo ejicientem sapieotia ipsainsipiens fucril, sinequa sapiens ne-
d3emonia,quinon sequiturnos,et prohibuimuseum. mo fit,quidaliudeslquodadsu8edignitatis statum
Jesusait eis : Noliteprohibere eum. Nemo enim qiii eam iterum reducat ? Habete in vobis sal ; omnia
faciat virtulem in nomine meo, et possit ciio male qiicBugitissalecondite omnia sapienteretdiscrete ;

loqui de me. Qui enim non esl adversum vos, pro agite. Hocautemutpossite,pacem habete intervos.
vobis est. Vult igitur Dominus, ut sapienter et di- Qui enim pacem non habent, hoc tale sal habere non
screte cuncta agamus et nonbona,sed mala pro-
; possunt. Tale quidem non habent; etsi aliquando
hibeamus.Qui euim in Christi nomine virtutesope- B insulsum habeantetinfatuatum.Sed quid estquod
ratur,jam Christo propioquior est, ut qui ejusno- ait: Omnis igne salietur Nunquidenimignisestsal, "!

men veneratur, cujus tantamvirtutemetefticaciain uteo aliquid saliatur? Sicutenimsapienliasal dici-

esse probavit; atque siciUis defensor jamesse in- tur, quia mentes nostrae ei ea condiuntur, ita et
cipit : de quo, quia ejus virtutem per miracula (!0- ignis vocatur, quia ab ea illuminantur. Si igitur
gnovit, male loqui pertimescit.Huic igitur non de- ignis est sapientia, et sapientia sal ergo et ignis ;

bemus auferre quod habet, sed debemus addere est sal. Igne igilur salitur, quod sapientia salitiir.

quod non habet. Dicamus ergoei,ut in eum credat, VII. [Gap. XVI. J CumSabbatum, Maria
tj-ansisset

eique sit fidelis.Uode et Dominus subinferens ait : Magdalene, et MariaJacobi, Salome ejnerunt aro- et

Omnis enim igne salietur, et omnis victima salietur. jnata, ut venienles ungerent Jesum (739). Sabbato
Quod tale est ac si diceret Omnis Ecelesiaj rector : enim neque vendere, neque emere aliquid licebat,
et doctor talis esse debet, qui et sale sit conditus, quoniam tale aliquid in sabbalofierilexinterdice-
et sapiens et discretus ;
qui VeniuntautemhaBC sanctaemu-
uliliter cuncta provi- bat (Le<;i7.xxui,31).
deal, cunctasecundum rationem etordinem faciat. lieres ungere Jesum. Sed quomodo veniunt ? Cum
Quod quidem lex ipsa signiticat, quoe omnem victi- aromatibus (740). Aliter enim ad Jesum veuie non
mam salire jubet. Ait enim; « Quidquid obtuieris q licet. Sunt autem hajc aromata, fides, spes, chari-
sacrificium sale condies, nec auferes sal foederis tas, pax, patientia, humilitas, et mansuetudo, con-

(737) Beda : « Exemplum suis tribuit, ne de his io praeseoti vita; vel aeternae tribulationiset crucia-
qiiififaciunt mirandisfavorem vulgi requirant, sed tus in altera. Vid. Jansenium Concord. cap.71.Na-
divinis tantum aspectibus, ubi et merces operum talem Alexandrum in Marc. c. ix. 1. iv. c. 32. Lamy
restat, sint placere contenti. » Maldonatum, a Lapide, etc. A. noster alteram ex-
(738) Est hic unus ex difficilioribus evangelicis plicationemsequitur, quaeoptima videtur apposite ;

locis, si intelligere volumus, qua ratione haeccohae- uimirum ad id quod sequitur, el narratur de Joan-
reantcumsuperioribus ;etquissithorum verborum ne quam amplexus eliam videtur Jo. Antioche-
:

sensus : quae duae quaestiones ita sunt inter se con- nus, explicans de ratione servandae pacis, et caven-
junctee, ut divelli una ab altera non possit. Sunt dae disseusionis.
ergo tres praecipuae sentenliai 1° Ut quoniam su- : (739) Subsecutae autem mulieres, qux cum eo ve-
peruis V. 44, 45 de gehenna iguis inexstinguibilis nerantdeGaliLxa,oideruntjnonumentuju. et re- . .

locutusfuerat: hiccausamreddat, seu modumape- verteJites paraverunt aromata, et ujig uenta ; et Sab-
riat, cur sit inexstinguibilis ut quemadmodum sal ; bato quidem siLuerunt secundum mandatum : una
a corruptioue res servat, ita impius igue veluli sa- autem Sabbati oaide UiLiculo venerunt ad nionumeJi-
liatur, et adivina omnipotentia incorruptus serve- tum, portantes quae ])araoerant aromata. Coilatis
tur ; atque ignis cruciet quidem, sed eum non con- evangelicis locis alii quidem interpretes parasse
sumat. Itaque duse velutisententiae contrarieeinter D aromataputant antequamSabbatumadveniret, sab-
se coutinenlur his verbis omnis peccator iguesa- ; bato vero quievisse etsiluisse, id est (^hristumnon
lietur et contra omnis victima Deo grata, sale
: unxisse. Ita Jansenius Concord., cap. 16. Alii, ut
^apientiaecondita, abaeterna corruptioneprfeserva- Lamy, Maldonatus, etc. ita siluisse interpretantur,
bitur 2» ut referatur ad aliud quod paulo remotius
; ut aromata non emerint, nisi post solis occasum
praecesserat de scandalo ({uoniam sapientia, cir- ; Sabbato, quaudo Sabbati feslum desinebat alii, ut ;

cumspectione etdiscretionemagnaopusest, ut quis Bedam secutus Menochius, bis aromata emisse mu

scandala caveat et nec scandalizet, nec scandali-
; lieres volunt, antequam Sabbatum inciperet, et
zelur :quemadmodumomnis victimaolimcum sale posteaquam desiit.
offerebatur ;itanuncomneopusagendumsitmagna (740) M^^^slicas aromatum significationes fuse ex-
cum discretione et sapientia 3" ut de igne tribu- ; plicat S. Bernardus, de hoc evangelico loco disse-
sermo
lationis sit, comparate ad bonos, vel etiam reosserm.i, temp. resurrect., pag. 906: oQuaerat
adbonossimul et malos itautboniigne tribulatio-
;
mens aromata sua; anteomnia compassionis affe-
nis a corruptionibus prasserventur quod sine do- : ctum,dehincrectitudiaiszekim, et inler haec discre-
lore non fit, ut sine dolore manuset pedes (dequi- tionisspiritumnonomitlat. LinguaBquoquearo- . .

bus superius locutus fuerat) non abscinditur cun- : mata tria modestia in iucrepando, copia iu exuor-
;

cti eliam igne saliendi ; quamvis non eodem modo, tando, efficacia in persuadendo, » etc. Beda hic
neceodemigne, sedveligne tribulatioais salubriter « Et aos ergo ia eum qui est mortuus credeates, si
32§ COMMENT. IN MARC. 386

cordia, el misericordia, et similia : A monumentum,ortojnmsole. Nonest automsibicon-

haec enim l)o-
mino suaviter rcdolent siciit et e conlrurio vilia
; Irarium hocquod ait Et vaide mane, et,arto jam :

foetenl. Unde [^ailinislA: Putrueyunl. \ni]uU,et cor- sole. Ilnde et alius evangelista dicit: « Eum adhuc
ruptx sunt cicntnces mese a fane iusipienti.v mex tenebrae esseiit (744) {Joan. xx, \). » Soiis itaque
{Psal. xxxvii, 6). Bealte igitiirdlre mulieres, bealee ortum intelligere oportel, ex quo, ejus splendore
illte unimfe, quee, sicut Maria Magdalene, semper ccelumillustratur,qiiamvisnondum terrisappareat,
cum iinpuentis, semper cum aromatibus ad l)o- raris adhuc tenebris existenlibus. Quid est igitur
minum veuiuut. Heec est euim, qufe alibi ail valde mane, nisi jam rubcseente aurora ? Neque
:

Cum esset rex in accubitu suo, nardus mea dedil enim siue causa evangelista non mane simpliciter,
odorem suum {Can. 1). llepc autem significabat sed valde mane dixit. Et dicebanl adinvicem : Quis
Ecclesiam gentium (T4I), de qua sepiem diemo- 7'evolvelnobis lapidein abnsliontonuinenli^tElrespi-
nia 143 Oomiuus ejecit qua^ quidem, quoiiiam
; cienles videruntrevolutuin lapidein:eral quippe ma-
dilexil uuiltum,dimissasunteipeccata mulla.Maria ^HHS i^a/r/ff. Narratenim .Matth8eusevangelisla,quod
vero Jacobi, qiiee Christi materlera (742) fuit, ple- Christo resurgente u angelus Domini descendit de
bemJudaicamfigurabat,dequasecundumhumani- coelo, et accedens revolvit lapidem, et sedebat su-
latem Salvator uosler origiuem duxit. At vero Sa- y per eum... Pree timore autem ejus exterriti sunt
lome,quce interpretatur jtjflcj/^ca (743), tola ex utro- custodes, et facti sunt vehit morlui. » Exeuntes in
que populo sanctorum collecta multitudo intelliga- civitalem « uuniiaverunt principibus sacerdotum
lur. In hacigitur, lotaEoclesia in illis vero, Eccle-
; omnia quee facla fuerant (74.*)). At illi dederunt >»

sifB mu-
partes tiguranlur. Possunt tamen hae tres eis « copiosam pecuniam dicentes (746) Dicite, :

lieres, ires mundi partes siguihcare, Asiam videli- quod vobis dormientibus nocte venerunt discipiili
cet, Africam et Europam, in quibus Ecclesia (ola ejus, et furati sunteum {Matih. xxviii, 2). » Sequi-
consistit. Et islae quidem ungunt Jesum, istie eum iuv.Etintroeuntesin monumentum viderunl j uvenem
delectant, ist8eejuspassiouemprGedicant,elodorem sedenlemin dextris coopertum stola candida, etobs-
notitiae illius cunctis geutibus manifestant. Ecce tupuerunt. Sed angelus in dexlris stola candida co-
autem mulieres, quee usque ad hunc diem erubesce- opertiis; quouiam leetitiam etprosperitateuipreedi-
bant, el se mortis jauuam. et totius humani generis cat, gloriam resurrectionis et carnis innovationem
ruinam esse dolebant hodie leetautur, hodie prae-
; annuuliat (747). Considera in quo dilectionis igne
dicaut,hodieoriginalepeccalumdeletumaflirmant; iuterius ardebant, queefeminei timoris et fragilitatis
quoque apostolis resurrectionis gloriam an-
et ipsis oblilae, non solum in nocte veniunt, verum etiam
uunUani. EtvuUlemane una Sabbalorut/i veniunt ad contidenter in monumentum ingrediuutur : unde et

odore virtutum referti cum opinione bonorum ope- eadem radice Salomon pacificus, quod est Hieron.
rum Dominum qucerimus,ad monumeulumprofec- tradit epist. 53 ad Pauliu. August. enarrat in Psal.
to illius cum aromatibus veuimus » quibus ver-: Lxxi, n. I, etc. Ceelerum Salomeeademestac mater
bis Gregorium exscripsit homil, 21 iu Ev., n. 2 : filiorum Zebedeei, ut ex collalis evangelicis locis
• Et nos ergo in eum qiii est mortuus, credentes, statuunt interpretes.
si odore virtuium releili, cum opinioiie bonorum (744) Hxe de tempore, quo ad J. C. sepulcrum
operum Dotuinum queerimus, ad monumentum mulieres venerunt, aul iler susceperunt, multum
profeclo illius cum aromatibus venimus. » diuqiie ab inlerpretibus quaestio versala est, adeo
(741) Mysticas easilem diiarum mulierum signifi- ut, quemadmodum Jansenius Coucord., cap. 165
cati(mes tradidit Beda ad Matlh. c. xxviii « Du* : tradil, qiiidam quatuor ad monnmentum accessus
uuius nomiuis ejusdemqueamoris ac devotionisfe- diversls temporibus factos commenti sinl et alias :

minee, quee dominicum veneriint visere sepulcrum, ab aliis mulieres describi ab evaugelistis voluerint.
duas rtdelium plebes, Judaicam scilicet et geiili- De hac qiueslione et Jansenius ipse, et interpretes
lem designant, quie uuo atque simili studio passio- omnes, et fuse ac diserte card. Baron. ad a. 34,
nem, resurreclionemque sui Redemptoris celebra- n. 169 Menochius, Vit. J. C. lib. viii, c 1, n. 3.
;

re desiderant. » Breviter ab ea se expedit Beda, et cum Beda A.

{1^2) Malerleram vocat Hieron. incap. xii Malth., uoster. Beda « Quod aiitem valde mane mulieres
:

V. 4b, et Beda, qui etiaiu ad Luc. xxiv, « iVlaria Ja- r» veniunt ad monumentum, orto jani soie, id est
cobi, mater est Jacobi minoris et Joseph, ut .Marcus cum.jam ccelum ab orientis parle albesceret quod ;

evaiigelista dicit, soror Matris Domini, iindeet ipse non utique sine solis orienlis vicinitale, » etc.
fit

Jaoobus fraler Doinini meruit vocari. » Hiec opinio (74")) Qux cum abiissent, ecce quidam de custodi-
de .Maria Jacobi, B. scilicet Virginis esse sororem, bus venerunl in civitat em elnuntiaverunt, eic Forte
nititur loco illo Joan. xix, ^fi Stabant autemjuxta
: veif)a hfec prioia amanuensis imprudentia omisit.
erucem Jesu Maler ejus, el soror matrts ejns Maria (746) Ib. « Et cougregati cum senioribus, cousi-
:

Cteophae. Mariam Jacobi, iia dictam a filio, et Ma- lio accepto, pecuniam copiosam dederunt militi-
riam Cleophie a marito sic appellalam, unameam- bus, dicentes, » etc.
demqiie esse feminam passim recentiores interpretes (747jBeda « Notandum veronobis est.qiiidnam
:

coiisentiunt : etsi aliter voluil Baronius in App., sit quod in dextris sedere angelus cernitur. Quid
n.67.(^ornelius tamen,aliique quidam non sororem uamqiie per sinistram, nisi vila [>i7Bsens qiiid vero;

sedconsobrinam dicuiil. iNam, ut Hieroiiymiisl.all. pcrdexleram, iiisi perpetua viia signalur ?... Quia
Fralres, consobrinos dici (idem valere dehetde so- ergo Hedemplor noster jam praesenlis vitte corru-
roribus) oiiinis Scriplura demonstrat. Vid. Baro- pliorn m
tiansierat, recte angeliis, qui nuntiare pe-
Dium I, all. Jansenium Conc. cap. 19. Maidouatum^ rennem ejiis vitam veiierat, lu dextera sedebat. »
ahosque iuterpretes ad c xii Matth., v. 46. Atque hoc ex Cregorio, hom. 2t in Ev., n. 2, qui
(743) Bene, ul etiam adnotavit Hure nam ex : idem dixerat.
 :

327 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS. 328

consolationis verba audire meruerunt, dicente an- A alia ulterius transmigratio fit. Sciendumestautem,
gelo Nolite expauescere, Jesutn quiejntis Nazare-
: quod illa hora, qua Salvator noster inclinato capite

num, crucifixum : surrexit, non est hic ; ecce locus spiritum emisit, corpore in cruce derelicto, auima
ubi posuerunteum. Locum, inquit, videre potestis, simulcumdivinitateadinfernaspoliandadescendit.
ipsum autem modo videre non potestis.Surreiitenim Et tunc quidem illud Psalmistae adimpletum est :

etnon est hic ; sed exspectate paulisper, et videbitis « Toliite (7bl) portas principes vestras, et elevamini
eum.Non enim ibi erat praesentia corporis,qui ubique portae aeternales, et inlroibit rex gloriae. » Quibus
est prsesentia divinitatis.Sed ubi tunc eum fuisse puta- interrogantibus : « Quis est iste rex gloriae ? » Re-
mus ? Ego quidem dicere timeo quod evangelistae sponsum Dominus fortis et potens. Domi-
est eis : «

non dicunt. Et fortasse ad matrem iverat, quae ejus nus potens in praelio. » Ingressus igitur Dominus
amoris desiderio plus (748) omnibus afEciebatur. loca tenebrarum, omnia circumquaque suo splen-
Quodautemipsainter 144 omnes mulieresbeatis- dore illuminavit. Fit clamor permistus, bonis prae
sima Virgo, simul cum aliis ad monumentum non laetitia exsultantibus, malis vero prae timore fugere
venit,haec,utopinor, causafuit,quiaexquounigeni- cupientibus. Tanc primi parentes occurrunt, et vi-

tum filium suum teneri, flagellari et crucifigi vidit, dentes Creatorem suum.Iaetis vocibus clamant ;

delicatismanibusdeIicatapectoratundens,etsedo-B
Tandem,Christe,venis,magnisnossolverep(Enis{1^2).
lore nimio, vigiliis jej uniisque affligens, jam vn-ibus
pariter et spiritu attenuata, alicubi sola in secreto se- Tunc patriarchae et prophetae obviam ruunt tunc ;

debat,et de his quae sibi acciderant calamitatibus (749) omnis sanctorum exercitus ejus pedibus se proster-
lamentabatur etflebat.Sed noshaec verba pietate ple- nit. 0, inquit, diu desiderate ! o tanto tempore ex-
na,et cogitalione digna interim relinquamus,et quod speclate ! quee te tantae Tunc citha-
tenuere morae !

angeli docent,audiamus lte,\Bqnit,dicite discipulis

: rista David : quod dicere solebam
Hoc est, inquit, :

ejus, et Petroquia prxcedet vos in Galileam : ibi eum « Auditui meo dabis gaudium etlaetitiam, exsulta-

videbitis, sicut dixitvobis NisienimbeatumPetrum bunt ossa hiimiliata (Psal. l, 10). » Ecce nunc vi-
apostolum ex nomine vocasset, fortasse cum caeteris dent, eccenunc audiunt, quoseos videre, etaudire
veniretimuisset, eoquodetDominum etmagistrum desiderasse, Dominus ipse dicebat. Ait enim :

negasset. Quod enim in Galilaea, quae apostolorum « Multi prophetae et reges voluerunt videre quee vos

patriafuit, adiscipulissuis Dominus videatur, quid videtis et non viderunt; et audire quae auditis, et
;

aliud significat,nisi quia eum, quem nunc videmus non audierunt {Luc. x, 24). v Tunc et Joannes
perspeculumetinaenigmate, cumnosad antiquam Baptista Ecce, inquit, de quo dicebam vobis Vi-
: :

patriamreduxerit, tunc facieadfaciem videbimus ? p detisillum, cujus adventum nuntiabam vobis. Sed
l]ndeetGa.\\[adSit7'ansmigratioperpetrata{laO)m{eT- quis per singula dicere valeat, quanta ibi laetitia
pretatur. NuUa enim post illam transmigrationem fuerit, cum Christus soljustitiae eis apparuit? Tunc,

(748) Est haec piorum et doctorum nonnullorum viris stabat intrepida... Spectabat piis oculis filii
interpretum sentenlia imo et theologorum. Eslius
; vulnera, perquem sciebatomnibus futuramredem-
huic sententiae contradicere videtur. Jansenius ta- ptionem.StabatnondegenerimaterspectacuIo,quae
men Conc. c. 146 « Porro, inquit, quanquam Do-
: non metuebat peremplorem. Pendebat in cruce fi-
minus primo dicatur apparuisse Magdalenae, pietas Jius mater se persecutoribus offerebat, » etc. Ni-
;

tameu non parum suadet, ut credamus Dominum hilominus illaauctoris nostri plures habent suffra-
prius apparuisse dilectissimae suae Matri, licet eam gatores mediae aetatis scriptores unde opinio illa :

praetermiserintevangelistae;quiaadconfirmandam deB. Virginisspasmo sive deliquio quam tradidere,

filii resurrectionem inefticax esset Malris testimo- quosrecensetConsalvus Durantusadlib. iv, cap. 7.
nium » additque, quod a Marco dicilur apparuit
: Revelat. S. Brig. (Etsi fatetur, fere omnes TT. re-
jorimoil/an«ilfa(;rfa^encB,intelligendum,quodinter centiores negasse Mariam in passione sui filii viri-
omnes discipulos illa fuerit prima nam de appari- ; bus defecisse), ubi de templo juxta Calvarias mon-
tionibus discipulis factis hic apud Marcum et alios tem B. Virginis spasmo aedificato.
evangelistas sermo est. » (750) S. August. 1. ni De cons. Evang., n. 86 :
« Galilaea namqueinterpretatur vel transmigratio,
(749) Qiiaehic A. exponit, convenire in egregiam D
animi fortitudinem et constantiam, qua B. Virgo vel revelatio. » Beda ad c. xvi Marc. « GaliJasa nam- :

praeditafuit,nonvidentur.noloremanimosummum que transmigratio facta interpretatur. » Ex Grego-

percepisse tradunt eliam vett. probatique PP. ex rio, hom. 21 in Ev., n. 5. « Galilaea namque irans-

quibus S. Joan. Damascenus lib. iv De fid. orlh., migratio facta interpretatur. »

cap. 14 (tom. I, p. 277 ex rec. le Quien) « Beata :
(751) Psal. xxin, 7, AttolLite, etc.
haec, inquif,atquebeueficiishujusmodi,quaenaturae (752) Vix est, ut credam, auctori nostro impru-
modum excedant, cumulata, quos in partu dolores denti, et nil tale cogitanti Leoninum hunc versum
effugerat, passionis tempore sustinuit, lacerarisibi excidisse, sed ex poeta aliquo mutuatumeumarbi-
viscera sentiens, intimisque cogitationibus, veluli tror, aut ipsum hominem sane deliciarum non in-
gladio discerpta,cum illum,qiiemgigneiido Deum scientem condere eo loco voluisse. Utcunque sit,
essecognoveratjtanquam sceleratumaliquem morte hoe refellere fortasse potest opinionemeorum, qui
aftici cerneret. » Atque affert in hanc rem quod ;
versushos adinvenisse voluntLeonemseuLeonium
maxime valet. illud apud Lucam : Et tuam ipsius Parisiensem poetam et mouachum Benedictinum.
animam doloris gladius pertransibit. lidem tamen Nam hic in exitu saeculi xn, aonocirc. 1190 floruit
PP.miramejusfortitudineminhisperferendisdolori- cum Bruno longius a 1 125 decessisse statuatur. Sed
busdocent.InhisS.AmbrosiusDeinstit.Virg.,cap.7, deeo veisuum genere legendus cl. Muratorius AA.
n, 49 : « Stabat ante crucem mater, et fugientibus med. aev. dissert. 40.
329 COMMENT. IN MARC. 330

aUigalo diabolo, magno sanctorum exercilu comi- A oculis eum videntes, non viderent.
crederent, et
tante, cum laetus Dominus ad
gloria et triumpho Narrat enim Matlheeus evangelista quod Christi
QuiauondereHnques
superos rediit(7S3),dicens :« discipuli t abieruut in Galiheam in monlem, ubi

animam meam ininferno; necdabis sanctum tuum conslituerat illis Jesus, et videntes eum adorave-
videie corruptionem. .Notas mihi fecii^ti vias vitie; riuit quidam autem dubitaverunt {Matth. ixviu,
;

adimplebismeieetitiacum vultotuo;delectationes,)) 16). » iNon enim verum corpus, sed spiritum se vi-

mi Pater, « imlextera lua {Psal. xv, iO),))ubi sedeo dere putabanl. Unde ipse ait t Palpate et videte, :

in seecula seBcuiorum. quia spiritus carnem et ossa non habet, sicut me

145 ^'"- ^^ •''''^ i'^'*) exeuntes fugerunt ae mo- videtishabere {Luc. xxiv, 39). » Et fortasse haec
numenlo ; invaserat enim eas pavor et tremor, et ne- tanlaillorumdubitatioexintensoamoreprocedebat;
mini quidquam dixerunt : timebant enim. Timebant, nonenimfacilecredimusquodmultumdesideramus:
inquit, nuntiare Dominum resurrexisse ideoque de ; sic eliam quod timemus, leviier posse accidere

ejusresurrectioueuemiuicjuidquamdixerunt.Neque credimus. E( dixit eis : Euntes in miindum univer-

enim adhucperfecteea creLlebautquaeaugelusdixe- sum prxdicale Evangelium omni creaturse. Prius enim
rat,siquidem non angelum, sedjuvenem eum esse dixerat a In viam geutium ne abieritis, et in civi-
:

putabant. Venienies igilur ad apostolos, caetera g tates Samaritanorum ne intraveritis.nonenim sum

apud se in silentio retinenles, hoc solum nuntiave- missus nisi ad oves quae perierunt domus Israel
runt Christum Uomiuum de monumentoessesubla- {Matth. X, o). Nunc autem eos praecipit ire ia
))

tum (75o). Sed ilerum ad sepulcrum revertentes, uuiversum mundum. In quo Judeeorum abjeclioet
sicut.MatihaeusaitjVideruut Dominum," etteuuerunt geulium electio apertissime monslrantur. Unde et
pedes ejus {Malth. xxviu,9). » Surgens autem Jesus illi a Patre dicitur « Postula a me, et dabo tibi
:

maue prima Sabbali, apparuit primo Mariee Magda- gentes haereditatem tuam, et possessionem tuam
leuae,de qua ejeceratseptem dtemonia. llla vadens, termiuos terrae {Psal. ii, 8). Quod autem ait )) :

nuntiavithis qui cum eo fuerant, lugentibus el tlen- Prsedicate Evangelium omni creaturse, alius evange-
tibus. Et illi, audientes quia viveret et visus esset omnes gentes
lista exponit dicens : « Ite, docete
abea, non crediderunt. Sunlautem haec in Joanne {Matlh. xxviu, 19). » Idem enim per omnem crea-
plenissime scripta, et a nobis in Matthaeo sufficien- turam et per omnes gentes significatur. Sic enim

ter determinata. Post haec autem duobus ex eis am- Apostolusaitde charilate,quia « omnia credit, om-
bulantibus osteusus est in alia effigie euntibus in nia sperat, omnia sustinet {I Cor. xiii, 7), » quod
villam etilli eunles nuntiavenmt caeteris, nec illis
: qnidein verum non est nisi aliter determinetur.
crediderunt, Haec autem quiaLucasplenius narrat, p Si enim charitas omnia credit, credit utique Pha-
ibi exponenda servamus. risaeis et Sadduceeis, aliis affirmantibus, aliis ne-
IX. (756) Recumbentibus undecim discipulis, appa- gantibus resurrectionem quod fieri non potest.
;

ruit illis Jesus, et exprobravit incredulitatem illorum, Non igitur charitas omnia credit. Sic igitur de-
et duritiam cordis, quia his qui vtderant eum resur- terminetur omnia credit quae credenda sunt. Si-
:

rexisse non crediderant. Quamvis et Simon Peirus, militer ergo et id quod dicitur Prsedicate Evange- :

et .Mariji Magdalena, et duo illi discipuli quibus in lium omni creaturse, determinandum est, ut sic di-
specie peregrini Dominus apparueral, certis^sime catur omui creaturae praedicate Evangelium, cui
:

firmissimeque nuntiarunt, Dominum resurrexisse Evangelium praedicandum est (757). Non enim
seque illum vidisse ; Cdeteri tamen illis non crede- Evangelium praedicandum est lapidibus et aliis
bant, et, quod mirum, cum nec sibi ipsis nec suis quibuscunquel46r6bus sensuet ratione carenti-

(753) Eloquentiam suam hic auctor exerere to- « quos jacentes viderunt. » Jansenius Concord.,
tam videlur, ut argnmenli laetitiae serviat. Similia c. 145 dixisse nemini « occurrentium in via, quia
:

reperies in aliis, maxime sequioris aetalisecclesia- timebant Judieos » quae est responsio Euthymii,
;

sticisscriptoribus. Certe non assimilis lociis sermo- quam TiriuusquoqnesecutusestetCalmel. Lyranus

nis 137 De tempor. iiiter Augustm., nunc in Ap- D Bedam sequitur. Probat etiam responsio A. nostri,
pend. 160, ubi inter caetera « El ecce subito innu-
: quod idest corpusin monu-
qiiae viderintdixerint,
merabilessanctorum populi,qiii teuebantur in morte meuto non repertum, angeliverba tacuerint; ideo
captivi,Salvatorissuigenibus advoluli,lacrymabili ulruraque, quod repugnare videtur, esse veium.
eura voce cum obsecratione deposcuul dicentes : (756) Marc. xvi, 14 Novissime recumbentibus illis :

Advenisti quem nobis fulurum lex nuntiaverat et undecim, apparuit.

prophetee. Advenisti, donans in caroe vivisindul- (7.57) Bedaad h.l.: « Nunquidsanctum Evangelium
f;entiam peccatoribus mundi... V^enisti post longas vel insensatis rebus vel brutis animantibus fuerat
acrymas, etc Ascende, Domine Jesu, spoliato in- praedicandu m.utdeeodiscipulisdicatur :«Pr£Bdtca(c
ferno, » etc. omni creaturae ? Sed omnis crealurae nomine potest
(75i) Marc. xvi, 8, At ilUe. omnisnaiiogentiuradesignari. Anleetenim dictum
Qufestionera hicmovent Bedaetinterpretes,
(75.T) fuerat In viam gentium ne abterilis ; nunc autem
:

comparantes heec Marci verba nemini quidquam di- dicilur Prwdicule omni creaturae ul scilicet prius
:

xerunt cuin Lucie verbis xxiv, 9, et regressae a monu- aJudceiiaposlolorumrepulsapraedicatio.tuncnobis

mento nuntiaverunt hwc omnia illis undecim, et C(e- in adjiitorium heret, cum hanc illa ad damnationis
teris omnibus ; qiiibus similia alia Matth. xxviii, 8, su.etestimoniura superba repulisset. »S. Gregorius
Beda iia solvit, ul dicat uemini dixisse, id est auge- hom. 29 in Ev. n. 2 « Nunquid, fratres mei saa- : ;

lis nihil respondisse, vel nihil narrasse custodibus, ctum Evangehum vei insensatis rebus, vel brutis
Patrol. GLXV. 11
 331 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 332
bus. Sunt autem qiii hsec subtilius inteiligentes, ea A solum tactu, verum etiam sui corporis umbra aegros
quae plana sunt difficilia reddunt. Et multa quidem sanarent mox in admirationem gentiles conversi
;

in prophetis, apostolisetin verbisDominicisinve- clamabant; unus est quem apostoli praedicant, unus
niuntur, quibus haec una determinatio sufficere po- DominusJesusChristusquitaliaoperatur. Nobisau-
test. Quale est illud « Cum exaltatus fuero a ter-
: temsignaetmiracalajamnuncnecessarianonsunt;
ris,omnia traham ad me ipsum {Joan. xii, 32) » cui ; quibus ea quae facta sunt solummodo legere et au-
si addatur qux trahenda sunt : nihil erit iriconve- diresufficit(7o8), Credimus enim Evangelio, credi-
niens.Aliterautemquantainconvenientiasequatur, mus et Scripturis ista narrantibus. Nerao modo ia
quis non intelligat ? Valde enim pauca sunt ea quse Ecclesiadicit: Nontibicredo, nisi mortuos suscites,
illuctrahuntur, ad comparationem illorum quae ad nisi caecos illumines, et nisi haecsimilia facias. Si-
se Dominus non trahit. Si quidem solos homines, et gna tamen quotidie in Ecclesia fiunt ;
quae si quis
ipsos non omnes, trahet ad se. His igitur et simili- attendere velit, raulto majora esse cognoscet quam
bus facile intelligitur quid in eo significatur quod illa quae tunc abilhs corporaliter fiebant. Quotidie
dicitur Prcedicate Evangelium omni creaturx ; cui
: enim sacerdotes populum baptizando et ad poeni-
videlicet Evangelio quicrediderit et baptizatus fuerit, tentiam vocando, daemonia ejiciunt. Quotidie lin-
salvus erit. Dicit Evangelium : Diliges Dominum B guis loquuntur novis, dum Scripturas exponen-
Deum tuum ex toto corde tuo, et proximum luum tes, litterae vetustatem in spiritualis inteUigentiae
sicut te ipsum ; hoc enim si credideris et feceris novitatem convertunt. Serpentes vero tollunt, quia
salvus eris. Dicit autem etalia multa, quse salutem concupiscentias malas, quia vitia et peccata suavi
pariant et vitam aeternam. Qui vero non crediderit admonitioneapeccatorumcordibusavertunt.Bibunt
condemnabitur. Quamvis enimhomo baptizatus sit, autem mortiferum, sed non eis nocet quia paga- ;

etomnia peccata inbaptismo sint ei remissa, con- norum et haereticorum libros legentes, et amara I

demnabifur tamen quoque ilie, si non Evangelio venenosaconviciasibiilIatasaepiusaudientes,surda

crediditejusqueconsiliisassensum praebiierit. S^g^na aure transeunt pro nihilo ducunt. Super aegros
et '

autem eos qui crediderint hcec sequentur : In nomine veromanusimponunt, etbene habent.quia animas
meo dcemonia ejicient, linguis loquentur novis, ser- infirmas suis orationibus sanant et Domino recon-
pentes tollent, et si mortiferum quid biberint, non ets ciliant. Eadem igitur signa etiam nunc sancti Do-
nocebit ; super cegros manus imponent, et bene habe- mini faciunt, quae tunc Dominuseos facturosesse
bunt. Omnia enim haec in priraitiva Ecclesia, non proraisit. Et Dominus quidem Jesus, postquam lo-
solum apostolos, sed et alios sanctos fecisse legi- cutus est eis, assumptus est in coelum, et sedet a dex-
mus. Neque enim aliter ab idolorum cultura homi- r< /rwDe?. Qualiterautemassumptusestjliber Actuum
ncs infideles converterent, nisi his tantis signis et apostolorum ostendit, dicens : « Et cum haec dixis-
miraculis evangelica praedicatio firmaretur. Praedi- set, videntibus illis, elevatus est, etnubes suscepit
cabant enim Christi discipuli, ut Apostolus ait, eum ab oculis eorum. Illi autem profecti praedica-
Christum Jesum crucifixum, « Judaeis quidem scan- verunt ubique, Domino cooperante, et sermoneoj
dalum, gentibus autem stultitiam (/ Cor. i, 23). » confirmante sequentibus signis {Act. i, 9), » Et tunc
Sed, cum subito daemonia ejicerent, linguis loque- quidem adimpleta est prophetia quae ait « Inom- :

rentur novis, serpentes solo verbo aut occiderent nem terram exivit sonus eorum, et in fines orbis
aut f ugarent, venenum sine laesione biberent ; et non terrae verba eorum {Psal. ivni, 5). »

animalibusfueratpraedicandum. utdeeo discipulis viam gentium ne abieritis. » Nunc autem dicitur

dicatur Prcedicate omni creaturae ? Sed omnis
: « Praedicateomni creaturae, » ut scilicet prius aJu-
creaturae nomine signatur homo... Omnis autem daea apostolorum repulsa praedicatio tunc nobis ia
creaturaealiquid habet homo. Habet naraquecom- adjutoriumfieret,cumhancilIaaddamnationissQaB
mune esse cum lapidibus, vivere cum arboribus, testimonium, superba repulisset. » Patet ergo, ex
sentire cura aniraalibus, intelligere cum angelis. Gregorio Bedara sua mutuatum quod eliam exre- ;

Si ergo comraune habet aliquid cum omni creatura centioribus facit Lyranus. Estius subintelligit hu-
homo juxta aliquid omnis creatura est homo. Omni D manae, quae vox exprimitur I, Petri ii. « Certe, ia-
ergo creaturae praedicatur Evangelium, cum soH quit, distributio est accommoda, ut sensussil,pr8e-
horaini praedicatur, quia iile videlicet docetur pro- dicandura, vel praedicatumesse Evangelium omni
pter quem in terra cuncta creata sunt, et a quo om- creaturae. cui praedicari potest » quae est expli-:

nia per quamdam similitudinera aliena non sunt. catio Auctoris nostri.
Potest etiam omnis creaturae nomine omnis natio (758) V. Greg. hom. all.
gentium designari. Ante etenim dictum fuerat « In :

EXPLICIT SECUNDUM MARCUM,

 ;

333 COMMENT. IN LUC. - PARS I, CAP. I. 334

S. BRUNONIS ASTENSIS
EPISCOPI SIGNIENSIS

COMMENTARIA IN LUCAM.
147 His ita eipeditis, ad Liicam veDiamus ; et A jam a multis aliis scripta commemorat nisi quia
sicul jamdiximus,eatanlummodoexponamus quae minus aliquid eos dixisse, et non bene veritalem
neqiie iu Marco,neqiie in Maltheeo ex^^osuimus (759). tenuisseeoscognoverat ?Multi enimprdeterquatuor
Quoniam quidem multi conati sunt ordinare narra- evaDgelistas scripserunt rquaeomniainter apocry-
tionem, qux in nobis complelx smt re7'um, sicut phanumerantur. NuUaenim, nisiquatuor Evange-
tradiderunt nobis qui ab initio ipsi viderunt, et mi lia, suscipit Ecclesia (762).

,
nistri fuerunt sermonts, visum est ei mihi assecuto 148 '• [Cap. I.] Fuit in diebus Herodis Regis
a prtncipio omnia (760) diligenter ex ordine tibi Jud(Pce,sacerdosquidam nomine Zacharias, deviceAbia,
Kribere, optime Theophile, ut cognoscas eorum ver- et uxorilliusde filiabus Aaron,et nomen ejusElisabeth.
borum, de quibus eruditus es, veritatem (761). Qu8e Legitureuim David iu vigiDti quatuorpartessacer-
eoim ratio est, ut B. Lucas ea scribere velit, quse dotum familiasdivisisse,eisquepraecepisse, ut sin-

(759) Hocut Augustinus se facere pro-

A. noster tradiderunt nobis,etc. Addeudus et Origenes, qui
fessus esl, ubi ad LucamvenitL
iv Ueconf. Evang. homil. 1 in Luc
ex Vers. Hieron. « EfFectum suum :

c 8, n.9 «.Nuncergodeinceps,inquit, LuceeEvan-

; Lucas indicat ex sermone quo ait in nobis mani- :

gelium ex ordine pertractemus, exceptis lis quae festissime sunt ostensse, id est TreTrXrjjooyo/jjjpievwv
tiabetcumMatthaeoMarcoque communia,quoniam (quod unoverbo Lalinus sermo non explicat) certa ;

illajam omnia pertracta sunt, » feceratque idem, B enim fide et ratione cognoverat, neque in aliquo
post Matlhaeum.-Marcum explicans hb. iv,n. i. Ut flucluabat. » De potestale Graeci verbi illius V. hic
autem,idemAug. siibdit, «hocprincipiumad Evan- Estium.
gelii narrationem nondum pertiuet. »i\amestprae- (160) Assecuto omnia, Vulgat. Sed cum noslro A.
mium quoddam ;
quod cum convenire censeretur assecuto a principio omnia, vetus Itala ex mss. Colb.
aHisquoqueEvaQgeliis,Amraoniusuniversae harmo- apud Sabatier, S. Ambrosius lib. i, in Luc. num,
niae suae Idem recentiores faciiint Cor-
praeposuit. 11, etc
nelius JanseDius,Joan.delaHayp,BerDardusLamy, (761) Origenesl. all. « Sicut olim in populo Judaeo-
:

etc Solum ex Evangelistis heec fecisse Lucam, rum mulli prophetiam pollicebantur, et quidam
omnes iutrepretes observaDt causas vero cur
: erant pseudoprophet)e...ita etnunc in Novo Testa-
solus fecerit, idem exquirit. Atque haec potissima mento, multi conatisunlscribereEvangelia.sed non
videtur, quoniam Lucas, ut Ambrosius ait n. 4, omnes recepti. Et ut sciatis, non solum quatuor
• velul quemdam historicum ordinem tenuit, » et Evangelia, sed plurima esse conscripta, e quibus
Hieronym. init. Comm. Id Matth. quaedam altius haec quae habemus electa sunt, et tradita Ecclesiis,
repetere voluit. Itaque quod historici facere solent, ex ipso prooemio Lucae, quod ita contexitur Quo- ;

fecit. Qua etiam ralioue, scriptores antiquissimos niam quidem multi conati sunt, elc. Hoc quod
imitatus, aliud opus suum iuitionominavit, librum latenlem habet accusationem eo-
ait conati sunt,
scilicetActuum apostolorum. Praeterea, ut lidem rum, qui absque gratia Spiritus
S. ad scribenda
sibiconciliaret, qua ratione scire, sive assequi ea Evangelia prosilierunt Matthaeus quippe, et Mar- :

quse scribit, potuerit, narrat. Itaquead haec verba C cus, el Lucas, et Joan. non sunt conati scribere, sed
Ambrosiusn.2:«Prolixiorem huncEvangelii librum Spiritu S. pleni scripserunt Evangelia, » etc. Deinde
quamcaeteros esse, nemodubitaverit. Etideo, non Basilidis Evangeliumnominal,alquealia. Augustin.
ea quae falsa sunt, sed qiiae vera, sibi vindicat. » quoqiie l.iv, De Cons. Evang. n.9: «Etquoddicit
£x eo vero quod ait, sicut tradiderunt nobis, qui ab mullos conatos, etc, videtur signiticare nonnullos,
initio ipsi viderunt, et ministri fuerunt sermonit qui non potiierunt hoc susceptum munus implere...
:olligit coDlra Theophylactum Estius Lucam non eos non debemus accipere, quorum in Ecclesia nulla
'uisse unum e L.KXChristi discipulis, sedpostejus exstat auctoritas, quia id quod coDati sunt,imple-
\scensionem,abapostolisetdiscipulisChristifidem re miniine potuerunt. » Et Ambrosius in eamdem
Miscepisse, et ea quae scribit ab eis accepisse ut ferme senteiitiain n. 5 «Conatiitaque illi suntqui
; :

rerissime diieritHieronymus Lucam Evange-liiim,

; implere nequiveruut. Ergomultos coepissenecim-
iicut audierat, scripsisse; Acla vero aposiolorum, plevisse etiarn S. Lucas testimoniolociipletiore te*
iiciit viderat, composuisse. Et tamen praecipuam statiis, dicens pluriraos esse conatos...Sine conatu
luamdamlaiidem.in Evangelio scribendoasseciitus sunt enim donationes el gratia Dei... Non conatus
!st. Nam,quemadmodiiin Ambrosius, n.2,etiam a est .Malthfeiis, non couatiis est Marcus, » etc Quae
1. aposlolo Paiiio leslimonium meruit diligentiae, ex Origene sumpsisse videtur Bene ergo cum
icenimlaudat Lucam: « Cujus laus, inqiiit, estin vett. et reoentioribiis ferme omoibus de apocry-
Ivangelio per omnes Ecclesias » et Hieronymus ; phis h<Tec A. accepit.
nCatal.c. 7 « (Jiiidam, ait, suspicantiir,quoties-
: (762) Origenes I. all. «Sed in hisomnibus nihii :

lunqiie in epistolis suis Paiilus dicit Juxta Enan- D aliiid [irobainus, nisi quod Ecclesia, idestqiiatuor
:

elium meum, de Lucye signiticare volumuie, et Lii- tantum Evangeliarecipienda. » IdemBeda et caeteri
|am,nonsolurnabapostoloPaulodidicisseEvange- protitentur interpretes veteres et nostri ; etexsea-
ium, qiii cumDominoin carnenonfuerat, sedela su Ecclesiae aunc constat.
ieteris apostolis, » atque affert aliala verba, sicut
 .

335 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 336

gulaesecundum vicessuasinministeriissibidisposi- A rum ; istenovorum principium. « Lei enim et pro-
tis Domino deservirent (763). Ex his autem viginti phetae usque ad Joannem (766). » Christus vero
quatuor viris,sibi pro tempore succedentes semper inquit: Ecce enimnovafacioomnia(^poc. iii,5).»
«

eligebantur qui principes sacerdotum dicebantur, Factum autem cum sacerdotio fungeretur Zacha-
est

quibus unus praeerat qui summus pontifei vocaba- rias in ordine vicis sux ante Deum, secundum con-
tur. Inveniturautemibipositus Abiainoctava sorte, suetudinem sacerdotii, sorte exiit, ut incensum poneret,
de cujus progenie ortus est Zacharias, qui nunc Haecenimerat sacerdotiiconsuetudo ut sibivicissim
fungitur vice illius. Uior quoque ejus de filiabu ei ordine succedentes, unusquisque pontificum
^arowfuisse dicitur ut eos bene et legaliter con*
; (mniti enim erant) suo tempore incensum poneret
junctosesse sciamus. Frsecipitenimlexutunusquis" et sacrificia immolaret. Non est autem otiosum
que de tribu sua ducat uxorem {Num. xxxvi, 6, 7) quod Deum Ille enim sacerdotio fun-
dicilur ante .

et unaquaeque sufE tribus viro conjungatur. Erant gituranteDeum, ad cujus munera respicit Deus
autem ambo justi ante Deum, incedentes in omnibus Unde scriptumest: «Respexit Dominusad Abel, et
mandatis, et justificationibus Domine stne querela. In admunera ejus, adCain vero etad muuera ejusnon
eo enim quod ante Deum justos eos fuisse dici(,ab respeiit (Gen. i\, 4,autem in tem-
5). » Ingressus
omni vitio hjpocrisis eos defendit (764) illi enim :
g plum Domini, omnis multitudo populi erat orans
et

oon sunt justi ante Deum, qui omnia opera sua forts hora incensi. Haec autem solemnitas decima
faciunt, ut videantur ab hominibus. Incedebant die mensis seplimi agebatur, quando solus pontifex
autem in omnibus mandatis et justificationibusDomini semel anno non sine sanguine ingrediebatur in
in
sine querela ; quia sponte et sine murmuratione Sanctasanctorum,nullumquealium in temploesse
omnia mandata custodiebant. Id vero quod
legis licebat (767). Quod quid significet, Apostolus ei-
sponte et ex corde non lit, non vacat a querela. ponit in Epistola ad Hebraeos {Hebr. ix, 6). Nos
Dominus enim non quid agamus, sed qiio animo quoque in Levitico de hac solemnitate suflBcienter
aliquid agamus, attendit. Unde Apostolus non da- diximus (768j.
torem, sed « hilarem datorem (// Cor. ii, 7) » II. Apparuit autem illi angelus Domini, stans a dex'
Dominum diligere dicit (765). Et non erat illis filius, h-isaltaris incensi. 149 Stabatangelus, et a dextris
eo quod esset Elisabeth sterilis ; et ambo processissent stabat, quoniam fortiaet propitia nuntiabat (769).
in diebus suis. Sterilis eratElisabeth, ut non natura, Et Zacharias ttirbatus est videns, et timor irruit
sed virtute etmiracuIopareret;quae si in juventute guper eum. Ait ad illum angelus : Ne timeas Zacha-
peperisset, non sterilis, sed fecunda putaretur. ria, quoniam exaudita est deprecatio tua. Haec enim
Parit igiturin senectute; et, mirabile dictu, in illa angelorum consuetudo est ; in qua eliam ab illia
aetate haec una fecunda in qua omnes ^ discernuntur,quisetransfigurantinangelumluci8',
sterilis fit

fecundae steriles tiunt. Nascitur Joannes de senibus quodin suaelocutionisprincipioeos quibus loquun-
;

dejuvencula Christus;quoniamilIe est finis vete- tur, consolantur, et ne timeant adhortantur (770),

(763) I Paralip., iiiv, 3 Et divisit eos David..: « lib.linLuc. n.22: «Videturhic S. Zacharias sum-
Divisil autem eis, hoc est Eleazar priucipes filiis mus designari sacerdos, quia, sicut lectum est de
perfamiliassedecim,ettiiiis Ithamar per familias et prioretabernaculo,inquod semperintrabantsacer-
domos suas octo porro divisit ulrasque inter se
: dotes miuisteria consummantes, non uno tantum
familias sorlibus... Exivit auiem sors prima Joia- annitemporeintrabantintemplum insecundoau- ;

rib... octava Abia. » temsemelin anno singularissummussacerdosnoa

(764) S. Ambrosius ad h. 1. :« Etbenejustosanie sine sanguiue, quem offeret pro se, et populi deli-
Deum; nonenim omnis qui justusestante homines, ctis.»ExBedavero,utopinor,A.noster; cujusverba
justus est ante Deum. Aliter vident homines, aliter sunt ad h. 1. « Incensum iii Sancta sancloruma
:

videt Deus homiues in facie, Deus in corde

; et ; pontitice deferri, exspectante eitratemplum omni
ideo fieri potest ut aliquis affectata bonitate popu- populo, decima die septimi mensis est jussum. El
lari, justus videatur mihi, juslus autem ante Deum hanc diem expiationis,sive propositionis vocari,qu8B
non sit... Peifecta igitur laus est, anteDeumjus- apud nos, ob varium lunae discursum.a qua menses
tum esse » quae verba prorsus describit Beda.
; computant Hebrsei, modo in Septembrem mensem,
(765) Esl hic locus fuse a PP. versatus, praeser- D modoinciditin Octobrem.... Hujus autem diei Apo-
tim ab Uierou. dial. 1 contr. Pelagianos, n. 12 ;
stolus Hebi'ceos scribens ita meminit
ad In priui :

dial. 2, n. 15, cui cum contradicere visus sit S. Am- quidem tabernaculum semper introibant sacerdotes.
brosiuslib.i in Luc, n. 17,18, ethujus auctoritate sacrificiorum officia consummantes ; in secundum
Pelagius abuteretur, respondetei S. Augustinushb, autem semel in anno solus pontifex non sine tangui-
De grat. Chr. cap. 48, n. 53. Vide eumd. Aug. lib. i ne, » etc.
De peccator. merit.,cap. 13, n. 19, 20, et De per- (768) Ad cap. 16. Edit. Rom. 1789, pag. 157,
fect. instit. cap. 16, n. 38. col. 1.
(766) Matlh. ii, 3 Omnes enim prophetx et lex
: (769)Beda «Bene angelus etintemplo, etjuxts
:

usque ad Joannem prophetaverunt. apparet quia videlicet, et ved

altare, et a deitris ;

(767) Ei hoc loco apparet auctorem nostrura sacerdoiis adventum, et mysterii sacriticii univer
eorum sequi opiuionem qui Zachariam summum salis, et coeleslisdoni gaudium praedicat. » S. Petruj
fuisse pontificem censuerunt. Fuere vero nonnulli Chrysolog.serm.87 : « Utesseinsanctisangelisnihi
antiqui etdoclissimi PP. S. Petrus Ghrysologus siuistrum intelligas, dicente Scriptura Vias qu« :

serm. 86, Aug. 46 in Jean. S. Joan. Chrysost. hom. a dextris sunt novit Dominus. »
10 in Mattli. n. 3 ibi « Cogita igitur quantum id
: (770) Bedapariter: «TrementemZachariam con'
esset hominem viderepostannos 31) ei deserto ve- fortat angelus, quia sicut humanae fraglitatis est
nieatem pnncipis sacerdotum filium. » S. Ambros, spiritualis creaturse visione turbari, ita et angelici
 337 COMMENT. IN LUC. — PARS I, CAP. I. 338

Quod autem Quoniam exaudita est deprecatio

ail : A enim Magnus coram Domino, et vinum et siceram
tua, nemo pulet Zachariam Dominiim pro filio exo- non bibet. Ea enim quae superius dicta sunt satis

rasse, praesertim cum de sua, suaeque uxoris eetale ostenduut quam magnus coram Domino Joannes
diffideret, et, ipsum admonente, non cre-
angelo id fuerit. Vinum
siceram non bibit, quia sicut Na-
el
deret. Quid igitur orabat, nisi id quod lex orare zara?us,et Douiino abinfantiaconsecratus, abomni
praecipiebat?Ait euim « Erit hoc vobis legitimum ;
re se abstinuit,qufe velcorpus, vel animaminebria-
sempiternum, ut oretis pro hUis Israei, et pro cunctis re et tuentem a suo stalu evertere potest (774). Et
peccatis eorum semel anno (Levit. ivi, 34). > Hoc
in Spiritu sancto replebitur adhuc ex utero matris suae.
estigilurquod orabat, hancdeprecatiouem angehis Nisienim Spiritusanctoadhuc in matris uteropie-
exaudilam esse dicebal (771). Et Elisabeth, iu;or nus esset, nequaquam ad Virginis salutotionem in
tua, pariet tibi fiUum, et vocabis nomen ejus Joannem. gaudio exsullasset. Hoc enim Elisabeth testatur,
Non enim sine causa angelus hoc ei nomen impo- dicens « Unde hoc mihi, ut veniat mater Domini
:

suit. Joannes enim Dei gratia (672) inlerpretalur. mei ad me ? Ecce enim ut facta est vox salutalionis
Videamus igiturquomodohoc nomenei conveniat. tuae in auribus meis, exsultavit in gaudio infansin
Dicat ipse Doiuinus : « Priut, inquit, quam te for- utero meo {Luc. i, 43). » Et multos filiorum Israel,

marem in utero, novi te ; antequam exires de

et convertet ad Dominum Deum ipsorum. Et ipse prae-

ventre, sanctificavi te, et prophetam in gentibus ^ cedet anteillum inspiritu etvirtuteElix.lpse, inquil,
dedi te (Jerem. i, S). i Magna enim Dei gratia pragcedet ante illum. Ante quem illum ? Ante Domi-
litatur, qui prius sanctificatur quam oriatur. Ilhid num Deum ipsorum. Est igitur Chistus Deus, et
etiam quod Dominus ait : « Inter natos mulierura DominusJudaeorum Sedquomodopraecedet?
(77ri).

non surrexit raajorJoanne Raptista(.)/a///i. xi, i 1),» In spiritu et virtute Eltae. Undeet Dominus ait « Si :

etceetera hujusmodi,quaeipsein ejus laudibusprae- vultis scire, Joannes ipse est Elias (776). » Non ta-
dicat, quantam etiam gratiam Jnannes habuerit, mcn in persona sed in Spiritu et virtute. 1 50 Unde
;

manifestant. Et erit gaudium tibi et exultatio, et etiam dicitur,quia unus spiritus erat in utroque (777)?
multi in nativitate ejus gaudebunt. Quis enim in illius Ut convertat corda patrum in filios, et tncredibi-
et de illiiis nativitate non gaudeat, qui uiundi gau- les prudentiam justorum, parare Domino
(778), ad
dium nuntiare venerat ? Quis non laetetur, audiens plebem perfectam. Corda enim patrum in filios Joan-
Zachariam tanlo tempore mutum, et tandem in nes convertit quia quod patriarchae et prophetse
;

hujus nativitate prophetantem, et tantam totius crediderunt, hoc eorum filios intelligere et credere
populi laetitiam nuntiantem (773) ? « Benedictus, fecit(779j. Convertit autem et incredibiles ad pru-
inquit, Dominus Deus Israel,quia visitavit^ et fecit dentiam justorum, quiainfideles etincredulos per
redemptionem plebis suae {Luc. i, 6, 8). » Lege justorum viam incedere docuit. Hoc autem dum
•hunc psalraum usque in f nem, et totum gaudio et faceret,parabatDomino plebemperfectam. Etdixit
eisultatione plenum esse videbis. Sequitur Erit : Zacharias ad angelum : Unde hoc sciam ? Ego enim,

henignitatis est paventes de aspectu suo raortales lege Nazaraeorum erat, vino et sicera tempore con-
moi biandiendo solari. At contra daemoniacae est secrationis abstinere. .. Decet enim vas coelesti gra-
ferocitatis, quos suipraesenlia teiritos senserit, ara- tiae mancipatum a saeculi illecebris castigari ; nec
pliori semper horrore concutere, quae nulla melius vino, in quo est luxuria, inebriari eum, qui musto
rationequara fide superalur inlrepida. » Idera ante Spiritus sancti desiderat impleri. »
Bedam S. Athanas. in V. S. Antonii, S. Hieron. in (775) Bene hinc efiam contra haereticos arguit
cap. xxvui Matlh., etc Beda: « Pater profecto Christum esse Dominum
(771) Ita S. Aiig. lib. ii Q. Ev., q. « Non est : Deumlsrael.SiaulemChristusest, imoquiaChristus
verisimiie, ut cum pro populi peccaiis vel salute est Domious Deuslsrael, desinant Ariani Christum
veiredemptioneille offerret... quod potuerit, publi- Dominum Deumessenegare. ErubescantPhotioiani
cis votis horao seuex, uxorem habens anum, pro Christo ex Tirgine principium dare. Cessent Mani-
accipiendis filiisorare prapsfrtim quia uemo orat
; chaei ahurapopuli IsraelatquealiumChristianorum
accipere, quod se accepturum esse desperat, » etc. Deum credere. » V. etiara S. Petrum Chrysolog.
S. Petrus Chrysolog. serm. 88 « Putasne sacerdos : rj serm. 88.
tantus sic est populi, sic universilalis oblitus ut de (766) iVIatth. XI, 14 : St vultis recipere^ ipse est
conceptu veteranae conjugis, de partu desperatae Elias.
sterilis rogaret, ut sibi soli legatus omniiim tunc (777) Elegans est comparatio apud Ambrosium
adesset,utadvocatusomniumprosesingiilariterora- Eliae et Joannis. Beda «Quiasicut ille praecoven-
:

ret.ut tanlum pontificatusofficium intradomesticas turi Judicis, ita hic praeco factus est Redemptoris. »
aretaret curas, » etc. Ita etiam Chrysost. hora. 2 (778) Ita legitur (incredibiles) in Itala apud Sa-
Deincompreh. Beda, etc. V. Maldonatum ad h. I. balier ex ms. Colbertino. Italegit Beda, etc.
(772) Joannes ergo interpretatur in quo est gra- (779) « Corda patrura in filios convertere, est spiri-
tia, vel Domini gratia. Beda. tualemsanctorumantiqiiorumscientiampopulisprae-
(773) Beda « .Vierito gaudet pater quod vel in
: dicandoinfundere. » Bed\.S. Ambrosiuslib. linLuc.
senecta natura, vei talis gratiae acceperit filiura. n. 35 : « Non egemus testiraonio, quod plurimorum
Gaiident et alii quibns iuauditum eatenus regni S. Joannescordaconverterit, in quo noDispropheti-
ccelestis evangelizat ingressum. « cae Scriptiir<fiet evangelicae siiflragantur. Vox enim
(774) Beda«Sicera interpretalur ebrietas, qiio
: damantis baptismata populis fre-
iu deserto... et
vocabiilo Hebraei omnequod inebriare potest pocu- quentata declarant conversae plebis non mediocres
lura sive deporais, sivede frugibus, sive de quahbet factos esse processus quia dum creditur Joanni,
;

aliamateriaconfectiimsignificant.Proprium veroio creditur Christo. » -

 . :

839 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 340

sum senex, it uxor mea prom&it in diebus suis. Et A uxor ejus ; et occultabat se mensibus quinque dicens:
fortasse non recordabatur Zacharias,quod Abraham Quia sic mihi fecit Dominus in diebus, quibus re-
et Saraio senectute genuerunt. Nihilenim Donaino spexit auferre opprobrium meum inter homines. Dies
impossibile est. Credenti quoque omniapossibilia eoim oflQcii ejus impleti suntoctavo KalendasOcto-
sunt. Angelus promittit, et sacerdos sigaum quae- bris, si quidem decimo die mensi septi-
a quinto
rit, quasi plu» signo quam angelo credere debuis- mi (783) erantferiae tabernaculorum septem diebus,
«et (780). Et respondens angelus dixit ei : Ego sum atqueposteosdiesoctavus erat celeberrimus. Uude
Gabriel, qui asto ante Deum, et missus sum loqui ad factum est ut vicesima tertia die septimi mensis
te, et haec tibi evangelizare. Cur ergo dubitas? Quare reverteretur in domumsuam. Quomodoergoverum
non credis ? Neque ille qui me misit, neque ego tibi est, quod veniente octavo Kalendas Aprilis de
mentiripossum.Signumquseris?Judaeietiamsigna eadem Elisabethad Mariam virginem Angelusait
petunt. Dicis, unde hocsciam? Dabiturtibisignum, « Et hic mensis est ei sextus {Luc. i, 36), » qui
quod posteamque acceperis, te fortasse poeuitebit, non sextus, sed septimus erat? Septimus quidem
Hoc igitur erit tibi signum. Ecce eris tacens, el non erat sed si septem dies septimi mensis in fine
;

poteris loqui usque in diem quo haec fiant. Pro eo Martiimensisponamus.sexmenses, et nonamplius
quod noncredidistiverbisnieis, quaecomplebuntur g invenieraus. Septem enim adhuc hujus mensis dies
in tempore suo,quia,inquam, verbo credere noluisti, restabant, quaudohaecad Mariam angelusloqueba-
vel signo crede (78l). Ecce eris tacens, donec ex te tur. 151 Proquibussi illi aliiseptemponantur.sex
genita vox oriatur et quia vocem generaturus
; mensium, et uon amplius, numerus adimpletur. In
es, non te poenileataliquanto tempore tacuisse. Ex mense autem sexto.
te enim orietur ille qui dicat « Ego vox clamantis
: III. Missus est angelus Gabriel a Deo in civitatem

in deserto {Matth. lu, 3). » Et erat plebs exspectans Galilaex, cui nomen Nazareth, ad virginem denpon-
Zacharium ; et mirabanlur quod tardaret in templo satam viro, cui nomen .Joseph, de domo David, et
Egressus autem non poterat loqui ad illos ; et cogno- nomen virginis Maria (784). Missus est, inquit, an-
verunt quod visionem vidisset in templo ; et ipse erat gelus Gabriel(785), qm DeiFortitudo interpretalur,
iunuens iUis, et permansit mutus. Possumus autem ut Dei virtutem, et Dei sapientiam carnem susci-
per senem Zachariam, Vetus Testamentum, et per pere nuntiaret. Sedubi missus est ? fn Nazareth ci-

Joannem puerum, Novum intelligere. Eo cnim tem- Ad quam Advirginem desponsatam

vitatem Galilaese. 'i

pore Vetus Testamentum vocem amisit (782), quo viro, cui nomen erat Joseph, de domo David, de fa-
Novum ex Vetcri fieri coepit, quia postquam novam milia regali, de stirpe nobili, et prae caeteris reli-
legem apostoli et doctores praedicare et exponere giosa. Ubi enim castitatis, et munditiae mater, nisi
coeperunt, vetus legis inteUigentia cessavit. Sed in Nazareth habitare debuerat, quae flos, vel mwn-
vocemquam amiserattunctandem recepit,quando dilia interpretatur (786) ? Etnomen virginis Maria.
Novo Testamentojam natoet ubiquedivulgato, ab Dicitur enim Maria stella maris, hujus utique maris,
eo didicit quod loqueretur. Loquitur enim Vetus de quo scriptum esf, « Hoc maremagnum, et spa-
Tesiamentum, sed jam non suo et proprio sensu. tiosum, illic reptilia, quorum non est numerus
Et factum est, ut impleti sunt dies officii ejus, abiit in {Psal. cui, 25). » Plures stellas habet coelum mare ;

domum suam. Post hos autem dies concepit Elizabeth unam, quae prae illis omnibus clarior, et melior est.
1
(789) Praeclare Beda : « Ob altitudinem promis- suum exerceredesiit.Hicnempevocis usum amittit
sionishaesitans, signumquocrederevaleat.ioquirit; Zachanas, posteaquamnovae atqueadmirandae sa-
cui sola angelivisiovelallocutioprosigno sutticere lutationis laetum nuntium audivit. » Chrysologus
debuerat.Undemeritamdiftidentiaetacendopoenam serm. 86: « Inhora incensijamsolJudaico occum-
luit, cui taciturnitas eadem et signum fidei, quod bebatin templo, utinEcciesiamatutinusexsurgeret;
quaesivit, et infidelitatisessetpcena quam meruit. » et Judaicae doctrinaeinstabatvesper,quia Evangelii
(781) Ambrosius i in Luc, n. 39 : « Condem- imminebat aurora; legis obscuratur dies, ut totus
natus silentio incredulitas sacerdotis... Quia noQ reluceret in gratia, » etc.
credidit, non potuit loqui. » £> Hoc enim ex eo affir-
(783) Vere superius dicta.
(782) S. Ambrosius I. i, n. 40 « Non unius my-
: mat quod summum
sacerdotem esse Zachariam,
sterium, nec unius silentium est. Tacet sacerdos, opinarelur, de qua opinione jam diximus, eique
tacet propheta... Cessatio sacrorum, et silentium contradicuntPP.alii nonnulli etrecentiores passim.
prophelarum taciturnitas prophetarum,taciturnitas
; Jansenius c. 2 Conc Barouius, Natalis Alexander,
,

prophetae, et taciturnitas sacerdotis est. Auferam, Hamelius, Lamy, Tiilemont, Calmet, elc.
mquit, validam virtutem, prophetam, et consilia- (784) Est homilia Emiseni fer. iv post iv Dora
rium. Et vere abstulit prophetas, a quibus abstulit Adv., p. 10.
verbum, quod loqui in prophetis solebat... Transi- n85) Hier. in c. ix, Daniel, v. 16: « Gabriel in
vit enim ad nos Dei Verbum et in nobis non tacet.
; linguam nostram verldur fortitudo vel robustus Dei.
DeniquejamnonpotestJudaeusdicere, quod potest Unde et eotempore, quo erat Doniinus naseiturus,
dicere Clinstianus, etc. » Isidorus Pelusiota lib. i, etindicturus belhim daemoaibus, et triumphaturus
ep. 131 « Silentii ipsius^Zachariae) typo legis silen-
: de mundo, Gabriel veiiit ad Zachariam et ad Ma-;
tium indicabatur ; » et ep. 257 « Exoriente luce : riam. EtposleainPsalmislegimusdeDominotrium- 1

inatutina,Iuxabscedit;clarosoleexoriente,siderum phante Quis est iste rex glorice ? Dominus fortis et

:
i

chorus obscuratur. Cum purusacliquidusdiesillu- potens,'» etc. quaeomuia Hieronymi,iisdem verbis

:

xit, aurorae umbraefinem accipiunt. CumEvangelii descripsit hic Beda.

sapientia effulsit, legis puerilis institutio munus (786) Iterum Ilieron., epist. 46, n. 12 « Ibimus :
 ;

3H COMMENT IN lUC. — PARS I, CAP. I. 342

De hac enim una orlus est justiliae sol, cujus ful- A nomen ejusJesum. Haec est causa ihius salutationis.
gore omnia illiislrautur. Quein qui sequitur, « non Hoc missusbum nuntiaretibi. Abscedat timor, ces-
ambulatin lenebris, sed habebit lumen vitae [Joan. set cogitatio, esto secura, nulla soHicitudine mo-
vui, 7). » Cujus igitur fulKoris illam stellam esse enim verba nou sunt timoris, sed gau-
vearis, Haec
putamus, quae hunc tantum, talemqiie solem pepe- Paries enimtilium, non utique alium, nisi om-
dii.

pjt mundo ? El ingressus angelus ad eam dixit Ave, : nium rerura Creatorem et Dominum. Creator tuus
gratia plena, Dominus tecum, bcnedicta tu in mu- erii filius tuus, qui perfecte nascetur ex te. Et vo-
lieribus. NoD eaim in plateis erat, non in publico cabisnomen ejus Jesum. Hoc enim nomen quicunque
morabatur. Intus erat, in penetralibus sola sedebat, invocaverit, salvus erit. In hoc nomine omne genu-
nec tamen sola, tanto virtutum exercitu circum- flectetur ccElesiium, terrestrium et infernorum. De
septa(787). Ave, inquit angelius, gratia plena hocipseDominus ait « Quidquid petieritis Patrem
: Do- :

minus tecum ; tu in mulieribus. iNon fuit

benedicta nomiuft meo, dabit vobis {Joan. xvi, 23). » Hoc
in
sufficiens ave dixisse, addidit Dominus tecum, et igitur in omnibus orationibus uti debemus. In hoc
deinde eam benedixit, quasi tribus vicibus sub una nomine ille non petit, quiconlra Dei dispositionem,

voce eam salutans. Quain re diligens obsequium, et contra suam, vel aliorum salutem petit (790).
charitatis atTeclus, et reverentia declarantur. Sed B Imo vero qui taliter pelit, contra hoc nomen pelere,
quis unquam tantamgraliaui habuit.quautam virgo non dubium est. Sequitur Hic erit magnus, et fi~ :

.\Iaria?Aliisenimadmensuramgrati8edantur;haecau- lius Altissimivocabitur. Ipse 152 enim, qui secun-

tem gralia plena dicitur. Considera modo quantae dum se semper maguus est, tunc apud homines
anteeam.quantaeposteam muiiereset virginesfue- magnus factus est, quando ab hominibus cognitus
runt. Haec tamen sola mater Domini fieri meruit est. Quem Petrus apostolus in persona totius Ec-
(788). Magna enim et ioeffabilis gratia est, ut una ex clesise Altissirai Filium vocavit dicens : « Tu es
taatis millibus eligatur. Quae cum gratia plena sit, Christus Filius Dei wiwi {Matth. xvi, 17). » Et dabit
prius etiam quam Dominus Deus sedem David Patris ejus, et rC'
concipiat, post conceptionem, illi

quanta Dei abundet gratia, quis cogitare possit ? gnabit in domo Jacob in xternum, et regni ejus non
Haec autem sola inter omnes muheres benedicitur, erit finis. Recipit enim Dorainus a Domino sedem
quae adhuc sub antitiua praevaricationis maledic- David, secundum hoc quodfilius est David. Regnat
tione tenebantur, ex quo primae mulieri a Domino autem non solum in domo David, id est, in tribu
dictum fuerat: « .Multiplicabo aerumnas tuas, et in Juda, verum etiam in domo Jacob, id est, in toto
dolore paries fihos {Gen., lu, 16). » Hac enim lege populo Israel. Per quod intelligitur quod in ejus
non tenetur virgo Maria.quae virgo concepit, virgo p regniexercituomnesilIiconnumerantur,quicunque
peperit, el sine dolore pariens virginitatis gloriam David et Jacob fidem et justitiam imitantur (791).
Don amisit. Mento ergo in muheribus benedicitur, Hoc enim regnum etiam nunc est; hoc imperium
perquam muheribusbenedictiodaturet mundus a non deficiet, quia regnabit Dorainus in aeternum,
maledictione hberatur. Qusecum audisset, turbata est et in saeculum saeculi. Dixit autem Maria ad ange-
in sermone ejus, et cogitabat qualis esset ista salu- lum : Quomodo fiet istud, quoniam virum non co-
tatio. Turbata est, inquit, non in vuhu ejus, sed in gnosco ? Non dubitat fieri quod angelus fieri promit-
sermone ejus (789). Non enim angelum, sed verba tit. Interrogat tantum quomodofiat (792). Quoniam,

angeh attendebat, el quid iha tam ofticiosa salu- quamvis virginem aliquando parituram audierat,
tatiosibi praetenderet, cogitabat Hocautera angelus quomodo tamen pareret non audierat. Dicit enim
senliens ait Ne timeas, Maria; invenisti enim gra-
: Isaias Ecce virgo conciipiet, et pariet filium {Isa.
;

tiam apud Deum. Sed vis audire quam graliam ? VII, 14) quomodo tamen pariat non dicit. Quia ;

Ecce concipies in utero, et paries filium, et vocabis igitur virgo est, et virum noncognoscit, quomodo

ad Nazareth, et juxta interpretatione nominis ejus sed in sermone ejus. Non enim angelum, sed ver-
florem videbimus Galilaeae. » Mundi, sancti, segre- bum angeli attendebat, et quid illa tam officiosa
gati ideo ab aliis dicebantur Nazaraei. Epiphanius D salutatio sibi praetenderet, cogitabat. »
Haer. 29, n. o. « Ei eo nomen sibi istud iraponunt, (790) Vid. dicta ad Matthaeum.
ut Nazaraei vocentur, non Naziraei quae vox sanc- ; (791) Beda, Domum namque Jacob totam Eccle-
tificatum significat. » siam aicit.
(787) Notissima sunt verba Ambrosii lib. ii in {l^i) S. Ambrosius, lib, ii, De Abraham, c. 8 :

Luc. n. 8 « Sola in penetralibus. quatn nemo viro-

: « Quiquaerit quomodo sciat, non dubitaf, manife-
rum videret, solus angelus reperiret sola sine ; slante Deo, cognoscere se posse, sed formam vult
comite, sola sine teste, ne quo degeneri deprava- acqiiirendae coguitionis advertere... Quomodo fiet
retur affatu, ab angelo sahitaiur. » istud, etc, jure respondit hoc est cum id, quod
:

(788) beda « Maria autein Haebraice stella maris,

: naturae est, non suppetat, quia non solet parere
Syriace vero domina vocatur el merito, qiiia el ; virgo, quee viro non fueril copulata; quaero, quo-
totius mundi Dominiira, et liicem saeculis meriiit modo prfeter institutanaturae, possit generare. » Et
generare pereunem- Menf gratia plena voc.itur, quae lib. II in Luc. n. 17 « Maria autem cum dicit
:

nimirum gratiara, qiiam niilla alia raeriierat, asse- Quomodo, etc, non videtur dubitasse de facto, sed
quitur ; ut ipsum videiicetgrati;ecouoipiat etgene de facti qualitale quaesisse. Liquet enim, quia fa-
ret auctorem. » Deinile su[)erioia vei ba Arabrosii cieudinn esse crediderit.quaequomodofieret inter-
axscribit. ro^avit iinde el meruit audire
; Beata, quae cre- :

(789) Eucheriusl.all. : «Turbataest nonin vuitu. didisti. » Vide et superius ab eo dicta, n. 14.
 ;
!:

343 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 344

maneat, interrogat, quod

pariat, et virgo nulli A vit {Exod. vu, 10) ; aquas in sanguinem, et sangui-
adhuc revelatum erat. Et respondens angelus dixil nem in aquas convertit {ibid., 20) ; mare aperitur
ei : Spiriius sanctus superveniet in te, et virlus Altis- {Exod. XIV, 21) ; manna pluit {Exod. xvi, 15) ; asina
simi obumbrabit tibi, Hic est modus pariendi. Ita loquilur {Num, xxn, 28) petra fundit aquas {Exod.
;

concipies, ita paries. Jam nihil est quod te ulterius xvii, 6) ; et Jordanis convertitur retrorsum {Jos. ui
interrogare oporteat. Spiritus enim sanctus qui su- Psal. cxiii, 3). Sed quid dicam de virga Aaron,
perveniet in te, et virtus Altissimi quae obumbrabit quae cum una nocte et frondes, et
sicca esset, sub
tibi et amplexabitur te, totamque intus et extra flores el fructus germinavit (Num. xvu, 8) ? Virga
muniet te, faciet in te quod voluerit, et quomodo siccanuces dare potuit.et virgo parere non potuit?
voluerit. Quod autem ait : Spiritus sanctus superve- Utique Deus operatur quidquid vult, et in matre
niet in hoc exposuit dicens, et virtus Altissimi
te, tantummodo Dixitantem Maria
amisil potestatein ?

obumbrabit iibi. Haec enim virtus coramunis est to- Ecce ancilla Domini, fiat mihi secundum verbum tuum.
tiusTrinitatis (793). Tota enim Triuitas uuusDeus, Auditis rationibus acquievit, et acquiescendo con-
et ipse Altissimus. Natus estigitur Christusde Spi- cepit (79o). Ancilla, 1 53 inquit, Domini sum, non
ritu sancto, et Maria virgine, id est, de virtute meae, sed illius sum polestatis ; fiat mihi secundum
Spiritus sancti, quae una communis est et Palris» B verbum tuum.J5i discessii angelusab ea (79G).
et Filii, et Spiritus sancti. Nam et ipse Spiritus et IV. Exsurgens autem Maria in diebus illis, abiit in
Patris, et Filii Spiritus est. Filius autem, solius montana cum festinatione in civitatem Judaex ; et in-
Patris Filius, et Pater solius FiHi Pater est. Haec travit in domum Zacharise ; et salutavit Elisabeth
itaquevirtus superveniensobumbravit Mariam.ex (797). Virgo Dei plenaadmontanaconscendil, supe-
duabus naturis Ghristum Dominum operata. « Sicut riora pelit (798) ;
jam non in terris, sed in coeUs
enim anima rationaHs, et caro unus est homo, ita mente habitat, et Spiritu conversatur. Festinat, pro-
Deus et homo, unus est Christus (794). » Quantum perat, nihil negligenter agit, domum religiosam
igitur humanitatem spectat, non solum a Patre, et ingredilur, justam copulam, et sine qnerela ince-
a Spiritu sancto, verum etiam a se ipso, et factus, dentem videre desiderat, suaeque humilitatis, et
et creatus estFilius. Quantum vero ad divinitatem, mansuetudinis signa manifestat, Maria ad Elisa-
nec factus, nec creatus, sed a Patre solummodo ge- beth,Ghristus ad Joannem, dominaad ancillam,ad
nitus. Et ecce Elisabeth cognata tua, et ipsa concepit servum Dominus venire nou dedignatur. Hoc enim
filium in senectute sua. Non solum, inquit, in te suee quid aliud est, quam humilitatis exemplum ? Etfa-
virtutis miraculahis temporibus operabitur Deus, cium est, ut audivit salutationem Marix Elisabeth,
verumetiamin Eiisabethcognata tua, quam tuipsa C exsultavit infans in utero ejus. Dic, infans, dic, pro-
et vetulam esse, et sterilem ab infantia fuisse, op- phetarum omnium maxime, qui digne satis non
time nosti. Et hic mensis sextus est illi, quae vocatur propheta, sed plusquam propheta vocaberis, unde
sterilis, ul sciat omnis mundus, quia non erit im- tibi haec exsultatio ? Nondum natus es, et jam pro-
possibile apud Deum omne vei'bum. Quid adhuc Judaei phefas, matrem Domini in voce agnoscis, quam quia
incredulidicent?NegaQtvirginem peperisse, neque resalutare non potes, exsultando agisquod potes.
Evangelio credere volunt. Elisabeth tamen jam Quam Isetus ei occurreres, si jam natus eam videres,
anum et sterilem peperisse negare non possunt. cujus voce audita exsultando obviam exire conaris
Utrumque mirabile est utrumque contra naturam
; Et repleta est Spiritu sancto Elisabeth, et exclamaoit
factum est. Neutrumtieri posset, nisi mutassetna- voce magna, et dixit: Benedicta iu inter mulieres,
turam, cui nihil impossibileest. Multa enim contra et benedictus fructus ventris tui. Prius filius, deinde

naturam fecil Deus, quae negare nonaudet Judaeus, mater per filium repletur Spiritu sancto (799). Fi-
virgam in serpentem, serpentem in virgam muta- lius intus latens docet, quid mater exterius agere

(793) Rufinus comment. in Symb. Apost. ex re- (796) Hactenus homil.

cens.Vallars.num.lO «Videergocooperantemsibi
:
D (797) Lucae i, 39. Est horail. Emiseni fer. vi post
invicem Trinitatem. Spiritus sanctus venire dicitur Dora. IV Adv., pag. 11. De homiliis S. Brunouis
super Virginem, et virtus Altissimi obumbrare ei. Eraiseno suppositis satis dixiraus. De hac aulem
Quse est autem virtus Altissimi nisi ipse Christus, pecnliariteradmonemus lectores eamaclariss.prae-
qui est Dei virtus, et Dei sapientia ? Cujus autem sule StephanoBorgiaexscriptara ex ms.cod.Casin.,
haec virtusest? ^//mirni, inquit. Adest ergo Al- nura, 34, al. 217 et hoc titulo praesignatam In oc- :

tissimus, adest etvirtus Altissimi, adesl etSpiritus tava Visitationis, serm. S. Bruni episcopi. Vulg
sanctus Haec est Trinitas, » etc. habet in civitate Juda.
(794) InSymbol. nomine Athanas. (798) Ambrosius ib., n. 19 « Non quasi incredula :

(795) Ambrosius, lib. ii, in Luc. n. 16 « Vide :

de oraculo, nec quasi incerta de nuntio, nec quasi
humilitatem, vide devotionem. Ancillam se dicit dubitaos de exemplo sed quasi laeta pro voto, reli-
;

Domini quae mater eligitur, nec repentino exaltata giosa pro officio, feslina pro gaudio, in moutana
promissoest. Simul ancillam dicendo, nullamsibi perrexit. Quoenira jam Deo plena,nisi ad superiora
praerogativam tantae gratiae vindicavitquae faceret cum festinafioue contenderet? »
quod juberetur Ecce ancilla Domini, etc, ha- (799) Ainbros., n. 23:« Exsultavit infans.repleta
bes obsequium, vides votum. Ecce enim ancilla est mater. Non prius mater repleta, qiiam filius sed ;

Domini apparatus officii est contingat mihi se- : cura filius esset repletus, Spiritu sancto replevit et
eundum verbum tuum conceptus est voti. » matrem. »
 :

3*5 COMMENT. IN LUC. — PARS I, CAP. I, 346

debeat. Quasi enim magna vi Elisabeth interius A me dii-ent omnes generationes. Vera est prophetia,
commot.i, non solum Virginemresalutavit, verura quam Veritatis mater de se ipsa prophetavit. Nulla
etiam voce magna clamavil dicens : Benedicta tu enimex eo tempore generatio fuil, quaeejus beati-
inter mulieres. Id ipsum enim et angelus ait. Ab tudinemnon praediaaverit. Seraperenim ejusbeati-
omnibus benpdicitur, qiiae omnibenediclione digna tudinem Ecclesia concinit,in qua simul omnes ge-
habetur. Et benedirtus Iniclus ventris tui. Benedicta neraliones continentur. Quia fecit mihi magna qui
arbor, benedictuselarhorisfructus. Benedicla virga potens est. Imo, qui omnipotens est. Vere utique
de radiceJesse, benedictus el flos.qui detali radice magna,ettam magna, quam magna nuUiunquam
(800) ascendit. Benedictatalis mater, benedictus el alii vel fecit, vel facturus est. Ex eacarnem susce-

talis tilius. Et unde hoc mihi, ut veniat mater Domini pit, et coeli terraeque Dominam et reginam eam

mei ad me ? 'Seqne sanctitas, neque religio, neque constituit.Magnaenim sunt haec. Et sanctum nomen
nobililas aiiqua hoc mihi praestitit, ut tanto honore, ejus. Et ipse quidem potens est, et nomem ejus

lantaquebeatitudinedignafierem. Egopotiusdebui sanctumest,quod nulli in vanumsusciperelicet; in

ire ad te ; sed tua, tuique tiili humilitas te coegit qiio baptizamur, et consignamur, sanctificamur et
venire ad me. Ecce enim, ut facta est vox salutatio- Christiani vocamur. Et misericordia ejus a progenie
nts tua" in auribus meis, exsultavit in gaudio infans Q in progeniestimentibus eum. Ejus enim misericordia
inuteromeo. In adventu, inquit, tuonouego solum, non inunaprogenie esl.Non enira JudaeorumDeus
sed et tilius meusgratulatur, in tuasalutatione lae- tantum, sed a progenie in progenies dilatatur, et
tatur, et quod voce non potest, gaudio facit. Et bea- crescit, cunctis subveniens timentibus eum. Fecit
ta, qure credidisti, quoniam per/icientur ea quse dicta potentiam in brachio suo (803). Praeterito pro futuro
sunt tibi a Domino. Quae simt enim, quae dicla sunt utitur. Fecit enim Dominus potentiam in brachio
ei a Domino, nisi illa, qiiae superius angelus ait suo, idest, in virtuteetfortitudinesua, quiadiabo-
Ecce concipies, et paries filium, et vocabis nomen ejus lumvicit,infernumexspoIiavit,etsanctorumanimas
Jesum ? Et paulo post : Spiritus sanclus snperveniet secumadcoelestiavexit. Dispersitsuperbos mentecor-
inte,et virtus Allissimi obumbrabit tibi. EtaitMaria : Mente namque cordis sui,id est, secundum
dis sui.
Maqnificat anima mea Dominum. Anima, inquit, voIuntatemsuam,superbosJudaeosubiqueterrarum
mea, mensraea, virtus mea, omnisqueintelligentia, Dorainusdispersit, et cunctisoalionibus subjugavit
et conscientia mea magniticat Dominum, laudat, Unde Psalmista ; « Uisperge, inquit, illos in virtute

benedicitet praedicat. Magnificatautemetille Domi- tua, et destrueeos, proteclor noster, Domine (Psal.

num, in cujus bonitate magnificatur, et laudatur Lviii, 12). » De quibus adhuc subditur : Deposuit
Dominus (801). Sic enim in discipulis magistri, (-. potentes de sede, et exaltavit humiles (804) : in glo-
sic in operibus suis singuli artifices laudantur, et riam promissam gentiles exaltans.
scilicet Judaeis
magnificantur. Et exsultavit spiritus meus in Deo HocenimDominussemperagit :« Omnis enim, qui
salutari meo. Modo, inquit, anima raea Deum ma- se exaltat, humiliabitur ; et qui se humiliat, exal-
gnificat. Modo ejus magnificentiam, de qua scri- tabitur (Luc. xvni, 14). » — Esurientes implevit
ptum est, « Eialtata est magnificentia tua super bonis, et divites dimistt inanes. Esurientes erant gea-
coelos, Qens{Psal. vni, 2), » cunctis genlibusmani- tiles, qui coeleslium mandatoium dulcedinem noa
feslat; in quo .semper eisultavit, inquo semper de- gustaverant : divites, Judaei, qui legis et prophe-
lectata est.quem seraper dilexit, cuitotis visceribus tarumdiviliisabundabant. Illosauteraspiritualibus
adhaBsitelcujiisservitutiseperomniasubjugavit.Et bonis implevit hos vero inanes et spiritualis in-
;

hoc merito : Quia respexit humilitatem ancillse sua^. telligentiae vacuosabirepermisit. Huc autem et ilia

Respeiit, etnondespexit(802). 154^^^"6D^^d''^ conveniunt, quae alibi Dominus ait « Beati, qui :

humilem, et quietum, et
respicil Deus, nisi super esuriunt, et sitiunt justitiam quoniam ipsi satura-
;

trementem sermonesejus? Ecceenim ex hoc beatam buntur {Matth. v, 6). » Et : « Vae vobis divitibus,

(800)Idem, n. 24 « Ipse fructus ventris est flos Q

: sit qui per seipsum magnus est ; sed laudando, et
de quo bene prophetavit Isaias, dicens
radicis, : magnum fatendo. Sio enim magnificamus Deum ;
Exietvirga ae radice Jesse, etc radix enim familia ; sic etiam dicimus sanctificetur nomen tuum, quod
:

Judaeoriim virga,Maria: tlos Mariae.Christus,» etc.

; semper utique sanclum est. »
(801) Idem S. Ambrosius • Masnificatur enim :
(802) Hier. lib. xvi, adv. Pelag., n. 16: <» Animad-
Dominus... nonqiiod Domino aliqiiid humana voce verte, quod beatam se esse dicat, non proprio mc-
possitadjungi.sedquiamagdificaturinnobis.Iraago rito atque virtute, sed Dei in se habitantis clemen-
enim Dei Christus est et ideo si quid justura reh-
; tia. )) Vid. Bernardura, serra. 42 in Cant., serm. 45.
giosumquefecerit anima; et illaimaginem adcujus Horail. 1, super Missus est, etc.
esi siraililudinem creala, magnificat. Et idpo dum (80.3) Beda ita explicat « In brachio suo; in ipso :

magnificateam, magniiudinisejiis,quadam partici- Dei Filio significat... Sicut enim tuum brachiiim,
patione, sublimior fit; ut illam imaginem splendi(Jo in qno operaris, sic Dei brachium dictum est ejus
bonorutn colore factoiiim, et quadam aemulatione Verbiira, quiaper Verbumoperatus est mundum. »
virtulis in se videatur exprimere. » Sic eiiam Ori- Est haec aliorum PP. explicatio, ut Jansenius 1. all.
genes. Vid. Janseniiim Concord. c. 4. Non omitten- dociiit. Alii futiira et praeterita comprehendentes,
dus tamen Aug. in Ps. lxxi, n. 19, qui explicans il- brachiam inlerpretantiir Dei potentiam, Vid. Janse-
luii « Omnes genlesraagniticalxmt euin, » scribit,
:
nium, c. 4, aliosque interpretes.
M Magnificabunt eum,nonipsifaciendo, ut magnua (804) Vid. Gregorium cap. 2, lib. vi in lib. I Reg.
 :

347 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 343

qui habetis consolatiooem vestram (Luc. vi, 24). » A angeli minoratus est, videmus Jesum propter pas-
— Suscepit Israel puerum suum recordatus misericor- sionem mortis, gloria et honore coronatum (Hebr.
diae sux. Sicut locutusest ad patres nostros, Abraham, n, 9). » Hoc igitur solo minor est Joannes, quo
et semini ejus in sxcula. Hoc eaim, quod ia
est nemo alius major surrexit natus de muliere. Unde
Psalmis dicitur. « Meraor fuit ia seeculum testamenti ipse quoque Joannes ait « Me oportet minui, illum :

quod mandavit in mille generationes,

sui, verbi, autem crescere. Qui post me venit, ante me factus
quod disposuit ad Abraham et juramenti sui ad est, cujus non sum dignus corrigiam calceamenti

Isaac^Psa/. civ, 8).» Recordatusenim misericordiae solvere (Joan. ui, 30). » Minuitur enim Joannes
suae, sicut ad patres nostros, id est, Abraham et capite truncatus crescit vero Jesus in crucem
:

semini ejus locutus fiierat. Suscepit Israel, puerum exaltatus. Et audierunt vicini, et cognati ejus, quia
suum. Suscepit enim, reconciliavit, tenuit et in magnificavit Dominus misericordiam suam cum illa,
patribus promissam haereditatem introduxit. Pue- et congratulabanlur ei. Erant enim steriles in op-

rum utique Israel (805), non autem senem Israel, probrium ia Israel, quamvis hoc aliud sigaificaret.
id est, non Veteris sed Novi Teslamenti sectatores. Corporis namque sterilitas non est peccalum. .Mente
Mansit autem Maria cum illa quasi mensibus tribus, vero steriles apud Deum in opprobriura sunt. Quan-
et reversa est in domum suam. Decebat enim ut simul Q tum igiturad litteram, magnam ei Domiaus miseri-
manerent, quatenus in illo parvo temporis spatio cordiam fecit, qui tanlo pignore illam fecundavit.
Elisabeth a Maria, et Joannes a Christo doceretur Unde et ipsa superius ait : « Sic mihi fecit Deus in
(806). Libet nunc intueri quantas tunc Zacharias, diebus, quibus respexit auferre opprobrium meum
quantas Elisabeth lacrymas fuderit, quando virgo inler homines Et factum est in die
(Luc. i, 23). »
Maria inde, quando mundi gaudium, et stella maris octavo venerunt circumcidere puerum, et vocabant
indomumsuamreversaest. Joannesquoque,quam- eum nomine patris sui Zachariam. Hac circumci-
vis adhuc in matris uteroclausus (807), in ejus di- sionenequeChristus, nequeJoannesindigebat;cir-
cessus non parum doluit, qui in illius adventu cumcisi tamen sunt, ne scandalo tierent, et ut le-
tanto gaudio exsultavit (808). gem adimplereat (810). Lex enim, et prophetae usque
V. Elisabelh autem impletum est tempus pariendi, et ad Joannem. De circumcisione multa ad Romanos
peperit filium (809). Nascitur hodie Joannes Baptista Apostolus scribit, et non carnis, sedspiritus circum-
majorprophetis,minorangelis,imominoreo,quirai- cisionem laudat (811). Spiritualis namque circum-
noratuspaulo minus ab angelis. Unde ipse Dominus cisio non in uno, sed in omnibus membris fieri
ait: «Inter natos mulierum non surrexitmajorJoanne debet ut neque manus operentur malum, neque
;

Baptista; \ 5 5^'ii ^"tem minor est in regao ccelorum, r ocuIivideantvanitatem,nequepedesadfundendum

major est ilio [Matth. xi, 11). » Hoc autem Aposto- sanguinem currant, neque aures detractionibus
lusexposuitdiceas:«Eumautem,quimodicoquam pateant. Sic omnia membra circumciduntur. Tali

(805) Beda : « Pulchre puerum Domini appellat Menochius, Tirinus, Calmet, etc. ad partum Elisa-
Israel, qui ab eo sit ad salvandum susceptus, obe- beth remoratam putant.
dientem videlicet et humilem. » (808) Hactenus homilia.
(806) Origenes, hom. 9, in Luc. (tom. III, Opp., (809) Lucae i, 57. Est homil. ut rehquae Emiseno
pag. 942) : » Si enim in eo quod tantum venit Maria perperam dictae in natal. S. Joann., pag. 187, 2.
ad Elisabeth... in una hora tantos profectus habuit, (810) S. Thomas iii, p. qu. 37, art. 1, causas
nostrae conjecturse relinquitur, quid in tribus men- septem assignat, ob quas debuit Chrislus circum*
sibus Joannes profecit, assistente Maria Elisabeth. cidi quarum V. est, « ut obediendi virtutem nobis
;

Valde quippe indignum est, in puncto horse atque suo commendaret exemplo unde et octava die :

momentoexsultareinfantem,et gau- quodammodo circumcisus est, sicut in lege erat praeceptum. » Est
diolascivisse,repletaraqueesseSpiritusanctoElisa- praeterea alia causa, quam S. Leo assignat serm.
beth per tres vero menses nec Joannem nec Elisa-
; 22, c 4 « Ut virtutem inseparabilis a suo ho-
:

beth ex vicina Matris Domini et ipsius Salvatoris mine Deitatis per velamen nostrae infirmitatis abs-
praesentia profecisse. Exercebaturergo et quodam- conderet atque hinc daemonis illuderetur astutia,
: >•

modo in athletico sancta matre per tres menses « quae nativitatem pueri in salutem generis humani
ungebatur Joannes, etpr#parabaturio matris ute- procreati non aliter sibi,quam omnium nascentium,
ro, ut mirabiliter natus, mirabiliter nutriretur. » putavitobnoxiam. »
Origenem ante oculos habuisse videtur Ambrosius (811) Praesertim cap. iii, 28 « Non enim qui in :

scribens I. u in Luc, n. 29 « Non sola familiari-

: manifesto Judaeus est neque quae in manifesto, in
:

tatis est causa, quod diu mansit, sed eliam tanti carne est circuracisio; seJ qui in abscondito Judaeus
vatis profectus. Nam, si priroo ingressu tantus pro- est et circumcisio cordis in Spiritu, non littera
;

cessus exstitit... quantum putamususu tanti tem- cujus laiis non ex horainibus, sed ei Deo est » :

poris S.Mariae addidissepraesentiam?... Ungebatur quae verba expendens S Hieronymus lib. n, Comm.
itaque, et quasi bonusathleta exercebaturin utero ad Galat. v, 5, subdit « Nihil itaque prodest ia :

Matris propheta: amplissima enim virtus ejus cer- Christo carnis circumcisio, sed cordis et aurium,
tamini parabatur. » quae aufert ilkid opprobrium Judaeorum. Ecce cir-
(807) Hoc commonstrat, A. in eorum esse senten- curacisae aures vestrae, et non potestis audire :

tia, qui B M. non exspectasse partum Elisabeth Prodestcircuracisiolabiorum.qnamjiixtahumilita-

censuerunt quam sententiam defendit Baltasar
;
tera, nec dum se habere causabatur Moyses, ut in
Corderius adnot. ad Caten. in Luc, pag. 21 Jan- ; Hebraico scriptum est Ego autem sum praeputium :

senius, Concord., c. 4 et plerique, teste Maldonato. habens in labiis, » etc Vid. S. Aug. tract. .30 in
Ipse vero Maldonatus, Cornelius a Lapide, Estius, Joann., a. 5.
349 COMMENT. IN LUC. — PARS I, CAP. I. 350

circumcisioneomniaviliaelpeccatatollunlur.Unde A per praeconem, 156 visitavit per filium (814),

etoctavadie merito fiebat, in qua et ultiraa resurre- praedicavit per utruraque, fecit per alterum. Uter-
ctio fiet (812), quando membris omnibus circuui- que ad baptismum populos vocavit. Sed alter so-
cisis, id esl vitiis et peccatis abscissis, totusque ex lummodo plebem rederait et in Spiritu sanctoba-
integro innovatus, oranique superfluitate raunda- ptizavit. Unde et eidem Joanni dicitur « Super :

tus homo ad immortalitatem resurgel.£t m/)OH(i«ns quem videris Spiritum descendentera,et manentem
mater ejus dixit : Nequaquam ; sed vorabiturjoannes. super eum, hic est, qui baptizat in Spiritu sancto
Nequaquam, inquit, Zacharias vocabitur, quamvis {Joan. I, Et erexit cornu salutis nobis in domo
33). »
et hoc nomen dignura sit veneratione. Sed vocabi- David pueri sui (813). Domus David Ecclesia est,
tur Joannes, quod Dei gratia interprelatur ;
quia populusquefidelis et bellicosus, cui nulliadversarii
nuUus inter natos mulierura farailiarius iUo Dei re>istere possunt. In hac autem cornu salutis Do-
gratiam possidebit. Et dicebant ai illam : Quia minus erexit,Joannem videlicet, qui Christum prae-
nemo est in cognatione tua, qui vocetur hoc nomine. dicando praecessit. De hoc enim cornusalutis ipse
Hoc eoim noraen angelus iraposuit, non cognatio David loquitur dicens « IIluc producam cornu
:

dedit. Sed unde Elisabelh hoc nomen scire potuit ? David, paravi lucernam Christo meo (816) (Psal.
Zachariae naraque non Elisabelh dictum fuerat Et b cxxxi, 17). « Joannes igitur et cornu est, el lucerna.
:

vocabis nomen ejus Joannem. Qua in re credendum Cornu clamando lucerna illuminando. Ipse est ;

est, quamvis id scriptum non est, de angelica enim vox clamantis indeserto; ipselucerna ardens
revelatione, vel alia quahbet divinitus facta inspi- et lucens. Sicut locutus est per os sanctorum, qui a
ratione, eam hoc nomen didicisse (813). Innuebat sxculo sunt, prophetarum ejus. Sicut, inquit, per
autem patri ejus, quem vellet vocari eum. Qui quo- prophetas praenuntiatum audivimus, ita modo in
niam voce hoc eis iudicare non poterat, postulans hoc puerofieri videmus. QuemnobisDominusman-
pugitlarem scripsit dicens Joannes est nomen ejus.
: davit ut faceretnobis salutem atque vmdictam ex
Et mirati sunt universi. Mirati enim sunt, cur utrique inimicisnostris, et liberaret de manuomnium qui
parenti hoc nomen puero iraponere placuit. Quia nos oderunt. Hoc est enim, quod superiusdixit :

cum nemoin illorura cognatione sic vocaretur, Dei « Quia convertet corda patrum in filios, et incre-
nutu id fieri intellexerunt. Apertum est autem illico dibilesad prudentiam justorum,parareDominipIe-
08 ejus, et lingua ejus, et loquebatur benedicens bem perfectam {Luc. i, 17). » Ad faciendam mi- —
Deum. Sic enim angelus proraiserat « Pro eo, sericordiam cum patribus nostris, et memorari testa-
:

quod non credidisti verbis meis, quae implebuntur menti suisancti. Ad hoc, inquit, hoc nostrae salutis
in tempore suo, eris lacens et non poteris loqui in r cornuDominus erexit, ut cum patribus nostris mi-
;

diem quo haec fiant (Luc. i, 20). » Loquenle autem sericordiam faceret, et testamenti sui non immemor,
Zacharia, factus est timor super omnes vicinos eo- jusjurandum adirapleret in nohis, quod juravit ad
rum ; et super omnia montana Judxse divulgabantur Abraham patrem nostrum, daturum se nobis. la eo
omnia verba haec. Et posuerunt omnes, qui audierant igitur, quod in nobis testamentum complevit, cum
in corde Quid putas puer iste erit ?
suo, dicentes : patribus nostris misericordiarafecit. Hoc enimDo-
qui contranaturam natus est, in cujus nativitate os minus Abrahae juraverat, dicens o Semini tuo :

diu clausura aperitur, mutus loquitur, et tam mi- dabo terram hanc {Gen. xv, 18). » Per quam ter-
racula fiunt ? Etenim manus Domini erat c.um illo. ram viventium significabat quam non carnalibus, ;

Ipsa igitur haec omnia operabatur in illo. Et Zacha- sed spiritualibus ejus filiis daturus erat. Ut sine
rias pater ejus impletus est Spiritu sancto, et prophe- timore de manu inimicorum nostrorum liberati^ ser-
tavit dicens : Benediclus Dominus Deus Israel, quia viamus illi. Ideo, iuquit, ex inimicis nostris nobis
visitavit, et fecit redemplionem plebis suae. Visitavit Domiaus salutem dedit, ut sine timore de manu

(812) S. Aug., lib. XVI contr. Faust., c. 29 « Qui : mit, Quod quia B. Zacharias proxime faciendum
terapora passiouis et resurreclionis suae haberet in D cognoverat, prophetico more quasi jam factum
potestate, id egit, ut caro ejus in sepultura Sabba- narrat. »
to requiesceret... uttertio die resiirgens, quein Do- (815) Hacten., homilia.
miniciim dicemus, qui post Sabbatura numeratur (816) S. Hieronymus ad cap. v Isaiae : « Cornu
octavus, etiam circuincisionera octavi diei ad se regnum significare,etpotentiam,saepe legimus, ut
prophetandum pprlinere declararet. Quid enim si- est Evangelio Suscitavit cornu salutis no-
illiid in :

gnificat circumcisio carnis ? qiiid nisi expoliatio- strge indomo Davidpueri sui. » S. Aiigustiniis, enar-
nem mortalilatis, qiiam de carnali generatione rat. in psal. cxxxi explicans illud Ibi suscitabo :

portamus, » etc. ? Vid. serm. 189, n. 3, lib. iv. Op. cornu David : uCovnu significat altitndinem, etqua-
irap. contr. Jul. n. 134, etc. lem aliitiidinem ? non carnalem. Ideo omnia ossa
(813) Beda; « Nec mireris, si noraen inulier quod carne involula sunt cornii excedit carnem. Altitudo
:

noa audivit, asseruit, quando ei Spiritus sanctus spirilalis, cornuest. Quae autem aliitudo spiritalis
qui angelo maudaverat, revelavit, neqiie poterat est, nisi de Christo? et ut noveritis, quia ibi
Doraini ignorare praenuntiurn, quae prophelaverat est cornii David, attendite quid sequatur; paravi
Christum. » liicernam Christo raeo. Qiiae est lucerna? jam no-
Beda « Visitavit autem Dominus plebem
(814) : stis Dornini verbade Joanne [lle erat lucerna ar-
:

suamquamlongainfirmitate labescentem,et qiiasi dens ellucens. » Haec Augustini verba ferme exscribit
.venditam sub peccalo, unici Fiiii sui sanguine rede- Beda ad h. l.
 :

851 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 352

inimicorum nostroriiro liberati, per quos vitia, et A tur ultra ad praelium {Isai. ii, 4). » Et Psalmista
maligQOs spiritus intelligimus, non illisserviamus, « Orietur in diebus ejus justitia, et abundantia
sed iili. Sed quoraodo serviamus ? /n sanctitate, et pacis (Psal. lxxi, Quia enim princeps pacis
7). »

justitia coram ipso. Aliter enim servitia nostra Deus oriebatur, pacem ubique tieri oportebat (821). Et
non respicit, neque sunt coramipso,nisi in sancti- ibant omnes, ut profiterenlur singuli in suam civita-
tate et justitia serviamus illi. Hoc autem non ad tem. Ascendit autem et Joseph a Galilasa de civitate
fempus, sedomnibus diebus nostris. « Qui enim per- Nazareth in Judseam civitatem David, quae vocatur
severaverit usque in finem, hic salvus erit (Matth. Bethlehem, eo quod esset de domo, et familia David,
X, 22). — L't tu, puer, propheta Altissimi vocaberis, ut profitereturcum Maria desponsata sibi uxore prx-
prxibis enim ante faciem Domini parare vias ejus. gnante. His enim verbis apte monstratur. quod haec
Non solum enim propheta, verum etiam plusquam descriptio secundum familias facla fuerat. Unde et
prophetavocatur Joannes, et hoc quidem, non a ad proprias civitates, atque familias ubicunque
quolibet, sed ab ipsa veritate. Quod autem anle essent, singulos redire oportebat quatenus com- ;

faciem Chrisli DomiuiJoannes preecesserit, parare municato consilio, omnes simul tributum dare pro-
vias ejus, ipse Dominus per prophetam loquitur mitterent, et facta descriptione secundum unam-
diceas « Ecce mitto angelum meum ante faciem
:
B quaraque famiIiam,totius tributi summam collige-
tuam, qui praeparabit viam tuam ante te (817). » rent (822). Venit itaque et Joseph Maria de- cum
Unde enim ipse Joannesait «Egovox clamantisin : sponsata sibi uxore praegnantein Bethlehem civita-
deserto, parate viamDomini, rectas facite semitas tem David, ubi eorum familia habitabat, ut el ipse,
ejus {Joan. i, 23). » Praeivit igiterante faciem Do- sicut caeteri, eamdem faceretprofessionem. Factum
mini. Sed cur ? Ad dandam scientiam salutis plebi est autem, dum essent ibi, impleti sunt dies, ul pare-
ejus in remissionem peccatorum eorum. El hoc qui- ret, et peperit Filium suum primogenitum. Ibi enim
dem faciebat, cum diceret : « Poenitentiam agite, Christum nasci oportebat, quia sic per prophetam
appropinquavit enim regnum coelorum {Matlh. iv, nuntiatum fuerat «Ettu, Bethlehem terra Juda,
:

17). » Hac autem bona data sunt nobis per viscera non eris minima in prinoipis Juda ; ex te enim
misericordix Dei nostri, quiproprio Filio non peper- populum meum Israel (823). »
exiet dux, qui regat
cit, sed pro nobis omnibus tradidit illum. Quibus Primogenitus autem secundumlegem filius dicitur,
misericordi8e,charitalisque visceribus ipse Dei Filius qui primus de matris utero procedit, sive alii filii

visitavit nos oriens ex alto, Illuminare his, qui in sequantur, sive non sequantur. Cum enim lex statim
tenebris, umbra mortis sedent, secundum illud
et p>ost unum mensem omne primogenitum Domino
:

« Populus,quisedebatin tenebris, viditlucem ma- p offerre praecipiat, quis non intelligat, sine alicujus

gnam » ambulantibus « inregioneumbrae mortis relatione primogenita dici, cum nihil adhuc gen-
:

luxorta est eis (818) (Isa. ix, 2). » Ad dirigendos —

tium sit, cui hoc primogenitum referri possit ? Quid
pedes nostros in viam pacis. Illi enim pedes in viam enim si mater illico mortua fuerit, vel si ulterius
pacisdiriguntur,quinon ad bellum, sed ad pacem fiUum non genuerit ? Nunquid idcirco primogenitus
currunt.Dequibusdicitur(819):« Beatipedes evan- ille non erit, qui ex ea jam natus, et post unum
gelizantium pacem, evaagelizantium bona(820).» mensem Deo oblatus, ab ipsa lege primogenitus est
VI. [Gap. II.] Factum est autem in diebus illis, vocatus ? Igitur aut lex mentitur, aut primogenitus
exiit edictum a Caesare Augusto, ut describeretur aliquando sine relatione dicitur. Peperit itaque
universus orbis. Hxc descriptio prima facta est a beatissima Virgo concipiens virgo, pariens virgo,
;

praeside St/riae Cyinno. Quod enim mundus univer- et in aeternum permanens virgo. Clausa ante par-
sus describitur, et sub unius potestatis tribulura tura, clausa in partu, et clausa post partum. Pepe-
redigitur,magnae pacis indicium est. Si enim adhuc rit, inquit, filium suum primogenitum, et pannis
mundusrepugnaret, et contra Romanum imperium eum involvit, et reclinavit eum in prsesepio, quia non
dimicaret, nequaquam ejus edicto describi, vel sub erat eis locus in dtversorio. pietas immensa o I

tributum redigi potuisset. De hac enim 157 humilitas ineffabilis ! o sacramentum inenarrabile!
pace propheta praedixerat « Et conflabunt gladios
:
Deus homo fit, aelernus, temporalis, immensus, im-
suos in vomeres, et lanceas suas in falces non :
mortalis, passiblis, parvis pannis involvitur, qui
levabit gens conlra gentem gladium, nec exercebun- coeh ambitu prae magnitudine non continetur (824).

(817) Malach.
in, i : Ecce ego, mitto angelum D. E. prop. 9, cap. 8. Maldonalus ad h. l. affirmat,
meum, prseparabit viam ante faciem meam.
et hoc testari ecclesiasticos auctores omnes. Kepple-
(818) Ouara vario sensu in Scripturis dicatur um- rura id negantem refutat Norisius dissert. 2, in
bra mortis, explicat Gregor. iv, Mort., c. 20. Cen. Pis., cap. 10. Vid. S. Leonem serm. cap. 5.
^819) Rom. I, 15 Quam speciosi pedes, etc.
;
(822) Descriplionem non fuisse hujusmodi, qua
(820) Hiijusmodi expositio Zachariae Cantici seor- tributum exigeretur, volunt recentiores eruditi viri.
sim posita sub Bruni ep. nomine, reperilur in cod. V. Norisium, Pagium, Tiliemotitium, etc.
ms. Casin. n. 2bi, al.33o,charac. Langobard. saec. (833) Mich. v, 2 £< tu Bethlehem Ephrata par-
:

XI, fol. 135. vulus es in millibus Juda : ex te mihi egredieiur, qui

(82t) Pacatum fuisse orbem sub Christi ortum sitDominator in Israel.
Hieronyinus, Eusebius, Orosius, aliique Patres ex (824) Similis exclamatio Nazianzeni, oraL 38,
prophetarum oracuhs eUciunt^ quos allegat Estius pag. 620 : « novam mistionem ! admirandam
353 COMMENT. IN LUC. — PARS I, CAP. II. 354

Quis audivit unquamQuis vidit huic simile? A quod nunc de virgine oriatur, sed quia ejus nativi-
lale ?

Reclinatur in prajsepio, et panis vivus qui decoelo talis memoriahodieinnovatur, et in illius comme-

descendit, non tiominibus, sed pecoribus anteponi- moratione celebratur, et preedicatur, Et hoc vobts
tur, id est non Judaeis, sed geutibus (825) manife- signum : invenielis infantem pannis involutum, et

slatur. Tunc « cognovit bos [tossessorem suiim,et pusitum in prxsepto. Utmam hoc signum Judtei su-
asinus preesepe Domini sui (826). » Sed quid dicam, sciperent, et Christum nobiscum in praesepio quae-

quod ccEli terraeque Creator, quod Rex regum el rereat (830) Quamvis enim pannis sit involutiiset
!

Uominus dominantium non habuit locum in diver- sub velamine lilterse jaceat occultus, invenirent
sorio? Sic enim Apostolus ail « Quia cum omnium :
tamen, si eum quaisissent, et inleiiigereni, si credi-
dives esset, pro nobis pauper factus est (827). »
— dissent. Quicunque igitur es qui vis videre Jesum,

Et pastores erant in regtone eadein, vigilantes, et accede ad hocpraesepe, scrutareScripturas, remove

custodientes vigilias noctis super gregein suuin. Et pannos, pehe litteram « Littera enim occidit, spiri-
:

ecce angelus Domiiii stetit juzta illos, et claritas Dei tus aulem vivihcat (// Cor. ni, 6), » et tunc videbis,

circumfulsit eos, et timuerunt timore magno. Et dixit quod videre non poteras. Sic enim Ecciesiee pasto-
illis angelus: .\olite timere. Ecce enim evangelizo res eum queerunt, etquserentes inveniunt, et inve-

vobis gaudium magnuin, quod erit omni populo, quia g nientes venerantur el credunt. Et subito facta est

natus est vobis hodie Saivator, qui est Christus Do- cum angelo multitudo militiae cxlestis laudantium Do-
minus, in civitate David. Quanlum enim ad iitteram, minum, et dicentium : Gloria in excelsis Deo, et in

ea causa esse videtur, ut prius pasloribus haec terra pax hominibus bonx voluntatis.

verbaangelusnuntiaret.nequasi incauti slabulum

intrarent, el prtesepe adire teutarent, m quo puer VII. Et factum est, ut discesserunt ab eis angeli
positus erat. Spirituahter autem, stabulum Ecclesia, in ccelum, pastores loquebantur ad invicem : Trans-
prsesepe Scriplura divina, pastores vero episcopi et eainus usque Belhlehem, et videamus hoc Verbum,
doctores (828) inlelhguntur. Stabuium enim 158 quod factum est, quod Dominus ottendit nobi^. Pa-
vocalur Ecclesia, ad quam Dei animalia undique stores, inquit, loquebantur ad invicem, et de his,
confluunt, ibique stant, morantur in ea. Unde
et quae audierant, et viderant, inter se tractantes dice-
scriptumest: «Animahatua,Domine, inhabitabunt bant: Mirasuntqu8eaudivimus,stupendaquaevidi-
inea {Psal. lxvu, 41). » Haec autem animaha, quasi mus coelis gloria, pax terris promittitur. Salvator
:

in praesepio, in divina Scripturacibis spiritualibus hodie natus est nobis, rex novus hodie datus est
nutriuntur. Ibi positum inveniunl Christum, ibique nobis, qui est Christus Dominus in civitate David.
comedunt panem vivum. Beati, qui hujus praesepis Quid igitur facimus? Cur moramur? Transeamus
cibis aluntur, et deliciis ibi positis reficiuntur. Vos usque Bethlehem ipsa enim est civilas David, et
:

autem, Ecclesiaepastores, vos episcopi et sacerdo- videamus hoc Verbum etcredamus, quia in princi-
tes, audite et inlelligiie. Vobis angelus loquitur. pio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et
Vobis hoc magnum gaudium evangelizat quia vobis
; Deus erat Verbum. Quod factum est. Quanlum
datum est nosse mystermm regni Dei (829). Vobis enim ad se, neque factum, neque creatum est. Fa-
datum est audire et intelligere secrela coeU. Nun- clum tamen quodammodo est, quia Verbum caro
tiate ergo quod audistis, praedicate quod vidistis, factum est. Quod Dominus ostendit nobii. Videamus
nolite celarequod cognovistis.TotiesenimChristus corporaliter, quod Dominus ostenditnobisspiritua-
in stabulo oritur, toties ut parvulus in praesepio liter, et quod mente concepimus, etfide tenemus,

ponitur, quoties haec in Ecclesia praedicatis, quoties restat ut oculis intueamur. Et venerunt festinantes.
virginis partum et Christi nativilatem aliis nuntia- et invenerunt Mariam, et Joseph, et infantem positum
tis. Inde enim hodierna festivitas nativitas Domini in praesepio. In stabulo stellam, in praesepio solem
vocalur: non quod Dominus hodie nascitur, non invenerunt ;
quia Maria Stella maris, Soljuslitiae

temperationem !Qui est, fit; qui creatus non est, j. cauiamDominicongregarent, ne quos spirituahum im
creaiur ;
qui nuilo loco contmeri potest, per inler- efiusas noctium
bestiarum per etiusas noclium tenebras palerentur
palerentui
ventum aiiimae mtellectualis iuter divmitalem et incursus, Etbene pastores vigilaut, quos bouus pa-
carnis crassaiiem contiuetur, » elc stor iuformat. Grex igitur populus, uox saecuium,
(825) Ambrosms, I. u m
Luc, n. 34: « Hic est pastores sunt sacerdoies. » Vide etiam Cyrillumin
Domiuus, hoc preesepe, quo nobis divinum myste- Catena Cordeni, pag. 4t.
num re velatum est irrationabiles gentes, pecudum
;
(829) Beda « Pulcherrima ratioue, Domino nalo,
:

inlrapraesepiamore viventes, alimonife sacrap. uber- pastores vigilant,gregemquesuumabinsidiisnoctis

tale pascendas. Agnovitergo asma, species scilicet custodiendo defeodunt.... Vigilent itaque, nato
et forma geutilium, praesepe Dommi sui. » Uomino, pastores supra gregem ovium suarum...
(826) Inaife i, 3. Vide Ambrosium, huuc eumdem Beneautein vigilantibuspastonbusangelusapparet,
Isaite lociim atVerentem lib. ii in Luc, n. 42. eosque Dei claritas circumfulgel quia illi praeca- :

(827) II Cor. viii, 9: Quoniain propter vos egenus teris videre sublimia mereutur.qui tidelibus gregi-
factus est, cum eiset dives. bus praeesse sollicite sciunl; duiuque ipsi pie su-
Hiii) iNota suui S. Ambrosii verba 1. n in Luc, per gregem vigilant, diviua super eoa graiia lar-
n. 50 Videle Ecclesiiesurgeutis exordium ; Cari-
: « gius coruscat. »
stus nascitur, el pasiores vigilare cceperuui, qui (830) De hoc sigQo Beruardus serm. 3 ia Caat«
gentium greges, pecudum modo anie viveute», la
3§S S. BRUNONIS EPISCOPl SIGNIENSIS 386

Chrislus vocatur. Recedant igitur tenebrae, fugiat A versi sunt pastores glorificantes, ei laudantes Deum
caligo, quia stella in stabulo, el sol in praesepio in omnibus, quse audierant, et viderant, sicut dictum
fulget. Fetor(|uoque ibi essenonpotest, ubi estflos est ad illos. Beati isti pastores, qui Christum Domi-
campi, etliliumconvaliium.cujusodoresuavissimo num videre meruerunt, et Deum laudantes, et glo-
nimium delectata Ecclesia, dicil « Trahe me post : rificanteseaquaeaudierantetviderant crediderunt.
te, et curremus in odorem unguentorum tuorum Beati illi pastores, qui usque hodie in Ecclesiae prae-
{Cant. I, 3). » Sed quid de matre Domini dicam ? sepio, id est, in sacris voluminibus Christum quae-
cujus odoris fragrantiam rex sapientissimus Salo- runt, et in eum fideliter credunt, ejus nativitatem
mon admirans ait « QuaBestista, quae ascenditper
: nuntiantes,ejusfidem praedicantes, eleumubique
desertum,quasi virgula furai ex aromatibus myrrhee, laudantes et glorificantes (832).
et thuris, et universi pulveris pigmentarii ? » (Cant. VIII. Et postquam consummati sunt dies octo, ut
in, 6.) Ubi enim omnium aromatum fumus redolet, circumcideretur puer, vocatum est nomen ejus Jesus,
ibi fetoris indicium esse non potest. Videntes autem quod vocatum est ab angelo, priusquam in utero con-
cognoverunt de verbo, quod dictum erat illis de puero ciperetur (833). Nobis, non sibi circumciditur Domi-
hoc. Hic esl enim
ille puer, de quo scriptum est: nus. Sicut enim nobis est natiis, nobis baptizatus,
« Puer natusest nobis, Filius datus estnobis:et g etpassus, ita etnobisest circumcisus(834). Primus
factus est principatus super humerum ejus, et vo- Abiaham circumcisus est, de quo Apostolus ait:
Cabitur nomea ejusadmirabiiis, consiliarius, Deus «Qui signumaccepit circumcisionem, signaculum
fortis, Pater futuri saeculi, Princeps pacis. MuJtipIi- justitiae fidei {Rom. iv, H). » Data est igitur cir-

cabitur ejus imperium, et pacis non erit finis. Su- cumcisio (835), non ut peccata tolleret, quod ba-
per solium David,et super regnum ejus sedebit, ut ptismi praecipuum est, sed ut aliquid significaret,
confirmet illud, et corroboret in judicioet justitia. et quadam differentia Judaeoruin populum abaliis
Amodo, usqne sempiternum. Zelus Domini exer-
et gentibussepararet.Quamvisitaqueproplermandati
cituum facit hoc (Isai. ix, 6). » His enim pacis transgressionem quicunque olim non circumcidere-
verbis nativitas et nobilitas, virtus et fortitudo, im- tur, damnabalur, nemo tamenpercircumcisionem
perium et justitia, et ca^tera, quae ad laudem et justiflcabatur. Ut enim Apostolus ait « Circumci- :

gloriam hujus pueri pertinent, describuntur. Et sio quidem prodest, si legem observes. Si aulem
omnes, qui audierunt, mirati sunt, et de his, quse praevarjcator legis sis, circumcisio tua prasputium
dicta erant a pasloribus ad ipsos. Maria autem con- facta est. Non enim qui in manifesto Judaeus est,

servabat omnia verba haec conferens in corde suo. neque quae in manifesto in carne est circumcisio,
Matersapientissima,etsoIataIisFiIiidignissima,quae sed qui in abscondito Judaeusest, et circumcisio
1 59 omnia verba haec in corde suo ideo conferebat, cordis in spiritu, non litlera (Rom. n., 25). » Ma-
nobisque conservabat, et memoriae commendabat, gnum igitur aliquid significat circumcisio, et tam
ut postea, ipsadocente, ipsa narrante et nuntiante, magniimaliquid.utcuicunqueeomodocircumcisus
scriberentur, etinuniversomundo praedicarentur, non fuerit, ut interim de parvulis taceamus, salvari
cunctisque nationibus nuntiarentur. Ab ipsa enim non possit. De hac enim circumcisione scriptum
haecaposloliaudierunt. Haecinejusschola evange- est: « Circuracidite corda vestra, et non corpora
listae didicerunt, et ipsa dictante scripserunt, no- vestra (836). » De carnis vero circumcisione Apo-
bisqueIegendamandaveruut{83l).QuisigiturEvan- stolus ait « Ego Paulus dico vobis, quoniam si
:

geliis noncredal? Quiseiscontradicere praesumat, circuracidamini, Christus vobis nihil proderit {Gal.
quae aut Matris, aut Filii auctoritate muniuntur ? V, 2). » Haec circumcisio in Christo completa est,
Quaedam enim apostoli, et evangelistje a matre Do- in quoet aliae legiscaeremoniaeconsummataesunt.
mini audierunt,quemadmodumista,et caeteraquae « Finis enim legis Christus est ad justitiam omni
de Salvatoris infantia scripta sunt. Plurima vero credenti {Rom. x, 4). » ideo enim ipse circumcisus
visu, et auditu ab ipso Domino didicerunt. Et re- est, ut legem compleret, etbonam esseosteuderet,

(831) Beda : « Quia sanctas Scripturas legerat, ^ sua quae nullaeranl admissa purgavit, sed nostrae
et sciebat prophelas, conferebat ea, quae secum in se naturai vetustateradocuit innovandam, » etc.
sunt acla de Domino, cum his, quse noverat a pro- V. S. Thomamiii p., qu. 37, a. 3. Beda quoque,
phelis scripta de Domino, et collata ab invicem co- « ritus et religio circumcisionis a B. Abraham pa-
gnovit ; iustarccclesliumcherubimsocia, suivultus triarcha sumpsit exordium. » V. S. Ambrosium
luce concordia. » S. Ambrosius « Argumenta fidei
: lib. De Abraham, cap. 2. Marshamura et Spen-
II

conferebat in corde. Si Maria a pastoribus discit, cerum, qut Hebraeos ab iCgyptiis ritum circumci-
cur lu declinas discere a sacerdotibus ? Si Maria sionis desumpsisse coatenderunt, refutat Joannes
ante praecepla apostolica tacel,cur tu post aposto- Meyerus De temponb. sacr., cap. 7 et Christia-
lica prapcepta magis cupis docere quam discere ? » nus Wormius, De corruptis vestig. antiqq. Hebr.,
(832) Hacten., homil. cap. 13.
(833) Est homil. Emis. atlributa in Oct. Nat., (835) V. S. Thomara i, 2, qu. 102, a. 5 ad i.
pag. 26. Et interpretes ad illnd Pauli ad Rom. iii, 1 : « Quae
(834) Beda ad h. 1. « Redemptor nosler, qui ut ulilitas circumcisionis? Muitum per omnem mo-
peccata mundi toUeret, sine peccato venit in mun- dum, » etc.
dum, sicut suo baptismate nobis remedia procura- ('836) Deuteron. x, 16: Circumcidite igitur praepu-
Tit..., ita etiam circumcisioae quam suscepit, non tium cordis vestri.
 3ot COMMENT. IN LUC. — PARS I, CAP. II. 358

ejusquenobis significalioaera commendarel. Unde A Domini. Quia omne masculinum adapenens vulvam,
eteaaocle,quatraditusest,cumdiscipiilisagnum co- sanctam Domino vocabitur. Scriptum est enim in
medit,etmoxquid siguificaretosteudit, dumpanem IegeMoysi,quodmuiier, quae « susceptoseminepe-
et vinum beaedicens, ait « Accipite, et comedite
: pereritmasculum,immunda erit septem diebus, et
:

Hoc est corpus meum ; et Bibite, ex hoc

: omnes die octavo circumcidetur infantulus. Ipsa vero tri-
:

Hic est enim calix novi testamenti, qui pro vobis, ginta diebus manebit insanguine purgationis suae,
et pro multis effundelur {Matlh. xxvi, 26). » Et hoc Oranesanctum non tanget,necingredietursanctua-
sacramentum tunc abeo, et in eo esse completum, riura, donec corapleantur dies purgationis (839)
neque ulterius secundum litteram agendum esse, vel ejus (Levii. xii, 2). » Hac enim lege beata Virgo
intelligendum, protinus ostendit, dicens « Amen, Marianon tenetur,quae,nullo susceplo semiae,virgo
:

dicovobis,nonbibamamododehoc genimine vitis, coacepit, virgo peperit, clausaaatepartum, clausa

donec bibam iilud vobiscum aovum ia regno Dei ia partu, etpost partum clausa permaasit. Ad cu-
{Matlh. ixvi, 28). » Sic igitur vetus testamentum jus distinctionem Moyses non simpliciter dixit :

complevit el conUrmavit, litterae finem imposuit, et « Mulier, quas pepereritmasculum, sedcum addita-

spirituahnovaequeinleiligentiae principalum Domi- mento.quse suscepto semine masculum pepererit,

nus tribuit. Consumraata est ergo lex, atque per- ° immunda erit septem diebus (ibid.). » Haec autem
transiit secundumlitterara manetautem semper-
; quid significent, in Levitico exposuiraus (840). Ei-
que manebitsecundum spiritualeminteUigentiam. spectavit tamen virgo Maria, donec omnes purga-
Unde ipse Dominus ait « Caelum, et terra trans-
: tionis dies coraplerentur quod non sibi, sed aliis ;

ibunt.verbaautem mea non praeteribunt (Marc. xiii, mulieribus lexconstituerat. Non enim de ea dictum
31).» Itemque «Amen, dico vobis, non praeteribit
: fuerat, « omne sanctum non tanget, » quae ipsum
unumiota.nequeunns apexex lege, donec omnia Sanctum sanctorura in gremio tenebat, in sinufo-
compleantur (Matth. v, 18). » Et Judaei quidem in vebat et virgineo lacte nutriebat. Completis autem
uno membrocircumciduntur; quare tamen circum- diebus, tulerunt puerum in Jerusalem, ut sisterent
cidantur, non intelligunt.Christianivero, quid cir- eum Domino, sicut scriptum est in lege Domini :

cumcisio significat, 160 intelligentes, non unum Quia omne masculinuiu adaperiens vulvam sanctum
tanlum,sedorauiaraerabracircumcidunt,nonpellis Domino vocabitur. Ex eo namque tempore, quo
incisione, sed totius superfluitalis abjectione (837). primogenita ^gy ptiorum Dominus interfecit,omnia
Qui enim non occidit, non moechatur, nonconcu- priraogenita tiliorum Israelsibi vindicavit, sibique
piscit rera proxirai sui,non mentitur, non furtum offerripraecepil. Sedcurhaec ?nisiutomnia prima
facit qui nulli nocet, nulli injuriam facit, vana C et maiima, omnia melioraetcharioraDomino ofle-
;

videre, vel audire, vel cogitare non appetit iste rantur. Offeramusigitur ei tidemnostram
; oflera- ;

interius et exterius perfecle circumcisus est. Hoc mus animasoostras, quae aoa deterris, sed de coe-
illaJudaeorum circumcisio significat. Srae hac si- lis originemhabent, etquae primain nobis, el prae-
goificationeinufilis est. Si enim intelligerent, quid cipua, et maxima sunt. ^'f ut darent hosiiam, secun-
signiticet. « Sint lumbi vestri praeciocti (Luc. xu, duvi quod dictum est in lege Domini, par turturum,
35), » haec est eaim illius circumcisionis expositio, aut duos pullos columbarum. Turtur enim castissi-
nonse forlasseuiterius inulilitervulnerarent.Multa mumanimalesticolumba verofelle etamaritudine
sunt, quae de circumcisione dici possunt, sed haec caret. Qui igitur corporis, et animae castilatem et
pauca,quasi seminariaquaedam, nos dixisse suflB- innocentiam custodiunt, illi equidempar turturum
ciat (838). aut duos pullos columbarum Domino offerunt et ;

iX. Et postquam impleti sunt dies purgationis ejus talis quidem hostiaOominoplacet, inquanosipsos
ucundum legem Moysi, tulerunt illum in Jerusalem, ei offerimus et corpus et animam innocenter ca-
ut sisterent eum Domino, sicut scriptum est in lege steque viveotes ei dicamus (841).Talem igitur ho-

D
(837) S.Greg., lib.xxviii, Mor., cap. 3 « Circum- :
ibid., col. H9i « Quid est quod dicimus B. Ma-
:

lidite prxputia cordis vestri, id est postquam lu-

riampunficari? Quid vero quodipsumJesum dici-
xunamacarneexstinguitis, etiam superfluacogita- mus circumcidi ? Enim vero tam non indiguit illa
tionum resecate. » puriticatione, quam uec ille circumcisione. Nobis
(838) Alia multa adduntur in homil. pag. 26, 2. ergo et hic circuraciditur, et iUa puriticatur, prae-
(B'S9) \ulg.,purificationis.
bentesexeraplum poeniteutibus,utavitiiscontinen-
(840) Vid. Edit. Rom. S. Brunonis lom. I, pag. tes, primum per ipsam continentiam circumcida-
I f47, col. 1 S. Bernadus serm. 3 in Puritic. B. Mar.
. mur, deinde acommissis, per ptEnitentiam puriti-
(coL 968, edit. 2 Mabil.): «Putas enira,quia dictu- cemur. »
rusMoysesmulieremquaepeperissettiliam immun- (841) S. Ambrosius, lib, v in Heiam., cap. 19,
damesse.nontimueritsuperraatreDominiblasphe- n. 62. « lei Dei velut castae hostiae mu-
Turturem
iniee crimen incurrere, et idcirco preeraiserit,
:

nuselegit Gum Domiousio templo offeretur,

nacepto semine. Alioquin, ntsi parituram praevi- Hoc est eoim verum Christi sacriti-
oblata est
Oisset sine semine virginem, quae necessitas erat
ciura, pudicitiacorporalis, et gratia spiritualis. Pu-
de suscepto semine tieri mentionem?Patetitaque, diciliaad turturemrefertur, adcolumbam gratia. »
quodlei istamatrem Domini nonincludit.queenoa Vid. historiam quamdam ap. Gregor. Turon. De
•uscepto semine filium pcperit, « elc. Etserm. 31, glor. conf., c. 34. Beda ad h. 1. « Ovem necesse
:
359 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 360

stiam matrem Domini offerre decebat, cujus tota A puer autem senem regebat, quem Virgo peperit.
vita castitas, et innocentia fuit. et post partum Virgo permansit, ipsum, quem ge-
X. Et ecce homo erat in Jerusalem, cui nomen nuit, adoravit. » Et benedixit Dominum, et dixit :
Simeon, et homo iste justus, et timoratus, exspectans Nunc dimittis servum tuum, Domine, secundum
consolationem Israel, et Spiritus sanctus erat in eo. verbum tuum in pace. Quiaviderunt oculi mei salutare
Qualis enim, quantus SimeoQ iste fuerit (842),
et luum, quod parasti ante faciem omnium populo-
breviter ostendit, dum eum justum, et timentem rum. Lumen ad revelationem gentium, et gloriam
Dominum populi consolationem exspectare, et desi- plebis tux Israel (845). Te inquit, benedico pro- ;

derare dicit, cui el Spiritus sanctus, qui in eo erat, missio tua completa est.Completum et est deside-
Deiadventumreveiaverat atqne promiserat. Et
Filii rium meum, quia videoChristum tuum Dominum
hoc est, quod ait Et responsum acceperat a Spi-
: meum. Dimitte igifur serviim tuum in pace, quia
ritu sancto, non visurum se mortem, tuum. Jesus enwa Salvator, sive Salu-
nisi prius vidi salutare
videret Christum Domini. Quauto de quo scriptum est « Notum
desiderio vi- iaris interpretatur ; :

dendi 161 l^omioumsenexistebeatissimusaestua- fecit DominusSalutaresuum;anteconspectumgen.

bat, quem jam aetas de hoc saeculo exire cogebat, tium revelavit justitiamsuam (Psal. icvn, 2). » Hoc
sed Dei responsio retinebat ? Mori enim cupiens, b enim lumen, hanc lucera, hunc solem, hunc tan-
mori nou poterat, quia Christum Domini necdum tum splendoremparasti, atque misisti, ante faciem
viderat, de quo sibi factum responsum audierat omnium populorura. Ad quid ? Ad revelationem,et
;

Non visurum se mortem, nisiprius videret Christum illuminationem gentium, et ad glortam plebis tux
Domini. Hoc igitur desiderabat, hoc mente tracta- Israel. Hoc enim luraine et gentes illuminantur, et
bat, hoc semper cogitabat (843) dicens Soio, JudaeigIorificantur.Magnaenimgloriaillisest,quod
:

quia veniet quando eum videbo ? Veni Domine

: de illorum gente hoc tantum lumen exortum est
Jesu, solvemihi vincula, etmejam nunc in pacem (846).
abire dimittet. Dum autem hoc secum diceret, XI. Et erat Pater ejus et mater miranles super his,
dum hocdesiderio sestuaret, dictum est illi a Spi- quae dicebantur de «7/o.Cur autemPater ejus dicatur
ritu sancto quem quaeris, nunceura. Joseph, in sequentibusevangelista ostendit dicens
. :

(844) festina vade ad templum. Et venit

; «EtipseJesuseratincipiensquasiannorum triginta,
in Spiiituad templum, id est, Spiritu jubente venit utputabaturfiIiusJoseph(LMc.ni,23).))Non igiturin
ad templum. Et cum inducerent puerum Jesum rei veritate, sed in hominum opinione : erat Jesus
parentes ejus, ut facerent secundum consuetudinem filius Joseph. Et benedixit iliis Simeon, et dixit ad
legis pro eo, et ipse accepit eum in ulnas suas. Cum, ^, Mariam matrem ejus : Ecce positus est hic in rui-
inquit, parentes ejus puerum Jesum in templum nam, et in resurrectionem multorum in Israel, et in
inducerent, ut secundum consuetudinem legis pro signum, cui contradicetur. Hoc est enim, quod de
eo facerent, occurrit senex, brachia extendit, et se ipso Domiousait : «Injudicium ego veni inhunc
parentibus ait mihi eum date mihi debetur, mei
: ; mundum, utquinon vident videant, et qui vident
officiiest ad hoc missus sum huic obsequio reser-
; ; enim in ruinam po-
caeci fianl {Joan. ix, 39). » Illis
vatus sum. Deinde laetus et exsultans accepit eum situsestDominus, quiejus signo coiitradicunt. Illis
in ulnas suas.Moxsenectus fugit, et juvenilis vigor vero in resurrectionem, qui ejus sigua, et prodigia
adfuit, et fortitudo. Qui prius se ipsum ferre vix venerantur, et credunt (847), quoniam illi in inte-
poterat, nunc leviter puerumferens exsultat. Ele- ritum ruunt, isti autem ad gloriam resurgunt.
ganterigiturdictumest: «Senexpuerum portabat, Quodenimde Virginenatus,magnum et inauditum

est innocenti8e,etturturem pariter, sive columbam

dans carnem... In hoc desiderio erat ille sanctus
cunjunctionisoflferat qui legitime senex Simeou Domino voluerit
in hoc, inquam, desiderio erat :

consecrari. » senex ille sanctuset de Deo bene raeritus Simeon ;

(842) De Simeonis hujus laudibus, fuse A. ho- sioe dubio et ipse dicebat Ostende nobis, Domine, :

mil. in occursum Domini inter Spur. S. Athanas. misericordiam tuam, et salutare tuum da nobis. In-
tom. II, pag. 419.
D hoc desiderio iii talibus precibus responsum acce-
pit, » elc. Vide ejusdem serraouera 277, num. 17
(843) Ambrosius lib. n, in Luc, n. 58 « Et bene :
;

justus, qui non suara, sed populi gratiam require-

serra. 288, uum.
serra.370, nura. 3, etc.
2,

bat, cupiens ipse corporea? vinculis fragilitis ab- (844) Hic lacerata codicis nostri pagina, desunt
solvi, sed expectans videre promissum sciebat
verbaaliqua, quorura tamen sensus constat « Vi- :
;

enim quia beati oculi qui eum viderent. Vide debis eum quem quaeris ; nunc iilum Deo offerunt,
justum velut corporesecarceremolis inclusum velle festina, » etc.
dissolvi, ul incipiat esse cum Christo... Sed qui (845) Est responsioruin 2 in fest. Purific. inter
vulldimitti, veniat in templum, veuiat in Jerusa- responsoria S. Gregorii editaa card. Thoraasio, 1,
lera, exspectet Ghristum Domini accipiat in ma- ,
edit. pag. 75, et nuncopp. t. IV, pag. 63.
nibus Verbura Dei, complectalur quibusdam suffi (846)Theophylactus ad h. 1. « Salutare hoc lumen
:

fidei brachiis, etc. » S. Augusfinus serm. 163, est ad illustralionem gentium obtenebratarum, et ad
« Quid enim salutare ejus, nisi Christum
est gloriam Israelitarum. Chiistus enim gioria est po-
ejus ? Desiderabant hocsalutare antiquijusti...
. . puli, qui vere Israel est, secundum quod ex illo
Dixerunt Salutare iuum da nobis ; Christum tuum
: ortus est. »
cum in hac carne vivimus, videamus. Videamus (847) S. Gregorius Njsseaus, orat. De occurs.
ia carue qui nos liberet a carne veniat caro mu- ; Dom. t. It, pag. 382. « Igitur ruinaquidem est iis^
m COMMENT. IiN LUC. - PARS I, CAP. 11. 36J

sigoutn Huic autem signo nos credimus, Judaei

est. A David aperire librum, et solvere septem signacula
coiilradicunt. Resurrexit, ooelos ascendit. El hoc ejus {Apoc. v, 5). » Qua in re manifestum est om-
quidem siguum est. Suuiaulem et multa aliasigua, nium prophetaruiu cogilatioQes et occulta mysteria
qu;e fecit Doininus Jesus, qiubus intideles contra- Christi passiooe revelata esse. Et hoc quidem velum
diount, et excaecantur ; tideles credunt, et illu- templi signiticavit, quod eo morienle scissum est,
minantur. Sic igitur positus est aliis m ruinam, et ut omnibus apparerent Sancta sanctorum (850).
diui' in resurj-eci ionem . Ei\Q*^iuam ipsiusanimam Et erat A nnapr^ophelissa filia Phanuel de tribu Aser.
pertransibitgladius,tttreuelenturexmultiscordibus Haec processerai in diebus multis, et vixerat cum
cogitationes. Tuam, inquil, ipsius animam pertrans- vwosuo annis septem a virginitatesua, et haec vidua
ibit gladius ;gladius utique spiritus,quiest Verbum erat usque adannosoctogintaquatuor,quxnondis-
Dei (848), ut tibi ei miillis cordibus revelentur co- cedebat de tempLo, jejuniis, et obsecrationibus ser^
gitationes, quas nerao, nisi Spiritu sauclo reve- viens nocle ac die.Et haec ipsa hora superveniens
laute, coguoscere potest. Ut enim de aliis tacea- confitebatur Domino,el Loquebaturdeillo omnibus,
mus, ipsas tilii sui cogitationeseam cognovisse ex qui exspectabant redemptionem in IsraeL. Haec igitur
eointelligerepossumiisquodad nuptiasvocata, hoc mulier venerabilis, cujus nobilitas extollitur, con-
quod ilie facere disponebat, ipsa ut faceret admone- g tinenlia laudatur, eetas commendatur, religio pree-
bat, dicens:« Vinuin non habent (7oan. ii, 3). » Cui dicatur, idonea valde et digna erat quae Dei Filio
cum ille responderet: « Qnid mihi et tibi est, mulier? teslimouium perhiberet enim non mi-
(H51). Tales
nondum venlt hora mea {ibid.,i), > ipsa, gladio spi- nus, quam viri in testimoniis suscipiuntur. ^f ut
rituspereamiranseunte,futuraprtBnoscens,aitmini- perfecerunt omnia secundum legemDomini,reversi
siris: Quodcunque dixerit nobis, facite {ibid., o). »
« suntin GaLilxam,in civitatem s uam Nazareth. Multa
Hocenim illa non dixisset, si ejus cogitationes non hoc iu loco scribit Matthaeus evangelista, quae Lu-
cognovisset. Possumus autem et per hunc giadium, cas praetermittit. Sicut econtra haec, quee hic Lu-
quoQon corpus.sed anima, vulneratur, immensum cas, Mattheeus prastermisit. Admonitus euim in
illum dolorem intelligere, quo Virgo beatissimade somnis Joseph, ut Matthaeus ait « Secessit cum :

morte unigeniti Filii sui vulnerata (849) et per- puero in /Egyptum, et erat ibi usque ad obitum
cussaest. UtrevelenturexmuUis cordibus cogitatio- Herodis {Matth. n, 14). » Defuncto autem Herode,
nes. Christi namque passio multorum cordium rediit in Galilaeam, et sicut hic scribitur, habitavit
cogitationes, et secreta mysteria revelavit, quo- in civitate Nazareth. Puer autem crescebat, et
niam prophetarura dicta, cogitationes, et scripta conforlabatur pLenus sapientia, et gratia Dei erat in
ibi revelata, et consummata suiit. Quis enim, nisi iLLo. Seouudum humanitatem namque crescebat,
Christus passus esset, intelligere posset, quid Pro- qiiia secuudum humanitatem puer erat. Divinitas
pheta cogitasset, cum diceret « Foderunt manus : autem crescere non poterat, quia ubicunque est,
meas, et pedes meos, dinumeraverunt omnia ossa et omnia continet. Quotiescunque igitur Christus
mea? » {Psal. xii, 17.) Itemque: « Ego dormivi, crescit, vel confortatur, vel tale aliquid agit^ om-
et sommum cepi, et resurrexi, quoniam Dominus nia ad hominem referantur (852).
suscepit me {Fsal. lu, 6). >» Sunl autem et alia multa XH. Et ibant parentes ejus per omnes annos in
nobis quidem revelata, quae ideo Judaei intelligere JerusaLem in die solemni Paschae. Et cum factus
noQ possuQt, quiasuper Christo dicta non credunt. essetannorum duodecim, ascendentihus JerosoLi-
Unde in Apocalypsi cum bealus Joannes omnium mam,secundumconsuetudinemdieifesti,consumma-
prophetarumlibrumsignatumvidisset, multumque lisque diebus, cum redirent, remansit puer Jesus in
fleret,quodnemoeumaperirepotuisset,dictumestei: Jerusalem, et non cognoverunt parentes ejus. Reli-
« Noh flere : ecce vicit Leo de Iribu Juda, radix giosiparentesperaQnossiugulosibantinJerusalem,

quipropterincredulitatemcarnisilliusoffenduntur; nis et venerandae pariter aelatis, dignaque per om*

resurrectiovero iis,qui tirmitudinemdivinae dispo- D nia quae Domino incaruato testimonium ferret, Aq-
sitionis et administrationis agnoverunt. » na fuisse docetur. »
(848) Ambrosius ad h. I. n. 61 : « Nec littera, nec (852) Hacteniis homil. S. Aiigustin. lib. contr.
ii,
historia docet, ex hac vita Maiiam corporalis necis Maximin., n. 7. t Legimus quidem quod Jesus
•
Eassione migrasse... Et ideo prudeutiaui Mariee proficiebat aetate et sapientia et gratia Deierat in iLLo;
audignarammysteriicoelestisostendit:»— « Viviim « sed secundum formain hominis quam pro nobis
eQira verbiim Uei, et validum, et acutum omQi accepit ex nobis, non secundum formam Dei, in
gladio acutissimo, » etc. qua non alienum arbitratus est esse aequalis Deo.
(849) Nyssenus I. « Cum fore, ut ipsius Dei-
all. Veruintamen etiam in ipsa forma hominis legimus
parseanimam gladius pertransiret, aperte praedicit eiim aetale et sapientia profecisse, non tamen ut ex
eam qiife fiiit in cruce passionem. » Vid. Aug. epist. non bono bonus tieret, credendo meruisse.» Theo-
149 a<l Pdiilin., n. 32, et S. Thomam. iii p., qu. phylactus:«Juxtarationeinstaturaeseipsumproip-
47, arf. 4ad2. siuscapacilateosieudens, dispensationemimplebat
(850) .Mystioas significationes colligit Cornelius a non assumens sapienliam (quid enim perfectius eo
Lapide ad Mitlh. xxvii, Jansenius Concord. aui ab initio fuit perfeclus?), verum paulatim illam
v. 51,
cap. 143, Maldonatiis, etc. enudat. »
(851)Beda:«Juxtahistoriam4evotaecoQversalio-
Paihol. CLXV. i^
 :

S63 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 364

163 ut legem aiidirenl, sacriQciis participarent, A tes eum. Hoc enim tunc spiritualiter completum
soiemaitatibus interessent, et ejus adhuc umbrae est, quando post Christi passionem quidam Judaeo-
serviebant, cujus jam veritatem tenebant (853). rum corde compuncti venientes ad apostolos, (hoc
Tota enim illa soiemnitasChristi passionem, resur- enim fuit quaerere Christum, et redire in Jerusalem)
rectionem, et caetera quee de eo scripta sunt signih- dixerunt Quid faciemus, viri fratres ? » {Act. n,
:

cabat. Erat igitur simul cum caeteris Jesus in so- 31). Quibus apostolus Pelrus « Poenitentiam, in-
:

lemnitare, qui totius erat causa solemnitatis. Per- quit, agite, et baptizetur unusquisque vestrum
mistusturbis videbaturab omnibus, laudabatur ab {ibid., 38). » Hosigitur etcaeteros, qui tunc tempo-
omnibusinlegeetprophetis praedicabatur, insacri- ris crediderunt, significabant parentes Jesu ; quo-
ficiis significabatur, et a nemine cognoscebatur, niam sicut illi ignorantes eum perdiderant, ita et
quia duplici velamine tegebatur. Inde velamine eum occiderant. Unde et beatus isti ignoranter
litterse, hinc carnis pariete. Unde scriptum est nunc, fratres, inquit, scimus, quoniam
Petrus : « Et

« En ipse stat post parietem nostrura, respiciens per per ignorantiam fecistis, sicut et principes vestri
fenestras, prospiciens per canceilos {Cant. u, 9). » {Act. m, 17). » Merito autem parentes Jesu hoc ia
Ipsejuguiabaturinagnis,immolabatur in vitulis,et loco Synagogam et Judaeos signiticani, quando ia
B
in omuibus sacriticiis offerebatur (854). Materquo- Jerusalem eum duxisse narrantur, ut ea in signiti-
que ejus multa ibi in lege et prophetis cantare au- catione jam fieri viderent, quae postea in cruce pas-
diebat, quae de ipsa dici inteiligebat, et in se jam surus erat. Et factum est, post triduum invenerunl
completa esse sciebat. Qualia sunt : « Ecce virgo illum in templo in medto doctorum, audientem illos,
concipiet, et pariel hhum, et vocabitur nomen ejus et interrogantem.PoTl triduum in templo invenitur
Emmanuel Itemque « Egredietur
{Isa. vn, 14). » : Jesus;quiapostresurrectionem,quaedietertiafacta
virga de de radice ejus ascendet
radice Jesse, et flos est, ab his, qui eum quaerunt, in Ecclesia reperi-

(Isa. XI, 1) » et multa alia. Merito igitur per annos

:
tur (856). Ante triduum quidem non inveniebatur,
singulos illuc veniebant, ubi suas laudes ab omni quia non Deus, sed homo tantum ab hominibus
populo preedicari audiebant. Tandemautem, con- putabatur. Sed ubi invenitur? In templo, ia Eccle-
summaUsdiebus, etcompleta solemnitate, cum re- sia, in couventu fidelium, in medio doctorum, et in

dirent, remansit puei' Jesus in Jerusalem. Tunc coPlu episcoporura. Qui igitur quaeris Jesum, veni
enimJudaeorumsolemaitatescompletaesunt,quando ad templum, veni ad Ecclesiam, veni ad episcopos
Christo Dommo nostro a mortuis resurgente, vetera et sacerdotes, audi quid ipsi dicunt, ibi enim vide-

omnia transierunt, et facta sunt omnia nova. Et bis Jesum (857). Ibi sedet in medio doctorum, in
tuncquidemremansitpuerJesusinJerusalem, quae G cordibus eorum. Ibi eos audiens docet, et interro-
visio pacis interpretatur (855), per quam sanclam gans in^truit. llli omnes actus nostri et cogitationes

Ecclesiam intehigimus. Unde et dicitur « Et fa- : respondent. Nihil ei absconditur, omnia videt, et
ctus est in pace locus ejus, et habilatio ejus iu Sion cuncta ei loquuntur. Stupebant autem omnes, qui
{Psal. Lxxv, 3). » Hoc autem parentes ejus, id est eum audiebant, super prudentia, et responsis ejus.
Sjnagoga,elJudaeorum populus non cognoverunt; Ipse igitur interrogabat, ipse respoadebaf, ipse et
sed eum in comitalu esse sestimanles, venerunt iter suas, etillorumquaestionessolvebat;morem agens

diei. Stulti Judeei, qui secum adhuc eum esse pu- peritissimi 164
magistri, qui nunc iaterrogando,

tabant, quem jam occiderant, et dicentem audie- nunc respondendo, discipulos instruit (858). Et vi-

rant Ecce rehnquetur vobis domus

: « vestra deserta dentesadmiratisunt. A.dmiva.l'\,\aq\iH,s\inipa.reales
{Luc xm, 35). » Et in Psalmis « Ecce elongavi : ejus, cum eum in templo in medio doctorum sedere

fugiens, et mansi in soUtudiae {Psal. uv, 8). » — vidissent.AdmiranturusquehodieJudaeiquicunque

Requirentes autem eum inler cognatos, et nolos, et ad Ecclesiam veuiunt, et ad tidem convertuntur,
noninvenientes,regressisuntinJerusalemrequiren- dum ibi Christum vident, quem ipsi Messiam vocant.

Beda in homil. de hoc loc. « Quod ergo

(853) : ob causam non prima aut secunda, sed tertia die
DoraiuusperoinnesanuoscumparentibusmPascha quaesitus a parentibus invenitur ? Ut sepulturam
Jerosoiymam veuit humanae uimu-um est humihta-
;
hinc fortassis suam ac triduanam sigaificetresurre-
tis mdicium... Servavit ipse legem quam dedit ;
cUoaem. »

ut nobis, qui puri homines sumus, servandum per (857) Origeaes homil. 19 ia Luc. : « Ubi igitur
omuia quidquid Deus jubet, oslenderet. » iaveniunt eum? In templo. Ibi enim invenilur Fi-
(854) b. Augustinus, lib. xxu contr. Faust., c. 17 : hus Dei. Si quando et tu quaesieris Filmm Dei,
« lu eo populo haec rile celebrata sunt, cujus et re- quaere primum iu templo: illuc propera; ibi Chri-
gnum et sacerdoiium, prophelia erat veniuri regis stum sermonem atque sapientiam, id est Filium
et sacerdolis, ad regeudos et consecrandos tideles
Dei reperies ; » et homil. 2U « Quaesierunt in tem-
:

in orauibus gentibus, et mtroduceudos in regnum plo, sed apud raagistros, et in medio praecepiorum
coelorum, et sacrarium augelorum, ac vitam eeter- mveniunt eum. Ubicunque magistri fuerint, in me-
nam. » dio magistrorum inveniiur Jesus, si tamen magi-
^
ster sedeat in templo, et nunquam egrediatur ex
r^ ,

(855) Idem S. Aug. enarrat in Psal. ix, n. 12

:

t Jerusalem geslat imagineui Ecclesise... quia Je- eo. »

rusalera inlerpretalur visiopacis. » Vid. enarrat. in Beda:« Quia enim Deusethomo
(858) Praeclare
Psal. L, u. 22 m
Psal. lxi, n. 7, etc.
;
est,nunc excelsa deuatis, nunc mtirma praefert
« Quam humanae fragilitaUs. Quasi homo seniores iaterro>
(85()) Metaphrastes in Catena Corderii :
 . :

368 COMMENT. IN LUC. — PARs I, CAP. iii. aefi

quem in Synagoga, et inter cognatos, et notos, A sed secundum humanilatem, qua nobis similis fa-

nulla illoriim expositione videre, vel iutelligere po- ctus est.

tuerunt. El dixit tnater ejus od illum : Fili, quid Hinc autem sequitur.quo tempore Joannes
.XIII.

fecisii nobis sir t Ecce paler tuus. et ego dolentes Baptisla baptisraum poenitenlia? in remissionem pec-
quserebamus te. Diximusjano, per matrem Uomini catorum praedicare ccepit. Quod quia in Matthaeo
Synagogam dequa Dominussecundum
signiticari, expositum est, ut hic exponatur, necessarium noa
carnem originem duxil. Haec autem quocunque est. Sed notandum quod non solum aqua, sed et
tempore ad Ecclesiam veniens, ibique veritatem poenitentia baptismus vocatur (861). Praedicabat
intelligens, suum ignoranliam, et Christi absentiam igitur Joannesbaptismura poenitentiae in remissio-

admiraturetadmirandodicit FiLi,quid fecistiiiobis : nem peccatorum, sednon dabat remissionem pec-

sicf Cur nos reliquisti, et ad gentium Ecclesiam catorum. Unde et his, quos baptizabat, dicebat
pertransisti ? Ecce paler tuus, populus Judaicus, et « Ego quidem baptizo vos in aqua qui autem venit ;

cgo dolentes quaerebamus le. Hoc est enira, quod posl me, fortior me est, ipse vos baptizati in Spi-
Apostoliis ait Testimonium illis perhibeo, quia
: « ritu, et igne {Luc. iii, 16). » Illis itaque baptismus,

zelum Dei habent, sed non secundum scientiam significatio, et praeparatio quaedam erat futuriba-

{Rtm. I, 2). » Quserunt Jesum, et non inveniunt, g ptismi. [Cap. III.] Et interrogabant eum turbx di-
quia nondum ad templum, et ad Ecclesiam pervene- centes Quid ergo faciemus ? Bespondens autemdi- :

runt. El ail ad illos :Quid estquodmequaej-ebatisl cebatillis : Qui habetduas tunicas det non habenti,

Nesciebatis, quiain his,qu3e Patrismeisunt, oportet etquihabetescassimiliterfaciat. Inunaenimtunica

me esset Quid est, inquit, quod me quaerebatis ? tantura vestiraenti intelligitur, quantum unicuique
Quid est, quod me in comilatu infidelium, et extra sufficere possitadcorporisnecessaria. Qui ergohis
Ecclesiamesseputabatis? hiceram: hicmequaerat, superabundat, det non habenti (862). His igitur
qui quaerere vuit. An nesciebatis, quia in his, quae verbis lenacilas, et avaritia tollitur, et pietas, et

Patris mei sunt, et inter illos, qui Patris mei volun- raisericordiacommendatur (863). Venerunt autem
tatem faciunt, oportetmeesse ? Et ipsi non intelle- et publicani,ut baptizarentur, \Q^ et dixerunt ad
xerunt verbum, quod locutus est ad illos. Curnon illum Magister ,quid faciemus ? Alilledixitad eos
: :

intellexerunt ? Qiiouiam eossignificabat. El descen- Nihilamplius, quamconstitutum est vobis,faciatis.

dit cum eis, et venit Nazareth, et erat subdiius iliis. Hoc enim constitutum fuerat, quod etcaeteris om-
Audiant hoc subditi,et subditi esse non dedignentur, nibus.Una enim lex omnibus per Moysem data
siquidem omnibus praelatus subditus fieri non est fuerat.UndeetDominusipseet dicebat «Superca- :

dedignatus (859). Praelati quoque non superbiant, thedramMoysissederuntScribae, et Pharisaei; quae-

et inJoseph praelato, ei in Christo subdito intelli- cunque dixerinl vobis facite {Matth. xxiii, 2). » Hoc
ganl. quia saepe fit ut majoris meriti sint subditi enim unum constitutum, si bene intelligatur, om-
quam praelati. Et mater ejus conservabat omnia nibus sufficitadsalutem. Interrogabantautemeum
verba haec in corde suo. iNisi enim ipsa ea conser- et milites dicentes : Quid faciemus et nos ? Et ait

vasset, nos ea non haberemus. De ejus naroque illis : Neminem concutiatis,neminicalumniamfacia'

thesauris nos istasuscepimus. Et Jesus proficiebat tiSySedcontentiestote stipendiisvestris. Hisenitndo'
sapientia, xtate, et gratia apud Deum, et homines. ceraur uteos, quos ad vitae perfectionem convertere
Proticiebat (860) enim non secundum divinitatem, nequimus, saltem, ut se a malo contineant, admo-
quae quidem in nullo vel crescere vel minui potest, neamus. Hoc enim aliis prodest, et illis non obest.

ga. quasi Deus quae seniores et docti mirenturre-

; (861) S. Gregorius Nazianzenus, orat. 39, pag.
spondet quasi Dei Filius in templo Uei commoratur;
; baptismorum genera recensens, facit 634, plura
etquasi tilius hominis cum parentibus quo jubent quintura poenitentieebaplismum « Quintum locum :

regreditur. » lacrymarum baplismus tenet. »

j (859) Bernardus, hom. sup. Miss. est: « Erat „ (862) Beda aliter; « Per hocquod tunica plusest
i

j
subditus illis quis ? quibus ? Deus hominibus, " necessaria usui nostro quam pallium, ad fructum
:

. Deus, inquam, cui angeli subditi sunt, cui princi dignumpoenitentiae pertinet, utnonsolumexteriora
patus et polestates obediunt. Subditus erat Mariae : quaeque et rainus necessaria, sed ipsa valdenobis

f
neo tantum Mariae, sed eliam Joseph propter Ma- necessaria dividere cum proiimis debeamus. »
, riam. .Mirare ergo utrumlibet, et eiige quid am- (863) Ambrosius, 1. ii, in Luc, n. 77 « Singu* :

pliut raireris, sive benignissiinam dignationem,

fliii lis generibus hominum conveniens tribuit S. Jo.
[
sive matris excellentissimam dignitatera ulrinqiie ; Baptisia responsum... Sed haec et alia officiorum
j
stupor, utiinque miraculum et quod Deus feminae ; praecepta propria singulorum misericordiae com- :

obteiuperet, hiirailitas absque exeraplo et quod ; munisest usus, ideocoramune praeceptum est, om-
!j
Deo feraina principetur, sublimitas sine socio nibiis officiis, omnibus
necessaria, et ab
t«tatibiis
Disce homoobedire, disce terrasubdi, discepulvis omnibus deferenda... Misericordia enim plenitudo
obtemperare. Deus se humiliat, et tu te exaltas?
. virtutura est el ideo oranibus est proposita perfe-
:

j
Deus se horainibus subdit et tu dominari gestiens ; ctae forraavirtutis,nevesliraentis alimentisquesuis
hominibus, tuo te praeponis auctori ?... Si horainis, parcant. .Misericordiee tamen ipsius pro possibilitate
jj
homo, imitari dedignaris exemplura, certe non conditionishuinana; mensiira servatur; ut nonsibi
erit tibi indignum, sequi auctorem tuiim. » unusquisque tolum eripiat, sed quod habet cum
^j

(860) Vide dicta superius num. 1 1 paupere partiatur. »

367 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 3«
Genliles enim erant majora suadenti non A Jesum,et mansueruntcum illodieilio.Uioinquam
isti, et
credidissent (864). etnonamplius.Tuncaulem Andraeas, duxit fratreno
XIV. Et ipse Jesus erat incipiens quasi annorum suum Siuionem ad Jesum. Gui Dominus: t Tu es
triyinta,ut putabalur,fiLiusJosepk, qui fuit Eli,qui inquit, Simon filius Jona? Tu vocaberis Cephas
Mathai, qui fuit Levi. Aliter autem secundum Mat- quod interpretatur Petrus. In crastinum autem ter
thaeum Joseph tihus est Jacob (Matth. j, 15), qui luit exiie in Galilaeam, et invenit Philippum, e

fuit Mathat, qui fuit Eleazar. Duorum igitur fihus dicitei:Sequereme(Joan. i, 42), » —
«Dieautemler-
est Joseph, EU sciiicet et Jacob. Sed alterius secun- tio nuptiae factae sunt in Chana Galilaeae, et era

dum carnem, et alterius secundum legem (865). mater Jesus ibi. Vocatus est autera Jesus, etdisci
Praecipit eniui lex ut si frater uon
mortuus fuerit puli ejus ad nuptias {Joan. n, 1). » llli scilice
habens semen, frater ejus defuncti uxorem susci- discipuli,quostunchabebat,nondumenimapostoloi
piat, ad suscilandum semen fratris sui. Mortuus vocaverat. Postea enim, ut alii evangelistae scri-
semine, cujus uxorem accepit
est igitur Eli sine bunt, Petrum etAndraeam,qui pridiead eumvene-
Jacob, de qua genuit Joseph. Sic igitur Joseph runt et Jacobum, et Joannem ad mare Galilaeae d<
duorum patrum fihus est, alterius secundum car- piscatione vocavit {Matth. x, 1 Marc. m, i^;Lue;

nem, etalterius secundum legem. Dicuntur autem g vi, 13). Post hoec autem, « cum Dominus audiret
fratres, non solum ex eisdem parentibus natis, ve- quia Joannes traditus esset, » ut Matthaeus evange
rum efiam omnes, qui de eadem tribu sunt. Unde lista scribii, « descendit in Capharnaum mariUmam
et Booz, quamvis non fuisset filius Elimelech et et habitavit ihi{Matth. iv, 43).» Inde publice prae

Noemi, accepit tamen Ruth Moabitidem uxorem dicare coepit, et divulgata est fama ejus per totaa
Maalon, eo quod esset de tribu Juda, sicut et iUe, terram illam. [Cap. V.] Cum autem undique turba
et genuit ex ea filium, quem vocavit Obeth. Fuit irruerent in eum, ut audirent verbum Dei, et ipsesta
igitur Obeth filius Booz, et Maalon, sicut Joseph bat secus stagnum Genezareth. Ascendens autem ii
filius Eli et Jacob. [Ga.p. IV.] Jesus aulem plenus unam naoem ,qu3e erat Simonis ,rogavit eum a terri
Spiritu sancto regressus est a Jordane, et agebatur reducerepusilLum,et sedens docebatde navicula lur
aSpiriiuin desertumdiebusquadraginla; etregres- bas. Ut cessavit \QQ autem loqui, dixit ad Simo-
sus est J esusinvirtute Spiritusin G aiiiaeam, etfama nem: Duc inaitum, et Laxate rete ad capturam.E
exiitper universarnregionem deiiio,etipsedocebat cum hoc fecissent ,concLuser untpisciummuilitudinen
in Synagogis eorum, et magnificabaiur ab omnibus. copiosam. El venientes socii, quierant inaLianavi
Non estautem intelligendum quod sialim postjeju- impLeveruntambasnavicuLas,itavtmergerentur.Q[n
nium (866) dedesertoDomiuusredieus, inSynago- viso miraculo, Simon perterntus ait Exi a me
:

gispraedicare,etmiracula facere coepisset. Aiioquin C Domine, quia homo peccator sum. Cui ipse Nol :

verum non esset, quod Joannes de vini miraculo timere. Ex hoc jam homines eris capiens. Cumqui
ait: « Hoc fccit inUuim siguorum Jesus in C-hana iili ad suam, et ilii ad suam staUonem perrexisseu

GaUl8eae,etmauifestavitgloriamsuam Joan.u, H). » paululumcommoratus,vocavitPetrum,etAndr8Bai

Intelligendum est igitur quia toto illo anno, quo dicens « Veuite postme, et faciam vos fieri pisca
:

Salvator noster baptizatus fuerat, neque in Syna- tores hominum. At illi, relicUs omnibus, secu
gogis publice praedicavit, neque miracula aliqua sunt eum. Etprocedenspusillum,vocavitJacobur
fecit. Habebat tamen paucos discipulos, sicut et et Joannem, et secuti sunt eum {Matth. iv, 19

Joannes, qui eum sequebantur et audiebant. Anno Marc. I, 17). » Sic igitur se habet ordo. Unde ma
autem jaui fere evoluto, cum iterum Joannes eum nifestum est quodea, quae hic sequuntur, nonser
ambulautem vidisset, ait « Ecce Agnus Dei {Joan.
: vant ordinem. Sed quia constat, Salvatorem no
1, 36); » et audientes duo discipuU ejus, quorum strumduosannos tantummodo, ettres mensespra
alter erat Andraeas frater Simonis Petri, secuU sunt dicasse (867) (si quidem iUo anuo, quo bapUzatu

(864) Vide S. Maximum seu A. alium serm. 82

^ postponunt tesUmonia de
; se habuerita Joana
inter August. et Ferrandi Parenaeticum ad Reginum data; hinc Andraeam et Petrum, Philippum et N^
comitera. thanael ad Christum aeessisse putant nuptiae s
;

(86b) De genealogia J. C. apud Lucam coUata cutaesintinChanaGalilaeae,inde Capharnaum eu

cum ilia quw exstat apud Matthaeum, rauiU multa. deiu deducunl, post, Hierosolymam tempore P
V. Papebrochii diff. theogenealogicam in Propylaeo, schalis, etc. IdemquodA. uosler, praemonuit Bed
et Calmet dissert. De conciliatione geneaiogia- init. lib. u, in Luc. « Ne quis legeutium putare
:

rum, elc. ea quae per ordinem suntexponenda, postdieru

(^66) Vide evangeUcam harmoniam nomine Am- 40 jejuuium confestim facta, sed post aliquot
mouii Alex. tom. ill biblioth. PP. edit. Lugd., p, Domino miracula, vel inJudjjea, vel in Galilaea p
269 et ex recentionbus Janseuium iu evangelica trata, potius animadverteret esse secuta. »
HistoriapraepositaCoucordiae; Tirinumin Chionico (867) Esthaec opinio multorum receutiorum, P
sacr,, cap. 49 ; Joauncm dela Haye in evangelicae tavii praesertim, cum in Ubris De doctrina tempa,
dispositionis sLimmario Calmel iu harmouia IV
; rum lib. xii, c. 17, tum in auimadversiouibus a<
evangelior., etc, qui ferme in hoc reruui ordiue Epiphanium, pag. 203. Mouelia quoque De ann
conveniunt, ut J. C. post jejunium et baptismum Ghr., cap. 5, n. 37 invictis rationum momenUs nil
Joannis ; quarum rerum aUi aliam anteferunt, vel hanc opiQionem asseverat. Fateadum esl tameQ
 :

369 COMMENT. IN LL'C. — PARS I, CAP. V. 370

est, a predicatione quievit)volo hic breviter retra- A me.,evnngelizare nauperibus misit me,sanare contri-
clare alque corris^ere quaedam, qute me io Apoca- toscorde, prredicare captivis remissiniem, et csscis

lypsiruiniiscaute (iixisse inemini. Cuaieiiim illum visum,dimittereconp'actosinremissionem.pr;edicare

locum exponerem, in quo mulier a facie draconis annum Domini acceptum, Et
el diem retributionis.
in deserto fugisse narralur, ubi pascuit eam per cumplicuissetlibrum,reddidit ininisti'o, et sedit. Et
lempus, et tempora,
diroidium temporis, \d est
et omnium synagogas ocnlierant intendentes in eum.
diebus mille dioentis seia»?inta, dixi, Christum tres Ccepit antem dicere ndillns : quin hodieimpleta est
annos et dimidium prjedicasse. Sed hsec non ad hxc Scriplura in nuribus vestris. Etomnes lestimo-
Christum, sed ad tempora Antichristi referenda nium illidabant, etmirabnnturin verbisqrntix, quae
erant.qui tresannoset dimidiuin regnabit, in qui- pr )cedebant de ore ejus.Non enim rairabanturquia
bus Salvator noster cibis spiritiialibus, etScriptu- legebat, nisi fortasse pro eo, qiiod litteras non
rarumconsolationibus.etsanctorum eiemplis san- didicerat ; sed quia ea quoe legebat mirabiliter
ctam Ecclesiam pascet et nutriet, ne in illa tam exponebat. Erant enim verba illius gratiae plena,
immensa perturbatione nimium fatigata deticiat. cunctisque ad audiendum suavia secundura illud ;

Sed de his haclenus. « Speciosus forraa prae filiis horainum, diffiisaest

XV. Eleqressus eslJesusinvirlute Spirilus in Ga- B gratia in labiis tuis {Psal. xliv, 3). » Iteraque :

lilseam, et fama exiit per universam regionem de « Quain diilcia faucibus meis eloquia tua, super

ilto (868). Praedicaveratenim Dominus Jesus in Ju- mel, et favum ori meo {Psal. cxvui, 103). » Hanc
deea, et suae virtutis potentiam in signis, et mira- enira gratiam, et dulcedinera non tantura lectio,
culis ostenderat, et deinde regressus est in Gali- quantumjectionisexpositiodabat. Videarausigitur,
laeam. Sed quomodo regressus est ? Itt virtute Spi- quid haec Isaiae prophetae, irao Salvatoris nostri
ritus. Semper enim Filius in Patre, et Pater in lectio significet (869). De se enim ipse eara in-
Filio,el in utroque Spiritus sanctus.Quamvisigitur tellexit, et in se dixit corapletara. Spi)'iius, inquit,
semperin virtute Spiritus iret Jesus, tunc tamen Domini superme. Ipse enim est ille de 167 P''^^

hoc praecipueagere videbatur, quando in sermone, radice Jesse, « super quem requiescit Spiritus Do-
elopere suae virtulispotentiamdemonstrabat. Unde raini, Spiritus sapientiae, et intellectus, Spiritus
el subdilur : Et ipse docebat in synagogis eorum, et consilii, et fortitudinis, Spiritus scientiae, et pie-
magniftcabatur ab omnibus. Ideo enim ab omuibus tatis, et Spiritus tiraoris Doraini {Isa. xi, i). «

magnificabatur.quiain virtute Spiritus praedicabat. (870).) Ipse est, de quo scriptum est : « Dilexisti
Et venit Nazareth, ubi erat nutritus, et intravit se- justitiara, et odisti iniquitatera, propterea unxit te
eundumconsuetudinemsuamdieSabbatiinSynago- C Deus Deus tuiis oleo laetitiae prae consortibns luis
gam,et surrexit legere.Etlraditus est iUi liberpro- {Hsal. XLiv, 8). » Decet enim, et multura convenlt
IsnixAn Nazarelh nutritus erat, sed lilteras
phetise ut talis eligatur, et in regem ungatur, qui et ini-
inNazareth non didicerat. Surrexit taraen legere, quilatera oderit, et justitiamdilexerit. Dicatigitur:
quatenus his, inter quos nutritus fuerat, legendo Spiritus Dominisuper me, propter quod unxit me,
miraculum faceret ; nunquam enim alibi hoc eum evanqelizarepauperibus misit me.lllis utique paupe-
fecisse legiraus. Sienimalibi hoc fecisset, litteras ribus, de quibus dicitur (871) « Beati pauperes :

• magistro didicisse putaretur. Hooautem isti opi- spiritu {Matth. v, 3). » Unus ad eum dives venit,
oarinon poterant,qui eumab infantiacognoverant, qui, ejusverbis auditis, tristis abiit, quia multas
el in scholis nunquam nuuquara am-
viderant, et habebat possesiones. Merito igitur non divitibus,'
plius legentem audierant. Sed nota, quod ait : sedpauperibus Dorainus praedicat(872). Sanat au-
Intravit secundum consuetudinem suam in synago- tera contritos corde, quia talibus ejus raedicina
gam. Hancenim consuetiidinem Chrisliani habere facilesubvenit. Deqiiibus Psalmista ;
« Sacrificium
debent, ut quotidie ad ecclesiam veniant, quotidie inquil, Deo spiritus contribulatus, cor contritum,
vel ipsi leganl, vel, si hoc nou valeant, alios legen- ethumiliatura Deus nonspernit {PsaL l, 19)(873).»
tesaudiant. Etutrevoloitlibrum,invenitubiscriplum D Habeat igitur corcontritura, qui a Deo.sanari desi-
erat: Spiritus Domini super me, propter quodunxit derat. Praedicat et captivis remissionem, non qua

quae invictaargumenta hicvocat.conjecturas mire (870) Hieronymus ad Isai. loc. « Cujus unctio illo
incertas a Grotio appelluri et multo fortasse plures
; explela est terapore, quaudo baptizatusest in Jor-
contrariain sententiam lueri. Eisebius quidem ex dane, et Spiritus S. in specie colurabae descendit
Velt. et in H. K. 1. i, c. 9 et in E. D. I. viii. Christi super eum, et raansit in illo, de quo et hic idem
praedicatioiii Tpta xat hutT^ srvj tribuit idem-
; prophetadicebat » Exielvirgn de radice Jesse,et
;

qiie facit riieodoretus in cap. 9. Dan. el Hierou. /los de radice ejus ascendet, et requiescet supereum
Praeterpa ex recentioribus Janseniiis, Tolelus, Em- Spiritus Dei, etc.
maniiel Sa, a Lapide, Jo de la Haye, Caimet, etc, (871) Mitth. V, 3. Ilier. « Unctus esl igitur Spi-
:

qui poslremiis Grolium, Ligfootiim, aliosque hete ritu sanclo, ut annuntiaret pauperibus, sive man-
rodoxos eiusdem seutenliae profert. suetis, dicens eis in Evangelio Beati pauperes :

(868) Haecexoositioeadera iegitiir in hom. 4 post spiritu, » etc

Epiph. sub nomme Einisena edila. (872) Hinc. hora. cui aliqua addila suut, post quae
(8.o9) Esi locus Isai* 61 de quo prae caeteris Hie- eadem verba occurrunt.
ronymus lib. xvu in Isai. (873) Hieron : « Et missus est ad sanandum eos,^
 :

871 S. BRUNONIS EPISCOPl SIGNIENSIS 3«

dimittanlur a Babyloniis (874) sed qua liberentur a A cum facla esset fames magna in omni terra ; et aa
dsemoniis. Praedicatet ceecis visum, interiori lumine nullam illarum missus esl Elias, nisi in Saraptam
excsecatis. De qua
scilicetceecitale Apostolus ait Sidoniae.ad mulieremviduam. Non ad vos, inquit.
« ex parte contigit in Israel {Rom. x\,
Caecitas missus sum uon vos curare, et sanare veni, quia
;

25). » Dimittit confractos in reraissionem, quia non ad omnes viduas missus est Elias. Hoc enim
quos diabolus laedendo contriverat, ipse sanando, ille significabat et quod ego in verilate, hoc illt
;

et peccata dimittendo, ad indulgentiam vocat. An- in unjbra faciebat. IUam ego viduam curare, illam
num vero Domini acceptum, et diem retributionis cibis spiritualibus satiare, et ab omni fame,
praedicat dicens « Poenitentiam agite, appropin-
: penuria eripere veni, de qua scriptum est « Vi- :

quavit enim regnum coelorum {Matth. u\, 2). » duam ejus benedicens benedicam, pauperes ejua
Itemque : « Multi prophetae, et reges voluerunt vi- saturabo panibus {Psal. cxxxi, do). » Haec enim
dere, quae vos videtis, et non viderunt,
vidua est sancta Ecclesia universaliter (878), el una-
et audire,
quae audilis, et non audierunt {Maith. xm,quaeque fidelium Igganima singulariter intelligij
17). »
De hoc anno accepto, et hoc die retributionis Apo- potest.VenitenimDominus vocareomnes.praedicara
stolus ait « Ecce nunc tempus acceptabile, ecce
: omnibus, sen non venit sanare et a fame eriper«!
nunc dies salutis (/ Cor. vi, 2). » Et dicebant
B omnes. Nisi enim venisset, et locutus eis fuisset,
:

Nonne hic estfitiusJoseph? Hoc igitur solum minus peccatum non haberent,nunc autem excusationem
habere videbatur, quod extraneus non erat, quod non habent de peccatis suis. Praedicante itaque Do-
ejus parentes noverant, et quod ibi nutritus fuerat mino, coelum aperitur, fames toUitur, et fideles
(875). Si enim aliunde venisset, eisque omnino animaecoelesU nectare inebriantur. Econtra aulei
incognitus esset, tunc eis per omnia venerabilis, infidelibus, et iniquis minatur dicens « Ecce ego :

omniqnereverentiadignushaberetur (876). Utique immittam in vos non famem panis, neque sitim
dicitis in hanc similitudinem : Medice, cura teip- aquae, sed audiendi verbum Dei {Amos. viii, 11).
sum. Quanta audivimus facta in Capharnaum, fac Sequitur Etmultileprosierant inlsrael subElisee :

et hic in patria tua. Hocenim derogando dicebant, propheta, ei nemo eorum mundatus est, nisi Naa-
et ea, quee de ipso audierant, non credebant. Et man Syrus. Simiiitudo eadem, quae superior. Multi
tale est ac si dicerent Si medicus es, si infirmos
: enim leprosi multi suntpeccatores.Unus Naamai
curare, et languores pellere potes, quod nos non unus populus gentium sive unusquisque fidelis in-
credimus, cura prius teipsum, cura carnem tuam, telliguntur. Hic autem ad Dominum veniens, et
parentes scilicet, vicinos, propinquos, et patriam ejustandem sermonibuscfedens,baptizatus,sana-
tuam, et ea, quae in Capharnaum, et aliis civitati- r tus et mundatus est. Et repletisunt omnes in Syna-
bus te fecisse audivimus, fac et hic in patria tua, gogaira, haec audientes. Ira repleti sunt, quoniam
utnoD videamus. At< autem: Amen dico vobis, quia haec adversnm se dicta fuisse inteilexerunt, nequc
nemo propheta acceptus est inpatria sua. Ideo, in- indignos aistimari agnoverunt, quos ille talis, tau-
quit, non curo patriam meam, quia ei acceptus tusque propheta visitare debuisset. Et surrexeruni^
non sum, quia fidem in ea non invenio, et quia elejecerunt illum extra civitatem et duxerunt illum
mihi, sicut caeferi, non credunt inpatria mea (877). usqueadsuperciliummontis,superquemcivitasillc
Delectatur in verbis meis, admiratur in sermoni- rum erat aedi/icata, ut prxcipitarent eum. Ipse au-
bus meis, et scandalizatur in parentibus meis ; tem transiens per medium illorum ibat. Sae viant ho-
tantoque me minus cognoscit, quanto plus prae cae- mines, quantum velint, fremant et irascantur
teris me notum habuit. In veritate dico vobis : Mul- securus est Dominus, nihil timet, omnia in pote
tae viduae erant in diebus Eliae in Israel, quando state habet, et nisi ipse velit, teneri non potesf
clausum est coelum annis Iribus, et mensibus sex (879). Nontamen resisUt, sed per medium inimicoi

qui corde contriti sunt et dicuut Cor contritum : genes homil. 33. in Luc. « Puto plus juxta sacr<
et humiliatum Deus non despicit. » mentum, quam jiixta litteram verum esse quot
(^874) Quamvis enim Hugo et nonnulli alii de Ba- j) dicitur ; ficet Jeremias in Anathot patria sua noi
byloniis litteralem sensum esse putent hos tamen ; fuerit acceptus, et Isaias, quaecunque fut patrii
refutat a Lapide, etc. illius, et reliqui prophetae, sed raagis mihi videtui
(875) Beda « Quauta Nazarenorum caecitas, qui
: dicamus patriam fuisse omniui
sic intelligi, ut
eum quem in verbis factisque Christum esse co- prophetarum, populum circumcisionis, et hani
guoscunt, ob generis tantum uotitiam conlem- non recepisse prophetas, et eorum vaticinia, porrc
nunt. » nationes quae longe fueranta prophetis, et eorur
(876) Homil. S. Brunonis ser. 2, post. ni, Dom. notitiam non habebant, suscepisse valicinium J,
Quadr. C. » Nemoest ergopropheta acceptus in patria sua
(877) Ambrosius, n. 46, hoc ad invidiam civium « hoc est in populo JiKiaeorum. Nos autem, qu
refert. Nonmediocriterinvidiaproditur, quae civi-
<• eramus alieni a testamento, et peregrini a pro-
cae charitatis obhta, in acerba odia causas amoris missionibus, toto prophetas, corde suscepi-
inflectit, » elc, mus. »

(878) Idem Ambros. n. 50 : « Diximus enim in (879) Beda « Simul intellige, non ex necessilal
:

libro alio (De viduis cap. 3», in vidua illa, ad fuisse, sed voliintariara corporis passionem net :

quam Elias directus est, typum Ecclt^siae praemis- captum a Judaeis, sed ase oblatum. Elenim qiiandc
sum...PopuIusiIIeeiahenigeniscongregatus,popu- vult, capitur ;
quando vult, labitur; quaudo vuU,
lusille ante leprosus, » etc. Ante Ambrosium Ori- suspenditur ; quando vult, non tenetnr. »
 ; ,

373 COMMENT. IN LUC — PARS I, CAP. V. 374

rum transien?,canes contpranithinc imle lalrantes A biis, qufle inhoc evangelio narranlur, praetermis-
(980). E( descendit tn Capharnaum civitatem Gali- sis, solam apostolorum vocationem scribit. Lucas

Ixx, ibique docebat eos Sabbalis, et stupebant in autem nou soium apostolorum vocationem, sed et
doctrina ejus,quia in potestate erat sermo ipsius. In alia, quee lunc temporis Dominusegit, latius nar-
polestate namque sermo ipsius, quia neque
erat rat. Nemo hic narrationis ordinem quaerat, ubi ea,
quid diceret excogitabal, neque blandiendo cuihbet quae poslerius scribuntur, tempore priora inve-
loquebatur sed sicut potestatem habens, majoribus niuntur. Et duas naves stantes secus sta-
vidit
etminoribus,etlanguoribus,etdaemouibusimpera- gnum; piscalores autem descanderant, et lavabant
h^l.Etin synogoga erat homo habens daemonium relia Duae naves duo populi sunt, Judseo-
immundwn et exclnmavit voce magna dicens : Sine. rum scilicet, et gentium (884). Piscatores
In hoc euim, quod sine clamabat, se jam teneri 169 autem utriusque popuh doctores, et rectores
sigaificabat. Dicebat ergo, .Noh nos pellere. NoH intelliguntur ; et in altera quidem pontitices, et sa-
nos inquietare. Sine et dimitte nos (881). Quid no- cerdotes, in altera vero philosophi, et poetae pi-
bis, et tibi, Jesu Nazarenel Qyiid non sequeiis ? Tu scari solebant. Relia aulem lavare, est suae praedi-
coelum, nos terram nos neccatores ha-
; tu justos, cationis sententias exponere, et dilucidare (884*).
bearaus. Nihil nobis nobis B Ascendens autem in unam navim,qux erat Simonis
commune est. Displicet
quod tibiplacet; placet nobis quod tibi displicet. rogaviteum, ut a terra reduceret pusiUum, et sedens
Venisti perdei'e nos. Scio te, quis sis, sanctus Dei. docebat de navicula turbas. In naviculam Simonis
Tolies enim Dominus deemonia perdit, quoties vi- Dominusascendit,quiaadSynagogametJud8eorum
resetnocendi potestatem eisaufert. Sed unde dae- populum praedicare venit. Unde ipse ait « Non sum :

monia Christum cognoscunt, nisi in ejus virtute missus, nisi ad oves, quae perierunt domus Israel
quam nou possunt Quid enim, eo praesente
ferre '? (Matth. XV, 24). » De hac enim Simonis navicula

tt loqueute, malignos spiritus sensisse putamus, Apostolus Qui operatus est Petro in apostolatu
ait : t

qui in ejus discipulis ejus nomen ferre non pote- circumcisionis, operatus est et mihi inter gentes
rant ?Et increpavit illum Jesus dicens: Obmutesce, (Galat. II, 8). » Simonis igitur navicula Synagoga
et exi ab illo. Et cum daemnnium projecisset illum est, in qua Dominus residens turbas docebat, quia
in medium,exiit ab illo, nihilqueeum nocuit. Appa- ibi Evangelia praedicavit, quibus omnes gentes do-
ret cum quanta violentia et indignatione hominem centur et ad fidem vocantur. Ut cessat autem lo-
feliquerit,cura etiro in medium relinquendo projece- qui, dixit ad Simonem : Duc in altum, et laxate
rit. Nihii tamen ei nocuit, quia nihil capturam. Tunc enim Dominus loqui
ei nocere po- retia vestra in
tuit (882).
P cessavit,
quando post passionem suam a praedica-
.WI. Factum est autem, cum turbx irruerent lione quievit. (885) Et tunc quidem praecepit Simoni,
in eum, ut audirent Verbum Dei, et ipse stabat aliisque apostolis omnibus, ut naviculam in altum
»«CMSs<a.</nMm Genesa?'^/ (883). StagnumGenesareth
/i ducerent, et retia in capturam laxarent, dicens eis :

ipsura est, quod mare Galilaeae. Unde et Matthaeus « Ite in universum raundum, praedicale Evangelium
haec eadem scribens ait « Ambulans autem Jesus : omni creaturae (Matth. xxvm, 19). » Itemque:« Ite,
secus raare Galilaeae vidit duos fratres, Simonem, docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine
qui vocalur Petrus et Andraeam fratrem ejus mitten- Patris, et Filii, et Spiritus sancti (ibid.). » Mare
tes rete in mare erant enim piscatores, et vocavit
; igitur est mundus. Unde Psalmista « Hoc mare :

eos {Matth. iv, I8j. » Matthaeus itaque, aliisomni- magnum, et spatiosum, illic reptilia, quorum

(880) Hactenus homil. regio item adjacens, terra Genesarelh dicta est. »
(881) Explicat Beda Paululum a me vexando
: Vid. S. Hieron. in cap. xiv, Matth., et Bedam hic;
auiesce.In GrcBCof'y.hic in Luca.quod interpres red- ex quo hoc, ut puto, desumpsit ait enim Beda : :

idit iraperativo sine. Eadem Graeca vox habetur rtSlagnum Genesarelh idem dicunt esse quod mare
apiid .Marcum i, 24, ubi hcpc paritnr historia Galilieae, vel mare Tiberiadis... Hebraeae linguae
narratur, licet Graecam particulam latine in- consuetudine omnis aquarum congregatio, sive
terprRs non reddiderit ; sed alia ;
Quid nobis ^ dulcis, sive salsa, mare nuncupatur qui lacus, :

et tibi, Jesu Nazai-enel venisti perdere nos, Htc. Hic interfluente Joidane 140 stadiis in longitudinem,
etiam OMiiitil Itala versio. Erasmus putat earectius et 40 extenditur in latitudinem. »
accipi, ul sit adverbium Graecis, nobis inlerjectio (884') Beda « Duae naves secus stagnum positae,
:

exciamantis. Grolius quoque profitetur non assen- circumcisionem et praeputium figurant. »

liri se putantibus, aul verbura essp, aut interje- (884) Item Beda « Piscatores sunt Ecclesiae do-
:

clionem ex verbo, sed H^^braBiira 7]r\ et nrtN, unde ctores, qui nos rete fidei comprehensos... lerrae vi-
Greeci fecerint e<x, qiiod apiid /fischylnm in Pro- veniiiim advehunt. Quasi enim quaedam retia
metheo a a la Ix pro quo Ualinis. ah. De eadem piscantiumsuntcomplexaepraedicantiumdicliones.)»
Graeca vnce Georgius Raphelius in Adnotation. 1. 1, Ante Bedara Ambrosiusl. iv in Luc, n. 71 « Quae :

p. 364, ex .\rriano. Cum sensus constet, htec ne- sunt aiitem apostoiorum quse laxari jubentur retia,
gligenda. nisi verborum complexiones et quasi quidam ora-
(882) Concilialionem Liicae ciim Marco scri- tionis sinus, et disputationum recessus, qui eos
benlft I. 26. Ef discerpens eum spiritm immundus qiios cfeperint non arailtant? »
et exrlamans voce magna exiit ab eo. V. apud Bedam (885) Beda : «item Petro Duc in
Ut quod dicit :

el inlerpreles. aitum iaxaie retia vestra in capturam, ad remo-

et
(88H) Bonfrerius in Onomast. : « Genesar et Gene tiores gentes, quibus poslea praedicatum eat, per-
sareth stagnum seu mare Galilaeae appellatum est tineat. »
 »;

378 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 376

non est numerus (f>sa^ cm, 23). » De cujusaltitu- A et infirma mimdi elegit Deus, ut confnndat fortia ;

dine, et profundo sic ait : « Deus nostei- refugium, et ea, quae non sunt, ut ea, quae sunt, deslrueret

et virtus, adjutor in tribulationibus, quae invene- {ibid.1, 27).»Itemque: «Quia non cognovit mundus

runt nos nimis. Propterea non timebimus, d ura con- per sapientiam Dominum placuit Deo per stultos
:

turbabitur terra, et transferentur montes in cor praedicatores salvos facere credentes (ibid. i, 21). »
maris (Psal. xlv, 2, 3). » Retia vero Evangeiia sunt, Quis igitur non obstupescat? Quis non miretur,
quorum sententiis fideles animee capiimtur, et illa- pertalespraedicatoresmundumconversum,philoso-
queantur.Multaenimretiamultosquepiscatoresha- phossuperatos,mundisapieutiamdestructam,etin-
bet Ecclesia. Et respondens Simon dixil illi : Prae- tra fidei retia, atque in Ecclesiae naviculam totam

ceptor,pertotamnoctemlaborantesnthilcepimus.S\c fidelium piscium multitudinem esse coUeclam, prae-

enim et Synagoga,quamvis multum laborasset, retia sertimcumpraedicarentChristumcrucifixum,Judceis.
misisset, Scripturas exposuisset, legem et Prophetas quidemscandalum,gentibusautemstultitiam(887)?
praedicassel, tamen quia hoc in nocte, id est, in Sed quid significat quod Siraon Petrus ait Exi a :

tenebrisignorantiaefaciebat,siquidemquoddiceret, me, Domine, quia homo peccator sum, n\s[ hoc.quod

non intelligebat, valde paucos ex gentili populo ca- in Canticiscanticorum Ecclesia dicit « Fuge, dilecte :

pere, et ad se convertere potuit. /n verbo autem tuo

B mi, assimilare capreae hinnuloque cervorum super
;

laxabo rete. Et cum hoc fecissent, concluserunt pi- montesaromatum?))(Can<ic.ix,14.)UndeetipseDomi-

scium multitudinem copiosam. Hoc est enim, quod nus l^OJ^^deeisloquiturdicens: * Eccerelinquetur
per Psalmistam dicitur: « Annuntiavi, et locutus vobis domus vestra deserta {Matth. xxui, 38). » Di-
sum, multiplicati suntsupernumerum (Psai. xxiix, cimus enim, naviculara Simonis Synagogam signi-
6). » Itemque :« Mihi autem nimis honorificati sunt ficare. Hanc igitur Dominum relinquere Petrus

amici tui, Deus, nimis confortatus est principatus significabat, quando ut a se exiret, eum rogabat.
eorum. Dinumerabo eos, et superarenam multipli- Et ait ad Simonem Jesus : NoLi timere ; ex hoc jam
cabuntur (Psa^ cxxxviu, 17 eM8). » Rumpebatur homines eris capiens. Ne timeas, inquit, neque ob-
autem rete eorum, et annuerunt sociis, qui erant in stupescas, sed potius gaude, et crede, quia majori
alia navi, ut venirent, et adjuvarent eos. Rt vene- piscationi praedestinatus es. Usque modo pisces ce-
runt, el impleverunt ambas naviculas, ita ut merge- pisli, amodo homines eris capiens. Alia navis,

rentur. Tunc enim Ecclesiae apostolorum rete rum- et alia retia dabuntur tibi (888). Et subductis

pitur, quando Judaei, haerelici, et infideles violentis ad terram navibus, relictis omnibus, secuti sunl
argumentationibus Evangelicae praedicationi contra- eum.
dicunt (886). Unde Apostolus « Ostium mihi ma-
; XVII. [Cap. VI.] Factvm est autem in Sabbato se-
gnum apertum est, et evidens, et adversarii multi cundo primo, cum transiret per sata,vellebant dis-
{I Cor.,xvi,9). » Veniunt igitur his in adjutorium socii cipuli ejus spicas, et manducabant, confricanles
de alia navi, quia ex aliis omnibus Ecclesiis episcopi, manibus.Qmsi alia omnia in Matthaeo exposita sunt,
et sacerdotes undique in unum conveniunt, verita- hoc solum restat, ut quid significet in Sabbato se-
tem aperiunt, haereticos damnant, et eos, quos illi cundo prirao dicamus. Tria enim prima, id est,
fraudulenter deceperant, ad fidem et Ecclesiam principalia, et maxiraa Sabbata habebant Judaei,
revocant: Quodcum videret Simon Petrus,procidit ad quia tres in anno festivitates primas et raaxiraas
genuaJesu,dicens: Exiame.quiahomopeccator sum celebrabant. Primum enim, et principale Sabbatum
Domine. Stupor enim circumdederat eum,el omnes< in Martio erat, id est, Pascha. Secundum vero,
qui cum illo erant,in captura piscium quam ceperunV cumspicarummanipulosofferebant.Tertiumautem
SimiliterautemJacobumetJoannem,/iliosZebedxi' in mense septimo colebatur. Secundum igilur pri-
qui erant socii Simonis. Apostolus enim dicit « Quae : mum, id est, principale, et maxiraum Sabbatum
stulta suat mundi elegit Deus, ut perdat sapientia illud erat (889), in que spicarum manipulos offere-

D
(886) Augustinus lib. u. qq. evangel., quaest. 2 : verba sit capturus homines totusque facti hujus
:

« Quodetiam retia rumpebantur... significat homi ordo, qiiid in Ecclesia, cujus ipse typum tenel, quo-
num carnalium multitudinem tantam futurara in tidie geratur, oslendat. »
Ecclesia, ut etiara diruptione pacis, exeuntibus inde (889) Obscura et valde implexa est quaestio de
haeresibuset schismatibus,tanta reraaneretettanta Sabbato secundo primo, de qiia interrogantem Hie-
esset futura illiamissiofideiet bonorum morum, ut ronymiim, ut hic narrat in epist. ad Nepot. uiiriHce
Christo dicere videatur talis Ecclesia Exi a me, etc. : elusit Nazianzenus. Quod Nazianzenus facere
Beda quoque Prae multitudine piscinm rete riirape-
: noluit, aut non potiiit, hoc alii facere et explicare
batur, quia nunc ad confessionera fidei etiam cum conati sunt. Ul omiltamus obscurara Epiphanii;
electis reprobi tanti intrant, qui ipsam quoque Eccle- sententiam haer. 30. Clirysostomus hom. 39. in
siam haeresibus scindant. » Matlh., interprete Pelavio et Erasmo, ita voc.ari
Egregiam homil. de Evang. piscatione existiraavitSabbatum quod festiim aliquod antece-
et. S. Maximus Taurin, in edit. Rom. an. 1784,
S187) dit; Theophylactiis coutra, quoii Sabbatum subse-
p. 643. quitur: quae est. juxta Maldonatuiu et Montfaiico-
(888) Bieda de verbis illis evangelicis « Ad ipsum : nium Ghrysostomi ipsius sententia. Isidorus ex
Petrum specialiter pertinent. Exponit ei Dominns Petavio primamazymorum diera, Euthiinius secun-
quid haec captura piscium significet. Quod videlicet dam, Vatablus postremam. Jansenius, Toletus,
ipse, sicut nunc per retia pisces, sic aliquando per Franciscus Lucas, Emmanuel Sa, Sabbatum in
 ;

377 COMMENT. IN LUC .

— PARS I, CAP. Vll. 978

rebant. Et de his qnidem in Levitico safis dixi- A ritus, haeretici, et seductores intelliguntnr (893).
mus (890). Hos enim nisi dominus sisteret, quoscunque semel
[Cap. \\l.] Ibat Jesus in civilalem, quse vocatur arriperent, sepulturae et aeterneedamnalioni trade-
Naim.elihanlcumiUodiscipulieJHS^etturbacopiosa. rent. Suscitatur igilur adolescp.ns, sedet, loquitur,
Cumautemappropinquaretporlxciviiais,eccedefun- et matri redditur, quia ad piBnitenliam peccator
ctus efferebaturfilius unicusmatrissuse, ethxc vi conversus, jam uon ad ilagilia, et mortem ruit,

duaerat, et turbncivttatismultacum i7/«(891). Haec sed in pace quiescil, Dei 171 •^^-
Ecclesiee
enimvidua.quamturba multasequitui-.sanctaEccle- gnalia loquitur, sua peccata contiletur, et Deo
«iaest.Dequadicilnr : « Viduam ejusbenedicensbe- et Ecclesiee per omnia reconciliatur. Noa autem
nedicam (Psal. (,xxxi,.lo). » Viduaquidemest,non vacat a mysterio.quod cum plures mortuos Domi-
quod virumnontiabeat, sedquia eumvidere noupo- nus suscitaverit, tres tanlum Evangelislcie eum
lestjquemacihucipostmultatemporaventurumexspe- suscilasse scripserunt (896). Suscitavit eniiu filiam
ctat (892). Dicitur enim vidua, quasi a viro divisa archisynagogiadhucintra domum manentem.et in
(893). Id ipsum autem et per vitiuam mulierem et abditis penelr.ilibus jacentem. Suscitavit autem et
per hanc civitatem tiRuiatur. Hiiio autem eivitati hunc viduae mulieris filium, jamquiiiem extracivi-
Dominus appropinquat, quia quotidie Ecclesiam p tatis porlas elatum, sed noudum humatum. Susci-
suam visitare non cessat. De hac autem civitate lavit prKterea Lazarum non solum sepultum, verum
toties defunctus elfertur, quoties aliquis in peccalo etiam jam felentem quatriduanum. Isti ergo tres
mortuusabeaseparatur. Quemtamen pia materla- mortuitria mortisgenera signiticant. Moritur enim
crymis prosequitur, quia nec fugienlis Hlii Ecclesia homo cogitatione, moritur operatione, moritur et
obliviscitur « Lugetenim, ut Apostolus ait (894),
: peccaodi consuetudine. Sed haec tertia mors iUis
quotidie de omnibus iliis qui peccaverunt, et preni- aliis duabus pejorest, sicut etsecunda valde prima

teniiam non egerunt de peccatis suis. » Quam cum deleriorest. Peccatenim homo mala cogitando, sed
vidisset Dominus, misericnrdiam motussuper illam, phis peccat male operando, et eo amplius in peccato
dixit ei Noli /lere : et accessit, el tetigit loculum.
: perseverando.Qui enim cogitando illicitaetnefaria
Bi aufem, quiportabant, steteruni, el ait iili: Ado conciipiscit, morluus est, sed adhuc in domo ma-
lescens, tibi dico, surge. Et resedit, quierat mortuus, nens, el peccatum interius celans, nondum ad se-
etccepit loqui. Et dedit illum malrisux. Mcerentium pulcrum effertur. Et iste quidem facile suscitatur,
consoiator Deus illorummaximelacrymasiutuetiir si eum visilaverit, vocaverit, et letigerit Jesus. Ta-
qui aliorum deflent peccata. Tangit ioculum, sistit iem enim animam, quia facile excitatur, non peni-
portatores, et mortuum suscilat, dum suje visila- tus mortuam, sed quasi dormientem Dominus re-
tionis attactu ad poenitentiam hominem reducit. putat dicens: « Non enim est morlua puella, sed
Mali isti portatores, qui ad sepeliendum hominem dormil(il/a//A. ix, 2t).)) Si vero malum, quodintus
ferunl. Boni iUi, qui a sepulcris ad vitam hominem cogitat, forasostendat, etadefleclum perducat,non
reducunt. Isti enim portatores, vitia, et maligni spi. solum mortuus est, verum etiam extra domum,

3uod Neomenia aut aliud festum incidit, quasi ratione Beda viduam esse Ecclesiam, omnis ani-
;

uplex, aut bis solemne Sabbatum. Le .Moine duo ma quae sponsi Dominique sui se morte redemp-
putat Judeeis dicta magna Sabbata, i, mense Tisri tum meminit, agnosgit.
anni civilis, 2. mense Nisan initio anni sacri
inilio (893) Viduae nomen simili plane mndo latini
illudvocatuin primiim Sabbatum mai^num, lioc scripiores interpretautur Macrobius 1. i. Sat. c^
secuudo primum. Hugo Grotius sic Pentecostem lo. quasi a viro idua i.iuare enim erat olim idem
:

dictam viilt, qiiando in Sabbatum incurrat, sicuti ac dividere.

Sabbatum quod in Pascha cadebat, Sabbalum pri- (894) Corinth. xii, 21 Etlugeam multos ex iis,
:

mum.MaldonatiisipsumPenlecosiesdiem.Nonlonge qui ante peccaverunt, et non egerunt pceaitea-

abit A. qui Sabbatum secundo priiuum esse voluil tiam, etc.
diem,quo spicarum manipuliofterebantur de quo : (89o) Beda: « Qui vero sepeliendum portant vel
ritu Levit. xxxm. Optima censetur explicatioSoali- D immunda desideria qupe hominem rapiuntin inte-
geri I. VI de emend. T. qiiam Petavius, Pagiiis, rilum, vel lenocinia blandientium sunt venenata
Calmet, C.asaubonus, Ligfoot. Clericus, aliique sociorum. »
amplexi ciim dicalur Levit. xxiii, 15. Numerabitis
; (89ti) Adnolavit hoc etiaiu S. Anguslin. tract. 40
ab altero die Sabbnti in quo obtulistis manipuLum inJo. n.,3, etmysteriuminvenit «Beneintelligimus :

priiniiiarum septem kebdomadas ; sive iit est in tres illos mortuos, qiios in corporibus suscitavit,
Hebraeo, septem Sabbala singiili dies Sabbati
; aliqiiid siguificare, et hgurare de resurrectionibus
occiirentes adie secuiido Paschatis iisque ail Pen- aniiiiarum... Aliquaiido in cogitatione peccatur....
tecostem, nomeusumel)antasefiuudoPaschatisdie, couseusio illa occidit te sed intus est mors, quia
;

dicei)anliirqueSabbatiimprimiim postdiem secun- cogitatiim malum nondum processit in factum. Ta-

dum, Sabbaliim secundo post diem seciindiim, lem animiim resuscitare sesigniticans Uominusre-
etc. Sabbatum priiniim post diein secuiiiium bre- siiscitavit illam puellam, quje nondiira erat foras
vius appellabatiir Sabbatiiin seciindo primum. elata, sed in domo mortua jacebat... Si autemnoa
(89(1) Viil. tom. I S. Briinonis edit. Kom., pag. soliimmaltB<lelectati<)niconsensisti,sedetiamipsum
165 col. 1. Hactenus homil. maliiin fecisti, quasi mortuumextra portam extu-
(891) Est homil. S. Bninonisfer. ;}. post 4, Dom. listi : jam foris es, et mortuus elatus es. Tamea
Quadr. Dominiis et ipsiim resuscitavit, et reddidit viduap.
(892) Viduam interpretatur Ecclesiam, sed alia matri suae. Si peccasti, poeniteat te, et reddet Ec-
 ::

379 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNENSIS 380

imo exlra civifatem elafus, el longe ab Ecclesia A pectus, el cordis secretarium,plenum fide, et cha-
factus, jam sepuicro, et perditioni proximus est. possumus (901). Tale enim alaba-
rilate intelligere
Pro hoc igitur necesse est, ut ploret, lacrymetur, et strum hujusmodi unguenti servare consuevit. Id
oret mater Eoclesia, quatenus et ad perditionem ipsum enim signiticavit et regina Ausfri, quae ve-
ruenti occurrat Jesus, suscitet eum, advitamredu- niens a finibus ferrae audire sapientiam Salomonis,
cat, portatores sistat, mafri reddat, et Ecclesiae re- pretiosissima aromata secum attulit. Niillum
ei
conciliet. At vero si et cogitatione, et operatione, autem unguenlum, nulla aromata sic Deo 172 i"®"
el longa peccandi consuetudine mortuus est, hic dolent, sicutfides, et charitas, caeteraeque virtutes.
quasi Lazarus quatriduanus jam fetet. Snscitatur Etstansretro secuspedes ejus,lacrymis ccepit ?ngare
tamen et iste, sed non tam faciie, sicut illi. Quanto pedes ejus. In eoenimqiiodrelro mulierstaf.devo-
enim ampliusin peccato aliquis perseveraf, tanto tio, et humilitas agnoscitur. In vero, quod lacry-
diflBcilius ab eo separatur. Hocautem ex eoosten- mispedesrigat,verapoenitentiaetcordiscompuactio
ditur, quod in morte Lazari laciymatus est Jesus; demonstratur.Etquoniam easdem lacrymascapillis
et non qualicunque, sed magna voce vocavit eum fergit, et tergendo, ne videantur, abscondit, etdO"»
dicens : « Lazare,
veni foras {Jonn. xi, 43). » Qui se utique de illis noQ esse ostendit, qui omnia
let,
quasi longis pravae consuetudinis funibus irretitus, 3 opera sua faciunt, ut videantur ab hominibus. De
manibus,pedibusqueIigatusprodiisserefertur(897). quibus Dominus ait: « Quia receperunt merce-
XYlll. Bogavit Jesumquida?n Pha?Hsaeus, ul?nan- dem suam (Matth. vi, 5). » Et osculabatur pedes
duca?-et cum illo. El ing?'essus domum Phai-isgei dis- ejus, et unguento ungebat. Jn osculo enim pacem,
cubuil. Etecce mulie?% quae e?^at in civitate pecca- amorem, et dilectionem monstrabat (902). In un-
trix,utcognovUquodaccubuissetindomo Pha?ns3ei, guento vero cordis intima blandimenta, et devoti
altuUtalabast?'umunguenti,etstansretro secuspedes obsequii affectionem significabat. Huic autem un-
ejus, lacrymis csepit ?iga?'e pedes ejus, et capillis guento illud oleum contrarium esf, de quo dicitur
capilis sui tergebat, et oscuLabatur pedes ejus, et « Oleum autem peccatoris non impinguet caput
unguento ungebat (898). In hoc Evangelio Pharisaei meum (Psal. cxl, 5). > Quam similis est iste
superbiareprimitur, et peccatricis mulieris humi- Pharisaeus iili alii de quo alibi dicitur « Duo ho- :

lilas coiumendatur(899).Pharis8eusiste Judaeorum mines ascenderunt in templum, ut orarent, unus

populus est. Htec mulier peccatrix gentilitas intelli- Pharisaeus, et alter publicanus {Luc. xvin, 10). »
gitur (900). Illum Dominus a lepra curavit huic Qui in suajustitia confidens superbe « stans haec
;

multa peccata dimisit. Non est igitur qui facit bo- apud se orabat Deus, gratias ago tibi, quia non :

num, non est usque ab unum. t Omnes enim, ut sum sicut caeferi homines, raptores, injusti, adul-
P
Apostolus ait, peccaverunt, et egent gloria Dei teri, velut efiam hic publicanus. » Sicut enim ille
{Rom. ni, 23). » Venit Jesus in domum Phariseei, illum publicanum, ifa et iste istam peccatricem
venit ad populum Judaeorum. Unde ipse ait « Non mulierem horrebat, et despiciebat. Unde subditur
:

sum missusnisi adovesquae perieriintdomuslsrael VidensautemPharis3eus,quivocave?^ateum,aitintra

(Matth. XV, 24). « Sed cur venit? Ut manducaret sedicens: Hic,si essetp?'opheta,sci?'et utiquequaeet
cum illo, ut carnalibus etspiritualibus cibis fruire- qualis estmulier,qux tangit eum, quia peccalrixest.
tur,cum illo,etPatrisvolunfafemoperaretur in illo. Nescis, Pharisaee sfulte, nescis. mundavit Nuper te
Ipse enim dixit « Meus cibus est, ut faciam volun-
:
a lepra, quem modo non credis esse prophetam. Et
tatem Patris mei, qui in ccelis est (Jonn. iv, 3i). » propheta quidem est, et optime scit quae et qualis
Ad tempusenim conversalus cum Judeeis, legis et sit mulier quae eum tangit,et quiapeccatrix est. Ad
prophetarumcibossuscipiebatcumeis,et annonam hocenim ipse venit.adhoc ipsede ccelisdescendit.
divini eloquii ministrabaf eis. Hoc autem cognovit « Non enim venit vocare justos,sed peccatoresad
muHer, quaeeratin civitafepeccatrix.Hocgentilitas poenitentiam (Matlh. ix, 13). » Hoc ipse teslatur.
intellexit, quae in hujus mundi amplissima civitate Ejus verba sunt haec Non horret igitur peccatores,
conversabatur. Elquid egit? Visaudire quid ? Attu- p. quipro peccatoribusfactusesf homo.J?<7'esponrfens
lit alabastrum unguenti. Per quod nihil melius quam Jesus dixit adillum: Simon,habeo tibialiquiddicere.

matri tuae. Tertius mortuus est Lazarus. Est

clesiae rius hom. 33. in Evang. Petrus Damiani serm. 31,
genusmortisimmane:malaconsuetudoappeIlatur. S. Laurenfius Justiniani, etc.
Ahud est enim peccare, aliud peccandi consuetudi- (900) S. Gregoriiis: « Quem namque Pharisaeus
nem facere... qui peccare consuevit, sepuUusest, de falsa justitia praesumens, nisi Judaicum popu-
etbenede /"efef... Nec ad ipsum tamen
illodicitur ;
lum quem peccatrix mulier, sed ad vestigia Do-
:

resuscitandum minor fuit virtus Christi. » mini veniens etplorans, nisi conversam geafilita-
(897) Hactenus homilia. tem designat ? »
(898) Est hom. S. Brun. fer. o post Dom. in Pass. (901) S. Rernardus serm. 10. in Can. fuse de
Emis. sup. unguenti symbolis « Est et unguenfum contritio-
:

(899) Praeter S. Ambrosium lib. vi in Luc. a. n. nis, et est unguentum devotionis, est et pietatis, »
37 ef caeteros interpretes, hanc Evangellii partem etc. Vid. ef serm. t2.
enarrandam sumpsere S. Gregorius Nyssenus, sive (902) S. Gregor. : « Oscnlatiir mulier pedes quos
Asterius (nam huicCombefisius tribuit), Aiuphilo- tergit. Quod nos quoque plene agimus, si sfudiose
chius, teste eodem Combefisio; S. Ephrem Syrus, dihgimus quos exlargitatecoatiaemus. »
S. Petrus Chrysologus serm. 93, 94, 95. S. Grego-
 , ;:

381 COMMENT. IN LUC. — PAHS I, CAP. IX. 382

Atilleait:Magistei\dxc. Duodebitores erantcuidam A inventus est in ore ejus (/ Petr. n, 22). » Nemo
feneralori Unus debebat denarios quingentos,alius enim sic lotus, nemo sicmundus, sicut ille qui sine
quinquaginta Non habenlibus illis unde redderent
. peccato Unde
est. et Ecclesia jam baptizata, et a
donavit utrisque.Quis ergo euin plus diligit tRespon- peccatis mundata dicit. 173 " ^avi pedes meos,
dens Sitnon dixit:yEstimo quia hic cuiplus donavit. quomodoinquinaboillos?)) {Cant. v,3.) Nos autem
Al illedixit ei : Hecle judicasti. Valde enira juslura non solum aquam, sed etlacrymas Christi pedibus
el rationabile est ut ille plus diligat cui plus dona- damus, quiaejus humanitati nos hurailiter inclina-
tur. Illud quoque aequum esse videlur, ut qui plus mus, et inde peccatorum veniam exspectamus,
diiigit, magis amelur. .Merifo igitur hanc peccatri- eamque adoramus, et veneramur, et cum laorymis
cem mulierem Dominus diligebat, aquase multum deprecamur. Sequitur Osculum mihinon dedisli
:

diligi sciebat. Ideo enim dimissa sunt ei peccata hsec autem, ex quo intravit, non cessavit osculaH
multa, quia dilexit multum. Vide ergo quam pul- perfes meos. Osculutnenim,pacisetdilectionissignum
chra similitudo de eo qui plus, et de eo qui minus est. Osculum igitur Judsei Christo Domino non de-
debebat, in qua Pharisaeus secundum suam respon- derunt, quem gratis, et sine causa odio habentes,
sionem intelligere poterat, quia minus ipse quara usque ad mortem persecuti sunt. Unde ipse ait
Maria Christum diligebat: siquidem se nec tantura g « Quia odio habuerunt me gratis {Joan. xv, 23). »
debere, nec tantum sibi, quanlum illi, dimissum Gentiles veroejuspedes osculari noncessant, quia
esse, credebat. Unde el subditur Et conversus ad ab ejus amore non separantur (905), et in ipsius
:

mulierem dixit Simoni : Vides hanc mulierem ? Zn- nominis confessionem mori non timent. Quodam-
travi in domum tuam : aquam pedibus meis non de- modo enim Christi martyres osculabantur eum,
disti; hsec autem unguento unxir pedes meos.Propter dum eum confitentes, et bene de eo loquentes,
quoddicotibi.remittunlureipeccatamulta.quoniam moriebantur proeo. Oleo caput meum non unxisti;
dilexitmultum. Cuiautem minusdimitti(ur,minus haec nutem unguenlo unxit pedes meos. Majorem
diligit. Xd muiierem conversus est Dorainus, quia igiturreverentiamChristihumanitatiferuntgentiles,
de muliere locuturus erat. Sed quid ait ? Vides, in- quam ejus divinitati Judseialiquando exhibuissent.
quit, hanc m ulierem ? .Non talis est, qualem tu eam Ipsi eum neque Deum esse, neque sancti Spiritus
esse arbitraris. Aliter videtur a me, et aliler vide- gratia inunctum credunt. Nos autem, etiam secun-
tur a te. Tu exterius, ego interius tu in facie, et dum humanitatem, omni virtute, et gratia plenum
;

ego in corde video. Mihi ejus fides, ejus amor non esse confitemur, dicentes cum Psalmista « Dile- :

est occultus. Intravi in domum tuam aquam pedi- xisti justitiam, et odisti iniquitatem, propterea
;

bus meis non dedisti hiecautem lacrymis rigavit r, unxit te Deus, Deustuus, oleo laetitiae pree consor-
;

pedes meos. Quantum igitur interest intar aquam et tibus tuis {Psal. xliv, 8). » • In ipso enim, ut —
lacrymas, tantum interest inter tuum et illius amo- Apostolus ait, habitat omnis plenitudo divinitatis
rem. Sed haec praeter litteram aliud significare vi- corporaliter {Coloss. n. 9). » Ejus utique corpus,
denlur. Neque enimcredibileest eum qui Christum ejus humanitatem, et pedes ungebat. Audiamus
ad convivium invitaverat.ejuspedibusaquamdare igiturquid illi beatissimae mulieri,audiamus quidin
noluisse. DiximusenimperPharis8eum,Jud8eos;per ejus figuraGentium Ecclesiae pro hujus tantae ser-
mulierem, gentiles significari Christi vero pedes, vitutis obsequio Dominus dicat
; Dixit autem ad :

ejushumanitatem, sicutejus caput, ipsius divinita- illam : Mulier, remittuntur tibi peccata tua. Vide
tem significat (903). Hoc enim Apostolus ait « Om- ergo quid lacrymae possint. Vide quid fides, et di-
:

nis viri caput Christus, Christi caput Deus lectio operetur. Pauco temporis spatio justificala
(/Cor. XI, 3). » Christi igitur pedibusJudeei aquam est mulier, et ab omni peccato mundata, quae tam
non dant, neque eos lavant, imo veroquantura pos- peccatrixfuerat, uteam videre Pharisaeus dedigna-
8unt sordidant, et deturpant, quia Salvalorem no- retur. Nemo igitur desperet, nemode Domini mise-
strumcum iniquis reputantes, vitiorura pulvere, et ricordiadiffidat. Clemensest Dominus,qui ex corde
terreoacontagione judicant esse pollutum (904). At conversis tam facile miseretur (906).
vero apostolus Petrus Christi pedes lavabat, cum D XIX. [Cap. IX.] Factum esi autem, cum comple-
de eo diceret a Qui peccatum non fecit, nec dolus
: rentur dies assumptionis ejus, el ipse faciem suam

(903) S. Gregor. n. 6 « Potest quoque per pedes

: credere spopondit, digna laude preedicare negle-
ipsura Incarnalionis ejus ray*terium intelligi, qiio xit. »
divinitas terram tetigit, quia carnera sumpsit.... (905) S. Gregor.: «Infidelis ille populus Deooscu-
osculamurergoRedeniptoris pedes,cum raysterium lum non dedit, quia ex charitate eum amare noluit,
Incarnationisejusex totocorde diligimus unguen- : cui ex tiraore servivit. Vocata autem gentilitas Re-
topedes ejusungimus,cum ipsamhumanilatisejus demptoris sui vestigia osculari non cessat, quia in
potentiamsacrieloquiibonaopinionepraedicamus.. ejus araore confinuo suspirat. »
Si pedes Domini mysterium Incarnationis ejiis ac- (906) Hact. homil. Atque hic S. Ambros. n. 3.^ :
cipimus, congrue per caput ipsa (iivinitas designa- « Exhacergorauliere intelligimusillud apostoliciim
tur. Unde et Paulus Caput Chrisli, Deus. »
: qiiid sit: Superabundavitpeccatum, ut superabun-
(904) S. Gregor. I. ail. : n Pharisfeo dicitur Oieo daret gratia.'Sa.ms\ in istarauliere nonsuperabun-
capulmeum nonunxisti; quiaipsamqiioquedivini- dasset peccatum, non superabundasset gratia :
tatis ejus poteatiam, m qua se Judaicus popuius agnuvit enim peccatum, et detulit gratiam. »
383 S, BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 384

firmavit, ut iret in Jerusalem. Et misit nuntios ante A DorainumiQeoloquentem.pereumteadmonentem,

conspectum suum. Factum est, inquit, cumjara dies et ad vitam reducentem. Apostolus enim dicit :

assumptionis ejus complerentur, et tempus ejus « An experimentum quaeritis ejus, qui in me loqui-
passionis, resurrectionis, ascensionis, sive assum- tur Christus ? » {II Cor. xiii, 3.) Sic igitur in episco-
ptioais, appropinquarel, firmavil faciera suam, ut pis, et sacerdotibus Christus loquitur, atque in eis
iret in Jerusaiem, sicut in ejus vultu, et facie mani- ab aliis honoratur, et ab aliis reprobatur. Sustinet
feste apparebat. Facile enim in vultu volunlas di- modo, nec facile vindicat injurias suas. Sed audi
gnoscitur. Et misit nunlios ante conspeclum suum. eum dicentem : Tacui. Nunquid semper tacebo ?
Et euntes intraverunt in civilatem Samaritanorum, Dicat Psalmista : « Deus, inquit, quis similis tibi?
ul pararent Et non receperunt eum, quia facies
illi. Ne taceas, neque compescaris, Deus. Quoniam ecce
ejus erat eu7itisin Jerusa lem.Non enim, utalibidici- inimici tui sonuerunt, et qui te oderunt extulerunt
tur,coutuntur Judaei cum Samaritanis.Ideoque Sa- caput(PsaZ. Lxxxii, 2, 3). » Noli itaque sperneredi-
marifani Jesum reciperenoluerunl, quia sein Jeru- scipulos et nuntios Christi imo noli Deum ipsum ;

salem ire velle ostendebat.Jam quasi inimicum eum speruere in discipulis suis. Nisi enira ipse io suis
:deputantes,sicut quieorumdiligeretiniraicos(907). discipulis sperneretur, nequaquam dixisset : Qui
Usque hodie namque omnes iniqui ideo Jesum, et B vosspernit,mespernit.Quiautemmespernit,spernit
ejus nuntios, ejusque Evangelium non recipiunt, eum, qui me misit. Hoc Judeei audiant, et audientes
quiaeosin Jerusalem,adpacem, admisericordiam, timean», ut vel sic placare valeant, quem ofifendere
et pietatem tendere, et festinare cognoscunt. Jeru- non timuerunt. Ipsi enim non solum spreverunt,
salem namque visiopacis interpretatur. Cum vidis- verum etiam crucifixerunt Christum Dominum.
sent autem discipuli Jacobus etJoannes, dixerunt: Reversi sunt autem septuagintaduo cum gaudio di-
Domine, vis, dicimus, ut ignis descendat deccelo, et centes : Domine, etiam daemonia subjiciuntur nobis
consumat illos, sicut Eliasfecit ? Et increpavit di- in nomine tuo. Hos enim, utsuperius dicitur, mise-
cens Nescitis cujus spiritus estis. Filius hominis non
: rat Dominus binos ante faciem suam in omnem civi»
venitanimas hominum perdere, sedsalvare. Et abie- tatem,etlocum,quo ipseeral yen^Mrus. Nuncautem
runt in aliud casteUum. Nesciebant enim apostoli reversi Domino omnia scienti, cum gaudio refere-
cujus spiritusessent, qui se tantopere vindicarecu- bant ea, quee non ipsi, sed ipse in illis fuerat ope-
piebant. Si enim se spiritus pietatis, patientiae, et ratus. Gaudebant enim de nomine Christi, cujus et
mansuetudinisservos, et discipulosesse novissent, virtutem experti erant. Gaudebant et de gratia im-
nequaquam aliqua sui spiritus commotione
tot ho- mensa sibi a Domino altributa, quoniam non solum
mines, irati occidere voluissent (908). Hoc enim q infirmitatescurabant, verumetiamdaemonibusim-
postea probatura est, cum pro inimicis et persecu- perabant, et sibi eos subjectos esse videbant ; qui-
toribus orarent. bus mundi hujus reges, et principes, omnesque ho-
XX. [Cap, X.] Qui vos audit, me audit, et quivos mines iniquos subjectos esse sciebant. Dicebant
spernit, me spernit. Qui autem me spernit, spernit ergo Domine, non solura languores. et infirmita-
:

eum, qui me misil (909). Haec enim verba discipulis tes, non solum homines iniqui, sed etiam ipsi dae-

suis.eorumque successoribus, episcopis scilicet, et mones subjiciuntur nobis in nomine tuo, quibus
sacerdotibus lociitus est Dominus (910). Quicuuque subjecta sunt omnia, quee longe sunt a consortio
igitur es, qui episcopos et sacerdotes audire con- tuo. El ait illis : Videbam Satanam, sicut fulgur de
temnis, et eorum 174 verbis, et exhortationibus coelo cadentem. Ecce dedi vobis potestatem caLcandi
acquiescere despicis, saltera Deumipsum nou par- supra serpentes etscorpiones. Coelum enim, vel Ec-
vipendas, et eum audire non fastidias. Despicis au- clesia, vel sanctorum animeeiutelliguntur. Videbat
dire sacerdotem, sed non mirum, quia pauper est, igitur Domiuus Satanam de caelo cadentem. Videbat
quia imbellis, et humilis est, quia vilis, et despica- diabolum Ecclesiam, et sanctorum habitacula fu-
bilis est, quia de pauperibus natus est. Audi vel gientem et hoc, quod ei discipuli narrabant, jam
:

D
(907) S. Hier. ep. 121. ad Algasiam, qu. 5. : denda infirmitas, sed juvanda. Procul a religiosis
« Hostili inter se Samaritani atque Judsei discor- indignatio, proculamagnanimiscupiditasultionis,
dantodio... Videntes ergo Dominum Jerusalem per- proculetiam a prudentibus inconsiderata conjunc-
gere, id est ad hostes suos... quasi Judseum, atque tio, et incauta simplicitas. »
alienum, et eum, qui ad inimicos pergeret, susci- (909) Est homil. Emiseni eadem suppositione la-
pere noluerunt. » borans In Nat. Plur. Martyrum, pag. 109.
(908) Hier. 1. all. :«Dominus,qui non ad judican- (910) S. Augustin. serm. 109 n. 1 « Si solis :

dum venerat, sed ad salvandura, nonin potestate, apostolisdixil Qui vosspernit me spernit, spernite
:

sed in humililate, non in Patris gloria, sed in homi- nos. Si autera sermoejus pervenit ad nos, et voca-
nis vilitate, increpat eos, quocl non meminerint vil nos, et in eorum loco constituit nos, videte ne
doctrinap suae, et bonitatis Evangelicee, in qua dixe- spernatis nos, ne ad illum perveniat injuria, quam
rat: Quitepercusserit in maxillam, praebeei et alte- nobis feceritis. » Vid. S. Gregorium homil. 10. in
ram, et, DUigite inimicos vestros. » S. Ambros. 1. Ezech. n. 15. coraparantem haec verba cum verbis
VII in Luc. n 28. « Ut oslenderel, quia non habet aliis Ezechielis « Nolunt audire te, quia nolunt au-
:

ultionis studium perfecta virtus nec ulla sit ira-

: dire me » in Prirais vero S. Basilium in Constit.
;

cundia, ubi plenitudo est charitatis : nec exclu- Monast. de obedientia cap. 22. t. II, opp. pag. 571.
 ,

385 COMMEMT. IN LUC. — PARS I, CAP. X. 386

se praevidisse, el cognovisse firmabat (911). Uode A quibiis dsemonia subjiciuntnr, quos non gaudium
et alibi ait « Nunc judicium est mundi
: nunc quidem, sed hictus, et moeror exs[)eclat (914).
:

priiiceps hujus mundi ejicietur foras {Joan. xu, Qiiibusdam euim in jiidicio dicenlibus, Domine,
31). » Nisi enim hoc prtevidisset, quare in mundum uonne in nomme tuo prophetavimus, deemonia
Tenisset ? et quare carnem sumpsisset (912) ? Ad ejeciiuus, et virtutes multas fecimus ? dicturus est
hoc enim Dominus in mundum veuil. ut diabokim Dominus Ite,operariiiniquitatis.Amen dico vobis, :

fugaret, et de illius impia poteslate auiinas homi- nescti vos (915). iNon ergo gaudeant Christi disci-
num hberaret. Quod igitiir nunc tieri incipiebat, puh, quia daemonia sulijiciuntur eis gaudeant ;

anlequam heret, preevidebat, siioque in tempore autem, quia eorum nomina scripla sunt in coelis.
tieri disponebat. Vuiemus itaque et nos usque ho- lllud enim gaudium vanum, et temporaleest. Hoc
die Satanam sicut fulgur de cceIo cadentem,etcum aulem utile, et aeternum. lilud ad vanam gloriam
magno furore, et indignatione sanctain Kcclesiam respicit Hoc ad gloriam spectat (916). Etiliud qui-
rehnquentem. Quoties enim flagitiosus ahquis ad dem similiter habere possuni et mali, et boni. Hoc
pcenitentiam redit, toties Satanas de C(e1o cadit. autem non habebunt nisi boni (917).
Multi enim aduiteri, perjuri,et homicidae suut in XXI. Quidam Legisperitus surrexit tentans illum,
Ecclesia.quffi regnumccelorum vocatur, qui statiin B et dicens : Magister, quid faciendo vitam xternam
ut convertuntur, a diabolo relinquuutur, el non possidebo'! (917 ') hoc enim, quod ait, tentans
In
velocius de coelo cadet fulgur, quam de illorum eum (918), manifeste ostendit quia non ad hoc, ut
menWhus c&dil diabohis. Eccededi vobispotestatem vitam aBternam possideret ; sed ut in aliquo eum
calcandisuper serpentes, etscorpiones, et supi^aom- reprehenderet, si posset, eum interrogabat. At
nes virtutesimmici, et nihil vobisnocebit. Serpentes» ille dixit ab eum : In legequid scriptum est?Quo-
et scorpiones non soium mahgni spiritus, verum modo iegis ? Si,inquit,legisperitus estet legem nosti,
eham tyraQai,omnesque Ecclesiae persecutores in- utique quid de vita aeterna lex dicat intelligis. Dic
teUigi possunt, quoniam et venenosi sunt, et nun- ergo,quiddehocinlege scriptumsit?//Zeresponrfen»
quam recta incedunt via. Virtus autem inimiciquid dixit: DiUges Dominum Deum tuum extotocordetuo,
mehus intelhgi potest, quam .Nero, et Smion Ma- etextotaanimatua, etexomnibus viribmtuis.etex
gns, Diocletianus, et Maximianus, et ipse Anti- omnimente tua;et proximum tuum sicut teipsum.
chnstus perditionis fiiius? Est praeterea virtus ini- DixitqueiUi : liecterespondisli;hoc fac et vices .E.CCQ
mici, superbia, avariha, omnisqueluxuria, quibus quomodo Dominus comprehenditsapientes in astulia
multi vincuntur, et diabolo subjiciuntur. Unde et eorum.lpse legisperitus suam intentionem revelat,
Job, cum de eo loquerelur, c etadquidDominumialerrogaverat manifestat.Ipse
ait : « Virtus ejus in
lumbis ejus, et fortitudo ihius in umbiiico ventris interrogat, ipse respondet, ipse suiipsius et magi-
ejus {Job. XL, 11). » Haec autem Christi discipuhs ster, et discipulus factus est. Sciebat enim, quod in

non nocebunl, Domino eos prolegente, et ubique legescriptumerat. HocenimDominus fatera coegit.
defendente.Non nocebit ubique, si contra repugna- Cur ergo interrogabat quod sciebat ? Ideo utique,
verint, eisque non assenserint (913). quia Dominum reprehendere volebat. Dominus
17 5 "^s^^i^ur Verumiamen in
: hoc nolite gaudere, aulem eum non reprehendit, sed recte eum respon-
quia spintus vobis subjiciuntur;gaudeleautem,quod disse aiil.Illeautem, volensjustifi.careseipsufn,dixit
nominavestra scriptasunt mcte^w.Muili enim sunt ad Jesum : Et quis est meus proximus ? Quia enim

(911)Beda : «Non modovideo,sedprius videbam tem eorura qui vident el audiunt... Nam et in Act.
quando corruil. » Ap. filii Scevffi videbantur ejiceredaemones, et Ju-
(912) Cyrillus in Caten. Corder. : * Certe, inquit, dasaposlolus cumauimo poditons muhasigaain-
nou ego hoc ignoravi nam meo favore armaliSa-
: ter caeteros apostolos fecisse narratur. »
tanam suqerastis. Vidi ipsum lanquam fulgur de (915) Luc. xiii, 27. Et dicet vobis : Nescio vos
coelo cadentem; hoc est a celsitudine ad terram unde sitis, discedite a me omnes operarii iniqui-
usque dejectum, ex honore ad ignominiam; exma- D tatis.
gna poleutia ad eitremam inhrmilatein :idque ve- (916) S. Gregor. lib. n, ep.28 « In privata enim ;

rissimumest.Nam ante adventumSalvatoris,divino et temporali laeiitia meiitem posueraot qui de mi-

affectus honore ab omnibus adorabatur ubique raculisgaudebant. Sed de privata ad cominunem,
;

babebat teinpla,altaria, sacriticia postquamvero de temporaliad aeternam laetiham revocantur, qui-

:

e coelodescendit Verbum Dei, ceciditipse sicut ful- bus dicitur /n hoc gaudete, etc... Veritatis enim :

gur. Qui enim oinnes deceptos habebat adoratores, discipulis esse gaudium non debet, uisi de eo bono
eorum quieum adorabant pedibus subjicitur. » quod commune cum omuibus habent, et iu quo
(91 3) Ehas Crel. ad or. 4. Naz. « Hoc loco ser- fineiu laelitiaj nou habeot. »
:

pentes fortasse peccata dicuniur, quae perspicue (917) Haclenus homil.

graviaatqiie atrocia sunt scorpiones autemea vi- ; (917 ) Est. hom. S. Brunonis Dom. 13, post.
tia, quae quanquam hoininum opinione parva vi- Pentecost.
deantur, moitis tamen aculeo animam convulne- (918) Diversum esse hunc qui Dominum interro-
rant atque eneoant. » ^'at teniansi]lum,abdeeoquia(lolescens vocatiir a
(914) Beda « Spiritus ejicere, sicut et virlutes
: MatlhtBo cap. jcix, et eodem Domiuuin perciin-
alias facere, luterdum uonestejus meriUqui ope- ctatur, adnotatS. Basihus hom. iu divites lom ii,
ralur, sed invocalio oominis Chiisli hoc agit ad p. 51.
coQdemnationem eorumqui invocant, veiob utihta-
38*7 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 38S

Deum, et proximum diligere ad justitiam, et vitam A El plagis impositis, abierunt semivivo relicto. Tot
eeternam possideudam sufticere posse audierat, enim plagas unicuique homini diabolus imponit,
illico seipsum justum esse ostendere voluit, quasi quot viliis eum servire corapellit. Alios enim per
qui Deum, el proximum dilexisset ; nisi forte aliter, superbiam,aliosperavaritiam, aUos per luxuriam,
quam ipse, quis sit ejus proximus, Dominus intel- atque alios aliis modis vulnerat, etoccidit. Accidit
ligeret. Unde El quis ait: est meus proximus'^ Puta. autem, ut sacerdos quidam descenderet eadem via, et
batenimfortasse, illumsolum sibiesseproximum, viso illOfprseterivif . Quisestenim iste sacerJos, nisi
qui vel amore, vel carnis conjunctione sibi prae Aaroncumfiliis suis,totusqueii]eordo sacerdotalis,
C6eteris propinquior erat. Sed non est ita. Dicente quosprocaeterisorareDominusjusserat?Isteautem
Domino « Si enim diligatis eos qui vos diligunt,
: eadem via descendebat, quia et ipse morti et cor-
quam mercedem liabebitis ?Nonneetpublicani hoc ruptioni subditus erat. Unde, viso iUo, prseterivit,
faciunt ? » {Matlh. v, 46.) {9\9) Suspiciens autem quia eum liberare non potuit. Similiter et Levita,

Jesusdixit Homn quidam descendebat ab Jeimsalem cum esset secus locum, et videret eum, pertransiit.
in Jericho, et incidit in latrones. Qui etiam dispo- enim non solum Moyses, sed et tota tribus
Levita
liaverunt eum,etpLagis impositisabierunt,semivivo Quamvis enim soii filii Aaron
levitica intelligitur,

relicto. Quid enim homo iste, nisi genus hu. g sacerdotio fungerentur, tota tamen tribus Levi ora-
manum?Uuid Jerusalem,nisiparadisus? QuidJeri- tionibusinstabat, quoniamdedecimis,et eleemosy-
cho, nisi mundus iste intelligitur ? Jericho namque nis vivebat. Pertransiit igitur et Levita, quia neque

interpretatur luna (920) quod tanlae mutabiJitati

: isti genushumanum a mortis periculo eripere po-
subditaest, utnunquamin 176 ^O'^^"!^'^*^^''^^^'^^ iueriinl. Samaiitanus autem quidamiter facien s venit

crescendo, nuncmmuendo,permaueat.Undeetnon secuseum,et videnseum,misericordia motusest. Se-

immeritohuncmundumsigniticat.Cujusmutabilitas ipsumenim Samaritanum Dominusdicit, quod no-
perpetua est, et sine mutationibus stare non potest. men iuimici sui Ju<i8ei ei iraposuerunt, dicentes :

Utenim de coelo, el tempore, de diebus, mensibus, « Nonne bene dicimus nos, quia Samaritanus es tu,

et anno taceamus, quse semper voivuntur, el in se etdaemoniumhabes? » {Joan. vni,48.)Samaritanus

neque aer, neque terra, neque mare,
replicantur, tameninterpretatur CMs/os. Quo nomineille quidem
nequeipsihommessuamperpetuoservantfigurara. dignus est, cui per prophetara dicitur « Custos :

Quorumomniummutationeslongumestnarrareper quid de nocte, custos quid de nocte ? » {Isa. xxxi,

singuld. Tunc igitur genus humanum ab Jerusalem H.) Et Psalmista « Nisi Uominus custodierit ci-
:

in Jericho, quando in hunc mundum primus homo vilatem, in vanum vigilant, qui custodiunt eam
de paradisoabjeclusest.Totumenimhumanumge- {Psal. cxxvi, 1). » Hic autem iter faciens, et sicui

nus simul erat in eo. Totum igitur simul descendit caeteri horaines ad fioem tendens, sua raisericordia
cum eo, et incidit in latrones. Latrones isti, maligni hominem suo sanguine rederait. Unde
liberavit, et

spiritus sunl, qui furtim, et per latrocinium, anima- et subditur Et appi'opinquans alligavit vulnera ejus,
:

rum thesaurum cunctis divitiis excellentiorcm, vir- infundens oleum et vinum. Qua in re nos Dominus
tutem scilicet, et booa operanobis subripiunt. Quin docuitqualiterinfirmis ad poeniteotiamvenientibus
etiam dispohaverunt eum. Nimirum illa tunica im- mederi debeamus. Vulnera enim ligamus, quando
mortahtatis.qua primus homo exutus, nudum se a peccato peccatorem cessare jubemus. Quanto
intelligens, Uomino iuterroganti ubi esset, respon- enim terapore in peccato homo perseverat, tanto
ditdicens Audivi, Domine, vocem tuam, et abs-
: « tempore vulnera soluta et aperta habet. Oleum au-
condi me, eo quod nudus essem {Gen. iii, 10). » tem infundimus (921), quando misericorditer conso-

(919) Isidorus Pelus. Hb. iv, ep. 123 : « Legispe- nera monstraritantum,non autem curari poterant.
ritus ille proximum duntaxatesse putabat juslum Samaritanus, qui interpretatur custos, Dominum
justo, subUmem subUmi quod ad virtutem.. Salva- signiticat... Jumentum, ejus est caro, inqua ad nos
torauteni, tanquam is qui hominem fecisset (pusil- venire dignatus est. Stabulum autem est Ecclesia
lum enim et magnum ipse fecit), non actionibus, praesens, etc. » Ex Beda ergo A. noster Beda, ut :

nequedignitatibus, sed naturatautum defiuivitpro- D opinor, ex Augustino, qui Ub. ii, qq. EvangeJ. qu.
« Homo quidam, ipse Adara intelligitur in ge-
ximum... Proximitas enim natura aeslimatur nou 19 :

virtute;substantia,nondigoitate;compassione,non nerehumano. Jerusalem, civitas pacis iila coelestis,

loco curationis modo, et non loci propinqui-
;
a cujus beaiitudinelapsus est. Jericho, luna inter-
tate. » pretatur, etsigniticatmortalitatemnostram...latro-
(920) Ita plane Beda ad h. I. « iste : Homo Adam nes, diabolus et angeli, qui eum spoliaverunt im-
intelligitur in genere humano. Jerusalem, civitas mortaIitate,et plagis iiupositis, peccata suademio,
pacis illa coelestis ; a cujus beatitudine lapsus in reliquerunt semivivum, etc. Sacerdos autem et le-
hancmortaiem miseramque vitam devenit; quam vitaqui eo viso praRterierunt, sacerdotium et mini-
bene Jericho, quae luna interpretatur, siguificat, steriiiiu V.T. significant.quae uonpoterant prodesse

variis videlicet defectuum laboribus, erroribusque ad salutem. Samaritanus, custos interpretatur et ;

semper incertam... latrones diabolum et angelos ideoipseDominussignificaturhocnomine...Jumen-

ejusinlelHge quietiam despoliaverunteum gloria
: ;
tum, ejus estcaro, in qua ad nos venire dignalus
videlicet immorlalitatis, et iunocentiae veste priva- est.. Stabulumest Ecclesia, » etc.Vide etiamOrige-

runt... Piagae peccata sunt, quibus naturee humanae nem hom. 34, in Luc. p. 972, t. III, opp. atque Am-
iniegritatem violaudo, etc. Sacerdos et Levita, qui brosium 1. ii, in Luc. n. 73.
virosaucio irausierunt, sacerdotium etmiuisterium (921) Aug. I. all. «01eum,consolatio spei bonee,
:

V. T. ubi per legis decreta, mundi languentis vul- propter indulgentiam datam ad reconciiiationeai
 ,

389 COMMENT. IN LUC. — PARS I, CAP X. 390

landoindulgenliampeccatoripromiUiinus.InfuDdi- A dat « Existimo, inquit, hoc bonum esse propter :

musiusuperetvinum, quaudo aspereredarguendo, iustantemuecessitatem,quoniambonumesthomini

jejunare, et carnem macerare jubemus. Non sit sic esse. Alligatus es uxori ? noli quaerere solutio-
igitursine vino oleum,nequeoleum sme vino. Unde nem. Solutus es ab uxore ? noli quaerere uxorem.
Aposlolus «Argue, inquit, obsecra, iusta, oppor-
: Si autem acceperis uxorem, non peccasti, et sinu-

tune, importune (// Tim. iv, 2). » Obsecrando pserit virgo,non peccabit(j6jrf.,26).))HocenimApo-
enimoleum.etincrepando vulneribus vmum infuu- stolus supererogavil. duobus deuariis non
Hoc in

dimus. Et imponens iUum in jumentuin suum, accepit. Supererogavit autem et multa alia. Cum
duxit tn stabulum, et curam ejus egit. Jumentum enim ei de Evangelio vivere liceret, de Evangelio
Chnstiejushumanilas esl. Hoc enim ferimur hoc : tamen vivere nolebat, sed laborem labori superero-
adsiabuium,etadE3clesiam ducimur. Dequoipse : gabal.Possumusautemperhaucsupererogalionem,
« Ut jumentum, inquil, factus sum apud le {fsaL. ipsam quoque boni operationem inlelligere. Quod
Liiii, 23). )' El propheta : « Vere labores nostros enimtestamentorum verbaexponit,denariosexpen-
ipse etdolores noslros ipse portavit {Isa. un,
tulit, dit. Qui vero agit, quod exponil, etaim super dena-

4). » Chnsti enimhumanitas nos docuit, uos rede- rios aliquid erogat. Cujus erogationis mercedem

mit, nos iu unara tidem, et iu unam Ecclesiam col- g Dominus se lunc redditurum esse proinittit, quando
legit. Ibi curam nostri agit, ibi uos quotidie sanat, adjudiciumrevertelur. Sequitur Quishorum trium :

etalit.Et altera dieprotulit duos denarws, et dedit videtur libi pruximus fuisse xUi qui incidit in Latro-

stabulaiio.et ait: CuramiUius h.abe,etquodcunque nesf At iLLe dixit : Quifecit misericurdiam iniLLum.

supererogaveris,ego, cumrediero, reddamtibi. Duo Et ait illi Jesus : Vaue, et tu fac simiLiler. Ille euim
namque dies, duo tempora suut. Primus dies ab proximus est tibi, cui miserendo appropinquas. Qui
Adam usque ad Chrisluiu. Secuudus usque ad vero nulli miseretur, nuUum proxiiuumhabet. Ma-
tiDem seeculi (922). Hoc igitur secuudo die, id est, gna est igitur misericordia, quee ignotis etiam, et
postquam Domiuusin mundum veuit.duosdenarios extraneisnosproximos facit. Magna est misericor-
protulit,eosque stabuiario dedil.Duo uamque dena- dia, per quam vita possidelur aeierna (92t)).
rii, duo sunt testamenla (923). Primo utique uuus XXll. Intravit Jesusin quoddam casieLLum, et mu-

177 tantumdenarmsdabatur, quia alter denarius lier qu3edam,Marth,anoviine,excepit iLLumindomum

nondumcompositus erat. Nunc autem duodeuarii suam. Et huicerat soror nomine Maria, quae etiam
dantur, qui cunctis languentibus, et ad Ecclesiam sedens secus pedes Dumini, audiebat verbutn iLLius
venientibus ad omnem expensam sufticere possunt. (927).OmniaoperaSalvalorisnostriplenasuntsacra-
Slabuium enim Ecclesia est. Unde et in stabuio Do- ~ meutis.Quidquid ubique agit, agitur siguificatioue.
minusnatus est. Stabularius, episcopus. Ipse enim Quod euim tuuc tempons in quodam caslello corpo-
stabulumcustoditjEcclesiam regit, et Dei auimalia raliteregit,quotidiein sanctaEcclesiaagit. Ecclesia
divini eloquii pabulo reticit. Bonus stabuiarius bea- castellum esl (928), elnon qualecunque, sed forte, et
tus Paulus (924-), qui et duos denanos sibi a Do- insuperabile, utpote supermonlem positum, muro
mino commissos tideliter uistribuit, et magnum circumdatum,turribusmunitum,etangelorumexer-
aliquidde suo supererogavit. Ailenim (925) « De citu, virtulumque praesidiis armatum. In hocigitur
:

virgiuibus autem preeceplum Domini uon habeo, castellum Dominus Jesus quotidie ingreditur. Hoc
consilmm aulem do (/ Cor. vni, 25,. » Audiamus assidue visitare non dedignatur. In hoc a Martha
igiturhoccoasilmm,quodsupererogandoApostolus suscipitur, ejus indomum inducitur. Videamus ita-

pacis:viDum,exhortatioadoperandumferventissimo Disi forte duo testamenta, quae imaginem in se ha-

spiritu.)) Vid.Bed.Ongeuesl.all.: « Aiebatquidam de beut8eierniregisexpressam,quorumpetitio vulnera
presbyleris volens parabolam iuterpretan.hominem nostra curauiur ? »
?[ui desoeDdil, esse Adam JerusaJem, paradisum ; ; (924) S. Aug. 1. all. « Stabularius ergo est apo-
:

ericho,mundum;latrones,conirariasfortitudines; stolus quod supererogat aiilem, iUud esl consilium

:

sacerdoiera, legem Leviiam, propheias Samari-

; ; De Virginibus, etc aut quod etiam manibus suis
;

lem, Chrisiuiu ; vulnera vero, inobedientiam ani- ; D operaius est, et ne lutirmorum aJiquem in novitate
mal, corpus Domiuicura paudochium,idesl stabu-
;
Evangelii gravaret, cum ei liceret pasci ex Evan-
ium, quod universos voleuies iniroire suscipiat, Ec- gelio. »
cle8iaminterpretari...latronesaulem nullisuntalii, (925) I Corinth. vii, 23. S. Ambros. « Stabula- :

nisi de quibus Salvalor ait Omnes qui ante me ve- : rius itaque iUe est, qui dixit Misit me Chrislus :

nerunt, fures fuerunt et Latrunes. Quaj sunt plagee ? evangeLizare. Stabularii sunt illi, quibus dicitur :

Vitia alque peccata... Ilabebat oleum, de quo scri- Itein urbem universum, el prxdicate EvangeLium,
ptum esi Ut exhiiaret faciem in oLeo. Sed et viuo
: etc. Bonus uispeusator qui etiaui supererogat.
muudal vuluera, aspentdlis aliquid admiscens : Bonus dispensator Paulus, » etc.
eumquequi fuerat vuJneratus imposuit jumento id (926) Haclenus Homilia.
est propiiucorpori, juxia id quod est homiuem di- (927)Esihomil.S. BrunonisinAssumpt.S. Mariae.
gnaius assumere, » etc. Eadem habel S. Ambros. (928) Est alia eJegans interpretatio Beinardi,
super loc. allat. serm. 5 de Assumptioue « Qiiod est autem hoc
:

(922)S.Aug. 1. all. « Altera dies est postresur-

: caslellum uisi cor humanum, quod priusquam Do-
recUonem Domini. » Idem lisdem verbis Beda. Am- minus ad illiid veuiat, cupidiiatis fussa valJatur,
bros. « Qui
est isie alter dies, nisi forte ille Domi- muroque obstiuatiouis clauditur, atque iu iult;riore
nicffi resurrecliODis 1 » latiiuame sua, BabyJouica turre engilur ? » etc.
(923) S. Amhros. 1. all. : c Qui sunt isti duo denarii
^91 S. BRUNONIS EPISCOPl SIGNIENSIS 39<2

que, quid significetMartha. Videamus,quid signiti- ^ satagebat circa/requens ministerium. Qu3estetit,et

cetMaria. Ulraque enim magnumaliquid signiticat. ait : Uomine, non est tibi curae, quod soror mea re-
In his euim duabus Ecclesia tota cousislit. Altera liquit mesolam ministrare ? Dic ergo ilii, ui me ad-
enim activam, altera coutemplalivani vitam signi- juoet. Saepe enim stat activa, et, si dici potest, in-
flcat (929). Et activam quidem Martha Maria vero : videtcoulemplativae. Qui igitursoli conteraplationi
contempiativam. Unde non Maria, sed Martha Chri- vacare desiderat, solitariam vitam eligat, ne dum
stum in domum suscepisse dicitur. Maria enim uon in conventu multorum a contemplatione surgere
habetdomum.quia vilacontemplativaomnemhujus non vull, caeteros stare faciat, et opus cunctis ne-
saeculi spernit habere possessionem. Siifhcit ei ad cessarinm impediat. Quamvisenim Mariae partem
pedes Domini sedere sufhcit ei semper legere, et
; laudat, iu Ecclesiis tamen, et multorum congrega-
orare, et in Dei contemplalione vacare. Sufticit ei tionibus plus Martha, quam Maria utilis est. Martha
praeterea Dei semper audire, et mentem
verbum omnibus Maria prohcit sihi. IUa soUicita ista
: :

potius,quam ventrem nutrire. Talesenim, prophetae quieta. Unde et Dnminus respondens ait : Marlha,
fuerunt, tales et apostoli, tales et multi alii, omnia Martha,soUicilaes,et turbaris ergaplurima. Porro
relinquentes, mundumfugientes, Dommoadhaeren- unum esl necessarium. Sedquid unum ? Vis audire,
tanquam nihil habentes, et omnia possidentes.
tes, qvL\d^ Maria oplimarii -partem eLegit,quse non aiifere-
Hanc autem vitam non habent, nisi boui. Activam tur ab ea. Illud igilur necessarium est, quod non
vero similiter habeut et mali, et boni. Inde enim et auferetur,etaeteruum esl. Verumtamen nequeMar-
activa dicitur, quia semper iu actu est, semper in thara soliicitudinem cessare Dorainus jussit, neque
fatigatione, et labore est, et vix aliquando quiete Mariam eam non adj uvare praecepit. Ostendit au tem
esse potesl.Sed uos deilla activanondicimus,quae eis,quid necessarium sit, et ad quem tinem utrius-
latrones exercet, lyrannos movet, avaros sollicitat, queintentiotenderedebeat. Bona est enimomnibus
adulteros inquietat, el omnes iniquosad iniquitatis Ecciesiarum sollicitudo, quarase Apostolus quoque
opera enim non loquimur de alia
iucitat. Sicut habuisse dicit sed non illa, quae ab aeternae dulce-
;

Martha, denisi
illa, quae soror est Mariae, ita non mentera penitus extorqueat,
dinis oontemplatione
loquimurdealia vita activa,niside illa cuiproxima Frustra enim sollicitus est, qui non pro ainore Dei,
est contemplativa. Illaenim activa, quae munda.et sed pro vana gloria et lucro temporali, et hujus
sine peccato est, contemplativae proxima est. Quod saeculi dignitatibus sollicitus est. De talibus enim

enimApostoluspraedicat,quodbaptizat,quodmani- Dominus ait « Quia receperunt mercedem suam :

buspropriis laborat unde vivat, quoddiscurritper {Matth. VI, 2). » Bene vero soUicito quid dicitur :

civitates, quod ei sollicitudo est omnium Ecclesia- « Euge, serve bone, el fidelis, quia super pauca

rum, ad quam vitam, nisi ad activam, pertinet ? ^ fuisti fidelis, supra multa te constituam intra ia ;

gaudium Domini [Matth. xxv, i Bona est

Unde ethicde Marthadicitur, quia satagebat circa tui 21-23).

frequens ministerium Videmuseuim 178 '^-^^6

.
ergo sollicitudo Marthae, si tamen non mundo, sed
hodie Ecclesiarum preepositos, et minisiros soUicite Domino ministret. Debet autem Maria aliquando
discurrere, laborare, aestuare, et multis modis fra- surgere, et sororem sollicitam adjuvare. Surgens
trum necessitatibus insudare, ut eos quoque non autem videat, ne assuetse contemplationis penitus
immerito circa frequens ministerium satagere obliviscatur neforte,dum aliisprodessedesiderat, ;

dicamus. Quamvis igitur contemplativa melior sit, sui ipsius detrimentum faciat. Cum enim viri reli-
quam tumen tamnecessariaest, etnunquam
activa giosi solitarii, et quieti, divinae contemplationi de-
fallit, activa,quia sinesolIicitudineest,ut ipsaquo- diti, multorum precibusecclesiasticaregiminasus-
que contemplativa in hac vita sine ea esse non pos- cipiunt, tunc utiquc surgit, et sororem sollicitam
sit (930). Altera igitur indiget altera. Haec enim Maria adjuvare venit. Sic igitur tit, ut illa, quae
orat, illa laborat. Alleramentem, et altera ventrem prius quieta, sterilis, et infecunda erat, jam labo-
replel. Unde Apostolus « Si nos, inquit, vobis spi-
:
rare incipiat, multosque Deo filios pariat, et nutriat.
rituaha seminavimus, non magnum est, si carnalia Hoc enim signiticavit Rachel, prius quidem sterilis,

vestra metamus (/ Cor. ix, H). » Qui enim sic se- L* sororeejus fecunda, et multorumfiliorumprogenie
minat,adsupernaefeIicitatiscontemplationeminen- gloriante. Sed postea ipsa quoque concepit, et tilios

tes audientium elevat. Dicatur ergo Martha autem :

parere coepit (931).

(929) Celeberrima haec interpretatio vitae duplicis auricula, se negare esse de corpore : nam etsi alia
activee et contemplativee, per Martham et Mariam pnncipalia, tameu alia necessaria. » S. Bernardus,
desiguatae. S. Ambrosiilib. u in Luc. ; Basilii Gousl., serm.3de .\.ssumpt. « Sororessuntet debent esse
:

Mon. n. 83, c. Augustini serm. 27 de Verb.

I. S. coutuberuales. Non sola inveniatur in nobis exerci-
Dom. S. Gregorii lib. vi Moral., cap. 28 Homil. 3,
; ; tatio corporahs ad modicuiu valeos, sed inveniatur
4 et 14 in Ezech. Bedae, etc.
; utilis ad oiuuia pielas. et exeroitium S()irituale. »
(930) S. Ambr. hb. ii in Luc, n. 85 « Utrum- : (93 1) lanoceutius III in epist. Episc. .Ecl. (re-
que munussapientiaeest, Namet Slephanus pleuus ferlur cap. iNisi cum pridein, Dj reuuut.) « Nec :

sapientia minisler electus est... Uuum enim est putesquodideo Martha malam partem elegerit quae
corpus Ecclesiae etsi diversa membra, alteruin
: circa plurim i satagebai quia .\Iaria oplimam par-
:

alteroeget.Non potest dicereooulusmauui opera ; tem elegit, qu« nou auferetur ab ea:quoniamlicet
tua uou desidero autiterum caput pedibus, aut
: illa sit magis secura, ista tamea est magis frucli-
 393 COMMENT. IN LUC. - PARS I, CAP. XI. m
XXIII. [Cap. XI.] Et factum est, cum esset in loco A venit, et de Seirortus est, nobis apparuit de monte
orans, ut cessavit, dixit unus ex diseipuUs ejus ad Pharan, et cum eo Sanctorum millia {Deuter. xxxiii,
eum : Domine, doce nos orare, sicut Joannes docuit 2). » Tres isti montes,lres panes sunt, ef tria modo

discipulos suos. Et ait illi : Cum oratis, dicite : Pa- dicta sanctarum Scripturarum volumina. Sinaenim
ter, sanctificeturnomen tuum, adveniat regnum tuum, iegem significat, quia ibi lex data est. Seir prophe-
et caetera. Heec autem ia .Mattha^o exposita sunt. tas, quia hispidus interpretatur. Prophette enim

Sed Lucas illacn unaoi deprecationem preetermisil, valde hispidi, et asperi, et difticiles sunt. At vere
qua dicitur. : Fiat voluntas tua sicut in ca'lo, et in mons Pharan, qui frtigifer dicitur, Evangelia de-
terra. Quse quidem, si bene intelligatur, lota inilla siguat, cujus semiua prae cunctis seminibus ubique
continetur, quae ait. : Adveniat regnum tuum. Quid gentium fructihcasse cognovimus. Venit igitur Do-
cstenim, adveniat regnum tuum, nisi regnum quod minusde Sina, quiaejusadventus pluribus inlocis
in coelis est, veniat eltiat, ut
construatur in terris? in lege, id est in libris Moysi, annuntiatur, secun-
Ut quia rex unus est, regnum quoque et hic, et ibi dum illud : « Prophetam vobis suscitabit Dominus
simile sit. Quod si fit, profecto erit voluntas ejus de fratribus vestris,tanquam me ipsum audietis(Z?eMt.
sicut in coelo, et in terra. XV, l8;Act. n\, 22). » Ortus est autem in Seir, quia ejus
XXIV. Et ait ad illos : Quis vestrum habebit ami- B ortus,etnativitasanifmestissimeinprophetisinveni-
cum, et ibit ad illum media nocte, et dicet illi : Amice, tur. Unde Isaias : « Ecce virgo concipiet, et pariet fi-
eommoda mihi tres panes, quoniam amicus meus lium, et vocabitur nomenejus Emmanuel {Isa. vii,
venit de via ad me, et non habeo quod ponam ante 14).»ApparuitautemdemontePharan,quiaejusna-
illum ; et ille de intus respondens dicat : Noli mthi mo- tivitas, passio,
etresurrectio.quidegerit.et qualiter
lestus esse ; jam ostium clausumest, etpueri mei mecum vixeritiuEvangeliis declaratur. Hos igiturtrespanes
tunt incubili, rion possum surgere et dare tibi^. Et ille, quaeramus.sinequibusanimanonvivit, qui cunctis
si perseveraverit pulsans, dico vobis etsi non dabit illi esurientibus sufficere possunt. Quaeramus et non
turgens, eo quod amicus ejus sit, propter improbilatem deficiamus, pulsemus etperseveremus,etiamsi ille
tamen 179 </"« surget, et dabit ei quotquot habet ne- amicus nosterunicuiquenostrumdixerit NoUmihi :

cessarios (932) enim verbis adraonemur, utspi-

. His molestus esse : jam osttum clausum est, et pueri mihi
ritum sapientiae, et intellectus ab eo quaeramus, a mecum sunt in cubili : non possum surgere, et dare
quo est omnis sapientia, et cum quo fuit semper, tibi. Hoc enim amicus noster, id est Deus et Do-

et est ante aevum. Quatenus amicis nostris de via minus noster, qui in tantum nos dilexit, ut mori
venientibus, et sanctarum Scripturarum panem pe- pro nobis non dubitaret, hoc ipse nobis non dicit,
tenlibus, cibum spiritualem apponere valeamus. De dicere tamen videtur, cum post multum laborem,
P
hoc enim et Jacobus apostolus ait « Si quis ve- post multas preces, post multum intelligendi desi-
:

strum indigel sapientia, postulet a Deo, qui dat derium non exaudit. Quid enim sic orat, sicut sancta
omnibus aflQuenter, et non improperat, et dabitur desideria ? Nisi enim desiderium oraret, Psalmista
ei. Postuletautem in fide nihil haesitans {Jac. i, 5).» non diceret: « Desiderium pauperum exaudivit Do-
Quandoenimsubjectinostri nosde Scripturis inter- minus {Psalm. x, 17). » Tunc igitur bene oramus,
rogant, tunc amici noslri veniunt de via ad nos et quando bonum aliquod desideramus?Nemoautem
tanlo quidem de longiori via, quanto longius sunt est qui sacras Scripturas intelligere noa desideret.
ab intelligentia. Oporlet igiturnos habere quid eis Nemo igitur est qui pro his panibus non oret. Sed
apponamus, utinde illorum mentesfamelicas refi- quiaDominusjamcoelos ascendit, etostiumclausit,
ciamus. Quod si non habemus, surgamus media id esl aprsedicationequievit; quiajam puerossuos,
nocte. Haecenim nox, ignorantia est. Legamus, et sanctos videlicet apostolos, in aeternse quietiscubi-
Scripturas perscrutemur. Rogemus Dominum, ut culum secum collegit (934), jamad nos docendum
nobis oculos menlis aperiat, et tres panes illos no- neque ipse, neque illi huc ulterius corporaliter re-
bilissimoset pr£B cnnctis deliciis suavissimos nobis dire possunt. Et hoc est quod ait Noli mihi mo- :

coramodare dignetur (933). Tres enim istos panes, lestus esse, jam ostium clausum est, et pueri mei me-
legem, et prophetas, et Evangelia intelligiraus. De cum sunt in ctibili, non possum siirgere, et dare tibi.
.
quibus Moyses metaphorice ait « Dominus de Sina Nos tamen ab hac molestia, ab hac importunitate,
:

fera cum in fecunditate sobolis, lippitudo Liae

: pientiam, tanquam panem erogantes, per orbem
Rachelis puJchritudini sit praelata. Quapropter faci terrae praedicaverunt.... orandoefficitur, ut accipiat
Ims induigetur ut ascendat monachusad praesula- desiderans intellectum ab ipso Deo, etiamsi homo
lum, quam praesul ad monachatum descendat. » desit, f)er quem sapientia praedicetur. » CaRterum
(932) Est homil. in litaniis majoribus olim Emi- saepius Augustiniis, ut ibid., et serm. 405, n. 4, et
seuo inscripta. epist. 130, ad Probam, de orando Deocap 8, n.l5,
(933) Non inelegans est A. myslicainlerpretatio ;
elc, quern sequilur Isidorus, sive Auctor lib. Alle-
ad quam referri potest illa S. Ambrosii lib. vii, in goriar. Beda ad h. I., etc, explicat singulatim de
Luc, n. 8 n Qui sunt isti tres panes, nisi mysterii
: intelligentia Trinitatis, serm. 105. Subdit explica-
coelestis alimentum ? » et Augustini lib. ii. Qiiaest. tionem aliain de Fide, Spe, etCharitate. S. Bernard.
Evang.,qu. 21 « Quod autem ei dicitur de intus,
: Serm. inrogat. interpretaturpanesveritatis, chari-
jam ostium clausum esse, pueros quoque ejus cum tatis, fortitiidinis, serm. 37. parv. virtules conti-
30 in cubili esse signihcat terapusfamis verbi, cum
; neutiae, humilitatis, charitatis.
nleUigentia clauditur, et illis, qui Evangelicam sa- (934) Beda ad h. 1. t Ostium : amici, divini est
Patkol. CLXV. 13
 :

39S S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 'm

ethabacviolentia non cessemus Ipse enim Donii- A dixisset. Inde et adversus beatum Stephanum falsi
nus ait « Regiium coelorum vim patitur, et vio-
:
testes dicebant : « Hooio iste non cessat loqui adversus
lenti diripiunt illud {Matth. xi, 12). » Bona est locumsanctum,etIegem.Audivimusenimeumdicen-
igitur haec violentia, bonaest haec molestia, et im- lem,quoniamJesusNazarenusdeslruetlocumistum
probitas, et in tantum bona, ut panes, quos nobis {Act. VI, 13). )) Sed haec in Matthaeo planiora sunt.
Dominus pro ipsa amicitia dare non vult, propter XXVI. [Cap. XII.] Dixit autem ei quidam de turba :

improbitatem tamensurgensdetnobisadsufticien- Magister, dic fratri meo, ut dividat mecum hxredita-

tiam et necessitatem. Hoc est enim quod ait : Et tem. At ille dixit ei : Homo, me constituit judi-
quis

ille, si perseveraverit pulsans,dico vobis,etsinon dabit cem, aut divisorem super vos ? Non enim ad hoc ve-
illisurgens, eo quodamicus ejus sit, propter improbita- nerat Dominus, ut agros divideret, vel de posses-
tem tamen ejus surgens dabit ei quotquot habet neces- sionibus judicaret,sed utavaritiam arceret,patien-
sarios. Uude adhuc subditur Et ego dico vobis : tiamadmoneret,etmundicontemptumdoceret(937).
Petite et dabitur vobis ; quaerite, et invenietis ; pul- Unde et alibi ait « Nohresistere malo. Sed si quis :

sate, et aperietur vobis.Omnis enini, qui petit, accipit; te percusserit in dextram maxillam, preebe illi et

et qui qassrit, invenit ; et pulsanti aperietur. Hac alteram et qui vult tecum in judicio contendere, ;

enimlantaverboruml80inculcationemanifesteDo- B et tunicam tuam tollere, remitte ei et pallium ;

minus ostendit, quam soUicitos, molestos, impor- dixitque ad illos Videte, et cavete ab omni avari : !

tunos, violentosetimprobos ad petendumnos esse tia, quianon inabundantiacujusquam vita, ejus est

velit. Unde et quidam ait : Labor improbus omnia ex his, quae possidet {Matth. v, 39). His enim )>

Haec autem, et caetera,

vincit (935). qu» in hoc verbis et eum, qui injuriam faciebat, et enim qui
Evangelio sequuntur, in Matthaeo exposita sunt. patiebatur, ad aequitatem etpatientiam provocabat.
XXV. Vse vobis, monumenta pro-
qui xdi^catis Siquidem non in abundantia vita hominis est, om-
phetarum ; sed non ideo, qui monumenta prophe- nesque diviliae simul cum ipsa vita, brevi tempore
tarum aediticatis, imo quia mala intentione aediti- possidentur. Dixit autem et similitudinem ad illos

catisea, et quia patres vestri occiderunt illos, id dicens : Hominis cujusdam divitis uberes fructus ager
est, quia filii estis illorum qui prophetas occide- Quid faciam, quia
atlulit, et cogitobat intra se dicens :

runt. autem non natura tantum, sed imita-

Filii non habeo, quo congregem fructus meos ? Et dixit :
tione. Quantum enim ad naturam, eorum filii ipsi Hoc faciam, destruam horrea mea, et majora faciam,
quoque aposloli fuerunt. Imitatioae autem unus- et illuc congregabo omnia, qux nata suni mihi, et
quisque illius filius est, quem imitatur. Unde et bona mea, et dicam animx mex : Anima, habes multa

boni dicuntur tiUi Abrahae. Mahs autem dicitur Q bona posita m annos plurimos : requiesce, comede,
:

« Vos ex patre diabolo estis {Joan. vni, 44). » Pro- bibe, et epulare. Dixit autem illi Dominus : Stulte,

fecto testijicamini quod consentitis operibus palrum hac nocte animam tuam repetent a te. Qux autem
vestrorum, quoniam quidem ipsi eos occiderunt, vos parasti, cujus erunt ? Sic est, qui sibi thesaurizat, et

autem sedificatis eorum sepulcra (936). In hoc enim non est in Deum dives. Quam pulchra similitudo, et
ostenditur eos non pietatis vel reverentiee causa, avaris, et cupidis necessaria !Quis enim haec intel-
prophetarum monumenta eedificasse, sed potius ligens, in divitiis spem suam ponet, cum et divitiae
memorise,victoriaeqne,etaudaciaepatrumsuorum : tam facile amittantur, et homo tam subito mo-
qui tales videlicet fuerint, qui ipsos propheta^s occi- riatur (938)? Sic, inquit, fiet omni homini, qui sibi

dere non timuissent. Quatenus hoc omnes videntes thesaurizat, et non est in Deum dives. Thesaurizat

timerent,et nemo adversum civitatem, et templum euim, et ignorat cui congregabit ea. Dives enim
prophetare praesumeret. Inde enim Dominus accu- est inDeum, qui omnem spem suam non in divitias

satur, quasi qui se templum Dei destruere posse ponil, sed in Deum.

intelligentia sermonis... clausumque est, cum illi satoremcoelestiumgestiebat corruptilibus occupare

qui evangelicara sapientiam, tauquam panem ero- cum inter fratres patrimonium non judex medius,
gantes, per orbem terrae pra;dicaverunt, pueri pa- ^ sed pietas debeat sequestra dividere. » Similibus
trifamiliasjamsuntin secreta quietecumDomino.» ferme verbis Beda, ad h. 1. « Merito refutat hic :

(935)Hactenus Hoinil. frater, qui magistro.supernaepacis unitatisquegau-

(936)Chrysoslom. hom. 74 in Matth., n. 1 « Vae : dia comraendanti, terrenae divisionis vult ingerere,
dicit, non quia aedificaut, nec quia patres suos ac- molestiam. )>

cusant sed quia sic facientes, quando dictis se pa-

: (938) Ambrosius
1. all. « Frustra congregat :

tressuosaccusaresimulant, pejoraperpetrant.Quod opes qui se his nescit usurum sicut ille, qui, cum :

enim simulate tantumpatres accusarent, Lucas do- repleta horreanovis messibusrumperentur, exube-
cet, etc. HicmenteraeorumdamnatquacBdificabant rantium sibi fructuum receptacula praeparabat, cui
quia non in occisorum honorem, sed quasi caedes congregaret ignarus. Remanent enim in sfficulo
cum pompa efferentes, et tiraentes, ne temporum cunctaquae saeculi sunt, et praetereunt nobis quae-
injunadirutissepulcris, tanli aususmemoria elmo- cuuquecongreganturhaeredibus:nequeenimnostra
numentum interiret sic sepulcra construebant,
: sunt quaj non possumus auferre nobiscum. Sola
splendida aedificia, quasi tropaeum erigentes, ac virtus coraes est defunctorum, sola nos sequitur
de illorum facinoribus gloriantes. » misericordia, qnae celestium dux praevia raansio-
(937) Ambrosius lib. va in Luc.,n. 122 « Bene : num. pecuniaivihs usuratabernaculadefunctis ac-
terrena dechnat, qui propter divina descenderat.... quirit aeterna. »
llndenoaimmeritorefutaturhicfrater, qui dispen-

.fi
39*; COMMENT. IN LUC. — PARS IF, CAP. XII. 398

"» PARS SECUNDA

XXVII. Sint lutnbi vestri pr^cincti, et lucerngs ar- A et ineftabilesdulcedinis epulas ministrat. Unde et
dentes : et vos similes hominibus exspectantes domi- subditur : Beali servi iUi quos, cum venerit dominus,
num suum, quando revertatur ad nuptias, ut cum ve- invenerit vigilantes. Amen dico vobis, quod prxcinget
Herit, et pulsaverit, confestim apierant ei (939). Quod se, et faciet illos discumbere, et iransiens ministrabit
enim lurubos preeciugere nos Dominus praecipit, illis. De his enimvigiliis Aposlolus ait : « Vigilate,
caslifatis gloriam et observantiam commendat. In justi, et nolite peccare(/ Cor. xv, 34). » Itemque :

umbis enim luxuria dominatur. Uude el diabolo « Vigilate et orate, state in fide, viriliter agite,
dicitur « Virlus ejus in lumbis ejus et fortitudo
: confortaminiin Domino, omnia vestra in charitate
illius in umbilico ventris ejus {Job. xl, II). » De tiant (/ Cor. xvi, 13). » Qui enim sic vigilant, beati
Ecolesia quoque dicitur « Accinxit fortitudine
: erunt. Hos faciet Dominus secum discumbere, et
lumbos suos, et roboravit brachium suum {Prov. per eos transiens ministrabit eis. Undeet discipulos
ixxi, 47). » Itemque « Syndonem fecit, et veudidit,
: suos consolans ait : Vos estis, qui permansistis me-
et cingulum tradidit Chananaeo {Ibid., 34]. » Inde cum in tentationibus meis, et ego dispono vobis, sicut
est, quod sacerdoles in lege balteos et feminalia disposuit mihi Pater meus, regmim, ut edatis et bi-
habere jubentur {Lev. xxviu, 42j, sine quibus ad batis super mensam meam in regno meo. In eo vero,
altare non accedant, neque tabernaculum ingre- B quod ait, quia praecinget se, et quia transiens mini-
diantur. Hisigitur, etsimilibus comprobatur^ quan- strabit illis, quo affectu, quoamore, quibus chari-
tum Deo pJaceat observantia castitalis. Sequitur tatis visceribus eos suscipiat, et in gloriam illis prae-
:

Et lucernse ardentes in manibtis vestris. Ardent enim parataminducat,manifestissimeostendit(943).Non

lucernae nostrae, bene circumquaque fulgeant,
si enimhoc ad lilteram intelligi debet, sedin exteriori
aliosque illuminent et doctrina, et opera nostra. apparatu cordis intentio declaratur. Et si venerit in
Unde etDominusait « Sic luceat lux vestra coram
: secunda vigilia, et si in tertia vigilia venerit, et ita in.
hominibus,ut videntes opera vestrabona glorificent venerit, beati sunt servi illi. Tres enim vigiliae, tria
Patrem vestrum, qui in coelis es[(Malth. v, 16). )> tempora sunt, antelegem, et sub lege, et sub gra-
IUorum enim luceruje exstinotae sunt, qui neque tia (944). Quoniam enim in prima vigilia, neque

doctrina, neque operatione alios illuminant (940). per legem^neque per prophetasmundum Dominus
Debemus autem similes essehominibus dominum visitavit, ideo nihil hic de prima vigilia dicitur. In
suumexspectantibus,quandoadnuptiasrevertatur, secuudaautem vigilianon solum perlegem, etpro-
ne nos imparatos et dormientes inveniat, dominus verumtamen per se ipsum mundum visitare
phetas,
enim noster tunc ad nuptias revertetur, quando dignatusest. Uude Apostolus ait « Multifariam :

sponsam suam, matrem noslram, sanctam videlicet muUisquemodisoIim Deumloquenspatribusinpro-

Ecclesiam, omni corruptione liberam caslis com- phetis, novissime diebus istis locutus est, nobis in
plexibus in aeternae felicitatis thalamum introducet Filio {Hebr. i, 1). » Tertia autem vigilia haec est, in
(941). Venitautem et nunc ad nuptias persingulos qua non solum verum etiam se semper
venire,
dies.quando sanctorumanimas, quae et ipsae illius adesse testatur, dicens: « Ecoe vobiscum sumom-
sponsae, sunt, ad se vocal, et secura in aeternae beati- nibusdiebususqueadl82consummationemsaeculi
tudinis cubiculum collocat (942). Quotidie igitur (Matth. xxviii, 20). » Sequitur : Hoc autem scitote,
Salvator noster nuptias
facit. Quotidie ad se ve- quia si sciret paterfamilias, qua hora fur veniret, vi-
aientibussanctorumanimabusdeliciassummiboni, gilaret utique, et non sineret perfodi domum suam.
Esthomil. Emiseni in Nat. Confess., p. 216,
(939) (941) S. Aug. I. all. num. 1 « Audistis modo :

quam melius dicemus S. Brunonis. EvangeIium,quidmonueritnos,cautosnos faciens,

(940) S. Augustinus serm. 108, aliis 39, de verbis etvolensesse expeditos et paratos ad exspectanda
Dom. cap. 2, num. 2 « Ad continentiam pertinet.
: novissiraa, ut post novissiraa quae sunt in hoc sae-
Sint lumbi vestri accincti ; ad juslitiam pertmet et : culo metiienda, succedat reqiiies quae non habet fi-
lucermeardentes.n S.FuIgentius,serm. dedispen- I nem.... Ad hanc exspectationem, et propter hanc
Jationibus, num. 9 « In lumbis itaque concupi-
: spem Ghristiani facli sumus. Nonne spes nostra
«centia carnalis ostenditur, in lucernis vero lides, non est de hoc saeculo ? Non amemus saeculum. »
»1 charitas Christiana monslratiir. Jubens igitur D (942) Notissima verba S. Gregorii, hom. 15 in
Oominuslumbosnostros praecingi, concupiscentias Evang., num. 3.
larnis sine dubiopraecipitrefrenari. Imperans au- (943) S. Greg. 1. all., num. 4 « Praecinget se, :

rem ut lucernas ardenles habeamus, hoc utique id est, ad retributionem praeparabit, et faciet illos
lubet, ut ex lumine verae fidei splendeamus, et discuinbore, id est, et aeterna qiiiete refoveri. »
lancta; charitatis operibus ferveatnus. Jubens ut (944) Aliter S. Gregorius num. 5 « Prima quippe :

iotlumbi nostri praecincli, mandat ut mala desi- vigilia primae aetatis custodia est..., Pueritia. Se-
ieria atqueopera fugiamus; jubens utsintlucernae cuiida adolescenlia vel juventus.... Tertia autenj
lostrse ardenles, monetut bona dihgamus, atque seneclus accipitur. »
aciamus. »
 399 S. BRUNONIS EPISCOPl SIGNIENSIS m
Quia igitur nescit, quia dormiens negligit, saepe do- A tem. Tanta enira utunusquisque
ibi concordia erit,

mus perfoditur, et quidquid in eamelius est, fit ra- quasi;major veneretur ab omnibus, et quasi minor
pina lalronum. Vos autem esloteparati, estote sol- veneretur oranes. Non est igitur inconveniens, ut
liciti, et quia unam illam horam nescitis, omnibus unusquisque ibi super omnia constituatur (947).
horis vigilale, ne in illa una hora incauti et dor- XXVIII. Ignem veni mittere in terram, et quid volo,
mientes inveniamini. Et hoc est quod ait Ideo et : nisi ut accendatur ? Hoc autem exponit Baptismo :

vos estoie parati, quia qua hora non putatis, filius ho- autem habeo baptizare, et quomodo coarctor, usque
minis veniet. Ait auiem ei Petrus : Domine, ad nos dum perficialur ? De hoc enim igne, et de baptisrao
dicis hanc parabolam, an et ad omnes ? His enim Joannes Baptista sic ait « Qui autem venit pos :

verbisintelligere possumus, quaedam specialiter ad me, fortior me est, et ipse vos baptizabit in Spiritu
discipulos, quaedamgeneraliteradomnesDominum sancto, et igne [Maith. m, H). » Veniens igitur
dixisse ;
quaiia sunt : a Nolite cogitare decrastino Dorainusignera sancti Spiritus raisit in terram, ac-
(Matlh. VI, 34) ; » et : « Nolite sollicili esse animae cendil, et iliuminavit corda fidelium, baptizavit, e
vestrae, quid manducetis, neque corpori, quid in- mundavit, suoque nos a peccatis nostris sanguine
duamini (Luc. xu, 2?), » et multa alia. Dixit autem lavit (948). Hoc autem quo desiderio egerit, ex eo
Dominus : Quis putas est fidelis dtspensaior, et prii- g manifestatur, quod se coarctari dicit, usque dum
dens, quem Dominus supra familiam suam,
constituit perficiatur Puiatis, quod pacem veni dare in terra ?
:

ut det illis in tempore iritici mensuram ? Beatus ille Non, dico vobis, sed separationem. Non solum, in-
servus, quem, cum venerit Dominus, invenerit iia fa' quit, accendere, verum etiam a se dividere, et se-
cientem. Gonstat igitur, quod non solis apostolis, parare, terram veni. Erunt enim ex hoc quinque
sed et caeteris Ecclesiae ministris, et dispensatori- in domo in una divisi, tres in duos, et duo in tres
bus, episcopis videlicet et sacerdotibus, ista dican- dividentur. Pater scilicet in filium, et filius in
Hos enim constituit Dominus superfami-
tur (945). patrem suum. Maler in filium, matrem.
et filia in

liam suam. Hosconstituit super Ecclesiam, et do- Socrus in nurum suam, et niirus in socrum suam.
mum suam, ut eamregerent, eam docerent, ei ne- Sex enim isti esse videntur sed non sunt nisi ;

cessaria ministrarent, et tritici mensuram pro tem- quinque quia raater, et socrus una, eademque ;

pore darent. Hocenim triticumdoctrina Evaugelica persona est (949). Kt in primitiva quidem Ecclesia
intelligitur quamnon solum ad mensuram, sed et
: saepe factum est, ut omnes hi quinque in una do'
suo tcmpore dare oportet. Nonenim omne tempus mo manentes, tres ex eis contra duos, et duo con-
aptum est doctrinae, nec aequaliter omnibus, ncc tra 183 fJ^^s dividerentur, aliis Christi fidem de-
omnia omnibus praedicare convenit (946). Fidelis P fendentibus, atque allis impugnantibus.
igitur dispensator, et prudens diligentissime consi- XXIX. [Cap. XIII.] Aderant autem quidam ipso in
derare dcbet, quando, et quid, quantum unicui- tempore nuntiantesillide Galilxis, quorum sanguinem
qne tribuat. Unde et in lege quibusdam sacrifioiis Pilaius miscuit cum sacrificiis eorum. Et respondens
solis sacerdotibus, quibusdam et aliis vesci licitum dixit illis : Putatis, quod hi Galilaei prse omnibus Ga-
erat.Locus quoque, et tempora erant constituta, in lilseis peccatores fuerunt, quia talia passi sunt ? Non,
quibus ea offerre licebat. Beatus igitur ille servus, dico vobis ; sed nisi pseniientiam habueritis, omnes
quem, cum venerit Dominus, invenerit ita facientem. similiter peribitis. Et sicut illi decem et octo, supra
Unde autem sit beatus, audiamus : Vere dico vohis quos cecidie iurris et Siloa, et occidit eos ; putatis
quia supra oninia, quae possidet, constituet illum. Su- quia et ipsi debitores fuerunt proeter omnes homines
pra omnia quidem unusquisque constituitur, quia habitantes in Jerusalem ? Non, dico vobis ; sed si non
omnia ei obediunt, ejusque omniafaciunt volunta- pcenitentiam habueriiis, omnes simililer peribitis.

(945) S. Fulg., serm. 1 de dispens. num. 3 « Ne : seraetipsum, Veritasdicit Quis, puta, est fidelts dis-
:

quis autera nostrura solos apostolos dispensatores pensator et prudens... ut det illis in tempore tritici
factosexistimet.... ipse 15. Apostolus episcopos quo- tnensuram'? Per mensurara quippe tritici exprimitur
que dispensatores esse ostendens, ait Oportet epi- : D modus verbi, necum angusto cordi incapabile ali-
scopum sine crimine esse, sicut Dei dispensatorem. quid tribuitur, extra fundatur, » etc
Servi ergo patrisfamilias sumus, dispensatores Do- (947) Hactenus homil.
mini sumua; meusuram tritici, quam vobis eroge- (948) S. Arabr. lib. vu in Luc, n. 131 « Ignem :
^
mus, accepimus. » venimiliere in terram, non utique illum ignem con-
(946) S. Greg. lib. n, hom. 8 in Ezechiel, expli- sumptorembonorum,sedbonaevoIuntatisauctorem,
cans cur apostoli dicantur portae interiores, et ex- qui aurea dominicae domus vasa meliorat, fenum
teriores Ipsi nobis exteriores simul, et inte-
: vero consumit et stipulam,ac soecularia omnia mundi
r
riores portae sunt. Cum enim adhuc inchoantibus voluptate concreta, perituraeque opus carnis exurit
non alta et raystica, sed quaedam quae capi prae- ignisille divinus,qui flammigerabatinossibus pro-
valent praedicant, portae exteriores sunt cum : plietarum, etc. Vide S. Joan. Chrysost. hom. 4 in
vero perfectisprofunda etmysticaloqiiuntur, portae Act., n. 2 S.Greg., hora. 30 in Ev., n. 6.
;

interiores. » Idem Reg. Past. par. in, cap. 39 : (949) S. .\mbros. num. 137 « Qui sunt enim :

« Scienduui vero est praedicatori, ut auditoris sui quinque, curasexpersonarum facta videatursubje-
animum ultra vires non trahat, ne, ut ita dicam, ctio, patris, etfilii, et raatris, et tiliae, et socrus, et
dum plusquam vaiet tenditur, mentis cordarura- nurus? Quauquam eademmater quaesocrus accipi
patur.Allaenimquaequedebent multisaudientibus possit quae enim materest filii, socrus ejus uxoris*
:

COntegi, et vix paucis aperiri. Hinc namque per est, » etc.

 ;

401 COMMENT. IN LUC — PARS 11, CAP. XII. 402

Horum enim historias uos non habemus (930). In- A exciiletur, et in ignem mittelur (Liic. iii, 9). » Ut
telHgere tamen oporlet, aliquos Galilaeos sacrili- quid etiam terram occupat ? Tales enim arbores in-
cantes, Pilatum inter ipsa sua sacriticia occidisse, utiliter lerram occupant, cteterisque impedimentura

et siceorum sauguinem ipsis eorum sacrificiis mi- faciuiit,elearum umbra nociva caeterffi arborescir-
autem lurrem aliquam in Siloa
scuisse. Similiter cumpositffi corrumpunlur
uva enim, ut dici solet, :

cecidisse, suoque casu hos, quos modo Dominus ab uva trahit livorem, et una ovis morbida lotura
dixit, hominesoppressisse. Pulabantautem, ut fieri gregemdissipat,etinodicumfermentum totammas'
solet, eos prte cseteris nequiores esse, quia eos tam samcorrumpit et: «Qui tetigerit picem, inquina-
;

mirabililer periisse contigit. Sed non csl ita. .Mors bitur ab ea {Eccti. xiu, i). » At ille respondens
enim, qualiscunque nec justum damnat, nec
sil, dixil illi : Domine, dimitte illam et lioc anno, usque
peccatoremjustihcat.Quodautemait: Nisipceniten- dum fodiam circa iUam, et mittam stercora, et siqui-
tiam habueritis, omnes simililev peribitis, non de cor- dem fecerit fructum : sin autem in futurum succides
poris, sed de animae morte, iatelligere con venit. .Non eum. Sic autem et Samuel pro arbore infrucluosa,
enimintersacriticia, velturrisruinapereuntomnes, ue succideretur, orabatlugens Saulem cunctisdie-
qui pceniteutiam negligunt. hns{IReg. xi, 3o). Fodit euim episcopus circa ficul-
XXX. Dicebat autem hanc similitudinem : ^7'6o- b rieam, quandopeccatorisfacta, omnemque ejus vi-
rem fici habebat quidam plantatam in vinea sua, et tam, et pravitatemper illius confessionem diligen-
venit quxrens fructum in illa, et uon invenit. Dixit tissime investigat. Deinde vero et circa illam ster-
autem ad cultorem vineas Ecce anni tres, ex quo
: cora mittit, dum illiuspeccata quam turpia, quam
venio quxrens frtictum in ficulnea hac, et non invenio. inhonesta, et fctidafuerint ostendit (953). Stercora
Succide ergo illam : ut quid etiam terram occu- euimcirca ficulneamposuerat Apostolus, quidice-
pat (9ol)? In hac enim similitudine, quanta sit Dei bat : » Quem ergo fruclum habuistis tunc, in qui-
patientia,quanta sit et hominis negligentia mani- bus nunc erubescitis? » {Rom. vi, 21.) Unde et
festatur. Deienim ager et vinea, mundus dicitur, David, horum stercorum fetorem sentiens, ait
cujus arbores, et vites homines sunt, et aliae qui- « Putruerunt, et corruptse sunt cicatrices meae,
dem fructuosae, aliae vero infructuosae. Hujus autem 184 ^ ^3.cie insipientiae meae {Psal. xxxvii, 6). »
vineee cultores, episcopi sunt, et sacerdotes. Tres .Nequeenim aliter peccator sanari potesl.nisiprius
autem anni, tempora sunt, ante legem, sub
tria suorum vulnerum fetorem sentiat, et sentiendo
lege (9b2), et sub gratia. Toties enim ad vineam abhorreat. Erat autem docens in Synagoga eorum
suam Dominus veuit, loties in ejus arboribus fru- sabbatiSj et ecce mulier, quse habebat spiritum infir-
ctum qu8erit,quoties homines respicere et visitare (- mitatis annis decem et octo, et erat inclinata, nec
dignatiir. Est igitur ficulnea infructuosa, humana omnino poterat sursum aspicere. Quam cum vidisset
naturasecundum partemmalorum, idestunusquis- Jesus, vocaviteam ad se, et ait illi : Mulier, dimissa
queiniquusetinfidelis. Pertresigilurannosadhanc es ab infirmitate tua ; et imposuit illi manum et con-
ficuIneamDominusvenit,etfructumineanoninvenit; festim erecta est, et glorificabat Deum. Hoc enim,
quoniamtalesarboresnequeanteIegem,neque sub quod in muliere curva Dominus egit, expositio eo-
lege, nequesubgratiain hac vineadefuerunt sfepe ; rum est,quoe de ficulnea infructuosa dicta sunt.
enim plus ficulneis infructuosis, quam arboribns Unum enim, idemque significat et mulier curva, et
fructiferis haec mundi vinea abundare videtur. Pauci ticuIneainfructuosa.IIIe enim homocurvusest,qui
enim suntboniadmalorum comparationem. «Multi terrenis voluptatibusdeditus, solaterrenaet trans-
enim sunt vocati, ut Dominus ait, pauci vero electi itoria diligit, ad coelestia contemplanda mentis
{Matth. XXII, 14). o Sequitur : Succide ergo illam. oculos non erigit, et seternae felicitatis divitiasnon
Quia, inquit,infructuosaest, quia inutilis est, quia requirit (954). Hunc autem si Dominus tangat, et
boni operis fructum non reddit, succide illam. suae misericordiae manum super eum ponat, statim
« Omnis enim arbor, qusenon facit fructum bonum, erigitur, et terrenorum oblitus, coelestia contempla-

D
(9bO) Bene A. caute historiam hanc attingit,
et tata,hoc est ad auctoris sui similitudinem creata
de qua nobis non constat, ut Calmet, aliique adno- est.Sed Deo quaereuteper triennium fructum dare
lant. Suntquiadeam seditionem referunt, de qua negavit,quia antelegem, sub lege, sub gratia obe-
Act. V, 37. Alii quibus factum hoc anliquius vide- dire despexerit. Ambrosius num. 160; S.
» Alii S.
tur sedantiquiussane,quamuteiconveniantEvan- Hierou, ad etc, Synagogam interpre-
.\Ialth. xxi,
gelica verba nuntiautes illi de Galilceis) maluntin- tautur. De priore interpretatione (quara ideo anli-
lerpretari de Samanlauis tiiinultuantibus, quorum quain esse oportiiit) S. Ambrosius n. 172: « Hi
multos Pilatus oecidit, ut narrat Josephus AA. lib. (qui eo raodo inter[)retantur) in nullo distant, nisi
xvMi, cap. 4. Saraaritanos vero dici aiunl origine qiiod pro specie genus eligiint. »
ii patria, Galiiceos sentaet h;eresi. Vid. Uaronium (95.'OBeda: u MUtamstercora,'ides{, maloruraquae
id an. 1, n. 01, et Interpretes, qui do alia historia fecit abomiuatione ad aniraura reducam, et com-
:asus lurris Siloe multo magis, eam iguotam esse punclionis gratiam, quasi de putredine stercoris
penitus, et solum ex hoc loco haberi, fatentur. exsiiscitem. »
Esthomil. Emis. Dom. Vacat,pag. 185, in-
(951) (934) Ambrosius lib. ui in Hexaem, c. 12, n. 50 :

;ersublatas a S. i5runone recensenda. « Nihil eniin magis mentem onerat, quam istius
(932) Beda ad li. I. « Potest h;ec arbor fici ge-
: mundi sollicitudo.et cupiditas vel pecuniee vel po-
leris humanidesignare naturam; quaebene plan- tenliae. Quod tibi demonstralur in Kvaugelio, cum
 » ;

403 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS m

tur. Respondens autem archisymgogus, indignans, A quia se victos esse videbant isti vero gaudebant, :

quia Sabbato curasset Jesus, dicebat urbx : sex dies quia et in verbis, et in miraculis Christi virtutem,
sunt, in quibus oportet operari. In his ergo venite, et et gloriam cognoscebant (957).
curamini, et non in die Sabbati. Male enitn archi- XXXI. /« ipsa aie accesserunt quidam Pharisaeo-
synagogus legem intelligebat, qui pietatis et mise- rum dicentes illi : Exi, et vade hinc, quia Herodes
rieordiffiopera in Sabbato tieri nolebat. Lex enim vult te occidere. Et ait illis : Dicite vulpi illi : Ecce
non liberale opus in Sabbato, sed servile fieri prohi- ejicio daemonia, et sanitates perficio, hodie, et cras;
buit. Bonum enim opus oiimi die tieri licet (95o) et tertia die consummor. Verumtamen oportet me
malum autem nuUo. Respondit autem ad illumDomi- hodie, et cras, et sequenti ambulare, quia non capit
nus, et dixit : Hypocrita, unusquisque oestrum in sab- prophetam perire extra Jerusalem. Vulpis enim calli-
bato non solvit bovem suum, aut asinum a prsesepio, dissimumanimalest,quod semperinnocuis avibus
et ducit adaquare^i Si, inquit, in sabbato operari insidiatur. Unde et non immerito Herodes, vulpis
nonlicet, curergovosin sabbato bovem etasinum vocatur, qui et Joannem Baptistam interfecerat,
ad potum ducitis ? Hoc enim opus servile est, quod et Christum Dominum nostrum occidere conabatur.
si ad litteram intelligatur, omnimodo in Sabbato Ecce, inquit, ejiciodaemonia, quae ipso Herode valde
lege fieri prohibetur. Merito igitur hypocritavoca- B fortiora, et potentiora sunt, etsanitateperficio, quod
tur, qui non in his, quibus debet, sed in his, qui- utrumque virtutis et potentise signum est. In mea
bus nondebet, Sabbatum veneratur, mala consen- igilur essepotestate, et vivere, et mori manifestum
tiens, et bona reprehendens. Vobis, inquit, hypo- est. Sed quid per cras, nisi omne futurum tempus
critae, vobisbovem, et asinum in sabbato a praese- intelligitur?Tertiaautem die consummatus estDo-
pio solvere, et adaquare licet mihi autem hanc fi- ; minus quia die resurrectionis quae terlia est a die
liam Abrahse, quam alligavit satanas ecce decem el passionis, 185 decoreminduit, induitDominus for-
octo annis, a vinculo isto solvere non licuit? Quod titudinem et preecinxit se virtute, ut totus integer,
enim valet in minori, valet et in majori. Quod si et consummatus nihil ulterius in se diminutionis et
etiam in minori non valuisset, Ip. lu. jori tamen mutabilitatis sentiret, nullisque, utprius, passioni'
repreheudi non potuisset. Quis enim reprehendat, bussubjaceret.Quoniamautemait: Ettertiadtecon-
quodDominus agit? Idipsumautemper hosdecem summor, ne aliquis fortasse eum putaret statim die
et octo annos, et per tres annos superius positos tertia moriturum, addidit dicens Ver^umtamen :

significatur. Tunc enim sex, id est sexies tres, de- oportet me hodie, et C7'as, et sequenti ambulare.
cem et octo liunt. Ponamus agitur sex annos ante iJnde manifestumest, nondiemalteram, sed potius
legem, sex sub lege, sub gratia sex, et erunt C futurum tempus,cras indetermiaate signiticare (958)
et

decem et octo (956). In his enim omnibus, nec ti- Sequitur: Quia non capit prophetam perire extraJe-
culnea infructuosa defuit, nec muHer curva, quam rusalem. Hoc autem non de omni, sed in illo pro-
sanaret Jesus.Hanc autem mulierem, quiaSatanas pheta dicit, de quo et alibi ait « Non est propheta :

eam alligasse dicitur, propter peccata sua hanc sine honore, nisi in patria sua {Malth. xiii, 57), » se
aegritudinem incurrisse intelligere possumus sicut ipsumvidelicetprophetamvocans. Hunc autem nori
et ille, cui Dominus ait: « Vade, et jam noli pec- capit, non suscipit, non consentit Dei providentia;
care, ne deterius tibi aliquid contingat {Joan. vin, Dei dispositio,etsermo prophetarum,perire,etmor:
11). » Et cum haec diceret, erubescebant omnes adver- extraJerusalem. Sic enim ante temporapraetinitua
sarii ejus, et omnis populus gaudebat in universis quas et dispositum fuerat, neque aliter tieri possibih
gloriose fiebant ab eo. Et iili quidem erubescebant, erat, sed tantum in Jerusalem, et non alibi eua

legis quia illa mulier, quae habebat spiritum infir- cap. 4, serm. 110, n. 2.
mitatis, inclinala erat, ut sursum respicere non (957) Hact. homil.
posset. Curvata enim eratanima ejus, quae inclina- (958) S. Augustinus lib. vi contr. Julian., cap
batur ad terrena compendia, et coelestem gratiam D 19 « Dominus in Evangelio
: Ecce, inquit, ejicii :

non videbat. Respexiteam Jesus, et vocavit, et std- dsemonia, et sanitates perficio hodieetcras, et tertu
tim mulier onera terrena deposuit. » S. Gregor. die consummor. Post multum tempus quo hoc di
hom. 31 in Evang. n. 6: « Omnis peccator ler- ctum passiisesl Domiuus. Mentiri non potuit
est,
rena cogitans, coelestia non requirens, sursum re- Intelligitiu-ergosic.Expulsiodaemoniorum,remissi(
spicere uon valet quia dum desideria interiora
: peccatorum est, eteo utique,quod diabolus, pecca
sequitur, amentis suae rectiludine ciirvatur, ethoc torum pateratque origo sit, per id quod eflBciturii
sempervidet,quodsine cessatione cogitat...et quia quodefficil. Et utique expiilsio dsemoniorum, es
ad coeleste desiderium non assurgit, quasi mulier remissio peccatorum... Perfeclio sanitatum, dun
inclinata sursum respicere nequaquam potest. de die in diem proticil Ecclesia, et corruptionis, cu
(955) S. Ambros. ad. h. 1. n. 174 « Nou operis :
j us reatus ablatus est, passio quotidiana renovatioai
boni, sed mali feriae sunt. » minuitur.Tertia consuuimaturdumresurreclionen
(956) BedaQuae bene decem et octo annis fuit
: « in se ipsoinitiandam monstravit Ecclesiae, qua a(
curvata, qui numerus ternariosexies ductopertici- incorruptioniscousummationem,summamqueper
tur, quia videlicet eam, quaein testimonio legis, in venial sanitatem. Se vero consummari dixit. Etini
yaticinio prophetiae, et in revelatiourt gratiae per in- lium etfinisipse ; ipsecaput etplenitudo corporis
tirmaopera langiieret, ostendit. » Vide mysteriade in suis ipse. perticitur. » Ineamdemferm
membris
hoc numero apud S. Augustin., de Trinit. lib. iv, sententiam V. scribentem Bedam.
 :

F
403 COMMENT. IN LUC. - PARS II, CAP. XIV. 406

occidi oportebat. Frustra igitur eum occidere niti- A ab aqua dicitur. Ilydropicus autem, quamvis aqua
tur Herodes, quia et tempus, etdies, et locus, ubi, plenus semper lamen sitiens, bibendo satiari
sit,

et quando Dominus occidatur, disposila sunt, et non potest.Unde et non immerito avarosdesignat,
mutari non possunt. qui, tanto plus habent, tauto plus habere deside-
X.WII. [Cap. XIV.] Et faclum est, dum intraret in rant. Neque vero habendo satiantur, quia insatia-
domum cujusdam principis Pharis.rorum sabbato bilis amor (962) habendi, avaritia definitur. 186
manducare panem^ et ipsi observabant eurn (9.S9). In Hos autem, convivium veniant, et si ibi
si ad Christi
eo enim,quodad panemmanducandum indomum abstinentiam discant, ut quid appetere, et quid
principis rharisaeorum Dominum intrasse evan{?e- abjicere debeant, intelligant, sanat Jesus. Dicebat
lista scribit, eum solis necessariis contentum, et autem et ad invilatos parabolam, intendens, quomodo
non deliciosis cibis inhiasse ostendit : proeserlim primos accubitus eligerent, dicens ad illos : Cum
cum neque in ipsius principisdomo aliud mandu- invitatus fueris ad nuptias, non discumbas in primo
cassedicatur. In pane tamen, qui in omnibus cibis loco, ne forte honoratior te sit invitatus ab illo, et

principatum tenet.omniaciborumgeneraintelligere veniens is, qui te, et illum vocavit, dicat tibi : Da
possumus. UndeetdeEccIesiadicituriQuiaupanem huic locum ; et lunc incipias cum rubore novissimum
otiosa nou comedit {Prov. xxxi, 27). » (960) El ipsi, B locum tenere. Sed cum vocaius fueris, vade, et re-
inquit, obseroabant eum, id est, insidiabantur ei, ut vel cumbe in novissimo loco, et cum venerit, qui te invi-
inejus verbisaliquidaudirent, velinejusaclionibus tavit, dicat tibiAmice, ascende superius. Tunc erit
:

aliquid viderent, umle eum reprehendere et accu- tibi gloriacoram discumbentibus. HcBC autem subin-

sare potuissent (961). Quorum, inquam, voluntatem ferens exponit, dicens Quia omnis qui se exaltat :

Dominuscognoscens, eisdemipsismateriam dabat, humiliabitur, et qui se humiliat exaltabitur. Invita-

inqua suae intentionis iniquitatem decJararent. Hoc tus enim Dominus ad convivium, considerans, et
enim sequentia manifestant. El ecce quidam hydro- intendens, quomodo digniores, etprimos accubitus
picus erant ante illum. Haec est enim materia, qua et omnes eligerent, et quomodo singuii se caeteris an-
Chrisli virtus, el Pharisseorum perfidia manifeste- hanc eis parabolam
teferre et exaltare desiderarent,
tur. Et respondens Jesus ad legisperitos, et ad Pliari- dixit, qua? ad lilteram quoque intellecta, cunctis
Sreos, dicens : Si licet sabbato curare ? At illi tacue- honestatem diligentibus, et verecundiam (963) ti-
runt. Ipse vero apprehensum sanavit eum, ac dimisit. mentibus valde utilis et necessaria est. Dat enim et
Respondens utique Jesus sed cogitationibus re- : minoribus gratiam, et majoribus reverentiam. Sed
spondit. Cogitabant enim Phariscei, et intra se quia parabola dicitur, aliquid aliud praeter iitteram
dicebant Ecce hydropicus adestet sabbatum est Q significat. Videamus igitur, quae sunt istae nuptiae,
:

videamus, quid ipse agat. His igitur cogitationibus qui sint et illi, qui ad nuptias invitantur. Istae enim
respondens Dominus ait Si licet sabbato curare ? : nuptiae quotidie in Kcclesia fiunt. Quotidie Domi-
At illi utrobique timentes tacuerunt. Si enim dixis- nus nuptias facit, quia quotidie fideles animas sibi
.rent, quia hcet, jam non erat in quo eum repre- conjungit, aUis ad baptismum venientibus, aiiis
hendere possent si vero dixissent, quia non licet,
: hiac ad coelestia regna migranlibus. Ad has enim
timebant sibi, quia et ipsi multa in sabbatis opera- nuptias omnes invitati sumus, quicunque Christi
bantur. Tacuerunt igitur. Ipse vero sanavit eum, fidem, et signaculum suscepimus. Hic illa mensa
ac dimisit. Etquia jam ei insullare, et euin repren- nobis apponitur, de qua dicitur « Parasti in con- :

hendere cogitabant, utpote qui contralegem fecis- spectu meo mensam adversus eos qui tribulant me
set, praeoccupavit eos, et respondens dixit Cujus {Ps. xxH, o). » Hic panes propositionis, hic vitulus
:

vestrum asinus, aut bos in ptcteum cadet, et non con- saginatus, hic agnus, qui tollit peccata mundi, hic
tinuo extrahet eum die sabbati ? Et non polerant ad panis vivus, qui de coelo descendit, hic calix novi
hxc respondere illi. Quid enim respondereut, qui testamentiappouiturnobishic, Evangeliaetaposto-
setamevidentisyllogismoconclusosessevidebant? lorum Epistolae, hic Moysis et prophetarum libri,
Sed videamus quid hydropicus iste significet; si-
\
Q quasi quaedam fercula deliciis omnibusreferta ap-
gniticat enim aliquid. Ilydropisis enim, infirmitas ponuntur nobis. Quid igitur amplius quaerimus ?

(9o9) Est nom. Emiseno male attributa Dom. slolus : Observale eos, qui dissensiones et offendicula
I XVIi post Pentecost., pag. 169. faciunt. »

(960) S. Ilier. lib. ui, in Isai., explicans illud, (902) S. Gregor., lib. xiv Moral., cap. 5 : « Quid
I
cap. lu : Dominus auferet ab Jerusaiem omne robur est ergo quod aute Pharisaei hydropicus cu- domum
I
panis el omne robur aqu^E, scribit « Korlitudo panis : ratur, nisi quod peralterius aegritudinem corporis,
I
elfortiludo aquae proomni cibo,et potu accipitnr;» in allero exprimitur aegritudo cordis ? Ilydropicus
atque in hujus rei contirmationeui atrert illaScri- quippequoamplius biberit, ampUussitit; et omnis
pturae : « In sudore vultus tui comedes panem avarus ex potu silim multipiicat quia, cum eaquae ;

I
luum : » et : t Non
paue vivit homo. »
in solo appetit adeplus fiierit, ad appetenda alia amplius
(961) Vetus A. commeutarii in Epistol. ad Philip- anhelut. » Gregorii verba describit lieda ad h. I.
penses, iuter opera S. Hieronymi, explicans verba: (963) Hinc. Proverb. xxv, 6, 7 Ne gloriosus ap- :

Et observate eos, qui ita ambulanl a Uupliciter, in- : pareas coram reqe, et in loco magnorum ne sleteris.
quit, dicitur observare, vel ad imitandum, ut hic ;
Melius esl enim, ut dicatur tibi : Ascende huc, quam
vel ad cavendum, sicut ad Romanos xvi ait Apo- ut humilieris coram principe.
407 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 408

Quid primos accubitus eligimus ? Ubicunque eaim A suis discipulis ait « la viam Gentium ne abieritis, :

sedemas,omnibusabuQdamus,etnihiloiQdigemus. et in civitates Samaritanorum ne intraveritis, sed

Verumtamen quicunque es qui primos hic aocubi- potius ite ad oves quae perierunt domus Israel. Eun-
tusquaeris, vade,etrecumbe in novissimoloco.Non tes 1S7 aiitem praedicate diceates, quia appropin-
lesuperbia elevet, non scientiainflet, non nobilitas quavit regaum coelorum {Matth. x, o-7). » Hoc est
extollat sed quanto major es, humilia te in omnibus
; enim quod hic dicitur Quia jam parata sunt omnia :

et coram Deoinvenies gratiam, ut suo tempore di- « Mortuos suscitate, leprosos mundate, daemones

catur tibi : Amice, ascende superius : et tunc erit ejicite, quaegratis accepistis, gratisdate(t6jd., vni,
tibi gloria coram simul discumbentibusno- {96^k). In seq.) »Euntes igiturservi dixerunt invitatis, utve-
vissimo quidem loco, quaQtumadse, recurabebat nirent. At illi coeperunt omnes simul excusare. Ad
Moyses, quem cum Domiuusad locumsuperiorem hanc enim coeaam jam aate iacarnationem Christi
invitasset, et ad filios Israel mittere voluisset, re- omnes Judaei invitati fuerant. Hd hancet patriarchae,
spondit : « Obsecro, Domine, mitte quemmissurus et prophetee eosinvitaveraat. IUi autem veaire ao-

es ; non enim sum eloquens {Exod. iv, 13) » neque

; lueruot (969), sed coeperuat omaes simul excusare.
tanti, ac si dicat, officii dignus. Saul quoque, cum Primus dixit : Villam emi, et necesse habeo exire, et
humilis essetinoisulis suis, rex a Domino constitu- B videre illam ; rogo te, habe me excusatum. Et alter
tus est. SicetJeremias in primum locum ascendere dixit : Juga bovum emi quinque, et eo probare illa ;
timens, dicebat « A, a, a, Domine Deus, ecce ne-
: rogo te, habe me excusatum. Et aiius dixit : Uxorem
scio loqui, quia puer ego sum {Jer. i, 6). » Primus duxi, et ideo non possum venire. la illo eaim qui
igitur accubilus primus inEcclesia locus, non am- villamemit, avaritiam ia illo, qui emitquiaque juga
;

bitione, sed humilitate,non nummis (965), sed vir- bovum,falsamreligioaem ;ia illovero, qui uxorem
tutibus quaerendus est. Ad hunc igitur el pueri.et duxit, luxuriara, et carnis voluptates cognosci-
loqui nescientes, adhuc indocti, et indisciplinati mus (970). Multos enim haec tria separant aregno
ascendere fimeant, ne forte dicatur eis : Da huic Dei. Villam enim emit.quihuj us mundi possessiones,
locum, et tunc incipias cum rohnrc vovissimum lo- divitias, honores et dignitates quasrit. Ad hanc au-
cum tenere. Omnis enim qui se exaltat humiliabitur, tem villam ille exire, semperque eam videre desidc-
et qui se humiliat exaltabitur (966). rat, qui in his multum delectatur, omnemque suam
XXXIII. Homo quidam
fecit cvenam magnam, et spem in eisponit.Talibusautem siquandoepiscopi
vocavit multos (967). Hicenim homo ipse est, qui etisacerdotesmeliora persuadeant,promittunt sefa-
heecloquitur, Jesus Christus Domiuus noster (968). cere quod eis praecipitur, sed impedimenta obji-
Magna autem ejus ccena hiec Evangelia sunt, quae p
ciuat, excusatioaes objiciuut, et ut ipsi pro eis
ipse nobispraeparavit.Quse etnosquolidie legimus, Deum depreceotur, exoraot. Hoc autem quid est
legendo comedimus, raentem reficimus. Magna et aliud dicere, aisi me excusatum ?
rogo le, habe
quidemesthaeccoeQa,cunctisquedeliciispiena,qu8e Quioque autem juga boum, quioque suot libri
omnia omnibus sufficieoler ministrat. Ad hancau- Moysis (971). Hos autem Judaei emeruot, pro his cir-
tem coeuam vocavit Dominus multos^Judaeos scilicet cumcisi sunt, pro his decimas, etprimitias, et sa-
et geatiles sed Judasos primum, deiude geatiles.
; crificia offerunt. Hos tamennondum probatos ha-
Quia eaim Judaei venire nolueruiit, gentiles vocati beot, quia aondum eos intelligunt. Si enim eos
sunt. Unde et subditur Et misit servos suos hora : intellexisseot, ouUa esset excusatio, quio ad hauc
csenae dicere invitatis ut venirent, quia jan parata coeoamveoisseat.Sedquiaeos ooaiotelliguot, dum
Tunc
sunt omnia. Et coeperunt omnes simul excusare. eos veoerari sesimulant, suamjustitiamquaereotes
enim primum servos suos Dominusmisit, quando statuere, justitiae Dei noo suot subjecli. Ut enim

(964)Beda ad h.I. « Aperta quidem adlitlerain : (969)S. Augustious, serm. 112: «Quisuotinvitati,
est haec admooitio Salvatoris, doceos humilitatem nisiperpr8emissosvocatiprophetas?Quando?OIim,
noasoluraapudDeum.sedeliamapudhomioesesse ex quo ruittuntur prophetae, invitant ad coenam
laudabilem. Sed quooiam haocevangelista oou fru- D Ghristi, mitluntur ergo ad populum Israel. Saepe
stra parabolam vocat, breviter iotueudum quid raissi suut; saepe vocaverunt, ut ad horara coeoae
etiam mystice significet. Nuptias appellari Chrisfi et veoirent. lUi autem iuvitaates acceperunl. Quid est,
Ecclesiie conjunctioaera, raultis locis apparet...Has invitaolesacceperuut, coenam repudiaveruot? Pro-
ergo nuptias quisquis iovitatus adierit, id est Eccle- phetas legeruot, et Christum occideruot. »
siae se membris fidei gratia conjuuxerit, oon dis- (970) S. Auguslio. 1. all. « Tres fueruot excusa-
cumbat in primo loco, hoc est ooo se de raeritis tiooes... lu villa empta, domioatio notatur... Boves
gloriaodo, quasi caeleris subliraior extollat. » terrara versaot: suntauterahomiaesremoti aflde,...
hoc cootra Simooiacos A. profert. nolunt credere aliquid, nisi ad quod sui corporis
(965) Et
seosu quinque partito perveniunt: noIo,inquit,credo
(966) Hacteous homil.
ego, nisi quod video... uxorem duxi. Ista voluptas
(967) Est hom. Emiseoo supposita Dom. II post estcarnis, qucemultos irapedit...sunt homines, qui
Pentecost., pag. 149. diciuit Non est horaini beoe, oisi cui adsuot carnis
:

(968) S. August. serm. 12Quis est iste homo, : « delicife. » Vid. S. Gregorium, hom. 36 in Evaog. et
nisi mediator Dei et homioum
liomo Christus Jesus ?» Bedara.
Beda « Quis est isle homo, oisi ille, de quo per
: (971) S. Ambrosius 1. vu, io Luc, n. 119. « Quin-
prophetam dicitur Et homo est, et quis cognoscit : que autem juga sunf, verborum decem, velquia-
eum t » que libri veleris legis. »
 : :

409 COMMENT. IN LUC. — PARS II, CAP. XIV. 410

Apostolus ait : « Zelum Dei habent, sed non secun- A simulcumsanctisadeeterniconviviiepurasintrabit.

dum scientiam (Rom. x, 2). » His autem, etsi excu- X.\.\IV. Si quis venit ad me, et non odit patrem
sationem quaerant, excusatio tamen nulla erit. Sic suum, et matrem, et uxores, et filtos, et fratres, et

enim ait Dominus (972) : St non venissem, et locutus sorores, adhuc autem et animam suam ; non potest
eis non luissem, peccatum non haberent. IUi vero meus esse discipulus ; et qui non bajulat crucem suam
uxorem ducunt, qui se luxurige, carnisque volupta- et venit post me, non potest meus esse discipulus.

tibusperomuiasubjiciunt. Interquosillicomputari Cumenimalibi Dominusdicat:« Diligesproximum

non debent, quibus Apostolus ait « Qui habent : tuumsicutteipsum(i>/o«/j.xxii., 2d;Marc. xii,31).))
uxores, tanquam non habentes sint (/ Cor. vu, 29). et non solum hoc, verum et « Diligite inimicos ve- :

Et isti quidem excusari non quaerunt, quia solam stros, benefacite his qui oderunt vos {Luc. vi, 27) ;
»

hancvitam diligentes, aliam pro nihilo ducunt. £< quidestquodmododicit, utpatremet matrem,uxo-
reversus servus nuntiavit hxcdomino suo. Unde Isaias res et tilios, fratres et sorores, et ipsias animas nos-
« Domine, quis credil auditui nostro ? {Is. lui, 1). » trasodiohabeamus?Joannesquoque apostolusait
Tunc iratus pater familias dixit servo suo : E.xi cito « Omnis, qui odit fratrem suum, homicida est

in plateas, et vicos citilatis, et pauperes, ac debi- {IJoan. 111, 15). Et Psalmista « Qui enim diligit )) :

les, cxcos, et claudos introdtic huc. Quia enim Judcei B iniquitatem, odit animam suam {Psal. x, 6). » Con-

ad cceuam venire, etcredere noluerunt, ad gentes cluditur ergo, ut soli iniqui, et homicidae, Christi
apostoli mittuntur. Unde Apostolus « Vobis, in- discipuli esse possint
: siquidem illi soli sunt ejus :

quit, primum oportebat prsedicari verbum Dei ; <ed discipuli, qui et parentes suos, et se ipsos odio ha-
quia repulislis illud, et iadignos vos fecistis aeternae bent. Quodestinconveniens.Dicalurergo : sipater,
vitee, ecce convertimur ad genles {Act. xm, 46). « aut mater, vel aliquis propinquorum tuorum te a
Pauperes enim, debiies, cseci, et claudi erant gen- hunc fuge, hunc quasi
Christi fide seperare voluerit,
tiles, quia nec legis divitias, nec virtutum fortitu- hostemtime, et quasimembrumSatanae,odiohabe.
dinem, nec scientiae lumen habebant, nec in via Unde et Matthaeus manifestius ait « Qui amatpa- :

mandatorum Dei rectis pedibus incedebant (973). trem, aut matrera plus quam me, non est me dignus
Invitati tamen ad conviviumChristi, divites et for- {Matth. xviu, 9). )) oculus tuus scan-
Et ahbi : « Si

les facti sunt, et in terris illuminati, jam in via non dalizat te, erue eum, et projice abs te (974). » Ani-
errant, sed reclo tramite gradiunlur. Et ait servus: mam autem pro vita posuit. Vitam enim suam odio
Domine, factum est ut imperasti, et adhuc locus est. habent, qui pro justitia, et Christi fide mori deside-
Isteenim locus tunc complebitur, quando haec vita rant.et carnem suam cumvitiis et concupiscentiis
finielur. Adhucenimquotidie mittunturservi,adhuc crucifigentes,nuIlashujusvitaevoIuplatessequntur:
P
adcoenara veniuntfideles, aliisperbaptismum,aliis isti quoque post Christum crucem suam bajulant,

per pcenitentiani festinantibus. Jam neque viae, ne- quia, omnibus derelictis,soIam carnis mortiticatio-
quesepes, nequelocus ullus, sive abditus sit, sive neu) in corpore suo ferentes, toto cordis et mentis
manifestus, relictusest,ad quemChristi servi scru- desiderio post cum vadunt.Sed valde notandum est,
tandum non perveuerint. Qui igitur huic coenae de- quod ait si quis hoc, vel ill ud non fecerit, non po-
:

fuerint, non servorum negligentiae sed suae hocino- ; test meus esse discipulus. Aliud enim est Christia-
bedienticB deputent. Seqmlnr Dicoautemvobis,quod
: numesse,aliudChristidiscipulumesse.Septuaginta
nemo virorum tllorum, 1S8 quivocati sunt, gustabit namque etduos Dominus elegit, praeter
discipulos
coenam meam. Nemo enim illorum, qui vocati sunt, eos, quos apostolos nominavit. Isti autem mundum
etvenire noluerunt, Christi coenam gustabit. Nemo spernentes.omnia rehnquentes,Domino adhaerentes,

(972) Joan. xv, 22 Si non venissem et locutus

.•
tum primogeniti Adam labefactaret affectum, femi-
fuissem eis, peccatum non haberent : nnnc autem nei6magisillecebris,quamsuiscommisitvenenis?..
excusationem yion habenl de peccalo suo. Saepecognovimus,quoniamquemformidolosacar-
(973) S. Augustin. 1. ii. Quaest. Evang.,cap. 30 : niticum porapa non terruit, nec divisi lateris sulcus
a Quod de civitate adducit iuvitatos ad coenam, de infregit,nec ardentes laminae a trium[)halis fortitu-
ipsa gente Judaeorum qui crediderunt siguificat...
J3
dinis rigore deducere potuerunl, eum iuter sacra
Quod autemde sepibus, et viis alios adduci jussit, jam praemia constitutum, uxortenereesobolisobla-
cum adhuc locus esset, gentes significat, propter tioue,raiserabilisuniuslacrimaemiseratiouedecepit.
diversas vias sectarum, et spinas peccatorum. » — Tempus igilur amandi, tempus odio habendi ; hoc
Beda ad h.I : « Cum
de vicis et plateis ad ccenam est terapus raartyrii, quando ea, quae divina sunt,
Dominus invitaf, illura videlicet populum designat, omnicharitati necessitudiuumpreeferenda.Terapus
qiii tenerelegemsuburbanaconversationenoverat. belli,quo etiam bellum pro Christi nomine pertidis
Cum vero convivas suos colligi ex viis et sepibus piguoribus inferamus... Deiude ipse in Evangelio
praecipit,nimirum agrestem popidum colligere, id evidenter exposuit, qua ralione nostros debeamus
est genlilem, quaeril. » Sunt autem haec bedie, ver- odisse, dicens Qui diligit palrem aut matrem plus-
;

ba ipsa S. Gregorii homil. 36. num. 8. quam me, » etc. Notissima siint verba S. Gregorii
Idem fusius opponit et eodem modo solvit
(974) hom.37inEv.,n.2: « Sivim praiceptiperpendimus,
S. .^mbrosius, serm. lo, in ps. cxvui, inducens utrumque agereper discretionera valeraus;uteteos,
Chrislum ita loquentem, n. 18 « Non ergo nece.ssi- : quinobiscarnis cognatione conjunctisunt, et quos
ludinumintestinabellamandavi, sed lilecebramsu- proxiinos noviraiis, diligamus et quos adversarios ;

spectamhabui.Annonjuresiispectam.cumserpens in via Dei palimur, odiendo el fugiendo nescia-

ille callidusetastutusadconstruendas nequiticEsuae mus, » etc.
arles, quae incorruptae ac rudis naturee dote funda-
 :

411 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 412

Christidiscipulispecialiterdictisunt.Horumnoraen A sciendnmest, quiafortius eosdiabolus aggreditur,
igitur, etlocum illi mo-
tenent, qui eos in vita, et quod ad majora, et Deo propinquiora festinareco-
ribusimitantur. UndeetinconclusioaehujusEvan- gnoscit. Unde scriptum est « Fili, accedens ac ;

gelii dicitur : Sic ergo omnis ex vobis, qui non servitiitem Dei, praepara animamtuamad tentatio-
renuntiat omnia, quse possidet, non potest tneus esse nem (Ecc/?. ii,l).»Ideoet ejusescae electfe dicuntur.
dtscipulus.Qui igitur Chrisli discipulus esse,et dici Ideo et fiduciam habere dicitur, qaod influat Jor-
desiderat,sedeat prius, et computet, si discipulorum danis inosejus. Adhuncautemlegalionem mittere,
vitamtenere,patientiarahabere,laboremsustinere, et pacera cum eo facere, estejus tentationibus ad-
et simul cum eis turriro eedificare, contra hostes quiescere. Et si quis primae tentationi homo succu-
pugnare, et caetera, quae sequuntur, agere valeat. adhuc eo longe agente, pacem facit. Multi
buerit,
Hoc est enira, quod ait : Quis enim ex vobis volens enimsunt, qui cumeopacem non faciunt, quamvis
turrem xdificare, nonne prius sedens computat sum- propesit, et multo teraporeeos violeaterimpngaet.
ptus, qui necessarii sunt,si habeat ad perficiendum,ne Sicut igitur isti, de quibus modo diximus, neque
posteaquam fundamentum, et nbn potuerit
posuerit turrem8edificare,neque contra hostem pugnareva-
perjicere, omnes qui vident incipiant illudere ei di- lent, nisi prius secum diligeater pertracteat, si
cenles quia hic homo coepit sedificare et non potuit B sumptus ad aedificandum, et vires ad pugnaodum
consummare (915) ? Magnam enim turrem a^dificare habeant, sic oranis, qui non renuntiat omnibus»
incipit, qui mundi honores, divitias, et dignitates qudepossidet.nonpotestChristiessediscipulus.Omni-
contemaens,omnia relinquitet apostolorum vitam, bus enim renuntiat, qui, quamvis aliqua possideat,
et monachorumconversationem promittit. Sed iste omnia tamen, si necesse sit, pro Christi nomiae
priuscomputaredebet, quam arctametlaboriosam amittere parvi peadit. Nam ipsiquoque apostoli et
vitamingrediatur,etquammagnumetdifficiIeopus vestimeata.etcalcearaentaqualiacunquehabebant,
agere iacipiat(976).Debetetiam cogitare, si tiabeat quibustamenjamrenuatiaveraat, quoaiam, si ae-
sumptus.qui necessarii sunt ad perficiendum.id est, cesse esset, ea simul cum ipsa vita perdere aon ti-

sihumilitatem,patientiam,etobedientiam tenere.et mebaat (977).

custodire valeat,sine quibus aediflciumsedificari non XXXV. [Cap. XV.] Erant autem appropinquantes ei
potest. Si enim aliter egerit, et a bono proposito publicani,
el peccatores, ut audirent illum. Et mur-
declinare c(Rperit, omnes incipient ei illudere di- murabant Pharissei, et Scribae, dicentes, quia hic pec-
ceates,quia hichomocgepita^dificare, etnon potuit catoresrecipit, et manducatcumillis. Apostolus eaim
consura[iiare.Sedquideicoepisseprofuit?Nonenim Coriathiis scribeos ait «Si quis fratres ooo amat. :

qui coeperit, sed qui perseveraverit, salvus erit. C et est foraicator, aut avarus, aut idolis servieos.
Sequitur Aut
quis rex iturus bellum committere ad-
; aut maledicus, aut ebriosus, aut rapax, cum ejus-
versus alium regem, nonne prius sedens cogitat sipossit modi nec cibum sumere {1 Cor. v, U). » Et Domi-
sum decem millibus occurrere ei, qui cum viginti nusquidem, utconvertat: Apostolusvero, utterreat.
millibus venit ad se ? Alioquin,
1S9 adhuc illo longe Iste terret suos : ille vocat extraneos. Utrumque
agente, legationem mittens qux pacis sunt.
rogat ea igitur bonum est, et terrere proxiraos, et mulcere
Haec autem similitudoeadem est.quae superior. Ni- extraneos. IUos mulceraus, ut convertaotur : istos
hil eoimaliud his verbis admooeraur, nisi neullra terremus, aterubescant,et amaloquiescant : erant
vires nostras nos extendamus. Unde et Apostolus igitur Pharisaei peccatores penitus abominantes.
ait « Qui se non contiaet, oubat melius enim est
: ; Non eoira abomioandi sunt, sed vocandi. Vocandi
nubere, quam uri. Uousquisque proprium dooum autemaut blanditiis, autminis. Vocat eosDominus
habet ex Deo (l Cor. vii, 9). « Probet igitur prius blandiendo, et manducando cum iilis. Vocat eos
se ipsum homo, et sic ad altiora coosceadat. Sit Apostolus terrendo, noleu^cibumsumere cum illis.
videhcet servus,qui nonpotest esse discipulus.Nec Sequitur Et ait ad illos parabolam istam, dicens
:

omnes episcopi, nec omnessacerdotes,nec omnes Quis ex vobis homo, qui habeat centum oves, et si per-
monachi. Quaravis enim,ut Apostolusait; cOmnes D diderit unam ex illis, nonne dimittit nonaginta nooem
unumcorpussumus inChristo orania tamen mem- ; in deserto, et vadit ad illam qux perierat, donec inve-
bra non eumdem actum habent {Rom. xii, 4, 5). » niat illaml Et cum inveneriteam, imponitin humeros
Rex autemest unusquisquefidelis, quise ipsumet suos gaudens et veniens domum, convocat amicos, et
virtutum exercitum,quiin eo estbeneregere novit. : Congratulamini mihi, quid inveni
vicinos, dicens illis
Hic autemadversusaUum regembellumcomraittit, ovem meam, quae perierat. Hoc autemquidsignificet,
perquemdiabokim intelligimus. Quemquidem,etsi ipse subiuferens ait Dico vobis, quod ita gaudium
:

majorem exercitum habeat,facile tamen superamus erit in ccelo super uno peccatore panitentiam agente,
si non io nostra,sed in Deivirtuteconfidamus.Sed quam supra nonaginta novem justis, qui non indigent

(975) Vid. S. August. Epist. 243. Et lib. ii Quffist. ergo omoiaqui potest. Qui autem relinquereooioia
Evangel. cap. 31. ooo potest, cum adhuc looge est rex, legationem
(976) S, Gregor., hom. 37, n. 6 : « Omne quod mittat lacrymarum, eleemosynarum, muneraoffe-
agimusprsevenireperstudiumconsiderationisdebe- rat... euira nihil io tioc muudo jain amando
Si
mus. Vid.S. Bern.,tract. Depraecept. et dispens.
» possidetis, etiam possidendo, cuncta reliquislis. »
(977) S. Gregor.,homil. 37. n. 10 « Reliaquat :

i
413 COMMENT. IN LUC. - PARS II, CAP. XV. 414

poenitentia. Dicendum quid homo iste,

esl igitnr, A cantdecemdrachmae,quodcealum oves, Unaquo-
quidcentumoves,quidunaperdita,etquiddesertum que drachma, et una ovis perdita idem significant.
signiticet, ut illico quoque scire possimus, quid si- Novem vero,qu8erestant,novemordinesangelorum
gniticent nonaginta novem justi, el unus peccator simt.Quoniam aulem regis iraago iu drachma expri-
qui pcenilentiam agil ? (^entum enim oves, tota an- mitur,nonimmeritoperdrachmanhomo tiguratur ;

gelorum et hominura multitudo intelligitur. Kx his quoniam ad sui regis iraaginera factus esthomo(980)
aiitem una erravit,quando primus homo peccavit. Hanc igitur drachmara,Dei sapientia(sic enim vo-
Unde Psahuista « Eriavi, inquit, sicut ovis, qure
: catur Christus),quaererevenit, lucernam suicorpo-
perierat; require servum tuum, Domine,quia mau- euim in carue lumen est in
ris accendit. Divinitas
data tua noa sum obHtus {Psal. cxvni, 176). » Re- Ethujusmundiamplissimamdomumever-
lucerna.
manserant igitur nonaginta et novem, per quas tit, sicut ipse ait « Nolite putare, quia veni pacem :

novem angelorum ordines hgurantur, siquidem mittere in terram aon veni pacem mittere, sed :

totus hic numerus ex novenisconticitur (^978) Pro gladium {Matth. \, 34). » Ex hoc enim cruntquin-
hac itaque unaSalvalor noster de coeHs descendit, quein domo una, duo in tres, et tres dividentur in
nonagintaetnovem,190dequibusmododiximus, duos. Sic igitur,uthanc drachmam inveniret, hanc
ibi derehclis. Ibi,inquam,derelictis unde t't ccelum g domum, id est hunc mundum, Dominus evertit,in-
:

hoc in loco desertum dicitur. Quodammodo enim ter flHum et patrem, inter matrem et hliam,
coelum Dominus deseruisse videbatur,quando inter inter socrum et nurum discordiam ponens, aliis
homines (979)corporaHterconversabatur. Hancau- tidem et justitiamimpuguantibus, aliis defendenti-
tem unam ovem imponens ia humeros suos (ibi bus. Nemo enim prius pro fide pugnabat (981),
oneraferuntur),gaudensdomumrediit,coelosascen- cuaclisinerrorecoacordantibus.Hancauteramalam
dit, vicinis et amicis, id est angelis et archangelis concordiam Dominus dissipavil, domum evertit, et

leetitiam fecit, et tantamlfetitiam, quantamproom- drachmam reperit. Uude et Apostolus ait : « Oportet
nibus justis, qui nunquam peccaverant, nunquam hsereses esse, ut hi, qui probaU sunt, manifesti
habuerunt. Usitatissimum etenim est, ut quamvis fiaat (/ Cor. XI, 19). » Pro hujusigitur inventione
eum plus non diligamus, majorem tamen leetitiam omnes vicinee et amicae, omnes virtutes et domi-
de illo faciamus, quera de majori periculo divinitus aaliones simul cum Dei sapientiaincoelestibus gra-
liberari vidimus. Sequitur Aut quae mulierhabens
: tulantur. Cessent igitur murmurare Scribeeet Pha-
drachmas decem si perdideril drachmam unam nonne
, risaei. Nondicant, nec invidiosereprehendant quia
,

accendit lucernam, et evertit domum, et quaerit dili- hic peccatoresrecipit,etmanducatcum illis. Venit
genter, donec inveniat ? Et cum invenertl, convocat
^ enim Dominus
quserere,et salvare qiiod perierat : et
amicas, et vicinas dicens : Congratulamini mihi, quia non venit vocare justos, sed peccatores ad pxniten-
inveni drachmanquam perdideram. Haec autem simi- tiam.
litudo eadem est qute superior. Idem enim signifi- XX.\VI. (982) Homo quidam habuit duos filios,

(978) S. Hilar. cap. 18, in .Malth.

Ovis una, : « tamiisdemhumeris,quibusetcrucislignumsustulit,
homointelligendus est, etsubhomine
uiio,univer- acceptamque ad supernam vitam reduxit, eoque
sitas sentienda est. Sed in unius Adcieerrore omne subvectam, eodem numero atque ordine coUocavit,
hominum genus aberravit ergo nonagiuta novem : quo easquae miniraeaberrarunt.Quia lucernam,h.
non erranies, muliitudo angelorum ccelestiiim opi- e. carnem suam accendit et domum evertit, mun-
:

nanda est, quibus in coelo estlaetitia et cura salutis dum scilicet a peccato repargans, et drachmam,
humanae. Igitur et Muaerenshominem Christus est, regiam videlicet imaginem faedis affectibus obrutam
etnonaginta novemrelicti^coelestisgloriaemultitudo conquisivit,atque amicas sibi virlutes, ob repertam
esl.Meritoigiturhicnumerusper litteram et Abrahae drachmam convocat, Isetitigeque participes facit,
additur,et consummaturin Sara» etc. S. Ambros., quas Incarnationis quoque conscias effecerat. »
hb. VII inLuc. num. 208 « Nonne Christus, pa-
: S. Gregorius homil. 34 iu Ev. o. 6. « Qui sigaatur
stor?..Divesigiturpastor,cujusomnesnoscentesima per pastorem, ipse et per mulierem. Ipse etenim
portio sumus. Habet aagelorum,habetarchangelo- Deus, ipse et Dei sapientia. Et quia imago exprimi-
rum, dorainationura, potestatam,thronorum,alio- tur in drachma, mulierdrachmam perdidit, quando
rumque, innumerabilesgreges, quos montibus q homo, qui conditus ad imaginem Dei fuerat, pec-
in
dereliquit. » Eadem ferme docet S. PelrusChrysolo- cando a similitudine sui conditoris recessit. Sed
gus, serm. 168. accendit mulier lucernam, quia Dei sapientia appa-
(979) Paulo aliter Beda ad h. 1. « Quia enim ruil in humanitate.» Haec Gregorii verba describit
:

centenariusnumerusestperfectus,ipsecenlumoves Beda. S. Petrtis Chrysologus, serm. 469, aliter:

habuit, cum angelorum substantiara et hominum «Midier, id est Ecclesia, accendit lucernam suam,
creavit.Sed unaovis tuncperiit, quando peccando id est internum illum sui cordis obtutum, » etc.
homo pasciia vitae dereliquit. Dimisit autem nona- (981) Hoc ita gcneraliter ab A. dictum intelligi
ginta uovem in (leserto,quia illossummos angelo- debet cum illa, quam vocanl distributionem accom-
rumchoros reliquit in ccelo. Cur autem coelum, modam, ut Scriptura non pauca Omnes declina- :

desertum vocatur, nisi quod desertum dicitur de- verunt Quotquot venerunt fures sunt et latrones, :

rehctum ? Tunc autem coelum homo deseruit, elc Caeterumdehoc loco videndusS. Hilariuscap.
cum peccavit. » 10. in .Matth., n. 22, 2o. S. Aug. Quaest. 17 in Matlh.,
(980) S. Gregorius .Nazianzenus utramque para- q. 3 S. Ilieronymus, etc ;

bolam deChristoexplicatorat. 42.pag. 694 «Qiiia (982) Luc. XV, 12. Est homil. Emis. Sabb. post. 2
:

ad overa errantem bonus illepastor venit,animam Dora. Quadr. pag. 69, 2. Ex i[>sa Evang. exposit.
suam pro ovibus ponens, ad montes et coHes in noscitur suppositio.
quibus sacrificabat, elerraatem,invenit, etinven-
 » :

415 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 416

et dixit adolescentior ex illis patri : Pater, da mihi A in vobis non famem panis, neque sitim aquae, sed
portionem suhstantias mese, quse me contingit. Et di- audiendi verbumDei(ylmos.viii, 11). » Magnaigitur
visit illi substantiam. Homo iste, Deus ipse hoc in fames est in magnaegestas estin pe-
regione illa,

locointelligitur.Qui,qaoniam ad ejus imaginemet ctore illo, undeverbi Dei memoria nulla habetur.
similitudinem factus est homo, non dedignaturvo- Quod quidem cum fit, totus jam homo diabolo tra-
carihomo. Hujus duo filii(983)duo populi sunt,Ju- ditur. totusqueabeo possidetur.Unde et hic subdi-
daeusscilicetetgentilis.Hortimautemadolescentior, tur : Etabiit, et adhsesit uni civium regionis illius, et

191 non tamen aetate, sed scientia.

gentilis est, misit illum in villam suam, ut pasceret porcos. Iste
Indeenim puer centum annorum maledicitur. Inde enim civis, omnium iniquorum princeps et caput,
Apostolus ait : «Nolite pueri effici sensibus, sed diabolus intelligitur. Multi enim sunt maligni spiri-
malitia parvuli estote (/ Cor. xiv, 20). magnaest eorumcivitas et congregatio (987).
» Dicunlur tus;
igiturpueri, et adolescenles, non solum sRtate, sed Ubicunque autem maligni spiritus habitant, ibi est
scientia et maiitia. In sensibus enim maturior est villa diaboli. Porci autem, ipsi quoque malignispi-

sapientia. Senior igitur erat Judaicus populus si ritus sunt, quiasemperin foetore, et vitiorumster-
;

quidem sapientior et melior. Haec autem substantia, coredelectantur. Hosautem porcos illi pascunt, qui
quam filio adolescenti, et stulto, id est populo gen- B eorum voluntati obediuut, eorumque desideria
tili, omnium rerum creator et pater Deus divisit, complent. Quicunque igitur adulterantur, fornican-
intellectus est, memoria, ratio, sensus, scientia, tur, et aUa iniquitatis opera operantur, magnam

omnisque animse virtus et possessio (984). Nulla his porcis refectionem parant (988) Et cupiebat :

substantiatalis.Nullaedivitiae his divitiiscomparari implere ventrem suum de siliquis, quas porci man-
possunt. Has et bonis, et malis filiis pater divisit. ducabant, et nemo Superbia enim, luxu-
illi dabat.
Et non post mullos dies, congregatis omnibus, adole- ria, avaritia, elsimilia, siliqu3esunt,quibus maligni

scentior filius peregre profectus est in regionem \on- spiritus (989) nutriuntur. His autem peccatores ven-
ginquam, et ibi dissipavit substandam suam vivendo trem suum implere cupiunt, quia prae nimio pec-
luxuriose. Omnis enim regio longinqua est, quae a candidesideriohissatiarinonpossunt.Quantoenim
Deo longe esl, longe autem est a Deo, qui longe est ampliuspeccant, tantoampliuspeccare desiderant.
afide, a pietate, a misericordia et justitia. Ab his Hoc enim in fornicatoribus, avaris, et raptoribus
enim longe fit, qui vitiis appropinquat (985). Cito probari potest, quorum iniquadesideria nunquam
igitur, et postdies non muitos in longinquam regio- ad satietatem perveniunt. Unde et hic dicitur Et :

nem unusquisqueproficisci potest. Ibi autem miser nemo ilii dabat. Quia enim non tantum eis datur,
homo dissipatsubstantiamsuam,ibi perdit divitias C quantum sibi dari appetunt, ideo neminem eis de-
animae, inter vitia, et peccata vivendo luxuriose. Et dissedicit. Datur ergo eis quod volunt, sed non
postquam omnia consummasset, facla est fames va- quantura volunt. Ipse autem in se reversus dixit
lida in regione illa, et ipse CKpit egere. Virtutibus Quanti mercenarii in domo patris mei abundant
enim fugatis, eget anima, et fame perit (986). De panibus, ego autem hic fame pereo. Nisi enim fuisset
hac enimfame perprophetaradicitur « Immitlara : extra se, non diceretur reversus in se (990). Tunc

Omnibus nota est epistola ad Damasum

(983) tia detinens... naturae bona omnia consurapsit, et
S. Hieronymi (nunc edit. Vallars. 21) in qua re- consumptisomnibiis ccepitegere virtutibus, dereli-
spondet quaestioni ab eo propositae « Quis islein : cto fonte virtutura. »
Evangelio pater,qui duobus filiis substantiam di visit? (987) Hieron. « Deserto natricio, qui ad primam
:

quiduoftlii? quimajor, quive minor, » etc. ? inqua vocem bonaei fuerat cuucta largitus, junxit se prin-
epistola Hieronymus, et de praecedentibus parabolis cipi hujusmodi. id est diabolo rectori tenebrarum..
duabus pastoris, et drachmae deperditae loquitur : Quod autera ait uni de principibus, plures esse in-
:

Hic ergo n. 4 « Hominem, Deum dici, multis testi-

: telligendum est, qui per istura volitent aerem, et
moniis approbatur... Quod autem ait duos filios, diversorum fraude vilioruin genus hominum suae
omnes peue Scripturae de duorum vocatione popu- subjiciant servituti. »
lorum plene sunt sacramentis. » Aug. lib. ii Quaest ^. (988) Ambrosius lib. vu, in Luc, n. 216: « Et
Evang., cap. 3o aHomo habens duos filios ; Deiis
: pascit porcos, ilios utique, in quos petit diabolus
ad duos populos intelligitur, tanquam stirpes duas mtroire, quos praecipiat in mare hujus mundi, in
generis humani; una eorum, qui permanseruut in sordibus ac foetore viventes. »
unius Dei cultu alteram eorum, qui usqueadco-
; (989) Idem, u. 217 « Ne^ue enim alia cura est
:

lenda idola deseruerunt Deum. » Vid. sermon. 1 luxuriosis, nisi utventrerasuumimpIeant,quorum

S. Petri Chrysoiogi inscriptum, De duobus filiis Deus venler est. » S. Fetrus Chrysolog., serm. 1 :

prodigo et frugi, et serm. 3 cui titulus: De eisdem « Daemonum cibus est, ebrietas, luxuria, fornicatio,

Judseum et gentilem figurantibus. et universa vilia. Haec blanda sunt et lasciva, et

(984) Hieron. « Substantia Dei est, omne quod
: sensus voluptate demulcent... quibus ideo luxurio-
vivimus, sapimus, cogitamus, in verba prorumpi- sus adolesceus nonpoterat saturari. quia semper
mus. » August. « Id quod iili (animae) est vivere,
: voluptas famen sui habet, et transacta non sa-
intelligere, meminisse, ingenio alacri excellere. » tiat. »
(98o) Aug. « Regio itaque longinqua, oblivio
: (990) Ambrosius, n. 220 : « Bene in se revertitur,
Dei est. » Hieron. : «Sciendum igitur, non locorum quiaa se recessit. Etenim qui ad Dominum regrc-
spaliis, sed affectu, aut nos esse cum Deo, aut ab eo ditur, se sibi reddit, et qui recedit a Christo se sibi
discedere. abdicat. » S. Petrus Chris., serm. 2 « In se rever- :

(986) Aug. : « Faraes in illa regione est indigentia sus est, in se ante redit utrediret ad patrem, qui a
verbi verilatis. > Hier. : « Qui veritatera in injusli- se ante recesserat, cum recessit a patre. »
 » :

417 COMMENT. IN LUC. - PARS II, CAP. XV. 418

enim quando memoriam recupe- A amissa, mox nudum se esse intellexit. Hseo enim
in se reversus esl,
ravit, ut domus patris sui recordarelur. Mercenarii vestis perbaptismum et pnenitentiam recuperatur.
autem hoc in loco, Scribae et Pharisaei dicunlur, qui Et lunc quidem datiu- homini anuulus, etfidei ar-
magisdecimarumetoblationummercede,quam(991) rha, signum videlicet quo in Dei exercitu connume-
ex charitate Domino serviebant. Et isti quidem jam retur. Deinde vero dantur calceamenla, id est vir-
tuncetspiritualibus,elcarnalibus pauibus in domo tus et potestas, ut secure possit caloare super
Domini abundabant, cum adhuc gentilis popiilus serpeutes et scorpiones, et super omnem virtutem
exlrapositus,spiritualis alimoniifi fame ptriret.Qui inimici (993), et sic demum accedit ad palris convi-
tandeminsereversus, et poenitentia ductusaitrSwr- vium, ut Christi carnem et sanguinem recipere
gam,et iboadpatrem \QZmeum,etdicam illi : Pater, mereatur. Et adducite vitulum saginatum, et occidite

peccavi in ccelum, et coram te :jam non sum dignus illum, utmanducemus, et epulemur. Quia hic filius
vocari filius tuus : fac me sicut unum de mercenariis meus mortuus fueral et revixit, perierat et inventus
tuis. Et surgens venit ad palrem suum. Apostolus est. Hic enim vitulus saginalus, Christus est, omni
dicit : « Surge, qui dormis, et exsurge a murtuis, et virtute et gratia plenus, de patriarcharum et pro-
illuminabit te Christus (Kphes. phetarum armento susceptus qui quamvis semel
ui, 14). » Sic igitur :

surrexit iste, qui prius mortuus inpeccatis jacebat 3 pro nobis, ut ait Apostolus, mortuus sif, et « jam
et veuit ad patrem suum. Sed quomodo venit, nisi non moritur, et mors illi ultra non dominetur (Rom.
pceniteulia, et corde coutrito, et spiritu contribu- VI, 9) » et toties tamen occiditur, et a fidelibus ;

lato? Hac enim via rcdeunt peccatores ad Domi- comeditur, quoties in hoc altaris sacramento immo-
num. Et cum adhuc longe esset, vidit illum pater latur (994). Hunc vitulum et corpore manducamus,
ipsius,et misericordia motus est. Clemeutissimus pa- et mente. Et mente quidem, audiendo, ejusque pas-

ter, qui sfatim ut filius compungilur et poenitere sionem commemorando. Per hunc a morte redem-
incipit.quamvis adhuc longe sit,quamvis adhuc in pti, per hunc Deo quotidie reconciliamur. Sequitur

peccalis sit, misericordia movetur, et poenitentem Erat aulem filius ejus senior in agro ; et cum veniret,
filium laeto vultu respicere dignatur (992). Et ac- et appropinquaret domui, audivit symphoniam, et

currens cecidit super colum ejus, et osculatus est chorum, et vocavit unum de servis, et interrogavit quse
eum. In hoc enim quid ahud, uisi pax, et perfecta haec essent ? Isque dixit illi : Frater tuus venit, et oc-
reconciliatio significatur ? Dixitque ei filius: Pater, cidit pater tuus vitulum saginatum, quia salvum illum
peccavi in coelum, plus diligeus terram, quam coe- recepit. Ab agro enim, a labore, et a legis servitio
lum. Et coram te, Judaicuspopulusrediens (995), cum jam domui, et
qui ubique es, et omnia vides.
Jam non sum dignus tempore Ecclesiae per fidem appropinquaret, apostolorum
vocari filius tuus, lanto
conversatus cum inimicis tuis. Fac me sicut unum ^ symphoniam, chorum, et praedicationem audivit.
de mercenariis tuis. Non prophetarum sedes, non Cumque interrogaret quid haec essenl? dictum est
sanctorum coronas,non virginum gloriampeto.Li- ei quod gentihs populus, cognita veritate, Christi

ceat mihi tantummodo esse in familia tua, ut sim sanguine redemptus ad fidem conversus esset, et
minimus in regno tuo, quia nihil deest mercenariis jam non Judaeorum Deus tantum, imo et genlium.
luis. De his eniiu mercenariis beatus Job loquitur Indignatus ergo nolebat introire. Hoc est enim quod
dicens « Sicut cervus desiderat ad umbram, et
: in Actibus apostolorum legitur: quia «cum venis-
sicut mercenarius prseslolatur finemoperissui, sic selPetrusJerosolymam,disceptabantadversuseum,
et ego habui menses vacuos, et noctes laboriosas quierantexcircumcisiouedicentes: Quare introistis
numeravi mihi (Job \i\, 2, 3). » Dixit autem pater ad viros praeputium habentes, et manducastis cum
ad servos suos Cito proferte stolam primam, et in-
: jUis? » {Act. XI, 23.) Quibus Petrus narravit
duite illum, et date annulum in manum ejus, et cal- omnia, quae acciderant, et quomodo gentes credi-
ceamenta in pedes ejus. Priraa cnim stola, immorta- dissent. Senior igitur iste frater illam Jud<eorum
litas est, quam primus homo peccando amisit, et partem significat, quae in primitiva Ecclesia de gen-

(991) Ambrosius,
ibid. « Mercenarii autem qui D quotidie carne pascimur, cruore potamur. » Vid.
:

sunt, nisi qui ad mercedem serviunt, qui sunt ex etiam August., I. all., n. 5.
Israel, non id quod bonumest ex probitatis studio (995) S. Aug., n. 6 « Cum interea major filius, :

persequentes, nec virtutis gratia, sed utilitatis stu- populus Israel secundum carnem, non quidem pro-
dio provocati. » fectus in longinquam regionem, sed tamen in domo
(992) S. Hier. « Cumque adhuc longe esset : an-
: non est in agro autem est, id est in ipsa haeredita- ;

lequatn dignis operibus et vera poenitenlia ad pa- ria opulenlia legis, et prophetarum, terrena poUus
trem rediret antiquum. » operatur... VeniensdeagrOjdomuipropinquarecoe-
(993) S. Hier. : Proferte stolam, sfolam qnam
« pit. Id est, labore servilis operis improbalo, ex iis-
Adam peccando perdiderat... dale annulum, signa- dem Scripturis Ecclesiae libertatem considerare
culumsimilitiidinisChristi.secundum illiid ^/n^uem coepit. Audit symphoniam et chorum, scilicet Spi-
credentes signati estis Spiritu repromtssionis sancto ; ritii plenos, vocibiis consonis Evangelium pr?edica-
et calceamenta in pedibus ejus, nec iibi coluber in- re. » S. Hieron. « Et nunc interrogat Israel
: Quare :

sidians plantam ingredietitis invaderet, et stiper Deus in gentiiim assumptione laetatur?... Causa
scorpiones et serpentes securius ambularet. » laetitise, qiiod pari in Dei laudes toto orbe voce con-
(994) Hier. « Vitulus saginatus, qui ad poeni-
: cinitur, salus est gentium, salus est peccatorum.
tentis immolatur salutem, ipse Salvator est, cujus
419 S. BRUNONTS EPISCOPI SIGNIENSIS 420

tilis populi conversatione con tra apostolos scandali- A slolus : « Caecitas, inquit, ex parte contigit in Israel
zata est. De quibus in Actibus apostolorum, et {Rom. XI, 25). » Elias quoque cum diceret : « Prophe-
in Epistolis Pauli multa dicuntur. Pater ergo tas tuas occiderunt, et altaria tua suffoderunt,
193 il^lius egressus ccepit rogare illum. Omnes enim et relictus sum ego solus, et quaerunt animam
rationes, quas de Gentium conversione Judaeis apo- meam ; » ait ei Dominus « Reliqui mihi sep-:

stoli reddebant, qui aliud nisi quaedam omnipo- tem millia virorum, qui non curvaverunt genu
tentis Dei praedicationes, et preces erant ? Quale est ante Baal {IIIReg.xix, 20). » De his igitur et similibus
illud Apostoli « Non enim est distinctio Judaei et
: Dominus ait : Fili,Pro quali-
tu semper mecum es.

Graeci.Nam idem Dominus omnium,dives in omnibus bus et de Ecclesiadicitur, quod non habebat macu-
qui invocant iilum {Rom. x, 12). » « Omnes enim — lam, neque rugam. Si enim ad universitatem spe-
peccaverunt, etegent gloria Dei. {Rom. n\, 23). At y* ctes,mullas maculashabetEcclesia. Et tales quidem
ille respondens dixit patri suo : Ecce tot annis sey^vio filiihaberehaeieditatemdicuntur, taUbusqueomnis
tibi etnunquam mandatum tuumprseterivi, et nunguam ad beafitudinem sufB-
patris possessio debetur, eis
dedisti mihi liasdum, ut cum amicis meis epularer. Deniqueomnia, quae Dei sunt,
ciens, et necessaria.
Sed postquam filius tuus hic, qui devoravil substan- quodaramodo nosfra sunt, si taliter ea debeamus,
tiam suam cum meretricibus, venit, occidisti illi vitu- ^ ut aliter ea habere nolimus. (999) Dicebat autem et
lum saginatum . Ex parte enim mentitur, et ex parte ad discipulos suos.
verum dicit senior filius. lu eo enim quod ait quia XXXVIl. [Cap. XVI.] Homo quidam erat dives, qui
revertendi filio vitulam saginatum pater occiderit, habebat villicum, et hic diffamalus est apud illum
verum dicit. Menlitur autem,praeceptum dum Dei quasi dissipassei bona illius. Et vocavit illum domi-
(996) nunquam praeteriisse jactat. Insuper et in- nus, et ait illi : Quid hoc audio de te ? Redde ratio-

gratus esse videtur, dum tantorum, quibus quotidie nem villicationis tu3e,jam enim non poteris villicare.
mundabatur.sacriflcioniui oblitus,nunquam unum Ait autem villicus intra se : Quid faciam, quia domi-
haeduni se a patre suscepisse conqueritur (997). nus meus aufert a me villicationem ? Fodere non
HaecautemquiaJudaicusillepopuiusad fidem con- valeo, mendicare erubesco. Scio quid faciam : ut,
versus cogitare poterat, dum Judaeos reprobari, et cum amotus fuero a villicatione, recipiant me in
gentiles eligi vidisset, sic posita sunt, ac si ealocu- domos suas. Convocatis itaque singulis debitoribus
tus fuisset. Quisenim non miretur tantam immuta- domini sui, primo
dicebat : Quantum debes domino^
tionem esse factam, ut Judaeos, quos tantura dilexe- At ille dixit: Centum cados olei. Dixitque ilU : Accipe
rat, in sua caecitate Dominus perire permitteret, et cautionem tuam, et sede cito, scribe quinquaginta.
pro gentili populo, quem odio habebat, unigenitum C Deinde alii dixit : Tu veio quantum debes ? Qui ait :
Filium morti traderet ? Sed haec cogitando, simul Centum choros tritici. Ait illi Accipelitteras tuas, et :

eum filio seniori, quasi indignati contra Dei disposi- scribe octoginta. El laudavit dominus villicum iniqui-
tionem quodammodo loquimur. Nec valde quidem tatis, quia prudenter fecisset. Haec autem secundum

mirandum est, si Judaei noviter ad fidem conversi litterara planasunt, etper singula exponere non est
gentibus communicare noluissent,cumhanc talem necesse. Dicat tamen ipse Dominus, ad quid hanc
communionemlexeisperomniainterdixisset.Unde similitudinem dederat (1000). Quia, inquit, filii hu-
neque iste pro hac indignatione hic reprehenditur, jvs sseculi prudentiores filiis lucis in generatione sua
sed potius reddita ratione paler eum placare cona- sunt. Non enim villici iniquitatem, sed prudentiam
tur, dicens Fili, tu semper mecum es, et omnia
:
194 Dominus laudat. Non laudat eum de fraude
mea, tua sunt, epulari autem oportebat, et gaudere, quam fecit, sed de ingenio quo sibi in futurum pro-
quiahic fraler tuus mortuus fuerat, et revixit, perie- spexit (1001). Nesciens enira quomodo viveret, si-
rat, et invenlus est. Semper enim ille populus quidera fodere non valebat, raendicare erubescebat,
secundum quosdam cum Deo fuit, et secundum hocsingulareinvenitpraesidium,utquipriusdomini
quosdam cum Deo non fuit (998). Unde Apo- sui bona dissipaverat, hanc in fine fraudem com-

D
(996) Ambros. num. 240 et
: « Impudens autem (997) Ambrosius, ibid. : «Quaeri etiam in haedo vi-
similis illius Pharisaei justificantis se arroganti pre- detur ;
quia Judaii ritum veleris sacrificii perdide-
ce, qui putabat quod nunquampraeterierit manda- runt. »
tumDei,quialegemservabatinlitteris;impius, quia (998) Augustin. ad illa verba « Nunquam manda-
accusabatfratrem, »etc.Hieron. «Patersupplexad : tum tuum praeterivi, » n. scribit8,« Neque iste :

concordiam deprecatur ille justitiam, quae in lege

; filius in omnibus Israelitis, sed in his inlelligitur
est sequens, Dei justitiae non subjicitur... quasi hoc habere personara, qui nunquam ab uno Deo ad si-
ipsum non praeterire mandatum, saluti alterius
sit mulacra conversi sunt. »
invidere, ante Deum se jactare justitiae,cumnemo (999) Vid. S. Augustin. 1. all. n. 10. Atque hacte-
coram eo mundiis sit. Potest ergo et ex ejus per- nus horailia.
sona dici, qui juxta eumdem apostolum, in justitia (1000) Explicavit hanc parabolam S. Hierony-
quae in lege est sine reprehensione versatus sit licet : mus epist. 121, ex rec. Vallars. qu. 6 S. Petrus ;

mihi videatur magis sejactare Judaeus, quam vera Chrysologus serm. 125, 126, etc.
dicere, ad exemplum illius Pharisaei dicentis Deus, : (1001) S. Auguslin. lib. n. Evang., cap. 34 « In :

gr atias agotibi, n elc. Chrysol. serm. 4, ad h. 1. « In- villico quem dominus ejiciebat de viUicatu, et
vidussimulat semperi menlitur invidus semper. » laudavit eum, quod in futurum sibi prospexerit, non
V. Aug. 1. all., n. 8. omnia debemus ad imitandum sumere. Non enim
 421 COMMENT. IN LUC - PARS II, CAP. XVI, 422

mitteret. Laudatur non de bonitate aliqua, A et praelatis dicuntur. llnde et in hujus Evangeli
ipitur

sed de calliditate.etfraudandi astutia, ut quibona principio dicitur, quod hsec Uominus dixerit ad di-
domini sua jaiu furando rapere non poterat.celaudo scipulos suos. Majora igitur Ucclesiee negotia eis
etabscoQdendosubtraheret. Cuiprudentiae non so- committenda, el credenda nonsunt.qui in vita pri-
lumdominusviliici.sedelDominusomniumapplau- vata tidelesnonexsliterunt, et de illomodico,quod
dere vidctur, dum dicit Quia (ilii hujus sxculi
:
habebant, pietatis,et misericorditB operanon oslen-
prudentMres filiis lucis in generatione sua sunt. I'ru- derunt At vero iUosinprioratu (idelesfore dubitare
dentiores illi sunt in malo quam isti io bono. Vix non debemus, quos de modico, quod possident,
enim inveniunturaliquisancti.quodtantampruden- libenterahissubveuire videmus.Hinc enim Aposto-
tiam habeant in acquirendis bonis aeternis, quan- lus preecipit episcopos noncupidosesse, nec turpis

tam calliditatem isti habeut iu acquirendis bonis lucri sectatores. Valde igitur consideraudum est in

temporahbus et fugitivis. Tro his enim die no- electione proepositorum, quales in modico fuerint,
cluque vigilant, laborant, angustiantur, et per et quod pietatis et misericordiee habuerint ; quo-

fraudes,ra;)inas, fuita, proditiones, perjuria. homi- niam quiin modicohdeles nonsunt,inmaguisquo-

cidia, et his similiahastalesdivitiascoacervareDon que tideles non sunt. Unde et subditur St ergo in :

cessant. Denique, quis dicere valeat quantam in se B iniqua manimona fideles non faistuii, quod verum est,

vicissim decipiendo,riliihujuss£ECuli prudentiam et quis credet vobis ? Si de diviliis, quse fugitivae, fal-
calliditatem habeaut? Audiantigitur htecfilii lucis, laces et Iransitorite sunt, misericordiam non feci-

et atiliishujus sasculi vinci erubescant. Ideo enim stis,quis Ecclesiaedispensationemet regimen,quod

haec scripta suut, utaudiendo prudentiores fiant, verum, et aequum, et sanctum est, et sine dolo
nonautemutiniquitatisvillicuui imitando,fraudem dispensari debet, vobis credere et committere au-
inaliquo, vel injustiam agant. Unde et subditur : deat? Et si in alieno fideles non fuistis, quod vestrum
Et ego vobis dtco, Facite vobis amicos de inammona est, enim aliena sunt et non
quis dabit vobis ? IUa
iniquitatis ; sednon eo modo, que fecitsibi villicus nostra, quae sic possidemus, ut semper amittere
iniquitalis. .Non fraudando aliena, sed largieudo timeamus.Nostra verosuntdequibus securi sumus,
vestra. Omnes enimdiviliae iuiquaesunt, quaeavare etnunquam amittere timeuius. Temporales itaque
retentae propriisdominis nocent,veI quse ex aequa- divitiae alienaesunt ;nostraevero aeternae.,sibonifue-
litate non expenduntur. Tunc enim ex aequalitate rimus, et in his temporalibus spem non habuerimus.
eas expendis, si et ibi tantum reserves, quantum Sedilla,quaenostrasunt,etnobispraedestiuata sunt,
sufticere possit et caelera nobis nondabuntur:si in hoc alienofidelesnonfue-
indigentibus largiaris.
Unde Apostolus « .Non enim ut aliis sit reuiissio, C rimus (i002) quoniamsub ea conditione et data,et
:

vobis autem tribulatio, sed ex aequalitate, in prae- 195

praedestinata sunt nobis, si hujus fidelitatis
sentitempore vestra abundantia illorum inopiam virtus inveniatur in nobis.
suppleat, utetillorum abundanlia vestraeinopiaesit XXXVIII. (1003) Homo quidam erat dives, et in-

supplementum (HCor. vu, 13). » In quomauifeste duebatur pu7'pura, et bysso, et epulabatur quotidie
ostenditarquianon necessaria, sedsuperabundan- splendide. Haec enim verba et divitibus et pauperi-
tiadarejubemur. Non enim vult Apostolusut sicin bus valde necessaria sunt, quia et illis danttimo-
dando prodigi simus, utipsiposteapenuriatribule- rem, et istis consolationem. Audiunt hic divites
mur. Diviti8e;igitur,quae,persequidem suntiniquae, poenas suas audiunt et pauperes gaudia sua.Et erat
:

si sic dividantur, aeternos nobis amicos et aeteina quidam mendicus, nomine Lazarus, qui jacebat ad
tabernacula pariunt. Per se quidem diviliae iniquae januam ejus, ulceribus plenus, cupiens saturari de
sunt, quia, nisidividantur, aequaenon su|jt;divisae micis qux cadebant de mensa divitis ; et nemo illi
autem jam non sunt. Iniquae igitur sunt, quandiu dabat. Sanctorum etenim nomina scripta sunt in
sunl. Non enim dicuntur divitiae quae non ad super- coelis malorum vero nomina non sunt scripta in
;

fluitatem,sedadnecessilatemre3ervantur. Si igitur libro vitae. Unde et hoc loco divitis nomen non
toUas ab eis superfluitatem, tolles et nomen ini- [> dicitur mendiciverodicitur. HicLazarus vocatur.
;

quilalis. Sequitur : Qui fidelis est in minimo, et in iHe vocetur nescimus. Talibus enim di-
quomodo
viajore fidelis est ; el qui in modico iniquus est, et in cturus est Dominus « Amen dico vobis, nescio
:

majoreiniquus est. Hiec enim de aposto-

specialiter vos.» Quid igitur mirum si illum nescimus, quem
lis, et per eos de ceeteris Ecclesiae dispensatoribas nescit ille qui omnia scit (1004) ? Se vicissim uter-

autdomino nostro facienda est in aliquo fraus, ut (1002)Irenaeus lib. ii, cap. 34, n. 3. « Ideo
S.
de ipsa fraude eleemosynas faciamus, aut eos a Dominus dicebat iugratis existeulibus in eum ;
quibus recipi volumus in tabernacida aeterna, tan- Si in modico fideles non fuistis, quod magnum est.
quam debitores L)ei et Domini nostri fas est significansquoniam qui in modica
quis dabil vobis'!
intelligi Sed etiam econtrario dicuntur istae lemporali viiaiugraliexstiteruut ei qui eam praesti-
simililudines, ut intelligamus si laudari potuit ille til, juste non percipieut ab eo in saeculum saeculi

a Domino qui fraudem faciebat, quando amphus longitudinem dierum. »

placeant Doinino Deoquisecundumejusprajceptum (1003) Haec qiioq. parabola (seu historia, ut S.
opera illa faciunt. » S. Ambros. n. 245 « Licet :
Ambros. judicat) explicatur a Chrysost. hom. 65 ;

peccaveril tamen quia sibi in posterum ex indui- item a S. Gregor. hom. 40.
gentia Domini quaesivit auxiha, praedicatur. » (1004) Beduad h. 1. hom. 40, etc. : « Certe in po-
423 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS m
que vident : utillius impietas manifestetur, et hu- A concedatur, nisi eumdem ipsum, pro quo crucia-
jus patientia crescat. Videt iste deliciis affluen- batur.Non enim licet malis videre quod volunt,
tem. Videtpauperem inopia tabescentem.
ille quamvis liceat bonis videre et audire, et habere
Ille epulatur cruciatur. Neque ille tan-
; iste quaecunque volunt. Frustra autem misericordiam
tum peccaret, si hunc non vidisset neque iste : petif, qui misericordiam non fecit. Unde et sub-

tantum cruciaretur, si iliius delicias non aspe- ditur E< dixit illi Abraham : Fili,
: recordare
xisset (1005). Uterque igitur erat alteri mali. Ille quia recepisti bona in vita tua, et Lazarus similiter
temporalis ; iste aeterni. Habebat tamen pauper hauc mala. Nunc autem hic consolatur, tu vero cruciaris.
unam consolationem, quod canes veniebant, el lin- Hinc est enimquod Dominus ait: « Vae vobis, di-
Ganum etenim lingua medica-
gebant ulcera ejus. vites, qui habetis consolationem vestram {Luc. \n,
mentum quoddam est, et lingendo vulnera curat. 24). « Et : « Beati pauperes, quoniam ipsorumest
Factum est autem, ut moreretur mendicus, et porta- regnum coelorum(r6ed., 20). admi-
» Divitiee igitur

retur ab angelis in sinum Ahrahse. Mortuus est autem seriam ;paupertas ad beatitudinem perducit. Pau-
et divef, et sepullus est in inferno. Nam et A.braham, peribus coelum, divitibus infernus aperitur (1007).
sicut et caeteri patriarchae, et prophetae, in inferno Divitibus utique, qui his diviliis male utuntur.
erat : lamen pcenas non patiebatur. Sinus b Et in his omnibus inter nos et vos chaos magnum
inferni
igitur Abrahae, illelocus intelligitur, in quo simul firmatum est, ut hi qui volunt transire ad vos non
collecti sancti quiescebant. Infernus autem locus possunt ; neque inde huc transmeare. Magnum enim
poenarum est, inquo iniquorum animae cruciantur. chaos Dei dispositio est, quae tam firma, et stabilis
Elevans autem oculossuos,cum esset intormentis, vidit est, utcontraDei voluntatempoenitus immutarinon

Abraham a longe, et Lazarum in sinu ejiis. Hoc est possit. 196 Igitui' neque boni miserando possunt

enim,quod Dominus ait: «Eademquippemensura, transire ad malos, neque mali ad bonos transmeare
qua mensi faeritis, remetietur vobis {Matth. vii, 2 volunt.Volunttamen boni compatiendo transiread
;

Luc vn, 28 Marc. iv, 34).;

» Majora tamen suut eos, siDeus velit sedquia hoc Deus non vult, ipsa :

tormenta divitis, quamfuissentulcera Lazari. Ecce talis compassio deficitineis(1008);quoniamomnis

dives jam videre incipit Lazarum superiorem, et eorum voluntas in Dei voluntate consistit. Et ait:
tam superiorem, ut nisi elevatis oculis eum videre Rogo ergo te, pater, ut mittas illum in domum patris
non possit. Videt Abraham, videt el Lazarum in mei. Habeo enim quinque fratres, ut testetur illis ne
sinuAbrahae,elquainvis longe positus,videttamen ipsi veniant in locum hunc tormenlorum. Haec autem

omnes divitias illis ante positas. Videt, et concu- collocutio Abrahae et divitis, non sono vocis, sed
piscit, cruciatur, et non est qui ei misereatur. sola mentis cognitione facta est. Et boni quidem
Ettanto quidemamplius cruciatur quanto majores omnia cognoscunt malis vero ea tanlummodo :

delicias contemplatur. Visus enim multoties appe- scire dalur, in quibus eorum pcEua magis crescat
titum parit, et ea quae non videmus, minus appe- et augeatur. Unde et dives iste pro fratribus solli-

tere solemus. Unde etait Pater Abraham, miserere : citus magis torquetur, timens ne ipsi quoque simi-
mei, et mitte Lazarum. ut mtingat extremum digiti lia patiantur. Si enim illoram penitus oblitus fuis-

sui in aqua, et refrigeret linguam meam, quia cru- set, minus aliquid tormenti habuisset. Et ait illi

cior in hac flamma. Micas panis de mensa divitis Abraham : Habent Moysen, et prophetas ; audiant
Lazarus concupivit guttam quae de digito Lazari : illos. Suflficit enim hosaudire, si his credere volue-

dives quaesivit (1006). Sed cur de digito Lazari ? rint: omnibusenimadsalutemsufficiunt soliMoysis
Fortasse, quia timebat, ne eum accusaret, et ut et Prophetarum libri, si tamen bene intelligantur.

eum quem offenderat, vel talibus verbis admiseri- Et ille dixit : Non, pater Abraham, sed si quis ex
cordiam inclinaret: aut quia non alium videre ei mortuis ierit ad eos, poenitentiam agent. Ait autem

pulo plus solent nomina divitum quam pauperum rum pauperum, quorum est regnum coelorum, quo
sciri. Quid est ergo quod Dominus de paupere et j)
post hanc vitam recipiuntur sepultura inferni, poe-
:

divite verbum faciens, nomen pauperis dicit et naruin profunditas, quae superbos et immisericor-
nomen divitis non Ac si aperte dicat dicit? ... : des post hanc vitam vorat. »
pauperem humilem superbum divitemnescio: scio, (1008) S. Gregorius hom. 40 in Ev., n. 7 « Sicut :

illum cognitum per approbationem habeo, hunc transire reprobi ad electos cupiunt, id est a suppli-
per judicium reprobationis ignoro. » Sunt autem ciorum suorum afflictione migrare, ita ad afflictos
verba S. Gregorii homil. 40, n. 3. atque in tormentis positos transire justorum est
(1005) Haec ex Beda accepit Bruno, quemad- menle ireper misericordiam, eosque velleliberare.
modum ille ex S. Gregorio de eadem homil. Sed qui volunt de bealorum sedead afflictosatque
num. 4. in tormentis positos transire, non possunt quia ;

(1006) Beda hac vita Lazarus cadentes

: « In justorum animie quamvis in suae naturae bonitate
micas de mensa divitis quaerebat... nunc de sup- misericordiam habeant, jam tunc auctoris sui justi-
plicio divitis dicitur.quia de extremo digiti Lazari tiae conjunctas, tanta rectitudine constringuntur, ut

distillariaquam in os suum concupiscit. Qui ergo nulla ad reprobos compassione moveantur. Ipsi
mensae suas velminima dare noluit, in inferno po- quippe judici concordant, cui inhaerent et eisquos ;

situs, usque ad minima quaerenda pervenit. » Haec eriperenonpossunt, necexmisericordiacondescen-

fermeexS. Gregor. hora. 40, n. 5. dunt. »

(1007) Beda « Sinus Abraham requies est beato-

:
 :

435 COMMENT. I.N LUC. - PARS II, CAP. XVII. 426

illi.SiAfoysen et vrophetasnnn tmdiunt .neqtie si qiiis A .X.XXI.X. [Cap. .XVII.] Quis antem vestrum habens

ex mortuis resiwrexit, credenl ei. Iiieoeiuiu Christo servumarantemMutpascentetn,quiregre^sodeagro

Domiiioresiirgeuli iisqiiehoi-liecredereJiidtei noUn>t, dicat ilii : Slatim,transi,recumbe etixon dicat ei: ;

qiiia Moysen et prophetas non audiunt. Unde et Para quod caenem, etprseringete, etministramiki,
ipse Dominus : .Si crederetis. inqiiif, .Moysi, cre- donecmnnducem, et bibam,et post hsec tumanduca-
deretis utiqiie et luihi. U>^ me enim ip>e scripsit bis et bibes ? Nunquid gratiam habet servo illi, quia

{Joan. V, 46). « Haecantem si allegonce mlelligan- fecitqnodfii imperaverat ? Non puto. Sic et voscum
lui', (iives iste Jiidaicuin po|)ulum signiticat (1009). feceritis omnia quae prxcepta sunt vobis, dicite
Solus eniiu Jiidaeoruiu populus legis, et prophela- Se7'viinutilessumus;quoddebuimusfacerefecimus.
riim divitiis, el deliciis locupletatus, omnes alios Quam necessaria heec 197 similitudo fuerat illi,

despiciebat, niillisqne, in cibis spiritiialibus,quibiis qiii dicebat : « Deus, gratiasago tibi, quia non sum
abundabat, comiuiinicare volebat. Hoc enim vitio, siciit CcBteri homines, raptores, injusti, adulteri,
usqiie niinc laborat populus ille, et sic omnia celat, velut etiam hic publicanus. Jejuno bis in Sabbato,
ac revelando oerdere debuisset. Qui purpura qui-
si deciiuas doomnium quae possideo {Luc. xviii, \\,
dem iu regibus, in sacenlotibus autem bysso in* 12). » Qiianto melius ei fuerat, si humiliter dixis-

duebatur. Cujus quinque fratres quinqne popiili B set Domine, ego inutilis servus tuus, quod debui :

paries intelliguntur. Reges scilicet, et sacerdotes, lacere, feci. Cum enim servus ex debito et necessi-
Scribae, et PharisHji, et caetera populi miiltitudo. tate domino serviat, nullas ei gratias dominus ha-
Mendicus vero. id est, Lazarus, qui adjutus inter- bet, si faciatquod ei imperaverat. Sicigituret nos,
pretatur flOlO), quem Dominiis adjuviteta mortis cum fecerimiis omnia quae nobis praecepta suut,
periciilo liberavit, genliiis populns est(loll) : qui fugiat superbia, cesset vana gloria, tollatur inflatio
prius quidem coelestiuiu bonorum egenus, et pau- meutis, et inter servos inutiles nos humiliter pro-
per, veritatem cognoscere, et Deura intelligere sternamus (1013); sicut ille, qui dicebat : « Anima
cupiebat. Sed nemo illi dabal : uemo illi veritatis mea sicui terra sine aqiia tibi {Psal. cxlii, 6). »
arcana revelabal. Sedlandem canes. landera Chri- Terraenim sineaqua, sicca, infecunda, infriictuosa,
sti apostoli veuientes, ejus ulcera linxerunt et lin- et inutilis est. Hic tamen omnia fecerat quse ei
gendo curaverirat. Sicut enira canes, ita et apo- praeceptafuerant. secundumquodipseait « A man- :

stoli, et doctores medicamentum m lingua ferunt, datis tuisnoadeclinavi(1014); «et: « Justiticaliones

quia praedicando sanant (10l2). Videaiuus, quod tuas non sum oblitus {Psal. civiii, 141). »
seqiiitiir Factum esl autem, utmoreretur mendicus,
: XL. Et factum est dum iret in Jerusalem, trans-
et portaretur ab angelis in sinum Abrakv. Mortuus Q ibat per mediam Samariam ei Galiloeam. Et cum
esl autem etdives, et sepuUus est in infemo. Qnoti- ingrederetur quoddam caslellum,occurreruntei de-
die namque et Juiiaei, el gentiles moriiintur. Quoti- cem virileprosi. Qiiid enimsunt decem virileprosi,
die Christiani in coelura feruntur. Quotidie Judaei nisioranespeccatores?Quiaeaira hic uumerus om-
in iuferuo sepeliuntiir. Ibiqiie siia torraenta sentien- nes in se numeros coutinet, frequenter decem pro
tes dum secnm recogitant, iu qiiibus peccaverint, omnibus ponitur. Unde et de saaclisdicitur ia Apo-
quaru stiilli, et increduli ftieriut, qiianlum a tide calypsi « Ecce missurus est ex vobis diabolus in
:

etjustitia patris sui Abrah«e deviaverint, et dum a carcerem, ut tentemini, et habeatis tribulationem
geiitili populo, >i fieri possit, adjuvari concupi- diebus decem {Apoc. u, 10), > id est, diebus omoi-
scnnt, dumque .Abraham eorum vana et inutilia bus. Oranis enim, qui munerat, postquara ad decem
desideria. et seram poenitentiam considerat, quo- venit, nisi iterum a capite incipiat, quid dicat, non
damiiiodo .\brahara loquitur ciira eis, rogatur ab habet (1015). Unde manifeslum est quiaidem sunt
eis, et respondet eis. Sola enim coguitio sufficit eis decem quod omnes. Quantum enim ad animam,
ad colloqueudum quflecunque voluQt.QuoDiam au- Christo Domino veniente, omnes hoinines leprosi
lem de sua saliite desperant, pro fratribus timent, Quantura vero adcorpus, non omnes. Oranis
erant.
et oraat, ne ipsi decipiantur et sirailia patiantur. enim foraicator, adulter, homicida, perjurus et

(1009) S. Greg. I. all. n. 2 « Quem, fratres cha- : qiiidumdoctrinaro legis non ad charifatem habuit,
rissiiui, quem dives iste qiii induebatur purpura et sed ad elationera, quasi de acceptis opibus tumuit.
bysso, el epulabatur quotidie splendide, nisi Ju- Et quia ei verba defluebaat de scientia, quasi micae
daicuiu populum siguificat; qui cultum vitae eite- cadebaal de mensa. »
nus habuil, qui acceptie legis deliciis, ad nilorem (1012) S. Greg. et Beda « Jaceiitis pauperisvui-
:

usiisest.nouaduliiitatem? Eiscribit haecGregorii ••

nera Iingebantcanes. Nonnunquaiu soleiit ia sacra
Beda. eloqiiio per caues praidicatores iutelligi. Canum et
(1010) S. Gregorius I. all. et B^.da « Unde et : eniiu lingiia vulnus duin lingit, curat, » etc.
Lazarus bene lulerpretatur adjulus. » (10)3) S. Arabr. 1. viii, n. 31 « Nemo inoperibus :

(101 1) S. Greg. et Beda « Quera vero Lazarus : glorietur, quiajiire IJouiinodebemus obsequium...
ulceribuspleuus, nisi gentilera populuiu tiguraliter uoii a nobis laudem exigaraus, uec praBripiainus
expriiuit ?... Lazarus vulneratus cupiebat satiirari judiciiim Dei, et prieveaiainus sententiam judi-
de micis quae cadebaut de mensa divilis et iiemo ; cis. »
illi dabat quia genlileiu qiiemque ad cogiiitionem
:
(1014) Ps. cxviii, 21. A Lege lua non declinavi.
legis adraittere superbus ille populus despiciebat (1015) S. Aug. serm. 270, n. 3 : t Videtur la
;

Patrol. CLXV. 14
 :

427 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 428

sacrilegus, secundumanimam, lcprosus est (1016). A tur, incorde convertatur, quicunque converti-
De leprosis autem precipit Moyses, ut ejiciantur tur (1018), quia corcontritum, ethumiliatum Deum
extracastra.tt Gum adulterisvero, etfornicaloribus, 198 "O" spernit. Sed vide cujus obedientiae fue- i

dicit Apostolus nec cibum sumere (/ Cor. v, H). » rint isti leprosi. Ad sacerdotes eos Dominus
ire

Quos enim pro suis iniquitatibus excommunica- jussit. Adhuc se leprosos esse videbant adhuc :

mus, quasi leprosos eitra castra ejicimus. Valde aegritudinem sentiebant; tamen ad sacerdotes per-
enim delerior est lepra animae quam lepra corpo- gebant, quia non frustra hoc eis Dominum jussisse
ris. Sed videamus quod sequitur Qui steterunt a : credebant. Non talis obedientiae fuit Naaman prin-
longe,et levaverunt vocemdicentes : Jesu prseceptor, ceps militiae regis Syriae. Gui cum Eiisaeus praece-
miserere nostri. A longe enim stabant, quia tales pisset utsepties se lavaret in Jordanc, acquiescere
viri propius accedere non audebant. Simililer au- nolebat, sed potius indignatus abibat donec, sa- ;

tem etnostandiu a longe stamus quandiuinpecca- niori accepto consilio, fecitquod eiprophela impe-
tis perseveramus. Ul igitur sanemur et a peccato- raverat. Lavit, et mundatus est. Et hoc fortasse \
rum nostrorum lepra curemur, clamemus magna istiaudierant, ejusqueexemploadmoniti,quid fides
voce et dicamus ; Jesu prxceptor ,miserere nostri. et obedientia possint intelligebant. Unus auiem ex
Glamemus auteni non ore, sed corde. Gordis enim g illis, ut vidit, quia mundatus est, reversus est cum
vox altior est. Glamor cordis coelos penetrat, et magna voce magnificans l)eum,et cecidit in faciem I
ante thronumDei sublimiuselevalur. ^mos ut vidit, antepedesejus,graliasagens; ei hicerat Samarita-
dixit : Ite, ostendite vos sacerdotibus. Respicere uam- nus. Perhuucenim omnes illifigurantur, quiposl-
que Dei, misereri est. Videt igitur eos, etmox mi- quamaquabaptismatismundali sunt,autper poeni-
sertus eorum, ad sacerdotes ire praecepit, non ut tentiam curati, jam nou diabolum sequuntur, sed
sacerdotes eos mundarent, sed ut mundos eos esse Ghristumimitantur, posteum vadunt, eum maguifi-
judicarenl. Praecipit enim lex {Lev. lui), ut si plaga cant, eum adorant, illi gratias agunt, et ab ejusi
leprae in homine appareat, ducalur ad sacerdotem, servitio nou recedaai. Respondens aulem Jesus dixit: j

et secundum ejus arbitrium, separetur septem die- Nonne decem mundatisunt, et novem ubi sunt ? Non
bus. Deinde sacerdos contempletur, et si viderit est inventus qui rediret, el daret glonam Deo, nisi
lepram non crevisse, mundum judicabit. « Omuia hic alienigena. Hoc est enim, quodalibi ait : quia
aulem haec, ut ait Apostolus, mtiguracontiugebat multisunt vocati,paucivero electi{Matth. xxx,l6).
illis ; scripla sunt autem ad correptionem nostram Multi enim sunt baptiaati, multi a peccatorum le-

(/ Cor. X, nos peccatores multis

11). » xNam et pra mundati, qui, quouiam Christum uon sequun-
modis separamus. Alios quidem a cibis, quibus tur et iterum ad peccata revertuntur, in electorum
prius licite utebantur alios a Christi corpore et
: numero noncomputabuntur. Valdeenimpauci sunt
sanguine alios ab ecclesiae introilu, atque alios
:
boni ad malorum comparationem. Sed quia iste
a nostra communione et alios quidem septem, : aiienigena fuit, plures ex genubus quam ex Judaeis
aliosplures, vel pauciores, et dies, et anuos sepa- salvandos esse siguiticat El ait ilLi Surge, vade,
: :

ramus inquibus si videmus lepram non crevisse,

:
quin fides tua tesalvum fecit. Magna est igitur vir-

vitia defecisse etpeccata intenisse, mundos eos tus hdei, sine qua, ut Apostolus ait, impossibile
judicamus reconciUamus. Haec est igi-
et Ecclesiae et placere Deo {Hebr. xi, 6). Gredidit enim
tur causa, quare Dominus ad sacerdotes hos lepro- Abraham L)eo et reputatuui est ei ad justitiam.
sos ire prmcepit (1017). Et factum est, dum irent, Fides igitursalvat, tides justificat, fides et interius
mundatisunt. Hoc peccatores audiant.diligenterque et exterius hominem sanai (1019).

intelligant. Facile est Domino peccata dimittere. \L\. Interrogatusaulema Pharisaeisquandovenit

enim multoties peccatori debita remittuntur,
Prius regnum Dei, respondit eis, el dixit : Non venit
quam veniat ad sacerdotem. Una enim eademque regnum Dei cum observatione. Neque dicent : Ecce
hora et poenitet, et sanatur. Peccator enim, qua- hic, aut ecce illic. Ea euim cum observatione ve-

cuuque hora conversus fuerit, vita vivet, et non niuut nobis,quorum adveutus sicdetermiuatus est
D nobis, ut ea praevidere, cavere et observare vaiea-
morietur. Videattamen quomodopoeniteat. Videat,
quomodo couvertatur. Audiat quid Dominus dicat mus. Illam autem diem et horam nemo
qua scit,

« Gonvertimini ad me in toto corde veslro, injeju- adjudiciumventurus est Dommus subito enim ve- ;

nio, et fletu, et planctu, et scmdite corda vestra, niet, et simul omnia occupabit, et uno momento

et non vestimenta vestra {Joel n, 12). » Intus igi- hic, et iilic, et ibique erit (1020). Ecce enim regnum

isto denario numero quaedam perfectio. Usque ad (1018) A. de ver. et fals. poenit. c. 10, inten
eumquippenumerumprogressusestnumerantis,et opera August. rel. de poen. d. 1 « Quem ergo poe- :

inde redit ab uno usque ad decem. rursus ad nitel,etomninopoeniteat,etdoloremlacrymisosien-

imum. » De hoc eodem numero serm. 51, n. 34; dat, repraesentet vitam suam Deo per sacerdotem ;
serm. 83, serm. 251, p. 253, etc. praeveniat juoicium Dei per coufessioueu!. Praeoepit
(1016) Leprosos hos, maxime haereticos interpre- enim Domiuus muudatis, ut ostenderent ora sacer*
talur S. Aug. 1. u, qq. Ev. cap. 40, S. Gregorms dolibus, » etc.

lib. v Mor., cap. U, etc. (1019) llacteuus homii.

(1017) Vid. Aug. 1. all. (10:dO) Bedaad h. 1. « Quia quando veniat, neque'

i
 ;

429 COMMENT. liN LUC. - PAHS II, CAP. XVII. 430

Dei intra vos Ne qiieeralis igitur illiid, qiiia A est, id est, inter justumet injustum (1022). Si enim
est.

omaibus incogailum est. Suftioial hoc vobis,qiiod judex iniquus et injustus, multis vidus precibus
regnum Dei intra vos est, quod inter vos regnat, fatigatus, tandemde adversariosuo esm vindicavit
el habilat Ueus, et Domnius vester.fff ait ail disci- multo magis Deus, qui juslissimusest, sanctorum
pulos suos Venieni
: dies, quando desiderclisvidere suorum preces exaudiet et de illorum iniraicis
unumdiemFiliihwninis, elnon videbitis. In persona vindictam faciet. Et hoc est quod sequitur :

eniin apostolonim eisloquilur, quiintempore .\n- Audilequid judexiniquitatis dicil.Deumautemnon

tichrisli futuri sunt q libus tautacalaruitassuper-
;
faciet vindictam eLectorum suojMm cLamantium ad
veniet, ul iiion iJesiderenl, el diem uilimum ex- se, die ac nocte, et patientiam habebit in ilLis ? Die

oplent. Qui unusdies, vocaiur Filii hominis. Dc quo vobis quia cilo faciet vindictam ilLorum. Nam etsi
diescriptumest:« Quia melioresldiesuna in alriis aliquando in hac vita haec vindicta non fiat, cito
suis super millia [Psal. Lxxxiii, il). » Erit enim tamen tit, quia cito haec vitatransit. Sed quidem
tunc tribulatio talis,qualis non fuit abiaitio saeculi quid judex iniquitatis, qui Deum ethominem non
usque ounc, neque tiel. Desiderabunt igitur sancti timet, mulieris accusationem se timere ostendit ?
videre hunc diem sed nou videbunt eum, donec
; Quodarn enim modo timebat, et non timebat.
suo tempore reveletur. Et dicent i'obis : Ecce hic, „ Timebat enim Deum per tormenta ; sed non
ecce illic. Nolile ire, neque sectemini. Si, inquit, timebat per amorem. De hoc enim timore scri-
dixerint vobis, ecce Christus adest, iu illo, vel in ptum est t Timor Domini sanctus permanens :

jllo loco est, ue credatis eis. Quare ? Vis audire in saeculum saeculi {PsaL. xviu, 10). » Hunc igi-
:

quare ? Namsicutfulgurcoruscansde sub ccelo, in tur timorem judex iniquus non habebat futura :

ea, quae subcoeLosunl,('uLget ; ita ent FiLius hormnis tantum tormenta timebat. Sequitur Verumtamen :

in die sua. Sicul, iuquit, lulgor solis noa in una Filius hominis oeniens,putas inveniet /Idem in terrat
parte, sed per omnia quae sub cceIo sunl, vide- De uno, inquit, judice iniquitatis locutus sum ;

tur et falget, ila et Filius homiuis in die sua multo tamen plures sunt iniquitatis, quam fidei et
;

non hic, vel illic, sedsimul ubique apparebit. juslitiaesectatores, et intaatumplures,utadillorum

XLII. [Cap. XVIII.] Dicebat autem et paraboLam comparationem quasi non esse videantur (1023).
ad iLLos ;quoniani oportet semper orare, ei nunquam « Quia enim abundavit iniquitas, refrigescetchari-

defxcere. Semper enimoral, qui in bonoperseverat. tasmultorum {Matth. ixiv, H).))Sed haecadChristi
Oratenim non solum liugua, sed elcor, et cogila- adveutumprincipaliterreferuntur,quandoregnante
tio, sensus, manus, oculi, et omuis boua opera- Autichnsto, nisi breviati fuissent dies ilU, non esse
tio (1021). Haec enim si orare cessavennt, omnis salva omnis caro.
linguaeoratioiuutilis esl.Dicebat i^ilyiv Judex qui- C XLIIl. IJixit autem ad quosdam qui in seconfide-
:

dam erat in civitate, qui Deum non timebat, et ho- banttanquamjustietaspernahanturcoeterosparabo-

minem non reverebatur : vuiua aulem erat in civi- Lam istam. Nunquamarrogantiaplacuit Deo nun- ;

tateilLa,et veniebat ad eumdicens Vindicas mede quam superbia justificata est. Unde et de his qui
:

adversariomeo, el noLebalper muitumiempus. Post oinniaoperasua faciunt, ut videantur ab homini-

haer autem dtxil inira se. Eisi Deum non timeo, bus, alibi Dominus ait « Amea dico vobis, rece- :

nec hominem reoereor, tamen, quiamoLesta esl mihi perual mercedem suam (a/a«/i. vi, 2), « Tales erant
hsec vidua, vindicubo itlam. Haec est igilur causa et istiquibus haec verba Dominus loquebatur, qui
quare semper orare debeamus et nunquaui deti- secoramhominibusjustificanles,cselerosquasi pec-
cere. Orasti semel, et non es exauditus ora ite- ; catores abjiciebantet asperuabantur. Uominusau-
rum atqiie iterum imo taiidiu ora si lamenbene,
; tem, qui uoa venit vocare justos, sed peccatores ad
oras, donec oratio tua exaudiatur. In multis eiiim pi«uiteutiam,oeminem repellebat.sed cum publica-
hac viia, in mullis post hanc vitamexaudiiur oratio niset peccatoribus manducabat. Z)MO,inquil,^o//a'-
199nostra. Haecautemsimilitudo interconiraria nes ascenderuntintempLum,utorarent,unusPhari-

D
ab angelis, neque ab hominibus potest observari nit,...aut ex ipsa dissimilitudine aliquid probat...
sicul lemqus Domiuicije lucarnatiouis certissimis Hic ergo iuiquusjudex non ex simililudine, sed ex
propheianim vdiiciniis piielixuui, et augelorum est dissiiuilitndineadhibitusesl, utosteuderetUominus
mauifestHtum praeconiis. » quanto certioresessedebeaiUqiii Deum ()erseveran-
(1021) Bedae ad h. 1. t Aul ergo dicendum est,
: ter rogaut fontem justitiae, atque iuisericordia^,vel
eum semper orare ei non deficere, qui canonicis si quid excellenliui dici aut audiri polest cum ;

horis qiiotidie jusla rituiu ecclesiasiicai traditio apud iniquissimumjudicem.usquead effectumim-

nis, psaliuodiis precibuscjue consuetis Uominum pleudidesiderii,valuent perseveranlia de{)recautis.
laudare rogare uou .insistit
et auL certe om-
; . . . (1023)S Augustiuus de unit. Eccl., cap.l3. /'^t7i«s
niae, quae juxtus secuudum Ueuiu gerit, et dicit, hominis, etc. « Quod nos intelligimus dictum,vel
:

ad oratiouem esse repulauda. x Vid. S. Augu- propteripsam tidei perfectiouem, quae ita ditticilis
stin. episi. 130, ad Probam, cap. 9, u. 18 et ;
est m hominibus, ul ipsius quoque adiuirabilibus
serm. 1 15. sauctis, siciil iii ipso.Moyse, inveuiatur aliquid ubi
(1022)S Augustin,lib.ii,qq.Evaiig. cap.45 (cujus IrepiJaveriut, vel trepidare potueriut vel propter
:

verba exscribit hic liedaj Qjoinara parabolas

: >< illaiu iniquorumabundaatiam el paucitatembono-
Pomiausaut secuudumsimiUtudiuem aliquam po- rum. )»
 31 S. BRUNONIS EPISCOPl SIGNIENSIS 432

sseus et alterpublicanus.Phansxisloqueha.tiiv Domi A peccaverat, ibi erat fons, et fovea, et origo rnali.
nus qui inde etiam Phariscei dicuntur, id est Ibi enimest cor, bonorum omniumatque malorum
divisi (1024); quoniam se pra? caeteris meliores secrutarium. Inde omnia bona, et omnia mala inde
esse putabant. His aulem unum Pharisaeum oppo- procedunt. « Ex corde enim, ait Dominus, exeunt
suit, in quo,quasiin speculo, ceelerisequales erant cogitationesraaIae,homicidia, furta,perjuria,adulte-
videre potuissent, etfortasse idem ipse ibierat,de vidi[Matth. XV, 19), et sirailia. Hoc igitur publica-

quo Dominus ista dicebat : Pkarisceus autem slans nus percutiebal, et percutiendo, de seipsoquodam-
hoecapud seorabat : Deus,gralias ago tibiquianon modo vindicabat. Ideo euimPsalinista dicit : «Gor
sum sicui cceleri hominum, raptores,injusti,aduLteri mundum crea in me, Deus {PsaL. l, 12) ; » quo-
velut et hicpublicanus.Jejunobisin Sabbato decimas niam si cor mundum fuerit.aquoconsiliario omnia
do omniu/n ^Mcepossirfeo.Nihiihorumrepreheasible consilia nostrasuscipimus,malumfacerenon pote-
est. Nam et Deo pro beneticiis gratias agere,etbis rimus, nisi fortasse tale aliqiiid, quod iguoranliae
m,hebdomada j ej unare,et de omnibus decimas dare, imputetur. Si tainen illud cor mundum dici possit,

bonum valde et laudabile est. Aliud estigitur, pro quod ignorantia muculatur. Propter hoc enim soUs
quo Pharisaeus iste damnatur. Hocautemintusest, sacerdotibus pectusculum semper de sacriticiis
in corde est, in intentione est, quod quidem,uisi a g datur ; (1028) quia
in eis totius populi cor, et con-

Deo, videri nonDeus enim non quid, sed

potest. silium,omnisque doctrina, et scientia coQtinetur ;

qua intentione aliquid dicamus considerat (l02d). ut bene cordati, et pectorosi semper suflicienter
Non oris, sed cordis vocemattendit: non ad rivos habeant quid unicuique interroganti respondeant.
sed ad fontem respicit. Unde manifestum est,Pha- Percutiebat igitur iste pectus suum, et dicebal :

risaeumistum per superbiam et arrogantiam cun- Deus, propilius esto mihi peccatori. Non attendas
cta dixisse atque in his, quae faciebat, magis
:
hujus cordis prava consilia, dele peccata el propi-
homiuibus quamDeo placece volebat. Stultus, qui tius esto. Nihil in me unde tibi placere
est el

pro tanto, taliqueservitio nihilnisivanamgloriam veniam consequi debeam, quoniam corde et

pro mercede recepit. Sequitur Et publicanus a : corpore, cogitationibus et operibus tibi peccavi.
longestansnolebat nec ocuLosad coeLum Leoare,sed Omuibus iniquior ego sum, et nisi per misericor-
percutiebal peclussuumdicens: Deus,propitiusesto diam tuam salvari non possum. Ideoque propitius
mihi peccatori. A longe stabat publicanus, quasi esto mihi peccalori. Sic igitur non minus iste se

peccator et publicanus. Qualis erat talem se os- accusabat, quamille Pharisaeus se justificabat.Sed
teodebat. Inde enim dicuntur publicani, sive quia qiio fructu ? qua mercede ? Sequitur :Amen dico
nec pubhce peccare erubescebant, sive quia vobis, descendit hic justificatusin domum suamab
pubhcavectigaha colhgebaut (1026). Ex his enim iLLo. A quo illo ? A templo, an a Deo ? A templo
fuit Matthaeuspubhcanus,quemde telonioDominus utique, et a Deo. A templo enim descendit sed a ;

vocavit. Merito ergo de publicauis ad Pharisaeos Deo juslificatus (1029). Cur hoc ? Quia omnia qui
Dominus «Publicaui et peccatores praecedent
ait :
seexaLtat,hunuLiabitur,etquisehumiliatexaltabitur
vos in200 reguum Uei^Matth. xxi, 3l). » Stabat Sicut igitur publicanus se humilando exaltatus, est

igitur aionge publicanus, et quia peccatorem se ita et Pharisaeus se exaltando humiUatus. Radix
esse sciebat, propius accedere timebat. NoLebat omnium malorum superbia : custos virtutum hu-
autem nec ocuLos ad coelum Levare, ne in eo ipso militas est.

Deum offenderet, quod ad superiora et ad sedem XLIV.(1030) (Cap.XlX.] Ingressus autem peram-
Dei dehmo protundi etde tan ta voragine peccatorum bulabat Jericho. Et eccevir, nomine Zachseus,et hic
respicere praesumpsisset (1027) Sed perculiebat : eratpiHncepspubLicanorumetipsedives.OsiuespevJe-
pectus suumdicens Deus.propitius esto mihipecca-
: richoambulamusquicunquehuucmunduminhabi-
tori. Merito autem pectus percutiebat, quia ibi mus. Jericho namque iuterpretatur Luna ( 03 1 1 )cuj us

(1024) S. Hier. in Dialog. adv. Lucifer. n, 23 : D et brachium dextrum, ut sit indicium, quod ante,
Pharisaei a Judaeis divisi propter quasdam obser- mala cogitabal, sacerdotis labore couversum.rece-
vauouessuperfluas, nomenquoque a dissidio sus- pit cogiiationesbonas. « S. Gregor. Reg. past p. n,
ceperunl. » cap. 3, propiusadAuct:«Divinalegearmumsacer-
(102o) S.Jo. Chysost. hom. 5, de incompreh. D. dosinsacriticium et dextrumaccipitetseparatum...
nat. num. de parabola hac « Non enim verba
7, . in esuquoquepeclusculum cum armotribuitur ut ;

solum Deus audivit, sed mentem qua haec profer- quod desacrificio praecipitur sumere, hoc de semet
rentur vidit. » ipso Auctondiscatimmolare etnousolumpectore ;

(1026) Ulpianus I. 39, S. de pubhc. et vectig : quae recta sunt cogitet, sed speclatores suos ad
f Publicaui suut qui publico fruuntur. Nam inde sublimia armooperisinvitet. »
nomeu habeut sive fisco vectigal pendant, vel tri- (1029) S. Hier. epist. 122, n. 3 : « Pharisaei justi-
butumcousequantur:etomuesquiquidafiscocon- tia perit superbia ; et publicaui humilitas confes-
ducunt, recte appeUautur pubUcani. » sione salvatur. » Vid. S. Gregorium hom. 7 in
(10-27) S. August. serm. 115, u. 2 « Parum : est, Ezech.
?[uia de louguiquo stabat Nec oculos suos ad
;
coe- (1030) Vid. S. Petrum Chrys. serm. 54 ; Aug.
um Leuabal : ut aspiceretur non aspiciebat. » serm. 174, a. n. 3.

(1028) Paulo alitcr Origenes hom. 5 iu Levit. (1031) Idem dixerat ad cap. xx, Matth. pag. 303
num. 12 « Pars efficitur sacerdotis pectusculum
:
Ita Beda,qqin.Jos.c.vii: «Jericho per interpretatio»
 433 COMMENT. IN LUC. - PARS II, CAP. XIX. 434

tanta mntabilitas est, ut nuoquam in eodem slalu A scende ; qiiia hodie in domo tiia oportet memanere.
kpermaneat. Merito ergo hteo mundum signiticat, Hodie, inquit, meqiiaerere ccepisti, ad fidem venisti,
qiii semper totus in inotu esl. Hano aiitem miitabi. in arborem ascendisti, hodie in domo tua oportet
lit.itemqiiiasecunduin humanitateraSalvatornoster me manere.Verum est igitur, quod per prophetam
siisceperat, recte dicitur perambiilasse Jericho. Et dicitur Qiiiapeccatorqiiacunque horaconversus
: «

ecce vir,nomine Zachaeus, qui digne satis ^wsh"^- fuerit, et ingemuerit, vita vivet, et non morie-

candits (1032) interpretatiir, quoniam a Deo voca- tur (Ezech. xxxiii, 13, 15). » Qiiod enim in Zachaeo
tus el justiticatus est. Hic aiitem erat non sohim facfum est, quotidie in aliis peccatoribus fieri non
pubhcanus, verumet pubhcanoruui princeps. Erat dubiiim est, si tamen ex corde convertanlnr. Chri-
insuper etdives.quemdifhcileestintrarein regnum stum quaBranl et fidem teneant. Sequitur et festi- :

coelorum. Difficile utique, et apud homines impos- nans descendit,et excepit illum gaudens. Jamenim
sibile. Sed qufle impossil^iha sunt apud homines, igne fidei interius ardebat, qui sic exterius obe-
pos^sibiiia sunt apiid Deum. Et quamvis talis esset, dientiam obseqiiium exhibebat. Multum jam
et

quperehnt lameu videre Jesum. Qiuerpbat quuiem, Et cum vi-

fide creveral, etsi statura pusilliis erat.
Sedvideje non poterat. Sed o»ir non poterat? Prae „ derentomnes,murmurabant,dicentes,quodadhomi'
turba, et qui statnra pusillus erat. Haec enim duo nem peccatorem divertisset. Omnes enim sciebant
valie impediiint hoininem, ne videre valeatJesum. esse peocatorem Zachaeum, utpote publicanorum
Mala turba, qufle a tah, tantoque bono hominem principem. Sed iste peccator multo melior erat
deturbat. Turba ista viliorum est qua qui circum-
;
qiiam illi qui murmurabant, et se justos esse finge-
datiis fueiit, Christum viciere non potest (1033). bant. Hoc autem sequentia manifestant, dum dici-
Statiirae vero pusiMius est, qui ad scientiae tur Stans autem Zachaeus dixit adJesum: Ecce
:

aetatem et perfectionem nondum pervenit (103t). dimidium bonorum meorum, Domine, dopauperibus
Unde Apostolus nos admonet dicens : « No- et si quid aliquem defraudavi, reddo quadruplum.
lite piieri efHci sensibus, sed malitia parvuli Hac enim una voce omnes iUico a murmuratione
estote (/ Cor. xiv, 20). » Et iterum : » Tanqiiam cessaverunt, tam subitam publicani poenitentiam
parviihs in Christo lac vobis potum dedi non es- et conversionem admirantes et fortasse nemo ibi
:

cam.Nondum enim poferatis ; sednec nunc quidem erat, qui hanctantam professionem, eliam coactus,

201 potestis, adhuc enim carnales eslis(/ Cor.iii, facere voluisset Dives enim erat valde, quem ipse
2). » Uui igitur vult videre Jesum, exeat de turba, evangelista divitem fuisse testatur et tamen om- ;

fugiat vitia et peccata, vitet maloriim consortia; nium bonorumsuorum medietatem se pauperibus
erigal et extendat se, crfiscat in tide et scientia, et ^ dare promittit, et in quadruplum reddere, si quid
proficiat in omni i>onitate. Hoc enim signiticavit aliquem defraudavit. Vide ergo a quanta perfectione
Zachieus qnando praectvrens ascendit in arborem coepit, qui tunc primum Christura Dominumvide-
sycomorum. Inarl^oremquidemascendit, quatenus rat et praedicantem audierat. Verum est utique
inde videret qiiem ipse videre non poterat. Haec quia homines vident in facie, Deus autem corda
arbor, fidesest, ad quam multi venientes etineam intnetur. Qualem Dominus hunc, et quam justum
ascendenles.quamvisadhucstaturaparvulifuissent, post modicura futurum videbat, quem tam pecca-
et nondum in scientia multiim crevissent, iiide toremhomines judicabant Ait Jesusad eum: Quia
:

tamen Jesum viilere el cognoscere meruerunt. hodie salus domuihuicfacta est, quod ipse filius sit
Vnde elhic d'\c\tur .quiaindeerat transiturus (\03o). Abrahse. Hodie, inquit, domui huic salusfactaest,
Hac enim via, et juxla hanc fidei arborem transit et omni aegritudine,omni morbo,omni vitiorum con-
Jesiis. lode videtur, et videt : inde cognoscitur et tagione fugata, sanata est, et tota interius,et exte-
cognoscit. Eosenim Dominus respicere, et ad se Eoquod ipse,qn\ hujus domus rius sanctificataesf.
vocare dignatur, qui in hanc arborem ascendunt, jam non publicanus sit, sed filius habitator est,
cujus fructus sanguineiis est, per quem marlyres Abrahae. Abrahae namque filii sunt, quicunque
signihcantur. qui fidei arbori adhferentes, propter D Abraham imitantur, et Abrahae opera faciunt. Et
fidei constantiam, propria sanguine cruentati siint. Abrahara quidem angelos.Zachaeus vero angelorum
Inde Dominus transiens, suspiciens vidit
igitiir Dominum hospitio suscepit. Venitenim Filius ho-
Zachseum, et dixit ad eum : Zachsee, festinans de- minisquserere, etsalvumfacere, quodperierat. Non

nem luna dicifur... qiiia sioutliina menstruiscom- (1034) Ambrosius 1. vui, in Luc. n. 87 « Quid :

pletionibusdeficil itahicmundiisadcom()letionem
; sibi viilt, quod niillius alteriusstaturam Scriptura
femponim currens, f|iioli(lianis defectibus cadit » : Vide ne forle malitia pusillus,
nisi hujiisexpressil ?
qiifp repelit in ps. lxxxvi. autadhiic pusillusfide. »
(1032) Kx Hebr. purus, justiis. Beda, ad. h. 1, (1035) Ambrosius I. all. n. 89 « llla parte erat :

Zachaeiis. qiii interprefatur justificatus. transi turiis Dominus, vel iibi sycomorus, vel ubi cre-
(10.13) Bpdaad h.l: « IntrantHin Jerioho Salvato- ditiiriis... Vidit itaqiie Zachaeiim sursum jara enim :

reiii v\^Hre qufPiebal «ed prae turba non potftrat,

; siibliiuitate fidei inter fructus novorum operum,
quia.... inolita vitiorum consuetudo, ne ad votum velut secundae altitudine arboris eminebat. »
perveniret, obsliterat. >
 :

435 S. BHUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 436

enim venit vocare justos, sed peccafores adpceni- A Nihii enimaliud demundidivitiis,nisi solosservos
tentiam (1036). Quia non indigent, qui sani sunt, eorum, Dominus conciipiscit. Unde et de templo
medico, sed male habentes (1037). eos ejecit, qui male negotiantes illicita ibi vende-
XLV. Eomo quidamnobilis abiit in regionemlon- bant et emehant. Hoc autera de servi» diclnm est.
ginquam accipere sibiregnum,et reverti. Vocatis Nuncdecivibusaudiamus.Ctt;esa?//em ejusoderant
autemdecemservissuis,deditillisdecem mnas. Homo illum, et miserunt legationem post ilLiim dicentes :
iste nobilis, ipse est, qui loquitur, Sal vator noster :
Nolumus hunc regnare super nos. Isti cives Judaei
quinonsolumsecundumdivinitatem.quaangelorum sunt, qni super se omnium Regero et Domiuum
et hominum creator, et Dominusest, verumetiam Jesum Christum regnare noluerunt, dicentes a Non :

secundum humanitatem, ex nobili genere ortus est. habemns regem, nisi Caesarem. » Et isti quidem
De tribu namqueJuda,et de progenie David natus hanc pravam legationem post eum mittunt, quia ei
est Dominus, quaeinteralias tribus nobiliorregnum quo ab eis recessit, in hac mala voluntateperseve-
tenuit,etprincipatum. Hic autem abiit in regionem rant. Qucevoluntas, quia Christus eam cognoscit, et
longinquam, quando coelos ascendens ad Palrem audit, quasi quaedara legatio in illius semper auri-
rediit (1038). Unde ipse ait: « Exivi a Patre et bus sonat. Eifactum esl,utrediret, acceptoregno.
veni in mundum ; iterum relinquo mundum, et b Et jussit vocari servos quibus dedit pecuniam, ut
vado ad Patrem {Joan. xvi, 28). « Hsec autem sciret quantum quisquenegoiiaiusesset. Hoc atitem
regio longinqua est, cum multo labore ibi per-
quia erit in iudicio, quando et boni, et mali, omnes
venitur. « Per multas enim tribulationes, ait Domi- astabimus ante tribunal Christi, ut unusquisque
nus, 202 oportet nos intrare in regnnm coelo- prose rationemreddat. Venit autemprimus dicens :
rum {Act. iiv, 21). >» Ab hac autem unusquisqiie Domine, mnalua decem mnas acquisivit. Tunc enim
lanto longius est quantointer caeleros iniquiorest. unum talentum decem acquisivit, quando aliqua
AdhancigiturDominusrediit,acciperesibiregnum, gratia nobis a Deo concessa in multas virtutes
Tunc enim sibi Dominus regnum accepit,
et reverti. crescit: aut multospeccatoresad fidemet justitiam
quando ejus humanitas super caelos exaltata est, convertit (1040). El ait iLli : Euge, bone serve,quia
eique a Patre dictum est: « .Sede a dextris meis, in modicofuistifideLis,erispotesiatem hnbenssupra
donec ponaminimicos tuos scabellum pedum tuo- decem civilates. Et hoc quidem alius Evanselista
rum {Psal. cix, 1,2).» Restat igitur ut revertatur, et mauifestius posuit, dicens «Supra multa te con-
:

adjudiciumredienscumservissuisrationem ponat. stituam, intra in gaudium dotiiini tui {Matth. xxv,

Prius enim, quam illuc ascenderet, vocatis servis 21). » Itemque « Beaius ille servus, quem, cum :

suis, dedit illisdecem mnas, quae alius evangelista q venerit Dominus, invenerit vigilantem. Amen dico
talenta vocat (Matth. xxv, 45). Decem sunt servi vobis, super omnia bona quae possidet, constitiiet
decem et sunt talenta. Noli dicere, pauci sunt. exMn{Matth.\xiv, 46). » Hoc est igitur supradecem
Considera prius quid decem significent. Hoc enim civilates poteslatem ei dare(1041), quod est supar
numeronullus alius majorest, quia omnes numeri omnia quae possidet, eura constituere. Dixiraus
in hoc numero continentur (1039). Decem igitur enim, perdecem omnes signiflcari.Et super orania
aliquando multos, aliquandosignificantomnes. Vo- quidem.quaedominus possidet,unusquisque consti-
cavit igitur decem, id est, omnes servos suos, et tuitur quiaomniaeiobediunt,ejusque voluntatem
;

dedit illis decem mnas, id est, omnia talenta sua. omnia faciunt. Tanta enim ibi erit concordia, ut
Quod alibi dicitur « Et dedit illis bona sua {Matth.
: unusquisquequasi major veneretur abomnibus, et
XXV, 13).» Etaitad illos: Negotiamini,dum venio. quasi minorvenereturomnes.Et aliusvenitdicens :

BonusnegotiatorbeatusPauIus,quiomnibusomnia Domine, mna tunfecit quinque mnns. Iste quoque

factus est, ut omnes lucrifaceret. Quotidie namque in talento sibi credito bene operatus est sed non ;

inEcclesianundinaefiunt. QuotidieDei thesaurusin tantum, quantum ille, de quo modo diximus, in eo

Ecclesia vendilur. Thesaurus enim desiderabilis lucratus est. Nam etsi bene omnes laborant, non
requiescit in ore sapientis. Dei autem negotiatores aequaliter tamen omnes laborant. Unde Apostolus :

D
omnes sunt servi, etnihil aliud nisi servos emunt. « Ego, inquit, plus omnibus laboravi non autem ;

(1036) Vid. S. Fulgentium in hanc sententiam Vid. et Aug. lib. n. qq. Evang. cap. 46.
lib. 1, ad Trasim. (1039) Viil. superius dicta ad n. 40. Luc. xvii.
(1037) Hactenus homil. (1040) S. Gregorius lib. n, epist. 47 « Gravenam-
:

(1038) S. Ambros. lib. v, de Fid. cap. 6: < Di- que est pondus sacerdotii. Prius quipne est sacer-
vine itaque illam parabolam induxit divitis, qui in doti necesse ut caeteris ad exeraplum vjvat ac ;

regionemlonginquamprofectusestaccipereregnum deindeservandum, titraeutein per ostensa exempla

et reverti se ipsum secundum substantiam divini-
; non elevet... intenti-siiuo tunore considerans qiiod
tatisincorporationisquedescribens. Ipseenim dives recessiinis ad perci(>iendiim regnum Dominus, et
secundum plenitudinem divinitatis, qui pro nobis talenta servis distribiiens, dicat: Negotiamini dum
pauper factus est, cum divesesset, peregre profectus venio... Quod profecto negotium tune vere nos agi-
secundum corporissusceptionera quia vias homi- ;
mus, si vivemio et loquendo proximorum animas
nis, tanquara iter ingressus ahenum, in hunc muo- lucrainiir. »

dum venit, utregnum sibi pararet ex nobis. Venit (1041) Vid. S. Ambr. lib. vui, in Luc. n. 96.
ergo Filius hominis accipere regnum et revertit. *
437 COMMENT. IN LUC. — PARS II, CAP. XIX. 438

ego, sed gralia Dei rueciim (/ Cor. iv, 10). » Qiia A mnas. Decem iitiqiie jam habebat, qiiibus una su-
in re in lalento, elin crpatia sibi ilata se pliis caete- peraddita udecira fiunt. Quid est igitur, quod aoa
rislaborasseostendit. E( huic ail : Et tu esto super uodecim, sed decem tanlum habere dicitur, aisi
quinquecioitates. Sicutenim nec inlabore,itaueque hoc quod superius diximus, quia idem significant
in mercede mquales sunt. Qiii enini plus laborat, deceiu quod oranes? Secundum quam signiticatio-
plus mercedis accipiet. « Slella enim, ut Apostoiiis nem, raagis fuitdecem dixisse quam undecim. Ua-
ait, differt a stella in claritale. Sic erit etresurrectio decimeniranon signiticatnisi undecim; decem vero
mortiiorum (/ Cor. xv, 41). )>Quaravisigituromnes signiticat omnes. Sequitur Dico autem vobis, quia :

beatierunl, noa tameu omnesfequaleserimt.Quod omni kabenti dabitur : abeoautemqui nonkabet,et

quidem in eo signiticatur, quo(] alii supra decem, quod kabel, auferetur ab eo (1043). Oinnis enim,
alii supra quinque civitates constitiii dicuntur. qui fldem habel, el dignam tideli operationem, sicut
Et alter venit dicens : Domine, erce mna tua, quam iste qui sic talenta multiplicavit, dabitur ei aeternae

kabui repositam in sudario. Timui enim te, quia Ab eo vero, qui hoc non ha-
beatitudinis retributio.
komo austerus es tollis quod non
, quod ia opinionehominum kabet, id
posuisti, el inetis bet, etiara hoc,
quod non seminristi. In sndario namque talentum est, hoc, « quod videtur habere, » ut alius evaa-

reponit, qui gratiam sibi datain in hac carne labori- B gelista scribit, « auferetur ab eo{Maltk. xxv, 29).»
bus,etfatigationibustraditamtorpesceresinit(l042). Verumtamen inimicos meosiUos, quinoLueruntme
Mentitur autem iste malus servus, dum eum au- regnare super se, adducite kuc, et inlerficite ante
sterum 203 vocat, de cujus dulcedine Psalmista me. Miseri Judaei, adversum quos ista dicuntur I

loquitur dicens « Dulcis, et rectus Dominus, pro-

: De qiiibus supra dixerat Cives enim ejus oderant :

pter hoc legem statuit delinquentibiis in vm {Psal. iLlum. Istieaira tunc interficientur, quando dicetur
XXIV, 8). n Talis igitur excusatio quam vana, et eis « Ite, maledicti, in ignem aeternum, quod pa- :

inutilis sit, ipse Dominus ostendit dicens De ore ratumest diabolo,et angelisejus(Afaf<A.xxv, 41).»
:

tuo te }udici),servenequam. Sciebas, ut ipse fingis, Tunc et boni audient a Venite, benedicti Patris :

quod ego austerus komo sum, tolLens quod non mei, percipite regnum, quod vobis paratum est ab
posui,el metens quod non seminavi,et cur non dedi- origiae iiiuadi [ibid., 34). »
stipecuniam meamadmensam,etego veniensutique \LN\.Etul appropinquavit, videns civitatem, fLe-
cum usuns exegissem illam ? Ac si dicat Nod fuit vit super iLLam, dicens : Quia si cognovisses et tu.
:

convenieus ut meam pecuniara ad mensam num- Suscitato namque Lazaro, veniens Dominus Jero-
mularioriim committere timeres, cum me tam for- solymam sedeas super pullum asinae, cum jam ap-
tem et polentem esse cogaoveras, ut non solum r propinquaretaddesceasummoatis 01iveti,cceperunt
mea, verum etiam aliena ubique mihi viadicare omoes turbae discipulorum gaudenteslaudareeum
valeam. Qua in re nullam te habere excusationeui voce magna, diceates Benedictus qui venit in no- :

manifestiim est. Haec autem pecunia, verba vitae mine Domini. Et quidam Pharisaeorum de turba
8etera« sunt mensa Ecclesia, nuiuinulaiMi audiLo-
: dixeruntadiLLum:Magister,increpadiscipuLostuos.
res, quibus omnis ista pecunianuntiatur, et credi- Quibus ipse ait : Dico vobis quia si isti tacuerint,
tur. Hanc autem cum usura Domiaus recipit, quia Lapides cLamabunt. Lapides enim, gentiles dicun-
multos tideles cum fructu boai operis per eam ac- tur (10*4), qui duri, steriles, et iafructuosi eraat,
quirit. Nusquatn antemest, iibi Dominus non serai- et ligna et lupides adorabant. Isti autem modo
naverit : nusquam est, ubi suae gratiee seraentem clamaat, et Christi virtutes laudare noa cessaal.
non sparserit quia propter hoc quod in omnem
; Ut igiturappropiaquavit ,videDs impiam civitatem
lerram exivit sonus apostolorum, omaibiis horaiai- ia suam necem coaspirantem, noa de sua morte,
bus ratioaera, et iatellectum, meaioriam, et iage- quam illa machinabatur, sedde illiusruina etper-
huac servuin ne-
uiura largitus est. Constat igilur, dilione flevit Quia si cognovisses et tu. Sicut, in-
:

quaiD advershs euin esse meatitiim. De quo ipse quit, ego fleo, qui omnia video, et futura cuacla
siibinfereosait. Auferte ab iUo mnam, el date ei, p. cogaosco, sic et tu fleres, si nuac veatura vide-
^wirfecemwnas Aafte^Pei-quaeintelligerepossumus, res. Nobis, fralres, aobis istae lacrymae fuerunt, ut
solos bonos eain beatitiidinera possidere, quara si- magistrum imitemur, et ab hoc tanto praeceptore
mul ciim eis el raali possedissHut, si iu bonitate nostro discainus quid in nostrorum inimicorum
perstilissent. Et dixeruntiUi: Domine, habes decem morteet ruina agere debeamus. Uade et ipse ait :

(1042) Beda ail h. 1. «Servus, qni negotiarijiissus, (( Et quinamsuntlapides illi ? IUiutique qui quon-
acceptam Domiiiipecuniamin siidarioreposuit,oslen- daralapidesadorabant,gentesnimirum deceptae.et
diteo>qiii ;id prap^licanfliimiiloueijprfedicalioiiisoffi- dial)()li fraiidein erroremadductae. » Memorathanc
ciiim, jid)enle Doramo, per Ecclesiam, vel sallem iiiterpretalionera Ilieron. ad cap. Habac. scribit- ii

siiscipere, vel siisceplum digne gerere detrectant. que (Je ea « Licet plerique sic intelligendum pu-
:

Peciiniain qiiippe in sudario ligare, est percepta tent si Judaei taciierint, raullitudo rae gentium con-
;

dona siib olio letiti torpons .ibscoiidere » (jiue po- : fuebitiir lamen, haec est expressior el verior intel-
;

slrema verba S.Cregoiii siint part. 1 Reg. past. c. 9. ligentia etiauisi homines tacerent, et signorum
;

(i043) Vid. S. Bern. serra. T".', in Cantic. meorum muliitiidinemlinguainvidensnonloquatur.

,
(1044) Titus Boslr. pag. 726, tom. II Auct. Duc. tamea lapides ipsi, et fuudamenta murorum, et pal
439 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIliNSlS m
« Diligite iaimicos vestros, benefacite hisqui ode- A egressi suntduo urside saltuet occideruntquadra-
runt vos, et orate pro persequentibus et calumQian- ginta duos exillis(/ V Reg. n, 23). » Ideo enim post
tibus vobis(L?«,'. »Et quidem in hac die tua,
vi, 27). quadraginta et duos annos a duobus ursis, Tito

qu3e ad pacem tibi; nunc autemabscondilasuntab videlicet, et Vespasiano,JudflBi interfecti sunt, quia
occulis tuis. die, in hoc tempore
In hac, inquil, Christo illudentes, m Galvariae montem eum duxe-
tua sunt, quae ad pacem tibi brevi tempore data runt, ibiqueeumcrucifixerunt. Sequitur: Etingres-
sunt. Nunc autemabscondita suntab oculis tuis ea sus in templum ccepit ejicere vendentes in illo el

mala quae subito venient libi in diebus 204 '"i^- ementes. Unde et Matihaeus ait : « Et iniravit Jesus
Et exponit: Quia venientdiesin te, et circumdabunt in templum, et ejecit omnes vendentes et ementes
te inimici tui vallo, et circumdabunt te, el coangusta- in templo,et mensas nummuIariorum,et cathedras
bunlteundique,et adterram prostementte, et filios vendentium colurabas evertit (Matth. xxi, 12). »

tuos, qui intesunt, etnon relinquent in te lapidem Audite haec, Simoniaci, audile (lOoU), nefandi ne-
super l,apidem,eoquodnoncognoveris tempusvisita- gotialores. Aut cessate negotiis, aut exite de lem*
lionis tu3b. Haec autem omnia sub Vespasiano, et Non enim unum, vel duos, sed indifferenter
plo.

Tito fiiio ejus completa sunt, sicut Josephiis ple- omnes vendentes.et ementes Dominus tempii ejecit
nissime narrat quando exlonga obsidione tanta
:
b de templo. Ipseet mensas nummulariorum, et ca-
calamitas Judaeos oppressit, ut ipsae matres filios thedras vendentium columbas evertit. Vos enim
devorarent (1045). Et hoc ideo, quia non cognove- nummuIariiestis,voscolumbas vendidistis,vos sine
runt tempus visitationis suae, quando visitavit eos nummo, et pretio nihil agitis. Columbas euim ven-
eriens ex alto. De qua visitatione Zacharias ait : dunt, quicunque vel Ecclesias, vel sancti Spiritus
« Benedictus Dominus Deus Israel, quia visitavit, gratias protio largiuntur. Horum autem cathedras
et fecit redemptionem plebis suae {Luc.i, 68). » Dominus evertil, ut per hoc eos non esse episcopos
Quod autem ait : Non relinquent in te Lapidem su- intelligatur. Et dicit eis : quod domus
Scriptum est,

per lapidem, hyperbolicedictum est. Sive lapis su- meadomusoralionisest, vos autem fecistis eamspe-
per lapidem relictus non est, quo vel ipsa civitas, luncam latronum. Latrones euim vosestis.quiaper
vel ahquisin tota civitate defendi potuisset (1046). ostinmnouiutrastis.Quieuim non iutratperostium
Prius enim civitas ipsa, deinde turris, quae Anto- in ovile oviuin, fur est et latro. Ostium enim Chri-

nia (1047) dicebatur, poslmodum vero templum stus est, qui, quoniain per eum non intrastis, ve-
illud nobilissimum, super quodaliquanti confuge- stras calhedras evertit. Per hoc eniiu ostium illi

rant, magna captum etdestructum est. Quod si

vi soli intrant, qui secundumcanonum instituta epi-

se hostibus tradidissent, templum destructum uon r, scopi constituuntur. Exiteigitur de domoorationis,

fuisset. In quod, cum jam incenderetur, Titus in- quae, quoniam vosin eahabitaiis, factaestspelunca
trasse, multumque illud laudasse dicitur (1048). latroniim. Nusquam alibi Dominus hoc fecisse legi-
Hujus autem civitatis destructio cujuslibet animae tur ; nusquam alibi corporaliter i'etitisse, alios im-
perditionemsignificarepotest. Inqua fidecorrupta, pulisse, vel ejecisse narratur. Si igitur hoc eum in

et virtutum populo deficiente, malignorum spiri- quoque imitari velimus, si aliter non possumus,
tuum, vitiorumque exercitus eam aggreditur, in- violenter Simoniacos ab Ecclesia pellere debemus.
cendit et dissipat. Capta est autem civitas Jerusa- Si tamen vires suppetunt, quibushoc sine Ecclesiae

lem post quadraginta el duos annos a Christi pas- detrimento facere valeamus.
sione (1049). Quod bene quidem Elisaus significa- XLVIl. [Cap. XXI.] Erunt signa in sole, et luna,
vit,qui ascendens Bethel, cuin pueri ipsius loci ei etslellis,etinlerris pressuragentium, prxconfusio-

illuderent, dicentes ; « Ascende, calve ascende, ;

nesonitus maris,etftuctuum,arescentibus hominibus
calve ; maledixit eis in nomine Domini, et statim pr3etimore,etexspectatione,qu3esupervenientZOS

rietum aedificatio, meam poterunt magnitudinem omnipolens Ueus dereliquit templum, et urbem
personare. Quod ut significantius fiat,pouamuslit- !eci' esse desertam:quod non necesseest sermoni-
teraturaequoque saecularis exempla, » etc. Adducit D bus approbare, nobis praesertim qui videmusdeser-
vero locum Sallustii et Ciceronis. taro Sion,eteversamJerusaIem,templumqueusque
(1045) Narrathoc de Mariaquadamfeminanobili ad solumdirutum. » Qualis auteni eversioet vasti-
Josephus lib. vi, de B. J., cap. 3, n. 4. tas fueril qufe a prophetis praenuntiata est, descri-
(1046) Josephus lib. vn, cap. 1, narrat jussisse bit lib. X. in Isai. ad cap. xxxiv. De eadem ab
Titum militibusuturbemtotamettemplumfiinditns Adriano instaurata epist. 108, n. 9, ex rec. Vallars.
evertereut, reliclis turribus Phasaelo. Hippico, et V.etBedamadh.l.elTheophylactumadMatth.xxvi,
Mariamne, eaque muri parte quae civitatem ab Oc- ad Marc. iiii, etc.

cidenteciugebat.Exstitissereliquiastempliquasdam (1047) Describit templum et turrim Antoniam

tempore Victoris Antiocheni, ipsemet lestatur in Josephus de B. J. lib. v, cap. 5. De eadem turri
cap. 13, Marci. Est Chrysostomi insignis locus in Antonia a Roraanis eipugnata vid. lib. vi, c. 1, De
homil. Quod Christus sitDeus (tom. I Opp. ex rec. templo incenso ibid. c.4, n. 5. Idem Josephuslib.
Montf. pag. 580), n. 16, quo affirmat, « tantum de VI, c. 8, De urbe capta a Romanis.

templo superesse, quantum satis est utostendatur (1048) Vid. eumd. Joseph. Iib. vi, c. 4, n. 7.
ubinamtcmplumolimesset.»Atque ibidem deigne (1049) Ita et Hieron. lib. ui in Is. cap. vi. v. 4.
exsilieute a fundamentis, cum «etate sua imperator Vide A. nostrum.qui idem diieratadn. 89 Matlh.
Julianus Apostata instaurarelemplum vellet, Hiero- (1030) Rursus hic contra Simoniacos invehitur
nymus optimus certe testis in cap. i Isai. « Ergo et A. Qoster, ut fecerat ad similem locum Mathaei, 86.
441 COMMENT. IN LUC. — PARS II, CAP. XXI. m
universo orbi. Quibusdam interrofyantibus Jesuna, A bitur, et luna non dabit lumen suum, et sleilae ca-
«quan(tovenietregnum Dei,etqiiodsignumafiventus dtn\.{Marc. xiii, 24). » His aiitem convenire viden-
ejus?» {Matth. XXIV, 3). respondit t\\\od prius sur- tur quaedam, qiiae in annalibus Judaeoruin scripta
getgenscontragenleni, etregnum adrersusregnum, referuntur. In quibus mare super omnes montes
et terraemotus magni eruntper Loca,et pestilentixet quindecim cubitis altius exaltari iiarratur, stantibus
fames, terroresque de cselo, et signa magna erunt. aquis, et io nullam partera fluentibus. Et deinde
Unde et Aposlolus quibusdara ipsum timentibus,
in tantumdem abyssuin demergetur, ut vix ab in-
in
et scire cupientibus ait : « Rogaraus vos per adveu- spicientibus videri valeat. Postmodum vero reverte-
tura Domini nostri Jesu Christi, et nostrse congre- tiir in locura suum. Et tunc fortasse illa confusio

gationis in idipsum, ut uon cito moveamini a vestro sonitus raaris, etflucluum tiet, de qua hic modoDo-
sensu, neque terreamini, neqiie per spiritum, neque minusloquitur. Neque enim tanta maris,fluctuum-
persermonem, neque per epistolam, tanqnam per que coinmotio sine magia confusione, et sonitu
nos missam, quasi instet dies Domini, quia, nisi tieri poterit. Terra quoque sua signadabit; quia et

venerit discessio primum, et revelaiiis faerit homo terraemotus tara magui fient, iit pene omnia manu-
peccati, tilius perditionis, qui adversatur, et extolli- facta ruant, omnesque lapides, etiam parvi, con-
tur supra omne, quod dicitur Deus, aul quod
B sciudentur. Elferae de raontibus descendentes inter
coli-
tnr, ita ut in templo Dei sedeat, oslendeus se tan- homines manebunt, nulliquenocebunt. Ipsi quoque
quam sit Deus (// Thess. n, 1, 2, 3, 4, etc). » Heec homines, quasiamentes, et prae tiraorearescentes,
igitnr erunt prima signa adventus Christi. Deinde huc et illiic discurrentes tabescent. Et his quidem
sequenturet i]la,de quibus modo ii\x'\l Eruntsigna Evansreliiverbacoiivenirevidentur,quibusDominus
:

in sole, et lunn, et stellis, et caetera. Sicul enim ai ^ rescenlibus hominihus prae timore, et exspecta- t :

Christi nativitatem pax, et exsidtalio praecessit, tione,qudesupervenientuniversoorbi.Uov\imdiUiem

cantantibus angelis : « Gloria in exceisis Deo, et in signorum,et aliorura,qu8e hic non dicuntur, unum
teira pax hominibus bonae voluntatis (Luc. n, 14). » quodque unodie,etnon amplius fieri uarratur.Nos
« Etecceannuntiovobisgauciiummagnum,quoderit aiitem quidera auctoritatem non damus, quae ideo
orani populo, qiiia natus est vobis hodie Salvator, quidera scripsireius.quiaEvangelii verbisconvenire
qui est Christus Dominus, in civitate Davi.i (/6. videbantur. Sequitur: Nam virtutes cceLorum inove-
tO) : » ita et hunc perditionis filiiim lites, contentio- buntur. Virtutes c8elorura,angelorum exercitus in-
nes, dissensiones, terraemotus, peslilentise, fames, telligimus (1052), quae ad judicium venientem Sal-
et alia his similia terroris signa praecedent. Et tunc vatorem nostrum comitabuntur. Unde et subditur :
tandera ipse revelabitiir, et malis pejora siicce-
P El tunc videbunt Filium hominis venienlem in nube,
«Jent (lOoi). « Erit enim tuncmagna, tribulatio cum potestafe magna et majestate. Sic enim de-
qiialis non fuit ab inifio saeciili usque niinc, neque scendet Dominus, quemadiuodum ascendit, sicut
fiet et nisi Dominus abbreviasset (iies illos, noa
; scriptum est : quid statisaspicientes
« Viri Galilaei,
esset salva omnis caro. Sed propter electos brevia- in coelum ? Hic Jesus, qui assumptus est a vobis in
buntiir dies illi {Mnlth. xxiv, 21-23), » iit nou tan- coelum, sic veniet queraadmodum vidistis eum
tum vivat, quantum se vivere speravit. Regnabit euntem in c<Delum {Acl. i, II). » Quis autem dicere,
enim « per tempiis, et tempora, et dimiduim tem- vel cogitare valeat, quae tunc laetitia bonis, et quae
poris {Apoc. XII, 14). — «Quem Dominus Jesusin-
>> tuncerittristitia malis ?jyisaM;em/?eru'nc?piena'6us,
terficiet spiritu oris sui, etauferel illustratione ad- respicite, et Levatecapita vestra, quoniam appropin-
ventus siii (// Thess. u, 8). » Sed fortasse dicet qunvit redemptio vestra. Audistis, iuquit, cerlissima
aliqiiis, ea non esse signa, qiiae frequenter evenire signa futuri judicii. Quae postqiiam tieri incipient,
solent ;
quoniam signura dici non solet, nisi novum respicite, et mentis ociilos aperite, credite, et dubi-
aliquod, et inusitatum. Quocirca illa praBlia, illos tare nolite, levate capita vestra, et a terrenis ad
lerraernotus. illas pestilentia«, et fames, illosque coeleslia erigite inentem vestram, quoniam 206
terrores more mulloque tiiiic violenlius
insolito, ,
appropinqiiavit redemptio veslra. Quamvis enim
fieri credere oportet. Unde nou iminerito ill;i tiibu- diem illam neinosciat, proxiraatamenesse dubitari
latio laiis fore dicitur, qualis iiulla alia aliqiiando non poterit, postqiiam haec tanta et talia signa
fueril; et prfeler haec orania, ad ciimulum toiius tieri incipient. Cujus rei gratia hanc valde compe-
xnali « surgent pseudochristi, et pseudoprophetae, et tenteinsimililudinem subdidit,dicens : Videteficul-
dabunt alia sigria, et prodigia ranlta, ita iit in erro- neam, et omnes arbores, cum producunt jam ex se
rein indiicantur, si fieii possit, eiiam ele^^ti {Matih. fruclum, scitis quoniam propeest sestas- Ita et vos,
xxu, 24). » De sole autem, et luna, et steliarura cum videritis haec fieri, scitofe quoninm prope est
signis alius evangelista dicit : quia « sol obscura- regnum Dei. Sicut cnim fructus, et folia noviter in

Vid. Praefat. Fuse de hoc argiimento Hieronymus et lib. xiv Moral., cap. 12, hom. 9, in Ezech., etc.
ad cap. XXI .Matth.
^,052; S. Hieron. ad cap. xiiv Matth. : a Vir-
(1051) De his signis S. Augiistiniis lib. xx, De civ. tutes ccelorum, angelorum multitudinem intelligi-
cap. 5 el cap. 24. S. Gregorius hom. 1 in Evang. mus. »
 ; »

m S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 444

arboribus nascenfia aestatis advfintum denuntiant, A intelligetis. Hoc enim coenaculum infideles non ha-
ita et signa superius dicta, statim ut apparuerint, bent. [Cap. XXII.] Etcum facta esset hora, discu-
regnuaiDeipropeessecerHssimenuntiabunt(lOS3). buit, et duodecim cum eo. Et ait illis : Desiderio
Amen dico vohis, non praeteribit generatio haec, desideravi hoc pascha manducare vobiscum, ante-
donec omnia fient. Nisi igitur haec signa prius ap- quam patiar. Muitum, inquit, hoc pascha vobiscum
paruerint,hominum generatio finiri, et dies ultima manducaredesideravi, ut vetera complerem, et ad
venire non poterit. Coelum et terra transibunt nova transirem. Bico enim vobis, quia ex hoc non
verbaautemmeanontransibunt. Tr&nsihunl uiique manducabo illud, donec impleatur in regno Dei, id
ccelum et lerra, quia in melius commutabuntur. est, donec in Ecclesia spiritualiter intelligatur, et
Verba autem Christi non transibunl, sed in suae agatur. Vos estis,qui permansistis mecum in tenta-
veritatis slabililate semper manebunt. Transibunt tionibus meis, et ego dispono vobis, sicut disposuit
enim, si id, quoci afBrmant, non fieri posset, el id,mihi Patermeus, regnum, utedatis et bibatis super
quod fieri negant, fieri contigisset. mensam meam in regno meo, et sedeatis super sedes
XLVIII. Eratauteyn diebus docem in templo : no- duodecim, judicantes duodecim tribus Israel. Sic,
ctibus vero exiens mo^^abafur in monte qui vocatur inquit, ego vobis Ecclesiae regnum trado et dispono,
Oliveti.Et omnispopulusmanicabat adeumin tem- g sicut et Pater meus mihi illud disposuit, ut mea
ploaudire eum. Omnis, inquit, populus manicabat vice illud regatis, el super mensam meam edatis
in templo ad eum, id est, summo mane conveniens panem vivum, qui de coelo descendit, et bibatis
intemploexspectabataudireeum.Amaneenimma- calicem uovi testamenli. Hoc autem et de illa coelesti
nicare dicitur (1054). Quae vero sequuntur de Chri- mensa mtelligi potest (1057), in qua sancti sola
sti passione, quia in Matthaeo exposita sunt, hic sumrai boni contemplatione reficiuntur. De qua
exponere non est necesse, propter pauca duntaxat, P ^almista « Ego, inquit, cum justitia apparebo in
:

quaeMatthaeuspraetermisit.Mittit Dominus Petrum; conspectu tuo, satiabor, dum manifestabitur gloria

et Joannem parare Pascha. Quibus introeuntibus in tua(Psa^. XVI, 15). »AitautemDominusSimoni: Si-
civitatem, occurrit homo amphoram aquae portans, mon. ecce Satanas expetivit, ut cribraret vos sicut
quem ipsi sequuntur in domum, in quam intrat. Et Iriticum. Sicut enim olim bealum Job, ita ct apo-
ostenditeispaterfamiliascoenacuiummagnumstrd- stolos 207 6X Dei permissione cribravit, si quid
tum. Isti enim duo Christi discipuii, duo testamenta fortasse zizaniee, et corruptionis in eis inveniret.
sunt, quae dum divina inspiratione mittuntur ad Et dixit eisQuando misi vos sine saccuio, et pera,
:

civitatem pectoris nostri, Pascha ibi parant ; quia et calceameniis, nunquid aliquid defuit vobis ? at illi

quid agnus ille secundum legemimmolatus signifi- dixerunt Nihil. Nihil eim eis deesse poterat, quos
:

cet, etquahter Pascha nostrum immolatus sit Chri- C Dominus ipse regebat. Unde Psalmista: « Dominus
slus, nos docent, et intelligere faciunt. Quibus in- regit me, et nihil mihi deerit {Psal. xxu, 1). »

teriorhomo noster occurrit, qui, quoniam baptiza- Miserat enim eos Dominus non praedicare, sed
tus est, amphoram aquae non imiuerito portare infirraos sanare, dicens eis : « Ite, sanate omnes
dicitur (1055). Nemo enim non baptizatus hanc languores, omnesque infirmitates (1058). » Ideoque
amphoram portat. Hunc igitur sequuntur usquein neque sacculo indigebant, neque pera, neque cal-
domum, usque in cordis interius secretarium ibi- ;
ceamentis. Nondumenimcalceatierant in praepara-
que inveniunt patremfamilias, id est, intellectum, tione Evangelii pacis. Dixit ergo eis : Sed nunc qui
aquo interior nostra familia regitur, etgubernatur. habet sacculum, tollat similiter et peram. Nunc,
Etipse ostenditeis coenacuhim magnum stratum, inquit, et sacculum, et peram vos ferre concedo,
per quod fidem intelligimus (1056) aiiis virtutibus non ad coUigendum, sed ad tribuendum non ut ;

ornatam. Ibi enim haec coenaparatur, quia per fidem aliena in eis coacervetis, sed ut inde trahatis quod
revelatur. Unde recte dicilur : Nisi credideritis, non aliis detis. Haec enim duo, praeter hoc quod miseri-

(1053) Hieron. 1. all. « Sub exemplo arboris do-

: mentum Christi esse meruisti, quae lavas omnia,
cuitconsummationis adventum. Quomodo, inquit, D nec lavarist Tu incipis prima, tu comples perfecta
quando teneres fuerint in arbore ficus cauliculi, et mysteria. A te principium, in te finis vel potius ;

gemma erumpit in florem, cortexque in folia partu- facis, utfinem nesciaiuus, » etc. Beda « Piilchre :

ril, intelligitis aestaUs adventum, et favonii ac veris autein paraturis pascha discipulis homo ampho-
introitum ; ila cum haec omnia quae scripta sunt ram aquae portans occurrit, ut ostendatur hujus
videritis, pulatejam adesseconsummationem mun- paschae mysterium pro ablutione perfecta mundi
di, sed quasi praemia, et praecursores quosdam ve- totius esse celebrandum. Aqua quippe lavacrum
nire,utostendant quod propesit, et in januis. » Vid. gratiae. »
Victor. Antiochen. ad cap. xui Marc. et S. Augu- (1056) lieda; « Coenaculum magnum, lex spirita-
stini qq. Evang. lib i, c. 39. lisest,qu8ede angustiislitteraeegrediens, in sublimi
(1054) De hoc verbo S. Augustini qu. 46, in loco recipit Salvatorem. »
Judic. « Manicabis autem Latinum verbum esse (1057) Ita intellexit haec verba S. Ambros. 1. x,
mihi non occurrit. » Usus eo est vetus inierpres Ju- n. 49. Et Heda scribil « Meusa haec proposita
: om-
venalis et medio aetale multi, ad Chrysol. ser. 82.
;
nibussaiictisad frueudum,ooelestisestgloria vitae.
Exphcatur eo modo quo ab A., a Glossis Graecis, Vid. S. Aug. lib. I, qq. Ev. c. 43 S. Hier. qu. 2 ad ;

Ugiitione, etc. Hedibiam.

(1055) S. Ambros. lib. x in Luc. ad h. I. n. 48; (1038) Lucae ix, 1 : Dedit illis potestatem... ut
« Nam de aqua quid loquar ? . . . aqua, quae sacra- languores curarent, etc.
 :

445 COMMENT. IN LUC — PARS II, CAP. XXIV. 446

cordiam, et largitatem indicant, utrunaqiie etiam A .\LIX. [Cap. X.ViV.] Duo ex discipulis ibunt ipsa
signiticant testamenlum (1059). Ex his enira, quasi die in castelium,quod erat in spatiostadiorum sexa-
eisacculo, el peracunctis diviliis plenis, trahebant gmta ah J erusalem, nomine Emmaus, et ipsi loque-
apostoli, unde mentfsfaioelicas, el sitieutes retice- bantur adinvicem de his om7iibus quae acciderant.
renl. Securi siot igitur apostoU, et nihil timeant, Unus autem istorum, ipse, qui haec scribit, beatus
qiiia nihil deerit eis portantibus sacculum et Lucasfiiisse putatur (1601). Moseuim fuit antiquo-
peram. qnibusnec priusaliquid defuit sine sacculo rura, ut iu suis scriptis sic de se, quasi de aliis,

et pera. El qui non habel, cendat tunicam suam,et loquereiUiir. Unde et.Moyses frequenter dicit: « Lo-
emat gladium. Qui, iuquil, nouhabet gladium spi- cutus est Dominus ad Moysen dicens (Exorf. vi, 2, 10,
rilus, quod est verbum Dei, veudat tunicam suam, 1, etc). » Et Mattheeus, « Praeleriens, inquit,
et emat eum, ut omnibus exutus, nudus nudam J^siis vidit hominein sedentem in telonio, Mat-
crucem sequatur. His igitur verbisaperte monstra- thceiim iiomine (Matth. ix, 9). » Et miilta talia.
lur, quod illi soli prcedicare, et glatlium spiritus Et tactum est,dum fabularenlur,et secum qusererent,
ferre debent, qui simul cura aposlolis dicer«^ pos- et ipse Jesus appropinquans ibat cum iUis. Bonura

suot :Ecce nos reliquimus oiunia, et secuti sumus

« est igitur loqui de Jesu. Bonum est semper in mente
B
te {Mattk. iix, 27). » (Jui enim nihil possidet, me- habere, qiii nec ipse eorum obliviscitur qui ejus

rito nudus, absque tunica dioitiir. Dico enim

et meraores sunt. Sicut et hic, quia isti duo de
vobis quoniam adhuc, quod srriptum est, opovtet eo loquebaotur, ipse appropinquans ibat cum eis.
impleriin me: Etcum iniquis deputatusest: Etenim Beali, cum quibus arabulat Jesus. Beati, cum
ea, qusesunt de me, fxnem habent. Adhuc, inquit, quibus ambulat salus, et vita, qui, quoniam cura
parum, quod restat, oporlet impleri in me. Pene liice vadunt, errare 208 "o^ possunt. Sequi-

enimjam finitasiint,quae de me secundum carnem tur Oculiautem eorum tenebantur, ne eum agno-
:

scriplasiint. Sed adhuc illud restat, utcum iniquis scerenf. Qiiiaenimdubitabant,qiiianondumperfecte

me deputantes, Judsei crucitigant. Et tuoc tandem credebant, ideo cum videntes non agnoscebant.
ego quidem a praedicatione cessabo vos autem, : Etaitndillos Quisunthi se7'mones, quos confertis
:

oranibus venditis, emite giadimn, accingimini, et ad in»icem ambulantes, et estis t7'istes^ Etrespon-

ad prepdicantiim vos praeparate. At illi dixerunt dens wius, cui nomen Cleophas, dixit ei : Tu solus
Domine, ecce giadii duo hic. At ille dixit eis Satis : pereg7'inus in Jerusalem, et non cognooistiqux facta
est. enim duorum testamenlorum gladii
Sufticiunt suntinillahis diebus^i kc?>\ dicat: Tantiim scelusno-
ad tolius praedicationis opus peragendum. Vide, viter in Jerusalem perpetratum est,ut prae sua raagni-
quam beneomniacouveuiant, qiiamvis,quid verba *-'
tudineomninocelari nonpossit,etquoraodofusolus
Domini significareol apostoli nou inlelligehant. Et ea qiiae ibi his diebiis facta suut non cognovisti ?
apparuitilliangelusdecceloconfortanseum Etfactus Qnibus ille dixit : Qux^i Et dixerunt De Jesu Na- :

est in agonia et prolixius orabat. Et factus est zai^eno, qui fuit vir propheta, potens in opere, et
sudor ejus,sicutguit3e sanguinis decurrentis inter- se7'monecoram Deo, et omni popvlo, et quomodo
ram. Haecenim piigna Salvatoris nostri, martyriim eum tradiderunt summi sacerdotes et principes nost7'i
agones (I060),et certamina siguiticabat. lUe siidor in damnationem mortis, et crucifixerunt eum. Nos
sanguioeus, eorumsanguinem de totoejus corpore, autem supe7'abamus quod ipse esset redem.ptu7'us Israel.
quod est Ecclesia, ubique fundendum manifestabat. Multiim aegrolabant isti, multisque eis oecesse
Orabat autem prolixius, quatenus nobis osteoderet fuerat iit medicus etSalvator eis apparuisset. QuoJ
quid in taii pugna agere debeainus, ut angelorum eoim dicunt, Nos sperabamus, se jam a spe quo-
consolationem recipereraerearaur. Caetera,quae se- dammodo decidisse ostendunt(1062).£^/nunc5Mper
quunlur, in Matthaeo exposita sunt. haec omnia tertia dies est hodie quod haec facta

Vide S. Ambrosiiim, n. 54, do.

(10.i9) locis idem dicat Ambrosius ad cap. xvii Luc,, in
(tObO) lieda « Nerao suclorem hiinc intirmitati Q A[)ol. 2 David c. 8, tract. in Syra., etc, et quod
:

deputet...SedpotiusintelligHtperirrigatamsacrara- i(lem|noraen discipuli habeat Origenes Praef. in Ev.

queejussanguineterram, nonsibi.qiii noverat,sed Jo. Sed apud Origenem quidera in ea praefat. t. il,
Dobie aperte declaratiim, qiiod e£Fectum jam sufe pag. 7, ex recens. Huet. edit. Colon. 1685, lego
precis obtineret, ut fidem videlicet discipulorum, Siiuonemnon Araraaoiiem.Atqueideranomenhabet
qiiam terrena adhuc fragilitas argiiebat. suo san- 1. 11 coiitr. Cels. n. 62. CoUoquentibus Simone et
guine purgaret. > Cleopha de iis qiiae illis acciderant, Jesiis interve-
(1061) Ciira evanpelista iinum tantum noraine uiens, etc. Simonem etiam nominat S. Basilius ad
apfiellet, Cleophara, longa esl de nomine alterius cap. VI Isai., n. 186. Maiirini editores et Origenis
controversia. S. Ambrosins I. x in Luc n. 173, etBasilii, ex apocryphis haustum id volunt. Quid-
,

scribens,Christura imdecim se demonstrasse, sicut quid de eo sit, auctoris nostri verum est illud,
se .\raraaoni et Cleophae seorsnm jam vespere de- Liicam esse qiii piitent, Gregorium lib. i, MoraL,
monstraverat.visusestnomen fecisseilli Ammaonis. cap. I. Theophylactum ad h. L, Nicephorum lib. i,
Petavius veroadhaeres.2l Kpiph. depravatiim hiinc c .34,etc. Et Cregorius quidem n.3, hoc ipsiimesse
lociim putat, et subtractum aliquid amaniiensis inqiiit de Scriploribus sacri eloquii, qui impulsu
nec (Jiscipiilo illud nomeo fecisse Amhro-
ciil[)a, S. agitati, sic de se io illo testiraooium,
Spiritiis
sium, sed castplluin Ammaonem id. Eramauntem taD(juam de aliis proferunt.
nominasset. Contra Petaviura disserit Le Nourry (1062) S Augiist. serm. 235, n. 2 « Sperabatis? :

Ambrosii Scholiastes ad h. L quod mullis aliis in jamnonsperatis? HicestomDisdiscipulatus vester?

447 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 448

sunt. Hodie igilur, secundum promissionen suam A noluerit, longius setamen ire ostendit. Sicenim et
resurrexisse debuerat. Qui tamen utrum resur- superius dioitur, quod Samaritani noluerunt reci-
ignoramus. Sed et muUeres qucedam ex no-
rexerit pere eum, « quiafacies ejus erat euntis in Jerusa-
terrueruntnos,qu3eante lucem fueruntadmo-
stris lem {Luc. ix, 53). » Hoc igitur modo probabat eos
numentum, et non invento corpore ejus, venerunt Dominus,quoaffectuetquacharitateperegrinossus-
dicenles se etiam visionem angelorum vidisse, qui cipiebant :quatenusetnosdiscamus ab eis qualiter
dicunt eum vivere. Et abieruntquidam ex nostrisad eos suscipiamus. Si enim aliter eos tenere non pos-
monumentum,etitainvenerunt,utmulieresdixerunt; sumus, piam eis violentiam inferre debemus. Unde
ipsum vero non invenerunt. His auditis, secretorum et bic dicitur Et coegerunt illum, dicentes : Mane
:

omnium cognitor, videns eos et amare, et dubitare, nobiscum, quoniam advesperascit, et inclinata est
eorum intidelitati respondens, ait stulli, et tardi
: jam dies. Etintravit cum illis. Et factum est,dum
corde ad credendum in omnibus quae locuti sunt recumberelcumillis, accepitpanem,et benedixit, et
prophetx! Nonne haec oportuitpaliC hristum, etre- fregit, et porrigebat illis. Sic enim facere solebat,
surgereamortuis,et itaintrareinqloriamsuam ? Et quandoadhucintereosconversabatur.Eia^jerfisuTji
incipiens a Moyseet omnihus prophetis interpretaba- ocwfieorwm,assuetamejusconsuetudinem,videntes.
tur illis in omnibus Scripturas quae de ipso erant. B Et cognoverunt illum : et ipse evanuit ex oculis eo-
Chrisfi namqiie passionem et resurrectionem signi- rum. At illi pariter gaudio et moerore commoti
ficans Moyses scribit, qualiter Jacob Judam filium dixerunt adinvicem :Nonne cor nostrum ardens erat
suumbenedixerit.decujus progenie Dominusnatus in nobis, dum loqueretur in via, et aperiret Scri-
est, dicens ei :« Jiida, te iau(iabunt fratres tui pturas ? Cur eum nou tenuimus ? Gur vel ad pedes
:

manus tua in cervicibus inimicorum tuorum. Et 209^jusnon corruimus? Curnobisipsis, etcordi-

adorabunt te tilii patris tui. Gatulus leonis Juda busnostrisnoncredidimus?Ubieumquaeremus?Ubi
:

adprsedam, fiU mi, assendisti requiescens accu-

; inven\eaius1 Exsurgentes eademhora7'egressisuntin
buisti utieo, et quasi leaena quis suscitabiteum ? »
: Jerusalem,et invenerunt congregatos undecim,et eos,
(Gert.xLix,8, 9.) » Adprsedamenim incrucem Ghri- quicumipsis erant, dicentes,quodsurrexit Dominus
stus ascendit, quia de diaboli potestate morte sua vereet apparuit Simoni. Et ipsinarrabant quae gesta
mundum eripuit. Sed quasi leo accubuit; quia uec erantitivia,etqu(imodocognoverunteuminfractione
in ipsa morte fortitiidinem amisil. Quis autem panis. Considera modo, quanta ibi laetitia fuerit,
suscitavit eum, nisi Deus Pater et divinitas ipsa,
; dum illi, et illi vicissim sibi sua gaudia nuntia-
quae in eo erat (1063)? Similiter autem et David rent.
Christi passionem, et resurrectionem significans C L. Dum autem haec Loquuntur, stetit Jesus in medio
ait: « Ego dormivi, et somnum cepi, et resurrexi, eorum, et dixit eis : Paxvobis. Loqnehaintnrdiscipnli
quoniam Dorainussuscepit vae{Psal. in, 6) (106't).>» de Jesu, et eaquae viderant, iu commune referebant.
Itemque « Foderunt manus meas, et pedes meos,
: Gumslatimipseadfuit,etsuaeos praesentiareddidit
dinumeraverunt omnia ossa mea, et diviserunt certiores.Semperenimin medioillorumestJesusqui
sibi vestimenta mea, et super vestem meam mi- pie loquuntur deeo, etqui congreganturinnomine
serunt sortem {Psal. xn, 17, 18) (1065). » Et ejus.Undeipseait «Ubiduo,veltrescongregatifue-
:

Isaias Corpus, inquit (1066), simm dedit perou-

: rinl in nominemeo, ibi suminmedio eornmiMatth.
tientibus et genas suas vellentibus. Faciem suam xviii, 20). » Pacera autem eis commendat. Pacem
non avertit ab increpantibus, et conspuentibus in eos habere persuadet, quia siue pace impossibile est
eum. (/sa. l, 6) « Verelanguoresnostrosipsetulit,et placere Deo. In eis enim habitat Dominus, qui pa-
dolores nostros ipse portavit {Id. Liir, 4). » —
cemetconcordiam diligunt (1067). UndePsalmista:
« Oblatus est, quia ipse voluil, et nos aperuit os «Et factus est, inquit, inpacelocusejus (PsaZ. lxxv,
suum (i6., 7). » — « Propter scehis populi mei 2). » Sequitur Egosum, noLite timere. Ego, inquit,
:

percussieum, etdabitimpium pro sepultura, et di- sum. Cognoscite vocera meam. Non in spiritu, ul
vitem pro morte sua {ib. 8, 9). » Diim haec, et si- d putatis,sedcorporaliterme videtis.Con<M?'6afi>wim
milia eis Dominus loqueretur, et prophelaram illis ef eon<ern<i,uonipsum Uominum.quem videbant,
testimonia interpretaretur, appropinquaverunt ca- sed spiritum se videre putabant. Et dixiteis. Quid
stello quoibant, et inncipse non soluin corporis turhatiestis^elcogilationesascenduntincordavestral
bealitudine, sed etipsa facie, quamvis longius ire Nihil est, quod cogitatis : quia non phantasticum

In cruce latro vos vicit... Quid sperabatis? « Quia Montfaucon., pag. 20. Dydimus, et libri ecclesia-
ipseerat redempturus Israel:» Quod sperabatis et stici nostri.
ilio crucifixo perdidislis, hoc latro crucifiius agno- (l065)Notissimushicpsalmilocusobdiversitatem
vit. » Vid. etiam serm. 232. lectionis iu Hebraeo et omnes de Ghristo interpre-
;

(1063) De J. G. Resurrectione explicat hunc tatur ut etiam seqiientia loca Isaiae.

;

locum S. August. serm. 37, n. 2, et sem. 218, (l066)!saiL, 6. Corpusmeum dedi percutientibus,
n. 12. Beda Expos. in Genes. ad. h. 1. Vide etiam etgenas meas veUenlibus : faciem meam non averti
S. Hieronymum ad cap. Micb.
i ab increpanlihus, et conspuenlibus in me.
(1064) Ita interpretatus est, et ad J. G. Resur- (1067) Sic ferme loqiiitur S. Gregor., hom. 10
rectionem retulit Origenes ad h. 1. tom. II Oper. ei in Ezech. : « Ibi inhabitat Ueus, ubi vera pai quae-
rec. Delarue, pag. 352. Eusebius tom. 1 Collect. ritur. »
449 COMMENT. IN LUG. — PARS. ll, CAP. XXIV. 450

aliquod, sed verilatem videtis. Et protinus eis manus A uror ? » (// Cor. xi, 29.) Multum enim ille piscis
el pedes ostendens.ait: Videt«manusmeas,etpedes assatur, quiproomnibus uritur.Omnesenimpisces
meos, quiaipse pgo sum. Cogi\onci\.e vel vuluerutu sumus.quicunquein baptisiuonataviraus.Oflerimus
cicatrices, simenec ia persoua, nec in vocecogno- ^lO^iutemOominoetfavummellis^quaudoejusamo-
scitis. Palpate et videle quia spiritus carnem et ossa ris dulcedine pleui, simul cumPsalmisla dicimus:

noTihabet,sicutmevidetishabere.lyieo euiuisuoium Quam dulcia faucibus meis eioquia tua.supermel

vuluerum Domiuus reservavit, ut in eis
cicalrices el favumoriu)eo!»(Psa^cxviii, 103.) Hocenim cibo

discipulorum suorum corda sauaret.et m seipso nobiscum relicitur Jesus, quo et ipse delectatur,el
ostendendo vulueracaruis, sanaret in eis vuluera menles nostrae piuguescunt. Undeet subditur Et :

mentis. Sciebat enim quod apostolus Thomas aii- cum manducasset coram eis,sumens reUquias,dedit eis.
quando dicturus esset « Nisi vuiero iu manibus : Christi namque reliquias sumimus,si eum imilatur,
ejus fixuramclavorum, elmiltamdigitum meuiuin et ejus sermoues servamus. Ejus naiuque reliquiae

locumclavorum, etmittam mauum meam in latus sunlhtec Evangelia,quflead comedeudum, el agen-

ejus, non creJam (Vaa«. xx, 25). «Propler hocigi- duiu ipse nobis reliquit His euim meus nutritur,
turcicatricesdelere noluit,quas,si voluissent,delere reticitur auima, pinguescit intelleclus. Unde et

omniao potuisset (i06S). Nemo autem hinc argu- D subditur Haec suntverba, quse lorutus sum advos
:

meatando Doscumomnibus noslricorporiscicatri- cum adhuc essem oobiscum, quoniam necesse est,
cibus resurgerearbitrelur iquoniam nihilinsancto- impleri omnia, quae scripta sunt in lege Moysis, et,
rum resurget corporibus, quod incouveniens, vel prophetiset psalmisdeme. Tuncaperuitillissensum
iudecens wdeailar (\0(i9). Adhucautemillis noncre- ut ScriplurasinteLligerent. Dedit igitureisreliquias.
dendbus, et 7niranlibus prse gaudio, dixii Uabetis Deditet deutes, quibuseas comedere possent. Has
hic aliqui quod manducetur f Atillic obtuLerunt et
l ,
enim comedere nequeunt, quibus sensus divinitus
partem el faou nmeUis. Hoc igiturofle-
piscisassi, non di^en\\xv Etdixiteis .Quoniamsic scriptumest,
ramus et nos. Semper hpec oblatio mveniatur in quod vos quidem, quia usque nunc Scripturas noa
nobis hoc enim cibo delectalur, quia in hoc cibo
; scriptum esse nesciebatis, et sic
iulelligebatis sic
fides nostra continetur in quo Christi passio, et ; oporlebatChristum pati, et resurgerea mortuis die
resurrectio, in quo et vilae uostrae perfeoia forma tertia, etpraedicariin nomine ejus poenitentiam, et

siguihcatur. Quia enimeideilliuspassione dolemus remissionem peccatornm inomnes gentes,iticipientibus

et iterum de ejus resurrectione gaudemus, utique abHierosolyma. Vos autem esttstestes horum.Yohis
ofterimus ei et piscem assum per passiouem.et favum prsedicautibus, ettestuntibus ubique haec omniafir-
mellis per resurrectionem (1070). Nam et beatus ma.hviQ[nv. Elegomittamp7'omissumPatrismeiin vos
Paulus piscem assum ei oflerebat, cum diceret ;
De quo propheta « Erit, iuquit, in diebus illis,
:

« Castigo corpus meum,et iuservitutem redigo,ue efluudam de Spiritu meo super omuem carnem.et
forte, cum aliis praedicaverim, ipse reprobus effi- prophetabunt. Vos autem sedete in civitate quoad*
ciar (/ Cor. ix, 27). » Itemque « Quis inhrmatur, : usqueinduamini virtuteexallo(</oeiu, 28). » Nemo
eiegoaoninfirraor?Quisscaadahzatur, et egonon igitur ab Ecclesia recedat, quicunque hac virtute

(1068) Alia ratio affertu a S. Ambrosio ad h. 1., non resurgent vitia. « Vid. S. Augustin.eumd.,lib.
lib. X in Luc n. 170 : « Vuluera suscepta pro nobis XXII, de Civ. Dei. De cicatricibus martyrum ahud
coelo iuferre maluit ut Deo Patri preiia noslrae
; suspicari videtur idem S. Aug., 1. all., c. 23, u. 3 :

libertatis ostenderet » Sed hanc eliam A. nosiri ra- « Nescio quoautemmodosic afticimur amoreMarty-
tionem atferunl PP.,prbesertim Augiist., ut serm. 88, rumbeatorum, utvelimusiu ilioreguo, in eorum cor-
D. 2 « iNunquid nou poterat Uominus sine cicatri-
: poribus videre vulnerum cicatrices,quae pro Chrsti,
cibus resurgereVsed lucordediscipulorum vulnera nomiue pertuleruut.Elfortasse videbimus.Non enim
noverat, propterquaesananda, cicatricesin corpore deformitas in eis, sed dignitas erit, et qusedaim
suoservaverat; »el serm. 112, n. 4; « Dominus qui quamvisiu corpore, non corpons, sed virtutis pul-
posset sine ullo vestigio vulneris resurgere, servavit chritudo fulgebit. Nec ideo tameu.si aliquaraarty-
cicalrices, quee a dubitanle taugerenlur, et cordis ribus amputata et ablata sunt membra, sioe ipsis
vuluera sauarentur » et serm. llttin hunc Evan-
: membriserunl inresurrectionemortuorum; quibus
gelii locum. num. 1 « De sepulcro autem surrexit
: dictum est CapULus capilis vest7'i non peribit.
:

sanatis vulneribus, servatiscicatricibus. Hoc enim Sed si hoG decel)it in illo novo saeculo, ut indicia
discipulis suis expedire judicavil, ut cicatrices ejus gloriosorum vulnerum in illa immortali carne cer-
servarentur, unde cordis vuluera sanarentur. » Quse nantur,ubi raembra.ut praesiderenlur, percussa,vel
feriue verba habet eliam serm. 2, in ps. lxxxvii, secla sunt, ibi cicatrice s.sed taraeu eisdera meinbris
D. 5. € Cicatr:ces servavitincorpore, ul vuliius du- redditis, uou perditis apparebuut Quaravis itaque
bitationis, sanaret m
corde. » Vid. S. Thom. 3, p. ornnia quaeacciderunt corporivitia,tunc nonerunt;
qu. 54, ari. 4, ad 3. Don suut taraen deputauda vel appellanda vitia,
virtutis indicia. »
(1069). Augustin., serra. 242, num. 2, 3
S. :

« (iuaerunt ergo iiomines, utrum corruptio istacor- (1070) S. Gregorius.hom. 24, in Ev., n. 5
« Quid :

poris, quain senliunt in carne sua, futura sit in assum credimus,nisi ipsum
auteiu signare piscera
resurreciione mortuorum ? Dicimus, non futuram mediatorera Deiethominum passum ?. Sedqui pi-
Rursusdicuut resurgeut vitia,ijuaeeraul in corpore scis assus tieridigualus estin passioue, favus mel-
humano, cumquLbus moritur homo?Respondemu8 lis nobis exstitit in resurrectione. »
 :

4S1 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 452

indui desiderat. Haec enim virtus nulli datur, qui A ideoque a catholicis consignari prsecipiunl, qui ab
extra hanc civitatem mvenitur. Unde etsacri cano- eis baptizati sunt.
nesnegantjheerelicos posse dare Spiritum sanc tum

EXPLICIT SECUNDUM LUCAM.

S. BRUNONIS ASTENSIS
EPISCOPI SIGNIENSIS

COMMENTARiA IN JOANNEM
2" PARS PRIMA.
INITIUM SANCTI EVANGELll SECUNDUM JOANNEM. B disponit, regit et operatur. Hoc erat in principio
L (Cap. 1] Inprincipio erat Verbum, et Verbum apudDeum.ConQvinail^oest.Omnia per ipsum facla
erat apud Deum,el Deus erat VerftMm.JesusChristus sunt, et sine ipso factum est nihil. Si igitur omnia

Dominus noster,quemadmodumdicitur Filius Dei, per Verbuin tacla sunt, et omnia in Sapientia Do-
sic dicitur Verbum Dei, sic et Virtus et Sapientia minusfecit, manifestum est quia VerbumetSapien-
Dei. Unum enim idemque significant, unumidem- tiaidem sunt. Ibi igitur Verbum, ubi Sapientia. la
que sunt Filius, Verbum, Virtus et Sapientia. De nobisautem nonitafit, quia verbumin ore, incorde
quo Verbo aitPsalmista « Verbo Domini coeli fir-
: sapientiam habemus(i072). Verumtamen sicut sa-
mati sunt {Psal. xxxu, 6). » Et ut Verbum et Sa- pientianostra voce induitur et fit verbum,ut audia-
pientiam idem esseostenderet,ait « Omnia in Sa- : tur, ila et Sapientia Dei carne induta est, et Ver-
pientia fecisti {Psal. ciii, » Nunquam igitur
24). bum carofacturaest, ulabhominibus videatur.Sive
Pater sine Filio fuit, quia nunquam sine Verbo, Verbum, sive Sapientia vocetur Dei Filius,nulla
igitur
nun({uam sine Virtute, nunquam sine Sapientia
ditTerentia est. Non euim loquendo, sed sciendo et
esse potuit. Haec autem Sapientia, haec Virtus, hic volendo cuncta operatur Deus. Quod enim scriptum
Dei Filius, quamvis temporaliler de Virgiae natus est « Ipsedixit, et facta sunt, ipse mandavit, et
:

sit, In principio tatuen et ante tempus erat. Et hoc Q crealasunt(Psa/.xxxii,9).» non sicestaccipiendum
estquod ait In principio erat Verbum (i07i). Ta-
: quasi inotu linguae et aeris percussione aliqua ex
ceant igitur quicunqueSalvatorem nostrum, prius ipsius ore vox insonuerit. Sed dicere Dei voluisse
quamde Virginenasceretur,non fuissecontenduut. est(l073). Omnia per ipsum perfecta sunt. Omuia
HocenimJudaei etquidam haereticorum
et gentiles, enim per ipsum factasunt, quaecunque aPatrefacta
diceresolent. Quorum quidem errores evangeUsta sunt, et sine ipso nihii a Patre factum est (1074).
destruit,dum eum in principio fuisse dicit.Sed ubi NihilenimsiueSapientiafecitDeus.Deusigilurunus
erat "iEi Verbum erat apudDeum. Semper enimin est, qui in Sapientia sua et in Spiritu suo om-

Patre Filius; semper in Filio Pater. Unde ipse ait : niaoperatus est. Cujus Sapientia carnem suscepit.
Ego suminPatre, etPaterin me est (Joan. x, 38). » Cujus Spiritusin igne apparuit.Qualiter autem Sa-
Denique, ubi debuit esse, nisi in Deo, Virtus et Sa- pientiam suam, Verbumsuum et Filium suumipse
pientia Dei ? Ubi enimest virtus et sapientia tua, non potest, quaeri non debet.
genuerit, quia solvi
nisiin te et in animo tuo Verbum Dei,
Quod factum est in ipso, 212 vita erat, el vita erat
? Sic igitur et

id estVirtus et Sapieutia Dei, inprincipioerat apud

luxhomimumet luxintenebris Lucel ettenebrse eam
Deum. Et quid erat Et Deus erat Verbum. Nihil non cowpre^enrferun/.Duaenatuqiie naturaesuntin
enim iu Deo est, quod Deus non sit. Totus enim Ghristo, divina scilicet et humana. Quarum altera
idem est, et substanlialiter idem. Hoc autem Ver-
D facta est, altera facta non est. Humanitas enim,

bum nec syllabis constat, nec voce profertur. Sed quae in ipso est, et facta et creata est. Ipse enim
semper in sinu manens, el in corde Patris cuncta fecit humanitatem suam, ipse fecit et matrem suam,

(1071) S. Ambros., lib. i De fid., c. 8, n. b6 : « Gum autemin Deo vocem verbumque et praece-
In principio erat Verbum, et Verbum erat apud ptumdicimusnonsonum per vulgariaorganaemis-
Dcum, el Deus erat Verbum :hoc erai inprincipio. sum, non aerein liuguacouformatum,diviuum ser-
Eral, iuquil,apud Deum
eral,erat,erat,erat; ecce
: moneiu iulelligimus, sed volunialis uutum ut di-
;

quater, erat : ubi impius inveuit quod uou erat ? scentium oculis res subjecta esset in praacepti
;

(1072) Vid. S. Aug. Tract. 1 in Joannem, u. 8, speciein aptari arbitramur. » Vid. S. August. De
lib. XV. De Trinit., cap. 10. Genes. ad litt.

(1073) S. Basiiius in Hexaenae. nom. 2, n. 7. : (1074) Vid. S. Athanas., orat. 2 conlra Arian.
 » »
:

453 COMMENT. IN JOAN. - PARS I, CAP. I. 454

per quem omnia facta sunt, el sine quo factum est A nobismanifestat, venire ;
quandose celat.recedere
nihil.Hocigitur soliimin ipsoest, nihiiquealiudest, dicitur. Venit igitur in muiulum, quia secundum
quod Hocauteme;t7aer«^Quam-
in ipsofacturaest. Ctirnem, quam assumpsit, muudo visibilis apparuit.
vishocJudaeinoncredebaut. Chrisli namqtiehuma- Et hocest quod dicitur: Inmundo erat, et mundus
nitas oainium in se credentmm et saius et vita est, per ipsum faclusest, etmundus eum noncognooit.
Unde ipse ait « Ego sum via, veritas et vila {Joan.
: Quidesleuim,m7/iMnrfoe;'a/, nisi quia visibilisinter
XIV, 6). » Itemque: « Egosum resurrectio et vita. hominesinhocmuudo couversabatur ? .Mundusau-
Et vita eratlui ? homiuum(^oan. enim
ii, 25). » Si tem secundumquosdameum cognovit,etsecundum
Christi humanitas vita erat,ef aita erat luxhominum; quosdam eum coguovit. Mundi enim amatores
ergo et Christi humauitas erat lux houiinum. Sed Christumsequietcognoscerenoluerunt.quiquoniam
curlux ? Quia lucebat, quia ilocebat, quia praedica- solau) hujus mundivoluptatemetgloriam diligunt,

bat, quia populum, qui sedebat iu tenebris illumiua- non immerito mundus vocantur. Uude etdiscipulis
bat. Unde Propheta: t Populus,inquit, quisedebat suis Dominusait: « Quia de hoc mundo nonestis,

in tenebris, vidit lucem magnam, habilanlibus in sed egoelegi vosdemuudo.proptereaoditvosmun-

regione umbree mortis lux orta est eis {ha. ix, 2). dus. In propria venit, et sui eum non receperunt
Hinc ipse quoque Domiuus ail « Ego sum lux B [Joan. XV, 19). » Cum enim omnia sua sint, ejus
:

mundi,quisequitur me nonambulatintenebris, sed tamen propria, Judasi dicebautur. Et isti quidem

habebit lumen vit8e(Joan. vni, 12). » De quaetsub- eumnoureceperunt,sedeumspernentes, dixerunt
ditur Et lux in tenebris lucei.
: Lui enim in tenebris « Nolumushuucreguaresupernos.Qiiotquotautem
lucebat, quaudo inter peccatores Cliristus Dominus receperuut eum,dedit eis potestatemtiliosDeifieri,
prsedicabat. Hanc aulem lucem lenebrae nou coni' his qui creduut in nomiue ejus {Luc. xix, 14). »

prehenderunt, quia « peccatum non fecit, ucc dolus Quid eniiu majus illis dari potuit, quam ut essent
inventus est in ore ejus (7 l^etr. ii, 22). » Ipse enim Apostolus, ethaeredes,hae-
tiliiDei? « Sienimtilii,ait

solus inter peccatores sine peccato vivere poluit. redes quidem Dei, cohaeredes autem Chrisli {Bom.
Haecsolalux nullis tenebrisestofFuscata, nidlacali- viu, 17). » Si vero coheeredes sunt, eamdemhabent
gine denigrata, nullis vitiis maculata. Aiii (1075) bealitudiuem et possessiouem. Qui non ex sanguini-
autem hunc locum iladistiuguuul, ul prius dicaut, bus, nequeex uoLuntate carnis, neque ex voLunlate

quodfactum es^deinde subinferant, unpso vita erat. vin, sed ex Deo nati sunt. Quantum enim adhanc
Sed videant quomodo his sequentia continuentur. secundam nativitatem, qua tilii Dei homines fiunt,
Omnia enim quae temporaiiler iiunt vel facta sunt, non secundum viri voluntatem,ueque ex voluntate
priusquam tierent, in ipso erant, in ipso et vivebant, q carnis et sanguinis,sedsecundum voluutatem Dei,
et vigebant. Vivunt enim omuiaquae in Dei dispo- ex aqua et Spiritu sanctoregenerauturetreuascun-
sitione sunt, quia sicut disposita sunt, uou eveuire tiirhoinines.Quautum veroadprimam nativitatem,
non possunt. Fuit homo missus a Deo, cui nomen uno et simili modo213 ^^ ^'^^^ et mali homiues
erat Joannes. Hic venitin testimonium, ut testimo- nascuntur.^f Verbumcaro factumest,et habitavitin
nium perh.iberet de lumine, ut omnes crederent per nobis. Factum est utique Verbum caro; non quod
illum. Non erat ille lux, sed ut testimonium perhi- Verbum mutareturincaruem, sedquiacarnemsus-
beretdc Lumine. Omnesenim,sicutLucas ait, existi- oipieudo, ex diviuitate et humauitaie unapersona
mabaut de Joanne, « ne f»)rte esset Christus (Luc. facta est {li)16).Ethabitavilinnobis,sicalieremia.s
111, 15j. » Erat enim Lucerna Lucens et ardens. Sed ait « Hic Ueus uoster, etnouaestimabitur alius ad
:

non erat ipse Zux.quia ad hocsoiummodovenerat, eum qui adiuveuit omnem viam scieutiae, et dedit
xyiteslimoniuni per hiberet de Lumine. Erat d.n\.tm Lux eamJacob puero suo, et Israel dilectosuo. Posthaec
vera, luxee terna et indeficiens,^^* iLLuminat omnem iu terris visus est, et cum homiuibus conversatus
hominem venientemin hunc mundum. Omnisenim est {Ba7'uch.iu, 37).» Eividimus gLoriam ejus,gLo-
homo in hunc muudum veuiens hac sola luce inte- riamquasiunigenitia Paire,pLenumgratiaeet verita-
rius et uxterius illumiuatur. Hyec oculis visum, et tis. Hanc enim Ghrisli gloriam ilii videruut, qui si-
D mul cumeo eraut.quando
corditribuitinlellectum. Qui hac luce non iilumina- in monte Iransliguratus
tur, caecus est, et in teuebris manet. Venit autem est,quando respleuduit facies ejus sicut sol, vesti-
homoin huncmundum,quandouascitur, quiatunc menla autemejusfacta suntalbasicut nix. Quando
primum in hoc mundo apparet. Uudeet deseipso et vox Patris audita est « Hic est Filius meus di-
:

Dominus ait « Exivi a Patre, et veni in mundum,

: lectus, in quo mihi benecomplacui {Mali.h. xvii, 5).
iterumrelinquomundum.etvadoad Patrem {Joan. Eratautem plenusgratieeet veritatis, secundumhoo
zvi, 28), » Deus enim, qui ubique est, quaudo se quod Psalmista ait « Speciosus forma prse tihis
:

(1075) S. Ambrosius in ps. xxxvi, n. 3o « Alexan- : nihil habet quod leneat Arianus; quia non illius
driui quidem et /'Egyptii leguut Omnia per ipsum
: veneuaconsidero.sedleclionissacraeconsuetudiuem
facta suni, etsineipso factum est uiniLquod faclum recoguosco, etc. » Vid. eumd. lib. iii De tid., c. 3.
esi, elinleiposita disiiuclioue subjiciuul: In ipso lib i ad Turas., c.
(1076) S. Kulgeulius, 18:
Vila era^ Saiva sittidelibu»
illa disiinctio ego uon ;
« Verbum utique caro facium esl, in eo quod est
vereorlegere Quodfactum est in ipsa vita erat ; et
: uaa in Christo Dei hommisque persona. »
 :

A5B S. BRUNONIS EPtSCOPI 3IGNIENSIS 456

hominum, diffusa est gratia iu labiis tuis {Psal. k dignumse esse diceret, qui Chrisficalceamentasol-
XLiv, 3). » Et: * Propter veritatein et maasuetudi- vtive.deb\i\^^e{.Etinterrogaverunt eum : Quidergo^i
nem et justiliam deducet te mirabiliter dextera Eliases tu7 Etdixit : Non sum.IuterrogatusDomi-
tua. (ibid., 5). » nusde Elia. respondit «Eliasquidemventurusest,
:

U.Joannes lestimoniumperhibet deipso,et clamat et restituet omnia, vultis scire, Joannes ipse
et si
dicens Hic erat quem dixi, quipost me venturus est,
.-
est FA\iis{Matlh. xvii, H). » Quid est igiturquodse
anteme factus est, quia p^iormeerat. Venit enim JuannesEiiames.*enegat,quem DoininusipseEliam
Dominuspost Joannem, quia etposteum natusest, esse aftirmat? Dicit Joannes Nonsum Elias. Dicit :

et post eum praedicare ccEpit. Sed ante eumfactus Jesus: JoannesipseesiElias. Nec istequidemmen-
est, quia prior erat(1077). Decet enim muitiimque tiri potesl.quia veritas est nec ille, quiadiscipulus
:

convenit ut semper priores anteponanlur, et suis verifatis. Verum ergo dicit uterqiie. Alterenimde
minoribus preeferantur. Huic enim simile est, cum persooa, alter despiritu loquitur. Joaunes enimin
de aliquodicimus, liic mihi oiim per erat, sed modo spiiitu Eliaserat;sedinpersonaEliasnoneral(1078).
ante me factus est, modo me praecedit, modo rnihi De qiio Angelus ad Zachariam : « Ipse, inquit, prae-
preelatus est. Et deplenitudine ejus nos omnes acci- ibit ante eum in spirituet virtuteEliae {Luc. i, 17). »
pimus gr^atiarnprogratia. Yidimus,inq\n\, eumple- g Atilli: Prophelaesiu^tEtrespondit^Non. Nonenim
num gratise et veritatis, de cujus plenitudine nos siinpliciler propheta, sedplusquam propheta erat
omnes accepimusgratiamsalutis et reconciliationis Joannes.^l^ UudeetDominus ait : « Quid existis
pro gratia fidei, qua in ciim credimus. Hanc autem videre? Prophetam ? Dico vobis, et plus quara pro-
gratiamMoyses nobis darenon potuil, quialex tan- phetaro {Matth. xi, 9). » Plus enim quam propheta
\\imper Moysem data est, gratia et veritas perJesum f'uitJoannes,quianonsoluinventuranuntiavit,quod
CAnsfMm/^acfoes^PerChristumnamqueccElumape- utique prophetarum est, verum etiam digito mon-
ritur, legis etprophetarum fides etveritas intelligi- stravit, qiiod prophetarum non est. Dixerunt ergo
tur, et mundus Deo reconciliatur. Eramus «enim, ei : Quis es, ut responsum demus his qui miserunt
ut scriptum esl, sicutoves errantes, » sed, cognita nos'} Quiddicis de teipsof Ait Ego voxclamantis in
:

veritate, « sumus nuiic ad paslorem

conversi et epi- deserto : dirigiteviam /Jomini,sicutdixitIsaiaspro-
scopum animarum noslrarum {l Petr. n, 25). » pheta. VoxJoaunes, Verbum Christus. Sicut enim
Deum nemoviditunquam.Unigenilus Joannes (1079) praecedil Christum, ita et vox prae-
Filius,quiest
insinu Fat7'is,ipsenarravil.^dm quia dixerat: Vi- cedit verbum. Statiai enim, ut ex ore loqiientisso-
dimusgloriamejus,glo7'iatnquasiunigenitiaPatre, nus qualiscunque procedit, voxest verbum autem ;

ne quis hoc de divniitate inlelligeret, qiiae utique p nondiim est, qui on.ne verbum significat aliquid.
invisibilis est, ideo ait Deum nemo vidit unquam.
: Pr8e;edit igiturvox; sequitur verbum. Merito ergo
Hoc autemprobalabauctoritateFilii Dei, dumdicit voxJoannes, etverbuin Christus vocatur, quoniam
Unigenitus Fiiius,qui est in sinu Pat7'is ipse na7'ra- el nascendo, et piaedicando, et moriendo, et ipsa
,

vit, Tuuc enim hoc narravit, cum dixit « Nemo sui nominis significatione Christum praecessit. Haec
:

novit Fiiium nisi Pater, neque Patrem quis novit, autem vox in deserto clamabat, quia crudeles et
nisi Filius, etcuivoluerit Filiusrevelare {Matth. xi, impios ad fidem vocabat, qui non homines pietate,
27). » Quod, quid signiticet, in Matthaeo expositum sed bestias crudelitate imitabantur. Desertum enim
est. non hominura, sed ferarum habitatio est. Sed quid
lll.Et hocesttesiimonium Joannis, quandomise- dicebalf Di7'igiteviam Domini, sicutdicit Isaiaspro-
runt Judaei ah Jerosolymis sacerdotes et levitas ad pheta.Dirigile, iuquit, maw Domini, utipseadvos
eum,utinter7oga7'ent eum : Tuquisesl Etconfessus venire, et in vobis habitare dignetur, qui nisi per
est, et non negavil et confessus est, quia non sum viam rectam incedere nescit. Fides enim, spes et
CAns/MS. OmnesenimexistimabanlJoannemesse
eg^o charitas, pietas et justitia, et misericordia, viae sunt
Christum, quoniam in vita et moribus, in habituet perquasad nos Dominusvenit, si eas habeamus.et
lancta conversatione aliis omnibus dissimilis erat. ad Deuradirigamus.Istaeviae illisdirectae non sunt,
Ipsetaraen gloriam mundifugiens, Christumse ^ qui non ex veritate, sed simulatorie per eas ince-
et
non esse respondensjiutantumsehumiliavit, utin- dunl. Et qui missi fuerant, erant ex Pharisaeis.

(1077) S. Ambros., lib. u in Luc. « Qui post me : Zachariam namque de Joanne angelus dicit: Jpse
veuit,anteme factusest,quiavox preecedit inferior. praecedetanteilLu^ninspiritu etoirtute Eliae. Quiid-
Verbum seiiuitur quod praecellit. » Beda ad h. 1. : circo venlurus in spirituet virlute Eliiedicitur, quia
M Quod ait Ante me, non ad ordinem temporis,
: sicuti Eliassecundum Doraiuiadventum praeveniet.
sedad distantiam pertinet digiiitatis. » ita Joannes prajvenit primum... Joannes igitur in
(1078) S. Greg., eodem plane modo, hom. 7 in spiritu Elias erat, iu persona Elias non erat. Quod
Ev., n. 2: «Quid est hoc, quia quod Veritas affir- ergo Uominus fatetur de spiritu, hoc Joannesdene-
mat, hoc propheta negat? Valde namque
veritalis gat de persona. »

interse diversasunt. Ipse non sum. Quomodo

est, et, (1079) Id. Gregor., 1. all.
S. « Ex ipsa vestra :

ergo propheta veritatis est, si ejusdem veritatis locutioue cognoscitis, quia prius vox sonat, utver-
sermonibusconsorsnonest? Sedsi subtiliterveritas bum postmodum possitaudiri. Joaunesergo vocem
ipsa requiratur, hoc quod inter se contrarium so- se esse asserit, qui verbum praecedit, » etc. Idem
auit, quomodo contrarium nou sit, iavenitur. Ad habet hom. 20.
457 COMMENT. IN JOANN. — PARS I, CAP. I. 458

Phariseei namquepraecfeteris justiores essearbitra- A situmest.^/e^o nesciebameum.Quid estuesciebam

bautur. Quibus Dominus ait «Publicaui et mere- : eum,nisi vultu adhucelfacieiliumignorabam,ulpote
trices praecedenivosin regnum Dei(.\/a//A.xxi,3l),» quemnondumcorporaliterviderain?5tf(/M/ manife-
QuosetJoannesviperarumgeniininavocavitdicens: stetur in lsrael,propterm veni egoin aqua bavlizans.
• Serpentesgenimiua vipeiaruni.quomodofugielis Ideo, in(|uil, solitudinem etdesertum reliqui, etad
juiliciagehennte » {Matth. xxiii,33).£/ inlerrogave- ^lSpl^^ii^i^f^f^fiscendenSjbaptizarecoepijUtpopulo
runt eum, et Quid ergo baptizas, si
dixerunt ei : undiquead mecontluenlieum manifesta-
Israelitico
lu non es Christus,neque Elias,nequepropheta 1 Re- rem.fi; testimoniumperhibuit Joannesdicens: Quia
spondit eisJoannesdicens Ego baptizo in aqua ; me-
: vidiSpiritutndesceudentem,quasicolumbamdec(Blo,
dius autem vestrum stetit, quem vos non scitis. h\ et mansit super eum, et ego nesciebameum ; sed qui
aquaenimetnon inspiritu baptizabat Joannes,quia misit me baplizare, iUemihi dixit: Superqnem vide-
non peccata solvebat, sed corpora tantum lavabat, ris Spiritum descendentem,elmanentem super eum,
et<;hristibaptismum baptizando signiticabat(1080). hic est quibaptizatinSpiritusanclo. Descenditenim
llliusigitur baptismusumbra quaedam eratetsigni- Spiritus sanctus super Salvatorem
noslrum in co-
ficatio uielioris baptismi. E^o, inquii, vosin aqua lumbae specie, quatenus milem et simplicem, sine
baptizo ; medius autem vestrum stetit, et vidistis,et g felle, omnique amaritudide eum ostendit. Mansit
audistis eum, inter vos conversatur, et vobiscum autem super eum,quia non ab horam,vel tempora-
habitat, quem vos non scitis. Ipse est qui post me liter ineo est, sed semper et essentialiter in eo
venturus quiante me factus es/.Post eum nam-
est, manet(1083). Quamvisenimdesuper veniebat,ineo
que et nascendo,et prsedicando, et baptizando, et tamen semper eral. Sed nisi illo modo venissel,
moriendo venitCliristus. Factusestautemanteeum, Joannes eum non vidisset. Hoc euim divinitus ei
quiaquasiDominum eura seqiiitur beatusJoannes, dictum {aevdl-.Superquem videris Spiritumdescen-
et post eum vadil (1081). Anle enimhocinloconon dentem, et manentem super eum, hic est qui baptizat '^

teuiporis, sed ordinis habetsigniticationem. Cmjus in 5pi>uu sancio.BaplizabateuimDominus in Spi-

tgo non sum dignus ut solvam ejus corrigiam calcea- ntu sancto, id est in virtute Spiritus saucti, quae
menti. Christi namque corrigiam calcearaenti sol- totius Trinitatiscommunis est ; idemqueest,bapti-
?ere,estejushumanitaliset mortalitatis mysterium zareinSpiritusancto,quodest, baptizare in nomine
prcBdicare.Calceamentumenim.quiaexraortuorum et virlute Patris, et Filii, et Spiritus sancli. Tres
pellibus fit.carnis morlicinum significat (1082). Alia enimpersouaesunl.quarumunaestSpiritussanctus,
2nim nostraindumenta ex alia.elalia materiatiunt. in qua sola nerao baptizatur. Unde et Dominus di-
3alceamenta vero non nisi carnea suut.Unde et me- scipulisait: «Ite,docete omnesgeutes, baptizantes
'ito pro carne ponitur. Videergoquantumsehumi- eos in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti
iaverit praecursor Domini, qui priusquara eum lau- (iV/a///i. xxvin, 19;. » Joannesautem quianon bapti- l/-

lare cceperat, quasi qui ejuslaudespraedicare ido- zabat inSpiritu sancto, ideo quos ipse baptizavit,
leus non esset, statim seindignum esse dixit, qui iterumrebaptizatisunt. Si enim baplizasset in Spi-
lon solum ejus divinitatis,sed etiam ipsiushuma- ritu sanclo, ejus baptismus jam non tigura, sed
litatismysterium nuntiaret. Uaec in Beihaniafacta veritas esset. Sequitur Ego vidi, et testimonium
:

unt trans Jordanem, ubi erat Joannes baptizans. perhibui,quia hic Statim autem ba-
est Filius Dei.
IV. A Itera dieJoannes Jesum venientem adse
vidit ptizatusJesus,sicutaHievangelistaescnbunt(il/a;fA.
lail: EcceAgnus Dei,ecce qui tollit peccatamundi. IV, 1 Marc. i, 12 Luc. i\, 1), ivit in desertum, et
; ;

iguusenim diciturChristuspropterinnocenliam et jejunavitquadragintadiebus,etquadraginta nocli-

implicitatem.quia sicut agnus ad victimamduclus bus. Deinde vero, jam iUius aiini fine propinquante,
non aperuit os suum {Isa Liii, 7) et ipse
st, et ; cum nondum palam,et in synagogis praedicasset,
(uidem tulitpeccatamundi: uonautemilliusdequo paucos etiam secura discipulos haberet, quos farai-
apra dicitur Et mundus eum non cogmwit ; sed
: liariler docebat, venit iterum ubi erat Joaunes,
Uius qui ejus fidem et doctrinam secutus esl. Bic Undeet subditur •.AUeradieiterumslabatJoannes,
itde quodixi : Post me venit vir,quiante mefactus ^ et ex discipuUs ejusduo,et7'espiciens Jesum ambu-
•j(,9uiapnormeeraMIocautemjamsuperiusexpo- tantem, dixit : Ecce Agnus Dei. Alteraenim hoc in

(1080) S. Gregor.,hom.8 «Joannesnon : spiritu, ceatus apparuit, quia in diviuitate sua raorticina
edaqua baptizat.quia peccata solvere uon valens, nostric corruptionis assumpsit. ^Eademverba ha-
aptizatoriim corpora per aquamlaval,sed tamen bet Beda ad h. 1.
lentem per veniam uou lavat... ut... qui prae- (1083) 8. Hasil. I. v, contr. Eunom. : « S()iritus
ic;indo faclus est praecursor Christi, baptizando mansit superipsum, utcura mansionera auilis,na-
.iampr<EcursorejusHeielimitationesacraraenti ». turae ipsius libertatemaguoscas. » Hierou. in cap.
(1081) Beda ad h. 1. « Sic nara^jue dicitur ante
: XXXV Ezechiel Qui misit me baplizare, ipse dixit,
:

ac si dicalur, ante positus. Post me

le factiis est, etc. : <<Nunquain euira proprium e>set in Chnsto'
2o venil, quia postmodum natus anle autem : quodadditur, et manenlemmeo,n\M ab aliis nou-
iclus est, quia mihi praelatus. » nunquam recederei, » eu;. S. Gregor., lib. ii Mor.,
(1082) S. Cregonus, 1. all., n. 3 « Quis enim : cap. M : « Hecte eum iu sanclis praedicatonbus
esciat quod calceamerita ex mortuis aoiiualibus maneat,inMediatoresingulaiilermauereperhibetur;
unl ? Incarnalus vero Dommus veniens.quasical- quia in islis per gratiam manet ad ahquid, in illo
Patrol. CLXV
 ,

459 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 460

loco non ad hesternara spectat, sed pro alia poni- A bene respondeas,etbene agnocens. Non estautera
tur (1084). Non enim propria illa dies altera dicitur, inteIligeadum,utPetrum,eiAadraeam tuactemporis
qiiae post tammultos dies subseqiiitur. Et de his Dominus elegisset, quos,sicutaIii evangelislae scri-
quidem in Lucasufficienter diximus. J5< audierunt bunl (Matth. iv, 18 ; Marc. i, 46 ; Luc. v, 2), de
eum duo discipuli loquentem,et secuti sunt Jesum. piscationeChristus vocavit(1087). Unde et iiic dici-
Crediderunt enim magistro loquenti, et Christo tur, quia manserunt apudillum die
illo. Postquam

Domino testimonium perhibenli,et secuti suntJe- enim eos elegit, non uno
omnibus diebus
die, sed
sum, gaudentes se tandem illum invenisse dequo cum eo mauserunt./n c?'as/mMm voLuit exire in Ga-
totiesJoannemloquentemaudierant.Etrelinquentes Philippum, et dicit ei Jesus: Se-
lilseam, etinvenit
Joannem, secuti sunteum, quem ipsius Joannis te- quere me.Erut autem Philippusa Bethsaidacivitale
ctimoniocognoveruntesse etmagislrum ipsiusquo- Androeae, et Petri. Secundumeaim haecdicla beati
que Joannis. Conversus autem Jesus, et videns eos Joannis,primumapostolorum Philippus videturesse
sequenies se, dicit eis : Quid quaeritis ? Qui dixerunl vocatus. Et meritoquidem primus vocatur ille,qui
ei : RabbijUbikabitasfQmddinleinsigmdcelliabbi, oslampadis interpretatur;quatenus et ipse, et c8e-|
evangelistaexposuit,dicens Quoddiciturinterpre- : teri postipsum intelligant,ad qualeofficium eligan-

tatum Magister. Quod enim Dominusad eos con- B tur (1088). Tale enim os tunc omnes receperunt,
vertitur, quod eos respicit. et cum eis loquitur, quaado in linguis igneis Spiritus saactus super eos
clementiae et bonse voluntatis indicium est. Sciebat desceudit. Legimus autem quando Petrus, et An-
enim, qualeserant, et qualesposteafuturi erant,et draeas.Jacobus, et Joaaaes, et Matthaeus evange-
quoeffectu eum sequebantur. Omnes enim diligit De caeteris autem non legimus.
lista vocati sunt.
Jesus, qui eum sequuntur. Neminem ad se venien- Habebattamenjam tunc aliquandodiscipulosJesus,
tem repellit. Unde et istis interrogantibus, Ubi cum quibus, ul in sequentibus legitur, ad nuptias
Aa6i7as ?Respondit : Venite,et videte. Nondixit,ia vocatus est. Sedqui nescimus. inuenifi
illi fueriut,
iJlo, vel illo loco, quod sidixisset, potins locumos- PhilippusNathanael,etdixitei:QuemscripsitMoyses\
tendere quam eos invitare videretur. Venerunt, et in lege,etprophet3e,invenimus, Jesum filiumJoseph,
viderunt ubimaneret ,et apud eummanserunt dieillo a Nazareth.Rabis adhuc erat Philippus.praedicare'
cunctis diebus mansuri cum illo. Hora autem erat volebat, nec sciebat. Dicit se invenisse Jesum, de]
quasi decima. EratautemAndrxas, frater Simonis quo et Moyses scripsit, etcaeteri prophetae. Verum
Petri, unus ex duobus,qui audierant ab Joanne, et quidem dicit. Et dicit ei Nathanael : A Nazareth
secutifueranteum. Invenit hic primum fratrem suum potest aliquidboniesse ?Ac si dicat:Bonum quidem
Simonem, etdicit ei : Invenimus Messiam. Quid sit C aliquid polest esse a Nazarelh sed Christus Jesus ;

aiitem messias, ait evangelista, quod est interpreta- nasciturus est in Bethlehem. Dicit ei Philippus :
tumChrislus. ExspectabantenimJudaei messiam,ei Veni, et vide. Veni, inquit, et vide. Loquere cum
adhuc quidem exspectant, sed frustra. Unde et Do- eo, audi verba ipsius, ut quis,et qualis sit intelli-
minus ait « Ego veni in nomine Patris mei, et aon
: gerevaleas. Crediditenim Nathanael,et secutusest
suscepistisme alius veniet in nomine suo, etiliura
: eum, Vidit Jesus Nathanael venientem ad se, et ait
recipietis {Joan v, 43). » Et adduxitillum adJesum. de eo : Ecce vere Israelita, in quo dolus non est.
Boni fratres,qai sic desiderant videre Jesum. Intui Magnus vir iste Nathanael, cui ipse Dominus tale
tus autem. eum Tues Simon /ilius Jona,
Jesus,dixit : perhibet testimonium. Maguusutique iIleest,iriquo
tu vocaberis Cephas. Et hoc evangelista exponit, dolus nuUus est.Sed curlsraelita vocatur.nisiquia
dicens Quod interpretatur Petrus. Tu es, iuquit,
: jam Deumvidere,etiaeumcredereiacipiebat (1089)
Simon,quod obediens dicitur (1085), quem genuit Z^ewm iaterpretatur. Et
Israelita na.mque, vir videns
Jonas, id est Grandis (1086). Tu vocaberis Gephas dicitei Nathanael Lndemenoslil Respondit JesuSf
:

id est Petrus, apetra denominatus, a 216 Ohristo etdixitei: PriusquamtePhilippusvocaret, cum esses
corroboralus, quod taraenap^nocensinterpretatur.Ip- sub ficu, vidi te. Hoc euim quamvis ad litterami
seenim pree caeterisDominumagnoscensait Tu es D : intelligatur, ut revera sed ficu esset Nathanael,
Christus Filius Dei vivi {Matth. xvi, Cui Do- 16). » quando eum Philippus vocavit.potesttamenaltiorii
miausait: «Etegodicotibi,quiatuesPetrus(t6.,18),» sensu iatelligi (i090).Primi aamque pareates nostri,

autem per substantiam manet ad cuncta. » Vide uaa detracta syllaba. Joaona autem interpretatur'
etiam Bedam ad h. I. Dominigratia. verba ferme exscribitBeda
» Priora
(1084) Vid. S. Aug., de Cons. Evang. lib.u, cap. adcap. XVI Matth., et A. aoslerad Matth.
17, 18. (1087) De dupUci vocatioae horum apostoruui
(t08o) Ita etBeda ad cap. iv Matth. Aliter tamen Chrysost. hom. 14in Matth., ei iuterpretes passit
intcrpretatur ad cap. x Malth. (l08S)Bedaad cap.x .Malth. « Philippus os lam- :

(1086) Aliter S. Hieron. ad cap. xvi Matth, de padis iuterpretatur et recte, qiiiaa Domino voca-
;

Petro « Ergo ex confessione sortilur vocabuium,

: tus, mox invento Nathanaeli lumenquod agnove-
qued revelationem exSpiritu sanctohabeat, ciijus rat praedicavit. »
appellanilussit.Siquidem Barjona in nostra
ettiliiis (1089) Beda « : Ille hunc verum Israelitaiu.id ea
lingua sonat jiiius coiumbae. A.lii siMipliciter acci- virum qui Deiim quod doluaf
videre posset, eo
piunl quodSiinou, id est Petrus, sit filius Joaniiis.. miniuie haberet, astruxit. »
et volunt Scrif)torum vitio depravatuin, ut pro Bar (l090)Beda ad h. l.«Quia primi parentes nostri»
Joanna, h. c. filius Joaunis, Barjona scriptum sit, reatu prsevaricatioais confusi de fici sibi foliis suc*

*
 :

461 COMMENT. IN JOAN. — PARS I, CAP. II. 462

postquam peccaveninl, cognoscentes se esse nu- A novit,miracula autem facere non novit?Quod enim
dos, consuerunt folia ticus, et facienles sibi peri- in vinum aqua non humauitatis, sed
convertitur,
zotnata (Gen. 7), illas corporis partes operue-
ni, horamea. Non-
divinitalis est (1093).iVo?irfMw venit
runt, in quibus generatio tit, et ex quibus lotum dum venit hora passiouis meae, in qua quid mihi
genustiumanumeiivil: ibiquesimul cuui aliis erat et tibi commuue sit omuibusinnotescat.Tunc enim
Nathanael Et hoc est fortasse, quod ait Cutn esses
. : carnem, quam de te suscepi, non virtutes et mira-
sub ficu, id est, sub foliis ticus, vidi te. Viditenim cula facere, sed in cruce pendere, et mori videbis.
Dommus .Nathanael eliam tunc, qui omnia cogno- Et tunc quidem faciam viuum novum, tunc faciam
scit, et videt, auteqiiam fiant. Respondit ei Natha- omnia nova, tunc litterce vetuslate relicla, ad no-
nael, et ait: Rubbi, tu es Fiiius Dei, tu es Rex IsraeL. vam et omnia conver-
spiritualem iutelligenliam
Unde enim tam cito Nalhanael eum cognoscere po- tam. Hoc euim ipse siguificans ait « Non bibam :

tuit, nisiquia Spiritus sanctus, qui ubi vult spirat amodo de hoc genimine vitis, usque in diem illum,
(Joan. lu, 8), ejns mentem ilhiminavit? Respondit cum iilud bibam vobiscuru novum in regno Dei
Jesus, et Quia dixi tibi, Vidi te subficu,C7'edis
dixil : Dicitmaterejus ministjns: Quod-
(3ia<i/j.xxvi,29).)>
majus his videbis. Quia, inquit, sub uno prophetiie cunque dixerit vobis, facile. Inter se loquebantur
verbodivinitusillnminatuscredidisti, multo majora g mater et lilius. Ipsi se intelligebant. Ipsi sua se-
videbis ad tusefideicorroborationem.E/rficifeis/e- creta noverant. Ipsi quid tunc fieri oportebat, et
sus: Amen, ameu dico vobis, videbistis coelum afer- quid postea futurum erat, sciebant (i094). Cffiteri
tum,et angelos Deiascendenteset descendentessupra autem quid ipsi dicereut ignorabant. Erant autem
Filium hominis. Haec aiitem manifesta suut, si ad ibi lapidex hydriae sexpositse secundum purificatio-
quo iu suae raajestatis sede
illum diem referanlur, nem Judaeorum, capientes singulx metretas binas,
adjudicandum D ^minus veniet.etomnesangeUcum vel ternas. Sex namque hydrise, sex mundi aetates
eo.TuncenimcoeIumaperUim,et angelosascenden- sunt prima ab Adam usque ad Noe secunda a
:
;

tes,etdescendentessanctividebunt. Tuncet.Nalha- Noe usque ad Abrahara tertia ab Abraham usque ;

nael, qui tam facile credidit,majora videbit quando : ad David; quartaa David usque ad transmigrationem
in sua majestate Chrisius Dominus apparebit. Babylonis ;
quinta a transmigratione Babylonis
V. [Cap. II.] Etdielertia nuptiaefactse sunlin Cana usque ad Christum ; sexta usque ad tinem see-
GalilX3e,eteratmaterJesuibi.?rimad\e^anle\egem: culi (1095). Dicit eis Jesus : Implete hydrias aqua.
secunda sub lege;tertia subgratia. Hac autem ter- Et impleverunt eas usque ad summum. Quid enim
tiadie, hoc terlio lucarnationis tempore (1091), ad per hos ministros, qui, jubente Domino, iraplent
217 nuptias Dominus venire dignatus est, ut eo- n hydrias aqua, nisi apostolos et doctores intelliga-
rum errores destrueret, qui
contradi- nuplias mus?Quotiesenimnarramuselpr8edicamusquidin
cunt (1092). Non enim abjicit Jesusconjugatos, etsi unaquaque aetate factum sit, toties has hydrias
virgines et continenles meliores sint. Et deficiente aqua implenus. Multis enim in locis divina Scri-
mater Jesu ad eum Vinum non habent.
vino, dicit : ptura aqua vocatur. In prima namque aetate « Cce-
Plena enim Spiritu sancto Virgo Maria jam timc lum, lerram, maria, et omnia, quae in eis sunt,
illud miraculum preevidebat, quod Filius ejus fa- creavit Deus (Psal. gxlv, 6), « et tunc fecit « ho-
cturus erat, Quod ergo
facere Jesus cogitabat, hoc minem ad imaginem, et similitudinem suam {Gen.
illa admonebat. Et dicil ei Jesus ; Quid
ut faceret 1, 27). » Dixitque : « Non est bonum esse hominem
mihi et tibi est, mulierl Quid mihi et tibi, inquit, solum faciamus
: ei adjutorium siiuile sibi (ibid., n,
commune est, nisi haec caro mortalis, et humanitas 18). »— « Immisit igitur soporem in Adam, et tiilit
istas quam fero quee famem pati, sitire et mori unam de costis ejus (ibid., 21), » ex qua mulier fa-

cinctoria fecerunt, potest heec arbor fici non incon- responsum est: Quid mihi et tibiest,
bat, statim ei
1 gruemaledulcoratagenerihuminoconsuetudinem mulierl ac si aperte diceret: Unde facere miracu-
[ peccandisignare.subquapositosadhiicelectossuos, lum possum, hoc mihi ex Patre, non ex matre est.
'<;
sed uecdum elecliouis sute gratiam cognoscentes, D Fx matre enim mori polerat, qui ex natura Patris
qnasi sub hcu constitutum, nec se jam videntem miracula faciebat. Unde et iu cruce positus eamdem
Domiuus viditNaihanael. Novit enim Dominus qui matrem moriens recoguovit, quam discipulo com-
• «unt ejus. » mendavit, dicens Ecce mater lua. Ait ergo Quid : :

(1091) Bedaadh. 1. « Nec vacat mysterio quod

: inihi et tibi est, mulier ? Nondum venit hora mea.
die tertio, post ea quae superior Evangeiii sermo de- Quod esl: In miraculo quod ex lua natiira noa
scripserat, nupliae factae referentur, sed tertio tem- habeo, te minime recognosco. (^im hora mortis
pore saeculi Dominum ad adoptandam sibi Ecclesiam venerit, cognosco te matrem qiiia underaori pos- ;

venissedesignat. Primum quippe steculi tempus ad sum, hoc ex te habeo. » Ex Gregorio, ul opinor,
legem,patriarcharum exemplis secundum sub lege : Beda ad h. I. Ex Beda A.
prophetarum scriptis: tertium sub gratia praeconiis (1094) Vid. S. Bernard. serm.. 1 et 2 Dom. post
evanKelistaium, » etc. Oclav. Epiph.
(1092) In eamdem sententiam PP. multi, ut S. (1095) Beda:« Vasa sex,quibus tenebatur(aqua),
Hieronymus, hoin. 1 in ps. l, et hom. 42 in Act. corda smit devota sanctorura, quorum perfeclio
Cynlliis, lib. u in Joan. cap. xxii, etc. vita? et fidei ad ex(;ra[)lum recte credendi et vi-
(1093) Ita ferme explicat huuc locum S. Crego- vendi proposita e.-st generi hiimano per sex saeculi
rius lib. I, epist. 39 ad Eulog. < Quia Mater Virgo,
: labentes ietates, id est usque ad tempus Dominicae
cum vinum defuit, per eum miraculum fieri voie- praedicatioDis. »
 463 S. BRUNONIS EPJSCOPI SIGNIENSIS 464

ctaest.Hoc autem dicentes implemus primam hy- A hydriam veniamus, in qua David, et Salomonis,
driam aqua. Totum enim hoc ad iitteram intelle- omnium prophetarum libri usque ad Jeremiam
ctum, quid aliud est, nisi aqua ? Hsec autem aqua continentur. In qua et Isaias clamat dicens « Si- :

in vinum convertitur, si spiritualiter inteliigatur. tientes venite ad aquas, et qui non habent pretium,
Ut per Adam, quia ad imaginem Dei factus est, properate, emite, et comedite {I$a. lv, 1). » Ad
eum intelligamus, de quo Apostolatus ait « Qui hancautem implendamet exponendam non unus,
:

cum in formaDei essel, non rapinam arbitratus est sed multi dies necessarii sunt. Quae sola si in vi-
esse seaequalemDeo(PAi7.ii,6).»Al veroper Evam num Judseis conversa fuisset, hodie omnes nobis-
omnium viventium matrem, sanctara Ecclesiam in- cum Christiani essent. In hac enitn Christi nativi-
telligamus. Sicut enim de lalere Adam dormientis, ias, passio, resurrectio, et ascensioplenissime con-
una costa subtracta facta est Eva ita et de latere
: tinetur. Cujus aqua quomodo in vinum conversa
Christi in cruce morientis sanguine effuso facta sit, qui prophetarum expositiones legit, intelligit.

est Ecclesia (1096). Unde nobis Apostolus ait :Transeamusetadquintam hydriam,inquapopuIus

« Qui dilexit nos, et lavit nos a peccatis nostris in propter peccata sua ductus in captivitatem plorat
sanguine suo (1097). Veniamus modo ad secundam dicens: « Super flumina Babylonis illic sedimus, et
hydriam, non ut eam impleamus, sed ut aJiquan- g flevimus, dum recordaremurtui, Sion. In salicibus
tula aqua eam infundamus. In secunda namque in medio ejus suspendimus organa nostra [Psal.
eetatede lignislaevigatisfacta est arca, in qua om- cxxxvi, 1, 2). » Qui tamen per poenitentiam ad
nium animalium genera coUecta sunt, ut salvaretur Deum conversi, sub Jesu Sacerdole magno, laeti
semen universae carnis in ea, et non periret. Haec posteain patriam remearunt. Et haec quidem si quis
est igitur aqua, quae in vinum quidem convertitur, spiritualiter intelligat, sentiet in vinum aquam con-
si spiritualiter inteiligatur. Arca enim, quae de li- versam. Illa enim captivitas hanc nostram, quam
gnislaevigatis factaest, sanctam Ecclesiam signifi- inmundopatimur,captivitatem significabat.In qua
cat (1098), quae ex sanctis et perfectis hominibus dum popiilos peccautes, et semper quasi aquas ad
fabricata, nonhabet maculam,218 ueqiie rugam. inferiora labentes {aquae emmmultae populi multi)
In quo omnia hominum genera sunt collecta, ut il- sancti Dei conspiciunt, flent et dolent, illius su-
lud semen salvetur, et non pereat, cui beuedixit pernae bealitudinis recordantes. Et quia vel pauci,
Dominus. De quo propheta « Nisi, inquit, Domi-
: vel nuUi sunt, qui eorum monitis acquiescere ve-
nus Deus Sabaoth reliquisset nobis semen, quasi lint, sanctae praedicationis organa suspendunt in sa-

Sodomafuissemus,etquasi Gomorrha similesesse- licibus, id est, quasi quibusdam vinculis tenacissi-

mus {Isa. I, 9). » Nemo enim salvabitur, quicunque p mis, memoriae commendant, dicentes cum Psalmi-
extra hanc arcam inventus fuerit. Dicamus modo sta « In corde meo abscondi eloquia tua, ut non
:

et de tertia hydria, quae utique tanta est, ut ejus peccem tibi {Psal. cxviii, 11). » Memoria enim,
aqua cunctis viventibus,et bibere volentibus abun- quia ea quae intelligit firmiter ligat et tenet, non im-
dantersufficerepossit. Iq hac enimaetate Abraham, merito salix vocatur. Silent enim praedicatores mul-
Isaac, et Jacob, etduodecim patriarchaj fuerunt. In toties, et a praedicalione cessant, dum et verba sua
hac fuit Moyses et Aaron, qui populum Dei de parvipendi, et se ipsos conlemptui haberi conspi-
ifigypto liberantes, et per mareRubrum ducentes, ciimt. Sed sicut tunc, ita et modo per pcenitentiam
legem suscipere meruerunt. Propter quos Dominus et satisfactionem, duce Jesu Sacerdote magno, qui
flagellavit ifigyptios, et Pharaonem cum omni suo tunc per iUum Jesum signihcabatur, omnes pecca-
exercitu in profundum maris demersit. Sed hujus tores in patriam revertentur. Restat nunc, ut de
quoque hydriae aqua in vinum convertitur, si spiri- sexta hydria dicamus, quae aliis omnibus nobilior
tualiter intelligatur. Ut in Moyse Christum, in Aa- est, de qua etiam omnes aliae saporem suscipiunt.

ron episcoporum et sacerdotum ordinem signihce- In hac enim quatuor Evangeliorum libri, et omnia
mus. Isti enim populum Dei perbaptismatis undas apostolorum dicta continentur.Hancipse Dominus
ducentes, et Pharaonem, id est diabolum, cum per se ipsum implevit. Hanc suis discipuhs dedit,
L»
omni vitiorum exercitu interficientes, sanctos Dei ut omnes gentes ex ea satiarent, dicens eis « Ite :

in terram viventium etin promissam eis haeredita- in universum mundum,praedicate Evangelium omni
tem introducunt (1099). Nunc autem ad quartam creaturae {Marc. xvi, 15). » Hujus aqua dulcissima.

(1096) S. Augustin., lib. xxii De civ. Dei c. 17 : (1098) Ita S. August. hb. xv De civ., c. 26 ; S.
« Ut enim exordio generis humani de latere viri
in Gregorius, hom. 16 in Ezech , etc.
dormientis costa detracta, femina heret, Christiim (1099) Transitum per mare Rubrum significare
el Ecclesiam tali facto jam tunc prophetari oporte- trausitum ad vitam et gloriam per baptismura, do-
bat. Sopor quippe ille viri, mors erat Christi, cujus cet TeriuUianus De bapt., c. 9 Cyprianus, epist.
;

exanimisincrucependentis iatuslanceaperforatum ad Magn. Ambrosius, lib. ii De sacr., c. 6. Idem

;

est, atque inde sanguis et aqua profluit : quae sa- contirmat Origenes, hom. 5 in Ex., n. 1, afferens
cramenta esse novimus, quibus aedihcatur Eccle- Apostoli illud Cor. x Scimus quia Pati'es nostn
I :

sia. » Vul. eumd. I. xix de Genes. ad litt. c. 19, et omnessubtiubefuerunt,et oiunesmare transierunty
tract 9 in Joan. ;S. Hernardum, serm. 2 De Se- et oinnes in Moyse baptizati sunl, in nube et in
ptuag., etc. mari, etc.
(1097) Id est Joan. Apoc. cap. v. ,
 : :

405 COMMENT. IN JOAN. — PARS I, CAP. II. 466

Hujusvinumsiiavissimumest.Sedvisbiberedeaqua A estprinceps domus: ipseregitet disponit omnia.

ejus?AuJiipsum Dorainum: « Simile,inquit,factum Huic autem Kcclesiee minisiri sanctarum Scriptura-
estregQumcoelorumhominiquiseminavitboQumse- rum vinumquotidieotrerunt,quodillebibens,quam-
men in agro suo. Cum autem dormirent homines, vis nesciat unde sit, tamen admiralur et laudat.
venitinimicusejus,elsupeisemiiiavitzizaniaul/fl^^A. Qiiando enim hffic in ecclesiis recilantur, nulli alii
XIII, 24). » Qiiae cum seivi ejiis colligere voluissent, dant saporem, nisi his qui ea intelligunt. Merito
ail « Sinile utraque crescere usque ad messem, et
: jgiturhoc vinumarohitriclino ferre Dominusjussit,
intempore raessisdicarn messoribus CoUigite prius :
quatenusetnosmajorainlelligentibusdemiisvinum,
zizania, et alligate ea in fpsciculos ad coraburen- noniutelligeiilibus veroaquamaCferamus.Quienim
dum triticum autem reponite in horreum meum
: bene intelliguut, etlitteram venerantiir, et spiritum.
{ibid., 30). » Haec est igitur hujus hydrise aqua. Unde et hic architriclinus dicit : Tu autem servasti
Quae ut in vinum convertatur, dicamus cum apo- bonum vinum usque adhuc, et priinum videlicet,
stohs K Domine, edissere nobis parabolam istam.
: et ultimiimlaudans. Qui vero minoris intelligentiae
Ager, inquit Dominus, est mundus. Bonum vero sunt, aquam bibant, et Scripturarum planissima
seraen, hi sunt fiiii regni. Zizania autem, filii sunt audiant. Hoc fecit. inilium, signorum Jesusin Cana
nequam. Inimiciis autem, qui seminavit eam, est 3 Galil3e3e,etmanifestavitgloriamsuam,etcrediderunt
diabolus.Messis vero, cousummatio saeculi.Messores in eumdiscipuli ejus .la^dLncVdvwm enim Scriptura-
enim angelisunt. Sicut enim colliguntur zizania, et rum spirituali expositione, quee utique per hoc
igni comburuntur, sic erit in consummatione sce- vinum significatur, Christi gloria manifestatur, et
ciili. Exibunt angeli, et separabunt raalos de credentium fides augetur.Pos^ haecdescendit Caphar-
medio justorum, et mittent eos in caminum naumipse, etmater ejuset fratres ejus, et discipuli
ignis ibi erit fletus, et stridor dentium {ibid.,
; ejus, etibimanseruntnonmuUisdiebus. Qualiter au-
36-43).» Sic igitiir in vinum aqua convertitur tem fratres ejus iQtelligidebenl, in Matthseo expo-
sic in spiritualera intelligentiam littera muta- suimus.
lur (HOO). Dictura est autem quid sex hydriae signi- VI. Et prope erat pascha Judaeorum, et ascendit
ficenl. 219 Qu» bene quidem secundumpurifica- HierosoLymam Jesus, et invenitin templo vendentes
tionera Judajoium ibi positee erant, quoniam quid- boves, et oves, et columbas, et nummularios sedentes,
qiiid in eis conlinetiir, baptisuuisquidam est, et pu- et cum fecisset quasi /lagellum de funicuUs, omnes
nticatio animarura. Capiebant autera singulae me- ejecit deteinplo. Eihaec quidemiQMalthffioexposita
tretas binas, velternas, perqiiod significatur, qiiia sunt. Quae alii evangelistee Dominum tunc fecisse
Dei, proiimique dilectionis, et fidei Trinitatismen- narraQt {Matth. xxi ; Luc. xix), quando
Marc. xi,

suraoranibus sufficit ad bibendum, tenenJura, et super pullum asinse sedens Jerosolymam venit.
credendura. Sequitur: Et dicit eis Jesus: Baurite Uude manifestumest,beatumJoanQem historiaeor-
nunc, et ferte architriclino. Et tulerunt. Ut autem dinem non nh'\(\\ie[en.eYe.{\\(i\). Responderuntergo
gustavitarchitriclinusaquamvinum factam, etnon Judaei, et dixerunt ei Quod signum ostendis nobis,
:

sciebat undeesset ;ministriauiemsciebant,quiahau- quia haec facis'^ Respondit Jesus, et dixiteis: Sol-
serant aquam ; vocat sponsum architriclinus,et dicit vitetemplum hoc,etintribusdiebus excitaboiUud.
ei : Omnis homo primum bonum vhiumponit^etcum Hoc aulem Judaei qoq intelligentes, et de templo
inebrialifuerint.tuncidquoddexteriusest.Tuaulem lapideo,etmanufacloeumloqui putantes,dixeruQt
servnsti vinum bonum usque adhuc Quis est iste Quadraginta et sexannis aedificatum est templum hoc,
architriclinus, cui hoc novum et mirabile viuum et tu in tribus diebus excitabis iUud ? iUe autem, in-
prius affertur? Iste enim architriclinus intellectus qudeyainge\isi.ai, dicebatdetemplocflrporissui,quod
mihi esse videtur, a qiio solum bonum vinum co- Judaei per crucis tormentum illis diebus erantsolu-
gnoscitur landatur. Habel enim unusquisque ho- turi. Non majus tamen miraculum erat templum
mo hunc architriclinum in palatio cordis sui. Ipse illud in tribus diebus reaedificare, quam se ipsum

(1100) yEmiilari, credo, voliiit A. noster in hac

D in vinumvertit? Sedcumhaecvigilantioresingenio
mystica hydriarum sex explicatione Bedara, qui audiunt, et sacram historiam credendo venerautur.
fuse boc loco suam prof)OQit, eaque vix a Brunonis et quid interius innuat, requirunt. Qui enim mu-
explicatione discrepat. Allegorice primamhydriara tare aquam in vinuin potuil,etiam vacuas hydrias
interprelatur de Abelis morte, et homicidio Caini, valuit vinoslatim replere. Sedimplerihydriasaqua
referens haec ad J. C. mortem et Hebraeorum Dei- jubet, quia f)rius per sacrae lectionis hisloriam
cidium; pro secunda hydria secunda aetale affert corda noslra replenda suot. Et aquam iiobis in vi-
diluvium, ut ferme A. pro tertia Sacrificiiim Isaac
; ;
num vertil, quando ipsa historia, per allegoriae
proquarta siibrogalionem Davidisin locum Saulis ;
mysterium, in spiritalem nobis intelligenliam com-
pro quinla captivitatem, ut A. pro sexta J. C. cir-
;
mulatiir. »
cumcisionem, qiiae baptismiim et resurrectionem MlOl) Augustin. De coQsens. Ev. I. n, c. 67,
S.
sijjnificaverit. Viara patefecitpraeivitque in myslicis viilt J. C. de templo primo
his vfiQdeQtes ejecisse ;

hujiisce facli explicationibus excogitandis S. Gre- QiiQc qiiandoidS. Joannesnarrat eratqiieprimus ;

gorius scribens horail. 6 in Ezech., n. 7 « Quera : praedicationis annus deindesubpas&ionis tempus,

;

non parvulonim ipsa evangelicahistoriain miraciili Juando a reliqiiis evangelistis describilur. Ita S.
operatione reficiat, quod hydrias vacuas Dominus oan. Chrysost. hom. 22 in Joao.
aquaimpleripraecepitjeamdemqueaquamprotiQus
i67 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 468

post mortem die terlia resuscitare. Qui enim una A autem nocte veniebat, quia Judaeos timebat, etta-
die, ut Moyses scribit, coelum et terram creavit men illuminari volebat. Sed quid dioit? Scimus,
{Gen. 1, d), facile ei eratunam domum in tribus 'mqn\\.,quiaaDeovenislimagister.\}nde.d.Vi\.e.va\\dinc
diebus refiedificare. Cumergo resurrexisselamor- fidem suscepit, adjungit: Nemo enim polest hasc
tuis, recordati sunt discipuliejus, quia hocdicebat. signa facere, quae tu facis, nisi fuerit Deus cumillo.
In quo apparet ipsos quoque Chrisli discipulos hoc Vaide meliusdixit Nathianael, qui ait «Tu esFilius :

verbum nonintellexisse. El crediderunt Scripturae, Dei, tu Hs Rex Israel {Joan. i, 49). -> Nondumenim
et sermoni quem dixit Jesus. Crediderunt, inquit, NicodemusCiiristumcontiteturesse Deiim,quamvis
Scripturae prophetarum de Christi resurrectione io- Deum cum eo esse confiteatur (1103). Respondil
quenti.Crediderunt et huic sermoni Jesu desuare- Jesus, et dixi ei: Amen, amen dico tibi, nisi quis re-
surrectione prophetanti. Christi ergo resurrectio natusfueritdenuo,nonpotestvidereregnumDei.kil
fuitcausa, quodScripturae prophetarumet sermoni baptismum eum invitat, ubi dura in Trinite homo
Jesuapostolicrediderunt. Cum autem esset Bieroso- baptizatur, quod credere debeat, perfecte cognoscit.
lymis in Pascha in die festo, multi crediderunt in Sedqniaobscureloquitur, nondumNicodemuseum
nomine ejus, videntes signa quae faciebat. Ecce ite- Unde et ait: Quomodopotest homo nasci,
intelligit.

rumevangelista loquendi ordinem mutare videtur, B cum sitsenex'? Nunquidpotestinventremmalris suae

ut non de illo pascha loquatur, de quo usque modo iterato introire et renasci? Videns igitur Dominus
locutus est. Illo enim pascha, quoDominuscrucifi- eum ad hujus sacramenti intelligentiam perse ve-
xus est, nec multa signa 220 ^"™ fecisse, nec nire non posse, manifestius ait Amen dico tibi^ :

multos in eum credidisse, sed ipsos quoque aposto- nisi quis renatus fuerit ex aqua, etSpiHtu Sancto,
los dubitasse, legimus. Constat igilurquia aut de non potest intrare in regnum Dei. Apostolus enim
alio pascha loquitur,autnonsemeltantum venden- dicit: « Quicunque baptizati sumusin Cliristo Jesu,
tes et ementes de templo Dominus ejecit (1102). in morte ipsius baptizati sumus. Consepulli enim
Sequi tur Ipse autem Jesus non credebat semetipsum
: snmus cum illo per baptismum in morte, ut quomo-
eis, eo quod ipse nosset omnes, et quia opus ei non do surrexit Christus a mortuis per gloriam Patris,
erat, utquie testimoniumperhiberet de homine. Ipse itaelnos in novitate vitaeambulemus {Rom. vi, 3). »
autem sciebat quid esset in homine. Si enim illis Hisenim verbis, quidbaptismnssignificet ostendit.
intelligatur qui crediderunt in nomineejus, incon- Cum eniin in fide Christi baptizamur, et subaquas
veniensesse videtur utJesus noncredatseinitpsum mergimur, qnodammodoeietcommorimur, etcon-
eis. De aliis igitur hoc intelligatur. Quodammodo sepelimur: ut inde ablutiet penitus innovatiresur-
enim se ipsum Jesus et credebat eis, et noncrede- q gentes, sicposteain novitate vitaeambulemus,sicut
bat eis. Credebat enim semetipsum eis, quia cum Dei Filius Patris gloriam non amisit. Tanta est
eis conversabatur et eis quotidie in synagogis et enimvirtushujns sacramenti,utsubitomundethomi-
templo prsedicabat. Sed non credebatsemetipsum nem abomni peccato (1 104). Undeetsubditur Quod :

eis, id est, non credebatse ipsum secure etabsque natum est ex carne caro est, et quod natum est ex

eorum insidiis esse apud eos. Cur hoc ? Eo quod Spiritu spiritus est. Sicut, inqiiit, excarnecorrupta
ipse nosset omnes, et quia sciebat quid fraudis et et peccatrice caro ei consimilis nascitur, tota vide-

iniquitatis esset in unoquoque homine. licet vitiata et plena peccatis ita etquod nascitur ;

VII. [Cap. III.] Erat autem homo ex Pharisseis, ex aqua et Spiritu sancto sanctum est, et spirituale,

Nicodemus nomine, princeps Judaeorum. Eic venit et mundumabomni peccato.Non mireris quiadixi

ad eum nocte, et dixit ei : Rabbi scimus quia a Deo tibi: Oportet vos nasci denuo. Non enim hoc dixi

venisti magister. Bonus homo iste Nicodemus jam de carnali, sed de spirituali nativitate. Carnalis
credulus quidem, sed non in charitate perfectus. enim nativitas nonfit nisi semel. Sed qni semel ex
Perfecta enim charitas foras mittit timorem. Hic carne oritur, nisi iterum ex Spiritu oriatur, non ad

(H02) Postremum hocprseter Augustin. etChry- Proinde cum Christo sepeliamur perbaptismum, ut
sost. all.sentit etiamBedaad h.l. « Bisquidem in
:
j^
et cum eo resurgamus cum eo descendamus, ut et
:

S. Evangelio legimus, qnod veniens in templum Do- siranl etiam extollamur. » Chiysostomus, hom. 23
minus hujnsmodi negotiatoresejecerit, nnncvide- inJoan., n. 2 « Divinacelebranlurinhoc symboia.
:

licet, idesttertio antepassionem suam anno,sicut Sepultura, mortificatio, resnrrectio, vita et heec ;

ex hujus Evangelistee sequentibus scriptis agnosci- simulfiuntomnia.Inaqua enim, tanqnain insepul-

mus; et ipso quo passus est anno, cum ante dies cro caput immergentibus nobis, vetus homo sepe-
quinque Paschae sedens in asino Hierosolymam ve- litur ac demergitur totus; deinde nobis emergen-
nisset. » tibus, novus exsurgit. » Et hom. 10, in epist. ad
(tl03) Hoc quoque Beda animadvertit « Domi- : RR., n. 4: « Qmd sibi vult illud : Inmortem ipsius
num curaillo fnisse emiraculis prudenterintellexit; baptizati sumusf Ut ipsi moiiaraur, sicut et iiie.

tamen ipsum Deum esse non novit. » Baptisma enim crux est. Quod igitur Christo fuit
(1104) De hac baptismi virtute et spiritali morte cruxetsepulcrum, hocnobis baptisma fnit ;etsinon
Nazianzen. orat. 40, pag. 641 c Atque hcec bapti-
: iisdem in rebns. Ipse uamqne carne mortuus ac se-
smi gratia et facnlta est, non orbem terrarum, ut pultnsest; nos antem peccato utrumqne, » elc.
olim, aquis obrnens, sed uniuscnjusque hominis Idem ferme habet hom. 9 iu episf; ad Hebr n. 3. .

peccatumpurgans,easque obstructionesetmaculas V. S. Jo. Damascen., o4, De fid. orth., c. 9.

quffl vitiis contrahuntur, prorsus abstergens . . .
 »

469 COMMENT. IN JOAN. — PARS. I, CAP. III. 470

vitam, sed ad mortem oritiir. Spiritus ubi vult spi- A quid tibi dicam de ccelesiibus. Et nemo ascendit in
rat. Ideoque.inqnit, 7«orfnn/Mm«t ex Spiritu,spi- coelum, nisi qui descendit de ccelo, Filius hominis,
titus est ;
qiiia Spiritus ubi vult spirat, quem vult qui est in coelo. Haecenim coeiestia sunt. Unus enim,
illmninat, quem
vult sanctificat. et spintualem et idemque Christus Jesus el Kilius Dei est, et filius

muntium Et vocem ejus audis, sed non scis

facit. homiuis. Sed etiam natiiraliter Filiiis Dei, et tem-
unde veniat, aut quo vadat. Ac si dicat llle Spi- : poralitertiiius hominis. Et ipsequidem filius homi-
ritus, qui sic sauctiticat omnia, qui ubi vull spirat, nissecundumalterum.idestsecundumdivinitatem,
ille, inquam, est, cujus vocem nunc audis, et qui descendit decoelo,secundumquamsemper estetin
Dunc in meetper me libi 221 loquitur. Sedquam- Descendit enim non locum mu-
terra, et in coelo.
vis vocem ejus et in me, et in discipulis meis au- tando, sed se humiliando, et oarnem susci|)iendo
dire valeas, non scis tamen unde veniat, aut quo Ascendit vero, quantura quidem et ad hu-
(il06).
vadat. Quis enimsciat unde veniatet quovadat,qui manitatem, locum etiam mutando quantum vero :

ubique est et omnia complet ? « Spiritus enim Do- ad divinitatera, gloriam propriam manifestando.
mini replebit orbem terrarum {Sap, i, 7). » Nemo Unde Psalmisfa a Exaltare, inquit, super coelos, :

enim scit quomodo a Patre Filioque procedit. Sic Deus,Et super omnem terrain gloria tua( /^sa/. cvii,
estomnis, qui natus est ex Spiritu. Sicut, inquit. g 6). » Deus enim, quia ibique est, aliter neque as-
Spintus ubi vult spirat, sic et omnisqui natus est cendere, neque descendere potest. Et ipse quidem
ei Spiritu. si tamen non separetur a Spiritu. Si solus et totus ascendit in coelum, omnia membra
enim a Spiritu separatur, tit carnalis et animalis suasecum trahensmcoelum. Ejus namquemembra
(1105). « Animalis autem homo, dicit Apostolus, sunt omnes fideles, et ipse estcaputtotius Ecclesiae.
non percipit ea qufe sunt Spiritus Dei (/ Cor. ii, 4). 1 Unde et alibi ait « Quod uni ex rainimis meisfe-
:

Spiritualis auteraomuia scrutatur, etiam profunda cistis, mihi fecistis {Matth. xxv, 40). » Nemo igitur

Dei. Spirat igitur ubi vult, siquidera omnia scnita- ascendit incoelum, uisiipse, et membra sua simul
tur. Nam etsiinodo fortasse non ad plenuiu videat, cum ipso. Sive etiam ipse solusascendit per se.alii
qusecunque velit, neque ad om-
spiret, et intelligat veroper ipsum,et nonper se. Ad hoc igiturFilius
nia secreta rimanda introducatur, tamen post hanc hominis descendit de coelo, ut a terris exaltatus
vitam, quidqiiid voluerit videbit et habebit homo omnia posl se traheret in coelum. Et hoc est quod
sanctus et spiritualis. Bespondit Nicodemus,eldixit a.\\.:Et sicut Moysesexaltavit serpentem in deserto,

ei:Quomodopossunt hxc fieril Respondit Jesus,et ita exaltari oportet filium hominis, ut omnis qui
dixit ei : Tu es ma'jister in Israel, et haec ignoras ? credit in ipsum non pereat, sed habeat vitam xter»
Amen,amen, dicotibi,quiaquodscimus loquimur,et nam. Ideo euim serpentem eeneum in deserto exal-
quod videmus testamur el testimoniumnostrumnon
,
^ tavitMoyses, uthominesaserpentibus percussieum
accipitis. Aftirmat salvator uoster veruiu essequod viderent et sanarenlur. Ideo et Christus in crucem
dicit, utpote qui ea loquilur, quae scit. et hic testa- exaltatus est, utomnisqui mentisoculis eum videt,
tur quod vidit. Ignorantia enim parit mendacium, omnis quicredit inipsum, non pereat, sed habeat,
et te«tis non suscipitur, nisi qui se et vidisse, et vitamaeternam(1107). Nulla estenim aliamedicina,
praesentem affuisse testatur. Et taleest ac si dice- qua a primi serpentis veneno homo sanari possit.
ret Crede tantummodo, et noli dubitare. Ne quee-
: Meritoautem Dominus significare
in illo serpente se
ras de his quomodo enim sunt, et
fiant. Coelestia voluit, quoniam quidem simili-
sicut ille serpentis
terreno iutellectu capi non possunt. Unde et subdi- tudinem habebat, serpentisautem venenum, et ma-
tur -.Si terrena dixi vobis, et non credilis, quomodo, litiam non habebat; ita et Salvator nostercum ini-
sidixero vobis coelestia, credetis^ Verumtamenali- quis deputatus, et inter latrones crucifixus, carnis

(1105) Sequitur A. explicationem illorum, qiii in finitatissuaevirtuteintraregionem definiticorporis

loco isto Joannis voceiu Spiritus primolocopositam coarctavit, Spiritiis virtute, ac Verbi Dei postestate
Spintus ubi viilt spirat.eodemsensuaccipiuntatque pv informa servi manens,abomni intra extraquecfeli
hoc altero loco.de Spiritu S.quod facere plerosqtie miindique ciroiilos,coeli ac mundiDominusnon ab-
ex velerib. PP. asserit Calmet; licet, eodem teste, fuit.Per hoc ergo et de coelo descendit, et filius
[)leriqiie ex recentioribus primo loco ventum intei- homilis est, et in coelis est quia Verbum caro :

iganl ut Lyranus, Eslius ipse, Calmet, eic. V^tt. factum, non amiserat manere qiiod Verbum est. »
allegant Toletus, Calmet, et Natalis Alexander Vide eumdem locum explicantem Fiilgentium lib. n
ad h. 1. ad Tras. c. 17 Augustin., lib. De peccat. mer. et
; i

(1106) Hilar. I. x De Trin., n. 16 : « Hinc igitur remis., c. 'M Gregorium, lib. xxvii Moral,, c. H,
;

maximum illud ac pulchernmum susce[)ti hominis qui diio postremi de Christi membris, id. Christia*
sacramentiiin Dominus ipse ostendit, dicens: Nemo uis, hiinc locum interpretantur.
ascendit in cceCum, e[c. Q'\od descenditdecnelo.con- (1107) S. Aiigustin., serm. 26 in psal, rvui, n.
ceplre, de Spiiitu originis causa est. Non eiiim ex 4 : « Praefigurandum Moyses, Deo miserante acju-
''e corpori .M iria origmemdedit, licet aii incremen- beiite ex.iitavit in eremo siiuilitudinem serpentisin
la. partuiuque corporis omnc qiiod s<^xus sui natu- ligno, utsirailitudocarnis peccaticrucifigenda prae-
rale est contulerit. Qiiod vero homiuis filius est, figiirarelur in Christo. Hanc intuentes salutiferam
suscept» in Virgine carnis estpartus. Quod aiitem cnicem.omnecalumniantiiim superborum virusex
in coelis est, naturff». semper rnanentis potestasest, pellimns. » Vid. serm. 353, n. 2, lib. x De civ,, c.
qusB iniliataconditaque perse carne, Don se ex in- 8, etc.
 ; :

471 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 472

quidera peccati, ut ait Apostolus {Rom. viii, 3), si- A et tenebras diligunt. Et hoc est quod ait Omnis :

mulitudinem habebat, peccatum autem auUum ha- enim quimale agit odit lucem,etnonvenitad lucem,
bebat.222 Apparuit enim«in sirailitudine carnis ut nonarguantur operae;as. Hincestquodadulteri,
peccati, ut de peccato damnaret peccatum in carne perjuri, homicidae, fures, proditores, et sacrilegi
iibid.). » Vide ergo quantum Deus horainem dile- ef)iscopis sepraesentare, etverbaDeiaudire nolunt.
xerit, proquo Filium suum morti tradidit. uthomo Quis autem facit veritalem venit ad lucem, ut mani-
non periret. Hoc est enim quod ail Sic enim dile-: festentur opera ejus, quia in Deo suntfacta. Ule, in-
xit Deusmundum,ut Filium suum unigenitum daret., quit, qui facit veritatem, id est opera veritatis,
ut omnis qui credit in ipsum non pereat, sed habeat opera vera et incorrupta, quia videri noa metuit,
vitam aeternam. Non enim misit Deus modo Filium libenter venit ad lucera. Libenter se Christo, ejus-
suum in mundum, ut judicet, id est, ut damnet, et que discipuUs repraesentat. Quod autem Christi
perdat mundum, sedut salcetur mundus peripsum. discipulilux dicantur, audi ipsura Dominum «Vos :

Venitenimprius ad salvandura, iterura autem ven- inquit, estislux mundi [Matth. v, 14). » Ad lucem
turus est ad judicandum. Qui credit in eum,non igitur venit, qui ad hos venire nori metuit.
judicatur, idest non damnatur. Judicium enim ple- VIII. Post haec venit Jesus, et discipuli ejus in Ju-
rumque pro damnationeponitur (1108), secundum B doeamterram,et illicdemorabaturcumeis, etbapti-
illud: « Judica, Domine, nocentes me (Psai. xxxiv, zabat.EratautemetJoanneshaptizansinEnonjuxta
1). » Omnesenim etbonos, etmalosjudicabit Deus. Salim,quia aquxmuLlse erant illic, etveniebant, et
Sed quia non omnes damnabit, ideo qui credit in baptizabantur. Nondum enim missus fuerat in car-
eum non iudlcsitnr.Quiautem noncredit, jamjudi- ceremJoannes. Postquamenimin vinumaquascon-
catus est. Cur? Quia non credit in nomine unigeniti vertit, et ea quae superius scripta sunt locutus est
Filii Dei.Sed dicet aliquis: Jam ergo nullum judi- Dominus, simul cum discipulis suis venit in Judaeam
ciurarestat, sedetboninon judicantur, el malijam terram cum illis utique discipulis quos tunc tem-
;

judicati sunt. In Dei namque dispositione jam judi- porishabebat nondumeniraapostolos elegerat. Ut
:

cati et daranati sunt mali, cujus utique sententia enim Malthaeus ait, postquam Jesus traditus est,
immutabilis est. Adhuctamen judicandi sunt; non « relicta civitate Nazareth, venit Dorainus Caphar-
ut sententiamutetur, sed ut manifeste audiantetin- naum, et habitavit ibi {Matth. iv, 13). » Et tunc
telligant id, quod de eis dispositura est, dicente quidem Petrum et Andraeam, Jacobum et Joannem
Domino :« Ite,maledicti, inigneraaeternum [Matth. depiscationevocavit.Quod autemJoannes baptiza-
XXV, 41). » Hoc est autem judicium, quia lux venit bat, Christi baptismum significabat. Uadeet a ba-
in mundum, et dilexerunt homines magis tenebras,
P ptismo cessavit, postqiiam Christum jam bapUzare
^Mam^Mcem. Hoc,inquit,estjudicium,propterquod cognovit.
mali damnabuntur. Si enim quis dicat cur damnen- IX. Facta est ergo qugestio ex discipuiis Joannis
tur,hoc judicium est, et haec ratio redditur quia : cumJudaets de purtficatione. Et venerunt adJoan'
lux venit in mundum, et dilexerunt homines magis nem, et dixerunt ei Rabbi, qui erat iecum trans
:

tenebras, quam lucem. Si enim non venisset, et lo- Jordanem, cui testimonium perhibuisti, ecce hic 6a-
cutuseisfuisset,peccatum non haberent nunc au- : ptizat, et omnes veniunt ad eum. Respondit Joan-
tem excusationem non hahent de peccatis suis. nes, et dixit :Non potest homo accipere quidquam,
Magis enimtenebras, quamlucemdiligunt,qui non nisi fuerit ei datum de Ac si dicat Ad eum
coelo. :

Christum, sed diabolum imitantur. Iste enim lux 223 veniunt omnesejus tamen testimonium
;

mundi dicitur [Joan. ix, o) : ille princeps tenebra- non accipiunt omnes, quoniam nihil boni potest
rum vocatur. Erant enimeorum mala opera. Ideo, homo accipere, nisi ei datum fuerit de coelo (1109).
inquit, tenebras dilexerunt, quia eorum opera mala Unde ipse quoque Dominus ait « Nemo venit ad :

erant. Mala enim opera non lucem, sed tenebras me, nisi Pater meus traxerit eum {Joan. vi, 44). »
quaerunt. Unde et iatrones et adulteri noctem amant, « Omne enimdatumoptimum, etomne donumper*

D
(1108) De hoc loco Jo. S. Hilarius in Ps. 1 « Ne- : quod spectat universim ad damnationem, quia eo
gligentiamaudientium,etincuriosam legentium fa- ipso quod non credant, judicatae sunt, judicandas
cilitatem perturbat : » et S. Aug., Deagon. Christ., tamen quantum ad modum et veluti quantitatera
cap. 27, n. 29, narrat fuisse, qui ex illo negaret daranationis. Aliter Chrysost., hom. 27, raalos noa
diem judicii futurum. Hinc multi PP. explicationem essejudicandos,quatenusdeftniendum nonsit,utrum
hujuscelociaggressisunt; quaeetsi variaessevidea- illa opera hona sint an mala; judicandos vero essel
tur, tamen plerorumque huc ferme redit; utaliud id estsententiara adversuseos ferendamet proraul-
sitjudicium discussionis,aliudjudicium damnatio- gandam. A. nostriexplicatio videlur esse Augustini
nis,sive duplex judiciiactus. Negantjudicio (Uscus- I. scribentis « Dicitur enim judicium pro dam-
all. :

sionis judicandos, quorum causa apertissima est nafione; »in quamsententiamaffert illud Apostoli
non negant judicandos judicio damnalionis. Hinc Qui non manducat manducantem non judicet : et
Basilius in ps. i. explicansillud, non resurgent im- Matth. vu aliud Nolite iudicare, ne judiremini.
:

piiinjudicio, scribit « Non veniunt,ut convincan-

: (1109) Verba non potest homo accipere, quid-
tur, sed ut ferant damnationem. » Sic etiam ferme quam, etc. S Jo. Chrysostomus, hom. 28 ad Chri-
S. Ambros., serm. 20 in ps. cxvm, etfuse S. Gre- stum refert, in hanc sententiam « Non posset :

gorius, lib. xxv Moral. c. 20. Aliler exponit Hiero- Christus aucforitatem baptizaudi accipere raihique
nymus in c. xxv Jerem. gentes non judicandas, anteferri, aisi id a Deo esset illi datum. >• S. Cy-
 »

473 COMMENT. IN JOAN. — PARS I, CAP. III. 474

fectum desursum est, descendcns a Patre lumi- A verbis ?Testis enim non suscipitur, nisi qui pree-

num (Jac. i, 17).» Ipsi vos testimonium perhihebitis, sens affuerit, et se vidisse etaudisse testatur fue-
qtiod dixerim ego : Nonsum Ckristus, sedquia mis rit. Qiiia igitur Salvator noster super omnes est,

sus sum ante illum. Ille, inquit.est Christus.elnon quia de coelo veuit, quia preesens affuit, et quia
ego. ego testimomum perhibui, et non mihi.
Illi quod vidit et audivit, hoc testalur verum est uti- ;

Vos ipsi mihi testes eritis.quod ego hoc dixerim, que quidquid ipse testatur. Et tamen testimonium
hoc testimonium perhibuerim,illum, sicuit decuit, ejus nemo accipit. Qui autem accipit ejus testimo-
eialtando,et me, sicut oportuil, humiliando. Mis- nium, signavit guia Deus verax est. Quis esl enim
sus enimsuiu ante!illum,quasi proecoante judicem, qui accepit ejus testimonium, si teslimonium ejus
etquasiamicus anle sponsum. Et hocestquodait : nemoaccipit? Impossibileenimesse videtur utnemo
Qui habetsponsam,sponsusest.AmicusautemspoTisi accipiat, et aliquis accipiat. Hoc autem ad supe-
quistat, etauditeum,gaudiogaudetpropfer vocem riora respicit,ubi ait : « Non potest homo accipere
sponsi. Ille, inquit. esl sponsus,cui sancta Ecclesia quidquam, nisi fuerit ei datum de ccelo {Joan. iii,

castis amplexibus copulatur.ejussanguine redem- 27). » Dicaturergo Et testimonium ejus nemo ac- ;

pta, ejus de lalere fabricataejusque fidei annulo cipit, nisi ilje cui hoc de coelo datum fuerit. Qui

despousata. Ego vero sum amicus sponsi,quiante B autem coelitus illuminatus ejus testimonium acci-
eum stans ad serviendum, audiens ad obsequen- pit. illequidem signavit, et nolavit,inleIlexit, cer-

dum, propter ejus delectabilem vocem gaudens tissimeque cognovit,quia Deus verax est. Sed quid
exsulto gaudio magno. Hocestenim quodait Boc mirum, si verax est.quia verbaDei loquimur ? Hoc
:

ergo gaudium meum impletum est. Ecce,inquit,jam est enim,quod ait Quem enim misil Deus, verba :

prsedicat, jambaptizat; impletum est gaudium Dei loquitur. Dei autem verbis mendaci um inessenon
meum impleta est prophetia mea. Hoc ego exspe- potest. Sequitur Non enim ad mensuramdat Spiii-
;
:

ctabam, hoc videre desiderabam. Cesset umbra, tus spiritum. Pater diligit Fillum,et omniadeditin
Veritasadest. lUumoportetcrescere, me autemmi- manus ejus. Ideo, inquit, verax est,'quia et verba
nui. Crevit enim Christus, quia jam creditur esse, Dei loquitur, et Spiritu veritatis plenus est. Non
qui erat. Minuilur Joannes, quia cessavit aestimari enim, ut caeteri homines, ad mensuram Spiritum
quod non erat. Omnes enim aestimabant Joannem sanctum a Patre accepit. Ipse enim est, « in quo
esse Christum.De Christo vero « alii dicebant.quia habitatomnisplenitudodivinitatiscorporaliter (Coi.
bonus est ;alii vero, non, sed seducit turbas {Joan. n, 9). » 224 'P^6 est « flos deradice Jesse {Isa. xi,

VI. 41,13). » minutus 1), » in quo omnes gratiae sancti Spiritus requie-
Sic igiturcrevitChristus : sic
e«;t Joannes (1 110). Et hoc raerito Qui enim desur- r scunt.Ipse est, de quo Pater ait
:
« Hic est Filius :

sum venit, super omnes est. Venit enini Christus meus dilectus, in quo mihi bene complacui {Matth.
desursum, quia de coelis (1111). Sic enim ipse ait: XVII, 5). » Omniaautemdedit Paler in manusejus:
Ego sum panis vivus,qui de coelo descendi (Joan. « Omnia mihi tradita sunt a Patre meo {Matth. xi,
VI, 41,51).» Sed parumest hoc. Altiusrespice.Dicat 27). » Quia enim secundum humanitatem minor est
ipse « Exivi,inquit, de Patre, et veni in mundum
: Patre, omnia secundum humanitatem a Patre ac-
(Joan. XVI, 28). Qui est de terra, de lerra est, et de cepisse dicitur. Qui credit in Filium, habet vitam
lerraloquilur. Quideccelovenit,super omnes est,et celernam. Qui autem increduLus est Fiiio,non vidit
quod viditetaudivii,hoctestalur.^on,\Vi(in\{{\{{2), vitam, sed ira Dei manet super eum. Quia, inquit,
quia de terra sumus, quia de hoc mundo sumus, omniadedit Pater inmanus ejus,in potestaleillius
quia de his quae vidimus et audivimus loquimur, estdare vitam aeternam cui vult, et aelernum sup-
quae de terra facti sumus, si de terra loquimur, plicium cui vult. Et merito quidem nonvidebit vi-
verum est plerumque quod loquimur. Si vero de tamquiinillum credere noluit, qui est vera vita :

coelestibusloquamur, nisi locutionem nostram di- Sicut ipse ait : « Ego sum via, veritas, et vita
vinaet coelesti auctoritate firmemus, quis credat {Joan. XIV, 6).

rillusI. n, c 60. de se Joannem dixisse putat,hoc Christus esse credebafur, propheta esse innotuit,
sensu « Egohomosum,ut cseterorum unus quod
:
;
implelum est quod de Christo suus praecursor prae-
habeo, de cceIo est mihi collatum. » dixit. » Vid. S. Aug., tract. 16, n. 4 ; S. Bernar-
(1110) Est haec maxime litleralis explicatio (Am- dum, serm. De nat. S. Joan.
brosius Ue bened. Patr., c. 11. Crfsoere re-
lib. vi (1111) S. Cyrillus Sursum exponit de superna
fert ad popiilum Chrlstianum minui ad ftopulum ; radice 6 rrji; dv(oOe^j plKfis id. Divina substantia :

Judeeoriim.quasihujus person.HmsurnereiJoannes) adt^oque ejus divinitalem contra Arianos probat.

quam proponit S. Gregorius hom. 20 in Ev. « Quae- Augiistin., tract. 16 in Jo.. refert hoc
(1112) S.
rendiim est. in quo crevit Christus, in qiioimmi- ad Joannem ita ut quae de Christo ille dicebat.ex
;

niitiis est Joannes, uisi quod populns. Joannis abs- Dei inspiratione et afflalu diceret « Dehomine di-
lineiitiam videns, remotiim luuc ab hominibus cebat. Quantum ad ipsum. hominem pertinet, de
esseconspioiens eum esseChristum putabat; Chri- terra erat, et de terra loquilur. Si autem aliqua lo-
stiiin vero cum Piiblicanis comedentem.inter pec- quitiir divina illuminatus est a Deo. .^am si non
catores amhulantem iutuens,eum non Christum esset illiiminatus, terra terram loqiierelur »quod ;

esse, sed esse prophetamcredebat. Sedcumper ac- conveniteiplicationisequentiiim verborumauctoris

cessum t(;mporis, et Christus, qui propheta esse nostri.
putabatur, Cbristus est agoitus et Joanaes, qui :
 475 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 476

X. [Cap. IV. J Ut ergo cognovit Jesus quia audie- A riret et sitiret, homo esse non crederetur. Sic igi-
runt P haris3ei,quia Jesus plures discipulos facitquam tur, id est fatigatus, sedebat supra puteum. Qui
Joannes,et haptizat,quamquam Jesus non baptizaret ergo sunt fatigati, qui requiescere volunt, veniant
sed discipuli ejus,reLiquit Judoeam,et abiit iterum in adputeum, veniant ad Scripturas prophetarum, ibi
Galilaeam. Cogaovitenim Jesus, Pharisoeossuo ba- invenientJesum, ibi eumdicentem audient t Ve- :

ptismo non aedificatos, sed indignatos fuisse el ; nite ad me omnes qui laboratis et onerati estis, et
ideo, ne in suae praedicationis inito scandaiura tieret, egoreficiam vos {Matth. xi, 18). » Ideo enimJesus
ad tempus Judaeam dereliquit (1113), donec ejus super puteum fatigatus quievit, ut nobis ubi quie-
fama in miraculis declarata,majorem auctorilatem tem quaeramus, ostenderet. Erat autem hora quasi
ejus baptismusetdoctrina susciperent (/oan. i,33) sexta,quia aetas mundi sexta primaenim aetas ab :

Quod aiitem ait, quanquam Jesus non baptizaret Adamusque ad Noe; secundausque adAbraham;
sed discipuU. ejus, ad exteriorem lavationem spe- tertia usque ad David quarta usque ad transmi-
;

ctat (1144). Si enim Jesus non baptizabat, quid est grationem Babylonis; quinta usque ad Christum ;

quod Joanni dicitur Super quem videris Spiritum

: sexta usque ad finem sseculi. Venit mulier de Sama-
descendentem, et manentem super eum, hic est qui ria haurire aquam. flaec enim raulier, tota illa
baptizat ?Baptizat enim Jesus,quia totum hominera B plebs Israelitica mihi esse videlur quae ad pu- ;

interius interiusque purificat. Per se tamen noa teum Jacob, ab fontes Israel, ad Scripturas pa-
baptizat, quia non per se, sed per discipulos suos triarcharum quotidie venit, sed quia virum non
corpora lavat. Oportebat autem eum transire per habet, bibendo satiari non polest (1117). Hoc
Samariam. autem in sequentibus exponetur. Dicit ei Je-
XI. Venit ergoin civitatem Samariae, quae dicitur sus : 225 ^^ mihi bibere. Sitit Jesus, sitit fons
Sichar,ju.vta prxdium quod dedit jacob joseph filio vitae, de quo scriptum est : « Quoniam apud le est

suo. Erat ibi fons jacob. Hoc est enim illud prae- fons xxxv, 10).
vitae {Psal. » Sed si fons vivus est,
dium, de quo Jacob, filium suum Joseph benedi- quomodo sitire potest? Nou aquam, sedfidem no-
cens.ait « Do tibi partem unam extra fratres tuos,
: stram sitit Jesus. Unde in sequentibus ait Meus :

quam tuli de manu Amorrhaei in gladio, et arcu cibus est, ut faciam voluntatem Patris mei, qui in
meo {Gen. xlviii, 22). » Ibi autem erat fonsJacob. ccelis est. Patris autem voluntas erat ut populum
Si enim Jacob erat ille fons, bonam aquam habe- salvaret et ad ftdem converteret. Hoc igitur erat
bat. Cum scriptum sit : « In ecciesiis benedicite Deo quod sitiebatJesus(1118). Discipuli autem ejus abi-
Domino de fontibusIsrael(Psa^. LX]vn,27). » Fons erantin civitatem, ut cibos emerent. Dicit ergo ei
iste profunda patriarcharum fides et doctrinaesse Q mulier Samariiana : Quomodo tu, Judxus cum sis,
videtur. Unde non solum fons, sed et putens voca- bibereameposcis,qu3e summulier Samaritanat Non
tur(llio). Fonsquidem propter vivam aquam pu- : enim contuntur Judsei Samaritanis. Quamris enim
tensautem propter profundilatem. Valdeenim pro- Samaritani Israelitae erant, tamen secuti Jeroboam,
funda est legis et prophetarum scientia. Jesus ergo qui eos idola colere docuit, in tantum a lege erant
fatigatus ex itinere sedebat sic supra puteum. Hora alienati, ut quasi Gentiles a Judaeis haberentur.
erat quasi sexta. Fatigatur enim Jesus, sed secuo- Respondit Jesus, et dixit ei : Si sciresdonum Dei,et
dum carnem (1116). Nisi enim fatigaretur. nisi esu- quis est qui dicit tibi : Da mihi bibere, tum forsitan

(1113) S. Augustinus, tract. 15 in Jo. « Quia co- : « Puteus, raundi hujus terrenum iaborem et erro-
gnoviteoruin scientiam, simulcognovit etinviden- rem, tenebrosa profunditate significat » quod ac- :

tiam quia non hoc propterea didicerunt, ut seque-

; cepit ab Augustinolib. lxxxiii qq. qu. 64, et tract.
rentur sed ut persequerentur, abiit inde. »
; 15 in Jo. « Video in puteo tenebrosam profundita»
:

(1114) S. Aug,. epist. 265, n. 5 « Utrumque de : tera. Admoneor ergointelligeremundiejusinfirraas

Domino scriptum est, et quia baptizabat piures partes, id est terrenas, quo venit Dominus Jesus
quam Joannes, et quia ipse non baptizabat, sed di- hora sexta, id ex sexla aetale generis humani. »
scipuliejus; ut intelligeremus etipsum quidem ba (1116) Id. Aug. ibid. « Quod autem fatigatusve-
:

ptizasse praesentia majestatis, non tamen ipsum D nit ad puleum,infii'mitatem carnis significat; quod
baptizasse manibus suis.Ipsmsenimerat baptismi sedit, humilitatem quia et imbecilitatem carnis
;

sacramentum; ad discipulos autembaptizandi mi- pro nobis suscepit, et homo hominibus tam humiii-
nisteriumperlinebat. » Ita etlract. 1.") in Jo « Ba- : ter apparere dignatus est. »
plizabat,quia ipsemandabat; non baptizabat, quia (1117) Aliter Aug. 1. all. « Quaeripotest, quare a
:

non ipse tingebat praebebant discipuli ministerium

: muliere Samaritana... iibere postuiaverit ?... Sed
corporis praebebat ille adjutorium majestatis.
;
scilicetDominusmuherisilliusfidem, quaequoniam
Quando enim cessat a baptizando, quando cessat a Samaritanaerat; et soleiSamariaidololatiiaeimagi-
mundando Aug. exscribit Beda ad h. 1.
? » nem suslinere (ipsi enim separati a populo Judaeo-
(1115) Quis qui putens dicatur, explicat
fons, rum sitnulacris mutorum aniinaiium, id estvaccis
ad h. i. Augustinus, Cyrillus pag. 177. elegantem aureisanimarum suarum dicusaddixerant); vene-
allegoriam proponit fontis hujus, qui Jacob diceba- rat autem D. N. J. ut gentium multitudinein,quse
tur, eratque juxla Samariam, quo Judaeam reiin- simulacris serviebat, ad muniinenlura fiiiei Chri-
quens J. C. venit « Typice nobis et aenigmatice
: stianae et incorrupta religionisadduceret. » Eadem
subinnuens, iicet Evangelica praedicatio excessura verba habet Beda.
esset Hierosoiymis, et ad gentes sermo divinus (1118) Id. August. ib. : «Eorum ergo fidem sitit,
deinceps abiturus non tamen una cum Israele pe-
; pro quibus sanguinem fudit. »
rituram esse in Patres dilectionem. > Beda aiiter :
477 COMMENT. IN JOAN. — PARS I, CAP. IV. 478

petissesabeo, et dedisset tibiaquamvinam. Sime,'\n-' A sensisse ? Quod utique Dominum non latebat. Spiri-
quit, cognosceresetsancloSpirituilluminataesses, tuaUterautemquinqueviriquinquesunthbriMoysis
douiim namque Dei est Spiritus sanctus, tu forsitan (1120), quibus piebs iUa Israehtica, qiiae per hanc
pelisses a me, sicutegomodo peloa te, etdedissem muherem signihcatur, ad tempus convicta, quasi
tibi aquam vivam, aquam indeticientem, aquam in uxor a maritisregebaturetgubernabatur. Aquibus
vitamaeternamsufticientem.i)in/ei/HK/i>r;Z)o»im(?, tanto tempore divisa erat, quanlo tempore Deisui
nequeinquo hamias habes,et puteus altusest.Unde obhia, eis inobediens erat. Saepe enim alios ama-
ergo habes aquam vivam ? Nunqmd tumajor espn- tores secuta, et cum idoUs fornicata, hoc viros legi-
tre nostro Jacob, quidedit nobispuleum fet ipseex timos fugiens, errori consensit. Hic est igitur, de
eo bibit, et filii ejus, pecora ejus. Tu mihi,
et quo hic dicitur Et quem habes, non est tuus vir.
:

inquit,vivam aquam promittis. Viva autem aqua Error est, non marilus; deceptor, non amator.
heec est sed neque hauritorium habes, neque vas,
; Dicit ei mulier Domine, ut video, propheta es tu.
:

neque funem te habere conspicio. Insnper et puteus Hoc enim mulier non dixisset, nisi virum suum vo-
altus est.ad cujusprofunditatem inanibusattingere casset. Jam igilur error fugit. Jam fornicator absce-
non vales. Unde ergo tibi aqua viva ? Aut si hic dit. Seq uitur Patres noslriin monte hocadora- :
226
aham promittis, ad cujus comparalionem hauc 3 verunt,et vos dicitis,quia Hierosolymisest locus,ubi
aquam non vivam, sed raortuam intelhgas, cur pa- adorare oportet. Video, inquit, quia prophelaes tu.
ter noster Jacob eam nobis non dedit ? Nunquid tu Responde igitur mihi quae interrogo, et discere con-
ilJo majores ? Hoc autem mulier illa dicebaf, quia cupisco. Quid est hoc, quod dicilis vos, Judaei, quia
nondum ChristiverbaioteHigebat. HesponditJesus, Hierosolyrais est locus ubi adorare oportet, cum
et dixitei: Omnis qui biberit ex aqua hac, sitiet certum sitquia palres nostri in monte hoc adora-
iterum. Qui autem biberit ex aqun, quam ego dabo verunt? Dicit ei Jesus: Mulier, crede mihi, quia
ei, non sitiet in seternuw : sed aqua, quam ego dabo veniet hora, quando neque in monte hoc, neque in
ei, fiet in eo fons aquse saLienlisin vitam aeternam. Hierosolymis adorabitis Patrem. Vos adoratis qux
Paulatim separat eam Dominus a suo intellectu, ut nescilis. Nos adoramus quod scimus quia salus
ad melioreminleUigeutiam eara trahat. Haec autem exJudgeisest.Sed veniet hora, et nuncest,quando
aqua illa est de qua aUbait (H 9) Qui sitit, veniati ven adoratores adorabunt Patremin spiritu et veri-
:

etbibat.etdeventreejus/luentaquasvivse.Qwdqmd tate. Veniet, inquit, hora, et nunc est, quandoveri

significet, mox evangehsla exposuit dicens Hoc et spirituales adoratores non in monte, vel in civi-
:

autem dicebai deSpiritu, quem accepturierant cre- tate, sed in spiritu et veritate Deum adorabunt.
dentes in eum. Dicii ad eum mulier : Domine, da Quamvis enim ahcubi eos orare oporteat, non tamen
p
mihi hanc aquam,ut non sitiam,nequeveniamhuc ad monfem, vel ad civitatem, sed potius ad cor
Anu?"»'e. Separatajara ahquanluhim mulier apriori respicit Deus. Nec montem altiorem, nec civitatem
inteHigenlia, non iihus putei aquam intelligit aham nobihoremattendit;sedcorcontritumethumiliatum
:

aquam petlt, qua semper abundans, amphus eam Deus non spernit. Intra igiturin cubiculum tuum,
iUuc venire non sit necesse. Sed quia iste quoque et ciauso oslio, ora Patrem tuum. Ora non labiis
inleilectus carnalis est, ad ahum inteUectum eam tantum, sedspiritu et veritate. Soli autem Judaei,
Dominus invitat dicens: Vade, voca virum fuum soh confessoresjsoh legis observatores adorant quod
et vem huc. Voca, inquit, virum tuum ; adorant quod nesciunt. Cur ?
exibeintel- sciunt: caeteri vero
lectum tuum, et veni huc esto praesens noH jam : Quia salus ex Judaeisest. Ex quibus Judaeis? Audi
;

per diversa flutuare. Vir enim animae inteUectus Apostolum « Non enim qui in manifesto Judaeus, :

esl, quo et regituret gubernatur. /?es;?onrfi7 mulier, neque in manifesto in carnecircumcisio, sed qui in
et dixit: Non habeo virum. Dicit ei Jesus : Bene abscondito Judaeus, et circumcisio cordis in spiritu,
dixisti, quia non habeo virum ; quinque enimviros non littera {Rom. 11, 28). » Nos igitur sumus illi
habuisti, et hic, quem habes, non est tuus vir. Hoc Judaei, nos Christiani, nos membra Christi, pro
vere dixisti. Qiiamvis enim ahud ista significent,
^ quibus omnibus caput noster modo dicit Vos ado- :

credendumesttamen, quinqueviros hancfeminam ralis quod nescitis ; nos adoramus quod scimus
habuisse nunc autem alicui in fornicationem con-
; Sequitur Nam et Pater tales quaerit, qui adorent
:

Joan VII, .38. Ita et August. h aU. et Beda

(1119) : (1120) Aug.
l.all. « Nonsunt haeccarnahteracci-
:

« Ut hincei ostenderet, non se taleui aquam peti- pienda, ne hinc ipsi adhuc muheri Samaritanae
isse, qiialem ipsainteUexerat, sed quiaipse sitiebat similes esse videaraur: sed de illo dono Dei, si aU-
f]demejus,eidera saientiSpiriliiiu S.dare ciipiehal. quid jam gustavimus, spiritualiter isla tractemus.
Hancenim recteintelligiinus aqiiam vivam,qiiodest Quinqueviros,quinquehbros,qui perMoysenmini-
doniim Dei, sicutipse ait Si scires donum Dei : et
: «trati siint, nonnuUi accipiunt. » Ipse tamen hanc
siciitidemJoan.evangelistatestatur.aliolocodicens: ex[)licationem non probat, et aliiid sug2;erit de
5i quis silit, veniat et bibat. » S. Hieron. ad cap. quinque sensihiiscorporis quod pariler facitTract.
;

ivAmos: « Ul aiitem sciamus, aquas et pocula si- 15in Joan. postqiiam dixit « Multi intellexerunt,
:

gnihcare doctrinam. Dominus ioquitiir ad Samari- non quidera absurde, nec usquequaque improbabi-
tanam Omnis qui biberit exaqua hac, «etc. Idem
: liter, quinque viros mulieris hujus, quinque libros
habet ad cap. v Is. et ad cap. ziv Zachar. Moysis. » Augustinum sequitur, ut fere solet, Beda.
 :

479 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 480

eum : subauditur inspirituetveritate. Sedcurhoc ? A et messis venit ? Eccedicn vobis : Levate oculosves-
Quia Spiritus est Deus, et eos, qui adoranteum, in tros,etvideteregiones,quiaalb3esuntjamadmessem.
spirilu et veritate oportet adorare. Sienim corpo- Videns eni ra Jesus totam ci vitatem illam ad se conflu-
reus et localis esset, in monte vel in civitate qu6e- entem, et jam ad credendum maturametparatam,
rendus esset sed quia Spiritus
: est, in spiritu ado- submessionisfiguradeealoquitur,discipuIosadau-
vdinduiesi^iili). Dicit ei mulier : Scioquia messias dienduminvitat,etoculoseoslevarepraecipit,utverbi
venit,qnidicilurChristus.Cumergoveneritille,nobis Deifalcemarripientes,metereincipiant,dummesses
annuntiabit omnia. Ac si dioeret Obscure loqueris,
: 227 }^^^ albas, et colligendum videret esse ido-
etea quaedicisnonintelligo. Sciotamen quiaveniet neas. Et nelaboripsegravis,et asperessevideatur,
messias, qui dicitur Christus. llle eum venerit, operismercedemeispromittit,dicens Etquimetit, :

orania nobis annuntiabit. Ille et tua et ahorum mercedem accipit, et congregat fructum in vilam
prophetarum obscura mysleria nobis revelabit. aeternam. Utquiseminatsimulgaudeat, etquimetit.
Dicit ei Jesus : Ego sum, qui loquor tecum. Et con- Seminatores enim prophetse fuerunt, qui fidei et
tinuo venerunt cfiscipuli ejus, mirabantur, quia
et doctrinae semina primum in illo popuio seminarunt.
cwnmuliereloquebatur.Cav mirabantur? Quiahoc Messores vero apostoli, qui populos jam pene in-
fortasse in usu non habebat. Nemo tamen dixit, B structos,et credulos in Ecclesiae aream collegerunt.
Quidqu3eris,autquid Loqueris cum ea^i nuliam suspi- Pro quibus nimirum fructum suscipient, vitam
cionem habentes in eo de ea. lUis autem venienti- aeternam quatenus serainatores et messoressimul ;

bus, siluit mulier, multum fortasse, nisi illi venis- gaudeant,simulque aeterna beatitudine perfruantur.
sent, adhuclocutura./?ei/^m/ ergo hydriam suam- In hoc enim est verbum verum, quia alius est qui
Reliquil pravam iutelligentiam suam, cum qua de seminat, et alius est qui metit. Ego misi vos metere,
fontibuslsraelcarnaliter, etnon spiritualiter bibere quod vos non laborastis. Alii laboraverunt, et vos in
solebat (1122). Et abiitin civitatem. Abiitadeccle- labores eoj^um introistis. Nisi enim prophetae semi-
siamGentium.lvitinuniversuramundumpreedicare nassent, et Christi adventum, et caetera quae de eo
Evangeliumomnicreaturae. Etdicitillis hominibus: scripta sunt praenuntiassent, tantam fideUum mes-
Venite, et videle hominem qui dixit mihi orunia quae-
,
sem in illo populo apostoli non coUegissent. Et in

cunque feci. Nunquid ipse est Christusf Exierunt hoc est verbum verum, quia alius est qui seminat,
ergo de civitate, et veniebant ad eum. Significantes et alius qui metit. In hoc enim Evangelii verbum
eosqui,relictaGentilitate, usquehodieconvertuntur verum, et indubitabile esse probatur, quia hoc,
ad eum. Interea rogabant eum discipuli dicentes : quod aposloli affirmant, prophetae praedixerunt.
Rabbi, manduca. llle aulem dixit eis Ego cibum Q :
Quod isti dicuntfactum, illi dixeruntesse futurum.
habeomanducare,quem vos nescitis. Dicebant ergo Multi crediderunt in eum Samaritanorum, propter
discipuli,adinvicem: Nunquid aliquis attulit ei man- verbum mulieris lestimonium perhibentis,quia dixit
ducaref Eccediscipulinon intelligunt, de quocibo mihi omnia quaecunque feci. Cum venissent ergo ad
Dominus loquebatur, sicut et mulier superiusnon illum Samaritani,rogaverunt eum ut ibimaneret, et ,

intelligebat aquam,dequa ei Dominusloquebatur mansit ibi duos dies. Rogemus igitur eum et nos,

(1123).Dicit eisJesus: Meus cibus est, ul faciam ut et nobiscum maneat duos dies: quatenus duo
voluntatem ejus qui misitme,ut perficiam opus ejus. praeceptacharitatis(H24), duorumque testamento-
Hoc cibo delector, hoc reficior, quem, quia adhuc rum fidem nos et amare et tenere doceat. Haec
carnales esfis, nondum ad plenum intelligitis. enim sufficiunt nobis ad illurainationem, sufficiunt

Nonne vos diciiis, quia adhuc quatuor menses sunt, et ad vitae plenitudinem, quia charitas nunquam

(1121) Hilar. 1. u de Trinit. n. 31 « Ergo quia : est cibus mentis, quo epulatur anima, de quo ait
Deus invisibihs,incomprehensibilis, immensusest, Dominus Meuscibusest,utfaciam voluntatem, etc.
:

ait Dominus venisse tempus, ut non im raonte vel Hic cibus angelorum est, utdivino famulenturim-
templo Deussitadorandus quia Deus spiritusest
; perio. NuUa illis cura mensarum, nuUus convivio-
et Spiritusnec circumscribitur, nec tenetur quia D rum usus, nuUae repositae epulae nullus vini potus
; ;

per naturae suaevirtutemubiqueest, nequeusquam aut sicerae, nuUa distentio corporis, nuUa ventris
abest,inomnibusomniaexuberans hosigiturveros ; offensio. »
esse adoratores, qui in spiritu et veritate sunt ado- (1124) August. 1. all. « Quid ergo ? messores mi-
:

raturi. » sit, non serainatores. Quo messores? Ubi jara alii

(1122) Aliter Aug. 1. all.: « Nechoc, quod relicta laboraverunt... Quo ergo erant messores mittendi ?
hydria discessit, negligenter praetereundum est. Ubi jara piophetae praedicaverunt ipsi enimsemi- :

Hydria enim fortasse amorem Sceculi huj us significat, natores. » Haec pariler scripsilBeda. Vid. S. Cyrill.
id est cupiditatem, qua sibi homines de tenebrosa ad h.l. pag. 19 •. August. ibid. « Mulier primum :

profunditate, cujus imaginem puteus gerit, hocest nuntiavit, et ad inulieris teslimonium crediderunt
de terrena conversatione hauriunt voluptatem.... Samaritani, etrogaverunl eum ut apud eosmane-
Oportebat autemut Ghristocredens, saeculo renun- ret, et raansit ibi biduo... Priraoper fatnam (credi-
tiaret. » derunt) postea per praesentiam. Sic igitur hodie
(1123) Aug. Tract. 15 in Joan. et ex eo Beda : cuni eis qui foris sunt... Ad Christum veniunt, cre-
«Quid mirum, si mulier illanon intelligebataquam? dunt per istamfamam, raanet apudeos biduo hoc :

Ecce discipuli non intelligunt escam. » Egregie est, dat illis duo praecepta charitatis » Et tractat. :

Ambros. lib. De Elia et jejun. c. 3 «Non enim : 16 : « Ibi facto biduo quo numero dierum mj^^slice
;

omnis esca materialis,nec omnis cibus corporahs. commendatus est duorum numerus praeceptorum.
 :

481 COMMENT. IN JOAN. — PARS I, CAP. V. 48S

eicidit, charitas finera non habet. .Magni A bniur Capharnaum. Haec autem in Maf thaeo exposita
isitiir isti

dies, qui tinem nou habeut. Seqiiitur : Et mullo sunt. Quamvis enim ille {Matth. vm, 6) de servo,
plures crediderunt propler serinonem ejus, quam et iste de tiholoquatur, exposiliolameu inutroque
propter sermonemmulieris.Instabat muiieretprae- eadem est.

dicabat, et Verbum, per quem facta sunt omnia, W.]Erat diesfestusJudxorum,etascen-

.XIV. [Cap.

prout poterat, per verbumadjuvabat. Dicebant igi- ditJesusHierosolymam(Joan. v, Ij.AddiesfestosJu-

lur ei, jam despioientes audire eam, quia jam non daeorum Dominusascendit.utpopulis undique con-
proplei'tuam loquelam credimus non tiia praedica- : venientibus lidei lioclrinam annnnliet, salutis my-
tione indigemus. Ipsi enim audivimus, el scimus steria paiidat,et veritatislumenostendat. Est 228
quia hic est vere Salvaior mundi. Sciebat enim Do- autem Bierosolymisprobalicapisciyia.quae cognomi-
minus Jesus, quales isti erant, qiiando eos messes natur hebraice Bethsaida, quinqueporticus habens.
naturas vocabatdicens : Videte regiones, quiaalbse Haec pisciua baptismatis aquas signihcat (112G),
suntjam admessem. Hoc enim testimonium eis non Uude non immeritopro6a/ica,idest oyma, diceba-
ad audiendum et credeudum vo-
dedisset, nisi eos tur (1127), quoniam oves Dei tiuut, qui in bapti-
luntarios preevidisset. smate lavanlur. De quibus in Canticis canticorum
XV. Post duos aulem dies exiit inde, et abiit in 3 Ecclesiae dicitur :« Dentes tuisicut greges tonsarum
Galilseam, et tunc quidem venit in Nazareth, ubi ovium, quae ascenderuiit de lavacro {Cant. iv, 2). »
nutritus fuerat. Quem cuiu homines ipsius loci vi- Haec autem piscina quiuque porticus habet, quia
dissent, qui et matrem ejus, et ipsum ab infantia quinquesuntlibri Moysi (H28),in quibus baptismi
cognoverant, cceperuntei deiraheredicentes(H25) sacramentum plenissimecontinetur, eorumque au-
Nonne hic est filius Joseph, et Mariae ? Nonne et ctoritate munitur, et doctrina declaratuv. In his
fratres ejussuntapud no5? Unde ei hxc omnial Et jacebatmultitudolanguentiumccecorum,ctaudorum,
scandalizabantur in eo. Ipse autem dixit eis : Non aridorum,exspectantiumaquxmotum. Hienimlan-
est propheta sinehonore,nisi inpatria sua. Undeet guentes, quiiupreedictisporticibusjacebant, Judaei
hxcd\c\\.\xv:Ipseeyiim ,/esus testimoniumperhibuit. intelliguntur qui sub Lege erant, legisque freno et
;

quia propheta in sua putria honorem non habet. moderaminearctabanlur; legis tamen medicamine
Quod, quid signiticet, in aliis Evangeiiis exposui- nou jusliticabantur (1129). Unde Apostolus ait :

miis. Huc usque interpositio. Cum ergo venisset in « Si enim data esset lex, quse posset justihcare,

Galilceam,exceperunt eum Galilxi,cum omnia vidis- vere ex lege esset justitia. Sed conclusit Scriptura
sent, qu(p fecerat Hierosoigmis in die festo. Nam et omnia sub peccato {Galat. iii, 21, 22). » Lex igitur
ipsi venerant ad diem festum. Hisautem verbis si- et Scriptura sunliih porlicus qui languentesconti-
P
gniQcatur, quod mododiximus, detra-
aliis ei,sicut nent, quia sub peccato omnia claudunt. Nemo in
hentibus, illi, qui Hierosolymam venerant, et in die porticibus sanabatur, quia non erat data lex, quae
festo ejus virtutes et miracula viderant, eum cum posset justihcare(1130). Inde tamen languentes vi-
honore et gaudio exceperunt. El tunc iterum venit debautpiscinam, descendebantineam, etsanaban-
in Cana Galiloeoe, ubi fecit aquam vinum. ibique tur, « ut promissio ex fide Christi perbaptismum
occurritei centurio,qui habitabat inCapharnaum, dareturcredentibus Angelus enim Domini
(ibid.). t

cujus tilium sanavit Jesus, de quoet subditur : secundum tempus descendebatinplscinam, etmore-
\L\i.Et erat quidamregulus, cujusfiLius infirma- batur aqua,et quipriordescendisset in piscinam post

in quibus duobus praeceptis tota lex pendet etpro- pecus TzpoSaztxoi ad oves seu pecus pertinens erat ;

phetfie. » ergo piscina, veliit alibi dicitur, natatoria (atque

(1123) .Matth. xiii, 55 « Nonne hic est fabri fi-
: iu Graeco xo>,upSfl9pa a xoXu|:x§kw nato) pecuaria
lius ? nonne raater ejus dicitur Maria? et fralres piscina,sive quod inealavarioves primomactandse
ejusJacobus et Joseph, et Simon, et Judas, et so- solerent,sivequod proxima portaeadjacenti templo
rores ejus nonne omnes ai>ud nos sunt? Uude ergo perquamimmolandigregesinlroducebantur.dequa
huic omma isla? et scandalizabantur in eo. Jesus D II Esdr. ui, 1, 32. Atque a Beda fortasse sua A. no-
autem dixit eis Nou est propheta sine honore, nisi
: ster hausit, qui scribit « Et bene piscina eadem
;

in patria sua, et in domo sua. » Vid. Marc. vi, 2 ; probatica vocatur npoSuru quippe oves dicuntur
; :
Luc. iv, 22 Joan. vi, 42.
; vulgo aulem prot)atica, id est pecuaria piscina fer-
(1126) Tertuilian., De bapt. c. 5 « Figura ista : tur appellata, quod in ea sacerdotes hostias lavare
medicinaecorporalis spiritalem medicinamcanebat, consueverant. »
ea forma, qiia sempercarnaliainfigura spirilalium (1128) Auguslin. traci. all. « Aqua ergo illa... :

antecedunt. Proficiente itaque inhominibus gratia quinque libris Moysis tanquam quinque porticibus
Dei, pius aquiset angelo act^essit, quivitiacorporis claudet)atur. »
remediabant, nuucspiritum inedentur;qui tempo- (1129) Id. ib. ;
« Sedilli libri prodebantlanguidos,
ralem opfrabantur salutem, nunc aeternam refor- nonsanabant;lexenimpeccatoresconvmcebat,noa
mant; qui unum seinel anno iberabant, nunc quo- solvebat. »
lidie populosconservant, deleta morte perablutio- (1130) August. : « Nam hoc dicil Apostolus Si ;

nem dehctorum » quae videtur anleoculos habuisse

;
enim data esset lex, elc. Quare ergo data lex ? »
Ambrosius hb. de iis qui mysler. init. o. 4. Vid. Sequiiur eldicit :« Sed conclusit Scnptura omnia
eumdem Ambros. lib. de Sp. S. c. 8 Joan. Chry-
i ; sub peccato, ut promissio extideJ. C. dareturcre-
80S. hom. 35 in Joan., etc. dentibus. »
(1127) Reete, eil enim aTrpoSaTov ovis, seu magis
4S^ S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 481

molionemaqu3S,sanus fiebat aquacunquedelinebatur A macerare videantur, valde tamen difficile curantur.

m/??'mi7a<e. Angelusenim Dominisecundumtempus Si enim bene non tnginta etocto an-
poenituissent,
in piscinam descendit, quando tempore praefinilo nos,sed quadraginta ex inlegro in hac tali infirmi-
Salvator noster ad baptismum venit. Ipse est enim tate habuissent (H33). Imperfecta est enim omnis
ille magni consilii Angelus de quo scriptum est
; : poenitentia, quae de hoc numero aliquid minus ha-
«Et statim venietad tera plum sanclum suumDomi- bet. Qiiare autem perfecta poenitentia hoc numero
nator, quem vos quaeritis, et Angelus testamenti, designetur, attende. Hic enim numerus exquatuor
quem vos vultis [Malach. \u, 1). » Etipse quidem constatet decem. Quater enim decem, vel decies
aquam commovit. Ipse baptismatis aquas sanctifi- quatuor,quadragintafi(mt.InquatuorautemNovum
cavit, omnemque inimici latenlera infestationera Testaraentum, io deceraVetus figuratur; quoniam
suo tactuab eis removit. Post cujus commotionem, hoc in quatuor Evangeliis, illud in decera verbis
tantam in se virtutem aqua suscepit, ut omnesom- consistit. Nulla autera poenitentia proficit ad salu-
nium in eamdem descendentium sanet languores, tera, quae Novi, Veterisque Testamenti auctoritate
pellatsegritndmes, et solvat peccata. Sednotandum non agitur. Hoc enim ipse Dominus significans
quia solus illesanatur, qui pri or post aquee motio- quadraginta diebuset noctibus jejunavit.Similiter
B
nem inpiscinam descendit; perqnem totus popu- aulera et Moyses sirailiter et Elias. Hoc igitur nu-
:

lus Christianus intelligitur, qui solus et unicus, meropoenitentiam agat, id est, secundum utriusque
prior et ultimus, unus et inseparabilis, ia aquis Testamenti doctrinam disciplinamque poeniteat,
baptismi et lavatur et sanatur : sed quis est qui quicunquesibisuara poenitentiara vultessefructuo-
post eum descendit, nisi ille qui huic corpori ec- sara.DecJineligiturhomo amalo, et faciat bonum,
clesiastico non inhaeret ? Si enim hujus corporis inquiratpacem, etsequatur eara. Haecestenimvera
esset, non posteum, sed ineodescenderediceretur. penifentia. Sed nota, quia misericors Dominus
Post eum namque haeretici descendunt, et descen- etiam non bene, et legaliter poenitentes, bonam ta-
dentesnil sibi proficiunt(1131). Erat autemquidam men voluntatemhabentes,etsaIutisremedia exspe-
homo ihi, triginla et octo 229 annos habens in ctantes, visitare, sanare, et illuminare dignatur.
infirmiialesua.Hunccum vidissetJesus jacentem, et Undeethuic iauguido dicit Vis autem fieril Acsi
:

cognovisset,quia jammuitum tempus haberet,dicit diceret : Sanari quidem vis ; ideo enim hic jaces,
ei : Vis sanus fieri ? Respondit ei languidus : Domine,
ideoaegrotas,ideocarnem maceras,ethancqualem-
hominem non habeo, ut, cum nota fuerit aqua, mittat cunquepaenitentiam agis non tamensanaris, quia :

me in piscinam. Dum venio enim ego, alius ante me non dignum poenitentiara agis. Respondit ei langui
descendit. Homo enim iste eos designat, qui post ^ dus Domine, hominem non habeo, ut cum mota :

baptismum criminalia peccata committunt (1132), fueritaqua, mittat me in piscinam. Quid eniraaliud
proquibusgravi.longeequepenitentiaesubjiciuntur, his verbis significat, nisi quamdam baptizandi, et
qua nimirum corpuseegrotat, sed anima sanatur. Ut in illam piscinam descendendi impossibiUtatem?
autem pro suis iniquitatibus hunc aegrotasse intel- Impossibile est enimeos, qui semel baptizati,sunt,
ligas, ipse Dominus ostendit dicens Ecce sanus iterura per baptismum renovari, et a peccatorum
:

factus es,jam nolipeccare, ne deterius tibiaiiquid contagione mundari. Undeetiste, quaravissanetur,

contingat. Tales autem, quia non bene poenitent, non tamen mergitur in piscinam, quia eos signifi-
etsilongo temporelanguere etpoenitere, et carnem cat,qui post baptismumsola poenitentia sanaatur.

(1131) Aug. tract. 17 in Joan. « Post aquam tur- : rensvim sanandi, movebataquara.Descenditenim
batara mittebat se unus qui poterat et sanabatur carne indutus raagniconsilii Angelus... Motus aquee
solus post illum quisquisse mitteret frustra face-
:
passionem Doraini, quae mota turbataquea Judaeo-
ret... Descendere ergo iuaquam turbatara, hocest rom gente factaest, insinuat... Beneautem dicitur,
humiliter credere in Doraini passionera ibi sana- : D quia qui priraus descendisset posl motum aquse
batur unus, siguiticans unitatera. Postea quisquis sauus tiebata quocunque languore tenebatur, quia
veniret non sanabatur quiaquisquis praeter unita-
;
unus Dominus, una fides, unum baptisma, unus
tem fuerit, sanari non poterit. » Vid. ser. 125. Fu- Deus et qui in unitate catholica Ghristi raysteriis
;

sius Beda (ex quo, opinor, A.) evangelicum locum irabuitur, sanus tit a quocunque peccalorum lan-
omneraexponit ex Aug. ser. 124 el 125. » Proba-
: guore detineatur. Quisquis autem ab unitate dis-
tica piscina, quoe quinque porticibus cmgebatur, crepat, salutem, quae ab uno est, consequi nou
populus est Judaeorum, undique legis custodia, ne valet. »
peccaredebeat, munitus. Recteenim lex,quae quin- (1132)Hoc quoque ei Beda, ut videtur « Homo :

que libris Moysis descripta est, quinario numero iste, multorum infirraitate detentus annorum, si-
tiguratur... MuUitudolanguentiura, quae incomme- gnificatpeccatoremquemlibetcnormiscelerumma-
raoratisporticibusjacebataquaeraotumexspectans, goitudine vel numerositate defessum, » etc.
signitical eorura catervas, qui legis verba audientes, (1133) Pauloaliter; et tamen mysteria hoc ianu-
suis se hanc viribus implere non posse dolebant... raero agnoscens Aug. tractl7, qui concludit « Si :

Tales in quinque porticibus iacebanl; sed, nonnisi ergo quadrageoarius nuraerus habet perfectiouem
in piscinam angelo veniente sanabantur, quia per legis etlex non impletur, nisi in gemino praecepto
legem cognitio peccati, gratia autem remissionis charitatis ; quid miraris quia languebat qui a qua-
nonnisi per J. C. facta esi quem designat angelus
;
draginta duo miuus habebat? » Vid. ser. 125.
qui iavisibiUter descendens iu pisciuam, et sugge-
 :

485 COMMENT. IN JOAN. — PARS I, CAP. V. 486

Quod autem ait : Dum venio ego, atius ante me de- A quidcontingat. Hoc, inquit, contigit quia pec- tibi,

scendit, de se ipso adhuccaleohumeno

Geutili, el casti. Jam igitur noli peccare, voluntas uon sit tibi

dicere videtur. Ipse eaim, cum adhuc Geniilis et peccandi. Non peccare enim vaide difficile, et pene
catechumenus piscinam desccudil. Modo
esset, iu impossibile enim peccant, qui peccare
est. Multi
Tero, quia Christianus est, in eam descendere uou nolunt. Unde Apostoliis « Non enim, quod volo :

potest. Idem igitur ipse alius est, et ipse, qui de- bonum, hocago, sed quod nolo malum, hoc facio
scendit ante se ipsum. Dicil ei Jesus: Surge, tolle {Rom. VII, 19). » Magnum igitur peccatum est, vo-
grabatum lunm, et ambuta. Noli, inquit, jam ulte- luntas peccandi. « Voluntarie inim, ut ail Aposto-
rius hominem qutercre, qui te uiillat lo piscinam. lus, peccantiljus nobis post acceptam notitiam veri-
Surge tanlummodo. trige menlem. Conteiupiare talis,jam non relinquitur hostia pro peccato {Uebr.
coelum. Quse sursum suut quaere, non quae super X, 26). Quod de illis quidem iutelligilur, qui usque
terram. Hac enim via illi qui baptizali sunt, recu- in tinem suum sponte in peccatis perseverant. A biit
perant sauitatem, si eos «grotari coulingat. Tolle itle homo, et nuntiavit Judaeis, quiaJeus esset, qui
grabatum tuum, porta, et contine, et in servitutem fecit eum sanum.
redigecarnem tuam. Pectusnamqueanimae corpus Propterea persequebantur Judaei Jesum, quia
.\V.

est, in quo, si vitiosum fuerit, tota intirma et lan- B haec faciebat in Sabbalo. Male enim de Sabbato
guida anima jacel. Uude scriptum est « Corpus, : Judeei intelligebant quia homiuemin Sabbato sa-
;

quodcorrurapitur, aggravat animam(5a/?.ix, io).» nare, et pietatem, et misericordiam exercere, pec-

Et ambuta. Non sis otiosus. Oliositas enim animae catum esse putabant. Jesus autem respondit eis
ioimica est, duae et vitia uutrit, et virtuies necat Patermeususquemodooperatur,etegooperor.Ego,
(1134). El statim sanus factus est homo. Ei suslutit inquit, de Sabbato reprehendi non debeo quia in ;

grabatum suum, et ambulabat. Facde igitur est Deo Sabbato non facio, quee lex in Sabbalo fieri inter-
et sanare homiuem,et peccata solvere. Erat autem dicit. Sed sicul Pater meus, ita et ego usque modo,

Sabbatum in itto die. Dicebant ergo Judaei itli, qui id est usque ad Sabbatum, operor in Sabbato vero :

sanus fuerat : Sabbatum licet est, non tibi tottere ab opere quiesco. Sexta namque feria fecit Deus
grabatum tuum. Respondit eis: Quimesanum fecit, primum hominem, et Christus sexta feria redemit
iile mihi dixil, Totle grabatum tuum, et ambula. omnem hominem. Uie die septimo requievit, et
Majoris, iaquil, auctoritatis, quam vos sitis, est iste die Sabbati iu sepulcro quievit (1137). Illa
ille, qui me sanum fecit (1133). Ilii igitur, et non
hanc quietem significabat. Uterque
igitur quies
vobis, mc obedire opovM. Interrogaverunt ergo eum: Sabbatum operatur, et uterquein
itaque usque ad
Quis est itle homo, qui dixii tibi, Toite grabatum c Sabbato requiescit. Operatur tamen et aliter usque
tuum, et ambuia ? /s autem, qui sanus fuerat effe- hodie et Pater, et Films ;
quoniam etsi Sabbato,
ctus, nesciebat quis esset. Non mirum si iste nescie- omnium rerum seminariis faclis, quievit, nulla ta-
bat quis esset. Neque enim facile est cognoscere men die a justitia, et misericordia, aliisque his si-
Jesum. Unde et 230 ip^s Dominus ait : « Nemo milibus quiescit (1138). Nihil enim boni ubique fit,
novit Filium, nisi Pater, et nemo novit Patrem, nisi nisi ab ipso, et per ipsum. Non .sic igitur requievit
Filius, el cui voluerit Filius revelare {Matth. xi, Deus die Sabbati, ut nihil egisse intelligatur post
27). » Jeius ergo declinavit a turba constituta in Sabbatum . Dicat ergo Pater : meus usque modo ope-
loco. Postea invenit eum Jesus in templo. Ubique ratur, etegooperor. Sequitur: Proptereaergomagis
est sed non ubique cognoscitur. Non cogno-
Jesus ; quserebant eum Judaei interficere, quia non solum
scitur in turba (1136). Cognoscitur autem in tem- solvebat Sabbatum, sed et Patrem suum dicebat
plo. Fugiamus igitur turbam, et simul cum Jesu Deum, aequalem se faciens Deo. Non enim ipse se
deciinemus a turba. Eamus in templum. Ibi nos Deo eequalem faciebat, qui secundum divinitatem
inveniat, ibique a nobis inveniatur. Ideo enim ipse Deo per omnia aequalis sed aequalem se fa-
erat ;

ab hominum turba discessil, ut et nos a vitiorum ciens, hoc est, aequalem se esse ostendens. Unde
turba di^cedere doceat. Et dixit itti Jesus : Ecce sa- r\ Apostolus ait : « Cum in forma Dei esset, non rapi-
nus factus es:jam noti peccare, ne deterius tibi ati- nam arbitratus est esse se «qualem Deo {Philip.

(1134) Non multo aliter August. et Beda de excu- ipse pluribus in locis exponit, ut ibid. 1. iv de Gen.
tiendo vitiorum torpore, de exercitatione virtutum, ad litl. c. 12 scribens, intelligi * Deum requievisse
i et supportandis fratribus, explicant. a condendisgeneribus creaturte,quiaultrajam non
I
(1135) Augusiin. « llle auctorem sanitatis suae
: condidit aliqua genera nova. Deinceps autem ait,
objiciebat calumniatoribus. .Non acciperem jussio- usque nunc et idtra operatur eorumdem generum
nem, a quo acceperam sanitatem ? » administrationem, quae tunc instituta sunt. » Vid. et
(1136,; .\ug. 1. all. « Difflcile est in turba videre
: Gaudent. Brii. serm. 10. De operationibus utrius-
Chrisium, solitudo quaedam necessaria est menti quegenerisexplicathunc locum idem Aug. iib. v de
nostrre... turl)astrepitumhabet; visioistasecretum Geues. ad lit. c 20 « Pater in me manens, inquit,
:

desiderat. » Ita ferme et Heda. facit opera sua, et sicut Pater suscitat mortuos et
(1137) Vid. S. .Aug. de Genes. ad litl. lib. iv, c. 2, Kilius quos vult vivificat. Deinde,
vivificat, sic et
el iract. 17 in Joan. quianonsolummagnaatquepraecipua.verumetiara
(1138) Usque modo eperari, etiam in rerum na- ista terrena et eilerna ipse operatur, »
turalium conversatione, Cyrilius pag. 213, et Aug.
 ?

487 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS i88

II, 6). » Respondit ilaque Jesus, et dixit eis : Amen, A {Isa. xliv, Rom. xiv, H). » Unde et Apostolus
24 ;

amen dico vobis ; non potesi Filius a se facere quid- « Propter quod et Deus exaitavit illum, et donavit

quam, nisiquod viderit Patrem facientem. Quaecun- illi nomen, quod est super omne nomen, ut in no-

que enim ille fecerit, hxc et Filius similiter facit. mine Jesu omne genu flectatur coelestiumj terres-
SecuQdumdivinitatemeuim,unaeademqueoperatio trium, et infernorum, et omnis lingua confiteatur,
est et Patris, etFilii et Spiritus sancti. Nihil enim quia Dominus Jesus Christus in gloria est Dei Pa-
facit Filius sine Patre et Spiritu sancto. Similiter tris {Philip. n, 9, 10). » Manifestum est igitur quia
neque Pater aliquid agit sine Filio et Spiritu sancto. omnes houorificabunt Fiiium, sicut honoriticant
Spiritus quoque sanctus nihil agit sine Patre et Patrem. Modo autern, quia nou omnes honorificant
Filio (H39). Quicunque igitur loquitur coutra Filium, nec Patrem honoriticant. Hoc est enim
Filium, sive de his, qua:* in Sabbato facit, sive quod Qui non honorificat Filium, non honorifi-
ait :

de alia qualibet hujusmodi operatione, ilie utique cat Patrem, qui misit illum. Sed quia Pater omne
et contra Patrera ioquitur, et contra Spiritum judicium dedit Filio, et ipse Filius eos vivificat,
sanctum. Cesset igitur contra Filium taliter, et quos vivificare vuit ut intelligamus, qui sunl, quos :

talia loqui, quicunque se Deum Patrem offendere vivificat,etquidsitipsumvivificare,subdiditdicens:

timet. Pater enim diligit Filium, et omnia de- ^ Amen,amendicovobis,quiaquiverbummeumaudit,
rnonstrat ei, qux ipse facit, et majora his demon- et credif ei qui misit me, habet vitam aeternam,et in

strabit ei opera, ut vos miremini. Quantum enim judicium non veniet, sed transiet demorte ad vitam.
231 ^^ divinitatem, nihil Pater Filio demon- Tales igitur vi vificat Dominus, et sic viviticat, dando
strat, quia sicut Pater, ita et Filius nihil ignorat videlicet vitam aeternam. Quod autem ait, quiver-
(1140). Quantum vero ad humanitatem omnia ei bum meum audit, tale est, ac si diceret, qui meam
Pater demonstrat. Et majora to, quee Filius, subau- doctrinam audiens custodit. Ille enim bene audit,
ditur,superiusfecisselegitur,rfemons<ra6«7eiojt)em. qui audiens obedit. « Non enim auditoreslegisjusti
Cur ? Ut vos ea videntes, magis magisque miremiui, sunt apud Deum, sed factores [Rom. n, 13). » Unde
et mirando convertamini. Haec autem secundum Dominus ait « Qui habet aures audiendi, audiat
:

humanitatem de Filio intelligenda esse (1141) {Matth. XIII, 43). » In judicium autem non venire
sequentia manifestant. Ait enim :Sicut enim Pater dicuntur, qui in judicio non damnabuntur. Venire
suscitat mortuos, et vivificat ; sic et Filius hnminis, igitur in judicium, quid aliud est, nisi judicari, et
quos vult, quod ait, Filius hominis.
vivificat. Nota, damnari? In hoc autem judicium non venient boni.
Ethaecquidem operamajorasunt,quamvelparaIj- Sequitur Amen, amendico vobis, quia venit hora,
:

ticum sanasse, vel in vinum aquas convertisse. Sed et nunc quando mortui audient vocem Filii Dei.
est,

si Filius hominis vi vificat quos vult, cur non omnes Et qui audierint vivent. Hoc autem contra Saddu-
,

vivificat, nisi quia non vult?Nullum enim hominem caeos, aliosque, quinegabant resurrectionem mor-
vult viviticare Fihus hominis, nisi in se credentes, tuorum et vitam seternam, dicere videtur. El tale
et ejusvoluntatem facientes. Et ipse quidem, quia est ac si diceret Non diibitetis, eos, qui verba
:

judex habet potesta-

est, mortiticandi et viviticandi mea audiunt, et credunt ei qui misit me, habere
tem. Unde et subditur Neque enim Pater judicat
: vitam aeternam, cum ad vocem meam mortuos
quemquam, sed omnejudicium dedit Filio. Cur hoc resurgere videatis. Ad ejus namque vocem et cor-
UtomneshonorificentFilium,siculhonorificantPa- anima mortuos multos jam surrexisse non
pore, et
trem. Cum enim Filius hominis veniet in sede ma- dubiumest.Quamvisenim legamus, Dominum tres
jestatis suse, ut j udicet mundum, tuncomnes
aequa- mortuoscorporalitersuscitasse,nontamenlegimus,
liter honorificabunt Patrem.
et Undeipse
Filium et quantos in anima suscitaverit. Sed quid mirum, si
Dominus ait « Vere ergo dicit Dominus, quia mihi
: mortui ad Filii Dei vocem resurgunt, cum eamdem
curvabitur omne genu,et contitebituromnislingua simul cum Patre habeat potestatem ? Et hoc est,

(1139) Hilar. 1. vii de Trin. : t Haec est verae na- D eamperidquodsibiomnia essentdemonstrafaqufle
tivitatisinteiligentia,ettidaei nostrae,qu8eexnaturae posset. » Haec verba descripsit ad h. 1. Beda.
divinae unitate, unius indifferentisque diviuitatis (1141) Augustin. tract. 19 (quem hic Beda sequi-
veritalem in Patre et in Filio coutitetur, absolutis- tur) CyriJlus, et multi praeterea PP. explicant de
;

simum sacramentum,uteadem faciendo Filius simi- natura divina haecet superiora, ut annotavit Peta-
liter faciat, et similiter faciendo, eadem sint ipsa vius lib. II de Trin. c. 4, n. 5, cap. 12, n. 15, etc. ;
quae faciat,quiasubunahacsignificationetestentur Natalis Alex. ad. h. 1- Aliam rationem hi sequuntur
et similiter facta nativitatem, eteadem facta natu- inexponendissequeutibus verbisde potestate judi-
ram, » etc. Vid.Basil. lib. iv adv. Euuom. ;Ambros. candiFiliodata.QuamvisenimsintapudJansenium
lib. IVde Fid. c. 3, etc. Hinc Keda ad h. 1.: « Signi- Conc. c. 36 qui haec quoque nou obstaie docent,
ficationem unius uaturae ostendenset unius opera- quominus ad divinam Filii naturam accommodentur,
tionis quia comraunis esl operatio Patris et Filii,
;
inquorumuumeroessevideturChrysostomus hom.
quorum est una natura, unaetiam operatio, » 39 in Joan. n. 1, dicens: « Quemadmodum ergo
(1140) Id. Hilar. ibid. « Exaequata virtus est
: illud idem est, ac quod geuuit ipsum vitam, sic
per naturae indissimilis unitatem ; et demonstratio « dedit judicium » id ipsura judicera genuit » est, :

operum, non ignorationis instructio est, sed nostrae tameu Aug. tract. 20, scribeus « Quia Verbum :

fidei,quae non Filio scientiam ignoratorum, sed caro factum est et habitavit in nobis, ex Virgine
Qobis coQfessionem nativitatis iuvexit, confirmans Mariahomo factus, tilius homiuis est; proiade quia
 :

489 COMMENL li\ JOAN. PARS I, CAP. V. 490

qiiodait Sicutenim Pater habet uitam in semetipso,

: A queutem audio, etsicut audio, judico, etjudicium
sic dedit et Filio vitam habere in semetipso, etpote- meum justum est. Uode hoc ? Quia non quaero vo-
statemdedit eifacere jttdiciutn, quia Filius hotninis luutalem meam non quaero voluntatem homiuis;
:

est. Sicut eQiin Pater, ita et Filius vitam liabet iu noQ qutero voluntatem carnis et sanguinis, sed vo-
semelipso, id est iu virfute et potestate sua, ut luutalem ejus qui misit me. liabeo enim naturam
cuicuuque voluerit, eam largialur. la ejus namque non habeo vitium hominis. Sic enim
liominis, sed
potestate est omais vita oostra, neque ultra ejus humanitas mea divinitali conjuncta est, utpeccare
Yoluntatem vivere valeamus. Ad ejus igitur impe- non possit,nihilque,nisi bonum,in voluntate habere
rium moriunturomnes, et adejus imperium resur- possit. Sequitur
Si ergo testimoniumperhibeo de
:

gent omues. Dedit autem Pater Filio potestatem me,testimonium meumnon estverum. ALiusestqui
judiciumfacere, non secundum divinitatem, quaei testimonium perhibet de me, et scio quia verum est
eequalisest, sed secuudum huminitatem,quaminor testimonium, quod perhibet de me. Ac si dicat : Si
est (1142). Et hoc est quod 232 ^it quia FUius : ego homo testimouium perhibeo de meipso homine,
hominis est. lUis autem adhuc mirantibus, et non secundum hoc quod homo sum, secundum hoc
credentibusresurrectionem,subdiditdicens •.Nolite quod me videtis, secundum hoc quod me esse cre-
mirari hoc : subauditur, quod de resurrectione au-
B ditis, me Dei Filium, etaequalem esse dico testi- ;

distis Quia venit hora, in qua omnes qui in monu-

: mouium meumnon est verum (1143). Sed aJius est
mentis sunt audient vocem ejus, et prgecedent, qui in me, quem vos non videtis.qui in meipso loquens
bona fecerunt,in resu7'rectionemvit3e: quivero mala per me, testimouium perhibet de me, etscioquia
egerunt, iti }'esurrectionemjudicii.}iodo, \nquH,me verum est testimonium ejus. Hoc autem dicit de
jubente, corporaUter resurgunt pauci. Sed futurum diviuitate,secundumquamin sequentibusait :« Et
est ut.me vocaQte,resurgant omnes; etaiiiquidem si ego testimonium perhibeode meipso, verum est

resurgent, utin eeterQumcum Deovivant aUivero, ; testimonium meum (/oa?j. viu, 14). » Quod enim
ut judicaticumdiabolo pereant. Nonpossum ego a SalvatorQOster secundumdivinitatemse Dei Filium
meipso facere quidquam. Sicut audio, judico, el et aequalem esse dicit, verum est testimonium ejus.
judicium meumjustum est, quia non quaero volun- Quod quidem si secundum humauitatem dixisset,
tatem meam, sed voluntatem ejus, qui misit me. verum nonesset.AUajigitur,secundum divinitatem,
Quia, inquit, FiUus hominis sum, secundum hanc et aUasecundum humanitatem iQtelligenda sunt.
partemdeditmihi Pater poteslatemjudiciumfacere; SequiLur : Vos misistisad Joannem,et testimonium
quoniam secundumhancpartem nonpossum ego a perhibuitveritati. Hinc enim ipse Joannes superius
meipso facerequidquam. At vero secundumdivini- Q ait : Ego tesUmouium perhibui, quia hic
vidi, et
tatem omnia possum, quam semper in meipso lo- est FUius Dei {Joan. i, 34). » Ego autemab homine

Filiushominisest, quidaccepit?potestateniet judi- nuUo Patre, FiUus de Deo Patre. Pater quod est, a
cium facere, » etc, de humana natura exponit nulioest:quod autemPater est,propter FUium est.
quod ilem facit CyriUus pag. 224, cum A. nostro, Filius vero, et quod Filiusest, propter Patremest;
quietiamiUaomniademonstratei, etc.,de humana etquod, est a Patre est. Hocergo dixit,vitam dedit
nalura explicat. Idem facit liliasCretensis ad orat. Filio, uthaberet eamin semetipso.» Vid. Chrysost.
1
4 Nazianz. de Theol., Severus AnUochenus Caesa- verba superiusallata. BedaAugustini verbadescri-
I
rius, etc. V. Calmet, Maldonatum, aUosque inter- bit.
j
pretes. (1143) DifficiUslocus, judiceetiam Chrysostomo,
(1142) Valent hic quae superiusdiximus de judi- hom. 40, Q. 1. Nam saepe de se ipso testimonium
candi potestate; quare illi hunc locum adnectit Aug. perhibuit, Samaritanae, caeco,etc. Itaque censet ex
qui prioraverba de divinaChristi natura eiplicat: personaJudaeorumhoceumnuncdixisse, quod pa-
« Quid est « habet vitam Pater in semetipso ? Non riter Aug. sentit ser. 128, n. 1 « Dictum est ergo :

alibi habet vilam, sed in semelipso viverequippe : hoc secundum ipsos. » Cyrillusquoque pag. 242 :

suum inillo est, etnon aUunde non alienum est, : « Tametsiveraxesset,prospicienstamen quidstulti
non quasi mutuatur vilam, nec quasi particeps fit Pharisaei negaturi essent... antevertit eos, et ait :

vitffi, ejus vitae quse non est quod ipse sed habet ; « DiceUs utique... Tu de te ipso testaris tesUmo- ;

ritam in semetipso, utipsa vita sibi sitipse... Sicut nium tuum non est verum. » Hanc explicationem
labet Pater vilam in semetipso, sic dedit et Fiiio '-'
sequitur Jansenius Conc. cap. 36, Estius, Natalis
ritam habere in semetipso ut hoc solum inlersit
: Alexander. A. uosterBedam, utferme solet, sequi-
inter Patrem quia Pater habet vitam in
et Filium, tur, qui ait, Chrislum dicere testimonium suum
lemeUpso, quam nemoeidedit ;Filmshabet vitam verum non esse,secundum fragilitatem carnis nimi-
JH semetipso, quam Pater dedit... Quomodo ergo rura, ut alii explicant, si ego, ut solushomo deme
iedit Filio vitam Pater ? iNon sic, quasi aute fuerit testimonium perhiberem, paterer meum testimonium
"ilius sine vita, atque ut viveret a Patre acceperit pro veroQon haberi.Aquaexplanatione non longe
7itam. Nam sihoc esset, non haberet vitam in se- abit iIlaMaldonati,modumesseloquendiproverbia-
netipso... Non ergo sicut auiraa aUquid aliud est lem, verum non esse testimonium hominis testantis
intequam illuminetur, etfit melius cum illuminatur de se quare Christum loqui et ex concessione, et
;

>arlicipaUone melioris ita et Verbum Dei, Filius

; ex hypothesi,et ex sensu proverbiali. Eadem vide-
)ei aliquid aliuderatantequam acciperet vitam, ut tur esse explicatio Cypriani epist. t)9, ad Pupian.
•articipandohabeat viiam, sed vilam habel in se- « CumDominusipsedoceat.et dicat Testimouium :

oetipso, ac per hoc ipse est vita. Quoiiergo ait : non esse verum, siquis ipse dese testis existat, eo
ledit Fiiio vitam habere in semetipso, breviler quod unusquisque sibifaveaf;» et allato hocJoan.
.ixerim ; genuit Filium. Neque enim erat sine vita loco, subdit. « Quod si ipse Dominus, omnia post-
taccepit vitam, sed nascendo vitaest. Pater vita modum judicaturus, noluit de testimonio suo sibi
•tnon nascendo. Filius vilaestQascendo.Paterde credi, » etc.

Patrol. GLXV. 16
 »

49( S. BHUNONtS EPISCOPI SIGNlENSlS 49i

lestimonium nonaccipio,sedhsec dico, ut vos salvi A Scripturas, quia vospntatis inipsis vitam aeternam
sitis.Q uid est cnlm, ab homine teslimonium non acci- habere.Et illae sunt,qufle';testimonium perhibent dei
23/0, nisi honiinis testimonio non indigeo (1144) ? me, et non vultis venire ad me,
vitam habeatisut
SeiJiper enimveritas, veritasest, nequead sui con- {ibid. XIV, 6).»Sinec mihi.inquit, necoperibusmeis,,

firmationem alicujustestimonioeget. « Venit » enim nec Joannis Baptistae, nec Patris testimonio credi-j
Joannes«intestimonium, ut testimonium perhibe- tis, credite vel Scripturis, credite vel legis et pro-
ret de lumine » non quod ejus testimonio lumen
; phetarum enim sunt, quee testimonium
dictis. lllae

indigeret, sed « ut omnes crederent per ipsum perhibent de me. Vos tamen non vultis venire ad
{Joan. 1, 8). » Haec autem dico, non me glorifi- me, utvitam habeatis, quam vos in Scripturisha-
cando ; enim ego gloriticomeipsum, gloria mea
si bere speratis. Quid est enim venire ad eum, nisi
nihil est sed ut vos salvi sitis. Neque euim
;
credereiueum (1145)? Sic enimvenitur ad Jesum.
aliter salvi esse poteritis, nisi Deum, et 233 Non pedibus, sed fide venitur ad Christura. Stulti
Dei Filium me lUe
esse credideritis. Sequitur : Judaei, qui nec ipsis Scripturis credunt, in quibus
erat lucerna ardens et lucens. Joannes, inquit, ad vitara 6eternamse inaniter habere sperant. flaecau-
quem vos misistis, qui veritati testimonium perhi- tem illis audientibus, et cogitantibus quod ad sui
buit, cujus non ego, sed vos testimonio indigetis, B laudem et ostentationemtalia Dominus loqueretur.
lucerna erat, nonase, sed ahunde iumenhabebat, eorumpravis cogitationibusSalvator respondit di-
mei amoris igne ardebat, et meo lumine lucebat. cens: Claritatem ab hominibus non accipio. Sed co
Vos atitemvoluistts exsultare ad horamin lucc ejus. gnovivos,quia dilectionem Deition habetisinvobis.
Bene autem ad horam ; quia et illi fastidiosi, et lux Non, inquit, ab hominibus claritatem et laudeo]
illa temporalis. Gaudebant enim in doctrina ejus, quaero, non gloriam et favorem hominum peto
putantes ipsum esse Christum. Ego autem habeo sed hsec dico, utad Dei dilectionem vos provocem
teslimonium majus Joanne. Quod est illad ? Yultis quam vos utique non haberecognosco. Si enim di
audire quod? Opera quge deditmihi Pater, utper- ligeretis Patrem, diligeretis et Filium. Sed Filiuii
ficiamea.Ipsaoperaqnasfaciotestimoniumperhibent nequediligitis, neque recipitis.Ethocest, quod ait
deme,quia Pater misitme. Hoc est enim quodahbi Ego veni in nomine Patris mei, et non accipitis me.S
ait « Si
: opera non fecissem in eis, quee nemo alius alius venerit innomine suo, illum accipietis. Venie
fecit, peccatumnonhaberent. EtquimisitmePater, enim Anlichristus in nomine suo exaltando, quij
ipsetestimonium perhibuit de me.{Joann. xv, 24). » non a Deo, sed a sua superbia missus praedican
Perhibuit quidem, quando ait « Hic est Filius veniet. Huncautem Judaei recipient, etquasi Deun
:

meus dilectuSjin quo mihi benecomplacui(il/a<</i. C ad tempus venerabuntur. Et qui modo veritati, i(
xvu, 5). » Etquasiillidicerent : Sednosiilius testi- est Christo, credere nolunt, ilhus deceptionibui
monium non audivimus subdidit dicens :Neque : credent. Sed qui mirum, si veritati non credunt
vucem ejus unquam audistis,nequespeciem ejusun- qui noo aelernam, sed temporalem gloriamquaerunt'
quam vidistis. Hoc estenim, quodJoannessuperius Hoc est enira quod ait Quom.odo potestis vos cre
:

ait : << Deum nemo viditunquam. IJnigenitusFiiius, dere, quigloriam abinvicem accipitis, et gloriam
qui est in sinu Patris, ipse narravit {Joan. 1, i8). » quae a solo est Deo, non quaeritis ? His autem verbi
Quamvis enim per subjectam creaturam Deusali- aperte roonstratur, quia non bene credunt, qui so
quando et audiri et videri potuisset, nunquam lam temporalem et non aeternam gloriam quae
tamen in propria essentia vel videri, vel audiri ruul(H46). Nolitc puiare,quoniam egoaccusaturui
potuit. Sequitur Etverbum ejus non
: habetisin vo- sim vos apud Patrem. Est qui accusatvos Moysesi
bis manens, per quodveritas iutelligitur. Cavf Quia in quo vos speralis. Sed unde eos accusat Moyses;
quemmisit ille, huic vosnon credilis. Tandiu enim nisi quia ei non credunt, cujus verbis se crederei
unusquisque verbum Dei habet iu se manens, id etper omniaobedire promiserunt (1147) ? Praecipi|
est, firmum, et stabile, quandiu a verilate non enim Moyses, ut Christo Judaei obedirent, dicens
recedit. Quomodo ergo Judaei verbum Dei in se D eis (1148) « Prophetam vobis suscitabitDominuj :

manens habere poterant, qui ipsi veritali non cre- de fratribus vestris: tanquam meipsum audietis. >,

debant ? Veritas enim Christus est, qui de seipso Nondixitprop/iefas,sedp?'op/ieiaw,quoniamdehofl

ait « Ego sum
: via, veritas, et vita. Scrutamini solo prophetarum omnium maximo loquebaturj

(1144) Chrysost.,hom. 40, n. 2 : « Hocest: Ego quosdani, quia saecularis gloriae cupidieraut.
hujustestimonio humanonon opus habebam,cum (1147) Id. Beda « Ideo non accuso, quia noi
:

Deum sim. » veni damnare, sed salvare. Moyses vero accusat|

(1145)Beda « Non vultis venire, id est non vu-
: quia increduliestis voci illius. De me scripsit, cui
tiscredere, quia impossibile est sine tide placere ait Prophelam vobis suscitabit Dominus, etc. »
:

Deo. Venire nostrura ad Christum, id est credere (1148) Deuteron, xvm, 15 « Prophetamde genl
:

verum illum FiIiumDei,et veram nos perillumha- tua et de fratribus tuis, sicut me, suscitabit til
bere salutem. » Dominiis Deus tuus ;ipsumaudies. » V. CoiumeQt|
Considerandum est intenlius, ait Beda,
(1146) « S Bruuonis in hunc locum edit. Rom. pag. 19{
quantum sit jactautiae, et humanae laudis ambitio col. 2.
malum, proquoipsaVeritas ait, credere non posse
 :

m COMMEXT. IN JOAN. - PARS I, CAP. Vl. 494

lamen audire nolunt. A panesnonsufficerent,utunusquisquemodicumquid

Ipsuni, inquit, audietis. Ipsuiu
Quia uon credunt Moysi. Tnde et subditur Si a.cc\pere[.Sic enim Philippusrespondit,dicens Du-
.
:

enim credereds Moysi, crederetis forsitan et miki. De centorum denariorum panes non sufficiunt eis, ut
me enim ipse scripsil. Si autem 234 ''^«"^" litteris unusquisquemodicumquidaccipiat. Diciteiunusex
non creditis, quomodo verbis meis credelis ? Quod au- discipulisejus,fraler Simonis Petri: Est puer unus
tem ait forsitan, eorumduritiam increpando dixit, hic, qui habet quinque panes hordeaceos el duos
ut et nos intelligamus quam difficile gens illa con- pisces. Sed hxc qui sunt inter tantos ? Puer iste,
vertatur ad bonum. populusJudaicusest(1150),sensusadhucintclligen-
\\l. [Cap. VI.] Post hxc abiit Jesus trans mare lieepuerilis. QuinqueveropanesquinquelibriMoysi
GalHsex, quod est Tyberiadis, et sequebatur eum intelliguntur. Quos panes populus ille ubique secum
multitudo magna, quia videbanisigna qux faciebat portat, et non comedit, quia legit tantum Scriptu-
super his quiinftrmabantur. Subiit ergo in montem ras et uon intelligit. Huec autem, quia in Matthaeo
Jesus, et ibi sedebalcum discipulissuis. Erat autem eiposuimus (1 151), ut iterum exponamus, non tan-
proximum Pascha,diesfestusJud3eorum.Midgoa. Do- tumueccessarium, quantumsuperlluumet laborio-
minusmiraculafacturus,etnovi,mirabilisquepanis sum esse videtur. Simililer autem et cajtera, quae
delicias populo daturus montem ascendit (H49) sequuntur, usque ad illum locum ubi turba, quee
;

qtiateniisetnos quotiescunquespiritualibus,novis- modo superius panesin monte comederat,'qu8erens

que epulis satiari cupimus,non montis, sed mentis eum et inveniens Capharnaum, ait ei Rabbi, quo- :

altitudinem el ingenii sublimitatem ascendamus. modo huc venisti ? in Mattheo determinata sunt.
Quoniam autem talibus deliciis refecti, festivitatem QuibusJesus respondens ail Amen, amen dico vobis, :

agere, et Christi carnem et sanguinem suscipere quxritis me, non quia vidistis signa, sed quia man-
digni sunt, merito hic dicitur quia proxiraum erat
: ducatis de panibus et saturati estis. Quaeritis, in-
Pascha diesfestus Judteorum securi enim ad hanc
: quit, me, non propter signa quae vidistis, non
feslivitatemveniunt, quitalibus epulis suntrepleti. propter serraonem meum, quem audistis, non ut
Cum sublevasset ergo Jesus oculos, et vidisset quia mihi, velsignis quae facio, credere velitis, sed quia
muUitudomaximavenit ad eum,dixit ad P hilippum manducastis de panibus, et saturati estis (1152).
Vnde ememus panes, ul manducent hi ? Hoc autem Considera modo quantee suavitatis panes illi fue-
dicebat tentans eum. Ipse enim sciebat quid esset rint, quamvis hordeacei, quorum dulcedine
facturus. SciebatenimDominusquidfacturus erat. capta tota haec turba adhuc Dominura sequeba-
Sed tentando Philippum.audirevolebatquiddeejus tur. Sequilur Operamini cibum, non qui perit,
:

omnipotentia sentiebat simnlquenovumilludmi- C sed qui permanet in vitam xternam, quam Filius
:

raculum, discipuH responsione extollebat, cum ex hominis vobis dabit. Hunc enim Pater significa-
quinque panibus tot homines reticeret, quibus, se- vit (1153) Dews. Cibus enim iste, quia manet in
cundumilliustestimonium,ducentorumdenariorum 235 vitam aeternam, sermo Dei est, quo anima
(1149) Aug. Tract. 24 :« Dominus in raonte, ver- enim cibum Deus Pater significavit, quando in de-
bura et in alto. Proinde non quasi hurailiter jacet, serto manna pluit, » etc. Vett. tamen codd. omnes
quod in monte factum est, nec transeunter praeter- Latini apud Sabatier signavi, Graeci scr^paytae. Va-
. eundum est, sed suscipiendura. » ria lamen Pi*. interpretatio est. Chrysost. hom. 44,
(U50) Aug. Tract, 24 in Joan. « Si quaeramus : n. 1, duas afifert explicationes 1. Propterea misit
:

'quis fuerit puer iste, forte populus Israel erat. » quihunc vobiscibum ferret, ^.Manifesteostendit:»
j (1151) Ad cap. XIV, n, 61. Vid. ib. explicationem Quam posteriorem magis probare videturaddens;
[
Augustini, Bedae.
S. Hilarii, « iNihil enim ahud el signavit Pater quam ostendit,
(H52) Gregor. lib. xxni Moral. c, 25,26:
S. revelavit testiraonio suo. Hanc recentiores nonnulli
>

[
«InScriptura enimsacrapanisaliquando ipse Do- sequuntur ut Jausenius in Conc, cap. 59, p. 300 :

!minus,aliquandospiritualisgratia,aliquandodiviQa «SignatumverosevelproMwc/Mw posuit(consigna-

ScripturEe eruditio, aliquando haereticorum praedi- tur enira quiungitur), velquod ostendit se natura-
catio,aliquandosubsidiura vitae praBsentis,aliquando liter esse Patriconformatum. Idemigitur est ac si
jucunditashumanae delectationis accipitur. In pane D diceret : Non erit mihi difficile cibum vobis dare
iDominus signatur, sicut ipse in Evangelio dicit : permanentem. Nam etsi tanquam unus vestrum
Ego sum panis vivus, etc. Kursus per panera gratia appaream, unctus sum tamen et signatus a Deo
doni spirilalisaccipitur, sicut per prophetam dici- Patre in omnimodam sirailitudinem cum ipso. »
ixa-.Quiobturataures suas, e[c., panis eidatus est... Atque eadem videtur esse explicatio Hilarii 8 de
Rursus per panem, divinae doctrinae eruditio desi- Trin. Duas ergo Cyrillus expositiones habet, 1. de
^atur, sicutper prophetam dicitur Qui habitatis : J. C. signatoin humanitateper unionem divinitati:
'.nlei'ra Austri,cumpanibusoccurrilefugienti. Rnr- 2. de signalo per ipsara Verbigenerationem. Atque
»um per panem, haereticorum praedicatio designa- hanc Toletus ampletitur priorem Cyrilli simul
;

iur.... Panes occultos Libenter edite.... Rursum per cum posteriore Chrysoslomi Natalis Alex.et Calmet,
^anem subsidiumpraesentis vitae accipitur.... Sicut Augustin., S. Cyrillus. Vid. Augiist. Tract. 25etBe-
n Evangelio Quxmtis me, nonquia vidistis signa,
: dam ejus verba describentem. « Iste tilius hominis
tedquiamanducastisexpanibusmeis.Sdl\dlO!iquippe sequestralus quadam gratia Spiritus et secundum
ie panibusDomraum sequi,est de S.Ecclesiatera- carnemtiliushominis,exceptiisanumerohominum.
Joralia alimenta sumpsisse, etnonpro signis Do- Signare quid est, nisi proprium ahquid pouere ? Hoc
ninura, sed pro panibus quaerere, » etc. est enim signare, imponere aliquid,quod non con-
(1153) Perspicue ita in Codice nostro legitur fundatur cura caeteris...Pater ergo cum signavit...
>ag. ISS.Necesse mendumamanuensis apparetei Eropriumqiiiddara illidedit, necceteris comparetur
nterpretatione quam postsubjicit Bruno : « Hunc ominibus .Ideo deillo diclum est; Unxit teDeus,e[c.
495 S. BRUNONIS EPISCOPl SIGNIIiNSIS 496

pascitur, et nutritur(Ho4). Unde etbene ait: quem A rum.quem tamen ille panissignificabat.Panis enim
fi7ms/iommisrfa6i7yo6is.OmnemenimhujusEvan- Dei, ille est qui de coelo descendit, qui de sinu
gelii cibum, omneshas tal$s,tautasque epulas Filiiis Patris exiit, et dat vitam mundo. Dixerunt ergo ad
hominis JesusChristus nobis apposuit et ministra- eum Domine,semperda yiobispanem ^«inc.Optimam
:

vit. Sed quomodo hunc cibumoperari possumus ? petitionera faciebant, sitamen intellexissentde quo
AudiAposlolum «Non auditores legis,inqait, justi
: pane Dominus loquebatur. Dixit autem eis Jesus :

suntapud Deum, sed factores(i?om. n, 13). » Facia- Ego sum panis vitae. Ego sum panis, qui de coelo
mus igiturquod lex praecipit. Faciamusquod Evan- descendi. Ego sum ille panis, qui dat vitam mundo.
geliajubent, sihunc talem cibum operari volumus. Quivenit adme non esuriet ;qui credit in me, non ,

Hunc enim cibum Deus Pater significavit, quando sitiet unquam.Seddixi vobis,quia vidistis me,et non

in desertomannapluit, quoper annos qnadraginta creditis. Diximus jam superius quia venire ad
populum pavit. De quo scriptum est « Panem de Christum (il56),hocest credere in illum. Cuiunus-
:

coelo dedit eis habentem omne delectamentum, et quisque quanto fidelior est, tanlo propinquior. Et
omnem saporemsuavitatis (Sajo. xvi,20). » Illeigi- iste quidem neque esuriet, neque sitit unquam ;

turcibushunccibum signilicabat. Dixeruniergoad quia postquam de hoc mundo exierit, aeternis in

eum^Quidfaciemus^utoperamuroperaDei^lRespon- g aeternum deliciis perfruetur.Haec autem rfm vobis,
dit Jesus, et dixit eis : Hoc estopus Dei, ut creda- non, ut vos putatis, meglorificando, sed quia vidi-
lis in eum, quem misit ille. Qui enim in Christum stis me, quia in signis et miraculis cognovistis me

non neque opera Dei operari, neque

crediderint, et virtutem meam et non tamen creditis in me.Scio

legemintelligere, neque cibum spiritualem et 6eter- tamen,quia quandoque credetis,quotquot ad vitam

num suscipere poterunt. Opus igitur Dei, sermo praedestinati estis. Hoc est enim, qui ait Omne, :

Dei, totusque hic cibus spiritualis in fide consi- quod ad mihi Pater, ad me veniet, id est, in me
stit (Hod). Dixeruntergo Quodergotu facis si-
ei : credet, et eum, qui venit ad me, non ejiciam foras.
gnum, ut videamus, et credamus tibi, quod opera- Cur? Quia descendi de coelo, non ut faciam volunta-
insl Patresnostrimanna manducaverunf in deserto, tem meam, sed voluntatem ejus, qui misit mf. Ideo,
sicut scriptumest Panemdeccelodedit eis mandu-
: inquit, neminem ad me venientem,neminem in me
care. Ac si dicant Ostende nobis aliquod signum,
: credentem foras ejiciam.Ideo ipsis quoque meis inim-
per quod tibi operibusque tuiscredere debeamus. cis,et persecutoribus parcam,quiadescendide coelo,
Panes quidem nobis dedisti, saturati sumus. Mira non ut faciam voluntatem meam, id est, volunta-
sunt valdequae vidimus. Nobis tamen hoc signum tem hominis, voluntatem iUius naturee, quam sus-
non sufficit. Simile quiddam et Moysem fecisse au- cepi de homine, sed voluntatem ej us, qui misit me.
divimus.Namefipsepatribusnostrispanemdecoelo Hominis enim voluntas est, inimicos repellere.
dedit,quem patres nostri in deserto manducaverunt. suasque injurias vindicare (1157). Dei aulem vo-
Non tamen, sicut tu, eos in se credere prcecepit. luntas qualis sit, audiamus. Hxc esf,inquit, volun- ;

Dixitergo eis Jesus : Amen, amen, dico vobis, non tas ejus 236 Q^^ misit me, Patris, ut omne quod
Moyses dedit vobis panem de ccelo, sed Pater meus dedit mihi,,non perdam ex eo sed resuscitem illud
datvobispanemdecoelo verum. Panis enim Deiest, in novissimo die. Omnes igitur eos qui ad vitam |

qui descendit decoelo, et datvitammundo.Nonhene, praedeslinaU sunt, etiamsi ei inimici, et contrarii |

inquit, intelligitisquidillud significet, quoddicitur : aliquando exstiterunt, salvabit tamen et resusci- |

« Panem de coelo dediteis. » Aliuspanis valde dis- tabitJesus. Isti sunt enim, quos Pater dedit mihi. i

similis, majorisquedignitatisin hisverbis significa- Dedit autem secundum humanitatem. Confirmatio.

tur.Moyses enim panem significativum, et non Haec est enim voluntas Patris mei,[qui misit me, ut
verum panem de coelo descendentem, vobisdedit. omnis qui videt Filium, et C7'edit in eum, habeat i

Sed modo Patermeus datvobis panemdecoelo ve- vitam ceternam,et ego resuscitaboeuminnovissimo \

Ergo signare quid est ? Exceptum habere, hoc est, D factus est, universum genus humanum,propagine
pro parlicipibustuis.» Hancsua quadam rationeet vitiata, culpse et poense fecit obnoxium. Unde a
modo explicatam proponit Maldonatus, contrario per quem liberandi fueramus, non fecit
(1154) Chrysostomus hom. 43, eleemosynam et voluntatem suam, sed ejus a quo missus est. Ita
pauperibus datum cibum interpretatur. Apposite ad quippe hoclocodicitur voluntas sua,ut intelligatur,
contextum August. tract. 25, ipsura Dominum Je- essepropriacontra volunfatemDei.Nequeenimcum^
sum, in quem credere deberent. Ita et Beda. Cyril- obedimusDeo,eaqueobedientiadicimur ejusfacerej
lus subinnuere ait « mysticum et spirilalem cibum, voluntatem, nolentes id facimus, sed volentes acl :

per quem corpore etanimo sanctificati viviraus in per hoc si volentes id faciamus, quomodovolunta-
ipso. » tem nostram nonfacimus nisi quia illa dicifurvo-
;

(H55) Acceditergoad interpretationem Augustim luntas nostra, quando Scripturaita loquitur, quaej
superius exposifam. intelligituressepropriacontravoluntatem Dei.Hancj
(1456) Aug, De prsedest. SS., c. 3 . Quid est ad : habuit Adam, ut in illo moreremur. Hanc nonj
me veniet nisi credet in me ?
: habuif Chrislus, ut in illo viveremus. De natura!)
(1157) Augustin. coutr. sermon. Arian., c. 7 : quippe humana hoc recfedici potest, in qua existit
« Quanquamefhocipsum quoddicit Jesus Descendi perinobedientiam voluntaspropria, quae Dei volun-
decoelo, etc, ad illud referatur, quod homo primus tati esset adversa. Cajferumquod aftinef ad volua-j
Adam...faciendo voluntatem suam,nonejus aquo tatem Fihi, una eademque voluntas est Patris et Fi*
 497 COMMENT. LN JOAN. — PARS I GAP. VI. 498

die. Non solum enim illi qui viderunt, et credi- A loquebatur. Quoniara autem malorum resurrectio
derunt, sed et illi qui non viderunt et crediderunt, potius raortera, quara vitara afferet, ideo hic de
habebunt vitam fEternum, sicut apostolo Thomee viro justo Dominusait: Et ego resuscitabo eum in
Dominus ait « Quia vidisti me, Thoraa, credidisti.
: novissimo die. IWeenimveve resuscitabitur,qui nihil
Beati qui non viderunl, et crediderunt {Joan. xx, eorura quae ad morlCra pertinent, ulterius sustine-
29). Videre tamen pro cognoscere accipi potest.
)) bit. Sequitur : Est scriplum in prophetis : (1159)
Siquidem quid est credere in eum, nisi quibusdam Et erunt omnes docibiles Dei. Docibilis eniui est, qui
fidei, spei, charitatisque pedibus sic in eum ten- doceri potest.Tales enim sunt Ecclesise tihi. Quibus
dere, eique adhferere, ut horao ulterius ab eo nec ipse Dominus ait : « Vobis datum est nosse myste-
ipsa morte valeat separari f Sic enira Apostohis ad rium regni coelorum illis autem non est datum,
:

euui venerat, et in eum crediderat, qui ait : « Cer- ul videntes non videant, et audientes non intelh-
tus sum aulem quia neque mors, neque vita pote- gant.Incrassatumestenim cor popuh hujus,et au-
rit me separare a charitate Dei, quae est in Christo ribusgraviter audierunt, et oculos suos237clau-
Jesu {Rom. viu, 38). » Qui enira aliter ad eum ve- serunt, ne quando videant oculis et auribus au-
nit, qui aliler in eura credit, nihil ei vel venisse, diant, et convertantur, et sanem eos {Matth. xur,
vel credidisse proderit. Qiiod autem venire ad B H-14). Eos igitur trahit Pater, et illi ad Filium
»

cum, et credere in eurn idem significent, ex eo ap- veniunt, qui docibiles sunt, qui ejus fidera, atque
paret, quod ipse aliquando dicit, qui venit ad me, doctrinara et doceri, et instrui possunt. Unde et
et aliquando, quicredit in me, alterum pro altero subditur Omnis qui audivit a Patre ct didicit,
:

ponens. venit ad me. Ille enira est docibilis, qui audivit et

.XVII. MurmurabantergoJudaeideillo, quiadixis- didicit. Non enim sufficit audire. Omnes enim isti

set : Ego sum panis, qui de coelo descendi. Et dice- audiebant Patrem, quia in Filio et per Filium lo-
bant: Nonnehic est ftlius Joseph, cujusnosnovimus quebatur Pater. Tamen non veniebant ad Filium,
palrem, matremJ Quomodo ergo hic dicit, quia de
et quia ea, quae dicebantur, inteiligere etdiscere no-
ccelo ? Impossibiie enim videbatur eis, ut
descendi Xehdini.^ieqminT-.NonquiaPatrem vidit quisquam;
de ccelo descendisset, quem horainem tantum, nisi is, qui est a Deo. Hic vidit Patrem. Non ideo,
2t ex hominibus natum esse credebant. Et re- inquit, dixit: omnis qui audioit a Patre, quod ali-
^era, si aliud non esset, de coelo descendere non qiiis Patrem in propria substantia vel audire, vel

Doluisset. Respondit Jems, et dixit eis : Nolite videre possit, nisi ille solus qui a Deo est, qui a
nurmura^f^einvicem. Nemo potest venire adme, nisi Deo exivit, qui est Deus de Deo, lumeu de lumine.
°ater, qui misit me, traxerit eum, et ego resusci- r Hic solus videt Patrem. Unde et alibi ait « Nemo :

abo eum in novissimodie. Nolite, inquit, murmu- novit Filiura, nisi Pater, et nerao novit Patrem, nisi
are, nolite corda indurare. Scio enim, quia non Fihus, et cui voluerit Filius revelare. Amen, amen
)otestis venire ad me, quoniam Pater non trahit dico vobis, qui credit in me, habet vitam .'eternam
os. Nemo enim potest venire ad me, nisi Pater, {Matth. IX, 27). » Dixi vobis, et iterum dico, qui
[ui me, traxerit eum. Trahit autera non vio-
misit credit in me, habet vitam seternam. Ecce dixi vo-
entia, sed amore. Secundum quam significationem bis, si credideritis, beati eritis: si non credideritis,
licitur: Trahit sua quemque voluptas (1158), Deus nulla restat excusatio. Ego sum panis vitse. Patres
utem neminera trahit, nisi venire volentem, et vestrimanducaverunlin deserto manna, et mortui
alvariciipientem. Unde scriptumest «Si volueri- : sunt. Hid est panis de ccelo descendens, ut siqtiis ex
:s et audieritis me, bona terrse comedetis. Quod ipso manducaverit, non moriatur. Murmuratis, in-
i nolueritis, gladius devorabit vos {Isa. i, 19). » quit, quia dixi vobis, Ego sumpanis vivus, quide
laec est igitur causa cur ad eum venire, et
isti coelo descendi. Ecce iterum dico vobis, quia ego sum
um intelligere non poterant, qaibus hoc Dorainus panis, et panis vitae, et quia descendi de ccelo. Hoc

i.Necpotest ullomodoesse diversa.ubi est natura cerelicuit: Trahitsuaquemquevoluptas:noanecessi-

'•initatis immutabilis imiversa. Ut autem Mediator ^ tas,sedvoIuptas:nonobIigatio,seddeIectatio;quan-
'ei et hominum homo Christus Jesus non faccret lo forlius nos diceredebemus,trahi homineni ad Chri-
ropriam quae Deoadversa est voluutatem, non eral stumqui delectatur veritate.delectatur beatitudine,
intum homo, sed Deus et homo per qiiam mira- : deIectaturjustitia,delectatursempiternavita,quodto-
ilem singnlaremque gratiam, humana in illo sine tnm Christus est,etc.?» Bedaquoque: « Quomodo tra-
.eccato ullo posset esse natura. » Gregor. I. xxxv, hit Pater? Docendo delectat, non necessilate co-
or., cap. 12 « Quid enim, si suam faceret
: eos : gendo qnia nemo necessitate credit, sed vohm-
;

lul ad se veniunt repulisset? Quis aulem nesciat late. » Cfeterum hnnc evangelicum locum tractat
uod voluutas FiliiaPatrisvolimtatenondiscrepet? August. s<E{)ius, ut lib. De praed. SS., c. 8 lib. 1
i

edqiioiiiara primus homo.quisuam facerevolun- De Grat. C. c. 12 et c. 14; lib. i, Cont. 2, epist.

jitem voluit, » etc. Vide eamdem quam Aug. expli- Pelagianor., c 3; serm. 131, c. 1, ubi pariler. Non
^itionem siiggerentem. dixit duxerit, sed Iraxerit. Ista violentia cordi fit,
''
(Ilb8) Notissima Aug. verba ad h. 1., truct 26. non carni. Qnidergo miraris? crede, etvenis ama, ;

;i Joan « Nec timere debemus, ne... forsitan re-

: et traheris... noune ovis trahitur, cum esurienti
pehendamur,et(licaturnobis: Quomodovoliintate herba monstratnr, » etc. Vid. A. De vocat. gent.
i -edo, si trahor ? Ego dico Pariim est voliinlate : ; lib.II, c. 9. « Prosperum, » etc.

riamvoluptaletraheris...Estqucedaravoluplascor- (M;)0)Quam egregiehiclocus a doctiss. theologo

iSjCui panis dulcis est ille coelestis.Porro si poe tee di- Aug. Antonio Georgio illustratus sit quisquis videre
 : :

m S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 500

enim pane et angeli nutriuntur, et homines. Gur au- A eo tempore caepit, quo Salvator noster panem, et
tem panis vitae dicatur, ipse exponit, dum dicit vinum benedicens discipulis ait « Accipite, etl
: :

Ut si quis ex ipso manducaverit, non moriatur. Et comedite, hoc est corpus meum et, Hic est calix' ;

ipse quidem de coeio descendit secundum divinita- novi testamenti in meo sanguine [Matth. xxvi, 26,
tem (H60) Patres vestri manducaverunt in deserto
: 27). » Nunquam enim Christi carnem ante hoc sa-
manna, et mortui sunt. Melior est igitur panis iste crificiumcorporaliterquisquamcomedit.Nunquam,
quam manna, quoniam illi qui manducaverunt nisi hoc sacrificium fieret corporaliter, eam co-
manna, mortui sunt qui vero ex tioc paue mandu-
;
mederet quisquam. In lioc igitur comeditur, et co-
caverit, non morietur. Merito enim et in Ezechiele, mesta non minuitur quae nunquam comederetur, ;

et in Apocalypsi aquilae speciem beatus Joannes ha- nisi panis iste Ghristi benedictione in eam substan-
bere describitur, quoniam et altius volat, et solem tialiter rautaretur. Est enim haec mutalio dexterae
justitiae Ghristum Dominum nostrum prae caeteris Excelsi. Sed quis miretur Christi carnemcomesatu
Evangelistissubtiliusintuetur.Nonnevidesquomodo non minui, cum certum ex quinque panibus
sit

nunc a terris elevatur, et jam inter nubes volans, quinque millia hominum 238
satiatos, ipsosque
ipsum quoque coelum penetrare videtur ? Mortui panesnondiminutos,sedpotiusmulfipIicatos(i 161)?
quippe sunt et Moyses et Aaron, et caeteri sancti qui B Si enimpanum fragmenta non sunt diminuta, sed
manna manducaverunt. Sed nuuquid apostoli quo- potius illis edentibus multiplicata, quid manduca-
que mortui non sunt, qui panem vitse comoderunt? verunt quinque millia homines ; unde sic saturati
Quantum enim ad carnem et isti, et illi mortui sunt. sunt, ut eis ad se venientibus Dominus dicat Qu3e- :

Vivunt autem et isti, et illi quantum ad animam. 7'itis me, non quia signa vidislis, sed quia manduca-

Nulla igitur inter hos et illos diflferentia.Non sunt ita- stisdepanibus^etsaturatiestis^lDicisforliisse: Mira
que Moyses,etAaron patresillorum.quibushaecDo- suntheec. Nihil enim fecitDeus, quodmirabile non
minus loquebatur. Sienim illieorum filii essent,eo- sit.Quia vero hanc Christi aquilam sequi non pos-
rum Horum igitur patres iili fuerunt,
opera fecissent. sumusvolando,sequamureaiu velcredendo.Sienim
quos toties murmurasse,idola coluissp.ct Deum ad hocJudaeifecissent, non periissent. De quibussub-
iracundiam provocasse Scriptura commemorat. ditur.
De his igitur Dominus ait: Patres vestri manduca- XIX. Liligabant ergo Judaei ad invicem dicentes
verunt in deserto manna, et mortui sunt. Patres Quomodo hic potestnobis carnem suam dare ad man-
utique vestri, quorum vos imitatores et similes ducandnm ? Ut enim Apostolus ait « Animalis homo :

estis. Sequitur non percipit ea quae Dei sunt {l Cor. ii, 14). « Pu-
XVIII. Ego sum panis vivus, qui de ccelo descendi.
q tabant enim
Judaei, hoc dicereJesum, uteumocci-
Si quis manducaverit ex hoc pane, vivet in aeteimum ,
derent, et in frusta conciderenl, sicque ejus car-
et panis, quem ego dabo, caro mea est pro mundi nem vel coctam, vel crudam comederent, ejusque
vita. Jam nunc, ipso Domino exponente, intelligi- sa.n^uinemh\hevexx\..Dixitergoeis3esus: Amen,amen
mus quid sit iste panis. Iste enim panis,caro Christi dicovobiSjnisimanducaveriliscarnemFiliihominis,'
est, quae pro mundi vita in arca crucis immolata est. et biberitis ejus sanguinem,non habebitisvitamin VO'^
Hanc autem manducat Ecclesia, ideoque non mori- bis {ii 62) Qui manducat meamcarnem,et bibit meum
.

tur sed vivit in aeternum. Panis enim et viuum,

; sanguinem, habet vitam 3eternam,et ego resuscitabo'
quae in allari ponuntur, ad saeerdotis vocem coe- eumin novissimo rfie.Quidesthoc?MuItienim man-
lesti benedictione sanctificantur, et in Christi car- ducant Christi carnera, et bibunt ejus sanguinem,
nem et sanguinem essentialiter coramutantur, ut qui non habent vitam aeternam. Unde et Apostolusi
una eaderaque essentia sit et ejus carnis, quae de ait « Qui enim manducat, et bibit indigne, judi-
:

Virgine nata est, et ejus, quae de pane facta est. cium sibi manducat, et bibit (/ Cor. u, 29). » Multi
Hocautemtammagnumetadmirabilesacramentum quoque in hoc altaris sacramento Christi carnem

potestinrecentiversione, et commentario fagmenti D tuis, » etc. Fulgentius, 1. ii, ad Trasim., c. 3 Hiac ; c<

vetustissimilitteris Copto-Tliebaicisexarati ad hoc quidamcumaudiuntdescendisse,descensionemejus

VI caput Joan. spectantis. Ante invicte veritatem affirmare nituntur localem quianescinnl Dei, sicul
;

corporis et sanguinis Christi in Eucharistia erudi- oportet, considerare virtutem,necvaIentagnoscere,

tissimus auctor probaverat, modo gratuitum voca- sic pro hoiuine Denra hoininem factum, ut, accepta
tionisad fldem Dei donura, ejusque graliae adjuto- hominis forma, maneret iramutabilis divina sub-
rium ad salutem plenissime praeserlim ex doctrina stantia nec sic inlelligunt temporaliter natum, ul
;

S. Augustini demonstrat. Vid. pag. 129 et seqq. seraper fuisse teneant sempiternum. Isti sunt quii
Opus editum est Romae a. 1790. etiam considerare contemnunt, qualiter descende-
(1160) Cyrillus, lib. De rect. fid. ad Regin « De- : rit, cuui perseveraret immensus, » etc.
sceudisse inquit se de coelo, missumque esse a Deo (1161) Siraili fere pacto contra incredulum Ju-
et Patre, quamvis omnia irapleat illud, opinor, ;
daeum Cyrillns argnroentatur ad Joan. sequentiai
demonstrans, et coustituens omnibus manifestum, verba. Quomodo hic potest, etc. scribens « Quo :

quodDeusexistensVerbumdescenderitdispensative modoegressns eseXiEgypto? qnomodo.quaeso.in

ad humanitatem propter nos.nondimittendo quod serpentem versaestvirga Mosaica?quomodo,manus
eratnaturaDeus, sed assumendo magis idquod non lepra infecta est, et iu pristiuum statum rursus re-
erat... Igiturpropriura Dei Verbi, qnod descendit diit? » etc.

de ccelo, per quod factus est primogenitus ex mor- (ll62)Hisex verbis inferri aliqui dixerunt ma-
 501 CO.MMENT. IN JOAN. — PAKS I, CAP. VI. 502

corporaliternonmanducant,uequeejussanguiaem A estis, manducaveruntmanna,etmortui sunt. Hunc

bit)unt, qui lanien luiijebunt vitani teternaoi. Ille vero paneni quidignemanducat, vivet ineeternum.
igitur reveraChristicarnemetsanguinemmanducat, Ihecdixit in Sijnagogg docens in Capharnaum.Multi
et bibit, qui ita altaris sacramenlis parlicipal, er(]oau(iientese.vdiscipulisejusdixerunt:Durusestliie
ut sic Dei Filio jungatur, simulque
et uniatur, 239 sermo et quis potest eum audire ? Hoc enim
cum eo unum quid efficiatur, ut jam ulterius ab praeviderat Dominus, quandodicebal Nemovenit :

eo nequeat separari. Ut enira de nobis sumamus ad me, nisi Pater, qni misit me, traxerit eum. Isti
exemplum, cibus iste temporalis et corruptibilis, enim, utin sequentibus legitur, abiereretrorsum.et
quo nos utimur, sic post digestionem secundum amplius eum non sunt seculi. Sciens autem Jesus
quamdam partem sui iu nostram carnem et san- apudsenietipsumquimurmurarentde hoc discipuli
guinem vertilur, ut simul cum eis substantia- ejus, dixit eis : Hoc vos scandalizat ? Non vos, in-
liter iilem sit, et jam ab eis separari non possit. quit, hoc scandalizet, qiiia non est, ut vos intelli-

Quid est enim manducare, nisi inseparabiliter ad- gitis. Inlelligite prius. et tunc judicate. Si ergo vi-
haerere (il63) ? Sequitur Caro enirn mea vere est
: deritis Filium hominis ascendentem ubi eratprius ?
cibus, et sanguis meus vere est pulus. Ad hoc enim Spiritusest,quivivificat,carononprodestquidquam.
cibum et potum sumimus, ut vivamus, et fame et 3 Verba qux ego iocutus sum vobis, spi?ntus et vita
siti non pen^atiuis. Ille igitur cibus, et potus, vere smit. HcEC, inquit, verba spirilualia suut, quae car-
est cibus et polus, qui omnem tollit esuriem, et naiiter intellecta generant mortem si vero spiri- ;

vitam parat oeternam. Quimanducatcarnem meam, tualiter inlelligantur, vitam parant aiternam. Car-
et bibitsanguiyiem meum, iti me manet, el ego in illo. naliterenim ea intelligebant, qui Christi carnem in
IpseDominus exponit qualiterejus verbaintelligere frusta concidendam,etsic comedendam esse,puta-
debeamus. Qui, inquit, manducat carnom meam, et bant. Spiritualiter vero ea intelligunt, qui panem,
bibitsanguinem meum, sicuttalemcibum, etpotum el vinum in Christi carnem etsanguinem divinitus
manducare, et bibere convenit, sic mihi conjungi- commutata se comedere et bibere credunt Quod
tur, sic mihi unitur, sic totus in me transfertur, ut enim in proprietate sui, caro, et sanguis visibiliter
in me inseparabilitermaneat.et mein semanentem oculis non apparet, et gustu non sentitur, solus
habeat.Indignusigiturest Christicarnemsuscifiere, horror hoc facit. Quis enim ea videret, quis susci-
qui in ejus amore non perseverat. Sicut misit me pere non horreret ? Ait ergo Si videritis Filium :

vivens Paler.etegovivopropterPatrem, etquiman- hominis ascendentem ubi eratprius,tunc,^Vibsniditi.\v,

ducatme,etipse vivet propter me. Quamvis.inquit, intelligitis quia haec verba, qux ego locutus sum
caro mea comedatur,et sanguis meusbibatur, ego Spiritus enim, id est,
P vobis, spiritus et vita sunt.
tamen immortaiis sum, semperque vivo, et mori spiritualis intelleclusest, qui vivificat caro autem, ;

non possum. Sicut enim Pater, qui misit me, sem- jd est, carnalisintellectusin hujusmodi verbis nihil
per vivit, et nunquam moritur, ita et ego semper prodest. Sic enim se habet ordo. Si ergo videritis,
vivo, non propter matrem, sed propter Palrem, id inquit, Filium hominis vivum, et integrum ascen-
est propler divinilatem, quam habeo de Patre. Et dentem, ubi secundumdivinitatem prius erat, tunc
qiii manducat me, quoniam ego sum via, verilas, haec verbaspiritualiaesse scietis. Nonenim integer
el vita, ipsequoque non morietur, sed semper vi- illuc ascendisset, si, secundum istorum intelligen'
vet propter me. Quoiuodo eiiim potest mori, iu qiio tiam, in frusta concisus.penitusque devoratus fuis-
semper est vita (1164)? Ilic est, id est, talis esl set (1 165). Sequitiir Sed sunl quidam exvobis, qui
:

panis, quivie coelo descendit. Non sicutmanduca- non credunt. Sciebat enim abinitio Jesusqui essent
veruntpatresvestrimanna, etmortuisunt, itamo- non credentes,etquis traditurus esset eum.Et dicehat:
riuntur.quihuncpanemmanducant.Quienim/ii/nc Proplereadixi vobis, quia nemopotest venire adme,
panemmanducat,vivetin3eternum.?d,\.ve%,\xiq\i\\.{,ve.- nisi fuerit ei datum a Patre meo. Cur propterea ?
stri,quorumvosmalitiamimilamini,etquibussimiles Quiavidetis me, quia auditis me, et tamen non

D
nifestumprcEceptumministrandi SS. Eucharistiam riatur, et vicissim Christus in ipso. » Et postquam

parvulis nuper bqplizatis, quos invicte refutatidem subjecit similealiud defermentoevangelicai mulie-
clariss.Geortriusinsiipracit.Comment.jp.lSI etseqq, ris, iterum scribit « Sic miniina eulogia fotiim
:

(1163) Praecldreinhanc sententiam S. Cynlliisad nostrum corpus in se miscet propriaquereplet effi-

heec ipsa verba, p.363. « Qui manducatergo sanctara cacia atqiie ita Christus in nobis existit, et nos
;

carnem, hHbetvitain cEternam habelenim caroin

; vicissim in ipso. >»
seipsa Verbiim, quod vilaest secundum naturam ; (1164) Ita plane idem Cyrill. pag. 363. Fieri
1 atque id« Ego resuscitabo, iiou
o addit dixisse : enim prorsus nequit, ut qui secundum naturam
meumcorpusresuscitabit; nimirum non (luasialter vita est corruptionem non superet ac vincat mor-
existens asuacarne. ac non plaue alter seciindum tem. » Kt rursus. « incredibile enira est, imo vero
naturam...Qiiemadmodiunenirasi quisceramcerce impossibile, ut vita eos, in quibus fuerit, non vi-
conjiinxeriut, utiquealteram in allera esse viiiebit ;
vificet. »
eodem quoqiie opinor modo qui Salvatoris nostii (1165) Ita prorsus August. serm. 131. » Cogitan-
carnem suscipit, et bibit ejus pretiosum sanguinem, tibus, nec sonantibus voce respondit, ut se auditos
ut ipse ait, unum quiddam ciim eo reperitiir : com- essecognoscerent,ettalia cogitaredesinerent. Quid
mistusquodammodo.etiramistusei per illam |)ar- sibi vulfMIocvos scandalizat ? Putatis quia dehoc
ticipalionem, ila ut in Christo quidem ipse repe- corporequod vidatis, partes facturussum, etmem-
 : ,

503 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 504

creditis in me. Crederetis enim, si datum esset vo- A festus Judxorum Scenopegia. Scenopegia namque
bis aPatre meo. Stabat in medio eorum Jesus, vi- festivitaserattabernaculorum (H69).Ethabitabant
debat omnes, cognoscebat omnes, sciebat qui ad filii Israel in umbraculis septem diebus. Sed, sicut

vitam et qui ad mortem praedestinati erant. Multos Apostolus ait « Omniahaec in figura contingebant
:

vocabat, sedpaucoseligebat. Exhocmultidiscipu- iUis(/ Cor. x, H). » lila enim festivitas hanc no-
lorumejus abierunti-etro, etjamnoncumilloambu- stram festivitatem significabat (1170), in qua viri
labant. Dixit ergoJesus adduodecim Nunquidet
: sancli a Christi resurrectione usque ad saeculi con-
vos vuLtis abire ? Respondit ergo ei Simon Petrus summationemaserviiliet iniquooperequiescentes,
Domine, a quemibimus^t Verba vitce mternse habes. inbono opereperseverant.Bene autem fiebaldiebus
Et nos credimus et cognovimus quia tu es Christus septem, perquos extuncomnes diesisti significan-
Filius Deivivi. A.d quem, inquit, ibimus, si te relin- tur siquidem nonsunt dies nisi septem. Sed cur
:

quimus? Tuenim solus es, etnemoalius, per quem in umbraculishabitabant, nisiquia umbracula cito
mundus salvari possit. Verba vitse aeternse habes, deficiunt,utpotenonhabentiafundamentum,parvo-
quibus qui non credideril, in aeternum peribit.Nos que tempore in eis habitatur ? Unde et Apostolus
autem credimus, etcognovimus, quiatues Christus ait « Non enim habemus hic manentem civitatem
:

FiHus De\. Respondit eisJesus : Nonne ego vos duo- B sed futuram inquiriraus (Heb. xui, 14). » Et Psal-
decim elegi^i Et unus ex vobis diabolus est. Dicebat mista « Quoniam incola ego sum apud te in terra,
:

autem de Juda Simonis Scainothis. Bic enim erat et peregrinusjsicut omnes patres mei (Psal. xxxvui,
tradituruseum, cumesset unus exduodecim. Elege- 13). » —
Dixeruntautemad eumfratresejus: Transi
rat enim Dominus Judam non ad felicitatem, sed hinc, etvadeinJudseam,utdiscipuli tuivideantope-
ad apostolatum (H66). Et ipse quidem diabolus ratua,qu3efacis.Nemoquippein occulto aliquidfa-
erat non tamen natura sed imitatione. Nam ipse
; , cit, et quseriipse inpalam esse. Qui sint autem isti

quoquediabolus,nonnatura,sedvitio(1167)diaboIus fratres, saepe jam diximus, isti enimsunt, qui ejus

est; diabolus enim defluens ( H 68) interpretatur.Ouod propinqui erant secundum carnem, consanguinei
nomen bene Judae traditori convenit, qni ex tanta videlicet virginis Mariae (1171). Mos etenim est san-
subhmitatein tantum praecipitium defluens ruit. ctarum Scripturarum quoslibet valde propinquos,
240 XX- [C*P- VII.] Post hxc ambulabat Jesus fratres vocare. Carnales igitur frates carnale con-
in Galilaea; non enim volebat in Judaea ambulare,quia silium dabant, quo Salvator noster mundi gloriam
quxrebant eum Judsei interficere. Hocenim faciebat acquireret, etsuum nomen longius dilataret. Ideo-
Jesus,non quodmortem,veI Judaeostimeret, sedut que non in occulto, sed palamet in conventu mul-
fidelibussuisexemplum prseberet. Undeetalibiait: G torum, miracula Ghristum Dominum facere admo-
« Si vos persecuti fuerintin unacivitate, fugite in nebant.Ostenduntautem.pluresdiscipulosinJudaea
aliam {Matth. x,23). »Erat autem in proximo dies eum habuisse, qualisNicodemus fuit, et multi alii,

bramea concisurus, etvobis daturus?Quidsiergo illum perjudicium.Illosergo elegit ad obtinendum

videritisFiliumhominisascendentemubieratprius? regnumsuum illum ad eflundendum sanguinem
;

certe qui integer ascendere potuit, consumi non suum. » Commodissime omnino A. nominat Judae
potuit. » electionem ad apostolatum imo Jansenius Con-
:

(1166) Quaeslionemmovet Aug. qu. 117 in Genes. cord. cap.59,Maldonatus, etc, agi hicdeelectione
propter verbum elegi : « Non enim, aitfacileinve- ad apostolatumomniumillorum duodecim putant:
nitur electorum nomen in malo. Quod siputaveri- atque ita solvunt quod Aug. objecerat ex verbis
mus et illud(Judam) electum, ut per ejus traditio- Non de omnibus vobisdico, etc. quod ibi sermo fit :

nem Domini passio compleretiir, id est malitiam de electione simpliciter, quo aliqui dicuntur abso-
ejus ad aliquid electam, bene utente Deo etiam lute electi, alii vero reprobi.
malis; illud attendamus ubi ait Non de omnibus
: (1167) Epiphanius haer. 38 « Diabolus est non
:

vobis dico : ego scio quos elegi, ubi declarat, ad nalura, sed mente. »
electionem non pertinere nisi bonos. Ac per hoc (1168) Diabolus, dictio Graeca ituSoloi exponitur
illud quod dictum est. Ego vos duodecim elegi per j) calumniatur, accusator, a Sia§ci.l)M, trajicio, id est
synedochendietumest, utuomine majorismelioris- culpam in alterum. A. sive is quem sequitur^cytixS&i^.w
que partis, etiam illud complecteretur quod ad pro «7Tog«A)>w sumpsisse videtur.
ipsum nomen nonpertinet. Eamdemquaestionem
>• (1169) August. Iract. 28 ad h. I.: « Quid sit
proponit tract. 27, et duas adhibet responsiones ;
scenopegia.Scripturasquilegerunt, noverunt,»etc.
primam(quaml. all.rejecit)de electioneadaliquid, et Hieron. ad cap. xu Osee. V. etiam Levit.,
quo bene utatur Deus. Ego undecim elegi diceret. cap. xxni.
An eligitur et zabulus, et in electis est zabulus ? (1170) Theophylactusad h.I. « Festum Scenope- :

Electi in laude solent dici. An electus est iste de giae,quod celebrabantin gratiarum actionem, pro-
quo nolente et nesciente magnum aliquid boni pterconvectas fruges mense Septembris (tunc enim
Secnndorespondet- « Potest etsicintelligi
fieret ? » gratias agebant Domino, convectis omnibus frugi-
quod ait rfuorfecimeieg^i, quiasacratus estnumerus. bus ideoque tabernaculafiebant, et quasi sub dio
;

Non enim quia periit inde unus, ideo illius numeri agenlas laetabantur)... siguiticat, resurrectionem,
honos dempfus est nam inlocum pereuntis alius
: quando omnes quidem fructus nostroriim operimi
subrogatus est mansit numerus consecratus, nu-
: consummantur,labernaculaquenostra,permortem
merus duodenarius. » Hoc tamen scrupulo Aug. destrncta, iterum construuntur. »

eiemptuseratscribens lib. De corrept. et grat. c.7 : (117l)Bedaadh. FratresDomini usitatissimo

1.:«
« Cuni di\id\mu?.Nonneegovo?, duodecimelegi,eic., S.Scripturae more consanguinei S. Mariae semper
illos debemusintelligere electosper misericordiam, Virgiuisdicebantur. » Ex Augustin. adh. 1.
503 COMME.NT. IN JOAN. — PARS I, CAP. VII. 506

qui ejus opera videre cupiebant, in eo, quod dicunt, A do ad diera festum istum. Cur^^Quia tempus meum
ut et discipitli tui videant opera tua, qux facis. Si nondumitnplelumest. Priusenimplemlndogenlinm
hsec facis, manifesta teipsum mundo. Hoc autem intrabit, prius omnis Israel salvus liet, prius ad
tale est, ac si dicerent : Aut cessa a miraculis, ant, judicium veniam quam hujus tantae gloriee tempus
si ea facis, ita fac ut mundo per miraciila mani- adveniat.^^c num dixisset,ipse7nansit in Galilxa.
Neque enim fratres ejus credebant in eum.
festeris. Ut autem ascenderunt fratres, tunc et ipse ascendit
Quamvisenim credebant eumesseprophetara,non- ad diem festum. Ascendit utique ad diem festum,
dum tamen Dei Eilium eum esse credebant (11T2). sed non ad illum, ad quem fratres ejus ascenderunt.
Dicit ergo eis Jesus : Teinpus meum nondum adve- Alioquin verinn non esset, quod ipseait: Ego non
nit , tempus autem vestrum semper est paratum. Di- ascendo ad diem festum istum (1174). Dies festus
citis, inquit,mihi,ut me mundo Domini non exterius, sed interius non in facie, sed
manifestem.Dicitis ;

ut laudem et gloriam quaeram. Sed tempus gloriae in menteagitur.DequoPsalmista: « Quiacogitatio,

meee nondum advenit. Veniet autem in judicio, iaquit, hominis confitebitur tibi, et reliquifw cogita-
quando mihi « curvabitiu' omne genu, et confitebi- tionum diem festum agent tibi {Ps. lxxv, 11). » Sic
tur omnis lingua (Isa. xlv, 24). » Tempus au- igitur age diem festum, si ad tuam festivitatem vis
tem vestrum semper est paratum, qno et mundi B venire. Noli hoc agere in manifesto, neque ut ab
lande, hominumque favore, et vana gloria decipia- horainibusvidearis.Quienimhocagunt.receperunt
mini (1173). Nonpotest 7nu)idus odisse vos. Meau- mercedem suam. Nonne audis quia ipse Dominus
tem odit.quiaegotestimonium perhibeo de illo,quia noninmanifesto, sedquasi inocculto venit ad diem
operaejus mala sunt. Qnid est enim,quod ait: Non festum? Venit eaim Dominus in occulto ad diem
potest mundusodisse i'Os, cum ipsos mundi amatores, festum, quia quamvis toto illa festivitas in ejus
qui per ipsos signiiicantur, tam multa per odium honore, et gloria agebatur, ipse tamen a paucis,
inter se bella, Utes et contentiones habere videa- vel a nullis ibi intelligebatur. Erat igitur in die
mus ? Quod igitur ait Non potest mundus odisse vos,
: festo, sed occultus. Miseri Judesi, in quorum festivi-

tale est, ac si diceret Non potest mundus odisse

: tatibus semper Christus manet occultus. Hoc enim
mores vestros, opera vestra, et malitiam vestram. significabatIsaac,quiJacob{iIiumsuumbenedicebat,
Si enim odisset, non fecisset, ac per hoc de hoc eteum noncognoscebat.7wrfceie?'^o quairebanteum
mundo mundus non esset. Me autem odit, quia ego in die festo, et dicebant Ubi est ille ? Usque hodie
:

testimonium perhibeo de illo, quia opera ejus mala namque in omni Sabbato, et in omni sua festivitate
sunt. Hcec est enim maxima, et principalis causa legunt Judaei, et quaerunt Jesum. Non tamen iuve-
cur omnes iniqui et ipsum Christum, el membra C niunt. quia non bene quaerunt. Quaeruntenim cura
Christi odio habent. Hinc quod tyranni, sacri-
est, invidia et murmuratione. Unde et subditur Et :

legi, adulteri, et perjuri, omnesque facinorosi in murmur multum erat de eo in turbd. Quidam enim
Eoclesiam insurgunt. Vos ascendite ad diem festum dicebant quia bonus est. Alii autem dicebant: Non,
hunc. Ego enim non ascendo ad diem festum istum, sed seducit turbas. Quid igitur mirum, si de viris
quia meum iempus nondum impletum est. Vos, sanctiset religiosis iniqui homines aliquando male
inquit, qui hominum laudem quaeritis, qui po- loquuntur, cum de
ipso Dei Filio talia loquerentur ?
puli favorem concupiscitis, qui mundi gloriam Nemo tamen palam loquebatur de ilio, propter me-
desideratis, vos ascendite ad diem festum /um/MrfajorMm.Iidemigituripsi.quibouumeumes-
241 bunc, ubi non misericordia, non Dei gratia, se dicebant, palam hoc dicere non audebant, quia
non peccatorum remissio, sed laus sola, et inanis magis homines quam Deum timebant.
gloria quaeritur. Ego enim, qui talibus non dele- XXI. Jam aulem diefesto mediante,ascendit Jesus
ctor, qui huj usmodi gloriam non appeto, non ascen- in templum, et docebat. Et mirabantur Judaei dicen-

(H72) Cyrillus ad h. I. pag. 397: « Cumnondum r^ (1174) Aliut sensit, et totum hunc locum aliter
in sancla carne inhabitare Deum Verbum agnosce- explicavit Chrysost. hom. 48 in Joan., n. 2 « Cur :

rentqiii crediti sunt fratres Salvatoris... anguste ergo ascendit, cum dixisset Non ascendam ? Non
:

adhuc de eo sentiunt... quippe qui nihil amplius dixit simpliciter Non ascendam sed addit, nunc, id
: ;

uuam reliqui cernebant, et vulgari opinione de ipso e^lvobi^icnm, quiatempusmeum nondum impletum
delusi suspicabantur, et revera ipsura natum ex est. i Propius ad. A. Aug. tract. 20 « Priores fra- :

patre Joseph existimabant. » tres ascenderunt, et non tunc ascendit ille, quando
(1173) Ita etiam explicat hunc locum Aug. tract. illi putabant, et volebant; utetiam hocimpleretur,

28 in Joan. Aliter explicat Chrysost. honi. 48, n. 2. quod ait, non ad hunc, id est ad quem vos vultis,
« Tempusmeum nondum advenit, estcruciset mor- iil priinum etsecundum diem. Ascendit uutem postea,
tis. Ciir me ante tempusoccidereproperatis? Tem- ut Evangelium loqiiitur, mediato die fesla; id est
pusautem vestrwn semperparatum est : hoc est Vos : cum jam illius diei festi lot dies praeteriissent, quot
semper cum illis versemini, nunquam
Judfei, etsi remansissent. Ipsain enim festivitatem, quantum
occident, utpote eadem sentientes me vero statim ; intelligendum celebrabant. »
est, diebiis pluribiis
occidere lentabunt. Itaque vobissemfjer licet cum Augustinum more suo describit Beda. Vide iterum
illis esse sine periculo mihi vero tunc tempus erit,
: erudiliss. Ceorgium pag. 170, etc, qui diversas
cum crucifigi et mori oportebit. .Nam quod hoc in- hujuslocilectionesaffert, etJoan. Chrysost.aliosque
lelligal, ei sequentibus liquet. A^^on potesl mnndus PP ab heterodoxis criticis vindicat.
odxsse vos, » etc.
 :: ;

507 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 508

tes : Quomodo hic litteras scit, cum non didicerit ? A in vobis. Si quis voluerit voluntatem ejus facere,
Diximus superius (117o) hanc festivitatem septem cognoscet ex doctrina, utrum ex Deo sit, an ego a
diebus celebrari. Quod igitur ait : Jam die festo me ipso loquar {Matth. x, 20). » Soli igitur illi

mediante, tale est ac si diceret : Cum adhuc media hanc doctrinam cognoscere possunt,
inteiligere, et
pars dierum superesset de tota festivitate, ascendit qui Patris voluntatem faciunt. Est autem voluntas
Jesus in templum, et docebat. Mirabantur autem Patris, ut credamus in eum quem ipse misit. Nisi
Judaei eum audientes, quoniam mira ioquendi sua- enimcrediderimus, nonintelligeoius. Uude etlsaias
vitate de lege et prophetis eum scholastice dispu- ait : « Nisi credideritis, non intelligetis {Isa. vn,
tare audiebant, quem nunquam in scholis litteras 9). » Fides igitur nobis est necessaria, ut ad hanc
didicissecognoveranl. Quia enim solum hominem doctrinam pervenire valeamus(1177). Sed quid est,
videbant, nihil nisi hominem eum esse credebant. quod ait Utruin ex Deo sit, an ego a meipso loquar,
:

Sed latebat divinitas omnis hujus doclrina; infor- nisi, utrum secundum divinitatem, an secundum
matrix, atque magistra. Unde et ipse Dominus sub- humanitatemIoquar?Loquiturenim Dominus a se-
inferens ait Mea doctrina non est mea, sed ejus,
: ipso, sed secundum alteram partem sui ipsius, Qui
qui misit me. Sed si sua erat, quomodo sua non a seipso loquilur, gloriam propriam quserit. Qui
erat? Et si sua non erat, quomodo sua erat? Ipse B autem quaerit gloriam ejus, qui misit illum, hic
enim utrumque dicit, et suam, et non suam. Sed verax est, et injustitia in ilio non est. Non gene-
sua erut, quia divinitatis erat et sua non erat, raliter de omnibus, sed speciaUter de seipso, et de
:

quia humanitatis non erat. Sic igitur et sua erat, et Antichristo hoc dicit Jesus (1178). lUe enim non a
sua non erat (1176). Similiter enim et illud inteUi- Spiritu sancto loquetur, sed a semetipso. Ille non
gitur, quod superius aif, quia« descendi de coelo, Dei, sed suam gloriam quaeret, qui « supra omne,
non ut faciam voluntatem meam, sed voluutatem quod dicitur Deus, aut quod colitur, se exaltabit,
ejus qui misit me {Joan vi, 38). » Et quidem unum ita ut in templo Deisedeat, ostendeasse, tanquam
sunt et Pater et Filius. Hoc enim ipse ait « Ego, sit Deus (// Thess. n, 4). » E contrario Christus
:

et Pater unum sumus {Joan. x, 29). » Una igitur Jesus, qui verax est, imo qui veritas est, et in quo
voluntas utriusque.
Si igitur facit voluntatem injustilia est nulla, ubique Palris, qui misit illum
Patris, voiuntatem suam
facit et facit igitur : et non suam gloriam quaerit. Unde ipse ait : « Ze-
voluntatem suam, et non facit voluntatem suara. I us domus tuae comedit ine, et opprobria exprobran-
Facit enim voluntatem suam secundum divini- tium tibi ceciderunt super me (Psal. Lxvni, 10). »

tatem sed non facit voluntatem suam secun-

; Nonne Moyses dedit vobis legem,et nemo ex vobis
dum naturam humanitatis. Dicebat igitur Dominus q facit legem Hoc autem cur dixerit, subjungens
?

Judaeis admirantibus indoctrinaejus:ili/earfocin'na ostendit Quid me qusetntis interficerel Si enim

:

non esl mea : mea doctrina non est hominis ; mea legem fecissent, silegis mandatacustodisseot,nun-
doctrina non est humanas sapieatife. Neque ego ab quaminnocentem et justuminterficere quaesissent.
homine didici eam. Nolite 242 minari. Divinitatis (H79) Responditturba, et dixit : Daemonium habes
est. Intus est magister, qui De quo me taliadocuit. Quiste qugeritinterficere ?Sicenim responditturba,
suo magistroper Isaiamsicait:« Erigitmane,mane sicut sordida et turbata,sicutturbulenta etturbida.
erigitmihi aurem, ut audiam quasi magistrum (Is. Respond.it Jesus,etdixit eis: Unumopus feci,etomnes
I, 4). » Idem igitur ipse et magister, et discipulus miramini. Non eorum resi^ousione aiovetur, noa
est. Magister secundum divinitatem ; discipulus se- conviciis coavicia reddit.Unum, inquit, opus feci,
cundum humanitatem. Planum est taque, quod ait i etomnesmiramini.Uivanuiai quideiu.non quiama-
Mea doctrina non est mea, sed ejus, qui misit me. gnum aliquidfeci, talisenim admiralioboua esset
Talequid etiam discipulisait: « Non enim vos estis, sedquia in Sabbalo feci. Cur ergoet vobis ipsisnon
qui loquimini, sed spiri tus Patris vestri, qui loquitur indignamini, qui in Sabbato circumciditis homi-

(H75) Vid. Comment. in cap. xxni Levit, pag. doctrina Dei. » Egregie et maxirae juxta litteralem
q
166, tom. 1 edit. Rom. S. Brunonis, et Comment. sensum Chrysost. hom 49. n. 1, ita explicat « Ne- :

in Lucam num. xvn, pag. 170. quitiam, iram, invidiam ejicite, necnon odium quod
(1176) Ita ferme proponit hanc quaestionem et contra me sine causa suscepistis.et nihil impediet
solvit Augustin. tract. 29 iu Joan., et lib. i. de quin cognoscalis verbamea vereDeiesse.Nunchaec
Trinit. cap. 3, n. 12 « Quid illic dicemus, ubi ait
: vos tenebrisotrundunt,etrectumapud vosjudiciuin
Mea doctrina non est w?ea? quomodo mea, quomodo pervertunt si haec elnninetis, noniilud paliemini.
;

non mea ? Non enim dixit Kta doctrina non est : Sed nonita locutus est, ne nimis illisperstringeret.»
mea, sed Mea doctrina non est mea. Quam dixit
: (1178) Hoc pariler de Anliohristo explicat Beda.
suam, eamdem dixit non suam. Quomodo istud ve- (1179) Quomodo htec respondeant et nectantur
rum est, nisi secundum aliud suam dixerit, secun- superioribus,explicatfuseChrysost.hom. 49. n. u.
dum aliud non suam? Secundum formam Dei.suara; Beda, ut A. noster, ex eo, ut puto « Ideo enim quse- :

secundum formam servi, non suam » Vid. et hb. n, ritis iuterticere,quianemo exvobisfacitlegem. Nam
c. 2, Ambros. lib. n de Fid., c. 4. si legem fecissetis, in ipsis litleris Christum au:no-
(1177) Aug. Iract. 29 in Joan. « Quis nesciat hoc : sceretis, et pra?sentem non occideretis. » Arbitror
esse facere voIuniatemDei,operari 0}Hisejus,idest, locum hic haberesuperioremexplanationemChry-
quod illi placet ? Ipse aulem Dominus aperte alio sostorai Si legem faceretis, essetis ab odioei in-
:

loco dicit « Hoc est opus Dei, ut credatis in eum

: vidia Iiberi,quae vos impediunt quomiaus Christum
quem ille misit. » Haec in le sit, et intelliges de agnoscatis.
 : :

509 COMMENT. IN JOAN. - PAHS l, CAP. VII. 510

nem?5j curcumcisionemaccipithomoin Sablato, ut A bant : et nesciebaut eum, quia Deum esse ignora-
nonsolvaturlexMoysi,mihiindignamiiii,quiatotum bant (1181).Sciobantquoque eum essede Nazareth,
hominem sanumfeciin Sabbato ? ProptereaMoyses sed non sciebanl eum esse de Patre. Dicat igitur :

dedit vobis circKwmione//j,videlicetutvosab inlir- Et mescitis,et unde simscitis, eta meipso nonveni,
mitate sanaret.xVo/j quiaex Moyse est circurncisio, sicut ille, de quo supra dixit « Alius vouiet in no- :

I sedex Patribus. Priusenim quam decircumcisioiie mine suo, et illum accipietis. Sed est verus, qui
aliquid diceret Moyses, circumcisi sual Abraham, misit me {Joan. v, 43), » Pater verus, igitur et

Isaac et Jacob, et mulli alii. Omni ergo die tieri ego. « Ego enim, et Pater unum suraus {Joan. x,
licet quidquid ad saiutem Et idcirco in pertinel. 29). » Quem vos nescilis. Ego scio ewn. Et si di-

Sabbato circumciditis hominem lujustumest igitur . xero, quia nescio eum, ero similis vobis, mendax.
ut mihi iudignemini, quia tolum hominem sauum Ego enim eum scio, quia ab ipso sum, el ipsememi-
feci in Sabbato. Si enim mihi non licet, non vobis sit. Abipso enim est, quia Deus de Doo,lumen de

licet. Licet autem. Si enim non licuisset, Moyses lumine, ejusdem cum Patre substantiae est. Pater
non dixisset. Praecepit enim Moyses ut octavo die enim de nuUo Filius ex Patre Spiritus sanctus ; ;

circumcidatur infantulus, sive ipsum Sabbatum, ab utroque procodit.Quid est autem quod ait .qui
sive alius quilibet dies occurrat. Nolite judicare ^ misit me, nisi i\\\\ mehominem fieri,et carnemsus-
secundumfaciem,sedjustumjudiciumjudicate;aiut cipere voluit ? Haec autem operatio, totius Trinita-
simul mecura Moysem reprehendile, aut mequoque tis, et non Patris solummodo est. Notandum igilur

simul cum Moyse juslihcate. Ambo enim idem faci- quomodo ubiquePatrem honorat, atque glorificat.
mus.AmboinSabbato salutemoperamur.Sed illum Qugerebani ergoeum apprehendere,et nemomisii in
non reprehenditis, quia timetis. Hoc etenim estse- illum manus, quianondum venerat horaejus:illa.
c\ind\ivn{aiciem iadlcdive {[180). Dicebantergoquidam videlicet, qua tradendus, comprehendendus erat,
\ex Jerosolymis : Nonne hicest,quem quserunt inter et crucifigendus. Haec autem hora, nisi eo volente,

\ficere'i Ecce palam loquitur, etnihil eidicunt.Nun- venire non poterat. Potestatem enim habebat,sicut
\quidvere cognoverunt 243 pi'incipes, quia hicest ipse ait, ponendianimam suam,etiterumsumendi
\Christus2 Sed hunc scimus unde sit. Christusautem eam (/oan. x, 18). De turba autem mulli credide-
icum venerit, nemoscit unde sit.Uoc autemtaleest, runt in eum. Hoc enim est quod ipse alibi ait
ac si dicerent Decepti sunt principes nostri, si
: « Contiteor tibi, Domine, Pater coeli et terra;, quia

Christum hunc esse putant,cujus nos et nativitatis abscondistihaeca sapientibus,et prudentibus,etre-

[locum parentescognovimus. Quod enimdicunt
et velasti ea parvulis {Matth. xi, 25). » Et dicebant :

Christus autem cum venerit, nemoscit, unde sit,ex r. Christus cum venerit, numquid plura signa faciet,
eo loco hoc testimoniura sumpsisse videnlur, ubi quamquaehicfacitlO^Wmumd.vguva.enium, ethuic
dicitur « Generationem ejus quis enarabit? {Isa.
: assertioni valde idoneum.Sic enimetipse Dominus
iiin,8). » Sciebant tamenJud8ei,inBethlehem Juda ait :« Opera, quae ego facio in nomine Patris mei,

Christum Dorainum nasciturum esse, secundum il- ipsa testimonium perhibent de me {Joan. v, 36).
lud :« Et lu, Bethlehem, terra Juda, nonerismini- X.\II. Audierunt Phnrisaei turbam murmuran-

ma in principibus Juda ex te enim exiet Dux, qui

; tem de miserunt pnncipes, et Pharisaei
illo, et

iregatpopiilum meumUra.e\ (Matth. n, 6).» Clama- ministros, ut apprehenderent eum, Dixit ergo eis
bal ergo docens in templo Jesus, dicens : Et mesci- Jesus : Adhuc modicum tempus vobiscum sum, et
tis, et unde sim scitis et a me ipso non veni,sed est
: vado ad eum qui misitme. In vanum, inquit, labo-

verus, qui misitme, quem vos nescitis. Quid autem ratis et vos, et principes|vestri. Ad hoc missi estis,
his verbis aliquid significatur. nisi quiaet me sci- etad hoc venistis, ut me apprehendatis. Hocautem
tis, et me nescitis ? Cum enim unum sit et Pater,et non investra,sedin meaestpotestate (I182).Ac/^mc
Filius ;
qui Patrem nescit, et Filium nescit. Scie- modicum tempus vobiscum sum. Exspectate dum
bant igitur eum, quia hominem eum esse crede- tempus adveniat, ut suo ordine omnia com lean-

D
(H80) Itaferme Chrysostomus « Quid est se- : sideremus Scripturas, invenimus,fratres,quomodo
cundum faciem ? Ne, quia Moyses in majore apud sauctae Scripturaedixerunt de Chrislo,quoniam Na-
vos exisliraatione, a personarum dignilate cal- zaraeusvocahitur.Ei-gopraedixerunt uudesit.Rursus
culum feratis, sed a rerum natura. Illud namque si locum nativitatis ejus qua^ramus, tanquam inde
estjuste judicare. « Necaliter Aug. qui hic et de sit, ubi natus est; nec hoc latebat Judaeos, propter
agon. Christ. legil» Nolite judicare personaliter :» Scripturas, quae ista praedixerant, etc Unde nata
Lucifer.Calarit. 1. ii, pro Ath. « Nolite judicare se- est ista opinio apud Judaeos, quam modo audivi-
cundum personara » Graec. y.aroi/iv, qui eliam
; mus... nisi quia ulriimque pr?edicaverant, et prae-
subdil, quod Beda exscripsit « Hoc vitium, fra- : nuntiaverant Scriplurai ? Sccundum hominem prae-
tres.quod Dominus nolavithoc loco,evadereinhoc dixerant Scripturee unde esset secundum Deum :

sseculo. magni lahorisest: nonpersonaliter judica- latebat impios, et quaerebat pios... quia hanc illis
re, sed reclum judiciumjudicare.» Vid. S. Beruar- opinionem generaverat, qiiod per Isaiam dictum
dum serm. 5. in Quadrag., et epist. 247. est : « Generalionemautem ejusquisenarrabit?»Ita
(H81) Ex Augusl. et Beda mutuatus haec vide- ferme et Cyrillus, pagr. 446.
tur A. Aug. tract. 31 « Hcec opinio apud Judacos
: (1182) Aug, tract. 31, et Beda ad h. I. Nondum
unde nala fuent, quod Chri^lus cum venerit, nemo venerat hora ejus ; hoc est, quia nolebat. Ita et Cy-
scit, unde sit (uon enim inaniter nata est), si con- rillus, pag. 4al.
511 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 512

tur. Cito non diatiusvobiscum mo- A qualiscunque, sed viva aqua(H84). Hac autem
vos relinquam :

rabor. Prope est utad eum revertar, qui misit me. aqua plenus est, qui in Christum credit. Hac apO'
Quaeretism.e,etnoninvenielis ,etubi sum ego,vosnon stoli abundabant. Hujus flumina de eorum venlre

potestis venire. Quaerebant enim Judaei Jesum, et fluebant. Vide modo, quam magnum fluraen de
malequaerebant, etquiamale quaerebant, non inve- istius, qui hic loquitur, pectore fliiit.Cujus « flumi-
niebant. Quaerunt enim adhuc, et non inveniunt. nisimpetus laetificat civitatem Dei {Psal. xlv, 5). »
Scripturaslegunt, etnon intelligunt. Ibi qiiaerunt Je- Omnia igitur flumina, omnia sanctarum Scriptura-
sum,sedquiacarnaliterqu9erunt, noninveniunt.Vis rum volumina ex hac aqua fluunt. Sed cur diiit,
invenire Jesum ? Vade ad templum, vade ad Eccle- quem accepturi erant,e,\.nond'i\\\.,quem acceperant
siam ;ibisedetinmedio doctorum,in conventuepi- credentes in cum ? Vis audire cur ? Quoniam non-
scoporum el presbyterorum. Sed quid est, quod dum erat Spiritusdatus,quiaJesus tiondum fuerat
ait Ubi ego sum,vos nonpotestisveinre'? Ubienim
: glorificatus. Pos\. Christi namque gloriQcationem et
tunc erat Jesus ? Nonne inter eos ? Quomodo ego ascensionem visibiliterinlinguisignis Spiritussan-
venire non poterant, ubi ipse erat ? Erat enim in ctus apostolis datus est. Quod nunquamautea fa-
ccbIIs Jesus secundum divinitatera (H83), quo uti- ctum est. Unde et Salvator noster eisdem suis di-
quevenire non possunt, quicunqueineum credere g scipulis dicebat « Nisi ego abiero, Paraclitus non :

noluni. Dixerunt ergo Judaeiad semetipsos : Quo hic veniet ad vos si autem abiero, mittameum advos :

iturus est, quia non inveniemus eum Nunquid in (118o)(/oan.vn,7).))0portebatigiturpriusglorificari

'^.

dispersionem genliumiturusest, et docturus gentesl Jesum,ut Spiritus sanctus daretur credentibus.£?j;

Quis est ^J^^hic sei^mo, quem dixii : Quaeretisme, illa ergoturba cum audissent hossermones ejus,di-
et non invenietis,et ubiegosum,vosnon potestisve- cebant.: Bicest vere propheta.Aliidicebant Hicest :

nire ? Non possuat Judaei verba Christi intelligere, Christus El iUi, elillibene dicebant.Sedmeliusilli,
quia « homo non percipit ea quae Dei sunt
animalis qui dicebant eum esse Christum ; et ideo melius
{TCor. II, 14). Putant eum ad gentilem populum
)) quia plusquam prophetam cum esse credebant.^Mi-
corporaIiterpergereveIIe,quasi illuc eum sequinon dam autem dicebant : Nunquid a Galilxa Christus
potuissent, si illuc ireDominus voluisset./n novis- venit^? NonneScriptura dicit,quia exsemine David,
simoautem die magno festivitatis slabatJesus,et cla- et de Bethlehem- castello ubieratDavid,venitChri-
,

mabat dicens : Si quis sitit, veniat ad me, et bibat. siws ?Vides ergoquam necessariumfuit ut Christus
Quic7'editinme,sicut dicit Scriptura,flumina deven- nascereturin Bethlehem. Puto enimistosignorasse
tre ejus fluent aquae vivse. Invitat eos Dorainus ad Salvatorem nostrum Bethlehem natum fuis-
in
bibendum, quia fons est. De quo psalmista ad Do- se (1186). Dissensio igitur facta est in turbapropter
minum Quoniam apud te est fons vitae, et in
: « eum. Hoc est enim quod Dominus ail « Nolite :

lumine tuovidebimus lumen {Psal.xxxv, iO).y> Invi- putare, quia veni pacem mittere in terram. Non
tat utique,sedsitientep,et bibereet credere cupien- veni pacem mittere, sed gladium {Matth. x, 34). »
tes.Quod autem ait : Fiumina de ventre ejus ftuent Quidamautem ex ipsisvolebantapprehendereeum;
aqu3e vivse, evangelista exposuit dicens : Hoc aulem sed nemo misil super illum manus. Volebant illi
dixit de Spiritu, quem accepturi erant credentesin apprehendere cum, sed ille nolebat, et quia nole-
eum. Viva igitur aqua, Spiritus sanctus. Hacenim bat, nemo misil super illum manus. « Oblatusest,
aqua et lavamur et vivificamur.Proxima sibi sunt igitur, quia ipse vokiit {Isa. lui, 7). )) Uude ipse
Spiritus et aqua. Unde et « Spiritus Dei ferebatur quoqueait « Nemo tollit ame animam meam, sed
:

super aquas (Gen. i, 2). » Hoc est etiam, quoddici- ego pono eam, et iterum sumo eam (Joan. x, 46). ))

tur « Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu

: Venerunt ergo miniitri ad pontiflces,etPharis3eos,
sancto, non intrabit in regnum {Joan. m, 5). » Me- et dixerunt eis. Cur non adduxistis eum ? Respon-

rito igitur Spiritus sanctus aqua vocatur, et non derunt ministri : Nunquam sic locutus est homo.

(1183) Augustin. ib. « Erat Christus secundum : operatur. Spiritus enim gratia cum in animam in-
visibilem carnem in terra, secundum invisibilem D gressa et stabilitafuerit, pkisquam fons quivis sca-
majestatem in coelo et in terra ideo ait Ubi ego : : turil, neque cessat, vel evacuatur, neque desinit. »
sum, vos non poteslis venire nec dixit :Nonpote- : Cur aquae nomine utatur hoc loco Christus,quaerit
ritis. » et explicat Cyrillus, pag. 468.
(1184) Hieron. ad c. xiv Zachariae aquam inter- (1185) Ila solverat hanc quaesUonem Aug. tract.
pretatus doctrinam, eorum opinionem refert, qui 52 in Joan.:« Noneuira sine Spiritu S. futuraprae-
hoc explicant de baptismo. Hanc interpretationem nuntiaverunt prophetae, elc. Sed Spiritus 7iondum
rejicit Aug. lib. ii contr. Crescon. c. 13, quod istius- erat datus, id est illa abundautia gratiae spiritalis,
modi aquam«etbonietmali haberepossunt,qiiam- qua congregati linguis omuium loquerentur;ac si
vis sine illa boni salvi fieri non possunt quaj : inlinguis omuium gentiura futura praenuntiarelur
quamvisEccIesiae sit, tamenetiam foras profluit. o Ecclesia. » Eadem fusius lib. iv de Trin.,c. 20, et
Quare c. 14, interpretationem eam assignat, quam qu. 62 lib. lxxxiii, QQ.
A. noster secutus est: « Non ergo hanc aquara,sed (1186) Cyrill. p. 477 t Errabat Judaeorum siue
:

aquae nomine,invisibile Dei donum.sanctum Spiri- duclore opinio propter solam Narareth in Galilaea
tum commendabat, dicens : Si quis sitit, veniat et sitam,ubi Christuseducatns perhibebatur...Miuime
bibat : sicut evidenier EvangeUsta testatur, adjun- gnari eum gentium esse in Rethlehem JudajaeexS.
gens Hoc autem dicebat deSpiritu, » etc. Chrysost.
: Virgine, quae erat ex semine David. »
hom. 51, n. 1 :« Vivam vocat eam, quae semper
 .

513 COMMENT. IN JOAN. - PARS I, CAP. VII. 514

sicut hic homo. Ac sidicerent Uliuam et vos pree- A Scribee, et Pharisaei, qui semper ei insidiantes ini-
:

senles fuissetis Utinam etvos ejtis verba audivis-

! quoodio eumpersequebantur,(T190)arfrf«fj/nimM-
setis INunquam fortasseulteriiisadversus euiu ali- liere77i quaindam in adulterio deprehensai^i, el sta-

quidageretis. Nunquain enim siciocutus est homo, tuunt ea77i m 7nedio, et dicunl ei : Magister, hsec
sicut hic homo, qui magis videtur esse, quam homo. 77iulier 7nodo dep7'ehensa est in adultej-io. In lege

Ipseenim est Deusethomo. Respnnderunt ergoeis autenima7idavit Moijses hujus7nodilapidare.Tue7'go

Pharisaei : Nunquid el vos seducli eslis Seducli quid dicis ? Sciebant enim eum misericordem et
"?

utique, sed bene. Bene enim seducuntur, qui de pium esse. Unde potius eum ad misericordiam, et
malo ad bonum ducuntur. Alilli: Nunquid aliquis pielatem, quam ad legis verbaattendere sperabant.
ex principibus credidit in eum, aut ex Phajisaeis Quod si fecisset, illico eum de legis transgressione
'?

Sed turba hxc, qux 7ion novit legem ,maledictisunt accusare volebant (1191). Unde et subditur :

Non enim isti maledicli sunt, sed vos potius male- Haec autem diceba^it tenta^iles, ut possent accusare
dicti estis, qui 245 '" ^•^"^^ credere noluistis, per eum. Jesusaute77i incli7iansse deorsu77i digito scribe-
quem a legis maledictioue solvi debuistis (1187). bat in te7'ra . Cumautem pej-severarent inte^-rogantes
Excaecanlur igitur sapientes : illuminanlurinsipien- eum, erexit se, et dixit eis : Qui sine peccato est ve-
tes, sicut ipse Dominus ait [Joan. ii, 39) « In ju- B st7'um p7'i7niisi7i illam lapide^n 77iittat. Quod enim
:

diciumego veniin huncmunduin,utqiiinon vident, Jesus digito sciibebal in terra, tale erat, ac si dice-
videant, et qui vident,c£eci hant. » Dicit Nicodemus ret Vos legis mihi teslimonia affertis, vel legis
:

ad eos, ille, qui venit ad eum nocte, qui unus eratex verba mihi narratis, qui legem ipsam non intelligi-
ipsis : Nu7iquid lex nost7'ajudicat hominetn, ?iisiau- tis. Hic est ille digitus, qui eam scripsit. Hoc digito

die7'itabipsoprius, etcognove7'il quid f aciatl Neino illae tabulae exaratae sunl, de quibus dicitur: « De-
enim secundumlegemdamnatur, nisi a seipso con- scendit Moyses de monte ferens duas tabulas lapi-
fessiis, vel ab aliis convictus (H88). Responderunt deas in manibus suis, scriptas ulrasque digito Dei
et dixerunt ei Nunquid et tu GalHxus es ? Scrutare,
: [Exod. XXXI), 15). )) Ego igiturlegem composui, et
et vide, quia propheta a Galilxa non surgit. Hoc vos legis exemplis me irretire nitimini ? Stulti estis,
igitur de Christo intelligunt, quem inBethlehem, et si meis argumentis me capere, et superare spera-

non alibi,prophelae praedixeruntnasciturum.E^^re- tis. enim lexmulierem ejusmodi lapidare,

Praecipit
versi sunt U7iusquisque in domum st^am, valdedolen- sed non sicul vos intelligitis, neque a talibus quales
tes, quia facere non potuerunt voluntatem suam. vos estis (1192). Ego enim sum finis legis. In me
XXIII. Jesus autem perrexit in montem Olive- legis littera completa est. Ecce nova facio omnia.
ti, et diluculo iterum venit in templum,
om- „ SpirituaIiterintelligantur,quaehaotenus adlitteram
et

7iis populus ve7iit ad eum, et intelligebautur. Qui igitur sine peccato est,primus
sede^is docebat eos.
Quod enim Jesus in montem Oliveti ire, et orare, et in illam lapidem mitlat. Quisenim sine peccato ?
pernoctare solebat, sanctam Ecclesiam, olivarum « Si enim dixerimusquia peccatum non habemus,

arboribus consitam se diligere, semperque inhabi- nos ipsos seducimus, et veritas in nobis non est
tare significabat. Dehisenimolivisilleerat,quidice- [Joan.i, 8). Potest enim aliquis sine crimiueesse ; ))

bal « Ego autem sicut oliva fructifera in domo

: sed sine peccato quis erit (1193) ? Peccatum igitur
Dei, sperabo in misericordia Dei mei in aeternum, et in hoc loco pro crimine ponitur. Alioquin impossi-
in saeculum saeculi {Psal. u, 10). » Tales ohvae bilia juberet Jesus. Et Apostolus quidem tales ad
sunl, quicunque pacem et misericordiam dili- episcopatum 246 6l'gi praecipit, qui sine crimine
gunt (1 189). Sed cum iterum Jesus veniret in tem- sint. Isti igitur sunt, qui in hujusmodi mulierem
plum, et sedens docerel populum, ecce inimici ejus primi lapidem mittere debent. Dicendum est ita-

(1 187) « Quomodo maledicti sunt Veraxputatur, mansuelus videtur de justi-

? ait Chrysost. ipsos : ;

hom. 52, n. i Vos, qui legem

: uon quaerendacalumnia est. Offeramus ei mulie-
servatis, male- tia illi

dicti estis. » Et praeclare Cyrillus pag. 481 « Hoc reminadulteriodeprehensam ;dicamus,quiddeilla

:

familiare est iis qui non possunt quaesitis satisfa- D inlege prajceptum sit. Si eamjusseritlapidari, man-
cere, inquisitores iracunde repellere. Maledictos sueludinem nonhabebit si eam dimitti censuerit, ;

vero existimant eos qui credunt cum de se ipsis justitiam non tenebit. Ut autem mansuetudinem,
;

multo justius id dicerent. » inqaiunt, non pcrdat, in quajam populis amabilis

(1188) Vid. Chrysostomum, et Cyrillum I. all. factus est, sine dubio eam dimitti debere, dicturus
(1189) « .Mons quippeOIiveti (ait hic Beda) siibli- est. Ilinc nos invenimus accusandi occasionem. »
mitatemDominicaepietatisetmisericordiaedesignal, Vid. Ambr. GI. 1, ep. 25 et 26.
quia et Graece uio^ misericordia, et tno-j oleum vo- (119'2) Id. August. ibid. «Oresponsio sapientiae : !

catur, et ipsa unctio olei fessis ac dolentibus mem- quomodo eosintromisil in se?foris enimcalumnia-
bris solet atferre levamen. » bantur, seipsos intrinsecus non perscrutabantur..
(H90)Galvinus primus, postea VVestenius, notis- Audistis, Judaei, audislis, Pharisaei, audistis, legis
simi hffiretici, ausi sunt hanc historiam ab Joan. doctores, legis custodem, sed nondum intellexistis
evangel.revelatamdesuppositioneadnotare.Oppor- legislatorem. Quid V()bisaliudsignificat,ciimdigito
tune his occurrit, eorumque cavillationes et levita- scribit in terra ? Digito enim Dei lex scripta est...
tes asserit, et victrici manu
confutat idem clariss. impleatur lex, lapidetur adultera sed nunquid in :

Georgius in illiistralione memorati fragmenti Joan. punienda lex implenda est a puniendis
illa )) etc. V.
cap. 8, pag. 184 et seqq. Ambros. lib. ui de S[). S., c. 2.
(1191) Aug. tract. 33 « Dixerunt apud semet-
: (1193) Distinguit haic quoque Augustin. tract. 4
515 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSlS 516

que.quid mulier adultera.et quid lapides isti signi- A Jesus, et mulier in medio stans. Cur exibant ? Quia
ficent. Estenina mulier adulteraomnis anitnahaere- omnes se peccatoresesse sciebant. Ille autera solus
tica praevitate corrupta. Haec autem tunc lapidatur, remansit,quiasoluserat sine peccato (li9o). Adhuc
quando ad episcoporum et sacerdotum concilium mulier timebat, adhuc mulier in medio stabat. Hinc
ducta, de sua iniquitate convicla a toto concilio
et misericordiam, et indejudicium exspectabat. Quid
excommunicatur. Sed primus in illam lapidem mit- estenim in medio, nisi inter misericordiam et judi-
tit ille, per quem episcopum
qui sine peccato est ;
cium ? Bene igitur Psalmista ait « Misericordiam :

intelligimus,quem Apostolussinecrimine esseprae- etjuJiciura cantabolibi, Domine» {Ps.c, \).Erigens

cipit. Deinde autem quicunque illi sunt, quiexcom- autem se Jesus d.ixil ei : Mulier, ubi sunt, qui te

municationem confirmant, omnes in illam lapidera accusabantl Nemotecondemnavit^ Quasdixit:Nemo,

mittunt. Hoc igitur significavit Moyses, quando Domine. Non ergo condemnavit eam Jesus in eo
mulierem adulteram lapidare praecepit. Hoc etDo- quod ait : Qui sine peccato est, primus in eam lapi-
minus exposuit, quando eum,qui sine peccato esset, dem mittat. Si enim eam condemnasset,nequaquam
primum mittere in illam lapidem jussit. Sed hoc ei dixisset Nemo te condemnavit. Dixit autem ei
:

Judaeinon intelligebant, et quid contradicerentnon Jesus : ISec ego te condemnnbo. Noli timere. Esto
habebant. Sic enim suum sermonem temperavit Je- secura.Crede tantummodo Non abji- consihis meis.
sus, ut legi non contradiceret, et pietatem non ciopeccatores,poenitentes suscipio.Yarfe, eiamp^ms
amitteret (i [Qi^.Audientes autem, unuspost unum nolipeccare. Sic igitur iiberataest misera, jubente
exibant, incipientes a senioribus, et remansit solus misericordia.

PARS SECUNDA.

fi^^J XXIV .[Cf^p.\l\l.]Ite7'umigitur locutuseslJe- telligendum de tenebris noctis,sed potius de tenebris

sus dicens : Egosum lux mundi. Qui sequiturme,non ignorantiae. Christns enim et sapientia, et veritas

amhulal in tenebris,sedhabebit lumen vitae. —Egosum est, Ubi autem sapientia, et veritas, ibi error, et

ZMa;mMnrfi.Egosumillalux,quaeilluminatomnemho- ignorantia esse non potest. Non ambulat igitur in

minemvenienteminhuncmundum.Egosumillalui, tenebris ignorantiae et erroris, qui Christum sequi-
quae soli splendorem,oculis visum et menfi tribuitin- tur. In his autem tenebris totus mundus sedebat,

tellectum.Permesolsplendet,oculivident,etanima quando lux mundi Christus apparuit. Unde scriptum

intelligit. Ego igitur sum vera lux, per quem iilu- est : « Populus qui sedebat in tenebris, vidit lucem
minantur cuncta, et sine quo tenebrescunt omnia. magnam{Matth. iv, 16). » Dicat igilur Salvatorno-
Hac luce illuminantur caeci, resurgunt mortui, et ad ster : Qui sequitur me, non ambulat in tenebris, sed
videndum Deum mentis oculi aperiuntur. Merito habebit lumen vitx. Sequi autem, imitari est. At
itaque, hac luce abeunte, « tenebrae factae suntin vero lumen vitae illud est, quod vitam parat aeter-

universa terra {Luc. xxiii, 44). » Qui sequitur me, nam. Per quod nimirum doctrinam fidei et cogni-
non ambulat in tenebris. In quibus tenebris ? Sunt tionem veritatis intelligimus. Dixerunt ergo Phari-
enim teuebrae noctis : suntet tenebrae ignorantiae, s3ei:Tudeteipso testimonium perhibes ;testimonium
et erroris (1196). Si enim de noclis tenebris intelli- tuum non est verum. Miseri Pharisaei, qui testimo-
gamus,nemo innocte sequiturlucem. Qui verohanc nium veritatis verum non esse dicunt. Veritas enira
lucem non sequitur, non est Ghristianus. Nunquid mentiri non potest. Sed fortasse hocideo dicebant,
igitur innocte Christiani non sumus,quia in nocte quia scriptum est (1 197): Laudet te os alienum,etnon
ambulamus in tenebris, et nemo, qui Christum se- D fwwm-Nonenimadlaudemsui,nequepro vanaglo-
quitur, ambulat in tenebris ?Non est igitur hoc in- ria talia Dominusloquebatur, sed ut eos instruerel

in Joan. n. 3, ad
« Si ergo i'OS Filius liberave-
illud : quorum judiciohaec posset occidi. »
rit, vere Liberi eritis, scribens Prima libertas est : (1195) August., tract. 33 « Relicti sunt duo, :

carere criminibus...Quemlibet valde justum discu- miseria et misericordia... Illi ergo atlendentes se,
tias in hacvita; quamvis jamsit dignusjusti voca- et abscessu ipso confessi de se, reliquerant mulie-
bulo, non est tamen sine peccato. Audi ipsum S. rem cum grandi peccato ei qui erat sine pec-
Jo.... Si dixerimus, etc
: Sed plane multi justi calo. »
sunt sine querela, non intelligitur sine crimine : (1196)Aug. tract. 35, n. 1 ;« Tenebrae metuendae
nuUa enim (juerela justa est de his in rebus huma- sunt morum, non oculorum et si oculorum non ;

nis, qui non habent crimen. Crimen autem est pec- exteriorum, sed interiorum, unde discernitur non
catum grave, accusatione etdamnatione dignissi- albumet nigrum, sed justumei injustum. » Vid. in
mum. » Ps. XXXIV, n. 9, Chrysost. hom. 52, n. 2, « tenebras
(H94) Aug., epist. 154, cap. 4, n. 9 « Ita nec : spirituales dicit hoc est, non manet in errore. »
:

legem improbavit, quae hujusmodi ream jussit oc- (1197) Proverb. xxvii, 2. Vide dicta ad cap. v.
cidi, et illos tenendo, ad misericordiam revocavit, Joan. et Cyrillum hic pag. 488, et Aug. tract. 36.

\
 :

.17 COMMRNT. IN JOAN. PaRS 11, CAP. VIII. 518

qiiid credere debuissent. Unde et ipse ait Siego A rum sit. Alioquiu injuste damnati sunt illiduose-
:

ylonfico rneipsum, gloria mea nihilest. Sequitur. nes quos Dauiel occidere jussit. Quid igitur ? Men-
El si egotestimoniion perhibeoiiemeipso,vernmest titurlex,qu8eduorumhominuratesiimoniumverum
teslimoniummeum. Unde hoc"? Quiascioundevenio esse dicit? Absit Si enim tales iuerint lestes,qua-
!

et quo vado. .Mirabilis argiuuentatio. Ideo ergo ve- les leges, et canones quferunt, duorum hominus

rum est lestimonium tuum, Domine.quia scisunde testimonium verumest (1200). Quod si spiritualiter
venis et quo vadis ? Dic igitur nobis unde veuis et intelligatur, per duos homines duorum testaraento-
quovadis.it Exivi, inquit, a Patre, etveniin raun- rura viri catholici significantur, quorum utique tes-
dum; iteruni relinquomundum, et vadoad Patrera timoniura verum est. Si vero duorum hominum
(Joan. XVI, 28). u Si euim a Patre existi, et testimonium verumest, quis contradicere audeat,
ad Pa-
trem vadis, Filius Dei es. Si Filius Dei es, mentiri quod Pater testatur et Filius ?Hoc est enim, quod
non potes. Verumigituresttestimonium tuum,quia ait « Ego sum,qui festiinonium perhibeo de me
:

scis uude venis et quo vadis, id est, quia Filius ipso, et testimonium perhibet de me, quod misit me,
Dei es (1198). Vos autem nescitis unde venio et quo Pater {Matth. xvii, o). » Perhibet Pater de Filio
vado. Cur nescitis ? Quia non creditis me esse Fi- testimonium, ubi ait « Ilic est Filius meus dile- :

iium Dei. IUi enim soli hoc sciunt, qui Dei Filium g ctus,in quomihi bene complacui (x\fa<^/i. xi, 27).»
me esse credunt. Scimus igitur nos, quia a Patre Dicebant ergo ei : Ubi est Pater tuus ? Respondit
exivit, et ad Patrem vadit. Qualiler tamen a Patre Jesus Neque scitis me,nequePatremmeum.De Pa-
'

exivit, etqualiler ad Patrem ivit, nescimus. Quo- tre, inquit,meinterrogatis, quasi jam mei uotitiam

modo enim vadit, vel venit, qui ubique est ? Qui habeatis. Prius me, quem videtis, agnoscite, et sic
enim vadit, illuc vadit, ubi non est. Aut quomodo postea, si potestis, ad Patris notitiam pervenite. Ne-
exit a Patre, et vadit ad Patrem, quisemper estin mo enim novit Patrem,nisi Filius,etcui voluerit Fi-
Patre, et in quo semper est Pater ? Hoc enim ipse lius revelare. Simesciretis,forsitan et Patrem meum
ait :" Kgo sum in Patre, et Pater in me est [Joan. sciretis. Quod enim forsilan dicit, non dubitando,

I, 38). » Vos secundum carnemjudicatis ; egonon sed increpando dicit (1201). Malus enim servus
judico quemquam. Quid estergo, quod alibi dicit dominum suumnon cognoscit, nisieum iratum vi-
« Pater nonjudicat quemquam, sed omne judicium deat. Verum est igitur, quod dicitur « Cognosce- :

dedit Filio {ib. v, 22), » si Filiusquoque non judi- tur Dominus judicia faciens {Psalm. ix, 17). Sic
cat quemquara ? Judicat igitur Filius, sed non sicut enim protervo discipulo magister dicere solet Si :

Pharisaei :non secundum carnem (1199). Unde et ea quse tibi parantur scires, tu forsitan legeres.
suhdHur Et sijudicoegojudiciummeumverum est.
: Hsecverbaloculus est Jesus ingazophylacio, docens
Unde hoc ? Quiasolus non sum,sedego,etqui misil mfempZo. Reponaraus igitur hfec verbaingazophy-
me, Pater. Eademargumenlatione judicium suum lacio pectorisnostri. Serveraus hunc thesaurura in
verum esseprobat, quiatestimonium suumverum secretario cordis nostri, quatenus cum Apostolo
esse probavit, Videlicet,quiaDeiFilius est. Ideo,in- dicere possimus a Habemus thesaurum istumia
:

quit,248^6rumestjudiciummeura,quiasolusnoa vasis fictilihus(// Cor. iv, 7). »Ideo enim in gazo-

sum.quia homosoiummodonon sum oranisenim
; phylacio hfec verba dicta sunt, quia valde custo-
homo mendax. Sed Deus elhorao sum, etcumPa- dienda, servanda,etraemori8ecommendandasunt.
tresimulunum idemquesum, quamvis in persona Et nemo apprehendit eum, quia nondum venerat
alius sum. El in legevestra scriptum est, quiaduo- horaejus. Cur nonvenerat ?Quiaipsenolebat. Noa
rumhominum testimonium verum est. Hoc enim non igitur ipse horara, sed hora ipsum exspectabat.
semper lit, ut duorum hominum testimonium ve- Omnia enim in ejus potestate positasunt.Erat igi-

(1198) Cyrill. pag. 489 Cujus rei argumento

: tract. 36, nam Susanna casta, inquit, duobusfalsis
est certissirao, quod scio quo vadam ascendam ; testibusurg:ebatur...universuspopulus tnentitusest
eniminc(Eluraadeum,ex quo sum,Patrem quod D contra Christum. Itaverohoc ille explicat, ut dicat
:

nemo dixerit unquam, competere uni e nobis ho- « in raysterio rem esse constitutam... quia hoc
mini, sed vero natura sua Deo, quatnvis homo modo per mysterium Trinitas commendata est, ia
faclus sit. Itaque illud unde sum fihum esse ex qua estperpetuastabilitas veritatis. « Litteralisso-
Patre per naturam, indicat. lutioapud Jansenium Concord. c. 77, Maldonatum
(1199) Aug. tract. 36 Egononjudico quemquam,
: hic, et ad c. 5, Estiura, NatalemAlex. Calmet, etc.
sive propier hoc, quod non venerat judicare mun- verum esse duorum testimonium, id est pro vero
dum, sed salvaremundum ;.., sive,quoniam dixe- legilimo((ue habendum, juxta humani juris coas-
rat, Vos secundum carnem judicatis,.. ut intelliga-
. litutionem.
mus Christiim non secuiidum carnem judicare, sic- (liiOI) Aug. tract. 37 « IUe, qui omnia scit, :

ut ab hominibus judicatus est. Elsi (^yrillus aliis quando dicit forsitan, non dubilat, sed increpat...
modis duobus explicat p. 490,1. « Ego impraesens Dubitationis verbumestquando diciturabhomine,
judicandisvobissiipersedebo.atqiiein novissimum ideo dul)itante,quia nescienle cum vero dicitur a :

tempus difleram. II. Vos propler carnera rae con- Deo verbum dubitationis, cum Deiim nihil utique
temnitis, quia homo secundum vos conspicior. At lateat, illa dubitatione arguiturinlidelitas, non opi-
ego vos non condemnabo, quia homines estis... natur divinitas. De (irjeca parlicula av, quae hic
•

nonaccuso naluram, non condf;inno mea opera. » quoque estia Grieco, alibi diximus.
(1200) Magnam quaestionem vocat hanc August.
519 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 520

tur et hora ejus in ejus poteslate, ut tunc, et non A Qui igitur sic eumesse non crediderit, morietur in
antea veniret, quam ipse juberet. peccato suo. Dicebant ergoei : Tuquises Dixit eis "^.

XXV. Dixit ergo iterum Jesus : Egovado, et quae- Jesus : Principium, quietloquorvobis. Ego,inqmt,
retis me, elinpeccato vestro moriemini. Ego vado, sumprincipium, qui propter vossecundumhiuma-
inquit. Egoad Patrem redeo. Vos autem quaeretis nitatem et factus, et creatus, et appareo vobis,et
me, non ut in me credatis, sedut me occidatis. Et loquorvobis. Quidamautem codiceshabent(1205),
idcirco in peccato vestro monemini. Quo ego vado, quia et loquor vobis. Ettale est, ac si diceret : Ego
vos non potestis venire. Cur ? Quia non creditis. sLim principium.Principium me esse credite; quia
Quia me occiderequteritis. Quia ad vitam praedesti- ut vos me homofactus
credatis esse principium,
nati non estis.Nemo enim venit adPatrem.nisiper sum, etioquor vobis, etloquendo viam veritatis,et
me. Dicebant ergo Judaei Nunquid interficiet se-: salutis ostendo vobis. Multa habeo de vobisdicere,
meipsum, quia dicit, quo ego vado, vosnonpotestis etjudicare;sed, qui misit me, veraxesl. Modo non,
venire ? Non ipse iuterficiet semetipsum sed vos, ; inquit, vos judico, etsi judicio digni sitis. Cur ?
quia ipsum, interficietis etiam vosmet-
interficietis Quia non venit modo Filius hominis, c utjudicet
ipsos, et idcirco non venietis ad ipsum.^"^ dicebat mundum, sedut salvetur mundusperipsum {Joan.
eis : Vos de deorsum estis : egu de supernis sum.yos, g ni, 17). » Judicabittamen quandoque, et verojudi-
inquit, de deorsumestis,de terra estis,terram dili- cio judicabit ;
quia veracis Pairis verax Filium est.
gitis, et terram sapitis. Ego vero de supernis sum, Et hoc est, quodait Qui me misit, verax est. Et
:

decceliSjdePatre, quicunctis superioribus superior ego,qu3eaudiviabeo, hgec loq uor in mundo. Sievgo
est. mundo hoc estis. Ego non sum de hoc
Vos de Paterveraiest, et Filiusquaea Patre audivit, haec
jnwnrfo. Quantumenimadhumanitatem,sicutcaeteri loquitur, veritatem utique loquitur. Verax igitur
homines, ita et Ghristus, de mundo est. Quantum Pater, verax et Filius. Quod autem ait, quae audivi
vero ad divinitatem, non ipse est de mundo, sed ab eo, nonsicaccipiendum, quasialter alteriloqua-
mundus de ipso, qiiia non ipse a mundo coepit, sed tur : sed audivi,hocesi, cognovi. Ab eo autemha-
mundus ab ipso. « Omnia enim per ipsum facta sunt, betFilius cognitionem, a quo et esse habet. Sicut
el sine ipso factum est nihil {Joan. i, 3). » Unde et enim Verbum, et Sapientia Dei, sic dicitur
dicitur
superius dicitur «In mundo erat, et mundus per
:
et Et non cognoverunt quia Patrem
cognitio Dei.
ipsum factus est^ et munduseum non cognovit(i6.v, ejus dicebat Deum.Dixit ergo eisJesus ; Cumexal-
i0)(1202). » Dixiergovobis,quiamorieminiinpeccatis taveritis Filium hominis, tunc cognoscetis quiaego
vesfm. 249 Nunc au tem audite rationem cur in pec- sum, et a meipso facio nihil ; sed sicut docuit me
cdXisyesivis moTiemim.Sienimnoncredideritisquia q Pater, hxc loquor. Non omnibus qui ibi erant,sed
ego sum, moriemini inpeccato ?;es^ro. Quid esiJEgo quibusdamhaecIoquiturJesus.Videbatenim aliquos
sum ? Nunquid enim eum Judaei esse non credebant, ibi, qui post ejus passionem credituri erant. Multi

quem et videbant,etaudiebant ?Nunquidipse solus enim ex his, qui eum crucitixerunt, postea corde
est, et alia non sunt, quia dicit Nisi
compuncti, ad fidem conversi, in eum crediderunt,
: credideritis,
et eum veraciter cognoscentes, sicut Dei Filium,
quia Ego sum ? Ille enim solusest, qui semperest,
coluerunt, et adoraverunt. In eo vero, quod ait :

quiimmutabihsest, quiidemipseest, quinunquam

Sicutdocuit mePater,et Zo^uor,|Patrisdoctrinarase
coepit esse, qui nunquam desinit esse,qui omnibus enim doctrina Patris, nisi
Quid
esse ostendit. est
dat esse, qui de proprio esse non mutatur in esse, Sapientia Patris ? Et a me ipso facio
Dicat ergo :

vel non esse. De quo per Moysem dicitur filiis nihil. Non secundum humanitalem loquor. Haec
Israel (1203) : ft Qui est, misit me ad vos(1204). » doctrina nonesthominis. flaec doctrina divinitatis

(1202) Duas interpretationes verborum illorum Christus, deinde mundus, quoniam ante mundum
Vos de deorsum estis : ego de supernis su7n A. N. Christus, ante Ghristum nihil quia in principio :

complectitur quae sunt antiquorum Patrum, Chry-

; erat VerL)um,omnia peripsum facta sunt. Sic ergo
sostomushom.o3, n. 1 « Vos deorsum estis ;ide^{,
:
D erat iiledesupernis... Ideoquippe dixit Vosdehoc :

nihilmirum sivoshomines carnalestaliacogitatisqui mundo eslis, quia peccatores erant... omnes enim
nihil spirituale concipitis at ego nihil similequid-
: cum peccato nati sumus, » etc.
piam faciam deshperniseni7nsutn...Ego nonsum
: (1203) Exod. ui, 14. Eadem verba habet S. Bru-
de hoc mundo, non significat, ipsum nonaccepisse no in expos. loci hujus. Vid. edit. Rom. pag. 49,
carnem, sedproculesseab eorum nequitia.Etenim col.2.
discipulos ex mundo non esse dicit habebant tamen ; (1204) Aug. ib. « Multum estquod ait ipse
: Ego :

iUi carnem. » At Cyrillus p. 502:«Sum de sursum, sum, quiasicdixerat DominusMoysi Egosu7n qui :

hocest Deus de Deo : quod enim est super omnia, SU771. 1 Eadem ferme Augustini habet Beda.
Deus est. At vobis hoc magis conveniet estis enim : (1205) P7'incipiu)n, quielloquor yotis,habet Vul-
ex infimo,nempenaturae morti subditae, corruptio- gata, legitque Aug. tract. 39, in Joan. et lib. v, de
nique et timori subjacenti... Quod vero, desuper- Trin., cap. 13, et libriLatini fereomnes, ut testatur
nis, generalionem Filii ex Deo et Patre significet, FrauciscusLucas. P7'i7icipiu7n, quod etloquor vobis
perspicuumestrectesenlientibus. «Utraroqueexpli- legit Ambrosius lib. iv, De fid.. c. 4. Fulgentius
cafionem habet Augustinus tract. 38, scribens : 1. u, ad Tras. c. 5. Initiu7n, quod et loquor vobis,
«Quomodo enim erat de mundo, per quem factus habet vetus Itala ex ms. Goib. ap. Sabatier. rijv
est mundus ?Omnes demundo postmundum.quia a.p-/rfo QZL xoci >a>,w u_«iv Grific. ap. Chrysost.hom53,
prius mundus; et sic homo de mundo.Priusautem n. I, Cyrillus pag. 511, etc. Cod. Vercellens. ap.
 : :

:.ji COMME.NT. IN .lOAN. - PARS II, CAP. VIII. 532

est. Sicut docuit me Paler, h.rc loquor, id es(, se- A ea in aeteroum. Filius auiem manet in xternum. Si
cundum scientiam, et doctrinam divinitatis ioquor. ergo Filius vos liberaverit, vere liberi eritis. Pecca-
Ipsum enim genuisse, docuisse fuit. Et qui me mi- vit enim priraus homo, et factus est servus peccati.
sit, meciim est, et non reliquit me solum, quia ego Ejectus igitur de paradiso, ejectus dedomo Doraini,
qux placita sunt ei, facio semper. Quainvis enim oon raaiisit ibi in iieternura. Qui simiil cum tota sua
Filius a Fatre missus est, quamvis iucarnatus, et posteritale, nisiperDei Filiura, aboriginali peccato
homo faclus est (hoo est missio, quod incarnatio), liberari noo potuit. Vere igitur liberi suot, qui per
semper tamen in Filio Pater. et seraper in Patre Filiiira liberantur. Scjo (/um ^/ij j46rafta; estis ; sed
Filius est. Hic est enim Filius ille dilectus, in quo quxritis me interficere, quia sermo 7neus non capit in
ipse sibi complacuit. Hiec illo loquente, multi credi- vobis. Dicitis raihi : Seitien Abrahae sumus. Hoc ego
derunt in eum. Di^ebat ergo Jesus ad eos, estis, et secundum hoc qui-
qui credi- scio, quia filii Abrahae
derunt ex Judxis : Si vos manseritis in Sed alium
sermone meo, dem
palrem habelis, secun-
liberi estis.

vere discipuli mei eritis, et cognoscetis veritatem, et dum quem liberi aoo estis. Sienim alium patrem
verilas Hberabit vos. Si raanseritis, inquit, ia ser- non haberetis, me interficere non quaereretis. Sed
mone raeo, si doctrinam meam tenueritis, si ea qua^ qiuTeritis me ioterficere, et hoc ideo, quia sermo

a medidicistis custodieritis, sifidemquam prsedico g meus noa capit in vobis quoniara pater vester dia- :

credideritis, vere discipuli mei eritis. Nam 250 ^^ bolus, qui habitat in vobis, repellit eum a vobis.
discipulus tuus, o homo, tandiu discipiilus tuus est, Ego, quod vidi apud Patrem, loquor ; et vos, qux
quandiu a tiia doctrina et disciplina nou recedit. vidisiis apud patrem vestrum, faciiis. Intus habetis

Qiii enim non tenet disciplinaiu tuam non estdisci- palreni intus habetis magistrura etconsiliatorem, ;

piilus tuus. Recte ergo Uominus ait : St manseritis qui vos talia facere docet. Responderunt etdixerunt
in sermone meo, vere discipuli mei eritis. Sed qiio ei : Pater noster Abraham est. Dicit eisJesus : Si filii

fructu ? Et cognoscetis veritatem. Et quid vobis veri- Abrahae esiis, opera Abrahse facite. Hoc enim noa
tas Et verilas liberabit vos (1206). Nemo
faoiet ? consequitur, si de tiliis carnis intelligatur. De illis

igitur liberabitur, nisiille qui veritatem cognoscit, igitur filiis dicit, qui imitatione filii dicuntur. Uode
id est, nisi ille qui ia eum credit, quia est veritas Apostolus : « NoQ enim qui tilii carnis sunt, hi sunt
et vita. Sed hanc veritatem noa cognoscit, qiii filii, sed qui filii sunt promissioais, gestimaoturin
Chrisli discipulus non enim doclrina non
est. Haec semioe {Rom. ix, 8). » ^unc autem quaeritis me

disoitur in aliis scholis. Christi vero discipulus non interficere, hominem, gui veritatem vobis locutus sum,
est, qui non manet in sermone Christi. Hoc autem quam audivi Deo.
Hoc Abraham non fecit. Noa
Judaei audientes iadignati sunt, et responderunt ei
p Abrahae estis, siquidem ooo igitur
facitis filii

Semen Abrahse sumus, et nemini servivimus unquam. opera Abrahee. Vos faciiis opera pairis vestri, quia
Quomodo tu dicis, Liberi eritis ? Nenio enim fit et ipse ab initio homicida fuit.cujus nuoc persua-
liber, nisi ille qui serviis fiierat. Quam igitur liber sionibus mequaeritis interficere. Dixeruni itaque ei

latera nobis proraittis, nunquara ciijiisquam

qiii Nos ex fornicaiione non sumus nati. Unum patrem
servi fuiraus ? Respondit Jesus et dixit eis : Amen, habemus Deum. Ac si dicaot Quid nobis toties pa- :

amen dico vobis, quia omnis qui facii peccatum, servus trem improperas ? Nos ex fornicatione non sumus
est peccati. Talis autem qiiam modo
servus, nisi ea, nuti, ut nobis patrem objicere (1207) debeas. Aut
dixit, veritas eum liberaverit, non manet in domo si forte Abraham cal umniaris, quem nobis patre esse
in xternum. In qua domo ? In domo Domini, in c(k- diximus, scias quia unum patrem habemus Deum,
lesti Jerusalem. Non igitur iatrabit ia eam io eeter- quem contra nil dicere audes. Qui etiam de nobis
num, quoniam quicuaque in eam iatrat, maoet io loquilur dicens : « Filius raeus primogenitus Israel

Blanchin. Evang. p. 300, 48, t. I. Initium quod to- interpretationem Aug. tuetur Natalis Alex. et expo-
quor vobis ; Veronensis, inprimisquia loquor vobis. nit a Lapide,
Suntuliaelectionesapud Francisciira LucametJoan. (1206) August. serm. 134. « Addiscipiilum parum
I

de la Haye atquc heec qiioque Auctoris quia. Haye D est accedere, sed raauere. Non ergo ait Si audie-
'

:aliique hic pulant, ort esse pro quia, el eaindem po- ritis verhum meum aut si laudaveritis verbum meum
'
testatem habere quod, qiiasi sit sensus propierea sed videle quid dixevH si manseritis, etc. Quid dici-
\quod. Millius scribitort, sed conjnnctira on habent inus, fratres, raauere in verbo Dei, labor est, an
!ei Franc. Lucaferme codd. Obscurissiraum lociim non est ? Si labor est, attende magnura praemium :

'fuse explicant Jansenius Coocord. c. 77. Toletus si labor non est, gratis accipe praemium... Quid est
"Adn. 14. Maidonatus, Calmet, elc. Primo sensiii A. ergo in verbo Dei manere, nisi nullis tentationibus
obstare videtur t^v a.p-/^nj in quinto casu alteram : cedere ? Praemium quod est ? Cognoscetis veritatem,
explicationem, qufR est Augustiniet Hedre « Prin- : etveritas liberabit vos. > Vid. eumd. lib. iv, de Trinit.,
cipium me esse credite. » duram jiidicant. Itaque cap. 18; etArabrosium serra. 10,in Ps.cxviii.Cyrill.
pleriqiie liodie ei Grfeco translatores, iit ait Fran- pag. o33. « A fidelibus constantem ac Hrmiim in
2ISCUS Liicas, Grceceque perili enarratores, et notse servando bono, qiiod semel amplexi sunt, aniraum
melioris Interpretes, teste Calmet, vooem illam, reqiiirit... Cognoscelis igitur, inquit, veritatem, si
Principium, intelligunl quasi esset adverbiura, To- iu meissermonibus perstiteritis,el, veritatecognita,
leliis In principio ego sum, qui hoc ipsum, vobis
: invenietis ejus ulilitatem, id est liberationem a
iico : Janseniiis omnino sic est, ut loquor vobis ;
: legalibus iimbris, et typo fiiturorum. »
Vlaldonatus, Calraet, etc, cum Vet. A. Nonno, sic (1207) Aiigustin tract. 42 « Mutaverunt respon- :

iwnc loquor, ut ab initio dixi. Nihilominus primam sionem,credo,dicentes apud semetipsos: Quoties-
Patrol. CLXV. 17
 :

523 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 524

{Eicod. IV, 22). » Dixit ergo eis Jesus : Si Deus pa- A mo (Isai. xiv, 13) (1210). » Nam etsi verum ali-

ter vester esset, diligeretis utique me. Ego enim ex quando dicat, tamen veritas in eo non est, quia aut;
Deo processt Neque enim a me ipso veni, sed
et veni. nesciens, aut coactus Anle ipsum oon
dicit (1211).

ille me Deus, inquit, pater vester esset,

misit. Si erat mendacium ab ipso et per ipsum factum est,
;

diligeretisutique me, quiilliusP^iliussum.Ipseenim ut sit omnis homo mendax. Qui loquitur mendacium,
me genuit, ego ex eo prooessi et veni. « Ego Sa- ex propriis loquilur, quia mendax est, et paler ejus.
pientia ex ore Altissimi prodivi (Eccli. xxiv, 5), Hauc igitur proprietatem, hanc nefandam haeredi-
attingens a fine usque ad finem {Sap. vin, 1). « Ne- tatem filiis suis diabolus dereliquit, ut mentiantur,
que enim a me ipso veni, id est, a me ipso non sum, et patrem raeiitiendo sequantur. Potest autera et sic
sed ille me misit. Quid est, illeme misit ? » lUe me iatelligi quod diabolus ex propriis loquatur men-
;

de se ipso ineffabiliter ante tempora genuit. Et nunc dacium, quia mendax est ipse, et pater menda-
uthomo fierem,etcarnemsusciperem, voluit(1208). cii (1212). Ego autem, qut verttatem dico, non creditit

251 ^"^ loquelam meam non cognoscitis ? Vultis mihi. Creditis, inquit, diabolo mentienti mihi au- :

audire cur ? Quia non potestis audire sermonem meum. tem non creditis vera dicenli, salutis viam osten-
Sic vos, inquit, pater vester diabolus excsecavit, sic denti, et in patriara vos reducenli.
vos contra me in odium incitavit, et tanto desiderio XXVI. Quis ex vobis arguet me de peccato ? Si ve-
g
meae morlis vos inflammavit, ut meum sermonera ritatem dico, cur vos non creditis mthi ? Quis, inquit,
audire non possitis, et ea quaj dico intelligere noli- ex vobis arguet me de peccato ? Quid vidistis in me
Ideoque loquelam meam non cognoscitis, et
tis. quod raerito reprehendere debeatis veritatem ? Si

verba veritatis non advertitis. Vos enim ex patre dico, cur vos non creditis quia ex Deo
raihi, nisi

diabolo estis, et desideria patris vestri vultts facere ; non estis ? Qut enira est ex Deo, verba Dei audit, et^
quia sicut ille, ita et vos me quaeritis interficere. propterea vos non auditis, quia ex Deo non estis. Si

Hoc est enira desiderium ejus,hocestetdesiderium enirn orania ex Deo sunt, quomodo isti ex Deo non
vestrum. Ille homicida erat ab initio, et in veritate sunt Orania enira ex Deo sunt, quia ab eo creata
?

non stetit, quia non est veritas in eo. Erat enim ho- sunt. Unde et de Salvatore nostro superius dicitur
micida diabolus ab initio, quia in ipso mundi exor- i Omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum

dio primos homines tentavit, tentando occidit, et est nihil {Joan. i, 3). » Sunt igituristi ex Deo secua-
immortalitatem eisademit (1209). In veritate autem dum naluram, sed non sunt ex Deo secundum mali-
non stelit, quia statim ut creatus est, in superbiara liam. Sunt ex Deo secundura creationem, sed noaj
elevatusdixit « In coelum ascendam, super astra
: sunt ex Deo secundum corruptionem. Quidquid|
Deiexaltabo sofium meum,sedeboin monte Testa- _ enim ex Deo est, bonura est et quidquid bonum ;

menti, in lateribus Aquilonis, et similis ero Altissi- uon est, a Deo non est (1213). Sic igitur mali et ex

cunque nominaverimus Abraham, dicturus est no- et fallax.» V. S. Leon., serra. 6 De pass. D. c. 3.
bis Quare non imitaraini eum, de cujus genere
: (1211) Diligentem hujus Evangelici loci explica-
gloriamini ? Nossanctum, justum, innoceutem tan- tionem habes ap. Janseniura, Concord. cap, 77.
tum virum imitari non possumus. Deum dicamus 1212) Diias expiicationes ofFert A. noster 1. de :

patremnoslrum videaraus quidnobisdicturus est.

; raendacibus oranihus, 2. de diabolo 1. est etiam :

Prorsus falsitas invenit quod diceret et noninve- ; Eucherii, sive A. qq. V. et N. T. t VI. Bibl. PP.
niret veritas quid respouderet ? » Lugd., p. 850. Cum loquitur mendacium subaudieu-'
(1208) Augustin. tract. 42 « Chrisli ergo missio, : dura, unusquisque vestrum quam nescio cur Mal ;

esllncarnatio. Quodverode Deoprocessit Verbura, donatus adrairabilera vocet; est enim conformis vet
aeterna processio est noo habet leuipus, per quem
: lectioui qui (non cum) loquitur, etc. quam habet ;

factum est terapus... Ergoabilloprocessit utDeus, etiura Aug. t. I, 5, iu Joau., n. 1, etsi hic commu
ut aequalis, ut Filius unicus, ut Verbnm Patris ; et nem sequitur, et praeclare commentatur diabolusho-
venit ad nos, quia Verbum co.ro factum est, ut ha- micida erat abinitio. « Agnoscimus occidit Adara. ;

bitaret in nobis. » Vid. lib. contr. sermon. Arian. Et in veritate non stetit. Agnosciraus, quia de veri-
cap. 3, et c. 4. Cyrillus pag. 5b3. Cum ergo dicit : tate lapsus est. Quia veritas in eo non est. Verum est,
« Egoex Deoprocessi, ineffabilemet principii exper quia recedendo a veritate, non habet veritatem.
tera suani ex Patre nativitatem significat. Cura au- D Cum loquitur mendacium, de propriis loquitur. Non
tera addit Veni, suum iu hunc
: cum mundum aiiundeaccipitundeioqualur.Curaloquiturmenda'
carne adventum deuotat. » cium, de propriis loquitur quia mendax est, et pater\
(1209) Augg. lib. n conlra lilt. Petilian, c. 13 : ejus. Et raendax est, et pater raendacii. Nara tai
« Queerimus autem unde fuerit diabolus homicida fortemendaxes, quiamendaciumloqueris,sed no
ab inilio ;et inveniraus quod primum horainera oc- es paler ejus. Si enira quod dicis a diabolo acce'
ciderit, non gladium slringendo, aut aliquam vim pisti, etdiabolo credidisti, raendaxes pater men ;

corporaIiterinfligendo,sedpersuadendopeccatum, dacii non es. IUe vero, quia non aliunde accepi
et a paradisi felicitate dejiciendo. » quo raendacio, tanquam veneno serpens horaine
(1210) Aug. lib, XI De civ. Dei, c. 33 « Quod Do- : occideret, pater est mendacii sicut Deuspaterei ;

minusait dediaboloin Evangeiio, Illehomicidaerat veritatis. »

ab initio, et in veritate non stetit, sic esse capien- (1213) Cyrill. pag. 567 : « His vocibus ex Deoes.
dum, utnou solum homicida fuerit abinitio, id est cogitandum uon est, significari... secundura illud'
ininitio humani generis,exquoutique homo factus quod a Paulo dicilur omHuz ex Deo sunt. Quia enim
est, quem decipiendo posset occidere, verum eliam opifex,et pnrensoraniuni est,quiomnibus esse dat,
ab initiosuae conditionis, in veritate non steterit... propterea omnia ex Deo esse ait divinus Paulus.
suo recusans esse subditus Creatori, et superbia Sed hoc loco non ita intelligendura est quippe om- :

sua, velutprivatapotestateelatus, ac perhocfalsus nes ex Deo sunt, sive boni, sive mali, quatenus
 :

525 COMMENT. IN JOANN. -;- PARS II, CAP. Vlll. 826

Deo sunt, el ex Deo nou sunt. /iesponderunt igitur A (•/•^0 Jud:ei: Pfunc cognovimus, quia dcemonium ha-
Judcei, et dixerunt ei : Nonne bene dicimus nos bes. Abraham mortuus est, et propheta', et tu dicis
quia Samaritanus es tu, et dxmonium habes "? Miseri Si sermonem meum servaverit, morlem non
quis
Judeei, vos ipsi verum esse probalis id quod modo gustabit in xternum ? Nunquid tu major es patre
Dominus ait, quia ex Deo non estis. Si enim ex nostro Abraham, qui mortuus est ? Et prophetae
Deo essetis, haec Dei Filio non diceretis. Ideo euim inortui sunt. Quem teipsum facis'^ Ac si dicant :

bcBC dicitis, quia ex patre diabolo estis. liespondit Talis homo nunquam fuitqualis tu es,si verum est
Jesus Eyo ditmonium non habeo, sed honorilico
: hoc quod tu dicis si verum est ut illi non mo- ;

Patrem meum, et vos inhonorastis me. Utique riantur, quisermonemtuum servaverint: majortu
Dorainus ad patientise et mansuetudinis exemplum es quam Abraham, et omnibus prophetis majores
nos provocat. Acceptainjuria,non irascitur, neque tu? Uli enimmortuisunt,tuverononsolumimmor-
conviciisconviciareddit. Deemoniumse nonhabere talis es, sed eosetiamimmortales facisqui tibicre-
respondel se tamenSamarilauum esse nonnegat.
; dunt etobediunt. Nimiumte exaltas.nimiumteglo-
Sienim Samaritanum 252se esse negasset, ipse- riticas. Respondit Jesus : Si ego glorifico m.eipsum,

met suis verbis contradixisset, qui alibi seipsum gloria mea nihil est. Est Pater meus qui glorificat me,
Samaritanumvocat. Recordare illiusEvangelii,ubi g quem vos dicitis, quia Deus noster est, et non cogno-
Samaritanussanathominem vulneratum a lafroni- vistis eum. Ego autem novi eum. Et si dixero quia non

bus, qui descendebat ab Jerusalem in Jeiicho (Luc. novi eum, ero similis vobis mendax. Sed scio eum, et
I. 3.3). Et quia Samaritanus interpretatur custos, sermonem ejus servo. Sed dicit aliquis Quomodo :

merito DominusSamaritanus vocatur,de quo scri- ipse non glorificat seipsum, si Pater glorificat
ptum est « Custos, quid de nocte, cuslos, quid de
: ipsum, cuin idem sit et Pater, et ipse? Ipse enim
nocte? » [Isai. xii, 11). Et Psalmista « Msi, Do- dicit: « Ego et Pater unum sumus {Joan. x, 30). »
:

minus, inquit, custodierit civitatem, in vanumvigi- Si enim unum sunt, quem Pater glorificat, et Filius
lant qui custodiunt eam (Psal. cxxvi, 1) (1214). » quem glorificat, glorificat igitur et ipse Filius se-
Ego non qusero gloriam meam. Est qui quserat, et ipsum. Quid est ergo quod ait : Si ego glorifco me-
'Sone.mm quaerebatDominusgloriam suam,
judicet. ipsum, gloria mea nihil esf^. Quia enim Salvator
qui de tanta subliraitate se humiliando, faclusest noster et Deus et homo est, si secundum divinita-
opprobrium hominum tem glorificat seipsum, magna est gloria ejus.
et abjeclio plebis. Sed est
Pater, qui quaerat et judicet. Magnaquippe gloria est paralytioos curare, caecos
Queerebat enim Pater
gloriamFilii.ipsumquesuperomniagloriosumjudi- illuminare, leprosos mundare, ventis imperare, su-
cabat,quandodicebat: «HicestFiliusineusdilectus, per maresiccispedibus ambulareet mortuos resu-
inquomihibenecomplacui,ipsumaudite(J/a<t/t.xvii, ^ scitare. Sed omuis isfa gloria divinitafis est. Si
5). » Haecenimgloria superomnemgloriam est. Se- vero secundum humanitatem glorificat seipsum,
quitur: Amen, amen dicovobis.siquis sermonem meum gloria ejus nihilest (1210).Glorificanturenimhomi-
sertaverit, mortem nofi gustabit in xternum. Cur nes, non quia hominessunt, sed quia sapientia et
igiturnon creditis mihi ? Cur sermonem meum non fortitudine, aliisque virtutibus praediti sunt. Hsec
servalis ? Amen, amen dico vobis, si quis mihi cre- autem ubicunque sunt, non hominis, sed Deisunt.
diderit, et sermonem meum servaverit, mortem Ideoque Apostolus ait « Mihi aufem absit gloriari, :

non gustabil in sefernum. Quid est mortem non nisi in cruce Domini nostri Jesu Christi, per quem
gustabit ? Morfis dolores, et amaritudinem non sen- mundus mihi crucitixus est, et ego mundo [Gal.
liet. .Mortis utique non temporalis, sed aeternae. VI, 14). » Itemque Gloria nostra haec est. testi- : *.

Quod enim dixit in aeternum, tale fuit ac si diceret, monium conscientiae nosfrae (// Cor. i, 12). » Se-
mortem non gustabit aeternam (1215). Dixerunt quitur Abraham pater vester exsultavit, ut videret :

omnium est auctor et artifex. Ex Deo igitur esse verbis quid aliud nisi superbianostra confunditur,
ait eiim, qui per virtufem et vitae probifatem Deo quaesi exagitatavelleviterfuerit, atrocioresinjurias
conciliatussit, dignusque habitiis aliqua velutcum D reddit quam acceperat facit mala quae potest mi-
; ;

illo aftinifate, quomodo etiam tales in liberiscom- natur et quaefacerenonpotest. Ecceinjuriam susci-
putandos censet. » piens Dominus non irascitur, non contumeliosa
(1214) S. Gregor. hora. 18, in Ev. : « Pensate, verba respondet... accepta injuria, etiam quod
fratres charissimi, mansuetudinem Dei... Accepta veriun erat dicere Veritas noluit, ne non dixisse
tantacontumelia, quid Dominusrespondeat,au(iia- veritateui, sedprovocatus coutumeliam reddidisse
mus Ego dxmonium non habeo, etc. Quia enim Sa-
; videretur. » Hoc ille, opinor, ex Augustino, quem
maritanus interpretatur custos, et ipse veraciter Vide tract. 43.
custos est de qiio Psalmista, Nisi Dominus custo-
: (121.^) Cyrill. pag. 573 « Non quasi omninotol-
:

dierit civitatem : et cui per Isaiam dicitiir, Custos, lat mortem secundum carnem, aut quasi mortem
quid de nocte, etc, respoudere noluit Dominiis, Sa- non ducat esse mortem.. Sed mortem nominat,
maritanus non siim, sed, Ego dsemonium non habeo. pffiuas aeternas, etparatum impiis supplicium. »
Duo quippeei illata fuerunt; uniira negavii, aliud (1216) Aug. tract. 44. " Hoc ait propfer illud
tacendoconsensit. Custosnamque humani generis quod dixerunt: Quem teipsum facis^ Refert enim
venerat et si Samaritanum se non esse diceret,
: gloriamsuamadPatrem,dequoestquodDeusest. »
esse se custodem negaret. Sed tacuit quod recogno- Hunclocum interpretes eo raodo explanare solent,
vit, et patienter, repulit quoddictum fallaciter au- quo superiorem, Si ego testimonium perhibeo de me-
divit, dicens Ego dxmonium non habeo. lu quibus
: ipso, lestimonium meum uon est verum.

I
 :

527 S. BRUiNONlS EPISCOPI SIGNIENSIS m

diem meum, et vidit, et gavisus est. Omaes enim pa- A tivitate,nisiquiaa primohomine? Cumenim primo
diem cum
triarcbse et prophetse Christi nativitatis hominilignum vetitumcomederediabolussaaderet,
magao desiderio exspectabant,per quem ad supernse dicens (1219): « Comedite, et aperienlur oculi ve-
beatitudinisgloriam se venluros esse sciebant. stri, »nonne caecum eum esse monstrabat? Caecusl
Potest tamen per huac diem illius temporis dies tamen adhuc non erat, sed comedendo factus est
iatelligi, quo dum staret Abraham ad ilicem Mambre caecus. Ab hoc igifur uno caeco omnes homines na-
in quibus per Spiritum sanctum,
vidit tres viros. scuntur caeci. Haecautem caecilasnon corporis,sed
Christum cognoscens, unum adoravit(i2i7). 253 animcje est. Haec caecitas facit ut homines non co-
Sed quid mirum, si priusquam Christushomo fieret, gnoscantCreatoremsuum(1220).Sedaudiamusquid
Abraham eum vidit, cum ipsequoque Nabuchodo- discipulis interrogantibus Dominus responderit
nosorinfornaceigniseumse vidissetestetur (1218j? Neque htc peccavil, inquit, neque parentes ejus, ut
Dixerunt ergo Judaei ad eum : Quinquaginta annos propterhoccaecusuascerelur. Cur ergo caecusnalus
nondum habes, et Abraham vidisti ? Dixit eis Jesus •'
est? Ut manifestentur opera Dei in illo. Peccaverat
Amen dico vobis, antequam Abraham fieret, ego sum. enimetiste, et parentesejus sed noa proptersua, ;

Secundum divinitatem loquitur sed illi hoc non vel illorumpeccata caecus natus est; sed potius ut
:

intelligunt, quia non Deum, sed hominem vident, B manifestentur opera Dei in illo (1221). Sequitur
hominem utique parvae aetatis, et longe a tempori- Me oportet operari opera ejus qui misit me, donee
bus Abrahae. Et cum verborum rationem quoBrere dies est. Venit nox, quanda nemo potest operari
ab 60 debuissent, cujus verbanon vana et otiosa Quandiu in mundo sum, lux sum mundi. Adhuc igi
esse sciebant, ut quia ipsi per se eum intelligere non turopcratur Dominus, quiaadhucdiesest. Operatus
poterant.ipseeis verbasuaexposuisset, ad lapides estenim per se,operatusestet per discipulossuos.
curruut, et eum occiderevolunt.Undeetsubditur : Operaturnunc quoque.Operabiturusque adsaeculi
Tulerunt igitur lapides, ut jacerent in eum. Jesus consummationem per fideles suos. Postea vero se
autem abscondit se, et exivit de templo. Abscondit se quetur nox, in qua nemo poterit operari. Igitur
Jesus, et exivitdetemplo,nonsecundumhoc,quod « dum tempus habemus, operemur bonum ad om

estantequam Abraham, sed secundum hoc^ quod nes, maxime autem ad domesticosfidei {Galat. vi,
filius est Abrahse. Facile itaque est duas naturas in 10). » Et, ne putes hunc diem cito finiri, audi quid

Christocognoscere : unam,secundum quamomnis ipse Dominus dicat « Ecce ego vobiscum sum
:

creatura ei obedit ; alteram, super quam turba ini- omnibus diebus usque ad consummationem sae
quorum impia seevit. culi {Matth. xxvni, 20). » Sed quandiu in mundo
XXVII [Cap. IX.] Et prseteriens Jesas vidit homi-
P est,lux est mundi (1222). Est igitur et modo lui
nem csscumanativitatem.Etinterrogaverunt eumdisci- mundi, quia modo est in mundo. Si enim nobis
puli ejus : Rabbi, quis peccavit, hic aut parentes ejus cum est, et in mundo est quia ;
et nos in mundo
ut cxcusnasceretur ? IpseSalvalornosteraperlissime suiuus. Hxc cum dixisset, exspuit in terram, et lini-
ostendit quod ejus miracula aliquid significent, vit lutum super oculos ejus, et dixit ei : Vade, et lava
dum ea faciendo aliquid agit quod ratione carere in natatoria Siloe. Quid autem interpreletur Siloe,
videatur. Nisi enim aliquid significaret, quid neces- evaugelistasubdidit,dicens,quodinterpretatur mis
sarium fuit in hujus cseci illuminatione, ut lutum sus. Diximusjam quid csecus iste significet. Nunc
faceret, quo ejus oculos liniret, cui solum dicere autem,quomodo,etquomedicaminecaeciilluminea*
suflficiens erat? « Ipseenim dixil, et facta sunt, ipse tur, videamus. Sputum enim, quod naturaliter ex'
mandavit, et creata sunt (Psa/. cxlvu:, 5) » omnia. capite descendit, Christi divinitas est. Cujus 254
Qu8eramusigitursignificationem,et videamus quid « caput, ut ait Apostolus, Deus est (/ Cor. xi). *
caecus iste siguiticet. Caecus iste, et a nativitate Haec autem in terram cecidit, in Virginem venit^
caecus, genus humanum esse videtur. Sed cur a na- et factum est lutum quia « Verbum caro factum
;

(1217) Genes. xvm, 2, 3. S. Gregorius hom. 8,

^ hocquodfactumestcogitemus, genushumanumesi
n. 3 : « Tunc quippe diem Domini Abraham vidil, iste caecus haec enim ceecitas contigit in pi' :

cuui inligura summaeTrinilatistres angelos hospi- nomineperpeccatum, dequoomnesonginemduxi

tio susoepit. » mus, non solum mortis, sed eliam iniquitatis. »
(1218) Daniel. ni, 92 « Tunc Nabuchodonosor...
: (1221) AnimadverUt hoc quoque Chrj^sost. hor
ait opfiuialibus suis Nonne tres viros misimus in
: 56, iu Joan., n. 1. « Hoc non dicit, ut eos prorsu
medium ignis compeditos ?... Ecce ego video quatuor peccatis liberos indioet. Neque enira simplicite
viros solutos et aiiibulantes in medio ignis, et uihil dixit Neque hic peccavit, neque parentes ejus, se(
:

corruptionis in eis est, et species quarti, similis addidit, utcxcus nasceretur, etc. peccavit namqu) :

Filio Dei. » Vid. Irenaeum lib. iv, cap. 20, et lib. v, hic et parentes ejus sed non inde caecitas venit.
:

cap. 5. Tertull. lib. iv conlr. Marc. c. 20 et 21. (122S) Beda ad h. I. « Constat expressum
Hieron.ad h.l.Dan. « Speciemautemquarti, quem
: definilum diem commemorasse Dominum hoc loc(
similem dicil Filio Dei, vel angelumdebemus acci- seipsum, id est lumen muudi. Quandiu, inquit, sun
pere, ut LXX transtulerunt vel, ut plerique arbi- : in hoc 7nundo, lumen sum mundi. Ergo ipse opera
tranlur, Dominum Salvatorem. » tur. Quandiu est aulem in mundo ? Putamus. fra
(1219) Gen. ui, 5 Quocunque die comederitis,ape-
: tres, eiim fuisse hic tunc, et modo non liic esse ?.
rientur oculi vestri. Quid est quod ait discipulis ascendens in coelum
(1220) Aug. tract. 44. « Si ergo quid significet Ecce ego vobiscum sum ? » etc.
 5-29 COMMEXT. IN JOAiN. — PARS II, CAP. IX. 530

esf, et habitavit in nobis (Joan. i, 14). » Hoc est .K los, et lavi, et video. Dicebant ergo ex pharisaets
igitiir illud inedicaiuen, id esl, Incarnatio Filii quidam : Non et hic homo ex Deo, quis sabbatum
Dei quocaeci illuminantur (1223). CiBci enim suut non custodit. Nondum enim isti illuminati erant,
illi ocuii, qui lioc luto non tanguntur. Hoc enim qui Sabbati observantium sio intelligebant. Non-
luto illi tanguntur qui Deum et hominem Christura diim eninitetigerantlutum,nondumenim venerant
esse credunt. Non sufticit tanijere terram. non suf- ad lavacriim. Alii dicebnnt Quomodo potesl homo :

licit tangere sputum. Sufticit autera tangt^re et peccator h;i'c signa facere ? Isti enim jam quoilam-
credere lutum. qiiod ex utroque factum est. Sic modo propinquabant ad lucem, et videre incipie-
tamen, si ille, qui lutum teligit. et Deura et homi- bant. Et schisma erat inter eos. Dicunt cxco iterum :

nem Christumesse credidif, vadat ad natatoriaSi- Tu quid dicisde eoqui aperuit oculos tuos'^ flle autem
loe, festinetadbaptismum, ibique lavetur et rege- di.vit Quia propheta est. Bene quilem dixit
: sed ;

neretur. enim qui renatus fuerit ex aqua

» Nisi meliiisdicere poterat, nisi timuisset. Namipsequo-
et Spiritu sancto, non intrabit in regnum Dei (Joan. qiie Dominus, prophetam se esse ostendit, dicens :

IV. 5). » Utrumque enim necessarium est et cre- « Non est propheta sine honore, nisi in patria suo
dere et baptizari, neque alfenim sine altero valet. {Matth. xiii, 37). » Non crediderunt ergo Judaei de
Non autem vacat a mysterio, qiiod Siloe interprefa- B illo quia cxcus fuisiet et vidisset, donec vocaverunt
tur misstis. in Jordane enim coepit baptismiis, qiii parentes ejtis qui viderat et interrogaverunt eos,

per aposfolos regenerandis hominibus ubiquegen- dicentes filius vester quem vos dicitis quia
: Hic est
tiiim missus est (1'22«) Abiit ergo, et lavit et venit Quomodo ergo nunc videt ? Respon-
csecus natus est ?
videns. Itaque vicini el qui viderant eum prius, quia derunt pnrentes ejus, et dixerunt : Scimus quia hic
mendicus erat, dicebant : Nonne hic est qui sedebat est filius noster et quia cxcus natus est. Quo-
et mendicabat ? Alii dicebant quia hic est. Alii au- modo aulem nunc videat nescimus. Et quis ejus
tem : Nequaquam, sed similis est ei. Ille vero dicebat aperuit oculos, nos nescimus. Ipsum interrogate
quia ego sum. Dicebant ergo ei : Quomodo aperti sunt aetatem habet, ipse de se loquatur. Haec autem cur
tibi oculi? Respondit : Ille homo, qui dicitur Jesus, illi dixerint, evangelistaexponensait : Hsec dicebant
lutum fecit, et linivit oculos meos. Quici est eniin parenles ejus, quia timebant Judasos. Jam enim
liitum fecit ; nisi Verbum caro factum est ? Tetigit conspiraverant Judcei, ut si quis eum confiteretur
autem oculos mentis nostrae, ut eum videamus et Christum, extra Synagogum fieret. Propterea pa-
veritatem intelligamus. Et dixit mihi : Vade ad na- rentes ejus dixerunt : Mtatem habet, ipsum in-
tatoria Siloe, et lava : et abii, et lavi, et vidi. Consi- terrogate. Vocaverunt ergo rursum hominem qui
dera modo quanta, laetitia hgec verba plena sunt, Q coecus fuerat dixerunt ei : Da gloriam Deo.
qiiantaexultationeredundant. Dixeruntilli : Ubiest Quid est, da gloriam Deo ? Nega hiinc esse Chris-
i//«?i4i/;iVe5Cto. Dehomineilli interrogabant :deho- stum (H25) nega te esse Christianum. 255
;

inineillerespondit.Nonestigitiirinconveniens,quorl Hoc autem non est dare, sed auferre gloriam

ait, Xescio; quia etsi jaraChristianiis erat,propheta Deo. Nos scimus quia hic homo peccator est. Dixit
lauien non Adducant eum adPharisxos, qui cce-
erat. ergo ille : Si peccator est, nescio : unum scio, quia
eus fuerat. Erat autem Sabbatum, quando luium fecit ccecus cum modo Ego, inquit, ejus pec-
essem, video.
? Jesus et aperuit oculos ejus. Qiii igitur illuminari cata ignoro ego eum de peccatis non accuso.
;

voliint, sabbalizent a peccato, et a servil: opere Unuin scio, illud dico et praedico caecus eram, et :

requiem habeant. Tale namque Sabbatum colit Kc- eojubente modo \ideo. Dixerunt ergio illi : Quid
I
clesia; ex quo Dorainum cognovit, et vidit. Iterum Quomodo aperuit tibi oculos ? At ille indi-
fecit tihi ?
ergo interrogabant eum Pharissei, quomodo vidisset. gnatus, quia toties eum eadem verba dicere coge-
Ille autem dixit eis : Luticm posuit mihi super ocu- bant, ait Dixi vobis jam, et audistis. Quid iterum
:

(1223) Aiig. tract. 44 « Venit Douiinus, quid : Inmen sunt. Iilt vere videt qui Christi mundatur in-
fecit?.Mai;niim mysteriura commendavif :Exspuitin '^
ternis. Lavat salivaejus, lavatsermo ejus... Quod
.
terram, etc, quia Verbura caro factum est... misit autom lutuin fecit, et superunxit oculos caeci, quid
i illum ad piscinam, quae vocatur Siloe. Pertinuit aii- aliud significaf, nisi ut intelligeres quia ipse homi-
tera ad evangelistara corameudare nobis nom»Mi nem,liifoillito, reddiditsanitatiquidelutohominem
hiijus piscinae, e! ait, qnod interpretatur Missus.ifitn figiiravit, ct quod haec caro liili nostri per bapti-
;\ quis missiis agnoscitis
sit nisi enim ille fuisset : smatis sacramentum aeteinae vitae Iiimen accipiat ?
ii raissus, nemonostrum
esset abiiiiqiiitatedimissiis. A'^cede et tu ad Siloam, hocest ad eum qui missus
''..
Lavit ergo ociilos in ea piscma, qiUB interpretatiir edad Palre... veni ad baptismiim. » etc. Vid.ellre-
missus : baf^tizatus est in Christo, » etc Kadem ver- naeum I. TertuUianum Ambrosiiim eum-
v, c. 15; ;

ba habet Beda. Vidc adnotafa ad cap. vii Marc, dem De sacr. c, 2; Nysseuum de Bapt. Augu-
lib. 111

. n. 4, pag. 17. stin.Cyrillum, etPP.aiios,qui baptismi sacramen-

(1224) Ambros. Cl. 2. epist. 80, n. 4 « Vade et : tiiin hic agnosciint.
; lava in Siloam, etc. Qiiae ista ratio est ? Magna, iii ii in Reg., c.
(r225) Gregoriiis lib. ii. « Quid est
fallor [)lus enini vidft qiiem .lesus tangil. Simnlet
: dicere Da gloriam Deol nisi non huic ciirationis
:

1 divinitatein etsanctificationem ejiis adverte. Qiiasi tnaR laiidestribuas, qiiiaDeus non est. Etquiapec-
lux lefigit, et liirnen infiidit; qiiasi sacerdos per cjitor asseritiir, non solum Deus esse negatiir sed
figuram baptismatis mysteriagratiae spiiiialis ini- etiara homojiisliis.» (^lirysost, hom. 58. « Dagloriam
plevit. Exspuit, ut adverteresquia interiora Christi Deo, id est conhtere ipsum nihil fecisse. »
 :

531 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 532

mltis audire ? Quid totics eadetn repetere juvat ? A eum. Dixit ei Jesus Jn judicium in hunc mundum
:

Nunquid et vos vultis discipuli ejus fieri ? Si scirem ego veni, ut qui non vident videant, et qui vident
vos quoqueejus discipuios tieri velle, sicut et ego cceci fiant. His enim verbis, quid heec illius caeci
sum, iterum, atque iterum et adhuc multotiesea- illuminatiosignificaretostendit.Iniudicium,inquit,
demdicere non recusarem. Maledixerunt ergoilli,et ego veni in hunc mundum. In quod judicium ? Justi-
dixerunt : Tu discipulus illius sis nos autem Moysi : ticationis, etdamnationis. Justiticantur insipientes
discipult sumus. Beati illi super quos talis maledi- damnatur sapientes. Isti illuminantur illi excae- :

ctio cadit. Utinam et super nos ista maledictio ve- cantur. Isti lucem sequuntur, et illi in tenebras
niat (1226). Sequitur Nos scimus quia Moysi locu-
: deraerguntur(1228). Et audierunt quidam ex Phari-
tus est Deus : hunc autem nescimus unde sit. soeis,qui cum ipso erant, et dixerunt ei : Nunquid et
Respondit ille homo, et dixit eis : In hoc enim mi- nos cmisumus'? Si illi, inquiunt, qui vident caeci
rabile est, quia vos nescitis unde sit, et aperuit meos fiunt, nunquid et nos, quia videmus, caecos esse
oculos. Ubi est ergo sapientia vestra? Ubi est doctri- dicis ? Dixit eis Jesus : Si caeci essetis, non haberitis,
na quam Cur legem legitis, si non
prsedicatis ? peccatum. Nunc autem dicitis : quia videmus. Pecca-
peccatorem hunc esse. Inaudi-
intelligitis ? Dicitis tum vestrum manet. Ideo, inquit, manet peccatum
tum et inusitam est ut peccatores talia opnren- B vestrum.quiadumvosvidereputatis, non quaeritis
tur. Sctmus euim quia peccatores Deus non audit : ut videatis. Si euim apud vos caeci essetis, id est,
sed st quis Dei cultor est, et voluntatem ejus facit, si voscaecosesseintelligeretis, peccatum non habe-

hunc exaudit. Non est mirandum si rudis adhuc, retis, quia lucem quaereretis.
noviterque iiluminatus contra Ecclesiae doctri- XXVIII. [Cap. X.] Amen, amen dico vobis, qui non
nam(t227)aliquidignoranterloquatur.Nequeenim intrat per ostium in ovileovium, sed ascendit aliunde,
verumest ut peccatores Deus non audiat. A sxculo ille furest et latro. Quid sit autem hoc ostium, ipse
non est auditum quia aperuit quis oculos cseci nati. 256 in sequentibus exponit, dicens Ego sum :

Nisi esset hic a Deo, non poterat facere quidquam. ostium : per me si quis introierit, salvabitur. Ipse
Responderunt, et dixeruni ei : In peccnlis natus es igiturostium,qui ostiarius,ipseetpastorest ovium.
totus,et tu doces nos?Quiaenim caecus uatus fuerat, Ipse est « via, veritas et vita {Joan. xiv, 6). » Per
plus caeteris eum peccatorera esse putabant. Quod eura intramus, quia via et ostiumest. Ipse nos in-
ipsos quoque Christi discipulos sensisse intelligi troducit, quia veritas est. Ipse nos pascit, quia
potest, qui Dominum interrogantes dicebant: Quis vita est. Si igitur intrare per ostium, hoc est in-
peccavit hic, aut parentes ejus, ut ccecus nasceretur ? trare per Christum, Christus autem justitia et ve-
Et ejecerunt eum foras. Multum ei profuit quod ritasest; qui perjustitiamet veritatem non intrat,
foras ejecerunt quia foras ejectus,Jesumvi. ^ per Christum non intrat. Non intrat ergo per ostium,
eum ;

dere et cognoscere meruit. Non enim possunt Ju- qui non inlrat per justitiam et veritatem. At vero
daei videre Jesum, nisi prius a Synagoga exeant. per justitiam et veritatem non intrat, qui secundum
Audivit Jesus quia ejecerunt eum foras, et cum inve- canones et decreta pontiticum non eligitur et or-
nisset eum, dixit ei : Tu credis m Filium Dei ? Re- dinatur.Omnesigitur^Simoniaci(1229) etinvasores,
spondit ille, et dixit : Quis est, Domine, ut credam in non pastores sunt, sed fures et latrones, Gur' Quia
eum ? Non de essentia dubitat : sed de persona non iutrantper ostium, quia nonintrant per Chri-
interrogat. Nondum enim personaliter eum cogno- stum, qui anon intrant per justitiam et veritatem,
scebat, quem tamen Dei Filium esse credebat. quia non intrant per Verbum Dei el secundum
Dixit eiJesus : Et vidisti eum,et loquitur tecum : ipse canonum instituta. Quid igiturin Ecclesiafaciunt?
est. At ille ait : Credo, Domine; et procidens adoravit Dicat ipse Dorainus : Fur, inquit, non venit nisi ut

(1226) Arabr. I. all. « Moledictio eorum, benedi- 16. Suarez tora. II de Relig. lib. i, c. 25, et TT.
ctio est. Tu
inquiunt, discipulus ejus. Tunc pro-
sis, alios.
sunt, quando nocere se credunt. » hom. 59, n. 1. « In judicium porro,
(1228)Chrys,
(1227) Aug. lib.iicontr. epist. Parraen., c. 8, n. D est inmagussupplicium, ostendens eos qui se dam-
17 « Quod scriptumest inEvangelio. Deus peccalo-
: narenl, esse damnatos^ et qui se peccatorem pro-
res non audit,eic., non a Domiuodicturaest, sedab nuntiarent, ipsos esse peccato obnoxios. » Hier. in
illo, qui oculos corporis jara quidem restitutos ha- c. viIsai.ttNon estcrudelitas Dei, sedmisericordia,
bebat, sed ei oculi cordis nondum patebant, unde unam periregentera, ut omnes salvae fiant, Judaeo-
ipsum Dominura adhucprophetara putabat.... Ipse rum partem non videre, ut omnis raundus lucem
autem Domiuus, cuminuno templo orarent Phari- accipiat. Unde
et ipseDorainusin Evangeliosacra-
sseusetpublicanus,publicanumconfitentempeccata mentum a nativitate qui receperat oculos ver-
caeci
suamagis justiticatum dicit, quam Pharisaeum ja- tit ad tropologiam, et dicit In judicium ego veni in :

ctantem raerita sua. » Et tract. 44, in Joan., n, 13 : mundum, » etc. Aug. tract. 44. « Quid est, ut qui
« Adhuc inunctusloquitur.Nam etpeccatoresexau- non videnl videant ? Qui se non videre contitentur
ditDeus. Si enim peccatores Deus non exaudiret, etmedicumquaerunt, ut videant. Quid esl,quivident
frustra ille publicanus, » etc. Vid. serin. 135, n. 6, cwci fiant ? ()ui se putant videre, et medicura non
el serm. 136, n. 2. Gravem essedifficultatem inhac quseruut ut iu sua cfecitatepermaneant. Ergoistam
sententia inlelligenda, Deus peccatores non audit, discretionem vocavit judicium. »
ait Toletusadnot. 9. De ea re Jansenius Conc. cap. (1229)Simoniacos insectatur, ut fecerat superius
78, et Interpretes. Vid. S. Thomam, 2-2, q. 83, a. in Luc. p. 196, p. 265, et in Matthaeum num. 86, p.
99 etc. Vid. Prsef.
 :

533 COMMENT. IN JOAN. - PARS II, CAP X. b34

furetur et mactet et perdat. Quidqnid icrilm* in Eo- V Et cum proprias oves emiserit, ante eas vadit, et oves
clesia faciiint, vanum et inutiie est (1230). Sed illum sequuntur, quia sciunt vocem ejus. Proprias
quid(ie illis diceraus, qui per ostiura qiiideiu in- enimovi's pistor emittit, qaudo ad vitfepascua per
trant, sed postea per hfereses, per lites, et conten- viam mandatorum Deifestinaredocet. Vadit autem
tiones, et schismata de Ecclesia exeimt ? Isti enira aute eas, si id quod prtedicat operatur. Et oves
el quando in Ecclesia sunt, et quando extra Ecole- ; illumsequuntur, secundurahoc qiiod Anostolusait
siam sunt,quamvis ad pericuhun suum, Ecclesiie « Iraitatores iueiestote, sictit et ego Christi (// Cor.
famen sacramenta darepo^sunt. Illi vero, quia non IV, 16).))Sequunturautem,quia sciunt vocem ejus,
habent, dare non possunt. Quid enira habent, nisi quia coguoscunt verba ejus, quia sciunt veros ct
maledictionem.quam Simou Magusa Simone PetrO; catholicos esse sermones ejus. Alienum autem non
recepit ? Kt illi quidem, si ad Ecclesiam redeunt, sequuntur, sed fugiunt ab eo, quia non noverunt
aut omnino a suis officiis suspenduntur,aulsi in eis vocem alienorum. Alienus est enini oinuis haereticus,
permanent, niliil reiteratur in eis. Nulli eniin sa- etquicunqne in PZcclesia non est.Non suutigiturde
cramento, injuriafacienda est. Quidara tamen san- ovibus EoclesiaB qui hos tales sequuntur, et ia
clorura dicunt eos qui ab hfBreticis baptizantur a eorumvoceetdoctrinadelectantur. UndeApostolus
catholicisdebereconfirmari, qiiiahaeretfcidarenon B ait « Dootrinis variis ef peregrinis nolile abduci :

possunt Spiritum sanctum {1-131). Qui autem intrat {Hebr. xiii, 9). » ffoc proverbium dixit eis .fesus.
per ostinm pastor est ovium. Dictum est enim quid lUi autem non cognoverunt quid loqueretur eis.

sit ostium, et quid sit intrare per ostiura. Huic X.XIX. Dixit ergo eis iterum Jesus : Amen amen
ostiarius aperit, et oves vocem ejus audiunt. Christus dico vobis, quta ego sum ostium ovium. Hoc autem
enimet ostiumest et ostiarius.Ostium bonis. Ostia- snperius expositum est. Omnes, quotquot vene-
rius et malis el bonis. Noti enim intrant per hoc runt, fures sunt et latrones, sed non audierunt
ostium, nisiboui. Sed quia hic ostiarius et repellit eos oves. Nota quod ait, venerunt. Non enim dixit,
malos etsuscipit bouos,ostiarius est et malis etbo- qui missi sunt. De seautem superius ait : « Ego non
nis. Sfidaudiant subjectiquiddicitur: Et oves vocem veni a raeipso, sed Pater meus misit me (/oan. vui,
ejusaudiun^Qui if^iturnon audiunt vocempastoris per 42). » Isaias qiioque propheta (fsa?. vi, 8), cumDo-
ostium,intrantis,nonsuntoves.Etistequi iempastor, minus diceret : « Quem mittam, et quis ibit ? «re-
qui per ostiura intrat, proprias oves vocat nomi- spondit : « Ecce ego, mitte me. » Qui igitur vene-
natim 257) ^^ educit eas. His autem verbis aper" runt a seipsis, et a Deo missi non sunt, fures
tissimeostenditquiacompassionemethumanitatem fuerunt et iatrones. Hinc est enim quod Dominus
unusquisqueepiscopusinsuissubditishaberedebeat.
P ait : « Ego veni in nomine Patris mei, et non acce-

(1230) Haec verba, cumahis quae sequuntur, indi- ctrinamobscuriorem aliquanto factam a saec. vm,
care videntiir in eafuisse opinione. A. nostrum,ut idem Chardon fatetur, et nonnullorum AA. sequen-
Si moniacoruin ordioationes et intrusorura invali- tinra aetatum testimouia probare videntur. Adde
das fuisseexistimarit. Viguisse hancopinionera illo Ordines apudMarteneex mss. nongentorum anno-
saeciilo, id estxi, intelligerepossumus ex Petro Da- rura, inqiiibus idem indicatur tom. Il.vet. edit. p.
miani qui, ut contrariumpersuaderet,ideoopiiscu- 34o, 360, etc.Quid vero sit, quod Simoni;icornm et
him scripsit iex rec. Constit. Clement. VI ) cui no- intrusorum causam A. nosterdiscernat ab alia illo-
men fecit « Gralissimus, » ubi in prooem. « Ue iis rura, qni incatholica Ecclesia fuerant,sedper lites,
itaquequigratis sunt a Simoniacis consecrati, quanta et contentioiies, etschismata seabea sejunxeranl,
jamper triennium in tribus Romanis conciliis fue- non aliamrationemhabuissevidetur, nisi quodisli
ritdisceptatio,quamqueperplexaet confnsa dubie- veram ctim in Ecclesia catholica essent, nuUo im-
tas, et iis partibus quolidieventiletiir, sanctitatem pedimento prohibiti ordinalionem acceperant ; non
vestram latiiisse non art)itror:prcBsei'tim ciim cre- item ahi;sed(Simoniacipraeserlim)maiedictionem,
scentetlnctuationisambiguo.eatenussitprocessnm, quara Simou Magus a Siraone Petro recepit. Hinc
ut nounllos conslel episcopos, ab illis ordiuatos, ejns illud quoque de Simoniacis et iulrusis illi, :

clericosdenuo ordinasse. » Rem maxime dnbiam (juia non habent,dare non possunt quod surapsisse :

fuisse, deindeetiara significat: « Cum mihi reciir- videtur ;ib effato illo S. Leonis nomine, relato a
reret inmemoriamquia jam venerabilis papa san- ^ Gratiano u p., caus. 1, q. 1, c. 1. « Gratia, si non
clus LeoIX, in postrema synodo omnes episcopos trratis datnrvelaccipitur,gratianon est Simoniaci :

ex divina obt'st;itione, rogaveril quatenus Dei mi- autem gratis non accipiunt igitur gratiam, quae :

sericordiam incommunedeposcerent,utqiiod snper maxime in ecclesiasficisordinibnsoperatur.non ac-

hoc scrupiilosonegotiodecernendnm esset,niitauti- cipitint si autem non accipiunt, non habent, si :

bus revelaret. Nec reinoinninoconstilissc s.tcuIo

>• atitem uon habent, nec gratis, nec non gratis cui-
sequ.qiiovixerescholasticorura Dl). luraina Petrus quam dare possnnt. j
Loinbardiis, Petrus Pictaviensis, HugoaS. Victore, (1231) Constat haeretioos nonnullos, iisdem ferme
Robertus Pullns,etc., mullis contendit .Joan. .Mori- tibus Eoclesite reconciii;itos, quibus sacraraentum
nus exerc. t De sacr. ord. et in prfefat. ad libi-. confirraationisconferebatur ;{ieqnibusS.Gregorius
.Viixil. Rectam, sinceramqne doctrinam perstitisse 1. 11. ln(L 4, ep. 6, 7. Et notissiraa verha sunt S.
' semper in Ecclesia de validitate harum ordinatin- Leonis ad Nicetam «Qui baptismnmab hffireticis :

nura, o^tendit VVitasse De sacr. ord. p. 1, q. 4, De aoceperuut.ciim baptizatianteanou fuissent,solain-

Simoniacissigillatimsecf. 3, De iutrnsis et invaso- vooatione Spiritus S. per impositionem inannum
ribussect. 4. Toiirnely De ord. qu. 5, art. (qnos corifirmandi sunt, qma formam tantum baptisrai
I

arabos landat Chardon Deord. cap. 6) Droiiet De sine sanctificationis virtnte snmpserunt
;
» et anti- ;

resacrara. lib. viii, cap. 4 Chardon ipse, aliiqne

; qiiiora Siricii ad Ilimerium, iibi vefat .\rianos bapti-
passim TT. Veram tamen istam catholicamque do- zari :& quos, ait, nos cum Novatianis aiiisquehae-
 S35 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 536

pitisme. Alius veniet in notnine suo, et illum acci- A et se pro eis periculis objicere non dubitaret. Sed
pielis (Joan. 43). v, enim uon mittitur qui
» Ille videt lupumvenientem, videt diabolum, ejusque sa-
suo nomine venit (1232). Et tales quidem non au- imminentes satelHtes naraque diaboli haeer-
tellites :

diuntoves. Si enim audiunt, jara non sunt oves. ticietschismaticisunt.omnesquedeceptores (1235),

Ego sum ostium. Per me si quis introierit, salvabitur, et utique, non auxi-
dimittit oves et fugit. Dimittit
et ingredielur, et egredietur et pascua inveniet. Sal- liando, veritatemnon praedicando, conslantiam et
vabitur, inquit, qui perme introierit. Sic tamen, si patientiam non admonendo, et haeresi non resi-
perme et ingredietur et egredietur. Qui enim lega- stendo. Unde per Ezechielem a Domino dicitur ;

liter ordinatur, per ipsumEcclesiam ingreditur. Et « Non ascendistis ex adverso, neque opposuistis

siin bonoperseverat, peripsumquoquede hac vita murum prodomolsrael, ut staretis in praelio in die
egreditur. Et iste quidem pascua inveuiet sive Domiui (Ezech. i,43).))Omnia enim haec verba, mu-
ingrediens, sive egrediens.Ingrediensquidem,tem- rusquidara sunt,quo abhaereticisoves Ecclesiaede-
poralia: egrediens,vitamaeternam.Unde Psalmista: fendunlur. His 258'^jpiis pellitur, his vincitur et
« Domiuus regit me, etnibil mihi deent in loco fug'diuv. Mercenartus aulem fugit,quia mercenarius est,
:

pascuae ibi me coUocavit {Psal. xxu, 1). » Multi et non pertinet ad eum de ovibus. Non enim fugeret,

enim per ipsum ingrediuntur qui non per ipsiim B simercenarius nonesset.Nonfugeret, si pro amore,
egrediuntur, quiain peccatoet non in Domino mo- etcharitate, et non pro mercede serviret. « Perfecta
riuntur (4233). Sequitur Fur non venit, nisi
: ut enim charitas foras mittit timorem {Joan. iv, 18).
furetur, et mactet et perdat. Ego veni ut vitam ha- Et ideo quidem fugit, quia non pertinet ad eum de
beant et Quomodo abundantius
abundantiushabeant. ovibus. Ego sum pastor bonus, et cognosco oves meas,
habeant, nisi,pr<£terhanc vitam temporalem, quam et cognoscunt me mese. Novit enim Dominus qui sunt
cumaliiscornmuniterhabenl,vitamquoqueaeternam e/Ms(l 236). GognoscereautemDei.diligereest (4237).
aliis omnibus amplius habeant ? Unde et quibusdam in judiciodicturusest: «Araeu
XXX. Ego sum pastor bonus. Bonus pastor ani- dico vobis, nescio vos (Ma<^^. xxv. 42),» idest, non
mam suam dat pro ovibus sm?'s (1234). \-lgo, inquit, diligovos. Alioquin, quiomniascit, quomodo igno-
sum pastor bonus. Audite hoc, pastores, et a rarealiquid potest?Quodigitur ait : et cognosco oves
me uno pastore boni pastores esse discite. Bonus meas, et cognoscunt me meae, tale est ac si diceret :

enim pastor est, qui animam suam dat pro ovibiis Et dihgo meas, etdiligor a meis. Sed quomodoco-
suis. Haecestdefinitio boni pastoris. Hoc ergo fecit. gnosco ? Vis audire quomodo ? Sicut novit me Pater,
Hoc et vos facite, si necesse fuerit. « Majorem enim et ego agnosco Patrem, Sic, inquit, cognosco, id est

dilectionem nemo habet, quam ut animam suam C diligo meas, et diligor a meis, sicut diligor a Patre,
ponat quis proamicis suis {Joan. xv, 12). » Merce- et dihgo Patrem. Unde et in sequentibus ait: c Sicut
narius aulem, et qui non
pastor, cujus non sunt
est dilexit me Pater, et ego diligo vos {Joan. xv, 9). »
ovespropriae, videt luprum venientem, et dimittit oves, Itemque « Nonprohis rogo tantura,sed etprohis
:

et fugit. Mercenarius autem est ille episcopus qui, qui credituri sunt per verbum eorum in me, ut
in pascendis etregeadis ovibus, sola temporaliaet oranes imum sint, sicut et tu, Pater, in me, et ego
transitoria quaerit. Qui non amore coelestis palriae, in te, utipsi innobis unum sint {Joan. xvii, 20,2)).»
sed pro lucro, et mercedererum temporalium oves Et animam meam pono pro ooibus meis. Inde, inquit,
Dominicas pascit. Etistequidem apud Deum pastor probalurquod diligo eas, quia aniraam meam pono
nonest, etsiabhominibus pastor dicatur. Hic autem pro ovibusmeis. Nisi enim eas dilexisset, animam
nonhabet oves proprias, sed mercede conductas. pro eis non posuisset (4238). Et alias oves habeo.
Si enim ejus propriae essent, diligeret ut proprias, quae. non suntex hocovilt.Et illas oportet me adducere,

synodo constitutum, per invo

reticis, sicut est in cet.NonsolumChristumverumpraedicet,sedChristJ
cationem solam septiformis Spiritus, episcopalis gloriam quaerat, non suam, » etc. Idem ferme Gre-
manus impositione, catholicorum conventui socia- gorius lib. ix, Ind. 2, episl. 49, et lib. xi, ep. 46,
mus;quodetiam totusOriensOccidensquecustodit.» D Ind, 4. V. eliam Hier. ad oap. vu Osce.
Atque hinc quaestio theoiogicade natiira hujus un- (1233) S. Gregor. hom. 14 in Ev. et Beda ad h.
ctionis siveimpositionis mauuum.Confirmatoriam- 1. « Ingredieturquippe ad fidem, egredietur veroa

tuerividenturPetrus de Marca ad C. Claroraont. et fide ad spem, a credulitate ad contemplationem,

Sirmondus Antirrh.2. Negant ii, quosautea lauda- pascua autem inveniet in aeterna refectione, » etc.
vimus, Chardon praesertim, qui tamen de Couf. c. Aug.tract. 48 « Ovescredeiido sunt, ovespastorem :

5, ex solius intentionis defectu asserit, Confirma- sequeudosunt .. ovesperostiumintrandosunt,oves

tionissacramentumnonfuisse.Sequioribusaetatibus, exeiindo et pascua inveniendo sunt, oves vitaaeterna
in Orienteper sacramentum Contirmationishaereti- perfruendo sunt. »
cosfuisse reconciliatos, ex eorum Euchologio (utu- (1234) Hocex comment. decerpta est homil. sub
explicare aliter rem Goarius conetur), aliisqueiuot Emis. nora. vulgata, etDom. u, postPascha posita.
numentis eorum temporum, permulti contendunt. (4235) De utroquc hoc luporum genere vide
Vid.TT. etHolstenium Diss. 2,deforma sacrameuti S. Greffor. hom. 14, in Ev. n. :2.
confirmat. ap. Graec. (1236) II. Timolh ii, 19 Cognovit Dominus. etc. :

(4232) Vid. S. Aug. tract. 45, haec explicantem de (1237) Gregor 1. all. Et cognosco oves meas, hoc :

Haereticis, concluditque: « Hoc tenete, ovile (^hristi est diligo.

essecathoUcam Ecclesiam. Quicunque vult intrare (4238) V. Gregor. al. 11.
ad ovile, per ostiumintret.Christum verum praedi-
537 COMMENT. IN JOAN. — PARS II, CAP. X. 538

et vocem meam audient, et fiet unum ovile, et unus A ticu Salomonis (1241). Kncaenia dicebant Judaei
pastor. Hocestenim, qiiod Aposiolus ait: « Ipse est illam feslivitatem quam celebrabanl pro templi
pax nostra, qni fecit iitraqiiennnm (^p/jes. ii. 14). « luhac autem festivi-
aediticatione, sive iunovatione.
Jnnxit enini duos parietes, unum ei circumcisione, tateambiilabatJesiisintemplo,inporticuSalomonis
et alternm ex praeputiovenientem. Judaeisenim lo- ostendens se illamsapientiara esse,quaelaudaturin
quebatur Dominus.quibus se gentiles jimgere pro- librisSapientiaeSalomonis.Spdquiaiiiemserat,etquia
niittebat, iit ex duodus popiilis (1'239) una domiis invidiaRgeluJufiaeicongeIatierant,etcharitatisignem
sediticaretur et iina Ecclesia conslrueretur. Facta nonhabebant,regem,et(iominumsuumocciderecu-
est igitur pax inter Judaeos. et Gentijes. Unum est piebant(1242).Proximaenimsuntfrigusetraors.Ctr-
ovile, unus est pastor, unam legem tenent, nnum cumdederunt 259 '^^'O^ ^^^ Judsei, non ut in eum
Deum adorant,et unius pastorisvocem sequnntur. crederent, sed iit eum perderent. Et dicebant ei :

Propterea me Pater diligit, quia ego pono animam Quousque animam nostram tollis ? Si tu es Christus,
meam, ut iterum sitmam eam. Qiiid est hoc ? Nun- dic nobis palam. Quem
nos regem dicimus, Judaei
quid enim, priusquam animam snscepisset, velpo- Christum appellant. Dolo igitur loquebantur, ut si
suisset Jesus, eum Pater non diligebat ? Diligebat se Christum esse Dorainus responderet, quasi qui
utique. Sed hfec ad hominera referenda sunt, qiii B Caesari contradixisset, mox Romanonim minislris
inde merito a Deo diligitur, qiiia « factus est ei obe- occidenduni traderent. Hinc est eniin, qiiod Pilato
diens usqiie ad mortera {Philtpp. ii, 8). » Poles- dicunt « Si huncdimittis, non es amicusCaesaris.
:

aiitem et aliterintelligi, ut sic dicatur : Quanta erga Omnis enim qui se regem facit contradicit Cae-
me sit Patrisdilectio, in eo maxirae intelligi potest, sari (1-243) {Joan. xii, 12). » Respondit eis Jesus :

qund ego ipse, sicut volo, pono animam, etiterum Loquor vobis, et non creditis. Opera qufn ego facio in
sumo eam. Haec enim potestas nulli alii data est. nomine Patris mei, hxc testimonium perkibent de me.
Nemo tollit eam a me, sed ego pono eam a meipso, Cur rae, inquit, interrogatis ? Loquor vobis,et non
Potestatem habeo ponendi animam meam, et potesta- creditis. Sed quia verbis non creditis, vel operibus
tem habeo iterum sumendi eam. Eoc mandatum accepi credite. Operanon non creditis
raentiuntur. Sed vos
a Patre meo. Habebat enim in potestate Jesus et vi- verbis meis, neqiie operibus meis, quia non estis ex
vere quantura volebat, et mori, quando volebat_ ovibus meis. Manifestum est igitiir qiiod ex ovibus
Tantum vixit,quantum voluit: raortuusest,quando Christi non sunt quicunqne verbis evangelicis cre-
voluit. Saepe Judaei volueruntapprehendereeum.et dere nolunt. Oves meae vocem meam audiunt, et ego
non potuerunt. Et hoc ideo, quia nolebat. Tantum cognosco eas, et sequuntvr me, et ego oitam seternom
igitur in eum
potuerunt Judaei, quantum ipse eis C do eis, et non rapiet eas quisquam de manu mea. Et
concessit (1240). Quod autem ait Hoc mandatum de his quidem : satis jam superius diximus. Probat
accevi a Patre meo, Patrem honorando dicit. Hoc autem quod non rapit eas quisqiiam de manu sua,
eniradonumetraandatura.secundumhuraanitatem dum dicit : Pater meus quod dedit mihi, majus om-
Domino datum, totiiis Trinitatis est. Dissentio ite- nibus est, et nemo potest rapere de manu Patris mei.
rum facta est inter Judxos propter sermones hos. Sed ne aliquis diceret, quia non inde consequitur,
Dicebant autem multi ex ipsis : Dsemonium habet, et nt de ejus manu rapi non possint, addidit, dicens :

insanit. Quid eum auditis ? Et isti quidem non erant Ego et Pater unum sumus. Si enim ipse et Pater
de ovibus ejus. Alii dicebant : Uaec verba non sunt uniim sunt, cum nemo cas rapere possit de manu
dnpmonium habentis. Nunquid dsemonium potest cae- Patris, nemo potest rapere cas de manu Filii. Sed
corum oculos aperire ? Isti autem jain ad ovile pro- unde vel ille, Pater vel iste, Filius esse probatur ?
;

pinquabant, etejus oves tieri incipiebant. Es eo utique, quod ait Pater meus quod dedit mihi,
:

XXXI. Facta sunt encaenia in Jerosolymis, et majus omnibus Ipsum enim dedisse, genuisse
est.

hiems erat. Et ambulabat Jesus in templo in por- fuit (1244). Non enim prius fuit ilUe, qui dedit,

(1239) August. tract. 47 : « Duobus istis gregibus, Q (1242) August. lib. « Hiems erat, et frigidi erant.
:

tanquam duobiis parietibus factus estlapis angu- adilluinenim divinum ignem accedere pigri erant,
laris. » siaccedereest,cre(lere...friguerantadiligendichari-
(1240) Aiig. tract. 47 : « Quid
est ego pono ? Ego tale,etardebantnocendicupiditate.))Gregorius,lib.ii
illam pono :iiori glorientur Judaei saRvire potuerunt.
; Moral.c. 2:« Intueri libetqiioraodo sacra eloqiiiain
potestatem haberenon potuerunt.Sffiviantquantiim exordiisuarrationumqualilatesexprimantterminos-
fiossunt.Si pgo noluero.quid Sfevieudofacturi sunt?» qiiecausariim.Aliquandonamqueapositioneloci.ali-
laeiiam Chiysost.hom. 72, in Joan. n.2 « Potesta- : quandoapositionecorporis,aliquandoaqualitateae-
tem habeo, elc. Qiiandiu ergo retinere voluit, nerao ris, aliquando a qualitale temporissignant,quidde
contra potuit ciira permisitautem, tunc facile fiiit. »
: ventura actione siibjiciant... A qualitate aeris res
Vid. ethom. 60, n. 2, iibi etde prfecepto, seii man- subsequens demonstratur siciil evangelista, cum :

dato Christo dato, dequo fuseCyrill pag. 661, con- prcedicanteDomino,nullostiincexJudaeiscreditiiros

corfliam ciira Patre interpretantes. Aliter Latini diceret, praeraisit, dicens Hiems autem erat. Scri-
:

PP. nonniilli, de quibus Petav. de Incarn. lib. ix, et ptiim namque est (Juoniam abundabit iniquitas, re-
:

cap. 8, et TT. passim. Ulris A. assentiatiir, non safis frigescet charilas muHorum. Idcircoergo hyemis cu-
seipse explicat. ravit tempiis exfirimere, ut inesse auditorum cordi-
(1241) Augiistin. tract. 48 « Encaenia festivitas
: bus malilife frigiis indicaret.
erat dedicationis templi. Graece enim y.atvov dicitiir n243) Hic Bedae verba A. ferme exscripsil.
novum, » etc. (1244) Hieron. ad Ezechiel c. xvui « Et ipse :
 ;

539 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 540 1

quam ille cui dedit ;

qnia non prius fuit ille qui A Sequitur : Sifacio, et si mihi non vultis credere, ope-
genuit, quam
qiiem genuit. Neqne enim ali-
ille ribus credite, ut cognoscatis et credatis qiiia in me
quando Pater sine Filio fuit quia sine Verbo, sine ;
est Pater, et ego in Patre. Quia enim unum sunt
virtute et sapientia, sine vita et veritate nunquam Pater et Filius, et Filius est in Patre, et Pater in
esse potuit. Hoc enim totum est Filius Dei. Ipse Filio (1247). Quaerebant ergo eum apprehendere, et

enimest « veritas et vita (Joan. xiv, 6). » Ipse est exivit de manibus eorum. Quaeramus igitur et nos,
Verbum, virtus et sapientia Patris. Sapientia uti- sed non sicut Quaeramns fide et pietate, et non
ilii.

que, quam ipse genuit, non quee sapientem eum fe- effugiet de mauibus nostris. His enim manibus ap-
cerit. Est igitur Pater sapiens, quia Sapientiam ge- prehenditur et tenetur Jesus. Et abiit iterum trans
nuit. Estet verax, quia Veritatem genuit. Sedquia Jordanem, in eum locum ubi fuerat Joannes bapti-
nunquam fuit non sapiens, non verax, nunquam
et zans primum, et mansil illic. Et multi venerunt ad
fuitante Sapientiam, et Veritatem. Nunquam enim eum, et dicebant : Quia Joannes quidem signum fecit

sapiens sine sapientia esse potest. Sustulerunt ergo nullum. Omnia autem, qusecunque dixit Joannes de
lapides ut lapidarent eum. Respondit eis Jesus : Mul- hoc, vera erant. Et mu Iti crediderunt in eum. For-
ta bona opera ostendi vobis ex Patre meo : propter ^asse ad hoc iverat Dorainus illuc, ut isti ad eum
quod eorum opus me lapidatis ? An quia ad veritatis B venirent, eum viderent et in eum crederent.
viam vos revoco quia vos ab eeternfe mortis
? ara XXXII. [Cap. XI. J Erat quidam languens La-
periculis eruo? an ideo fortasse, quia iufirmos ve- zarus a Bethania, de castello Mariae, et Marthse so-
stros sanavi, ceecos iliuniinavi,leprosos mimdavi, roris ejiis. Maria autem erat qux unxit Dominum
paralyticos curaviet mortuos suscitavi ? Haecenim unguento, et extersit pedes ejus capillis suis. Cujus
opera non lapidatione, sed honore digna sunt. Re- frater Lazarus infirmabalur (1248). In magnis lau-
sponderunt ei Judsei : De bono opere non lapidamus dibus Mariae scripsit haec evangelista, quae Domi-
te, sedde blasphemia ; et quia tu, komo cum sis, facis num ungere ejusque pedes tangere meruit. Beatae
teipsum Detim. Stiilti Judaei interrogant eum quis iUae animae quae ad similitudinem hujusMariaecum
palam eum respondere rogant, et quia veri-
sit, et aromatibus,cumunguenfoetbono odore ad Domi-
tatem eisrespondet, eumoccidere v oluni. Bespondit num accedunt. Haec est iila quae in Canticiscan-
eis Jesus : Nonne scriptum est in lege vestra quia ego ticorum loquitur, dicens « Cum esset rex in accu- :

dixi : Dii estis ? Legem, hoc in loco Psalmos vo- bitu suo, nardus mea dedit odorem suum {Cant. v,
cat (1240), quia et ipsi judicant, dum et nocentes il). » Tres mortuos Dominum suscitasse legimus :

damnant, et bonos justificant. Si illos dixitdeos, ad filiam scilicet priucipis Synagogaeindomo filiura :

quos sermo Dei factus est, et non potest solvi Scriptu- mulieris viduae extra portam civitatis et hunc La- ;

ra ; quem Pater sanctificavit et misit in mundum, vos zaruminsepulcro quatriduanum.Per hos enimtres
dicitis : Quia blasphemas ; quia dixi : Filius Dei sum ? mortuos tria mortis genera significantur (1249). Mo-
Si. inquit, adoptivi filii dii dicuntur, cur naturalis ritur enim homo prava et illicita cogitando mori- :

Filius, Deus non dicatur ? Si illi dicuntur dii, ad tur male operando moritur in peccatis perseve-
:

quos sermo Deifactusest, etideo quideoa dicuntur, rando. Cogitas aliquidagere quod non licet ? mor-
quia sermonem Dei custodiunt,curnon magis ipse tua est anima tua, sed in domo adhuc, et in occulto
sermo Dei dicatur Deus ? Non enim potest solvi Scri- jacet, qiiialatet peccatum, et nondum divulgatum
ptura, quia « non praeteribit ex ea unura iola, neque est. Si verocogitationem ad effectum perducas.non

unus ajp&x{Matth. v, 18), » donec tota compleatur. solum mortuaest,sed jam eslextracivilatisportam
Quod autem ail, ^wem Pater sanctificavit, tale est ac elata.etperpeccatum ab Ecclesiaseparata,sepulcro
si diceret Quem Pater sanctum genuit. Idem enim
: et perditioni proxima est. At vero ille qui pecca-
fuit et sanctificasse et genuisse (1246). Si non facio tura aliquod magnura cominisit et multo tempore

260 opera Patrismei, nolite credere mihi. Mirabilia ineoperseverat, non solum mortuus est etsepiiltus,
sunt opera Patris. Mirabilia sunt opera et Filii. verum etiam jam fetet, quia ejus turpissimam fa-
Facit ille quod vult. Facit et iste quidquid vult mamomnescircumquaqueaudireabhorrent.Omnes

dicit Pater quod dedit mihi, omnibiis majus est, et

:
phetse. Aliquando autem in tria distribuit easdem
nemo manu Patrts mei : ex quo per-
potest rapere de Scripturas, ubi ait Oporlebnt impleri omnia quae
:

spiftitur una Patris Fillique potestas, virtus atque et prophelis et psalmis de me. »
scripta sunt in lege,
substantia. Si enim de Filii manu quge dedit Pater (1246) Aug. tract. 48 « Sic sancliticavit, quo- :

nemo potest rapere ; et haec eadem in Patris manu modo genuit. Ut enim sanctus esset, gignendo ei
sunt,qu8e non rapiuntur ab eo: iiquide comproba- dedit, quia sanctum eum genuit. » Vid.eumd.lib.n
tur omnia Patris et Filii esse communia. » Aug. de Trin., c. 5, Cyrillum, et PP. alios apud Petavium
tract. 47 « Pater non quasi ei Filio qui imperfectus
:
lib. XI de Incarn., c. 6 Elias Cretens. ad orat 4.
;

est natus aliquid addidit sed ei quem perfectum : Naz. de sanctificandi verbo disserit, quot modis in
genuit omnia gignendo dedit. » V. etiam tract. 48, Soripturis usurpetur.
et Ambros. lib.iu de Sp. S. cap. 18. Chrysost.hom. (1247) Ex lioc Joan. loco eruunt TT. divinarum
61, in Joann. ; Basil. hb. i adv. Eunom., etc. personarura « circurainsessionem » quam vocant
(1245) Aug. tract. 48 « Legem appellavit Do- : de qua Pelavius lib. iv dc Tiin., cap. 16.
minusgeneraliter omnes illas Scripturas, quamyis (1248) Esf homil. Emiseni Fer. vi, post. iv Dom.
alibispeciaUterdicat lcgem.a prophetiseam distin- Quadr., pag. 90.de quaerit jiidicium sicut de aliis.
guens, sicuti est Lex et prophetse usque ad Joan-
: (1249) Haec ex Ang. tract. 40, in Joan. n. 3, quse
nem. In his duobus prseceptis tota lex pendet et pro- attulerat etiam ad Luc, c vii, n. 17. Vid. p. 136.
 541 COMMENT. IN JOAN. - PAHS. II, CAP. XI. 542

tamen hos suscitat Jesns, suafpeccato cessenl,et A ambulaverit, si errorem et lenebrarum principem
eacorde iceniteant, et pro eis parentes, et sorores secutns fuerit (hoc est enim in nocte ambulare),
et maler vidua deprecetur LnJe scriptum est : otfendet et cadet. Giu' ? Quia lux non est in eo, quia
« Confiteminialterulrum pecoata veslra, et orate erroris tenebne excaecavenuit oculos ejus. fi.rc ait,

proinvicemut salvemini.Mullum enim valetdepre- et post hxc dicit eis : Lazarus amictis noster dormit,
catio justi assidua (Jac. v, 16) (12o0). « Sed quid sed vado, ut a somno excitem eum. Dixerunt ergo
perqualuor dies,quibus Lazarusin sepulcro mor- disripuli ejus : Domine,si dormit, salous erit. Assolet
tuus jaciiit, nisiqiiatuor cetates intolIigvutur?Qiia- indrmis somnussignum esse suiutis. Di.rerat autem,

luorenim setatibus. quasi quatuor diebus fetens in ait ovangelista, /esus de morie ejus. Illi autem puta-
peccati sepulcro mortuus jacet ille qui in pueritia verunt quia de somni dormitione diceret. Et tale erat
et adolescentia, in juventute et senectute iu malo ac si Dormit Lazarus, sed mihi aliis au-
diceret : :

quod cceperat perseverat (1251). Infantia enim, tem mortuus est. raciliusegodemorte eum resus-
quia ignorantia^ plenaest, his diebus nouannume- citare possum, quam aliquis homo eumdesomno

ratur. Considera igitur quanta sil benignitas Sal- excitare valeat. Vado igitur, ut a somno excitem
vatoris nostri, qui posttantam perseverantiam in eum. Tunc ergo dixit eis Jesus manifeste : Lazarus
malo, putridum et feteutem resu^citare non dedi- B mortuus est, et gaudeo propter vos, ut credatis, quo-
gnatur. Miserunt ergo sorores ejtis ad eum dicentes : niatn no7i eram ibi. Sed eamus ad eum. Gaudeo, in-
Domine, ecce quem amas infirmalur. Audis igitur quit, quoniam non eram ibi. Si enim Jesus ibi
quia Dominus amat peccatores utique jam poeni- esset, ille mortuus non esset. Ubi enim est vita,

tentes. Tales enim peccatores signiticat Lazarus. mors esse non Dominus,sum
potest. « Ego, inquit
De qualibus ipse (12o2) Dominus ait : « Gaudeo resurrectio et vita [Joan. Gaudeo igitur,
xi, 23). »

super uno peccatore poenitentiam agente, quam sed propter vos. Cur propter vos?Ut credatis, ut
supra nonaginta novem justis, qui non indigent illius resurrectione fides vestra roboretur, cujus
poenilentia. » Audiens autem Jesus dixit eis : Infir- mortem ego absens vobis annuntio : Dixit ergo
mitas hxc non esl ad mortem, sed pro gloria Dei, ut Thomas, qui dicitur Didymus, ad condiscipulos :

ghri/icelur Filius Dei per eam. Non deo, inquit, Eamus et nos, et moriamur cum eo. Hocenira dicit

moritur Lazarus, ut morte maneat, sed ut pro

in Thoraas, quia tantoodio adversus Jesum et disci-
gloria Dei a mortuis resurgat. Diligebat Jesus Mar- pulos ejus Judaeos inflammatos esse sciebat, ut
tkam et sororem ejus Mariam et Lnzarum. Diligit nihil nisi mortem, et poenam ab eis exspectaret.
enimDominusetactivam vitametcontemplativam, Venit itaque Jesus, et invenit eum quatuor dies jam
et peccatores ad pcenitentiam conversos (1233). De C in monumento habentem. Quid autem quatuor dies

his autera alias disputabitur. Utergo audivit, qiiia signiticent, jara superius diximus Erat autem Be- :

infirmabatur, tunc quidem mansil in eodem loco duo- thania juxta Hierosobjmam quasi stadiis duodecim.
bus diebus. Deinde post hsec dicit 261 discipulis Non erat igitur valde difficile ad Martham et Ma-
suis Eamus in Judxam iterum. Dicunt ei discipuli:
: riam consolandam inde Judaeos Bethaniara adve-
Rabbi, nunc quserebant Judxi lapidaie, et iterum
te nisse. De quibus subditur MuUi autem venerant^ :

vadis illuc ? Respondit Jesus : Xonne duodecim horx ad Martham et Mariam.. ut consolarentur eas de fra-
sunt diei '?
Si quis ambulaverit in die, non offendif, tre suo. Martha ergo, ut audivit quia Jesus venit,
quia lucem hujus mundi videt. Si autem ambulaverit occurrit illi. Maria autem domi sedebat. Cur autem
in nocte, offendit, quia lux non est in eo. Quid est, ubique Martha sollicita sit, et Marta quieta ; illi

inquit quod dicitis ? Me sequimiui, post me sciunt qui per eas activam et contemplativam vi-
venite. « Ego sum lux mundi {.Joan. vni, 12). » tam glorificari intelligant. Dixit ergo Martha ad
Ego sum Vos horfe. Monne duodecim horx
dies. Jesum Domine, si luisses hic, frater meus non fuisset :

tunl diei ? Ideo ego vos duodecim elegi, quia mortuus. Quomodo enim mori posset, et vita illi
sunt duodecim horae diei. Quid igitur horae estis, adfuisset ? De seenim Dominusait: « Ego sumvia,
diem sequimini (1254). Hoc enim horarum D veritas et vita (Joan. xiv, 6). » Sed et nwic scio
propriiim est. Si quis aulem hunc diem sequa- quia qmecunque poposceris a Deo, dabit tibi Deus.
tur, si quis in eo ambulaverit, si quis mihi Dicit illi Jesus : Resurget frater tuu<(. At illa : Scio,

crediderit, non offendet. Cur ? Quia lucem hujus mqui[, quia resurget in resurrectionein novissimodie.
mundi videt. Ego sum liix mundi. Si vero in nocte De illa resurreclione certa sum. Hanc te facere

(1250) Videtur A. Jacobi verba ita intellexisse, sione legis naturalis, 3 a transgressione legis scri-
ot priraara etiam eorum partem, de confessione ptee, 4 a violatione doctrinae evangelicae.
peccatorum (quoniam eamattulit) acceperildcpri- (1252) Lucfie xv, 7. Gaudium erit, etc.
vata confessione nonsacrampntali.qualaicisetiam (12o;i) Alibi, id est ad cap. x Luc, n. 22, pag.
hominibus peccatorem se aliquis professus, eoriim 162, cum multis interpretibusvitam activametcon-
ad Deura preces implorat. AtqiieEslius quidemad tempiativam in Martha et Maria prieraonstrotas
h. Jacobi locumsatis hanc probabilem esse expla- dixfirat.lnLazarovero peccatores fiesiguatosiidem
nationem asseverat. ferme PP. agnoscunt. Praeter Aug. all. o, Gregor.,
(12ol) Beda intelligit hic quatuor veliiti mortis 1. XXII Mor. c. 12, ethom.20 in Evang.
genera hominis:l ab Adamipeccato,2atransgre3- (1234) Vid. dicta ad Marc. c. m, n. 2, p. 8, 9.
 :

S43 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIi^INSIS 544

posse Dondubifo ;sedutruinfacias,certa non sum. A dicitur;« Adam,ubi es?» {Gen.hi, 9.) Quodquidem
Dicit ei Jesus : Ego stim resurrectio et vita. Per me tale fuit ac Gonsidera modo de quanta
si dicerel :

resurgunt et vivunt quicunque vivuntetresurgunt. gloria inquantam miseriamdevolutus es.Et taliter

Quicredit in me, etiam si mortuus fuerit, vivet. Qui quidemilliponuntur.quiperLazarumsignificaatur.
igitur nou
non vivet. Vlvet autem, sed in
credit, Sedaquibusponuntur nisi a rauHeribus?Mulierum
poenis. Talis autem vita raors est potius dicenda, namque consiho fnctum est ut oranis homo mo-
quam vita. Vera enim vita mortis amaritudinem riatur et in sepulcro ponatur. Et lacrymatus est
non habet. Qui igitur creditin Christum, quamvis Jesus. Lacrymemur igitur et nos pro omnibus illis

temporaliter moriatur, vivet tamen in aeteruum. quos in fetore vitiorum jacere sentimus, si forte
Similiter aiitem ille qui vivit et credit in eum ;
nostris lacryrais eos Dorainus resuscilare dignetur.
credere enim vivere est, quia vita animae fides Dixerunt ergo Judaei : Ecce, quomodo amabat eum.
est (1255), quanquam movia.iur. Credis hoc'! Ait Quidam autem dixerunt ex ipsis : Non polerat hic,
illi : Utique, Domine. Ego credidi, quia tu es Christus qui aperuit oculos cgeci, facere ut et hic non morere-
Filius Dei, qui in hunc mundum venisti. Et cum hsec tur ? Jesus ergo rursus fremens in semetipso, venit ad
dixissel, ahiit, et vocavit Mariam sororem suam, si- monumentum. Erat autem spelunca, et lapis siiperpo-
lentio dicens : Magister adest, et vocal te. lUa, ut B situs erat ei. Ait Jesus : Tollite lapidem. Non enim
audivit, surrexit cito, et venit ad eum. Nondum enim possunt resurgere qui lapide premuntur et cluu-
venerat Jesus in castellum, sed erat adhuc in illo loco, duntur. Lapis iste, littera legis est, quoniam in
ubi occurrerat ei Martha. Judwi igitur, qui erant lapide scripta et data est. « Littera euim occidit
cum ea in domo et consolabantur eam, cum vidissent spiritus autera vivificat (77 Cor. m, 6). » Tollatur
Mariam, quia cito surrexit et exiit, secuti sunt eam ergo lapis, removeatur littera quae occidit, et ac-
dicentes quia vadit ad mommentum, ut ploret ibi. cedat spiritus qui vivificat ('1257). Dicit ei Martha,
Maria ergo cum vcnisset, ubi erat Jesus, videns eum, soror cjus qui mortuus fuerat : Domine, jam fetet,
cecidit ad pedes ejus, et dixit ei : Domine, si fuisses qualriduanus enim est. Quidenim fetor, etquid dies
hic, non
mortuus frater meus. Ambae sorores
esset quatuor signiticent,superius dx^Xmyx^.Dicit ei Jesus
idemdicunt, idemiatelligant, etveram vitaai Chri Nonne dixi tibi quoniam, si credideris, videbis glo-
stum essecredunt, quo praesenle et volente262^ ram Dei ? Tulerunt eryo lapidem. Jesus autem, ele-
nemo moriatur. Jesus ergo videns eam plorantem, et vatis sursum oculis, dixit : Pater, gratis ago tibi,
Judseos qui venerant cum ea plorantes, infremuit quoniam audisti me. Ego autem sciebam quia sem-
spirttu et turbavit seipsum. Non igitur aliunde tur- per me audis. Jesus enim secundum eam partem,
batus est, sed ipse turbavit seipsum, etmagnum q qua homo est, fremil, turbatur, lacrymatur orat,
aliquid significavit nobis per hoc ipsum (1256). Iste exauditur, et gratias agit (1258). Haec autem cur
enim fremitus et hfec turbalio nos docet quid nos dixerit, cur oraverit,et gratias egerit,mox retldidit
quoque in tali re agere debeamus, quando velpro causam dicens Propter populum, : qui circumstat,
nobis ipsis, vel proaliisin peccatis turpiterdegen- dixi, ut credant, quia tu me misisti. Hinc est enira,
tibus et fetentibus Deum oramus. « Nos enim, ait quod alibi ait : « Ego a me ipso non veni, sed
Apostolus, quidoremus,nescimus; sed Spiritus san- Pater me [Joan. vni, 42). » Heec cum
meus misit
ctus orat pro nobis, gemitibus inenarrabilib us {Rom. dixisset, magna clamavit : Lazare, veni foras.
voce
vni, 26), » Unde et Psalmista : « Sacrificium Deo Quimagnosomnoprernilar.inagnavoceclamandus
spiritus contribulatus; corcontritumelhuujiliatum est. Magno enira somno gravatur, qui in peccato se
Deus non spernit {Psal. l, 19). » Et dixit Jesus : pultus, neque in pueritia, neque in adolescentia,
Ubi posuistis eum ? Sic enim et primo horaini a Deo neque in juventute, neque in senectute excitatur.

(1255) Aug.15 (quem Beda exscri-

tract. 49, n. ficet tibi quomodo turbari tu debeas, cum tanta
bit) : « Unde mors
anima ? Quia non est tides.
in mole peccali gravaris et preraeris ? » Haec eadem
Underaorsin corpore?Quia non est ibianima. Ergo r) verba usurpat ad h. 1. Beda.
animae tuae vita, tides est Qui
credit in me,inquit,
: (1257) Hoc quoque, ut videtur A. ex x\ugustino
etiamsi mortuus fuerit in carne, vivet in anima, do- I. all. seu ex Beda «Mortuus sub lapide, reus su-:

nec resurgatet caro,nunquampostea raoritura Hoc lege scitis enim quia lex quce data est J udaeis, in
;

est, qui credit in me, licetmoriatur, vivet.Et omnis lapide soripta est. Omnes autem rei sub legesunt;
qui vivit in carne et credit in me, etsi moriatur ad bene viveutes cum lege suut. Justo Ipxpositauoa
tempus, propter mortem carnis, non morieturin est.Quid est ergo lapidem removete ? Gratiam prae-
seternum, proptervitam spirituset iramortalitatera dicate. .\postolus enim Paulus rainistrum se dicit
resurrectionis, » Ita et tract. 22, n. 6. NoviTestamenti non littera, ^ed spiritu. Nam //</era,
(1256) August. 1. all. « Nescio quid nobisinsi- : inquit, occidit, spiritus vivificat. Litlera occidens
nuaverit, fremendo spiritu et turbando seipsum, quasi lapisest premens. Bemovete, inquil, lapidem.
Quis enimeura posset.nisi seipseturbare?,.. Anima removete legis pondus, gratiam prasdicate. »
et caro Christi cum VerboDeiuna
personaest,unus (1258) Chrysost. liom. 63, n. l : « Humanam
Christus est. Ac per hoc ubi suramapotestas est, exhibet naturam : lacrymatur enim et turbatur.
secundum voluntaUs nutum tractatur intirmitas : Solet quippe luctura affectus excitare : humauus
hoc est turbavit semetipsum. Dixi potesfatera;at- deinde affectumcorripiens(ilIud enira infremuit spi-
tende significationem.Magnusreusest,quemraortis j'j<Mhocsigniticatu)turbationemcohibuit.» V.Cyrid.,
quatriduum, et illa significat sepultura. Quid est p. 685, 686.
ergo quod turbatsemelipsumChristus,nisi utsigni-
 »:

545 COMMENT. IN JOAN. — l»ARS II. CAP. XI. S46

Hoc enim significant illi qualuor dies, quibns La- A Psalmisla ait : « Illic trepidaverunt timore, ubi non
zarus jam feteas jacuit in sepulero. Et statim pro- erat timor(A-rt/. xui, enim Christo credidis-
o). » Si

diit, qui erat morttiu/i, ligatus pedes, et maniis institis sent, si Jesuin nonoccidissent, nec locum, necgea-
et NuUa desperationi
factes ilhiis sudario erat ligata. tem amisissent (1263). Sed quia Christum occidere
datur occasio, curn Lazarusjam fetens et quatri- non limiiorunt, et locum et genlein perdiderunt.
duanus a mortuis resurgal. Et valde quidem mira- Unus autem ex ipsis Caiphas, cum esset pontifex
bile, non solum quia mortuus resurrexit, verum anni ill/us, dixit eis : Vos nescilis quidquam, nec co-
etiam quia pedibus manibusque ligalus foras pro- gitatis quia expedit vobis ut unus moriatur homo
cessit. Et hfec fortasse signiticatio est, ut iutelli- pro populo, et non tota gens pereat. Hoc autem, ait
gamusquia«peccalor, quaeiimque hora conversus evangelista, a semetipso non dixit : sed, cum esset

fuerit et ingemuerit, vila vivet, et non morietur pontifex anni illius, prophetavit quia Jesus morilu-
(1259). » Ligatus tamen adhuc esse videtur, donec rus erat pro gente, et non tantum pro gente, sed ut
ab episcopis sohitus, Ecclesiae sacramentis (1'260) filios Dei, qui erant dispersi, congregaret in unum.
reconcihetur. Iste enim talis, quamvis foris appa- Vos, inquit, nescitis quidquam, neque cogitatis ea
reat, intus tameu hgatiis non est, quia peccatorum quse necessaria sunt. Ego autem scio et cognovi

vincuhs sohitus, jam Deo per pcenitentiam vinclus g quia necesse est ut unus moriatur homo pro po-
esl. Unde et Lazarus, ac si penitushgatus non esset, pulo, et non tota gens pereat. Hoc autem non dixii a
^GS^^^^^^^Pi^il^^i^oliberexivit.Quem tainen Dominus semetipso, sed a Spirilii sancto, qui aliter quam ipse
solvere jussit, quatenus et nos eosostendamus esse intelligebat, verba illius dirigebat in ipso. Alius
sohitos qui.au lita voce Evangelii.inanimaperpoe- Gaiphas se dicere pulabat, atque aliter sua verba
nitentiam resuscitari mevuer nnl. Multi ergo ex Ju- intelligebat. Tota enim ejus intentio erat ut Judaei
daeis, qui venerant ad Mariam et Martham, et vide- Christum occiderent, ne ipsi a Romanis occideren-
rant qua' fecit Jesus, crediderunt tn eum. Quidam lur. Prophefabat taraen (1264) qiiia Jesus moriturus
autem ex ipsis abierunt ad Pharisaeos, et dixerunt eis erat pro Jiidaeorum gente, et non tantum pro illa
Hoc autem, utrum ejus gloriam prse-
quaefecit Jesus. gente, sed utfilios Dei, qui ubiquegenliiim dispersi
dicando, an eum accusando dixerint, dubitari po- erant, in unam fidem et Kcclesiam congregaret, ut
test (1261). fieret nnum ovile et unus pastor. Ab illo ergo die
X.XXIII. Collegerunt ergo pontifices, et Pha- cogitaverunt ut interficerent eum. Quasi enim utili
risa^i concilium, et dicebant : Quid facimus ? Quia acceptoconsilioexquo Caiphashaeclocutusest, tota
hic homo multa signa facit {ii62). Audierant pon- illa Pharisaeorum multitudo, quomodo Christum m-

titices et Pharisaei Salvatorem nostrura Lazarum

^ terficeret, cogitabat. Jesus ergo jam non in palam
quatriduanum resuscitasse. Cujus miraculi magni- ambulabat apud Judseos, sed abiit in regionem juxta
tudine territi, inter se conciliantes, dioebant desertum, in civitatem, quae dicitur Ephrem, et ibi
:

Quid facimus ? Occidamus Jesum. Cur? Quiamulta morabalur cum discipulis suis. Hoc enim non timore
signa facit. Si dimittimus eum sic, omnes credent fecit Jesus, qui ubique securus erat, qiii ipsos quo-

in eum, videntes signa et virtutes quae fiunt per qne suos inimicos in potestate habebat, qui nec vi-
eum. Quod si fecerint, venient Romani, et tollent deri, nec teneri, nec occidi posset, si iiollet. Cur
nostrum locum et gentem. Timebant enim ne re- ergo? Ul nos doceret, ut providos redderet, ut nos
gem eum constituerenf, et obhoc contra se Roma- quoqiieiniquorum hominumfurori et iraecedamus,
norumexercitumconcitarent,quoruraimperio,sicut si eos fortasse no^tra prceseutia et allocutione noa

caeteroegentes,Judaeiquoquesubditicrant.Sedsicut corrigi, sed detoriores fieri videamiis (1265). Proxi-

(1259) Ezech. xviii, 21 Si autem impius egerit poe-

: (1263) Aug. tract. 50 « Temporalia perdere ti-
:

nitentiam nb omnibus peccatis suis quae operatus muerunt, et vitam aeternam non cogitaverunt ; ac
est, et custodierit omnia prsecepta mea, et fecerit sic utrumque amiserunt. » Eadem amplioraque
judicium et justitiam, vita vivet et non mo- habet idem S. Aug. in Ps. iii, in Ps. xiii, ut etiam
rietur. D in Joan. Chiysost. hom. 65, n. 1.
(1'260) Aug. tracf. 49 : « Quid
est solvite et sinite (1264) Chrysostom. « Vides quanta sit
I. all. :

a6/re ?QiiaisoIveritisin terra, soluta erunt incoelo. pontificaIispotestas?Quiaenirapontificatumfortius

Boda hcBC verba Aiig. exscribit,atqueaddit:« Potiiit erat, licetindigniis, piophefavit, quiddioeret, igno-
enim lisamenta solvere qiii morliiiim resuscitavit rans. Multi alii quoque futura praedixerunt, indigni
sed f)ropter unitalem sanctee Dei Ecclosiaeet indivi- licet, etc, Aug. Iract. 50
)) « Hic docemur etiam :

duam charilatem, dicitur ministris, id est Jiscipulis hoininesmalos prophetiae spirilufuturapraedicere;

Christi solvite eum ; quia sine iinitale Ecclesiae ca-
: quod tamen evangelista divino tribuitsacramento,
Iholicae tidei et charitate ecclesiasticae sanctitatis quia ponfifex fuit, id est summus sacerdos. » Vid.
peccata non solvuntur. » eumd.in Quaest. ad lib.Jud. qu. 49,Iib.ii decons.c.
(1261) De hoc qiioque dubitavit Aug. scribens 70, lib. u ad Simplic. qu. 1, de Trin. cap. 7, etc. ;

tract. 49 « Qiiidam vero ex eis. sive ex Jiidaeis qiii

: Hieronymiiin ad cap. i Jonae Ambrosium serm. ;

convenerant, sive ex eis qui crediderant, abierunt 14ef 15 m Ps. cxviii, epist. 50, num.5; Gregorium,
ad Pharisaeos, el dixerunt eis qiifle fecit Jesus sive : hom. 10 in Ezech., etc.
annuntiando, iit et ipsi crederent sive potius pro- ; (1265) Aiig. fract. 49 « iNon quia pofentia ejus
:

dendo, ut ssevirent. » defecerat, in qua iitique si vellet Ct palam Judaeis

(1262) Est homil. Emiseni Fer. vi post. Dom. in conversaretiir, et nihil ei facerent; sed in hominis
Pas. Verius dicatur S. Brunonis, infirmilate vivendiexempluradiscipulisdemoastra-
 »

547 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 548

mum autem erat Pascha Judaeorum, et ascenderunl A Quod si hoc tibi fortasse non sufticit, sed altius as-
multi Hierosohjmam de regione, ante Pascha, ut san- cendere volens vis esse Maria, vade, vende omuia
Hoc Pascha miseri Judaei cruen-
ctificarent seipsos. quae habes, et da pauperibus, et spretis omnibus
tum habuerunt. Hoc regem et Dominum suum quae mundisunt, soli lectioni, et orationi et diviucB
interfecerunt. Hoc mulli Hierosolymam undique contemplationi vacare studeas. «Hancenim partem
confluxerunt. Et qui seipsos sanctificare venerant, elegit Maria, quae non auferetur ab ea {Luc. x. 42).
Christo Dominointerfecto, valdedeteriores adpro- Sequitur : Maria ergo accepit lihram unguenti, nardi
pria remearunt. Quxrehant ergo Jesum, et coUoque- pistici pretiosi, et unxit pedes Jesu, et extersil capillis
hantur in templo stantcs : Qnid putatis, quia non venit suis pedes ejus, et domus impleta est ex odore un-
ad diem festum ? Quaerebant, inquit, Jesum. Etideo Hoc enim unguentum tidem significat (1268).
guenti.
quaerebant, quia eum occidere volebant.In templo Unde ei meviiopisticum voca(ur,quoniam pistis^des
stabant, non orabant, sed de Salvatoris morte inter interpretatur.NuUo unguentomagis, quamhoc, de-
se tractabant. Mirabantur,quianonvenerataddiem lectatur Jesus. Sinehoc unguento adeum accedere,
festum, qui eos docere solebat in diebus festis. Et et eum tangere non licet. « Impossibile est enim sine
eumperdidisse timebant,264l"6'^occiderequ<e- fide placere Deo {Hebr. xi, 6). » Hoc unguento im-
rebant (1266). Dederant autem ponti/ices et Pharissei pletur donius. Hoc tota Ecclesiaredolet. Fetentigi-
P
mandatum, ut si quis cognoverit ubt sit, indicet iit tur Domino infideles, quia hocunguentum non fe-
apprehtndant eum. Qui enim itaquaerunt Jesum, non runt. Quod autem pedes ungit et capillis tergit,
possuntscire ubi sit, neque inveniunt eum.Si vultis principium et finem, Deum et hominem, eum esse
scire, Judaei, et invenire Jesum, venite ad Ecclesiam, intelligit. Caputenim pedibus quodammodo jungit,

venite ad nos, et indicabimus eum vobis, non pro- qui Deum et hominem eum esse credit. Unde non
dendo, sed credendo non ut eum occidatis, sed ut
;
solum pedes, sed etcaput Salvatori nostro haecmu-
nobiscum in eum credatis. lier unxisse narratur (1269). Dicit ergo unus ex di-

XXXIV. [Cap. XII.] Jesus grgo ante sex dies Paschse scipulis ejus, Judas Simonis Scariothis qui erat eum
venit Belhaniam, ubi fuerat Lazarus mortuus, quem traditurus : Cur hoc unguentum 7ion veniit trecentis
suscitavit Jesus. Fecernnt autem ei ccenam ihi, denariis, et datum est egenis ? Hoc autem ne pietatis
el Mariha ministrabal. Mirum si evangelista omnia aftectu et misericordiae studio dixisse putaretur,
haec sine aliqua significatione tam officiose dicere evangelista subdidit, dicens Dixit autem hoc, non :

voluit Belhania enim domus obedientise interpreta-

: quia de egenis pertinebat ad eum, sed quia fur erat,
tur (1267). Esto igitur Bethania sis Deo obediens, : et loculoshahens, ea, quse mittehantur ,portahat. Nemo

quatenus ad te Dominus veniens in domo pectoris igiturnosreprehendat,siiniquoshominestoleramus,

tui hospitari dignetur. Preepara ei coenam. Crede in etcitoabEcclesia3communionenonseparamus,cum
eum. Observa mandata ejus. Tali enini coena de- ipse Salvator noster Judam paleretur, quem non
lectatur Dominus. Unde ipse ait « Ego sto ad os- : solum prodiforem, sed furem quoque, et sacrilegum
tium, et pulso. Si quis aperuerit mihi, intrabo et esse sciebat. Dixit ergo Jesus : Sine illam, ut tndiem
ccenabo cum ipso, et ipse mecum {Apoc. ni, 20). » sepuUurse mese servet illud. Hoc autem tale est ac si

Noh istaquaerere extrate. Tuenim ipse et Bethania, diceret : Mysterium est quod agitur, in quo mors,
et Martha, et Lazarus, Maria esse potes. Si bene
et et sepultura mea cito fieri significatur. Unde et alius
ministraveris, sieleemosjnasdederis, nudosvestie- evangelista dicit« Praevenit ungere corpus meum
:

ris, infirmos visitaveris, aliaque his similia feceris, insepulturam. Pauperes enimsemper habebitisvo-
eris Martha. Omnia enim haec ad activam vitam biscum, me autem nonsemperhabebitis(iJiarc.xiv,
Martham significatur. Vis esse
pertinent, quae per 7, 8). » Quid quod alibi ait « Ecce ego
est igitur, :

Lazarus?Fuge mortem, veni ad vitam, age poeni- vobiscumsumomnibusdiebususqueadconsumma-

tentiam, et resuscitaberis, et inter Christi convivas tionem saeculi ? » [Matth. xxviii, 20.) Si enim omni-
connumeraberis. Ideo enim hic dicitur, qn\a.Lazarus bus diebus cum eis est, quomodo eum non semper
unus eratex discumbentibus cum eo. « Peccator enim, habebunt? Facilisest solutio, si duarum in Christo
quacunque hora conversus fuerit et ingenmerit, D naturarummemoressimus. Quodenimait, meautem
vita vivet et non morietur {Ezech. xvni, 21). » nonsemper habebitis, depraesentia carnis intelligere

bat, in quo appareret nonessepeccatum, sifideles thaniam, quod interpretatur domus obedientix. »
ejus, qui sunt membra ejus, oculis persequentium (1268) Vid. dicta ad cap. xxvi Matth., num. 104.
se subtrahereut, et furorem sceleralorum, latendo Beda hic « Hoc unguentum ex nardo pistica, id est
:

potius devitarenl, quam se offerendo magisaccen- tideIi...SineftdeenimDeo placereimpossibile est. »

derent. » (1269) Vid. Bernar. serm. 90 de divers. « Caput :

(1266) Id, tract. 30 « Quaerebant ergo Jesum,

: Christi Deus.deitas ergoinChristotangitur, quoties
sedmale. 13eatienim qui quaeruntJesum, sedbene. ad laudemipsius ejus beneticia memoramus sicut :

Eliquaerebant Jesum, utnec ipsihaberent eum,nec non tam deitas, quam humanitas necesse est ut co-
nos sed abipsis abscedentemsuscepimusnos.Re-
; gitetur...Namincarnisassumptioneduosillospedes
prehenduntur qui quaerunt laudantur qui quae-; adhoc accepisse cognoscitur, id estmisericordiam
runt :animus enim quaerentis, autlaudeminvenit, et judicium ul peccator qui ad caput, id est ad dei-
;

aut damnationem. » tatem accessum non habebat, ad pedes, id est ad

(1267) Hier. ad. c. xxi Matth. « Reliquit incre- : humanitatem accederet. »
dulos, et urbemegressus contradicentium, ivitBe-
 :

549 COMMKNT. IN JOAN. - PAHS II, CAP. XII. 550

debeiuus, queepostresurrectionemdieqiiadragesi- A non cognoverunt discipuli ejus primum, sed quan-

moccelosascendit(l270). Cognocitergotuiba multaex est, id est postquam cuelos ascendit,
do glorificatus
Judvis 265 9"*^ ''''C esset, et venerunl, non propter postquam eorumsensus aperuit, ut Scripturas in-
Jesuin tantuin, sed utLazarum oiderent, quem suscita- telligerent, tunc recordati sunt quia hxc erant
vit a mortuts. Isli non aiuore, sed admiratione du- scripta de eo, et quia hxc fecerunt ei, non alio
cebautur, et siout se liabet cupiditas hoiniuum, modo, eo quo ante per prophetam fueraut prae-
uisi

uova videre et audire cupiebaut. Cogitaverunt au- nuuliata de eo. Testimonium igitur perhibebat turba
tem principes sacerdotum ut el Lazarum interficerenl ; qux erat cum eo, quando Lazarum vocavit de monu-
quia multi propter illum abibanl ex Jud,ris, et crcde- viento, et suscilavit eum a mortuis. Propterea et ob-
eum occidere
bant in Jesum. Stulti Juda^i volebant, viam venit ei turba, quia audierant eum fecisse hoc

quem nuper Dominus suscitaveral, ac si iterum s/^/tuw.Miraculis igiturtrahebantur, quiverbis non

eum resuscitare non posset. movebantur. Pharissei ergo dixerunt inter se, et ad
XXXV. In crastinum autem turba mulla, qux ve- semetipsos : videtis quia mun-
nihtl proficimus. Ecce
nerat ad diem festum, cum audisset, quia venit Jesus dus totus posteum vadil. Deticimus, iuquiunt, et non
HierosoUjmam, acceperunt ramos palmarum, et pro- prolicimus. Totus mundus posl eum vadit, cujus
cesseruntobviam ei. g nomen delere cogitavimus. Qu£e sunl enimistae vo-
Hami palmariim victoriam signi-
ticabant, quam DominusiJlisdiebusdehoste trium- ces, quae in ejus gloria resonant ? Quid est Hosanna
phanssuscepturuserat.PalmaeniminScripturissae- filioDavid? Quid estquod populusdicit, Benedictus
pissime pro viotoriaponitur(i 27 1-73). £<c/ama6aH/, qui venit in nomine Domini"? Proximum est, ut rex
Hosanna, benedictus qui cenit in nomine Dumini, ab omui populo constituatur, et Romanis venienti-

Rex Israel. Hosanna interjectio est, nihilque aliud bus, locus iste fuuditus destruatur. Erant autem
sigr.iKcat, nisi quemdam populi affectum congratu- Gentiles quidam ex his, qui ascenderant, ut adorarent
lantisetDeumlaudantis(1274).VenitautemDominus die festo. De talibus enim fuit centurio, de quo ipse
in uomine Uomiui, secundum quod ipse ait « Ego : Dominus ait : Amen dico vobis, non iuveni tantam
veni in nomine Patris uiei, et non recepistis me ;
fidem in hrdel{Matth. viii, 10). -^Hi ergo accesserunt

alius veniet in nominesuo,et illumaccipietis {Joan. ad Philippum, qui erat a Belhsaida Galilseae, et roga-
V, 42). » Et invenit Jesus asellum., et sedit super eum, bant eum Domine, volumus Jesum videre. Et
dicentes :

sicut scriptum est : Noli timere, filia Sion. Ecce Rex Judaei, etGentilesquaeruntJesum. Judaeiutperdant:
tuus venit, sedens super puVum asinx. Haec autem Gentiles, ut credant. Venit Phiiippus, et dicit An-
ia MaUhaeo exposuimus (127 iij. Ue hac enim asina, draex. Andrseas rursim, et Philippus dixerunt Jesu.
et pullo Jaeob palriarcha loquitur dicens : « Jiida, Jesus autem respondit eis dicens : Venit hora, ut cla-
p
telaudabunt fratres tui manus tua in cervioibus : 7-ificetur Filiushominis.M.odo,inqml, occidei.\ivFilius

inimicorum tuorum. Catulus leouis Juda. Ad pra- homiuis; modocum iniquisreputabitur; modo Sol
dam, lili mi, ascendisti. Accubuisti ut leo, etquasi obscurabJtur sed veuithora post hfec, ut
justitiee :

leaena. Quis suscitabit eum ? » (Gen. xlix, 8.) Et clarificetur, elnon tantum ab his, sed a cunctis
paulo post : « Ligans ad vineam puUum suum, et ad gentibus adorelur. Hoc autem factum est post Ghristi
vitem, ofili mi, asinam meam {ibid., 2). » Haec enim resurreclionem, ubique apostolispraedicantibus, et
asina Synagoga est, quae alio nomine vinea voca- Christi nomen in signis elmiraculis declarautibus.
tur.PuUus vero,populusGenliumindomitusetlasci- XXX Vi. Amen, amen dico vobis, nisi granum fru-
vus (1276). Vitis autem Chrisius, qui
Ego ait : « menti cadens in mortuum fuerit, ipsum solum
terra
sum vitis vera {Joan. xv, ad 1). » Ligavit igitur manet. Si autem mortuum fuerit, multum fructum af-
(Vineam puUum suum, quia gentilem populumSy- ferl. Hoc est enim illud granum frumenti, quod
nagogae conjunxit, ut tieret unum ovile et unus virgo et inarata terra produxit. De quo Psalmisla
pastor. Sedquiapriussecuudumquamdam {)artem, ait : de terra orta est, etjustitia de ccelo
« Veritas
Synagogam sibi conjunxerat, asiuam quoque liga- prospexit. Etenim Dominus dabit benignitatem, et
vit ad vitem. Per se enim Synagogam, et per Syna- terra nostradabit fructum suum {Psal. lxxxiv, 12,
q
gogam nos prcsdicavit, et prijedicando, nos Syna- 13). » Hujus autem grani immensa mulliplicatione
gogae sibique ligavit. Sequitur: Haec non cognove- 266 omnia Ecclesiae horrea impleta sunt. De hoc
runt discipuli ejus primum, sed quando glorificatus est frumeutigrano ille panis conficitur, de quo ipseDo-
Jetus, tunc recordati sunt quia lutc erant scripla de miuus ait : « Ego sum panis vivus, qui de coelo de-
eo, et hsecfecerunlet. Quidhaec,inquit, significarent, scendi {Joan. vi, 51) (1277). » Constat autem hoc et

(1270) Vid. Chrysost. hom. 50 in Matth., n. 4. (1277) Ambros. in Psal. xxxvi « Ipse granum :

(127 1-73) Beda ad h. I. « Rami palmaruin laudes : pro nobiscorpore solutus et raortuusest, ut fructum
sunt significantes vicloriam, quia erat Dominus mullumairerretinuobis. » Hieron. adcap.ixZach.
niorlem morieudo superaturu^ et tropeo crucis, ; « Nos, frumeutum eleclorum... intelligimus Domi-
de diabolo morlis principe triumphaturus. » uum Salvatorem, qui loquitur in Evaugelio Nisi :

(1274) Vide dicta ad Malth. cap. xxi, num. 85, granum cadens in terram, etc, mortuum fue-
tritici
I
pag. 99. Vid. et I5(;dam ad .Marc. cap. xi. rit, ipsum solum permanet, etc. De hoc tritico eflici-
(127;i) Vid. loc. iudicat. tur ille panis qui de ccelo descendit. »
(1276) Vid.ad Matth. pag. 98.
 »:

551 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 552

ad litteram verum esse, qiiod frumeati grauum, si A Sequitur : Nunc anima mea turbata est, El quid di-
in arca servetur, non crescit; si autem seminetur, cam ? Pater, salvum me fac ex hac hora. Sed propterea
si in terra soivatur et moriatur, multum fructum veni in horam hanc. Pater, clarifica nomen tuum.
afFert.Qui amat animam suam, perdet eam, et qui Dixit superius : « Venit hora, ut clarificetur fiiius
odit animam suam in hoc mundo, in vitam xternam hominis(t6id.).»Nuncautem dicitquod animaejus
custodit eam. Hoc enim Dominus non dixisset, si turbata est. Sed unde turbata, nisi quia ex ipsa sua
animas nostras et bene et male amare, et iterum clarificatione multos ubique terrarum non solum
bene et maleodissenon possemus. Ipseenim expo- turbari, verum etiam flagellari, et occidi, cunctis-
nitquidsitmale amare.et ipse exponit quidsiiben que tormentorum generibus affligi videbat ? Quis
odisse. Male enim amat animam suam, qui in hoc enim iu eum credidisset, si clarificatus non fuisset ?
mundo,qui propterhuncmundum, etpropterhanc Nisi enim a morluis resurrexisset, coelos ascendis-

vitam praesentem eam amat (1278). Iste enim per- set, tantaque fideles sui in ipsiusnomine miracula

det eam : quia sic amando et aeternae morti, et per- fecisseut, nemo in eum credidisset. Dicat ergo :

ditioni tradet eam. Qui enim bene amat animam JSunc anima mea turbata est, non meae mortis timo-
suam, sic eam amat, ut in aRternum vivat, non ut re, sed meorumfidelium compassione. Homoenim

brevi tempore iu deliciis vivat. Unde et in vilam b sum, et humanis affectiouibus moveor. Et quid di-
aeternam eam custodit,qui sic inhoc mundosuam cam cum pro meo nomine fideles meos sic affligi,;

animamodit.Illeenimanimamsuamet vitam suam et cruciari videam ? Pater, salvum me fac, salva

odisse videtur, qui mori non timet, qui jejuniis et membra mea, salva et custodifideles meos exhac
vigiliis, qui paupertate et nuditate aliisque simili- hora, ex hoc tempore meae passionis et illorura
bus eam affligit. Ille denique, qui sic amatanimam perturbationis (1279). Simul enimet passio Christi,
suam, ut eam, si necesse sit, pro Christi fide ponere et Ecclesiaepersecutiocffipit quiadumipsecapitur, ;

nolit, perdet eam. Qui vero sicodit, uteam in tali apostolifugiunt, Petrusnegat, et scaudalumpatiun-
necessitate ponere non recuset, in vitam aelernam tur omnes. Sed propterea veni in horam hanc, ut ex
custodit eam. Si quis mihi ministrat, me sequatur, hac hora fideles mei salventur, et meo sanguine
ut sicut egopro ipso, ita et ipse, si necesse fuerit, mundentur. Tu vero, Pater, clarifica nomen tunm,
prome moriatur.Sequienim,imitari est. Ministrant ut, me die tertiaresurgente, clarum et manifestum

Dominonon solumepiscopietsacerdotes, caeterique fiat, quod tu Pater, et ego Fihus vocor (1280). Si

illius ordinis, verum etiam qui facit eleemosynas, enimcognoverunt uomen tuum, coguoscent et no-
vestit nudos, visitat infirmos, alia his simiiia mise- men meum, quia Pater sine Filio esse non potest.
ricordiae et pietatis opera facit, Domino ministrat. p Venit ergo vox de coelo: Et clarificavi, et iterum clari-
Undeipse quoque Dominus ait « Quod uni ex mi- : ficabo. Clarificavi permiracula,etiterura clariflcabo

nimis meisfecistis, mihi fecistis {Matth.xxv, 40) » ; per 267 resurrectionein et ascensionem. Clarifi-

ostendens eos ministrare sibi, qui ipsius membris cavi paucis, clarificabo multis, et demum clarificabo
ministrant. Sedquideis sibi ministrasse proderit? omnibus. Pauci enim fuerunt ifli, qui eum dicen-
Sequitur Et ubi ego sum,
: illicet minister meus erit. tem audierunt « HicestFiliusmeusdilectus {Matth.
:

Dicis fortasse,nonhoctibisuflBcit. Audi quodsequi- XVII, 5). » Multi vero sunt qui Dei Filiura eura esse
tur : Si quis mihi ministraverit, honorificavit eum creduut. Sed lioc iu judicio plenius declarabitur,
Patermeus. Magnus honor,magna gratia, immensae quando « omnis lingua confitebitur quia Dominus
en divitiae. Beatus ille quem Deus honorificabit. Ille Jesus Christus in gloria est Dei Patris [Phil. n, 2).

enim ditabitur ilUs bonis, quae « oculus uon vidit, Turba, quse stabat et audierat, dicebat tonitrum
nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit, qua? factum esse. Alii dicebant : Angelus ei locutus est. Illi

praeparavit Deus diligentibus se (/ Cor. n, 9). » De- igitur, etillivocemaudierunt; sed neque illi, neque
nique, qui ibi erit, ubi ipse est, quid melius un- illi eam intellexerunt. Respondit Jesus et dixit
quam habere potest ? Hoc enim Psalmista deside- Non propter me vox haec venit, sed propter vos. NuUa
ransait Beali,qui habitantindomotua, Domine.
: « enim tali collocutione indigebat, qui Patris volun-
D
In seeculum saeculi laudabunt te {Psal. lxxxui, 5). » tatem per omuiasciebat. Lingux enim, ut ait Apo-
Itemque: « Uuam petii a Domino, hanc requiram, slolus, « in signum suntnon fidelibus,sed infideli-

ut inhabitemin domo Dominiomnibus diebusvitae bus (/ Cor. XIV, 22). » Nunc judicium est mundi:
meae {Psal. xxvi, 4). » Et Apostoius : « Cupio, in- nunc princeps mundi foras. Hoc enim ia
ejicietur

quit, dissolvi, et esse cum Christo {Philip. i, 23). » judicio agilur, ut bonum a malo, et justum ab inju-

(1278) August. lib. ni De doctr. Chr. c. 16 : (1279) Chrysost., hom. 67. Augustinus, Beda, et
« Cum ait Dominus: Qui amat animam suam, perdet caeteriferme interpretes de se haec dixisse J. C.
eam, non utilitate vetare pulandus est, qua debet putant, eo raodo quo illud Patermi, si fieripotest, :

quisque conservare aniraam suam sed figurate ; transeat a me calix iste.

dictum perdet amimam, id est perimat atque auiit- ((280) Augusliu. tract. 52: « Quid est autem,
tat usum ejus,quemnunchabet, perversum sciHcet Clarifica tuum nomen, nisi in sua passione et resur-
atquepraeposterum,qiioinclinaturlemporalibus,ut rectione ? »
aeterna non quaerat. » Vid. eumdem S. Aug. tract.
51 iuJoaa.

1
553 COMMKNT. IN JOAN. — PARS II, CAP. XII. 554

slodiscernatur(128t). Eieoigilur temporeuiundus A non poterant credere, quia iterum dixitlsaias :Ex-
judicari eljudicare coepit.exquo Christi doclrinam C3ecavit oculos p.orum, etinduravit eorumcor, utnon
suscepit, quia tuncprimuin vcritatem a mendacio videant oculis,et non inteLLigant corde ; et convertan^
discernere novit. Et tunc priaceps mundi hujus,id tur, et sanem eos. Uxc quando vidit
dixit Isaias,
est diabolus, rex etdominusiniquorum,ejectus est gLoriam ejus, et Locutus est de eo. De quo? De Chri-
foras. Non foras utique de muudo, sed foras de sto : Ait enira : « Vidi Dorainuin sedentem super

populo baptismate muuiio. Quem Chrislus suosan- soliura excelsutn, et elevatura, etea, quae subipso
guine kivit, et baplismalis aqua mundavit. Et er/o, erani, iiiiplebant teraplum [Isa. vi, 1). » Et paulo-
si exaltat us fuei-o a ten'a,omnia t7'aham achne ipsum. post : « Vade, et dices populo huic : Audite au-
Ilie, inquit, foras ejectus amittet principatum. Ego dientes, et nolite intelligere, et videte visum, et
autem exaltatusadmeipsumomnialraham. Omnia nolite cognoscere. Excaeca cor populi hujus, et
videlicet, quae Irahenda sunt(1282). Hoc autemdi- aures ejus aggrava, et oculos ejus claude, ne forte
cebat, ait evangeHsta, significans qua morle erat videatoculis suis, et auribus audiat, etcorde intel-
rnoriturus. Respondit ei turba Nos audivimus ex : ligat, et convertatur, et sanetur (Ibid., 9). » Sed
legequia Christus manet in aelernum. Et quomodo tu quoniara, sicuthic dicitur, populus iste credere non
dicis. Oportet exaltari filium homitiisf Quis est iste g quia hoc Isaias de eo praedixit, nunquid
potuit,
filius hominis ? Videntur Judtei hoc in loco in- causa fuit? Absit Ejus
Isaias ejus incredulitatis !

teilexisse quid hac tali exaltatione Dominussigniti- namque iniquitas, et cor impoenitens fuit causa, ut
caverit, dnm intelhgunt eum, sic exaltatum, non credere non posset (1283). Quod quidem propheta
posse raanere in aeternum. Dixit ergo eis Jesus : prcBvidit etprtedixit, et sicut praedixit,non evenire
Adhucmodicum hotieninvobis est.Ambulate,dum nonpotuit. Nunquamenim propheta hoc praevidis-
lucem hahetis, ut non tenebrv vos comprehendant. set, nisifuturum Nam,
propheta 268.
fuisset. etsi
Qui ambulat in tenebris nescit quo vadit. Dum lucem hoc non praedixisset, tamennihilominus evenisset.
habetis,credile in lucem, ut fiLii lucis sitis. Adhuc, Sequitur Verumtamenex.principibus multi credi-
:

inquit, modicum lumen intelUgentiae in vobis est, derunt in eum. Sed propter Pharisseos non confite-
dum nescitis quis sit iste tilius hoaiinis. llli enim banlur, ut deSynagoga non ejicerentw. Dilexerunt
soliillurainatisunt,quieum coguoscunt, et qui eum enim gLoriam hominum magis quam Dei.
esse credunt Filium Dei, et filium hominis. Ambu-
late, festinate, currite ad lucera,dum potestis, dum XXXVII. Jesus autem clamavit, et dixit : Qui cre-
proxima esf, dum eam videtis, et ante oculoseam dit in me,non credit in me, sedin eum quimisit me.
habelis, ut nontenebrfe erroris et raortis vos com- r. Quoraodo enira non credit in te, qui credit in te ?
prehendant. Qui enimambuLat in tenebris [gnor3.n- aut quomodo non credit in te, qui credit in eum
tite et erroris, nescit quo vadat. Ego sum lux qui inisit te? Tu enira dixisti «Ego,et Paterunum :

mundi. Qui sequitur me, non ambulat in tenebris, suraus {Joan. x, 30). » Quicunque igiturcredit in
sed habebit Lumen vitae (Joan. vui, 12). Ergo dum 1'atrem, credit et in Filium, et e converso. Aliquid
lucem habetis, credile in lucem, ut filii lucis sitis. igitur siibaudiendura est, ut sic dicatur
Qui credit :

Haec Locutus est Jesus, et abiit, et abscondit se ab eis. in me, non soluramodoinme,sed etiam ineum qui
Elhaec quidem Ideoenim Uorainus
significatio est. misit me (1284). Et qui videt me, videt eum qui
tunc se ab eis abscondit, quia usque hodie ab eis 7nisitme. Sic enim et Philippo Dominus ait «Phi- :

non invenilur. Quotidie enira in lege et prophetis lippe, qui videtrae, videt etPatrem(/oan. xiv, 9). »
loquitiir eis, el tamen non invenitur ab eis. Et hoc Quod quid significet, mox exposuit dicens : Non
erat quod significabat, quando se abscondit Patre,etPater in me est ? Item
ab eis. credis, quia ego in :

Cum autem tanta signa fecisset coram eis, Ego et Pater unum sumus. Ego Lux in mundum veni,
non cre-
debant in eum, utsermo Isaiae prophetaeimpLeretur, ut omnis qui credil in me in tenebris non maneat.
quem ducit : Domine, quis credit auditui nostro, et Quid est, ego Lux in mundum veni; nisi mundum
brachium Domini cui revelalumest ? Brachium Do- illuminareveni? Cur? Ut omnis quicredit,in tene-
mini, Christusest, quodnondum Judaeisrevelatum
D
b7'is nonmaneat. Ipsumigitur in Christum credere,

est « Caecitasenimex parteconligit in Israel(/?om.

:
illuminariest.Qui igitur in Christum non credit, ia
XI, 2o). Hoc autem brachio facta sunt omnia, et
)> tenebris manet, in tenebrisutiquecaecitatis eterro-
sine ipso factum est nihil {Joan. i, 3). » Praeterea ris. Non enim cognoscit veritatera, qui veritas

(1281) Aug. tract. 62 « In fine quod exspectatur

: mequaeratur; cifo respondeo, quia nolebant; raa-
judicium,eritjudicandoruravivorumetmortuorurn, laraqiiippeeoruravoluntafem praevidit I)eus,et per
judiciiimeritprfemiroumpfEnaruraquejRternarura. prophelara praenuutiavit ille, cui abscondi futura
Qualeergo nuncjudiciiimest ?... Comraonui chari- non possunt. »
latem vestram, dici etiam judicium, non damna- (1284) Aug. tract. 54 « Qui credit in me, in-
:

tiouis, sed discretionis. » Vid. rcliqua apud eum- qiiit, non credit in rae, id est in hoc quod videt,
(lera S. Aug. et S. Joan. Chrysost. hora. 67, n. 2. sed in euin qiii inisit me, id est in Patrem. Sed
(1282) August. tract. 52 « Quae omnia, nisi ex
: qui credit in Pafrem, necesse est euiu credat esse
quibus ille ejicitur foras. » Patrein; qui autein crediteum Patrem,necesse est
(1283) Eamdem quwstionem proponit et solvit S. ut credat eum habere Filium ac per hoc qui cre- :

Aug. tract. o3 * Quare autem non poterant, si a

: dit in Patrem, necesse est ut credat in Filium. »
Patkol. CLXV. 18
555 S. BRUNONIS KPI3C0PIS SIGrNlENSIS j56

Chdstus. Et si non cu- A Iscariotis, sciensquia omnia dedit ei Pater in manus,

quis audierit verba mea, el

stodierit ea. ego non judico eum. Cur ? Quid non et quia a Deo exivit, etad Deum vadit, surgit a ccena,

veni, ut judicem mundum, sed ut saluum faciam et ponit vestimenta sua. Et coena facta, id est prae.-

mundum. Planum est quod dicitur, si modo, vel parata (1288), et ante posila, sed nondum finita,
nwnc subaudiatur (1285). Judicabit eaiin Dominus, cum Judas diabolica persuasione jamvictus et de-
sed non modo. Alioquin quomodo verura esset, ceptus erat, ut Dominum traderet, sciens Jesusquia
quod ait « Paternoajudicatquemquam,sed omne
: omnia dedil eiPater inmanus, sciens se esse Regem
judicium dedit Filio V » {Joan. v, 22.) Qui spernit regum, et Dominum dominantiura,nequeoblitusse
me,el nonaccipitverba mea, habet qui judicet eum ; esse Fiii um Dei e< quia a Deo exivit et ad Deum vadit,,

sermo, quem locutus sum, ipse judicabit eumin no- quamvis talis esset, quamvis talem se esse sciret,
vissimo die. Quis igitur, nisi Christus,judicabit, si swr^iY <amenac£e ?za,etusqueaddiscipulorumpedes
sermo Christijudicabit? Omniaenim haec Evangelii lavandos seipsum 269 humiliat. Ponitvestimenta
verba, sermo Christi sunt. Haec autem judicabunt, sua, accipit linteum, prgecingit se, rnittit aquam in
id est damnabunt. Et hoc merito. Unde hoc Je- pelvim, et tam charitative, tam modeste, tam offi-
sum audi Quia ego ex meipso non sum locutus,
: ciose praeparatus, venit lavare el tei^gerepedes disci-
sed qui misitme, Pater, ipsemihimandatum dedit, B puLorum. Et ut omuia ratione et ordine faceret,
quid dicam, quidloquar. Sicut dixit mihi Pater,
et etfaciendouosinstrueret,?;en«<priusadSmonem/*e-
sic loquor. Quia enim veritas est, quia Dei Filius trum. Ipse enim inter ahos major erat (t289). Et
est, quia a Patre missus est, quia a seipso locutus dicitei Petrus: Domine, lu mihi lavas pedes^t Non
non est, ideomeritojudicabunturet damnabuntur, decet, non convenit. Tu Dominus ego servus tu : ;

qui eum sperneutesejus verba recipere nokierunt. Deus ego homo tu Creator ego creatura. Et tu
: ; :

Omniaautemheecadhominemreferendasunt.Quam- mihi lavas pedes ? Respondit Jesus, et dixit ei :

visenim Christus, Dei sapientia, in homine loque- Quodego facio,tu nescis modo ; scies autem postea.
batur,nontamensecundurahumanitatem loqueba- Haec raea hurailiatio, magni sacramenti et signiti-
tur a seipso. Secundum divinitatem vero loqueba- catio, quara, raedocenteet exponente,posleascies.
tur a seipso, quia secundum divinitatem unum est At ille de tauta Filii Dei inclinatione perterritus^
Pater et ipse. Loquebatur igitur a seipso, et non adhuc in eadem voluntate persistens, respondit :

loquebatur a seipso. Haec autem et similia faciie Non lavabis mihi pedes in aelernum. Nunquam hoc
intelligere possunt, qui duarum in Christo natura- patiar, aunquamhocferram,nunquam demanibus
rum non obhviscuntur. Dominimei hoc taleserviciura recipiam. Respondit
XXXVIII. [Cap. XIll.] Ante diem festum Paschae, C ei Jesus Si non lavero te, non habebispartem me-
:

sciens Jesus quia venitejus hora, ut transeat exhoc cum. Illi igitur partem habebunt cum Christo ia
mundo ad Patrem, cum dilexissetsuos,qui erant in regao suo, quos ipse diiexit, et lavit a peccatis in
mundo, in finem dilexit eos. Sciens, inquit, Jesus saoguiue suo. Dicitei Simon Petrus : Domine, non
quiavenit ejushora.Sciebat enim, quandoveniret, tantum pedes meos, sedet manus, et caput. Si tibi,
quia ante mundi constitutionem, et tempus, et an- inquit, placet, si id sedet animo, si aliter fieri noa
num, et diem disposuit, quando veniret. Sed quae potest, servus tuus sum, totum me tuae voluatati
hora^i Uttranseatexhoc mundoad Patrem. Abhoc subjicio, et non pedes tantum, sed et manus, et
enim transituPascha, <?'ans?7«s interprelatur(1286). caput tibi ofTero. Dicit ei Jesus Qui lotus est, non :

Cum semper dilexisset suos, qui erantin hoc mundo, '

indiget nisi ut pedes lavet, sed est mundus totus.

in finemdilexiteos, id est in fidem ostendit,quanto Qui eaim semel lotus est, non indiget ut iterum
amoredilexeriteos.uMajoremenimhacdilectionem lavet, nisi pedes,qui quoniara seraper terram cal-
nemo habet, quamutanimamsuamponatquispro cant, frequenter pulvere maculantur (1290). Sed
amicis suis (1287). » Hoc enim ipse dixit. Et lianc est mundus totus. Subauditur praeter pedes. Et ego

tantam dilectionem et dicendo signiticavit, et pa- quidera per hos pedes, sensus eorporis et animae
tiendomonstravit.^f ccenafacta,cum diabolusjam £) aflectiones significari puto. Ipsi enim nos ferunt
misisset in corde, ut traderet eum Judas Simonis extra nos, et ipsi frequenter maculantur in no-

(128o) Hoc quoque ex Aug. lib. « Audite quo- : Pelrum, qnasi aliquibus jam lavisset, et post eos
modo dicitFilius Ego non judico eam, cum dicat
: venisset ad primuai. Quis enim uesciat, primum
alio loco Pater non judicat quemquam, etc. nisi
: apostolorum esse beatissimum Petrum? Sed non
quia intelligendum est Modo non judico eum. »
: ita intelligeudum est,quod postaliquos adeura ve-
(1286) Vid. August. tract. 6S « Ecce Pascha, : nerit, sed quod ab illo coeperit. Quandoergo pedes
ecce transitus, etc, cujus verba exscribit Beda. discipuioruralavarecoepit, venitad eum,aquo cce-
(1287) Joan. xv, 13. Atque ad h. loc August. : pit, id estadPetrura. »
« Quia tantum dilexit eos, ut moreretur pro eis ;
adDamas., n. 12 « Quid est
(1290) Hier. ep. 18 :

hoc enim lestatus est dicens : Majorem hoc charita- quod . respondit Domine,non solum pedes, etc.
.. ille :

tem nemo habet, etc. » Ascensurus ergoDominusadcoelum, quiaapostoli, j

(1288) Beda ad h. 1. « Coena ergo facta dictum
: ut homines terraeinsistentes, adhuc habebant pec-
est, jara parataet adconvivantium mensam usum- catoribussordibuspedespolhitos,vult eos a delictis
que perducta. » penitus liberare. » Augustinus, De Ecclesia tract.
(1289) Beda ad h. 1. « Venit ergo ad Simonem
: 56, n. .T « In his autem qui hic demorantur.
:
 ; ;

557 COMMENT. IN JOAxN. — PARS II, CAP. XIII. 558

visusad mulieris speciem con- A quae fecerim vobis, ethoc exemplum seculijeceri-
bis (1291). Portat et
templandam ibi maculalur indiget lavatione Por-
; tis siniiliter aliis, quemadmodum ego feci vobis
; ;

tal te auditiis adaudiendam detractionem, etcon- beati eritis. Sed cur veslris iEqualibus noa facitis,
silium vanitalis ibimaculatur indiget
: lavatione. quod me vobis meis servis et discipulis facere vi-
;

Poriat te guslus ad crapulam, et ebrietatem ibi detis ? Non de vobis omnibus dico. Ego scio guos
:

maculatur ; indiget lavatione. Sic et in aliis. Isti elegerim. Dixi, inquit, vobis, beali eritis ; sed non
igitur sunt illi pedes, quoseliam illos, qui jam loti omnihus dixi. IUis dixi, qui facturi sunt ea illis ;

et baptizali sunt, frequenter lavare oportet. Sed dixi,quos elegi non tantum ad apostolatum,verum
quid de animse atleclionibus dicam,cuin ipsisquo- eliamad beatitudinem (1293). Adaposlolatum enim
quebonis actionibus superbia, et vana gIorias;epe et Judas electusest. Undeetsuperius Dominus ait:

se immisceat ? Et hic igilur lavalio necessaria esf. «Nonne ego vos duodecim elegi, et unus ex vobis
Sequitur El vos mundi eslis, sed tinn ornnes. IIoc
: diabolusest ? » {Joan. vi, 71). Sed ut adimpleatur
autem.quia evanpelistaexposuit.nobisaiiler eipo- Scriptura :Qui manducatmeumpanem,levabitcon-
nere non licet. Sciebat enim, ait evangelista, quis' tra me calcaneum suum. Sic enim scriptum est :

nom esset qui traderet eum ; propterea dixit : Non n Homo pacis meae, in quo sperabam, quiedebat

estis i7iundiomnes. Postquam ergo lavit pedes eo- g panesmeos.ampliavitadversusmesupplantationem

rum, et accepit veslimenta sua, cum recubuisset ite- [Psal.xL, 10). » Amodo dico vobis,priusquam fiat

rum, dixil eis: Vosvocatisine, Magister et Domine, tit credatis, cum factum fuerit, quia ego sum. Ille,

et bene dicitis ; sum elenim. Bene, inquit, dicitis, subaudituf, de quo illa Scripturahaec dicit : Amen,
quia me Magislrum et Uomiuum vocatis. Sicut amen dico vobis,quiaccipit, siquem misero,meacci-
enim dicitis, ita est. Sed quia Magister sum, meam pit, et qui me accipit, accipit eum qui me misil.
doctrinam recipite, et quiaDominusmeum manda- Quamvis enim sit aliter Pater in Filio, et aliter

lum cuslodite. Quid mandatum ? Vultis audire, Filius inapostolis ; taraen,quia Christus ineis est,

quod ? Si ego lavipedes vestros,Dominus et Magister, quicunque apostolos accipit, accipit et Christum.
etvos debetis alter alterius lavarepedes. ExempLum Cum hxcdixisset Jesus,trubatusest spiritu,etprote-
enim dedivobis,ut quemadmodum ego fecivobis,ila statusest, etdixit: Amen,amendicovobis,quiaunus
etvosfacialis. Quamvisenim liocadlitteram custo- exvobis tradetme. Spirituenim turbatur, quia spi-
dire, plenum sit charilate et humilitate, majus ta- ritualiter turbatur. Spiritualis enim turbatio ad
men aliquidsignificare videtur,sicutet caetera,qu8e pietatem misericordiam spectat. Carnalis autem
et

Salvator noster similiter egit. Et hoc est fortasse turbatio iram excitat et furorem. Spiritu igitur
quod .\poslolus ait. Haec est forsitan illalex,quam turbatur Jesus, sive quia discipulus eum tradit, et
nosadimplfre praecepit, quandodixit :« Alter alte- tradendoperit, sive ut nos doceatquid agere debea-
rius onera portate, et sic adimplebitis legem Christi mus, quandoin magnumfacinusetscelus aliquem
[Galat. VI, 2), » idest mandatum Ghristi. Unde et hominemruere videmus (1294). Erat autem Judas
Jacobus apostolus ait :« Contitemini alterutrum pec- unusex eis,quiacarnalilerconversabatureum eis,
cata vestra, et orate pro invicem, ut salvemini [Jac. quamvis mente et fide jam recessisset ab eis. Inter
V, 16).»Dumenimproseinvicem sanctioranl(1292), eos ad apostolatumelectus fuerat ; sed cum eis ad
pedes lavat. Amen, amen dico vobis,
alter alterius vitam seternam praedestiuatus non fuerat. Aspicie-
non est major servus domino suo, neque apostolus bant ergo ad invicem discipuli haesitantes, de quo
major eo qui misil illum.Si haec scitis, beati eritis, diceret. Unusquisque sibi timebat, quod in con-
si feceritis ea. 270 Si, inquit, scitis et intelligitis scientia non habebat quiaeum menfiri nonposse
;

etiamsi mundasit, quoniam juste vivunt opus ta- ; dicit Apostolus : Donantesvobismetipis, efc. ?Invi-
men habet pedes cemitaque nobis delicta donemus, et pro nostris
lavare, quoniam sine peccato
utique non sunt. » delictis invicem oremus, atque ifa quodammodo
(1291) Bedaad h. I. « Quid, fralres mei, quid
: invicem pedes nostros lavemus. »
putatis? nisi quiahomoinsanctoquidembaptismo D (1293) Vid. de hoc dicta superius.
tolnsabIuitur,nonprgeterpedes,sedtotus omnino (1294) Athanas. De incarnat. « Quod sic animae
:
:

verumlamen cum in rebus huraanis postea vivitur, suae sensum Dominus ostendif, in corapassionem
utiqiie terra calcatur. Ipsi igitur humani affectus, nostrae animae;utitaetipsiusintelligeremuspassio-
sine quibus hac mortalitate non vivitur, quasi
in nem, et eum tamen impatibilem confiteremur. »
pedes sunt, ubi ex huraanis rebus afticimur, el sic Aiig. tract. 60 « Hincne furbatus est Jesus, non
:

afficimur, utsidixerimus quia pecoatuni non habe- carne, sed spiritii, quia dicturus fuerat Unus ex :

mus, nos ipsos decipiamus, et veritas in nobis non vobis tradet me ?... An potius in eo nostra turbatur
sil. » Quae sunt verba Augustini tract. 56. infirmitas? Ila vero nihil indignum credant servi
(1292) Aug. tract. 68 et Beda « Imo vero id : de Dominosuo, sed agnoscant se membra in capite
etiam nos esse admonitos in hujus Dominici operis suo... Propter quando turbatur magnus, fortis,
allitudine noverimus, ut confessi invioem delicla certus, invictus, non ei timeamus, quasi defioiat
nostraoremus pronobis, sicut et Christus interpel- nonperit, sed nosquaRrit. Nos.inquam, nosomnino
•at pro nobis. Audiamus apostolum Jacobum, hoc sic quaerit. Nosipsos in illius perturbatione videa-
Mim evidentissime praecipientem, et dicentem : mus, ut quando turbamur.nondesperationeperea-
^mfitemini, elc. Quid enim videtur inhac altitudine mus. Quando turbatur, quinon turbaretiir nisivo-
jacramenti Dominussigniticare, cumdicit Exem- : lens, eum consolafur qui turbatur nolens. Turbe-
olum enim dedi vobis, etc, nisi quod apertissime tur plane animus christianus non miseria, sed
 559 S. 13RUN0NIS EPISCOPI SIGNIENSIS 560

sciehdLnt. Erat e7'go7'ecumbens unus ex discipulisin est in eis. Nunc tenebrarum sentit
nihilcaliginis et
sinuJesu, quem diligebat Jesus.Qnid est enim iste in eis (1298). Deus clarificatus est in eo, quia
Et
discipulus, nisi idem ipse, qui haec scribit, beatus nihil tenebrarum aliquando divinitas sensit in eo.
Joannes? Quisecundumconsuetudinem sanctarum Ipse est enim illa « lux, quae in tenebris lucet, et
Scripturarum sic de se, quasidealio, loquitur. Sic tenebrae eam non comprehenderunt {Joan. i, 5). »

enim Moyses frequenter dicit :« Locutusest Domi- Quamvis igitur clarificetur in aliis, in se tamen
nus ad Moysen {Exod. vi, 2, 10, 13 Deut. xxxu, ; clarissimus est. In enim clarificatur, dum illi
aliis

48, etc). » Etalii prophetae similitor. Recumbebat membrasunt. Similiterautemi

clarificantur,qui ejus
autemdiscipulus iste in sinu, id est inpectore Jesu, et Deusclarificatusestineo,quiaclarum fecit eum.
et super illumfontemsapientiae et scientiae, dequo Ethoc est, quodait Si Deus clarificatus est in eo,et :

hsec omnia haurire promeruit, quae per tolumhoc Deuscla7'ificaviteum.lnqiio'!Insemetipso.Qna.ndo'2

Evangelium tam affluenter nobis eructat (129S). Continuo. Quid est continuo ? Statim ut genitusest.
Innuit ergo huic Simon Petrus et dicit ei : Quis est, Caelerienim homines prius generantur et nascun-
de quo dicit ? Innuit, inquit, id esl secrete admo- tur deinde per poenitentiam, per baptismum,per :

nuit utde quo diceret interrogaret. Itaque, cum re- ministeriumsacerdotum regeneranturet clarifican-
cubuissel supra pectus Jesu, dicit ei : Domine, quis
B tur. Filius autem hominis non prius genitus est,
est Respondit Jesus :IUe est cui ego intinctumpa-
'i quam clarificatus. Divinitas enim humanitali con-
nemporrexero.Etcumintinxissetpanem,deditJud3e juncta, statim in ipsa unitione, hominem illumj
Simonis Iscdriotis. In eo fortasse, quod panem in- assumplum sanctificavit, etclarificavit, etabomni;
tinctum ei dabat^ eum diabolica nigredine tinctum corruptelaprimae praevaricationis mundavit(1299).
jam et infectum significabat. Etpost buccellam tunc Dicatur ergo Nunc filius houiinis clarificatus est :

introivitinitlrim Satanas. Introiveratenim jam an- in discipulis suis. in quo filio hominis Deus clarifi-
teaineum Satanasad tentandum, et decipiendum; catus est continuo, ut se humanitati conjunxit,
sed tunc primum intravit in eum ad possidendum. quam ipse in semetipso clarificavitet sanctificavit.
Etforsitan adhucdubitabat, atquetimebatutJudas Filioli,adhuc modicumvobiscum sum.Hocainlevade
resipisceret, et a perditione quiesceret. Sed post- carnis praesentia dixit, quae non post multos dies
quam per buccellam designatum vidit, quasi pro- coelos ascendit. Qugei'etis me, et sicut dixi Judgeis,
priuminvasit,et suseservitutieumsubjugavit. Dicit Quo ego vado, vos nonpotestis venire,et vobisdico,
eiJesus : Quod facis, fac citius. Non preecipiendo niodo. Quaerebant enim discipuli videre Jesum, et
hoc dixit, sed praedicendo (1296),quiavidebatejus desiderio quaerebant, quia semper cum eo essecu-
anmium prae nimio desiderio accelerandi,quod coepe- piebant. Unde Apostolus ait « Cupio dissolvi, et :

non posse quiescere. Hocautem nemo scivit dis-

rat, esse cum Christo {Philip. i,23). wSed non poterant
cumbentium,adquiddixeritei.Quidamenimputabant, tunc venire quoipseibat,quamvis ilkicposteaituri
quia loculos habebat Judas, quod dixisset ei Jesus : erant. Unde et subdidit Et vobis dico, tnodo. Ju- :

Eme ea quae opussunt nobis ad diem festum,aut egenis daeis, inquit, absolutedixi. Quo ego vado, vos non
ut27 1 aiiquiddaret.CumergoaccepissetbucceLlam, potestisve7iire (1300). Vobis autem dico,quia modo
exivitcontinuo.E7'atautem nox. Bene quia noxerat, non potestis venirequoego vado. Prius enimopor-
quoniam in noctem, et in raortem, el in tenebras tetvos ire,etpraedicareEvangelium omnicreaturae.
ibat (4297). Cum ergo exisset, dicit Jesus : Nunc Mandalum7iovum.dovobis,utdiLigatisinvicem,sicut
cla7'ificatus est filius hominis, et Deus cla7'ificatus est diLexi vos. Diligerenamque nonest novummanda-
ineo.Si Deus clarificatus Deus clarifica-
est in eo,et tum ; sed sic diligere, sicut ipse dilexit, novum
vit eum eum.
in semelipso, et continuo cla^ificavit mandatum Lex enim proximos diligere
est(1301).
Nunc, inquit,quia filius noctis et tenebrarum reces- praecepit ; sed non pro eis mori praecipit. In hoc
sit adiscipulis meis, nuncfiUus hominis clarificatus cognoscent omnes,qutameidiscipuliestis, sidilectio-

misericordia ;timeat,ne pereant homines Christo D bus parabatur nec impelleret, nec timeret. »
;

contristetur, cumperit aliquisChristo concupiscat ; (1297) Aug. ad h. 1. : « Et ipse qui exivit, erat
acquirerehominesChristo,laeteturcum acquiruntur nox. »
homines Christo timeat et sibi ne pereat Chri-
: (1298) Aug. Iract. 63 « Exiit Judas, et clarifica-
:

sto, etc. Eadem verba habet Beda. Vid. Cyrill.

>) tus est filius hominis. Ille quippe exierat, propter
pag. 734. quem dictum erateis Et vos niundi estis,sednon
:

(1293) S. Gregor. lib. xxvu Moral. cap. 6 «Quid : omnes. Exeunte itaque immundo, omnes mundi
charins Joanne ? Iste per amorem in ipso auctoris remanserunt, etcum suo mundatore manserunt. i

nostri pectore requievit et qui ad corporalis coenae

; (1299) Aug. tracl. 63 explicat de claritate et glo
refectionem venerat spirilale pabulum de sinu
: ria post passionem. Quodautem dicitur continuo^
Redemptoris sumpsit. » inte?'pretatur ; « Resurrectionem suam, non sicuf
(1296) Aug., tract. 62 « Non praecepit facinus,
: nostram in finesaeculi, sedcontinuofuturam. » Vid,
sed praedixit. » S. Leo,serm. 58 De pass. Dom. 7, S. Cyrill. pag. 745.
cap. 4 « Vox haec non jubentis est, sed sinentis
:
; (1300) Aug. tract. 64 « Hoc est, modo non po :

nectrepidijsed parali qui habensomnium tempo-

: testis venire, Judaeis autem cum hoc diceret, noi
rum potestatem, ostendit se et moram non facere addidit modo. »
tradilori; etsicad redemptionemmundi paternam (1 301) Aug. tract. 65 « Mandatum novum do vo
:

exsequi voluntatem, utfacinus quod a persequenti- bis, ut vos invicem diligatis, non sicut sediligunt
 1 ;

56 COMMENT. IN JOAN. - PARS II. CAP. XIV. 562

nem habuetitis ad invicem. Dicit ei Simon Petrus: A fidelibus loquetur diceos : « Venite, benedicli Pa-
Domine, quo vadis ? ResponditeiJesus: Quoego vado tris raei, reguum, quod vobis paratura est
percipite
non potes me iiiodo sequi. Sequeris autem postea- aborigine inuudi (Matth. xxv, 34). » Necesse autem
Dicit ei Petrus:Cur non possum te sequi modo'^Ani- fuit ul ipse prius januas aperiret, suo-
iret, et coeli

mammeam proteponam. ResponditJesus: Animam que introitu singulis quibusque convenientia loca
tuam pro mepones^i Amen,amen dico tibi, non canta- pararet. Multne enira ibi sunt maasioaes; quia, ut
bit gallus.donecter me neges. Solus Marcus dicit : Apostolusait,<(StelladiFfertastellainclaritate(1303).))
Noncantabitgallus. UtigiturEvangeliaconveoiaat, Sequitur: Et quo egovado, scitis,et viam sci7is. Quo
sic dicatur : Non cantabit, id est noa complebit eniraibat,nisiadPatrem?sciebantautemapostoliet
cantum, donec rae ler neges. Huic anleai simile Patrem, et ipsum noa specie tamea, sede fide. Cre-
;

esset si diceremus Non prius coenavit Jesus, quam

: dendo enim sciebant, aoa videado. Qui igitur et
lavit pedes discipulorum, id est non prius coenam Patrem sciebaot et ipsum, sciebaot utique et quo
complevit, etsi prius coenare coepit (1302). ibat, quia Patrem sciebaat, et viara ipsam sciebaat,
-XXXIX. [Ctp. XIV. 1 Et ait discipulis suis : Non quia ipsura sciebaot. Sed quia haec verba aoodum
turbetur cor vestrurn, neque formidet. Creditis in ipsum quod sciebant, se scire ne-
iotelligebaut, id
Deum,et in mecredite. Ego,'m(\\i\\., vado, et quoego B sciebant.Undeet Thomasrespondens ait: Domine,
vado, vos non potestis venire modo ; venietis aulem nescimusquo vadis : etquomodo possumus viamsci-
poslea. Sed non turbelur cor restrum propter hoc, re1 Quidara enim ex ipsis putabant, quod de raorte
neque formidet. Nam elsi vado, vos tamen non re- diceret: sicut Petrus, qui raodo snperius ait « Oo- :

linquo « Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus

: raine, quo vadis? » {Joan. xui, 36.) Cui Domiaus :

usque ad consuramationem saeculi (Matth. ixvm, Quo ego,vado,nonpotesmemodosequi, sequerisau-

20). » Credilisin Deum, et inmecredite. Non enim tem postea. Atille Cur, inqmt, nonpossum te sequi :

sufticit vobis credere in Patrem, nisi et in Filium modol Animam meam protepono. Vides igitur,quia
credatis « Ego enim el Paler unum sumus [Joan.
: de raorte io telligebat, qui se simul cum ipso auioiam
X, 30).]» In domo Patris mei mansiones multxsunt. suam pooere dicebat. Hioc est itaque, quod ait Tho-
Ex quibus eas, qufe nobiliores et clariores sunt, mas Nescimus quo vadis; quia adhuc ignorabat de
:

vobis preeparareetdare disposui. « Vos enira estis, quo itinere loqueretur, an mortis, an coeli. Et Domi-
quipermansistisraecumiateatationibus meis (Luc. nus cootinuo sua respoosione eis exposuit qualiter
xxu, 29), 30). » Et ego disponovobis,sicut disposuit heec verba iatelligere debuisseat. Ait eoim Ego :

mihiPatermeus,regnum, utedatis et bibatis 272 sum via, veritas,et vita. Nemo venit adPatrem, nisi
supermensam meam in regno meo, et sedeatis supar p, per me. Si me, inquit, scitis, et viam scitis quia ;

thronos, judicantes duodecim tribus Israel. Si quo ego sura via. Et si rae scitis, Patrem quoque scitis ;

minus dixissem vobis,quia vadoprseparare vobis lo- quia ego et Pater unum sumus (1304). Si vero Pa-
cum, tamea noa turbari, sed laetari deberetis. Si, trem scitis, et quo ego vado scitis, quia ego ad
inquit, miaus ia aliquo, et noo tam sufticieater Patrera vado. Ego, inquit, smn via. Sed cur via ?
dixissem vobis, quia vado prfeparare vobis locum, Quia nemo venit ad Patrem, nisi per me. Ego sum
valde tamen desideraredebuistis, ut quantocius il- verilas. Unde hoc ? Quia nemo cognoscit Patrem,
luc irem, et io illius tantae beatitudiais gloriam vos nisi per me. « Nemo enim novit Patrem, nisi Filius
in troducerem. Nuac autem, cum toties vobis id dixe- et cui voluerit Filius revelare {Matth. xi, 27). » Ni-
rim, atque promiserim, quid Irepidatis? Certiigitur hil enim nisi veritate cognoscitur. Ego sum vita
estote.et oolite ego abiero,et prx-
dubitare,quia si qiiia nemo vivit,aisi per me. Si cognovissetis me, et
paravero vobis locum,iterutn venio et accipiam vos ad Patrem meum utique cognovissetis.Et amodo cogno-
meipsum. Cur? Utubiego sum, et vos si72S.Uodeet scetis eum,el vidistis ewm. Vultis, ioquit, veniread
superius dixi, quia « Ubi ego sum, ibi et minister Patrem ? Vultis eum cognoscere ? Prius me cogno-
mous erit {Joan. xu, 26).enim Dominus
» Accipit postea cognoscetis eum,
scite, quera videtis, et sic
sanctorum animas quotidie ad seipsum, angelorum Q quem noodura videtis. Jam enim vidistis eum, sed
ministerio, et ineflabili potentia sua, Hoc tamen 000 io se. Vidislis autem eum, sed in rae. Vidislis
tunc plenius, et abundantius faciet, quando ad judi- quidem, sed mente et fide. Ipse enim loquitur in
ciumveniens,corporibusaniraabusconjuactis, suis rae, quia ego a meipso ooo loquor. Quem, dum

qui corruoipual, aec sicut se diligunt horaines, quo- Non canlabil galtus, donec ter me neges » . Solverat
niam homines sunt; sed sicut se dilipnnt filii ejus vero August. eodem ferme modo, ac A. sed plu-
uoici fratres, ea dilectioae iovicem diligeotes, qua ribus.
ipse dilexit eos. » (1303) Corinth. xv, 41. Vid. S. Gregoriura lib. iii
1

_
(1302) Proponit et solvit hanc quaestionem Aug. Moral., cap. 42, et lib. xxxv, cap. 24, et horail. 16
lib.inDecoosens. Evang. cap.2: «Qutestio oascitur in Ezechiel.
ex evangelistarum verbis aliquanto diversis. Mat- (1304) Joan. x, 30. Aug. De doclr. Christ. lib. i,
\.h{Bn^;AntequamgaUuscanlet,lermenegabis;}inv- cap. 34 « Ego sutn via, veriias, el vita : hoc est,
:

cus Priusquam gallus vocemfns dederit, ter me es

: per rae venitur, ad me pervenitur, in ine perraane-
negaturus; Luc. et Joan. iisdem ferrae verbis: Non tur.Cumenim adipsura pervenitur.etiamad ipsura
cantabit hodie gaUus, donec ter abneges nosse me. Patrem pervenitur ;
quia per aequalem ille, qui est
 :

563 S. BKUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 564

Quienim mente audif,videt ulique A ego facio,etipsefaciet, et majora horumfaciet, quia

auditis, videtis.
quod audit quia idem sunt et visus, et auditus in
; ego ad Patrem vado. In hoc, inquil, apparet quod
mente et nonsolum isti, sedetgustus quoque, et
; Dei Filius egosum; quia non solum ego haecomiii-
odoratus, et tactus. Undeest illud « Gustateet vi- bus admirandaopera facio, verum etiam ilU quiia
:

dete {Psal. xxxni, 9), » id est gustando videte. Sic me credunt, similiaetmajora opera facient(130o).
igitureum vidistis, dum eum in rae loquentem audi- Et hoc merilo, quia ego ad Patrem vado, id est,
stis. Et amodo cognoscetis eum, quia apud vosraa- quia Dei Filium sum, et ille mihi Pater est, ad
nebit, et invobis erit. Bicit ei Philippus Domine,
: quem vado. Et multumquidem convenitutilli talia
ost-ende nobis Patrem, el sufficit nobis. Iste enim non operentur, qui credunt in Filium Dei. Sequilur: Et
mente solummodo, et fide, sed carnisetiam oculis quodcunque petierilis in nomine meo, hoc faciam,
eum videre desiderabat. Sicut et Moyses, qui ait : ut glorificctur Pater in Filio. Multumenimglorifica-
< Siinveni gratiam in conspectu tuo, oslende mihi tur Pater in Filio, dum talia fiunt in nomine Filii.

faciem tuam, utsciam te {Exod. xxxni, 43). » Cui XL. St diligitis me,mandata mea servate. In hoc
Dominus: « Non me, inquit, videbit homo, etvivet enim et mundi hujus potestates suos amicos atque
{Ibid., 20). » Dicit ei Jesus : Tantotemporevobiscum fideles probant etcognoscunt,ineis obediuntet eo-
swn, non cognovislisme? Philippe, quividel me, g rummandatacuslodiunt. Pyo6a^io igiiuv dilectionis
et

videt et Patrem. Ille de exteriori visuloquebatur exhibilio est operis (1306). Qui mandatum spernit,
Christus autem ad interiorem, id est ad intelligen- diiectionemabnegat.SedquofructuDeumdiiigimus?
tiam et menlis oculos eos provocabat. Tanto tempore Qua mercede ejus mandata servamus? Vis audire
vobiscum sum, tantotemporeinter vos conversatus qua ? B< ego rogabo Patrem,et aiium Paracletum da-
sum, vobisque in doctrina, in signis, in miraculis bit vobis, ut maneat vobiscum in aeternum. Rogat
divinitatemetpotentiam meam;revelavi, et non co- enim Filius Patrem, non secundum divinitatem qua
gnovistis me? Philippe, quividel me, non, sicut tu peromniaestaequalis sedsecundumhumani-
Patri,
inteliigis, oculis carnis, sed sicut ego dico, oculis tatem, qua minor Alium autem
esl Patre(1307).
mentis, videt Patrem.Non credis, quia ego in Pa-
et Paracletum, Spiritum sanctum appellat. Alius enim
tre et Pater in est ? Si enim hoc credis, et me
me est Pater, alius Filius, alius Spiritus sanctus. Sed
et Patrem vides. Si hoc non credis,'neque me, ne- non est aliud Pater, aliud Filius, et aliud Spiritus
que273P3,tremvides. Verba quaeego loquorvobis, sanctus. Omnes enim unum sunt, sed unus non sunt
a meipso,non loquor. A quoigitur? APatre.Ubiest? Unum enim ad essentiam spectat unus vero ad :

Audi ubi Pater autem inme manens, ipse facil

est. personametnumerumrefertur. Datigilur Deusapo-
opera. Qaidest, ipsefacit opera'? Ipseloquiturinme. p stolisalium Parac]etum,idestalium consolatorem ;

Loquendo enim operatur Deus. «Ipseenimdixit, et Paracletus enim consolator interpretatur (1 308), per
facta sunt {Psal. xxxii, 9). » Verbis enim et non quemSpiritum sanctum intelligimus; quoniamille,
herbis sanat intirmosJesus. Sed notandumvaldet: quieos consolari solebat, nonamplius inter eos cor-
cum tamen Patrem
ipse et Pater unumsint, ubique poraliterconversarihabebat. Verumtamen, quamvis
enim dixisset Ego a meipso, secun-
glorificat. Si : secundum humanitateminter eos non erat, tamen
dum humanitatem non loquor, sed divinitas in rae secundum divinitatem ab eis non recedebat. Unde
manens ipsafacit opera, benequidemdixisset. Hoc ipse ait Non yosdesei'am,neque derelinq uam. Vhi
:

tamen non dixit, ut omnemad Patrem gloriam re- enim est Spiritus sanctus, ibi est Paler et Filius.
ferat. No creditis quia ego in Patre, et Pater in Sciendum estautemquiasicutPater, itaetFiliusdat
meest'1 Alioquinpropter operaipsacredite.Siverhis, Spiritum sanctum, quoniam a Patre Filioque proce-
inquit, noncreditis, operibus credite. Opera enim dit.Sequitur : Spiritwn veriiatis, quemmundusnon
quseego facio, ipsa manifeste oslandunt quia ego non videt eum,nec scit eum.Vos
potest accipere,quia
sum in Patre, et Pater in me est. Sed audite adhuc autem cognoscetiseum,quia apud vos manebit, et in
majusargumentum,etcuinemo!contradicerepossit. vobis enV.Vocatur enim Spiritus veritatis (1309),
Amen, amendico vobis, qui credit in me, opera quge quia nihil docet, nisi veritatem. Vera sunt igitur 1

D
8equaIis,agnoscitur. » De hisverbisevangelicis fuse otiosus. >> Praeclara eliam verba Chrysostomi, init.
August. idem serm. 141 etl42. Videetiam Gyriilum hom. 75 inJoan. « Operibus semper egemus,noa
:

pag. 768. verboruui ostentatione loqui enim et promittere

:

(1305) Vid. Aug., tract. 72, et Cyrill., pag. 804, cuivis facile est operari non item. »
;

et praecipue Chrysost., hom. 62 in Joan. (1307) Vid. Cyrilium, pag. 809.

(1306) Notissima sunt haecverba sancti Gregorii, (1308) Aug., tract. 74, n. 4 « Quod vero ait : :

hom. 30 inEv., n. ladJoan.xiv, 23, quibus subjicit: Rogabo Patrem, et alium Paracletum dabit vobis,
«VereeteuimDeumdiligimus, siadmandataejusuos ostendit et seipsura esse Paracletum. Paracletiis
a nostris voluptatibuscoarctamus. Nam quiadhuc enim Latine dicitur Advocatus, et dictum est de
per illicitat desideria diffluit, profecto Deum non Christo Advocatwn habemus,i) eic. ;idem tract.94:
:

amat, quiaeiin suavoluntate contradicit... Ad vos- « ConsolatorergoilIeveIadvocatus.C//?viw<7«e enim

metipsos ergo, fratreschaiissimi, introrsus redite- interpretatur quod est Graece Paracle.tus. » Vid. de
si Deum vereamatis, exquirite necfamen sibiali- : hoc nomine Estium, Maldonatum et caeteros inter- !

quis credat, quidquidsibi animus sine operis atte- pretes, et Ciarapiuii dissertat. de hac voce.
statione responderit. De dilectione Coudiloris, lin- (1309) Cyril., pag. 810 « Spiritus enim ejus est;
:

gua, mensetvilarequiratur. NunquamestDeiamor undeveritatisSpiritumillumnominavit. «Chysost., (

 :

565 COMMENT. IN JOAN. — PARS. II, CAP. XIV. 566

prophelanim qufecunque a Spiritu sancto A steria revelavit. Unde ipse Dominus ait « Cum
dicta, et :

compositasunt. Hunc auteinuiundusuoupoteslac- autem venerit iUe Spiritus veritatis, docebit vos
cipere, quia muudi hujus amatores eum habere et omuem veritatem(Jofl?i.xvi, 13). » Est autem Kilius
tenerenonpossunt.Undehic idemJoanties aposlo- in Patre, quiaunumidemque estcumPatre.Sumus
hisait « Nohtediligere mundum neque eaqufein
: et nos in Christo, quia membra ejus. Est ipse in

mundosunf. Siquis dihi^rit mundum, nonestchari- nobis,quiavilanostra.lllaigituranima mortuaest,

tasPatris iu eo.Ouoniamomne quod inmuudoesl, et Deum videre non potest, quie hauc vitam non

coucupiscentia caruis est.et concupiscentia oculo- haliet. Qui habet mandata mea et servat ea, ipseest

rum, et superbia vitae, qufe uon ex Patre, sed ex qui diligit me. Quo fructu ? Qui autem diligit mel
mundo est(/ Jonn. u, 15, 16). Si
» igitur in his qui diligetura Po77'e meo. Quidinde. Etegodiligameum.
mundum dihgunt, charitas non est, Ueus autem Qua utililate ? Etmanifestabo ei meipsum. 8i ergo
charitas est, quomodoinhis qui muudumdiligunt, non suf(icittibiutdiligarisaPatre,si uousufticit tibi
Spiritus sanclus esse potest ? Qui igilurcharitatem ul te Filius diligat, sufticiat tibi quod ille, qui sa-
habent,et spemsuamnonin incertodivitiarum sed pienlia est, qui veritas est, qui justitia manife-
est,

in Deumponuut,etvirtuti operamdaut,qua)Uvis iu stabit seipsum tibi. In hiseuim omnis animae bea-

hoc mundo diviiessint, mundi tamenaiuatores non B tiludoconsislil.HocsolumdesiderabatMoyses, cum
suut. Sed cur 274
muudiis nou potest accipere Doiuino diceret « Si inveni graliam in oculis tuis, :

Spiritum sanctum ? Quid est accipere ? Tenere uti- ostende mihi faciem tuam, ut videam te [Exod.
que et possidere. Venit enim multoties Spiritus xxxin, 13). » Beatus igitur ille, cui ille manifesta-
sanctusetiam in ahquem iuiquum, quahs fuit Ba- bitur,quomanifestato, nihildeeritadbeatitudinem.
laam et Caiphas,quales etilh qui Domiuoiujudicio « Scimuseniin quia,cum apparueritet revelabitur

dicturisuut:«Nonneinnominetuoproplietavimus?)) nobis, simileseierimus, quiavidebimuseum sicuti

{Mallh. vu, 22.) Venit quidem, sed in eis non ma- est [Joan. iii, 2). Sed cui non sufficit ut sit similis
net(t310),sicut manetinistisquibus modo Dominus Filio Dei? Similis autem ejus est, qui eum videl
a.\l,ut>/>aneatvobiscumin3eternuni.'Sanqna.meD.hn sicuti est. Sufficiat igitur nobis hoc, quod seipsum
separatur ab eis, quod in seternuni manet in eis. m[\n\ie%{d>.h\\.u.oh'\?,.DiciteiJudas,nonillehcariotes:
Audiamus modo cur mundus nou possit accipere Domine, quid factum est, quia nobis manifestaturus
Spiritum sanctum. Dicat ipse Dominus Quia non : es teipsum, el non mundo'^ Respondit Jesus el dixit

videt eum, necscit eum. Quid est,non videteumnec ei

eum, nisi quia non cognoscit, neque intelligit
scit XLI.5i qids diligit me,sermonemmeum servabit,
dulcedinem ejus, bonitatemejus, gratias ejus, mise- r et Pater meus diliget eum, et ad eum veniemus, et
ricordiam et pietatem ejus, et caetera quae illius mansionem apudeum faciemus. Quinon ditigit me,
sunt? Hincestenim quod Apostolus ait « Auimalis : sermonem meum non servat. Haec enim respondit
horaononpercipit ea quae snnt Spiritus Dei {I Cor. Dominuscuidamdiscipulointerroganticursuistan-
11, 14). ')Vos autem cognoscetisquiaapud vos mane- tum discipulis et fidelibus, et nou universo mundo
bil, et in vobis erit. IUi euui cognoscunt, qui cum eo semauifestaret.Magnaqusestio,inagnaequequaestio»
manent, etejus voluntatemfaciuut. Non relinquam nis nobilissima solulio. Ideo, inquit, mundo, id est
vos orphanos. Veniam ad vos. Orphani suntqui pa- mundi amatoribus, menon manifesto, quia me non
trem nonhabent. Non suutorphaniChristiani, quia diligunt. Quod ex eo quidem apertissime probatur,
Christus ressurrexit.Adhuc modicum, et mundus me quiasermonem meumnonservant. Meiautemdisci-
jajn/ion videt. 'Son.emmmiquh hominibusetmundi puli et fideles, quia diligunt me, et quia mandala
hujusamaloribus,sedso)is apostolisaliisque tideli- mea custodiuut,digni sunt,quibusmeipsum mani-
bus postresurrectionemsuamSalvatorem nostriim festare debeam, ut cognita sapienlia sint sapientes,
apparuisselegimus.Dequibus subditur Vos autem :cognila juslitiasintjusti, cognita veritate sint vera-
videbitis me,quiaego vivo,elvosvioetis. Neque enim ces, et vita cognitain aeternum vivant. Ilaec enim
conveniens eiat ut Christus a mortuis resurgeus, omnia Christus est. Omnia haec manifestantur in
D
factusquejam aeternuset immortalis, iniquishomi- Christo. Et non solum haec, inquit, habebitillequi
nibus Deo mortuis, eta vitaquaeChristus est, sepa- diligit me, sed et Pater meus diiiget eum. Quanta
ratissemanifestaret. .Manifestavitautem sediscipu- dilectionel Visaudirequanta? JE< adeum veniemus,
hs suis, ut vivus a viventibus vidjretur. In iUodie et non tantum veniemus, sed et mansionem quo-
'
vos cognoscetis quia ego sum in Patre meo, et vos in ((ue apud eam faciemus. lu illis enim mansionem
* me, et ego in vobis. In quo die ? In iilo in quo ego Dominiis facit, in quibus veniens manet, et a
'
mittam vobis Spiritum veritatis, ut maneat vobiscum quibiis, postquam venit, non recedit. Venit enim
in eeternum. Ipse enimeosdocuit, ipse eis fideimy- Dominus in eos, sed mansionem non facit in

hom. 7b:«Spiritum veritatis appellaf, figuras vetc- facit, quia per compunctionem quidcm, Dei rcspe-
ris legis denolans. » ctumpercipiiint,sed tentalionistemporehocipsum,
(1310) S. Gregor. I. all. explicans verba Joan. : quod compuncti fueraut, obliviscuntur sicqiie ad :

Veniemus mansionem apud eum faciemus « In

et : perprelrauda peccala redeunt, ac si haec minine
querumdametenimcorda venit, et mansionemnon planxissent. »
567 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 568 (

eis qui ad tempus credunt, et 275 i" iem- k dixi vobis Vado etvenio ad vos. Nonturbetw,m-
:

pore tenlationis recedunt. Sequitur Et sermo, : quit, cor vestrumde mortemea, nequeformidetde
quem audistis, non est meus, sed ejus qui misit me absentia mea. Estote seraper memores, quia ego
Patris. In hoc enim aperlissime monstrat, omuia dixi vobis Vado, et venioad vos. Non dixi solum-
:

haec verba, quae discipulis audientibus locutus modo, Vado, sed Vado, et venio. Sicut igitur turba-
est, non humanitatis, sed divinitatis esse. Et ejus mini quia dixi, Vado, ita confortamini, quia dixi,
igitur erat sermo iste secundum divinitatem, et Venio. Ad Patrem vado, sed vos non relinquo.
ejusnoneratsecundumhumanitatem(l3il). Potest Major est divinitas, quae vobiscum remanet quam
autem et altius intelligi, ut sic dicatur Et sermo humanitas, quae coelos ascendet. Jam enim et il-
:

quemaudistis^nonestmeus, sed ejus qui misitme, liusimbecillitatera,et hujuspotentiam cognovistis.

Patris :idest, ego non sum a meipso, sed aPatre, Vadit igitur Christus ad Patrem per humanitatem,
qui misit me, cujus utique Verbum, et sermo, et quiubiqueestperdivinitatem(l313).Quomodoergo
sapientiaego sum (1312). Me igitur loquente, quid venit?Ipseenim utrumque dicit et Vado,el Venio.
audistis, nisiVerbum Patris,quod in principioerat Venit enim, et invisibililer venit, praebendo auxi-
Verbum, et sermonem, et sapientiam Patris? Ver- lium, dando solatium, corroborando fidem, et con-
bumautem, sermo et sapientianonase, sedabalio B firmandocharitatem. SicenimDorainus ad Aposto-
sunt. Sermoigitur,quem audistis, non est weMS^quia lum venerat, qui ait « An experimentum quaeritis :

ego non sumameipso. Haec locutus sum vobis apud ejus, qui in meloquiturChristus? » {11 Gor. xm, 3.)
vos manens. Heec, inquit, omnia verba locutus sum Hoc autemmodo, non Filius, sed Pater quoqueva-
ego Verbum. Mea igitur sunt haec verba sed ego dit et venit. Unde et modo supevius
;
Ad eum :

non sum meum Verbum. Cujus ergo? Illius, de quo veniemus, et mansionem apud eum facienius. —
dicitur « Verbo Domini coeh firmati sunt, et spi-
: Si diligeretis me, gauderetis utique, quia ego ad
ritu oris ejus omnis virtus eorum [Psal. xxxn, 6). » Patrem vado, quia Pater major me est. Dilige-
Paracletus autem Spiritus sanctus, quem mittet bant enim eum apostoli, sed nondum spirituali
Pater in nomine meo, ille vos docebit omnia et perfectoque amore, dumsolum carnis praesentiam
suggeret vobis omnia, qusecunque dixerovobis. Do- se amiltere dolebant. Hoc enim non fecit Joannes
letis, inquit, quia non semper vobiscum corporali ter Baptista, neque corporaliter cum eo conversatus
maneo,etquia haecverba, meeeque carnis praesen- est, quemsecundumdivinitatemapudsesemperha-

tiam subtraho vobis sed nolite contristari, quia

;
bebat, semperque mentis oculis inspiciebat. Si
mea vice, et in meo nomine magnus consolator, et diligeretis me, inquit, sicut me diligere debetis, et
doctorsapientissimus dabiturvobis.Iile voscouso- q sicut post adventum Spiritus sancti me diligetis ;

labitur. IUe vos docebit. Ule vobis omnia suggeret, unde vos mododoletis, inde utique gauderetis. Do-
etministrabit quaecunque dixero vobis. Pacem relin- letis igitur, quia ad Patrem vado, quia portaspara-

quo vobis,pacem meam do vobis. Sed non quomodo disi aperio, quia coeli januas pando, quia vitae

mundus dat, ego do vobis. Mundus enim non dat semitam vobis ostendo, et Spiritum Paracletum
pacem, nisi his, aquibus accipit pacem. Sedquid 276 vobis mando? « Nisi enim ego abiero, Para-
dicit Apostolus? « Si fieri potest, quod ex vobis est, cletus nonveniet ad vos. Si autem abiero, mittam,
cumomnibushominibus pacemhabentes {Bom.xu, eum ad vos {Joan. xvi, 7). » Vado igitur ad
18) ; » et Psalmista: «Cumhis^quioderunt pacem, Patrem, quia Pater raajor me est, id est, se-
eram pacificus cum loquebar illis, impugnabant
: cundum hoc vado ad Palrem, secundum quod
megratis {Psal. cxix, 7). » Et talem quidem pacem major est Pater. ^quahsestenim Patri secundum
dedit Jesus discipulis suis, dicens eis « Dijigite ini- : divinitatem, minor vero secundum humanitatem.
micosvestros,benefacitehisquioderuntvos(Maf</i. Et nunc dixi vobis,pnusquam fiat ut cum factum :

V, 44.) » Hanc autem pacem debemus habere cum fuerit, credatis. Quid credatis? Quaecunque vobis
malis, non ut eis in malitia consentiamus, sed ut dixi, et credere jussi. Jam non multa loquar vobis-

ab iniquitate eos ad justitiae viam trahamus. Inde „ cum. Cur? Vultis audire cur ? quia jam passioni
est enimquod Dominus ait « Nolite putare, quia
: appropinquo. Jam cura satellitibus suis princeps
pacem veni mittere in terram non veni pacem : hujus mundiad praedamoccurrit. Ethoc est, quod
mittere, sed gladium {Matth. x, 34). » Non turbe- ait Venitenim princepsmundi liujus,et inmenon
:

turcorvestrum, neque formidet : audistis,quiaego habet quidquam. Venit adversus me, saevit, et

(1311) S. Joan. Chrysostomus, hom. 75, n. 3 « Quo- :

quidquid facit aequalis, a quo habet hoc ipsum,
raodo sermotuusest,etnontuus? Id est, Nihilextra quod ille est indifferenter aequalis. » Eadem verba
Patrem loquor, neque proprium quidquam, praeter habet Beda.
placitum ejus. » (1313) Augustin., tract. 78 « Per quod ergo Fi-
:

(1312) S. Aug., tract. 76 : « Ubi sermonem, hoc liusnon est cequalis Patri, per hoc iturus erat ad
est Verbum, non suum, dixit esse, sed Patris, se- Patrem, a quo et venlurus est vivos judicaturus et
ipsum intelligi voluit. In principio enim erat Ver- mortuos per illum autem, in quo aequalis est gi-
:

bum, et Verbum erat apud Deum, et Deus erat gnenti unigenitus, nunquam recedit a Patre, sed
Verbum. Nonitaque suum sed Patris est Verbum: cum illo est ubique totus pari divinitate, quam
quomodo nec suaimago, sedPatris; necsuusfilius uuUus continet locus. »
idem ipse, sed Patris. Recte igitur tribuit auctori
569 COMMEiNT. IN JOAN. — PARS III, CAP. XV. 570

fremit contra me, sed nihil habet in me. « Pote- A quam in te, et si nihil potest adversum te, cur
statem eniinhabeoponeniii animam ineam, et ite- te non defendis ? Cur te occidi peruiiltis ? Ait :

rum sumendi eam. Nemo tollit eam a me, sed ego Sed ut cognoscat viundus, quia diiigo Patrem, et
pono eam a meipso {Joan. x, 18). » Considera sicut niandatum dedit mihi Pater, sic facio. Amodo,
modo, quid inaliorum exitu facit.quicontraipsum inquit, est non impotentia, non ex defectu, sed obe-
mundi Salvatorem et Dominum venireprfesumpsit. dientia.Poteram me defendere,si voluissem.Serf ut
Sed cur princeps jyntndi dicitur diabolus ? Cur coijnoscatmundus,quiadiligo Patrem, etcognoscendo
hujus'! Non enim sine causa dictum est hujus. Ali- me imitetur, a factus » sum « obediens » Patri « us-
quid enim determinatur, dum dicitur hujus. Non que ad mortem {Philipp. ii, 8).*Et sicut mandatum
enim diceretur princeps mundi hujus, si totius dedit mihi Pater, sic facio, id est, sicut voluit Pater,
mundi princeps esset. Esl igitur princeps mundi ita facio. Ipsum enim voluisse, mandasse fuit, quo-

hujus, hujus nequam et praesentis, et Chrislum niam una eademque voluntas est in utroque. Snr-
occidere cupientis (1314). Est denique princeps gite eamus hinc. Non est hic locus nostras habi-
;

mundi hujus, idestomniumillorum quinonhabent tationis. Coelum attendite, quia inde originem
curam alterius, nisi saeculi hujus. Et quasi aliquis habetis.
diceret: Si princeps mundi hujus non habet quid- B

PARS TERTJA
277 -^LII. [Cap. ^Y.]Egosum vitisvera,etPater Evangelii. De quo et subditur Jam vos mundi estis :

meus agricola esl. Omnem palmitem in me non fe- propter sermonem quem locutus sum vobis. Audis
rentem fvuctum totlet eum; et omnem, qui fertfru- igitur, quia sermo Dei gladius est et ferramentum,
ctum, purgabit eum, ut fructum plus afferat. Ecce quo ab omni nociva supertluitate isti et mundati
vitis vocatur Christus, et vitis vera. Sed cur vitis, et purgati sunt. Primi euim palmites hujus vitis

et cur vera enim vocatur, quia vinum fecit.

? Vilis fuerunt apostoli. Quibus modo Dominus ait Ma- :

Omnia enim Evangeliorum verba vinum sunt,

hccc nete inme et ego in vobis. Et cur maneant, reddit
et non qualecunque, sed optimum vinum, non de causam.5fcM< palmesnon potest ferre fructuma se-

alia, nisi de hac vite vindemiatum et expressum. metipso, nisi manserit in vite, sic nec vos, nisi in me
Inde est enim, quod in su;e praedicationis initio manseritis. Ego sum vitis et vos palmiles. Ipse Do-
aquas Dominus converlilin vinum, quatenus nova minusexponitqualiterejus verbaintelligere debea-
vitisnovum vinum funderet, quo illas nuptias et mus. Siccatur enim palmes, si separetur a vite, quo-
architriclinum iuebriaret. Dicitur autem vitis vera. niam humorem totamque vitam habet in vite. Ita
Fortasse ad illius vitis dislinctionem, qiiae et pro etChristianus, siaChristo separetur, moritur,quia
uvis labruscas, et pro vino dedit Hu- P separatur a vita. Qui manet in me, et egoin eo, hic
acetum (1315).
jus vinum dulce, semperque suave. Hujus verba affert fructum multum. IUe, inquit, aftert fructum
semper vera, et uuUius falsitatis admistione corru- multum, qui manetinme,etquasi membrummeum
pta. Dicat ergo Ego sum vitis vera, et Pater meus
: mihi adheeret, et in quo ego maneo, qui sapientia
agricola est.Sed quidfacit iste agricola ? Vis au- sum et veritas, et vita. Ideo enim apostoli tantum
dire quid ? Omnem palmitem in me non ferentem fructum de suae praedicationissemine Domino attu-
fructum ,tollet eum ; et omnem,qui fert f7'uctum,pur- lerunt, quia ab ejus fide et dilectione nullatenus
gabit eum,utfructum plus afferat. Quot sunt Chri- separari potuerunt. Insuper et ipse Dominus in eis
stiani, tot sunt et palmites hujus vitis. Alii quidem erat, qui eorum semini incrementum dabat. Nam,
boni, autem mali et boni quidem fructiferi ;
alii ; ut Apostolus ait, « Neque qui plantal est aliquid,
mali autem infrucluosi. Tolluntur infructuosi, et neque qui rigat, sed qui incrementum dat, Deus
incenduntur ; fructiferi vero purgantur, et gladio (/ Cor. m, 7). Unde et subdilur Quia sine me
>> :

spiritus amputantur, ut fructum plus afferant. Gla- nihilpotestis facere. Et siquis in me non manserit,
dius spiritus, est verbum Dei, et iste sermo sancti mittetur foras, sicut palmes, el arescet, et coLligent

(1314) Aug. 1. al. « Quemadmodum aulem sit in-

: rv omniaevertisset et prostravisset sed illis domina- ;

telligendusprincepsmundidiaboIus,evidentiusape- tur, qui se illi dediderunt ideo vocat illum princi-

:

ruil Pauliis apostolus, qui cum dixisset Non est : pem tenebrarum hujus saeculi tenebras autem hic :

nobis coUuctatio adversus carnem et sanguinem,\deiit dicit mala opera. »

adversns homines, subjecit atqiie a.\[,sedadversus (131o) August.tract. 70,et Beda: « Sedcumde se
principeset poteslateset rectoresmundi tenebrarum dicit Ego sum vilisvera,ah illa se utique discernit,
:

harum, nequisquam mundi nomine intelligeret iini- cui dicitur Quomodo conversa es in amaiitu-
:

yersam creatiiram... Tenebrarum, inqiiit, hariim, dinem, vitis aliena ? Nam quo pacto est vitis vera,
id estmundihujusaraatorum. ))Chrysost.,liom. 7."), qufe exspeotata est, ut faceret uvam, fecit autem
n. 4 Principem mundi diabolum dicit, et impro-
: « spinas {Isa. v) ?
bos bomines. Nonenim ccelo etlerrieimperut; nam
571 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 572

eum,et inignemmitent et ardet. Qui enirain Christi A {Rom. xiir, 10). » Dilectio utique, qua et Deum et
fide non manet, de Ecclesia et sanctorum coUegio proximumdiligamus. « In his enim duobus praece-
foras ejicitur, arescit et moritur, eta malignis spi- ptis universa lex pendet, et prophetae {Matlh. xxii,
ritibus rapitur, inignem aeternumet inexstinguibi* 40). Sedhfec ideo unum sunt, quiaquicunque dili-
)>

lem mittitur, et ibi sine fine cruciatur, et ardet. Si git Deum, diligit et proximum secundum illud :

manseritis in me, etverba meain vobis manserint, « Quid enim nondiligitfratrem suum, quein videt,
quodcunque volueritis, petetis, et fiet vobis. Magna Deum, quem non videt, quomodo potesl diligere ?
promissio, magnum etincomparabile donum Qui ! et hoc mandatum habemus a Deo, ut qui diligit
manet in Christo, et in quibus manent verba Chri- Deum, diJigat et fratrem suum {IJoan. iv, 20,21); »
sti, petant quod vohint, et fiet eis. Si enira raale similiter autera, qui proximura diligit, et Deum di-
voluerint et male jam nec ipsi ma-
petierint, ligit, si tamen vera dileciione eum diligat. Non est

nent in Christo, nec in ipsis manent verba Christi enim vera dilectio, quae temporales utilitates atten-
(1316). Recordentur igitar verborum Christi imo dit, et non ad seternae beatitudinis gloriam tendit.
;

non recordentur, sed firraiter teneant, semper- Si enim pro talibus utilitatibus diligas fratrem
quein raemoriahabeant, et sic petant, sicut verba tuum, sic diligis eum, sicut equum tuum et asi-
Christi petere docent. Queerant igitur regnum Dei, B nura tuum. In his enim siraul cum ipsis utilitatibus
et justitiara ejus, et orania adjicientur eis {Malth. deticitamor. At vero charitas nunquam deticit.
VI, 33). Petant in fide nihil haesitantes, et ea pe- Unde scriptum est « Aquae multae non potuerunt
:

tant, quse ad salutem pertinent, et quae Dei disposi- exstinguere charitatem, necflumina obruent eam.
tioni et verbis evangelicis non sint contraria. Sed Quia fortis est, ut mors, dilectio, dura sicut in-
haec specialiter dicuntur apostolis quorum sanctas fernus aemulatio {Cant. viii, 7, 6). » De qua
petitiones seinper et ubique Doniinus exaudivit. aemulatione Apostolus ait « .(Emulor enim vos Dei
:

Rogavit enira Apostolus Dominum, et ter rogavit, aemulatione {II Cor. xi, 2). » Vera igitur dileotione
seque bene a Doraino exauditum 278 intellexit, proximum diligit, qui non carnis affectione, nec
postquam se contra seipsum petisse cognovit. Ex- terreno comraodo eum diligit, sed propter Deum, et
auditur enim horao, si tiat, quod vult. Factum est praecepta Dei. Talem enim dilectionem se habere
autem quod Apostolusvoluit,quia,postquamsuam Dorainus ostendebat, cum diceret : « Quae est mater
petitionem contra seipsum esse cognovit, jara ex- mea, et qui sunt fratres mei ? Qiiicunque fecerit vo-
audiri noluit. Uude et ait : « Libenter igitur gloria- hintatem Patris mei,qui in coelis est,ipse mea mater,
bor in infirmitatibus raeis, ut inhabitet in me vir- et soror, et frater est {Matth. xii, 48-50). » Diligo,
tus Christi (// Cor. xu, 19). » Nam neque hic C inquit, raatrem meammeos, non quia
et fratres
simpliciler dicitur, quodcunque petetis, sed quod- mater mea est, et fratres raei sed quia faciunt ;

cunque vohieritis, et petetis, fiel vobis. In hoc clarifi- voluntatemPatrismei.Apparetigitur.quodquicun-

catus estPatermeus,utfruclum.piurimumafferatis, que diligit proxiraum, diligit et Deum, siquidem
et efficiaminimeidiscipuUAn hoc, inquit, etpropter proximum diligit propter Deum. Similiter autem et
hoc, me revelante et docente, Pater meus manife- qui Deura diligit, proximum diligit, quoniara, qui
status et clariticatus est in vobis, ut vos quoque Deum praeceptum ejus custodit. Et hoc est
diligit,

eum ubique praedicando et clariticando, fructum praeceptum ejus, ut nos iuvicem diligamus, sicut
plurimura afleratis, et multas gentes ad eum con- ipse dilexitnos.Quomodo ipsedilexit nos ? Plena et
vertatis, et efticiamini mei discipuli, me imitando Majorem enim hac dilectionem
perfecta dilectione.
non solum vita et doctrina, verum etiara miraculo- animam suam ponat quis pro
nemo habet, quam ut
rum operatioue. Sicut dilexit me Pater, et ego di- amicissuis. Hanc autem dileclionem erga nos habuit
lexi vos. Manele in dilectione mea. Multum enim Jesus. Hanc igitur et nos habeamus. Vosamici mei
debet diligere, qui multura dihgitiir. Si praecepta esiis, sic tamen si feceritis, quse ego prxcipio vobis.

mea servaveritis, manebitis in dilectione mea, sicut Non sunl igitur ejus amici, qui ejus praecepta non
et ego Patris mei prsecepla servavi, et maneo in q custodiunt. Jam non dicam vos servos. Cur ? Quia
ejus dilectione. Hsec locutus sum vobis, ut gau- servus nescitquid faciat dominus ejus. Quid igitur?
dium meum in vobis sit, et gaudium veslrum im- Vos aulem dixi amicos. Et hoc cur ? Quia omnia,
pleatur. In illis est gaudium Christi, qui tale gau- qugecunque audivi a Patremeo, notafeci vobis. Me-
dium habent, quale habet Christus sive etiam de rito eis rautat nomina, quibus mutat officia. Non
;

quorum sancta conversatione gaudet Christus. quia servi esse desierint, sed quod magis farailiares
XLIII. Hocest prxceptum meum, ut diligatisinvi- esse coeperint. Jamnonsolum ad laborem raittun-
cem, sicut dilexivos. Multa sunt praecepta Domini, tur, ut servi ; sed ad secreta consilia vocantur, ut
sedomnia in hocunopraeceptoconcluduntur.Unde amici. Quaecunque enim audivit a Patre suo, nota
Apostolus ait, Quia « plenitudo legis est dilectio fecit eis ; illo tamen tempore notificanda eis, et

(1316) Augustin., tract. 81 « Manentes ergo in

: eo, nec quod habent verba ejus, quae manent in
eo, cum verba ejus in uobis mauent, quodcunque nobis,sedquod habetinfirmitas et cupiditascarnis,
voluerimus petimus, et fiet nobis. Quia si petimus quae non est in eo, et in qua non manent verba
et non fit, non hoc petimus quod habet mansio in ejus. *
 .

573 COMMENT. IN JOAN. — P.ARS III, CAP. XV. 574

necessariaeis.Unde etin seqaentibus ait «Adhuc A Ac si diceret Adversum te rogas tibi contraria
: : ;

multa habeo vobis dicere sed non poleslis portare

; postulas virtutis lorica exspoliari petis. Et mox ;

modo. Cum aulem venerit ille Spiritus veritatis, Apostolus, cognita ratione, laetus valde, quodexau-
docebit vos omnem veritatem {Joan. ivi, 12). » Sic ditus uou fuerat, ait « Libenter igitur gloriabor in :

enim miiUa determinaudasunt, qu?e uuiversaliter inhrmilalibus raeis, uliuhabitet in me virlus Chri-
dici videntur. Quale esl illud : « Cum exaltatus fuero Beue igilur exauditus est, qui indeUeta-
sti(/6u/). »
aterris, omnia traham ad meipsum (yoan.xii,32).» tur quod exauditus non est (1318).
Itemque : « Praedicate Evangelium omni creaturae XLIV. Hxc mando vobis, ut diligatis invicem. Ma-
[Marc. XV, 16).» Et Apostolusdecharitate : a Omnia gna est, virtus charitalis, qutB toties discipulis a
credit,omniasperat.omnia sustinet(/ Co?". xiii, 7).» Domino comraendatur. Qui hoc unum mandatum
Et multa his similia. Nam et id, quod modo dixi- custodit, legemet prophetasadimplet. De hocenim
mus,«Docebit vosomnemveritatem,» similiterde- per prophetam dicitur ;
quia « Verbura brevialum
termiuandum est alioquin verum non esset quod
: faciet Deus super terrain {Isa. x, 22). » Si vos
Apostolus ait « Nunc coguosco ex parte, tunc
: mu7idus odit, scitote quia me priorem vobis odio
autemcognoscam, sicutetcognitussum(/6irf.,12).)) fiabuit. Nolite, inquit, inirari, si mundus vos

Nerao enim iu hac vitacognoscit omuem veritalem 3 odio habuit. Nolite mirari si mundi amatores vos
Dicatergo Jesusdiscipulis suis : Quxcunque aiidivi persequunturetperderenituntur.Sedpotiusscitoteet
a Patve meo, nota feci vobis. Hoetempore, subau- memores estote quia me priorem vobis, quia meora
ditur, necessaria vobis, et revelanda vobis. Non et Doraiuum non solum odio habue-
niuiQ raajorera
eniui sunt modo omuiadicenda vobis;quianon est nmt, \en\meti3imocciderun\. Sidemundo fuissetis,
27 9 vestrum nosse temporaet momenia quae Pater mundus quodsuum erat diligeret.Q\iomodo enim de
posuit in suam potestate (1317). Non vos meelegistis, mundo non
hominibus nati suut et de suut, qui de
sed ego elegi vos, el posui vos, ut eatis el fruclum terra facti sunt ? (1319) Fuerunt utique de mundo ;

afferatis, et fructus vester maneat. Quid est igitur sed jam tunc non eranl de mundo, quia iiuUum
quod in Canticis canlicorum Ecclesia dicit « Dile- amorem habebantin gloriaet voluptatibus mundi.
:

ctus meus candidus et rubicundus, electus ex mil- Unde et subditur Quia vero de mundo non estis, :

hbus(Ca72<.v,l6),))siipsieumuonelegerunt?»Quid sed egoelegi vos demundo, propterea odit vosmun-

est eliam quod Psalmista ait. « Et cum electo ele- dus. Non enim dixit, quia de mundo non fuistis ; sed
ctus eris ? {Psal. xvii, 27.) Elegit igitur Dominus
)> potius quiade mundo non estis; quoniam, etsi tunc
discipulossuos.elegeruntetdiscipuliDominum.Sed de muudi hujus amaturibus non erant, do, mundo
P lamenassumpii et electi erant.Et idcirco mundus,
ipse prius elegit eos, et ipsi postea elegerunt eum.
Quod illi utique non fecissent, uisi ipse prius eos idest muudiamatores, eos non diligebant, quia sibi
elegisset. Et ipse quidem elegit eos, ut ejus disci- operibusqiie suis coutrariosesse videbant. Undeet
puli essent. Ipsi vero elegerunt eum, ut eorum Do- de Salvatore nostro dicebant « Venite, interficia- :

minus esset. .£J^o,inquit,e^e(7ii;os. Adquid? Uteaiis musjustiira.quoniamcontrariusestoperibusnostris

inuniversitinmundum,etpr3ediceiisEvangeliumomni [Sap. II, 12). Mementote sermonis mei, quem ego ))

creaturx-Etfrucl umafferatis. hte[vaGlus,omnmm dixi vobis Non est servus major domino suo. Hoc :

fidelium multitudo intelligitur. De quo bene subdi- autemad quid dixerit audiamus. Sime,inquit,per-
tur Et fructus vester maneat. Hoc esl enim quod
: secuti sunt, et vos persequentur. Si sermonem meum
alibiail: « Quicreditin me, non morieturin aeter- servaverunt, et vestrum servabunt. Nec ia vobis fieri
num (Joan. xi, 26). Et « Quodcunque pelierilis dubitetis, quod in me fieri videtis. Sed hxc omnia
i> :

Patrem in nominemeo, dabitvobis(/ofln. xvi,23).> facient vobis, non propter vos, sed propter nomen
Quod Dominus promisit futurum, nos videmusesse meum, quod prtedicabitur a vobis. lilthoc ideo.^aia
completum. Scimus euim apostolos in nomine Jesu nesciunt eum qui misit me. Si enira scirentPatrem,
Chrisli CcBcos illuminasse, paralylicos curasse, le- sciren et Filium, cujus est Pater. Sed cur nesciunt?
prosos mundasse, morluos suscitasse.etaliaomnia Quia scire nolunt?Scire autem, eredere est. Venit
suscepisse, pro quibus Palrem deprecati sunt in
D
ad eos.locutusest eis, Scripturasaperuit, veritatem
nomine Filii. Apostolus taraen dicit « Ne raagni- revelavit, signa multa et inaudita miracula fecit.
:

tudo revelationum extollat me, datus est raihi sti- Ei tamen credere noluerunt. Nulla igitur eis est ex-
mulus carnis meae, angelus Salanaj.ut mecolaphi- cusatio. Et hoc est quod ait Si non venissem et lo- :

zet. Propter quod ler Dominum rogavi ut discederet cutus eis fuissem,peccatiim non haberent;n unc a u tem
a me, et dixit raihi Safhcit tibi gratia mea. Nara
: excusationem non habent de peccato suo. Quid est
virtus in inhrmitaleperlicitur (// Co?'.xii,7, 8,9). » hoc:Siuon veuisset, peccatum non haberent?Ergo

(1.T17) Ilanc quaeslionem et Augustinus

proposuit (131S) Hactenus nomina.
tract. 86, et ila solvit, ut dicat, in futura
beata vita (1:M9) S. Gregorius, lib. xi, epist. 2 « Mundum :

fore ut orania nota sintDei amicis. Aliter Chryso- videlicet, corda carnalia designans, quas diliguut
slomiis, hoiu. 77, n. 1 « Ciim dicit. Omnia qwi> : muudum. » S. Ant,^, tract. 87 « Et ipsi iude erant,
:

audivi, nihil aliiid vult significari quam quod uihil unde utnon essent, electi sunt. »
alienura loqualur, sed quee a Patre audivit, »
 :

S75 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 576

non habebant priusquam veniret

Judsei peccatum, A naliteragerevideatur, unatamen omniumtriumest
ille Habebantquidem pec-
qui venit toliere peccata? operalio. Quos igitur docet Filius, docet et Fater et
cata hoc tamen peccatum non habuissent, si Chri-
; Spiritus sanctus. Sic et in aliis. Unum enira sunt,
stus non venisset. Non enim de omni peccato hoc simul ubique et inseparabiles. Paucis autem verbis
debet intelligi, sed de peccato 280 iQftdelitatis, hocinloco Spiritus sanctuseta se venire,et aPatre
quod Christo credere noluerunt, quod eumoderunt Filioqueprocedereostenditur. Ineoenim quoddici-
et occiderunt. Unde et subditur Qui me odit, et : tur,cum vene7nt, a seipso venire ostenditur. In eo
Patremmeum odit. Nonparum vero quod Dominus ait, quem ego mittam vobis a
igituretleve videa-
tur eis quod me oderunt, qui simul mecum et Pa- Patre, ab utroque procedere monstratur (1321).
trem oderunt. Ego enim et Pater unum sumus. Si Quid est enim, quem ego mittam vobis a Patre, nisi
opera non fecissem ineis, quse nemo aliusfecit,pec- quera Pater, et ego mittam vobis ? Ab utroque enim
catum nonhaberent. Hocenim solum Judseissuffi- mittitur, quia ab utroque procedit. Sed quia Pater
cere debuit, quod et Dei Filium se esse dicebat, et a nuUo, Filius a Patre, Spiritus sanctus a Patre et
tanta miracula faciebat. Quse utique facere non Filio ideo Dominus ait Qui a Pati^eprocedil. Et
; :

posset, si mentiretur. Nunc autem et viderunt, et tale est ac si diceret Ab illo procedit Spiritus san- :

oderunt, et me, et Patrem meum. Sed hoc totum fa- b ctus, a quo et ego exivi, et veni in mundum. Mi^lta
ctumestut adimpleatur se7'mo quiin lege eorum scri- enim, ut in hoc libro apparet, habet Filius cum Pa-
ptus est {Psal. xxiv, 19) Quia odio habuerunt me
: tre communia, quaetamennonadse,sedad Patrem
gratis. Seddicitaliquis Quidigitur ad eos, siideo
: honorandumrefert.QuomodoautemetquandoSpi-
hoc Judaei fecerunt, ut sermo legis adimpleretur ? ritus sanctus super Christi discipulos venerit, Lucas
Multum quidem. Eorum enim iniquitas fuit causa, evangelistain Actibus apostolorum plenissimenar-
ut hoc de eis Propheta praediceret. Quod si ille non rat. Ait enim « Cum complerentur dies Penteco- :

praedixisset, tamennihilominusevenisset. Quamvis stes, erantomnes discipuli pariter in eodem loco, et

igitur quod ille praedixit, non evenire non potuit, factusestrepentedecoelosonus,tanquamadvenien-
non tamen propheticus sermo, sed eorum iniquitas tis spiritus vehementis, et replevit totam dom um ubi

hujus tanti mali causa fuit (1320). erant sedentes. Et apparuerunt illis dispertitae lin-
XLV. Cum autem venerit Paracletus, quem ego guae tanquam ignis.seditque supra singulos eorum »
mittam vobis a Patre, Spiritum veritatis, quia Patre Spiritus sanctus. « Et repleti sunt omnes Spiritu
procedit, ille testimonium perhibebit de me. Et vos sancto, et coeperunt loqui variis linguis, prout Spi-
testimoniuinperhibebitis, quiaabinilio mecum estis. ritus sanctus dabat eloqui illis {Act. u, 1 , 2, 3). » Et
Semper Salvator noster tristibus miscet laeta, ut
p merito quidem die quinquagesimo venit Spiritus
discipulorum corda moerentia consoletur. Cum, in- sanctus,quiaipseestremissioomnium peccatorum.
quil,veneril Pa7'acletus,qmconsolalor [ntevTpre\.3i[ur, Annus enim quinquagesimus, quihuncdiem signi-
testimonium perhibebit de me. Ille et vos, etalios
ille ficabat, Jubilaeus vocatur, id estannus remissionis
multos perfectissime inteliigerefaciet, quia et qualis inquo et servis dabaturlibertasetomnis haereditas
ego sim. Ipse enim in vobis loquitur, et per vos. ad proprios dominos revertebatur. Quod quidem
Cum igitur steteritis « ante reges et praesides^ nolite tunc completum est, quando Ecclesiae duces in Spi-
cogitarequomodoautquidloquamini. Dabiturenim ritu sancto baptizati, et ab omni vitiorum servitute
vobis in ilia liora quid loquamini. Non enim vos liberati sunt (1322). Unde ipse Dominus ait Quia :

estis qui loquimini, sed Spiritus Patris vestri, qui «Joannesbaptizavit quidemaqua, vosautembapti-
loquitur in vobis {Matth. x, i9, 20). » Et ipse qui- zabimini in Spiritu sanctonon post multos hos dies
demtestimoniumperhibebit deme, eiusqae\irt\iieel {Act.\, v).» —
« Nisi » enim « quisrenatusfuerit ex
inspirationeinnumerabilismultitudohominumcon- aqua et Spiritu sancto, non intrabit in regnum
vertetur ad me. Et non solumipse,sedvos quoque Dei {Joa7i. ]u, 3). » Hac igitur die et haeredi-
testimonium mihi perhibebitis, quiaab initio mecum tas 281 6t libertas reddita est nobis quia ille, ;

estis. Multa (quasi diceret) jam scitis quee ab initio sine quo haereditas et libertas haberi non potest,
D
a me audistis, quoniam exlunc mecum fuistis, in datus est nobis. Haereditas nostra, regnum Dei
quibus mihi testimonium perhibebitis. Non enim est in quod non intratur, nisi per aquam et Spi-
:

habebant necessarium iterum discere quae abipsa ritum sanctum. Hac ilaque die genus humanum
Sapientiadidioerant.etmemoriaejamcommendave- venitad jubilaeum. Hac die venit ad annum liberta-
rant. Una enim, eademque doctrina est et Patris. et tis et remissionis. Hoc anno cceperunt apostoli

Filii, el Spiritus sancti. Et quamvisquaedam perso- clangere tuba, et loqui, et praedicare omnibus lin-

(1320) S. Augustin, tract. 89 : t Quid est ergo, si ut credatur ineum. Hoc peccatum, si non venisset,
non venissem et locutus eis fuissem, peccatuin non utique non haberent. » Ita et Beda.
haberent ? Nunquid sine peccatoerant Judaei, ante- (1321) Concil. Florentin., sess. 23. Et inter.ToIet.
quam Christus ad eos in carne venisset ? Quis hoc ad n.25 etTT.
vel stultissimus dixerit ? Sed magnuui quoddam (1322) Idem fuse habet, et observavit Naziauze-
peccatum, non omne peccatum quasi sub gene- nus, oral. 44 in S. Pentecosten, pag. 706, edit.
ralinomine vult inteUigi Hoc est autem quia Paris., a. 1630.
non crediderunt in Christum, qui propterea venit,
 ;

Ol COMMENT. IN JOAN. - PAHS III, CAP. XVI. 578

guis. Has enim tubas illfe tubae signiticabant, qui- \ non dubitabanl Sed quiahxc locutus su77i vobis,
?

bus tunc, incipiente jubileeo, tota illa terra ad fe- t7islilia implevit cor vestru7n. Videbatenim eos con-
stivitalem parabatur. Apparuitautem in igne Spiri- tristatos de recessu suo, quem modo audierunt et
tus sanctus, ut manifeslissime intelligamus, quia cognoverunt in sermone suo. Quis enitu non dole-
ejus pra^sentia meutis oculi illuminantur, peccuta ret, atali, lam bono, lam dulci, tamque suavi

uruntur,etcorda tidelium igne charitatisascendun- Domino separari?5erfe^o veritatem dico vobis : Ex-
tur.Sed quia ignis iste linguarum speciem habebat, pedit vobis, ut ego vada^n. Quid enira veritas nisi
ipsum qui in Sanctis loquitur, se esse ostendebat, veritatem dicere potest? Dicit igitur hoc, non tan-
et liuguis quodammodo liuguas tangebat, et sic ad tum sermonem suum confirmando.quanlum illorum
loquendumapostolosinstruebat.Sequitur[CAP.XVl.]: corda cousolando. Si eni77i non abiero, Paracletus

Sa?c locutus sumnon scandalizemini.

vobis, ul no7ive7iiet nd vos si autem abiero,7nitta77i eumad
:

Unde ? Vultis audire nnde ? Absque synagogis fa- vos. Quamvis enim et ibi, et ubiqueSpiritus Para-
cie;?/ j;os, et quasiiniqaos, etcontra legem facien- cletus erat, siquidem « Spiritus Domini replevit
tes a se repellent, et asynagogis ejicient. Vos au- orbem terrarum {Sap. i, 7) » aliter tamen ventu- ;

tem verborum meorum memores, nouscandalize- rus erat. Sic enimante temporapraedestinatumfue-
mini, sed patienter et tiducialiler omnia sustinete. B rat, ul prius Dei Filius de Virgine nasceretur, mo-
Dixi vobis,quiaa6s9we synagogis facient vos. Ecce reretur, resurgeret, coelos ascenderet, et sic tan-
plus dico : Venit hora, utomnis, qui interficit vos, demSpiritumsanctumconsolandisdiscipulis mitte-
arbitretur obsequium se prxstare Deo.Totus conlra ret. Sic eral dispositum, sic prsefinituni, et aliter
vos mundus Totus exercitus Satanae
conjurabit. evenire non poterat (1323). Et cum vene^nt ille,

contra vos armabitur. Hinc Judeei, inde gentiles : arguetmundum de peccato, et dejustitia, et deju-
isti propter legis observationem, illi propter deo- dicio. Hoc autem es.por\H : De peccato quidem,quia
rum religionem. Et in tantum omnes abominabun- credunt in me. De justitia vero, quia ad Pa-
7X071

tur vos. ut magnum se arbitretur obsequium prae- trem vado, eljam non videbitis me. De judicio au-
stareDeo,quicunqueinterfeceritvos. Ethaec facient tem, quia p7'inceps hujus mundijamjudicatus est.
vobis,quia non noverunl Palrem, neq ue 7ne.Sieuim Ecce tria posuit, in quibus Spiritus sanctus mun-
Patrem, et Fihum cognovissent, se errasse utique dum redarguit. De quibus ipse quoque Dei Filius
intellexissent.et sic errorem reliquissent, et ad ti- eara prius redraguerat. Tale est igitur, ac si dice-
dem venissent. Sed hsec locutus sum vobis, ut, cum ret : Ego quidem ad Patrem vado; sed Spiritum
venerit horaeorum,reminisca7nini,quia egodixivo- vobis Paracletum mitto, qui mea vice vos
bis.Cm' reminiscamini ?Utiu ipsis tribulationibus, G doceat, contirmet, et corroboret qui in vobis, et ;

etangustiis constantius tirmiusque pugnetis, cum per vos arguat mundum de peccato, et de justitia,
me omnia praescisse et praedixisse cognoscetis. ^a?c et de judicio. De peccato quidem infidelitatis (1324)
autei7t vobisab non dixi,quiavobiscum eram.
initio quia noncreduut in me. Etquianon credunt 282
Sienim semper cum eis corporaliter esset, hac tali in ine, justitiam non operantur. Etideo argueteos
consolatione eospraemunirenecessariumnonesset. Spiritus sanctus etiam de justitia (i32o). Sed cur
Unde et subditur : ipse vice mea, et non ego per meipsum?Owja eg^o
XLVl. At nunc vado ad eu7n qui misit me, et ad Patrem vado, et jam non videbitis me. Ipse enim
nemnex vobisinte^Togatme: Quo vudis?Dixerat.s[i- hanc redargulionem facere non poterat, nisiquia
periusbeatusPetrus a Domine, quo vadis ?(/oan.
: secundum carnem ccelos ascendebat, et quiacor-
xin, .36.) Sed jam nunc ejus sermonibus omnes
)) poraliterin hoc mundo ulterius non manebat. Et
edocti et instructi.nemo eum interrogatquo vadit non solum depeccato, et de justitia, verum etiam
quoniam certissime sciunt quia ad Patrem vadit, de judicioarguet mundum Spiritussanctus.Dequo
Ut quid enim interrogarentquod sciebant, et unde judicio ? De illo quidem, de quo superius ait :

Causam D
(1323) dat, et explicationem August. minus de Sp. sancto. Ipse arguetmundum depec*
tract. 9i « Quid est ergo
: Sinon abie7'o, ParacLe- : cato, intidelitatem intelligi voluit. » Et tract. 95.
tus non venietadvos ; nisi non potestis capereSpi- « Hoc enim peccatum, quasi solum sit, prae caeteris
ritum, quandiu secundum carnem persislitis nosse posuit, quia, hoc manente, caetera detineutur, et,
Christum ? » Sic etiani S. Gregoriuslib. vui Moral, hoc discedente, caeteraremittuntur. » At Chrysost.
cap. 7 1 Si ego non abiero, Paracletus non veniet,
: ('
homil. 78, n. 2 « Arguet de peccato, id est om-
:

ac si aperte diceret. Si ab inientionis vestrseoculis nem excusationem eisauferet, ostendetque illorum

corpus non subtraho, ad intellectum vos invisibi- scelera, sine venia esse. »
lem, per consolatorem Spiritum non perduco: » et (1325) Chrysost. 1. all. « De justitia, quia irre-
:

S. Bernard. serm. 4 in Ascens. D. < Quid est ergo : prehensibilem viam duxi, cujus rei indicium est.
Nisi ego abiero, etc, nisi carnis proesentia vestris quod ad Patrem vadam. » August. qu.Vet. etNov.
subtrahatur aspeclibus, spiritualisgratire plenitu- Test., q.89 « Hoc est argueremundum,ostendere
:

dinem occupata mens uon admittit, non recipit illi vera esse quae credere noluit ;credere enim no-
animus, noncapit allectus ? » luit a Deo venisse Salvatorem ;Salvalor autem,
(1324) Aug. lib. III, contr. 2, ep. Pelag., c. 3 : servata justitia, non trepidavit reverti ad eura qui
« Fihos autem diaboli infidelitasfacit^quo pecca- se miserat, et per id quod regressus est, probavit
tum proprium vocalur, quasi solum sit, si non se inde veuisse quia nemo, inqiiit, ascendit ad
:

exprimaturquale peccatum sit. Unde quod ait Do- Deum, nisi qui descendit a i>eo.Videntes ergo po-
 .

379 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 580

« Nunc judicium est mundi. Nunc princeps hujus A semetipso. Loquitur tamen et a semetipso, quia

muudi ejicieturforas(Joan) xii,31). » Unde et bene « Spiritus ubi vult spirat (Joan. m, 8). » Sed non

hicdicitur: Dejudicio quidem, quia princeps mundi tantum a semelipso, quia unum sunt Pater et
/lujus jam judicatus es?, id est foras ejectus est Filius cum ipso. Tres igitur in uuo loquuntur,
(i226). De tali namque judicio ait Fsalmista Ju- quiatres unum sunt. Dicatergo :Non enim loquitur
:

dica, Domine, judicium meum, et caosam meam. a semetipso ,sed qusecunque audietloquetur (1327).
Itemque n Judica judicium meum, et redime me
: Quid est audiet ? Neque enimintelligendum est, ut
{Psal. cxvm, 134). » Quid igilur judicium mundi, in illa Trinitate in visibili, et inseparabili vocalis ali-
nisi redemptio mundi? Quid estjudicium mundi. qu3, et clamosa collocutio fiat In eo ergo se au-
nisi judicium, in quo judicatur, daranatur, et de diunt, quo idera sciunt, et volunt. Loquitur igitur
cordibus tidelium ejicitur princeps mundi?De hoc Spiritus sanctus quaecuuque audiet, id est, quae-
igiturjudicio arguiturmundus quia lanti beneficii ;
cunque Palrem et Filium velle cognoscet. Sicut
ingratus adhuc sequitur principem mundi. Argui- enim voluntas comraunis est, sic et auditus. Ille
tur ergo mundus de peccato, qui in Christum cre- me clarificabit, quiademeo accipiet et annuntiabit
dere noluit. Arguitur et de justitia, quam, eo do-
vobis. Et hoc exponit Omnia qusecunque habet :

cente, audivit, et servare noluit.Arguitur etde ju- B Pater mea suni. Propterea dixi, quiade meo acci-
dicio,quo princeps mundi est damnatus,etmundus piet et annuntiabit vobis. Ille me, inquit, clarifica-
,

ipse ]iberatus;sod tantibeneficii ingratus nondum bit, id est, meam claritatem, vobis revelabit, et
Christumsequitur sude salutis auctorem,sed potius per vos mullis aliis meDei esse Filium manifesta-
diaboium deceptorem. Ahuc multa habeo vobis di- bit. Et hoc de me accipiet. Si enim Spi-
ideo, quia
cere, sednon poteslisportare modo.Cum autemve- ritus sanctus accipit de his, quae Patris sunt, accipit
neritille Spirilusveritatis, docebit vosomnemveri' utique etdehis,qu8e Filii sunt.quoniamomniaquie-
tatem. Multa, iuquit, jam dixi vobis. Multa adhuc cunque habet Pater, Filii sunt. Est igitur Spiri-
habeo vobis dicere, quae ideo non potestis porlare tus 283 siquidem estSpifi-
sanctus, Spiritus Filii,

modo, quia illamtantammeiSpritus plenitudinem tus Patris (1328). Patet- enim ad Filium refertur, et
nondum vobis infundere volo. Cur ? Ut omnia suo Filiusad Patrem. Spiritus enim sanctus ad Pafrem
tempore fiant, ut prius coelos ascendam, et tunc et ad Filium; sed ad Spiritumsanctum nihil refer-
tandem « efifundam de Spiritu meo super omnem tur. Est enim Pater Filii Pater, et Filius Patris
carnem, et prophetabunt {Act. u, 18). » Cum au- Filius ;Spiritus vero sanctus, Spiritus estPatris et
tem venerit ille Spiritus veritatis, qui nihil docet, Filii. Sed neque Pater, Spiritus Pafer est neque :

nisi veritatem,de quibuscunque rebusvos docuerit Filius, sancti Spiritus Filiusest. Nihil igiturrefertur
"
sine ahcujus falsitatis admistione, integram, et ad Spiritum sanctum.Quoniamautem Spiritus san-
perfectam, omneque veritatem vos docebit. Non ctus et Patris, et Filii Spiritus est, undehabet esse,
enim loquitur a semelipso, sed quaecunque audiet lo- indehabetetsapientem,et veracemesse. Quodenim
quetur, et qux venturasunt,annuntiabit vobis. Sic est ei esse, hoc est ei sapientem et veracem esse, et
enim etde seipso Dominus ait « Ego a meipso : similia. Est enim Spiritus sapientiae et intellectus.
non loquor {Joan. xiv, 40). » Itemque « Et ser- : Est et Spiritus omnis veritatis. Sed hoc de Patre,
monem, quem audistis, non est meus {Joan. v, Fihoque habet, et accipit. Etbocest, unde Dominus
24). » Quod quidem, sicut superius exposuimus, ait : Quia de meo acciptet, et annuntiabit vobis
tale est ac si diceret Ego non sum a meipso
; « Haec autem, quiaomnium triura communiasunt.et
(Joan. xn, 49). » Paler enim a nulto, Filius a Pa- substantialitercommunia,poteratdixisse Dominus,
tre, Spiritus sanctus a Patre Filioque procedit. si voluisset.quiade meoetdesuoaccipiet,etannun-

Non igitur loquitur a semetipso, quia non est a tiabit vobis. Nam et Filius, quando praedicabat, et

testates ascendere eum confusae sunt, videntes ve- de peccatoinfidelitatis suae, quopeccata omnia de-
rura esse, quod
velut falsum speraverant. Itaque D tinentur : transeant in numerum fidelium ; ne ar-
ista justitia arguit eos,quia justumesse,probatum guuntur de eorum, quos justificatos non
justitia
est, quia regressus est, unde venerat. » Aliter imitantur caveant futurum judicium, ne cum
:

Aug. tract. 93 »Quae pactoigitur mundusarguen-

: mundiprincipejudicentur;quemjudicatumimitan-
dus est de justitia, nisi de justilia credentium ?... tur. » Augustini haec verba recitat ad h. l.
Arguiturde justitia eorumquicredunt, ipsaquippe Beda.
fidelium comparatio, infidelium est vituperatio... (1327) Aug. « Sic itaque debemus ac-
tract. 99 :

Quapropter mundusde peccatoquidera suo,dejus- cipere Spiritu S. dictum est Non enim
quod de :

titia vero arguitur aliena sicut arguuntur de lu- ; loquetur a semetipso,elc, ut inteliigamus.noneum
mine tenebrae... Quantura enim malum si eorum esse a semetipso... Non ergo loquetur a semetipso,
qui non credunt, non solum per seipsum, verum quia non est a semetipso sed quaecunque audiet :

etiam ex bono potest eorum apparere qui cre- loquetur ab illo audiet a quo procedit a quo illi
: :

dunt. » est essentia, ab eo scientia ab illo igitur audien- ;

(1326) S. Aug. 1. all. «De hocitaque judicio,quo

: tia, quod nihil esl aliud, quam scientia. »
princeps judicatus est mundi (diabolus) arguitur (1328) Aug.tract. 99 « Spiritus S. non estunius
:

a Spir. S. mundus quoniam cum suo principe ju-

; eorum Spiritus, sed amborum... Et multa sunt
dicatur,quemsuperbumatque impiumimitantur... testimonia, quibus hoc evidenter ostenditur, et
Credant itaque homines in Christum, ne arguantur Patris et Filii ipsum esse Spiritum. » \
 5S1 COMMENT. IN JOAN. - PAHS Itl, CAP. XVI. 582

de suo, et dehis quse Patris et Spirilussancli sunt, A tiam habebiiis. Sic, inquit. fiet vobis, sicutfit mu-
accipiebat ;
quoniam una est sapientia et veritas lieri praegnanti et parturienti. Qua? quidem, cum
omnium trium.Undeetipse dicebat : .Mea doctrina parit.trislitiainhabet, quiamortis horam adveuisse
non est mea {Joau. \\t, i6) (1329). timet. Sed tanta Isetitia sequitur post partum, ut
XL\U. Modicum,eljai}i rjon videbilisjyie, et ilerum totius illlus tristiliae non recordetur, propterpueri
modicum, etvidebitisme,quiavadoad Patrem. Mo- nativitatem. Sic igituret apostoli, quandopariebant
dico enim lempore in sepulcro Dominus jacuit, etbaplizabaut, quando per tidem, adoptionis tilios
quo eumdiscipuU viderenon potuerunt. Kt iterum generabant, tunc quidem tristiliara habebant, quia
modicotemporepostresurrectionemeumviderunt; moriendo pariebant. Pariebant utique, ut Apostolus
quia.ul Lucasait «Per dies quadragintaapparuit
:
quositerumparturio, donecChri-ait: « Filiolimei,

eis loquens de regno Dei {Act. i. 3). » Et hoc est slus formetur in vobis (Galat.
iv, 19). » Itemque :

quod ait Modicum. et jamnon videbilis me,et ite-

:
« Nam etsi multos poedagogos habeatis, sed non

rum modicum, et videbitis me. Sed cur modicuni ? multos patres. In Christo Jesu per Evangelium ego
Quia ad Patrem vado. Si enim ad Patrem non isset, vos genui (/ Cor. iv, 15). » Hoc autem significabat
non modico, sed multo tempore eum vidissent. Haec Rachel, quee pariendo mortua est. Unde et filiura
autem discipuli non intelligeutes, dicebant: Quid g moriens vocavit. Benoni, id est fiiium doloris mei
esl hoc, quoddicitnobis : Modirum,etnonvidebitis {Gen. XXV, 18). Pariebanl igitur apostoli in dolore,
me, et iterum modicum, et videbitis me, et qnia quiapropterliunctalempartum^S^of^^^i^^bantur,
vado ad Patrem ? Quid est hoc, quod dicit : Modi- cruciabantur, et multos dolores, multasqueangu-
cum? Nescimusquid loquilur. Sciebantenim disci- stias patiebantur. Beatus iste partus, quo tanta

puU quod ad Patrem Uominus iret, quia jam mul- soboles tam nobilium tiliorum ubique gentium ger-
tolieshoc eis nuutiaverat. Undeet modo superius minavit. Sequitur Ilerum autem videbo vos, et
: :

Vado ad eum qui y/iisit me, et nemo ex vobis inter- gaudebitcorvestrum,etgaudiumvestrumnemotoliet

rogat me, Quo vadis. Et ideo nemo me modo inter- a vobis. Quando enim eos non videat, qui semper,
rogat, quo vadis.quoniamcertissimescitis.quiaad et ubique, et omnia videt ? De illa igitur visione

Patrein vado. Hoc igitur solum erat, quod aposfoli dicit^quaeasternaest, et tinera non habet, quae sem-
intelligere nonpoterant, et hoc discere cupiebant. per ia gaudio est, cujus laetitia et beatitudo auferri
Quid illud modicum significaret, quo eum et vide- non potest. Unde et ait Etgaudium vestrum nemo :

renl.etnon viderent (1330). Cognovit autem Jesus,

: tollet a vobis. Et in illo die me non rogabilis quid-

quia volebant eum interrogare, et dixiteis: De hoc gwam.In quo die? (1332) In illo utique,in quohoc
quxritis inter vos, quia dixi: Modicum,et non videbi- „ vestrumtantum, talequecomplebiturgaudium. Ma-
tis me, et iterum modicum, et videbitis me. Amen, nifestum est igitur, quia post judicium,et jarasus-
amendico vobis,quiaplorabitis,et flebitis vos mundus ceptambeatitudinem,nullaeprecesnecessariaeerunt.
autem gaudebit ; vos autem contristabimini, sed Modo enim sanctorum intercessiones necessariae
tristitia vestra uerletur in gaudium. Heec est igitur sunt et his qui in hoc saeculo sunt, et his qui in pur-
expositio, sed obscura; et tale est ac si diceret: gatoriis sunt. Hic est autem ille dies, de quo scri-
Modoquidem non inteUigitis quidsignificet, Modi- ptum est « Quia melior est dies una in atriis tuis :

cum, et non videbitis me, sed me post modicum mor- super millia (Psal. Lxxxm, 11). » In hoc die cessa-
tuo et sepulto, vestrisque abocuhssublato, quando bunt preces, quia nemo erit cui misericordia et in-
promortemeaplorabitiselflebitis,quandoetmundi dulgeutia lieri possit, aliis in aeternum damnatis,

amatores, Scribas videhcet et Pharisaei, de mea aliis ad seternam beatitudinem vocatis.

I

morte gaudebunt,tunc utique intelhgetis quid signi- XLVIII. Amen, amen dico vobis, si quid petieritis
ficet, Modicum, et non videbitis. Intehigetis etiam Patreminnominemeo,dabit vobis. Siconsideremus
quidsignificetilkid quod s eqmtm' Et iterummodi- : quibus haec verba specialiter proprieque dicantur,
cumet videbitis me, quando, me tertia die resur- facilis esl solutio. Apostolis enim loquebatur Domi-
gente, tristitia vestra vertetur in gaudium (1331). nus, quosinnomineChristiJesu caecosilluminasse,
«<Gavisisuntenimdiscipuh, visoDomino(yoaw. xx, ^ paralyticos curasse,raortuos suscitasse,et alia multa
20). » Unde et Psalmista « Ad vesperum, inquit, miracula fecisse, legimus. Nihilque Patrem in no-
:

demorabitur fletus, et ad matutinum laetitia(PsaZ. mine Filii eospetisseaudivimus, quodnon accepe-

ixix, 6). » Mulier, cumparit,t7'istitiamhabet,quia rint. Undeetquosdam malepetentes Jacobus apo-
venit hora ejus : cum autem pepereritpuerum, jam stolus redarguens ait « Petilis, et non accipitis, eo :

non meminitpressurae, propter gaudium,quia natus quod male petatis {Jac. iv, 3). » Itemque « Si :

est homoinmundo.Et vosigiturlunc quidem Insti- quis indigetsapientia,postulet a Deo,quidat omni-

(1329) Ilaclenushomil. obscurumfuit, etmox manifestatura est,jam nobis

(1330) Aug. tract. 101 « IIoc : enim est quod eos utique manifestum est post polulurn enim passus
:

movebat,quiadixitmo</icwm,etc.Naminpraeceden- est, et non viderunt eum ; rursus post paulum re-

tibus, quia non dixerat .Modicum, sed dixerat Ad
: : surrexit, et viderunt eura. »
Patrem vado, etc, tanquam aperte illis visus est (1332) llanc quaestionem movel, eodemque modo
locutus. > componit Aug. tract. 101.
(1331) Aug. 1. all. : « Nunc ergo quod illis tunc

I
 m S. BIIUNONMS KPISCOPl SKJNIKNSIS 584

biis adliicnlor, ot non impropftriil, ol (liil)ilur oi. A poloronl, ol ul ii Palro pclorenl, eliu suo noraine
Poslulol autcui in lido niliil lursilans (Jac. i, fi). » potorcnt.Nnncaulem cosdocetquod petorodebeant.
Apparot igilur his vorbis Aposloluui quoquo idoo Petile, ail Quid? Ut (jnndiuni vcslrum sit pLcnuni.
:

exiiudiluin non osso, oo qnod in uouiiuo .losu, cl Illiid (Miim f^aiidium plcniim ost, qiiod j)orfocliim ot
bouo uou polissot (i;i;);{): si tiiinou ouni nou oxiiu- iutc;<riiin ost, (piod iiuiupiiun (iuitur, (;l lo.lcrnum
diluni tlioauuis,qiii, (piasi inoliiis (>xiiuditus,sc qiiod ost (KKIfi). Ih)c igilur pctondum
utad tale gau- esl,

polobal, non aocopisso Iu^talur. Noluil oniin oxan- diuiii i)orvoniatiir. OnnB voro ab isto Raudiohomi-

diri, poslqiiiini soiiiiiloi^olisso co^iiovil. Alipioiuoo ncm scpiirant, oii p^Uondanon 285 ^uut. Sio iKilur
exauditus luoliiisost.cpiod do Iiis^pur p(>lol)atoxau- tiMuporiilia (|iiicraiiiiis, iit iiiciis, ct dcsidoriiim ab
uon osl. l''st ouiin oxiuidiliis, noii do his qiim
diliis ailorno gaiidio noii scparotiir. Sic IratiHeauuis per
polobat, scd dc his quni volcbiil. Noino autom sic bouii tomporaliii, ut non nmittamns iBterna. Aiidia-
oxauditnr, sicul «llft qui utilitcr acoipit quod viilf. mus sompor (jiiod hic dioitiir : Pctitc, ut gnudium
Seqiiilur : Uaqtie mndnnonpctistis quidqiunn iniio- vcslrinn plcninn sit. Mtncci/iictis. Acoipiotisiitique,
minevm). Ouidosllioc ? l,('fj;iinusoiiiin Olirislidisoi- scd uoii uiodo aocipiclis, sod non in liac vitii. lioc
piilos, prius otiain qiiam ois h)ccl)ominns dicerot, cuitiigaiidium non accipitnr, nisi post hanc vitam.
in uomine inlirmos miiltos sanasso, et
Jesii C.hristi |{ «OuaM'itc igitiir primiim rognmu Dei, et justitiam

daMuouia ojccisso. llndcotiid oiim rovorsi, iit l.iicas ojiis,ot liiccomuiiiiidjiciciitur vobis(A/^////i.vi, ;)3). »

ait, oiiin f^iuidiodiccbiuit : « Doiniuo, otiiuu dicmo- l/.rr in })rnvcrl>iis loruliissuin vobin. Vcnil liorn,cum
nia subjiciuulur iiobis iu nomiiic Ino {l^iic. x, 17). » jain non in prni)crl>iis loquar vobis, scd pnlnm de
l.cgimus otiam eos iucrcpassc qiiomdiuii, (|iii cos /Vi<?'t'a»nMn<iaft« ?'()/) t.s.lIocesteniiiKiuodaliusevaii'
non scquobalur, co qiiod in uoiniuc JcsndiiMnonia gclislaait: « Quia in piu"id)olis loipiobiitur Jesiis, ct
ojocissol. Oiiid ostigiliiiMpiod iiit : Us(/uc modo tinn siiicparabolisnouloqiicbiitiirois (Mnllh. xiii,;)'i'). »

pctistis ifuidiiuam in nominc nu'.o'l V.uiu uiauifosliim lii provcrbiis (uiim iiliiid iuidiltir, otaliiid inlelligi-
sit oos in tam tnulta potisso ? Dicit
iiomiuc Jcsii ttir. Pcr illam antom horam, (]iia non m provcrbiis,
fortasso cosnou petissc innomiiic Jcsii. id csl, non scd palamsodo Piitreloctituriiin dicit,aboju8resur-
potisso Oii qun' porliiKMil iul sidiitiuu. Sio cuimhoc rcctioncomiio tcmpiis riilnriim sigiiilicaliir,sivcpor
qiiiilamiulcllijj^oro voIiiul(i:Ui). Scd non ost vcrum. so visibilitcr ; sivc pcr S|)iritiim siUKitttm invisibiliter
Qiiid ijj;iliu' diccmiis ? Dicunt discipiili : « Kliam ois hxpiiittir (1;);)7). Advonicnto oiiiin Spiritu simc-
dfiemouia subjiciiintur nobis in iiomiuc tuo {Mntlh. lo, litncpulamct manilcste uiiutiatum ot rovolatum
vii, 22). B Dicit Magistor : Usquc modo non petistis estcis, qiiod pritis dc Patro ignorabant. Neque fuit

quidqitiwiin )/o)///«c?/N'().Tcnc ifj:itiir(piod sii|)oriiis ,, uci'.cssiUMiim,uliiltorius dicoroiit: • I)oinino,ostonde

ait : Si quid pclicrilis Valrcm in no»nncmc.n,dabil uobis PiUr(Mii,clsunicituoI)is(./orj?«.xiv,H).)) Vidcntes
vobis. Dcindcjiiugo ipiod soijtiittir ; Usque mndonon iuPatro Kilitim,otin KilioPatrcm.otin titroipicSpiri-
pelistis(j[uidqiiam,9,i\ha.ndi[maPatre,innominevieo. [mnsimcXnm. hi iUo dieinnominemeopetetis.lnWlo,
Qtiia cnim non Palrom, scd Kilitiiu vidcbant, lul iiupiil, dio, pctclis in noiuino inco, iit in virltitibus,

Kiliumsolumnu^dorcspicicbaut. Scd posUniiun Im- qiuc pcr vos liiMit, {^lorificotiir noiuon luoiim, glori-
liiis c(i'Ios asccndil, mcliiis iuslriicli,ot ii Spintii vo- licclur ct 1'iitor, (]ii(mii vos pclctis iii iiomiiic moo.
ritatis edocti, et Patrcm, otKiliiim rogaro cirperunt Non cuim dixit : Pctotis noincn inouin ; sci\pctctis
Vult igittir Kilius nttpiod in ejiis noiuiuc potitur, a in nomine »/Jco,utost(Mideret nobis, aquo, el inquo
Palro pclatiir, scmpcnpio Piitcr in Kilio houorcttir potcrc dcbciuiuis. SiipiMiiis dixorat : In illo die me
(l;););)). Sctpiiltir iidluiiMic ipsii, pclilioiic : 1'ctilc, cl non ro(/nbilis quidqunni. Niiuc iuitom dicit : In iUo
accipietis, ut (jnudiumvcslrum plcnum sit. Dixitut dic in nomincmcopetetis. Quod ntique contrarium

(i;););t) Notissimavorba Augustini,(piu' ropctitad num, ]n'ofccto non cariiiilo. scd sj>iritalc gandium
h. I. Iracl. \0i « Jiim picliim cst iu siipiMioribus..
: cst, ct (|u:uid() l;uitiiiii ciMl, iitidi(]uidoi Jiuii uon sit
noii pcti iii noiiiinc Siilviiloris (piichpiid i^ctiliircoii- D ;uldcudiiiii, ])r()(Mil dnbio tiinc oril j)I(MKim. »
Irii ratioiKMii salutis « (piibns similiii Iiiibct S. ; (i;{;)7) Itii Chrys. Iiom. 79,
n. 2 « lioc cst rosur- :

(Ircgoriiis lioinil. '27 in Kviuig. roctiouis t(Mni)tis... Naiii (]UiKiriigiul!i(liobiis versa-

(i;{;)4) llii S. Crcgor. hoin. 27 iii Kvitug. « Niuii : biitur,lo(picbiiliir(]iic (Miiu ilIis,(H)iivoscous ct oxpo-
si ipiod iiou oxpcdit pcliliir uou iii uoiiiiiic Jcsii
id ; ucus(';uiiiji';ul i(!giiiiiii D( ixMliucbiint. » Aiigustiu.
i

politur Pator nndo ot cisdcm apostolis iidluic in-

; lib. I do Trinit. cap. 10 (Irog. lib. xx\. .Moriil., cap.
;

lirmiuilibiis l)oininusdicit: Usqttc modnnnn/ictistis 22. do fiitiira bcalii vita hoc cxi^oiiuut. Augiistiuus
in noniinc mcn,iic, si iipcrtc diccrcliir Nonpctistis : liuucn lriK't.102 imi^robiU Iiiuiccxplicatioiicm iille-

iii iioiiiiucSaIvatoris,quinescitisqu!Hrcro jBlornam raiu, (]iiod sci]uatiu Uln dic in . mcn fictctis: nnmme
SilllltlMll. )) iii fiittiro(Miimsii'(Miloctim i)(M-vciKMimiisiKl rcgiuim.

(i;);i:)) Aug. traot. 102 duas habot oxplicationcs : quid pctituri siimiis, (]iiaiKlo satiid)itur bonisdosi-
« Vclqiiiii uou innomiuc mco i^clistis (piod iiouicu, (lcrinm iioslriiin ?.. Pclitio UiUiKpic idiciijtis est in-
noii siciit cogiioscciidiim cst (-oguovistis vcl iioii : digculuc, (piio ibi uulla cril, iibi liicc siitictis eril.
potislisquidqtiam; (]Uoniam in coin])ariilioiicmroi Krgo cxi)liciil, «uliulolligiitnr Jcsiis discintilos suos
quam i^ctorc dcl)iiistis, |)ro uiliilo hid)ciidiiin csl dc ciUMialiluis vol iuiiuiiiiibtis so spiriliiitlcs promi-
quod pclislis. » l'riin;i hiiriim acccdit iui cxplii^ii- sisscfacliiiiim...(]iialisoriit (|iiidiccl)iil:^'a;)/c.'n//(im
tiouom A. Inquimur tiitcr /icrfcctns ; cl non potui vobis loqui
(i;)iU)) Aug.l. all. : « lloc quoddicitgaudiiim ple- quasi spiritnlibus, » olc.
 ;

585 COMMENT. IN JOAX. — P.\RS III, CAP. XVII 586

Bsset, si de eodemdie intelligerelur. Hi.', igiturdies .\ dehorapassionis,qaae jaminmunerat.

ficette. .Non

Bst hujussaeculi. lUe veroallerius sfeculi. Hic ante sed de hora resurrectionis hoc dicit.qute non longe
judicium : ille post judicium.E^ non dico vobis, erat (1340). Non enim sedin resurre-
in passione,
quia ego rogabo Patrem de vobis. Ipse enim Pater ctione et Pater et Filius clarificatus est. Nisienim
amat vos, quia vos me amastis, elcredidistisquiaa resurrexisset, nemo in Filium aut in Patrem per
Deo Postquam, inquit, coelos ascende, non
exivi. Filium credidisset. Orat Jesus, non pro se, sed pro
dico rae rogare Patrem de vobis. Sed tos ipsi eum nobis. Ut quid enim loquendooretPatrem,quisem-
rogate in nomine meo.et quod volueritis, dabit votiis. per in Palre est, et in quo semper est Pater ? Orat
Diiigit enim vos, qttia vos me amastis et credidistis igitur, ut nos orare doceat, semperque non in no-

quia aDeo eTXvi.ExiviaPatre,ei veni in mundum : stris viribus, sed in Dei auxilio spem habeamus.
ilerum relirtquo mundum, et vado ad Patrem..K Patre Sicut dedistiei potestalem 077inis carnis, ut omne,
eiivit, quia a Fatre geuitus est (1338). In mundum quod dedisli ei, det ei vitam oeternam. Sic, iuquit,
Teuit, quiaper susceptam humanilatem mundo se tuum, sicut dedisti ei potestatem
clarifica Filium

fisibilem praebuit. Quomodo exivit nescitur, quia omniscarnis. Habet enim hanc potestatem inomni
quomodo genitus est ignoratur. .Mundum vero relin- carne, ut omne quod datum estei, omne quod ad
quit.el ad Patremvadit, nonsecundumdivinitatem, B vitampraedestinatum est, det ei vitam aeternam,et
qua ubique est, sed secundum humanitatera, qua per ipsum et non per alium salvetur. Totum autem
localis est. Dicunt ei discipulis ejus Eccenuncpa- hoc ad humanitatem referridebet(l34l).Ipsaenim
:

lam loqueris,et proverbium nuilum dicis.Nunc scimus est, cui omnis carnis est data potestas. S^pces/ au-

quiascis, omnia, et non opus est tibi ut quis te inter- tem vita aeterna, ut cognoscant teverum Deum, et
'^ Volebamus,inquiunt,te inierrogare,quiailla quem misistiJesum Chrislum. Ideoenimsiccogno-
dicebas minime intelligebamus sedsine omni ; scere, et ita credere dicitur vila aeteima, quia, qui
-irainterrogatione tuipsenobisea eiposuisti, de ita non cognoscit, non credit, non habebit
et ita

quibus le interrogare volebamus. Unde pro certo vitam eeternam. Et estcausapro efreclu.E^ofe cfa-
sciinus, qui scisomnia, et non opus est tibi iit quis rificavisuper terram.Opus consummavi,quoddedisti
te inlerroget. Et hoc modo credimus, quia a Deo enim Filius Patrem,
mihi, ut faciam, Ciarificavit
«T-ti. Respondit eis Jesus : Modo credistis ? Ecce eumlaudandoetprtedicandoetinejusnominesigna
thora,etjamvenit,uidi$pergaminiunusquisque multa et miracula faciendo. Uode ipse dicebat :

in propria,et me solum relinquatis. Et nonsumso- « Opera, quae ego facio in nomine Patrismei, illa
lus, quia Pater mecum est. Vobis, inquit, fugienti- testimoniumperhibentde me(/oan. V, 36), i Ethoc
bu5,etproprialatibulasingulispetentibus,me vestro p estopus ejus,quod jamconsummaverdt. Solaenim
solatio solum, sed non Palris auxilio relinquetis so- mors restabat, qua vitam mundo veddevei.Et nunc
lum quia Pater mecum esl et aon relinquit me
; ; clarifica me tu, Pater, apud temeiipsum,claritate,
3olum.^a?c Locutus sum vobis,vt in me pacem habea- quam habui,priusquam mundus esset, apud te. Da-
Cw.Pacem vobiscommendavi.Pacem vol)isrelinquo. ioquit, mihi Pater, illam claritatem, quam habui
Volo ut in me.etpropter me pacem cum omnibus apudte,priusquammundusesset. Sicenimsehabet
iabeatis.Sictamemutmenonrelinquatis./n?«M?jrfo ordo.Quidest emm apud /e»2e;?psum,nisivocando
)ressuramhabebitis;sedconfidite:Eccevicimundum. ad teipsum? (1342) Quia enim carnem suscepit, et
Jella nuntiaturuspacempraemisit, ut non odio pu- cumhominibusconversatus est, mortuus ut homo
^ent, sed amore,neque inimicos eos reputent a atquesepultus:nisi resurgeret,etcoelosascenderet
uibuscruciantur sed pro eis orent, utconvertan-
; non solum simpliciterhomo.verum etiam magus,et
ur. Confidant,etnontimeant mundum,quia victus seductor fuisseputaretur. Sedquia surrexit, etcoe-
stcumpriQciperaundi. Illeexercitustimendus non los ascendit.sicclarificatusest in mentibusnostris,
st, quijam eum suoprincipesuperatusest (1339). ut talem eum esse credamus,qualis erat apud Pa-
XLIX. [Cap. XVH.] Bxc locutus est Jesus, et trem.priusquam m.und\i^Q.evv\.. Manifesiavi nomen
§86 s"6Zei;a/i4' oculis inccelum^dixit: Paler,venit
^ luu7nhominibus,quosdedislimihidemundo.liocen\m
iora, clarifica Filium tuum, ut et Filius tuusclari- nomenillissolummanifestumest,quihunccreduQt

(1338) August. tract. 102 « Exiit enim a Patre,

: Patre Filium nonnulliaccipiunt in hoc, quodei non
uiade Patreest et in mundum venit, quiamundo
; pepercit, sed pro nobisomnibus tradidit sum. Sed
uum corpus ostendit, quod de Virgine assumpsit. si passioneciarificatus dicitur, quantomagisresur-
.eliquitmundumcorporali desceosione; perrexit ad rectione? Nam in passione magisejus humilitas,
latrem hominis ascensione nec mundum deseruit
; quam claritas commeudatur. » Est prior illa inter-
rovidenlice gubernatioue. » pretaiio de Christo clarificato iu passione, Chryso-
(I339j S. Leo serro 72, 2, De resurrect. cap. 4
. : stomi hom. 80, n. 1. Fuse Qunc locum explicat
1. Quia misericordia Dommi plena est terra, adest Hilarius lib. ui De Trinit.
l»bis utiqueChristivictoria.ut implealur quodait :

yolitetimere, quiaego vici mundum.^ive ergocon-

(1341) Vid. Epiphanium, haeres. 69.
aambiliouem sccculi, sive coulra concupiscentias (1342) Aug. tract. 105 : « Ipse quippe Patrem
lirois, sive contra haereticorum jaculadimicemus, clariticavit super terram, cum geutibus prtedican-
|omiuica cruce semper armemur. » do Pater vero ipsum apud semelipsum ad suam
:

(1340) Augustinus tract. 104 « Clarificatum a : dexteram collocaodo. >

Patrol. CLXV, 19
587 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 588

esse Filium, et illum credunt esse Patrem. Nescie- A Cum essem cum eis, ego servabam eos in nomine tuo
bant Judaei lioc nomen, qui dicebant : « Secundum Quamvis adhuc corporaliter cum eis esset, tamen
legem dcbet mori, quia Filium Dei se fecit {Joan. sic loquitur, ac si jam cum eis non esset. Sed
XIX, 8). » Tui erant, el mihi eos dedisli, el sermo- quid est, ego servabam eos in nomine tuo, nisi tales
nem tuum servaverunt. Tui, inquit, erant, quia ad eoscomponebam,quinomentuumsemper tenerenl
vitam prsedestinati erant. Et mihi eos dedisti ad do- et glorificarent ? Inde est quod ipse ait Ego vem :

cendum, ad redimendum, ad sanctiticandum. Et innomine Patris mei, id est, ut glorificarem non

sermonemtuum servaverunt,quem medoceuteau- meipsum, sed nomen Patris mei. Quos dedislimiht
dierunt. Nunc cognoverunt quia omnia quaededisti cusiodivi, et nemoex hisperiit, nisi fiiiusperditionis,
mihi,abste swn^. Quomodo,vel unde cognoverunt? ut Scriptura impleatur. Hoc autem de Juda dicitur,
Quia verba quae dedisti mihi dedi eis,et tpsi accepe- qui solus periit de duodeno apostolorum numero.
runt ea.Et in ipsis cognoveruntve7-e,quiaa teexivi, Nunc autem ad te venio et haec loquor in mundo, ul
id est, quia tu me genuisti et crediderunt quia tu
; habeantgaudiumm.eumimpletuminsemelipsis.Quod
me misisti, id est, utcarnem susciperem et homo enim ait: nunc venio ad te, tale est ac si diceret :

fierem voIuisti.jBg^o pro eis rogo,nonpromundo rogo, Post paucos dies venio ad te. Sed quomodo haec lo-

sed pro his quos dedisti mihi,quia tui sunt ; et mea g quitnr in raundo, si, ut superius dixit, non est in
omnia tua sunt, et tua mea sunt. Haec autem illis mundo? Per hoc enim datur intelligi, quia secun-
difBciUanonsunt,quiduarurain Christo naturarum dum aliquid in mundo
secundum aliquid in
erat, et
semper memores sunt. Quod enim rogat, et quod mundononerat.Quomodoenimiomundoerat,mani-
sibialiquid datum dicit,humanitatisest.Quod vero festum est. Quomodoetiamiu mundonon erat, jam
gequalis est Patri, et communiter omnia habet cum dictum est. Non enim erat in mundo, quia non
Patre, divinitatis est (1343). Sed nota quod pro erat in voluptatibusmundi(1345). Ego dedi eisser
mundo,idestproamatoribusmundi,se nonrogare, monem tuum, el mundus eos odio habuit. Ego
DomiDus dicit. Quid autem hic dicemus, nisi id inquit, dedi eis sermonem tuum. Ego dedi ei
quod Apostolus ait « :homo, tu quis es, qui verba lua, et doctrinam tuam. Etmunduseos odio
respondeas Deo?Nunquid dicit figmentum ei,qui se habuit. Cur? Quia non sunt de mundo, quia no
finxit Cur me fecisli sic? An non habet potestatem';fi-
: sunl de amatoribus mundi. Si enim de mundo es

guluslutifacerealiud vasinhonorem,etaliudincon- mundus, quodsuum erat, diligeret. Sed quO'

sent,
tumeliam ? » {Rom.ix,20.) Qaod autem ait: etclariftca- modo non sunt de mando'? Sicutetegonon sum d
tus sumin eis,discipulorum tidem commendare vide- mundo. Secundum creationem igitur, de mundc
iuT. Etjamnon sumin mundo, et hiinmundosunt,et sunt sed secundum sanctam conversationem, d(
:
p
ego ad te venio. Jam non se deputat esse in mundo, mimdo non sunt. Nam et ipse Dominus secundun;
quia subitoel post modicum disponit exire de mun- carnem de mundo erat, quia et caro de terra, e
do. Unde et subinferens ait Et
: ego ad te venio. terrade mundoerat. iVonrop^o ut lolLas eosde mun-
IIIos vero in mundo esse dicit, quos hinc abiens, in do, sed ut serves eos a malo ne de mundo fier. ,•

mundo relinquit. Sive etiam in mundo non erat, quia incipiant. Sanctifica eos in veritate.Sermo tuus ve
mundi adversitates nontimebat,mundi gloriam non ritas est. Elpro eis ego sanclifico meipsum, ut sin\
non et ipsi sanctificaliin veritate. Quid est: Sanctific&
287 quaerebat, etmundi voluptates sentiebat,
Pater sancte, serva eos in nomine tuo, quos dedisti eos in veritate, nisi sanctifica eos in meipso ? Eg(;
mihi, ut sint unum, sicut et nos. Serva, inquit, eos, enim sum verifas, quia sum Verbum tuum, el
Pater sancte, in nomine luo, ut nunquam in eis sermo tuus, Sermo autem tuus veritas est. El ul
deficiat nomen tuum, sed semper sis illorum Pater, ipsi sanctificentur in me, ego pro eis sanctificaboj
et ipsi siut filii tui. In ihis enim perit nomen Palris, immolabo, et sacrificabo me ipsum (1346), ut sin'
qui peccando desinunt esse filii. Utsint unum sicut et ipsi sanctificati in veritate. Inde enim de ips(j

et nos, ut nunquam recedant a fidei veritate, sem- scriptumest:Gma dilexit nos, et Lavit nospeccati
perque sint stabiles et unanimes in charitate (1344). j. noslris in sanguine suo. Sicut tume misisliinmun

(1343) V. Cyrillum pag. 966: » Qui rogat igitur, tur unio charitatis in grafia. »
uthomo, simuldistribuitrursus, utDeus.» V. Chry- (1343) S. Cyrillus pag. 980 ; « A terreno eni
sost. hom. 81, ubi fuse docet, discipulorum se infir- sensuet mundirationibus plane dissita estconver
mitati attemperantem loqui uthomiuem. « Si enim salio, etvita Christiana, quam pro virili sequentes
dixisset Ego servo iLLus, non credidissent, » etc. intermundanos nequaquam censebimur... queraad
(1344) S. Cyrill. pag. 972 « Servari vult disci-
: modum nirairum divinus ipse Paulus nobisdes»
puios benevolentiae et voluntatum unione, animo
in ipso.et Christi scribit: Per quem mihi mundus cru
et spirilu inter se quodammodo comraistos, et ad cifixus est, el ego mundo. »
eam unionem progredi, ut voluntatum, illa conjun- (13*6) S. Cynllus pag. 990 : « Sanctifica ig
ctio imago sit naturalis in Palre et Filio unitalis. » eos, Paler, inquit, in veritale tua, id est in me
Ita S. Ambros.lib.iv,de Fid. c. 7, S. Joan. Chrysost. Tuum enim Verbum veritas est, id est ego.
hora. 82, num. 2, elc, Innocenlius 111, in gen, Sanclificavi enim pro eis meipsum, id est conse'
conc. Laleran. « Cum ergo Verilas pro fidelibus suis cravi etobtuli, unus pro cunctis raortuus, ut &
orat ad Patiem Volo, mquiens, ut ipsi sint unum
: in novitalem vitteretbrraarem, et sanctificali sint il

in nobis, sicut et nos unum sumus hoc nomen, ; veritale, id est in me. »
unum, pro fidelibus quidem accipitur, ut inlelliga-
 ; :

589 COMMENT. IN JOAN. - PARS III, CAP. XX. 590

durn, et ego misi eos miindum. Ad hoc igiUir A autem in aliis Evangeliis exposita sunt. Non est
misit eos, ut raundum pr^edicarent, salvarent, et autera contrarium quod hic hora sexla, et in
a peccatis raundareut. Necesseigitur erat eos esse Marco hora tertia Jesus scribitur fuisse cruxifixus.
saoctificatos, qui mittebantur ad alios sanctifican- Hora namque tertia a Judaeis, sexta a gentilibus,
diim. Nonp7'o hisrogoauiem tnntum.sed elpro his etRoraanorum militibus crucifixus est Dominus
guicrediturisuntperverbumeoruminme, ut omnes Non quod bis sit cruxifixus, sed quia hora tertia
unumsint,sicut et tu, Pnler,inme, et ego in te, ut estab illis damnatus, et hora sexta ab illis aliis ia
et ipsi in nobis unum sint, et munduscredat, quia crucem elevatus. .\Iiter enim Judaei non occiderunt
tume misisli. His autera verbis quid aliud sonat, Jesum, nisi accusando et damnaQdo, et Cruciftge,
nisi Ecclesiae unitas et perfeclio charitatis ? (1347) C7'ucifige clamando Unde et ipsi dicebant
(1350). :

Et ego clanlatem, qitam dedisli mihi, dedi eis, ut Nobis non quemquam.
licet interficere

sint unu7n,sicut et nosunu7n sumus,egoi7ieis, ellu LI. [Cap. XX.] Una autem Sabbati Marna Mdgda-
in me, ut sint co7isu7nmali in unum, et cog^ioscat le7ia venit ma^ie, curnadhuc tenebrae esse7it,admo-
mundus,quia tu me7nisisti,et dilexisti eos,sicut et numentum, et viditlapidem sublatum a monumento.
me dilexisti. Ego, inquit, claritatemdedisti quam
Quantura ad litterara, magnus amor compellebat
mihi dedi eis : ut sicut mortuos g hanc mulierem, ut ante lucem ad monumentum
ego, ita et ipsi
suscitarent, caecos illuminarent, leprosos munda- Dominum quaereret.Quantumautem ad spiritualem
renl, et dsemonia fugarent (1348), et per hoc clari intelligentiam, adhuc tenebris involuta erat, quia
et famosi cunctis gentibus apparerent. Ut hsecet si- nondum interius illuminata. Christi resurrectionem
milia fdciendo smfwnum innobis. sicut etnosunum credebat (I35t). Undeetiam ilii a Domino dicitur :

sumus. Unum enim cum Deo 288 sunt, quia et Noli me tanyere, nondum enim ascendi ad Patrem
ipsi dii sunt, el quia unam cum Deo potestatem meum. Sed quid mirum, si resurrectionem mulier
habent, quamvis non a seipsis, sed a Deo habeant. ignorabat,cum hic idemdilectus Doraini discipulus
UndeelsuperiusDominusait : « Manetein me,etego de seipso dicat, quod nondum sciebat Scripturam,
in vobis, quia sine me nihil potestis facere {Joan.xv, quia oportebateuma mortuis resurgere ? Gu7'urrit
4,5).»Egosum ineis,et tu esin me. Es igitur tuquo- ergo,et venitad Simonem Pelrum, et ad aliumdis-
que in eis. Undefitut sint consummati etperfecti in cipulum, quem amabatJesus, etdictteis: Tuleruni
unum.Ipsisuntmembra mea. Egocaputillorum.Ta Domi7iu7nde monumenio, et nescirus ubiposuerunt
Pater etego Filius. Eccequomodo unum sumus. Co- eum. Quia enim in monumento Dominus non erat,
gnoscatigiturmundusinvirtutibus,quaepereosfiunt, non resuscitalum, sed sublatum eum esse crede-
et miraculis quae in meo nomine operantur, quia bat. Et hoc ideo, quiaahducei tenebrae erant, et
lu rae misisti, et quia dilexisti eos, sicut et me nondura mentis oculos apertos habebat (t352). Do-
dileiisti. Tantum enim dilexisti eos, ut morti me lebat tamen de corpore Jesu, quod jam ubi quae-
traderes proeis. Pater, quos dedisti mihi, volo ut reret, nesciebat. Exiit ergoPeirus, et ille alius dis-
ubi su7n egn, et mecum. Cur? Ut videant
ilLi sint cipulus,etveneruntadmonumentum.Sedqnomodo
cla/itatem meam, qumn dedisti mihi. Ua.nc autem venerunl ? Gurrendo utique ethoc est quod ait;

claritatem videre quid aliud est, quam beatum Currebant autem duosirnui, et itle alius discipulus
esse ? (1349J Unde hic idem Joannes ait « Scimus, : praecucurrit citius Petro, et venit piHmus ad monu-
quia cum apparuerit, similes ei erimus, quia vi- mentum.Et cum se inclinasset,vidit linieaminapo-
(debimus eum sicuti est (/ Joan. iii, 2). » Pater siia,non ia^nen iniroivit. Venit ergo Simon Petrus
iuste,7nundus te^ioncognnvil.Ego aulemtecog^iovi. sequens eum, et iniroivit in monumenlu77i, et vidit

Et hi cognoverunt quia tume misisti, et notum feci linieamina posita, et sudainum quod fueral super
eis nomen luum, ei nolum faciam ul dilectio, qua capui ejus, non cum liiiteaminibus positum, sed se-
dilexisli me, in ipsis sU ; et ego in ipsis. paraiim involutuminuno loco. Tnnc ergo introivit
L. [Cap. XVIII-XIX.] Haec cum dixisset, egressus eliliediscipulus,quiveneratp7'i7nusadmonumentu77i,
est cum discipulis suisti'ans l07^renlem Cec/ro/i. Heec et vidit, et credidit. Duo isli discipuliduos populos
D

(1347) Vid. dicta superius et Chrysost. hom. 78, Dominum, et quidam hora Et revera
tertia. . .

D Joan. n. 4. Cyrillus pag. 996 « Charitatis igitur : quando levatus est Dominus hora sex*,a
in ligno,
^tconcordiee pacisque vinculumpetit.quoadunita- erat...Coosiderantesautemomneracircurastantiam
oem spiritalem fideies adducantur, adeo ut natura- lectionis... invenimus horam tertiam esse potuisse
is et substantialis unitatis, quae in Patre nimirum quando illi clamaverunt Cruci/ige, crucifige. Ergo
5t Filio intelligilur, characteres iraitentur, consen- veriiis illi occiderunt, quando claraaveruut. »

Kionemnirairiiin voluntatumin omnibus, et animo- (1351) Mysiicamseuspiritualeraintelligentiamex-

l^um ad concursura. «
iinitatera hibet in primis S. Petrus Chrysologus serm. 74 et
;
(1348) Ita ferme
S. Joan. Chrysost. hora. 82, n. 75, explicans illud Ves[)ere qu<e lucescit.
« Et ego cLarilatem quam dedtsii mihi dedi eis
f>. (1352)S.Gregoi-iushom. 22 in Ev. « Mariaaucto- :

ber signa, per doclriaara, et ut concordes sint. » rem oranium, quem carne viderat mortuura, quae-
(1349) Ita explicat hunc locum Iraeneus lib. iv, rebat in raonuraento,et quia hunc minime invenit,
«p. 14, num. 1. furalum credidit. Adhuc ergo erant teuebrae, cum
(1350) Ita Augustin. enarral. in Ps. lxiu, n. 5 : veait ad monumeatum. »
Quidam evaQgelisla dicit hora sezta crucitixum
 »

591 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 592

significant ad fidem ve-

ad Christum currenles, et A caput positum fuerat. Si enim, ut Apastolus ait
« Caput ChrisU Deus est {I Cor. xi, 3), quid suda-
nientes, Judeeos scilicet et geutiles (1353). Ex his
enim Ecclesia tota consistit. Et Joannes quidem rium quo tegitur caput, nisi illam Scripturam desi-
significat Judeeos ; Petrus vero gentiles designat. gnat, quse ioquitur de divinilate ? (1356) Vis videre

Quoniam Judaicus populus, priusquam gentiUs, ad sudarium quo tegitur caput Christi ? Lege hujus
cognitionem venirecaepit. Et venit
fidei ad monu- Evangelii caput : « In principio erat Verbum, et

mentum, sed non statim introivit quia Christi ;

Verbum erat apud Deum, et Daus erat Verbum
resurrectionem audiensnoncre(iidit(i3o4). Sienim {Joan. I, 1). » Undeetbenede hoc sudario dicitur,
statim introisset, linteamina tetigisset et cum ibi ;
quia non cum cseteris linteaminibus positum, sed
Christum non esse sensisset, resurrexisse separatim in uuo loco involutum erat quoniam
289 ;

credidisset. Sed quid per linteamina Christi, per

magna distantia est inter eas Scripturas, quae de
Christi divinitate, et eas quae deejus humanitate
indumenta Verbi Dei, nisi litteram intelligimus,
quaVerbumindutumnonapparet?Verbumulique, loquuntur. Hinc est quod de quibusdam separatis
sacriUciis nemocomedit, nisi Aaron cum filiis ma-
quod « iu principio erat Verbum, et Verbum erat
sculis. Sequitur Tunc ergo introivit et ille disci-
apud Deum, et Deus erat Verbum {Joan. i, 1) » ;
:

pulus,quiveneratprimumadmonumentwn,et vidit,
quod quidem, nisi lilteras velamine exspoliatum B
Venit et credidit. Hoc est enim, quod Apostolus ait :
fuerit, neque videtur, neque cognoscitur.
« Cum plenitudo genUum introierit, tunc Israel
Joannes ad monumentum, incUnavit se, vidit lin-
salvus {Rom. xi, 25). » Prius igUur necesse est
teamina,sednontetigit; quiaet Judaeiusque hodie fiet

se ad legendum inclinant, htteras vident, sed non ut Petrus introeat cum tota gentium plenitudine,
intelligunt. Tangere enim, intelligere est nunc ;
quae per eum significatur, et sic postea intrabit
autem videamus quid Pelrus quoque fecerit, qui Joannes cum Judaeorum populo, qui per eum desi-
postJoannemadmonumentum,venit. Venit, inquit, gnatur. Quod autem ait : Et vidit, et credidit, non
plane de resurrectione, sed de his quae mulier di-
Simon Petrus sequenseum. Et quidfecit?£/ intro-
non cogno- xerat, Dominum videlicet de monumento fuisse
ivit in monumentum. Si non introisset,
sublatum intelligi debet. Unde et subditur Non-^
visset. Introivitergoet vidit, diligenterqueinspexit
:

sola linteamina ibi esse posita. Et illum resurre-

dum enim sciebat Sc)'ipturas, quia oporteret eum a
cognovit, qui in illishnteaminibus prius mortuis resurgcre. Ideo enim nondum Scripturas
xisse
nos, cum ad hbrum acce- sciebat, quia abhuc linleamina a longe videbat.
involutus latebat. Sic et
Diximus enim Scripluras per linteamina signi-
dimus, id estadmonumentum Christi, in quo ejus
mortisetresurrectionisrecordamuretadmonemur, Q licari. Abierunt ergo iterum ad semetipsos disci-
dum inteUigendo intramus, litterae velamenta re- puli.
LII. Maria autem stabat ad monumentum fons
volvimus mox Christum Dominumresurrexisse
;

cognoscimus. Cum enim legimus « Ego dormivi,

plorans.Dumergo
:
fleret, incimavit se,et prospexit

Dominus in monumentum.Et vidit duosangelos in albis seden-

et somnum coepi, resurrexi, quoniam
» si tamen hoc monumentum
tes, unum caput, et unum ad pedes, ubi positum
suscepit me (1355) :

Jesu. Recedunt discipuli, stat mulier,

cum Petro intramus (intramus autem, si intelligi- fuerat corpus
et plorat. Adest Jesus moerentium consolator, et
mus, et litterae velamenta revolvimus), Christum
lacrymas intuetur. Exspectat quid
Dominum resurrexisse cognoscimus. Hoc antem pias mulieris
mulier neque illico semanifestat. Inclinat se
JudEei non cognoscunt, quia, etsi monumentumet
agat,
illa, nec semel vidisse sufficit(1357). Nihil est saUs
hnteamina, id est librum et hlteras, videant, iUuc
amanti. Prospicit in monumentum, et videt duoa
tamen intelligendo non intrant usitata locutione, :

angelos, qui nihil melius quam duo Testamenta

ut in illam sententiam nos non posse intrare dica-
mus,quaminteUigerenonvaleuius.Videamusetiain, significabant (1357). Quibus nunliantibus Christi
naUvitatem,passionem, et resurrectionem, etquae-
quid sudarium iUud signihcet, quod super ejus
D divinitaUs incomprehensibilia sacramenta ab in-
(1353) Id. S. Gregor. Quid ergo per Joannem,
: «
flrmitattsnostraecognitionedisjunctasunt ejusqua
nisiSynagoga quidper Petrum, nisi Ecclesia de-
;

potentia creaturas transcendit naturam. »

;

signaiur?Necmirumessevideatur,quodperjuniorem
(1357) Gregorius hom. 25 in Ev. « Certe jam
Synagoga, persemorem vero Ecclesia signari per-
:

monumentumvacuumviderat.jamsublatumDomi-
hibetur quia.etsiadDeicultumprior est Synago-
;

ga quam Ecclesiagentium, ad usumtamen saecuh

num nuntiaverat:quid est quodseiterum inclinat.
iterum videre desiderat ? Sed amanti semel aspe-
pnor est mulhludo genUum, quam Synagoga. » quia vis amoris intenUonem
« Vidit enim Joannes posita lisse non sufficit :

(1354) S. Gregor. :

muliiplicat inquisitionis. »
hnteamina, nectameumlroivit; qaia videlicet Syn- « Possumus eUam per duos an-
(1358) Id. ibid.
agoga, et Scriplurai sacrai sacramenta cognovit,et
:

gelos duo Testamenta cognoscere, uuum prius, et

tameu ad tidem passionis Dominicae credendo intrare
ahud sequeus qui videlicet angeli per locum Do-
:
distuiit.
Ergodormiviet soporatus sum, minici corporis sibimet sunt coujuncti quia ni- :
(l35o)Psal.ni,6 :

mirum utiaque Teslamenta, dum pari sensu m-

1. aU. « Quid esse, fratres, carnatum et mortuum, ac resurrexisse Dominum
(1356) S. Gregorius :

sudarium capiUsDomini cum lin- nnnliant, quasi Testamentum prms ad caput, et

credimus, quod
teammibus non iuvenUur m mouumento, nisi Testameutum posterius ad pedes sedet. »
quia, Paulo attestante, caput ChrisU Deus, et
 593 COMMEM. IN JOAN. — PARS III, CAP. XX. 594

cunque de eo sunt, plenissirae instruimur et doce- A ascendi:nec mequaeras inmonuraento.quiubique

mur. Qui, quoniam gaudium et resurreclionem sum et loco arclari non possum. Nondura me
modo specialiter nuntiare venerant,'non imraerito, credis ascendisse ad Patrera nondum me ;

sed digne satis in albis apparent. Stat uniira diio- credis {equalem Patri (1363). Qiiid est enim ad
rum Tesiauientorura, 290 ^^^^ pei" angelos figu- Pafrem ascendere, nisi Patri (equalem esse, noa
raiitur ad capul Dorainici luonuraenli et unura ad altius extenditur Pater, quaiu Filius ;ubicut que :

pedes (1359) quia nunc de diviuitale, nunc de

: est Pater, ibi est Filius. Non igitur eum tangat,
h iraanitale nobis loquuntur. Per caput enira, nequead eumaccederepraesuraatquicunquetalem
Christi divinitatera per pedes, ejiis humanita- et tantiira eura esse non credit. Tenuit tamen illa
;

tem iuteliigiraus. Hoc enira signilicat Moyses, qni pedes ejus, sicut et aliae ranlieres, de quibus alii
cum de agno illo Paschali, et signiticatlvo lo- evangelistiB scribunt « Vade ad fratres meos, et :

queretur, ait « Et comedetis carnes agni nocte

: dic eis Ascendo ac Patrem meiim, et Patrem ve- ;

illa cura azymis et lactucis agrestibus caput et sfrura Deura raeura, et Deum vestrum {Matth,
; ,

pedes cura iutestinis vorabitis {Rxod. xii, 9). » xxviii, 9). u Notissiraa verba, et quae per seipsura
Sed audiainus quid flenti inuiier angeli dicant ; saepe mandat qualenus ea
eis predixerat, illis :

Mulier, '\aqi\h\al,quid plo>'as'? Non esf plorandura, g audientes, facilius crederent verum csse, quod
sed plaudendura : hic dies laetitite, non mcneroris mulier nuntiabat. Venil Maria Magdalene annun-
(1360) ; laeta veniraus nuntiare tibi. Sed potius ad tiansdiscipulis,quia vidi Dominum,et hsec dixit mihi.
illiim respice, quera lanloainore videre desideras. LIII. Cu)n esset sero die illo una Sabbatorum, et
Diciteis: Quiatulerunt Dominum meum, et nescio fores essent clausse, ubi erant discipuU congregati
ubi posuerunt eum. Magnus,inquit, dolor rae flere propter meium Judseorum, venit Jesus, et stetit in
compellit, raagnatristitiacoarctat viscera mea, quia medio, et dixit : Pax vobis. Quicunque intelligit
tulerunt raihi Dominura raeura, et nescio ubi po- illudqiiodscriptum est: « Mors intrat per fenestras
sueruin ei\m. ffxc conversa est retror-cum dixisset, nostras {Jer. xi, 21), » infelligil etiam quid aposfoli
sum, viditJesumstanlem,etnesciabatquiaJesus est. significabant, cum januis clausis intus sedebant
Dicit ei Jesus ; Mulier,quid ploras ? quem quoeris^ propter metum Judaeorum. Uno enira Judaeorum
Sciebat enira Dorainus quid illa quaerebat nec ; noraine, oranes Ecclesiae inimici significantur.
ignorando, sed consolando eam interrogabat et ;
Nam et vifia, et maligni spiritus, haeretici, et ty-
ideo iulerrogationera duplicavit, ut audita voce omuesque Ecclesias persecutores hoc uno
ranni,
agnosceret (IBol). lUa xsHmans quia hortulanus nomine inteliiguntur. Claudamus igitur fenestras
esset, dicit ei : Domine, si tu sustulisti eum, dicito Q nosfras, claudamus januas corporis nostri, noa
mihi, ubi posuisti eum. et ego eum toLlam. Quaside tantum propter metum Judaeorum, quantum pro-
cognito ioquitiir ; et qnera ipsa diligebat, oranes pter raetura daemoniorum, et falsas persuasiones
scire cogitabat (1362) : t)icit ei Jesus : Maria. At haereticorum, et corruptelas innumeras vitiorura.
illa, ut se suo noraine vocari audivit, raox eura Ideo enira Apostolus ait :« Corrurapunt raoresbo-
cognovit, etamonuraento.a quopra; nimio amore nos colloquia raala (/ Cor. xv, 33). » Ideo et Psal-
oculosavertere nonpoterat, ad illum conversa.ait: mista dicit: « Averte oculos meos, ne videant
Rabbnni. Qui>laute'nsisrnificeti?a66oni,evangeIista vanifafera {Psal. cxvm, 37). » Multi enim vi-
eiposuit quod dicitur Magister. Slatitn autera ut
: dendo, miilti audiendo, raulfi loquendo, et corae-
eumcognovit,corruit ad pedes ejus. Ciii Doiiiinus: dendo291 perierunt.Istaeigitursuntillaefenestrae,
Nolime tangere ;nondum enimascendi ad Patretn sunt illaejanuae, per quas raors ingreditur ia
isfap
meum. Ac si dicat: Noli rae manibustangere,quem hominera. Priraiparentes sintnobis inexeraplum.
nondura fide tetigisti ; crede quia surrexi, et quia Nisienira serpentis vocem audissent, et male sua-
inferno exspoliato, jam secundum animam coelos denli credidissent, nisi Ugnum vetitum vidissent.et

(1359) Ila Gregorius I. all. Aliter Aug. tracf. f2l, D (1363) Hieron. in Epist. ad Paul. De ob. Blaesill. :
et Beda « Quid est quod unus ad caput, et ad
:
« Id est, non mereris langere resurgentem, quera
pedes aller sedebat ? An qiioniam. Christi Evan- . inortiium existimasin sepulcro. » Et ep. ad Bedib.t.
gelium velutacapiteusqueadpedes,abinitiousque qu. 5. « Esf sensusrQuemraortuumquaeris, viven-
in finem significabant esse nuntiandura ? » tera tangere non raereris. Si me necdiim piitas
(1360) Auffustin. 1. all. « Angeli lacrymas pro- : ascendisse ad Patrera, sed horainura fraude sub-
hibebanl iibi qiiid aliud quam futiiruin quodara-
: latura, meo tactu indigna es. i Id in ep. ad Mar-
modo gaudiiira niintiabanl ? ita enira dixerunt: cell. a: N
oli me tangere ; etestseasu^ii^oa raereris
Qiii 1 ploras?ac dicereiif, Noli plorare. »
si meis haerere vestigiis, nec adorare quasi Dominum-
(1361) Nam cum
Chrysost. hoin. 86, n. 1 « : nec ejus tenere pedes quein non existimas surre-
vocavitillara Maria ; tunc ipsa iUum cognovit. Sic xisse. Tibi enim necdum oscendi ad Patrera raeum.
Qon a visu, sed a voce cognitio perfecta est. » (^ceterfe vero mulieres.qnem pedes tangunt, Dominum
(1362) G:egoriu5 hom. 2o in Ev. : « Vis amoris codfitentiir, et inurentur ejiishaerere vesligiis,quem
Joc agere solet in anirao, iit qiiein ipse seraper ad Patrein ascendisse confidunt. » (n earadem in-
;ogitat, nulliim aliiim ignorare credat. Recle et terpretationem conveniuntS. Ambr. lih. x in Luc,
laec mulier quem quaerit non dicit et tamen dicit : lib. ui De virgin,, et ia Ps, xuv, sicut S. Greg.
Si tu sustulisti ewm, qiiia alteri noo putat inco- hom. 23,
{Qilum,quem sic ipsa Qonlinuodesiderioplangit.»
 595 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 59f

pomumconcupiscentieecotnedissentjin tantumba- A rum,inquit,peccataremiseritis,sive perrapismum'

rathrura noncorruissent. Hoc igitur apostoli sigifi- sive per poenitentiam et persanctam confessionem
cabant, cumclausisjanuis indomosedebant. Nemo remiltuntur eis ; et quorum retinueritis, sive pei
autem miretur, si clausis januis, corpore jam illorum infidelitatem, sine per corimpoeniteos, sive
resurrectionem glorificato, ad discipulos Jesus in- per inobedientiam, retenta sunt. Hsec sunt enim
travit, qui corpore mortali adhuc et coruptibili de quibus unusquisque vel solvitur vel ligatur. Thomai
matris utero exivit, clausa et incorrupta semper autemunus de duodecim,qui dicilur Dydimus,nor,
Virigine Matre permanente (1364). Caro enim eratcum eis quando venitJesus. Dixerunt ergo e>
nostrapostresurrectionemet ejusdem naturte erit, aliidiscipuli: VidimusDominum.ILleautenidixiieis
et alterius gloriae. Pacem autemeis commendat, Nisivideroin manibus ejus {ixuramclavorum,etmit
quia sine pace impossibile est placere Deo ; et ubi tam digitum meum Locum clavorum, et mittarr,
in
paxnonest,discordiaregnat.UndePsaImista(1365): manum meam in latus ejus, non credam. Ecce ac
«Factusest,inquit,inpaceIocusejus(PsaLLXiv,3).)) quid Dominus suorum vulnerum cicatrices reservart
Pacem veniens attulit,et hinc abiens pacem reliquit. voluit. et delere noluit quia in hoc ejus discipu-
:

ECcum hocdixisset ,ostendit eis manus et latus. Gavisi lum sanare, et ejus mentis vulnera curare dispo-
sunt ergodiscipuli,viso Domino. Sedquaremanuset B nebat.Tamendubitatiohsec apostoHThomae multos
latus ? Ut videntes vulnerum cicatrices, eum mani- alios confirmat,et a dubitatione liberat. Haec eninc
festiusclariusque cognoscerent, nequejam ulterius scripta non essent, si Thomas non dubitasset.Pro
de illius resurrectione dubitarent. Sed quod tunc derunt autem haec multis legentibusetaudienlibus
Dominusegitad sanandavulnera mentis, inde hae- usque ad saeculi consumraationem (1367). Et pos
vulnerantur in mente qui hine male argu-
retici ; diesoctoiterumerantdiscipuli ejus intus,et Thoma.
mentantur, suisdeformitatibus etaccidentibus, nec cum eis. VanitJesusjanuisclnusis,etdixiteis:Pa
ipsaresurrectione.corporanostrapossesanari.Quod vobis. Deinde dicit r^om», ut inejuslatus digitun
si, quod multossanctorumsine
absit! verumesset, inferat, raanus videat.et jamnonsitincredulus, se(
oculis etmanibus, sine pedibus aliisque membris fidelis. Respondet Thomas, et dicit ei Dominu. :

resurgere oporteref. Hunc autem errorem ille de- meus, etDeus meus (1368). Quidest, Dominus,meas
struit, qui suis discipulis promisit, dicens, quod et Deus meus ? Jam nihil dubito certus sum, con ;

«capillusdecapitevestro nonperibit(ZM<?. xxi,18).» firmo resurrectionera, praedico immortalitatem ti :

Dixit ergo Pax vobis. Frequenter eis

eis iterum : es Dominus meus, magistsr meus; egoservus tuus
pacem commendat,quoniam perfectio tota Christia- et filius ancillae tuae. Tu es denique Deus meus, qu
nae fidei et religionis in paceet dilectioneconsistit. me creasli: promecarnemsuscepisti ;quam, utmi
Unde et ipse discipulis ait « In hoc cognoscent ^ redimeres,mortitradidisti;etut
: ^^ tecumre 292
omnesquoddiscipulimeiestis.sidileclionemhabue- suscitares,nunca mortuisresurrexisti ;haBc estfide
litis ad invicem. Sicut misi me Pater, et ego mitto mea ita sentio, et ita credo (1369). Dicit eiJesus
;

vos (Joan. xiu, 35). » Meos vicarios vos constituo, Quiavidisti me,Thoma,credidisti: bealiqui non vi
mea vice vos mando, meum officium vobis com- rfe?'unf,e<crerfirferMn^Sienimideocrediditquiaeun!
mendo; ad docendum,ad praedicandum, adbapti- vidit, constat quod si eum non vidisset,non credi
zandum, ad salvendum, ad meumetPatris nomen disset. Unde merito beali sunt qui corporeis oculii
glorificandum vos mitto. Hoc cum dixisset,insuffla- eum non viderunt, et hasc, et hissimilia audientes
vit, et dixit eis : Accipite Spiritumsanctum, cuins et in eum cx Qd.\dev nnl. Multa quidem et alia signc
auxilio etspirationehoc tantumonusferre valeatis. fecit Jesus conspectu discipulorum suorum, qm
Ei fortasse ideo insufflavit, ut per hoc intelligamus, non sunt scriptain libro Aoc. Signumenimfuit, quoi
firmiterque credamus, quia Spiritus sanctus, sicut clausis januis ad discipulos intravit.f/^eaM^em scri
a Patre, ita et ab ipso proeedit. Sed dicet aliquis : ptasunt,utc7'edatisquiaJesus est Christus FiliusDei
An modo discipulis suis dedit Dominus Spiritum et ut cvedentes vitam habeatis in nomine ejus. Haei
sauctum? Sednonea plenitudine,qua posteadatu- enim sola sufficere poterant ad fidei documentum
ruserat (1366) '.Qmrum remiseritis peccata, remit- D etiamsi alii evangelistse caetera ejus factanoa scr
tunlureis; etquorum,retinueritis,retentasunt. Quo. psissent.

(1364) Petrus Chrysot. serm. 84 idera sensit. tam dure discutit resurgentem?... Quaesivit, fratres,
(1365) S. Leo serm. 1 De ascens. c. 3 « Ingerit : pietas ista, exigitista devotio, ut resurrexisse Di
dubitantiumoculis manentiain manibus suis etpe- minuranec ipsain posterura dubitaretimpietas.Sei
dibus crucissigna, et ut diligentiuspertractetur, in- Thomasuonsolumcordissui,sedomuiumhominu
vitat:quiaadsanandainfideliumvuinera, clavorum curabatincertum.))NotissimaestsuperHuncEvang|
etlanceae erant servata vestigia, ut non dubia fide, locum hom. 26 S. Greg., n. 7.
sed constantissimascientiateneretur,eam naturam (1369) Hilar. lib. vii De Trinit. « Veritatemigitut'!
:

in Dei Patris concessuram throno, quaejacuerat in evangelici sacramentiThomasintelligeus.Dommuin

sepulcro. > suum et Deum suum essecoufessusest.Nonest hiO
(1366) Vid. S. Ambros. lib. ii De Jacob., cap. 2. honoris nomen,sed nafurae confessin est: rebus eni
(1367) Vid. S. Gregorium hom. 26 in Ev. n. 3, ipsis afque virtutibus Deura credidit et Dominui ;

(1368) S. Petrus Chrysol. serm. 84 : « Cur Tho- professionishujus reIigionem,non honorisessed

mas vestigia fidei sicrequirit?Cur tam pie patientem, cuit, sed fidei, dicens Quia vidislime,credidisli
:
 :

597 COMMENT. IN JOAN. — PARS III, CAP. XXI. 598

LIV. (l210)[Cap. \\l.]Mani/estavitseJe5usdisci' k lud trahej'e.prxmultiludinepiscium. Magnnmm'\Tai-

mare Tibeviadis.Manifestavitautemsic:
pulis siiis ad culum per totara noctem laborantes nihil ceperunt,
!

ErantautemsimulStnumPetrus.etThomasquidici- et lam siibito ad Doraini jussionem tanta piscium

tur Didymus, el Natkanael qui erat a Cana Galiloex, convenituuillitudo Possuinusautemper hauc pri-
!

etftUiZebedxi, et aliiex discipulis ejus dun. Dicileis tuam et uoclurnam piscationein intelligere eara,
Simon Petrus : Vado Venimuset
piscari. Dicunt ei : quam tuncapiidJudaeosapostolihabueruat,quando
nos tecum. Quid quod apostolus Petrus de
est enitn eis nolenlibus credere Apostolus ait : « Vobis pri-
piscatione itenim redil ? sirailiter autemet (iliiZe- mum oportuit prffidicari verbum Dei : sed quia
beda?i ? Ipsi enim sunt, quibus Domiuus dixerat : repulistis illud,etindignosvos fecistis aeternffivitop,
« Venile post ine faciam vosHeri piscatoreshotui-
: ecce convertimur ad gentes {Act. xni, 46). » Quid
num (1371) {Marc. i, 17). » In hoc igitur osteaditur, estenim: Ecce converlimurad g-en/es, nisiquodhic
in his et siraiiibus victura qunerere qiiotidianum dicitur: mitliteindexteram.navigiiretet Quiaeoim
non esse peccatum. Unde et Apostohis propriis ma*. pisces Judaici flumiais apostolorum relia iotrare
nibiis laborans,unde vivat, caeterosquoque ad labo - noluerunt, ad flumina gentium apostoli raissi sunt.
randura invital dicens « Laborel unusquisque ope-
: Et tunc quidem doctores piscantur ia oocte, quando
rando manibus suis: quod bonura est, ut habeat B auditores interius excaecati veritatem non iulelligunt.
undetribuatnecessitatempatientibus(Ep^.iv,28). « Miserunl ergo in dexteram navigii rete, et jam non
Exierunt et ascenderunt nacem, et illa noclenihil valebanlillud trahere prsemultitudinepiscium.^oc
prendiderunt.Q uia in nocte nihii iaboraban t,et non- est eaim quod Psalmista ait « Aaauutiavi, et lo« :

dum ad eos venerat Jesus (1372). Insuper, quia per cutus sum, multiplicati suat super numerum {Psal.
se ad piscandum venerant, el ab alio missi noa fue- xxxix, 6). » Quo viso miraculo, discipulus ille, quem
rant. Eosenim adhucsignitlcabant,quinonex prae- diligebat Jesus, dixit Petro : Dominus est. Simon
cepto canonura, sed proprio arbitrio, Ecclesiam ergo Petrus cumaudisset,quiaDominus est, tunica
praedicare etregereveniunt. Tales enim.pisces Dei succinxit se: eratenim nudus ; et misit]se inmare.

fugiunt, et eorum retiaintrare,eorumque praedica- Ubique Petrus ferveatioris fidei, et majoris dile-
tionesaudire dedignantur. Mane autem jam facto ctioais293'n^eaitur(d37o). Alii autem discipuli
stetit Jesusin littore,non tamen cognoverunt disci- navigiovenerunt;nonenimlongeerantaterra.Q\i\6.
Eccejam aliud significareinci-
puLi, quia Jesusest. enim per hancterrara, nisi terramviventiumintel-
piuut: quia jam uon in nocte laborant, ad diem ligimus ? (1376) aqua istilonge non erant, quia cor-
veniunt, et Dominum vident. Dicit ergo eis Jesus poreis vinculis resoluti, cito illucituri erant. Quasi
Pueri, nunquid pulmentarium habetist Responde- ducentistrahentesretepiscium{l311). Ceate-
P cubitis
runt ei Non.Dicit eis : Mitlitein dexteram navigiire'
: narius aumerus perfectusest, qui tuac quidemdu-
te,et invenietis.Ac sidiceret: Ego hacvicenonmisi plicatur, quaado sermoae et opere adimplelur.
vos in nocle venislis, sinistrorsum laborastis, nihil
;
Trahuntigilurdoctoresretepisciumcubitisducentis,
prendidislis. Nuncergo indexteram navigii
mittite quaado et sermoae et opere post se ad aeteraam
rete, ex meo praecepto laborate, meam doctrinam vitamducuataudieates(i378).f/^er^orfescenrferwn<
praedicate:ne3ciatsinistravestraquidfaciatdextera interram,videruntprunaspositas,etpiscemsuperpO'
vestra,etiavenietis(1373).Indextraigiturpiscari,est situm, et panem. Hoc enim cibo Christipiscatores,
veram calholicam doctrinam sincero affectu et
et et praedicatores semper recreantur, et vires susci»
mundocordeprcedicare(1374).Piscatoresenimapos- piunt, quotiescunque fatigati ab hoc opere redeuat.
tolisunt, prffidicatores etdoctores: retiavero haec, Quoties eaim prunas, et piscem superpositum, et

Evangeliaomnisquesernnodivinus.Piscesaulemom- paaem videat, quoties Christi passionis et praedi-

nes fideles inlelliguntur.Talesenimpiscesinbaptis- cationisrecordantur ; totieslaboris, etfatigationis,
malis tlumine natan t; tales retibus Evangelii et amore etomniurasuaruraaugustiarumobliviscuntur.Quid
fidei capiuntur.i/tserunf ergo,eljam non valebant il- est eaim piscis pranis assus, nisi Ghristus ia cruce

(1370) Joaa. xxi, I : Postea manifestavil se ile- ut esset primus in redilu, qui acceperat in ordine
rum Jesus discipulis. priucipatum. »
(1371) Vid. S. Greg. hora. 24 ia Evaag., et S. (1376) S. Aug. tract. 122 « Littus fiais est maris,
:

Joao. Chrysost. hom. 87. et ideo fiuera siguiticat saeculi. »

(1372) S. Greg. I. all., a. 3: « Facta est autem ( 377) Sanctus Gregorius loco allato « Quia ergo
1 :

discipuiispiscationismfignadiflicultas, ut, Magistro praedicator Ecclesiae uos a mundi hujus fluctibus

venienie, lieret admirationis magna sublimitas. » separat, nimirum necesse est utrete pleuumpisci-
(1373) Vid.allegoricamaliamexplicalioaem Petr. bus Petriis ad terram ducat. Ipse enim pisces ad
Chrys. hom. 78. soliditateinlillorispertrahit, quisanctaepraedicatio-
(1374) Aliam explicat. juxta allegor. suggerit S. nis voce, slabilitatem aeternae patrife fidelibus os-
Augiist. tract. 122. teadit... Quoties per eum ad araorem quietis aeter-
(l37o)Cliry.sost. hora.87iaJoao., n.2 « Proprios : nae coavertimur quoties a terreuarum rerum tu-
;

moresreferuntPetrus etJoannes. Ille ferventior.hic mullibus separamur, quidaliud, quara missi iatra
altiorerat ille vehementior, hic perspicacior. Ideo
; retera fidei pisces ad littus trahiinur?»
Joan.prior agnovitJesum,Petrusprior adeurapro- (1 378) August. tract. 124 : « Ibi rete propter sigai-
peravit. » Chrysolog. serm. 78, « Misit se in mare, ficaada scbismata rumpebatur hic, » etc. :
 ; » :

599 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 600

passus? Quideslenimpanis.nisievangelicapraedi- A sus Simon Joannis, diligis me plus his ? Dicit ei

:

catio, qua eos Dominus reficere solebat, dicens : Etiam, Domine tu scis quia amo te. Interrogat
:

« Nolite timere eos qui occidunt corpus, animam Dominus Petrum, an se diligat, quem semper et
autem non possunt occidere? » [Matth. x, 28.) His ubique majorem amoris aflectionem erga se osten-
enim apostoli recreantur: hisanimantur, et satian- dere videbat. Sic modo superius,cum caeteri ad eum
tur, et ad laborem iterum incitantur. Dicit eis Je- navigio venissent, ipse moras navisexspectare non
sus:Affertedepiscibus,quosprendidistisnunc.Seai- potuit, sedamoris iramensitate cogente, in mare se
per enim apostoli et doctores pisces Domino praecipitavit, ut velocius ad Dominum venire po-
5iiTerunt semper exemplo et doctrina fidelium ani-
: tuisset. Simon, inqmi,Joannis, diligis me plus his,
masadeumducunt.Undeetsubditur :Ascenrfi7er^o qui tuiaraorisaffectumergame ostendis,plusquam
Simon Petrus, et iraxit retein terramplenum magnis hi ? Dirit ei: Etiam, Domine : tu scis quia amo le.
piscibus, centum quinquaginta tribus, et cum tanti Etiam, Domine, amo te, et tu scis quia amo te.
essent, non est scissum rete. Boni pisces erant isli, a Scis eliam quantum diligo te. Ego autem nescio, an
quibus rete scissum non est. Mali pisces haeretici et plusceeterisdiligam te. Dicit ei: Pasce agnos meos.
schismatici, qui evangeliorum relia quotidie scin- NonvultDominussuos agnos aliicommittere,294
dunt (1379). Sed quid per centum quinquaginta et B nisi illi qui eos diligit, quos ipse tantum dilexit, ut
trespisces, nisi omnes baptizalos et tideles intelli- pro eis mori dignaretur. Et ideo prius Ecclesiae
gimus ? (1380) Hoc enim significant tres, quod cen- pastorem inlerrogat, an sese diligat ? et sic postea
tumquinquaginta. Sienimin aequaspartescentum adpascendum suos agnoseicommittit (1382). Dicit
quinquagintadividamus, tres etnon amplius quin- eiiterum :Simon Joannis,diligis me^i Aitilli Etiam, ;

quagenae fiunt. Tres enim sunt mundi partes, quae Domine : tu scis quia amo te. Dicit ei : Pasce agnos
per tres pisces, et tres quinquagenas significantur, meos. Diciteitertio: SimonJoannis, amasme 2 Tanc
Asia videlicet, Africa et Europa. Inde est quod Petrus contristatus, et timens se a Domino haberi
mulier abscondit fermentum in tribus satis farinae, suspectum, quiadixit eitertio, amas me ? respondit
donec ferraentaretur totum. Inde est quod in cruce dicens Domine, tu omnia scis : tu scis quia amo te.
:

titulus Hebraice, GraeceetLatine scribitur. Capiunt Dicitei: Pasce oves meas. Prius agnos, deinde
etcentum quinquaginta
igitur apostoli tres pisces, ; ovesei commisit quia non solum pastorem, sed
;

quoniam eorum exemplo etsermoneducunturqui- pastorum pastorem eum constituit. Pascit igitur
cunque ex his tribus mundi partibus adEcclesiam Petrus agnos, pascitetoves ;
pascit filios, pascitet
veniunt. Dicit eisJesus : Venite, prandete ; et nemo matres : regit, et subditos, et praelatos. Omnium
audebatdiscu7nbentiuminter}'ogareeum: Tuquises'? C igitur pastor est, quia praeter agnos et oves, iuEc-
scientes quia Dominus est. Et venit Jesus, et accepit ciesianihilest.Nihil, inquam, quod suispastoribus
panem,et dabateis,et piscemsimiliter. Quotidienos Dominus commiserit. Ecce Petrus, qui ter nega-
Dominus ad prandium invitat. Quotidie nobis et verat, ter Dominum se amare respondit qua- :

panem et piscem apponit. Quotidie nobis cibum tenus amor deleat culpam, et dilectio tollat
evangelicum, et sui corporis, et sanguinis delicias offensam(1383). EtdiciteiJesus Amen, amen,dico :

administrat. Dumenim haec Evangelialegimus, sui tibi,cumessesjunior,cingebas te, et ambulabasubi

paniscibos nos in reflcit.Hicetpiscemassum
terris volebas cum autem senueris,extendesmanus tuas,
:

nobis tribuit, quia qualiter passus est hic inveni- et aliustecinget,etducet quo tunonvis. Quodquid
mus Nec bene Christi retia trahere possunt,
(1381). sigQiticet,Evangelistaexponensait: Hocautemdixit,
qui hiscibis assiduenon reficiuntur. Eocjam tertio qua morte clarificaturus esset Deum. In
significans
manifestatus estJesus discipulis suis.cum resurrexisset crucisnamque patibulo positus beatus Petrus.ibique
amoriMts. DeiUishicmanifestationibusIoquitur.quae manus extendens, ab aliis cinctus et ligatus est. Et
velomnibus vel pluribus in unum coUectis factae sunt. merito,postquam ter Dominum se amasse respondit,
hy. Cumergo prandissent, dicit SimoniPetroJe- mortemsuameiDominus nuntiavit,iQquoquantum
D
(1379) Aliter, sed eleganter Chrysolog. I. all. •*
easpascant etvelintex illis suos lucra conquirere,
;

« Ex Judaeis etgentibuscentenarium numerumdu- sicut amatores pecuniae vel eis dominari, sicut
;

plicat, qui duorum vitam salutemque jungit popu- elati vel gloriaride honoribusquos abeis sumant,
;

lorum. » sicut superbi, » etc. Vid. iu haec verba serm. 146,

(1380) Vid. de hoc numero disserentem S. Aug. 147.
tract. 122 Greg. hora. 24, n. 4, etc.
; S. (1383)Ambros. inApoIog. Dhv. c. 9 : « Nonnulli
(1381) Aug. I. all. « Piscis assus, Christus est
: ideotrinaminterrogationeai dilectionis factamesse
passus. Ipseestetpanisvivusquidecoelodescendit dixerunt.quiatrinafueratnegatio uttrinae lapsum ;

huic incorporatur Ecclesia ad participandam bea- negationis professio charitatis toties repetita dela-
titudinem sempiternam. » Vid. etiam S. Gregor. ret. » Isidorus Pelusiot. lib. i, ef)ist. 103 : « Triplex
hom. 24, num. 5. Domini ad Petriun de charitate interrogatio a Domini
(1382) S. Aug. tract. 123 Merito dicilur Petro: » : ignoralione proficisci minime existimanda est, ne
Diligis mef et respondet te, eique refertur
: Amo ita quidem decipiautur ; verum triplicem negatio-
Pasce agnos meos, et hoc iterum, hoc tertso.. non nem assensione bonus medicus depulit. »
triplici
ergo nos sed ipsum amemus, et in pascendis ovibus Nota suntAiigiislin.quoque verba tract. 123 « Red- :

ejusea, quae suntejus, noneaquaesunt nostraquse- ditur negationi trin« trina coufessio.ne minus amori
raraus... Non sint ergoseipsos amantesqui pascunt lingua serviatquam limori, el plus vocis elicuisse
oves Christi, nec tanquam suas, sed tanquamipsius videatur mors immiaeus quam vita prasseus.
 ::

601 COMMENT. IN JOAN. - PARS III, CAP. XXI. 602

eum dilexirit aperlissime demonlravit. Unde et A supra 295 pectus Jesu recubuisse dicit. Illi eotm
subditur : recumbunt supra pectus Jesu, qui sapieoliee et

LVl. Et cum hoc dixissel dicit ei : Sequere me. Si scieoticTft operam daot, et qui lecliooi vacaot, et

me, inquit, diligis, sequere me, veni postme, imi- cootemplationi. Si ergo Petrus significat vitam
tareme, ut sicut ego pro te, ita et tu moriaris pro activam, Joaooes aulem cootemplativam,plusuti-
me. Doc autem audiensbeatus Petrus, et menle, et que diligit Dominus, Joaoaem, quam Petrum, id
pedibus ccepit irepost Jesum.Confers»sautem vidit est illam vilamquaesignificaturper Joaooem.quam
iUumdisciptilum,qitem diligebat Jesus.seqnenlem, illam quae sigoificatur per Petrum, quamvis eequa-
quiet recubuit in coena super pectus ejus,etdixit liter diligat Joaooem et Petrum. flunc ergo cum
Domine, quis est qui tradet te ? Pluribus in locis vidisset Petrus, dictt Jesu : Domine, hic autem
Joannes apostolus de soipso loquens ait : Hic est quid^ De me, ioquit.jam scio. Certussum demorte
discipulusille,quemdlligebalJesus ;qna.sivelso\iim mea. Nuotiasti mihi passiooem meam. Voloetiam
ipsum.vel pree ipsum unum dilexisset.Chri-
cfPteris scire, qua morte te clariticet iste frater. et coo-
stus aulem, si aliquem plus diligebal,eum utique servus, el socius meus. Dicil ei Jesus : SiceumvoLo
plusdiligebat, quicaeteris melior erat. Quodaulem maneredonec veniam.Quid ad ^e? Tume sequere.
omaesdiligeret,ipse ostendens, ait : « Sicut dilexit B Tu, ioquit, me sequere. Tu, sicut ego, crucem as-
me Pater, et ego diiexi vos {Joan. xv, 9). » Perfecte ceode. Tueamdem, quam ego, mortem patere.
igilurdiligebalomaes.Nonergoplusdiligebat Joan- Huocautem sic volo maoere. Non cruce, ooo per-
nem, quia perfecla dilectione aulla dilecto major secutoris gladio, ooo aliqua violeolia volo eum
est. Sed dicis Ille melior est, qui plus diligitur a
: vitam fioire ;
diem ultimum
sed io pace et quiete
Domiao.lit ego dico quia ille melior est, qui plus termioare (138.')). Veoiam ad eum, et quaodo mihi
diligit Uomiaum.Noafacile igiturpalet quis melior placuerit, vocabo eum. Nemioe cogeote, sed ipso
sit,aa Petrus,aa Joaaoes ? Quod enim Petrus plus voleote, et me vocante, de pace ia pacem, de
diligat Dominum,osteadite tiam ipse Domiuus,dum quiele io quietem traosferam eum. Legitur eoim
dicH Simon Joannis diligis me plus Ais?Quod vero
: , (1386) quod beatus Joaooes, loogo jam seoio coo-
Joaoaes plus diligalur a Domino. ipse manifeslat fectus, cum io pace et quiete Eeclesiam regeret
dicens Eic est discipulus, quem diligebat Jesus.
: apud Ephesum, populum ad se coovocaos, post
Hoc ergo, quia ad litteram noa procedit, sigaitica- loogam allocutiooem, et missarum celebraliooera,
tioaem videamus.Quid eaim per Petrum, nisi vita io locum juxta altare defossum desceodit, et ita
acliva ? Quid per Joaanem, nisi vitacoatemplaliva quasi somoo quodam levi atque suavi ad Deum
desigaatur ? (13Si) Iste eoiin et uxorem,et prolem Q transivit. Quid est igitur Sic eum volo manere ? :

habuit.Illesemperio virgioitaleperseveravit. Istum Quid est sic ? Sic, inquit, ut a nemine occidatur,
adlaboreui, ilium ad quietem Domiausinvitat.Isti sed me vocante, suaviter et jucunde de hac vita ia
dicit Sequere me. De iilo dicit
: Sic eum volo ma- aliam traosferatur. Exiit ergo sermo iste interfra-
:

nere, donecveniam, quidadle? Fatigaturenimsem- tres,quod discipulus ille non moritur.Elnon dixit
per, et transit vita activa maoetvero, et quiescit: Jesus : Non rnoritur,sed: Sic eum volomanere,do-
cootemplativa. Uade io Cuuticis caolicorum dicitur nec veniam. Quid ad te ? Nou beoe ergo discipuli
« Adjuro vosjfiliae Jerusalem,per capreas,cervosque iotellexeraat id quod Dominus de Joanne dixerat,
camporum,ut noa suscitetisoequeevigilarefacialis sic eum volo mnnere, donec veniam. Noneoim his
dilectam,dooecipsa velit(CaM^ xi, 7). «Notamodo. verbis Jesu sigoiticatur, quod Joaooes noo moria-
quodipsaquoque vilarf/7eciadicatur.quae per huuc tur. Si eoim hoc his verhis significaretur, uequa-
dilectumsignificalur.IpsequoqueJoanneshocioloco quam Joaaues Et non dixit Jesus : Non
dixisset :

vitamcootemplativamsesigoificare osteaditjdum se moritur, sed: Sic eum volo manere, donec veniam.

(1384) Alia est Augustioi explicatio tract. ult. io decrevit Joaooem io ecclesiastica pace quiesce-
Joao.:«H3ecigiturEcclesia,quiimsigQificabalPetrus, re. »
quandiudegitin maIis,amandoet sequendoChristum L*
(1386) Scripsit hoc Gregorius Turooeosis lib. i
liberatur a malis... Estautem alia vita immortalis, De glor. Mart. c. 30 « Joaooes vero apostolus et
:

qu<e ooo est io raaiis. Ibi facieadfaciem videbimus evaogeilsta Dei, post peractura tara agooislegitimi,
auodhic perspeculumet iutfinigmate videtur,quan- quam praedicatioois saluberrimae cursum, vivus
o multum inconspicienda veritate proficitur.Duas desceodeos in tumulo, operiri se humo praecepit.
itaquevitassibidivinituspraedicatasetcommendatas Cujus nunc sepiilcrum manna in modum farinae
novit Ecclesia quarum est una in fide, altera iu
;
hodieque eriictat, ex qua bealae reliquiae per uni-
specie una io terapore peiegrinalioois, altera io
; versumdelataemuadum salutera morbis praistant...
eeteroitate maosionis uoa io labore, alteraio re-
; de hocet post resurrectionem dixit Sii: eum volo :

quie;uDaia via, altera io patria una io opere : manere donec veniarn, » Etlib. Hist. Francor., i

aclioiiis, alteraio mercede contem[)laiioiiis, «etc. n. 24, de Domitiano loiiueus « Post cujus mor-
:

.
(i385) Nola est explicatio S. Aug. I. all. n. 6 : tem B. Joao. apostolus et evaogelista exsilo red-
« Quantum sapio, quaulum capio, quidest hoc ? iit ;
qui seoex et pleous dieriim perfectaeque
nisi me
sequere per imitationem perfereodi
tu in Deura vit;e, vivens se deposuit io sepulcro.
lemporalia mala, ille maoeaf, douec serapiferna Hic fertur ooo gustare mortem, dooec iterato
veoio redditurus booa. » Sed Petrus Daraiaoi ser. Domioiis jiidicaturusadveDiat,ipso io EvaDgeliis ita
64 « Sic eum volo manere, etc. Qui enira Petrum
: diceote Sic eumvoLo manere, donecveniam. » Vid.
:

voluit secum ia crucis patibulo triumphare,ipse S. Augustin tract. 124.

603 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 604

Quid enim aliud quod ejus ver- A

dixit Jesus, nisi id, dicitur. Sic enim et David de Saul et Jonatha locu-
Non enim tantum attendimus
bis significabatur ? tus est quod essent aquilisvelociores, leonibusfor-
verba, quantum verborum significata (1387). Hic tiores. In his tamen non verba ipsa, sed loquentis

est discipulusille,qui teslimonium perhibetdehis. intentionem attendere debemus. Potest autem et

Etsc7'ipsith3ec,etscimusquiaverumest tesfimonium quod, siomnia scriberentur, quae fecit
sicintelligi,

ejus. Sunt autemet aliamuLla, qu&fecitJesus.quse Jesus, mundusipse eorumoccultamysteriaetpro-

si scribantur per singula, nec ipsum arbitrormun- fundas siguificationes ad plenum capere intelli-
dum capere eos, qui sciHbendi sunt, librosMic mo- gere non posset. Et ideo pauca de pluribus elegit,
duslocutionishyperboledicituragrammaticis (1388), ut facilius intelligantur, diligentius qu8erantur,fide
quod fidem excedens interpretatur. Excedit enim credantur, et memoricB tradantur.
audientiumtidem,neque facilecreditur,quodtaliret

(1387) Vetus tamen fuit hsec opinio, Joannem fuisse praesentem eoque eflosso et diligentissime
:

mortuum non esse, ut intelligere licet ex Tertul- prseparato, ibi se tanquam in lectulo collocasse,
liano, De anima cap. SO ex Ephreraio ap.Photium
: statimque eum esse defunctnm ut autem isti pu-
:

cod. 229.Augustinus quoque tract. 124, n. 2 « Sed : tant, qui haec verba Domini sic intelligunt,non de-
cui placet adhuc resistat, et dicat verum esse g functum, sed defuncto similem cubuisse;et cum
quod ait Joannes, non dixisse Dominum, quod mortuus putaretur, sepultum fuisse dormientem :

discipulus ille non moritur ; sed hoc tamen si- et donec Christusveniatsicmanere, suamquevitam
gnificatum esse talibus verbis, qualia eum di- scaturigine pulveris indicare qui pulvis credatur, ;

xisse narravit :et asserantapostolum Joannem vi- ut ab imo ad superficiem tumuU ascendat, tlatu
vere, atque in illo sepulcro ejus, quod est apud quiescentis impelli. Huic opinioni supervacaneum
Ephesum. dormire eum potius quam mortuum ja- exislimo reluctari, » etc.
cere,contendat.Assumatin argumentum.quodiliic (1388) Aug. ib. n. 8 « Hunc loquendi modum
:

terrasensim scatere, et quasi ebullire perhibetur ;

Graeconomine,non solum Graecarum,verum etiam
atque hocejus anhelitu tieri, sive constanter, sive Latinarum litterarummagistri hyperbolen vocant:
perlinaciter asseveret... Quem tradunt, quod in qui modus,sicut hoc loco, ita in nonnullis aliis di-
quibusdam scripturis quamvis apocryphis reperi- vinis litteris invenitur. »
tur, quando sibi fieri jussit sepulcrum, incoluraem

EXPUCIT LIBER DILIGENTIS LUCIDyEQUE EXPOSITIONIS.

S. BRUNONZS ASTEMSIS
EPISCOPI SIGNIENSIS

EXPOSITIO IN APOCALYPSIM.

PRiEFATlO EDITORIS.
296 Non ut eadem repelamus,quge hoc de commentario in praefaUone generali diximus,iterum de eo prae-
farivoluraus,sed aliqua addenda sunt,ut hujusmodiS. Brunonis interprelalio majoriin pretio habeatur.
Haud parum ad ejus sestimationem confert ipsius commentatoristestimonium.fatentis se Apocalypsim
interpretasse, cum Signiensis Ecclesiae administrationem reliquisset adeoque in secessu Casinensi mo-
;

nachus, jamque maturee esset aetatis hoc opus perfecit. Eo enim tempore rerum spiritualium meditatio-
nibus, sanctorumquePatrumlectionibusomnino vacans.satius librum hunc raj^^steriis aitissimisplenum
scrutari et introspicere valuit. Additur eliam,ut cura plures annos in episcopatuegisset, inquibus diver-
sis muneribus et legationibus perfunctusfuerat, Ecclesiae universae faciemagnoscens,inexponenda Apo-
calypsi, quae adseptem episcopos Asiae scripta esl ; de officio et sanctitate episcopi, de clericorum mo-
ribus, deque vita Ghristiana docteet opportune disseruit. Neque haerelicorum errores, Siraoniam prae-
sertimet schisma insectari omisit, quae duo raala tunc temporis Ecclesiam latius iofestabant. Hic non
inopportunum erit animadvertere hujusmodiBrunonis commentarium quam rairabiliterconferat ad con-
firmandam Apocalypsis veritatem.et auctoritatem contrahaereticos.quieam labefactare et vertere conati
sunt. Nemo enim consentientibus plurimis tum Graecis, cum Latinis Patribus indubium revocare debet,
hac in revelatione statum futurum Ecclesiae, a Christo Domino institutae, variis sub imaginibus adum-
brari, iisque fideles praemoneri, ne se subripi a diabolo sinant, neve ab evaogeliciie legis observatione
deficiant.Multiraodis probanda est eorum fides,praecipue in mundi firie per Antichristum, atqueperejus
asseclas,haereticos scdicet, quorum versutiae, hallucinationes, et falsa dogmataadeoincautos, eta vitiis
depravatos invadent, ut miserrime, si ipsis crediderint, sint perituri. Decebat ergo iufinita? Dei misericor-
diae, ut qui tot ante seeculaper prophetas, et per figuras primum Redemptoris hominura adventura ia
mundura annuntiare fecerat, ut vias ejus ipsi pararent, id est, ut se paratos ad eum digne recipiendum
redderent de secundo ejusdem adventuin terrameosprsemoneret quandoscilicet consummatafuerinl
; ;

omnia ab aeterno stabilita, eritque tempus quo Christus, supremus judex, justos gaudiis, malos autem
poenis aeternis destinabit. Adhoc eaim quidquid in VeleriNovoque Teslameato scriplum est, cumrefe-
 :;

605 EXPOSITIO IN APOCAL. — PR.^FATIO AUCTORIS. 606

ratur; hanc oportebat veritatem talibus rationibus et arcrumentis sufFuItam tradere, nt, nisi quls lucem
pro tenebris accipere voluerit, de ea omnino persuasiis esset. Cum haec ergo tractanda et illustranda
sit)i proposuisset auctor noster, in septem libios totam S. Joannis evangelistre revelalionem distribuit
quibus arcana sinpula, figuralivis signis invoiuta detexit, et a pra^cipuisaliarum scripturarum testimoniis
contirmari demonstravil. Neque sileutioprfeteribo peculiaretn hanc S. Bruuoui laudem esse tribuendam,
quod paucos inter Patres sit collocandus, qui totum Apocalypsis librum suis commentariis locupletarunt
nam quamvisloca aiiqua apluribus interprelata inveniantiir quos inter S. Ibppolylum, et Cassiodorum
;

nomiuabo pauci tamen a capite ad calcem exponeie apgressi sunt. Spero etiam milii perj?ratos fore
;

lectores, quod hac in editione nou interpolatam, ut Marohesius publicavit, sed integram lotamque per-
fectam, S. IJrunonis expositionem in Apocalypsim habebunt, cum in ea ex collatione duorum codicum
oplimae notse Bibliothec;e VaticanfP, et editionisLugdunensis Bibl. PP. tom. X.\, in quo edita est Exposilio
auctoris ia Apocalypsim, plura loca inlegra clarioraque restituta sint.

PR/EFATIO AUCTORIS

297 " '^ habet sacramenta A angens,in quibus omnes usque ad consummationem
pocalypsis Joannis tot

quot verba. Parum dixi, et pro merito voluminis saeculi signiticantur, abundanterloquitur, suaque

laus omnis inferiorest. In verbis siugulis mullipli- unicuiquepraemiavictori promittit. In secundo au-
ces latent intelligentiee (1389). » Ilis enim paucis teni a principio nascentis Ecclesiae incipiens, in
verbis beatus Hieronymus (cujus auctoritate et pru- septem sigillis aperiendis, omnia ejus usque ia

dentianon parum S. Ecclesiaroboratur)aperte de- Joannes (imo pereum

finera sacramenta, beatus
monstrat, quantae liber iste sit dignilatis. In cujus Spiritus sanctus) comprehendit. In tertio vero a
expositione, iileo nos post mullos alios qui eum ex- Christi praedicatione initium faciens,in septem aa-
posuerunt, laborare curavimus quoniam et si sen-
;
gelistubis canentibus, usquead Antichristi adven-
tentias bene sint exsecuti, in visionum tamen con- tum omnes Ecclesiae persecutiones pre ordinem nar-
tinuatione, dislinctioneque parum quid dixisse vi- rans, post Henoch, et Eliae mortem, et resurrectio-
deutur. Quamvis id ipsum, propter hoc ipsum, nem,Christo Domino, ad judicium veniente, finem
quidam amicorum meorum rae facererogaverunt, facit. Similiter autem et in quarto a Salvatoris

quorum utique petitioni et voiuntati parere idoneum nostri sermone, sanctaeque matris Ecclesiae porta,
aestimavi. Et prius quidem quam ad episcopatus et cruciatibus inchoans, sub specie bestise septem
dignitatem, Christo Domino, non meis meritis,me ^ capitibusdeformatae.quidetaquibusEcclesiapassa
vocanle, conscenderem, Ingoni Astensi episcopo sit, usqueaduniversalejudicium,librumpr8etendit.

Isalterium, Senensibus vero canonicis,cum quibus At vero in quinto iterum, sicut in aliis a capite in-
et ipse qualiscunque canonicus victitabam, Cantica cipit, etseptem angelisseptem iracundiai Deiphia-

canticorum,prout potui,exposui ;postepiscopatum las plenasfundentibus, eadem, quae in aliis sigai-

autem hanc beati Joannis Apocalypsim, propter ficaado, adeumdem terminum venit. Sextus autem
causamsuperiusmemoratam, etantehanc,prophe- liber a Christo incipit, quidraconemantiquumsuo
tarum nobilissimum Isaiam, rogatu Damiani vene- tempore ligat et solvit, atque aiios secundamorte
rabilis abbatis, satis compendioselucideque disse- damnando,alios vero secundaresurrectione beatifi-
rui. Hunc igitur librum, de qua nunc loquimur, cando(i390),illisinfelicissimum,hisgloriosissimum
septem libris determinavi; quoniam et si plures finera facit. In septimo vero relinquitur sabbatismus
habeatjSeptem tamenejusprincipalessuntvisiones, (1391) Dei, in quo servilis operationis nihil fit, ni-
quariim et si verba diversa, sentenlia tamenpene hilque narratur, sed tamen coeleslis Jerusalemaedi-
eadem esse enim Ecclesiae
videtur. In oranibus ficiadescribuntur, quae omnium generumlapidibus
persecutiones narrantur, praeter quod in ultimo exornata,etduodecim margaritisperduodecim por-
coelestis Jerusalem aedificia describuntur. Primus C tasdecorata,nullumnisidecorumiaserecipithabi-
siquidem libet de septemEccIesiarum, tolidemque tatorem.

(1389) Sixfus Senensis Bibl. Sanct. lib iv eadem ia Apocalypsimuaacumcommeatarioia Epistolas

verba usurpat ubi de libro Apocalypsis a Brunone D. Pauli editus fiiit a March. Scipione MafTeio Flo
Asleusisuisinterpretationibusilbistralotestimonium rentiae ex typographia Josephi Manni, an. 1721, et
praebet; sed errouee Senarum episoopumappellat, Joauni Gastorii Maf?uo Etruriae principi dicatus.
cum Signiensera diceredebiiisset.EademdixeratS. (1390) Cod. Vat. beando.
DionysiusAlexand.cujiis verbarefert Calmetusart. (1391) Cod. Vat. populo Dei.
1, prief. in Apoc. Cassiodori brevis commeatarius
607 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 608

LIBER PRIMUS.

CAPUT PRIMUM. A niura perhibuit Verbo Dei ? Quale testimonium ?

298 ('392) Ajooca^?//)sis/esM Christi,quamdedU « In principio erat Verbum, et Verbum erat apud
ilUDeuspalamfacereservissuis, quse oportetfacere Deum, et Deus erat Verbum (/oan, i, 1). »Unde et
cilo,etsigni/icavit, mittens per angelum suum, servo ipse ait « Hic est discipulus ille qui testimonium
:

suoJoanni, qui testimonium perhibuit Verbo Dei, et perhibuitde his, et scimus quia
scripsit hsec, et
testimoniumJesuChristi,quxcunquevidit. Haec, in- verum est testimoniura ejus {Joan. xxi, 24). » Sed
quit beatus Joannea, est Apocdlypsis, id est revela- uude testimoniura Dei Verbo perhibuit ? Omnium
lio,non mea quidem, sed Jesu Christi (1393). Vae quidem qusecunquevidit.Sic et in Epistola sua ait:
enim prophetis, qui pfophetant de cordesuo. Unde « Quodfuitab initio.quod audivimusdeVerbo vitae,

et ad Jerusalem dicitur « Prophetae tui viderunt

: et manus noslrae tractaverunt, annuntiamus vobis
tibi falsa {Jer. vi, 31) ; » qualesin libris Regum plu- {IJoan. I, 1). »

res inveniuntur. Ut ergo apostolus et propheta se Beatus qui legit,et quiaudit verbaprophetiaehujus,
a talibus sequestraret,dicens, Apocalypsis, addidit, et servat eaquse in ea scripta sMn<. Quumestlauda-

Christi Jesu. Sed unde, et a quo Christus eam ac- bilis haec prophetia (i397), his verbis declarat.
cepit ? Vis audire a quo Quam dedit illi Deus.
: Beatus, inquit,non soiura qui legit verba prophetiae
(I39i) Christus Jesus, et homo est, et Deus: secun- g hujus (quod quiderapaucorum esl), verum etiaraet
dum hominem autem mortaUs, et ignoranliae sub- qui audit quod pene oranibusdatum est. Sictamen
ditus at vero
: secundum DeurnimmortaIis,etomnia si servatea quae in ea scriptasunt. Magnaquidem

scicns. Deus ergo, id est diviuitas, quae in Christo est promissio, sedlaboriosaest observatio. Unde et
erat, imo et est, dedit eam Christo Jesu. Quod Apostolus ait. « Non auditoreslegisjustisuntapud
nihil est aliud, quam Christus Jesus dedit hanc re- Deum, sed factores legis justificabuntur {Rom. ii,

velationem, hoc estipse sibi. Quare autem eam de- 13). »

derit, requiritur : palam facere servis suis, id est, Tempus prope est. Prope, inquit, tempus est quo
ut servis suis (1393) palam faceret et revelaret. et istacompleantur,'etChristusadjudicium veniens
Potest autem et sic intelligi, ut Pater eam Filiode- sua praeceptaservantibus merita retribuat.Undeet
derit uade et ipse Filius ait « Omuia niihi tra-
; : in fine hujus libri dicit « Ecce venio velociter,
:

dila sunt a Patre meo [Luc. x, 22). » Itemque : beatus, qui custodit verba prophetiae iibri hujus
« Mea doctrina non est mea, sed ejus qui misit me, {Apoc. xxn, 27). »

Patris(/oann.vii, 16). » Sequitur: Quaioportet fieri Joannes seplem Ecclesiis, quae suntin 299 Asia,
cito ; ea, inquit, Salvator nosterservis suispalam gratia vobis, et pax ab eo qui est, et qui erat, et qui
fecit et revelavitquaecito, et non post multumtem- est. Quaesuntauteraistae septemEcclesiae,
p venturus
poris fieri oportet. Nara et passiones martyrura hic in sequentibus declaratur. His autem beatusJoan-
enarrantur, quaeadhucviventeapostolofieri coepe- nes hanc Apocalypsira raittens, a.it Gratia vobis, :

runt. Deniqueadsummaeprovidentiaeiiituitumoni- el pax ; quoniamad gratiametbonamvoluntatem,

nia citosunt,quamlibet multummorentur. E< signi- et adsummiDei pacemreconciliati estis. (1398) Hic
ficavit, mittensper angelumsuumsert)0 suo Joanni. autem ab eo qui est, quemJudeei non esseputant,
Significavit, inquit, palam fecit, et revelavit. Hoc et qui eratprius etiaraquam de Virgine nasceretur.

(1396) autem perangelum suura mittens principa- Et qui venturus est mundum videlicet judicare,
liter servo suo Joanni, qui caeteris conservis eam atque unicuique secundum merita dare.
manifestaret. Sed((uidestiste Joannes, qui testimo- Insuper et a septem spiritibus, qui in conspectu

« Quidamprologuspraemittitur, utprsesen-
(1392) daerat :sedpaucadefuturiseventibus coraplectun-
dignitas breviter indicetur dicit enim Jo-
tis libri : tur. »Sassy in Comraent.
annes apostoIus,a DominoChristovisionemde fine (1394) « Sed quis est iste Dominus, qui est, qui
Sceculisibi monstratam, et per quem, et cnr sit qui veniet,evidenti relalione patef"cit: pro-
fuit, et
ostensa luonstratur ut tantaveritate patefacta, et
: testans ipsum Dorainum Chrisliim,qui nosredemit
confidentiamdevotusacciperet,etmetuminfi(ielium D sanguine pretioso. Dicitetiam, qualis veniet in se-
conscientia reperiret. Laudatur etiam qui haec le- cundo adventusuo, qualemcuuque illum homines
gere vel custodire maluerit, ut talibus promissio- declaratapotestate visuri sunt nam ipsumessepri :

nibusinvitatusdevotorum animusardentiusexcite- mum, novissimum,et omnipotentem,ipsiusquo-

et
tur. » Cassiodorus in Apoc, n. 1 edit. Florent., que divinitatis voce confirraat. « Cassiod.
1721. (1395) Cod Vat., palam eam.
(1393) « Apocalypsis Evangelium Jesu Christi re- (1396) Coil. Vat. omittit autem.
divivi meritodicitur ; cum
docuerit in eo praecipue (1397) Cod. Vat. in hisverbisdeclaratur :« Beatus
quae ab exordioEcclesiaead ejus consuramationem est, inquit, non solum, » etc.
sunt eventura. Priora Evangelia actiones et praece- (t398) Cod. Vat. Hoc autem.
pta Christi referunt, quibus oova Ecclesiaintruen-
 ;

609 EXPOSITIO LN APOCAL, — LIB. I, CAP. I. 610

ejus throni sunf (1399). Hos aiitem septera spiritus, A dum apostolum, totum regnum nostrum in sacer-

sivemagis seplem Spiritiis sancti gratias propheta dotio consistit, qui oranes sacrilicare prsecipiens,
enumerans ait « Et requiescet super eum Spiritus
: ait : f Obsecro vos per misericordiam Dei, ut
Domini, spiritus sapientiee et intellectus, spiritus exhibeatis corpora vestrahosliam viventera (Rom.
consilii et fortitudinis, spiritus scientiee et pietatis, xu, 1). » Ipsi autem sil, glovia, jam fugatis et victis
et replehit eum spiritus timoris Domini {Isa. xi, 2). >> inimicis, et impeinum, quia ubique doininatur. IIoc
Hi autem in conspectu ihroni ejus esse dicuntur, autem non ad tempus, ut imperatoribus Romanis
per quem Christi huraauitatem, et vel sanctam contigit, sed in Quod nos
saecula saeculovum.
Ecclesiam intelligimus. Nunc aulem ad superiora quidem conhrmantes, laetabundi omnes dicamus :

reverlimur (1400). .Nam quoniam indeterminata Amen (1403).

dixerat, ab eo qui est. et qui erat, et qui ventuvus Ecce vemt cum nubibus, et videbit eum omnis ocu-
est, ut sciretur de quo loquebatur, subjunxit Et ab Lus, etquieumpupugerunl, elplangeni sesupereum
;

JesuChristo, qui est testis fidelis, pvimogemtus 77wr- omnes tribus terrx ; etiam : Amen. Legitur enim in
tuovum, et princeps vegui7i teiTse. Testis namque Actibusapostolorum,quodccelosascendentemnubes
fidelis ille est, qui ait « Qui me tonfessus
: fuerit eura susceperit ab oculis eorum, deinde angeli
corara hominibus, confitebor et ego eum coiam g dixisse memorantur. « Hic Jesus, qui assumptus est
Patremeo(^Vfi/</i.x.3i2).»Ipseeniraquotidieinterpel- a vobis in coelum sic veniet, quemadmodum vidistis
lat pro nobis ad Patrem. Est aulem et primogenitus eum euntem ia coelum {Act.i, 15). » In nube ergo
mortuorum, quoniam nemoante ipsum ad immor- veniet, siquidem in nube ascendit. Possumus autem
talitatem a mortuis resurrexit. Omnes enim iterum et per nubes, prophetas et apostolos intelligere, per
mortui sunl, quicunque ante eum resurrexerunt. quorum doctrinam, quasi per pluviam fides in
Potest autpm et sic intelligi, ut non solum eorum Ecclesia germinavit. autem ad judicium Gum his
qui tunc, quando i?ta dicebanlur, vivebant, verum veniet, quoniaraetipsijudiceserunt.
Etvidebiteum
eliara qui jam pridera mortui erant, ipse sit primo- omnisoculus, non solura sanctorum, verum eliam
genitus. (1401) Unde et primogenitus alibi dicitur, Judaeorum, qui eura crucifixerunt et occiderunt ut :

ante omnem
creaturam (Eccli. xxiv, .H). Estaufem et illi de fide gaudeant, et isti de sua perfidia do-

princeps rcgum terrae, utpote Rex regum, et Domi- leant (1404). Et plangent se super eum omnes tribus
nus dominantium. .Merilo igilur gratia el pax ab terrae; alii quidem prae gaudio, alii vero prae timore
eodem nobis donari dicitur, quoniam per ipsum alii quia parum, alii quia nihil ei servierunt. Quod
re.couciliati sumus, cooperante videlicet Spiritu autem subditur, etiam, amen, quorum alterum est
sancto, in quo sumus regenerati et ilkiminati. „ Latinum, alterumHebraeura, contirmatioesteorum
Quidilexitnos.et lavit nosapeccaiisiiostrisinsai7- 300 quae dicta sunt, (140o) ut omnes, et Latini et
guinesuo. (1402) Quantum nos ipse dilexerit aper- Hebraei, eura regem et judicem clament. Neque
tissimedemonstratur, cum pronobisomnibusmori dicent « Non habemus regem, nisi Caesarem
:

non dubilaverit. Nam sicut ipse ait : « Majorera {Joan. XIX, 15), » cum regem viderint eliam supra
hac dileclionem nerao habel, quam ut animam Caesarem.
suam ponat quis pro amicis suis [Joan. xv, )3). » Egosum alpha
omega, principium etfinis, dicit
et
Lavit autem nos in sanguine suo, qui ideo ex ipsius Dominus Deusquiest,etquiventurus estomnipotens.
latere simul cum aqua defluxit, ut non solum nos Haec enim duo elementa sic in Graecorum alphabeto
redimeret, verum eliam a peccatorum sordibus posita sunt, ut alterum priinum, alterum ultimum
emundaret. locum obtineat. Est ergo Christus alpha et omega,
El fecit nos vegnum, et sacerdotes Deo, el Pntvi primus et novissimus iuitium et finis primus ante ;

impeinum in ssecula sxculorum.

suo, ipsi gloria, et omnia, finispost omnia, aquocuncta procedunt, ad
Amen. A privilegio majoris partis regnum nostrum quem cuncta redeunt (1406); intra quem omnia,
sacerdotes appellat, quoniara non tyranni et homi- extra quem nihil ad quem qui porvenerit, ultra
;

cidae, sicut in aliis, irno sacerdotes et episcopi in „ non habet, quo vadat. Et ipse quidem revera est,
Ecclesia Dei obtindQt principatum. Nam et secun- quoniam semper est. Ipse est quoniam ia
qui erat,

(1399) Dividuntur commentatores inhujusce loci 2acharia c. xii, 10 : « Aspicient ad me, quem con-
interpretatione : opinantur aliqui intelligendos esse fixerunt, et plangent eum planctu quasi super
angelos, quoriim proprium est astare ante throniim uiiigenitiim, et dolebunt super eum, ut doleri solet
Dei alii aiitem aiunt expressura esse Spiritum san-
; in morte primogeniti. In die illa maguus erit planctus
ctiim, cujus sunl septem dona, vel gratiae, quorum in Jeriisalem. »
senteutiam secutus videtur S. Bruno. (1405) Cod. V;it. Ut ciim Latini et Hebraei eum
:

(1400, Cod. Vat. Nunc aulem ad superiora rever-

: occiderent, Latini el Hebraei regem et judicem
tilur. clament. Neque dicent, Non habemiis judiceDi nisi
(1401) Cod. Vat. : Alibi dicilur ante omnem crea- Caesarem, cum regem viderint etiam su[)er Cae-
turam. sarein.
(1402) Cod. Vat. : Quantum enim. (1406) Haec concordant cura Apostolo, qiii ad
(1403) Cod. Vat. : idest /laf. Rom. II, 36, dixit « Qiioniam ex ipso, et per
:

(1404) Hoc idem preedictum fuerat a prophela ipsum, el in ipso sunt omnia. »
 6H S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 612

priacipio erat, ipse etiam venturus est, ut supra candelabra aurea, sicut in sequenfibus demonstra-
dictum est. tur, seplem sunt Ecclesiae, qnas saepius memoravit.
Ego Joannes fratervester, etsociusin tribuluiione, Et merito candelabris Ecclesi«j coraparantur super
et regnOy et patientia in Christo Jesu : fui in insuLa quas, iit caeteris lumen praebeant, quasi lucernse
qux vocatur Pathmos propter verbum Dei, et tesli- episcopi constituuntur.Unde et in Evangelio Domi-
monium Jesu : fui in spiritu in Dominica die (1407), nus ait « Nemolucernam accendit, et ponit eam
:

et audivi post me vocem magnam, tanquam tubse, sub modio, sed super candelabrum, ut luceat omni
dicenlis {[ki)'^) : Quod vides, scrihe in libro et mitte bus qui in domo sunt [Matlh. v, l.o). » Quae ideo
septem Ecclesiis quae suni in A sia, Epheso^ el Smyr- aurea fuisse memorantur, quoniam sicut aurum
nae, et Pergamo, et Thyatirx, et Sardis, et Phila- omnibus metallis praefertur ; ita et Ecclesia fulgore
delphi3e,et Laodiciae. — Ego, inquit, Joannes, Dei gra- sapientiae, et integritate fidei, et incorruptione vir-
tia interprelatus, per Dei gratiam in apostolatum tutum, cunctis nationibus melior est. In medio au-
electus, frater vester, quem, sicut vos, ex aqua et temsimilisfiliohominisvidetur, perquemChristum
Spiritu sancto sancta mater Ecclesia genuit. Et intelligimus,quiperfectusDeus, perfectusquehomo
socius in tribulaiione, ne vos in tribulationibus defi- est (1410). Dicitur autem vestitus podere, carne
ciatis, quas me quoque apostolum et doctorem ve- g videlicet virginali et incorruptibili, quam nulla
strum ferre videtis. Socius et in regno, et eadem unquam macula denigrare valuit. Sed quid zona
perferentes,eamdem quoquegloriam suscipiamus. aurea circa mamillas,nisi sapientia301 '^ corde?
Et in patieniia socius, ut et vos, sicut ego, magis (Inter mamillas namque jacet cor.) Ut ergo omnes
pati velitis, quam de injuria vindicare quam sapientiae et scientiae thesauros in Christo pectore
:

utique patientiam in Christo fuisse audistis, qui reconditos demonstraret, zona aurea ejus (1411)
cum se defendere posset, mortem tamen et crucem mamillam praecinctam dixit. Si autem et sapientia
sustinuit. Ego, inquit, fui in insula, qux vocatur fulget in pectore (hoc est enim zona aurea circa
Pathmos, propter verbum Dei. Lege historias, et mamillas), cinge eam ne efQuat, stringe ne amittas,
invenies beatum Joannem, propter insuperabilem dic cum Propheta « In corde meo abscondi elo-
:

evangelizandi constanliam, et quia testimonium quia tua, ut non peccem tibi {Psal. cxvni, 11). »
perhibebat Jesu, in Pathmos insulam in exsiiium Caput autem ejus, ei capilLi erant candidi, tan-
raissum (1409). Vidit hanc visionem in Dominica quam Lana aLba, et tanquam nix, et ocuLi ejus velut
die, ut eam ipsius esse non dubitaret, cujus est flamma ignis, etpedes ejus simiLes aurichaLco, sicut
dies. Praecipitur autem sibi, ut quod in spiritu vi- in camino arde.nti,etvoxiLlius tanqtiamvox aquarum
det, in libro scribat, et septem Ecclesiis raittat, ut ^ multarum. Caput ejus atque capilli lanae et nivi
per has septem, omnes alias mundi Ecclesias intel- comparantur, ut qui nuper in Judaea adolescens et
iigamus. De his autem et propheta olim praedixit. juvenis apparuit, vetustus, et plenus dierum, et
« Apprehendenl septem mulieres virum unum {Isa. cunctis patriarchis et prophetis antiquior intelliga-
IV, 1). » Et bene septem dicuntur, quoniam septem tur. Ideoque et Judaeis, quamvis sibi indignantibus,
a septem spirilibus reguntur, et in septem diebus ipse dicebat « Amen dico vobis, antequam Abra-
:

includuntur. ham fieret, ego sum {Joan. vni, 38). » Et quamvis

Et conversus sum, ut viderem vocem, quae loque- hujus videretur esse eetatis, in qua et oculi caligare,
batur mecum, et conversus vidi septem candeLabra et pedes lassescere, et vox deficere solet attamea ;

aurea, et in medio septem candelabrorum aureorum et oculi perspicaces, et pedes fortes, et vox subli-

simiLem filio hominis, vestitumpodere, etpraecinctum mis, et caetera virilis valetudinis in eo esse videban.
ad mamiLlam zona aurea. Conversus namque ad tur. Possumus autem et per oculos ejus prophetas

Spirilualem iotelligentiam beatus Joannes vidit et intelligere, qui claro et perspicaci intuitu, usque ad
intellixit vocem illam, quae cum eo loquebatur. saeculi consummationem cuncta perspexerunt per ;

Convertere ergo et tu, quicunque hanc prophetiam pedes vero aurichalco similes, apostolos virtutibus
intelligere cupis, ut nihil carnaliter sapiens, totus D validos, sapientia claros,et charitatis igneaccensos
ad spiritualem intellectum rapiaris. Seplem autem inteUigamus, de quibus dicitur « Quam speciosi :

Ne Christiani judaizarenf, apostoli diem

(1407) phantasiae ejus objectam, et per angeli ministerium
postSabbatum Deo consecrarunt, eumque diem impressam in spiritu autem elevatus B. evange-
;

Dominicam appellarunt, et hoc etiam praecipue in lista omnia symbolice coram eo gerebantur, ut cum
memoriam resurrectionis Christi et adventus Spi- iuferius dixit, se vidisse Deum iu throno sedentem.
ritus sancti, Egregie aulem scripsit in hunc locum Cassiodorua :

(1408) liaec est prima revelatio, quam habuit « Memento aulem has et alias hujusmodi visiones,

S. Joannes. quas Dominus servis suis declarare dignalus est, ad

« In hac persecutione(Domitiaai) Joannes
(1409) tempus esse pro rerum qualitate formatas, manente
apostolus idem et evangelista, qui etiam tum in in excellentia sua natura deitatis. Cceterum natura
vivis supererat, ob testimonium quod divino Verbo ipsa, ut est divinitalis, nulli hominum viventi adhuc
perhibuit, in insulam Pathmum traditur esse relega- probatur ostensa quam post resurrectionem, sicuti
;

tus. » Eusebius, Hist. eccl. lib. in, cap. 18. est, se mundis cordibus patefacere compromittit. »
(1410) Juxta interpretes intelligendum Joannem (1411) Cod. Yat. mamiLlas praecinctas.
:

nou vidisse ipsum Christum, sed speciem. Christi

613 EXPOSITLO IN APOCAL. — LIB. I, CAP. II. 614

pedes evangelizanlium pacem, evangelizanlium A stmt, id esl qu}« modo in Ecclesia aguntur, et qux
bona {Ilom. x, 15). » Vox vero ipsius, qufe quasi oportet fieripost hxc. (1414). Magnus iste liber, ia
aquffi multae resonabat,sanla praedicatio, populique quo praeterita, prt-Ksentia et futura continentur.

laudatio est, quae ubique terrarum, cunctorum ore Mysterium septem siellnrum quas vidisti in dextera
fideiium Dominum maguiticat. mea, et septem candeLabrorum aureorum : septem

Et habebatindextera sua septem $tel(as,etdeore steLLx, angeLi sunt septem EecLesiarum, et septem

ejus gladius ex utraque parte actittts exibat : et facies candeLabra seplem EccLesix. Eiposilio est superio-
ejtis, sicut sol, Iticens in cirtutesua. Quod autem hae rum, mysterium autem res est occulta, et figurali-
septeni stellae septem sunt supradictarum Ecclesiarum ler sive allegorice dicta (141 3).
angeli.idestepiscopijipseinsequentibusapertissime CAPUT 11.

demon5trat(14l2).HosauteminsuadexteraChristus Et angeLo Ephesi scribe: I/xc dicit, qui lenet se-

habet, quia in sua virtute eos disponit et regil. plem steLLas in dextera sua, qui ambuLat in medio

Gladius aulem ei utraque parleacutus, qui ex ejus septem candeLabrorum 302

aureorum.; Scio opera
ore exibat, sermo ipse est; de quo Apostolus ait : tua,etLaborem, et patientiam tuam, et quianonpo-
« Elgladiumspiritus,quod estverbumDei {Ephes. tessusttneremaLos,eltentasti eos,qui se dicunt esse
B
VI, 17). » Itemque « Vivus est Dei sermo, et efficax
: apostoLos, el non sunt ;et invenistieos mendaces, et
etpenelrabilioromnigladioancipiti(^i?6r. IV, 12. » patientiam habes,et suslinuistipropter nomen metim,
rtrimqueautemacutusgladiusistedicitur,quoniam ei?io?ide/ecis/i.EpiscopumEphesiorumangelumap-
undique peccatores percutit. Faciesautem Christi, quoniam Christi legatione fungens
pellat (1416),
sicutsol inmeridie italucebat,quia,quamvissenex Evangeliumpopuloannuntiabat.Angelusenimnun-
esset, seneclulis tamen pallor,et macies in eo nou tius interpretatur. Septem autem stellae, septem

apparebat- Ante hanc autem faciera, quando perve- episcopi sunt, quorum et iste unus erat et est fini- ;

nerint, quasi sol in regno Dei sancli fulgebunt. tum pro intinito, perhos enim omnes alios intelli-
El cum vidissem eum,vecidi adpedes cjustanquam gimus. Quos in dexterasua Dominus tenere perhi-
moUtius; elposutt dexteram suam super medicens : betur, quoniam non suse, sed illias sunt ditionis,
Noli limere, ego sum primus et novissimus, et fvi ipse eos regil atque gubernat, ipse inter mundi
morttitis, et ecce sum vivens insxcuLasxcuLorum,et hujus turbines et tempeslates sustinet, ne cadant.
habeo clavesmortis et inferni. Scribe ergo quae vi- Stellseautem ideodicuntur, quoniam, ut Apostolus
disii,etquxsunt,el qux oportet fieripost haec. Qua- ait i Sic inter peccatoresfulgent, quasiluminaria
:

si morluus ceciditbeatus Joannes, quoniam adhuc in mundo {PhiL. ii, V6). » Ambulat autem in me-
mortalis tantam visionem ferre non potuit. Sic et ^ dio (1417) candelabrorum aureorum, quae septem
Daniel post illam terrihilem \isionem cecidit, et Ecclesiassuperiussignificare dixit. (1418) Ambulal
fiegrolavit. Posuit auleiu Dominus dexteram suam quippe in medio Ecclesiarum, quoniam sicut bonus
supereum,quiasua? virtutispraeseatiaeum,coafor- paterfamilias, et greges,et pastores visitans, unius-
tavit, et ait Ego sum primus et 7iovissimus. Hoc au-
:
ciijusque vitam et opera considerat. Hinc autem
tem superius exposilum est. Et fuimortuus secun- supradictum episcopum,de opere,laboreet patien-
dum carnem. Et eccesum vivens in sxcuLa sxcuLo- tialaudareincipit, quem intantummali perseque-
rum Unde Apostolus, « Christus, inquit, semel
. bantur,uteossustinere non posset. Praetereaneque
mortuus est, jam non moritur, mors illi ultraaon falsis apostolis participare voluit, sed tenlanseos,
dominabitur {Rom. vi,9). » Et habeo claves mortis, invenit mendaces ; uode et illorum vitavitconsor-
et inferni (U13). Prius enim mors et diabolus tium, et quamvis multa pro Christi nomine susti-
ubique vagabanlur,prius omnesinferni portae apertae nuerit, magna tamea praeditus patieaha aon de-
eraut, undique illuc concursus fiebat populorum : fecit.

at vero quia auac paradisi portae apertae sunt, Sed habeo adversum te pauca, quia charitalem
clausae sunt portae morlis, in carcere et sub clave tuam pr-imam reLiquisti (1419). Metnor eslo itaque
diabolus premitur :5c;'i6e e7'go qux vidisti, et qux D unde excideris,etage poenitentiam, et prima overa

(1412) lidem episcopi,quisupradictisuntangeli, (1416) Potiores, expositores conlendunt huac

deinde septem aurea candelabra, hic stellae appel- Ephesiorura episcopum fuisse S. Timotheum, ad
lanlur, propterea quod proprio et permanenti ful- quem D. Paulus duas epistolas scripsit; idque ex
gore in Ecclesia lulgere debent. Dicitur autem Chronologia evincunt si quidem Joannes anno
;

Christusstellas illas in manu sua habere, quatenus Ch. 97 suam Apocalypsim scripsit obiit aiitem ;

episcopi in specialiejus cura et provideniia sunt. Thimothaeus an. 109, Trajani 10, habuitque Onesi*
(1413)IIabeopotestatemhostes nieos, etKcclesiae, mum in Ecclesia Epehsina successorem.
morte el gehenna puniendi, eosque aeque ac diabo- (1417) Cod. Vat., septem.
lum in morte et iuferno concludendi, uti eos con- (1418) Id cod Ambulat quidem.
;

cludam in fine muadi. » Ita Andrcas et Ricardus (1419) Admonitus a Joanne Timolhaeus quod a
Viclor primo charitatis fervore, nempe a zelo praedicandi
verbi Dei exciderit, fortasse propter aelatem cum
(1414) Provocathicad persecutionessubTrajano,
jam 40 annos inepiscopatu ageret,et propterEphe-
aliisque iraperatoribus perseciituris Ecclesiam.
siorum resislentiamcullui DianaBaddictorum,novoB
(141b)Cod. Val. caret divisione capitum, uade resumpsit spiritus, vehemeuterque eorum redar-
lequitur. gueasimpietatem, martyrioab his affectuaest.
 :

615 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 616

huc. Sinautem venio movebo candelabrum A episcopus, quisic suadistribuit, utsemper pauper
tibi, et

tiium de loco suo, nisi paenitentiam egeris. Hunc vivat;talis eaim dives est, sicut de isto dicitur.
eaim, quemde labore elpatiealia multumlaudave- Uade et Apostolus ait « Tanquam nihil habentes, :

rat, quia ex culmiae charitalis, quam prius magaam et omnia possidentes. {H Cor. vi, 10). » Multi autem

habuil, nnuc cecidisse redarguit. Admoaet ergo ut seJudcBOs essedicunt, sed nonsunt,in quibusvera-
poenitentiam agat, alioquin contra eum veniet, citerhabitatSatanas : Judaeusenim con/essor inter-
suumquecandelabrumdelocosuomovebit.Movetur pretatur.Quicuaque igiturChristum DeiFiliumesse
autem caadelabrumdeloco suo, quaadoEcclesiaa non confitetur, hic Jadaeus aoa est. Audi Apostolum
proprioepiscoposeparatur ;taatum ergo valetpcB- « Noa eaim qui ia manifesto Judaeus est, sed qui in
niteatia, ut eum iterum Ecclesiae reeoaciliet, qui ab abscondito ; et circumcisio non carnis, sedspiritus
ea separari prius digaus fuerat. {Rom. 11, 28). »
Sedhoc habesbonuin,quiaodisti facla Nicolaila- Eccemissurus esl diabolus ex vobis in carcerem,ut
rum,quseet eyoodi.Qui habetauresaudiendiaudiat tentemini, et habebitis tribulationem diebusdecem :

quid Spiriius dicat Ecclesiis Vincenti dabo ederede

: esto fidelis usque ad mortem, et dabo tibi coronam

ligno vitse, quud est in paradiso Dei mei. Reprehea- vitse. Qui habel aures, audiat quid Spiritus dicat

sus de charitate.de fidei tamen constantia laudat ur. 3 Ecclesiis : Quivicerit, non laedetur a morte secunda.
Nicolaitaenamque haerelici idolotithumedere jube- Multa, ioquit, passurus es, sed nihil timeas. Ecce
baat, iasuperetmulieres omaes volebaat esse com- enim diabolus, et membra ejus ecce Nero, Diocle- :

munes. (1420) Quod autem ait Qui habet aures

:
tianus, et Maximianus, multos ex vobis in carcerem

audiendi audiat quid Spiritus dicat Ecclesiis, pro- missurus est, ut tentemini, an fideles sitis ; ut len-

cul dubio non corporis, sed cordis aures requirit_ temioi, si forle vos decipere valeant. Et habebitis
Ligaum autem vitae in paradisi (1421) nos docuit t7'ibulationem diebus decem (1425). NuIIus enim nu-
Moyses, dequo primohomini comedereinterdictum merusprocedit ultradecem: oranisenim quinume-
est. Datur igiiur vincenti, quod negatum fuerat rat, postquam ad decem pervenerit, iterum ab uno

victo. Vince igitur prius, et sic demum accede ad incipiens,addecem usque recurrit, (1426)ianume-
ligQum vitfe, prius reseca vitia, pelle odia, supera ro ulterius progredi nescit, nisi tantum ab uno nu-
inimiros,deindecoraede. «Qui enim manducaverit merare Quid igitur est tribulationem ha-
incipiat.

et biberit indigue, judicium sibi manducat et bibit bere diebus decem ? hoc est tribulationem habere

(/ Cor. II. 29). » Paradisus Dei Ecclesia est, hortus cunctisdiebus. Sequitur Estofidelis usquead mor-
:

revera deliciarum, lignum vitae caro Ghristi est ;

lem. NamqueSS. martyreshdeles exstilerunt, quia
lignum vitae Dei sapientia est, de qua et dicitur : nec in ipsa morte Deum negaverunt. Sed (]uo fru-
« Lignum vitae his qui apprehenderinteam, etqui ctu ? Et dabo, inquit, tibi coronam vitss. « Nemo
tenuerit eam, beatus {Prov. ni, 18). » enim coronabitur, nisi qui legitime certaverit (//
Et angelo SmyrngeEcclesiae scribe^^^i^l^.Bsec di- Tim. II, 5).» Quid est autemcorona vitae, nisiaeter-
cit primus et novissimus, qui fuit mortuus et vivit: nus immortalisque triumphus. Qui habet aures au-
Scio tribulationem tuam, et paupertatem tuam; sed diat quid per os meum Spiritus dicat Ecclesiis. Qui

diveses, et blasphemaris ab hisquisedicuntJudxos vicerit tentationes diaboli, non laedetur a morte se-

esse, et non sunt, sedsunt synagoga Satanas. Nihil cunda primam enim mortem, quae in corpore fit,
:

horum timeas, quae passurus es. Nam quia Judaei, nemo nunquam evadere potest at vero asecunda, ;

priusquam carnem sumeret, Christum non fuisse qua animae a Deo separatae aeterois tradentur sup-
ideoprimumsenovissimum appe[at.
dicunt;(1423) solummodo sancti non laedentur (1427).
pliciis,

Noa tamen secundum carnem se fuisse mortuum Et angelo Pergami Ecclesiae scribe : Haec dicit qui
negat verumtamen resurrexisse, quod illi noa cre-
;
habetromphaeam exutrrqueparteacutam: Scioubi
duot,3036t inaeternumse vivereafhrmat.Laudat habitas,ubi sedesest Satanse,et tenes nomenmeum,
autemSiuyrnae(1424)episcopum, nonsolum detri- etnon negasti fidem meam. Diximus superiusquod
bulationibus perquas intraturisumusin regna coe de ejus ore exibat gladius ex utraque parte acu-
lorum, verum etiam de paupertate. Beatus igitur tus,quemhoc locoromphaeam appellat, perquam

(1420) Nicolaum umumex septem primis diaco- simum se appellat. Non tamen secundum carnem
nis aliqui, ut Iraenus, TertuIIianus, Hilariuset alii, se mortuum fuisse regat, etc
quos citatBaronius tom. V.,an. Christi68,auclorem (l424)God. Vat., Ecclesiae.
faciunthujusmodi haeresis, alii, excusant; Augusti-
(l42o) Nonnulli ceosent, ut Beda, Haymo, Lyra*
nus nempe haeres. 5, et clemens Alexand. lib. iii
nusetJoachim, hic significaridecem persecutiones
Strom dicentes eos damnandos, qui ejus dicta
;
Ghristianorum perRomanos imperaloresexcitatas,
sinistre intellexerunt.
quae a Neronenumerautur usquead Diocletianum.
Moyses non docnit.
(1421) God. Vat., esse
(1422) Pulaat commentatores huuc Smyrnae epi- (1426) God. Vat., inde vero uiterius progredi ne-
scopurafuisse S.Polycarpumordinaluma S.Joanne scit, 7iisi iterum ab uno nume7'are incipiat.
Evang. ut refert S. Hieronymus, et certe his tem- (1427) « Nolitetimereeos.inquit Ghristus (Matth.
poribus vixil. Vid. Cornel. a Lapide. 3, 28), qui occidunt corpus, animam autem non
(1423) God. Vat. Ideo : primum se vocat. Quia possunt occidere, sed potius timete eum, qui potest
vero sicut caeteri homines mortuum putant, novis- et animam el corpus perdere in gehennauj. » Mors
61- EXPOSITIO IN APOCAL. — LIB. I, CAP. II 618

judiciariam intelligimus poteslatem. Laudatautem A gnent, ne cingulum amittant. Hinc enim

militare
Pergami episcopum, quod etiam inter maios t^onos gladius uterque acutus, Novutu est et Vetus Testa-
exstiterit, et oum inler eos habitef, ubi (I4'28) sedes meutum, ut qui novis credere nolunt, veteribus
est Sataute, in quorum corde diabolus sedet et re- convincantur exemplis, (1431) et qui apostolis non
gnat, uomeu Christi taaien tenuit, verumque Chri- credunl, [)ro[)hetiscredant.Disputocum JudaiO, noa
stianitatis uomen liabuit, elChristi fiJem nunquam timet gladium Pauli,volvo ensem, necatur ab Isaia.
negavi;. Talis igitur est gladius Christi. (1432).
Et in diebus illis Anlipas teslis meus (idelis, qui oc- Vincenti dabo manna absconditwn, et dabo ei cal-
eisus est apud vos, ubi Salanas habiiat. Antipas, ut culum candidum, et in calculo nomen meum scri-
fertur, martyr quidam f.;it, qui pro Chrisli nomine ptum, qiiod nemo qui accipit (1433). Qah
scit, nisi

Pergami ab miquis occisus esl. Ait ergo /« diebus : pro tali sponsione non praeliabitur ? Quis pro tanto
illis, Aniipas, qui fuit testis tneus fidelis, siquidem munere (1434) non curret in hostem ? Et ego qui-
pro meo nomine oecisus est. (1429) Apud vos, id dem manna abscouditum illud esse puto quod olim
est in civitate vestra, in qua, propter habitantium suis discipulis Christus promittebat, dicens : « Et
iniquitaltMn. ipsequoque magister eorum Satanas ego dispono vobis reguum, ut edalis, et bibatis
habitare diguoscitur. lu diebus illis, inquam, Anti- 3 super mensam meam in regno meo {Luc. xxv, 9). »
pas, et Udes tua, subauditur, probala est, et quod manna absconditum (1435) o deliciae iucognitae, !

Satanas Pergami habitet, manifestum. beatus qui ad eas pergere valeat Sed quid per cal- I

Sed habeo adversum te pauca, quoniam habes (1430) culum candidum, nisi corpus immorlale? Calculum
16/ tenenies doctrinam Balaam, qui docebat Balac quidem, quia forte et candidum autem,
impassibile,
mitlere scandalum coram filiis Israel, edere, et for- quia novum et mundum, ab omni sorde purga-
et
nicari ; ita habes et tu tenentes doctrinam Nicolaita- tum (1436). lu peccatoribus autera non candidus
rum. Praediclus episcopus de Gde laudatur, de ne- calculus, sed terra nigra, et caro corruptibilis vide-
glgeutia reprehenditur, videlicet quod apud se hae- tur. Nomen uutem novum in calculo scriptum, non
reiicos esse permiserit, et contra Nicolaitarum hae- est uostrum perscrutari quale erit. (1437). Mentior
resim totis viribus non pugnaverit. Legitur autem utique, quia dico quod nescio, nondum enim acce-
quod Balaam propheta cum venisset ad Balac regem pi o utiuam aliquando accipere merear Non du-
:
!

Moabitarum, et Dei populo malediceret, cumque bito tamen multo melius et dignius esse isto, quo
rei, quia maledicere noluit, et indignatus esset, modo utimur, quo et homines vocamur.
propheta regi plaoere volens, cousilium detiit ut Et angelo Thyatirse Ecclesise scribe : Hsec dicit Fi-
veuienti Israeli cibos pararel, atque mulieres appo- C lius Dei, qui habet oculos ut flamma ignis, et pedes
neret quae eos ad fornicalionem incitarent quod ;
ejus similes aurichalco
Novi opera tua, el charita-
:

in quantam filiis ruiuam

Israel acciderit, lege histo- tem, et fidem, et ministerium, et patientiam tuam, et
riam, et inveuies {Num. xxiv, xxv). Hic autem Ni- opera iua novissima plura a priortbus. Sed habeo
colaitarum haeresis similis fuit, qui idolothytis vesci adversum te, quia permittis mulierem Jezabel, quse
et midieribus promiscue uti licere docebant. se dicit prophelas docere, et seducit servos meos for-
Similiter poenitenliam age ; si quominus 304 ^^~ nicari, et manducarede idolothylis. Quare autem Dei
niam tibi cilo, et pugnabo cum illis in gladio oris mei. FiUus oculos habeat ut flamma iguis, et pedes auri-
Qui habet aurem audiat quid spiritus dicat Eccle- chalco similes, jamsuperiusdictum est. Hunc quo«
siis Praecipilur et isti ut pcenitentiam agat ;
quod que episcopum, sicut superiorem, de opere, chari-
si non fecerit, cito ad eum Dominus veniet, id est tate, et tide, de fide, et ministerio laudat, qui sem-
subilo eum judicabit, atque de hac vita vocabit^ per de virtute in virtutera proticiens se ipso semper
quo sublato, alius pro eo subrogabitur, per quem meliorfuerit.Reprehenditurtamen,quod mulierem
contra hserelicos in sui oris gladio Christus pugna- Jezabel (1438) non redarguerit, quaa, prave prophe-
bit. Hoc autem episcopi audiant et viriliter pu- tasexponendo, Deiservospeccare cogebat.Jezabel

D
ergo prima est corporis, mors secunda CsL ge- (1434) Cod. Vat., non currat.
henna. (1435)Mannaabsconditum est.nomennovumest,
(1428) Cod. Vat., in quibus. qiiod nemoscit,nisiqui accipit non illuderuditio, ;

(1429' Aniipas saevieute iu Christianos Domitiano sed unctio docet nec scientia, sed conscientia
;

episcopiis Per^ami pul)lice Christum praedicabat, coiuprehendit. S. Bernardus lib. De convers, ad

daemonesque fateri coegit quod a se per Chrisli cleric. c. 21.
nomeninvocatum fiigarentiir.IIuicapraefecto urbis (1436) Cod. Vat. Peccatoribus autem non cal-
:

iptus, tractusqiie ad lempluiu Diante, et in bovem cuius canditus, sed terra nigra, et caro corruptibi-
t;neum multo igne caudeulem conjectus, laudans et lis reddetur. ))

Kraliasagens Ueo quod se hoc agone el laurea (1437) Cod. Vat. « Quoniam nemo :
illud scit,
marlyrii diguatiis essnt, in coeiiim martyr evolavit nisi qui accipit. Quod enim nemo scit, si dico qua-
sub an. Chr. 93, Domiliaui decimo. le sit, meutior. Ulique quia dico quod nescio.
(1430) Cod. Vat., illic. Nondum eiiim accepi. »
(1431) Cod. Val. « Etqui apostolos
: non audiunt, (1438) Aleazar pro Jezabel accipitSynagogam,id
prophetis credant. » esl JudfBOs, qui inexpiabili odio prosequebantur
(1432) Hoc signo caret cod. Vatic. apostolos, elChristianos (sicut Jezabel prosequeba-
(1433) Cod. Vat., Quis enim. tur Eliam et Dei cuUores eosque vel jn mortem
Patrol. CLXV. 20
 ;

619 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 620

namque fluxus sanguinis interpretatur ; significat A eorum doctrinam non receperint, et altitudinem,
autem haereticorum £cclesiam,qu8e, de animarum superbiam et asluliam Satauae non cognoverinl, ut
morte etsanguinegaudens, simplicesquosquetunc illam imitarentur atque diiigerent. Quod autem se-

temporis despiciens, post deosfornicarietidolothy- quitur : Quemadmodum dicunt, proverbium erat

tis vesci docebat. apud eos :nam quem superbia inflatum videbant,
Et dedi illi lempus, ul pcenitentiam ageret, et non illum Satanae secreta et altitudinem cognoscere di-
vult poenitere de fornicatione sua. Et ecce ego mit- cebant. Sequitur : Tantum id quod habetis tenete,
tam eam in lectum, et qui moechantur cum ea, in tri- donec veniam (1440). Veuit quippe,quando unum-
bulatione maxima erunt, nisi poenitentiam egerint ab quemque de hujus tabernaculi habitalione per mor-
op',ribus sms, et filios eorum interficiam in morte, et tem vocat. Quod tamen de universali Judicio accipi
scient omnes Ecclesiae, quia ego sum Dominus, scru- autem Satanae insidias vicerit, et Dei
potest. Qui

tans corda et 7'enes, et dabo unicuique vestrum secun- opera usque in finem custodierit, dabit illi potesla-

dMmoperavMfra. Glementissimus Dominus, qui noQ tem super genles, gentes utique haereticorum et
vult mortem peccatoris, sed vilam qui ideo dat Judaeorum, quas sic ad suum nutum reget, ulique
;

tempus poenitentise, ne sua pereat creatura. Nam et constringet, ut neque evagandi neque fugiendi

quia ista Jezabel.id est impia haereticorum mulli- g licentiam habeant. Has autem in virga ferrea, id
tudo, pcenitentiamagere noluit, ideo de ea dicitur: est imperio et doctrina forti et insuperabili, tan-

Ecce mittam eam in lectum. In lectum mittilur, qua- quam vasa tiguli, quee utique fragilia sunt, confrin-
teuus omni Satanae privata virtute languescat et get atque comminuet. Quod autem sequitur Sicut :

viresamittat per quod dalur intelligi ut, quamvis

;
accepi a Patre meo, talem se suisservis poteslatem

poenitentiam agere nolit, in sua tamen perhdia dare signittcat, qualem et ipse naturaliter habet
non diutius gloriabitur cito elenim illa heeresis
:
unde ipse ait « Qui credit in me, opera, quae ego :

destructa est. Simihter autem et illi, qui cum ea facio et ipse faciet (Joan, xiv, 12). » Et dabo illi

moechantur, id est qui eorum bianditiis et seductio- stellam malutinam stellam claram et lucidam, stel- ;

nibus acquiescunt, nisi et ipsi poenitenliam egerint, lam solis et diei nuntiam, de qua scriptum est :

« Orietur stella ex Jacob, et exsurgethomo de Israel

et a lali 305 operatione cessaverint, etin maxima
tribulatione et doloribus sempilernis cum ea (1439) (Num. XXIV, 17). » Nihil enim majus dari poterit,
erunt. Unde et Et filios eorum interfi,-
subditur :
qui Dei Filii preesenLiam, claritatem et illuminatio-
oiam in morte ; id est eorum sequaces morte mo- nem ante oculos semper habebit hoc enim ille de- ;

rientur aeterna. Et tunc tandem scient omnes Ec- siderabat, qui dicebat « Ostende faciem tuam, et :

clesiae quia ego sum scrutans corda et renes. Scit p saivi erimus (Psal. lxxix, 8).
»

enim Dominus in cujus corde sit perversa scienlia, CaPUT III.

et cujus renibus hbido dominetur ut ei justus ju-
;
Et angelo Sardis Ecclesiae scribe : Haec dicit qui

dea;dicitur, « quireddetuuicuique secundum opera habet septem spiritus Det et seplem stellas : Scio opera

sua (Matlh. xvi, 27) » quoniam

; et sancti a se dif- tua, quia nomen habes, quod vivas, et mortuus es.

ferunt in claritate, et malisecundum meritapoenas Esto vigilans et confirma reliqua quse moritura
recipiunt. erant. Non enim inveni opera tua plena coram Deo

Vobis autem dico cseteris, qui Thyatirx estis : Qui- meo ; in mente ergo habe, qualiter acceperis et au-

cunque enim habent doctrinam hanc, qui non cogno- dieris, et serva, et pcenitentiam age. Si ergo non vigi-

verunt doctrinam Satanse, quemadmodum dicunt non tanquam fur, et nescies qua hora
laveris, veniam
mittam super vos illud pondus; tanlum id quod ha- Quidenimsiguiticent septem spiritus,
veniam ad le.

belis tenete, donec veniam ; et qui mcerit et cuslo- et septem slellte, jam superius expositum est. Hic

dierit usque in finem opera mea, dabo ilii poteslatem autem episcopus, aiiter a populo, aliter a Deo judi- ,

supergentes, et reget illas in virga ferrea, et tanquam cabatur nam etsiapopulolandaretur, apud Deum
:

vas figuli confringet eas, sicut ego accepi a Patre tameumortuusjametinutiliserat; undeadmonetur
meo, et dabo iili stellam matutinam. Qui habet aures, p ut sit vigilans corporis, et dissidiae somnum a se
audiat quid spirilus dicat Ecclesiis. Minatus est expellat, et opera, quae jam in se moritura erant,

enim superius Jezabel et sequacibus ejus nunc iterum confirmet atque vivificet
;
non enim inve- :

aulemhdeliumejusdemcivitatis elloquiturmultitu- niuntur plena coram Deo. Plena namque illa opera

dinem, eisque promittit quia nequaquam aliud et perfecta sunt coram Deo, quee non ad vulgi favo-

pondus supereos mittet, nequealiampcenitentiam, rem, sed ex bona mentis intentione fiunt. In mente
vel salisfaclionem eis imponet, de hoc videlicet ergo habere praecipitur quam puram et sinceram
quod cum heereticis conversati sunt. Sic lamen, si doctrinam ab apostolis acceperit, eamque custodiat

vel in suam haeresim adigebant, contendentes, ut (1439) Cod. Vat., similiter eum ea.
saltemChristianilegem Moysis observareut, itaque evan-
(1440) Cod. Vat. « lidem inqiiit rectara, et
Judaismura cum Christianismo miscerent ; unde gelicam doctrinam, quamhabetis constanter, tirmi-
muUosseducebant,Quarearguiturepiscopus,quem tarque tenete, donec veniam. Veuit quidem quaiKJo
aliqui S. Carpumputant, quod cum eisconviveret, unumquemque. »

Xalso, el frustra sperans eorum conversionem.

621 EXPOSITIO IN APOC AL. — LIB. I, CAP. III. 622

et observet, et de his in quibus deliquit pceniten- A dit, quo claudente, nemo aperit. Unde etsubditur :

liam agat, alioquiu lanquam fur, et qua hora ue- Ecce dedi coram te ostium apertum, qtiod nemo potest
sciet, ad eum venieus, de hac vita subito exire quodparadisijanuam possumus intel-
claudere, per
compeilet. de quo Apostolus ait « Ostium
ligere. Sive illud, :

Sed habes pauca nomina in Sardis, qui non in- mihi magnum et evidens apertum est, et adversarii
quinaverunt vestimenla sua, et ambulabunt mecum multi (/ Cor. xvi, 9), » significans aures omnium
in albis, quia digni sunt. (Jui vicerit, sic vestietur sibi esse apertas ad Evangelium audiendum. Sic et
vesdmentis albis, et non delebo nomen ejus de libro in hoc loco, hieretici huic episcopo resistant,
etsi

vitx • et confitebor nomen ejus coram Patre meo et tamen aures auditumtidelium claudere nonpo-
el
coram angelis ejus. (Jui habet aures audiat quid terunt. Sed quia modicam habet virtutem, id est
spiritus dtcat Ecclesiis. Tu, iuquit, non sicut debui- paucos in hoc opere auxiliatores, ipse Dominus
sii vixisti.habes lameu pauoos m populo libi com- auxiliatorejusmultos de Synagoga Satauoe,quise
misso, quorum nomina jam scripta sunt in iibro Judoeos esse mentiuntur, ei subjiciet et humiliabit,
Vitae. Et hi quidem non inquinaverunt vestimenta ut et ad fidem convertantur, et victi succumbant.
sua, 306 etcorpora sua, uthaereticorum spurcitiis Unde et subditur : Ecce faciam illos ut veniant et
asseulireut.elseseluxuriee.idololatrisesubjugareut, adorent ante pedes tuos ; jam scilicet ad fidem con-
sed semper ambulaverunt mecum in albis, nulla
° versi et rei veritatem agnoscentes. Et ecce tandem
vitiorum sorde denigrati.Mecura, inquit, quoniam scient quia ego dilexi te, hoc merito. Servasti
et
hujusmodi consortio digni sunl. Quicunque autem enim verbum patientiae meae nam quia patientiam
:

ila vicerit, ut illi vicerunt, sicvestietur vestimentis praedicavi, tuquoque mea verba considerans, om-
albis, quemadmodum illi vestiti suut, neque delebo nia patienler sustinuisti.
nomen ejus delibro vit8e(14t)) : liber namquevitae, Et ego servabo ad horam tentationis, qux ventura
dispositio et memoria iliius esl. Unde et subdilur : est in orbem universum tentare habitatores in terra.
Et confitebor nomen ejus coram Patre meo et Ecce venio cito ; tene quod habes, et nemo accipiat
coram angelis ejus. iNullae euim ibi chartae, vel lit- coronam tuam. Et qui vicerit, faciam eum columnam
terae suut necessariee, ubi talis est doctor ad no- in templo Dei mei, et foras non egredieiur amplius,
mina recitanda. Et scribam super eum nomen Det mei, et nomen divi-
Et angeto Philadelphiai scribe : Haec dicit Sanctus tatis Dei mei noooe Jerusalem, qiise descendit de ccelo
et verus, qui habet claves David, qui aperit, et ncmo a Domino, et nomen meum novum. Qui habet aurem
claudit, claudit, et nemo aperit : Scio opera tua, et audiat quid spiritus dicat Ecclesiis. Tu (1444) ser
tcce dedi coram te vasti verbum patientufi meae, et
ostium apertum, quod nemo potest ego quoque te ser-
claudire, quia modicam habes viriutem, G vabo ad horam tentationis, quae ubique terrarum
et servasti
nomen meum : ecce dabo de Synagoga Satanas, qui ventura est. Nemo est qui non tentetur, sed uon
se dicunt Judseos esse, et non sunt, sed mentiuntur: omnes superantur. Unde Apostolus ait «Tentatio :

ecce faciatn illos, iit veniant et adorent aate pedes vos non apprehendat, nisi humana (/ Cor. x, 13). »
tuos, et scient quia dilexi te, quoniam servasti verbum Ecce venio cito (1445), te, subauditur, a tentatio-
patientias meie. Ha;c, inquit, dicit Sanctus et verus, nibus liberare, et pro patientia coronare. Tene
Christus, videlicet Dominus noster, qui nunquam ergo quod habes nuUus te a tuaj fidei constantia
;

mentitur (1442), nullum decipit, quihabetclavem et separare valeat, utnemo accipiat coronam tuam ;
fortitudinem patris sui Dovid. David namque manu nemo tibi subripiat locum tibi praeordinatum. jEf
fortis interpretatur, cujus vigor et fortitudo velut qui vicerit, faciam illum columnam in templo Dei
clavis quoedam erat ad inimicorum civiiatem ca- mei. Tales enim columnae, Petrus Jacobus et Joan-
piendam et reserandam (1443). Hanc clavem haere- nes fuerunt, de quibus Apostolus ait: « Qui vide-
ditariam et Christus habet.qui illas duas et maximas bantur columnae esse Ecclesise {Galat. u, 9). » Super
civitates, infernum videlicet et paradisum aperit, et hos Ecclesiatirmataetfundataest, secundum illud :

clauditcui vult quoquidemaperiente, nemoclau-

; « Ego confirmavicoIamnasejus(PsaL lxxiv, 4) » :

(1441)« Etnon delebo nomen ejusdelibro vitfe. » ex duobus scilicet ex praedestinatione divina
; et ;

Id est, dabo ei donum perseverantiae, nec sinam haec ordinatio nunquam deficit et ex gratia Qui- : :

eum labi in mortale peocalum, quo justiliam amit- cuuqiie euim gratiam habet, ex hoc ipso est dignus
lat. « Ita Pererms. Dupliciter autem scribi sauctos in vita ieterua et haeo ordiuatio deticit interdum, quia
;

libro vitcE docel S- Th., i, p., q. 24 ar. 3 » Primo : aliquiordinatisunt ex gratia habita ad habendum
iDchoate, quoad prfeseutem justitiam, quomodo vilam8eternam,aquatamendeficiuntperpeccatum
omnes Christiani in baptismo scribuntur in libro mortale, » etc lla angelicus doctor.
ilffi. Unde iisaitPaulus E[)n. u, 5, 19 € Estis cives : (1442) Cod. Val., qui nulli unquam.
i sanctorum et domestici Dei. » Secundo complete, (1443j Cod. Vat., « civitates capiendas, et rese-
quoad perseverautiam ot gioriam. Primi deleri pos- randas. »
suut uude psalmo lxviu dicitur « Deleantur de
; : (1444) Cod. Vat. Tu, inquit. :

libro viv 'ntiura. »

Secundi autem.quia victores,et in (1445) Praeauntiatur Trajaui persecutio contra
ictoria hac perseverantes de libro vilfje nou dele- Christianos, qui a Nerva adoplatus est in imperium
bunlur. Esi enim liber vittc conscriptio ordiualo- an. Ch. 98, aliorumque imperatorum, Ghristiaai
rumin vilam aelernam, adquam ordinaturaliquis nominis hostium.
623 S. BRUNONIS EPI5C0PI SIGNIENSIS 624

307 et Aposlolus: * Superaedificati super fun- A aurum ignitum, probatim, ut locuples fias, et vesti-
dameDtum apostolorum et prophetarum {Ephesu, mentis albis induaris, itt non appareat confusio nu-

10). » Eorum namque doclrina et exemplis usque ditalis tux. el colhjrio iminge oculos tuos, ut videas.

iflfinem Ecclesia regetur, et sustinebitur. Et foras Ego quos amo arguo, el castigo ; semulai-e ergo, et

non egredietur amplius ; qui ergo ab Ecclesia sepa- poenitentiam age. Tu, inquam, dicis, et lecum re-
ratur, sciat se nondum esse viclorem. Et scribam putas quod nihilo egeas, et sic clausis oculis prae-

super eum nomen Dci mei, et nomen civitatis Dei mei leriens, sive boua, sive mala fiant, ad le pertinere
novse Jerusalem. quse descendit de coelo a Domino, non pulas ; et nescis quia tu es miser et miserabi-

etnomen meumnovum.Noa solum, inquit, nomeu iis, omnique felicitate privatus. Et pauper divitiis

meum super eum scribam, ut a Christo Chrisliani spiritualibus et caecus amissa discretione et lumine
;

Tocentur, verumetiam cordis,etnudusbonorumoperumindumentis(1448).

nomenDeimei, ut etipsi dii
appeilentur, : Sed crede consiliis meis, et bene tibi erit. Suadeo
secundum illud « Ego dixi, Dii estis
{PsaL Lxxxi, 6). » Insuper et nomen civitatis Dei te emere a me aurum ignitum, probatum, ut lo-

mei novae Jerusalem, ut sicut illa universaliter cuplesfias aurumenim istudiguilumetprobatum,

;

sponsa Giiristi vocatur, ita et uniuscujusque anima quo homines locupletantur, charitas est, et boni
singulariter nuncupetur. Unde Apostolus ait «De- g malique discretio.Haec enimsemper ardet,etiuDei
:

spondi enim vos uni viro, virginem castam exhi- proximique dilectione sic accensa est ut exstingui
bere Christo {II Cor. xi, 2). » Quod autem Jerusa- non valeat, secundum illud « Aquae multae non :

lem sponsa Christi dicatur, audi hunc eumdem in poluerunt exstinguere charit<'i,tem {Cant. viii, 7). »
line libri hujus dicentem « Vidi, inquit,
: civitatem Sine hac nemo locuples eril, (jui enim in hac of-
novam Jerusalem, descendentem de ccelo a Deo, para- fendit, et si totam legem observet, factus est tamen

tam, tanquam sponsam ornalam viro suo. » Possumus omnium reus. Sequitur Et vestimentis albis indua- :

autemet nomenillud.quod eiabangelo expositum ris, ut non appareat confusio nuditatis tuse. Quienim

est, novum Christi nomen intelligere sic enim liujus vestibus indutus uon fuerit, et carnem qua
;

scriptum est Et vocabis nomenejus Jesum(LMc. i,

:
indutus est a vitiorum macuiis et sorde non mun-
31), » quod interpretatur Salvator ; nemo enimsal- daverit, confusus in judicio, cunctorum oculisirri-

vatur, nisi hoc nomine insignitus. dendusapparebit.Praecipitur autem oculos collyrio

Et angelo Laodicix Ecclesise scribe : Bsec dicit : ungere, quod utique medicamentum est ad oculos
Amen, testis fidelis, et verus, qui est principium crea- necessarium, etquia avaritia etcupiditate caecatus
turae Dei. Scio opera tua, quia neque frigidus es, ne- fuerat, largitate, et misericordia et charitatis un-

que calidus. Utinam frigidus esses, aut calidus ! sed ^ ctione meutis oculos inungat, quatenus omnium
'' --i:_:_. -i„..:i-.:-. ' :_:_.
quia tepidus es, et neque frigidus es, neque calidus, vitiorumdetersa caligine, claritatislumeurecipiat-
'

incipiam te evomere ex ore meo. Christus enim, amen Sedquiade tantaredargulione indignari episcopus
vocatur, quod Hebraice naturahter significat verum. poterat, ideobene volentiae verba subiuferens, ait:
Dicaturergo:Hoc dicit ille,quide seipso ait: « Ego Ego quos amo arguo, et castigo, secuudum illud 308
ipsum « Castigat omnem fihum quem recipit {Hebr. xii,
sum via, veritas, et vita {Joan, xiv, 6) » id ;

enim veritas, et verum significat. Qui est testis fi- 6). » iEmuIare ergo virtutes, aemulare charismata

delis, et verus, sicut jam supra expositum est. Qui meliora et age poeuiteutiam, et salvus eris.
est principium creaturse Dei, a quo
videlicet omnis Ego slo ad ostium, et pulso, si quis audieril vocem
creatura sumpsit exordium. Scio opera lua, qiiia ne- meam, et aperuerit jamiam, intrabo ad illum, et
que frigidus es, neque calidus hic enim episcopus
: ccenabo cum illo, et ille mecum in throno meo, sicut

sic se pro tempore callide habebat, ut simul bonis et ego vici, et sedi cum Patre meo in throno ejus. Qui

faveretetmalis;undecujuspotissimumsectuefuisset, habel aures, audiat quid spiritus dicat Ecclesiis. Stat

nonfar,ilediscernipoterat(l446). Ideoquesubditur : enim Christus ad ostium, et pulsat quotidie vox

Utinam frigidus esses, aut calidus, ut Dei populum ejus, quotidieevangelica praedicatio nostrisauribus

per tuam hypocrisim decipere nou pssses sed quia ; insonat. Unde Apostolus:
Argue, inquit, obsecra «
^ opportune, importune(// Tim. iv, 2) » aures enim
tepidus es, et neque frigidus, neque calidus, incipiam ;

te evomere ex ore meo ; ac

si dicat Anguis est :portaesunt per quasinpectoris tabernaculum Chri-

mihi (1447) iu stomacho, nauscam mihi facis, non stusingreditur,quas siquis aperuerit, et pulsantis

le ulterius sufferre possum ejiciam

te ergo ex
;
ore vocem audierit, mox inejusmentishospitiumChri-
meo, et nominis tui nau recordabor amphus. stus intrabit, ibique habitabit, ideoque toties su-

Quia dicis : Quod dives sum, et locupletatus, et nul- perius dictum est Qui habet aures, audiat quid spi-:

nescis quia tu es miser, et miserabilis, ritus dicat Ecclesiis. Sed quid est? Et ccenabo cum
liiis egeo, et

et pauper, et csecus, ei nudus.

Suadeo tibi emere a me illo, et ille mecum, nisi eisdem cibis utemur, eo-

Laodicenus, cujus bonitatis indigna.

(1446) Redarguitur episcopus |

(i447j Cod. Vat., gravis et mihi.

nomen iguoratur, quod boni aeque ac maliaccepti
essentapudipsum.quarefidesejusdubiareddeba- (1448) Satis se habere virtutis nonnulli videntur,
tur ; et cum in Dei servitio iguavia laboraret, in quod in aliqua sublimi dignitate suut consliluti;
divinam otfeudit indignationem. Tepiditas eliam sed tuuc magis ipsis est elaborandum ne muneri
Deo abominabilisest, acsupremae doraiaationiset suo deteriores tiant.
 621 EXPOSITIO I.N APOCAL. - LIB. II, CAP. IV. 626

(lera pane reficipranr, eaderrKiue doctrina satnrabi- ^ ait :Vosquisecuti eslis ma sedebitis superseiles
«

mur,elraeusqui(temcibusest,iUfaciamvoliintateui duodecim.JLidicantesduodecim tribusIsrael(iUa<</».

Patrismei.qui in coelisest {Joan. 4). Qiii autem isfo XIX, 28).» Vicit et ipse omnesque suos captivavit
cibo vescetur mecum, mecum ocEnabit, et ego se- inimicos.atquecum Patre suo simul sedet in throno
cum (14V9).Promittit autem victoribus{i430) secura ejus, secundum illud « Paler non judicat quem- :

In regno sedere suo, ut intelligant se supergentes quam,sed omnejudicium dedit Filio {Joan. v, 22). »
et regna judicaudi accipere polestatem. Unde ipse

LIBER SECUNDUS.
CAPUT IV. in ccelo. Sedes enim ista,quam in coelopositam vi-
ditbeatus Joannes, doctores Ecclesi-nesunl, in qui-
et ecce oslium apertum i« ccelo, et
Post hsec vidi, bus Doininus sedet ethabitat. Auimaenimjusti se-
vox prima, quam audivi, tanquam tubx loquentis des est .sapientiae. Super hanc autem sedem Domi-
mecum, dicentis : .4scende huc, et ostendam tibi quae num sedere viditjCujusspecieserat similis aspectui
oporlet /ieri post hxc, Statim fui in spiritu, ct ecce Q viridem habet
lapidis jaspidis et sardinis. Jaspis
sedes posita erat in coelo, et supra sedem sedens, et colorem, sardius veroclarum etigneum. Tali ergo
qui sedebat, similis erat aspectui lapidis jaspidis et colore Dominus 309 noster apparere voluit ; ut
sardinis (1431). — Post haec, inquit, inspexi, et vidi nobis insiuuaret quid appelere debeamus. Habet
omnem Ecolesiaefabricam, et qugecunque usque in eaim colorem jaspidis quia semper viridis, sem- ;

sfeculi consuinmationem futuraerant.E^ ecce ostium per vivens, semper immortalis est, et nunquam ad
apertum coelum hoc in loco sanctaEcclesia
in ccelo ; siccitatem perveniens. Habetautem et colorem sar-
intelligitur, sicutiuEvangelio frequenter habemus. dinis siquidem Deus noster est ignis ardens.Hac
;

Ut « Simileestregnum coelorumsagenae missee in

: enim specie et Moysi quondara apparere dignalus
mare {Matth. xui, 47), » et similia, cum de Ec, est. Ardeamus et nos fervore charitatis accensi,
clesia loquitur.Hnjusautem ostium nunquam clau- simul cum Apostolo dicamus : «Quisnos separabit
ditur, hujiis porta oranibus palet, nemiuem ad se acharilate Ghrisii?tribulatio, an angustia?an fa-
venientera repellit ;quicunque excludilur, vel non mes?annuditas?)) {Rom. viii, 35;) etcaetera.
ingreditur, non ostii, sed intrantis culpa est. Vox Et iris, erat in ctrcuitu sedis, similis visioni sma-
autem priraa, quae tanqiiam tuba sublimis et ex- ^•a^dj.Smaragdus enim quasi herba viridis est, pep
.:elsa secum loquebatur, voxaugelicafiiit,quaeisla j~. quara immortalitatem inteiligimus, quae semper
anuuntiabal quae beue tubai comparatur, (juoniam
; vireus nunquam ad siccitatem pervenit. Iris aulem,
sancti Spiritus inspiralionera vixhumana fragilitas id est arcus coeleslis.duos principales colores ha-
ferre potest,de cujus voce alibi dicitur « Factus : bet, quorum alter est igneus, alter caeruleus, et
est repente de coelo sonus, tanquam advenienlis quasi aqua viridis rubeus quidem martyriuin,
; et
Spiritus vehementis (Act. ii, 2). • Quae autem vox viridisauleinbaptismiimdesignat (1453).i\emoergo
ista dixerit, audiamus. Ascende huc, et ostendam sedi Dei appropinquabit. nemo viriditara et im-
ibi qux oportet fieri post haec. Ascensus isle, non mortalitatem suscipiet, nisi aut per martyrium
corporis, sed menlis fuit. Ascende, iuquit, huc, transeat, aiit baptismate abluatur : sint ergo iris,

erige mentera, dilata visum, et ea, quae oculis car- qui volunt esse in circuitu solis.
niscerninon possiiut, uno menlis intuitu contem- Et in circuitu sedis sedilia viginti quatuor, et super
plare.Quibus aiiditis, slatim fui in spiritu; uihil thronos viginti quatuor seniores circumsedentes, ami-
carnale, uihilmoliscorporeae me
habere sensi; sed ctos vestimentis albis, et in capitibus eorum coronas
raplus in spiritu,
et in excessu mentis, alium, con- a«reas. Qiiid aliud (1454), inquit, post irim vidi,
linuo visum suscepi (1452). Et ecce sedesposita erat in circuitu sedissedilia viginli quatuor,totidem se-
(1449) Ciim tam liberalissitDeus nobiscum. tara- seniorum coronas aureasipsiofferentium,quatuor
que praeclarae promittantur ejus reraiinerationes,
D animalia sub eodem posita describuntur.
quis non toto anirao pro eo certabit, oraniaque ad (1433) l'-n S. Burnonis interpretationem, quae ab
majorem ejus gloriam uon suslinebit ? ipsonon conlirraata ratiouibiis,videbituraliquibus
(1450) C.od. Vaf., secum in throno sedere. autobsciira, aut etiara exsolo illius saeculi ingenio
(li.TJ) Vocatus Joannes animi contemplalione deprompta. Verum qui baplismalis rationem et re-
conscenditadccBlos,etsedenteiu Dominumrespexit ceus baplizati appUalionem consideret, optimam
inthronum.cuigemmarumcoloresfropicalociitioue stalim esse couspioet interprefafionem Scripturis
consociat Cassiodorus, qui descriplionem visionis ac recte ralioni oranino consentaneam. Baptisraus
eiimie prosequitur. enim per aquam adininistratur recens baptizati, ;

(1452) Factaaulem a beato Joaune in praecedeu- neophyti dicuutiir :qiiaequidem voxex Graecofonle
tibiis piimce visionis relatione, hocin capite, et se- siguilicat rccens plautatum, id fst inEcclesia Chri-
quenlibus pergit loqui rle secunda revelatione, in sti. in ejus {jrafia alquejustitia.ExScripturis autem
qiia non Christus in specie hominis se exhibuil,se<l justus ut palma (lorebit, quae certe viridis est et ;

Ueus 1'aler in omnisple:idore,sedisqiieraaj(!slate ei justus qiiidam. seciifi a Deo beuedicfiis, erit quasi
appariiil, ac proinde divinusthronuspretiosioribus lignum, quod transplantatur super aquas.... et efii
instructus geiniui«, tonilrua el fiilg'ira ab illo pro- foliuni ejus viride, etc. Jerem., cap. xvii.
cedentia.necnoachoruscircuraeumvigintiqiialuor (1454) Cod. Vat. : El aliud.
 ;

627 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 628

niores sedentes in eis. El ego quidem hos viginti A quartum animal simile aquilae volanti. Haec enim
quatuor circa sedem Dei residentes, duodecim pa- quatuor animalia, quafuor evangelistse sunt;qui
triarchasettotidemapostolosintelligo,quosqiiidem bene in medio sedis, et in circuitu conspiciuntur,
duodecim patriarchas Jacob carnaliter gennit, ex quoniameorum doctrina orania replet,prcElatospa-
quibus caeteri sancti Veteris Testaraenti orti sunt. riteret subditos, Svnt autem plena oculis ante et
Duodecim veroapostolos Christuselegit, exquibus retro, quia praeterita, 310 praesenfiael fulurain-
omnisEcclesiaemultitudopuUulavit.UQde scriptum tuentur. Noq fiment tela inimicorura, non timent
est : « Pro patribus tuis nati sunt tibi filii {Psal. sententias heereticorum^qtioniam omniapraevident,
XLiv, 47). )) Sedilia vero viginti quatuorduodecim nihilque eis improvisum accidere potest.i^lf animal
tribus sunt, in quibuspraedicfipatriarchaeoblinent primum simile]eoni,per quem Marcum evangelistam
principatum.et duodecim Ecclesise, quibus apostoli intelligimus, qui quasi leo per deserfum rugiens,
.praefuerunt. Nara usque hodie quilibet episcopus suum Evangelium incipiens ait : « Voxclamantisin
Ecclesiam sibi commissam, sedem suara vocare deserfo, parateviam Domino, recfasfacite semitas
solet.Hiaufemomnesvestimentis albisindutierant. ejus(tMC. m, 4). » Secundum vero animal, simile
mundi videlicet a peccato, utpote ad Christi convl- vitulo, Lucas est, qui a sacrificio (quod maxime de
viumMnvitati. Habebantautemincapitibuscoronas B vitulis fieri solebat)inchoans ait : « Fuit in diebus
aureas, per quasintelligimus eos omnes suos ini- Herodis Judaeae sacerdos {Luc. i, 3), » etc. Tertium
micos superasse « Nemo enim coronabitur, nisi
: autem animal, cui quasi hominis facies erat, Mat-
qui legitime certaverit {II Tim. ii, 5). » Unde Apo- thaeus intelligitur, qui Christi nativitatem incarna-
^tolus, quia bene praeliatus fuerit, de se ipso ait. tionemque describens, perfectnm cum esse horai-
« De reliquo reposita est mihi corona justitiae nem et ex hominibus nafum denuntians,ait: « Li-
{Ibid., 8). » ber generationis Jesu Christifilii David, fiiii Abra-
Et de throno procedebant fulgura, et voces, et to- ham {Matth. i). » At vero quartum aniraal, quod
nitrua. Diximus superius quod Ecclesiae doctores aquilae volanti simileerat, B. Joannem, cujus verba
sint sedesDei. Dehacigitursedeproceduntfulgura, haeo sunt, fuisse non dubitamus, qui quasi aqnila
et voces, et tonitrua sententiae namqueab eorum
: prae caeterisaltiusvolans, Christum Dei Filium sine
orejaculatae, quasi fulguraet ignitae sagittae,totam initio Deum esse demonstrat, dicens : « In princi-

vitiorura et haereticorum dissipant multitudinem, pio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et
quae quidem absque voceet tonitru nonfiunf,dum Deus erat Verbum {Joan. i, 1). » Qui ergo haec ani-
«ancta praedicatio et alte malia cognoscere velit, inspiciat et legat in facie,
in Ecclesia resonat, et
quemdam terrorem futuri judicii incutit audientibus, C id est in suorum dictorum principiis, et confestim
Fingeergodoctorem aliquemin Eccelsiapraedicare, quae et qualia sunt intelligere poterit.
et subito audies quae fulgura sententiarum, quae Et quatuor animalia, singula eorum habebant alas
voces utriusque Testamenti, quae tonitrua minan- senas, et in circuitu et intus plena sunt oculis, et

tium verborum ab ejus ore procedant. requiem non habebant, die ac nocte dicentio : San-
Et septem lampades ardentes ante thronum, qui ctus, Sanctus, Sanctus Deus omnipotens, qui erat,

Viditenim larapades, qui-

sunt septem spiritus Dei. et qui est, et qui venturus est. — Singula,inquitprae-
bus sedesilluminabatur, et quae illae fuerint expo- dictorum quatuor animalium senasalas habebant,
pens, ait, qui sunt septem spiritus Dei ; id est, se- quaecollectae simul viginti quatuorfaciunt,tot bene
ptem gratiaeSpiritus sancfi.Secure ergo praedicent igitur alae quot et praedicti seniores unde sunt ;

doctores tanto lumine illustrati.animalium eos alas esse intelligimus his enim alis
Non enim, ul Do- :

minus ait, ipsiloquuntur, sed Spiritus sanctuslo- ubique terrarum Evangelia volaverunt. Sed quia
quitur in eis. vetus et Novum Testamenfum idera sunt(1455), et
Et in conspectu sedis tanquam mare vitreum simile idem significant, ideo non solum apostoli, verum
crystallo. Erat, inquit, in conspectu sedis tanquam etiam pafriarchEe, animalium alae merito dicuntur.
marevitreum, clara videlicet aqua baptismatis. In d Haec autem animalia et in circuitu, et instus plena
conspectu quidem,quoniam nullatenus sancti docto- suntoculis, ut et visibiles et invisibiles, exteriores
reshujuslaquaeobliviscuntur. Quaequidemcrystallo et interiores praevideantiniraicos. Quod autem die

similes perhibetur quoniara orysfallus exquafit ac nocfe non cessant claraare Sanctus, sanctus, :

tamen^indurata, magis ignis quama quae tenet na- sanctus Dominus Deus omnipotens, mysferium indi-
turam.Sancti ergo ei aqua regenerati in crystallum cat Trinitatis cum enim ter dicatur Sanctus, non ;

convertuntur,quoniam igne S. Spiritus plene,qua- tamennisi semeldicitur DominusDeusomnipotens,

les sunt interius, tales exterius apparent. ut qui in personis dividitur, in majestate tamen,
Et inmedio sedis, etin circuitu sedis quatuor ani- potentia et substantia unus esse credatur. Quod
malia, plene oculis ante et retro. Et animal primum autem sequitur Qui est, et qui erat, et qui ventu-
:

simile leoni, ct secundum animal simile vituio, et rus est, jam superius exposuimus.
tertium animal habens faciem quasi hominis, et Et cum darent illa quatuor animalia gloriam, et

(1455) Cod. Vat., idem dicunt.

 629 EXPOSITIO IN APOCAL. — LIB. II, CAP. V. 630

honorem, et benedietionem sedenti super f/ironHm, A haec tamen non intelligiintur, quia liber signafus
viventi in safcnla .s,rcutorum, proridebant ri^j/iYi est.

quatuor seniores ante s-denlem in throno, et adora- Et vidi angclum fortem pnvdicantem voce magna :
bant vicentem in snxula s.rrulorum, et mittehant Quis est dignus aperire lihrum, et solvcre signacula

coronas suas ante thronnm, dicentes : Dignus es, ejus ? Et nemo poterat in ccelo, neque in terra, neque
Domine Deus noster, acdpere gloriam, et honorem, subtus terram aperire librum, neque respiceie illum :

(' virtutem, quin tu creasli omnia, et proptcr volun- Et multum, quia nemo dignus incentus est
ego fli'ham
ta'"'^ tuam erant, et creata sunt. Cum inquit, ani- aperire librum, necvidere illum. Angelus iste fortiae
malia Deum laudarent, beuedicerent et glorifica- sapiens, quilibet praedicator est Ecclesiae, quia di-
renl, confestim viginti qualuor seniores ad eorum vina mysteria et Scriptur.irum profunditatemcon-
vnces procidente;?, Deum vivum, et verum adora* siderans, admiratur et dicit Quis est dignus ape- :

bant. Quis enim sanctorum Evangeliura audiens, rire librum (1457)? Quitam occulta mysteria rese-
Patri gratias non agat, « qui proprio Filio non pe- rare poterit ? Quis ejus signacula el tam diticiles
percit, sed pro nobis oiunibus tradidit illum {Rom. ejus quaestiones solvet ? Quis sapiens, et inteiligit
VIII, 32), « cujus doctrinaet passione redempti su- hffic ? Et nemopoteralin coelo, neque in terra ape-

mus. Mittuut autem coronas ante thronum, quia B i^ire Hbrum nemo enim hunc librum aperire vel :

victoriam.triumphumet coronam non suis viribus, intelligeresui ingenii acumine posset, nisi ille qui
sed victori Doo ascribunt.Quodsi Nabuchodonosor eum edidif et clausit aperuisset. Nam neque illi
rex fecesset, non tam cito fortasse regnum araisis- qui in coelo sunt, id est viri ecclesiastici, nequeilli
set. Hi aiitem quia cuncta se a Deo recepisse co- qui in terra, id cst philosophi et sapientes, neque
guoscunf, non de se, sed de Domino dicunt Di- qui subti;s.l£rram, id est maligni spiritus, huncli-
:

gnus es, Domine Deus noster, accipere gloriam, et brnm intelligere vel videre potuerunt, donec Chri-
honorem, et virtutem. Qtiare hoc ? Quia non nos, stus eum aperuit, et discipulis suis sensum dedit ut
sed tu creasti orania, et proptervolr.ntatem tuam, Scriptarasintelligerent.Flebat autem multumbea-
in tuae videlicet sapientiaedispositione, prius etiam tus Joannes.quod adlibrumaperiendum nemodi-
quam tierent et nuncquidem creata sunt, etsuis
; gnusinveniebatur.Sciebatenimmundumnonaliter
quaeque temporibus distributa « In voluntate enim ad tidem posse converti, vel Ecclesiam construi
:

tua universa sunt posita (Ephes. \, 9).» posse, nisiille liber aperiretur, ejusque testimonia
CAPUT V. manifesta forent.
Et vidi tn dextera sedentis super thronum scriptum Et unus de senioribus dixit mihi : Ne fleveris, ecce
inlus, et foris signatum siqillis septem (1456). Liber n vicit Leo de tribu Juda, et radix David aperire li-

iste, quem beatus Joannes in dextera sedentis su- brum, et solvere septem signacula ejus. Unus iste de
per thronum se vidissedicit, ulriusqueTestamenti senioribus, qui eum, ne fleret, confortavit, nemo
scientiaintelligiturquem ideo indextrasua Domi- ;
melius, quam idem ipse intelligi potest nam et :

nus tenere dicitur, quia ejus cognitioni nihil est ipseunusde senioribuserat. Recordatusergo quod
occultum. Est autem scriptus intus et foris, quia in Christi passione velum templi scissumest et se-
nliter secundum litteram, aliter secundum spiritua- pulturseapertcip, se ipsum a fletu temperaverit, se-
lem intelligentiam interpretatur. Sed qiiid per se- cumque reputans et dicens « Ecce vicit Leo de :

ptem sigilla, nisi Christi nativitatem, passionem, tribu Juda. » In benedictione namque Judae inter
resurrectionem,ascensionem,baptismum,ju(licium,' caetera scriptum est : « Ad praedam, fili mi,
Pf meritorum retributionemintelligimus? His enim ascendisti ; accubuisti, ut leo, et quasi leaena,
signatiis, necab 311 'psis legis peritis, et sapien- quissuscitabiteum?»(Geji. ilix, Quod quidem 9. )

tibus intelligi potuit. Nam qiiamvis prophefa dicat: in Christipassionecompletum est, quandoad prae-
« Ecce virgo concipiet. et pariet filium {I.sa. vii, dam crucem ascendit, inquaomnessuos inimicos
18) tamenqiiia libersignatusestjhoc Judrei non
; » superavit;et quandoutleo accubuit, siquidemfor-
intelligimt. De passioue et resurreclioue scriptum lior a somno surrexit. Ipse autem radix David, de
D
est : « Ego dor.iiivi, et somniim cepi, et resurrexi, quo Propheta ait : « Egredietur virga de radice
quia Doininus sucepit me {Psal. lu, 6).» Sed quis Jesse, etflos deradice ejusasceddet {P.sal. xi, 1).»
Judceorum hoc intelligit? Sic autem et de ascen- Et Psalmista: < JuravitDominus veritatem, et non
sione: « Ascendit Deus in jubilatione, et Dominus fiuslrabituream, de fructu ventris tui ponam super
in voce tubae (Psa/ . xlvi, 6). » De baplismate vero: sedem tuam (Psal. cxxxi, H). » Ilic ergo ad hoc
« Lavamini, mundi estote {Isa. i, 16) De judicio
: vicit, ut librum aperiret et solveret septemsigna-
autem:« Deus, judiciiim tuum regida, et justitiam cula.
luam lilio regis {Psal. lx.xi, i). » De meritorum El vidi, et ecce in medio throni, el quatuor anima-
vero relribulione omnes Scripturae pleufe sunt ;
lium, et in medio seniorem, agnum stantem tanquam

(145f))lnter hflec vidilJoaunes librura in dexfera inest septiformi Spiritus conspiciebatur essesigna-
Patris sedenlis iu throno, inlus forisque conscri- tus ;qiiia mysteriaDomini usque ad tempus praefi-
ptura, quoniam iu legequcnRflamadhucocoulta,qiifE- nitum habentiir semper incoguita. Ga.ssiod.
dam noscuntur esse manifesla. Istaseplemsigdlis, (l4o7j God. Yat., hunc librwn.
 :;

31 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 632

occisum, habentem comua septem, oculos septem, A Christi passionis, nostraeque redemptionis (1462)
qui sunt septem spiritus Dei, missi in omnem terram. novum quidem ante id temporis omnibus
erat, et
Hic estenimille agnus, dequoscriptumest: « Ecce inauditum. Cantabant utique, et dicebant Tu qui- :

agnus Dei qui tollit peccata mundi {Joan. i, 29). » dem de dextra sedentis in throno librum accepisti,
Qui benein medio throni, etquatuor animalium, et dignus es, Domine Deus noster, acci-
et tu revera
seniorum staredicitur, quia cumsanctis suis sem- pere librum (1463). Quis enim dignior legem ad
per habitat, eosque nunquam derelinquit (1458), exponendum suscipere(l464), quam ipse doctor et
sicut ipse ait « Non vos deseram, neque derelin-
: conditor iegis ;
qui non solum docuit et fecit, et
quam {Joan. xiv, 18) «Itemque « Ego vobiscum
: : fecitquod docuit enim scriptum est: « Primum
; sic
sum omnibusdiebus, usque ad consummationem quidem sermonem feci de omnibus, o Theophile,
saectili {Malth. xxviii, 20). » Vidit autem eum tan- quae coepitJesus facere, etdocere {Act. i, 1). » Docuit
quamoccisum, quianihil estquod plusinmemoria ergo Iegera,aperuitetrevelavitsignacula etocculta
sancti Dei habeant, quam mortem sui Salvatoris. mysteria ejus. Mortuus est, jubente lege c Quia sic :

Cornibus septem (1459), et oculis, ideo Spiritus oportuit pati Ghristuin,et resurgere a mortuis,ut nos a
sancti gratiae cooperantur, qua ipsisdefendimur et morte redimeret (Lmc.ixiv, 46). »Unde et subditur
illuminamur. Quoniam occisus est et redemisti nos Deo in san-
B
Et ventt, ei accepit de dextera sedentis in throno guine tuo. Sed unde redemisli Ex omni tribu, et !

librum, et cum aperuisset librum, quatuor animalia, Lingua, et populo, et natione. Non enim Judaeorum
et viginti quator sentores ceciderunt coram agno, ha- Deus tantum, imoetgentium. Ex cunctis ergo gen-
bentes singuli citharas, et phialas aureas plenas odo- tibus adfidem vocavit,quos suo sanguinere demit.
ramentorum, quse sunt orationes sanctorum. Secun- Sequilur: Et fecistinos populum, videlicet Christia-
dum humanitatera namque de dextera sedentis in num, Deo nostro regnum, quia in nobis ipse regnat
throno Christus Dominus noster librum accepit, a et sacerdotes, cui quotidie hostias placabiles immo-
quosecundumdivinitatem omnissapientiaet scien- lamus (146S). Hinc autem persona mutatur, et
tiaprocedit.Quem cum aperuisset,quatuoranimaIia Scripturis vox introducitur, et regnat super ter-
et viginti 312 quator seniores cecideruut coram ram.
agno.quiapostquamScripturasintellexeruntomnes Et vidi, et audivi vocem angelorum multorum in.
sancti apostoli, etdoctores Christo Domino nostro circuitu throni, et animalium, et seniorum, et erat
gratias egerunt, qui eis per Spiritum sanctum et numerus eorum millia millium, dicentium voce ma-
intelligendi sensum dedit, et sua beneficia ibi eis gna : Dignus est agnus, qui occisus est, accipere vir-
(1460) cognoscerefecit. Habentautemsancti docto- tutem, et divinitatem, et sapientiam, et fortitudinem,
res citharas, quarum suavi modulatione corda ho- et honorem, el gloriam, et benedictionem. Prius eni;a
minum peccatistumentia placant. Taliscitharaedus quatuor animalia, et viginti quatiior seniores, pei'
apostolus erat, super cujus prsedicatione ipsi philo- quos|totam primitivam Ecclesiam intelligimus,Chri-
sophiobstupescebant. Habentautem etphialasau- stum laudantes, dignumeum esse dixerunt, qui et
reas plenas odoramentorum, quse sunt orationes librumaperiret atque signaculaejussolveret. Nunc
sanctorum plenae enim sunt odoramentis oratio-
; autem vox multorum angelorum, id est doctorum
nes sanctorum, quia nihil suavius eis Domino re- omnium,qui abeorura tempore fuerunt, vel futuri
dolet. sunt,subinfertur qui quoniam inumerabiles sunt,
;

Et cantabant canticum novum, dtcentes : Dignus es, numerum ponens intinitum,millia millium eos esse
Domine Deus noster, accipere librum, et aperire si- dicit, et ipsi quidem seniorum voci respondentes,
gnacula ejus, quoniam occisus es, et redemisti nos atqueidipsum repetentes dicunt Dignusest agnus, :

Deo in sanguine tuo, ex omni tribu, et lingua, et qui occisus est, accipere virtutem et divinitatem.
populo, et natione, et fecisti nos Deo nostro regnum, Qiiod tale estac si diceret :QuemJudaei inglorium
et sacerdotes, et regnabunt super terram. Cantant etmortuum putant (1466), ipse dignus est qui ho-
sancti (1461) canticum novum, canticum videlicet noretur, glorificetur et benedicatur dignus est, :

D
(1458) Dicitur etiam hic agnusmediusstare inter dae sunt, praecipue vero inmissaesacrificio, in quo
thronumet quatuor animalia, quiaChristusmedia- reparationis nostrae mysteria renovantnr.
tor Dei est, angelorum et hominum. Ita Cornelius (1463) Quamvis Christus Dominus per unionera
a Lapide. Antiquissimus mos est in Ecclesia Chri- hypostaticamquaesuntpropriadivinitatisacceperit,
stum sub figura agni repraesentari musivis operi- aliquatamenpassione, et morte sua specialiterme-
bus, in picturis, etc, et in missa etiam post praece- ruit ut sui corporis gloriam, Ecclesiae institutio-
:

ptum Sergii papae sub tali nomineinvocatur; Joan- nem,propagationemque pertotum orbem,potosta«
nes enim Baptista Redemptorem nostrum agnum tem etiam judicandi omnes genles, ac demum
Dei appellavit. Apparuit autem tanquam occisus, secretorum coelestiiim scientiam revelandi. Ita Cor-
quia victor a mortuis resurrexerat, et non erat neliusa Lapide, aliique expositores.
amplius moritus. (1464) Cod. Vat. «(}uisenimdignius legemadex-
:

(14o9) Cod. Val. omittit septem. ponenduni suscipiet. »

(1460) Cod. Vat., eos ibi. (146D)Cod.Vat., t hosiiifiplacabilesimmolantur.»
(1461) Cod. Vat. « Cantabant, inquit, sancti. » (1466) Cod. Vat. « Quem Judaei mortuum, et in-
:

(1462) Grales, quas Christo rependunt sancti ob gloriosum putant. »

operatamcommuaemsalutemaaobissemperagen-
 :

633 EXPOSITIO liN APOCAL. — LIB. II, CAP. VI. 63i

qiiem fortem.sapienlemDeumeljustissimum pree- A maxiraa et principalis disputatio de incarnatione

diceraiis. Filii Dei hai)ebatur. Sic autem a prima usqne ad
Et omnem crealuram, quo' in cselo est, et qu!e ultimam, Ecclesiae sibi succedunt, ut sepfenariura
super terram, et quse sublus terram, et qux sunt in nuraerum nunquam excedant. Et audivi unum de
mari, et qu.v in eo sunt, omnes audivi dicentes : Se- quatuor animalibus dicentem, tanquam vocem tonitrui:
denti in throno, et agno, benedictio, et honor, et Veni, imara enira eamderaque praedicatio-
et vide ;

gloria, et potestas in s;ecula sxculorum, et quatuor nera quatuor ista animalia scripserimt, etsi in qui-
animalia dicebant, Amen, et viginti qualuor seniores busdam diversa narrare videantur. Scribunt ergo
ceciderunt in facies suas, et adoraverunt. Prius qua- verba Chrisfi, et subhmi voce clamant, utpotequi
tuor animalia et seniores, deindeomnes doctores, universo mundo loquuntur. Sed qui dicunt ? Veni,
postmodum vero omnis creatura Deum laudat et et vide. Acoede ad Evangelium, reseratus, est hber.

benedicit. Etcreatura quidem, qucfi iu coelo est, vide, et intellige quid in eo continetur. Et ecce
angelorum ordines sunt quae vero super terram, : eqnusalbus. Equus enim istealbus, tofus pulcher, et
hominesjusti.jam aterrenissubliraati; quse autem sine macula, quilibet docfor Ecclesiae intelligitur. Et
subtus terram, peccatores.vel maligni spiritus sunt. qui sedebat super illum, habebat arcum. Hic est
quos Ecclesia judicabit (I4')7). Quae vero in mari, g enim Christus Dominusnoster,dequoscriptum est:
omnes illi inteliiguntur, quicunque in hoc raundo « Qui asceudes super equos tnos, et quadrigae tuae
versantur. « Oranisenira spiritus iaudat Dominum salvatio (Habac. m, 8). » Sed quid per arcum,
(Psal. CLVi, 6). » Et quatuor animalia dicebant nisi ejus praedicafio inleliigitur? Ex qua velut sagit-
Amen, praedicforum videlicet laudes aftirraando. tae, veritafis sententiae procedentes, cunctos vuiue-
Undevirginti quatuor iaetabundi in facies suas ceci- rant inimicos. Et data est ei corona^ et exivit vin-
derunt, et adoraveruntDeum.qui tantam gloriamet cens,ut vinceret. Quotidie namqueChristus per ser-
potestatem Fiiio suo dedif. vos suos ad praeiium exit, quotidie dimicat, atque
inimicorum sternit exercitus, et toties coronatur
313 CAPUT VI.
quofies in sanctis suis victoriam operatur.
Et vidi quod aperuisset agnus unum de septem Et cum aperuisset sigillum secundum, audivi se-
•tignaculis, et audtvi unum de quatuor animalibus, cundum animal dicens : Veni, et vide. Et exivit alius
dicentem tanquam voce tonitrui : Veni, et vide ; et equus rufus, et qui sedebat super eum, datum est ei
vidi, et ecce equus albus, et qui sedebat super illtim ut sumeret pacem de terra, et ui invicem se interfi-
habebat arcum, data est ei corona, et exivit vin~
et ciant homines, et datus est illi gladius magnus (1470).
eens, ut vinceret. Septem enim sunt signacula, se- r Aperuit, inquit, agnus secundum sigillum, quia ite-
ptem Ecciesiae, septem dies, in quibus omnis prae- rum servos suos Evangelium praedicare Dominus
dicatio fit, et septem quidem signaculasic sibi co- misit, hoc est enim quod dicit. Et audivi secundum
haerent, ut qui unura novit, nihilde aliis dubitet : animal, dicens : Veni, et vide : Secnndum animal,
cui igitur unum sigilliim aperitur (1468), nuilum quod nosvenireet videreinvitat,secunda praedica-
ciauditur, et cui econtra unum ciauditur, nullum tio est. Quamvis enimdoctorum praedicationes in-

aperilur. Qui enim Christi nativitatera non credit, numerabiles sint, non tamen nisi septem esse di-
nihii de passione, resurrectione et ascensione, ba- cuntur, quoniam tot sunt septem dies, in quibus
ptismo, judicio de meritorura retributione
; nihil fiunt. Defuncfis ergo primis praedicatoribus, aiii

iQteiligit, sic et inaliis Seplem ergo sigilia, septera successerunt, qui et ipsi Evangeliura praedicarunt.
sunt raysteria, iu quibus fides nostra principaliter Sed quoniam istorum teuipore major in Ecciesia
continetur (1469). Omnis ergo proedicatio, omnis praedicatio crevit, ideo aiius equus rufus exisse nar-
nostrae fidei instructio imperfecta esf, in qua haec ratur. Equus enim rufus, et sanctorum sanguine
sepfem sigilla non reserantur. Nihil ergo aliud est, cruenfatus, tyranni intelliguntur, qui Christi mar-
unum de sigiliis aperire, nisi ab unoquolibet isto- tyres persecufi sunt; qualis fueritNero,qui ipsosapo-
rum incipere, el sic reiiqua reserare. Videamus stolos interfecit. Super hunc autem diabolus sedet,
D
ergo quid dicat. Et vidi, inquit, quod aperuisset quia suae iniquitatis freno per cuncta facinora eum
agnus unum de septem signaculis. In prima namque praecipitat. Hic autem pacem de terra sumitet au-
Ecciesia unum de septem sigiilis agnus aperuit, fert, quia ut discordiae princeps et pacis inimicus,

quando prima praedicatio coepit, et hfBc quidem humanum genus semper insidiando et tentandoin-

(1467) Cod. Vat., « quos Ecciesia indicat. » (1470) Adfaciiiorem sequentium inteliigentiam,
(l468)Cod. Val. : « Cui ergo unum desigillis ape- nofandiim tres sequentes equos
; scilicet riifum, :

ritiir. )) nigriiin et pallidura, prirao ofipositos esse, utpote

(1469) Conveniunt omnes eipositores hoc caput albo et fausto, cujus sessor est Christus. Narn fres
figuris, aenigraatibiis mysteriisque coustare, quae alios non esse Christum patet ; quia secundus, sci-
unusquisque prosuo studio,et meditalione insuara licet rufiis, pacein ferrae coutiirbat, tertius niger
sententiam frahere conatur. Aliqui enira raoralera, stalerara habetfraii luieutara,quarlussessorem ha-
alii historicam, et alii raysticara seii spiritualern betMortf ra et coraitem luferiiura, qiii stragein illam
interprefalionera, ut linino nosfer, sequiintur. Di- ediiut. Iltjec Cornelius qui alios aliter interpretari
;

versos autem status Ecclesiae his describi indu- faletur.

bium est.
 63S S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 636
quietat. Hic facit ut sese homines interficiant, et A qui non solum disputare, verum etiam de ea cogi
secum et inter se bella civilia gerant. Hnic et gla- tare non formident, pro ea tamen denarium reci-
dius magnus datus est, quoniam multis modishomi- pient; si tamen credant, quamvis non intelligant.
nes jugulando decipit alium enim per superbiam, : Sequitur: Et vinum, et oleum ne laeseris. Vinum
alium per avariliara, alium per luxuriam, atque legis austeritatem, oleum Evangelium signiticat :

aliiim alio modo occidit etperdit. illud inebriat, hocsanat illud mentem evertit.hoc ;

Et cum aperuisset sigillum tertixm, audivi ter- dementes ad mentem revocat « Littera enim oc- :

tium anma.l, dicens : Veni, et vide. Et ecce equus cidit, spiritus autem vivificat (// Cor. lu, 6) : » Haec
niger, et qui sedehat super eum, habeat stateram in autem heduntur, si quando prave intelHguntur :

manu Et audivi tanquam vocem in medio

sua. vinum ergo, et oleum laedit, quicunque Scripturas
314
.quatuor animalium dicentem : Bilibris trilici denario male interpretatur.
uno, et tres bilibres hordet denario uno, et vinum, et Et cum aperuisset sigillum quartum, audivi vocem
olei^m ne Ixseris. Aperitur tertium
sigillum, quia quarti animalis dicentis : Veni, et vide. Ecce post
tertia prasdicatio succedit,
iterumque beatns Joan- tertiam temporis pr<Bdicationem quarla prae-
terlii ;

nesad videndum invitatur. Etecceequus niger, Ec dicatio subsequitur, in qua quid propheta viderit,
clesiae videlicet persecutores (1471), qui quoniam b audiaraus. Et ecce, inquit, equus pallidus, et qui se-
prave vivunt, et omni luxuria, et voluptati se sup- debat super illum, nomen illi Mors, et Infernus
ponunt, non immerito nigri vocantur. Et qui sede- sequebatur eum, et data est illi potestas super quatuor
bat super eum habebat stateram in manu sua ; hic partes terrse, interficeregladio, et fame et morte et
enimest illomalignusspiritus, qui cumsit omnium bestiisteme (1473). Iste enim equus, id est Ecclesiae
iniquissimus, aequitatis tamen se fingit habere in- inimici, qui prius rubeus, propter sanguinem mar-
strumenta. Nemo tamen cum hoc nequissimo mer- tyrum ; deinde niger, propter vitae pravitatem
catore negotiari poterit, qui se tandem noncogno- apparuit ; nunc pallidus conspicitur, utpole qui
scat essedeceptum et idcirco de medio qualuor
; odio, invidia et indignatione plenus erat. Insuper
animalium vox procedens, pretium rebus imponit etvifam nonhabebat, quaquicunqueprivatur, pal-
qualiter, etquantum emi, vel vendi debeant. unde et subditur
Sem- lidus eflficitur Et qui sedebat
: :

per nos Scripturse et doctores docent quomodo super eum, nomen illi Mors. Quem enira ahum colo-
diaboli fraudes cavere de- debeamus. Bilibris tritici rem habere potest, super quem mors ipsa pallida
nario uno, et tres bilibres
hordei denario uno. Sic, sedet ? Mors enim hoc in loco, diabolus intelligitur,
inquit, vendatur, sic ematur, falsa est ilhus qui prius mortem intulit mundo. Unde Salomou
sta-
tera ;
nemo ei credere velit. Duas libri tritici, ait : « Invidia diaboii mors introivit in orbem ter-
unius denarii pretium habeant. Si enim secundum rarum (Sap. II, 24). » Hunc autem infernus sequi-
litteram intelligatur nimiscarum hoc triticum esse lur, quia quos diabolus decipit, et perimit, eos
videb Est erg^o alterius generis excellentioris- procul dubio infernus recipit. More ergo canis, vel
que nafurae, quo non corpus, sed anima pascitur. vulturis post hunc lanisfam et sanguinarium, qua-
per hoc enim fidei doctrinam et sacram Scriptu- damaviditate dactus infernus ireperhibetur. Unde
ram intelligimus. Duae vero librae, duo sunt Testa- Psalmista « Erue a framea, Deus, animam meam,
:

menta ejusdem utique ponderis, ejusdem raensu-

; et de manu canis unicam meam (Psal. xxi, 21). »
rae, ejusdemque pretii, neque sine altera
alterum Huic ergo potestas data est super quatuor partes
valet unde non duobus, sed denario comparutur
; terrae, id estubiqueterrarum (siquidemin quatuor
;

denarius autemislevitamaeternam designat, quem partes mundus iste dividitur) interficere homines
bene in Dei vinea laborantibus se daturum esse gladio, fame, et morte, et bestiis terrae ;
gladio
Dominum promisit: sic enim scriptum est: «Con- quidem callidae persuasionis, fame vero audiendi
ventione autem facta cum operariis de denario verbum Dei. « Hic est enim, qui tollit verbum de
diurno, misit eos in vineam suam (Matth. xx, 12). » corde hominum, ne credentes salvi fiant [Luc. vui,
Qui igitur ad hunc denarium pervenire desiderat, 12)
--, » raorte vero tyrannica vel
;
, ^ qua a Oeo .,

has duas hbras tritici secum portet, hic vescatur, animae separantur. De qua dicitur « Quo-
et harum nunquam obliviscatur. Per tres vero bili- niam non est in morte, qui memor sit tui
bres hordei, quae eodem denario comparantur, Tri- [Psal. VI, 6). » Per bestias autem terrae, ma-
nitatis fides intelligiturad cujus medullam (1472) lignos spiritus, vel haereticos intelligimus, de qui-
et profundissimam intelligentiam, quia nemo un- busPropheta : « Ne fradas bestiis animas confitentes
quam in hac vita accedere potuit, ideo recte non tibi {Psal. i.xxiii, 19). » et isti quidem plus cun-
tritico, sed hordeo assimilatur unde perpauci sunt, ; ctis bestiis crudelitate desaeviunt.

(1471) Decem Ecclesiae persecutores imperatores rem vastitatem in Ecclesiam intulerunf.

usquead Constantinum Magnumnumerantur. Pri- (1472) Cod. Vat., « ad cujus videlicet fidei medul-
musNero secundus Domitianus terfius Trajanus;
; ; lam, etc. »
quartus Antoninus ;
quintus Septimius Severus, (1473) Accipiunt aliquilocum hunc pro vaticinio
sextusMaximinus seplimus Decius oclavus Vale-
; ; Romani imperii eversionis, qiiod gladio, farae,pe-
rianus nonus Aurelianus decimus Dioclelianus
; ; stilentia, aliisque calamitatibus penilus destruen
cum Maximiaao, qui omaium crudeUssimi majo- dum erat. Ita Galmet.
 637 EXPOSITIO IN APOGAL. — LIB. II, CAP. VII. 638

Etcum aperuisset 315 Quintum sigillum, vidi sub A et Elias venliiri sunt ; postea vero Sabbatismns po-
altare animas interfectorum propter verbum Dei, et pulo Dei relinquitur.Nequepraedicatoribus indige-
propter testimonium quod habebantt, etclamabant voce bimus; quoniamnudaorania, et aperta fient: « Vi-
magna direntes : Usquequo, Deus sanctus et verus, non demus enim nuncperspeculum in segnimate; tunc
jndicas, et vindiras sanguinem nostrum, de his, qui facie ad faciem {T Cor. \iii, 12). » quando et Deus
habitant in terra '? idm enimqiiinlaprapdicationein- eritomnia in oranibus. Videamus ergo, quid in ul-
cohante vidit bpatus Joannes sub altare inteifet^to- tiinaprfeclicationefuturum sit.« Etecce,inquit,terrEe-
riira aniraas ;
quia enim pro Christo immolati fue- motusfactus estmagnus.» Quis enimdicerevaleat
rant,bene sub aitari esse dicuntur (1474). Altare quanlustuncterrciemotus.quantapopuli perturbatio
autem hoc in locn, vel tidem, velcrucemintelligrere quanta Ecclesire et fidelium confusio tief, qiiando
possumus. Unde Apostolusait « Mihi autem absit : Anlichristus contra sanctos pr<eliabitiir. « Erit enira
gloriari, nisiincruce Domininostri JesusChristi !o tunc, sicut Dorainus dixit (1476), talis persecutio,
(Gal. VI, 14). Sed quare interfecli fuerant, nisi qualisnon fiiitaborigine mundi (Afa/</i. xxiv, 21, »
propter verbum Dei quod prfBdicabant, et propter Et sol factus est niger tanquam saccus cilicinus. De
testimoniumChristiquod habebantet ferebant^Cla- hoc enira sole scriptum est « Vobis autera justis :

mabantautera vocemagna,quiaeorumpetitionibus B orietiir Sol justitiae [Malac. iv, 2). » Et raodo qui-
aiires Dei apertfe erant. Rogabant autera sanclura dem in Ecclesia fulget, quoniam in ejus lumine
elverura Dominura, qui nulli unquara raentitusest, ambularaus tuncautem iniquorum praedicatione ;

uteos juste judicaret atque eorum sanguinem in- fuscabitur, quia qualis a Judeeis creditur. talis ab
juste a peccatoribus fusum vindicaret, neque enira iniquis praedicabitur. Dicent eum seductorem, cili-
aliiid postulant, nisi quod eura velle cognoscunt. oioque, etpoenitentia dignum fuisse; Antichristum
Sequitur : vero, qui tunc apparebit, Dei filium. Tunc autem
Et datx sunt illis singube stola' albx, et diclum liinafiel sicut sanguis,quia S. Ecclesia pro Christi
est ut requiescerenl tempus adhuc modirum, donec nomine, pleno martyrio cruentabitur. Stellae vero
impleatur numerus conservorum, et fratrem eorum coeli super terram cadentexanimes sive etiam quia ;

qui interficiendi sunt, sicutet illi. De his enira Isaias mulli (1477), qui fideles esse putabantur, terrore
ait :
i Duplicia in terra possidebunt {Isa. lxi, 7). » concussi, ab Ecclesia separabuntur. Sed qualiter
Diiplicia quidem.qiioniam eorum animae modo cum cadent ? Sicut ficus mittit grossos suos cum a vento
Deo beatitudine perfruuntur postea vero animfe ;
niagno movetur ; grossos quidem primitias ficus
simul et corpora immortalit.itera et gloriam susci- appellat, qiiae a vento commotae facile cadunt. Coe-
pient. Siufjulas ergo stolas interim habent, quia n luraautemsicutliberinvolutus recedet;quia multis
nunquamaddupliciapervenerunt.Exspectantautem prfe timore a fide separatis, S. Ecclesia in se rece-
tempusadhucmodicura,donecultiraapersecutione, det, et quodammodoconfraheturet minor fief. Sed
qum ab .\ntichristo liet, caeteri sancti interficianlur, quare sicut liber involutus ? Liber enim involutus
et tunc tandera ad judicium Dominus veniens, eos orania celat quae in eo continentur. Merito ergo
vindicabit, et unicuique secundum opera merce- libro invohitoEccIesia assirailatur, quaeprae niraio
dera dabit (1475). terrore, praedicaretunc teraporisnon audebit unde :

Et vidi, cum aperuisset sigillum sextum, et ecce adeamcorroborandam 316 "o^i>^'^°0'^i'^'i''ss''^i

terrfemotus factus est magnus, et sol factus est ntger praedicatores advenient, Enoch videlicet et Elias.
tanquam saccus cilicinus, et luna tola facta est sicut Sequitnr Et omnis mons et insulx de locis suis motas :

sanguis ; et stellae cceli ceciderunt super lerram ; sir.- sunt (1478), Postquara, inqiiit, ea signa, quae su-
ut ficus mittit grossos suos, cum a vento magno perius spiritualiter expositasunt, etiara secundum
movetur, et ccelum recessit sicut liber involutus, et litteram, in sole, et luna, et apparebunt,
stellis
omnis mons, et insulx de locis suismotx sunt. — Sex- tiinc manifestura omnibus erit quia coelum et terra
tura namqae sigillura, sexta est prcedioatio, quam transibunt, et subito ad judicandum Dominus
quidem ultimam fore esse putamus, in qua Enoch rv veniet ; unde fiet ut omnis mons et insulae de locis

(1474) Praemissis vaticiniis de Ecclesiae persecu- suorum glorificatio ; atque tunc duplicem stolam
toribus a quil)us sancti necandi suiil, interfpctorum acceptiirae dicuntur.
sortem et fecilitatem praeniinliat beatus Joannes, (1476) Qiiae Christus Dominus apostolus eventura
eoriimque animas ait vidisse subtus altare, hoc est in mundi tine luouuerat, Matth. xxiv, hic a Joanno
in possessione aelerni guiidii Deo fruentes, et cla- confirmantur.Tunc enimfietuniversaliscomraotio,
maules vindictamdesaiiguiueab ipsissiiperterrain cum Anlichristo saevienli, et contra veritatera
efluso.qiio persecutoriira punitio, etlaboriim finis praedicanti Euoch et Elias adversabuntur. Prievale-
indicanlur. Plura de statu animariim post mortera bit taraen (sic Deo permittente) in raulfis sediictio,
hic congeriint Cornelius et Calmet, quae apud illos et j uslilia, et quasi sol obscurari
videbitiir, et justi,
leg^nda relinquimus. ut sfellae, cadent in depravationein. Machina etiam
(147o) Visio Dei ad quam justorum animae statim visibilis mundi tota dissolvetur.
acorporibiisseparataepervenienl,eorum beatitudi- (1477) Cod. Vat. « Stellae vero coeli superterram
:

nein essentialem, ut inquiunt Iheologi, constituit, cadent » sive quia sancti a persecutoribus trucida-
;

sednondumcompleta. perfecta eorum felioilaserit, buntur, et juxia litteram super ferram cadent
nisiciimpost universalem resurrectionera, fiet siio- eianimes sive etiam quia multi, » etc.
;

rum corporum unio cum animabus et corporum (1478) ExCod. Vatic. corrigitur editio.
 !

639 S. BRUNONIS EPISGOPI SIGNIENSIS 640

suis movebuntur, id est ut oraneshujus sseculipo- A possunt. Tenent ergo potestatem etvires suas, do-
tentes, omnesque mundihujus nationes a pristina nec, jubente Deo, tlare incipiant, quibus flantibus,
pravitate ad tidem Christi convertentiir. « Cum quanta ubiqueperturbatiofiet, quid attinet dicere?
plenitudo gentium introierit, tunc Israelsalvus fiet Et tali quidem vento resistere nemo valebit, nisi
{Rom. XI, 55). » Hoc est enim quod sequitur : qui fide Trinitatis gratus fuerit. Ideoque Psalmista
El reges terrse, et principes, et Iribuni, et divites et ait: « Non sicimpii, non sic, sed fanquam puivis,
fortes, et omnis servus et liber abscondent se in se- quem projicit ventus a facieterrae^PsaLi, 4). » Sed
pulcris, ct in petris montium, et dicent montibus, et quidsuper terram nisi peccatores ?Quisoiaterrena
petris : Cadite super nos, et abscondite nos a facie se- et transitoria diligunt ? Quid vero per mare, nisi
dentis super thronum, et ab ira agni, quoniam veniet omni vento doctrinae
instabiles et fluctuantes, qui
dies magnus irse ipsorum, et quis poterit stare ? Per circumferuntur ? Per arbores autem illos intelligi-
reges quidem terrae, et principes, et tribunos, et mus, de quibusinEvangelio Dominusait :« Omnis
di vites, et fortes, et omnes servos, et liberos, omnes arbor, quae non facit fructum bonum, excidetur,
homines promiscue abscondent
intelliguntur, qui etin ignem milieinv {Matth. vii, 19). »
se in speluncis et petris montium. Quid enim per Et vidi alterum angelum ascendentem ab ortu solis,
speluncas et petras montium,nisisanctos intelligi- B /ia6e)t<em signum Dei vivi, et clamavit voce magna
mus ? ad quos velut ad turrem, et castella, et loca quatuor angelis, quibus datum est nocere terrse et
raunitissima, utab eis tueantur,omnes confugient, mari, dicens Nolite nocere terrse, neque mari, neque :

Et tunc dicent montibus et petris, id est sanctis su- arboribus, quoad usque signemus servos Dei nostri
pradictis, qiios sine timore stare secure videbunt, in frontibus eorum. I3ene quidem angelus iste, pro-
ut super eos cadant, idest uteos abscondaul (1479). spera et laelitiam annuntiaturus, ab ortu solis ve-
Sic enim cadere solemus, cum ad auxiliandum, nissedescribitur (1481) iste enim luce sua, erro-
:

super aliquemnos projicimus, neabaliooccidatur. ris tenebris fugalis,bonos separabit amalis. Habe-
Hic autem tantus lerror, unde fiet, nisi a facie se- bit autem signum Dei ;crucemvivi videlicet por-
dentis super thronum, et ab ira agni ? Quem simul tans, quaeet malis timorem, et bonis laetitiam prae-
cum ipso Patresibi cognoscent esse iratum.Unde stabit. Etclamavitquatuorangelis.praedictisscilicel
et subditur Quoniam venit dies magnus irse ipso-
:
317 adversariispoteslalibus, quibus suotempore
rum, quae utique finem non habebit. Et quis pote- terrae etmari nocere concessum fuerat et dixit ;

rit stare ? Nemo quidem, nisi cui ipse iratus noo Tenete ventos, ne laxetis impetum,vestrteque tem-
fuerit. pestatis incursus, nolite nocereterrae,neque mari,
nequearboribus, quoad usque signemusservos Dei
CAPUT VII. P
nostriinfrontibuseorum;ut et perse zizania et per
Post hsec vidi quatuor angelos stantes super qua- se frumentacolligantur.Hoc autem est illudTrinitatis
tuor angulos terrse, tenentes quatuor ventos terrse, ne
signum, quod in baptismo omues suscepimus,quo
starent venti super terram, neque siiper mare, neque
ideo iterum signandi (1482) esse dicuntur, quia
in ullam arborem. Hos angelos, illos esse puto, de sic inunius cujusque fronte hoc signum lucebit
quibus Dominus ait « Mittet Filius hominis ange-
:
ut nulli sit dubium quis erit salvandus, et inler
los suos cum tuba, et virtute raagna, et congregabit
Christi servos computandus (1483).
electos ejus a quatuor ventis {Matth. xxvni, 3i). » Et audivi nimerum signatorum, centum quadra-
Itemque « Exibunt angeli,
: et separabunt malos de ginta quatuor millia signati ex omni tribu filiorum
medio justorum, et miltent illos in caminumiguis ; Israel. Cum enim tribus sint duodecim et unaquae-
et istis quidem datum est nocere terrae, et mari,et queduodecim millia in se contineat, dubium noa
arboribus (1480) {Matth. Sed quid per
xiii, 49). « estquin centum quadraginta quatuormillia faciat.
quatuorventos,nisieorumpotestas,quaecummagna Sed quare unicuique tribui duodecim millia dare
virtute ventura est, intelligitur ? Ilos autem venfos
voluerit ? Nisi forte propter numeridignitatem, qui
teuere dicuntur, quia nisi permissi, nocere non satissacer indivina Scriptura
^ invenitur, scire noa
D

(1479) Singularis esthujusmodi Brunonis expo- (1481) Conveniuntplures interpretes.quos refert-

sitio ; cumomnes commentatoreslitteraliter intel- Cornelium, angelum huncesseipsum ChristumDo-:
tantum invasurum homines terro-
ligant talem ac minum qui ab Isaia cap. ix magni consili angelus
rem, etconfusiooemex sigois adventumChristi ju- dicitur, etaZachariacap. vi, Viroriens ;qui nascens
dicis praecedentibus, ut nullibi nisi in cavernis et pacem iu uuiverso orbe oriri fecit, qui ascemtit ab>
antris securitalem sibi esse censebunt ; quare ea ortu solis, hoc est raane surrexit, et confestim
studiose quaerent, et in ipsis celabuntur. apostolos ad muodi illumiuationem misit.
(1480) Praedictum est Sap. vi armaturum Deum (1482) Cod. Vat., iterum signati.
oinnem creaturam ad inimicorum ultionem, et (1483) « Qui symbolo crucis tide et moribuscon-
pugnaturum orbem terrarum contra insensatos ;
formati fueriut, certum salutis signum in fronle
verumtameoquando Deoplacebit ;ideoque hic di- gestabunt Christusenira crucifixus est. ut sequa^
;

cuntur quafuor angeli constituti, ut continerent mur vestigia ejus.et tessera nostrai electionis per-^
quatuorventos.ne etfrenalo impetuterramsubver- fecta erit illius imitatio. Sip:namur in baptisrao,
terent. Ante adimpliuda erant alia de quibus se- signamurin conflrmatioue, sed opera vivificum et
quentes Joannis visiones loquuntur. salutare signum illud reddent. » Gornelius.

I
 »

641 EXPOSITIO IN APOCAL. — LIB. II, CAP. VII. 642

possnra ef ego qiiidem plures his fore crediderim

; ; A {Psal. XIV, t.) Ex tribu Levi duodecim millia si-
neqiie puto de aiiqua iriba tot esse saivandos quot gnati. Levi additamentum dicitur, et eos designat
de tribu Juda, quee semper plus cfeteris Domino qui nunquam otiosi esse volunt ; sed semper labo-
adbaesit (1484). Sed quoniam de liliis Epclesiae post- ranles etin mehusproticientes, quotidie sibi aliquid
quamlocutusest.quorum niullitudinem dinumerare virtutis et bonitatis adaugent. Ex tribu Isachar
nemo poterat, ideo tiiios Synagogae in numero po- duodecim miltia signati. Isachar, asinus fortis, eos
suit, ut multo plures his tilios Ecclesiee esse scia- demonstrat de quibus ait : « Alter alterius onera
mus(148o).Quteenim tiuitisad infiniia comparatio? porlate, et sic adimplebitis legem Christi {Galat. vi,

Sequitiir: Ex tribu Juda duodecim millia signali. '2). >• Ex tribu Zabulon duodecim millia signati. Zabu-
Non enim ordine qiio nati sunt patriarchae, hoc in lon, qui in littore maris habitans, navigio, et pisca-

loco ponuulur non enim Judas, sed Ruben primo-

; tionioperam dabat, Ecclesiae ministros designat,
genitus fuit quia cubile patris maculavit,
; sed iste, qui Christi navem, Ecclesiam scilicet regunt, et
priraogenita perdidit, et ide, quia de ejus stirpe baptizandi ministerium habent. Ex tribu Joseph
caruem Christus assumpsit, regiam diguitalem duodecim millia signati. Joseph, accrescens, sive
suscepit. Judas enim confessor interpretatur, et de mundi salvator interpretatur, perquem aposloloset
confessoribus Dominiis ait « Qui me confessus:
° doctores inteliigimus, qui Christi militiam crescere
fueritcoram hominibus, confitebor et ego eum co- fecerunt, et verbura Dei ubique seminantes, mun-
ram Patre meo. qui in cnelis est {Matth. x, 32). » dum fame periclitantem salvaverunt. Ex tribu Ben-
Ex tribu Ruben duodecim millia signati Ruben vi- . jamin duodecim millia signati. Benjamin, 318 ^w*
dens (ilium interpretatur, per quem eos iutelligimus pus rapax, sive filius dexterx, eos signifciGat qui
qiii opera considerantes, in creaturis Creato-
patris semper avidi verbi Dei (1486), sacri eloquii do-
rem agnosciint. Ex Iribu Gad duodecim millia si- ctrina satiari non possunt ; et hi quidem sinistram
gnali. Gad, qui accinctus dicilur, signitical illos relinquentes, per dexteram viam, quae ducit ad vi-
qaibus Dominus ail: « Sint lumbi vestri praecincti, tam, gradiuntur qualis fuit Apostolus, qui ex
;

et lucernee ardentes in manibus vestris {Luc. xii, eadem tribu natus est (1487), Quod autem tribus
35). » Tales enim verbi Dei ense semper accincti, Dan non computalur, sed pro
inter caeteras tribus
vitioriim, vel haereticorum non timent exercitus. ea tribus Manasse, qui non Jacob, sed Joseph filius
Ex tribus Aser duodectm millia signati. Quid enim fuit, interponitur illud significare puto quod ex
;

per .^ser, qui beatus, sive pin^uis panis ejus inter- aposlolorum numero, Juda abjecto, pro eo Mathias
pretatur, inlelligimus, nisi eos qui divini eloquii est subrogatus. Sicut enim Judas Christum morti
pinguedine aliosreficientes, secum ad aeternae vitae C tradidit, ita Antichristus, qui de tribu Dan nasci-
beatitudinem eos perducuni^ Ex tribu Nephtatt duo- turus est, ejus servos multos interficiens, ipsius no-
decim millia signati. Nephtali latiludo interpretaturi men et fidem destruere conabitur.
per quem eos intelligimus, qui acharilate nunquam Post hxc vidi turbam magnam, quam dinumerare
recedunt; de charitale namque dicitur « Latum nemo poterat, ex omnibus gentibus, et tribubus, et
:

mandatum tuum nimis {Psal. xix, GO). » llemqiie populis, et linguis, stantes ante thronum, et in con-
:

« Plenitudo legis est dilectio {Rom. x:n, 10), » Ex spectu agni, amicti stolis albis, et palmx in manibus
tribu Manasse duodecim millia
signati. Et Manasses eorum : et clamabant voce magna, dicentes : Satus
quidem iuterpretatur Ex ejus tribu illi sunt,
oblioio. Deo nostro, et qui sedet super thronum, et agno. Haec
qui Christi calice inebriati omnium terrenorum magna turba, quae inhnitaest etnumerari non po-
obliviscuntur. Talis erat beatus Paulus, qui dice- test, Ecclesia est, quae non ex solis Judaeis, sed ex
bal « Nihii judicavi scire inler vos nisi Christum
: cunctis genlibus, et tribulus, et populis et iinguis

Jesum, et hunc crucihxum (/ Cor. u, 2). » Ex tribu in unamfidem undique collecta est. Hujus autem
Simeon duodecim millia signatt. Sed quid Simeon, filii ante Ihronum stare dicuntur quia omnes, ut :

qui habilaculum interpretalur, nisi eos signihcat Apostolus ait, « sive boni, sive mali, slabimus ante
qui hospitalitatem sectantes, simul Apostoio cum D tribunal Christi Slabant autem et
(/?o»i. xiv, 10). »

dicunt:«.Nonhabemushicmanentem civitatem,sed in conspectu agni, quia nequaquam de illis erant

futuram inquirimus {Hebr. xui, 14). » Et cum Psal- de quibus dicitur « ToUantur impii, ue videant
:

mista «Domine,quishabitavitin tabernaculo tuo ?

: gloriam Dei {Isa. xxvi, 10). » Sed quomodo sta-

(1484) De numero salvandorum Judaeorura in fine cumscribitur ; sed de Christianis dicit esse turbam
mundi variai suntscriptorum sententiae,quasrefert magnam quam dinuraerare nemo poterit.
Cornelius; pliues autem D. Pauli aucloritati ud- M486) Cod. Vat., « audiendi verbum Dei. »
hoerent, dicenlis omnem Israel salvandum ad Rom. (1487) Per hujusmodi nominum tribuum inter-
II, '26. pretatioues, quae communes sunt apiid commen-
(148b) Cum totus orbis, juxta Christi promissio- tatores, diversee ad salutem viae ostenduntur sci- •

nem, anteqiiam mundus finem habeat, futurus sit licet quod aliqui per excellenliam fidei,
alii^ per
uuus giex sub uno pastore, mullomajor erit nurai,'- charitatem, alii per couteraptum mundi, hi per
rusCbrislianorum salvandorum, quain Judaeorum, Evangelii propagatioaem vitam eeternam coose-
qui et ipsi in Christum credent ac proinde, ut bene ; quuntur, elc.
iiotat S. Bruno, eorum aumerus a S. Joaaae cir'
 643 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 644
bant ? Amicti stolis albis, induti videlicet carne A. nomine passi sunt. Et laoerunt stolas siias, et deal-
immortali et incorruptibili, et bonorum operum baverunt eas in sanguine agni. Est enim sloia ta-
veste candidati (1488). Et palmse in manibus eorum ; laris vestis, id est ad talos usque pertingens, per
quibus inimicorum suorum omnium eos victores quam, carnem intelligimus, quae Ctiristi sanguine
exstitisse signiticabatur. Et clamabant voce ma- redempto super nivem dealbata est ; ideoenim ei
gna, dicentes Salus Deo nostro, qui sedet super
:
319 Chrisii latere sanguis simul et aqua exivit,
thronum, et agno merito ei salutem optant, et de
: ut nos redimeret et lavaret. Sequitur : Et qui ita
salute gratias agunt, a quo se salvatos esse co- lavati et mundati sunt, ideo sunt ante thronum Dei,
gnoscunt (1489). ubiimmuuduset coinquinatus stare non poterit; et
Et omnes angeli stabant in circuitu throni, et se- serviunt ei die ac nocte, sine intermissione videli-
niorum, et quatuor animaltum, et ceciderunt in cet et jubilantes et laudantes Deum in coelesti
conspectu throni in facies suas, et adoraverunt Do- Jerusalem. Et qui sedet in throno, habitat super
minum, dicentes : Amen. Benedictio, et claritas, et illos, quoiiiam nulli alii potestati subjiciuntur; sed

sapientia, et gratiarum solus Deus est illorum princeps.

actio, honor, virtus, et forti-
tudo Deo nostro Amen. De
in sxcula Non esurient, neque sitient amplius, neque cadet
sxculoruni.
thronouamque,etsenioribus,etquatuoranimalibus B super illos sol, neque ullus asstus, quoniam agnus,
satis auperius dictum est. Postquam sanctorum qui in medio throni est, reget illos, et deducet eos ad
multitudoinnumerabiles laudes,et gratias Domino vilse fontes aquarum, et absterget Deus omnem la-

egit confestim eorum voci respondentes angelorum crymam ab oculis eorum, INon enim esurire et si-
exercitus circumstantes ceciderunt in facies suas, tire poterunt qui summi boni visione saturabuntur.

et adoraverunt, dicentes Amen, id est, sicut di-

: At vero neque cadet super illos sol, neque ullus
citis, ita fiat. Sit benedictio ab omni creatura. et aestus, quia nulla tribulationis adustio, nuUus tor-
claritas nobilitatis, et sapientia operationis, et gra- mentorumardorsupereosulteriusdescendet.Quare
liarum actio de beneficiis, et honor dignitatis, et hoc ? Quoniam agnus, qui in medio throni est, id
virtus regiminis, et forlitudo superandi inimicos est Filius, quid est in sinu et corde Patris, reget
Deo nostro in saecula sasculorum (1490). Amen. illos, et deducet eos ad vitae fontes aquarum, qui-
Et respondens unus de senioribus dixit mihi : Hi, bus refecti, neque famem, neque sitim, neque ca-
qui amicti sunt stolis albis, qui sunty et unde venerunt ? lorem vel aestiim patiimtur. Et absterget Deus
Et dixi illi: Domine, tu scis. Et dixitmihi : Hisunt, omnem lacrymam ab oculis eorum, quia nihil unde
qui venerunt de tribulatione magna, et laverunt stolas flere et dolere debeant adest. Qui enim seminant
suas, et dealbaverunt eas in sanguine agni ; ideo sunt in lacrymis, in gaudio metent vitam aeternam.
ante thronum Dei, et serviunt ei die ac nocte in tem- i

plo ejus, et qui sedet in throno, habitat super illos.

CAPUT Vlll.
Beatus namqueJoannes in persona Ecclesiaecogita-
bat, qui essent ilU candidati, quos ante thronum Et cum aperuisset sigillum septimum, factum est
stare videbat, ideoque interrogatur ab uno de silentium tnccelo, quasi media hora. Septimo sigilio

senioribus, quos esse, vel unde venisse opinetur ? aperto, factum est silenlium (1491) quia jam non ;

Qui non suae credens, sed illius sententiam audire erit necesse ut alter alteri loquatur : omnes enim
volens, non se, sed illum scire respondit. Hoc enim omnia scient : tunc enim facie ad faciem videbi-
omnes seniores preedicaverunt.hoc in sanclisScri- mus quem nunc per speculum videmus et in aenig-
pturis interrogatirespondent InterrogaPaulum, et : mate. Quod autem ait Quasi media hora; ad hoc
:

dicet tibi « Non sunt condignae passiones hujus

: valet: quia,quamvispostjudicium nuUa in Ecclesia
temporis ad futuram gloriam, quae revelabitur in fiat praedicatio, silentium imperfectum posuit. Quia
nobis {Rom. vni, 18). » Ait ergo ffi sunt, qui ve- : ilerum a capite incipiens, de eisdem esl locuturus.
nerunl de tribulatione magna, quam non solum a Ait ergo Et cum aperuisset sigillum septimum, in
:

persecutoribus, verum etiam in fame et siti, in y. quoomnia secretarevelavit, factumest silentium in

frigoreetnuditate,multisqueaIiis modis proChrsti coelo per se quidem continuum et aelernum, mihi
;

(1488) Vestis beatorum in coelo, postquam in rimus, vultus ejus lumine illustrati, tunc elevabimur
resurrectione carrem assumpserint, eritimmortali- adrepetendasei grates, ad maguiticandam bonita-
tas,incorruptibilitas,perfectaqueinomnibuspofen- lem, et ad ca^tera ejus attributa celebranda. quae
tiis glorificatio, ut nihil ad omnimodam felicita- modo nonuisiin aenigmate et in speculo cognosci-
tem eis desil. mus; sed tunc facie ad faciem eum videbimus et
(1489) t Magna, » inquit S. August. Serm. H laudabimus.
Desanciis, « vocedecautant, qui magua gratiarum (1491) Magnum in hoc silentio contineri myste-
actione recolunt, non sua se virtute, sed ipso auxi- rium ex pluribus interpretationibus, quas refert
liante, tribulationum impugnantium superasse cer* Coruelius, constat. Quis eorum veritatem altigerit,
tamina. » non est meum judicare uon improbabile est in eo
;

(1490) Usque dum

hocin mundo sumus infirmita- significari admirationem, et stuporem quo coelites
tis et humanae velamine circumamicti,
ignorantiee abrepti sunt, cum aperto seplimo sigillo cognove-
actus condignos laudis et honoris Dei elicere non ruut quae ante extremum judicium secutura erunt
valemus; cum vero ante conspectumejus apparue- in muudo,qu8equesubinde Joannes annuntiavit.

i
 ;

645 EXPOSITIO IN APOCAL. — LIB. III, CAP. VIII. 646

aulem, quia aneelis iterum loculurus erat, per me- qure superius dixerat, quamvis aliis verbis, iterum
diam horam interruplum est. Atque pene eadem loqui coepit, sicut in sequentibus audietis.

LIBERTERTIUS

320 ^^ ^d^ septem angelos stantes in conspectu A et voces, et fidgura, et terrremolus magnus. Dixerat
Dei, el dala' sunt iUis sevtem tub.r. De his euim eriim superius quod angelus, habens thuribulum
septem anfjelis, nihilad prfesens locuttirus est, do- aureum, stetit ante aUare nunc autem dicit quod :

nec ad illum locum perveniat, ubi ait Et seplem :

ipsum thuribulum accepit atque de igne altaris
angeli, qui habebatil septem tubas, paraverunt se ut iinplevit et thuribulum quidem, carnem Christi
:

tuba canerent. Interim videamus quid sequitur : altare vero, crucera signitioare diximus (1493) :

El alius angelus venil, et stetit ante allare, habens ergo angeius thiiribuliim, Christus videlicet
acc.epit
ihtiribulum aureum, et data sunt illi incensa muUa carnem suam, et implevit illud de igne altaris :

ut daret de orationibus sanctorum omnium super al- alapis scilicet et flageliis, clavis et spineae coronae,
tare aureum, quod est ante thronum, et ascendit cruci et aceto, omnibusque opprobriis eam subji-
fumus incenso)'um de oraiionibus sanctorurn, de manu ciens ; el tali quidem igne Salvator nosterpro nobis
angeli coram I/om^HO. Hicenim .\ngeliis Christus est, exustus est : accepit autem, ideo dicit ;
quia huma-
quideVirginecarnerasuscipiens,Patrisvolun!atem nitas ex toto in potestate divinitatis sese Iradide-
mundo annuntiavit (1492). Stetit autem ante al- raf. Unde ipse dicebat : Non mea, Pater, sed tua
«

tare, quia non timuit crucem ascendere, in qua voluntas tiat (Luc. xxu, 42). » Quod autem ait Et :

ipsesacerdos elsacrificium se ipsum pro nobisDeo R ; misit in terram dupliciter intelligi potest, sive quia
Patri hosliam plaoabilem imraolavit habens thuri- caro ejus,postquam ignetribulationiset opprobriis
;

bukim aureum, pretiosum videhcet corpus, quod pleua et satiata fuit, in terram, id est in sepul-
de Virgine .Matre suscepit, in quo et ipsa divinitas, crum eam Dominus diebus jacere
misit, et tribus

etvirtutum omniuin abundantia redolebat. Rt data permisit sive etiam misit in terram, quia ui)ique
;

sunt ei incensa multa, quia sanctorum aromata et terrarum per discipulos suos ejus passio praedica-
orationes parum antequam inhoc
odoris habebant, tur. Misit autem,quando dixit : « Ite in universum
tburibuhim imponerentur ipse est enim mediator
: mundum, prsedicate Evangelium omni creaturee
Dei et hominum, qui nostras orationes Deo Pafri [Marc. ivi, 16). » Et facta sunt tonitrua : doctori-
repraesentat unde et subditur Ut daret de oratio-
; : bus ubique aitisone Deum laudantibus. Et voces,
nibus sanctorum omnium super altare aureum, quod populi scilicet sua peccata confitentis. Et fulgura,
ett ante thronum. Ecce aiiud altare, quod aureum virtutum utique et miraculorum signis coruscanti-
esse dicitur, per quod providam et sapientissimam bus. Etterraemotus magnus: aliis ad fidem veuien-
Dei memoriam intelligimus. Et sic videtur esse di- tibus, 321 atque aliis contra fidem saevientit)us.
ctum, quasi praedictus angelus cum aureo thuribulo Et septem angeli, qui habebant septem tubas, para-
dealtari crucis, super altare aureum sanctorumpo- n verunt se, ut tuba canerent. His autem expeditis, in
nat orationes. Et Dei quidem memoria altare dici- quibus Chrisli nativitas, et passio breviter contine-
tur,quia nullum sacrificium valet, cujus odor eam tur, ad ea revertitur, quae superius narranda susce-
nontangit. Et ascendit fumus incensoruro, faclus perat. Septem enim angeh, septem doctores sunt,
subaudilur, de orationibus sancforum, de manu septem vero tubae septem praedicationes. iNam quia,
angeli, qui eas ofterebat coram Domino : gratia ut supra diximus, tempora non sunt nisi septem ;

oamque ministri chara facta est oblatio. ideo angeli et tubae, quaravis pene innumerabiles
Et accepit angelus thuribulum, et implevit illud de sint, non tamen dicuntur nisi septem. Sic autem et
igne aUaris, ei misit in terram, ei facta sunt tonitrua, Ecclesias, qiiamvis plures sint, non tamen scripsit

(1492) Haec mysticejuxta morem suum explicavit conspectu divinoe majestatis tuae. Ita D. Th. ui, p.,
Bruno verum non desunt qui vere et proprie si-
; q. S.^l, art. 4 ad 9.

gnilicari angelumvehut, utsunt septemahiquituba (1493) Suscepta a Brunone mystica loci hujus
canere, etphialas effundere a Joanne memorantur. inlerpretalioue, eam usque ad finem stiidiose pro-
Putanl enim, ul Aretas, Ribera et alii, peculiarem sequitiir,omnia ad Christum, et ad Ecclesiam refe-
esseangelum, quicelebrantisacerdoli assislat,eum rens, in quo non minus ingenium, quam pietas spe*
adjiivet et dirigat, ejus preces et hostias Deo offe- j) ctanda est. Heliqui sane exposilores de plagis, seu
ral, sive is augelus sit cu^tos celebrantis, sive cu- de calamitatibus, et in imperium Romanum pro
ab hanc custodiam et oblatio-
stos altaiis et templi, varietale temporum efruudeudis amphssitue disse-
nem sacrificiorum peculiariter a Deo deputatus. ruut. Et revera si liisce valiciniis facla jam peracta
Hujusmodi eiposilio plane cohaeret cum oratioue couferantur, vera fuisse confitebimur ; adeoque ea
quam in canone missce recitamus Supplices, le : etiain indubiahabendasunt, quteobvenientmundo
rogamus, omuipotens Deus, juhe haec proferri per ad finem versuro.
maaus sancti angeh tui, in sublime altare tuumia
 : :

647 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 648

nisi septem septem quidem Ecclesiis septem A corde suo dicebat « la coelum ascendam, supra
;
:

angeli septemque tubae sufticiunt. cffili sidera exaltabo solium meum {Isa. xiv, 13). »

Et primus angelus tuba cecinil, et facta est grando, Et talis quidem mons illeest, de quo Dominus ait
et ignis mistus in sanguine, et missus est in terram, « Habete fidem Dei amen dico vobis, quicunque ;

et terlia pars terras combusta est, et tertia pars arbo- dixerithuicmonti :Tollereet mitterein inare.et non
rum combusta est, et omne fenum viride combustum haisilaverit in corde suo, sed crediderit quia quod-
est. Primo namque aiigelo tuba canenle, id est pri- cunque dixeril, fiat, fiet ei {Marc. xi, 23). » Hic au-
mis doctoribus praedicare inchoantibus, facta est tem mons igne invidiae, odii, pravique desiderii
grando, etigni^. inistusinsanguine ; id estira, et in- semperardet, quiin mare et intermundi hujus pro-
diguatio, uonsine multorum pernicieetcalamitate cellas missus, discordias et lites concitare non ces-

nam qui apostolis credere noluerunt, ideo ira, et sat. Unde tertia pars maris sanguis facla est, id est

indignatio, et furor descendit super eos. Unde Apo- omnis illa doctrina, et scientia, quae a duobus Te-
stolus ait sumus odor vitce ad vitam aliis
: « Aliis ;
stamentisdiscordat, sive philosophorum, sivehaere-
odor mortis ad mortem (// Cor. n, 16). » Et Domi- ticorum sit, nibil aliud est, nisi sanguis et pecca-

nus in Evangelio « Si non venissem, et locutus eis

:
unde et su- tum ;
qui ergo ea utuntur, moriuntur ;

fuissem,peccatumnonhaberent; nuncautemexcu- B bditur Et mortua est tertia pars creaturas, quae :

sationem non habent de peccatis suis {Joan. xv, habebat animas in mari. Animata enim creatura,

92). » Sed quia non dicit a quo grando, et ignis iste quae in mari mortua est, id est, quae araara et er-
factus sit, et de Deo, et de diabolo intelligi potest, ronea sapientia inebriata a veritate discedit, illi
quia permissus operatur, secundum
nihil ille, nisi suntde quibus Apostolus ait : « Quia, cum cognovis-
illud « Misit eos in iram indignationis suae, indi-
:
sentDeum, non sicut Deum glorificaverunt, aul gra-
gnationera, etiram, ettribulationem, immissiones tias egerunt, sed evanuerunt in cogitationibus suis,
per angelos malos {Psal. lxxvii, 49j. » Tali enim et obscuratum est insipiens cor eorum dicentes :

grandine, talique igne, terram, et peccatores iste enim esse sapientes, stulti facti sunt {Rom. i, 21). »
nequam conterit, et exurit. Unde et subditur Et : Cur autem tertia pars moriaiur, supra diclum est.
missusest in terram. Sed quid egit ? Sequitur. Ter- Sequitur. Et tertia pars navium inleriit. Sunt enim
tia pars terrx combusta est et tertia pars arborum naves bonaeet malae. Bona navis beati Petri, in qua
combusta est. Sed quis est, quod sola tertia pars cum apostolisChristusresidebat, et septem quidem
comburitur et dissipatur, cum utique mullo plures praedictee Ecclesiae septem naves sunt (1493) in :

sint ilh qui salvantur (1494) : « Multi enim sunt quibusvero Judaei, haeretici, et philosopbi navigant,
vocati, pauci vero electi ? » {Matth. xxii, 14.) Duae ipsa est tertia pars naviura, quae interibit.
ergo partes quae salvantur, praelaii et subditi intel- 322 -E^ tertius angelus tuba cecinit, et cecidit de

liguntur; de quibus Dominus ait « Si duoex vobis :

coelo stellamagna, ardens tanquam facula, et cecidit
consenserint de omni verbo quod pelieritis, fiet in tertiam partem fluminum, et in fontes aquarum, et

vobis {Matth. xviii, 19). » Tertia vero pars, qufe nomen slellx dicitur absinthiim, et facla esl tertia
neque inter praelatos Ecclesiae, neque inler subditos pars aquarum in absinthium, el mulltitudo hominum
enumeratur, heeretici sunt omnesque infideles, qui mortui sunt de aquis, quge amarse factge sunt. — Tertius
proculdubio igni tradentur inexstinguibili. Et haec enim angelus tuba ceciuit, quando tertia praedicatio
quidem tertia pars secundum numeri quantitatem coepil, in qua stella magna ardens tanquam facula

illisduabusmajorerit. Exuritur ergoterra; corpora de coelo cadens, in terUam partem fluminum, et in

videlicet infidehum exuruntur, et arbores quae fru- fontes aquarum cecidisse narratur. Quando aliquis
ctum non ferunt « Omnis arbor, quae non facit
: haereticorum ab Ecclesiae fidedivisus, qui magno sa-
fructum bonum excidetur, et in ignem mittetur pientiaeluminesplenderevidebatur, omnesillossuee
{Matlh.m, 10). » Et omne fenumviride combustum amaritudinis felle infecit, qui puram etsinceram fi-
est,populus videlicet luxuriae el voluptati deditus, dem tenere neglexerunt. Toties enimde coelo stella

qui solummodo mundi florem, viriditalem et pul- cadit, quoties aliquis fidelis per haeresim ab Eccle-
Vere enim fenum est
D sia separatur sed quanto astutioretsapientior est,
chritudinem concupiscit : « ;

populus {Isa. vn, 8). » tanto majorem flammamferre videtur, et quamvis

Et secundus angelus tuba cecinit, et tanquam mons totus de coelo cadat, tamen non utique cadit, ubi
magnus igne ardens missus est in mare, ei facta est enim erat, ibi cadit. Cadit autem intertiam partem
tertia parsmaris sanguis, et mortua est tertia pars fluminum.Duoautemflumina.duosuutTestamenta:
creaturx, qux habebat animas in mari, et tertia pars fontesautem toTsunt qupt et doctores. In his autem
navium inieru/.— Secundus namque angelus tuba ce- nemo cadit, quia nulla haeresis in eis est. Tertium
cinit quiapostprimamsecundapraedicatio coepit,
;
ergo flumen, in quo haeretici cadunt, ipsum est
et tanquam monsmagnus igneardensmissus estin quod ipsi faciunt : faciunt enira, quoniam eorum
mare. Mons enim magnus ille est, quiqaondam in haeretica doctrina in praedictisfluminibusnoninve-

(1494) Cod. Vat., « qui pereunt, quam ilU qui lum prcedicabat. Bona navis, in quacum aposlohs
salvantur. » Christus aedebat. Et septem quidem, » etc.
(1495) Cod. Vat., «inquaChristusresidenspopu-

li
649 EXPOSITIO IN AFOCAL. — LIB. III, CAP. IX. 650

nitur. Et merito stella absinlhium vocatur, quia ad A runt. Sed quamdam tertiam novamque doctrinam
illius herbae similitudinem, quae hoc nomine cense- imitantes, et subjectos, et firaelatos pariler respue-
omnique amaritudine plena esl cujus
tur, feile, ; runt. Has autein duas partes habet Ecclesia, si
saporem ille fugit qui cum Propheta Domino dicit: quatertiaest, ipsius nou est. Sequitur £f tertia :

c Quam dulcia faucibus meis eloquia lua, super mel, joa^-ss/c^^ar/im.Multienimabh.-Breticisdeceptisunt,

et favum ori meo (Psal. cw\u, 103). >> Et facta est qui propterdoctrinametscientiamquamhabebant,
tertia pars aquarum ia absinlhium ; illa videUcet tanquam stell.Te in Ecclesia splendere videbantur.
quie de hsereticorum corde manat, et qujB a praedi- Quia ergo coelo et Ecclesite fidei tirmiter non ad-
clis fluminibus non derivatur. Sed quid sequitur? haeserimt ideo ad haereticis percussi sunt. Sed
;

Et multihominum mortui suntdeaquis,quiaamarae qualiter percussi ? Ita ut obscuraretur tertia pars

fa«'taBsunt amara est ergo ht^preticorum doctriua,
;
eoriim, et diei non iucerfit pars tertia, et noctis simi-
mortifera et venenata Veueuum aspidum sub
: « liter. Quae sit autem tertia pars quae obscuratur,
labiis eorum (Psal. xiu, 3). » Fuge ergo has aquas, satis dictum est. Sed quomodo diei et nocti, perfe-
Christiane, noli eas bibere nota sunt flumina, noti
: ctis etimperfecfis,sapientibuset insipientibuspars
sunt fontes aquarum sahentium in vitam aeternam, illa lucere potest, quae et regem sequitur tenebra-
de quibus, si biberis, non sities ultra. B rum, et per erroris iter incedens in fumum 323
Et quartus augelus luba cecinit, et percussa est desiuit et caliginem ? Nam et ipsius solis tertiam
tertiapars solis,et tertiapars lunge,et lerliaparsslel- partem, de qua jam diximus, in tantum haeretici
larum ; ita utobscuraretur tertia pars eorum,et diei offuscaverunt (t499), utipsi quoquesapientes dubi-
tion lucereltertiapars, et noctis simililer. Pra^dicat tarent quid eligere debuissent (1500).
angelus, eicitatur haereticus ; nequeenim fortasse Et vidi, et audivivocem unius aquilae volantis per
iste loquerelur, nisi priusille aliquid dixisset,quod medium cselum.dicenits voce magna : Vx ! vx I vae
hujus conlrarium esse videretur. Nolandum
tidei habitnntibus in terra I Nam quiaaquilaaltius vola,
autem quoniam in secundo libro tyrannorum per- et oculis irreverberatis, pree caeteris animalibus so-
secutio describitur ita et in hoc tertio haerelicorum
; lemacutius intuetur, eos in Ecclesia designat, qui et
plenissime continetur (1496) quse quidem persecu- ;
sapientiores sunt, et Dei notitiam majorem habere
tio tanto gravior illa fuit, quauto meliores sunt ani- meruerutnt. Vidit ergo beatus Joannes et audivit
mae quam corpora, quas isti persequebantur. Hfec hanc aquilam, doctorem sciiicet aliquem per me-
autem haeresis de qua nunc loquitur, proprie Aria- dium Ecclesiarum sollicile discurrentem, et quan-
norum Sabellianorum esse videtur, qui de ipsa
et tiim populo imminebat, quantumque scandalura in
divioitate prave disputantes, ahi unitatem, aiii Tri- Ecclesia eraergebat, magna voce dicentem. Hoc
p
nitatem negabant (1497). Unde el hic dicitur, quia euimet ipseDomiuusiu Evangelioait « Vae mundo :

percussaest tertia pars solis. Quidenim per solem, a scandalis (Malt/i. xvin, 7). » Sic autem et doctor
nisi Dominum ipsum, a quo omnia illuminantur in- iste videns tantam haeresim, tantaque belia cou-

leihgere debemus ? Solis ergo tertiam partem Arius tra sanclos exsugere, ut sibi quisque caveat, magna
percutiebat, quando Filium a Patre dividens, ipso voceadmonet,dicens Vaefvxlvx! habitantibus in :

minorem esse dicebat. Sed nunquid simihter Sa- terra ! De caeteris vocibus (1501) triumangelorum,
bellius tertiam solis partem non feriebat, quando qui erant tuba canituri, subauditur amodo tractare
totius Trinilatis unam dicebat esse personam ? Hfec incipiens : estautera titulus eorum quae sequuntur.
autem haeresis in tantura crevit, ut pene totum ad CAPUT IX.
se mundum traheret (1498). Unde et subditur Et : Et quintus angelus tuba cecinit, et vidi stellam de
percussa est terlia pars lunse. Quod autem luna Ec- coelo cecidisse in terram, et data est illi clavis putei
clesiam significat,nemo ignorat qui sacras Scriptu- abyssi, et aperuit puteum fumus
abyssi, et ascendii
Percussa esl ergo tertia pars lunae,
ras intelligit. putei, sicut fumus fornacis magnae, etobscuratus est
quia omnes ilH hac hoeresi perierunt, qiii neque do- sol, et aer de fumo putei. Quinto enim angelo tuba
aloribus credere, neque inter auditores esse volue- canente stella de coelo in lerram cecidit, quia.

(1496) Brunonem hac in interpretatione secuti sed quod existimarunt catholicam, qaam subdoli
luut alii expositores, ut videre est apud Cornelium, Ariani tuebanturin sensu pravo, quem necessario
Galmetum, Viegam, non ferebant verha ipsius formulai, quae poterat
(1497) Cod. Vat., denegant.
etc.
'
^ catholica censeri.
(1498) Hic forte aliquid de^st, quod haec conjun-
(1499) Cod. Vat., obscurarentur.
?at cum periocha, in qua S. FJruno loquitur de hae-
"esi Ariana. Sabelliana enim, cum qua videtur con- (loOO) Qui versati sunt in ecclesiastica liisloria,
3exussequenssermo,nonadeoarapIoshabuitfines, siex multis haereses lanlum Arianam et Pelagia-
3ec adeoChristiano nomiui fiiit luctuosa.ut Ariana. nam raente observabuot, qaam longa quainque
Illaeunn,testeEpiphanio,diintaxatinMesopofamia acerba intulerint mala in Eccle.siam videbunt, ut
it circa Romatu ol)iinuit. Ariaua vero, sicuti no- nou siraplices rnodo, sed clariores in doctrina et ia
issimum est, adeo fraiuliilenta fuit ul fere omnis dignitatibus deceptos Iiigere debiierit. Uevera tunc
-lirisiianiis orbis visus sil Ariamis, non qiiod epi- tertia pars stellarum obscurata apparuit.
icopiin concilio sbscripserinl formulae^quam Aria- (1501) Cod. Valic, tuba.
lainintelligerent, ?euacalholicadoctnnaahenam,
Patkol. CLXV. 21
 :

651 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 652

quinta prsedicatione incipiente,diabolus eam ferre A qui nihil timens, statim ad primam interrogatio-
non valens, Ecclesiam fugiens, inter iniquoset pec- nera se Christianumesseconfitetur qui pr^etimore :

catores habitationem sibi paravit ; ut, quia verba aliquo Chrisli nomen occuitat, hic signum Dei ia
vitee coercere non valuit, saltem conlra sanctos ini- fronte non habet. Tales ergo id estfalsi Christiani,
;

quorum turbas concitaret (1502). Et dala est illi sive eliam qui signum Deinunquam receperunt,ut
clavisputeiabyssi. Abyssus infernum, puteus ejus Judcfi et pagani, facile ab haereticis decipi possunt.
Antichristum significat, clavis putei pote^tas dia- Fenum autem terrae, etomne viride, omnisquear-
Undeet subditur Et ape?'uitputeum abyssi.
boli est. : bor fructifera, et in paradiso Dei, quee est Ecclesia
Nam (1503) ante hoc tempus puteus abyssi, id est plantata, eorum fraudulenta versutia non laedetur
os Antichristi clausum erat ;
qualis aquain abysso quia sancto Spiritu eam vivificante, tam fortis vi-
contineretur, nesciebatur. Diabolus ergo clavi po- est, quod nullo veneno occidi poterit.
ridisque
tentise suaehujus nequissimi os ad loquendum ape- Et dictum est ne occiderent vos, sed ut cruciarent
ruit, et quidquid sceleris et blasphemiarum infer- mensibusquinque,et crucialus eorum sicut cruciatus ,

nus habebat, hujus nefario ore miseris suis audito- scorpiiyCumpercutit hominem.Et in diebus illis qux-
ribus propinavit. Sequitur Et ascendit fumus putei rent homines mortem,etnon invenienteam,et cupient
sicut ignis fornacis magnsp,. Ideo enim Antichristus g mori, et fugiet mors ab illis. Tanta est enim iniqui-
dicitur, quia Christo contraria operatur. Ergo quia tas malignorum spirituum,qui in eis locustis sedent i

Christus est lux vera qua totus mundus illumina- et habitant, ut, sidivina providentiaeis frenalaxa-
tur,meritos deoreAntichristifumus etcaligoascen- ret, uno momento omnes homines interimerent.
dit, qua ipse sol et aer obscuratur ; unde et subdi- Sed quia non possunt, cruciant, ut possunt. Hoc
lur :Etobscuralusestsoletaerdefumoputei. Tanta aulem mensibusquinque quinque namque mensi-
:

enim erit hujus obscura et fraudulenta heeresis, bushaec diaboli membra cruciandipotestatem ha-
tantaque nubes deceptionis ut ipsius solis justitias bere perhibentur, qui numerus, quoniam imper-
Christi Dei nostri nomen pene deleat, obscuret et feclusest(siquidemneque annum,nequedimidium
ad nihilum redigat. Aer quoque non lucebit, quia complet), brevi tempore Antichristum regnare si-
erroris caligo ubique terrarum densabitur, quae gnificat tribus enim annis, et dimidio suae iniqui-
;

Deum inter et hominem posila ab eorum oculis ip- tatis potestatem exercebit Nisi enim Dominusi
: «(

sius claritatis lumen abscondet. abbreviasset dies iIlos,non fieret salva omnis caro
Etdefumoutpeiexieruntlocustxinterram,etdata (Matth. xni, 20). » Possumus autem et sic intelli-
est illispotestas, sicut habent potestatem scorpiones gere,ut,quamvis toto illo tempore homines decipere
terrge;et praeceptum est illisnelcederentfenumterrse, non posset, quinque tamen illis ultimis mensibus,
neque omne viride, neque omnemarborem, nisi tan- ^ signis et prodigiis,omniquedecipiendi arti operam
tum homines, qui non habent signum in frontibus dabit, ut quasi Deus adoretur, colatur et venere-
suis. Locustae namque, quae de fumo pulei in terram tur, ita ut in templo Dei sedeat, ostendens se
exierunt, multitudo haereticorum est (1504), qui ab tanquam sit Deus.Namet Salomon ait « Anterui- :

iniqui hujus hominis errore exorti, tolam deva- nam exaltatur cor [Prov. ivi, I8). » Et merito
stantes terram replebunt. Et bene locustis haeretici quinquemensibuscruciantur, qui Creatorem suum
computantur(loOo)quia, solutiet sinejugo, terram quinquecorporis sensibusofienderenontimuerunt.[
et Ecclesiam Dei ubique voraci aviditate depopulari Sed quomodo cruciantur ? Sequitur Et cru- :

non cessant.Quae sicut scorpiones potestatem ha- ciatus eorum, ut cruciatus scorpii, cum percu-^
bere perhibentur, qui longis ulnis suae deceptionis tit hominem. Unde datur intelligi quod non taa?

eos quos possunt compleclentes et ad se trahentes, tum aperta quantum occulta persua-
persecutione,
novisime cauda feriunt, et post multa pocula sin- sione homines vulnerabit. Quod autem ait Et in^ :

ceraefidei, suaehaereseos venena infundunt.Si enim diebusillisquaerent homines mortem,el noninventent;.

a principio suam haeresim propalarent, nemo eis dupliciter intelligi potest.Et mali quidem, quia ul-.
credere vellet ideo ergo veritatis
;
324
^^rba prae- limumtremendijudiciidiera,jam manifestis signis,i
ponunt (liiOe), ut falsitas subsequens suscipiatru. D appropinquarevidebunt,magis mori vellent quam
Praecipitur autem illis, ut nihil aliud laedant, nisi eadem terribilia pati vellent enim impii mori sed :

homines,qui signum Dei in suis frontibus non ha- non possunt vivent igitur,ut nunquam mortispe-
;

bebaut (1507). Signumnamque Deiin frontehabet, riculo careant. Quod side bonis intelligatur,tantaj

(1502) Prosequitur S. Joannes statum Ecclesiee obscuritate remaneant.

vaticinans, cujuspriorum seculorum victoriis invi- (1503) Cod., namque ante id temporis.
dit diabolus, triumphaverat enim de Judteis, de ido- (1504) Haec eadem inlerpretalio est Lyrani, Au-
lolatris et de priraishaereticis ; novoshujusgeneris reoli, S. Antoniui, et card. Bellarmmi, etc, quosj
hostes, hairesiarchas dico in Luthero, Calviuo et citat Cornelius. Quot hnereticorura monslra, veluti|
eorum sectaloribus exitavit. Apertus quodammodo infestus locustarum exercitus ex Lutheranismo etl
fuit puteus abyssi, cura tot publicarunt errores et Calviuisuio prodierint scriptores nostri lestaatuT.
blasphemias sub specie reformationis Ecclesiae, ut (1505) Cod. Vat., comparantur.
evangelica veritas mullis in regnis et provinciis (1506) God. Vat., proponunt.
obscurata fuerit, et modo etiam in eadem lugenda (1507) Id. cod., non habent.
 ;

EXPOSITION IN APOCAL. - LIB. III, CAP. IX. 654

t tribulatio et angustia, tanlusque timor, ne ab A sonat, veluti currus multorum equorum, cum in

quis decipiantur, ut mori cupiaut et esse cum bello gradiuntur ; unde cum strepitu, superbiaet
risto : « Eritenim tunc persecutio talis, qiialis garrulitate eorum prtedicatio magis agi videtur,
n fuit ab initio saeculi, ita utin errorem inducan- quam cum ratione et veritate.
si tieri potest, etiam eiecli {Maftfi. xxiv, 21). »
r,
Et habebanl caudas similcsscorpionum^et aculei
hocestquod boni limebunt unde magis mori :
erant in caudis earum,et potestas eorumnocereho-
am vivere desiderabunt. Sed fugiet jtiorsab eis
minibiis tnensibus quinque. Per caudam enim, quse
ad eum diem perveniant, in quo diviua dispen- posterior animalis pars est, ultima actio hcerelicae
li)ne de hoc mundomigrare antesoecula praede- pravitatis intelligitur, quae caudisscorpionum siiui-
uati sunt. Sequitur :
lis dicitur;quia sicut scorpius cauda percutif, sic
El similitudines locusta7'umsimiles equisparalis ethaereticus,cum multa bona prius preedicet etoslen-
prselium.El supercapHaearum tanquamcoronae finetamen occultumvirus infundit.quoani-
dat, in
niles auro, et facies earum sicut facies hominum mas hominum pertrahit ad interitum. Unde et sub-
)08). Uiximusenim per locustas, hasreticossigni- ditur Et aculeierant incaudis earum.^ameiApo- :

ari.quibene equis paralisin prajlium assimilau- stolus ail « Aculeus peccati mors (/ Cor. xv,o9).» :

,quiaarrogantifEfastusemperbellaconcupiscunt; b Portant ergo hseretici mortem in caudis, quia finis

quibus Psaimista « Dissipa gentes quae bella
:
consilii ipsorummortis vulnere non carebit. Sequi-
lunl (Psa/. Lxvu, 31). » Portant autem tanquam tur Et jootestas carumnocere hominibusmensibus:

ronas similes aurosuper capita, quiagarrulitale quinque. Cur autem quinque mensibus nacere di-
sophismatibus contra sanclos disputantes, cum cantur, superius exposuimus.
ritati acquiescere nolunt, ne victi videantur, vi-
a miseris hominibus Et habebant super se regem angelum abyssi, cui
)res et sapientes stultis et
nomen Hebraice Abaddon, Groece autem unoWuMv,
secreduntur: coronanamque victoriam, aurum
et Laline habensnomene^\.evija[na.n?,.V3e unumabiit,
rosapientiam designat.Habent ergocoronas,tan-
et ecce veniunt duo vaepost hasc. Quis et enim hic
lam auro similes, qui non veraciler, nec sapien-
angelus abyssi, nisi Antichristus, qui est puteus
•vicunt, sed quasi victores esse videutur. Facies
abyssi supra vocalur ? Ccelestis ego nuntius, Chri-
ro hommum reprffisentant, quia de Scripturisdi*
teslimonia profeientes, rationabiliterseloqui
stus, tartareus Antichristus ; ille ad coelos, iste ad
lis
tartara suos invitat.Ft sicut Christus est rex om-
Ue promittunt. Sed quia in his facile superantur,
.asi scorpius cauda ferientes, addialecticusquae-
nium lidelium, ita et Antichristus rex est omnium
haereticorum et iutidelium. Cujus nomen beatus
ones sese convertunt. Cum autem fera siut cru-
^ Joannes tribus principalibus linguis exprimere vo-
liores, hominum tamen simplicitatem sehabere
luit (lo09)ut omnes eum cognoscerent,omnesque
Dulant.
Et habebant capillos sicut capillos mulierum et
eum vitarent.Quis enim exterminantemnon fugiat?
Exterminat enim et priusquidem extra terminosfi-
ntes eorum sicut leonum erant. Quid enim per
dei et Ecclesiae,deiade vero extra terminos supernae
pillos muIierum,quoshaereticihabent,nisieorum

am moUem, muliebrem et in omnem inxuriam Jerusalem, omnes sibi obedientes exterminat et

Hoc enim Apostolus intel-
.solutam intelligimus.
eliminat. Quod autemvsejam abiisse dicitur, pri-

ensprcecipit mulierem 325 velare caputsuum.

mam ejus discipulorumque ejus, quos et locustas
appellavit,praedicationemintelIigimus ; tribusenim
ibent autem et dentes,sicul leones,quia et omni-
annisregnabit, tribuspraedicatiouibus praedicabit,
Is detrahunt,et leviter provocatifacileirascuntur,
atque tribus vee homines affliget.
rad se viudicandum, quasi Ieones,quod m animo
f:unt, slatim in dentibus et verbis ostenduut. El sextus angelus tuba cecinit, et audivi unum ex
[5( kabebant loricas, sicut loricas ferreas, et vox cornibus altaris aurei,quod esl anle oculos Dei,dicens
i:rumearum,sicutvoxcurruumequorummuUorum sextoangelo,quihabebattubain:Solvequatuorange-
^idienlium in 6e//Mm. Ferreasautemloricashaere p, los,qui ligati suntinflujninemagnoEuphrate.Qnm-
f. habent, quia dialecticis argumentis et syllogis- lusnamqueetsextusangelus,de quibusjamdiximus
hrum concalenationesic usa dogmata tuentur, ut et dicturi sumus, doctores Ecclesiae erunt, quorum
i isquoquesententiis veritatisnonfaciledissolvan- temporeveniensAntichristus,eorumpraedicationibus
1.Ilabent autem et alas, quibus velocitercircum, suisfalsissermonibusobviabit.Hocautemallareomni
<aque volantes, suash.eresesomnibusmanifestant; pulchritudineet sapientia decoratura,in quo Christi
l'quas nihil meliusquam eorum discipulorintel- passio, omneque ejus sacrificium qualiter fuerit.
lere possumus ;
quarum videlicet alarum voxita qualilerquefieridebeat,pIenissimecontinetur,Novum

Quamvissupramemorati haeretici, ex quo

l^iOS) mamquesubversionemjustorum probequecreden-
doctrinas suasell'uderunt,multis rnalis Eccle-
> tium mmitabuutur.
m,affecerinl attatuen persfepe victi ac profli-
:
; (Ib09; Versio Latiua vocis Graicae, ut notat Cor-
|:i a validissimis fidei propugualoi-ihus coucide- nelins, addita est al> iulerprete. S. euim Joanues
1 it. Verum eitremis temporibus, et Antichristo- GriBce Apocalypsim scripsit.
minante, fortiores audacioresque fient, extre-
<
65S S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 63(

Testamentumessecredimus.cujusquatuorcornua, A miHia referuntur hoc significare puto, ut quia nci

quafuorevangelistasesseputamus.QuodbeneanteDei vem sunt angelorum ordines, ad decimum quic<
oculosesse dicitur,quia cujusspiritucompositumest, cidit dena milliareferamus(iol4).Per millies ergc
ab ejus oculis. et memoria non recedit. Est etiam qui numerus multiplexest, eos infinitasetinnum«
ante oculos Dei, quoniam sancti, qui Dei oculi vo- rabiles intelligamus; at veroper vigesies, in quibu
cantur, omni tempore illicosanctificantur(tblO),et bisdecem continentur, decimum mali^norum spj
in eo se exercent. Loquitur ergo unum ex quatuor rituumordinemexmalishominibusduplicatumess
cornibus altaris.id estaliquis evangelistarum (quod demonstrat. Nihilergo aliudestvigesiesmilliesdea
enim unus dicit, omnes dicunt), et admonet sex- millia, nisi quod innumerabilis malignorum spir
tum angelum, qui habebal tubam, utsolvat qua- tuumordoetiamexpravishominibussit duplicatu!
tuor angelos in flumine magno Eupharte ligatos, El ita vidi equos in visiune,et qui sedebant supe
(1511) Quid enim aliud faciuntdoctores, nisi quod eosjiabebant loricasigneas,et hyacinthinas,et su
altaris coi-nua, id est quatuor Evangelia docent et phureas,et capita equorum, erani tanquam capit
prsedicant?PraecipitergoEvangeliumhuicsextoan- leonum,et de ore eorum procedit ignis,et fumus,i
gelo, id est cuilibet doctorum, ut quatuor angelos, sulphur. Quid enim per equos, nisi haereticosi
qui inpraedictoflumineligati erant, ipse solvat, id B Quid per eorumsessores, nisi malignos spiritus it
est solutosesse ostendat.Hoc namque flumen, quo telligimus ? Non estergo mirum si se per abrupt
nuUum aliud majus est, mundum esse significat vitiorum tales equi praecipitant, quos tam feri i

(aquae enim multae populi multi), et quia quatuor insani equites calcaribus stimulant indeficientibui
sunt mundi partes, quatuor quoque angeli esse re- Habent igitur maligni sriritus loricas, quibus ^
feruntur,quinuncquidem,quoniam secundum de- suosque milites tueantur. Quee bene igneae.hyacir
siderium suum facere nequeunt,ligati essedicuntur: thinae et sulphureae perhibentur, ut, quod ipsi a
at vero tunc soluti erant, quia cunctis suis viribus tulamen suscipiunt, hoc eis in detrimentum(15ll
mundum 326 vexabunt. Si autem vis scire ubi vertatur. His tamen armis in bella ruunt, his mis^
unum ex cornibus allaris ista prsecipiat, lege Mat- ros homines serrant et vincunt Aliis enim
thseum, ait enim « Cum videritis abominationem
:
igneos et iratos ostendunt, ut quoudam per se i

desolationis,qu8edictaest a Daniele propheta.stan- per membrasua, martyribusfaciebant : aliis clart^

tem tunc qui legitintelligat(Afa»A.
in loco sancto, et hyacinthinos, et quasi de coelestibus venientei
xiiv, 13). » Cura enim Ecclesiae angelus, et doctor in angeios lucistrausfiguratos(hyacinthusnamqi
Antichristum in templo sedentem videbit, quid aliud coelo in colore similisest) quos vero luxuriae ettu
dicere poterit, nisi quia diabolus solutus esf, et
q pitudini peditos videnl;eossulphuraeisarmisaggr(
dies ultimus appropinquat ? diuntur;hoc enim unicuique subministrant, inqu
El soluti sunt quatuor angeli,quiparati erant in ejusanimumdelecfariconspiciunt.Capitaveroequ(
horam,et diem, et mensem,et annum, ut occiderent rum, per quos haereticos intelligimus, leonum cap
tertiampartemhominum,etnumerus equestris exer- tibussimiliaesse dicuntur,quia sicutleones ila ha
citusvigesusmillies dena millia audivi numerum eo- retici crudelitate et sanguine gaudent, de quibi
rum. Soluti sunt, inquit, angeli, quos voceEvange- beneperProphetam dicitur :i<Sepulcrumpatense
lica sextus angelus nuntiavit esse solutos, qui pa- guttureorum {Psal. v, 10) » itemque « Virui
; :

rati erant in horam, diem, et mensem, et an-

et sanguinumetdolosumabominabiturDominus(«6ifl
num, ut quos videlicet in hora superare non pos- 7). » Et de ore eorum procedit ignis, et fumus,
sent, per diem integrum eos persequi non cessarent, sulphur. Ignis quidem iracundiae, furoris et odi
et qui in die (1512) non vincerentur, per totum fumus autem erroris et caecitalis, quia, ne Deui
mensem tentarentur, quos vero neque per totum cognoscant, mentes horainum caligare faciuut. P(
expugnarepossent, saltem longa quasi anni obsi- sulphur vero, quid aliud intelligimus, nisi eoru(
dione subjugarent. Tale est ergo ac si diceret,quia turpes fetidosque sermones, quibus Dominumblj
parati erant sine intermissione etomnitempore ut p. sptiemare non timent.
persequerentur et occiderent tertiam partem ho- A b his tribus plagis occisa est tertiapars hominui
minum, illam videlicet quae neque inter Ecclesiae de igne,fumo et sulphure,qui procedebat ex 07'e ips
pr<elatos, neque inter subditos computata tertiam rum : potestas enim equorum in oreest et incaua

divisionis et portionis (1.^13) oblinetlocum, dequa eorum,nam candx eorum similes sunt serpentibu^
quidem parlesaUssuperiusdictumest. Quod autem habentes capila,et in his noceni.Tertianamquepj
numerus equestris exercitus vigesies milhes dena hominum quae occisa perhibetur, ipsa est de qi

(1510) Cod. Vat. illud scrutantur. estcongruus.quia Euphrates aluit Babylonem;

(1511) Aliqui comraentatores, pro his quatuo, bylon aulem typus est reguidiaboli etimpior
angelis, quatuor praecipuos daemones intelligunt, elc Ita apud Cornelium.
qui quasi praesunt quatuor orbis partibus ligati : (1512) Cod. Vat., sic autem et qui in die.
autem sunt inpassione Domini ne tantum nooeant (1513) Cod. V., prxdictionis
hominibus, quam ante. Hi in fine mundi rursus (1514) Idem cod., reducamus.
solventur, utgrassentur puniantque impios. Hi au- (15io) Cod. Vat., in tormenta.
tem ligali sunt iu Euphrate. Hic enim locus aJ hoc
657 EXPOSITIO IN APOCAL. — LIB. III, CAP. X. 658

lam saepe diximns : non enira in duabus Ecclesiae A trodiiciUir(lDl7),septimiangelimenlionemfaciens,

partibiis haereticihabentpotestatem. Kt illi quidem in diebus voeis ejus ciincta dicit esse complenda.
igae pereunt, quiu timore aftliclionis, tribulationis Et iaqmtaliumangelum fortem descendentem
vidi,

Blangusliarum, sehaereticorum dominationi subji- de coslo. Hic est enim angelus magni consilii,
jiunt. Quos autem erroris et deceptioniscalliditate hic est angelus Testamenti, de quo dicitur « Et :

5XCcEcant,eos procul dubio fuinus siifTocal. In sul- statim veuiet ad templura sanctum suum Domi-
Dhure vero moriuntur, qui in eorum turpissima nator, quera vos quaeritis, et angeius Testa-
'elidaque conversationedeleetantur, et ut licentius raenti, quera vos vultis {Malach. iii, 1). » Quem
peccare possint, eorum nefando concilio associan- bene forlem dicit, qui (1518) inimicorum forlissi-
ur aiios ergo minis, alios callidilate, alios scele- mura superavit. De coelo autem descendere videtur,
•uin impunitatesubjiciunt. SequHuv Potestnsenim : ul nemo illuc euraascendisse dubitare possit. Erat
".quoruiniyiore est et in caudis eoru7n.\noveqmdeni autera nube ainictus, id est huraana carne indutus;
id persuadendum, in caudis addecipienduin qui ;
de quo scriptum est : « Ecce Dominus ascendet su-
jDimdulcieoruracantileuadelectati fuerint.ultimae per nubem levera, et ingredietur ^gyptum [Isa.
leceptiouiscaudapercussi, venenoinsanabiliinter- XIX, 1). » Haec est enim illa nubes, nostri videlicet
bunt. l'nde et subditur : Num
caudse eorum simi- g Salvatoris huinanitas, quaeirabretideitotum mua-
essuntsefpentibuSjhabentescapita, et inhisnocent. duin irrigavit. Iris autemerat incapiteejus, qua vel
)tunis nainque diaboli deceptio a serpenle coe- ut pro corona ut ebatur, ut sicut jam semel aquis
>'•> 327 ^^ in serpentem desinit quidquid haere-
;
triumphaverat, itasecundo per ignera triumphatu-
ici dicant, quidquid suavitatis et dulcedinis sibi rus esse sciatur. Iris enim principales duos habet
»stendant,cauclatamencavendaest,ultimalocutionis colores, viridemscilicet et rubrura ; et alter quidem
'erbaobservandasunt, serpente3sunt,quaesequun- aquam.alter vero ignem designat.JSf facies erat ut
ur labiles, tortuosi et venenosi, cave ne decipiaris; sol, qualisquondam transfiguratus tribus discipulis
iquidem primi hoinines a serpente decepti sunt. monteapparuit, hujus splendore fugantur tene-
in
Et cxteri homines, qui non suntoccisi in hispla- brae,qu3e, de fumo putei exortae, in caliginem cuncta
'is,nequepcenitentiamegerunldeoperibusmanHum coay erlevaini. Et pedes ejustanquam columnaignis.
uarum,ut non adorarent dsemonia et simulacra au Pedes enimapostoli sunt,dequibus dicitur: « Quam
•ea, et argentea, et aerea, et lapidea, et lignea, quae speciosi pedes evangelizantium pacem.evangelizan-
iequeviderepossunt,nequeambulare,etnonegerunl tium bona » {liom. x, io.) Qni merito columnae !

toenitentiam ab homicidiis suis, neque a veneficiis ignisassimilantur, quoniam et fortes sunt neque ;

uis, neque a fornicatione sua, neque a furlis suis, fideiflectipossunt, et suo splendore tolum
P a rigore
Hi.iuquit, quoshaeretiei decipere potuerunt tribus mundura illuminarunt, quibusDominus ait « Vos :

•lagis supra dictis occisi sunt, caeteri vero, qui his estis luxmundi(i¥a//A.v, 14). » Et habebat iu ma-
>lagi3 non sunt occisi, et tamen propter peccata nu sua librum apertum. Librum namque aperlum
unt digni morte, ut Juda^i et pagani, illi, subaudi- utriusque Testamenti scienliam intelligiraus. « Vicit
ur, intelligantur qui neque pfBnitentiain egerunt enira Leo detribu Juda {Apoc v, 5),» quietlibrum
le operibus manuum suarum, ut non adorarent priusclausura,etsignatum aperuit, ejusquesecreta
laemonia et simulacra, etc. (1316). Quantum enim mysteriareseravit. Et quia praedictiangelifiguram
)oenitentia valeat, in his verbis declaratur. amodo audiamus.
audiviraus, etiam quid egerit
CAPUT X. Et posuit pedem suum dextrum super mare, sini-
Et vidi alterum angelum fortem descendentem de strum autemsuperterram, et clamavitvoce magna,
oelo amictumnube, et iris in capite ejus, etfacies quemadmodum cum leo rugit. Et cum clamasset,lo-
jus erat ut sol, et pedes ejus tanqunm coLumna ignis, cuta sunt septem tonitrua voces suas, et cum locuta
thabebat in manusua iibeUum apertum. Quamdam fuissent septum tonitrua voces suas, ego scripturus
lOC inloco digressioneinbeatus Joannes, imo Spi- eram; et audivi vocem de coelo dicentem mihi: signa,
itus sanctus, qui ei loquebatur, facere videtur. qux locutasuntseptem tonitrua, et noliea scribere.
lumenimde septera angelis tuba canentibus loqui Diximus enim pedes Doraini esse apostoIos,quoset
iroposuisset, cumque ad septiinum nondum perve- supra mare, et super terram Dominus posuit, ut eos
lisset, quaedam alia interposuit, quae longe ab hac ubique fuisse intelligamus. Inomnemenim terram
oateria videntur esse diversa. Quod fortasse ideo exi vit sonus eorum etsupra mare quidera adbapli-
;

2cit qiioniam Christus qui hic ad loquendura in- ^andum, supra terram vero ad praedicandum.< Ego,

Duplex hominum genus his extremis pla-

(1316) men eademmalitia el incredulitas obcaecabit.
•ispiiniendiim dicitur; hiseilicet qiiidolos et falsa (1317J Qui hic inducitur angelus ex multis inter-
laerelicoriim dogmata non praecaverunt, et illi qui prelibus idera ipse Christus est, nam plus aliquid
e pravis gestis.aut de incrediilitate per poenilen- supraangelura exigit potestas illa qua valet, ma-
iain Deo non satisfecerunt. Ut in diebus Moe cura jestas oris, el apparatus, ac deinum iris, quaecaput
abricaretur area raulli imminere iiniversale tlilu- ambit (Apoc. xi, 3). Deusseqiiitur « Dabo duobus :

ium non credideninl; ita (ine mund appropinquan- i testibus meis, et prophetabunt amicti saccis. > Ila
s, quanquam iterata signa et prodigia proximam Calraet.
>eiiu impios viudictam aununtiabunt, plurimos la- (1318) God. Vatic, quoniam.
659 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 6»
inquit Apostolus, plantavi, Apollo rigavil {I Cor. iii, A Et vox quam audivi de ccelo iterum loquenten
6) ; »etquia S^SnTajor labor est praedicare quam (l^i9) mecu7n, et dicentem : Yade, accipe librun
baptizare, etquia plura adversa pr8edicatores,quain apertumdemanu angeli stantissuper mare et supet
baplizatores patiuntur ideo sinistrum ; pedem super terram ; abii ad angelum dicens ei ut daret mih
et
terram,dextrum autem super mareposuisseDorai- librum, dixitmihi : Accipe, et devora illum, et fa
et

nusdicitur. Elclamavit vocemagna quemadmodum ciet amaricare ventrem, sedin ore tuoerit dulce tan
cum leo rugit. Quod enim ubique auditur, magna quam mel (1320). Prius enim audierat vocem d<
quidem voce profertur. At vero Christi preedicatio coelo diceiitera sibi, ne ea quae tonitrua locuta fue-
ubique narratur, ubiqueChrisli Evangelium praedi- nunc autem eademvoxpraecipit u
rant, scriberet;
catur quodulique, quasi leo rugit, quia victoriara
; librum de manu praedicti angeli apertum accipiat
et fortitudinem manifestat. Quo clamante, septem « Tempus enim tacendi, ut Salomon ait, et tempui

tonitrua locuta sunt, quia, eo prcedicante, septem loquendi (Eccle. m, 7) » liberenim apertus indica
;

sancti Spiritus gratiae in ejus ore resonabant. Sed quia ad hoc ei datur, ut prcedicet. Abiit ergo ac
quid quod vox de coelo veniens signare tantum
est angelum, accessit ad Dominum, rogavit ut ei sub
jubet, scribere veroApostolum prohibet ea qufese- ministraret, quid ejuspopulo nunliaret. Non enia
ptem tonitrualoquebantur ?Quodeniin scribimus, b apostoli loquuntur, sed Spiritus sanctus in eis. E
posterorum memoriae tradimus. Unde Aposlolus dixit angel us : A ccipe,
devora ilLum etfaciet ama-
et ,

« Quaecunque scriptasunt, ad nostram doctrinam ricareventrem tuum,et in ore tuo erit duLce lanquan
Quod vero signamus,
scripta sunt (Rom. xv, 4). » meL. Liber iste, quem sancti devorare jubentur.
occultum esse volumus. Vox autem de coelo veniens, utriusqne testamenti scientia intelligitur ;
quae in
scribere prohibet ea quaein Evangelio loquitur, di- ore quidem dulcis, sed in ventre amara est dulcis ;

cens Nolitesanctumdare canibus,et margaritas

: « in ore, amara in stomacho, dulcis adaudiendum,
spargere ante porcos {Matlh. vii, 6). » Audierunt araara ad faciendum. « Quam dulcia faucibus meis
ergo apostoli quseS. Spiritus tonitrua loquebantur, eloquia tua super mel, et favum ori meo {Psal.
omnibus tamen omniaprodere prohibiti sunt non ; cxviii, 103). » Cum enim ea legiraus et audimus,
enimomniaoranibusdicendasunt.UndeApostolus, adhuc in ore ea habemus, cum ea facere nitimur,
inquit « Audivi arcana verba, quae non licetho-
:
quasi in stomachi ventre collecta digerere labora-
mini loqui {II Cor. xii, 4). > Alia ergo oranibus mus.Guienimprophetarum evangeliorumqueexpoH
pandunt aliaclausaetsignata inmente tenent, se- sitio ad legendum etaudiendumdulcisnonsit ?Sed
cundum illud « Vobis datum est noscere myste-
:
nunquidsimiIiteradfaciendum?LibenterSalvatoriai
rium regni Dei, ceeteris autem in parabolis {Luc. Q verba ille audierat, cui post caetera Domini ait ;

viir. 10). » « Adhuc tibi unum deest ; vade, et vende omni

Et angelus, quem vidi slantem super mare et super quae habes, et da pauperibus, et sequere me, etha-
terram,levavit manumsuam ad ccBlum,et juravitper bebis thesauros in coelis {Mutth. xix, 21). » Ci
viventemins3ecuLas3eculorum,quicreavitcoRLum,et quamamarus cibusiste inventus fuerit,demonstra'i
omnia quse in ilLo sunt, et terram, et ea quse in ea tur, cumsubditur: « Ettristis abiit, quia multashai
sunt, quia tempus ampLius non erit. Sedin diebus vo- bebat possessiones. » Sequitur
cis septimi angeli,cum C3eperittubacanere,consum- Et accepiLibrumdemanuangeLi,etdevoravi eum,
mabiturmysteriumDei,sicutevangelizavitperservos et cum devorassem eum,amaricatus est venter meus,
suos prophetas. Mos estenimeorum qui jurant, ud et erat in ore meo tanquam meL duLce, el dixit
ea manum extendere, per qufe jurant. Ad coelum ^Q^Qmihi : Oportet te iterumprophetarepopulis,et
ergo Dei Filius manum levat, quia in coelo est Pa- gentibus, et Linguis, et regibus muLtis (1521). Ideo
ter, per quem jurat. Omuis enim ejus sermo jura- enim liber ei apertus datus est, ut non jam sicut
mentum est : quoniam quidquid dicit, tirmum et prius verbasignaret, sedcunctis ea audire volenti-
ergoperilliumqui sempervivit, et
stabile est.Jurat buspropalaret. Haecquidem secundumdiversatem-
nunquam nonerit quiatemporis mutabiUtas am-
;
j-^
poraaccipiendasunt;noneniraomniateraporaapla:
plius non erit Sed septimo angelo tuba canente.
; suntdoctrinae.Sicuteniraagricolanonomnifempore
omniacoraplebuntur, quaeaprophetispraedictafue- seminat, ita et doctorem aonomni tempore prgedi-!
runt,etquodpostprimumjudicium juraverat,quod careoportet,etideoaliquando Dei ministeria celant
non induceret amplius aquasdiluvii superterram, et signant aliquando libro aperto omnibus mani-
:

nunciterumjuratur, quodcoelumtransibit, et terra. festant.

Haec enim duo judiciairis illasignificabat, quam in CAPUT XI.
capite Christus habebat. Et datus est mihi calamus similis virgx, etdixit

(1519) Cod.Vat. : Etaudivivocem decoelo ilerum aperiebanlur. Sed utilla seria medilatione introspi-
loquentem. cerecaepit, viditque calamitates mundoadventuras,
alii, quos refert Cornelius, hunc
(1520) Sentiunt praecipne vero Autichristi persecutionem, multo-
librumipsamesseApocalypsim.hoc est futurorura rumque justoruin subversionem, summopere indo-
reveIationem,quce aspectujucundaet diilcis videri luit et iugemuit S. Joannes.
potuit ; cum piurima secreta omnia et abscondita ei (1521) Hoc ex loco orta est nonullorum opinio,
 661 EXPOSITIO IN APOCAL. — LIB. III, CAP. XI. 662

mihi: Surge, et melire templuryi Dei, et altare A Iribus annis raajor caeleris io Ecclesia persecutio
et eo ; atriutn autem, quod est fo-
adorantes in tiet, ideo, quaravis ab initio usque in tinem mali
tempLum, ejice foras, et nemetiaris illud, quo-
ris Ecclesiam calcare non cessent, quadraginta tan-
niam datum est gentibus, el civitatem sanctam tum et duobus mensibus eam dicit esse calcan-
calcabuntmensibusquadragintaduobus{io2i). Ca- dam.
lamus enim, qiii eiatl metiendum datusest, regiila Et dabo duobas teslibusmeis, et prophetabunt die-
I
tideielvivendidisciplinaaccipilur;haBcenimregiila bus milLc ducenlis sexaginta amicti saccis. Hi sunt
recta est, et ad quod, et quautum se uuusquisque duse oLiv3e, et duo candeLabra in conspectu Domini
extendere debeaf, insinuat, unicuique sua tribiiit, terrae slantes ; et si quis voLuerit eis nocere, ignis
et secundumpropriaofllciaomnibussibi congruen- exiet deore iLlorum, et devorabilinimicos eorum, et
tia parlitur. Et dixit milii: Surge, melire templum si quis eos voLuerit Isedere, sic oportet eum occidi.
Dei, et altare, et adorantes in eo. Surge, inquit, Hi enim duo testes juxta litteram Henoch et Elias
pelle torporem, quia c^teros ad surgendum admo- intelliguntur ; spiritualiter autem omnes EccIesiaB
nere debes ipse prius surge, et qui verbis cre-
: doctores, qui duorum teslamentorura testimoniis
dere noluerit, operibus credat. El metire templum roborati, testes Dei rite vocantur. His autem dat
Dei, per quod Ecclesiam intelligimus, cujus men- g Dominus prophetandi ministerium, ut praedicent
sura erit ab ortu solis et occasu, ab aquilone et diebus milleducentis sexaginta enim praedica- ; tot
raari. Metire et altare, tidem videlicet, qua nihil vitChristus (1523). Ergoquia servorum praedicatio
altius in Ecclesia stare videtur, cujus quidemmen- innumero quoque dierura Domini sui praedicationi
sura est, ut uuum et verum Ueum in unitate et convenire debet, totidem dies et isti praedicabunt.
trinitate adoremus, Neque enira ab his terminis Quod quidem de omnibus quodammodo intelligi
ulterius pregrediaraur. Metire etiara adorantes in 330 potest ; cum nihil aliud praedicent doctores,
eo, quid praelati, quidve subjecti agere debeant, nisi ea quae in tribus annis et dimidio Christus
edoce. Nemo superbiat, cui honorem, honorem, cui prasdicavit; raeritodiebus mille ducentissexaginta
timorem, timorem. lile enim beue mensusnon est, praedicare dicuntur, qui utiquenumerus tres annos
qui nimium se extendens, suo se majori praeferre in se et dimidium continent. Erunt autem amicti
nititur. Atriumautem,quodestforistemplum, ejice saccis, quibus caeteros ad poenitenliam provoca-
foras, et 7iemetiarisillud,quoniam dalumestgenti- bunt (1524). Vilibus enim vestibus usque hodie
bus. Per atrium eniin, in quo otiosi confabulari poenitentes uti prsecipimus, qualibus et Ninivitae
solent, Judaei et haeretici intelliguntur, qui utique in praedicatione Jonaea majore usque ad minorem
foras templura ejiciuntur, quia in
sanctorum con- indutireferuntur. Hisuntduap. olivae.quia nunquam
gregatione uon erunt. Hos autem, quia haeresi et oleo misericordise carent, per quos et caeteros in-
fabulis inanibus vacant, et quia gentibus, vitiis telligimus de quibus dicitur « Filii tui sicut no- :

scilicet, et malignis spiritibus dati sunt, non meti- vellae olivarum in circuitu mensae tuae (PsaL. cxvu,
turAposlolus. Ut quid enim raetiretur ? Nullius 3). » Itemque « Ego autem sicut oliva fructifera in
:

enim mensuraesunt,omnibusse praeferunt. Dequo- domo Dei {PsaL. u, 10). » Hisunt et duo candela-
rum numero ille est qui super omne quod dicitur bra, quorum luraine atque doctrina mundus iste
Deus, aut quod El civitatem
colitur, se exaltat. illuminalur. Qui seraper stantin conspectu Domini
sanctam caLcabunt mensibus quadraginta duobus. terrae,siquidem visiouedivina non privantur. Ignis
Quadraginta namque duos menses, tres annos, et autem, qui exit de ore illorura, et devorat inimicos
diraidium complent. Tot enim annis praedicavit eorum, ille est de quo Dominus ait « Ignem veni :

Christus, tot regnabit et Antichristus. Et quia illis mittere in terram, et quid volo, nisi ut ardeat {Luc.

quod Joannes inter vivos servatus fuerit, ut

S. ratos aiunt perfectiores et eIectos,quinequidquam
simul cum Henoch et Elia, tide sub Antichristo pe- saevientibus persecutoribus Diocletiano et Maxi-
riclilante venturus sit de Christiana tide preebere ^ miano etderaum ipsoomnium tyrannorum crude-
testiinoniura quemadmodiim illi de lege naturae, et lissime Antichristo, tideles perseverabunt. Fro
de Mosaicae legis veritate testimoniiim praebebunt. parte vero exteriori, sive alrio templi intelligunt
Verum S. Joaonem diem extremum obiisse Ephesi tepidos et immorigeratos Christianos, qui in ho-
aetatis suae anno 93, docent Eusebius, Hieronyraus, stium furore, vitaeque discrimine deficient. Tem-
Angustinus, Beda. Per Evaugelium autera, quod pus autem hujusce extremae persecutionis xlu
liberatus ab exsilio Pathmos, et ad episcopaiem mensibiis pr;etiuitura asseritur, post qiiod Ecclesia
Ephesinamsedem restitutus postea scripsit.iisdem victrixnon ultraturbabitur, sed gloriosior exsurget.
Patribus asserentibus, iterum prophetasse populis, Vid. Cornelium, etCalmet, etc.
et gentibus.etlinguis, et regibus miiltis ostenditur. (1523)Quia seduclio Antichristi tribus anniscum
Picus Mirandulanus S. Joauiiem evangelistam in diiuidio duratura est, ut diximus, totidem diebus
vita coiiservatiim, ut Henoch et Elias fuere, acriler contraeumpr<Te(licabunt,et prodigia magnaopera-
propugoavit. biintiir duo propheta; a Deo missi, ut sintduole-
(ir)2i) Hanc Joannis visionera, quam Bruno spi- stes veritatis, qui coramuniter Henoch et Elias
agilque de tide ac de operibus
ritualiter exponit, creduntur, ad hocin coelum post vilae cursum ele-
ejus, communiter ceiisent alii interpretes in tem- vati.
plo calamo commensurato reprfesenlari Ecclesiam (1524) Cod. \3il., talibus.
in duas parlesdivisam. In ejusinteriori parle tigu-
 ;

663 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 664

xii, 19). » Hic esl ignis charitatis, de quo Apo- A tuajacent. Videntur autem per fres dies, etdimi-
stolus ait : « Si esurierit inimicustuus, ciba illum dium, id est toto tempore regni Anlichristi, sive
si sitit, potum da boc enim faciens, carbones
illi : omni terapore quiaper
praedicationis Christi. Nam
ignis congeres super caput ejus (Bom. xii, 20). » tres annos etdiraidium Christus praedicavit, non
Taliergo igne devorati etoccisi, subito ex inimicis immerito omnis ejus praedicatio tantum temporis
amici fient. Possumus autem et per hunc ignem, obfinere dicitur. Quod aufem dies pro anno pona-
ultionem divinae maledictionis intelligere. tur, audi quid Ezechieli Dominus dicat « Et assu- :

Ei habent potestatem claudendi coelum,nepluat mes, inquit, iniquilatem domus Juda quadraginta
diebusprophetiaeipsorum,etpoteslatemhabentsuper diebus, diem pro anno, diem, inquam, pro anno
aquas convertendi eas in sanguinem, et percutere dedi tibi (Ezech. iv, 6). » Corpora aufem illorum
terram omni plaga, quotiescunque voluerint. Hoc inmonumentisponinonsinnntur,quia,quantum ia
enim et secundum litteram verum est quod hic ;
ipsis est, omni quiete et beatitudine eos privant,
idem EliastemporeJezabelfecisse legitur; quando neque credunt eos habere vitam post morfem, quos
clauso coelo, non pluit tres anuos et menses spx. tam dura vident occidi morfe, secundum illud :

Qui etiam in sanguinera aquas convertit, quando « Visi sunt oculis insipientium mori, ei aestimata
quadringentosprophetas Balaalinterfecit, tantaque b est afQictio exitus illorum {Sap. m, 2). » Itemque :

plaga illis tribus annis terram percussit, ut pene « Nos insensati vitam illorum aestimabamus insa-
omnesfame interirent. Spiritualiter autem, coelum niam et finem illorum sine honore {Ibid. v, 4). »
ne pluat, claudere, est impios et peccatores verbi Et habitantes terram gaudebunt super^^\ illos,
Dei pluviis nolle irrigare. Aquas autem vertit in etjucundabuntur ,etmunerainittent ,qnoniam hi duo
sanguinem, qui haereticoruoa scientiamfalsam esse prophetxcruciaverunteos, qui habitant super ter-
docet, etplenam sanguine et peccatis. Terram ram, etpostdiestres,etdimidium,spiritusvit3eaDeo
autem omni plaga percutit, qui pro suis sceleribus intravilineos, et sletei'unt super pebes suos, et iimor
iniquos anathematizat et reprehendit. mognus cecidit super eos, qui viderunt eos. Gaudent
Et cum finierint testimonium suum, bestia, quae enim mali de morfe bonorura, qui raajori licentia
ascendit de abysso, faciet adversus eos bellum, peccant, neraine eis in aliquo contradicente. Sibi-
et vinceteos, et occidetillos, et jacebunt corporaillo- que munera mittunt, quia nullum timentes, alter
rum in plateis civitatis magnae, qux vocalur spiri- alterum ad flagitia perpetranda confortat. Qualiter
tualiter Sodomaet u^gyplus, ubiet Dominus eorum autem viri sancti peccatores crucient, qui solater-
crucifixus est. Et videbunt depopulis, et ttHbubus, renaet fransitoriadiligunt, his nostrisHemporibus
et linguis, et gentibus, corpora eorum tribus diebus,
q salis apparet, cura reges et principes. Simoniacos
et dimidio,et corpora eorum non sinent poniin monu- et schismalicos nulla aliade causa contra sanctos
mentis. Cum, inquit, suum testimonium finierintet insurgere videamus, nisi quia ab eis admonentur,
per Ires annos et dimidium Christi evangelium ut a peccatis cessenf, et tam illicita et nefanda per-
prsedicaverint, bestia quae ascendit de abysso, fa- petrare nolint qua utique admonitione nisi crucia-
;

ciet bellam adversus illos (1525). Bestia diabolus rentur, non^tantoperecontrasanctospostea crasce-
est, propter ferocitatem abyssus, Antichristus pro- rentur. Sequitur Et post tres dies, et dimidium, :

pterdecipiendiobscurissimamprofunditatem.Bestia spiritus vitae a Deo intravit in eos. Diximus enim

igitur de abysso ascendit, quia de Antichristo dia- superius tres annos, et dimidium tribus diebus et
bolus intrat, et exit, ejusque fallaci sermone ad di midio significari, si quidem dies pro anno ponitur.
tempus ascendit et crescit. Hic autem adversus Spiritus ergo vitae, id est uniuscujusque anima, a
sanctos bellum faciet, et temporahter eos occidet Deo luissus per tres annos, et dimidium intrabitin
et superabit. Caetera autem ad litteram intellecta eos, quia, Christo Domino ad judicium veniente,
planissimasunt, tametsi ad litteram, ut sonant, ita cunctis corporibus propriis animabus conjunctis,
accipi debeant, nobis certa non sunt. Scimus enim omnesresurgent, et super pedes stantes, obviam ei
Apostolum dixisse: « Quia nos qui vivimus, qui „ venienti occurrent. Tunc quidem magnus timor ve-
residui sumus, non praeveniemus eos qui dormie- niet super eos, qui eos videbunt, et cum eis esse
ruut {/ Thess. i\, 15), » volens ostendere quod non poterunt, quia illum sibi irafum conspicient,
simul omnes resurgere debeant. Corpora ergoiilo- cuinec viribus resistere, nec precibus eum placare
rum omnium fidelium corpora allegorice intelligi valebunf.
possunt. « Omnesenimnossumus unum corpusin Et audivivocemmagnam de coelodicentem illis :

Christo [Rom. xii, 6). » Haec autem et in Jerusa- ascendile huc,et ascenderunl in cvelum, innube, et

lem, et ubique terrarum pro Christi nomine mor- viderunt illos inimicieoi-um et in illa hora factus esi

(1523) Quamvis Antichrislus contra Henoch et inquit Joannes, ex ore eorum ignis devorans exibit.
Eliameiadversantesomnibusdolissifinsurrecturus, Inferempta autera duorum prophefarum corpora
illos tamen exterminare non valebit, nisi ex Dei per tres dies cum dimidio exposita in plateis Jeru-
permissione, absoluto suae preedicationis tempore, salem jacebunf, post quos stupentibus omnibus
et hoc propter admirandam eoruiu virtutem et vivi resurgent et iutueutibus adversariis ad coPilos
potentiam cui nullus praevalere poterit cum, ut : evolabunt.
 665 EXPOSITIO IN APOCAL . — LIB. IV, CAP. XI. 666

terrxmotu$ magnus, etdecima pars civitatis cecidit : A cesmagme incoelo dicentes : Factumest regnumhu-
etcccisasunt in terrxmotu nomina hominum septem jus mundiDei nostriet ChrisliejusinsseculasxculO'
millia, et religuiin timoremsunt missi, et dederunt 7'um. Et viginti quatuor seniores,qui in conspectu
glnriam Deo cxli. Voi enim illa magna, quam de Dei sedent in sedibus suis, ceciderunt in facies suas,
coelo, ut illic ascenderent, eos invitare audivit, ipsa et adoraverunt Deum, dicentes : Septimo namque

cst, quee in Evangelio loquilur, dicens « Venite, angelo tuba canente, nidla jam prfedicatio in Eccle-
:

benedicli Patris mei, percipile rearnura quod vobis sia fit, nisi soiee gratiarum actiones laudatur Deus, :

paratumest aborigine mundi {Matlh.i.xv, 34). » Vi- et magnificatur, qui caeteris inimicis superatis, re-
deruntautemeos in nube ascendentesinimicieorum, gnum sine fine regnaturus suscepit ; unde viginli

ut de eorum gloria major cresceret pcEna. Et in illa quatuor seniores, de quibus in superioribus satis
hora factus est terrflemotus magniis, ulique terrae- dictum est, infaciessuasceciderunt, etadoraverunt
motus, in quo omnes peccatores (qui merito terra Deum, dicentes :

•vocanlur) moventur ul cadant, quatiuntur ut per- Gratias agimus Domine Deusomnipotens, qui
iibi,

eant. Et decima pars civitatis ceciit heec enim ; es, etqui eras,et qui accepisti virtutem tuam magnam,

illa decima pars mundi, quae decimum orditiem etregnasti. Et iratxsunt gentes, etadvenit ira tua,
perditorum angeiorutn secuta est. Et occisa sunt in 3 ettempusmortuorum,judicareel reddere mercedem
terrflRmotu nominahominumseplem millia,finitum servis tuis prophetis etsanctis, et timentibus nomen
pro infinifo quicunque enim in septera diebus,in
;
tuum, pusillis, etmagnis, exterminandi eos quicor-
quibus omnia saecularia continentur, peccaverunt, ruperunt terram. Malignis namque spiritibus omni
et pcenitentiam non egerunt, in his septem millibus virtuteprivatis,etintenebraspraecipitatis,virtutem
computantur. Terraemotus autem iste tunc fiet, suain magnam Dominus accepit, cui nemo ulterius

quandodicetur: "Ite,maledicti,in ignem aeternum, conlradicet et regnabit, caeteris a regiis sedibus

:

qui paratus est diabolo, et angelis ejus(i6irf., 4i).)» expulsis,et superatis. Etiratx sunt gentes, secun-
Reliqui in timorem sunt missi.etdederunt gloriam dum illud :« Dominus regnavit, irascantur populi
Deo coeli. In timorem quidem sancti missi sunt, {Psal. xcvin, 1) ; » utiquesunt.non aliis, quam
iratae

nonquod aliqua eis poena imraineret ; sed quia eos sibi, et deceptoribus suis, suisque iniquitatibus.
videbant qui poenas patiebantur ; sive etiam tanto Advenitenim ira Dei,!et terapus mortuorum, utalii

magisDeumtirauerunt,quanloejuspotentiamsuper inselernum crucientur, elpereant, etalii juste judi-

peccatoresinlellexerunt.EtdabuntgloriamDeocoeli, cati bonorum operum mercedem recipiant ;

mali
qui eos ante snecula ad vitam praedestinavit, et a vero exterminati etiam ipsam salvandi, et in patriam
crimiDeliberavit, nesimul cumpeccatoribussimilia revertendi spem (1526) amitant. Ipse enim terram,
p
palerentur. Va? sectmdum abiit, et ecce tertium vae et corpora sua corruperunt, et se, et alios omni
venietcifo. Hoc autem vae illud esseputo, quo mali turpitudini, caeterisque vitiis, et carnis voluptatibus
sine fine cruciabuntur. subdiderunt.
Et septimus angelus tubadecinit, etfactaesunt vo-

LIBER QUARTUS.

332 ^' apertumest templum Dominiin coelo, et Narrat autem et hic Ecclesiae persecutiones. Ait
visa est arcatestamenti ejus in temploejus, etfacta ergo : Et apertum est templum Domini in coelo.
suntfulgura, etvoces, etterrxmotus, etgrandoma- Templumenira Dominiincoeloapertum est,quando
gna. Templum naraque.ut saepe jaradiximus, Ec- post triginta annos ad evangelizandum os suum
clesia est. Teraplum vero Domini in coelo, Christus Christus aperuit, quo aperto, visa est arca tesla-
est in Ecclesia; in eo enim requiescit omnis pleni- p.
menti ejusintemplo ejus Arca namqueTestamenti
ludo divinitatis corporaliter. Unde et ipse aiebat : ejusdivitiarum omnium thesauris referta, ipsa ejus
€ Pater in memanens, ipse facit opera {Joan. xiv, sapientia inlelligitur, quae ante quidemocculta erat
10). » Et templura quidem ipse se monstrabat, cum neque videbatur, sed eo loquente, quantus thesau-
diceret : « Solvile templum hoc, et in triduo eici- rus sapientiae et scientiae in ejus pectoris secretario
I
tabo illud. Hoc autem, inquit evangelista, dicebat recondilus fuerat, omnes qui audiebant viderunt
de teraplo corporis sui {Joan. n, 19). » A capite et intellexerunt. Multos enim haec arca ditavit :

ergo incipiensbeatus Joannes, sicut in superioribus multi de hujus arcae divitiis locupletes facti sumt,
libris,usque ad finem iterum recurrens, quid in pauper enim elmiser estqui (1527) de hujus arcae
quamvisnon eisdem
Ecclesia viderit, manifestat; et divitiis nihilhabet. Et facta sunt fuLgura, et voces,
verbis eadem lamenqufe superius narrare videtur. et terrxmotus, et grando magna. Christo namque

(1526) Cod.VAl., desperati.

(1527) Cod. y-dl. ,dehisarcxthesau7'isnihilhabet.
 :

667 S. BRUNONIS EPISCOPl SIGNIENSIS 668

praedicanle, mox fulgiira facta sunt, quibus cum A mcapitibussuis,septemdiademata,etcaudaejustra'
omaivitiorumexercitudiabohisexhominumpecto- hebat terliampartem stellarum ,el misit easin terram.
ribus pellebalur tantae euim efficaciae ejus verba
;
(1530)Draco enim magnus et refus, diabolus est,
eranf, ut ei maligni spiritus resistere non valerent. quiinspecieserpentisprimumhominem decepit, et
Factae sunt autem voces muUorum ubique (1528) nunc quidem propter sanguinem martyrum, quem
laudantium, etChristi testimonium perhibentium. fundere non cessat, rufus apparet. Hic autem se-
Et terraemotus, terrenis scihcet, et peccatoribus ad ptem capita habere perhibetur; septem videhcet
fidem summa cum festinatione currentibus. Et vita capitalia, quee dematre superbia exorta sunt,
grando magna nam, sicut scriptum est, non ut Pha-
:
ex quibus quasi principiis omnia aliavitia oriuntur.
risseorum, sedcumpotentia ejus pr^dicalio fiebat; Haec aulem sunt vana gloria, invidia, ira, tristitia,
nulli adulando loquebatur, sed qutie grandc, qufe avaritia, ingluvies, luxuria, decem vero cornua,
angustiae, quae tribulationes peccatores exspecta- omniaaha vitiasunt, quae abliiscapitibusderivan-
rent, constanter omnibus nuntiabat. tur,quaequoniammuhasunt,eumnumerum ponere
CAPUT XII. voluit, inquoomnesnumericontinentur nonenim ;

Etsignummagnumapparuilinccolo, mulierami- progreditur numerus ultra decem. Sed ipse in se

ctasole, et luna sub pedibus ejus, et in capile ejus B revolutusomnesaliosnumeroscomplet. Quidergo
corona stellarum duodecim, utero habens, et
et in cornua decem, nisicornuamulta? Habetet incapi-
cruciabatur, ut pariat. Haec enim mulier Ecclesia tibus suis septem diademata, quia pro unoquoque
est, quae sole, pulchritudine et splendore circum- vitio suam porlat coronam quoties enim per invi-
;

amicta, multos suae claritatis lumine ad se, et post diam aliquera vincit, toties ab invidia corona-
se attraxit amatores. Sole namque vestitur, quatenus tur (1531). Possunt aulem septem capita, septem
soli justitiae
placeat (1529. « Induite, inquit Apo- haeresiarchae, etdecem cornua, decem reges intel-
stolus,novumhominem,qui secundumDeum crea- ligi, qui tempore An ichristi, non solum falsis prae-
tus est {Ephes. iv, 24). » Et luna sub pedibus ejus. dicationibus, verum etiam tyrannica potestate san-
Lunaenimpropterdefectionem, suique mutabilita- ctam Ecclesiam affiigent. De his autem in sequen-
tem, mundum istum significat; unde quia Jericho tibus dicetur Et cauda ejus trahebat tertiampartem
:

interpretatur ^wna, homo ille qui de Jerusalem ve- steliarum cceli ; (1532) et misit eas in terram. Quid
niebat in Jericho, a Domino descendisse narratur. enimpercaudam?nisideceptioneminteIIigas.Cauda
Habet igiturEcclesialunam sub pedibus, quoniam igitur ejus, id estipsius calliditas, et haereticae pra-
cuncta terrena, transitoria et mutabilia despiciens, vitatis deceptio trahebat tertiam partem stellarum
et pro nihilo ducens, solacoelestia concupiscit. Co- coeli ; videlicet multos, qui in Ecclesia fulgerevide-
f^
ronam vero in capite portatduodecim stellis, quasi bantur. Et misit eos in terram ; ut non jam coele*
duodecim margaritis ornatam; haec enim corona, stia, sed sola terrena et transitoria diligerent et
apostolorum duodenus numerus intelligitur. Isti inhiarent.De hacautem tertiapartejam saepissime
enim vicerunt, isli Ecclesiam coronaverunt, isti dictum est, quae neque in praelatorum, neque in
primi milites in capite positi, quasi steliae in Ecclesia subjectornm numero confinetur haereticos et fal- ;

fulgent. Etin utero habens, cruciabalur, utpariat. sos Chrisfianos eam significare diximus.
Multos enim in utero habet, multos quotidie filios Et draco stetit ante mulierem, quas paritura erat;
parit Ecclesia, non tamen siae cruciatu quodam et cumpeperisset, devoravit ftlium ejns, et peperit
atquedolore.UndeinEvangelioDominusait «Mu- : filium mascuLum, qui recturus eral omnes genles in
liercum parit, tristitiam habet.quiavenit horaejus vii^ga ferrea,et raptus est filius ejusad Deum, ei ad
{Joan. XVI, 21) ; » et Apostolus : « Filioli mei, quos thronum ejus ; et mulier fugil in solitudinon, ubi
iterum parturio, donec Christus formetur in vobis habet locum paratum a Deo, ut ibi pascant illam
{Galat.w, 19). » Majores tamen persecutionis tem- diebus mille ducenlis et sexaginta. Saepe enim Eccle-
pore pariendo Ecclesia cruciatus patiebatur ideo ; siae flliisdiabolus insidiatur. Nonenim magnopere
enimsancfi occidebanlur,quiaparerecupientes, ad p, de aliis curam habet sunt enim escae ejus electi,
;

baptismum alios invitabant : ibi enim 333 parit et secundum ilhidpropheticum, fiduciam habet,ut
Ecclesia, ibi legitimos fiiios Domino generat influat Jordanis in os ejus neminem enim ita
;

Et visum est aliud signum in ccbIo, et ecce draco persequitur, quemadmodumEccIesiaeflIios,etaqua

magnusrufus, habens capita septem, cornuadecem baptismatis regeneratos. Hocest enimquod dicit

(1528) Cod. Vat. « Dominum laudanfium, et idololatriaeaddictum agnoscunt, et in septem ejus

Christo testimonium, » etc. capitibus septem Chrislianis infensos imperatores,
(1529) « Muiierem amictam sole, clarissime Ec- Dioclefianumscilicet, Maximianum Herculium, Ga-
clesiam significavit, palerno indutam verbo, quod lerium, Maximinum, Severum, Maxenlium et Lici-
sole micantius spiendet. Dicendo vero, lunam sub nium. Decem autem cornua, jiixta illos, suntbar-
pedibusejus. coelesticlaritatelunae in morem orna- bari reges, Alaricus, Gensericus, Attila. Totila, et
tamostendit.Quodautem ait, m capiie ejus rorona alii qui Romanam urbem everterunt, ejusque do-
stellarum duodecim, duodecim apostolos designat, minatiouem aliquando usurparunt.
per quos fundata est Ecclesia, » 8. Hippol. (1531) Cod. Vat., sic el malus.
(1530) Qui figuratum textus sensum ad historiam (1532) Ex cod. Vat. corr. edit.
traducerenituntur,indraconeRomaaumimperium
169 EXPOSITIO IN APOCAL. - LIB. IV, CAP. XII. 670

El cumpeperisset,devoravitftlium ejus. Quod autem A cutioaes in Ecclesia exortae sunt. Unde et subditur :

ait Et peperit filinm ejus masculum, singularem

:
MichaeL, etangeLiejusprxliabanturcumdracone, et
pro plurali posuit nullutii (ilium nisi masculum
:
dracopugnabat,et angeli ejus{i'6'S3}.QvLod eaimad
}>arit Ecclesia nam et si multas habeat (ilias, illae
;
custodiam aogeli nobis a Deo dati sunt, ipse Domi-
solae illius sunt, quae non mollitie muliebri, sed nus ait « Angeli eorum semper virlent faciem Pa- :

virile masculinum robur obtinere nituntur. Nam tris mei qui in coelis est (Maith. xvm, 10). » Et

neque masculi propter sexum.sed propter constan- Apostolus Oranes enim ministri sunt in ministe-
: «

tiam el forlitudinem, (ilii ejus essedicuntur. Taies rium missi propter eos qui haereditatem capiunt
autem in virga ferrea geutes regunt, tales vitia et salutis (Hebr. i, 14). » Magnum proelium ia quo
malignos spiritus superant, tales imperio forti et Michael, princeps aogelorum, cootra dracooem pu-
insuperabili Deipopuliim perrectamviam incedere gnat,priacipemdaemouiorura,raagaumutiquepr8e-
docent. Et raptus est filius ejus ad Deum, et ad lium,inquo Michaelcontradiabolum.angeli contra
thro7ium ejus. Quotidie oamque Ecclesife (ilii ad angelos et sancti contra iniquos pugnare non ces-
Deumrapiuntur, quotidie adthronum ejusab ange- sant;SedquiaMichaelioterpretatur,9MissicM<Z)eMS,
lis deferuntur, alque ab ipsis faucibus, devorare suiaomiaisioterpretatiooe ooscoofortat, ut viriliter

cupientibuspr8edasubtracta,gaudensettriumphans b pugaeraus,utiataatopraelioooatimeamus.«Estote,
coelos asceudit. Mulier autem in solitudinem fugil, ioquit Apostolus, fortes io bello, et pugoate (1534)
quotiesmalorumvitansconsortiaadmenlissecretum cum aotiquo serpeote (Z Petr. v, 9). » Quis eaim
etad Dei conlemplationem S. Ecclesia sese confert. sicut Deus, qui vobis auxiliatur ? Quis ita pugaat,
Unde scriptum est « Ecce elongavi fugiens, et
: sicutpriacepsmilitiae vestrae ? (l53o) Nequedeticia-
mansi in solitudine (Psal. nv, 8) » ibique locum tisio tribulationibus oe detislocura persecutoribus,
:
;

habet a Deo paratum. Sed quomodo paratum? Vis oppooiteclypeumfideiaeque io vestrum exercitum
audire quomodo ? Ut ibi pascanl eamdiebus mille diabolus subiotret. Hoc est eaim quod sequitur Et :

ducentis sexaginta. Sedqui sunt, qui eampascuat, non vaLueriint,neque locus inventus esi eorum ampLius
nisi sacra volumina Scripturarum. Lege Isaiam, et in cceLo. Noo valueruat utique resistere, uodique
ipse te pascet, lege et ahos prophetas, et ibi pascua prrelio immioeote, pelluntur aamque baptismate,
invenies, nullis deliciis comparanda; de quibus pelluoturpoeoiteatiis,pelluaturoratioaibus,pellua-
dicitur : « Dominus regit me, et nihil mihi deerit, in tur charitatis et misericordiae telis. Noa habeot
loco pascuffi, ibi me collocavit (ibid. xxii, quia ibi est sedes Dei. Quid igitur ?
1). » Per locum ia coelo,
dies autem mille etducentos sexaginta omne tem- Et projectus est io terram draco ille magous, ser-
pus a Cbristi praedicalione, usque ad diem ultitnura ^ peos aotiquus oam quia iu saoctis ooa habet lo- ;

inteliigimus; lot enim diebus praedicavit Chri&tus. cum, terram persequitur et peccatores hoc eoim ;

Et quiapreedicatio non mutatur, quamvis siatdies a Domino sibi permissum fuerat : « Terram come-
multoplures, tot tameaesse dicuntur,quot illi suot, des cunctisdiebus vitae tuae {Gen. ni, 14) » terram ;

in quibus omais ipsa prtBdicatio facta est nullum ; oaraque comedit, quia peccatores perdit, et devo-
enim aliud usque adhuc cibum sumimus, nisi quem rat. Hic est ille draco raagaus, hic est ille serpeas

in iilis raille ducentis seiagiuta diebus Christus aotiquus, qui semper volubilis et tortuosus, et
nobis preeparavit. Tale est ergo ac si diceret, ut ibi ouoquam recta iacedeosvia, ipsos priraos humaai
eampascanteosuavissimodulcissimoque334<^'bo, geoeris pareutes decepit. Vocatur aulem diabolus,
qui in diebus milie ducenlis sexagiata a Dommo prae- quia de superois deorsum ruit. Vocatur autem et

paratus est. Sataaas, omoi veritati, omoique justitiae cootradi-

Etfactum est praelium magnum in ccelo,Michael ceos, qui seducit uoiversum orbem ipse eoim om-
;

et anqeli ejus preliabantur draco cum dracone, et nes, qui seducuotur, seducit ;
qui seduclioois prin-
pugnabat,et angeliejus,et non vaLuerunt,neque Lo- cipiumadhuciaparadiso.positisprimishomioibus,
cusinventus est eorum amplius in cceLo, et prnjectus fuit. Ipse quidem projectus est, et aogeli ejus cum
est in terram draco iLLe magnus, serpens antiquus, p. illo missi sunt iu terram, cum orani aamque suo
quivocaturdiaboLusetSatanas,quiseducituniversum exercitu diabolus de coelestibus cadeos, io illis re-

orbem,projectusestinterram,etangeliejuscumiLLo gaat, et domioatur, qui terreois voluptatibus dediti,

missisMn^m /e7'ram. Postquam enim raulier peperit, sursum corda ad Deum ooo habeat.
postquam S. Ecclesia (ilios generavit, mox preelium Et audivi vocem magnam in cceLo dicentem : Nunc
magnum in cgjIo factum est, mox iaiquorum perse- factaestsalus,et virtus,et regnum Deinoslri,etpo-

(1533) Praedictum olim fuerat a Daniele, c. xii, 1, lior fiet eorum persecutio ; unde majori aogelo-
venturum lempus, in quo S. Michael, princeps ma- rum tutela, et praesidio iodigebunt. Opinatur Cas-
gnus angeloriim, pugnaturus erat cum Lucifero et siodoriushicJoannemloquidepraelioquod ab ioitio
asseclis ejus pro filiis populi Dei. Hoc idem vatici- muodi hdbuit archangelus Michael cum Lucifero
nium hic a Joanne renovalur, preedicens praelium a quo de ccelo pr«cipitatus in terram locuin suae
Michaelis cum .\ntichristo, (iiabolicae seductionis bealiludiDisamisit,quemadmodumaagelisectatores
ministro, ne electi tent.itionibus ejus succumbaut. ejus.
Et qiiamvis toto tempore Ilorentis Ecclesiae mali- 1534) Cod. Vat., cum anliquo dracone.
gni spiritus bonos seinper insectabuntur, (ine ta- 1535) Cod. Vat., Ne ergo deficialis.
mea ejus appropiaquante, vehemealior an lerribi-
671 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 672
testas Chrisliejus, quiaprojectus est accusatorfra- A. dit, (1539) qui inter illos locum sibi habitationis
trumnostrorum,quiaccusabatiUosanteconspectum paravit, quos terrenis desideriis et carnis volupta-
Deinoslridie ac nocte,et ipsiviceruntillumpropter tibus deditos vidil. Quos etiam, velut mare fluctuan-
sanguinem Agni, etpropterverbum testimoniisui,et tesjomni vento doctrinae circumferri conspexit. Sed
non dilexerunt animas suas usquead mortem,propte- vtfi miserae terrae et mari instabili, quia cum magna

rea Ixiamini cceli, qui habitalisin eis. Hancenim vo- ira et indignatione diabolus veniens omnia conte-
cem.etincoeloangelietinEcclesiasanctiquotidiepro ret et dissipabit. Scit enira quia modicum tempus
munt clamant, semperque tantis pro beneficiis
et habet, non dubilat se subito imperiura et domina-
gratiasagentes dicunt ^iVwnc/^acia estsalus, mortis tionem perditurum modo igitur nocet qui postmo-
;

principe dejecto et superato. Et virtus, quiadiabo- dura nocere non poterit.

lus virtutem perdidit. Et regnum Dei nostri : eo vi- Et poslquam dracovidit, quodprojectus essetin
cto et ligato, qui regnum
et imperium tenere vide- terram,persecutusest mulierem^quaepepeyntmascu-
batur. Et poteslas Christi ejus, ipse enim potens, lum, et dalee sunt mulieriduse alge aquilae magnse,
imo omnipotens est, cui a Patre dictum est « Po- ut volaret in desertum. in locum suum, ubi aiitur
:

stula a me, et dabo tibi gentes haereditatem tuam portempus, et tempora, et dimidium temporisafacie
et possessionem tuam terminosterrae (Psa/. ii, 8).» B serpentis. « Invidia namque diaboli.ut Apostohis ait,
Quia projectus est accusator fratrum nostrorum qui raors intravit in orbem terrarum {Rom. v, 12) »
, ;

accusabat illos ante conspectum Dei nostri dieacno- nara quia ipse dejectus, perditus et damnatus est;
cte. Quod enim die ac nocte, omni tempore et ideo omnes persequitur, omnes dejicere, et per-
sine intermissione servos Dei diabolus aocuset, ex dere et decipere nititur. Quomodo autem, qua arte,
eo intelligi potest quod de beato Job (1536) apud quibus machinationibus mulierem istara, sanctam
Dominum a diabolo accusato legitur « Tantum : videlicet Ecclesiam, ipse persequatur, quid attinet
eitende manum tuam, et tange omnia quee possi- dicere? Duae vero alae aquiJae raagnae, quae datae
det,335 non in facie benedixerit tibi {Job\
si sunt muheri, quo testamenta, vel duo praecepta
M). » Ipse enim nos accusat, quando ejus instiga- charitatis intelliguntur (1540). Et bene aquilae alas
tione ea facimus quibus et Deum
offendimus et Ecclesia suscepit, quae et veloces sunt et prae caete-
accusatione digni sumus. Sequitur Et ipsivicei^unt
: unde et de viris sanctis dicitur.
ris altius volant ;

illumpropter sanguiiiemagni. Sanguisetenim agni, Assument pennas ut aquilae, volabunt, et non de-
«
qui pro nostra salute fusus est, ipse nos contra ficient {Isa. xl, 31). » His autem alis Ecclesia volat,
diabolura victores facit (lo37) (1d38). El propter his desertum petit et loca secreta, ubi divinae con-
verbum testimoniisui, et quianon dilexerunt animas G templationi vacans et iu Dei laudibus perseverans,
suas usque ad mortem. Quod snim anima pro vita a vitiis et malignis spiritibus non invenitur. Unde
ponatur, in Evangelio habes, ubi dicitur « Qui et subditur: Ubi alitur per tempus, et tempora, et
:

amat animam suam, perdet eam, et qui perdiderit dimidium temporis a facie serpentis. Tempus enim
animam suam propter me, in vitam aeternam custo- unumannum,temporaauteraduosannos,dimidium
dit eam {Joan. xn, 25). » Sic autem et in hoc loco verotempus dimidiura annum sigoificat. Et raerito
non dilexerunt animas suas, id est hanc praesentem tot annis Ecclesia pascitur, quot annis Christus
vitamj usque ad mortem ; quandiu enim in hac praedicavit, quia illo solo (1541) unoque cibo pasci-
vita fuerunt amore aiterius vitae, nunquam hanc tur, quera in illis annis Christus (1542) praedicavit.
vitam dilexerunt. Propterea laetamini cceli, et qui Non enira, ut ipse ait, venit ministrari, sed mini-
habitatis in eis. Nam sicut scriptura est: « Gaudium strare. Quomodo autem, vel a quibus pascatur, jam
erit in coehscorara angelis Dei super uno peccatore superius dictum est.
poenitenliara agente {Luc. xv, 7). » Gaudent enim Et misit serpens ex ore suo posl mulierem aquam
angeli de sanctorura conversione, ieetantur de eo- tanquam flumen, ut eam faceret Irahi a flumine,et
rura perfecta conversatione. adjuvit terra mulierem,et aperuit terra os suum, et
Vae terrae et mari, quia descendit diabolus ad q absorbuit ftumen quod misit draco de ore suo. Et
vos, habens iram magnam, sciens quod modicum iratusestdraco in mulierem,et abiit facereprselium
tempus habet. Videns enira diabolus de coelestibus cum reliquisdesemineejus,quicustodiunt mandata
se esse dejectura atque curasanctisnuliura seposse Dei, et habent testimonium Jesu, et stetit super are-
habere consortiura, ad terram et ad mare descen- nam maris. Aqua enim, quam serpens tanquam

(1536) Id. cod., « eum accusans ad Dominum lo- potentiam Christi Dei mei, diabolo hosle et accu-
quitur dicens. » satore devicto. Sanguine enira ejus redemptus, et
(1537) Cod. Vat. « Dederunt namque testimoniura
:
potenti gratia adjutus omnes mundi illecebras et
Dorainosancti;raagisqueraorieIegerunt,quaineura diaboli fraudes superavi.
pro aliquo amore negarent. Et hoc est quod dicitur. (1539) Cod. Vat. « Quouiam inter ilios locum
:

Et non dilexerunt animas suas usque ad mortem. sibi, » elc.

Quod enira aniraam, » etc. (1540) In hac interpretalione plures conveniunt
(1538) Quoties aliquis justus hac ex vitadecedit, comraentatores, ut testatur Cornelius.
et in coeleslem patriam admittitur, exullans dicere (1541) (^od. Vat., unico.
potesl Nunc raihi facta est salus per virtutera et
:
(1542) Cod. Vat., ministravit.
 ;
:

673 EXPOSITIO IN APOCAL. - LIB. IV, CAP. XIII. 674

flumen misit post raulierem, stultam et erroaeam A intantum omnes bestias crudelitate vincet,utterra
haereticorum scientiam, sive etiam Ecclesiae perse- ipsummundiCreatoremeoquinonpertimescat.Heec
cutores intelligimus ; talis enim aqua ex ore dia- aulem bestia de mare ascendit, quiaamaritudinis
boli procedit, tali flumine Christi Ecclesiam sub- et mundi procellosa
desperatiouis Hlius, de hac
mergere nititur. Unde ait : Ul eam faceret trnhi a tempeslateconsurget.Septem autem capita.septem
flumine. Kcclesia namque
a flumine non trahitur, ejus discipuios signilicant; decemverocornua, de-
quia haereticos nou sequitur; nam etsi a persecu- cem reges erunt, qui ipsum quasi Deum colent
toribus ad tormentaahquando invita trahatur, eo- et adorabunt.Unde etdecem diademata haberedi-
rum tamen imperio, et vohmtati non acquicscit. Ab cimtur, qute regiae sunt dignitatis. Nomina autem
hoc flumine ergo mali trahuntur, hac aqua hieretici blasiJhemifB super capita ejus memorantur quia ;

potantur et in ebriantur. Et adjuvit ten^am ulierem, supradicti perditionisfilii ipsum Deum blasphema-
et aperuit terra os suum, el absorbuit flumeyi, quod bunt, atque ipsam Trinitatem perversa ratione di-
misit draco de ore suo. Quid enim terra hoc in loco, videre audebunt.
nisi Christi humanitas intelligitur (1343) ? HtBC Et bestia quam vidi, similiserat pardo, etpedes
enim aperuit os suum et absorbuit 336 flnmen, ejus sicut pedes ursi, etosejus sicutosLeonis, et dedit
quod misit draco de ore suo. Postquam enim ape- g illi draco virtutem suam et potestatem magnam.
ruil os suum ad praedicandum, forma vivendi et Pardus est animal multa macularum variete de-
regula fidei data est, qua omnes hsereses destruun- pictum merito ergo haec bestia pardo similis dici-;

tur eo quoque jubente, flumina cessant, mare et

;
tur,quia ut infida, instabilis, versipellis, omnibus
venti conquiescunt ht pax et tranquillitas magna,
; mentitur, et in omnes deceptionis se vertitfiguras.
quoniam nisi eo permittente, mali contra bonos Et pedes ejus sicutpedes ursi, qui,quamvis plantae
saevire non audent. Et iratus est draco in mulierem, hominis similitudinem habere videantur, post se
et abiit facere prxliuyn cum reliquis de semine ejus, tamen gradientes decipiunt unde fit ut cum ad. ;

qui custodiunt mandata Dei, et habent testimonium ursi fauces pervenerint, non hominem, sed crude-
Jesu. Vincitur draco,etdracononquiescit, repulsus lem bestiam secutos se esse sciant.Unde subditur.
irascitur, nec erubescit. et quod in aliis non potest Et osejus, sicut os leonis. Quos enim vel colorum
hoc in aliis facere tentat (1544). A matre separatur, varietate, vel pedum similitudine decipit, eos ore
filios persequitur et quia Ecclesioe principibus, ex
; leonis humiliat atque comminuit alios igitur ;

quibus caeteri origineni ducunt, resistere non va- vario flore verborum, alios falsi pedes, id est pravi
luil, contra eorum fihos bella gerit, quos lamen Dei operis imitatione, alios vero leonina rabie et feri-
mandala et testimonia habere cognoscit, neque tatesuo coetui (1345) jungit, sibique subjicit. Ideo-
enim magnopere de aliis curat. Unde scriptum est que subinferens ait. Et dedit illi draco virtutem
«Fili,accedensad servitutem Dei,praepara animam suam et potestatem magnam. In tantum enim sua
tuamad tentationem {Eccli. ii, ). » Sequitur Etstetit I : virtute et potestatehuncperdilionisfilium malignus
super arenam maris. Puguate virililer sancti Dei, spiritus replebitjUt nonhomo,sed Deus a pluribus
quia supra firmam petram fundati et firmati estis ;
esse putetur. Unde Apostolus ait : « Qui adversa-
stat enim adversarius vester super arenam maris; tur, et extollitur supra omne quod dicitur Deus,
qui si vel leviter percussus fuerit, statim cadet aut quod colitur, ita ul in templo Dei sedeat
utpote qui nulliusstabilitatis fundamentum habet. ostendens se tanquam sit Deus {II Thess. u,
CAPUT XIII. 4) (1546).
Et mari bestiam ascendenlem, habentem
vidi de unum de capitibus suis quasi occisum in
Et vidi
capita septem,et cornua decem ;el super cornua ejus morte, plaga mortisejus curata est, et admirata
et

decem diademata, et super capita ejus nomina bla- est universa terrapost bestiam, el adoraverunt dra-
sphemise. Quid enim per hanc besliam, nisi Anti- conem, qui dedit potestatem beslise.et adoraverunt
chrislum intelligimus? Qui merito quidem bestia bestiam,dicentes : quis\similis besliae? Et quispoterit
dicitur, quia omni humanitate et rationedestitutus, pugna7'e cum eal Potest autem hoc ad litteram
D
(1543) Cod. « Vat. Haec Christi terra adjuvit mu-
: lendi hominessubdiversis ferarum aspectibus ex-
lierem h?BC a periculo mortis liberavit Ecclesiam.
: ponuntur, ut modopardus, modo ursus, modoleo
Htec aperuit os suum, et absorbuit flumen, quod exhibeatur. Dicilur etiam draco seu daemon illi
misitdraco deore suo. Fostquam enimossuumad virtiitem suam et potestatemmagnam dedisse.qua
praedicandiim Chrislusappruif,forma vivendi,ietc. multa portento similia facturus est ad decipiendas
(1544) Quanta passi sint (^hristiani sub Decio gentes, quae eum tanquam Deum honorabunt et
imperalore, ex Eusebio lib. vi, c. 41, abunde con- verebuntur.Putant nonnulli ad majorem deceptio-
stat. Paululum quieveraut; nam initia imperii Dio- nem, ne quid dissimile Christo habere videatur,
cletiani ejus successoris mitiora fuerant. Sed brevi simulaturum se mori ac postea quasi a mortuis
immauior et saevior factus omnes feritatis habenas resurrectum, appariturum quibus explicant illa
:

conlra eos laxavit, ac crudelioribus adjunctis sup- verba « Et vidiuniuu de capitibussuisqiiasi occi-
:

pliciis necavit. Videtur ergo diabolus fortitudiue sum in morte, et plaga moriis curata est, et ad-
marlyrum superatus, at gloriae invidens Ecclesiae, mirata est omnis terra. « Vid. Cornelium. Haec alii
superstites ejus, filios perdere molilus est. inlelligunt de Juliano Apostala,in quo bestia,id est
(l;')4o) Cod. Vat., subjunrjit. persccutio, qune sub Constanlino et Constantio
(1546) Tolum lioc caput prophetica videlur An- principibusexsliuctavi(]ebatur,quodammodoatro-
tichiisli descriplio, cujus artes et calliditates fai- cior revixit. Ita Calmet.
 ;

675 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 676

sic etiamiatelligi,utquia (1547) Christi mortem et A nomiaa ia libro vitse, quse Agaus scripsil et aperuit
resurrectionemaudierat, cupiensejuspotenliamexi- aborigiue muadi, scripta ooa sunt,qui ideo quidem
nanire,hocvelia se,velinaliquodiscipulorumsuorum occisus est, ut nos a morte liberaret et coeli nobis
facere simuiet, quod omnes in Christo factum ad- secreta revelaret (1550). Sequitor :

mirentur. 337 Unde nonoccisum, sedquasi occi- Si quis habel aures audiat, qui in captivitatem
sum dicit,Qaod si allegorice inteljigamus.unumde duxerit,incaptivitatemvadit.Ouiingladioocciderit,
capitibusin morteoccisum.unum aliquemhaeresiar- in gladio oportet eum occidi.Hic est patienlia, et (ides

cha.mdeieii\sses\gmQc-dl. Cuj us plagamortis cu7'ata sanctorum. Si quis, inquit, cordis aures habet, si cui
est, quia alius pro eo succedet^qm tantae iniquitatis sanusestintellectus,audiat qu;edictasunt caveat, :

erit, ut mors et plagaprioris oblivionitradatur,nisi ne decipiatur a deceptoribus haec quidem veraciter

;

enimmagnumaliquodinusitatumquesignumvidis- sciat et nuUatenus dubitet, quoniam qui in captivi-

sent, nequaquam diceretur,e< admirata est universa tatemaliosduxerit.quisanimashomiaumdecipieas
terrafostbestiam.Et adoraverunt draconemquide- captivas diabolo Iradiderit, ipse quoque iu captivi-
dit potestatem 6es<i«. Priusenim diabolum,quiineotatem ibit, et manibus pedibusque ligatis in tene-
est,quasi virtutem aliquam et divinitatem adorant bras projicietur exteriores; qui in gladio occiderit,
deiade ipsum divinitatis filium,quem omnipotentia g in gladio oportet eum occidi; quia qui in gladio
et divinitate plenum (1548) adorant et venerantur, deceptionis (nam et deceptio gladius esl) aliquem
dicentes Quis simitis bestise ? aut polerit pugnare
: perdiderit, ipse quoque gladio aeternae damnationis
cum ea ? Quae etmortuos suscitat et propriam vir- iuguigihiluv (i^ol). Ethicquidemestpatientia,etfides
tutem cuilibet tamcito largitur. Aufert cui vult,dat sanctorum ; hic probabitur quis patiens sit atque
cui vult, suae divinitatispotentiam,qui si forteocci- fidelis : sicut enim in igne aurum, sic in tribulatione
datur, confestim mortis ejus plaga curatur, probatur sanctus.
Et datum est eios loquens magna,et blasphemiam, Et vidi aliam bestiam ascendentem deterra, etha-
etdataestiUipotestas,faceremensesquadragintaduos, bebat cornua duo similia agtzi, et loquebatur sicut
et aperuil qs suum in blasphemias ad Deus, blasphe- draco, et potestatem prioris beslise omnemfaciebat in
mare nomen ejus,et tabernaculum nomen ejus,et eos, conspectu ejus, et fecit terram, et habitantes in ea
quiin caeto habitant,et datumest illi bellumfacere adorare bestiamprimam,cujus curata estplagamor-
ctim sanctis, et vincere illos,et data est eipotestas tis. Haec autem bestia fortasse illud caput est, quod

inomnemtribum,etpopulum,etlinguam,et gentem, superius in morte (1S52) dicitur esse occisum ; ideo-

ei adoraverunt eam omnes, qui habitant in terra, que de terra ascendere videtur, quasi de sepultura
quorumnonsuntscriiptanominainlibrovitge,etagni, r resurgere,quia ejus mortis plaga curata est (1553).
qui occisus est ab ori^me ??iun(/i. Datumest,inquit, Unde et cornua duo similia agoi habere perhibetur,
ei a principe teaebrarum.cui totis viribus serviet,os utipse quoque immoIati,resurgentisque agni nostri
loquens magna, os loquens ad versusDeum iniquita- figuram similitudioem ia se moustraret. Sed
et

tem,os loquens (1549) blasphemias, sesolum Deum quooiam superbe, et quasi draco veoeoosa verba
esse confirmans. Quod autem quadraginta etduos profereos loquebatur, ooo veram agoi iaooceotiam
menses sit regnaturus,s8epe jam diximus. Blasphe- habuisse diguoscitur, quamvisejusspeciem simu-
mabit autem Deum, et Ecclesiam ejus, et servos, laret. Faciebat autem (1554) potestatem prioris be-

et angelos ejus, praedicans et dicens omaia esse stiae ia coospectu ejus, quooiam eodem ioiquitatis
falsa quae de Christo et Ecclesia ejusdicimuspro- spiritu pleoa erat, neque ab ea dissidebat in mira-
phetas fuisse locutos. Faciet insuper bellum cum culis, cui similis erat in falsitate. Et fecit terram,
sanctis,et noa solum alios, verum etiam ipsumHe- et habitantes in ea adorare primam bestiam, cujus
nochet Eliam temporaliter vincet, et martyrio, con- curata fuerat plaga mortis. 338 Potest autem sic
summabit dala estenim;
eipotestas iaomnem tri- distingui, ut intelligatur, quod haec bestia, cujus cu-
bum filiorum Israel, et in omnem populum, cujus- rata fuerat plaga mortis, fecerit terram, et habitan-
cunque linguae, vel geatis fuerit.Et adorabuat, et tes in ea adorare bestiam primam. Quod si et ipsam
D primam occisam et curatam intelligamus, noa erit
colent eum omnes, quihabilant terram;omnes vi-
delicetqui prsedestinati ad vitam non sunt quorum iacoaveaieas cum frequeater totum pro parte ac-
; ;

(154f7) Cod. «Vat. De Christi morte, et resurre- Uonem sustinuerinl, aeterno gaudiodonabuntur.
ctiooe audierat, cupieas ejus poteotiam exina- (1532) Cod. Vat., dixit.
nire, >> etc. (1553) Rursus hic iu similitudioe bestiae duo cor-
(1548) Cod. Vat., opinantur, adorant, elc. nua habeotis Autichristus designatur, duoque cor-
(1549) Cod. Vat., blasphemiam. nuahaberedicitur,speciem scilicetet simulationem
(1550) Dicitur autem occisusab origine mundi mansuetudiois ac sanctimouiae ad sibi conciliaadam
Christus non in re, sed in typis atque figuris, utin sequelamhomioum, quifacilehis circomveniuntur.
Abele, n Isaaco et in patriarchis, qui eum repraesen-
i lla Cassiodorius, qui addit; quod « tam multa An--
laverunt. miraculorum signa faclurus est, ut magaa
tichrislus
(1551) Fideleshortatur Apostolusut ab.\ntichristi devotiooe adorari faciat idolum, sacnlega falsitate
decepUonibus caveaut, quia ipse et hi qui ab eo compertum. »

seducti fueriat,ad tartara perpetuis iacendiisdam- (1554) Cod. Vat., omnem.

anti pertrahentur. llli autem.qui patienter persecu-
 677 EXPOSITIO IN APOCAL. - LIB. IV, CAP. XIII. 678

lilteris autem omnes apud Grae- A et cum illo centum quadragintaquatuormillia, ha-
edilus est. Litteras
cos numerum exprimere manifeslum est. Innumero bentes nomen ejus et nomen patris ejus scriptum in

ergo litlerarum illius posuit nomen, ul lectoris fronlibus suis. Narravit superius beatus Joannes,
intelleclum exorceret, et lale est ac si diceret In qualiter et ubi cum omni exercitu suo Anticbri-
:

quo nomine bic numerus reperilur, id est sexcenti stum viderit, qualiterque omnes qui ab eo seducli
sexaginla sei, ipsum est nomen ejus. Ut si dica- fuerant nomen ejus, aut in dextera, aut in fronte
tur ANTLMOi (Jo6-2) (lo63), qui interprelatur babuerint. Nunc autem de Christo de bis qui
et

inde enim Anticbristus vocatur, id est

conl)-a7'ius, cum eoerant, ubi eos videril, et quo nomine etiam k,

Cbristo contrarius. Vides igitur quam bene boc no- ipsi in frontibus suis signati fuerint, narrare inci-

men sibiconveniat, quodquidem totumnumerum pit, Vidi, inqml,el ecce agnus stabat supramonlem

supradictum in se contineat boc modo. Nam A Sion. Hic est ilie agnus, de quo scriptum est :

sigaiticatunum, N quinquaginta, T trecentos, E « Eoce Agnus Dei, ecce qui tollit peccata raundi

quinque, M quadraginta, sepluaginta, Iducenlos : {Joan. 1, 29). » Qui bene supra montem Sion stare
qui numerus simui collectus facit 666. Verbi gratia videtur, quia Ecclesias rex, et princeps inomnibus
A unum, N quinquaginta, T trecentos, E quinque, adversis semper ei auxiliatur. Unde ipse ait : « Ego
Mquadraginla, Vocalur b autem conslitutus
septuaginta, 1 ducentos. sura Rex ab eo super Sion 340
aulem apudGrsecosANTEMO^, quiapudnosdicitur montera sanctum ejus, praedicans praeceptum Do«
A»/ic/tm/r<s, atqueutrumqueidemsignificat. Sunt mini {Psal. ii, 6). » Vidit autem cum illo centum

et alia nomina,quw eidemipsi quadamverborum quadraginlaquatuor millia.perquosomnemEccle-

circuitione convenire videntur, quae quidem quo- siae multitudinem intelligimus. Hicenim numerus

niam numerum continent, a vete-

proedictuui in se duodena millia dividi potest, ut unusquisque
sic in

ribus posita sunt nuUum tamen nomen ila con-

; duodecim apostolorum, duodena raillia in partem
veniens est Anticbristo, ut boc quod modo diximus, babeat, qui etiamsi in suas partes dividalur, nulla
ANTEMOI. Nos tamen, ut lectori satisfaciamus, ejus pars vacat a mysterio. Centenarius namque
caetera quoque nomiua ponemus. Sunt autem numerus perfectus est; quem quia iraperfectura
APNOVME, quod interpretatur nego, eX TETAN, Dominus essevoluit, ad eum complendura pro una
quod dicitur sol. Et rENSHlMKOi, quod geniium, ove de coelis descendit. Unde ipse ait : « Quis est
jedMC/o?" intelligitur (lo64). Quomodo autem baec homo qui habet centura oves, si perdiderit unam
nomia illi conveniant, prudens lector manifeste ex illis, nonnediraittitnonaginta novem in deserto,

inteiligit. Causa verobrevitatis singulariter nomina et vadit illam quaererequaeperierat? » {Luc. xv,4.)
ipsa, numerosquesignemus. A signiticat unum, P „ Quadragenarius autem numerus in tantura convenit
centum, N quinquaginta, sepluaginta, V quadrin- poenitentibus, ut et Moyses et Elias, et per se mundi
gentos, M quadiaginta, E quinque, T trecentos, E Salvator quadragintadiebusjejunaverit, quos et S.
quinque, I decem, T trecentos, A unum, N quinqua- Ecclesia per singulosannos, usque adfinem saeculi

ginta l tres, E quinque, N quinquaginta, 1 du-

;
imilabitur. Sed quid de quaternario dicara, qui
centos, H oclo, P centum, I decem, K vigmti, propter quatuor Evangelia, totidemque virtutes
septuaginta, l ducentos. Quidam etiam Latinis principales, ubique sacratissimus invenitur ? Mille-
litteris boc nomen exprimere voluerunt, sed quia narius autem numerus continet, et cura ipse ex
Graece bic liber edilus est, non multum ad rem aliis nuraeris constituatur, nullum alium numerum

perlinerevidetur. Ipsum tamen, quamvis inutile, et habet supra se, qui ex millenis confici possit. Merito
nos ponamus. Est autem boc DICLVX. D namque ergo beatus Joannes centum quadragiota quatuor
apud nos quiugeutos, I unum, C centum, L quin- millia cum Agno stantes vidisse describitur, ut per
quaginta, V quinque, X decem significant quae centum suraraam virginumperfectionem, perqua-
;

simul collecta fiuut sexcenli sexaginta sex. Sed draginta vero, omnes peccatores ad veram poeni-
quid aliud boc significare videtur, nisi quod ejus tentiam conversos per quatuor autem cunctos :

aduialores eum deprecantes, dicent dic lux lo-

: Evangeliorum; observatores, qui quasi quadrati
D
quere, legislator, ne taceas, tu quid lumen es, mon- lapides, semper firmi et stabiles in fide perstite-
tra perquam viam incedere debeamus(lo6o). Sed runt. Per millia vero, omnes cujuscunque sexus,
de bis bactenus. cujuscunqueordinis, cujuscunque conditionis, cu-
CAPUT XIV. juscunque gentis, et linguae multitudinem intelli-
Et vidi, el ecceangelus slaOalsupra montem Sion, gamus. (1566). Omnes autem isti nomen ejus, et

(t362) Marchesiuseteditio Lugdunensis Biblioth. (l565)Qui Diocletianum pro hac bestia intelligere
PP. iegunl ANTEMOC, sed mendose. Ei Vaticano volunt innomine Diocles Augustus computatis lil-
autem codice restiluimus A.NTEMOi; ut poslrema terisjuxtanumei'ationemIatinorum,numerum666.
verbilatera exibeat nolam 2, quae apud Graecoain confici aiunt. Porro inlerpretationem bujusmodi
designandis numeris valet 200. probatamquoquefuisse Meldensiepiscopo Bossue-
(i:)63) Cod Vat. Latiue scnbit : Antemos. to, lestalur Caimetin Apoc. cap- xm, n, 18, ac sibi
Heec nomiua vide apud Calmet in nunc
(156')) omnium, quae in hunc locum afieruutur, probalis-
locum.qui subjeclis notis, btterarum cujusqiieno- simam videri.
miuis poleslalem ex{)ouit, el ad numerum 666 (1506) prolixam S. Brunonis inler-
llujiisraodi
allabre, ut auctor noster, accommodat. pretationcm brevibus perstrinxit Cassiodorius ia-

I
 »

679 S. BHUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 680

cipiatur.Cumigiturunumdecapitibusejusoccisum A ejusopera.quisvelqualis sit, manifestant; quem si

etcuratum(iicatur,ipsaraquoquesecundumipsum, vis cognoscere, non ad linguam, sed ad manum at-

et occisam, et curatam dicere possumus. Ei fecit tendas ; dominica enim sententia est. « A fructibus
signa magna, ut etiam ignem facerel descendere de eorum cognoscetis eos {Matth. vii, 16). » In fronte
coelo in terram in conspeclu hominum,et seducit ha- vcro nomen, et fidem gestare, est omnibusmanife-
bilantesinterra,-propter signa qu3e datasunt illi fa- slarenullidominumsuum suamquefidem celare, ut
cerein conspectu bestiae^quse habebat plagam gladii. sicut frons omnibus est aperta, ita et fides cunctis

la boc enim major erit Anticbristi auctoritas, quod sit manifesta. Tantus ergo terror cunctos invadet,

non solum ipse, verum etiam discipuli ejus signa ut nemofacere, veldicereaudeat, quod ad ejusfide
multa et prodigia facere (i553) jubebuntur. (1556) dissentire videatur. Unde et subditur Ut ne quis :

Sicutenim in ^Egypto ad versum Moysen magicis suis possitvendere,velemere,nisiquihabeatcharacterem

incantationibus magi signa multa fecerunt ita et nominis bestiae ,autnumerum nominis ejus.Nametsi-
:

isti adversum Henoch et Eliam facturi sunt. Unde hoc ad litteram accipi possit; quod et in nostris
et ignem de coelo descendere facient (1557) et in principibus saepe fieri videmus, ut videlicetejuslit-
:

hoc non suam, sed magislri gloriam quaerent. Cum teram, et sigilla securitatis causa ferantnr: est ta-
enim in miraculis, quae facere videbuntur, adorari b ^iea aUa et ipsa spiritualis emptio, et venditio, de
possent, si vellent, non se tamen, sed Aotichristum qua scriptum est « Sindonem fecit, et vendidit :

adoraripraecipieat,cujusgloriametmagaificentiam {Prov. XXXI, 24) ; » et alibi : « Omnes sitienles venite

in.tantum exaltare conabuntur,u t more quorumdam ad aquas, emite absque argento et absque ulla com-
imperatorum etiam ejus statuam et imaginemmi- mutatione vinum et lac {Isa. lv, 1). > Tales nun-
seros homiues adorare faciant. Unde et subditur: dinae, taleque mercatum in Ecclesia sit ; nihil ibi

Etdatumestilli,utdaretspiritum imagini besliae, sine pretio datur; da fidem et accipe vitam. Hoc

et ut loquatur imago bestiue (\'6^S). Et faciat, utqui- autem mercatum, magna ex parte tunc temporis
cunquenonadoraverinlimagtnem besticB occidantur, cessabit.quandosuaehaeresislogmatasolishaereticis
el faciet omnes pupillos et magnos, divites etpaupe- vendere, vel emerelicebil. Sedquid mirum, siista
res, liberos et servos habere characterem nominis iniIlapersecutionemaximaomaiumtiaat,cumolim
bestiae, aut testimonium nominis ejus. Datum est, in- etiam ab imperatoribus edicta proposita fuissele-
quit, illi, id est diabolo, concessum ut daret spiri- gaatur, ut Christiani ubicunque invenfi fuissent,
tum imagini bestia. Magnum et inusitatum mira- sine audienlia punirentur? Sequitur :

culum,utstatua aurea, vel argenlea, velcujuslibet nic sapientia est. Quihabet iyitellectum computet
alterius metalli spirareetloqui videatur. « Surgent numerum bestix,numerusenimhominesest,etnume-
C
enim,utinEvangelioDominusait.pseudoprophetse, rusejussexcentisexagintasex.]l\c,,'mqn\\.,%Si^\enWa.
etdabuatsignaetprodigiamuIta(^a^<A. xxiv,24). necessariaest, obscurasunt quaedicuntur, etnisi ab
Talibus ergo signis ad hoc devenient, utquicunque hisquimajorem (1560) intellectum habent non ca-
imaginem besliae adorare noluerint, quasi profani et piuntur^qui^SS^i^temhabetintellectumjUtadhu-
sacrilegi atyrannisetprincipibus occidantur, unde jusreinoliliampervenire vaIeat,computetpriusnu-
fiet, ut (praeter sanctos, qui mori non timebunt) merumbestiae,qu8equidem,etsiDeumseessefingat,
nemo inveniatur, (1559) qui aut in dextera, aut in nonDeus tamen,sedhomoest; ethocestquoddicit:
fronte suaejus characteremetsignumnonhabeat. numerus enim hominisest, etnumerus ejus sexcenti
Nam usque hodie usus est Scripturarum, ut pro
et sexaginta sex Quod enim senarium numerumtan-
.

toto nomine, prima nominis littera ponatur charac- ; tum posuit, hominem eum esse monstravit ; siqui-

terergo pro nomine,nomen vero pro fide accipiatur. dem sexta die factus est homo. Sed quia senarius
Sicut enim omnes Christiani nomen, id est fidem iste ex denario descendit, eiim ex decimo ordine
Christi in manuet ia fronte impressam habent, ita unum esse significat, ut et homo simul, et diabolus,

omnes Antichristi servi et discipuli ejus nomen et non per naluram, sed per iaiquitatem essecreda-
fidem,aut in dextera,autin fronte gestabunt tur:decies aamque sexagiuta sexcentos faciunt
; etin
dextera quidem nomen et fidem portat, qui illud ^ (1561). Sufficiant autem hoc in loco, quae ab anli-

agit, cujusse dicitesse professionis. Quemenimdi- quis dictasunt, nihilquede aostro poaeotes, easo-
lecliooi,etmisericordiae,etpietatiiasisterevidemus, lummodo, quse abeis accepimus.admemoriamre-
Utrum sit Christianus noa dubitamus ipsa enim ducamus. Liber aulem iste a beato Joanne Graecis
;

(1555) Cod. Vat., videbantur. et in omni seductione. »

(1556) lla praedictum accepimus a Christo (1557) Cod. Vat. «Quooiamid : quondamEliasfe-
Matth. XXIV, 24 « Surgent
: pseudochrisli et pseudo- cisse legitur. Tanlo ergo facilius hommes decipiet,
prophctae, et dabunt signa magna et prodigia, ita ut quanto nou suam, sed magistri gloriam quaerent. »

in errorem inducantur (si fieri potest) etiam electi. » (1558) Haec ex codice Vat. supplevimus.
Et Marc. xni, 22 « Etdabunt signa, et portenta ad
: (1559) Cod. Vat. siue pauper sive dives sit.
:

seducendos (si fieri potest) etiam electos. » Et n560)Cod. Vat., inteUigenliam.

Paulus II Thessal. u, 9, loquens de Antichristo : (1561) Cod Vat. « Similiter
: autem et sexies de-
«CujusestadventussecundumoperationemSatausB, cem fiunt sexaginta. »
in omni virtute, et signisetprodigiis mendacibus,
681 EXPOSITIO IN APOCAL. — LIB. IV, CAP. XIV. 682

nomen Patris ejus in frontibus suia scriptum habe- A illud cantat, soli illi qui empti sunt de terra, de
bant; sed cujus ejus, nisi Agni, et Patris Agoi? quibus Apostolus ail. << Erapli enira estis pretio
Oranes enim Trinitalis signaculo, Patris videlicet, magno (/ Cor. Christi sanguine
vi, 20). « qui
et Fiiii, et Spiritus sancti, signali erant. Et Judaei 341 redempti sunt, qui de terra super coelosexal-
quidera Patris nomen in frontibus suis scripium tantur, soli iHic hoc canlicum dicere possunt. Hi

habent ; vero non habent. Nos vero utriusque

Filii aunt, qiii cum mulieribus non sunt coinquinati. Hi

nomen in fronte scriptum haberaus, quia utrumque sunt, qui non meretricibus, sed caslis conjugibus
laudauius, el praedicamus, credimus, et confi- adhaeserunt. Hae autem mulieres, haereticorum se-
teiiiur. ctae intelliguntur quas, veluti fetidas merelrices,
vocem de coelo, tnnquam vocem nquarum
Et audivi sancti viri fugientes nullum cum eis voluerunl ha-
muUarurn, et lanquam vocem tonilrui magni, et vo- bere consortium ; unde et virgines dicuntur, qui 11-
cem quam audivi, sicut cilharxdorum citharimn- lis non
adhaeserunt, qui verbi Dei adulleratores
tium, in citharis suis, et cantabant quasi canticum appellantur. « Corrumpunt enim bonos mores col-
novum, ante quatuor animalia, et scniores. Nain quo- loquia prava. (/ Cor. xv, 33) » Hi aulem sequuntur
niain aquae mullae populi multi intelligunlur, nil Agnum quocunque ierit ; sicut et ipse ait. a Pater,
aliud est vox aquarum multarum, nisi vox multa- g volo ut ubi ego sum, et ipsi sint mecum {3oan.-i.vn,
rum diversarumque «entium in unarafidem venien- 21) » coelos ergo ascendeni, quia ibi est Agnus.
;

tium, Deum laudantiura, el benedicentium. Vox Hi empli snnt ex hominibus, primitiae Deo, ei Agno
;

autera tooitrui magni, vox doctoruin est in Ecclesia Sicut enim ex multa messe, parum quid (1567) pri-
praedicantium, de quibus dicitur. « Clama, ne cesses, mitiarum Dao offerunt ita ex cunclis gentibus, ;

quasi tuba exalta vocem tuam {Isa. lviii, 1);» isti pauci, ad malorura comparationem, Deo, et
unde, el isle cujus verba haec suiit, filius tonitrui Agno quasi quaedam primitiae ofTeruntur. In ore
in Ecclesia vocatur. El vocem quam audivi sicut eorumnon ett inventum mendncium, qui nullis tor-

citharx citharaedorum cUharizanlium in citharis mentis vinci potuerunt, ut eam, quam semel Deo
itiis ; nara quia dulcps sanclorum laudes, et can- proraiserant, fidem negarent. Unde el subditur;
tu3, et in Dei auribus suaviter resonant, ideo ci- Sine macula enim sunt ante ihronum Dei. • Qui
Iharis eorum voces assimilantur. Talis citharaedus enira in verbo non offendit, hic perfectus est
erat David, cujus cantilena, el modulatione, ipsa vir (Jacob. iii, 2); » macula lamen pro crimine
quoque daemonia placabantur. Quod adhuc in Ec- ponitur.
clesia fieri videmus, cum ad episcopi exhortatio- Et vidi alterum angelum volantem per medium
nem adulleros, sacrilegos, homicidas, caeterosque ccelum, habentem Evangelium xternum, Mt evangeli-
daemone plenos ad pcenitentiam festinare conspici- ^ zaret sedentibus super terram, el super omnem gen-
mus. Cantant autem quasi novuni canticura, quia tem, et tribum, et linguam, dicens magna voce : Timete
sicVeterisTeslainenti scripturas exponunt, ul nova Doir.inum, el date tlli honorem; quia venit hora ju-
quaeiiam dicere videaotur. Possumus etiara et no- dicii ejus ; et adorate eum, qui fecit ccelum, et ter~
vum Novi Testamenti praedicationem
canticura, ram, mare, et omnia, qux in aqua- eis sunt, etfontes

intelligere. Haec autem ante quatuor animalia, et rum. Hic enimAngelus aliquem Ecclesiae doctorem
seniores cantare dicuntur, et quasi discipuli ante significat, quoniara horam judicii, et mortis lermi-

facies doctorum suonim stare videnlur. Nihil et num, qui evitari non potesl, unicuique appropin-
aliud cantat Ecclesia, nisi quod ab his animalibus quare considerat volens omnes cautos, et providos
;

el senioribus didicit. esse, quid agere debeant, utique discurrendo solli-

Et nemo poteral dicere canlicum, nisi illa centum cite edocet. iElernura enim Evangeliuin, Chrisli
quadraginla quatuor millia, ijui empti sunt de terra. prsedicationera intelligimus, quae non ad temporalia,
Hi sunl qui cum mulieribus non sunt coinquinali, et transitoria, sed aeterna bona nos invitat qua3 ;

virgines enim sunt, hi sequuntur Agnum quocunque non haerelicorum inventione composita est, sed ab
ierit. Hi empti sunt ex hominibus, primitiae Deo, el feternae sapientiae fonte manavit quae quidem et ;

Agno, ore ipwrumnon est invenlum mendacium ;

et in £) majoribus, minoribus loquitur dicens
et Timete :

tine macula enim sunt anle thronum Dei. Nemo, in- Dominum, et dateilli honorem, quiavenilhorajudicii
quit, illud canticum caniare, et dicere poterat, ejus, ul reddat singulis secundum opera eorum et ;

nisi illa centum quadraginta quatuor millia, qui adorate eum, qui fecit caslum, et terram ; non dae-
empli aunt de terra non Judaeus, non paganua,
; monia, non Anlichristum, sed omnium crealorem
non haereticus novuin illud musitaturaque canlicura colite, et adorate.

dicere potest, nondum ejus vetera iransierunt, non- Et alius angelus secutus est dicens : Cecidit, ce-
dum eis facta sunt omnia nova. Sola ergo Ecclesia cidit Babylon illa magna, quas a vino iras fornicatio.

qniens » In monle
: Sinn vidisse se dicit stantem ad omnes beatos constat aptandum isli persona- :

Dominuin Christuin, et cum eo cxliv bealorum, bant Doraino canticum mivum, quando ab alio noa
qui nomina tam ipsius quam Patris ejus in fron- poterat dici deinde admirabili prosecutione lau-
;

tibuB suis scri^>ta portabant. Hi nullo mendacio, danlur. »

nuUa Qdei fornicatione polluti sunt quod taraen : (1567) God. Vat., de primitiis.

Pathol. GLXV. 22
 ;

683 S. BRUNONIS EPfSCOPI SIGNIENSIS 684

nis suse potavit omnes gentes. Et iste quidem ange- A. et in sulphure aeterni fetoris sine fine cruciabun-
lus alius alios Ecclesiee doctores significat, qui tur. Hoc autem in conspeclu angelorum sanctorum,
quanto plus judicii dien:i appropinquare senserinl, el in conspectu agni, quoniam neque Christus, ne-
tanto magis quolidie praedicationi instabunt, om- que sancti ejus eorum tormentorum aliquando
nemque mundi hujus gloriam et pulohritudinem obliviscentur, secundum illud « Memento, Domine,
:

transire, et ruere docebunt, quatenus sic animos filiorum Edom in die Jerusalem {Psal. cxxxvi,
hominum ab ejus appetitu extorquere valeant. Et 7).»
hoc est, quod dicilur, cecidit, cecidit Babxjlon illa Et fumus tormentorum ejus ascendet in sxcula sx-

magna. Babylonia namque confiisio inlerpretatur, culorum, nec habebunt requiem die, ac nocie, qui
in qua Nabuchodonosor regnavit, quem diaboli te- adoraverunt bestiam et imaginem ejus, et $i guis
nuisse figuram omnes scripturae testantur cecidit acceperit characierem nominis ejus. Hic patieniia
:

igitur Babylon, quoniam mundus transil, etconcu- sanctorum esi, qui cusiodiunt mandaia Dei, et fidem
piscentia ejus. Praeterit enim figura hujus mundi, Jesu. Ibi enim fumus seraper ascendit, ibi ignis

omnisque iniquorum contusamultitudoperibit. Haec nunquam deficit erunl igitur semper in igne, quo- ;

autem a vino irae fornicationis suae potavit omnes rum tormenta fumare non desinunt (t569). De
gentes quia in tanlum hanc prsesentem vitam om- n bestia autem, et imagine ejus, el de charactere
:

nes gentes dilexerunt, ut ab ejus blanditiis anima nominis ejus satis superius diclum est. Quod autem
et corpore corrupti iram Dei incurrere non formi- ait Hic patieniia sanciorum est, qui cusiodiunt man-
:

darenl (1568). daia Dei, et fidem Jesu, (1570) ad hoc valet, quia

Et alius angelus iertius secutus esi illos, dicens cum malorura tormenta sancti videbunt, tunc
magna voce : Si quis adoraverit besliam, et imaginem non frustra se patienles fuisse, et mandata Dei,
jus, et acceperit characterem in fronie sua, aut in- et fidem Jesu non in vanum se custodisse cogno'

manu sua, et hiberii de vino irae Dei, quod mislum scent.

est mero in calice irae ipsius, et cruciabiiur in igne Et audivivocemdecalo dicentemmihi : Scribe: Beati

et sulphure in conspectu angelorum sanciorum, et in mortui qui in Domino moriuniur : amodo jam dicii

conspeciu Agni. Hunc autem angelum, ter-

tertium. spiriius, ui requiescani a laboribus sui^,opera enim
tiam praedicalionem, et ultimam esse putamus; illorum sequunlur omnibus, qu* ad
illos. Finitis

quando sancli videntes abominalionem, etfereom- malorum tormenta pertiuebant, quod eorum vide-
nes ad iniquitatem converti, et bestiam et ejus licet cruciatus aelernus sit, quod ipsi requiem nun-

imaginem adorari, magna voce clamabunt, tantum- quam sint habituri, dal Dominus sententiam de
que facinus fieri interdicent, et quanta poena eos beatitudine aeterna, et quiete bonorum, quam ideo
exspeclet qui eam adoraverint, ejusque characte- G quidem scribere prajcipit, ut firma et stabilis esse
rem susceperint, el de vino irse Dei quod mistum credatur. Beali, inquit, mortui qui in Domino
est raero in ealice irae ipsius biberint, eis denun- moriuntur (1.571). Sed quid est in Domino mori,
tiant. Hic est ille calix, de quo scriptum est quia :
nisi in fide, in justitia, in charitate, et spe firma
« Galix in manu Domini vini meri plenus est mislo de hac vila raigrare, atque pro his, si necesse
(Psal. Lxxiv, 9) » per quem sacram Scripturam
;
fuerit, animam dare ? Amodo jam dicit spiritus, a

intelligimus quae quidem secundum se mera est,

;
quo lotus liber iste dictatur, et scribitur, ut re-
et pura sed ab haereticis inficitur, turbatur, et de-
: quiescant a laboribus suis, quos raultos, et infinilos
pravatur; unde non calici, sed vino haerelicorum, pro Christi nomine passi sunt. Opera enim iUorum
quod mero vino, etsanae intelligentiae mistum 342 sequuntur illos quae quidera digna memoria, ma-
;

est iratus Dominus esse dicitur. Qui ergo tale vi- gnura eis ante conspectum Domini teslimonium
num biberint, et haereticorum pravitati assensum ferent.
prffibuerint, in igne asterno, qui non exslinguetur

quae quondam civitas

(1568) In Babylonis ruina, aeternum duraturas, sedaliquando ab his torraentis
magnafuit, Ghaldajorum imperii caput, propter D liberaudos, quem errorem dacnnavit Ecclesia, cum
el
similitudinera depravationis, impiumque falsoru<n sacrae litterae sternitatem poenarum inferni apertis-
numinum cultura Roma in sacris litteris, ut I sirae doceant.
Petri v, 13, el a SS. Patribus hoc noraine ap- (1570) Ex hoc testimonio satis palet, ad salutem
pellatur, ejusque subversio, totaque regni destru- aeternam comparandara, non sufficere fidem, ul
ctio juxta aliquos interpretes hic praenunliata di- contendunt ha^retici sed requiri bona opera,
; otjser-
citur. More autem prophetarum pro facto jam vantiam nernpe divinorum raandatorum.
babetur, quod certo faciendum cognoscitur. Sed (1571) Nemo, dum adhuc vivit, proprie beatus
hujusmodi interpretationem in cap. 17 prose- appellari potest, sed post mortem, quia in ea sola
quemur. consumraatio justitiae el sanctitatis perficitur
(1569) Fuit olim Origenistarum error, quem non nisi in termino cursus vitae bravium corapre-
renovavitabbasJoachim, damnalorum pcenas nonin henditur.
685 EXPUSITIO IN APOCAL. — LIB. V, CAP. XIV. 686

LIBER QUINTUS
343 /v/ vidi,etecce nuhemcandiilam,et supra nnbem A tatoperarios in raessem suara {Matth. ix, 37) (1572).
sedentern similem filio hominis habentem in capite siio Misit ergo Christus falcem suam, misit evangelicara
coronam auream, et in mann siia falcem acutam. praedicationem per discipulos suos, et messa est
Vidil.inqiiam beatus Joannee nubem candidam, per terra, undique tritico in horreo Dei, quod est Ec-

quara S. Ecclesiani inteliegimua. Nubem quidem, olesia, congregalo (1573).

quia doctrinae pluviis rauUorum hominum corda Et alius ancjelus exivit de templo, quod est in coeto.
prius areatia, uberes bonorum operum fructus ger- habens falcem. Eadem similitudo est qua; superior,
minare tacit : candidara autem, quia super nivem praetcr hoc tantum, quod ibi boni, hic vero mali
dealbala, sine raacula est, atquc ruga. Vidit autera, colliguntur. Angelus enim. qui de templo exivit,
et similem Filio hominis, super nubem sedentem, Christus esl, qui tanquam sponsus de thaiamo vir-
Christum videlicel Dominura nosirum, qui se fre- ginalis uleri processit. Hoc autem templum est in
queater in Evangelio Filium hominis vocare consue- cceIo, quia omnium mulierum beatissima sic in
illa

verat, secundum illud « Quem dicunt homine? esse

: terrisvixit, ut semper ejus conversalio in ccelis fu-
Filium hominis? (Matth. Et bene super xvi, 14) ».
erit. Denique jam tunc (1574) haec Virgo nostra de
nubem qua
sedere describilur,ut rex, el dominus hac vita migraverat, et super choros angelorum
Ecclesiae prassidet, et dominatur. Habet autem in _ exhaltata fuerat, quando beatus Joannes ista scribe-
capite suo coronam auream, per quam regem, et bat(1575). Vidit ergo angelum, qui de templo exie-
victorem, omnique pulchritudine decoratum esse rat, quando teraplum jam pridem in coelura transla-

significat. Habet vero in manu sua falcem aculam, tura fuerat, et ipse, ut superior, falcem acutam ha-
gladium videlicet spirilus, quod est verbum Dei, de bebat; hoc autem superius exposilum est. Sequitur :

quo iterum Aposlolus ait « Vivus est enira Dei : Et alius angelus exivit de altari, qui habebat pote-
serrao, et efficax, et penetrabilior omni gladio an- siatem super ignem, et clamavit voce magna ad eum,
cipili {Hebr. iv, 12). » Notandura autem quod ite- qui habebat falcem acutam, dicens : Mitte falcem luam
rura beatus Joannes a capite incipiens, sicut in aliis acutam, et vindemia botros vinex terras, quia jam
libris, quod viderit, manifestat. malursp sunt uvae ejus. Sicut enim per lemplum Vir-
Et alter angelus exivit de templo clamans voce ma- ginis uterura intelligimus, ita per altare corpus
Do-
gna ad sedentem super nubem : Mitte falcem tuam, et minicum. Altare enim ipse se esse docebat, quando
mete, quia venit hora ut metatur, quia aruit messis suis raanibus illud maximura sacrificium suis disci-
terrx ; et misit qui sedebat supra nubem falcem suam, pulis ofTerebat, dicens : 344 « Accipite, et raandu-
et messa est terra. Alter, inquit, angeius exivit de cate, hoc est corpus raeum {M.atth. xxvi, 26). »
templo. Alter utique, et enim Deusidem alter : est Exivit igitur angelus de altari, quando Deus in ho-
quaiQ homo, una lamen, eademque persona, Deus G minese hominibus revelare dignatusest.Hic autem
et homo. Exivit ergo angelus de templo, exivit Chri- angelus supra ignem habet potestatem, quoniam
8lu9 a Palre, et venit in mendum : Dominus in nemo nisi ejua dono Spintus sancti igoe succendi-
templo sancto suo, Dominus in ccelo sedes ejus tur. Unde ipse ait : « Ignem veni mittcre in terrara,
[Psal. X, i). » Exivit nimirum de lemplo, el landem et quid volo, nisi ut ardeat ? {Luc. xn, 49) » Et bene
post multum temporis, in signis et rairaculis se ho- quidera angelus iste ei qui falcem aculam habebat,
minibus manifestavit. Clamavit voce magna ad se- botros vineae terrae vindemiare prnBcepit, quia horao
dentem supra nubem non quodvel islesurdus essel,
: assumptus, ex consilio divinitatis, nihil facie-
nisi

vel iste audiri alilernon posset, sed quia illis voce bat. Sciendum autera duas esse vineas, unara bo-
magna Deus clamare monita parati
dicitur, qui ejus norum, alteram malorura ; et de bonornm quidem
Bunt et audire, elobedire claraavit augelus ad an- ; vinea scriptum est : « Siraiie est regnum ccelorum
gelum, Deus ad hominenc,divinitas ad humanitatcm, homini patrifamilias, qui exivit primo mane con-
quando divina inspiratione Christus Domiaus noster ducere operarios in neavim suam {Matth. xx, 1). »
prsecepit, dicens « Messis quidem mulla, operarii
: Malorum autcm vinea, haec est, de qua modo loqui-
autem pauci, rogate ergo Dorainum messis, utrait- D mur. Unde et vinea terree merito vocatur, cujus

(1572) Placet aliquibus interpretibus, ul notat Misit igitur, etc.

Cornelius, hic non Christum, sed angelum intelli- (1574) Cod. Vat., jam tunc Virgo noslra.
gere quinChriatus non vocatur angelus, sed Filius
;
Reddit Hruno lestimoniura, suis diebus
(1.57.5)

nominis. llic crgo angelus egreditur, ul Cbristo co- communiteracceptamesse in Ecclesia sententiam de
ope.retur utque ejus nutu et jussu demetal impios,
;
exaltalioiio seu assumptione B. Mariae Virginis post
cum Chrislus demetet pios et sancloa. ejus ohitum ad ccelos quam S. Bernardus plurimis
;

(1573) Cod. Vat. Itemque « Levale capita vestia, : laudibus exornavit.

et videte regiones, quia albae sunt jam ad meesem.
 ;

687 S. BRUNONIS EPISGOPl SIGNIENSIS 688

prima Cham. Haec autem quotidie vinde-
vilis fuit A. longitudo stadium vocetur, audi Apostolum dicen-
miatur si quidem
; de hac vita quotidie mali tollun- tem :« Nescitis quod hi, qui in stadio currunt,
tur (1576) unde et subditur
;
: omnes quidem currunt, sed unus accipil bravium
El misit angelus falcem suam in lerram, et vinde- (/ Cor. IX, 24)? » Quod alio in loco exponens ait :

miavit vineam terrx, et misit in lacum irse Dei ma- « Bonum certaraen certavi, cursum consuramavi,
gnum, et calcatus est lacus exlra civitatem, et exivit fidem servavi {llTim. ix, 7), » cureum utique sladii
sanguis de lacu usque ad (renos equorum, per stadia praesentis vitae.
mille sexcenta. Per falcem enim hoc in loco Ghristi CAPUT XV.
jussionem, ejusque ullionis ministros intelligimus Et vidi aliud signum in ciielo, magnum et mirabile
Quam quidem quotidie in terram mitlit, terraeque angelos seplem, habentes plagas seplem novissimas ;

vineam vinderaiare non cessat, quia iniquitate sua quoniam in illis consummata est ira Dei. Et vidi
mali saturi, et inveterali, subito, cura non putatur, ianquam mare vitreum mistum igne, et eos qui vice-
de vite simul el vita abscinduntur abscissi autem runi bestiam, et imaginem ejus, et numerum nominis
;

nonin qualecunque lorcularmiltunlur,sed in lacum ejus, slaiiles siipi-a mare vitreum habentes cilharul
irae Dei magnum, qui est infernus, submerguntur. Dei, el cantuntes caniicum Moysi servi Dei, et can-
Et calcatus est lacus extra civitatem, et exivit sanguis n ticum agni,dicentes Magna, et mirabilia opera tua, :

de tacu. Non enim intra civitatem sanctam lacus isle Domine Deus omnipotens. Magnum, inquit, et mi-
continetur, exlra est, extra calcatur, cujus maligni rabile signum vidi in Ecclesia, septem videlicet
spiritus sunt calcatores et vinitores. Ecce namque angelos, id esl septem doctorum ordines, qui sibi
eum extra civitatera Abraham eignificabat, cum di- per diversa tempora succedebant, habentes plag.is
ceret « Inter nos el vos chaos magnum firmatum
:
septem novissimas (1579). Sed quare novissimas ?
est. Et exivit sanguis de iacu usque ad frenos equo- 345 Quia in illis consummata est ira Dei. Magn<G
rum per stadia raille sexcenta {Luc xvi, 16). » Hic enim piagae etimmensae illae erunt, quibus ira Dei
autem loquendi modus hyperbole a grammaticis ap- consumraari et satiari poterit. Novissimum autem
pellatur. Cura enim raagnum praelium, alicubi fa- aliquando pro ultimo, aliquando pro deteriore po-
ctum esse, signiflcare volumus, dicere solemus tan- ailur. De his autem pia^is multa in sequenlibus
:

tum sanguinem ibi esse fusum, ut in sanguine equi dicturi sumus. Et vidi tanquam mare vitreum, mis-
naiarent. Sic et in hoc loco volens bealus Joannes tum iyne ; mare namque vilreum aqua baptismatis
divinam ultionem, et malorum poenam, et mortem esl, qucB quidem igne Spiritus sancti tota mista est
significaredicit : eorum sanguinem usqueadequo- el sanctiflcata, de qua Praecursor Domini Joannes
rum frenos crevisse ;
quod alius prophela signifi- dicebat « Ego baptizo vos in aqua
: qui autem ;

cantius exponens, ait : « Et e};;redientur sancti, et G venit postme, fortlor me est, cujusnon sura dignus
videbunt cadavera raorluorum,qui praevaricati sunt calceamenta solvere, ipse vos baptizabit in Spiritu
in me, et erunt usque ad satietatera visionis omni saricto et igne(J(?a?i.i,26).»Estergo marevitreum mi-
carni {Isa. lxvi, 24). » Quod enim
usque ad ibi est stum igne; quatenus aqua sanctificata vitrea el pura
satietatem visionis, hic est usque ad frenos equo- exleriuscorpora Iavet,ignis vero S. Spirilus interius
rura. Sed quid aliud est, sanguinem de lacu exire, vilia exural, et mundet hominem a peccato.
nisi malorum poenam atque tormenta hujus mundi ht vidi eos stantes, qui vicerunt bestiam, el imagi-
hominibus innotescere? Unde etiam per stadia mille nuinerum nominis ejus supra mare vi-
nein ejus, et
sexcenta exisse perhibetur : per mille namque stadia
non sufficit aqua baptismatis esse
Ireum (1580) :

totum mundi arabitum intelligimus, per sexcenta nisi insuper bestiam, et iraagiuem
regeneratum,
vero sex aetates(1577 signiflcantur. Et morito qui- ejus, et numerura nominis ejus vincamus et despi-
dem omnia per mille intelliguntur, quoniam, ut jam ciamus. Sed dicis Quomodo bestiam illam, quae :

diximus, omncs numeri in mille continentur. Exivit nondum venit, superare polero? Audi quid beatus
ergo sanguis per sladia mille, quia nusquam estlo- Joaunes etiam in Epistola sua dicit « Filioli mei, :

cus, ubi malorum poena non sit audila exivit au- novisaima hora est, et sicul audislis, Antichristus
:

tem per stadia sexcenta, quoniam nulla aeias fuit, in q venit, nunc autem Antichrisli multi sunt [Joan. ii,
qua id ipsum nou fuerit revelatum (1578). Quod 18). » Eigo quamvis in fine saeculi ille perditionis,
autem non solum terrae dimensio, sed et temporis filius, omniumque iniquorum caput venlurus sit,

(1576) Duo hominum ordinesdifitinguuntur a lamitarum super in»pio3,et,juxta aliquos, specialiter

S. Joanne, juslorum 8cilicel,et iraproborum. Prio- supcr Romanum Imperium fundilus evertendum,
rum sors felix, et bealissimu, quia in partem suam quae ab angelis slatuto tempore ellundentur, de qui-
adducel Christus, suoque in regno anternae beatilatis bus sunt sequentis capitis vdticinia.
haeredeis, et possessores coliocabit. Reprobi autera (1580) Cod. Vat. « Et vidi eos, qui viceruut bes
:

ab augelis irae Dei ministris a coelesii civitate per- tiam, et iniaginem ejus,et numerum nouiinis ejus,
petuo exsules in lacum ignis conjicientur. slanles super mare viireum. De bestia namque, ei
(1577) Cod. Vat., jiguraniur. magnitudme ejus, et L-umero norainis ejus mulla
(1578) Pojnarum infernalium aeternitatem ipsis Bupcrius dicla sunt. Sed non sulficit slare super
ethnicis notam fuisse Sisyphi fabula dubitare non mare vitreum, non sufficit aqua baptisiiiutis esse
finil. regeneratum, » elc.

(1579) Habentur haec veluti praenuntia illarum ca-

I!
 :;

689 EXPOSITIO IN APOCAL. — hlB. V, CAP. XV. 690

quotidie tamen sua membra pr.-«mittit, in quibus A De hoc autem templo septem habentes plagas,
utique a fiilelibus superatur (15S1). Omnia enim septem angeli eiierunt, qnia omnes doctorura or-
qui Chrieto contradicit Antichristus esl. Qui eigo dines ab apostolis origiaem ducenles, iliico suis
stat 3Uper mare vitreutn, qui in baptismale piscatur temporibus inEcclesiapraedicant, quae ab illis didi-
et natat, vincat bestiam et imaginem ejus, vincat cerunt. Et quoniam, ut Apostolus ait « Aliissunt :

Anticbristum et discipuios ejns, qui sibi confonues odor vitaB ad vitam, aliis odor mortis ad mortem
sunt alque consimiles. Nequesuscipiat (1582) nume- {II Cor. II, 16), » qui eorum monilis nonobtemperant»
rum nomiois ejus, id est fidem et doclrinam ipsius. super 808 plagas inducunt. Hi aulera veetili sunt
Sed quid supra mare facicbant? Sequitur; Ha-
isti mar-
lino raundo, et candido, illa videlicet pretiosa
bentes cilkaras Dei, et cantanles caniicum Moysi garila, de qua Dominus in Evangelio loquitur, di-
serviDei, ei canticum agni. Githara namqiie Dei cens « Simile est regnum 346 cojlorum homini
:

modulatio est divinaj inspirationis, de qua disoipulis negotiatori, quaerentibonas margaritas ; inventaau-
Buis Dominus ipse dicebat : « Non enim vos estis qui tem una preliosa raargarita, dedit omnia sua, el
loquimini, sed spiritus Patris vestri qui loquitur in comparavit eara {Matth. xiii, 45, 46) » per quam ;

vob\s {Matth. x, 20). »Canticum vero Moysi, et can- nimirum Ghristi fidem et doctrinam ecclesiaslicam
ticum agni, VetuselNovum Testamentumintelligi- p intelligiraus, quaqui indutus non fuerit, inter Ghri-
mus. Quicunque erjio slant supra raare vitreum, sti convivas discumbere non audebit. Suntautera et

quicunque alios invitant ad baptismatis sacramen- circapectora zonis aureis praecincti, quatenus per
tum, sio citharizent, laliterque et talia cantenl ea quae exterius appareut, quantus thesaurus sa-
Magna et mirabilia opera tua, Domine Deus omni- pientiae et scientiae in eorum cordeinterius sit recon-
polens, juttx et verx sunt vix twe, rex sxculorum, dilus, intelligatur.
quis non timebit le, Domine et magnificabU nomem Et unim ex qualuor animalibus dedit septem an-
tuum ? Qtiia solus pius es, quomam omnes gentes ve- gelis septem phialas aureas, plenas racundise Dei
nient,et alorabunt in conspectu tuo, quiajudicia Ina viventis in sxcula saeculorum, etimpletum est tem-
manifesta sunt. Quid esl ergo, quod d i ci tu r : yHdicia plwn fumo a majestate Dei, et de virtule ejus, et
tua manifesta sunt; cura alibi scriptura sit: « Judi- nemo poterat introire in templum, donec consumma-
cia tua abyssus multa?» (Psal. xxxv, 7.) Divina rentur septemplagse teptdm angelorum. Quatuorsunt
quidera judicia raanifesta sunt el occulta : occull.a aniraalia, omnia lamen unum, idemque narrantet
quidem, quoniam nemo ea ad plenum manifestare dicunt, quia solum Christi praedicationem descri-
valet manifesta aulem, quia quomodocunquefiant,
: bunt. Quod ergo unum ex eis dat, boc procul dubio
nemo tamen justa et vera ea essse dubitat. Stanles ab omnibus datur. Sed quid est, quod septem phia-
ergo super raare vitreura, videnlesque
doctores
G las aureas, plenas iracundia Dei viventis, septem
gentiles,quisine Deo erant, adbaplisraum feslinare ;
angeli dedisse perhibentur, nisi quod omnes Eccle-
Judaeos vero, quilegem habebanl, justo Dei judicio «iae doclores eam doctrinam, quam habent et praedi-

condemnato.s, salutis medicinam non appetere, ob- cant, acceperunt? Quae doctrina, quamvis aureasit
stupescunt in operibus Doraini, atque mirantur, et et sapientisB sale condita, ab aliis tamen avide
cuin igorent, quare illi electi sint, isti vero repro- suscipitur, ab aliis aulem quasi insulsum aliquid,
bati, Deitamen vias rectas et justas esse dicunt vel sine sapore respuitur, et in eos quidera, a quibus
ideoque magis Deum timendura et raagnificandura respuitur, Dei indignalionem et iracundiam desuper
praedicant, quia sola pielate et misericordia genles infundunt (1583). Propter tales igitur h« aureae
vocat; Judaeorura vero superbiam confundit et phialae, quamvis omnes delicias in se conlineant,
damnat. iracundiae tamen Dei viventis plenae esse memoran-
Et posl hxc vidi, et ecce coelum aperlum est, tem- tur. Templum autem, quod fumo impletumesta
plum tabernaculi teslimonii in ccelo, exierunt septem majestate Dei, el de virtuteejus, vel S. Ecclesia, ve-
angeli, habentes septem plagas delgmplo, vestiti lino coelestis Jerusalem intelligi polest. Dei namque vir-

mundo el candido, et prxcincti circa pectora zonis tus et majestas, quae Ecclesiam Bemperinhabitat,
Tunc enim templum tabernaculi
aureis. testimonii D quodamdivino occulloquejudicio infideliummentes
apertum est in cceIo, quando Ghristi praedicalio excaecat, ne ad fidem convertantur el Ecclesiamin-
per ora aposlolorum prius sonuit in Ecclesia. Apo- grediantur. Unde Apostolus : « Aniinalis homo non
stoli namque lemplum sunt, qui in sacrario sui percipil ea quae sunt spiritus Dei, neque enim po-
pectoris ipsum tabernaculum, et omnia legis et test, quoniam spirilualiter examinatur(/ Cor.u,
prophetarumteslimoniascriptaportantetpraedicant 14). » Ei hocest quod dicitur : Et nemo poterat in-

(1881) Huc usque

in eensu S. Joannis apostoli (1582) Ex. Cod. Vat. ita emendavimus. Editio,
multi in fuere Anlichrisii, et usque ad
Ecclesia siiffinat.
mundi finemerunt; sed sicut illi vel haeretici, vel Ha;c referri possunt ad ea quae Christus
(1583)
tyranni veritati et potentiae Dei resistere non value- Dominus Judaeis dixil Joan. viii, 47 « Qui ex Deo :

runt ita posteriores isti exterminabiintur. Quare

; est verba Dei audit ; propterea vos non auditis, quia
fiet maximum gaudium in Ecclesia super eorum ex Doo non eslis, ac proinde in horrendam indura-
luinam. lionem iociderunt. »
 691 S. BRUNONIS EPISGOPI SIGNIENSIS 69 =i

troire in templum, donec consummarentur septem A " Si non veniasem, et locutus fuissem, peccatum
plagas. His enim consummatis, major in Ecclesia in- non haberent nunc autem excusationem non ha-
;

troitus flet. Quia « cum plenitudo gentium intro- bent de peccatis suis [Joan. xv, 21). » Quid ergo ?
ierit, tunc Israel salvus i\et{Rom.x\^ 25). » De cce- Nunijuid Ghristi praedicatio eos vulneravit et pec-
lesti autem Jerusalem pro certo scitur, quod nemo carelecit? Absit ; sed cum Ghristus praedicaret, et
corporaliter ingredialur, donec his septem plagis ipsi ejuq monita recipere nolient, a diabolo vulne-
finitis ad immortalitem sancti resurgant. Quaj bene rati et necali sunt, atque in ejus militia computali.
iumo aromatum et incensorum, qui de sanctorum Unde Apostolus ait: » Nam peccatum occasioneac-
oralionibus procedit, plena esse dicitur, quia ubi cepta per mandatum seduxit me, et per illud occidit
Dei majestas,et virlus est, ibi sanctorum oraliones {Rom. vii, 11). » Sic ergo apostolis preedicantibus,
et obsequia diriguntur. cum Judsei et caeleri, qui in errorem seducti fue-
GAPUT XVJ. rant, eorum verba recipere noluissent, tam graviter
Et audivi vocem magnam de templo dicentem a diabolo vulnerati sunt, ut jamuiterius sanari non
septem angeiis : Ite, et efjundile septem phialas irx valerent (1585).
Dei in terram. Et abiit primus, et efjudit phialam Et secundus efjudit phialam suam in mare, et fa-
suam ia terram, et factum est vulnus ssevam et pes- n ctus est tanquam mortui, et omnis anima
sanguis
simum in hominibus qui habebant characterem bestiie, Secundus namque ange-
vivens mortuaest in mari.
et in eos qui adoraverunt imaginem ejus (15(S4). Haec lus phialam suam in hoc mare magnutn el spatio-
magna vox templo Dei, quod est Ecclesia, quoti-
in sum fudit (1586), quando secundus praedic torum
die auditur. Quid enim aliud Evangelia narrant, ordo arraatam mundicujus sapientiam, philosopho-
nisi utdoctores ad evangelizandum exeant, etquanta rum et haereticorum doctrinam, insuper et falsam
ira et indignatio super peccalores, nisi convertantur, deorum religionem reprehendere coepit. Unde el
ventura sit, cunctis aperto ore manifestent ? Gum subditur Omnis aqua maris versa est in sangui-
:

enim futuram pcenam sancli denuntiant, quid aliud nem, et ipse sanguis mortui. Et omnis anima (1587)
quam phialas irae Dei pienas in lerram effundunt? vivens mortua est in mari; quanto enim plusvera
Unde et subditur Et abiit primus, et effudit phia-
: doctrina dilucidatur, tanto magis falsa sciealia in
lam suam in terram. Primus enim angeius primus sanguinem vertitur, et peccatum. Plus etenira pec-
est prsedicatorum ordo, qui tunc quidem phialam cat, qui cogriita veritale falsilatem sequitur, quam
suam in terrara fudil, quando primitivae Ecclesiae ille qui veritatis vocem nunquarn audivit. Merito

non solum gialiam, quae bonis parata esl, verum ergo mare in sanguinem vertitur, seque bibentes
etiam quae tormenta peccatores exspectant, annun necat et interficit, cum non jam ad mare, sed ad
tiabal. Hanc autera phialam fundebat Apostoius ^ sanae fidei phialam super irifusam silientes currere
cum diceret : quod « Doniinus reddet unicuique debeant.
secundum opera sua, his quidem secundum patien- Et tertius effudit phialam suam super flumina, et
tiam boni operis gloriam, et honorem, et incorru- super fonles aquarum, et factus est sanguis. Quid
ptionera : his autem qui ex contentione, et non ac- enim per fluinina et fontes aquarum, nisi legis et
quiescunl veritati, credunt autem iniquitati, ira el prophetarum libros intelligiraus ? Super hos autem
indiguatio, iribuJatioetangusiiasuperveniet^ftom.ii, phialam suam, spirilualem videlicet expositionem,
6, 10). » Sequilur : factam est vulnus saevum
Et Ecclesi.ft doctores fuderunt, ne secundum litterara
ac pessimum in hominibus qui habebant chara- ulterius intelligerentur « littera enim oocidit, spi-
;

clerem bestias, tt in eis qui adoraverunt imaginem ritus autem vivificat (// Cor. iii, 6). » Occidit qui-
ejus. Nondum bestia nata est, et jam miseri dem, quando in sanguinem conversa est, a quo
S^y homines ejus characlerem et nomem veneran- etiam suo observatores prfficipit abstinere. El prius
tur,ejusque imaginein et similitudinem adorant. quidem isti secundum historiam intellecti,
Jbntes,
Ejus namque iruago Simon magus, Arius, et caeleri potabiles erant, nunc autera niai spiritualiter intel-
filii diaboli fuerunt. Ejus imaginem et charactorera ligantur, ha;reticos faciunt. Scianl igilur se non
Judaei venerantur, qui se adhuc Messiam expectare J) aquam, sed sanguinem bibere, qui tali scientia dele"
conliteotur. In his autem saevum vulnus ac pessi- clantur.
mum factum est, quod utique sanari non potest. Et audivi angelum aquarum dicenlem : Justus es.

(1584) Qui hoc ex capite non morales sensus lum enim est quod non tam belia, quara pestilentiae,
eruunt, ut cumineQtator noster, sed eversionis Ro- fames, lerraemolus, incendia eidiversa vastationum
mani imperii, vaticinia accipi debere contendunt; genera Romam, barbarorum principum ludibrium
pro voce magna, voluntatem Dei Joanni manifesta- faclara, desolarunt. Ito Gornelius, Galmet, Bossuet,
lam intelligunl, qui cura tempus novae legis histau- Sassi, etc.
randae advenerit, Romanorum regnuin acerbius (1585) Cod. Vat., non valeant.
canira veri Dei religionem acturum everlere staluit. (1586) God. Vat., effudit.
Has igilur plagas, seu flagella diversis teinporibus (1587) God. Vat. « Et ipse sanguis lotus niger, et
:

immissa interpretea isti aValeriano numerare inci- puteus factus est tanquara sanguis mortui. Ei om-
piunt, qui a Sapore Persarum rege victus miseram nis anima, » etc.
captivitatem, et atrociorem myrtem passus esl. Ger-

i
 693 EXPOSITIO IN APOCAL. — LIB. V, CAP. XVL 694

qui es, et qui eras sanclus, qui hxc judicatti, quia A commanducaverunt linguas suns pne dolore, et bla-
sanquinem sanclorum et proplielnrum fuderunt, et sphemaverunl Dominum caeli indoloribus, et vulneri-
sanguinem eis dedisti bibere, digni enim sunt. El bus suis, et non egerunt pccnitentiam ex operibus
audivi alterum ab altari dicentem : Etiam, Domine suis. Quartus angeius super ipsam bestiam, quam

Deus omnipotens, vera et Laudat

jusla Judicia tua. et solem vocavit, quintus autem narratur phialam

quartus prajilicatorsuperiorum doctorumsermones, suam fudisse supersedenibesti8e,majora,et fortiora

insuper et Deo gratia agit, quia homiues iniquos et ejus membra (1593), haeresiarchas videlicet et
superbos, ^iui raagis haerelicorum el phiiosophorum tyrannos inlelligimus. Supcr hos autem phialas suas
stuitam3apienliam,quam veramet catholicam fiilem doctores effundunt, quando sua peccata, suosque
credere etimiLiri voluerunl, in sua stultilia errore- errores eis ad memoriam reducentes, quas pcenas
que permisit. Ad quoJ confirmandum omnis eccle- quosque cruciatus pro eis passuri sunt, eis per
siastica raultitudo, qua3 a rectfe fidei altari noa ordinem exponunt; unde fit ut qui talibus verbis,
discedii, respondit dioens Etiam, Domine Deus
: si Deum propitium haberent, illuminari debuerant,

omnipotens, vera el justa judicia tua. Vides quanla obstinati potius contra veritatem,tenebrosi fiant et
concordia est in populo Dei, el quoraodo sancti prae- caesi.Et hoc esl quod dicilur: El factum estregnum
dicatores omnes se vicissira respondenl, el Dei n cjus tenebrosum. Sequitur Et commanducaverunt :

opera et justificationes una voce praadicant et ex tinguas suas prge dolore, et blasphemaverunt Domi-
tollunt. Sequilur. num cxli in doloribus et vidneribus suis, et non
Et quartus angelus effudit phialam suam in solem, egerunt poenitentiam ex operibus suis. Ecce qui
et datum est illi xstu affligere honines et igne. Et sapienter adm.oniti ad poenitentiam, ei lacrymas
sesluaverunt homines xstu mngno, et blasphemave- converti debuerant, quasiquibusdam telis graviter
runt homiiies nomen Dei habentis potestatem super vulnerati sanctorum verbis ad tantamiram et indi-
\has plagas neque egerunt pxnitentiam, ut darent gnationem commoti sunt, ut el Dominum blasphe-
illi Postquam Dei judicia angelus quarlus
gloriam. marent, et inter se ut frenetici, frudentes, quod
llaudaverat, ipse quoque nolens suam phiaiam esse dicerentnon considerarent.Hoc est enim,quod ail:
|otiosam,3uper solem eam effudit.Per solem hoc in Et commanducaverunt linguas prx dolore. Quid
loco iliura intelligiraus, qui cura sit caecus, om- enim aHud estlinguara prae doloreraanducare,ni8i
jiumque tenebrarura caligine obvolutus (1588), inconsiderate el irralionabiUler loqui ? Sequitur :

[Deura lamen justitiaeque solera se dicere suam in flumen

non time- Et sextus angelus effudit phialam
Ibit. Hic ergo sanam doctrinam ferre non valens, et illud rnagnum Euphraten, et siccavit aquam ejus, ut

Iphialam super effusam (1589j graviter ferens, cum prxparetur via regibus ab ortu solis. Flumen etenim
non habeat quod Ecclesiae dootoribus respondere ^ magnum Euphrates, quod in multas partes dividi-
Iqueal, in suos irascetur et indignabitur, eosque tur, haereticos designat, qui in muitiplices diversas
linfideies, ul moris est vilesque vocabit, qui suas quesectas dividuntur.Superhocautem phialara suae
linjurias non vindicaverint (1590) ; unde ad tantam praedicationisangeiuseffudit^corumqueaquasfontes
jinsaniam eos accendel et provocabit, ut non aolum et torrentes desiccavit, magnaque ex parte eorum
Barictos, verum etiam ipsum mundi creatorem haeresesdestruxit.Unde factura estulaqua desiccata,
jlasphemare audeant (1591) ; et hoc est quod quaeeisirapedimenloerat,viaregibusab orlusoHsve-
licitur : Et dalum est illixstu affligere homines, et nientibus praepararetur.Regesenim dicuntursancti,
igne, et xstuaverunt homines xstu magno; taii nam- qui quoniam se prudenterregerenorunt, nullum in

Ique aestu, talique 34S igne sspissime homines eis habent vitia principatum. Unde Apostolus ait :

affligi et aestuare videmus, cum tanta ira diaboio « Non regnet peccalum ia vestro mortali corpore

instigante exagitantur, ul vix a multis unus liomo (Rom. VI, 12). » Hi autera veniunt ab ortu soHs,
detineri valeat, quod ad facinu3,quod mente conce- quia lux eos seraper antecedit, nesciunt occasum,
perat, totus pallidus et turbatus, quasi fera in sed de virtule in virtutem, quasi de luce in lucem
sanguinem, ruat. Sequitur Et blasphemaverunt :gradienles, sempersoiis raJios, quasi aquilae, in-
nomen Domini habenlis potestatem super has planas, D tuentur.
neque egerunt pmnitentiam ut , darent illi gloriam, Et vidi de ore draconis, et de ore bestix, et de ore
Vides ergo quid diaboli stimulus, quid cauda dra- pseudoprophetx spiritus tres immundos, et in modum
ccnis, quid iniquitatis, filius in his qui
sibi obe- ranarum : sunt enim spiritus dxmoniorum, facientes
diunt quo igne eos succendat, quo aestu eos
("1592, signa, et procedunt ad reges totius terrx, congregar
inflammet, quibusve stimulis eos exagitet. illos adprxlium, addiem magnum Dei omnipotentis
Et quintus angelus effudil phialam super sedem (subauditur dicentis) : Ecce venio sicut fur ; beatus,

bestix., et factum est regnum ejus tenebrosum, et qui vigilal, et custodit vestimenta sua, ne nudus am-

(1588) Cod. Vat., circumvolutus. qui si non verbis, faclis certe athei comprobaotur

(1589) Cod. Vat., sibi supereffumm. (1592) Cod. Vat., operetur.

1590) Cod. Vat., quantocius non judicaverint. (1.J93) Cod. Vai., « quintus autem super sedem
(1591) Hujus generis sunt impii illi, qui Dei pro- bestiau phialara fudisse narratur, Sedes autem bestiae
viJeniiam damnant,qui de ejusexistentiadisputant, major, et fortior, t etc.
 ;

695 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 696

hulet, et videant turpitudinem ejus, et congregabit A. et Elia initium suscipiet. Quid bene phialam suam
illos in locum, qui vocalur Hebraice Armagedon. Vo- in aerem fudisse dicitur, quia palara el maDifeste
calur enim Antichristus draco,propter falleDdi for- loquens Antichristum advenisse nuntiabit. Sequi-
titudinem et volubilitatera; vocaturet bestia, propter tur: Ei exivit voxde templo,ac throno dicens: Factum
crudelitatem : vocatur autem pseudopropheta, quia est. Vox enira magna quae de templo (;xit, vox san-

ee Christuin esse menlitur. De cujus ore spiritua ctorum est,qui tam terribili nuntio audito, vicissim
tres iraraundos exire dicit,quo« subsequenter expo- se viriliter agere hortabuntur,dicentes Facium gii. :

nens, spiritus daemon orum esse fatetur,et taliqui Advenit ultimus dies,completae suntscripturae pro-
dem trinitate praeditusdaemoniorum omnes suos phetarum, raoriamur ergo omnes pro nomine Chri-
discipulos talsa siguorum et prodigiorum virtute sti. Gonfestim autem ab adversa parte malorura
ditabit. Qui bene ranaruni simililudinem habere facta sunt fulgura, in multis videlicet signis et mi-
perhibentur, quia eos quos sua dicacitate corrum- raculis, Antichristo ejusque discipulis clarescenti-
punt, garrulitate, et immunditia, omnique sorde bus : et voces praedictarum ranarum, et tonilrua
replenl. Hi auteni procedunl ad reges totius terrae, altae praedicationis haereticorura, ubique praedican-
non utique ad eos quibus vis ab orlu solis praepa- tiura. Et terrsemotus factus est magnus, qualisnun-
ralur, imo ad eos qui sola lerrena et transitoria, quam fuit, cunclis videlicet terrenis, et peccatoribus
honores et dignitates diligunt. Sed quare proce- B raagno impetu in Ecclesiam insurgentibus, de quo
dunt?Sequitur. Congregareillos in prselium addiem terraemotu ipse Dominus loquitur, dicens Erit : •<

magnum omnipotentis. Sic sic, diabole,diligi3 tuos, tunc tribulatiotalisqualis non fuit aborigine mundi,
hoc est luum consilium,utcontra eum pugnare eos nec fulura esl{Multk. iv, 21). » Tunc aulem civitas
suadeas cui neque tu, neque illud resistere vale- illa magna iniquorum in tres partes dividetur,
bit (1594)? Quod quidera ideo facis (1595), ut non quatenus nemo in illa occisus reperiatur, cunctis
solus, sed cum multisinjudiciodamneris. Vosaulem pro raodulo contra sanclos pugnantibus. El priraa
sancli, cavete ne decipiamini,quibu3 ipse Dominus quidera pars est Anlichristus ejusque familiares;
ait Ecce venio sicut fur, cunctis hominibus meum
: secunda vero multitudo haereticorum, ubique signa
adventum ignorantibus. Bentus ergo qui vigilat, et et prodigia facientium lertia autem tyrannorum ;

semper vigilat, ue quasi incautus praeoccupetur exercitus, ubique sanctos effligentium. Quod autem
;

349 el custodit vestimenla sua, ne nudus ambuiet, ait : Et civitates geniiiim ceciderunt, eos significat,
et videanl turpitudinem ejus. His enim vestibuspri- qui eorura signis et doctrina decipienlur.
mu3 homo se nudatum esse sentiebal,quando dice- Et Babylon magna venit in memoriamante Domi-
bat : « Audivi, Domine, vocem tuam, el abscondi num dare ei calicem indignatioms irse ejus. El omnes
me, eo quod nudus essera (Gen, iii,9) ;
» quas qui- C et montesnon sunt inventi,etgrando
insulse fugerunt ,

dem sibenecusludisset,ejuset nostra turpitudonon magnadescendit de cselo in homines, et blasphemave-

apparuisset. Sequilur :£<6'ong'reya6i7 illos in locum, runt homines Deum, propter plagam grandinis, quo-
qui vucalur Hebraice Armagedon (1596). Magedon niam magna facta est vehementer (1597).Sicut enim
namque locus est in quo (sicut in libro Regum et Jerusalem sanctorum Ecclesiam, ita Babylon ini-
Paralipomenon legitur) Josias rex justissimus est quorumumuium congregationem significat, cujus
interfectus (// Paral. xxxv, 22), de quo loco et secundum quemdam modum videtur Deus oblitus,
Zacharias prophera inpersonamDomini adjudicium quia malos in suis iniquitalibus crescere et prospe-
venientis loquitur, dicens: « Et aspicient ad me, rari perriiittit. Quae tuncquidem in ejus memoriam
quem cruoifixerunl [Zach. xii, 10),» Et paulopost: reducetur, quando eam suae indignationis calice
« In die illa magnus erit planctus in Jerusalera, potabit. Quod autera calix passionem el mortem
sicut piiinctus ad Remonon in campo Magedon, et significet, pene omncs scripturae testantur. Sed quid
plangent terrae familiee, el farailiae seorsum {ibid., est quod insulae fugiunt,etmootes noninveniuntur?
11, 12). » Congregabuntur ergo in campo, qui vo- nisi quia multae mundihujus Ecclesiae, multique,
catur Hebraice Armagedon, id est ante faciem Dei episcopi et doctores jam fatigali,et procellosas maris
omnipotenlis, qui non quasi probaturus, sed quasi jq
tempe3tatesferrenonvalentes,locurapersecutoribus
judicalurua eos apiciel. dabunt, et ne inveniantur, ubique se occullabunt
Et septimus angelus efjudit phialam suam in aerem quod quidera in primitivaEcclesiasaepissime factum
et exivit vox magna de templo a throno, dicens : Fa- fuisse legimus ; cum non qualescunque, sed ipsi
ctum est. Et facla sunt (ulgura, et voces, et tonitrua, apostolici viri se in cryptis, terraeque cavernis se
et terrasmotus factus est magnus, qualis nunquam abscondisse narrantur. Haec autem tanta persecutio
fuit, ex quo homines fuerunt super lerram : ialis quare fial, subjungit dicens : Et grando magna, sicut
lerrxmolus, et sic magnus. Et facia est civitas magna talentum descendit de caslo super Uomines.Usc enira
,

in tres partes, et civitates genlium ceciderunt. Septi- grando septirai angeli praedicatio intelligitur, quae
mus angelus uitima praidicatioerit, quae ab Henoch in tanlum cum omni exercilu suo Antichristum in

(1594) God. Vat., nequeipsi refislerevalebiiis. (1597) Cod. Vat., « utipsum Deum omnes pariter
(1595) Id. cod., Quod quidem totum facis, etc. blasphemarent. »

(1596) Cod. Val., Magedon.

 697 EXPOSITIO IN APOCAL. — LIB. V, CAP. XVII. 698
iram et commovit, et exacerbavii, A gariiis, habens poculum aureum in manu sua plenum
indignalionern
ut ipsum Deum pariter blasphemaverunt (1598). abominatione et immunditia fornicationis ejus. De-
Qdffi praiido bene talento comparalur, quoniam sorlum non nisi ferarum et an'm«lium irrationabi-
taienlum septuaginta duarum librarum est. quot et lium esse solet habitalio. Merito ergo in deserlum
discipiiii Cbristi fuisse dicuntur, quorum prffidica- fertur, qui tantum, taleque visurus est monstrum.
tioiiem septimus iste angelus est imitatus. Haec Et vidi, inquit, mulierem sedenlem super heitiam
aulem superioribus continuanda sunt, ilii videlicet coccineam. Haec enim bestia ex multis populis et
loco ubi dicitur Et exivit vox magna de templo a gentibus constituitur cujus caput non immerilo
\ :

Ihrono dicens : Fadum est ; inde enim usqiie ad

;

Romam vocaveram, quae quidem bestia quoniam

hunc locum, interpunctio esl, 350 quam Graeci mnitorum sanctorum sanguinem fudit coccineatota,
dicunt parenthesin. Sequitur Et blasphemaverunt : et rubea apparet (1600). Quoniam vero mullis ido-
homines Deum propler plagam grandinis, quia magna lorum porlentis servivit, ideo nominibus blasphe-
facla est vehemenier. Sicut enim nos haereticorum miae plana esse dicitur. (1691) Quae enim major
verba, sagitias el grandinem computamus; ila et biasphemia, quam aurum, lapides, et lingua deos
haerelici sanctorum praedicalione vulnerati, timen- vocare? Ilabebat autem capila septem, et cornua
tes, quasi grandinem eam fugiunt, et impetum t» decem, de quibus jam supra diximus, et plura in

tempeatatis. sequentibus dicemus. Talis ergo erat beslia. Sed

CAPUT XVII. qualis erat mulier quae super besliam sedebat^
Et venit unus de septem angelis, qui hahebant septem Sequitur Et mulier erat circumdata coccino cl in- :

phialas, et lorulus est mecum (Hcens : Veni, et osten- auraia auro, et lapide pretioso, et margaritis. His
dam tibi damnationem meretricis mvgnx, qux sedet enim ornaroentis ad sui fornicationem suos altrahit
super aquas i7iultas, cum qua fornicati sunt reges amalores, per quae et quibus
caetera intelligimus,
terrx ; et inebriati sunt, qui\inhabitant terram,de vino miseri homines ab amore Dei ad hujus feli- vitae

forniralionis ejus. Quod beato Joanni dicitur, uni- citalem retrahuntur. Habebat autem et poculum
Quia ergo de Baby-
versaliter loti Ecclcsiae dicitnr. in manu sua plenum abominatione, el immunditia
lone angelus loqui coeperat, plenissime eam qualis fornicationis ejus, per quae persuasionem quamdam,
sit describens, adraonet Ecclesiam, ut eam videat, et in bonis transitoriis delectationem intelligimus ;

et contempletur. (1599) Veni, inquit, ostendam tibi quae quidem persuasio^et delectatio.superbia, ava
damnationem meretricis viagnx, quod per conversio- rilia, luxuria, ceeterisque vitiis, quasi suavi aliqua
nem iiitelligimus,damnandammerelricemmagnara. potatione plena mullos inebrial, et a reclo itinere
Qux sedebat super aquas muiias quoniam in multis deviare facil.
populis obtinet principatnm. Cum qua fornicati sunt ^ Et in fronte ejus nomen scriptum, Mysterium : Ba-
reges terrae ; fornicati utique, quia male et illicite ea bylon magna, mater fornicationum et abominationum
abusi Bunt. Quaravis enim sine hac vita praesenti terrx. Et vidi mulierem ebriam de sanguine sancto-
vincere nequeamus, cum ea tamen fornicari dici- rum, et de sanguine martyrum Jesu, et miratus sum
mur, ai contra legem dissolnte nimis et luxuriose cum vidissem illam, admiratione magna.Erat, inquit,
ea utamur. Et inebriati sunt, qui inhabitant terram in fronte ejus nomen scriplum, alterius quam sonare
de vino fornicationis ejus. Quid est enim vitjuni for- videbatur inteiligentiae, in se continens myslerium,
nicaiionis ejus, nisi illicitum poculum ejus ? De quo niultorum videlicet secretorura. Vocatur enim Ba-
quidem terrae inhabitatores inebriantur, quia in bylon iriapna Dulla enim antiquilus civilas tam
;

tantum ab hujus vitae illecebris decipiuntur,ul quasi nobilis, tamque potens, et lam oronibus divitiis,

dementes, sui suaeque utililatis obliti, per quam el deliciis, cunctisquc superetitionibus, sicut Baby-
viam incedere debeant ignorant. lon, plena fuit. Haec populura Dei captivavit, heec
El abstulil me in desertum in spiritu, et vidi mu- usque ad fundaraenta Jeruaalera civitatem Dei de-
lierem sedentem super bestiam coccineam, plenam struxit hujus insuper rex Nabuchodonosor fuil
;

nominibus blasphemiae, habentem capita septem, et omnium hominum superbissimus. Haec ergo quia
cornua decem, et mulier erat circumdata purpura et £)
sola praescntia bona dilexit, praesentem vitam.
coccino, et inaurata auro, et lapide preiioso, et mar- et malorum omnium congregationem, et ad cae-

(1598) Terrestris mundi (iissolulionem nonnulli id eal deoa mendaces adorare coegerat, ideo vino,
hic |)raiDuntiari opinantur. Exacto enim finali judi- seu aestu fornicationia inebriatam appellat.
cio quo totus calix indignalionis ircc Dei in impios (1600) Cod. Vat., « cujus caput non immerito
ad tarlara damnalos effusus fuerit, tola haec moles Romam vocaverini quod quidem et Babjlon aii-
;

dissolvetur, et, ul ail ChrisMis Dominus, Coelum et quando fuit. Quae quidem bestia. » etc.
terra tramibunt, et fient omnia nova. (1601) Quae Roma esset anle Petri etPauli prae-
(1599) Si paululum obscure et aenigmatice io su- dicalionem descrihit S. Leo M. aerrao 80 in Natali
periori capile S. Joannes de nrbe Roma locutus est, apostolorum iilorum cum dixit « Hicconculcandae :

in hoc sub Babylonis nomine vivis propriisque colo- philosophorum opiniones, hic diluendie erant terre-
ribus eam describit, ut aliter inteJligi non debeat. nae aapientiae vanitates, hic omnium aacrilegiorum
Ob omnifnodiiin moram corruplionem eam (iieretri- impielas dc3truenila,ubidiligentis3imasuperstilione
cem raagnam vocal, et cura in idololatriam perdite babebatur colleclura quidquid usquam fuerat vanis
se injecerat, univereosque populos secum fornicari, erroribuB iustilutum. »
699 S. BRUNONIS EPISGUPI SIGNIENSIS 700

tera qu«e Deus abominatur homines in- et odit, A «iet, totitJemque reges, septem, ul in sequentibus
vitat, 351 merito fornicationum et abominalionum declarabitur, tempora significant,sex videlicet aeta-
mater vocatur, Hapc autem, quia multorum sancto. tes, et septimum sexta; aelatis tempus, et ipsura

rum et marlyrum Jesu sanguinem fudit, quasi jam quidem breve et ulliraum. Unde et subditur Quin- :

plena, et saliata, ebria de eo esse perhibeter. Ciijus que ceciderunt, et unus esl, et alius nondum ve-
impietatem et crudelitatem beatus Joannes non mo- nit (1603) quinque namque aetates, et quinque
;

dica admirationem miratus est. regnacum suis regibus jam tunc transierant, quando
Et dixit mihi angelus : Cur miraris ? Ego (ibi dicam beatus Joannes isla loquebatur, sexta vero aetas, et

sacramenlum mulieris,et bestias quse portat eam qux sexlum cum suis regibus reguum tunc incipiebat,
hahet capita septem et cornua decem. Beslia, quom quae et nunc quidem volvitur, et usque ad Antichri-
vidisti, fuit et non est, et ascensura cst de abysso, et sti tempora perseverabit. Alius autem,qui nondum

in interitum ibit, et mirantur inhabitantes terram venit, ipse est Antichrislus, qui quoniara in fine
{quorum nomina non sunt scripta in libro vitas a con- venturusest, septimus ponitur, hujus sextae aetatis

stitutione mundi) videnles bestiam quae eral, et quse el ipse quidera cum venerii, oportel eum breve

non est. Ego, inquit, tibi dicam mulieris ei bestiae tempus manere, non enira nisi tres annos,et dimi-
sacramentum; audietintelligequidutrumquesigni- „ dium regnabil
/y X
_ ^ _.|T __.• !.' i? ^ ___^_ ^ ^ L Cmm ^ Sm n AjI r
quae erat, et non est, et ipsa octava est
X-\ .._ - - l —.!_ m t Mj l^ r\

ficet, Bestia enim quam vidisli fuit et non est, fuit Et bestia,
enim ad tempus bestia claruerunt aliquando :
et de septem est, etin interitum vadit. Omne namque

saeculi hujus polentes,et honoribuset dignitatibus totum ex suis partibus conslat (1604), et cum nihil
sublimati, ac si seterni essent, ab hominibus vere- aliud sit lotum, quam conjuctio partium, differl
bantur. Sed jam quidem non est, quia et assidue de tamen lotum ab unaquaque parle. Unde et bestia
hac vita transit, et tam brevi tempore in ea moratur, isla, videlicet ecclesia maligaantium, quse ex seplem

ul una eademque hora et esse et non esse videalur. praedictis tempoiibus constituitur, secundum se

Et ascensura est de abysso, et in interitum ibit (1602). quidem oclava est,secundum conslitutionem vero
Ascensura est enim de abysso, quia iniquorum ani- partium, de septem est, quod dialectici quidem fa-

mae ad corpora resurgenda revertentur iterum ad ;

cile intelligunt, El ipsa nimirum cum omnibus suis
tartara praecipitatae, et animae simul, et corpora partibus in intertum vadit.
aeternos cruciatus sustinebunt. Et tunc quidem pec- Et deccm cornua, quse vidisti, decem reges sunt,
catores, qui in libro vitae scripli non sunt, neque qui regnum nondum acceperunt, sed potestatem tan-

Dei memoria digni habentur, super hanc bestiam quam regesuna horaaccipientpost bestiam. Hi unum
mirabuntur et obstupescent, videntes eos damnari, C07isilium habent, et virtutem et pofestatem suam be-

quisoliti fueruntcum magna potentia caeleros judi- ^ stise tradent. Ri cum agno pug nabunl, agnus vincel
care. Sequitur :
illos, quia Dominus dominorum est, et Rex regum, et
Et hic cst sensus qui habet sapientiam. Septem ca- qui cum illo sunt, vocati, electi, et /ideles (1605). In

pita septem montes sunt, super quos mulier sedet. Et mente habeto quod ex omnibus iniquis 35% hanc
reges septem sunt ; quinque cecideruni, et unus esl, et bestiara constitui diximus, ejusque partes omnium
alius nondum venit, et cum venerit oporlet illurn breve aetatum iniquos et pessimos esse exposuimus. Magna
tempus manere. Expositio est praedictae similitudinis, ergo ejus pars Antichrislus est, siquidera omnibus
Hic, inquit, est sensus, et intellectus eorum quae iniquior et detestabilior erit, unde non immerilo
dicta sunt, quod el ille quidem bene inteliigit qui totius bestiae nomen sibi usurpat, Huic auteraejus-
habet sapientiam. Et septem capila, seplem monles dem iniquitatis decem reges adhaerebunt, quorum
sunt; septemetenira montes supra quos raalier se- virtule et tyrannice multa mala contra sanctos ope-

(1602) Diversae sunt super hunc locum exposilo- tino oppressus fuit.
rum interpretaiiones aliqui ; enim haec referunt ad (1604) Qui hisloriam Joannis vaticiniis aptare
brevem Licinii persecutionem qui cura pridem ;
student, pro octava bestia Julianum Apostatam po-
Ghristianis aeque ac Gonstantinus faverel, poslea nunt, ille enim Christiani nominis hostis infensissi-
ortis cura eodera Gonslanlino simultatibus, iterum D mus idolorum superstitionem restiurare conalus
contra illos saeviit, deorumque cultum restituere est ; sed cito, scilicet post annum unum, et septem
contendit. Sed brevis fuit hujusmodi persecutio, vel octo menses, fulmen a ccelo raissum eura exter-
nam Gonstantinus duobus atque prailiis eum vicit minavit.
necavit. Alii Valentem Arianorum acerriraum pa- (1605) Quamvis hic perspicuum de adventu Anti-
tronum, alii Julianum Apostatara, qui brevi vexare chrisli vaticinium habeaturi qui persecutorum ulti-
Ecclesiam permissi sunt, his verbis praenuntiatos mus ; attamen praecedent eum iniqui reges Ro-
erit
asserunt. manae potentiae et superbiae eversores. enim Cum
(1603) Hi aulem sunt Diocletianus, Maximianus, urbs illa Ghristiano cultu in ea constituto deorura
Galerius, Maximinus, Maxentius, Severus, Licinius, superstitioni adhaerere non destitirit, a remotissi-
Quinque ceciderunt, nempe Dioclelianus, Maximia- mis regionibus misil Omnipotens in illam potentissi-
nus, Galerius, Maxentius et Severus. Unus est, mos barbaros, Alaricum scilicet, Gensericum, Aslul-
nempe Maximinus, qui Ecclesiae Orientali bellum phum, Attilam, Odoacrem, Totilara,aliosque tyran
saevissimum intulit. Sed eo tandem perinde, ac cae- nos.qui contra eam a Deo impulsos esse falebantur,
teris, sublato, Licinius venit qui, ut diximus, Eccle- ac proinde nihil pepercerunt, quin poenitus dirue-
siara modico aliquo tempore insectatus, a Conslan- reot, atque vastarent.
 701 EXPOSITIO IN APOCAL. — UB. V, CAP. XVIII. 702
rabitur. Pu?nabit autem cura agno, sed vincetur ; A spiritus in ea habitare credere nossumus (1607) ?
quoniara sicut 3cri|jlu(ne3t. • Doiiiiniia nosl^r Jesus Quis pro ea uisi immundi spiritiis, immunda^que
Christus interficiet cum spiritu oris sui, et deslruet Vdlucres eam custodient. Ipsre namque eam custo-
iilustratione adventus sui (// Tliess. u, ^). " Hiec semper de ejus poenissaturabuntur. E-
dient, ([uia
autem breviler Iranscurriraus, quia ad litteram in- tuncquidem omnibus odibilis, tiet, quando ipsi iiuot
teliiguntur. que, quibus servierat eam affligere non cessabunt.
Et dixit mihi: Aquas quas vidisti, nbi meretriv Sed quorsum haec ? Sequitur:
sedet, populus, et gens, et liuguas, et decem cornua Quia de vino fornicationis ejus bihent omnes gentes,
qux vidisli, el he.^tiam odient fornicariam et desola- elomnes reges terrx, qui cuni itla (omicati sunt.
lumfacienL illam, et nudum, el canies ejus manduca- Ejus igitur fornicatio esl causa, cur iram et indi-
bunl, et ipsam igne concremabunl. Deus enim dedit gnatiouem, multasquehujus mundiaerumnasomnes
in corda iilorum, ut faciant qux illi placitum est, ul genles, omnesque reges terrae incurrant et pa-
dentregnum suum beslix, donec consummantur ver- tiantur.
ba Dei. El mulier. quam vidi^ti, civitas est qux hahet Et mercaiores terrx de virtute deliciarum ejus divites
regnum super reges terrae. Haec quae ipse beatus facti sunt. Sicut enim Apostolus ait : « Nemo raili-
Joannes e.xponit, non multura in his exponendis esl ^ans Deo, iraplicat ee negoliis saecularibus (Tim. n,
R ~
laborandura. 4). » Terrae mercatores sunt qui non aeternis bonis,
CAPUT XVIII. sed de Babylonis deliciis ditari cupiunt.
Pots hxc vidi alium angelnm descendentem de rcelo, El audivi aliam vocem de ctelo dicentem : Exite de
habentem potestatem magnam, et terra illuminata est illa, popule meus, et ne parlicipes sitis delictorum,
gloria ejus : et exclamavil in fortitudine , dicens : Ceci- ejus, et de plagisejus nonaccipiatis ;
quoniam perve-
dit, cecidil Babylon magna, et facta est habitatio dx- nerunt peccala ejus usque ad coelum et recordatus est
moniornm, et custodia cmnis spiritus immundi,etcu- Dominus iniquilatum ejus. Heddite illi, sicut illa red-
stodiu omiiis volucris immundx
quia de , et odibilis , didit vobis ; et duplicale duplicia secundum opera
vino fornicationis ejus hiberunt omnes gentes, et reges ejus.Hoc enira in omnibus Scripturis Dorainus po-
terrcE, qui cum illa fornicati sunt ; et mercatores ter- pulum suum adraonet, dicens E.vite de illa, popule :

rx de virlute deliciarum ejus divites facti sunt. Hic meus ; relinquite non tantum corpore, quarlum
angelus, aliquis magnus Ecclesiae doclor, et cum corde iniquorum conversationem ; et ne parlicipes
illo, et per illura caeteri intelligi possunt, qui jam in siiis delictorura ejus; ne siraul cuma fortasse de
signis raanisfestis cognoscentes judicii diem appro- plagis et depcenisejus postmodum accipimis(i603).
pinquare, constanter et forti voce praedicantes, quan Qui enim participes sibi sunt in peccatis, parti-
tum huic mundo, suisque amatoribus discriraen cipes erunt et ia tormentis. Quoniam pervenerunt
immineat, potentialiter nuntiabunt. Unde et ab ejus 853 peccata ejus usque ad ccelura, siquidera in
gloria terra cicitur esse illurainata, quia quse prius tanlura creverunt, ut pro sua magnitudine ante
latebant, ieti revelabunt. Qui bene de coelo descen- Deum cum quadamaccusatione recitenlur. Unde et
dere dicitur ;
quoniam inde hoc totura divina inspi- subdilur Et recordatus est Dominus iniquitatum
:

rationesuscipiet, quod caeleris Christi fidelibus nun- ejus. Quarura quidera, quia impunitas esse relin-
liabit. Sequitur : Cecidil, cecidit Babylon majna. quebat, oblilus esse videbatur.
Usitatissimus enim est iste locutionis modus, utea, lieddite illi, sicul ipsa reddidit vobis, et duplicate
quae cerlissime fieri sciraus, prius etiam quam liant duplicia secundum opera ejus. Nara quia iniquorum
factadicamus unde et eos jam vicisse diciraus,
: tormenta, juxta sanctorum,quos a fflixerant senten -
quos victores fore pulamus, eteos quos moriipro- tiam, et voluntatem fient, ideo eis ab ipsis sanctis
pinquos videmus,jara mortuos nuatiaraus. Sic ergo inferri dicuntur. Quaebene quidemduplicari praeci-
angelus in hoc loco, quia non dubitat subito esse piuntur, quia illi in sola corpora potesiatem acce-
Babylonera periturara,acsi jamcecidisset quasi de perunt: sancti aulem in animas et corpora potesta-
praeteritia loquens ail Ctcidii, cecidit Bubylon ma-
: tem habebunt. Unde et subditur : /« poculo, quo
gna. Ac si dicat Nullam spcm in ea ulterius habea- D miscuit vobis, miscete
: illi duplum, et qaantuyn glori-
tis,nullum amorem inea ponatis, quiain proximo ficavit se, et in deliciis fuit, tantum date ei tormen-
miserabiliter ruere videbitis non vos fullat, non ; tum, et luctum. Hoc est, quod diviti per Abraham
vosdecipial, cujus omnis puichritudo subito evane- in Evangelio dicitur : « Fili, recordare, quia rece-
scel. Et facta est habitatio dxmoniorum (1006), Post- pisti bona in vita tua, et Lazarus similiter et mala ;

quara enira Batiylon, id estmalorum congregatio nuuc autem hic consolalur, ul vero cruciaris [Luc.
in tenebras subversa rueri*, quos nisi malignos XVI, 25). » Juxtaqualitatem ergo deliciarum crescit

(1606) Hujusmodi cversae urbis Babylonis dcscri- clra loca deserta et solitudines frequentare. Ita
ptio desumpta est ex Isai.r cap. xxiv « Sed re- : Galmet.
quiescent ibi bestia, et repleountur doraus illorum (1607) Co i. Val. addit, et supplet edilionem.
draconibus, et habitabunt ibi slruthiones, et pilosi (1608) Ex S. Hieronyrao et Orosio scimus pluri-
saltabunt ibi. elc. » Quod hic S. Hieronymus red- mos Huraanos immanitatem barbaroruin lormi-
di(i:tpi7osj,Septuagintaverterunt daemones inside- ; dantes ^gyptum, Africara et Syriara perfugisse,
bat enim tunc mentibus opinio, daemones et spe- alque in desertis locis sancte viiam egisse.
 ;

703 S. BRUNONIS EPISCOPI RIGNIENSIS 704

numerus tormentorum. Quia in corde suo dixit : Al thuris, et vini, et olei el similae, et trilici, et ju-
Sedeo regina, et vidua non sum, ei luctum non vi- mentorum, el ovium, el equorum, el rhedarum, el
deho, ideo in una die venient plagae ejus, 'mors, et manripiorum, etanimarum hominum. Flebunt, in-
luclus et fames, et igni comburetur, quia fortis est quit, et lugebunt mercatores terrae, supradictae ci-

Deui, qui judicabilillam {i609). Iniquorum etenim vitatis destructionem quae quarrivis ad lilteram
:

multitudo dum sibi hujus vitee felicitatem et pro- intelligi possunt, sunt tamen illi mercatores, qui
gperitatem abundare conspicit, non ad raalaquae diversarum mercium negotiationil)us hujus munrii
illi ventura sunt, attendit, sed in solis praesenti- hominesfalleresoient.Hiauterasuntmalignispiritus,
bus bonis, quibus[male utitur, superbil et gloriatur. qui poslhujusmundi hominesdestructionemideofle-
Et quamvis subito regia dignitale et honore carere, bunt, et lugebunt quia neminem invenient cui suae
et vitali fortitudine viduari, omnique luctuetraise- iniquae artis vendant suppeliectilem, Aurum namque
ria repleri valeat ; tamen ut stulta, et inscia in corde et argentum, lapides pretiosi et margaritae, byssus
suo loquitur dicens Sedeo : regina; omnes me- et purpura, sericura et coccum, quae ad ornamen-
quasi dorainam venerantur, et vidua non sum, ne tum et decorem pertinent, sapienliam. et virtutes,
que consilio non vi-
et auxilio destiluta, et luctum etmorum honestalem signiflcanl. Lignumverothyi-
debo, quae mihi falso quidam proraitunt. Ideoque g num, et omnia vasa eboris, et 354omnia vasa de
unadie, imo una hora, quando dicelur: ]te, male- lapide pretioso, et aeramento et ferro, et marmore,
dicti, in ignem xtemum venient plagae ejus, mors quia quamvis ad sedecorandossuper se divites non
videlicet aeterna, el luctus indeficiens, et fames insa- ferant, eorum tamen gloriam et potentiara demon-
tiabilis. Eligni comburetur, ilio scilicet inexstingui- strant,honores el dignitates designanl, quibusdivi-
bili, de quo nunc diximus ;
quia forlisest Deus, qui tum superbia extollitur et gloriatur. Ginnamomuae
judicabit illam, cujus judicio et voluntati nulla for- autera, etaraomum,et adoramenta, etthus, et un-
litudo resistere valebit. guenla, quae ad nares et ad olfactura maximeperti-
Et plangent, et flebunt superillam reges terrss, qui nent, quibusetiam membra aegrota et debilia soli-

cum illa fornicati sunt, et in deliciis vixerunt, ciim vi- dantur,et sanantur, sanctiSpiritus gratiaminuunt.
derint fumum incendii ejus longe stantes, propter Vinum vero, et oleum, et siraila, et triiicura, qui-

timorem tormentorum ejus dicentes : Vse, vx, civitas bus horainum vila sustentatur, litterarumstudiael
illa magna Babylon, civitas illa fortis, quoniam una
autem omnia malignispi-
doctrinaintelligitur. Haec

hora venit judicium tuum, Flebunt, inquit, et luge- ritus aut vcndunt, aut vendere quidem sese fingunt.

bunt omnes reges terrae atque potentes, non tantum Vendunt autem et jnmenta, illa scilicet, de quibus
dicitur « Computruerunt jumenta in stercore suo
illam, quantam se propter illiam, quoniaminfeliciter :

^
dilexerunt illara (1610). Infoliciter quidera, quo- (Joeli, 17.) » Vendunt et oves de quibus Dominus

niam cum illa fornicali sunt, magis ad luxuriara et ait « Ecce ego mitlo vos sicut oves inler lupos
:

delicias, carnisque voluptates, hanc vitam amautes, {Matth. V, 16) » Has enim vendere quid est, nisi morti

quara ut Deo servirent, et in ejus vinea laborarent, tradere ? Sed quid mirum, si istas vendunt, cum

et tandem finito labore mercedem operissecum re- illara maximam et praecipuara oveni vendere (161 1)

portarent. Flebunl, inquit, cum viderlnt fumum non limuerint? Vendunt sirailiter equos, et rhedas,
incendii ejuslonge stantes, id est longe stare desi- et mancipia, per quos vel haereticos intelligimua,in
derantes, propier tiraorem terraentorum ejus. De- quibus et per quos mali contra bonos praeliantur
siderio quidem longe slabunt, actu tamen in ipsa sive etiama doctores, quorum servitio ad patriam

erunt, in ipsa, et cum ipsa ardebunt. Plangeut uti- reportantur. Venduut autem et animas hominum,
que et dicent: Vx, vx, civitas iltamagna Babylon, quas si non vendidissent, hodie lot captivos infer-

civitas illa fortis tu es quara sic perire videraus. nus non habuisset. Sequilur:
quoniam sic incendiis tradita es, quam nos stulti et Et poma desiderii animse tuae discesserunt a te, et

infelicesaelernam esse opinabaraur. Et ecceunahora omnia pinguia, et prseclara praeterierunt a te, et am-
venit judiciura tuum, jinahora cecidit superbia lua- plius illa jam non invenies. Mercatores horum, qui
Et negotiatores terrae flebunt, et lugebunt super d divites facti sunt, ab ea longe stabunt proptertimorem
illam, quoniam merces eoram nemo emet amplius : tormentorum ejus, flentes, et lugentes et dicentes

merces auri, et argenti, et lapidis pretiosi, et marga- Vse, vx, civitas illa magna, quae amicta erat pur-
ritae, et byssi, et pururx, et serici, et cocci, {et omne pura, et bysso, et cocco, et deaurata auro, et lapide
lignum thynum, et omnia vasa eboris ; et omnia vasa pretioso, et margaritis, quoniam una hora destitutae

de lapide prelioso, el aeramento, etferro, et marmore, sunt lanlx divitiae. Poraa. inquit, mitia et suavia,
el cinnamomum) et odoramentorum, et unguenti, et quae voluntaaet anima tua devoraredesiderabat,dis-

gust. lib. I. De civit. Dei c. 33, objecit Romanis,

(1609) Prosequitur S. Joannes describere iraagi-
nem Urbis, Dei palieatiam, superbia, fastuque suo scilicet dura urbis exitium plangerentorientales po-
provocantis, quantaquepassura sit mala pro dilectis puli, et raaxiraae civitates in remotissirais terris,
suis valicinatur. Olim Babyloni magnse eadem fla- ipsi scenicis lucis acvoluptatibus omnibus dediti
geila ab Isaia et Jeremia praedicta fuisse sacrae lit- multo insaniora quam autea fecerant fecerent.
terrae testantur. (1611) Cod. Vat., triginta argenteis.
(1610) Hanc lantam pravitatem et iafaraiam Au-
705 EXPOSITIO IN APOCAL. — LIB. V, CAP. XVIIl. 706
cesserunt a te, et omnia pinguia virtutum pingue- A strumdeilia.* Laelabilurenim,ju8tU8,sicut scriptum
dine, et praeclara vitae, et morum honestate praeter- est, cum viderit vindictam (Psa/. lvii, 11). » Sicut
ierunt a te,etampliu3illajam non invcnies.[Quan(io enim pro bis, qui salvari possunt, assidue Deum
enim haec inveniebas, crudeliter eapersequebaris,et sancti exoranl, ita de illorum pcena, 355 qui irre-
perdebas. Quia ergo sanctos ocoidisti, nequaquam cuperabiliter damnati sunt, quia eam Deo placore
eos tibi auxiliatores invenies (16i2) ]. Mercalores ho- cognoscunt, exsultantet gaudenl (1613).
rum, qu>c superius enumeravimus, ab ea longe Et sustulit unus angelus fortis lapidem, quasi mo-
stabiint, id eat longe slare desiderabunt, propter larem, magnum, et misit in mare,dicens: Hoc im-
timorem tormeniorura ejus flentes et lugeotes, et petu milletur Habylon magna civitas illa, et uUra
dicentes : Va?, vss civitas illa mag>ia, quae amiria j am non invenietur. \nmeni\s n&mqna excessu po-
eral purpura, el bijsso, et cocco, et deaurata auro, et sito apparuit beatu Joanni angelus unus, qui ideo
lapide prelioso, el margaritis. Haec omnia regiam fortis vocatur, quia fortia operatur. Hic enim sustu-
indicani dignitatem, bis polcuieri el nobiles hujus lit, id esl subievare visus esi,lapidem unum mola-
saeculi ornantur. Per quae hujus nobilissiiuae civita- rem magnum,etmisit illum in mare; qui ulique se-
tis potentiam et sublimitalem demonstrat. Scd haec cundum naturae suaegravitalem, seraper profundum
una hora peribunl, quouiaiu ad unius jussionis vo- et iuia petit, et quia rotundus et volubilisest, post-
**
cem ccelum ei terra Iransibunt. quara semel ad occasuin vergit, etiamsi lenerivelit,
El omnis gubemalor, et omnis qui in lacum na- stare non potesl. Cui bene Babylon comparari po-
vigat,et nautaf qui in mari operanlur, longe slelerunt, test, quae semel quidem damnata, suaeque damna-
et clamavcrunt videntes locum incendii ejus, dicentes : tionis sententia accepta, nulla vi, nullo conamine,
Quas similis civiiati huic magnx ? Et miserunt pul- nullis precibus slare valebit, quin in profundum
verem super capitn sua, et clamaverunt flentes, el lu- iaci el in inferni inferiora submergalur. Unde et
gentes, et dicentes : Vx, vx civitas illa magna, in dicit Hoc impetu tnittetur Babylon, civitas iUa ma-
:

qua divites (acti sunt omnes, qui habebant naves in gna. Et uUeriusjam non erit.

mari,de preliis ejus, quoniam una hora desolata est. Et vox citharxdorum et musicorum, et iibiacanen-
Omnis, inquit, gubernator, per quem reges, philo- tium, et tuba non audietur in omnis le ampHus, et
sophos et haeretico.s, caeierosque, quibus mundi re- ariifex non invenieiur in amplius,
et vox molae non
le

gimiua coramissasunt, inlelligimus.Etqui inlacum audielur in te amplius, et lux lucernx non lucebit in
navigat, id est qui incautis piscibus, et baplizatis ho- te ampUus, et vox sponsi et sponsx non audietur adhuc
minibus iosidiatur. Et nautae, qui in mari operan- inte. Et baec quidem ad litlcram intellecta, omni-
tur, id esl divites et potcntes hujus saeculi, qui per modara illius civitatis destructionem significant.
hoc mare magnum et spaiiosum suos cxercitus, G Allegorice autem per citharaedos
musicos, per ti- et
navesque iniquas, piratis, homicidiis el latrouibus biam tiibamque canentes (1614), philosopbos et sa-
plenai=, et contra sanctos, ei Ecclesiam ducunt, el pientes iutelligere possumus, quieam suavi modu-
caedes, et incendia, rapinas caeteraque iniquitatis lalione verborum rnulccbant, et mundi hujus oble-
opera quotidie agere non cessant. Hi omues longe clamea!.a amare suadebanl, qualea Orpheus et
ateterunt, ut euperius diximus, et clamaverunt, vi- Alcreus, Tullius et Horatius, multique alii fuisae me-
denteslocum incendii ejus,iocu3 enini iste, infernus morantur. Hi autem et artifices dici possunt, qui
pst, dicpntes : Quoe similis civilati huic magnx ? IIoc artes ipsas et docebaut et faciebant. Et vox molae
enira prse stupore el admiratione dicunt : Et mise- non audietur in te amplius ; ubi enim mola non au-
runt pulverem super capita sua quoniam etsi fece-
: ditur, ibi ncque cibus, neque hominum hubitatio
runt pcenitenliam, tamen et ipsam quidem infru» est. Et lux lucernas non lucebit libi ampUus ; in tene-

ctuosam pro suis iniquitatibus agentes, terrara et bris enim prnicipitata, non tantum communiluce
pulverem se esse cognoscent. Claraaut autem, flent solis luna?que carebit, verum etiam iijsara privalara
et lugenl, slupent et adiuirantur dehujus munditam propriaeque lucernae lucera non habebit, siquidem
Bubita destructione, qui tot reges el regna, tot nec ipsi ejus oculi sibi utiles erunt. Et vox sponsi
genteset nationes suis honoribus diviliisque ditabat. t\ et sponsx non audietur, in le. Ubi enim sponsua et
Cuncta eiiim vilia tunc, et sinehonore apparebunt, sponsa non auditur, humani generis propagatio au-
quae nunc quidem chara et pretiosa esse videntur. fertur. Amodo igitur sler li» eril, quae in lantorum
Exxulta snper ea coelum, et vos apostoU et pro- filiorum multitudine gloriabatur. Quire aulem haec
phetse, quoniam judicavit Deus judicium vrslrum de liant subinfertur :

illa. Expositis enira omnibus, quae ad malorum con- Quia mercatores tui erant principes terr;e, et quia
fudionera etad ignoininiam pertinebant, ad gaudium in vrneficiis tuis erraverunt omnes gentts. Et in ea
etcxsullatio^em, angelusqui loquebatur fideles hor- sanguis prophetarum et sanctorum invenfus est, et
latur, dicens Easulta siqter ea ccelum, id est ora-
: omnium quiinlerfecti suntin terra. Tam dives enim,
nis Ecclesiae multitudo, et maxime vos sancti apo- tamque nobilis civitas isla fuit ut quos ipsa inerca-
stoli et prophetae, quia judicavit Deus judicium ve- tores babebat, aliarum genlium principes essenl.Ad

(1612) Haec ex cod. Vat. supplevimus. (1614) Cod. Vat., pro tibia tubaque canentes.
(1613) Cod. Vat., et gratulalur.
 ;

707 S. BRUNONIS EPISCOPl SIGNIENSIS 708

ejus tamea nequitiae cumulum hoc intelligi poteal, A. Et vox de Ihrono exivit, dicens : Laudem dicite Deo
uttamimpia etavarafuerit, quod eos ponerelprin- nostro, omnes sancti quiUmetis Deum, pusilli
ejus, et

cipes.qui mercatores esse solebant.Tales enim suis et magni. Prius eaira tota Ecclesia, deinde utriusque

caiculationibus facile eos decipiunt,quibus dominan- Testamentipatriarchae et doctores;postmodum vero

non solum iributa exigunt, verum eliam
tur, et ipsi angeli Deum laudanl, aliosque omnes, parvos
omnibus, quaepossident.suisastutiis non exspoliant simul et magnosadlaudem invilant.Thronus autem
Sequitur : hic illc intelligitur, qui inter novem anglorum or-
Quia in vene/iciis luig erraverunt omnes gentes, dines enumeratur. Quibus hortantibus, quid sequi-
etc. Ibi enim veneficia, ubi medicamina ;
ibi hasre- tur, audiamus :

ses fabricatae sunl, quibus oranes gentes errave- Et audivi quasi vocem tubx vocem magnx, et sicut

runt, ubi sanguis sanclorum et prophetarum el aquarum mullarum,et sicut vocem tonitruum magno-
fusus et et non solum sanctorura,
inventus est ; rum dicentium, alleluia, qui regnat Dominus Deus
verum etiam omnium, qui ubique terrarum inter- noster omnipoiens. Et vox quidem magnae tubse,
fecti sunl, Quis enim uisi iniquorum congregalio doctores, voces autem aquarum, omnium fidelium
humanum sanguinem fundere novit ? Ab ea igitur multitudinem voces vero magnorum tronitruura,
;

omnis sanguis requiretur, qui super terram fnsus angelorum omnium exercitus designant. Isli aulem
est, cujuscunque etiam si infideiium est (1615).
B omnes Deum Iaudante8,alleluiadecantabant, dicen-
GAPUT XIX. tes : Gaudeamus, et exsullemus, et demus gloriamei,
Post hxc audivi quasi vocem magnam lurharum quia venerunt nuptise agni, et uxor ejus prasparavit se,

muUarum incoelo dicenlium : Alleluia, laus, et virius et daium est illiut cooperiat se byssino \splendente, et
Deo nostro, etgloria, quiavera, et justa judicia ejus candido ; byssinum autem justiftcationes sunt sancto-
sunt, quia judicavit demeretrice magna, qux corru- rum.
perat terram in prostitutione sua, etvindicavit sangui- Et dixit mihi : Scribe : Beali qui ad coenam nuptia-
nem servorum suorum de manibus ejus. Et dixerunt rum Agni invitati sunt. Gaudent enim omnes sancti
iterum : Alleluia. Et fumus ejus ascendit in ssecula et laetantur, et dant gloriam Deo, quia venerunt
sxculorum. Et viginti quatuor seniores ceciderunt, nuptiae Agni, qui tollit peccata mundi, quandocor-
et quaiuor animalia, et adoraverunt Deum sedentem poribus animabns conjunctis, sponsam suam S.

xuper thronum, dicentes : Alleluia, amen. Hasc enim Ecclesiam in coelestes thalamos introducat. Hoc est
magna vox turbarum muitarum, vox est sanctorum enim, quod dicitur : Et uxor ejus prseparavit se,

leetantium, elgratias Deoagentium, ipsumque cum Uxoris enim praeparatio, carnis est resurrectio. Et
gaudio et voce 35G dalum est illi, et a Deo concessum, ut cooperiat se
exsuUalionislaudantium.Quid
enim aliud est alleluia, nisi laudate Deum; undeet ^ byssino splendente etcandido.Quod, quid signiflcet,
subditur: Laus, et gloria, et virlus Deo nostro. quia exponit, nobis exponere non licet. Byssinum
Quare hoc ? Quia vera, et justa judicia ejus sunt. enim, inquil, justificatio sanctorum. Sicut enim
Unde probas ? Quia judicavit de merelrice magna byssus, id est linum, de terra exortum cum multo
(1616) quoniam totam terram in sua prostitutione,
;
labore in telam et vestimentum perficitur, itajusti-
fornicationeque corrupit. Et vindicavit sanguinem flcationes sanctorum et virtutesper multastribula-
servorum suorum, qui effusus est de manibus ejus. tiones in carne mortali oriunturet crescunt. Quod
Quibus auditis, iterum laetabundi dixerunt, alleluia, autem scribere praecipit, eos esse beatos, qui ad
pro lalibus tantisque judiciis, el auxiliis Deum lau- coenamnuptiarum Agnivocatisunt,firmam etimmo-
dantes et magnificantes. Et fumus ejus ascendilin bilem de eorum beatitudine Dei sententiam esse
saecula seeculorum, ut, Dei laudibus crescentibus. demonstrat. Unde etsubditur: Et dixit mihi HcBc :

crescant pariter et tormenta malorum. Post hxc vera sunt verba Dei. [Joc estenim, quod in prophetis
viginti quatuor seniores, et quatuor animalia{'\n qui- dicitur « Os enim Domini locutum est {Isa. xl, 5). » :

bus omnes Novi VeterisqueTestamenti patriarchas Et cecidi ante pedes ejus, ut adorarem eum. Et
et prophetas, apostolos et doctores
intelligimus) dixit mihi Vide ne (eceris, conservus tuiis sum, et :

ceciderunt faciem suam,in et adoraverunt Deum, D fratrum tuorum, habentium testimonium Jesu. Deum
sedentem sufjer tkronum niajestaiis suge, dicentes : adora. Testimonium Jesu est spiritus prophetix. Au-
Amen, alleluia^; ea videlicet confirmantes, quae ex ditacnira tanta promissione debonorurabeatitudine
mullarum superiorum voce turbarum audierant angelum, qui loquebatur, adorare voluil bealus
Deumquepariler laudanles, in cujus laude tanla et Joannes, eique interdicit, cum sicul et caeteri, qui
talia dicebantur. Jesu testimonium habent et ferunt, servus et ipse

(1615) Ab
hujus capilis usque infinom pro-
initio neque uUa remanebit dignitas, aul potentia quse
Joannes
priis charactpribus, et figuris delineavit S: sententiae ejus resislere poterit. Dicitur autem in-
Romnnae urbis, et imperii excidium, et rumam, ea ventus in ea prophetarum et martyrum sanguis
peculiariter adnotans quae a maxima felicitate ad quiainipietatis illius,seupersecutorumtestimonium
extremam deducent calamitatem. Verum Beda,Are- erit.
tas, etalii contendunt per Babyloiiem intelligi non (1616) God. Vat. « Vere enim meretrix est, quam
debere^Romam, sed coelum impiorum universum, totam terrara, » etc.
qui a Ghrislo Domino in judicio oxterminabuntur,
709 EXPOSITIO IN APOCAL. LIB. VI, CAP. XIX. 710

ejus solumque Deumadorare praecipit Sed quid

sit, A ergo de Jesu hoc testificatur, creditque, quod pro-
est Jesu testiraonium hadere? Sequitur: Testimo- phetae praBdixerant, hunc Jesu testimonium habere
niumenim Jesu, esl spirims prophetix. Quicunque non dubium est.

LIBEH SEXIUS
35 T Et vidi ccelum aperium et ecce equtis albus et equis albis, byssinum alhum mundum, el ex
veslili

qui sedebat supereum, vocabatur fidelis el verax et ju- ore ipsius procedit gladius, e.x utrnque purte acutus,

sliliamjudicat, etpugnat.OcuUautnn cjus sicut flnm- ut in ipso perculiat gentes, et ipse reget eas in virga

ma ignis, el in capite ejus diademala multa, habens ferrea, et ipse catcat torcular vini furoris iras Dei

nomen scriptum, quod nemo scit, nisi ipse. El veslitus omnipotenlis, et hahet in vestimento femore suo
et in

erat veste as} ersa sanguine, et vocatur nomeii ejus scriptum : Rex regum, et Dominus dominantium.
Verbum Dei. Iterum enim beatus Joannes, sicut in Exerciius, inquil, qui sunt in coelo, sanctorum vi-
caeteris iibris, a principio nascenlis EcclesifB inci- delicet congregationes, in quibus sunt martyres,
piens, usque ad finem eam describit, quituncqui- confessores et virgines, sequebantur eum in equis

dem coelum apertum vidit, quando prius ad praedi- B albis.per quos eorum corpora baplismale candidata
candum doctores de Ecclesia ubique discurrere, inlelliguntur, vestiti byssinura album mundum :

atque in eam introducere undique tideles inspexil. quod ipse superius exponens, sanctorum justiflca-

Unde, vidi, inquit, coslum npertum, id est mysteria Sequunlur igitur eum, quia eadem
tiones esse dixit.
revelata,per homines in Ecclesiam inlranles,et sub- via incedentes.in quanlum possunt,eum imitanlur.
ditur, et ecce equus,'albus. Albus enim equus, bapti- Gladius aulem ex utraque parte acutus, qui ex ejus
smate candidalus, ct super nivem dealbatus, carens ore procedit, ipse esl, de quo Apostolus ait: « El
macula et ruga, apostoli et doctores intelligunlur. gkdius spiritus, quod est verbum Dei [Ephes. vi,
Fidelis autem et verax, quia super eum sedebat 17). « Ileraque Vivus est sermo Dei et efficax, et
: <c

Christus Dominus noster, de quo dicitur « Qui : penelrabilior omni gladio ancipiti [Hebr. iv, 12). »

ascendil super equos luos, et quadrigae tuae salvalio In hoc autem gladio percutit genles, quia neniini
( Habac. iii, 8). » Hic aulem et justitiam judicat, et parcens, omniura iniquilates et vitia redarguit. Et
semper pro justitia pugnat; cujus oculi sic sunt ut ipse reget eas in virga ferrea, id est recto et forti

flamma ignis, apostoli scilicet et prophetae, qui in imperio, invincibili et inflexibiii regimine.Torcular
Ecclesiae capite praeiucentes, claro et perspicaciin- autem vini furoris etirae,quodipsecalcat, iiludestde
tuitu cuncta Ecclesia? sacramenta usque ad saeculi n quo alibidiciiur « Torcular calcavisolus,etdegentl-
:

consummationem vident et considerant. Et in capile bus non esl vir mecum {Isa. lxiii, 5). » Quoiies enim
ejus diademata mulla. Quoties eoim saucti viucunt, mundumislum nequam pro suis sceleribus perimil,
totiesChristuscoronatur.quiaomnisillorum victoria el damnat, toties torcular in ira, et furore calcat.
ad Christum refertur, qui est mirabilis in sanctls Sic eniin quondam Judaeos calcavit, eorumque san-

suis ; unde et ipsi dicunt: Deo faciemus virtu-

« lo guine oranes circa Jerusalem fossas replevil. Et
tem Psal. lix, 14). » Uahens nomen scriptum, quod habel in vestimento, et ia femore suo scnplum, Hex
nemo scit, nisi ipse. Ipse quidera hoc nomen scit, regum, et Dominus dominantium. Quid enim per
quia capul est, cum ceeteris Ecclesiae membris, qui vestimentum et feraur, nisi humanitas intelligitur,
ejusdem corporis partes sunt. Et vestituserat veste qua et divinilas vestiebatur, et generis propagalio
aspersa sanguinc id est carne virginali incorru-
; dilatatur?Non ergosecundum divinitatem tantum,
pta, miliiis lancea perforata. Unde prophela : « Quis verum etiara secundum humanitatem, in qua de
est isle, qui venit de Edom, tinctis veslibus de inimicis triuniphavit, Rex regum, et Dominus domi-
Bosra? » (Isa. lxiii, 1.) Et vocalur nomen
nanlium esse credatur.
ejus Ver'
bum Dei. Hoc autem noraen non Judaeus.non haere- Ei Vide unum angelum stantem in sole 358 et
ticus, non paganus cognovit. Nemo enim scil hoc clamnvil voce magna, dicens omnibus avibus, qux
nomen, nisi ipse, id est Ecclesia sua cum ipso. Quod D roi«i)anf per medium cceium: Veniie, congregamini
autem ipse, el Ecclesia unura sint, audi quid per ad ccenum rnagnam Dei, ut manduceti'} carnes regum,
beatum Joannem, qui modo loquitur, etiam in et carnes tribunorum, et carnes forlium, et carnes
Evangelio dicat « Non pro his, inquit, rogo tantum,
: equorum sedenlium in ipsis, et carnes omnium- libe-
sed et pro eis, qui credituri suni per verbum eorura rorum, ac servorum, et pusitlorum, ac magnorum.
in me, ul oinnes unum sint, sicut et tu, Pater in lue, Angelus iste, qui in sole slare vidctur, Christusest,
et ego in le, ut et ipsi iu nobis unum sint {.loan. de quo dicitur : « In sole posuitlabernaculum suum
Quod ergo Ecclesia
XVI, 20). n scit, nemo scit, si- {Psal. xviH, 6). » in sole atare, est palam et raani-
xuidem unum sunt et Ecclesia, et ipse. feste omnibus apparere. Et aves quidem, quae per

Et exercilus, qui sunt in ccelo, sequebuntur eum in medium ccelum volant, vel Ecclesiee doctores ubique
 ;

711 S. BRUNONIS EPISGOPI SIGNIENSIS 712

discurreales vel maligni spiritus, qui in hoc aere A Viviquidem, quoniam et ipsi, sicut cseteri resur-
principantur, intelligi possunt : nara et isti, et ilii genl.etpostea.secundum Scripluram, descendentin
ad coenam Dei congregantur, et utrique sibi a Deo infernum viventes qui enim non vivit, tormen um
:

paratam escam comedunt, sed alio et alio modo. non sentil; vivunt ergo, ut torraenta sentiant. Et
Sancti namque carnes regum, et tribunorum, caete- CaBteri occisi sunt in gladio sedentis super eguum, qui
rorumque comedunt, secuniJum hoc, quod beato procedit de ore ipsius. Hoc autem dupliciter inielligi
Petro plenura iramundis animalibus linteum osten- polest, ut velsecundum pristinam conversationem
sum esteiquepraeceptumutmactaretetmanducaret Dei verbo occisi intelligantur, juxta quod Dominus
sign-ficationem ipse intelligens, his, qui ait « Non veni pacem mittere, sed gladium (Malth.
cujus rei :

secum erant, sic ait : « Vos scitis quam abomina- X, 34) » vel illa terribili et meluenda sententia,
: J
quae in judicio suos feriet inimicos, dicens « Ite
tum sit viro Judaeo conjungi,aut accedere ad alieni-
:

genam, sed mihi ostendit Deus, neminem commu- raaledicli, in ignem aeternum (Matth. xxv, 41). »

nem, aut immundum dicere hominem {Act. x, 28). » El omnes aves saluratse sunt de carnibus eorum. Du-
Immundi vero spiritus regum carnes, et tribunorum plici uamque intelligentia, aves bonae sunt, etaves

comedunt, quanrio peccatores decipiunt etoccidunt, quidem aves saturatae sunt, quae si-
malae. El bonae

et de eorum poenis iaetantur, et satiantur secundura p

mulcura apostolorum principe, quotidie mactant et
;

maiiducant. Malae vero saturantur quia, in eorum

quam significalionemdicilur: Quia«comederuntJa-
prenis et tormentis, quasi quodam suavissimo cibo
cob, el locura ejus dcsolaverunt (Psal. lxxviii, 7). »

corpora salurataegratulantur. Satis enim apud omnes usilata

Sed quid per equos et in ipsis sedentes, nisi
locutio est, uthis nos saturatos esse dicamus, quibus
et quae eis praeaident, animas intelligimus ?

eorum abundare videmus.

Ec vidi bestiam, el reges ierrae, et exercifus
CAPUT XX.
congregalos ad faciendum prxUum cum illo qui se-
Et vidi angelum descendentem de coelo, habentem
debat in equo, el cum exercilu ejus, et apprehensa est
calvem abyssi, et catenam magnam in manu sua, et
bestia, et cum illa pseudoprophetse, et qui fecit signa
apprehendit draconem serpentem anliquum, qui est
coram ipso, quibus seduxil eos, qui acceperunl cha-
diabolus et Satanas, et alligavit eum per annos mille,
racterem beslix, et qui adoraverunt imaginem ejus.
et misit eum in abyssum, et clausit, et signavit super
Yivi missi sunt hi duo in stagnwn ignis ardenlis, et
illum, ut non seducat amplius gentes, donec consum-
sulphuris, et cgeleri occisi in gladio sedentis super
meniur mille anni, et post hxc oportet illum solvi
equum, qui proceilit de ore ejus, et omnes aves satu-
modico iempore. Prophetarum etenira est, nec lera-
ratae sunt de carnibus eorum. Hoc autem in loco
pus curare, nec ordinem, scd nunc de futuris loqui,
illud praelium beatusJoannes narrare videtur, quod
p nunc ad praeterila reverti, quae quidem beatus
ChristusDorainus noster in saeculi consumraatione Joannes hoc in loco facere videtur. Vidi, inquit,
contra Anlichristum facturus est. Vidi, inquit, angelumdescendentem (1617), non alium quidem,sed
bestiam, id est Antichristum, de quo jam saepe lo-
359 eumderaipsum,quera superius se in solestare
cuti Bumus et reges terrae qui eum sequenlur cum
; :
vidisse perhibuit, /lafteniem clavem abyssi, etcatenam
eo erunl pseudoprophetae et exercitus eorum, om- magnam in manu sua ; hujus enim esl clavis, hu-
niumvidelicetiniquorum (i)ultitudinem,congregatos
jus esl et catena, hic claudit el aperit, hic ligat et
ad faciendum praelium cum illo,qui sedebalin equo,
jussionera abyssi solvit, ad eujus et coeli portae pa-
et cum exercilu ejus, id est cum Christo et electis
riter clauduntur et aperiuntur. £t apprehendit dra-
ejus. Et apprehensa est bestia, id est Antichrislus,
conem serpentem antiquum, illum videlicet qui pri-
et cum eapseudoprophetae, multi scilicet haeresiar-
mos humani generis parentes suae fallaciae veneno
chae et discipuli ejus. Insuper et ipse, qui fecit signa
decepil et perdidit. De quo et subditur Qui est :

coram quibus seduxit eos, qui acceperunt cha-

ipso,
diabolus, et Satanas ; et alligavit eum per annos mille.
raclerera imaginem besti;e. De hoc enim in quarto Hic enim numerus, ut jara diximus, quia etcaeteros
libro plura dicla sunl. Hsc
enim illa bestia, est
numeros in se continet, et supra se nullum raajo-
quae de terra ascendens, cornua duo agni similia rera nuraerum habet, aliquando pro oranibus,
habens, el quasi draco loquens, omneraque prioris D aliquando pro raullis ponitur. Unde et hic dicitfr
bestioe protestatera coram illa faciens, terram omnem et alligavit eum per annos mille. Hoc tale est ac si
et habitanles in ea, bestiam primam adorare coegit: diceret, per annos multos ligavit autem ne ubi-
;

hic enim quasi a rege ab Antichristo seductus omni que vagabundus discurreret, et secundum suara-
iniquilale omnique fallendi astutia plenus erit, voluntatem iniquitatis frena laxaret (1618). Misit
Vivi missi sunt hi duo, id est Antichristus, et disci- vero in abyssura, ut ibi, nunc gravia torraen-
puli eju3, in staynum ignis ardeniis et sulphuris. ta paiiatur, ut in illis solis habilet, qui cae-

(1617) Secutus est Bruno S. Au^uslinufn, qui pturus veniret in terram, babere clavem abyssi, et
lib. XX, rap. 7, De civit. Dei, in angelo de ccelo calenam raagnam in manu sua.qua apprehendit et
desccndenle Ghristum agnovil,cuiPater omnem de- ligavit draconem serpentem antiquum. Non desunt
dit poleatRtem, unde daimonem coerceret quantum tamen alii, quoruin meminit Cornelius, opinanles
eilibueritvinctum,atqneejusdemimperiosubjectum hic proprie angelume?se accipiendum, dequoetiam
teneret. Qoa propter dicitur a Joanne, dum de cap. 9 habetur, fuisse illi datam calvem pulei abyssi.
coalodescenderet.idestcumcarnem humanam sum- 1618) Alligatio diaboli est, non permitti exercere
 13 EXPOSITIO IN APOCAL. — LIB. VI, CAP. XX. 714

citatis el ignorantiae tenebris operti, solem justitiae A dicium annos intelligamus, parum valdeestquoddi-
neque vident, neque cognoscunl. Clausil autera su- citur jam enim mille anni praelererunt, ex quo
:

per illum, atque sujnavit, ut non quomodo vult, el animae mariyrum cum eo regnare coeperunt, om-
quando vult exeat, et Chrislisigilium utque itnagi-i nes ergo pro raille intelligamus.Siquidem in mille
nem recognoscens, neminem, nisi perraissuin ten- omnes nuineri continenlur. Caeleri vero mortuorum
tare, vel seducere audeat. Bt posL fixc oportet illum non vixerunt donec cousummarentur mille anni.
solvi modico tempore ; tinitis, inquit, mille annis, Quantum enim ad corpus, nec boni, nec mali ante
id est aliquanta temporis longitudine.Solvetur Sa- judicium postmortera vixerunt secundum animam ;

tanas modico tempore (1619), quia tribus annis et vero, morlui quoquevivuntboni, quia ibi sunt;ubi
dimidio, quibus Aniichristus regnabit, tantol furo- vita regiKit, et ubi mors esse non polest. « Ego,
risimpetu munduin vexabit. ut semper ligatus et inquit 360 Dominus, [Joan. xiv, 6) sum via,
nunquam amplius solutus luisse puletur. Ad illius veriias, et vita (1620). » Mali vero non vivunt, quia
erf^o lemporis comparalionem iigatus et clausus seraper de tormentisin lormenta,quasi de morle ia
dicitur Satauas, sicut in Ezechiele ad comparatio- mortem transeunt. De quibus dicitur « Quoniam :

nem Jerusalein etiam Sodoraa justa vocatur, quae non est in morte qui memor sit tui {Psal. vi,6). »
quidemquam peccatrixfuerit, Moysesipse testatur. ^ Haec est resurrectio prima, de qua Apostolus ait :

Et vidi sedes, ei sederunt super eus, et judicinm « Si consurrexistis cum Ghristo, quae sursum sunt
dalum animas decollalorum proptcr testi-
est illis, et quairite(Co/oss. iii, 1). » Sicut euim de monumentis
monium Jesu, et propter verbum Dei, et qui non ad- corpora, ita de baptismate animjB renovatae resur-
oraverunt besliam neque imaginem ejus, nec accepe- gunt. Beatus et sanctus qui habet partem in resur-
runt characlerem ejus in (rontibus suis,autin mani- rectione prima, id est, qui sic in baptismate resur-
bus, et vixerunl, et regnaverunt cwn Christo mille git; utin eo ulterius mors,et peccatum nonregaet.
annis. Cxteri mortuorum, non vixerunt, donec consu- In hisenimsecundaraorsnoahabetpotestaten.quod
mentur mille anvi : hxc est resurrectio prima. Bea- simul cura corporibus ad vitam immortalem re-
lus et sanclus, gui habetit parlem in resurrectione surgent, eruntque sacerdotes Dei et Chrisli, semper
pnma ; in his secunda mors non habet potestatem, seipsos hostiara vivamel immaculatam Deo immo-
sed erunt sacerdotes Dei et Christi, et regnabunt cum lantes. Unde ApostolusObsecro vo3,ut exhibea-
: «

illo mille annis. Et vidi, inquit, sedes et sederunt lis corpora vestra hostiam viventem, sanctam, Deo
super eas, quoniam ubique terrarum apostuli et placenlem, rationabile obsequium vestrum [Rom.
doctores divisi, unusquisque in sede, et in provin- XII, 1). « Et regnabunt cuin illo mille annis, id est
cia, et civitate sua, regiminis curam et potestatem in aelernum et in sasculum saeculi.
suscepit, quam quidem et episcopos usque hodie G Et cum consummati fuerint mille anni solvelur
habere videinus. Et judicium datum est illis; isti Satanas de carcere suo, et exibit, et seducet gentes,
enim suntjudices terrae, et judiciariam possidenldi- qUiV sunt super qualuor angutosterrx, Gog et Magog,
gniiatem ; ad horum judicium omnium li.Jelium etcongregabit eos in prselium, quorum numerus est
multitudo animas decollatorum,
cucurril. Et vidi sicutarena maris, et ascenderunt super latiludinem
oerum scilicet, qui proptertestimonium Jesu, quod terrx, el circumierunt castra sanclorum, et civitatem
ferebant, el propter Verbum Dei, quod praedica- dilectam, et descendit ignis a Deo de coclo, et devora-
bant, ab iuiquis decollali suiit. Et vidi eos qui non vit eos, et diabolus, qui seducebal eos, missus est in sta-
adoraverunt besliam, idest AQtichrisium.Tie^Me ima- gnam ignis et suiphuris, ubiest bestia, etpseudo-pro-
ginem ejus, neque acceperunt characterem ipsius, id phetx cruciabuntur sxculorum.
die ac nocte in saicula
est ejuslidematque doctrimara./n/"rofta'6tt5,awf ma- Consummatis,inquit,milleannis,idestmultisanni3,
nibus suis : m ironte quidem ejus fidem habet, qui linitum pro iofinito, solvitur Satanas de carcere
eum palam et raanifestft prfediciit, in raanibus suo, quia lantura nocendi potestatera et licentiam
vero, quid id,quod priecipit, operatur. Unde ma- accipit, ut usquead id terapus ligatos,et in carcere
nifestum est, jam nunc multos esse,qui suis mani- fuisse dicatur, ettunc exibitinaraplam etspatiosam
bus ejus characlerem portant.Sequitur;£< vixeruni p. viara. El seducet gentes, qux sunt super quatuor an-
et regnaverunl cum ilto mitleannis; qui, inquit, neque gulos terrse, Gog videlicet et Magog, et congregabit
bestiam, neque ejus imaginem adoraverunt, simul eos inprspliuni, un(\e dAtur intelliiji, quod ubique
cum Chrislo railleannis vivcrunt ct regnaverunt.Nisi terrarum ejus fama divulgabitur. Per Gog et Magog,
enim per milleannos,omnesanlejudicium,et postju- quidam Golhos, quidara vero Getas et Messagetas

totam tenlatioaem, quam potest vel vi, vel dolo tur, minus apparerel ejus maligna potentia, minus
ad seducendos homines in partem suam cogendo sancta civitatis (idelissima patientia probaretur. »
vio|pnler,frauduleutervefallendo.))IdemS. August., Eod. loco.
eod. Iib. et cap. (1620j«Primaressureclioesteorura qui aculpa sive
(1619) Malumus Augustini luce paululum obscu- per baptisraum, sive per pcBnitentiara resurgent,
ramBrunonisexpositionem illuslare.« Tuncjautem et Jusiitia vivuni, el hi cura Ghristo mille unnis,
Satanas, ait, quando el breve teiupus erit.
solveliir hoce:^t in ajlerniim regnaluri dicuntur. Secunda au-
Nam tribus annis «t sex mensibus legitur totis suis tem resurreclio liet omnium tam bonorum quam
buorumqiie viribus saevituru-, et tales erunl cum ; miilDnim, tunc cum habendum erit finale judicium
quibus belligeraudum esl, ul vinci tanto ejus im^ IlaS. Aug. cit. loco.
petu, insidiisque non possint. Si autem non solvere-
Patrol. CLXV. 23
 715 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 716
inlelligere voluerunt : alii vero dicunt gentes esse, A. in melius commutatis. El vidi mortuos magnos
quasAlexanderMagous monlibusconclusit, ubijam et pusillos stantes in conspectu throni, quia sic-
ininflnitam mullitudinem sunl muJtiplicatae : haec ul 361 Apostolus ait : « Omnes sive boni, sive
iili Nos autemsecundumnorainum inter-
dixerunt. mali, astabimus anle tribunal Dei {Ptom. iv, 10). »
pretationem (1621), salva fide, ista exponamus. Et libriaperti sunf, ia quibus omnia, et ab ornnibus,
Gog enim inlerpretatur teclum ; Magog vero de tecto, omniumque autem sunt conscien-
facla legenlur. Hi
Sed quid tectum nisi peccatores, in quibus vitia et tia singulorura, invicem, secundum Apostolum, ac-
maligni spiritus leguntur et habitant? Quid vero de cusantes aut eliam defendenles. Etattus liber aper-
tecto, nisi eadem vitia spiritusque immundi ? Qui tus est qui est vilse, in quo soli illi scripti sunt ad
nunc quidem quodammodo latenl tunc vero quasi ; vilam procdestinali, in quo soli sancti sua noraina
reseralis portis, facto agmine de lecto ubique pro- legent et cognoscent. Et judicati sunt mortui, ex
silientes, simul cumipso tecto in bella ruent?Unde his quas eranl in libris scripla ; omnium enim, ut
et subditur Quorum numerus e&Lsicut arena ina-
: diximus, facla et dicta in eis scripta ; crant, et se-
ris, et ascenderunt super latiludinem terrx,elcircum- cunduni opera sua unusquisque judioatur.
ierunt caslra sanclorum et civitatem dilectam. Pro- El dcdit mare moriaos suos, qui in eo erunt ; et
phelarura enira est, ut jara diximus, pro futuris mors et infernus dederunt tnortuos suos, qui in
praeterita ponere. El descendit ignis de ccelo,
B
" judicatum
et de- ipsis crant, et est de singulis,secundum
voravit eos. [Pluet super exercitum Autichristi, ut optra ipsorum. Et infernus et mors missi sunl in
olira super agmina Gog
Magog, ignis etsulphur,et slagnum ignis. lixc niors secunda est. Et qui non
grandonempe et fulmina,quibusdeleatur. Dous ha- cst inuenlusin libro vilx scriplus, tnissus cst in sla-
Htu oris sui saevum hunc et perniciosura hostem gf/iwm f^nz.?. Gonstat enim omnium corpora ubicun-
evertet (1622).] Facta namque resurrectione, et ad que fueriui, sivp, in terra, sive in raari, quod ia ju-
judicium Chrislo veniente, statira ignis sequetur, dicio resurgenL(1623). Dabit ergo hoc mare magnum
qui et mundura exuret, et peccatores devorabit, et et spaliosum, oinnis videlicel mundi arabitus, mor-
sic de igne in ignera transeuntes, nunquam postea tuos, qui in eo sunt. Dabit et mors, id est diabolus
tormenlis carebunt ; et diabolus qui seducebat eos mortis cau.sa alque principium, et simul cum eo ia-
missus est simul cum ipsis in stagnum ignis arden- fernus, in quopeccatorum anims clausae tenentur,
tis, et sulphuris. Hic enim ignis, sicut Dorainus ait, inortuos suos, (lui in ipsis sunt, ut inde animabus,
« paratus est diabolo et angelis ejus [lilattk. xxv, hinc corporibus venientibus, homo totus et integer
41),» inquoet bestia,id est Antichristus, et pseudo- anle judicem prajsentelur, qui ulique secundum
prophetae, qui eura sequuntur, cruciabanlur die ac ipsorum opera singulos judicabit. Tunc autem infer-
nocte in saecula saeculorum. C nus mors in stagnum ignis mittentur, quia
et

Et vidi ante Ikronum agnum candidum, etscdentem neque mors neque diabolus princeps mortis uisi in
super eum, a cujus aspectu fugit terra, et ccelum, et inferno ullerius regnabit. « Regnavit enim mors ab
locus non est inventus ejus. Et vidi mortuos magnos, Adara usque ad Moysen, etiam in eos, qui non pec-
et pusillos stantes in conspectu tlironi,et libri aperti caverunt in similitudinem praevaricationis Adas
sunt. Et alius liber apertus est, qui est vitx el judi- (liom.v.ii). » Htec mors secundaest, in qua sine
cati sunt morlui ex his quae scripta crant in libris, ulla spe resurgendi, totus homosimul cura corpore
secundum operaipsorum. Angus isle caudidus, nulla et aninia in tenebras praecipiialur. Hacaulem rnorte
vitiorum macula viriatus, ille est qui tollit peccata u)Oi-it!nlur, et in ignis stagnum submerguntur, qui-
mundi. Qui ante thronum, el super eum sede(,quia cunque in libro vil* scripti non sunt, el qui ia libro
omniura angelorura ordinibus raajor est, et prae vitcC scripli inveniuntur, in gaudio et exsultatione
cunctis altius sedet, quasi vellet dicere: Agnum se- simul cum Ghristo sine fine regnabunl.
dentem super thronum, Deumin homine significa- GAPUT XXI.
vit.A cujusconspectu fugit terra et coelum, quia Et vidi cmlum novuni et ierram novam (1624).
eoadjudiciura veniente, sicut ipse ait, et coe- Quoniain universalis ignis incendio, omni mundana
lum et terra Iransibit. El locus pristinus, et assue- 1) corruptione exusta, ad primam pulchritudinem ora-
tus non est inventus in eis, omnibus videlicet nis redibit creatura, nimirum praeter diabolum cum

(1621) Hic raagna proGdicitur Antichristi sedu-

« nus reddiderunt quoniam vita^ de qua exicrant,
;

ctio, quaj in fine m apertura bellura erurapet, si- revocaverunl. Nec Irustra fortasse non satisfuit.ut
quidein seducti omnes ab universo mundo collecti diceret Mors, aut infernus, sed ulrumque dicium
:

ipsuni Anticbrislum ducem habenles bonos unde- esi mors proplcr bonos, quia tantummodo morlera
:

quaque ad necera persequentur erilque clades eo- ; perpeti polucrunt, uon et infernum infernusautera ;

rum maxima sed Ecclesia, seu dilecla civitas

; propler malos, qui eliam pa^nas apud inferos pen-
non expuguabitur, quin de tyranno ejusque secla- dunt. .'\ugusl. De civit. Dei, lib. xx, cap. 15.
» D.
toribus victis ac debellatis triumphabit. » Ita S. Nemoignorat quain magnae concerlationis
(1624,
llippolytus de Antichristo. occasionem ha>c verba scholasticis prasbuerinl, ut
(i&ZZ) Ha3C excod. Vat. supplevimus. aliqui novos ccelos, novamque tcrram puriori, cle-
(1623) « Et mors, et infernus, inquit, reddiderunt gantiori(jue materia constare dixerunt novosque
morluos, quos in sehabebant. Mareexhibuit quia ;
habitaloiob assigaarint ; ita auctor operis De reno-
sicut inventi sunt, adfueruut raors vero, el iufer- : vatione ccelorum et lerrae. Florenl. 1780. Alii vero
 :;: :

I 717 EXPOSITIO IN APOCAL. LTB. VI. CAP. XXI. 718

raembris siiis, qui tunc onininm ultimam miseriam A cadesti thaiamo, sponsae suae, matri nostrae fecun-
et deformitatem suscipiet prunum enim cxlum, et
:
dissimae, scmper tainen virginietincorruptoc.sanctae
prima terra a6///. Illa scilicet omnia, quaecorruptu, videlicet Ecclesiae, Chrislus Dominus noster amoris
et a priotina pulcbrituiiine deformata fuerant. Et et dilectionis castisamplexibus conjungctur? vere
marejam nonestjquomamomm amaritudinefugaia, stMiiperquobcati, quxadccenam nuptiarum agnivocati
lalis tunc erit qualis in principio creatus est mun- sunl. UbiipseDeu:?,ubiipsaa3terniiuminiscontempla

dus. Noque exinde maris hujus amariiudincs et tio, potus cstetciLus, summaque refectio. Sequilur :

muudi hujus procellosas terapestates sancti Dei sus- Et audivi vocem magnam dc Ihrono dicentem
tinebunt verum enim in gaudio et exsultatione
; Ecce tabernaculum Dci cum hominibus, et habitabit
simul dum Christo sine fine regnabunt. cum eis, ct ipsi populus ejus erunt, et ipse Deus cum
Et ego Joannes vidi civitalcm sa^ulam Jcrusalem eis crit eorum Deus. Decet enim, multuraque conve-
novam, descendentem de cielo, a Deo paratam, sicut nit ut in lali coiivivio tantisque nupliis cantores sint
sponsam ornalam viro suo. Ego, inquit, Joannes vidi atque cantatrices, qui et aniraosmulceant et fatiga-
civitatem sanctam Jerusaleni, novam descendentem tos recreent, depraeteritis consolentur,et de futuris
de codIo. Non illam quidem, quoe prius aChaldffiis, la'tos faciant auditores. Altisonc canunt, magnas

deinde a Romanis usque ai fundamentu destrucla, n voces depromunt, quales de throno Dei exire con-
sicut Dominus ait « Non remanebit in ea lapis super
: sueverunt (1628), Noncnim ipsi sunt qui loquuntur,
lapidem (Luc. xix, 44); » sed illam novam, de qua sed Spiritus sanctus, qui loquitur et cantat in eis.
Apostolus ait « Illa autem Jerusalem, qucesursum
: Sed jam nunc Dei cantores, et ut ita dixerim jocu-
esl, libera est, quae est mater nostra {Galat. iv, 20). » lalores, (luid vel ([ualiter cantant, audiamus. Ecce,

HcBC enim nova est, quia noviim hominem imitaic, inquit, tabernaculum Dei cum hominibus, et habita-
in uovitate vitae studuit ambulare quae quideiu se- bit ium eis, Dei donius, Dei tabernaculum, Dei se-
:

cundum majorem et potiorem partem in ccelo est cretarium, Dei omnipotenlis habitatio, quae prius
ibi eaira angeli sunt, animaeque sanclorum, ideo cum angelis erat, nuno cura hominibus est amodo :

descenderedicitur. Talem ergo beatus Joannes hanc cum Deus habilabit, amodo inter eos, et cum eis
eis

civitatem descendere vidit (1625), qualis a Deo regnabit, et ipsi populus ejus erunl, ei scrvient,
prffiparata, simul cuin eo in judicio descendet. Et eique subjicientur : nulli Iributa solvent, nulli

ideo subinferens, ait : A Deo parniam, sicutsponsam vectigalia dabunt, sed solius Dei populus erunt, et
ornalum viro suo. Haec est enim Deus cum eis, et in eis habitans, ipse, inquam,
illa, el illiussponsi ipse
nobilissimi nobilissimasponsa, cujus laudes in Can- et non alius erit eorum Deus. Sequitur.
ticis canticorum, tam eieganler suavilerque reso- „ Et absterget Deus omnem lacnjmam ah oculis
nant. De qua et beatus Joannes evangelista ait eorum, et mors ulfra non erit, neque luctus, neque
« Qui habet sponsam, sponsus est {Joan. ui, 29). » clamor erit ultra, quia prima abierunt. Et abstergel
El Apostolus « Despondi enim vosuni viro, virgi-
: Deus, inquiunt illi qui cantant, omnem lacrymam
nera castafu exhibere Christo [11 Cor. xi, 2) » et Psal- ab oculis eorum, quatemus nulla in eis tristiliae ve-
;

misla 362 « Astitit roginaa dexiris tuis in vestitu

: stigia appureant (^1629). Et mors ullra non erit, quia
deaurato, circumdata varielate {Psal. xliv, 11). » simuicumprincipesuodiabolo.inlenebris subraersa
Qualesergo eamornatus habituramputamus (1626), ad eos quidein aspirare nec poterit, nec audebit, in
quae tanti viri sponsa ? Quos clientes, quales pedis- quibus nihil erit, quod vel corrurapi vel raori pos-
serjuos secum ducet, quae tanto talique regi est prae- sit. yeque tuctus, ut quid enira lugeant, qui bonis

senlanda ? nuptiae inenarrabiles o divitiHC inffisti- omnibus semper abundantes (1630), immortales et
!

mabiles ! o deliciae innumerabiles ! (1627) quando in impassibiles effecti (1631), aeterna cum angelis bea-

spirilualem sensum verbis Apostoli tribuenies, (1628) Quae sub allegoricis hisce figuris expressit
supernam Dei sedem hic paradisum pro ccelo novo, commentatornoster intellijj;enda sunt de superabun-
ettotam justorura multiludiuemin eo receptam, pro danti saHClorum lastitia et exsultatione, cura ad
lerra nova significari nialuerunt. Hac quaesliono, coclestem gloriara, id est ad Dei tabernaculura se
cujus hic non est locus, praetcrmissa, quid senseril D exaltatos videbunt. Cum antea in Ecclesia strenue
Au(;uslinus tantura afferfimus « Peracto, inquil lib. : militayseut, transitus eorum ad Ecclesiarn triura-
cit. c. 14, quidem judicio, tunc esse deainet hoc phantem perpetuum. Dei aspeclum coinparabit et
coelum, el bfec lerra, quando incipiet cceium novum, ipsi poi>ulu3 ejus erunt, et ipse Deus cum eis erit
el terra nova mulatiorie nainque reruin, non om-
;
eorum Dcus, ideoque inenarrabili gaudio replebun-
nimodu interitu trausibit hic muudus, unde ait tur, Deoque gratias laudesque lota in aeternitate
ApostolusICoriulh. vii: PraRteritfujurahujus muudi agent de sua felicitate.
figura ergo praeterit, non natura. » Idemque repetit (1629) Scquilur Joannes perfectam comprehensn-
cap. 16. ruin beatitatem depcribere, a qua dicit seraper ablo-
(1625) Cod. Vat. « Talem igitur beatus Joannes turam morteni, lucturn omaeraque praRteritoriim
hanc civilati^iu de cceIo in spirilu descendere vi- malorum mcmoriam, quatenus in immortalitatc,
dit, » etc. irnpasHibilitate et im[)erturbabili tranqaillitale, Ut
(1626) Cod. Vat. f Quaj Irtnto viro nuptias actura cadestps dpiriliis corif^tituentur. .

occurrere debet. » (1630) C(jd. Vat., superabundantes.

(1627 Id. cod. nuptiae inefTahiles
'( ! o divitiae (1631) Id cod., (acti.
inaistimabiled o deliciae inenarrabiles
! ! »
 719 S. BRUNONIS EPISGOPI SIGNIENSIS 720

titudine perfruentur. Neque clamor, id est inimico- A. et apparebo anle faciem Dei (Psalm. xu, 3). »
rum perturbalio, incursus et invasio. Neque dolor Ego sitiendi dabo de fonte aquae vitse, gratis. Hoc
erit ultra. Ubi enim dolor, ibi corruptio non ergo
; est enirn quod eos audire volebam. Sed quis est

dolebunt, qui incorruptibiles erunl. Unde hoc ? quo- fons iste aquae vitae ? Ille utique de quo Psairaista
niam prima abierunt, illa videlicetquae tribulatione ait « Inebriabuntur ab uberlale domus tuae, lor-
:

et angustia, languore el tristilia, ciamoribus et ra- rente voluptatis tuae potabis eos [Psal. xxxv, 9). )>

pina, doloribus et inflrmiiale, aerumna et lacrymis Quoniam ipse est fons vitae, de hoc enim qui bibe-
piena erant. Huc usque cantores. ril, non sitiet ullra, et quod majus est non morietur

Et dixit qui sedebat in tlirono : Ecce nova facin in aeleruum ;

perquodDei contemplationem intelli-
omnia. Et dixit mihi : Scribe, quia verba hwc fidelis- gimus, quam qui haurire poterit, omni dulcedine,
sima sunt, et vera ; et dixit mihi : Factum est. Ego omnique suavitate perfruetur. Haec autem aqua
sum alpha et omega, primus et novissimus, inilium et gralis datur, hsc sola Dei bonitaleadipiscitur, quia
finis. Ego sitienli dabo de fonte aquse vivx gralis. nullum pretium est quo emi possit.

Finila namque superiori iocutione, jam non sedes Qui vicerit, possidebil h&c, et ero illi Deus, cl

Dei, sed Deus ipse per se loquitur, dicens : Ecce nova ipse eril mihi filius. Timidis autem et incredulis, et

facio omnia. Magna ergo Qdes sanctorum verbis cst r»

exsecratis, homicidis, et fornicatoribus, el veneficis.

adhibenda, de his ques ipsi dicunt, nullatenus est et idololatris, et omnibusmendacibus, parsiltorum erit

dubitandum. Dicunt ipsi, quia prima abierunt ; dicit in stagno ardenti, igne, et sulphure, quse est mors
Christus: Ecce nova facio omnia. Vides ergo, quo- secunda. Qui, inquit, diuboli stimulos, carnis len-
niam quae illi dicunt, Christus confirmat. Insuper tationes, tyrannorum persccutiones, raundi illecc-

et scribere praecipit, veraque et fide plena omnia bras, falsasque haereticorum persuasioues vicer^t,
illa verbaesse tesialur, uttanto hsec firmius credanl, possidebil haec quae superius dicta sunt. Et ero iliis

quanto ejus promissiones, non solum verbis, verum Deus, et ipse erit mihi filius : cujus enim, nisi filio-

etiam scriptis chartisque firmantur. Sequitur El : rum, haereditates esse debent et possessiones ?Timi-
dixit mihi : Factum est. Quid est enim quod factum dis autorn, tjui Deura prae limore negant, quiquc

esse dicit Uoc fortasse, quod scribere praecipit.

? charitatem non habcnt siquidem « perfecta chari-
;

« Spiritus enim omnia scrulalur (/ Cor. ii, 10).; » tas foras mittit timorem {Joan. iv, 18) » et incre- ;

unde et nostrum inlelloctum multo melius quara dulis qui sanctorum verbis credere nolunt etexse- ;

nos ipsi cognoscit. Possumus autem et in eo quod cratis qui Ecclesiae sacramenla non receperuut, cl

dicitur omnia, quae a prophetis prae-

: factum est, humicidis, et fornicaloribus, et omnibus mendaci-
nuntiata fuerant, jam finem accepisse, et completa bus qui serio mentienles, semper ut alios decipiant,
esse intelligere (2632). Undeet subditur Ego sum C elaboi^ant, his, iiiquam, omnibus, si in malo perse-
:

alpha et omega, primus et novissimus, inilium veruverintet poenitentiam non egerint, pars illorum
363 et finis, a me prodierunt, et ad me cuucta erit in stagno, ubi ignis ardetct sulphur. Quffi uti-
redeunt divisi, quando volui
: nunc colligo quia que est mors secunda, quae quoniam in anima fit,
;

volo et quae usque modo currere permisi, nunc

;
et in carne jam resuscitata, ideo nunquam finera

Btare, cursumque finire praecipio. Sed audiant hoo habebil. Cogimur autern inaequales efficere libros,
qui me dilexerunt, qui mundum oderunl, qui ad quoniam visiones permiscere nolumus, et continua-
me sitibundi venerunt, et cum Prophetadixerunt tionem interrumpere timemus. :

«Sitivitanimameaad Deum vivum, quando veniam.

LIBER SEPTIMUS
Et venit unus de septem angelis, habentibus phialas D quod sit « ordinata per aiigelos in manu raedialo-
plenas septem plagis novissimis, et locutus esl mecum ris [Galat. iii, 19). » Sciendura aulem quod beatus
dicens : Veni, ostendam tibi sponsam uxorem Agni, Joatiues tolius Ecclesias persoaam tenet, ideoque
et sustuHt, me in spirilu in monlem magnum, et aitum, qnod Kcclesiae revelalur, sibi dicit esse ostensum.
et mihi civitatem sanciam Jerusalem descen-
ostendit Veni, inquil, sequere iue, elevare in spiritu, et os-
dentem de ccelo, a Deo habentem ctaritatem Dei, et tendam quod carneis oculis videri non potest,
tibi
lumen ejus simile lapidi pretioso tanquam tapidi ja- sponsara videlicet, uxorem agni sponsam quidem, :

spidis, sicut crystallum. Dehisseptem angelis multa ante nuptias, uxorem vero post nuptias vocare so-
superius locuti sumus. Hienimsunt ?eptem Eccle- h>mus hic utrumque ponit et uxorem et sponsam
: ,

siae doctores, a quibus oinuium Scripturaruni sacra- quasi jam dies advenerit, in quo nuptiae sunl cele-
menta panduntur, et si revera angeli intelligi pos- brandaj. Et sustulit me in spiritu in montem maynum
sint ; siquidem angelorum ministerioScripturaeipsae ct allum, por quem ecstasim et mentis excessum

coraposilae sunl, sicut de ipsa Mosaica lege dicitur intclligimus, in quem nullis aliis quam spirilualibus

(1632)Hic opusreligionis complctum, regnum Dei tlonem, ct clarilatem perducta possunl.

intelligi
restitutura, gloria Patrisreddita,sacrainenta omnia Nihil ultra fieri exspectandum esl. Dci sapientia
prophetiae, et mysteria cuacta ad veram significa- quidquid ei facere libuit, fecit.
 ;; ;

721 EXPOSlTro IN APOCAL. — LIB. VII, GAP. XXI. 722

pedibus ascrnderepossumus. Et ostendit inihicivita- A climala port.-e respiciunt, quia non Judaeorum Deus
tem scinctam Jenisalem (16/?o), id pst omnium san- tanium ; sed, sicut ipse Dominus ait, oranes ad se
ctorum Ecclesiam, ot cunctorum lidelium mullitu- vonienles non ejiciet foras. Ab oriente tamen illi
dinem. Descendentemde ccelo a Deo, inde enim de- venire intelligi possuni, qui in ipsa primaeva aetate
scendere videtur, ubi semper et per mentis contem- ad fidem conversi in Christi Ecclesia Domino mili-
plationem ; habentem ctaritatem Dei : « P^uigebunt tanl qui vero ab adolescentia convertuntur, por
;

enimjusti, sicut sol in regno Dei [Matth. xiii, 4:^). » portas aquilonis ingrediuntur : maxirae enira in har.

Unde alibi bcatus Joannes ail « Sciraus enim quo-

: aetate diabolus hominem
quoniam plus caete-
decipit,
niam, cum apparuerit. 364 similes ei erimus, quia ris haec aetas vanitati subdita est, de qua ipse lo-

videbimus eum, siculi est (Jnan. iii, 2). » Lumen quitur,dicens :« Ponam sedem raeam ad aquilonem
ejus (l*i3i) similft lapidi pretioso, tanquam lapidi (Ixai. XIV, 14|. » Unde et sapientissiraua Salomon

jaspidis, ciaro videlicet, sicut est crystallus. Jaspis sibi difficile esse dicit viam hominis cognoscere in
enim serenus et viridis esl ; crysiallus autem adolescentiasua. Nesciturenim.an ad bonum quan-
lantae cl;iritatis, ut nihil in ea latere vel abscondi doqueconverlatur, qui sicomni vanitati siudere el
possit : aulem quod serenum et
vivit viride est operam darevidetur. Illi autera per austrules portaa
econtra vita caret, quod sicf^um Merilo intrant.qui in juventute conversi, zelo fidei et cha-
sicul est. g
ergo illa bealissima civitas jaspidi similis esi, qus ritatis amore succenduntur ha^c enim aetas firmior
;

aeternum vivit et immorlalis est. Quae bene crys- est in qua rex nosterde hoste triumphavit. At vero
lallo comparatur, quia nihil hypocrisis et dissimu- iliisab occasuportae patent, qui in seneclute pceni-
lalionis habens, talis esl interius qualis exterius tere et Christo servire incipiunt siquidem abipsis ;

apparet. quoquephilosophisoccasusvitae,senectusdefinitur.
Et hahehat murum magnum et altum, habens por- Vcnerunl autem illi ab Oriente, qui a prima rauadi
ias duodecim, et in portis angelos duodecim, et no- usque adBabyloniorum lemporacrediderunt.
aetate

minn sr.ripta, sunt nomina duodecim tribuum

quse A tempore vero Nabuchodonosorusque ad Ghristuia
fxliorum Isruel.Quid enim per murum magnum et omnes fideles per portas aquilonis Dei civilatera in-
altum,nisi fidera catholicam, et angelorum prasidia gressi sunt. Lege historias, et quantas in hoc spa-
intelligimus ? Quibus Dci civitas munita, omnium tiotemporis calamitates sancli viri sustinuerint, re-
inimicorum maohimmentfi destruit. Duodpcim vero perire poteris. A Ghristi vero tempore, de quo dici-
porta? duodeoim apostoli sunt,quibusregniccElorum lur : « Deus ab austro veniet (Habac. iii, 3), »

claves et ligandi alque solvendi potestatem Domi- usque ad Anticbristum, australes porlae aperta
nus tribuit. Per has enira omnium firielium mnlli- sunt. Inde autem usque ad finera, occasus portae
tudo coelesle palatium ingredilur, quia eorum do- aperientur, per quas quidem non modica raultitudo
ctrina ingrediendi aditus et via monstratnr. Habet Dei civilatera ingredietur. Possumus autem ex hoc
auteraunaquaequeporta angelos duodecim,quiasibi dicere, quod orieniis etaustri portae in prosperis

invicem charitatis et dilectionisvinculoconjunctaset aquilonis vero et occasus in adversis aperiantur.

unitae aunt, ut hoc sint oranes quod una, hoc sit Quid vero duodecira fundaraenta ipsius civitatis
unaquod oranes; una claudatur, nulla aperitur
si muri significent,ip3estatimexponit,cumsub.iuRgit:
uniuscujusquedoclrina, quasi duodecim anj^elis, ita Et in ipsis duodecim apostolorum nomina et agni,
duodecim apostolorum testimonio roboralur. Quod UDde Apostolus eara dicit esse fundatam « Su- :

aulem nomina duodecim tribuum filiorum Israei in per fnndamentum apostolorum et prophetarum, et
porta scripla referuntur, hoc significare videtur, in ipso summo angulari lapide Ghristo Jesu [Ephes.
quod eadera sit utriusque Testaraenli doctrina ubi : II, 20.) »
enim duodecim filiorum Jacob et duodecim discipu- Et qui loquebalur mecum habebat mensuram arun-
lorum Christi simul nomina scripta leguntur, quid dinem auream ut metirelur civitatem et portas ejus, et
aliud quara utriusque Testaraenli fides et doctrina murum, et civitas in quadro posita est, et longitudo,
una esse monstratur? ejus lanta est quanla et latitudo. Quid enim per raen-
Ab orienle portx tres, ab aquilone porlse tres, ab £) suram doclorum verba et praedicationera intel-
nisi

auslro portx tres, ad occasu portx tres, et murus ci- ligimus. Hac enim mensura utebatur Apostolua,
vitalis habens fundamenla duodecim, et in ipsis duo- quando rogabat Dominum, dicens « Ut possilis :

decim nomina apostoiorum et agni. In trinitate divi- comprehendere cum omnibus sanctis, quae sitlongi-
duntur portae, ut undecunque venipntes in ipso tudo, latitudo, sublimitas, et profundum (E/)/ies. iii,
numerostatim recognoscant quid prnfiteri debeanl, 18); » qua2 qula arundo facile raovetur, ideo arun-
el qua Dde salvari possint. Ad quatuor autem mundi dinea esse dicitur, semper enim verba in motusunt.

(1633) Ut diximus in prnefatione ad hunc commen- bus de ordine et stabilitate murorum per quam ;

tarium, apostolus succ Apocalypsis librum absolvit, ffiterna et immutabilis felicitatis illius posaessio
sanctam et gloriosam ccclestem Jerusalcm repr.-e- promitlitur, ut eam justi exspectantes in Dei amore,
sentans, el quiiiquid de ea dicit, mystice intelligen- et in sanctificalione aniraarum suarum tanto raagis
dum est de Dei majeslale, qu?e ram implel, de habi- incendantur.
latoribus angelis, et sanctis coram Deo astantibus, (1634) Cod. Vat., id est, claritas illius civitalis.

et omem jucunditatem ab ejus viaione accipienti-

 723 S. BRUNONIS EPISCOPl SIGNIENSIS 724
At vpro quia mafrna sapientio? oi scientiae Inre A ffirtnr, unde unaraquarnque partPm mille stadia
sanotnrum verba refulgent, idcirco aurea esse mf- contineriMnanifestum est. Eat enim finitum pro in-
moralur. Hac autem mensura !)ei civitalem, et finilo. Millenarius namqiie nuraerus, ut jam saepe
portas ejus, ct muriim doctores metiunUir. Scd dixin-iDs, aliqnundo omnia, aliijuando plura signifi-
cujus 365 inensurcie eam esse putanins, nisi ab cat, plur.t autem in hoc loco. Rt illud, quod post
ortu solii et occasu, ab aquilone et mari?Hancenini Omnia aulem sicut de
mille annos solvetur Salanas.
ipseDoniinus ejus dosignabat, dicens : « Ite in uni- sanctis dicitur, quia regnabxml cum Chrislo mille
vorsum mundum, prsedicale evangelium omnicrea- annis ; quod nibil est aliud quam omnibus annis.
tura3 {Mallh. xv, :I5). » Sic Psalmista ait : « In om- Per sladia ergoduodecim millia.omniamundistadia
nem terram exivit sonus eorum, et in fincs orbis intelligunlur. Quod autem longiludicem et latitudi-
lerrae verba eorum (/'.sa/. xviii, 4). » Ha3C est enim nem et altitudinem ejus aequalia dicit, cceli amb-
mensura civitatis. Metiamuret porttis ejus, si pos- itum, juxta litteram, monstrare videtur ;
quein qui-
sumus,atque in una videamusquantae magniLudinis dem, sicnl et c;i3tera, in pondere etnumero f.ictum
sinl reliqoa^. Magna porta beatus Paulus, qui jam ab es-se non dubiom est. Allegorice autem de longitu-
Jerusalem usque Iliyricum praedicaverat, cum se in dine, el latitudine ejus superius diximus, in quibus
llisp.miam adhuc proficisci velle dicebal, ciijus ^ spem et chariiatem significavimus. Restat ergo ut
porlaD inlenor pars terrHm tangit, cum dicit : de altitu(linedicamus,per quiim fidem intelligimus,
« Viri, dili^'ite uxores vestrus {Ep/ies. ii, 25). » Itc- quae usquc ad thronum Dei se extollens, eum in
rumque: « Vir uxoridebitum reddal, similiteretuxor Trinitate videt, et credii, et veneratur. Ecciesiae
viro (7 Superius vero, quo usque ex~
Cor. vii, 3). » vero longitudo, cL latitudo, et altiludo aequalia sunt,
lendatur,ipse demonslrat, cum ait ccSciohominem : quia, quantumsperamus, tantum amainus ct credi-
in Christo ante annos quatuordecim sive in corpore» mus; et quantum amaraus, tandum credimus et spe-
sive exlra corpus nescio, Deus scit, raptum hujus- ramus, et quantum crediinus, lantum speraraus
raodi u=que ad tertium coelum (// Cor. xxii, 2); » et ainamus qui enim unam harum virtutum habel,
:

el ideo quidem totmilliahominum per hanc portam omnesli.ibet el qui ima carct, nuli;im habet.Sequi-
;

ingressi sunt, et assidue ingrediunlur, quoniam sic- tur : Eimcnmsestmunm centum quadraginia
civilatis
ut ipseait,cunctorum inflrmitatibuscoudescendens, guiiluor miliia cubilorum mensura hominis, quse est
omnibus omnia factus est. Sed quoniam murus angeli. Centenarius enim numerus, qui perfectus et
fidem significat, qua quidera defendimur et muni- integerest, et ex operibus perfectis constans, denis
mur, quantaesi lides, tantus esse et murus inlelli- decadibus constituilur; virginum enira et perfecto-
gitur,[Unu8q!iisqueenimcum Dei adjutorio flde sua
p rum ordinem
signat; quadragenarius pfjenitentes
defenditur, et ubi non est fides, nulla est defensio. deiiionstrat quaiernarius omnium fidelium multi- ;

Unde, et ipse Dominus ait Si habueritis fidein : tudinem, qui j-er quatuor evangelistas doctrinam
sicut granum sinapis, montes transferre poteritis receperunt- Ergo quia praeler hos nallum alium nu-
[Matlh. XIV, 31); unde beato Petro dicitur « Mo- merus iste in se concludit, hujus esse mensurae non
;

dica3 (idei, quare dubitasti ? (1635).] » Sequilur immerito dicitur, Quod autein subdilur, Mensura
:

Ei civilas in guadro posita esl. [Quod enim qua- hominis gux esl anyeli, sic esl intelligendum, ut
drum est quomodocunque volvatur, firmum et
: una cademquc bominis angeliquc mensura sit, ut
stabile est. Insuper quia quatuor sunt Evangelia, tot videlicet infra coelestis Jcrusalem muros ex
exquibus et super qute quasi super firmam petram hominilius coUigantur, quotmalis cadeutibus, boni
fundata, nusquam Ecclesia cadere potest, noii im- angeli remanserunt; sed illico posuit terminos gen-
merito in quadro posila ese dicitur. Et talis quideni tium, secundum numerura angelorum Dei, et est
esl Ecclesia3 quadratura, ut unusquisque angulus singulare pro plurali.
tres apostolos habeat et unum evangelistam. Quo- El erul slruclxiramuri ejwi ex lapide jaspide, ipsa
circa tam sapienler dimensa et parlita cst, ul verocivitas dc auro mundo, simik vitro mundo, fun-
quanta est Jongitudo, lanta sit et latitudo. Denique damcnia muii civilatis omni lapide prelioso ornata.
lantura sperat quantum diligit, et econverso tantum D Jaspsis enim, quia,ul jam sajpe di.\imus, viridisest,
diligil, quantuin sperat, ut per longitudinem spem, et qiiadam vi naturali mcmoriam 366 fugare per-
par latitudinem vero charitatem intelligamus. Ebl hibctur, lidein dcsignat, quce serapcr viridis et ira-
enim spcs longa exspectaliofuturorum de chariLato ; marcescibilis csl, et sioul in Evangelio Dominus ail,
vero dicitur latuin mandatum tuam nimis (1636).] montes et d^omoaia Iransfert et fugal.Est ergo
Ei mensus cst civUaiem de arundine aurea pcr structura, el composilio muri civitatis ex lapide ja-
staliu duodccim milliu, longitudo et laliiudo, ct ulli- spide, quia omnis ejus defensio et fortiludo, fides
tudo .vqualia suni, ct mensus esl miirum cjus cc,:tu\>L ebt, quffl oam semper et vivere et vincere facit :

quadraginla guttluor cubilorum, memura homini^, quod scriptum est, quia « justus ex fide
scilicet
gux ed angeli. Nam quiu apostoli duo Jfciui suiit, At vero ipsa civitas est de auro
vivil {l\o)n. 1, 17). »
ideo et civitas duodecim inillia sladiorum esse re- inunda, quod simile esl vitro mundo, quia ipsius

(1635) Haec ex cod. Vat. supplevinius. (1636) Id. cod. supplet editionem.
 121 EXPOSITIO IN APOGAI.. — LIB. VII, CAl'. XXI. 726

civitatis (lomus, tiirres ot palati.i ox illo nietnllo \ mas emittit, palam aulem et sub dio parum quid
coraposita siinf, quod ca>lcris omnibus charius et ignei luminisdare videtur. lloc autem lapide sancti
dignius est, per quoii sapienliani intelligimus. de aposloli et doctores. Ecclosiae videlicet fundaraenta,
quudicitur: « Sapienlia aedilicavit sibi domum ornati.et siapud Deum magni sint merili.multum-
(Prov. IX, 1). » Seil quam domum, nisi hanc quc refulgeunt, inlerhomines lamen ignobilcs, viles,
nobilissimam civitatem? Xusquani ergo in ea te- humiles et dcspectibiles seseostendunt.Quo quidem
nebraj, nusquam CKcilatis ignorantia?que caligo, lapide ipse Salvator noster ornatus cral, quando
ubique aurura fulget, ubique sapientiae lucc cuncta in secreto, tribus tantum discipulis testibus, plus

resplendent, et se vieissim omnes contemplantes, sole in claritate refulgens, nolens hoc in manifesto
nihil est in alicujus conscionlia, r|U0'1 ab omnibus lucere, prohibuit, dicens : Nemini dixeritis visio-
«

non videatiir. L'nde et vitro mundo hoc aiirum si- tera, donec Filius hominis a mortuis resurgat
mile dicitur, aurum enim et si fulgeat, non tamen {)latth. xvii, 9). »

videtur quod intra sehabet ;in viiro auiern, si mun- Quartum vero fundamenti ornamentum sma- est
duni est, nihil est interius quod exterius iion an- ragdus.quijaspide quidem viridior,herbarum quo-
pareat. Merito igitur iilius civitatis aiirum mundo fiue viriditatem sua viriditato superare videtur. Si-

vitro similes perhibelur, siquidem oinnia ibi claraet y, autem sanctorum vitam, quae quidem posl
;.'nificat

manifesta erunf, ct nihil ibi obscurum el tenebro- carnis resurrectionem semper viridis erit, quod
sura, nihil quod insipienlium oculos olfenderepos- nihilineis eril quod siccari vel mori possil. Quam-
sit. Fundamenta muri civitatis omni lapide pre- vis ergo jaspide ornati sancti, per fidei raeritum
tioso ornata, funda:nenta quidem, ut jam diximus, viridilatem et immorlalitatem adepli sunt, attaraen

tapostoli sunt super quoruni tidem tolins civitatis sccundum incrementa virtutum, eliam smaragdis
omnis machinacompositaest. Sod quid lapides pre- docorantur, ut quanto viridiores apparuerint, tanto
tiosi,quibus fundamenfa ornantur ? si enim pretio- immarcescibilis immortalisque vitae digniores esse
sis lapidibus fundamcnla ornanlur, aliud funda- credantur.Merito igitur jaspidi smaragdusetviridi-
menta, aliud lapides ipsi pretiosi esse videntur. tas additur viriditati, quia post hanc bealara vitara
Dicainus ergo apostolos esse fundamenta; lapides animarum, sequitur resuscitatorum etiam vita cor-
vero, quibus ornantur, virtutes et mores honestos. porum bealorum, ut duplici viriditate laetantes, et
Cur autem, et ipsi lapides fundamenta vocenlur, anima simul et corpore sancti Dei sine fine vi-
in sequentibus declarabilur. vant.
Futulamentum primum, jaspis ; secundum, sapphi- fundamentis ornamentum po-
Quintum autem in
rus ; terlium, chalcedonius ; quartum, smaragdum ; nitur sardonix.cujus color igneus et ruheus est.et
quintum, sardonix; sextum, sardius ; septimtim, ^ quasigranum malorum granalorum clarissirae ru-
chnjsolitus; octavum, beryllus nonum, topax,ius: ; tilat, perquem chiiritas intelligitup, qure dileclionis
decimu}n,chrysoptasus ; undecimum, hyacinihus ; duo- igne succensa, gralumcunctis se inspicientibusful-
(tecimiim,amethystus. Qaod enim ail, fundamenlum gorem proestat.Quisenim in ea non delectetur, sine
primumjaspis,sic resolvitur ac si dicerel ; Primum qiia caeterae virtute3,ipsumque martyrium nihil est,
tundamendiornamentumest jaspis ; et merito qui- cujus flamma tanta esl, ut ipsius inferni nammas
dem hoc oraaraentumprius ponitur, quo, ut supe- exstinguere valeal. Unde Salomon ait : « Quia
riua dictura est, fides significatur, sine quairapos- fortis estut mors dileotio, dura sicut infernusaemu-
sibile est placere Deo : « Sancli enim per lidem vice- latio 367 lampades ejus, lampades ignis, atque
runl regna {Hebr. xi, '^3) : » ha;c ad Ecclesiam nammarum (Cant. viii, 6). » Do quo igne Dominus
venienlibus prima occurrit, per hanc in priBtlictam ait : « Ignem veni mittere in terram.et quid volo,
civitatem.de qua adhuc quideraloquiraur,inlratur, nisi ut ardeat? » (Luc. xii, 49.) Hoc lapide quoque
quam eam intrare non poteril;
qui nonaltulerit, in pretioso ipse ornatus erat, cum diceret:« Majorem
et nullo quidem lapide magis, quam hoc Dei civi- hacdilectionem nemo habet,quam utanimam suam
tatis ornantur fundamenta. ponat quis pro amicis suis (Joan. xv, 13),» cujus
Secundum veroornaraentura fundamenti estsap- D quidem laudibus omnes Scripturaj plenae sunt.
phirus, cujus color sereno coelo similis est. Hoc ergo Sexlum vero fundamenti ornamentura esl sardius
pretioso lapide apostoli ornati et decorati terram qui quod sanguinis colorera habet, apertissime
despiciunt;coelestiaconcupiscunt: cupiunt dissolvi, martyrium significat, quo lapide Salvatoris nostri
et esse cum Chrislo. Etquia in ccelestibus regnis veslimonla ornata erant, quando,eo ccclos ascen-
sanctorum habitatio est.non terrena lucra,sed sap- dente, lapidis hujus colorem angeli admirati dixe-
phiros,quibu3 ornantur.considerantes, illuc ascen- runt : « Quis eal iste, qui venit de Edom, tinctis
dere, cujus in sapphiro colorem conternplantur, vestibus de Bosra? »{Isa. lxiii, 1.) Hujus nimirum
lolis viribus anhelanl. lapidis colore (1637)omnium martyrum chorus lae-

Tertiumautem fundamentiornamentumestchal- lalur el gloriatur.

cedonius.qui ignia effigiera subpallidam quodarn- Septimum autem fundamenli ornamentis chry-
in

modo habens,innubiloet in obscuro fulgoris flam- solitus possidel locum qui quia aureum habet co-

(1637) God. Vat, In hujus nimirum lapldis colore-

727 S. BRUNONIS EPISGOPI SIGNIENSIS 728

lorem,ab auro suscepit et nomen. Sed quoniam in A niteretur, Timotheum tamen pro tempore circum-
divina paginaaurum, plerumque pro sapientia po~ cidi prsecepit.

nitur, secundum illud : « IJPBiderabilis thesaurus Duodecimus est amethystus,qui violarum coloreni
requiescit in ore sapienlis (Prov. xiv, 33) ; » ideo imitatur i>leoque virginum Cbristi, puerorum et
;

per hunc lapidem sapientiani intelligiraus, qua qui pueliaruiii choros sijjnificat, quo lapideoraati apo-
ornatus non fuerit, nescio qua ratione, Ecclesiae sloli et suaviter redolenl, el virginilatis amatores

fundaraentum vel esse, vel dici possit. Hoc autem post se trahunt. Nam et in hoc quod parutn quid
lapide discipulos suos Ghristus ornabat, cum dice- clari rnboris habere videtur, earumdern virginum

ret : « Ego enim dabo vobis os, et sapientiani, cui pudicam verecundiam demonstrat.His igitur, caete-
non poterunt contradicore oranes adversarii vestri ris<|ue lapidibus Dei civitatis fundamenta adornata,

[Luc. XXI, 15). » creterisque virtutibus decorata, quam clare suavi-

Oclavus auteraest beryllus, cujuscolor similigest terque resplendeant, quid attinet dicere? « Fulge-
aqu?e coioris a sole repercussae,perquem sinceram bunt enim sancti sicut sol in regno Dei (MaHh.
inlelligentiam, et sanam doctrinam Scripiurarum XIII, 43). » « Uodeet Apostolus : Gum enim Chri-
Intelligimus, quae nisi a sole justitiae illuinin<tta stus apparueritvitavestra, lunc et nos apparebimus
fuerit, facile erroris deformitate tenebrescit. Sole n cum ipso in gloria (Coioss. iii, 4). » Et bealus

igitur in aquisrelucentes, berylli color efficitur,quia Joannes : « Scimus enim, (juia cum apparuerit,

Christo Domino nostro Scripturarum aquas illu- similes ei erimus,quiit vi'lebiraus eum sicuti est

strante, sanus et sincerus formatur lintellectus. Si Uoan. iii, 2). » VA haec quidem de lapidibus dicta

igitur solis hujus fulgorem superhas aquas hspretici sufliciant.

speetarent, tam fetidam caeteris et coloris, et saporis Et duodecim protx, duodecim margaritx sunt per
doctrinam non propinarent. Quiaergo fundauienlum singuias, et singuix porlae erant ex singulis marga-
hujus lapidis colorem non habel. ei superaedincari ritis. Si enira portae apostoli sunl, et portae ex mar-

summopere cavendum est. garitis factaesunt, utique et ipsi apostoli margaritae

Nonusverotopaziusad fundaraentumdecorandum sunl.Sed quare apostoli margarilas? Nisi quia clari

succedit, qui tam rarus est, ut ipsi quoque reges el candidi,et super nivem dealbatiin albissequun-

admodumpaucidifficileeum haberepotuissent,unde tur Agnum quocunque ierit? In ipsis ergo portis

et caeterischarioresseperhibetur. Quodet Psalmisla facile cognoscere est. quales et illi esse debeant,
demonstrat, dicens: mandatatuasuper
1« Ideodilexiqui per portas ingrediunlur; 368 ul enim in se-
quentibus dicitur « Non intrabit per has aliquis
aurum et lopazion (Psai. cxviii, 127). « Feritur autem :

quod omnium lapidura in se colores habeat, duos ^ coinquinatus,etiramundus(ijooc.xxvii,27) »Oporlet

tamen,auri etcoeli principaliterpossidet, per quem, er;,'o, ut portarum colorem praeferat, qui per has
eos quidem ligurari putamus, qui non solum sa- portas ingredi desiderat.
pientia et caslilale, verum etiam caeteris omnibus Et piatexcivilatis awum miindum tanguam vitrum
viriutibus rutilare videntur, quales utrumqueJoan- periucidum. Aurum namque, ut jam sspe diximus,
nem Baptislam,etevangelistam fuisse facile credi- sapientis est ubique ergoin plateis est aurum, quia ;

derim ; hoc autem tempore an tales topazii reperiri nemo ibi nemoibi otiosa et vana verba
fabulis vacat,
valeant, dubitari potest. profert sed sicut scriptum est « Sapientia clarai-
: :

Decimus autem est chrysoprasus, qui auri simul tat in plateis (Prov. i, 20). » Haec autem sapientia
etflammaecoloremimitatur,pr8ecipuequeintenebris non qnaliscunqiie erit imo perfecta et integra
; :

sui luminis jubar diffundit, quod nullos alios magis unde etvitro valdelucido assimilatur ;de quasapien-
decorat el ornat, quam eos, qui et sapientia fulgent, tia Apostolus ait » Viderausnunc perspeculum in
:

et charilate fervent, et inter hujus raundi peccato- aenigravte, lunc autem facie ad faciem nunc co- :

rex, doctrina', pariterque bonae opinionis, quasi in gnosco ex parte, lunc autem co^noscara, sicut et
tenebris lucera circumquaque diffundentes, non ad cognitus sum (lCor. xui, 12). » Cura eriro omnes
favorem vulgi, sed ad aedificationem salutis, etfidei p. omnia sciant.et Deus erit omnia in omnibus, tunc
verba depromunt. omnes civitatis illius plateae plusquara auro et sa-

Undecimus vero in fundamenti pulchritudine pientia fulgebunt.

hyacinthus ponitur : hic aulem serenissimi coeli Ettemplum ncn vidi in ea; Dominus efiim omni-
habetcolorem,quietiam secundum tempora mulari polens templum iiiius est, el Agnus. Et civilas non
perhibetur. Significat aulem sanctornm virorura eget sote, nequc iuna, ut iuceantin ea ; nnmclaritas
discretionem, qui, quamvigmenteet contemplalione Dei iliuminavit eam, et lucerna cjus est Agnus.^\i\-
quadamad ccelutnetad thronum Dei oculoshabeant, lum templum manufactum videtur, ubi non est
ibi

mutanlur tamen pro tempore et rigorem justiiiae necesse, ut ad verbum audiendura infra arcta terapli
flectetites, miaora rnala consentiunt ne majora et populus colligalur; nam etrex,et doctor illins civi-
graviora inde generentur. Quo lapide ornatus apo- tatis lalis tantusque est, ul nullo templo inclu-
stolus Paulus, quamvis circurocisionera destruere di;(1638) atque comprehendi valeal ; Dominus enim

(1638) Cod. Vat., concludi.

729 EXPOSITIO IN APOGAL. — LIB. VII, CAP. XXII. 730

Ueus omnipotens, Pater, el Filius el Spiritussan- A tanqnam cnjstallum procedens de sede Dei el Agni.
ctus tecnpluiu illlus est, ei Agnus pro hoininibus Flumon enim aquae vitae, ulriusque Teslamenti
iminoiatns qui tullil peccata inundi. Ad hoc tem- scienlia intelligitur haec eaim aqua dat vitam, et
;

pluiu fit concursus populorum, ad hoc omnes spe- quasioptimumantidoturnjantiquiserpentisvenenum

ctant, hujus pulchriiudinera admirantur, hujus expellit ;
qua; quidem tHnqtiara crystallum splendi-

odore Non egel autem civitas illa,

reficiuntur. dum nulla haeresis nigredine (1640) vel corruptione
neijue hoc sole quo nunc illuininamur, neque hac fuscatur. Procedit autem
aqua de fide Dei el haec

luna quam nunc crescere ininuique videraus. Nam Agui quoniam Chisli ore, ejusque discipulorum
clarilas Dei illurainat eam, et lucerna ejus est evangelica doclrina profertur. [Namque non so-
.\gnus, ille utique qui ait Ego sum lux mundi
: << lutn apostoli et doctores, verum et ipse Ohristus

[Joan.MU, 12). » Nuilo ergo indiget, .juia tanta secundum humanitatera sedes Dei est. Hanc
talique luce illustratur. 369 autem Salvalor nosler fundebat, quando, sic-
amhulabunt gentes per lumen ejus, et reges
El ul scriptum est in die raagnaefestivitatis clamabat,
terrx aJ]erenlgloriam suam, et honorem in illam. Et dicens : « Si quis sitit, veniat etbibat, et de ventre
portx ejus nou claudentur per diem, nox enim non ejus fluent aquse vivae {Joan. vii, 38). » Hanc au-
erit illic.Et afjerent gLoriam,ct honorem gentium in d lem et mulieri Samaritaaae promiitebat, cum dice-

ineam aliquis coinquinalus,jaciens

illam. Nec intrabit ret « Si scires donum Dei, et quis estqui dicittibi,
:

abominationem, et mendacium, nisi qui scripli sunl Da mihi bibere, tu forsilan petiisses ab eo,etdaret
in i;e7^,efa0Hi.Omaesenimgentesapo3tolorum
/ifcro tibi aquam vivam [Joan. iv, 10) » de qua et aposto- ;

doctrina illuminalae sunt, eL de tenebris erroris ad lusaiL : loquimur inter perfect03(1641)

a feapienliain

iviam verilatis adductoe, per quam viam incedere (1 Cor. II, 0)]. » Et Psalmista « Fluminis impetus :

[debeant, non ignorant. Reges autem terr», episcopi laelilicat civitalem Dei [Psal. xlv, 4), » et multa alia,

Ividelicet et doctores, gloriam et honorem suum affe- quae bene non solum hic in Ecclesia, verum etiaiu

Irent in illam,quoniara eos, quos doctriua etexem- in coelesti Jerusalem conspiciunlur : « Omne enim
[plisconverterunt, et a morli? periculo liberaverunt, dalum optimum, et omne donumperfectum desur-
jeecum ducentes, gloriam ei honorera proeissusci- sum est descendens a Patreluminum [Jac. i, 17).»

)ient. Et portj; ejus non clauduntur per diem ;

In medio plalex ejus, et ex ulraque parle fluminis
(t quia melior est dies una in atriis tuis super mil- lignum vitx, afjerens fructus duodecim, per menses
[lia (Psal. L.xixiii, 10). » Quod si per diem nonclau- singulos reddens fructum suum, et folia ligni ad sa-
rdenlur, nunquam utique claudentur. Nox enim et nildiem genfium. Hoc est autem illud lignuin, quod
Iteaebrae non erunl illic. Si ergo pro solo limore Q secus decursus aquaram plantalura est, fructumque
Iportae clauduntur, ut quid ibi portaa claudenlur, ubi snum reddilin tempore suo. De quo sub speciesa-
JiiuHus tiinor ('1639), nullsque insidiae esse possunt? pienliae Salomon loquitur dicens « Lignum vitae :

Inde et Dominus ait : « Thesaurizate vobis thesau- est his qui apprehenderint eam, et qui tenuerit eam
[ros in cceIo, ubi fures non effodiunt, neque furan- bealus {Prov. iii, 18). » Unde et ipse Dominus :

tur {Malth. vi, 20). » lUuc autem omnem gloriam et « Si in viridi, inquit, ligno hoc faciunl, quid ia
Ihonoremgentium ferent,quiaquidquid ubiqtie gcn- arido fiet? » {Luc. xxiii, 31.) De hoc autem ligno
Itium gloria et honore dignum reperitur, ia illara quimanducaverit, mortem nongustabilinaeternum.
civitatem ab angelis deportabitur, quod quidem in Hoc autem lignum in medio plateae, ubi concursus
iEgypti exspoliatione signiQcatura est. Nec intrabit fit populorum, ubi sapienlesphilosophantur, ubiad

\ineam aliquis coinquinatus, quoniam quicunque in novum aliquid audiendum omnes conveniunt Et ex
leam intrat, aut baptisraate, aut martyrio, aut pceni- utraque partefluminisplantatum,fructu3duodecim
tentia, aul igne purgatorio, priusacunctis sordibus affert nam quia utrumque in se continet Tesla-
:

mundari oportet. Faciens abominationem, id est pec- mentum, ideo ex ulraque parte fluminum stare vi-
cata, quae Deus abominatur ; ai memlacium, quia detur. Omnia namque paradisi flumina de hoc ligno
« 03 quod mentitur occidif animam {Sap. i, 11). » exeunt, omnis hinc sapienliae fons scientiaeque pro-
Omuia namque corruptela mendacium dici potest,
D cedit. « Omnis enim sapientia a Deo est, el cum eo
quod non pertinet ad veritatem naturae, quam cor- fuit semper, i). » Hoc au-
et est ante aevum (Eccli.
rumpit unde etdenarios, q:amvis non mentiantur,
; tem lignum duodecim nobilissimos
atlulit fructus,
quia lamen alio metallo corrupti sunt, falsos voca- quibus totus satialus est mundus (1642) « Coelum :

mus. Soli ergo ilh in hanc civitatem intrabunt, qui enim, el lerra Iransibit, ut ipse ail, verba autem
ab origine mundi scripti sunt in libro vitxet Agni : mea non transibunt {Luc. i, 33). » Haec etiara folia
unus euim ideraque et vita vocatur, el Agnus, qui gentibus dant salutem ;
quia sicut in Evangelio scri-
de se ipso loquitur dicens : « Ego sum via, veritas, ptum e9t:« Siquis serrnonem ejus servaverit, mor-
et vita {Joan. xiv, 6). » tem noa videhit in ffilernum (Jfan. viii, 51).»
CAPUT XXII. Elomne maledictum noneriL amplius, et sedes Dei,
Et oslcndit mihi flumen aqux vitx splendidum el agni in illa erit, el servi ejus servient illi, et vide-

(1639) Ita ex codice restituimus. (1642)Ianperfectu3e8t 3ensu3,etquod desideratur

(164U) God. V., hoireticx pravitalis. in edilione deeat.
(1641) Hoc ex eodem cod. supplevimus.
 :

731 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 732

buntfaciem ejun, et nnmen ejus in frontihus corum, A "^'3, 370 inquit, Deus, spiritiis videlicel prophe-
et nox ultra non erit, elyion cgebunt lumiae lucernx, larum : Spirilus enim sanclu?, qiii pp,r prophetas et
neque lumine solis, qaia Dominus Deus illuminabit, in prophetis loquitur, et Dominud est i>t Deus. Ipse
et regnabit in saecula sxculorurn. Non soluiii, inquit, misit angelum suum ; ad quid ? oslendere scilicet
perseciitiones sed et inaledictiones cessabunt non servis suis e;i scilicet quae oportet fieri cito (1645).]
;

soluin non erit qui occidat, sed nec apparebit us- Unde manifestum est omnem hanc visionem ange-
quam qui maledicat : insuper et maledicti supra lico rninisterio esse conscriplam. Quod aut(!m ait :

non eruut, quia semper in igne erunt, et melius Qux oportet, fieri cito, ad infinilara aeteruitalis ion-

quidem eis erat non esse quamsic infeliciler csse. gitudinemrespicit, ad quam comparataomniaraun-
Sedes autem Dei et Agni in iila erit, dequibnsvide- dana, quantumlibet temporis habeant, citissime
licet per Apostolum dicitur « Noscitis quod tem :
iugere, et praeterire videntur. Et ne quis hsec cito
plum Dei estis, el Spirilus sanctus habitat in vobis?^) fieri dubitare possit, audial etiam quid ipse dicat :

(/ Cor. Quamvis enim quidam angeli spe-

III, 16.) Ecce, \nqmt, venio velociter. \^Gvutn est ergo quod

cialiterthroni dicantur, oranis lamen glorificata dicitur, quaj oportet fieri ci!o ; siquidem Dominus
creatura, sedes Deidicipotest. Et tunc quidemservi Deus veiociter veniet eo enim veniente, quajcun- :

iste ioquitur, complebuntur. Et tunc qui

e.jus servient illi, quando nihil erit, quodeos impie-
g que liber
dire valeat illud servitium acceptabile erit, quod
:
dem beatus erit, quicunque verba prophitiae libri
nullam interruptionera habebit. Et videbuntfaciem hujus fideliter custodit et credit.
ejus, de qua Psalraisla desiderio plenus dicebat Et ego Joannes qiii audivi et vidi hxc, et poslquam
:

« Oslende, Domine, faciem tuam, et salvi erimus audissem et vidissem, cecidi ut adorarem ante pedes

{Psal. Lxxix, 8). » Et alibi « Qusrite Dominum, :

angeli qui mihi haec ostendebat, et dixit mihi : Vide
el confirmamini, queerite faciem ejus seraper (P5aL ne feceris, conservus tuus sum, et fratrum tuorum
cii, 4). » Et nomen ejus in frontibus eorum, non prophetaram, ct eorum qui servant verba libri hujus,
enim occultatur quod in fronle portalur : merito Deum adora. Ego, inquil sum Joannes, qui audivi
ergo pjus nomen in fronle habere dicuntur, quem et vidi haec, qui hajc teslificor, et vera esseconfir-
nunquam pro suppliciis etinjuriis conflteri timue- mo, ct ne quis haec vana somniaesse putet, stulto-
runt. Unde et ipse Dominus ait : « Qui me confessus ruraque deliramenta, sciat revera, quia ego sum
fuerilcoramhominibus,confitebor etegoeum coram Joannes, qui audivi et vidi haec et postquamaudivi,
Palre meo qui in ccelis est (Matth. x, 22). » Igitur et vidi hsec tanta bona, tanlaque felicitatis indicia,
ad triuraphi et victoriae gloriam, et ostensionem confestira gaudio plenus cecidi ul adorarem ante
semper illud nomen in fronte habebunt, quod quia pedes angeli qui mihi hasc ostendebat. Mos enim
nominabant, multa mala sustinuerunt, Et nox et C antiquitus et usque ad id teraporis fuit ut homines
tenelirae tribulatio et perseculio ullra non erit, et angelos adorarent, quod ipse quoque patriarcha
non egebit lumine lucernffi, neque lumine solis. Abrahara fecisse legitur. Sed postquara Rex ange-
Quare hoc ? QuiaDominus Deus illuminabit illos, lorura, et Dominus carnem suscepit, tremendura
ipsecorum sol,ipseeorumlumen, ipseeorura splen- valde et horribile visum est angelis, ut ab eis ad-
dor, ipse eorum claritas erit, cum quo et per quem orari debuissent,quorum supra se naturam sedere
regnabunt in saecula saeculorura. conspexerant (1644). Unde utbeato Joanni, qui an-
Et dixit mihi : Hsec verba fidelissima d vera sunt gelum adorare volebat, ab angelo dicitur : Videne
et Dominus Deus spiritus Quid hic huraana et ventosa superbia dicat,
prophetarum misit angelum feceris.

suum ostendere sei'vis suis, quae oportet fieri cito. tantum saepissime honoris, indebitaeque sul)je-
qu.-B

Ecce venio velociler ; beatus qui custodit verbapro- ctionis ab hominibus exigit, cum ipsos indebitura
phetix hujus libri. Expositis omnibus, quae ad civi- honorem angelos sibi fieri audiat prohibere ? Gon-
tatem pertinere videbantur, ne quis fortasse incre- servus, inquit, angelus, tuus sum, el ego, et tu
dulus ea.quae mirati sunt,vera esse dubitaret,idem unum Dominum habemns, quera ego el lu adorare
ipse angelus qui haec ostendebat subdidit, dicens D debemus conservus sum, et caeterorum omnium
: :

Hxc verba fidelissima et vera sunt ; nemo ergo de- fratrum tuorum prophetarum, verum etiam, el co-
ea dubitare velit, sed quaecunque de praedicta civi- rum oranium (1645) qui servant verba libri hujus.
tale, ejusque aedificiis,et beatitudine dicta sunt, in- Deum igitur adora quia scriptum est «Dominura : :

dubitanter fideliterque credantur nequq enim ille Deura tuum adorabis, et illi soli .servies (Matlh. iv,
:

mentiri poluit, cujus inspiratione omnia haec reve- 10). »

lala et scripta sunt. Unde el subditur Et Dominus Et dixit mihi :Ne signaveris verba prophetix libri :

Deus spiritus prophetarum misit angelum suum, ut hujus ; tempus enim prope esl. Qui nocet, noceat ad-
ostenderet servis sui^, qnse oportet fieri cito. [Dorai- huc, et qui in sordibus est, sordescat adhuc ; et justus

(1643) Hoc excod. V. supplevimus. dicuntur.

Humana Ghristi naiura glorificata, et ad
(1644) (1645) God. Vat. « Qui eodera, quo et in spiritu
dexteram Patris collocata super omnes angelorum replentur. Et non prophetarum tantura verum, et
choros principatura tenet, adeoque adorationem, eorum omnium,» etc.
el cultum qui ei competit, ipsi angeli recuaare
 ;;
:

733 EXPOSITIO TN APOCAL. — LIB. VH, GAP. XXII. 734

litstitiamfaciat adhur :et sanctuf, sa^tctifirefuradhur. A pi recipere meruerunt. Unde scriplum esl :« Omni
l'ulalial impprfectorum
enim boatiM Jonnnes, irao tempore sint vestiinentii tuacandidii(fir<'/e. viii, 9).»

Kcclpsiain persona B. Joannis, qui audierat Domi- Et lii quidem potestalem habent ii. ligno vitae.ut de
num dicentera Ecce vrnio velociter, quod vita hsBC
: eo videlicet sumant, elvivant a quo quiaprimus
el ;

prsesens subitn finiri, elChristus ad judicium venire homo prohibitus fuerat, usque ad Ghristum omne
debuisset; unde sibijam librum claudern et signare horainum genus morti succubuit, quo quidera ve-
I volenti dicitur : Ne signaveri^ verba prophctix libri niente, atquedicente « Nisi manducaverilis carnem
:

hujus, sint aperta, et sine sigillo, ut ab omnibus Filii hominis, et biberitis ejus sanguinem, uon ha-

audire volcnlibus legantur audientur terapus

et : bebilis vitam in vobis {Joan. vi, 53) ; » data est ho-
enim prope est,ut dixi, quod post mille annos lutu rainibus licentia et potestas,ut jam nuncadlignum
rum est. Nam et Psahnis^a ad Dominum loquitur, vitae secure accedant, si tamen munda et candida
dicens : « Quoniam mille anni ante oculos tuos, nabeant vestimenta. Alioquin « qui indigne raandui
tanquam hestertia dies quoe praiteriit (/'aa/. r^sxxix, cat,et bibit, judicium sibi manducat, et bibit(/ Cor.

i). » El quasi ipse diceret : quod

Vides, Domine, XI, 29) » Et illi quidem, qui in ligno vitae habent
si moram feceris, mali superbient etnocebunt; potestatem, per portas duodecira intrant in civita-
sancti vero affligentur ct occidentur:ad quodipse: g tera.quia nonin haereticorum,nequein sua sapientia
Qui iiocel, noccat adhur, id est qui nocere deside- confidentes, apostolorura doctrinara tenent et cre-
rat, et de nocendi affectu poenitere non vult, noceat dunt, per quam etiam salvari, et supernae civitatis
adhuc ut nocendo pereat, et qui in sordibus est, et januam ingredi non dubitant. Foris aulem sunt ca-

in peccatis doleclalur t vQctorumque mooiti.s, ut nes, id est Judaei siue causa lutrantes, [et venefici,
pteniteat, obedire contemnit, sordescat adhuc. Nibil id est hnsrelici, qui venenosa doginata fingunt, qui-
ergo pejus peccatoribus accidere potest, quam cum bus et aniraas interficiunt.Et impudici,id estoranes
eis polestas suam compleant,voluntantem
dalur,ut ;
fornicalores, et adulteri, et horaicidae aniraa^ scilicet
ijuod quidem quarefiat, neminem pulo ad plenum vel corporis ; et idolis servientes, inter quos avari
perscrutari posse : occultn enim sunt judicia Dei, ponnntur, et omnis qui amat et facit menda-
secundum illud :« Judicia tua abyssus multa {Psal. cium (1616)1 ; raulti eniin eum iraitantur qui in ve-
\xxv, 7). » Et justiis justiLiam faciat adhuc, etsan- rilate non stetit, et a pro omne mendaciura pro-
ctus santificetur adhuc. Si enim raaii non essent, cedit.
in quo sanctorum, vel Dei justitia exerceri pos- Ego Jesus misi angelum meum testificari vobis hxe
sei? in Ecclesiis. Ego sum genus, et radix David, stella

Erce venio velociter, et v.erces mea mecum est red- splmdida et matuiina ; sponsus, et sponsa dicunt
dere unicuique secundum opera sua. Ego sum alpha ^ Veni ; et qui audit, dicat : Veni; et quisilit, veniat
et omega, primus et novissimus, initium et finis. Ne, qui vult, accipiat aquam vilse gratis. Quod enira ait,
inquit, dolueris, negrave tibi vel asperum videatur, egoJesus misi angelura meura testificari, non tibi

quod librura claudere tibi et signare interdixi quia singulariter, sed vobis pluraliterdicta : baec in Ec-
non moram faciara, et in veritate velociler ve- clesiis non tatum beato Joaniii, sed omnibus esse
niam et si fortasse non tam cilo ad judicium,
; dicta demonstrat. Ipsum quoque B. Joannem, ange-
tamen ad uniuscujusque animffi vocationem aon dlu lura intelligere possuraus, qui haec in Ecclesiistesli-
morabor. Cum autem venero, gaudeant boni, ti- ficari a Domino missus est. Quis igilur eanon cre-
meant mali quia mercesmea mecum est. Sed quae
;
dat quoe per talem, tantumque legatum Jesus ipse
371 merces ? Vis audire quae ? Reddere unicuique omnibus Ecclesiis mandat, et dicit ? Sequitur -.Ego
secundum opera siia. Sed ue fortasse aliquis hunc sum genus et genus quidem, quia ab
radix David :

esse angelura putarel, qui se superius adorarepro- eo secundura carnera originem duco radix autem, ;

hibuil ;
quia in principio hujus capituli quisloqua- quia et Ghristus de David, et David de Christo.quasi
tur non ponilur, ipse Dominus, cujus verba haec arbor de radico pullulavil. Et Ghristus quidem de
6unt, respondet, dicens : Ego nim alpha et omcga, David secundum carnem ; David vero deChrislo se-

primus et novissimus,initium et finis. Ilaec jam supra D cjndum divinitatem. Oniaia enira per ipsura facta
«

exposita sunt. sunt, etsineipso factum est n1hil {Joan. i, 3). » Et

lieati, qui lavanl stolasswis in sanguine ugni : ut stella matutina et splendida. De hac enim slella scri-
sii potestas eorum in ligno vitK et per portas intrcnt ptum est : Orietur stella ex Jacob, et exsurget
in civilatem. Foris canes, el venefici, et impudici, et homo de Israel {!Sum. xxiv, 17); » quae quidem tam
homicidx, et idotis servientes, et omnis qui amat cl splendida lumen prajbeat, qua)
est, ut el ipsi soli
facit mendarium.Bcsiii, inquit, soli erunt, qui stolas si ei compareiur, lumen admitlit.Est autem etraa-
auas lavant in sanguine agni, id est, Christi san- lutinn, illius videlicel, qui finem non habebit, diei
guine redemptiet baptismatis unda mundati, lalia nuntia. Quod autem sepuitur : Etsponsus,et sponsa
custodiunl vestiraenta et corpora sua, non qualia diruni : Veni ; tale est ac s.i diceret : Nulla araodo
prius erant,sed qualia a Deo raundata et purificala est excusatio, omnes audiverunt.sponsus et sponsa

(1646) Hoc ex cod. Vat. supplevimus.

735 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 736
Christus el Ecclesia quotidie dicunt: Veni ; sponsi A. </"« scriptasunt in libro isto. Contestorego Joannes,
enim verba sunt hcGC : « Venite ad me, omnes qui et tpslificor omni audienti verba prophetiae hujus,
laboratis, et onerati eslis, et ego vos reficiam (Matth. quae si quis afflciose,et malo ingcnio(quod haeretici
XI, 8). » De sponsa vero dicitur : « In omnem ter- facere solent) super haec prava ^i el erroneam inlel-
ram exivit sonus eorum, et in fines orbis terree verba iigenliara apposuerit, Deus quoque apponel su})er
eorura {Psal. xviii, 4). » Et qui audit, dicat: illum plagas scriplas in libro isto ; econtravero si
Veni; omnibus enimin iocis pragdicare conceditur ;
quis diminuerit de verbis propheti.e libri hujus, el
sienim omnes audiunt, et quicunque audiunt, di- ea quae Spiritus sanctus loculus est, vana et falsa
cunl: Veni nemo est qui non praedicet. N^m el
; esse confirmans,diminuere et delere tentaverit, fir-
mulieres prsedicare Apostolus docet, cum dicit : missime credat et nullatenus dubiiet quod Deus
t Salvatur enim vir infidelis per mulierem fidelem quoque, cui tam importune adversari non timet,
{/ Cor. VII, 14). » Nam etsi in Ecclesia non omni- auferet partem ejus, quam habiturus erat in sancto-
bus preedicare cancessum sit, unusquisque tamen rum consorlio, de libro vitae el de civitate sancta
praidicat, dum et mala redarguit, et ad bene agen- Jerusalem, cujus laudes superius exposilae sunt, et
dum aliquem invitat quod qui non facit, in fraterna
; de his quae scripta sunt in libro isto, in quo omnis
charitate se peccare non dubitel, Et qul doctrinara B sanclorum gioria, el honor, et beatitudo coati
fidei,etverba audire desiderat, veniat (1647);
vilae netur.
non erubescat, cum tot habeat iraitatores, neque de Dicit, qui Etiam
testimonium perkibet istorum :

pretio timeat, si forte pauper est, sed secure, et eliam, amen, venio cilo. Hic enira qui testimonium
sine haesitatione veniens, aquam vitae gratis acci- perhibet istorum,quamvis iieatus Joannes intelligi
pial. His autcra ita dispositis, quoniara liber iste possit, quieliamin Evangelio ail « Hic est disci- :

valde difficilis est, et diversis multisque modis in- pulusille, qni testimonium perhibet de his,elscri-
telligi et exponi polest, ne quis propterobscurila- psit haec (Joa«. xxi,24) ;» competenlius taraen Chri-
tera ( ut minus capaces facere solent) vana somnia stus inlelligitur, quem eorum, quae hic dicuntur,
esse dicat ; vel ad suum voiens fleclere intelleclum beatus Joannes testem esse confirmat.Qui etiam ut
prave contrafidem exponere conetur, contestatur
et verafalsaquerevclet, et abscondita tenebrarum illu-
beatus Joannes, omnesque adjurat, ne contrasuae minet, atquesecundum operasuaunicuique tribnal,
animae salutem aliquis hocSI!^ agere praesumat; et subinferens ait: Ve^iio cilo.Cui promissioni beatus
est, quod dicitur :
quoque Joannes laelabundus respondet, dicens.
Contestor ego omni audienli verba prophetix libri Veni, Domine Jesu, tuum adventum exspectamus
hujus:si quis apposuerit ad hxc, apponet Deus pla-
q suscipe nos in pace, atque angelorum junge cohorti
gas super illum, scriptas in iibro isto : et si quis di- Qratia Domini nostri Jesu Christi, qua gratis ex nul-
minuerit de verbis prophelix hujus, auferet Deus Hs praecedentibusmeritis salvati suraus,siiCMmnotis
parlem de libro vitae, et de civilate sancta, el de his omnibus. Amen

(1647) God. Vat. Et qui sitit, veniat.

FINIS EXPOSITIONIS IN APOCALYPSIM.

INDEX HOMILIARUM ET SERMONUM

S. BRUNO^IS EPISCOPI
SecundumeditionemMarchesii,cui concordat codex Signinus, iis exceplis quse in
principio et fines codicis desunt.

373 HoMiLiA I. — Dominicai Adventus. D HoMiLiA IV. — Dominica iis Advenlus.

Incipit : Hoc est enira, quod Psalmista ait Deus ma- : Omnes enim existimabant Joannem esse Chri-
nifeste veniet Deusnoster, etc. stum.
Desinit : Sed verba veritatis a statu suo mutari non Hsec facla sunt in Bethania trans Jordanem,
possunt. ubi erat Joannes baptizans.
HoMiLiA II. — Dominica eadem
—
Quibusdam inlerrogantibus Doramum.et HoMiLiA V. Feria iv Quatuor Temporum.
Sal-
vatorem nostrum, Missus est, inquit, Gabriel angelus, qui Dei
etc.
El id quod fierinegant, ioriitudo interpretatur.
fiericontigisset.
HoMiLiA III. —
Dominica ii Adventus. Fiat mihi secnndum verbumtuum, et discessit
angelus ab ea.
Joannes Baptista in vinculis et in carcere
positus, etc. HoMiLiA VI. —
Feria vi Quator Temporum.
Hoc ad litterara intelligens, Joannom Eliam Virgo Deo plena ad montana conscendit
fuisse. etc.
737 HOMIL. ET SERM. INDEX. 738
Qui in eju3 adventu tanlo gaudio exsul- A Multi enim ad vineam et fidem vocati sunt,
Inc. : tavit. qui ad vitam prajdestinati non sunt.
HoMiLiA VII. — Dominica iv Adventtis. HoMiLiA XXHI. —
Duminica in Se.xagesima.
Des. : Quoniam quidera,ut Dorainu3 ait : Omne re- Multa turba srqucbalur Jesuiii, rnulti undi-
(jniim in seipsum divixum, etc. que conveniebant, etc.
Saluture tuum exsfcclabo, Domine. Aitulit fructemaliud, Irigesimum, aliud seca-
Ho.MiLiA VIII. —
In Vigiliayanvitatis Domiui. gesimum, elc.
Primum aulera qu3erendum est cur beata HoMiLiA X.XIV. —
Dominicain Quinquagesima.
Maria, elc.
Multa iam consummala erani, quaj de Filio
Manifestura est igitur, quod Jesus Salvator
hoiniuis, elc.
interpretatur.
— In Nativitate Domini. Ul omnes eum laudent, qui fecil mirabiiia
HoMiLiA IX.
magna solus.
Quod enim mundus universus describitur.
El in lerra pa.t liominibus bonse voluntatis. HoMiLiA XXV. — Feria iv Cinerum.
—
HoMiLiA \. ln eademsolemnitate,et, in n missa. Tribtes enim dicuntur hypocritae, quia ul re-
Pastores, inquit, Ioqn(ba.ntur ad invicem, ligiosi, etc.

etc. Seraperque illud omnibus viribus, et deside-

Ejus ndem praedicanles, et eum ubique lau- rio Lcndat.

dantes, et glorilicantes. Feria v post Cineres.

Ho.MiLiA XI. —
In eadem solemnitale, ct in n Idem est Evangelium, eademque homilia ut-
missa iii. in Doin. iv post Epiphaniam.
Narrant alii evaugelistaG Don)ini'm et Salva- HoMiLiA .X.WI. —
Feria vi post Cineres.
torem noslrum. Doraino noslro Jesu Christo docente, didi-
Et juslitiam, deducet ie mirnbHiter dextera lua. cimus.
HoMiLiA XII. —
In fcsto S. Stephani. Cor contritum et humiliatura Deus non
Superius iu hoc Evangelio Scribis et Phari- spernil.
paeis Dominus :
HoMiLiA XXVII. —
Sabbato post Cineres.
Et videbit omuiscaro salutare Dei. Dehocautem Matthaeus evangelista sicait.
Ho.MiLiA XIII. —
InfcsioS. Joannis apostoliet etc.
evangelistx. Qui crediderit, et baptizatus fueril, salvus
Legitur superius in hoc Evangelio, quod eril.
discipulos suos, etc.
Quando in coena super peclus ejusdem Jesu
IIoMiLiA XXVIII — Dominica i Qiiadragesimae.
Baptizutus Jesus confestim ascendit de aqua,
Christi recubuit.
HoMiLiA XIV. —
In Salivitate SS. Innocentum.
etc.
In dierura nuraero deraonstraret jejunium
Venerant illis diebus Magi ad Dominum,
cordis.
etc.
Perfectam ex illis consolalionem habituros HoMiLiA XXIX. — Feria ii post Dominicam i

per gr;iii;im, etc. Quadrngesimae

p
HoMiLiA XV. —
In Circumcisione Domini. Dominus cnim, qui prius humilis veoit, et in
Nobis non sibi circumciditur Dorainus, sicut forma servi, etc.
noLis est natus. Et ibant isti in supplicium asfernum,justi au-
Ipse toiam ^Egyptum a fame liberavit, et sua tem in vilam xlernam.
sapientia salvavit. HoMiLiA XXX. —
Feria iii post Dominicam
IIOMiLiA XVI. —
jln dif Epiphanix Domini. Quadragesimae.
i

Non enim vacal a mysterio, quod beata Virgo In proximo enim bella aclurus, et de hostibus
Maria, etc. triumphaturus, etc.
Haec via in patriam reducit. Quod D(tminus proraiscrat, ipso experimento
HoMiLiA XVII. —
flominica i post Epiphaniam. didicerunl.
Religiosi parentes per siogulos annos ibant HoMiLiA XXXI. ~
Feria vi post Dominicam i
in Jerusalem.
Quadragesimoe.
Sed secuadum humanitatem, qua nobis aimi- Quanla esl superbia Scribarum et Pharisaeo
lis factus est. rum, etc.
HoMiLiA .XVIII. —
DominicanposlEpiphaniam. Ille igitur est Christo propinquior, quia
Has autem nuplias die terlia evangelista melior.
factas fuisse narrat.
Christi gloria inanifestatur, et credentium
rioMiLiA XXXII. — Feria v post Dominicam
fides augelur. rv
Quadragesimx.
HoMiLiA XIX. —
Dominica iii post Epiphaniam.
Haec est igitur caiisa rur clamantera mulie-
Deus non exaudit.
reni
Cum,inqu;t,do3cendissetJesusde monte,etc.
Vita vivet, et non morietur.
In quo ffitern* deliciae cunotis fidelibus prae-
porantur. HoMiLiA XXXIII. —
Feria \v post Dominicam i

HoMiLiA XX. — 374 Dominica iv post Epi- Quadragesimx.

phanium. Ad dies festos Judffioruui Dominus ascendil,
Quid enim navicula iiisi Ecclesia, quid mare elc.

nisi mundua ? etc. Et nuntiavit Judxis, quia Jesus esset, qui fecit
Venianl prospera, diu exspeclata, et Hat eum siinum.
Iranquillitas magna. HoMiLiA XXXIV. —
Sabboto post Dominicam i
Ilo.MiLiA X.XI. —
In Purifxcaiione S. Marias Quadragesimae.
virgini.1, Domioiis ei Salvator noster, siout legitur
Scripturti estenim in lege Moysi, quod mulier paulo superius, etc.
quoe susceptosemine peperit masculura,etc. Quando carnis mortalitate cxutns novae
Magna gloriaillis est, quod «le illorum gente resurrectionis gloria et decore indue-
tantum lumen pxortum est. retur.
Uo.MiLiA XXII. — Dominica inSeptuayesima. Dominica ii Quadragesimae.
Gonditor humani generis Dominus noster Idem Evangelium, el eadera homiliautiD die
Jesus Cbristus. prBBcedenti.
739 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 740
HoMiLiA XXXV. ~ Feria ii post Dominicam ii ^ HoMiLiA XLVIII. —
Feria n post Dominicam
Quadi-agesimx. IV Qwidrag.
Inc. : Ego, inquit, vado. E^'o ad Palrem redeo, Ha.'Cquidem in Matthaeo exposita sunt, etc.
etc. Sciebal quid fraudis ct iniquitatis esset in
Des. : Haec illo loquente raulti crediderunt in unoquoque homiiie.
eum. HoMiLiA LIX. —
Feria iii post Dominicam
HoMiLiA XXXVI. —
Feria iii post Dom,inicam n VI Quadrag.
Quadragenmpe. Diximus superius hanc festivitatem septera
Quid est sedere supra cathedram Moysi, diebus celebrari.
etc. Ipsa testimonium perhibent de me.
Deposiiit polentes de sede, et exalta.vit hu- HoMiLiA L. —
Feria iv post Dominicam iv

miles. Quadrag.
HoMiLiA XXXVII. —
Feriav poslDominicam ]\
Ipse Jesus Salvatornoster apertissirae osten-
dit, etc.
Quadragesimx.
Peccatum non haberetis, quia lucem quaere-
Haec verba el divitibus et pauperibus valde
retis.
necessaria sunl, etc.
Timent, eloranl, ne et ipsi decipiantur.
HoMiLiA LI. — Feria v post Dominicum vi
Quadrag.
HoMiLiA XXXVIII. —
Feria VI post Domini- Haecaulem vidua, quam turba multa sequi-
cam Quadragesimx.
II
r» tur, etc.
In figura hujus homiriis patrisCamilias Deum " Maaibus, pedit)US(}ue ligatis prodiisse fer-
Pairem significat lur.
Ha3C igilur causa, quod eum tenere volentes HoMiLiA LII. — Feria vi post Dominicam iv
eum tenere non potuerunt. Quadrag.
HomiliaXXXIX — Sabbato poslDominicam ii
. In magnis laudibus Mariae scripsit haec evan-
Quadragesimae. gelisla.
Homo iste, Deus ipse hoc in loco intelligilur, An accusando dixerunt dubitari non po-
etc. test.
Et taliter eahabemus, ut aliter ea habere HoMiLiA LIII. —
Sabbato post Dominicam iv
nolimus. Quadrag.
HoMiLiA XL. —
Dominica iii Quadragesimx. Ego, inquit, sum lux mundi, ego sum illa
Beatus Matthaeus evangelista homem istum, lux qu.-E illuminat omnein bomineru, elc.
etc. Erat igitur et hora ojus in ejus potestate,
Hoc enim nisi fecissel, neque felix, neque ut tunc, et non ante venirel, quam ipse
mater raea esse potuisset. juberet.
—
375 HomiliaXLI. Feria ii post Dominicam HoMiLiA LIV. — Dominica passionis.
III Qiiadrng. Prgeceper;it Dominus per Moysen sacerdoti -

superiusin hoc Evangelio,quod curi

Lec;itur bus Judaeorum.
Dominus venisset in patriam suam. Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum vide-
p bunt.
Ganes eonteranil hinc inde latrantes.
HoMiLiA XLII. — Feria iii post Dominicam
HoMiLiA LV. —
Feria ii post Dominicam
Passionis.
III Quadrag.
In vanuin, inquit, laboratis vos, el principes
Haec autem apostolis eorumque auccessoribus
vestri.
episcopis, etc.
Et reversi sunt, quia facere non potuerunl
Nihil minus est septies, quam septuagies
voluntatem suam.
septies.
HoMiLiA XLIII. — Feria iv post Dominiram
HoMiLiA LVI. —
Feria iii posl Dominicam
Passionis.
III Quadrag.
Hoc enim faciebal Jesus, non quod morlem,
Seniorum namque traditiones, non propheta-
vel Judffios tiraeret.
rum dicta, elc.
Non audebant, quia raagis bomines, quam
Manducare non lotia manibus, rustieitas est,
Deura timebant.
non peccatum.
—
Feriay post Dominicam
HoMiLiA LVII. Feria — iv post Dominicam
HoMiLiA XLIV. Passionis.
iii Quadrag.
Encaenia dicebant Judasi illam feslivitalem.
Scire enim oportet qua3 sit uxor Petri ut Ut ad euin venirent, eumviderent, et in
isti
possinius scire quee sit socrus ejus, etc. eum crederent.
Talem igilurpatrem sepelire, et sic sepelire HoMiLiA LVUI. —
Feriav post Dominicam
Dominiis prohibel. Q Passiouis.
HoMiLiA XLV. —
Feria vi posl Dominicam In hoc Evangelio Pharisasi superbia reprimi-
III Quadrag. lur, etc.
Hoc esl illui pradium, de quo Jacob filium Qui ex corde conversis tam facile misc-
suum Joseph benedicens ait, etc, retur.
Nisieos ad audiendun), et credendum volun- HoMiLiA LIX. — Feria vi post Dominicam
tarios prssvidisset. Ptissionis.
HoMiLiA —
Snbbato post Dominicam
XLVI. Audierant pontifices e.t Pharisaei Salyatorem
Quadrag.
111
noslruin.
Quod enim Jesus in montem Oliveti ire, et Non ul eum occidalis, sed ut nobiscum in
orare, elc. eum credalis.
Sic igitur liberata est misera, jubente mise- HoMiLiA LX. —
Sabbato post Dominicam
ricordia. Passionis.
HoMiLiA XLVII. — Dominica vi Quadrage- Stulti Judffii eum occidere volebant, quem
simae. nuper Doininus niscitaverat.
Magna miracula Dominus facturus, et novi Hoc eral, quod significabat, quando se abs-
mirabiiisque panis. condit ab eis.
Et pisces ei- adlit, cum quibus facilius com- HoMiLiA LXI. —
Dominica in Palmis.
edi potuissent. Duos discipulos suos ante se Dominus mit-
741 IIOMIL. ET SERiM. LNDEX. 742

til, elc. A. Diximus Scripturam per linlcamina signili-

Inc: Quee in ore totius populi, aii Chisti laudem cari.
el gloriam pcrsonabat. HoMiLiA LXXV. — Dominica iii Albis, oclava
Ues.: HoMiLiA LXil. —
Dominica in Paln.is. Pas- Paschie.
sio Domini noslri Jesu Christi. Quicunque inlelligit illud, quud scriptum est,
Niintiat Dominus Pasch;i posi biduum, nun- elc.
tiat et passsionem .>>uara, ctc. Etiamsi alii evangelislae caelcra ejus facta
Doir.inum resurre.xisse, et nuilo modo sic non scripsissent.
pnsiluin fururi potuisse. HoMiLiA 1— Dominica 1 post
L.XXVL Pa-
376 IIoMiLiA LXllI. Feria ii viajoris— scham.
hebdomadie. Ego, inquit, sura pastor bonus. Audite hoc
Mirum si evangclisla omnia ha;c sine aliqua pastores.
significatione. Hoec aulem quid significent, in
Exodo expo-
Sicut se habot cupiditas hominuin, vova vi- suimus.
dere, et aiidire cupiebaiit.
HoMiLiA LXIV. —
Fcrin iii )najori$ liebdo-
HoMiLiA LX.XVII. —
Dominica n post Pa-
scham.
niadai.
qua leoerim Modico enim tempore in sepulcro Dominus
Si, inquit, soilis, et intelligilis
jacuit.
vobis, etc.
Et fjaudium veslrum nemo tollet a vobis.
Non prm? ccDnam complevit, etsi prius coe- g
nare cccpil. HoMiLiA LXXVIII. — Dominica iii post Pa-
Ho.MiLiA LXV. — Feria iv majoris hebdo- schatn.
madao. Dixerat superiiis beatus Petrus : Domine, quo
Venit aulem dies ax,ymorum, in qua necesse vadis ?

erat ocridi pascha, elc. Non enim loquetur a semelipso, sed quxcunque
Cailera, qua; scquuntur, in Matlhaio exposila audiet loquetur.
sunt. HoMiLiA LXXIX. — Dominica iv post Pa-
Ho.MiLiA L.Wi. —
Feria \ in Cnena Domini. scham.
Narrat snperius evangelista quod ante diem Si consideremus, quibus heec verbaspeciali-
feslum Paschaj Salvator noster in Betha- ter, etc.
niam venit, elc. Qui jam cum suo principe superalus est.
Deum per se invicpm sancti orant, alter alte- HoMiLiA LXX.X. —
hi Liltinia majori.
rius pedes iavanl. Ilis enim verbis admoaeraur, ut spiritura
Ho.MiLiA LXVII. —
Sabbato sancto. sapientiaj.
Vosper enim, qui et hesper dicitur slella est,
Mali vero mala data petentes a malo patre
qu;e alio nomine lucifer vocatur. mala data suscipiunt.
Ecce ilerum occiditis : duin eum rcsurrexisse,
—
HoMiLiA LXXXl. In nutivitate aposlolorum
et viverc, nefralis.
Ho.MiLiA LXVIII. — In DominicaS. licsur-
p
^ Ego, inquit, vado,
Philippi et
et
Jacobi.
quo ego vado, vos non
rectionii D. IS. J. C.
potesiis venire.
Sabbato enim neque vendere, neque emere
licebat aliqua.
Multu:n enim glorificatur Pater in Filio, dum
talia fiunt in nomine Filii.
ibi tecum sedeo, et vivo, el regno in sacula
Sccculorum. LXXXII.
Ho:\iiLiA In inventione— S. crucis.
HoMiLiA LXiX. — Feria ii posl Dominicam Bonus homo iste Nicodemus jam credulus
Paschx. etc.
Unus autem istnrum, qui haec scribit, beatus Omnis qui credit in eum non pereat, sed ha-
Luoas fuisse putatur. beat vitam aeternam.
Nobis Scripturas exposuit, et sensum aperuit HoMiLiA LX.XXIII. — In apparitione S. Mi-
Jesus Christus D. N. chaelis urchangeii.
HoMiLiA LXX. —
Feria III posl Dominicam Accesseruut ulique discipuli ad Jesum non
Paschce. loquendo, sed cogilando, etc.
Loquebantur discipuli de Jesu, et ea qucTC Ilumiliavit semetipsum, factus obediins usque
vidcrant, etc. ad moriem.
Ideoqua a Catholicis consignari praecipiunt, HoMiLiA LXXXIV. —
/h Ascensione Domini.
qui ab eis baptizali funl. Venit ad discipulos suos Dominus Jesus, iii-
HoMiLiA I..XXI. —
Peria iv post Dominicam venit eos recumbentes, etc.
Paschas. In omnem lerram exivit sonus eorum, et in
Quid enim, quod apostolus Pelrus de
est pi- D fines orbis terra: verba eorum.
scationc a Domiiio vocalur, etc.
De illis manifestationibud loquitur, qiinG vel
37 7 HoMiLiA LXXXV. — Dominica post
Ascensionem.
omnibus, vel pluribus in unum coUectis
factae sunt.
Semper S;i'valor nosler tristibus miscel
Uo.MiLiA L.X.XII. — Feria v posl Dominicum
Hac
laeta.
tali consolatione eos prffimuniro neces-
Paschx.
sarium non esset.
Recedunt discipuli, sial Maria, et plorat,
etc. Ho.MiLiA LXXXVI. —
In die Penlecostes.
Quia vidi Dominum, et ha;c dixil mihi. Dominus Salvator noster paulo superius di-
HoMiLiA LX.XIII. Feria — vi post Dominicam scipulis suis loquitur, etc.
Paschx. Coelum altcndite, quia inde originem ha-
Haecaulcm visio quando facta est incertum betis.
habco. IIo.MiLiA LXX.XVII. — Dominica octava Pcn-
Iq Deo faciemus virtutcm, el ipsead nihiluin tecostcs.
deducet inimicos nostros. Estotc, inquit, misericordes scdquomodo?
—
;

Ho.MiLiA LXXIV. Sabbato in Albis. Sicut et Pafer vester misericors est.

Quantumad liUeram magnus amor coinpelle- Et manifestabit consilia cordium, Ei tunc laus
bat hanc mulierem, elc. erit unicuique a Deo.
 .

743 S. BRUNONIS EPISCOPI SlGNIENSIS 744

HoMiUA LXXXVIII. — Dominica n post Pen- A. Si omnes homines tales esse vellent, non
tecosten deesset unde eos pasceret.
Inc. : Stagnura Genesareth ipsum est quod mare Dominica xvi post Pentecosten.
Galilaeae. Esl idem Evangelium, et eadem homilia, ut
Des. : Et de his, quidem in Levitico satis diximus. in feria v hebdomadae post Dominioam iv
HoMiLiA LXXXIX — Dominica iii post Pen- Quadragesimae.
iecosten. HoMiLiA CII. — Dominica xv post Penleco-
Apostolus enim Corinthiis scribens ail : Si sten.
quis frater nominatiir, etc. In eo, quod ad panem raanducandum in do-
Non venit vocare justos, sed peccatores ad mum principis Pharisaeorum, etc.
popnitentiam. Quise exaltat humiliabitur et qui se humiliat ,

HomiliaXG. —
Dominicaw post Pentecosten. exaltabitur.
Hit! enim homo ipse est, qui haec loquitur, HoMiLiA CIII. — Dominica xvi post Penteco-
J. C. D. N., etc. sten.
Nemo simul cum sanctis addetur, nec ia In hacergo similitudioe, quanta sit Dei pa-
convivii epulas introibil. lientia.
HoMiLiA XCI. —
In nativitate S. Joannis Ba- Quia in verbis, et miraculis Curisti virtu-
plistcV. tem et gloriam cognoscebant.
Nascitur hodie Joannes Baptista major pro-
IIoMiLiA GIV. — Dominica xvii post Penle-
phetis,minor angelis. B costen.
Et manentem super eum, tiic est qui baplizat Pharissei audientes, quod silentium impo-
in Spiritaisancto.
suissct Sadducffiis.
HoMiLiA XCII. — In vigilia S. Petn. Negue ausus fuil guisquam ex illa die eum
Interro;;at Dominus Petrum, an ,ss diligat, amplius interrogare.
quem semper,
In qua quantum eum
et ubique,
dilexerit,
elc.
apertissime
378 GV.
HoMiLiA —
Dominica xviii post
Pentecosten.
demonstravit.
In ilia, inquit, die, qua Pharisaei victi reces-
HoMiLiA XCIII. —
In festo S. Petri.
serunt, etc.
Interrogat Dominus discipulos suos, quara
Sic igilur nunc in Ecclesia spiritualiter cu-
opinionem de eo homines habent. slodilur quod prius secundura litteram in
Quara si praelatus recipere nolueril, lunc Synagoga custodiebitur-
sciant se esse
HoMiLiA XCIV. —
solulos.
Dominica v posl Penleco- HoMiLiA CVI. — Dominica xix post Pente-
costen.
sten.
Scribarum et Pbarisaeorum justitia fuil, ut Hoc enira in loco civitatem suam non Naza-
reth, etc.
bene praedicarent.
Ad ultimum quadrantem, quae semper solvi- Et glorificaverunt Deum, qui dedit potestatem
tur, etnuoquam finitur.
tulem hominibus.
HoMiLiA XGV. — Dominica vii posf Pente- C HoMiLU CVII. — Dominica xx post Penleco-
costen. sten.
Attendile, inquil, et cavete vobis a falsis Iste enim rex ispe est, qui loquitur Deus, et
prophetis, elc. homo J. C. D.N.
De quo naufragio uos liberare dignetur. J G. Non enira sufficit labiisdimitlere, nisi,
ora et
D. N. corda conveniant.
HoMiLiA XGVI. — Dominica viii post Pente- HoMiLiA CVIII. —
Dominica xxi post Penle-
costen. cnsten.
Et vocavit illum Dominus suus, el ait illi : Stulti Pharisaei, qni Verbum Dei in sermone
Quid hoc audio de te ? oapere putaiit.
Et praedestinata sunt nobis, si hujus fldelila- Ut Ghristura caperent in sermone, sed ipsos
tis virtus inveniatur in nobis. in suis sermonibus raptos esse cogno-
HoMiLiA XGVII. —
Dominica ix posl Pente- scunt.

Surrexit,
costen.
inquii, legisperitus, legis condito-
HoMiLiA CIX. — Dominica xxii post Pente-
costen.
rem reprehendere volens, etc. Quid enira per hunc principem, nisi Abra-
Maana est misericordia per quam vita possi- ham, Isaac Jacob, etc.
et
detur aeteroa. Et in voluntate tui dedi;.\ir,ti me, et cum
HoMiLiA XGVIII. — Dominica x posl Penie- gloria assumpsistisme.
costen.
Nunqufira arrogaiiiia placuit Deo, nunquam
r\
HoMiLiA CX. — Dominica xxni post Penle-
coslen.
superbia justificata est, etc.
Radix omnium malorum superbia, custos Tunc dimissis turbis, venit in donum, et ac
virtuturn humilitas. cesserunt ad eumdiscipuli ejus.
HoMiLiA XGIX. — Dominica xi post Pente- Est autem parabola similitudo, in qua aliud
costen. dicitur, et aliud rationabiliter intelligetur.
Descriiat evangelista per quamviam inGali- HoMiLiA CXI. — Dominica post xxiv Pente^
lasani Dominus redierit, etc. costen.
Quia obstruclum est os loquentium iniqua. Suscitatonamque Lazaro veniens Jesus Uie-
HoMiLiA G, — Dominica Pemecosten.
xii post rosolymara, etc.
Omnes in via sumus, omnes ad patriam fe- Quibus hoc sino Rcclesiae detrimento facere.
stiuamus. valeamus.
Fides justificat fides et iuterius hominem HoMiLiA GXII. — Dominica xxv post Pente-
sanal. costen.
HoMiLiA CI. — Dominica xii post Pente- Videamus modo quid Daniel proplieta de hac
costen. abominatione, etc,
Modo eaim superius Salvator noster de the- Sed verba veritatis a statu suo mutari non
sauro locutus est, etc. poterunt.
743 HOMIL. ET SERM. INDEX. 746

HoMiLiA CXIIl. — Domiiiicn xx\i post Pente- A Nunquam enim nisi in bono judicanlur, qui
costeti. semper in bono inveniuntur.
Inc. : Aliu3 autem evangelista aiUlidit, rtegue fj/ius, HoMiLiA CXXVI. In natali — apostolo-
etc. rum IV.

Des.: Modo inlerim crucians animam, poslmodum Narrat superius evangelista juvenem quem
vero et corpus, et animam. dam accessisse ad Jesura, etc.
HoMiLiA CXIV. — Dominica xxvii post Pen- Quosenim multum diligimus, his nominibus
tecosten. vocare solemus.
Tunc enim Domiaus Paler, qui omnium rex HoMiLiA CXXVII. —
In natali aposlolorum v.
et Dominus est, Glio suo Jesu Christo Beatus Lucas evangelista sic ait Quia desi- :

nuptias lecit, el. gnavil Dominus, etc.

Pauci vero introducuntur in regis thalamum Graviori poenae subjiciantur, quam illi qnibus
et gloriam. veritas nuntiata non fuit.
HoMiLiA CXV. — Dominica xxvm post Pen- HoMiLiA CXXVIII. — In natali aposlolo-
tecosten. rum VI.
Digni sunt reges, qui exaudianlur. NuUi ita Uoc autem idoo Dominus et Salvalor noster
Deo familiares sunt, sicul boni reges. dicere vidotur, elc.
Ut vivamus, el ulterius non moriamur, sed Et illud quidera simul habere possuntet mali
sani et iaimortales ad coeleslia regna per- et boni ; hocaulem non habebunt nisi boni.
ducamur. B
HoMiLiA CXXIX. —/n nataii plurimorum
HoMiLiA CXVI. — In fativitate S. Laurenlii martyrum i.
inart\jris. Talia sunt praelia Christi, talia sunt bella
Hoc est enim iilud granum frumenli, quod Novi Testamenti.
virgo, et inarala lerra produxit, elc. Qui pro Chrisli nomine persecutionem pa-
Et Apostolus Cupio, inquit, disaolvi, ei esse
: tiuntur.
cum C/iristo. HoMiLiA CXXX. — /fi naialiplurimorum mar-

HoMiLiA CXVII. —
In Assumptione B. M. V. tyrum ii.
Omnia opera Salvatoris nostri plena sunt Quid est igitur quod Psalmista ait Orietur in :

sacramentis. diebus ejus juslitia et abundantia pacis.

Ipsa oplimam pat tem elegil, qux, non auferelur Si igitur hic mercede caruerint, ibi propter
ah ea. hoc mercedem non habebunt.
HoMiLiA CXVIII. —
Indecollatione S. Joannis HoMiLiA CXXXI. —
In natali plurimorum
Baptistx. martyrum in.
Cujus opinionis beatus Joannes Baptista Multa lurba sequebatur Jesum, et non solum
fueril. sequebalur, verumetiamoppriraebalur,etc.
Tulerunt corpus ejus, et sppelierunt illud.et Illorum exemplum vos doceat, si illorum vo3
venientes nnntiaverunl Josu. beatitudo delectat.
HoMiLiA CXIX, —
In nativitate Dei genilricis HoMiLiA CXXXII. —
In natali unius marty-
Mariae. ris 1.
p
^
Quare beatus Malthaeus evangclista a Christi Paulo ante dixerat discipulia suis Dominus
generatione inilium suniat, elc. Jesus, elc.
Et tu Betklehem terra Juda nequaquam mini- Qualis post hanc vilam in regnc «uo eunctU
ma erit in principibus Juda. fidelibus suis apparebit.
HoMiLiA CXX. —
In festo S. Matlfisei apo- HoMiLiA CXXXIII. —
In naiali unius marty-
sloli. ris II.

Sic enim de se beatus Matthaeus quasi de alio Cum enim alibi Dominus dicat : Diliges proxi-
loquiiur. mum tuum.
Quia Christi sacrificium misericordia fuit. Quonium necesse esset, ea simul cum ipsa
si
HoMiLiA CXXI. —
In vigilia S. Andreas apo- vita perderenon timebant.
stoli. HoMiLiA CXXXIV. —
In natali unius marly-
In exordio hnjus Evangelii magna nobis ris III.
qua?stio oritur. Ecce vocaturChristus, et vitis vera, etc.
vilis
Quando in sua majestate Christns Dominus Magna est virtus patientiae, sine qua perdi-
apparebit. tur, et per quam anima possidetur.
HoMiLiA CXXII. — )n feslo S. Andrex apo- HoMiLiA CXXXV. — In
natali confessorum i.
sloli. Homo iste Dominus etSalvator
nosterest, etc.
Narrat superius evangeliata, quia Dominus Illic erit fletus et stridor dentium.
el Salvator, etc. HoMiLiA CXXXVI. —
Innatali confessorum ii.
Videt et ipsos pisces,eo3 videlicet quibapti- D Ilonio iste nobilis ipse est, qui loquitur Sal-
zantur et credunt. vator nosler, elc.
HoMiLiA CXXIII. —
In natali opostolorum i. Quod vobis paralum est ab origine mundi.
Decem (jiiidem sunl raandata leffis, quorum HoMiLiA C.XXXVII. —
Innatali confessorum ni.
primum illud est, quo dicilur : iSon habebis Quod enim lumbos praecingere nosDorainus
Deum alienum absque me. praecipil.
Bene igitur exauditus est, qui inde laetatur, Non est igitur convoniens ui unusquisque ibi
f|uocl exiiuditus non esl. super omnia constituatur.
HoMiLiA CXXIV. —
In nalali apostolorum ii. HoMiLiA CXXXVIII. In —
natali confesso-
Magna est virlus charitatis, quae toties disci- rum IV.
pulis a Domino commendalur. Haec autem verba et alia multa tunc discipu-
Sed quid dicam ? Isti sunt illi coeli, qui enar- lis suis, etc.
rant gloriam Dei. Qui fecerit et docuerit, hic magnus vocabitur
379 HoMiLiA CXXV. - In natali apostolo- in regno rn;lorum.
rum III. HoMiLiA CXXXIX. —
Innatali confessorum v.
Dixerat superius in lioc evangelio Dominus Si ergo lumencjuod in te est, tenebrx sunt, etc.
et Salvator noster discipulis suis Euntes, : Totum corpus virlutum, totarue masaa ope-
prxdicate, etc. rationura lucida erit.

Patrol. CLXV. U
 747 S. RRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 748
HoMiLiA CXL. —
/n natali confessorum vi. ^ Dixerat modo superius Dominus et Salvator
Inc. . Ubi oculi noa sunt, ibi lux necessaria non nosler De die autem illa, etn.
:

est. Vigilitate itaque, quia nescitis diem neque

Des.. Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum vide- horam.
bunt. S80 HoMiLU CXLIII. — In dedicatione ec-
HoMiLiA CXLI. — In natali
virginum i. clesiae.
Regnum ccelorura hoc loco ccElestem pa- Ex quo tempore primus homo descendit ab
triam, etc. Jerusalem.
Qui profert de thesauro suo nova et vetera. Quia non indigent, quisanisunt, medico, sed
HoMiLiA GXLII. — In natali virginum ii. male habentes.

Sermones inediti S. Brunonis episcopi.

Sermo I. —
In Epiphaniu Domini. Circumcidite corda vestra, et non corpora
Inc. Ad aediticationem fidelium speclat, fratres veitra.
charissimi, extremus evangelicae lectionis
versiculiis, etc. Sermo III. — In natali unius martyris.
Des. Ad patriam perpeluae vitae gaudiis in ca^lis
^
fruemur cum angelis, etc. " Insuper et ipse Dominus erat in eis qui eorum
Sermo II. —
In purificatione beatx Marix semini incrementa dabat.
Virginis. Siquidem in tali gaudio moeror et tristitia
Huinaai generis conditor et redemptorDomi- esse non poiesl.
nus, etc.

. BRUNOMIS ASTENSIS
EPISGOPI SIGNIENSIS

ROMiUJE.
381 HOMILIA PRIMA. C rum induentur, ut totusinleger et imraortalis homo
DOMINIGA PRIMA ADVENTUS. resurgat. Potest autem el sic intelligi, ut ubicunque
Admonitio. —
Diximus in prolegomenis honiilias S. Christi corpus fuerit, illuc et animas conveniant pa-
Brunonis eodem ordine editas fuisse a Marchesio, ratae ejus obedire praeceptis. Statim autem post tri-
quo in codice Med. Laurentiano mss exscriptas bulationem eorum dierum sol obscurabitur, et luna
invenimus incipinnt enim a prima Dominiea Ad-
;

ventus, qiia; est exorditim ecciesiastici anni. His

non dabil lumen suum ; et stellx cadent de coelo, el
non concordantcodex Vallicelianus, neceditio ho- virtutes coelorum commovebunfur, et tunc parebit
miliarnin subnomineEusebii Emiseni Parisiisacta signim Filii hominis in ccrlo, et tunc plangent omnes
an. 1575. Non pi^uil nos editiones cum codicibus tribus terrx, videbunt Filium hominis venientem
et
mss. conferre, et ejusdem sancli Brunonis com-
menlariuminEva!ige]irtConsuIere;quareexplorala
in nubibus coeli cum virtule multa et majestate. Quia
compertaque hubemus quaeab eodem commenta- enim. Sol justitiae Christus Deus noster omni luce
rio excerpta sunl, quaequeaddita, ut patetex hac pplendidior de coelis descendet, sol iste, quem vide-
piiraa homilia, in qua additionera uncis inclusi-
mus, obscurabilur, et hasc luna non dabit lumen
nius, quodiiue in sequentibus fiet. Etiam sanclus
Maximus Taurinensis de eodem argumento homi- suum, obscurati immenso splendore majoris lucis.
Iiamhabet,quaesecundaestineditionenoslra, p.6. Sicutenim luna et stellae solis hujus splendore palle-
Lectio S. Evangelii secundum Matth/eum (xxiv, D scunt, ita illius inenarrabili fulgore ipse sol in tene-
27). Dixit Jesus discipulis suis : Sicul enim fuUjur bris convertetur. Quod autem stellas cadere dicit,
exit ab oricnte, et paret usque ad occidentem, ita erit vel sanctorum animas ad corpora descendere, vel
et adventus hominis. Etreliqua. Homilia lectio-
Filii ipsas juxta litlerainquasi decidentes et obeuntes
nis ejusdem (Vid. edit., pag. 115, c. 1). jumen solitum araitlere significat. [Gadent praeterea
Hoc enim quod Psalmista ait « Deus mani-
est : stellae, quia sancti, qui per stellas significantur, ab
feste veniet, Deug noster, et non silebit [Psal. xlix, iniquis occidentur. Luna vero non dabit lumen
3). » Non, ut prius, veniet occiiltus, sed quasi sol suum, quia sancla Ecclesia solitum splcndorem in
in sua raajestate praefulfiens, ubique apparebit, ubi- signis et virlutibus non ostenderet ; sol autem ob-
que lucebit cunctis, etiam nolontibus revelabilur : scurabitur, quia haeretici, qui tunc erunt solem ju-
« Ubicunque fueril corpus, illuc congregabuntur stitiaiChristum Dominuin,ejusque fidemdamnareet
et uquilae (Ma^i/i. xxiv, 28). » Aquil;e enim sanclo- reprehendere non timebunt.] Virtules aulem ccelo-
rum animaj sunt, quae et allius volant el clarius rum commovebuntur, quia omnis ille exeroitus ange-
Hceautemtuncad corpora propriavenientes,
vident. lorum Christum Dominum nostrum ad judicium se.
ubicunque et quomodocunque disperaa sifft, eaite- quetur. El tunc apparebit signum Filii hominis in
 749 HOMIF.L-E. — irOMIL. II. 750
f cgelo ; per quod, vel ejus crucein vel aliquid aliud A signa in sole, et luua, islellis, el tn terris pretsura
viclorice signum inlelligere possnmus. Et tuuc plan- genlium. Et reliqua.
Unde in Zacharia pro-
/ent exim ovvies tribus terrtT. Quibusdam interrogantibus Doininum et Salvato-
phel.iscriptumesl:« Etplangenteum plunctuquasi rem nostrum, etc. Hincest quodDaniel ait( Dan.vii):
supcr unigenitum,et dolebunt super euui.ut dolere « Aspiciebam in visionenoclis.et ecceFiliushoininis
solent in morte primo^'eniti. ludie iila magnus erit in nubibus coeli veniebat, el usquead Antiquura die
planctus in Jerusalem, sicut pianctus ad Remon et rum pcrvenit. « Dixerat enim se vidisse quatuor
campo Magedon,etplangeat terrcB famili;B,etfaiiii- beslia8grande3,etinler3edissimiles,quarum«prima
seorsum {Zach. j.i\, 10).» Quomodo enim super
liae eratquasi lea;na, et habebat alas ut aquila quam ;

eum non plangant, cum eui;i in tanla ulori;» vitle- cum aspiceret avulsa; sunt ejus,et sublata est
alae

bunt, quem cum tanto opprobrio crucin.\erunt?Se- de terra, el super pedes ejus quasi hoino stelil, et
quiiur : El viitlet anyelos suos cxim tuba, et voce ma- cor hominis datum est ei. Et ecce bestia alia similis
gna, et congregabunt electos ejus a sumniis cadortnn urso in parte stetit, et tres ordineserant ia oreejus

usque ad lerminns eorum. Angelorum eniin ministe- et in dentibus ejus: et sic dicebant ei Surge, co- :

rioexomnibus mundi partibus sancti Dei coliigen- mede carnes plurimas. Posthaec aspiciebam,et ecce
tur el resurgcnt.a sumuiis ca^lorum animabusde- n alia quasi pardus, elalas habobat quasi avis, quatuor

scendenlibus, ct usque ad eoruni terminosvenienti- super se, et quatuor capitaerantinbestia, et poleslas

bus. Sed quoniam crcli sancti vocanlur, possumus data estei. Post haec
aspiciebamin visione noctis et ;

per summos coelorum patriarchas et apostolos ;

per ecce beslia quarta terribilis alque mirabiiis el fortis
eorum verotenninosquo.scunque alios fideies intel- nimis, dentes ferreos habebat magnos comedenset
ligere. Colligenturigiturcardinules eiecti Dci a sum- comminuens, el reliqua pedibus suis conculcans. »
niis ccelorum usquead terminos eorum; quoniaraet Habebat auterncornua decem,quaicumDanielaspi-
majores, el minores, etprimi, omnes et novissimi, ceret, « aliud cornu ortum est inler illa, a cujus fa-
simul in unum convenienl.Quod enim ail cum tuba, cie tria de superioribus cornibus evulsa sunt. Erant
ipse exposuit 3S2 dicens, et voce magna. Magna autem cornu oculi quasi hominis,et os loquensin-
in

nim vox erit, quae mortuos suscitabit, et mundum gentia. Faciebat vero praBlium contra sanctos, et
universum replebit. Ab arbore autem /ici discife pa- prapvalebat, et putabat quod posset mulare tempora
rabolam Cum jam ramus ejus lener fuerit, el folia
: et leges, et regnum sanctorum traditum est in ma-
naln,scitis quia prope esl ^itas ; ita et voscutn vide- nus ejus usque ai teinpus,et teinpora, et dimidium
rilis hxc omnii, scilole quiaprope est i?i;«M7a's'. Sicut temporis, donec Antiquus dierum sedit, et throni
enim rieii.=< novis ramis et (bliis crientibus cestatem positi sunl:»Haec auteiu viderat Daniel,qua^cumin-
proximam adesse annunliat, ita et h^c omnia tam C telligere non posset, unum de asLanlibus rogavit ut
rnagna tamque inusitala Christi adventum manife- ei exponeret quid ista significarent, dictumque est
stissime annunliabunt. Amen dico vohis, quia non ei :« Quatuor besti«, quatuor regna consurgent de
jiricleriiit generatio h;cc, donec omnia fiant. Uoc enim terra. Suseipienl autera regnum sancli Dei allissimi,
de Scriburum et Pharisaeorum gerieralione intclli- etobtinebunt illud usque in saeculura, et saeculum
gitur, superquam omnem sanguinem justum venire saeculorum. » Et de quarta quidem beslia ple-
superius dixerat.Non prius igitur ilia generalio niu3 in sequentibus dioelur. De tribus vero,
prceleribit,non prius deficet,nectotaa sui iniquitale quoniam angelus nihil amplius exposuit, quod Do-
cessabit qnam ista oninia corapleantur. Ccclnm et minus dederit, modo dicemus. Prima igitur bestia
terra transihunt, verba aulem viea non praPteribunt. regnum Grfficorum est, cujus initium Alexander
Quod enim Veritas immutabile est et praete-
dicit, Magnus fuit, quasi leo rugiens tam parvo tempore
rire non postest, alloquin veritas non esset. Ccflum circumquaque terras occupavit, ut magis volasse
igiture^ terra Iransihwi t^quia. secuiiilum hoc, quod quam pugnasse videatur. Undenon immerito leonis
sunt, in meliuscommutabuntur, est verba veritatia speciem et aquila; alas habuisse describilur. Sed
a statu sun mutari non posunt. quoniam parvo tempore regnavit, ideo alasetavul-
(la Marchesio adduntur aliqua ab hac homilia sas dicit. Stelit antem super pedes quasi homo,quia
aliena, et in fxne semnm imperfectum relinquit.) tandem se mortalem iniellexit; etcor propriuin re-
HOMILIA II. cepit, ut magis demorte quam de houorilius cogi-
EADEM
DOMl.VICA. turet. Hoc autem regniim quantum Dei populura
Admonitio. — Cum
iisilem verbis incipiat hujuce
afdixei it, Machabajorum liberostendit. Secunda vero
ioci evangelioi in comm. expositio, n. M, iisdem-
besliaregnuin llomanorum intelligilur,quodquidem
que prosequalur usque ad iiiaverha: Et qux erit
ne eadem repptamus <]ua; in edi-
(rislifiii tnalis, non cuin tanta fortiludine, ut Graecorum, ca^pit ;

lione nostralegi possunt, a<iilitamenluin hic affe- sed ad majorem potenLiam pervenit, quoniamel loo
reniuB. Perperam allribula fuit haec homili i Emi- urso fortior est. Tresautein ordities in ore ot den-
seno l^>u«ebio in edit. Pari.o, et dcindcin Lugdii-
nensiljibl. IM'., tom. VI. apud Anissonios p. 1077,
tibus, senutuiii populumque, et ipsos imperatores
8ub nomine Eusebii Galiicani iterum excusa. vel consules siguificjint. His enim tribus ordini-
LecTIO S. EvANCELII SECtNDU.M LucAM (xxi, 25). bus re|,'num Ilomanorum oranes genles devora-
In illo tempore, dixit Jesus discipulis suis : Erunt vit et suo imperio subju^^avit. Unde et hic ei
 ;

S. BRUNONIS EPISGOPl SIGNIENSIS 752

751

383 dicitur : « Surge, coraede carnes plurimas. » A bunl Filiuoi hominisvenieniem in nubibus, cumpo-
Ei hoc quidem usque ad tempora Gonslantini Dei testate mulla et majestate. Perveniel autem uaque

populura affligere non cessavit. Per terliam vero ad Antiquum dierum, quia Patri se aequalera,ejus-
bestiara regnum haereticorumintelliginriUs, atempo- demque antiquitatis se ostcndet. His autem fieri
re videlicet Arii Contsanti haereticii el crudelis-
el incipientibus, etc.

simi imperatoris. Majorem enim persecutionem [Huc usquehomilix huic addilio

prcducta est

Pauca qux ramanent, in commentario videri pote-

tuncDei populuspassusest,quam illa jara superius
dicta regnaei movissent. Major est enim in corpore runt.)

et anima, quam in solo corporeperseculionempati. HOMILIA III.

Haec autem beslia pardo simnis, et quatuor alas ha- DOMINICA ET ADVENTUS.
buisse describitur, quoniam hiEreticorum praedi-
Admonitio. —
Commentarium in Matth. nom. 41,
catio velociter, et parvotempore totura niundum c. 2 consulant leclores et quae sub homiliae titu-

volando replevit. Qualuor enim sunt mundi partes, lo a Marchosio lom. II, prtg. 3 recensenlur, ea-
demab illo subiata videbunt. Nec quidquam novi
quae per quatuoralas et quatuor capila figurantur,
affert Eoiisenus, cui haec homilia supposita est
Quatuor enim capita habuil haec bestia, quia in sed iii oiiinibuB consentiens videlur. Exstat in
qualuor mundi partibus suos praedicatores haeretici ^ cod. Lnurenliano, sed in Uominica lu Adventus
r^
habuerunt.Quanlaautem polestas Arianis datafpe-
"
coliocata cum pro- Dominica
'
j
ii praecedens
;
homi- i

lia assigoetur.
rit Ariminense conciliura manifestat. Nunc aulem

quid de quarta bestia angelus Danieli responderit, LeCTIO S. EvANGEUI SECUNDUM MATTHiEUM (xi, 2).

audiamus. « Beslia, inquit, regnura quartura eritin Iii illo tempore, Joannes, cum audisset in vinculis

lerra, quod majus eril omnibus regnis, et devora- operj. Chritti mitlens diios de discipulis sui$ ail

bit universam lerram, et conculcabit, pt devorabit illi : Tu esqui venturus es, an alium exspectamus ?

universam terram, et conculcabit, et comminuet Et reliqua.

eam.Porro cornua decem ipsius regni,decera reges Inc. : Joannes Baptista in vinculis et in carcere

erunt, et alius consurgetpost eos.et ipse potentior positus, cum audisset miracula, etc.
erit prioribus, ettres reges humiliabii, et sermones Dcs.: Hoc ad litteram intelligens, Joannem Eliam
contra excelsum loquetur, et sanctos Allissimi con- esso arbitralur.
quod possit mutare temnora,
feret, et pulabit, et 384 HOMILIA IV.
leges, et manu ejus usque ad tempus,
tradenturin DOMINICA III ADVENTUS.
et tempora, el diraidiurn lemporis. » Iloc aulem
Admonitio. — Eadem est expositio Evangelii in Joan-
quartum regnum, de quo nunc angelo expo- nera
m.,,, num.
,^^111. o,
3, c.
u. 2.
^. hoinilia, quam
uu.nma, qu<iiu Marche^ius
.ucnuudMLia
nente audivimus, circa finem saeculi exspectamus, ^ edidil tom. II, pag. 3, et Euiisenffi collectionis
Eritenim lunc, ut jam diximus, tribulalio talis, auctor usurpavit, et in Dom. iv Adventus collo
Cf\ VI f
qualis non fuit ab neque Hei. Uode el
initio saeculi,

quarla bestia dissimilis caeteris, magisque terribilis, Lectio S. EvANGELii secundum Joannem (i,19). Jn

tempore, miserunl Judasi sacerdotes et levitus ad

Ibrtisque describitur. Per decem vero cornua, om-
illo

nes hujtis mundi reges intelligerepossumus.Siqui-

Joannem, ut interrogarent eum Tu quis es ? Et con- :

fessus esl, et non negavit, et conjessus est, quii non

dem frequenter in divina pagina omnes per decem
significantur. IUud vero cornu, in cujus ortu tria
sum ego Chrislus. Et reliqua.

cornuaavulsa sunt, quod habebat oculos,et os lo- Inc. : Omnes enim existimabant Joannem esse

quens ingenlia, Antichristus est, aliis rcgibus for- Ghrislum, elc.

tior auque potentior. Qui postquam tres illos reges

Des. : IIxc facta sunt in Bethania transjordanem,

superabit, et illorum regna subjugabit, in tantam ubi erat Joannes baptizaiis.

superbiam elevabitur, ut contra Altissimum loqui, HOMILIA V.

et ore nefario Deum se dicere non timeat. Plenus FEmA IV QUATUOR TEMPORUM ADVENTUS.
namquespiritu Satanac,virtutesmultas atque mira- Admonitio. Nerao multum laboris impendere —
cula arte diabolica operabitur, et alios quidem D debeliit ut hatic hoiniliam, <iuara edidit Marche-
aignis, alios vero gladiis ad suam viduntatem con-
sius t. II, pag. 4, assequatur. Legal coramenta-
riumin Lucam,num. 3,et eamdem nullo quidem
vertet. Praeliabitur autem conlra sanctos, quia ve- immutato verboobtinebit. Suppositafuit Eusebio,
uient tunc Henoch et EliHP, quos, qnia ratione su- ut reliquae. In cod. Laurentiano eodem sub die
perare non potorit, gladiis interimi faciel. Pulabit collocHtum invenimus, et cum editione Marchesii
enim quod possit mutare tempora el leges, quia comparavimus.
Novum Testamentum ad veteris legis consueludi- Lectio S. Evangelu secundum Lucam (i, 36). In

nem tranaferre conabitur. Regnabit autem per tem- illo tempore, missus est Gabriel angelus a Deo in

pug, ul tempora, et diraidinm temporis, per quod civitatem Galilxae, cui nomen Nazareth ad virginem
trea annos et dimidium intclligimus « Quera Do- : desponsatam viro, cui nomen Joseph de domo David,
minus Jesus interficiet spirilu orissui, et auferet et nomen virginis Maria Et reliqua.
illustratione adventus sui (// Thess. 11, 8). « Et tunc Inc. : Missus est, inquit, Gabriel angelus.qui Dei
quidem sicut modo in Evangelio audivimus, vide- fortiludo interpretatur.
 753 HOMILLE. - HOMIL. VIL 754

I Des. : Fiat mihi secundum verbum tuum. El dis- A non Hanc autera forraanisibi Dorainus reser-
valet.

cessil an^elus ab ea. vaverat hanc per seipsum dare venerat

; quia ;

HOMILIAVI. valde conveniens erat ut universalia mediciaa per

FERIA VI QUATUOR TEMPORUM ADVENTUS. universalem m.edicum daretur. Venit\g\i\ir Joannes
Ad.momtio. - Antequain in lucememitteretur com- in omnem regionem Jordanis pr^edicans, eed non
menlarius. S. Brunonis in Kvani^elia, dubitalum tribuena baptismumfhvniientixin remi^sionem pec-
fuit cui auctori ascnbenda,
hoinilia hajc esset
utrum Emiseno, an Petro Damiani, vel Brunoni catorum, sicut scriptiun esl in libro sermonum Isaix
episcopo. Sed hujusmoili editio certum a'gumen- projihetse. Vox damantis in deserlo, paratc viam Do-
tum prffibuit Brunonem
ejus auclorein exstitisse. mini, rectas facite semilas ejus. Sic igitur faciebat
Conterdntur Marchesius lom. II, pag. G, et Emi- Joannes, sicut Isaias de eo i^raedixerat. Clamabat,
p^nus cum ^ditione noslra ejusdem coinment, in
praedicabat viaui Doraini, baptismum el poeQitentiam
Lucam num. '», et ex eo lonte desuiiiplam qui-
libet videbit. Clarissimus pra?sui Stephanus Bor- docebat. Istae enim sunt illse viae, per quas venilur
gia a quodam codice Casincnsi sub tilulo in
eam ad Dominum, et per quas ad nos venil Dominus.
oclava yisitutionis exscripsit, nobisque pro sua
Interrogatus autem Joannes quis essel, respondit:
summa iiuinanitatc cumaliisejusdem S.Brunonis
scriplis communicavit Ego vox clamantis in deserto.Woiieaim eratJoannes,

Lectio S. SECUNDUM LUCAM (i,39). /« g

EvANGELii quia Verbum Christus. Sicut enim vox praecedit
illo tempore, cxsurgens ilaria abiit in montana cum verbura, ita el Joannes Chrietum praecessit. Statim
festinatione iu civilatem Juda, et inlravit in domum enim, ut ex ore loquentissonus qualiscunque proce-
Zacharve, et salutavit Elisabeth. Elreliqua. Homi- dit, vox est, Verburn tamen nondum est, quia omne

lia lectionis ejusdem. verbum signiQcat aliquid merito vox dicitur ;

Inc. : Virgo Deo plena ad montana conscendit, Joannes, merito Christus Verbum vocatur. Haec

superiorn petit, ctc. aulem vox in deserto clamabat, quia impioa et cru-

Des. : In ejus discessu non parum doluit, qui in deles ad fidem vocabat, qui non homines pietale,

iliius adventu tanto gandio exsultavit. sed feras et beiluas crudelitate imitabanlur. Deser-
HOMILIA VII. tum enim non esthabitatio hominum,8edferarum.
DOMINICA IV ADVENTUS. Talis eral mundus isle, tales habitalores habebat.
Admonitio. —
Cum de praedicatione Joannis Bapti- Unde Psalraista ait « In lerra deserta, et invia, et
:

sta; in deaerto satis locutus viderelur A. N. in inaquosa, sic in sanclo apparuilibi, ul viderem vir-
expositione cap. iii Evang. S. Matlh., ut ipse
tutem tuam, et gloriam tuam (PjriL lxii, 2). • In
teslalur n. 13 comment. in Lucain, silRiitio pr.-e-
terit quidquid de eaidem evangelisia initio cap. deserto ilaque Joannes prajdicabat. Scd quid dice-
III tradidit.Ejus tamenexstat homilia a Marchesio bat ? Parate viam Domini, rectas facite semilas ejus.
pro Dominica iv Adventus edita, eadeuique sub Tunc enim viam Domini paramus, ejusque semitas
nomine Eusebii Gallicani vulgata intom.VI Bibl. pro vana
rectas facimus, si ea, quae agimus non
Patrum edit. Lugd. an. 1677, pag. 1718, quara
exscribore curavimus Lugdunensem eilitionem gloria, sed sincero affectu et caslo amore faciamus.
sub oculis habentes. De illis enim, qui omnia opera sua faciunt, ut vi-
3S5 Lectio S. Evangelu secundum Luc. (iii,1). deantur ab hominibus, dicebat Dominus « Araen :

Anno XV imperii Tiberii Cxsaris, procurante Pontio dico vobis, quia receperunt mercedem suam {Malth.
Pilato Jud^am : telrarcha autem Galilsese Herod'', VI, 2). » Hoc autem ideo, quia ibant per viam pra-

Philippo autem fratre ejus tetrarcha llurese, et Tra- vam, et semitastortuosas. Oranis enirn vallis imple-
conilidis regionis, el Lysania Abiiiux letrarcha, sub bitur, et oranis mons el collis humiliabitur. Sed
principibus sacerdotum Anna et Caipha factum est quid per valles, nisi hurailes, quid vero per colles
verbum Divnini super Joannem Zachari^ filium in nisi superbos intelIigimu3?Vallis igitur implebitur
deserto. Et reliqua. el exaltabitur,quia humilis S. Spirilus gratia plenua
Quoniira quidem, utDominus ait,«orane regnum ad coelesiia sublimubitur. Mons vero et collis hurai-
in se divisum desolabitur {Luc.xi, 17), » Judaeorum liabitur, quia superbus depriinetur, et in tenebras
regnidesolantioem etdestruclionem proximam jam praecipitabitur. Unde et subditur: Et erunt pravn in
tunc evangelista raonstrabat, quando illud in tot D directu, et asperain viusplanas. Tuncenim et prava
partes divisum esse dicebat. Quo autem tcmpore dirigentur, et aspera plaaabuntur, quia nulla erit
Joanncs praedicare cocperit, dcscriptis terrae prin- superbia, nullapotestas, uulla virtus.nullaallitudo,
cipibus diligentissime ostcndit. Praedicabat autem qua} sanctis repistere valeal. Et videbil omnis caro
Joannesbaptismnm pnenitenlia; in reniissionem pcc- salutare Dei. primo advontu Christum
Non enim in
catorum. Hoc videlicet docers et praedicans, quia Oominum videbit omnis caro in secundo aulem ;

nisi per bHptismumet poenitentiarn non po-;sil fieri omnis ocuhis eum videbit, sicut ipse ait: «Vivo ego,
remissio peccalorum. Praedicaba' quidem, scd non dicit Dominiis, quia mihi curvabitur omne genu, et
dabat docebat medicinam, sed non sanabat. Non
: confitebitur omnis lingua {ha. lv, 23). >> De hoc
enim baptismi data fuerat forma; nonduin Doininu? autem salulari patriarcha Jacob spiritu Dei plenus,
dixerat « Ite, docete omnes gentes.baptizantes eos
: cum filios benediceret, ait : << Fiat Dan coluber in
in noraine Patris, et Kilii, et Spiritus sancti (Marc. via, cerabley in seniila mordens ungulas equi, ul
XVI, 15).» Haec estforma baptismi. Aliter baptiamus cailal asceosor ejus retro; salutare tuuui exspectabo,
753 s. imuNONis Ewscopi signip:nsis 756

A antequam convenirent, inventa eU in ulero habens de

Doraine {Gen. xlix, 17). » Hoc autem tale fuit acsi
Scio, Domine, quia filii mei, progcnies Spintu sancto. Et reliq.
diceret :

Inc. : Primum autem quaerendum est cur beata

raea suapravitatedecepta Antichristumexspectabit
Ego aulem salutare tuum Jesum Ghristum Fiiium Maria desponsata fuerir?
exspectabo, Doraine. De triitu naraque Dan Des. : Manifestum est igitur, qmai iesmSalvutor
tuum
nosler interpretatur.
orietur Anlichristus, quem Jud<ei exspectant, et
Messiam vocant. Ipse aulcm erit coluber in via, et HOMILIA IX.
IN NaTIVITATE DOMINI.
cerastesin semita, quia omnibusin via mandatorum —
Qui persaepe laudati coramentarii
Admonitio.
Dei currenlibus ad patriam feslinantibus insi-
et lectioncm jirajmiserint, e vesligio homilitfi agno-
diabitur, ut eorum itinera impedire valeat. Omnes scent auctorc?m. Legitur revera tota num. 6, in
Lucaiii. Neque de suppositione damnare haesita-
enim in via suraus,omnesad palriamredimus, quia
bunt, qui Einisenum aut alium ab ipsis excogita-
non habemus hic manentem civitatem, sed futuram tum auctorem dixerunl. Exstat in Marciiesio
inquiriraus. Tanta est via, quanta est et vila. In tom. If, pag. 9,qucmadmodura sequens horailia
hac ergo via raultum nobis cavendum est, ne ille quae in secunda ejusdem celebritalis missa le-
gitur.
serpensnobis occurrat, suoque venenonos inficiat.
De quo scriptum est « Trahet draco caudum, el „ :
Lectio S. Evangelii secundum lucam (11, 1).

separabit tertiam partera stellarum cccli {Apoc. sii, Exiit ediclum a Csesare Auguslo, ut describeretur

4). » Cerastes autem cornulus interpretatur. Ilflec universiis orbis. llxc descriptio prima facta esl a
cornua habere draco decem prgeside Syriae Cyrino. Et reliqiia.
enim bestia, et hic
describitur, per quae omnesmundi hujus iniquos Inc. : Quod cnim universus mundus describitur,

reges et principes inlelligimus. Omnes enira in ejus et sub unius potestatis tributum redigitur, etc.

exercitu connumerabuntur quicunque ejus ;

facla Des.: Gloria in excelsis Deo, et in tcrra pax homi-
iraitanlur vel iraitabuntur. Unde et per beatum 386 nibus bonx voluntatis.
Job dicitur : « Quia post se omnem hominem tra- HOMILIA X.
Qui- EADEM SOLEMNITATE ET IN MISSA II
IN
het, et ante se innumerabiles [Joh xxi, 33). »
Admonitio — Uiximus supra in Marcbesio hanc ho-
bus verbis manifeste ostenditur, quia multi in ejus miliam imraediatesequipra^cedentem. Idem est in
exercitu computabuntur, qui eum corparaliter non commentario ubi loci evanf^elici expositio alteri
viderunt ; siquideraet eos trahet, qui fuerunt ante succedit,eamqueauctor num.7,adornavit pag.158.
Sequitur «Mor.iens JEqae hic aliorum scriptorurasuppositioproscin-
se, et eos, qui erunl post se. :

ditur.
ungulam equi, iit cadat ascensor ejus retro (Gen.
Lectio S. Evangelii secundum Lucam (ii, 15).
XLix, i7). » Sed quid per equum, nisi hunc mun
. . •
C Transeamus usqiie
Pastores toquebantur ad invicem :

° ^
'

' " Bethtchem,clvideamus hoc cerbmn, quod'factum est.

reges omnesque poleutes qui ei praesident suisque
quod Dom\nus ostendit nobis. lit reliqua.
moderarainis frenis eura regunt, et ad suam volun-
Inc. : Pastores, inquit, loquebantur ad invicera,
tatem convertunt ? Ungula vero equi, ultima pars
et de iis quae audierant et viderant, etc.
mundi iatelligilur, quoniam ultima pars corporis
Des. : Ejus fidem praedicantes, et eum ubique
ungula est. Huncigitur equum jarn fugientem et
laudanles,et glorilicantes.
pene cursum finientera, ul itadixerim, pedem tra-
S87 HOMILIA XL
hentera et solam ungulam, id est extremam sui EADEM SOLEMNITATE ET IN MISSA III.
IN
partem ostendentera,mordcbit cerastcs, idest Anti- Admonitio. —
Si Eusebii Emiseni editores animad-
chrislus, et sic sui veneni corruptione iuflciet,utet vertissent ad doctrinam de divinate Verbi, cujus

ipse pereat, et ejus ascensores retrorsum eadentes omnimoda asqualitas, et consubstantialilas cum
Patre plenissime ab auctore homiliae asseritur,
inlereant. Tanta eritejus deceptio, tam fraudulcnta Arianorum impugnatorem, non fautorem Emise-
et venenosa persuasio, ul ia errores inducantur, si num, ut plurimi censuerunl, suspexissent. Ariani
fieri possit,etiamelecti. Hancautem bestiam exspe •
enim, q-ji Verbum Filium Dei minorem Patreaffir-
ctant Jud«i, hanc peslem exspectant Scribyeet Pha- mabant, aeiernam ejus generalionem,ejusdemque
substantiam, c;eteraqne divinitatis attri-
nalur-»^'
neque attendunt Jacob patrem prophetantem,
risaei; j) buta Dogma autein catholicum est
iiilicial^antur.
neque intelligunt eum benedicentem atque diccn- Dei Filiuni Jesum Christum verum Deuin verum-
tem « Salutare tuum exspectabn, Doiiiine {Ibid.).>i
: que homincm esse,minorem quidcra Palre secun-
dum Cvirnem, sedaequalem, similemque Patri per
nOMlLIA VIII.
omnia quoad divinitatem. Inhumanitate formara
IN VIGILIA NATIVITATIS DOMINl. servi sustimiit in persona divina in qui utrara-
;

Admonitio. —
procul dubio consendus cst
Omni que naturam Chrislus copulavit, omnia potuit et
homiliae hujus auctor S. Bruno ex quo ejuscoro- egit ut Deus. Prffimittil aliqua S. Brono in com-
mentarius in Mattti.-euin num. 2,c. i. ipsis verbis raentaiionem evanj;elistae Joannis, quae hicsubji-
a principio ad lineiii eam exhibct. Non egemus ciuntur, deiiide adnectit iulerpretationera evan-
nlio argumento, ut editores Eusebii Emiscni et gelici lextus a primonumerocomraent, usque ad
Gallicani de usurpalione revincamus. Marchesius secundum.
tom. II, pag. 8, publicavit. Lectio S. EvANGELii secundum Joannem (i,1). /n
LeCTIO S.EVANGELII SUCUNDUM MattH;*:um (i,i8). principio cral Verbum, et verbum erat apud Deum, et
Cum esset desponsata mater ejus Maria Joseph, Dcus erat Verbum. Et reliqua.
 757 HOMILIvE. — HOMIL. XII. 758
Narrant alii evangelislae Donainum el Salvatorena A. valde nequiores, non 3olum prophetas occide-
illis

nostrum ab angelo nuntiatum, de virgine natum, runt,verum 3SS etiam ipsum Dominum prophe-
pastoribus revelatum, pcr stcllani declaratum, a tarum. Unde et subditur Et vot igilur implete men-
:

Magis adoratuni, ad templum delatum, etSimeoni suram patriim vestrorutn, currite, fcstinate, ut usque
praesentatum. Narraot praeterea, qnaliter de Judaea ad eorum iniquitatis integram, perfeclaraque men-
cum parentibus fugerit, qualiter de vEgyptoin Ju- suram pervcniatig. Turpe est cnim ut alii a patribus
daeam redierit, qnaliter creverit, ct virlute et sa- vestris, et minores ab illis in nequilia inveniamini.
pienlia profecerit. Ilcec tamen, et his similia dum [loc autera
ideo dicit, quia in siium suorumque
evangelistne scribebant verum hominem esse, et discipulorum nccem,.jam nimium eos per invidiam
veram carnemeum suscepisse affirmabant. Joannes accensos csse videbat. Ilic aulem loculionis raodus
aulem evangelista allius ascendens, et usque ad a grammaticis ironia vocatur. Serpentes, genimina
divinitatem se extendens, ascendit super cherubira, viperarum, quomodo fugietis ajudicio gehenn;£? Ser-
et volavit, volavit supcr pennas ventorum ;
pcnetra- pentes enim sunt, quia callidi el vcntnosi genimina ;

vitccelos, Iransccndit archangclos, et pervenit usque vero viperarum, quiacunctisiniquis iniquiores,cum

ad thronum Dei ; ibique vidit Verbum Dei,ibi vidit nec uxor viro, nec filii parentibus parcant. Qui
Dominum Jesum Chrislum in sinu Patris et tunc „ ulique gehennoejudiciura aliter fugerenonpoterunt
inlellexit, ^
quodscriptumerat: «Eructavitcor meum ' ' nisi malrcm suara occiderintjSicut ipsa quoque eo-
verbuin bonum [Psal. xliv, 1). » Intellexit utique, rura patrera interficit. Viperarum enira hcec nalura
et dixit : In principio crat Verbum, et Verbum erat dicitur esse, ut quando femina concipit masculura
apud Deum, Dcus erat Verbum. Jesus Christus
et inlerficiat; quando vero parit, ipsa nihilominus a
Dominus noster, etc. )Reliqua, ut diximus, habentur filiis occidatur. Neque enira exspectant, ut assucto
in commentario). naturae ordinc oriantur, sed, rupto matris utero,
De;. : Deducel te mirabiliter dextera lua. violenler foras erurapunt. Viperae igitur Synagoga,
vir ejus Christus venil Ghristus ad Synagogam,
:
IIOMILIA. XII.
totamqueevangelic69 praedicationisseraenteraineam
IN FESTO S. STEPHANI PBOTOMARTYRIS.
infudit. Illa sicul vipera, sicut venenosa et impia,
Almonitio. —
Cum sequens homilia, cxceplis paucis contra eura assurgens, eum interfccit ; de cujus im-
hinc inde ex commpntario in hunc locum Matthaei
desumptis nura. 98 diversam exhibeat expositio- pio ulero filii eam occidunt, quo-
ejus erumpentes
nem, idco qualis edila fuit a Marchesio tom. II niam Judaei ad fidem venientes eam excommunicant
pag. 11, iterum eara in lucem proferimus. etdamnant. Unde Aposlolus ait: « Cumautempla-
Lectio S. Evangelii secundum Matth^um (xxiit, cuit ei, qui me segregavit ex utero matris raeae, et
34). In illo tempore, dixit Jesus turbis Judxorum, el vocavit me per gratiara suam (Galal. i, 15), » elc.
principihus sacerdotum : Ecce mitto ad vos prophetas, Omnes enim haereses daranant, quicunque ab heere-
el sapientes, et Scribas, et ex illis occidetis, et cruci sibus ad Ecclesiam redeunl ; ideo : Ecce ego mitto
figeti';, et ex eis flagellabiiis in synagogis vestris. Et ad vos prophetas, et sapienles, et Scribas; ideo inquit,
reliqua. ul et vos impleatis memuram patrum vestronim : ego
Supcrius in hoc evangelio Scribis et Pharisaeis mitto ad vos prophetas, et sapientes, et Scribas, et ex
Dominus et Salvator noster loquitur, dicens : Vae, illis occidetis, et crucifxgetis, et ex eis flagellabilis in

vobis, Scribx et Phansxi hypocritae, qui aedificalis synagogis vestris. Talis eral beatus Stcphanus, de quo
sepulcra prophetarum, et ornatis monumenla juslo- modo, cura legeretur audivimus; quiaplenus gratia,
rum, et dicitis : Si fuissemus in diebus palrum no- el fortxtudine faciebat prodigia §t signa magna in
slrorum,non essemus socii eorum in sanguine pro- populo. Surrexerunl autem quidam de Synagoga dis-
phelaruni. lla testimonium estis vobismetipsis, quia putantes cum eo, et non polerant resistere sapientix,
eorum qui prophetas occiderunt. Vae, in-
filii cstts etspiritui, qui loquebatur. Unde Dominus ait: « Ego
quit, vobis, non quia aedificatis, et ornatis monu- dabo vobis os, et sapientiam cui non poterunl resi-
mcnta prophelarum hoc enim opus pielatis est, sed
; stere, et contradicere oranes adversarii vestri {Luc.
quia filii eorum qui prophelas occiderunl. Filii D xxi, 15). » Sic igitur pugnabant sancti sic eos Do-
cstis ;

quidem non tanlum natura, quantum iraitalione et minus pujrnare docuit, non arrais pugnabant, sed
iniquitale. Sicul enim boni dicunlur filii Abrahae, voce. Sic ante pugnavcrat Gedeon, cujus prselium
quia imitantur Abraham, itaomnes iniqui iniquo- omnia haec sanctorum praelia significavit. Gedeon
rum filii dicuntur, quia imitantur iniquos. Unde el namquecontraMadianitaspugnaturus,hisquisecum
Duminus his taiibus ait « Si filii Abrahae essolis, erant,tubaset lampadaspararcjussit^yur/jc. vii, 16).
:

opera ulique Abrahae facerelis {Joan. viii, .39). » Vae Praccepil autem, ut intra Ugunculas lampadas oc-
igitur illis, qui non Abraha;, non prophetarum, non cullarcnt, et sic ad praRlium profcctus est. Nocte
juslorum filii sunt, quia non eos imitantur ; imo vero inimicorura caslra ingressi, lagunculis fractis
vera filii eorum sunt, qui prophe'as occiderunt, in tenentes tubas dextris, lampadas vero sinistris
omni malitia et iniquilateeos imitantes. Dicunt pra;- tubarum clangore et lampadarum splendore omnia
lerea, si fuissent in diebus patrum suorum, non circumquaque repleverunt: quibue hosles pcrterriti
fuissent socii eorum in sanguine prophctarum ; cum fugere incipiunt, et quasi insani propriis gladiis ma-
759 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 760

gna ex parte ae vicissim interficiuat. Talibus igilur \ et non potius usque ad seipsum, vel uaque ad aaeculi
armis vicit Gedeon, talibus et sancli marLyres vin- consumraationem ? Multum enim justorum sangui-
cebant. Quid enim per tubas, nisi praedicatorum nem fuderent Judaei, non soium usque ad Zacha-
voces intelligimus ? Quid vero per lampadas, nisi riara, verum eliam post Zachariam. Haec igilur,
miraculorum splendor figuratur? Lagunculae vero quia historiae non conveaiunt,spiriiualis intelligen-
vasa fictilia sunt de terra formatae, de quibus Apo- tia quaerenda est. Puto enim quod Dominus noster
Btolus ait « Habemus thesaurum istum in vasis
: seipsum Zachariam vocat, ot praelerito pro futuro
fictilibuB (// Cor. iv, 7) » quoniara ante Dominus
; utitur.InterpreiaturenimZacharias mewortaDomint.
dixerat « Nolite limere oos qui occidunt corpus,
: Sicut enim Christus Jeaus dicit'ir verbum Domini,
animam autem non possunt occidere (MaUh. x, 28j. » seruio Domini, virtus el sapienlia Domini, sic eliam
Neque laguncularum fractionem, neque corporis dicitur memoria Domini. El iate quidem est Bara-
passionem SS. martyres metuentes, ad omnia lor- chise filius, qui benediclus Domini interpretatur.
mentorum genera parali erant. Vide igitur quam Unde et principi se interroganti, an esset Christus
benesibi.conveniantpraeliumprotomartyrisStephani filius benedicti? Respondil Egosum.. Huncautem :

et praelium Gedeonis. Si enim per tubas praedicato- occiderunt Judaei inler templum et altare, quoniam
rum voces eigaificantur, tunc uirairum bealus Sle- » ibi Christi mortem inier se consiiiali sunt. Neque
nV.nrMici r,^r,,.U.t „.,„_J_
K » sonabat, J _ _ T
" l;.-„ !-.._• ..._1_ •
:j
phanus tuba .,
quando incredulos Judseos
4 .. 1 1
enim
.• .
aiiler
,-.l__-
Chrislum Dominum Judaei occiderunt,
. i

arguebat. Quando vero prodigia tt signa magna nisi consiliando,accu8ando et damnando. Unde ipsi
faciebal, tunc utique lampadas manu tenebat. Major quoque dicebant « Nobis non licet occidere quem.
:

estenim splendormiraculorum quamsplendorigni?, quam (Joan, xviii, 31). » Quod vero in atrio lempli
et multo longius refulgol miraculorum fama quam deejus morte consilium habitum sit, ipse per Psal-
lampadarum flamma. Tunc aulem Judaei saevienles, mistamoslendit, diceus: «Adversum meexerceban-
et ad lapides currentes, protomartyris lagunculam tur, qui eedeljant in porta, et in me psallebanl, qui
fregerunt, quia eum lapidaveruntet lapidibus occi- bibebant vinum [Psal. lxxviii, 13). » Sic igitur Za-
derunt. Vicit lamen beatu*
Stephanus, quoniam charias filius Barachiae inter lemplum etaltareocci-
coronalus coelos ascendit. Judaei autem victi sunt, sus est : Jerusalem, Jerusalem, qux occidis prophetas,
quoniam post paucos annos, destructa civitate, in et lapidas eos qui ad te missi sunt, quoties volui con-
csipihdBitemdeduciisuni.SeqmiuT-.Eipcrsequiminide gregare filios tuos, quemadmodum gallina congregat
civilatein civilatem,ul veniatiuper vot omnis sunguis pullos suos sub alas, et noluisti. Ego, inquit, volui
justus, quie/fusus est super lerram. Apoetoli enim, filios tuos raultoties congregare et a malitia revoca-
martyres, doctores, prophetae, sapientes et Scribae re, sicut gallina pullos suos congregat et sub alas

, ^ ^ — „ suaseosabscondit.neablraportunisavibusei subri-
praedicandas Dominus m'3it. Hos autem Judaei occi- piantur ; sed noluisti. Ego igilur volui, sed ea con-
derunt, crucifixerunt, flagellaverunt et de civitate ditione si tu quoque voluisses. Quiaergo lecongre-
ixx civitatem persocuti sunt. Nemo enim Christiano- gari et salvari noluisti, ego quoque ;am nunc con-
rum usquam occisus est, qui eorum vel manibus, vel gregare et salvare nolo. Unde et dico : « Disperge
affectu non sit occisus ; unde ei omnium rei esse illos in virtute tua, et destrue eos, prolector meus,
dicuntur, omniumque juslorum sanguis super eos Domine {Psal. lviii, 12). » Dominus enira, qui potest
venire Dominus ipse testatur. IIoc autem a quo, el quaecunquevult, nullum aliumsalvare vult, nisi eum
usquequo exponit, dicens : A sanguine Abel jusli, qui vult ab eo salvari. Unde eiiam per prophetam
usque ad sanguiuem 7.achariae
filii Barachise, quem ait : « Si volueritis, et audieritis me, bona lerrae
occiditis inter templum et alture. Cuin enim alibi comedptis ;
quod si nolueritis, gladius devorabit
scriptum sit « Quod filius non portabit iniquitalem
: vos(/4a. 1,20). '1 Sic enim manifestum est quod
palris, sed unusquisque in pcccato suo morie- Dominus non vult mortera peccatoris, sed ul con-
tur [Ezech. xviji, 20); » quid est, quod modo hic vertatur et vival (Ezech. xxxiii, 11), sicuti etiam
dicitur, quod omnis tanguis justus veniet auper ge- manifestum esi, quia « neminem vult perire, sed
nerationem istam ? $89 Uis enim verbis Salvator £) omnes vult salvos fieri, et ad agnitionem veritatis
noster dicere videtur, quod haec impia gwnoratio venire (/ Tim. ii, 4) ; » sic tamen si credideriDt et
tantara poenara pro suo scelere patiatur, quanlam baptizati fuerint, de peccatis pcenitentiam egeriut
si

paleretur,siomniuranostrorum sauguinem fudisset, et ejus fecerint vuluntatem. Iia etiam manifestum

qui ab Abel fusus esl u?que ad Zacbariam. Et hoc est quod eos, qui neque credere, neque baptiz<»ri,
merito. Majus enim fuilGhrislum occidere ejusque neque pcenitenliam agere volunt, qui de bonitate Dei
corpu8,quod cst Ecclesiu, iniquoodio persequi,quam desperant, et gloriam, quae sanctis proinittitur, non
siomnium jiistorum praecedenlium sanguineui fudis- curant, si in hac prava voluntate usque in finem
eent. Zncharia autem Barachife filius luisquam legi- persevprant, manifestum, inquam,esl,quia hos tales
tur fuii-se occisus. At veroZicharias filiusJoiadaein Deus salvare non vult. Quis enim dicere audeatquod
atrio lompli legitur iuterfectus. Inter templum scili- eos salvare velit, qui salvarinon possunt?Quiaeniai
quod sub die erat.ubi hosliaruiii Scin-
cet et altare, credere nolunt; idco ad illam beatitudinem perve-
guistundebalur.SedquaredixitusqueadZauhariam, nire nequeunt. Imposaibile est enim sine fide, vel
 761 HOMILl.E. — nOMIL. XIV. 762

ealvari vel placere Deo ;

quare dixit Judaeis Domi- A amor deleat culpara et dilectio tollal ofTensam. Et
nu3 : « Quo ego vado, vosnon poleslis venire (ioan. dicit ei Jesus : Amcn, amen dico tibi,cum esses Junior
VIII, 21) ; » quia ipsi nullara tidetn in cum habebant. cingebas te, et ambulabas ubi volebas : cum autem
Praeterea Judaei crederc non poterant, quia sic de eis senueris, extendes manus tuas, et alius te cinget, et
Isaias praedixerat : t Excfleca cor populi hujus, ne ducet quo tu non Quod quid vis. significet evange-
convertmtur, et sanentur {Isa. vi, 10). » Sed
forte lista exponens, ait IIoc autem : dixit significans,
quare credere non poterant, nisi quia credere nole- qua morte clarificalurus esset Deum. In crucis nam •

bant? Fides igitur in voluntate est. Si enim voluis- que patibulo positus beatus Petrus, ibique manus
sent el uon potuissenl, peccatum nun habuissent- extendens, cum jam quidem senuisset et ad vitae
Ue hia aulem breviter in commentario diximus, de finem pervenissel, ab aliis cinctus et lif^atus est, et
quo ipsa sumpla sunt ;
quae si quis non intelligit, postquam ter Dominutu se amasse respondit,
raerito
haec legal ut intelligat. Sequitur : Ecce relincjXielur morlem suameiDominus nuntiavit;in quaquantum
tobis liomus vestra deserla. Sic et in psalmis : « Ecce eum dilexeril, aperlissime demonstravii. Et eum
elongavi fugieus, et mansi in soliluJine [Psal. liv, hoc dixisset : Dicit ei : Sequere mc. Quod Pelro dici-
8). » Relictis eniiu Judaeis, in gentibus Dominus tur, omnibus dicitur. Quia enim Pelrus praa ceeteris
bahital : « Dico enim vobis, non rae videbitis amodo n raajor erat, mcrito tota Ecclesia in Petro significa-
donec dicatis Benedictus qui venit in nomine Do"
: batur. Omnes igitur fldeles sibi dictum esseinlelli-
mini {Luc.xm, 35). » Poslquam, iiiquit, hic corpo- gant, id quod soli Petro diclum esi ; Scqucre me, Si
rali praesentia, qua vobiscum ad tempus conversatus me, inquil, diligis, squere
me, veni post me, etc-
sum, vos relinquam, aon me videbitisamodo, donec ( Csetera qux de hachomilia sequuntur, in commen-

me itrum ad judicium venientem raelius cognosca- tario super hunc Joannis locum legi possunt.)
tis, simulque una el cousona voce omnes dicatia : HOMILIA XIV.
« Benedictus qui venit in nomine Domini. » Hoc est IN NATIVITATE INNOCENTUM.
enim, quod alibi ait : « \'ivo ergo, dicit Dominus, ADMONiTio. —
Plurium additionum intorjectio>
quia mihi curvabitur omne genu, et confitebitur
(juibus, ulhabemus in Marchesio tom. II, pag. 14.
aucta est loci evangelici expositio sub num. 4.
omnis lingua {Isa. xlv, 23). » EL videbit omnis caro
pag. 11, nos compulit eain inlegrara lectoribus
salutare Dei. Qui cum Deo Patre, etc. tradere. An ila sit, quilibet homiliarn et commen-
3O0 HOMILIAXIII. tarium comparans certior fieri poterit.

IN FESTO S. JOANNIS APOSTOLI ET EVANGELIST^. Lectio S. Evangelii secundum MATTHiEUM (ii, 13).

Admonitio. —
Concordes sunt codices Gasinensis, In illo tempore angelus Domini apparuit in somnis
Mediceo Laurenlianus, et Vallicellanusinasseren- Joseph, (iicens : Surge, accipe puerum, et matrem ejus
da S. Brunnni episcopo hac homilia, tiuain Mar- C et fuge in Mgyptutn, et esto ibi usque dum dicam
chesiusedidit tom. II, pag. 13. Eam etiamcontinel
libi. Et rcliqua.
comment. in h. I. Joannis sub num. 55 et 56, Sed
cum aliqua in priori parte lectionis Marchesii ad- Venerant illis diebus magi ad Dominum,et sicut
ditavideantur, hic referre statuimus, usque ad illa evangelista referl, muneraeiobtulerunt, et admoniti
quae ex comment, coraparati possunt. abangeloinsoranisneredirentad Herodem per aliam
Lectio S. Evangelii secundum Joanne.m (xxi, 19)- viam reversi sunt in regionen suam. Qui cum reces-
In illo lempore, di.xit Jesus Petro -.
Scqxiere me. Et s\sseQt :EcceangelusDominiapparui(insomnisJoseph,
reliqua. dicens : Surge, et accipe puerum, ct matrem ejus, et
Legitur superius in hoc evangelio, quod discipu- fuge in ^gyvtum. DuhW&ri quidem potepl,quoraodo
lo8 suos ad prandiuin Dorainus invitaverat. Et bene completisdiebuspurificationisiuJerusalemChristus
quidem ad prandium ,quiadie3paschaleserant, dies in templo ofTerri potuit, si stalim, ut magi recesse-
de quibus ipse dixerat « Nun possunt jejunare filii :
runt in /Egyptum fugiens abiii, aut fortasse tandiu
sponsi, quandiu cum illis est sponsus {MattU. ix, morali sunt, donec simul cum maf:i in ifigj^pto

15). » Talibus enim diebus non semel, sed loladie, matre ejus Joseph de Jerusalem post pu- puero et

si fieri posset Christi conviviis interesse, etspirilua- rificationera reverierelur Sed meiius mihi videtur .'

libuscibisreficidebuissentChrislifideles.Gumautem D esse, ut sic dicatur Qui cum recesoissent, aliquo :

prandissenl, interrogavit Dominus Petrura, et ter post terapore evoluto, et nmnibus, quae secun-
inlerrogavil an eum diligeret. Quo interroganie, et dum 391 legem deXx^haniur oxp\at\s. Ecce angelus
ter si.militer respondente Domine, tu scis, quia amo Domini appuruit in somnis Joseph, dicens : Surge, et
:

le. Ait Pasce agnos tneos, pasce oves meas. Prius

: accipe puerum, et matrcm ejus, et fuge in .Egyptum.
agoos, deinde oves ei commisit, quia non solum Adhuc enim omnia quifita erant adhuc Herodes :

pastorem, sed pastorum pastorom eum constiluit. raagos pxspectans nondum sui conlis malitiarareve-
Pascit igilur Petrus agnos, pascit et oves, pascit labat. Unde et secure vadunt in Jerusalem, ut legie
filios, pascit et matres, regit et aubdilos et praelatos, mandatd perficiant. Inde vero in /lilgyplum fugere
Omniuin igitur pastor est, quia praeler
agnos et oves jubeiitur, ubi Abraham, et Jacob, et lilii Israel
in Ecclesia nihil eat, nihil
inquam, quod suis pasto- peregriuati sunt. IIoc enim prppheta priedixerat,
ribus Ghrislus commiserit. Ecce Pctrus, qui tcr ne dicens « Ecce Doininus ascendet super nubem
:

gavcrat, ter Dominum se amare respoadit ,

qualenus levem, et iugredietur yEgyptum, et corruentomnia
 ; :

763 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 764

simulacra ejus (ha. xxix, 1). » Nubes enim levis, A fore putamus, sed limore peccandi et visibiles, et
et nullius pondere gravis esl virgo
corruptionis invisibiles hostes fugere debemus. Quare autem
Maria, quae in ^gyptum Cbristum portavil utlux ; GhristusiayEgyptumfugerit,evangeli3tasubinfereos
intenebrisluceret,et populus qui in tenebrissedebat ait : Ut adimpleretur, quod diclum est a Domino per
lucem vidcret. Sunt eliam qui ad litteram intelligerc prophetam dicenlem : Ex Mgyplo vocavi fxlium meum
Domino ^gyptum ingresso, mox
velint, ul Christo Si enim in .f]gyptum non isset, ex /Euyplo vocari

omnia simulacra corruissent. Hanc autem Christi non potuisscl. Sic igitur impleta esl prophetia, et
persoculionero Mo;yses in seipso significaverat. Multa utilitas prophetiee. Tunc Herodes videns rjuod illusus
enim suM, in quibus Moyses Chrisluni significal essct a maQis, iraius est vatde, et mitlem, occidit
sicutenim Moj^ses a Pharaone, ita et Christus ab omncs pueros qui eranl in Detlilehem, et in omnibus
Herode persecutionem passus esl ; et sicul infantes fimbus ejus a bimatu et infra, secundum tempus quod
propter Christum in Judaea occisi sunt, ita et in exquisierat a magis. Quoniam enim Herodes prophe-
.^gypto propter Moysem in flumine necati sunt. tarum oraculo in Bethlehem nasciturum Christum
Narrat enim Josephus quemdara sacerdotera et ma- omnes pueros, qui erant in Bethlehem
audierat, ideo
gum iEgyptiorum prophetasse, quia de Hebraeorum et in omnibus finibus ejus occidit, ul quia unum
gente talis nasciturus esset, qui totam illiam n invenirenon poterat, unum simul cum caeleris inler
homo
terram perdere debuisset unde et Pharaoni cons ; ficeret. Sed quare a biraatu et infra?Quia secundum
lium dedit ut omues Hehrasorum infanles interfice- magorum responsionem, Christum hujus ajtatis esse
rentur. Prscipit if^itur Pharao ut Hebracorum ma- sciebal. Praeoccupatus enim aliis negtiis, cum jam
sculos interficerent et feminas reservarent. Hoc pene duo anni transiissent, et magi ad eum non
autem ideo faciebal ul ille uuus, qui quaerebattir vel reverlerentur, seillusumesseintelligens,valdeiratu8
sic inter alios occidi poluissct. E.idem autera inlea- omnes bos pueros occiderc jussit (1648). Tunc
tio fuit et Herodis, qui quoniam Christum invcnire impletum est, quod dictum est per Jeremiam prohhe-
nonpoterat,totmillia puerorum interfioi jussit. lUig tam, dicentem : Vo.v in Rama audita est, ploratus et
autemdiebus natus est Moyses.dequo longa historia ululatus multus, Rachel plorans filios suos, et noluit
scribiturquomodoa parentibusoccultatus.quomodo consolari, quia non sunt. Rama enim interpretatur
in fluvium missus, quomodo a filia Pharaonis de excelsa. Illa igitur vox auditur inRama, quae multum
aqua susceptus, et in filium adpotatus fuerit, quo- exaltata prae sua magnitudine longe lateque diffundi-
raodo etiam ipsa puelia de manibus illius impii tur.39® Multus enim ploralus, multusque ululatus
sacerdotis, qui eum occidere conatus fuerat, eum ibi erat, ubi tot matres, tot parentes, lot homines
liberaverit ;
quando, ut praedictus historiographus utriusque sexus, visa tanta crudelitate, etiamsi vel-

narrat, de capite Pharaonis ludens in infantia coro- lent, voces cohibere non poterant. Quare autem
nam Haec autem Moyses ideo fortasse praeter-
ejecit. Rachel fllios suos plorare dicilur, cum utique non
misit,ne suum prfeconium scribere viderclur, fiIiiRachel,quantum ad Iitteram,sed fililLiae sororis

Verumlarnea postea in Pharaone et in exercitu ejus ejus omnes isti fuerunt? Judas enim non Rachel,
completum vidit ;
quod tunc infans, inscius agehat, sed Lis filius fuit, in cujus tribu haec caedes tara
significubatur. Sequitur : Qui consurgens accepit immensa facta est. Sed quia Rachel interpretatur
puerum, et matrem ejus nocte, el recessil in Mijyplum ovis, et significatsanctam Ecclesiam, quse ovinam
ct erat ibi usque ad obitum Herodis. Ecce fugit Chri- simplicitatem iuiitatur, non immerito filii Rachel
stus, et in nocte fugit, ut fuga, quce per se difficilis esse dicunlur, qui quasi agni innocenles, et sine
est, noctis obscuritate difficilior fiat.Siergo Christus vocejugulantur.Denique cujusfilii suntagQi?Nonne
fugil Herodem, quanto magis nos diabolum et mem- ovis ? Sunt igitur filii Rachel siquidem illa est ovis;

bra ejus fugere oportet ? Nulla itineris difficullate et isti sunt agni. Plorat autem Rachel,id estS. Ec-
terrearaur, quia melius est duro labore fatigari, clesia usque hodie filios suos, quia quaravis ad
quara ad hostibus necari : « Arcta enim et angusta requiera eos ire intelligat, dolet tamen, quia corpo-
via est, quae ducit ad vitam (Matth. Ve- raliter ab ea separantur. Sic autem dolebant
vii, 14), » et illi,

rumtamen nec semper esl fugiendum, nec semper D quibus Dominus ail « Et vos nunc quidem : trisli-

est resistendum ; sed pro lemporis qualitate, et hoc tiam habetis ; ilerum autera videbo vos, etgaudebit
et illud fieri oportet. Nam et sancli aliquundo fugie- cor vestrum {Joan. xvi, 22). » Et quamvis mullo
bant, aliquando hostibus sponte occurrebant. Ipse melius, quam jam nunc cu:n
fuerint, sinl (siquidem
quoque salvator nosler, qui nos de civitate in civi- Deo sunl), ad terapus lamen consolationem non
tatem fugere praecepil, cura et ipse si vellet, fugere recipit, quoniam in hac vita noa sunt. Supplendae
potuisset, sponte sua tempore passionis hostibus sunt enim Scripturae, ubi ad intelligentiam aliquid
occurrit.Non igiturtimoremorti3,sijustaraet utilem deesl. Quis enim intelligat Noluit consolari, quia
:

(1648) Videtur S. Bruno veterum quorumdam juxta verisimiliorem Evangelii Matthsei sensum,
fatrura, Origenis nempo, Euscbii Caesariensis et edictum illud paulo post Natalem Domini ab imma-
Epiphanii secutus opinionem de caede puerorum ab nissimo rege promulgatum fuisse. Vid. Natal. Alex.
Herode nonnisi post biennium a Christi ortuimpe- tom. 111 Hist. eccl. dissert. 2.
rata sed longe plures sunt scriptores docentes,
;
 765 HO-MILI/^:. \m\U.. XVI. 766

[ non siint, niai

invenies, ubi
aliquid addatur
de Domino
?

dicitur,
Tale quid
quod «
et

videns
ibi A smum,
enim baptismum
sed illara quaj Ht post baptisraum. Jordanis
significat.in quo Dominus baptiza-
civitatem flevit super iliam, dicens, quiasi cogno- tusest.qui veri baplismi principiumetformam dedit.
visses et tu {Luc. xix, \l). » Quis enim inteliifiere Et illa igilur circuinnisio qua; fit ante baptismum, et
valeat,'quid signiticet «etlu, » nisi aliquid addilum illaqusfil post baptismum, pccnitcntiam signincat.
fuerit ? Potest autem et sic inlelligi quod dicitur : Solebant enira sancti his qui baptizandi erant poeni-
Rachel ploratis filios stios uoluit consolari quia non tentiami(nponere;etillaquideincrat priraa circumci-
5M«rSrtnctananiqiiemalerEcclesiaquamyismultum sio. 393 Quid est enim circumcisio, nisi vitiorum et
dc liliorum suorum noce, durisque crucialibus peccatein abscissio? Postquam vero baptizati sunt,

luj,'eal, lamen consolationem non recipit, quia non id est priusquam Jordanem transierunt (baptizari
sunt in tali eventu danda;, vel suscipiendae conso- enim hoc est transire), tunc secunda circumcisio
lationes : ubi enim kTtilia vincit lacrymas,et gloria sequitur.Sed quare secunda ? Toties enim circum"
passionem ibi consolatio necessaria non est magis : ciditur homo, quoties post peccatum ad pccniten-
enim laetanduin est de illa vila quam sancti meriie- tiam redit. Qui si nunquam peccarct, nunquam
runt, quam de dolendum quara amiserunl.
ista sil posl baptisnium, vel circumcisione, vel pcenitentia
Quid est enim ha?c vila ad comparalionem illius B indigeret. Qiioniam autem nisi per Christum pec-
vila' ? Et Dominus ait ' Quisamat animam sua!ii,
: cata tolluntur, ipsc enim est Agnus Dei, qui iollit
perdet e,ini,et qui perdiderit animam suam propter peccata mundi ; idco cullris lapideis circumcisio
me, inveniet eara {Matlh. x, 38). » Denique cur fieri jubetur; quoniam sicut Apostolus ait « Petra :

aliunde quairat consolationes ille, qui plenus eal aulem erat Christus (/ Cor. xv, 4) » « Beatus : —
consolalionibus? lllis enim consolatio est necessaria» enim, qui ienebit, ct allidet parvulos suos usque
qui illos lugenl, de quibus bonam spcm habere non ad petram [Psal. cxxxvi, 9). " Sed quaro comple-
possunt. De martyribus Christi nos bonam spem tis oclo diebus circumcisus csl Dominus ? Quare
habentesconlidimusperfectaraex iilisconsolationem eliam oclava diefiebat circumcisio ? Octava namque
habituros, per gratiam ejusdem Jesu Ghrisli, qui diosipsa est prima. Ipsa est autem quae Domi-
quffi

cum Patre. et Spiritu sancto vivil, el regnat Deus nica vocatur. fpsa die mundus cccpit, ipsa Christus
in ssecula sfficulorum. Amen. a mortuis resurrcxit, ipsa Spiritum sanctum apo-
HOMILIA XV. stolis dedit, et ipsaultima et universalis resurre-
CIRCUMCISIONE DOMINr.
IN
ctio fiet. Et lunc quidem perfecte circumcidetur
Admonitio. —
Nulla est discrepantia inter Marche-
omnis homo, quia tunc omnibus vitiis abscissis
sium, hujus homiliae edilorem, et codices Lauren-
tianum et Signinum eodem enim modoincipit ;
P mundus el purus a peccato, qualis initio creatus
eodemque desinit. Nos hic non totam homiliam est, talis ad vilam ducetur ffilernam. Sequilur, et
transcribiraus, ex Marchesio tom. 11, pag. 15, cum
vocalum esl notnen ejus Jesus, qur>d vocaium est ab
pars major in comment. Evangelii Luc. sub num.
8 legi possit, sed addilamentum lectoribus tradi- angelo priusquam in ulero conciperetur. Jesus enim
mus, quol incipit post illa verba ullerius inutili- Salvator interpretatur. De hoc enira salutari Jacob
ter vulnerarenl. patriarcha dicebat : « Salutare tuura exspectabo^
LeCTIO S. EVANnELII SECUNDUM LuCAM (XI, 21). Domine (Gen. xlix, 18) ; » ideo et Joseph, qui
postquam consummali sunt dies octo,
In illo temporc, Christum significabal Salvator ^Egypti a Pharaone
ut circumcideretur puer, vocatum est nomen ejus vocatus Multa sunt enim, in quibus Joseph
est.
Jesus, quod vocafum est ab angelo priusquam in Christum significabat. Fuit enim ei ipse ovium
ulero conciperetur. Et reliqua. paslor indeconsilio venditusa fratribus adoratur
; ;

Haec est igitur sancta circumcisio, de qua ad ipse inlcr prinoipcs loquebatur sapientiam, ipse
Josue Dominus ait : « Fac tibi cultros lapideos, et lotam ^gyptum a farae liberavit el sua sapientia
circumcide secundo filios Israel (Josue v, 2). » Et salvavit, etc.
paulo posl : Haec est igitur causasccunda) circum-
HOMILIA XVL
IN DIE KPIPHANI.E DOMINI.
cisionis, quia populus qui per quadraj^inta annos in
deserto natus fuerat, circumcisus non erat. Quare n Admonitio. — Tam in editionibus quam in codici-
bu3 mss., haec, qur-e homilia nuncupatur, pxpo-
ergo secunda circnmcisio dicitur, vel quare sccundo
silio cst ejusdem S. Brunonis in hoc evangelium,
circumciduntur qui prius circumcisi non erant ? factaquc cum ea unum qnidera
collatione, ne
Secundus enim ad primum refertur, neque sine vcrbum omissumest, aut irnmutatum quare hic ;

primo secundus dici potest. Sit i^'ilur prima cir- rursum exhibere supervacani'um ducimus, cum
lectoros in coinment. Matlh. num. 3, compararc
cumcisio carnalis, secunda spiritualis. Prima Ju-
possunt.Ex adventii magorum ad prascepe Domini
dffiorum, secunda Christianorum. Prima eorura, probaverat anle s. Maxirniis Tourinen. vocatio-
qui Jordanem transierunt secunda eorum, qui ; nem gentium ad fidem Gfiristi.Vid. hom. 3, de
Jordanera non transierunt. Populus enim iste, qui Epiph., pag. ."34, etc.

in deserto natus fuerat, de quo modo dicitur, ut LeCTIO S. EVANGELII SECUNDUM MatTH^UM (iI,1).
secundo circumcidatur, tunc prius circuracisus est,
Cum natwi easet Jesus in Bethlehem Juda ia diebu
llirn lis regis erce magi ab orienle vrnerunt, etc
postqiiara Jordanem transivil ;
quoniam non illara

circumcisionem significabat, El reliqua.

quae fit ante bapli-
767 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 768

Ine. : Non enim vacat a rayaterio, quod B. Virgo A. HOMILIA XX.

Maria. DOMINICA
IV post epiphaniam.

Des. : Haec via in patriatn reducit. Admonitio. —

Nonnisi additionera hic exscribimus
quam praebel Marchesius tom. II, pag. 21 in fine
HOMILIAXVII. homiliae,cum superior pars tota sit in comment.
DOMINICA I POST EPIPHANIAM. in Matth. num. 27, c. 2. Incipit ergo additio post
Ad.monitio. — Quod supra diximiis de praecedent- illa verba Cujus vocem audivtt, et tbnuit.
:

tiomilia, quae totaiegitur in commentario Evani

Inc. : Quid enim navicula, nisi Ecclesia ? Quid
gelii, idern dn hac repeli potesl ; cura paucis ad-
ditis inprincipio eadem lectio habeatur. Vid, mare, nisi, raundus?
(omraent. in Lucara c. ii codices Signinus et ;
Add. Sed quare dicitis, homine Qualis est hic
: : :

Laurent. plenissime concordant.

Similem ei quaeritis, qui similem non habet. Verum-
Lectio S. EvANGEr.ii secundum Locam (iii, 41).
lamen vultis scire qualis esl ? Scio quia vullis au- ;

Cum faclus asel Jcsus annorum duoiccim, ascen-

dite ergo : Qualis Pater, talis Filius, talis Spiri-
dentibus illis Hierosolymam secundum consuetudinem
tus sanctiis. Ecce talis est, nullus alius talis. Sed
diei festi, etc.
quid rairum si venti ei obediunt, qui eos fecit, qui
Inc. : Religiosi parenles per singulos annos ibant
eos creavit ; « qui producit ventos de iheasuris
in Jerusalem, etc.
g Quod quidem qualiter fiat,
suis (Psal. cxxxiv, 7). »
Des. : Sed secundum humanitatera, qua nobis nulli hominum ad plenum revelatum puto.Quatuor
similis factus est.
sunl inundi partes, et venti, qui inde veniunt,
394 HOMILIA XVIII. quibus in mari, et in.terra, et ia aerenon parvam
DOMINICA II POST EPIPHANIAM. Deus exercet potestatem ; ipsi enira danl pluviara
Admonitio. — Quid
hac de homilia observandum ct lerapestates, ipsi fugant nubes et danl serenita-
sit, inlra adnotabimus. Inleiial coinperlum ha-
tes; ideoque non immerito omnes hujussaeculi po-
bpatur, quod de ea testimonium pra^benl codices
Cisinensis Laureatianus et Signinus quare non lentes significant. Unde Daniel sequatuor coeli ven-
;

videtur, quo titulo editor Eusebii Emiseni usur- tos vidisse dicit, qui pugnabanl in mari raagno.
paverit. Unde et per. Salomonem Dominus ait : « Surge,
Legtio S. Evangelii secudum Joannem (xi, 4). aquilo, el veni, auster, perfla hortum raeura, et
Nuptix factcB sunt in Cana Galilxx, et erat Mater fluent aromata illius {Cant. iv, 16). » Hichorlus.et
.Jesu ibi, etc. haec navicula idera sunl, venti autem et hic, et ibi
Inc. : Hasnuplias die tertia evangelisla factas idem signiflcant. Et quidera hoc in horto mulia
fiiisse narrat. Quod qualiter ad litteram inlelligen- sunt arborura genera, raultae florura et aroraalum
dum sit, in illo coiumentario exposuiraus, de quo Q, apecies. In hoc inler rosas martyres, inter lilia con-
isla sumpta sunt. Qualiter autem spiritualiler intel. fessores ct virgines requiescunt. Hic est horlus
ligi debeat audiamus. Priraa namque dies secun- conclusus et fons signatus; hic hortus tutissimus,
dum legem, secunda sub lege, tertia sub gratia. sanctorum sanclissimus,qui non caret liliis,neque
Hac aulem dietertia, hoc tertio incarnationis lem- rosis, nec privantur arbores suis pomis, ibi fons
porc, etc. dulcissimi est saporis.Nunc ventorura flamina ty-
{Uis pro homiliae exordio praemissis, totam adne- rannorum'agminaperturbanl et ventilant395 cum
(iit S. Bruno Evangelii exposilionem, qux sub num. furore,coelum petunt martyres cum honore, delecta-
o, pag. 216, continetur, et pauca tanlum addit pro tur Dominus in odore. Et de aquilone quidem scri-
e.vnJanatione quartse hydrix. ) ptumest: Abaquilonepandenturmalasuperomnes
«
Des. : Ghristi gloria manifestatur, et credentium habilalores terrae Jer. i, 14). » De auslro vero
( :

n'l'\s augetur. « Deus ab austro veniet {Hahac, iii, 6 ).» Per illum

HOMILIA XIX. igitur adversa, per hunc autem prospera figuran-

DOMINICA TERTIA POST EPIPHANIAM. Surge aquilo, recede, da
tur. Dicit igitur Doiuinus :

Admomtio. —
Nejam vulgalis rebnseditio augeatur jocum, quiesce, noli pertubare hortum meum, ve-
haec nostra, dicimus incommentariosuperEvang.
Q niat auster, veniait pax et securitas, veniant
socundum Matthasura, pag. 41, tolarn hanc horai prospera, diu exspectata, et fiat tranquillitas ma-
liam habere posse leclores. Supposita jam fuerat
E niseno contra fidemcodicum supra memorato- gna.
rum. Eam ediditMarchesius tom. II,pag. 19 sed HOMILIA XXI. ;

pi^iilus rejicimus quoddam fragmentuin ab ho-

IN PURlFICATIONe S. MARI.«: VIRGINIS.
milia alienum ab aliquo imperito librario addi-
tum. Admonitio. Cum in commentario in Lucam num. —
9,ma)orhomilia3hu,jusparscontineatur,reliquum
Lkijtio S. Evangelii secundum Matth/eum (vui,1).
ejusdem bic relerre curavimus. De ea testimo-
C.um desceniissct Jesus de monle, secutx sunt eum nium praebenl codices Signinus, Laurenlianus el
luibx muttae. Etreliqua. Gasinensis ubi est horailia 23; quare nihili fa-
hic. : Cum, inquit, descendiaset Jesus de monle, cieuda est editio Emiseni in qua ei supponitur.
!i!)i octo beatiludines, etc. Lectio S. Evangelii secundum Luoam (ii, 22).

Des. : Duos passeres ofEprat, elcorpus, et animan Postquam impleti sunt dies pur-gationis ejus, secun-

Dtio reddat. dum legem Moysi tulerunt illiim in Jerusalem, ut

 : ,

769 HOMILLIi]. IIOMIL. XXII. 770

sisterent eum Domino, sicut scriplum est in lege Do- A hanc filiani parere desistal et ad
ficalur. Nisi igitur
inini. Et reliqua. Christi fidem se totam converlat, nunquam mun-
Scriptuai cst euim in lege Moysi; quod mulier, dabilur Synagoga. Dantur autem ei se.xaginta et
qux suscepto semine pepereril mascuium, immnnihi sex dies ad purgalionem.per quos omncs diesusque
erit sepLem diebus, et die oclava circumcidelur injan- ad consummationem inteliigere possumus
sa,'culi

tulus : ipsa vero triginta tribus diebus manebit in hic enim numerus totus e.K senariis constat, in se.x
sanguine purgationis sux. Omne sanctum non tanget, dicbus etiam ipsis Judaeis operari licel nequeenim ;

nec ingredietur sancluarium, donec impleanlur dies in sex dies Sabbatum continetur. Nulla igitur erit
purgationis ejus. llac eniin legc bcatavirgo Maria excusalio, si in his sexaginta ot sex diebus purifi-
non tenetur, quai nullo suscepto semiiie virgo con- cali nonQuamvis auteBi purgationis dies
fuerint.
cepii, virgo peperit clausa ante parlum, clausa in ad heatamMariam Virginemnon pertinerent.exspe-
partu, et post parlum clausa permansit. Ad cujus clavit et ipsa, etc.
distinctionera.Moyses non simpliciturdixit : mulier {Hic /irtis additionis ; reliqua usque ad homilige
qua} pepererit masculum; sed cum addilamentn, conclusionem ex commenlario muluata reperiunlur.\
(]ux susceyto scmine masculum pepercrit, inimunda
»96 IIOMILIA XXn.
erit seplem dicbus.
B DOMINICA IN SEPTUAC.ESIMA.
(Hic continuationem commentarii in Evangelium
liar alia addiiione intercipit homilix exaralor, qux
Ao.MONiTio. —
Studium quo S episcopus Siguiensis
p.iscendigregemsuum cceleslihus documentis in-
ita est.) condebatur, eum ad ampliorem, qua in corament,
Spirilualitur aulem
isla Synagogd esse
niulier in Matlh. num. 82, fccerat, explanationem exor-
semine suscppto, toties
videtur, quae divina* legis nandam adduxit. Nos ut commode loctoribus pa-
teat, qnod Marchesius addidil, pag. 23 exscrlpsi-
masculum pariebat, quoliesbonumaliquod agebat
raus, omissa extrema parte, eodem in comment.
masculus enim filius bonum opus est, et qnamvis legendaConsensum habemuscodicum Casinensis,
masoulum perperisset et multos boni operis filios Laurenliani et Signini quibus suppositionemEmi-
genuissct tamen septem diebus immunda erat.
;
seno factam penilus diluiraus, etc.
Seplem enim illi diesomue illud temporis spatium Lectio S. Evangeui secundum Matth^um (xx. 1).
significant, quod fuit a Moyse usque ad Cbristi in- In illo tempore dixil Jesus discipulis suis : Simile est
carnalionem, illaenim hebJomada nalus est agnus, regnumcwlorum hominipatri(amilias, qui exiit primo
qui lollit peccatamundi, de quo scriptum est: «Qui mane conducere operarios in vineam suam. Et reli-
dile.xit nos, et lavit nos a peccalis nostris in san- qua.
guine suo(Apoc.i,5).)^ Verumtamen quamvissepti Condilor humani generis Dorainus noster Jesus
mana finila esset et quamvis Chrislus natus esset, ^'
Ghristus modo superius proposuit, diceos : Multi
nondum tamen Synagoga penitus mundata erat, eriint novissimi primi,et primi novissimi. (1649). Hanc
quia Christi sanguis nondum fusus eral. Mansit autem proposiiionem quidimportet,8equentia mon-
igitur adhuc sanguine purifica-
triginta diebus in strabunt. Ad hanc enim spectat tota subsequens
tionis suae. Exspectavit dit m, imo annum trigesi- similitudo unde el inconclusione dicitur szcerMH/
; :

mum tertium. Ipso enim anoo inimolatus est Chri- novissimi primi, et primi novissimi. Quod quidem si
stus,3ine cujussanguinemundusraundari et lavari de mundi aetaiibus intelligatur, non video qualiter
non potuil. Quod autera dics pro anno ponatur, in primi sint novissimi, vel novissimi prinii. Primi
Ezecbicle invenies; ubi dicit « Diein pro anno,diem : enim fuerunl patriarchee, et prophetae, et caeteri
pro anno, fili liominis, dedi tibi {Ezech. iv, 6). » prioris teslamenti ad vitara praedestinati ^novissiHQi
Quare autem infans circumcidatur, valde nolum autem nos sumus, de quibus Joannes ait : « Filioli,

estjsed quaredie octavo diccndumesl. Octavaenim novissiina hora est {Joan. ii, 18). » Et Apostolus
dies ipsu est quffi et prima in hac enim mundus , ail : « Nos sumus, in quos fines saeculorum devene-
coepit.Christus 3urreiit,in hac et universalisresur- runt(/ Cor. x, 11). » Et isti quidem sicut tempore
rectio fiet. Tunc aulem non solura circumcisi, sed primi fuerunt;ita et primi denarium susceperunt.
omnibus ab eis peccatis abscissis, rauaJI climma- D Hos enim statim postpassionemsuam Christus Do-
culati ajternum nomen sancli auBcipient el haeredi- minus apccnis eripiens, in gloriam introduxit. Apo-
tatem. El hajc quidem de filio masculodicta sunt. stolus quoqne ait « Quia nos qui viviraus, qui
:

Sin autem feminam pepprissel, immunda orat dur.- residui suraus, non praeveniemuseos, qui dorraie-
bus hebdomadihus, et sexaginta et sex diebus ma- runt, quoniam ipse DoniiDus in jussu, et in voce
nebat in sanguine purificationis sua;. Toties enim archangeli, et in tuba Dei descendel de coelo, et
Synagoga feminam parit, quoties iniquitalem ope- raortui qiii in Chrislo sunt rosurgent priini, deinde
ralur;pro hacautem filia duabushebdomadihus est nos qui vivimus, qui relinquimur, simul rapiemur
immunda ;unavidelicel anteChrisU incarnationem, cum illis in nubibus obviam Domino (/ Thess. iv,
altera vcro post Chrisli incarnationem. Per has 15). » Quomodo ergo sunl novissimi primi?Nunc
duas hebdomadas lotum hoc,etillud tempus signi- autem ipsam parabolam audiamus: Simile esl re-

(1649) Hic incipit expositio S. Brunonis in hunc Evangelii S. Matthaei, locum pag. 95, c. i.
771 S. BHUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 772

gnum ccelorum homini palnfamilia<i, qiii exit prmo \ magisque difficiles aquilonis. Inlranl autem per
mane conducere operarios in vineam suam. Hoc tale porlas austraies juvenes et senes, qui sexta et
est, ac si diceret : Sic fit in regno ccElorum, sicut nona hora in vinea Domini laborare coeperunt. Por-
fecit in vinea paterfamilias, in quam ipse primo tas autem aquilonis ideo angustas et difficiles esse
mane exiens operarios conduxit. Uegnum coelorum diximus, quia multa impedimenla illis fiunt, qui
Ecclesia esl. Paterfamilias Christus Dominus no- per eas intrare debent. Sed quid mirum cum ad
sler :ejus aute.u el angeli, et homines sunt. Magna aquilonem sedem suam diaboius posuerit et ab
quidem esl familia, quia magnus est paterfarailiae. aquilone pandantur malasuper omnes habitatores
Venil autem isle paterfamilias, ul conduceret ope- terrae? Miseri adolescenles, qui aquilonis flitibus ;

rarios in veneam suam vinea enim Domini Sabaolh

; rigescunt; miseri, quosdiabolus perflat et ventiiat
domus Israel est. Vinea Dei Ecclesia esl, extra beati, qui hanc eetatem sine naufra;;io Iransire po-
quam qui laboratmercedem non recipit, inqua qui tuerunl. Indeeslenim, quod Salomon ait: « I-aetare,
laboraldenarium suscipit;isteenimdenariusrerau- juvenis, in adolescentia tua (Eccli. xi,9). » Hoc au-
neratio est aeterniB beatitudinis; ideounus denarius tem illis juvenibus dicitur, qui sic in ailolescentia
omnibus datur; unus primis, el unus novissimus. El vixerunt, ut de juventute nonerubescant. Idem quo-
alii quidem primo mane laborare incipiunt, alii r> que Salomon difficile sibi dicit cognoscere viara
vero circa horam tertiam alii autem circa sextam hominis in adolescentia sua. Hinc est enim quod
etnonara horam, alii quoque circa horam undeci- per Isaiam prophetara (xxi, 15) his, qui habitant in
mam. Hoc est enim, quod ait Conveniione aulem : terra austri, Dominus prscepit, ut cum pane et
facta ctim operariis ex denario diurno, misit eos in aqua occurrerenl illis, qui veniebant de lerra aqui-
vineam suam.Et egressuscirca horam teriiam vidil lonis et fugiebant de caplivilate Babylonis ; fugie-
alios stanles in foro oiiosos, ct dixii illit : ite et vos bant enim a facie gladii imminenlis, a facie arcus
invineam meani, et quod justum est dabo vobis. llli extenli et a facie gravis periculi. Talibus igitur cum
autem abierunl. Iterum exiit circa sextam el nonam cibo, et potu spirituali occurrere debemus, quos
horam, et fecit similiter . Circa undecimam vero exiit, diabolura persequenlem fugere ct per pmnitentiam
et invenii alios siantes^et dicit illis : Quid hic statis ad Ecclesiara redire videmus. Sed quid dicemus de
tota die oiiosi? Dicunt illi, quia nemo nos conduxit; illis impedimentis, quae in ipso portarura introitu,
dicit illis,iteet vos invincam meam. Primo namque et cum jam se evasisse putant, adolescentes patiun-
mane in vinea Deilaborare veniunt, qui in adole- tur? Dicit enira Ezechiel propheta :«Converti me
scentia servire incipiunt. Veniunt etiam et illi circa ad portam, quae respicit ad aquilonem, et ecce mu-
sextam et nouam horam, qui vel in juventute, vel lieres sedebant ibi plangentes Adonidem {Ezech.
in scnectute ad pcenitentiam convertuntur. Unde- ^ vni, 14). » Vide igilur, quia in porla aqnilonis se
cima vero hora illa est, quae in qualibet aetate fini dent meretrices Veneris, luxuriaeque amores plan-
appropioquat et morti proxiraa Hanc cnim
est. gp.ntes, et amatoria carmina componentes. Haec sunt
horam non solum juvenes et senes, verum etiam equidem, et similia, quibus adolescentes irapediun-
pueri habent. In hac igilur hora laborare incipit et tur,ncin vineaDei laborare, et templura intrare.et
ille, qui in decrepita aetate, et ille, qui in gravi in- orara valeant. Quare merito sacri canones, nisi
firmitale ex toto corde ad Deum convertitur. « Pec- transacta hac aetate, episcopos et sacerdotes fieri
calor enim quacuiique hora conversus fueril et interdicunt.
ingemuerit, vila vivet et non morietur {Ezech. (Rcliquwn homilict; iisdem vcrbis legere quisque
xxxin, 16). » Convertatur igitur, vel undecima hora polerit in commentario super hunc Malthxi locum )
convertatur, vel in ultimo vitae terraino, qui prius HOMILIA XXIII.
otiosus in bono et in uialo sollicitus luit. Nara et DOMINICA IX SEXAGESIMA.
ipse si voluerit et si conversus fuerit, vcl si ad Admonitio. — Quamvis S. Bruno parabolam hanc
librum laborare cceperit, simul cum aUis mercedem in comment, Buper capus VIII. Matthaei, num. 52,

accipiet et denariura (lCoO). llas autem horarura, copiose illustrasset, eaden in Lucae cap. viii re-
currente, aliam protulit interprelationera, qua ne
sive aetatum distinctioncs illae quoque illius ternpli D careant lectores, eara a Marchesio tom. II, p. 24,
portaesignificare videntur,de quibus in Apocalypsi eruiraus et hic relatam exhibemus. Exstat enim
Joannes apostolus ail:«Ab orienle portae Ires, ab in codd. Laurentiano, Casinensi et Signino, cum
aqiiilone portae ires, a meridie 397 portae tres, ab quibus facla collatione perfecte concordat.
occasu porta3 tres {Apoc. xxi, 13). » Templum igi- Lectio S. Evangelii secundum Lucam (viii, 5).
turetvinca idem significant : sancta namque Ec- In illo tempore cum turba plurima conveniret, et de
clesia et vinea nobis qua laboramu3,ettem-
est, in civiiatibus properarent ad Jesum, dixil per similitu-
plum in quo oramus. In hanc enira vineain et in dinem : Exiit qui seminat seminare semen suum. Et
hoc templum pucri et infantes et primo mane, et reliqua.
per portas orientis ingrediuntur. Adolescentes au- Multa turba sequebatur Jesum, muUi uadique
tem iutranl hora terlia, et per augustas portas eum propsra-
conveniebant, raulti de civitatibus ad

(1650) Hoc usque usus est S. Bruuo comment. in Matth, post quem addit qu» sequuntur.
 ;

73 lIOMlLLt:. — HOMIL. XXIIl. 774

banl, qui ejus verba audire, ipsum el miracula quae \ cilissime a memoria diiabalur. Videte ne sitisterra
faciebat, videre desiderabant. Cum autem ad eum potrosa, in qua verbi Dei semen radices figere nnn
omnesconnuerent, dixil persimilitudinem. In para- valet, quia viliis el divitiis, carnisquevoluplatibus,
bolis eiiim loquebatur Dominiis, e/ sineparabolisuon quaj per spinas significantur, comprimitur etsulTo-
loquebatur lis. Unde et per Prophetam dixit : « Ape- catur. Benc autem per spinas baic significantur,
riam in parabolis osmeum, loquarpropositiones ab quoniam si carni mollia et suavia sunt, animam
nitio {Psal. lxxvii, 2).» Nunc autein ipsam para- terra, qui in corde bono et optimo audientes verbuni

bolam, vel similitudinem audiamus. E.viit, inquit, retinent, et non soluin audiunt et retiuent, verum

qui seminat seminare semen suutn, et dum seminat, tamen vuluerant et aflligunt. Illi autem sunt bona
aliudceci'iit secus vium, et conculcalum est, el volu- etiam operantur el patientia3 fructus allerunl.
cres cceli comederunt illud; et aliud cecidit super « Non enim auditores iegisjusti suiit apud Deum,
petram, el natum non habebat htimorem>
aruit, quia sed factores legis justificabuntur (/?flm. ii, 13). »

et aliud cecidit inter spinas, et simul exorlx spinx Uade scriptum est: « Intellectus bonus omnibus
suffocaveruni illud, et aliud cecidit inlerrambonam, facientibus eum. [PsaL cx, 10).» EL bimtus Joannes
etorlum fecil fruclum centuplum. Uxc dicens clama- in Apocalypsi : « Reatus qui legil et qui audit verba
bat, qui habet auresaudiendi,audial."iioTiS\XiQctx\i?,d, -n propheliae hujus, et servat ea quae in ea scripta
claraabat Jesus qui enim clamataudiri desiderat
;
sunt {Apoc. I, 3). )) Sed notandum est quod ait in
Merito igilur clamat Dominus, quia pauci ibi erant corde bono ct optimo; terra enim alia bcna, alia
quieum audirent. Audiebant quidem vocem, audie- melior, et alia optimaest. Unde et Matthaeusevan
bant et similitudinem illud tamcn non audiebant ; gelisla : Semen, inquit, cecidit in terram bonam, et

quod per illam vocem et per illam simililudinem attuUt fructum, aliud trigesimum, et aUud sexagesi-
significabatur unde el aures audiendi requirebat,
; mum, Bona est quae trigesimum,
idiud centesimum.
quia non aures corporis, sed potius aures cordis melior quae sexagesimum, opliina quae centesimum
huncclamorem audiunt et intelligunt. Interrogabant fructum afTert.Si enim libenter audias verbum Dei,
aulem eum di^^cipuli ejus, qux esset htec parabola ? et quod audis, bene et catholice inlelligas, et id

Et isti quidemnondum aures audiendi ejus verbum quod intellij^is operaris, bona terra es. Quid est
adhibuerant, quibus ipse dixit: Vobis dalum est bene et calholice inlelligere ? nisi dupliciler intelli-

nossemijsterium rcgni cxleris autem in parabolis.

T)ei, gere; prius videlicet secundum litleram, poslea vero
Sed caeteris in parabolis, rd vidt^nle^ non videant, et secundum spiritualem intelligetiara. Decemquidem
audienies non inieUigant. Moc autem tale est ao si suiit verba legis in quibus tota lex pendet et pro-
diceret ; ut videntes umbram non videant veritatem phetae. Qus si dupliciter intelligamus, ad Ghristum
et audientes auribus corporis non 39S intelligant C usqiie conscendimus. Si aulem ea, quae dupliciter
auribus cordis. IIoc autern eorum duritia et infi- idem ad litteram, et spiritualiter intellexerimus,
delita3lacit,ut verba Dei intellijrere non mereantur. fior singula operemur, fiunt triginta. Bona igitur

Est autem hxc pnrabola : Semen est verbum Dei. terra, quffi decem lejijis mandata prius ad litteram,
Quod autem serus viam, hi sunl q'ii audiunt, deinde deinde vero spiriiualiter intelligit, et ea, quaj intol-

venit diabolus, et toUit verbum de corde eoriwr, ne ligit,operatur.Trigesimumergodantboniconjugali,

credentes salvi fiant. Nam qui <;uprapelram, qnicum si non simpliciter, ut Judaei, sed dupliciler, ut
audicrint, cum gaudio suscipiunt verbum, et hiradi- Christiani, legem credunl el inlelligunt, el ea, quae
ees non habent, quia ad tcmpus credunt, cl in tem- intelligunt, operantur et custodiunt. Nunc autem
pore tentationis recedunt. Quod autem in spinis ce- ad sexagesimum veniamus, quem continentes red-
cidit, hi sunl, qui audierunt, et a soUiciludinibus, et dunt,qui taoto conjugatis meliores sunt, quanto hic
diviliis, et voluptatibus vitx euntes sufjocantur, et numerusillumexcedit, cumtotus ille in isto duplex
nonrcferunt fructum. Quod aulem in terram bonam, inveniatur. Valde castitatem custodiunt, quam qui
hi sunl, qui in corde bono et optimo audicntes ver- solius animaj continenliam observanl. Constat au-
bum retinent, et fruclum afferunt in patientia. Ecce, tem sexagesimus numerus ex sex et decem, quo-
ipso Domino exponente, didicimus quiJ sitseuicu [) niam sexies decem, vel decies sex saxaginta fiunt
quid ager, quid terra secus viam posila, qnidterra et in decera totam legis scienliam intelligimus,
petrosa, quid spinosa et quid bona terra signilicet. quoni.im, ut jam diximus,in decem legis mandatis,
Semen enim est verbum Dei, multum est semen, universa lex pendet et prophetae. In sex autem in-
quia magnus est ager. Hoc enim semine duo magna tcgra operatio designatur, quia in sex soluramodo
horrea plena habemus, Novum videlicet et Velus diebus omnem nostrum laborem et operationem
Testamentum.Inie enim suraimus quidquid ubicun- constituit Deus dies namque Sabbati non ad labo-
;

que seminatur. Videte ergo qualem lcrrain huic se- rein, sed ad quielem constitutus esl. Reslat nunc,
mini exhibeatis ; videte nesilis illa lerra, quae secus ul de his dicamus, qui fructum centesimumDomino
viam posita sit, cujus semen illi mali viatores con- reddunt;cenlenariusnamquenumerue etsecundum
culcant, qui anima^ male obedienti dicunt, incur- se, el secunduin partes suas perfectus cst, quoniain
vare, ut transeamus. Hoc autem semen diabolus replicari quidem potest, crescere autem nonpotest
tollit, quia ejus persuasione deceptiono fit, tu decies nainque decem centum decem
faciunt. El
 :

775 S. BRUNONIS EPISCOPl SIGNIENSIS 776

cenlum, el mille, quia non est nbi cre- A sua passione eis Dominus nuntiaverat si enim in
auidem et ;

qui per tellexissent, potiiis ad flelus el lacrymas converte-

scant, perfecti nuraeri dicunlur.llli igitur,
fecliin Ecclesia sual, cententirium fructura congrue rentur quam de dignitatibus aliquid loquerentur

satis referre intelliguntur, ei de talibus quidem Do- « Accessit igitur ad eum mater filiorum Zebedaei

vis pefeclus esse, vade, vende adorans, et petens aliquid ab eo (Matth. xx, 20). »
minus aii « Si :

omnia quae habes, et da pauperibus, etsequere me Mulier isla religiosa Christo familiaris erat, etc.

{Matlh. XIX, 22.( » Idemque u Nolite cogitare de :

{Qux sequuntur videri possunl in comment. in cap.

crastino, et nolile soUiciti esse animae vestrae, quid XX, 11, Matth., usque ad verba : Suorum discipulo-

manducetis, neque corpori vestro quid induamini rum pedes lavare non est dedignalus. Addimus au-
Malth. VI, 25). » Tales eliam illi erant, qui dice- tem reliquam homilix partem, ut est in edit. Mar-
chesiipag. 25, qux deestin commentario.
bant:« Eccenosreliquimus omnia,etsecutisumuste
{Matth. XIX, 25.) « Soli igitur perfecti centesiraum Haec autem in via loquebalur Dominus, his et si-

fructum reddunt, inter quos necipsse virgines poni milibus ad sui exemplum discipulos suos informa-

debent, nisi et ipsfe propter virginitalem iianc ha bat, nec in ipso itinere Fa- otiosus esse volebat.

beant perfectionem. Sic igitur semen, quod cccidit ctum est autem, cum appropinquaret Jericho, quae
in terram bonam, allulit fructum alind trigcsimum, n nova luna interpretalur.cujus mutabilitaslanla est,
aliud sexagesiraum, aliud vero centesimum. ut nunquara in eodem statu permaneat. Significal

399 IIOMIl.lA XXIV autem mundum istiim.cujus mutabilitatesiofinilae

sunt, ut enim de aliis taceamus, quis solius homi-
DOMINICA IN QUINQUAGESIMA .
j- i *on
nis mutabilitates dicere valeat ? Hanc autem civila-
i

Admonitio. —
Eadem ratione qua supariorishomiliae tem qualiter, et quibus armis, et in quot diebus
copiam exMarchesio tom. II, page. 25, feciraus,
ceperit Josue historia narrat. Quod si bene intelli-
hanc pariter ab ipso accepimus, cum in coramen-
tario desit. Sub S. Brunonis episcopi nomine galur eodem modo, eisdem armis, totidemque die-
iidem allaii codices referunt. busaJesu ChristoDomino nostro mundus iste 3'ibju-
Lectio S. Evangelii sechndum Lucam (xviii, 31). gatur. Ei tunc quidem appropinquavit Dominus Je-

])i lUo tempore ussumpsit Jesus duodecim disci- richo quando factus est homo, et carnis nostrae

pulos, suos, et ait illis : Ecce ascendimus Jerosoly- mutabilitatem suscepit. Tunc igitur caesusisteillu-
mam, et consummabuntur omnia qux scripta sunt per minatus est, in unomulti caeci iutelliguntur. Unde
prophelas de Filio hominis, elc. Et reliqua. et Matthaeus non unura, sed duos caecos esse dicit,

Multa jam consuramata erant quae de Filio ho- per quos duos populos, Judaeos videlicet el gentile»,

minis prophetae praedixeranl, multa jara completa inlelligimus. Orto namque justitiae sole, « populus,
de ejus humanitate prophetaverant, ^ qui sedebat in tenebris vidit lucem raagnam {Isa.
erant quae
paucarestabant adhuc,qu!0 illis diebus adimplenda IX, 2). » Ipse esl enim, « qui illuminat omnem hoc
eran;. Quse ideo quidem suis discipulis Dorainus minem venientem hunc mundum in [Joan. i, 9). »

prjfidicere volunt; utcum suasponte passura intelli- Omnes enim caeci eranl; el quando haec lux appa-
gamus et ea, quae sibi ventura erant, eum prae- ruit, vel pauci, vel nulli illuminatierant. Sed nun-
scisse et praavidisse nemo unquarn dubilareaudcat. quid et modo
non sunt ? Multi quideni caec-
caeci

Sequitur Tradetur enim gentibus et illudelur, et

:
sunt etmodo.Quoraodo enim caeci non sunl,qui dia-
flagellabitur, et conspuetur, el postquam flagellave- bolum sequunlur, et semper de via vitiorum praecii
rint, occident eum, et die tertia resurget, et ipsi pitanlur^ Vere utique caeci sunt, quos diabolus

nihil horum intelle.xerunl. Erat enim verbum istud trahit. Vidisti caecos aliquando a pueris, aliquando
absconditum ab eis et non intelligebant quae dice- e!iam a conibus trahi : et quidem tra-
melius isti

bantur, Omnia haec prophetae prsdixerant, omnia huntur, quam illi,qui adiabolo dicuntur. Isti enim
haecfieri opo.^-tebat, quoniara, ut fierent, ipse vo- cadunt, et surgunt: illi vero, quos diabolus trahil

lebat. Unde et quibusdain alibi ait : « foveam praecipitantur nunquam

O stulli el poslquam serael in

tardi corde aJ credendum in omnibus, quae locuti ulterius levantur. Caecus autem est omnis superbus.

sunt prophelae. Nonne sic oportuit pati Ghrislum, D omnis avarus, omnis aduller et fornicator deni- :

et ita intrare in gloriamsuam [Luc. xxiv, 25, 26). » que omnes caeci sunt quincunque illam lucem non
Itemque Quomodo ergo implebunlur Scriptura', quia
:
sejuuutur, quae ait « Ego sum luxmundi, quise- :

sic oporlet fieri? Oportet enim, ul fiat quidquid quitur me non ambulat in lenebris, sed habebit
Dominus fieri disposuit. Tunc autem, ul Matthaeus lumen vilse {Joan. viii, 12). » Quisquis igitur
ail: Accessit ad eum maler filiorum Zebedjei cum es, qui le caecura esse inielligis, 400 redi ad

fiiiis suis,adorans et petens aliquidab eo. Tunc,inquil, vitara quanto enim quisque iniquior est, tanto ;

quando Dominue ascendebat Jerosolymam, ut pro a via longior est. Sed ad quam viam ? Ab illam,
omnibus pateretur tunc mater filiorum Zubeda;!, per quam Iransit et ambulat Jesus « Universae :

id est Jacobi et Joanais a filiis admonita accessit viae Domini misericordia et verilas {Psal. xxiv,

ad Jesum, ut primas sedes fiiiis postularet. In quo H). » Ad has igitur redi per bas ambulare disce, ;

manifeste apparet, quia ut Evangelista dicit, verba clama et mendica clama non ore, sed corde
;
:

Domini discipuli non intellexeranl quae moJo de clamor cordis allius auditur, ccelos penetrat et in
 :

777 IIOMILI/E. — IIOMIL. XXV. 778

Dei auribii? resnnat. Clanfia er^o, dic: Mhcvp.remei, \ appareant, Iristitiam qui.imdam et sovcritalem in
Domine fili David. Mendica cura Propheta « Inclina, :
vnltu ostendunt, quasi qui multo jejunio sint coa-
Domine, aurem tuam ad me, el exaudi me, quo- fecti. Unde et subditur
Extcrminant enim facies
:

iiiam egenus et pnuper sum ego {Psal. cvni, 22). » suas, ut appareant hominibus jejunantes. Facies
O quam dives iste erat, qui sic raendicabat et se enim extreminant. quia ultra suae pulchritudi-
«;uas

egenura et pauperem dicobat. Noli audere turham ni? terminos, alque naturam incultaa et informes

te increpantem et clamare prohibpntem mala :

horroscere sinuni. Si enim deforuiitas Deo placuis-
turba, q-ire clamore hominem
a tali extiirbat. II;rc set, tam pulchra facie hotninem non formasset. Scd

lurba, virnrun et maiignorum spirituum exercitus quare hoc \'a.c\unl ? ut appare-nit hominibus jejunan-
inlelligitur, qui nos ai Deum clamantes et miseri. les.Scriplum est enim « : Homo videt in facie,
cordiam postulantes semper impedire conantur. Si Pous autem corda intuelur (i Reg. xvi, 7). » Quia
enim caecus taouisset et turbse increpanti credi- igiturnon Doo, scd hominibus placere volunt, illud
disset, adhuc illuminatus noa fuisset. Stans nutem exterminant qucd ab hominibus videtur; ideoque
Jesus jusul illum adduci ad se, et cum appropin- qui laudem ad hominibus quaerunt, mcrcedem a
i

quaret, eum, direiis : Qnid libi vis ul

interrogavil Doo non recipiunt et hoc est, (luod Dominus ait
;

facinm ? At ilte ilixit Domine, ut vidcam. Eccc

: i. « Amen dico vobis, receperunt morcedem sua in
quantum oralio pnleai, ecce quantiim valet clamor {Maltk. vi, 2). »

mcnlis turbam vincil, Christum sistit; clamore

:
{Hactentis commentarius scquentia sunt ad-
tenetur, qui forliludine tencri non pnsset. Stat Jc- dita.)

sus, vocal et cum interrogat quid vclit,

expoclat ;
Sola igitur intentio facit ut noslra jejunia et
nihil nisi lumen requiril, cum lumine loquilur, ct cnncta nostra opera Deo placeant. Unde et in se-
a lumine lumen quaerit, nihil meiius quaerere pote- quenlibus ait Lucerna corporis tui est oculus tuus.
:

rat « Bi'ati enim raundo corde, quoniam ipsi Deum

: Si oculns tuns fuerit simplex, tolum corpus luum
videbunt {Mallh. v, 8». » El Jesus di.tit illi : Rcspice lucidum ; autem
eritoculi<s tuus nequamfuerit, to-
si

(ides lua le salvum fecit. Et confeslim vidit, et seque- tum corpus tuum tenebrosum erit. Animaj namque
balur illium macjnificans Deum. Inter dicere ettacere oculus intenlio est, qna3 si bona fuerit, omnis ejus
Dei nulla distantia est. Dixit illi : Respice, et con- o;'eratioluc!daorit. Undequidamsapiensait:Nonma-
festim vidil. IIoc autem lides hc[\, sine qua im- f;isco;)sider;mdumcstqiiidaliquisagat,sed(|uainteu-
possiltile est placere Doo, et sequebatur illuin ma- tionehoc faciat.Qui enim ideojejunant.etfaciessuas
gnificans Deum. Cfflci non soquuntur Jcsum ; illi exterminant,utappareanlhomiiiibuyjnjunantes,quia
enim sequunlur, qui illuminati sunt. Illi vero illu stultaetvanaintenlionchocfaciunt:istiquidem,sicut
m inati sunt, qni in eum credunt, qui veritatem ^ 401 Domirius ait, rcceperunt mercedem suam. Si
inlelligunl et erroris lenebras a ss repelluut. Et militer autem et aiii, quia omnia opera sua fa-
tales quidem eurn magniticant et laudant, quia ciunt, ut videantur ab hominibus, nullam aliam
non est pretiosa laus in ore peccatoris. Et omnis mercedem recipient. Al vero illis, qui bona inlen-
laudem Deo. Dignnm esl enim
plebs, ut vidit, dedit tione hoc faciunt, prajcepit Dominus utcoram homi-
ut omnes eum laudent qui facit mirabilia magna nibus operasuafaclant. Sic, iriquit, Luccat lux vestra
solus. corani hominibus, ut videant vesSra hona opera, et glo-

HOMILIA XXV. riticentPatrem vestrum, qui in cieUs est. Sola igitur

FEUIA QUAllTA CINEROM. intcntio facit ut opera nosfra vel bona, vel mala
AoMONiTio. — In codicn Laiirenliano ha»c homilia, Domino appareant Homo enim videl in facie, Deut
:

sub num. 28 posita, his verbis inoipit: Idco enim (lutem corda intuetur. Unde et ipse ail : « Nolite ju-
hjpocritx risiCA dicuntur, quia ul rcliyiosi appa-
dicar-e, non judicabimini {Matth. vii, 1). » Judi-
reunt, tristiiiamqunmdam et sevcriialeux in vultu
nstendunt, el deinde o nnino con!ormis est linn catis qua; nescitis, condemnaiis multolies qucje igno-
editionibus Eusebii Emisseni et Marchesii, apud ratis aliter vobis, et aliter mibi videtur cogno- : :

quos homilui! initium ita cst Trisies enimdi- scite prius intentionem, et sic judicate. Potest enim
:

cuntur hyporrilip, quia ut relirnosi appareant, ^

ut „„
unum^ ^. „• .. „ .•
et simile opus non una inteniiono
.
(. .
, :

quibus cold. Vallicel. ei Signin. conveniunt! D ^i^"

Endem modo incipit exposilio hujuscc evangelii fiat; palam enim eieemosynam dare, et bona, et
num. 16, c. i, eumdemqiic finem habet. Cum non bona intenlione fieri potest. Si ideo das, ul
uliqua intciraedia desint in commenlario, ne bonum exemplum alteri Iribuas, et Deus inde gio-
Iraudentur lectores, ea ut Marchesius edidit,
rificetur, bnna intentio est. Sic igilur in omnibus
rx3cribi(i)U£. Qui copiosiorem ad redargucndam
hypoffisin dnclrinam exopiarent, adeant liomi- sola intcntio quiPrLnd.i est, quie
si bona luerit,
iam S. Maxirni in die Cinervm, pag. 103. tolum corpus virlutum, tolaque iiiassa operalionum
LeCTIO S. EvANGEMI SECUNDU.M MaTTII/EU.M ( VI, lucida erit. Scd dicis Quomodu ergo jejunabo? :

16). In illo lempore dixit Jesus discipulis suis : Cum {lieliquam homilix partrm leclores ex commentario
jejunatis, nolite fieri sicut hypocrilx iristes. Et reli- haurient.
qua.
Triates enim dicuntur hypocritae, quia ul r(!lif.'iosi

Patrol. CLXV. 25
 :

779 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS /80

HOMILIA XXV. A 28, et sub Eraiseni nomine typographi Parisien-

FERIA V POST CINERE3 ses publicarunt n. 31, ex illis erutam, eara in
Admonitio. — Novuinargumentum praestat bfficho-
collectionem noslram iranstuliraus.
milia, ul subreptee a Brunoniscommentario con-
ciones, sub Eusebii Einiseni
Lectio S. Evangelii secundum Marcum (vi, 47).
nomine vul;.'alae
agnoscantur. Pr.-eter uniformem dictiotiem, qu.-e In illo tempore, cum sero esset factum, erat navis in
sub num. Matth. 25 comperimus, trium codicum medio maris, el ipsc solus in terra. Et reliqua.
scilicet Signini,
Laurentiani et Casiniensis testi- De hoc autem Mattha^us evangelista sic ait, quia
inonia accedunt, a quibus Bruno epiacopus au-
postquam Dominus do quinque panibus quinque
ctor inscribitur. Non adnotatur in serie honiiiia-
rum, quia iara habetur in Dom. iv posl Epipha- millia horainum satiavit « Jussit discipulos suoa :

niam. ascendere in naviculam, el prfEcedere eum trans-

Lectio S. Evangelii secundum Matto^um (v, 5). frctum, donec dimitterel turbas. Vcspere autem fa-

In illo lempors, cum intrasset Jesiis Capharnaum ac- medio mari ja-
cto solus erat ibi, navicula vero in
cessit ad cum centurio roijans eum, el dicens : Do- clabatur magnis fluctibus erat enim contrarius ;

mine, per meiis jacet in domo pnrahjticus, et male ventus [Matlh. viii, 24). » Ex eo autem tempore
torquetur. Et reliqua. Judaeorum populo vesperum fuit, ex quo Christus
Inc. : Qualiter autem centurio ad Jesura acccs- n sol juslitiaj de hoc mundo recessit. Eo enira na-
serit, Lucas evangelista demonstrat, etc. scente lux orta est eis; eo vero moriente, tenebraj
Dcs. : Amen dico vobis, non inveni tantam fidem factfesunt eis. Ouod autem navicula in mediomari
in hrael. Iluctibus jactabatur, hoc significabat, quod post
IIOMILTA XXVL Christi passionera et ascensionem S. Ecclesia in
FERIA VI POST CINERE3. hoc mundo multa adversa esset passura. Unde et
Admonitio. —
Apud suppositura Eusebium Eraise- bene dicitur, quia ventus erat ei contrariua. Quid
uum edit. Paris. au. 1575 csl homilia 30 cum ti- enim ventus contrarius nisi tyrannorum saeviens
tulo Feria vi po^l cineres. Carel uutiim procemio,
perseculiu? Quarta autem vigilia noctis venit ad eos
quod legitur in Marchesio, et statim incipit ab
aliis verbis Cactera cnim qux superlus dicta sunt
:
amhulans super mare. Quarta enira vigilia ex eo
non conlraria legi. Codices autera Laurenlianus et lempore agitur, quo Salvator noster in mundum
Signinus perfecte Marchesio respondent. Leclio venit. Prima enim vigilia fuit ab Adam usque ad
tamen codicis Laureni. mullo perfectior est. Moysen secunda a Moyse usque ad David tertia a ;
;

Lectio S. Evangelii secundum Matth^um (v, 44).

David usque ad Christum. Prima enim vigilia ni-
Dixit Jesus discipulis suis : Audistis quod dic.tum esi
mio somno gravata sine lege fuit, secunda legem
antiquis : Diliges proximum tuum, et odio habebis
habuit,lertiaprophetas,quarta Evangelium. Quarta
inimicum inum. Et reliqua. ^ eniin vigilia venit ad eos, quia magis in hac, quara
Inc: Domino nostro Jesu Christo docente didi- in aliis omnibus servos suos Dorainus visitare di-
ciraus, quia maximum et primura mandatum est
gnatur. Ambulat autera super mare, quia totus ei
:

Diliges Dominim Deum tuum ex loto corde tuo : se-

suhjectus est mundus. Ei videntes eum super mare
cundum autem simile huic : Diliges proximum luum ambulantem, turbati sunt, dicentes, qnia phanlasmu
sicut teipsum, etc. Quod autem hic dicitur, et odio
est ; et prx timore clamaverunt. Glamor enim confu-
hubebis inimicum tuum, illud esse puto quod Oomi- sus et inordinatus eos timore nimio indicat esse
nus Gliis Israel praecepit, ut. Araraonitas et Moabi- turbatos. Statinique Jesus locutus est eis, diccns
tas inlerficereut, ct nunquam cum eis pacem habe.
Habete fiduciam, ego sum, nolite timere. Sic enim ot
renl. Similiter autein praecepit de Jebusajis,
et Moysi Dorainus ait : « Ego sum, qui sum, sic diccs
Etheis, et Cananaeis, aiiisque terrae illius habitatori-
liliis Israel : qui est misit me ad vos {Exod. iv, 14). »
bus, ut non illis parcerent, sed in oregladii omnes Vel ideo fortasse dixit Ego sum, ut eum
: quisesset,
consuraerent : Ego aulem dico vobis : Diligite inimi- agnoscerent, audita voce, quam cognitam babe-
cos veslros, benejacite kis qui oderunt vos, etc.
bant : saepe enirn alicujus vocem a longe audientes
{Hoc praemisso procemio, homilia iisdem verbis in-
quis sit, confestim agnoscimus, etsi eum non vi-
cedit, quibus consUU Evangelii expositio posita num. D dearaus. Respondens aiUem Petrus, dixil : Domine,
14, nec aliud superest lectoribus desiderandum cum si tu es, jube me venire ad te super uquas. At ipse
verba evangeiica docte et copiose sirit explanata, ait: Veni. Ubiqueeniinbeautus Petrusferventissimce
Incipit expositio pai). 26, c. i, et dcsinil pag. 28, fidei fuisse moustratur, neque enira profundissirao |

col. 2 : Gor contritum et hurailiatum Deua non pelago sese crederet, nisi fidem certissiinara de
epernit.)
Domico haberet; sciebal enim Salvatorem noslrum
40? HOMILIA XXVIL omnia posse, et nihil minus in mari quara in terra M
sabbato ante dominicam quadragesim.e. i potcstatern eura habere credebat. Verumtamen quod '

AD.MONiTio. —
Cum in expositione loci hujus Evang. Petrus super mare graditur, non solum raagistro,
S. Marci nihil habeatur, ex comment. in Matth.
verura etiara discipulis mundus iste subjectus esse :

XIV, 22, num. 62, ubi idera factum enarratur,

pene lola homilia desumpta e.«t. Sed quia aliiiua raonstratur. Quamvis enim propler hasreticos ita I

veruli prajliminaria prsemittuntur aliaqueimmu- lieri DomiQum, eo quod

oportebat, qui Christum 1

tuntur, qualem Marchesius edidit tom. 11, pag. supcr mare ambulaverat, non verura, sed phanta-

f
t
 :

781 HOMILI/E. — I10.MIL. XXVllI. 78-2

sticum corpus habnisse postea dicehant. Vinciintur A •I"c panibus Dominum fecissc cognoverant ; nnde et
enim isti, dum bcatum quoque Petrum euper marc yon enim intcllexeranl de patiibus ; si
ait : enim de
ambulasse audiunt, quem utique verum corpus ha- miraculn recordarentur, jam noa erat, ut do
panum
buisse non dubitant. Et descendens Petrus de navi- maris sedati miraculo mirarenlur. Et cum transfre-
cula ambulabdt super aquam, ul veniret ad Jesum; tassenl, ve>ierunt in terram Genezareth, etappUcuerunt,
vidcns vero ventum Viilidum limuit, ei cum cvpif^set Cumque egrexsi essent de navi, conlinuo cognoverunt
mergi, clamavit, dicens : Domine, salvum me fac. El eum. Hoc autem Malthaeus manifeslius dicit. Videtur
continuo Jesus extendens manum enm,
apprehendil enimMarcus dicere quod discipuli eum noncogno-
et ait: Modicx fidei, quare dubitasti? Hoc enim fa- verint, donec de navi egrcderenlur sod non est ;

cto bcatus Petrus ea i]u;b sibi ipsi ventura erant ita non enim hoc de discipulis dicitur, sed de ho-
:

jam exlunc signillcavit. In Chrisli nainque nomine minibus regionis illius ;qui statim ut eum cognove-
quasi super aquas confidenter ambulabat, cum di- runt, undique infirmos suos ei ad sanaadum obtu-
cerel : « Etsi omnes scandalizati fuerint, ego nun- lerunt. Et hoo est, quod Matthaeus ait Et cum :

quam scamializabor (Matth. xxvi, 33). » Videns cognovissent euni viri loc.i illius, miserunt in univer-
vero ventum vaiidura timuit ;
quia cum Dominus a sani regionem illam, et oblulerunt ei omnes male ha-
Jini.iMs tcnerelur, ipse quoque cum aliis discipulis bentes, et rogabant eum ut vcl fimbriam veslimenti
fn;,'it. Mcrsus est autem quando nogavit d(>indo, ; langerent, et quicunque tetigerunt salvi facli sunt
voro claniavil dicfus ; Domine, stdvum mc fac; Oremiis aulem ct oos Dominum, ut in naviculam
quando egrcspus foras fievit amare. Ipsura fiere pecloris nostri aacendere dignetur, et superbiae ven-
surgere fuil. Sed coutinno Jcsus exlendens manum tosilatemet viliorum insurgentium procellas quie-
apprehendit eum, quando voce angelica eum conso- scere faciat. Ascendat eliam in naviculam suam,
landOjCtquodammodo ad setrahcndodictum estmu- scilicet in S. Ecclesiam, et se ibi manifestet, qui
lieribus : « Ite, diciie discipulis meis, et Pelro, quia ibi quodammodo esse non videtur, dum tantoeam
praecedit vos in Galilaeam {Marc. xvi, 7). » In persecutionum turbine patitur agitari ot imperet ;

eo enim, quod eum proprio nomine vocavit, ventis et m.iri, et fiet tranquillitas magna. Quod
quasi manu apprehcnsum Iremebundnm, etjam aulem ait : Et cum cognovissent eum viri loci illius,
pcrire limentem ad spem gratia; eum elevavit. miserunt in universam regionem illam, ct oblulertmt
In his aulem Ecclesiae quoque prospera et ad- eiomnes male habcntes, ul eos sanaret, (\\x\A bWmA
versa significari possunt, qua3 quidem aliquando signilicat, nisi quiaviri sancti, qui Dcum agnoscere
mergi, aliquando vero e.xsurgere videtur. Et meruerunt, pro aliorum peccatis orare, et alios Deo
cum ascendisset in naviculam, cessavil venius. commendare et olTerre debent ? Sed quid esl Ghristi
Non est autem intelligen^lum, ul lunc Jesum navi- C vestimenti fimbriam tangere? Aliud est enimlan-
culam 403 enim vcnit Caphar-
ascendisset. Prius gere Chrislum, aliud vestimenta Christi. Thomas
naum, ibique mulla in Synagoga locutusest, quae enim Christum tangens dicebat: « Dominus meus,
Joanncs quidem scribit Matthseus autem el Marcus ; et Deus meus {Joan. xx, 28). » Philippus vesti-
prffitermittunt. Dicit enim Joannes quia voluerunt menta tangcbat, et non Ghristum, cum diceret
eum naviculam suscipere, sed statim
discipuli in « Domine, ostende nobis Patrem, et sufficit nobis

fuil quam ibant, id estCaphar-

navis ad lerram, ad (Joan. XIV, 9). » Propinquius igitur Thomas Ghrislum
naum. Unde manifeslum esteum tunc in naviculam lan^ebat, quam Philippus; unde et illi dicilur :

non ascendissc. Jus^^eraienim Dominus, utsuperius « Quia vidisti me, Thoma, credidisLi {Joan. xx, 29) ; »

diclum est, ut discipuli sui eum prfficederent, qui, huic aulem : Non credis, quia in Patre, el Pater in
cum venissent C.ipharnaum, ibiquc eutn non inve- meest? Qui videl me, videt, et Patrem. Ille igitur
nissenl, ficctentes iter, ad eum rcvertebantur, et jam vidisse et credidisse; iste vero nondum benc
tunc qiiidem apparuit eis Dominus ambulans snper vidisse, vcl credidisse dicitur. Illi igitur tangunt
mare, ot explelis omnibus, qua; moiJo in hoo Evan- Christum, qui in eum perfecte credentes catholicae
liodicta sunt,postquam ea locutus est, quae Joannes fidei verit.itcm cognoscunt. llli vero tangunt vesti-
narrat, usque ad illum locum, in quoiJicitur « llaec n menta Christi, qui, quamvis intellif^ere non valeanl
:

autem locutus esl Jesus in Synagoga doccns in Ca credunt tamen quod eis a veris catholicis pr<cdica-
pharnaum (yo«n. vi, 39); » refJierunt ad naveni, ct tur. Tunlo igitur unusquisque longius tangitChri-
cum ascendissct in naviculam cessavit ventus ;non- slum, quanlo rninus intelligit et cognoscit Chrislum.
dura enim ventus ccssavcrat, noo mare a suo fcrvore Omnes lainen sanantur, qui vel fimbriam vestimenti
quicveral sed sicut in nocte, ita et in die eisdem
; ejiis t^ngunt: « Quoniam omnis, qui crediderit, et
adhuc fluctibus apitabatur ut autem Jesus ascendit baptizatus fuerit, salvus erit {Mallh. xvi, 1«). »
;

in naviculam, mox ventus cessavit. Qui autcm in UOMILIA .XXVIII.

navicula erant, viso tanlo miraculo, slupentes vene- DOMINICA I QUADRAGESIM.^:
punt, et arjoraverunt eum, dicentes : Vere Filius Admonitio.— Ilanc homiliam, quamcodicibus Valli-
celiano ct Luurcnliano coiiiparaviiuus, ex suo
Dei es. Marcus vero eos redarguit,et oblilos et ob- comment. in MatlhKum condidil S. Bruno paucis
'Caecatos dicit, quodex hoc stupentes afJmirarenlur, addilis, qua) reterre non oportct. Sumit aiilem
qui praclerila die tam magnum miraculum in quin- exordium a prajcedenii texlu qui est in fine cap.
 ;

783 S. BRUNONJS EPISCOPI SIGNIENSIS 784

iiiMatih.,num,6, pnl 2, tolumqueadncctit num. A prcp^er vanitntemGl. petulanLiam. In ips.i aulem
Eximia est ejus interprelatio.
6. positione dexterae, jam extunc ulraque pars cogno-
404 LeCTIO S. EVANGELII 9ECUNDUM MaTTH^UM scere poterit, cui praemia, et cui poena immineal.
(iv, 1). Inillo tempore : Ductus est Jc.siix in desvtum a Tunc dioet his Rex qui a dexlris ejus erunt : Venile,
spiritu, ut tcntarciur a diabjlo. Et reliqua. benedicti Palrismei; pnssidete paratum vobis regnum
haplizatus Jesus cnnfestim ascendit d,e aqua, et
.
a constitutione mundi. Quarehoc? Vultis audire
ccce aperti .mnt ei ccpU, ct, vidit Spiritum Dei descen- quare ? Esurivi e.nim, el dedistis mihi manducare
dentem sicut columbani, et venientem super se ; et ecce sitivi, el dedislis inihi bihere; hospes eratn, et colle-
VO.V de cmlis dicens : llic est Filius riwus diicctus, i7i gislis me ; nudus et operuistis me ; in carcere eram,
quo mihi complacui. Quid esl cnim, quod baplizaf.o ctvenislisad me. Si enim ante mundi constitutio-
Uomino coeli aperiuntur? M««niim. est hoc myste- nftm regnum eis erat paratum, constal quia, anle-
rium, magnamque his, qui baptizantur, l.-ctiliam qi;am fierent, ad vitam erant praedestinali. Qui
praefigurat. Clausum uemo illuc
erat prius cojlum, vero ad vitam pra^destinati sunl, illi nullateaus
antebaptisnuimin}jre(iiebatur; nuncaulemapertum perire possuiil. l<'it autem conditionaliler praedesli-
est, sed baptizatis estapertum. Sic enim Dominus natio l>ei, nihilquesme aliqua conditione prffidesLi-
ait: « Nisi quis renatus fuerit ex aqua ot Spirilu natum ept. Ppffidestinatuin est enim, ut salvarctur
sancto, non intrabit in regnum coelorum (Juan. iii,
B mnndus, sed per aqiiam baptismatis et inorlera
5), » Et luncquidem duclus est Jesus ni descrtum a Filii Dei. Praedeptinati sunt oinnes boni ad gloriam,
Spiritu, ut tentai-etur a diaboto ; et cum jejuiiasset ea lanien conditione, si lidem tenuerint, si charita-
quadraginta diebus et quadraginta noctibus, postea tem, si humilitaiem, si patientiam, si misericordiam
esuriit. Pra;cipui Ecclesiae sancti doctores Dominum et pietatem, et his similia habuerint. Tales enim
Jesum in deserlum a suo Spiritu ducium esse expo- e^s futuros praevidit, quos Deus ad vitam praedpsti^
nunt. navit, et quasi praedestinando eis diceret: Ego qui
Hic incipit Evangclii expUinaiio, et proscquitur dcin ad vitam vos praedestino, si lales et lales

usque in finem, qui sic est : Quutenus in ciborura iueritis ; si mca mandata custodierilis, si fidem et
jejunio significdret nobis jejnniura corporis, et in inisericordiam bono tandem
habueritis, et si in

dierum numero demonstraret lejunium cordis. inveoti fueritis. Qui i^'ilur talis esse non vult, qui

HOMILIA XXIX. Dei mandata cuHtodire non nititur, ideo nonveoit

ail prffidestinationem, quia non servat conditio-
FERIA II POST DOMINICAM I QUADRAGESIM^.
nein(i65l). Noli ergoattenderead praedestinationem
Admonitio. —
Tam ediliones quara codices supra Dei, quam ignoras, attende ad ea quae audis et
allali concordant in homilia) hujus coutextu, qui
lolus tore iu comment. in Malth. sub num. 103, L. inteiligis. Sicut enim in pr;fidestinatione sua verHX
continelur. Ul autem locus ad quem speclat ad- est Deus, et mutari non potesl, ita et verba ejus
jectio statim videatur eum fideliter exscribimus. vera sunt, et mutari 405 non possunt. Unde et in
Lectio S. Evangelii secundum Matth.eum Evangelio Dominus ait : « Coelumet terra tranpihunt,
(xxv, 31). 7/7 illo iempore dixit Jesus discipulis sui^ : verb.i autem mea nori transibunt [Luc. xxi, 33). »

Cum vcnerit Filius liominisin majestiiteiua, et omnes S'^d aiidiamns qiiai sint haec verba : « Peccator,
ungcli cum eo. Et rcliqua. inquit,quocunque horn conversus fuerit, et inge-
Dominus euini, qui priushumilis venit, etin forma mucrit.vilavivel etnonraorietur {Kzech. xxxiii. 12)»
scrvi, iterum exccldus et s:ub!irais venturu? cst in Itemque : « Si volueritia, et audierii,is me, bona
maj(!Slate siia ot ;,'!oria Patris. Veaient autem el tcrrai comedetis ;
quod si nolueritis, gladius devora-
oinues angeli cum eo, ut fx ipsa sui ex^^rcilus mul- b;t vos [I.m. i, 20). » Et in Evangelio : « Qui cre.di

tiludinc ejus virtu.s, et omnis potentia ma.iirestelur d;ril el baptizatus fueril, snlvus erit ;
qui vero non
Et tunc quidem sedebit in sede majeslalis su.v, quo- creiidcrit, condeiiinabitur (Marc. xvi, 16). » Et
nium tuiic l^atri coajterno aeqiiulis el similis revcia- iterum : « Hi dimiseritis hominibus peccata eorum,
biliir. Nusquam enini melius regia dignitas q'.ian dimittet vobis Pater vt^ster cocleatis pcccata vpslra:
sode reQia. miimics\.H.iur. Et congrcgabuutur ante cum D si vero non diiniseritis hominibiis peccata eonim,
omnes gentes, secudum iltud : « Vivo ego, dicit nec Pater vester dimitlel vobis p3ccata vestra
Dominus, quia mihi curvabitur omne genu, etcon- (Matth.w, i'i) » Ne quairas aliam praidestinatio-
fiUibitur omnis lingua (/sa. xlv, 23). » Non erit ei nem ; in his enim vcrbis omnis ct vitae, et mortis
difUcile omnes genles coni;rej:are, cui non fuitdiffi- praedcsLinatio consisiit. Si ha3c feceris esto securus,
clle creare et lesuscitare. Et ipse quidem Pastor et crede indubitanter quia ad vitara aelernam desti-
bonus, quiovessuas bene cognofcil, bonos a malis natus es. Quo I si iiidurato corde haoc facere nolue-
separabit, ovesqiie statuet h dextris, hccdos nutem ris et inhac malitia peraevi^raveris, pro certo scias
a "
inistris. Ovesenim dicuntiir boui propter siinpli- le ad mortera es^e prtediislinatum. Quaravis enim

citalem et innocenliam, haedi vero dicuntur mali nulius homo ad pcccatum sit prae lestinatua, omnia

(1651) Hic nemo non videt sanctum episcopum quit, inerc^s enim est et observanlia mandaloruoi
de prffideslinatione consequenti loqui, quae adnccLil Dei promcrclur.
bona opcra sinc quibus salus ffiterna comparari ne-
 ;

785 IIOMILLE. HOMIL. X.\X. 786

tainen homo uui ad gloriam aut suppliciura piifi- \ igitur de domo orationis, quae, quoniam vos in ea
destiuatus est. Se<iuitur Tunc respondebunt ei judi
: inhabitatis, facta est spelunca latronum. Et accesse-

liicenten, etc. ruiit ad eum cxci cl claudi in iemplo, et sanavit eos.

( Homilix reliqua commentar. suppcditubit.) Qui igiiur cajcus esl el voritatem non intelligit, qui
HO.MILI.\ XXX. claudus est,, et recto itinerenou incedit, festinel ad
QUADnAGESlM.E. lcinplum, ibi Jesum, ibi iliuminabilur
inveniet
FKRIA III POST DOMINICAM I

Admonitio. —
S" niilia haberentur codicum mss.
tit sanabitur. Videntes autem principes sacerdotuni
lestimonia (quiC quiileiii plura .sunt, Vallicellani ct Scribx mirubilia quie fecit, et pueros clamantes in
neaipc, Lauieutiaui cl Cabinausis) hoiiuliu tamem temjdo et dicentes : Hosanna Filio David, indhjnali
haec i!onnisi Brunoni nostro essol ascribenda. Ar-
•iiimiMilum eniin quod ai^it, oempe dPtestationcm
sunt et Ui.cerunl ei : Audis quid isti dicunl ? 400
Jesus autemdixiteis : Utique ; ii.unquam leyistis,quia
lempore valde firassabatur ia
Siiiionice, qno- ojiis
Ecclesia, satis comprubat ejus genuinum ancto- e.c ore infantium et laclentium perfecitti laudem-
rem, et detegit supposilionem editoris Eusebii Quud principes aacerdotum et Scribaj indi-
euira
Emiseni, qui eam inter ejiis homilias publicavit. giiantur.invidia est;quod vero pueriDeum laudant,
Totu eliam Ie^'ilur in coinment. in IMatth. sub
num. 86. c. 2- Edita antes fuit a Marchesio tom
propheliaj adimpletio enim prophetavcrat
est. Sic

II, pag. 31, sed longe perfectior est coramentarii r» ips« t>avid, quod ex ore infantium et lactentium
Jeciio. Pro gravitate rei de qua persaepe occurret prffldicaadus et laudandus Oominus essei. Elreliclis
sermo hic rursum exhibemus. illis abiii foras Belhaniam ibique
e.vtra civitatem in

Lectio S. Evangeliisecu.ndu.mMatth.«:um (xxi, 10). matisit. Manet enim Dominus usque nuncin Belha-
In illo tempore cum inlrasset Jesus IJierosoIymam nia, quffi doinua obelientiae interpretatur, quia, re-
commola est universa civitas dicens : Quis esi hic ? licta Synagoga, in Ecclesia habilat, qua3 ejus obe-
Populus aulem dicebai : Hic est Jesus propheta a diens est voluntili. Mune uutem revertens in civita-
yazareth Gidilacx. Et reliqua. iem esuriit, et videns fwi arborem unam secusviam
In proximo enim bella acturus, et de hostibus venit ad eam, et niliil invenit in ea nisi folia tantum
Iriumphaiurus cum triumpho, etgloria adimpiuin Nunquam ex le nascatur fructus insempi-
et ail illi :

civilatem et ad locum certaminis Dominus venit. ternum. Dominus enim, qui nunquam siae ratione
Certus enim de victoria ante bellum, (luod Qeri non aliquid agit, quando sine ratione aliquid a;?ere vi-
soiel, triumphuui suscopit. Ingressus igitur civita- delur, rtlicujus magnaj rei significatio est. Gui eoim
tem cum hac lanta gloria, commola est universa rationabile vidcatur, ut eo tempore in arbore fru-
ciuilas dicens : Quis esl hic ? Oaines ei obviam ctuni quaerat, quo sine fruclu arbores sunt ? Nun-
ruunl, omnes eum videre desiderant, et ipsa facie quid enim fructuum tempus ignorat, fructuum, ei
cogno3cerecupiunt,quemjaminmiraculurum gloria C arborum temporumque Creator ? Esurit igilur Do-
cois'noverant. Suscitaverat eaim Dominus Lazarum rainus non ficus, sed fidem neque fructus arboris :

illis diebus, ad cujus miraculimagnitudinemomnes qa«rie, sed fruclum operis. Htec enim ficus Syna-
stupebaat. Et intravit Jesus in templum Dei, elejecit goga est, qufe secus viam plantata, nullum trans-
omnes venUentes et ementes in templo, et mensas eunlibus solatium parat. Venit Dominus ad eam,et
nummulariorum, et cathedras vendentium columbas nihil nisi folia invenit in ea. Folia verba sunl,
evertit. Audite haec, Simoniaci, audile nerandi ne- folia litteraj sunt; haec habet Synagoga bcne luqui- ;

gotiaiures; aut cessate a uegotiis,aulcxile de tetn- tur, 9jd non agilquod ioquitur. Omnia autem hasc
plo. Nom enira unum, vel duos, sod indifferenter de illa parte Synagog.-e intelligi debent quae in sua
omnes ementes Dominus teinpli
et vendentea, et infidclitale perdurat, et loquacitatis foiiis obum-
ejecit de teraplo. Ipse et men^as nummiiiariorura brata spirilualis intelligenlia) L-uctum non reddit;
et cathedras veudentium columbas evortit. Voa- huic enim maiedixit Dominus. Pro alia vero Syna-
numniularii estis, vos colurabas vcndilis, vos siae gog.e parle oruvitdicens : « Pater,igoosce illis,non
nuramo et prctio nihil agitis. Colum.bas cnim ven- enim sciunt quid faciunt (Luc. xxiii, 34). » Isti

dunt, qui vel Ecclesias, vel sanoti Spiritus gralias igitur,qui raaIeJicuntur,et qui in a;ternura fructum
pretio largiuutur :horura auteni cathedras Du.ninus £)
non reddunt, Scribae et Pharisaei sunt, qui in Sal-
everlit, ut per hoc eos non esse episcopos intclliga- vutoris noslri morte niuiia invidia exarserunt. Et
mus. (1652) Et dicit eis : Scriplum est : Domus mea arefacta ett coolinuo ficulnea: et videnles discipuli
domus orationis vocubitur ; vos autem fecistis eam mirati sunt dicentes Quoraodo continuo aruit
: l

ipeluncam latronum. Latronosenim vos estis oQui : « Altera vero dio, ut Marcus ait, cum raane inde
eiiim nun intrat per ostium iu ovile ovium, fur est transirent, dixitPetrus adJe.suin : Rabbi, ecco ficus
et latro {Joan. x, i). » Ootiura enim Chriotus est, cui raaledixisti, aruil [Marc. xi, 12). » Quotidie
qui, qiioniara per eum non intrastis, vestras cathe- Dominus infructuosis arboribus ei iniquis homini-
dras evertil ;
per hoc enira oslium illi intranl, qui bus raaledicit, ct quotiiliearefiunt, et ignitraduntur,
secundum cauonum instituta constituunlur. Lxite qiiibus luuledicit. Maledicit autem et per se, etpor

Sunt enim valide ordinati, sed iilicite,

(1652) comment. ad Evang., el quae in tractatu de myste-
el juxta
canones ob Simonian crimtiii ab exorcitm riis rt sacramenlis Ect-lesiae dicturi sumus.
ordinis euspeusi. Consule piaelaiionem Lazaru iu
787 S. BRUNONIS EPISCOPl SIGNIENSIS 788

servos suos. Unde el subjicitur : Respondens autem A care non polest. Multoties enim Judtei voluerurJ

Jesusaiteis : Amen dico vobis,si habueritis fidem, et capere ct tenere Jesum, et non potuerunt. Sed quid
non hxsilaverilis, non solum de ficulnea facietis, sed mirum ? Nunquam enim in eum, sivoluisset,pote-
si monti huic dixeritis : Tollere, el jacta te in
mare, slalem habuissent. Unde et Pilato ait : ISon haheres

fiet.E3.nc enim fidem Christi discipulipostea babue-

in me potestatem, nisidatur fuisset libidesuper.hem-

runt quiacaecos iliuminantcs, leprosos mundantos, que ; Haec est hora veslra et potcstas lenebrarum.
;

mortuos suscitantes, et alia miracula facientes, Tribusigitur diebus et noctibus fuit Dominus in

verum esse quod Dominus promiserat ipso experi- corde terrae, id est in voluntate et potestate Ju-
mento didicerunt. daeorum, quia et illa nocte, in qua captus est, et

tota nocte diei Sabbati ineorum potestate fuit si-

HOMILIA XXXI. ;

militer et tota die, in qua passus est, et tota die

FERIA IV POST DOMINICAM I QUADRAGESIMjE.
Domini
Admonitio. — Ex quatuor commentariiinMatthaeum
Sabbati, ct principio diei in illorum fuit

locis positis sub numm. 48. 49, 50, 5i, cuin ho- potestate, quia etvivum crucifixerunt, et mortuum
milia seqiiens a Marchesio edila pro feriaiv post sepelierunt,et sepultum in custodiababuerunt.Usi-
i Dominicam Quairagesimaa concinnata sil, et tatissimum elenim est, non solum in scripturis,ve-
res omnino diveisas in illis agantnr, aegre his
rum eiiain in vulgata locutione partem pro toto
scriploribusconsentio, qui S. Brunonem ejus au-
1»

ctorem asserunt, Probabilius consuta ab aliquo ponere. Sic enim a longe prospicientes dicere sole-
librario videlur, ciijus| sludium fuit homiliam mus Video horainem, cum non lotum hominem,
:

quamcunque condere et locum in serie homiiia- sed aliquam ejus partem videamus. Similiterautem
rum adimpiere. Gum vero piori parli, quse est
dicimus ille homo bene videt, bene audit, bene lo-
sub num. 48, c. 1, aliquaa Machesio addita re-
ferantur, de his copiam lectoribus faciam. quitur, cum soli oculi videant, solaeaures audiant,

Lectio S. Evangelii secundun Mattii^um (xii, 38). el sola lingua loquatur. Similiter etiam diciraus :

In illo tempore : Accesserunt ad Jesum S ribse et IUe horao vulneratus est, cum solus pes et sola ma-
Pharisxi, dicentes : Magister, volumus a tc signum nus vulnerata sit. Fuit igitur Dominus tribus die-
videre. Et repliqua. bus el tribus noctibus in cordcterrae, quamvis non
Quanta esl superbia Scribarum et Pharisneoruml integris tribus diebus et noctibus. Haec autem sen-
quanta est slultitia et infidelilas eorum Non ro- !
tentia omnibus aliis planior mihi et clarior esse vi-
gant, non humiliterpostulanl, sed,inflato stomacho detur. Sequitur : Viri Ninivitx surgent, etc.

el erecta cervice dicunt Volumus a te signumvidere.

:
{Sequentia ad num. 48 et ad 49 speclant, et in edi-

Signavidere volunt, credere autem nolunt. Sed quare tione legi possunt a pag. 66 ad pag.QS.)

signa quaeruut, qui jam totsigna viderunt?Nunquid HOMILIA XXXII.

p,
FERIA V POST DOMINIGAM I QUADRAGESIM^.
enim signa non 3unt,quod mortui resurgunl,quod cae-
Admonitio. —
Adeanl iectores coramenlarium in
ci illuminantur.lcprosi raundantur,paralylicicuran- Matlhaeum sub num. G4, c. 2, el tolam homiliain
tur, et dflemones ejiciuntur ?Omnia hascenim signa pro hac die assignatam.ne verbo quidem iramu-
sunt.Unde et puerura centurionis sanaturus Domi- tato invonient. De usurpatione S. Brunoni ab
editoribus Eusebii Emiseni facta tanto magis
nuB ait Msi signa et prodigia videritis, non credi-
:
certiores reddentur, cura evulsam ex integro ab
tis. Qui respondens ait illis : Generalio mala, et adul-
eodem comment.videbunt ; idem est principium
tera signum quasrit et signum non dabitur ci, nisi idem el iinis. In edit. Paris est pag 59. In edit. .

signum Jonx prohpetae. Dum enim signa Pharisaei Marchesii habetur pag. 33. De muliere Chana-
naea elegantern pariter hoiniliam egitS. Maximus
videre volunt, audiunt non immerito, quod audire
Taurin. pag. G74.
nolunt. Generatio mala et adiiUera, quae tolies cum
LecTIO S. EVANGELII SECUNDUM MaTTH^UM (xv,
idolis fornicataet deos gentium est secuta, signura
1). In illo temporc : Egressus Jesus secessit in partes
quasrit. Judseienim signa petunt, et Grffici sapien-
Tyri et Sidonis, et ecce mulier Chananxa a finibiis
tiam quaerunt : Et signum non dabitur ei, nisi si-
illis cgressa clamavit, dicens : Miserere mei, Domine
gnum Jonas prophetx. Magnum est enira sijrnum
fli David. Filia mea a dannonio male vexatur. Qui
Jonae prophetae, in quo Christi mors, sepultu- ju i^ accedentes
j
^ ^ ^ n
,

verbum. tt
v..,-v>,.;.- ^.-..c
discipuh ,
ejus
D non respondit ei
, ,.,.
ra ct resurrectio,
. ,
m
.

quo Judaeorum
,

perditio, ^^
_
f^ _^.
eum _, _ n.-.„,w,. .
dicentes. Dimiile eam
...„./..„./
qusd ..c
clamat post
rogab xnt
407 et salusgentium significatur. Sicut enim fuit
nos. Et reliqua.
Jonas in ventre ceti tribus diebus et tribus noctibus,
Inc. : Ilsec est igitur causa, cur clamanlem mu-
ita eril Filius hominis in corde terrae tribus diebus et
lierem Deus non exaudit,
tribus noctibus. — Quid est autem in corde terrae,
Des. : Vita vivet, et
etc.
non morietur.
nisi in affeclu et desiderio Judaeorum ? Et tale est
HOMILIA XXXIII.
ac diceret Magnura sit vobis hoc et mirabile si-
:
FERIAPOST DOMINICAM I QUADRAGESIM.E.
VI
gnum, quod tribus diebus et tribus noctibus ita Admonitio. —
Satis adnotasse erit hanc homiliam
_

me veslrae poteslati suhjiciam, ut in me faciatis sicut praecedeniem incoinmenl. Joannis sub num.
quidquid desideratis. Terra autem dicuntur Judaei, 14 conlineri; quare supervacaneum duciraus eam
alii) argumento ab Eusebio Emiseno, cuiinedit.
quia coelestium oblili, sola terrena el transitoria
trbuitnr, vindicaro. Facla enim a nobis colia-
quffirunt. Iloec autem illa terra petrosa et spi-
est tione cum Marchesio tom. II, pag. 33, nihil novi
nosa, in qua verbi Dei semeu cresoere et fruciifi- invenimus.
 :

789 HOMILIyE. — HOMIL. XXXIV. 790

LecTIO S. EvANGELU SKCUNDt.M Jf,\NNEM (iV, 47), A. Uim igitur desiderare debemus, ut hi sexdiestrans-
In illo tempore : Eral dies fesltis Jiidteonim, et atcen- eant, quatenus Regem nostruin in auo decore suae-
dit Dominiis Hicrosolymam. Et reliqua. que majestatis gloria videamus. « Scimua enim, ait
Inr. : Ad dies feslos Judffioruni Doininus ascen- Joannes, quia, cum apparuerit, similes ei erimue,
dit, at populis, etc. quia videbimus eum sicuti est. El resplenduit faciea
Des. : Et niintiavit Judxis, quia Jesus esset, qui ejus sicul sol, vestimenta autem ejus facta sunt
fecit eum saniim. alba sicut nix (/ Joan. i, 3). » Nihil Evangelista
408 IIOMILL\ XXXIV. sole splendidius invenire poterat, ciii Christi faciem
SABBATO POST DOMINICAM QUADRAGESl.M.E. I et veslimenla assimilaret. Nos autem sole splendi-
Admonitio. —
Cum hac de homilia aliqua in com- diorem eum ease non dubilamusj; non enim creatura
mentario desint, ut lectoribus connexio partium Greatori ad plenuin similis esso potest. El ecce appa-
sit manifesla eam qualem dedit Maichesius loiii.
;

II, p. 34 et seq., producimus, admonentes inler

riiit illis Moyses et Etias cum eo loquentes. Sed
Eusebianas vul^atem pi»g. 02 nihil omnino ab ea quare Moyscs Moyse namque legem, in
et Elias ? In
ditTerre, tain in principio quam in fine. Editores Elia prophetas videmus. Vident igitur aposioli Moy-
Bibl. Palrum Lugdunenses sub nomine Eusebii sen et Eliam cum Chriato loquentes vident legem ;
Gallicani cum reliquis, ut diximus, in iucem
et prophetas ei testimoniumdantes.UndeetHabacua
eiuiserunl. In comment. Matlh. est nuin. 70, p. r»

84, col. 2, in fine. propheta ait « In medio duorum animalium cogno-

:

Lectio S. Evangelii secundum Mattii/EUm (xvii, 1). sceris ({Habac. iii, 3). » Usque hodie namque in me-

In illo iempore, assumpsit Jesus Petrum, et Jaco- dio duorum animalium, in medio Moyse el Elia,
bum, et Joannem fratrem ejus, et duxit in montem scilicet in lege et prophelis Ghristus cognoscitur
excelsum seorsum, et transfiguratus est ante eos. Et et videtur. Lege libros Moysi, lege prophelarum li-

reliqua. bros, ibi Christum invenies, ibi eum cognosces et

Dominus et Salvator noster, sicut legitur paulo videbis ; ibi enim transfiguratur, ibi suis fidelibus

superius, promiserat discipulis suis, dicens : Amen ejus majestatis gloria revelalur. Loquebantur isti
dico vobis, sunt quidam de hic stanlibus qui non duo viri, ut Lucas ait, simul cum Jesu de morte
gustabunt morlem, donec videant Filium hominis ve- ejus, quara in proximo passurus erat in Jerusalem.
nienlem m enim de illo regno et de
[regno suo. Si El fortasse laeti, quia videbant suae redemplionis
illa gloria iateliigamus, in qua raodo cum angelis totiusque humanigeneris diem appropinquare. Be-
suis se judicaturum venire promisit, stare non po- spondens autem Peirus Jixit ad Jesum Domine, bo- :

tesl. Nerao enim ibi erat, ubiDominusista dicebat, num est nos hic esse ; si vis faciamiis hic tria taber-
qui mortera jam non gustaverit ipse tamen ad ju- nacula, tibi unum, Moysi unum, et Elix unum. Co-
;

dicium nondum venit. Qualiter aulem haeb intelligi ^ gnovitigiturPetrus Moysen etEliam,quos nunquam
debeant, sequeniia manifeslant. Ait enim Evange- amplius viderat quamvis, ut alii evangelistse di- ;

lisla : Et post dies sex assumpsit Jesus Peirum, et cunt, quid diceret, ignoraret. (1654) Iguorabat qui-
Jacobum, et Joannem fratrem ejus, et duxit illos in dem quia non a seipso loquebatur alius enim erat, ;

montem excelsum seorsum, el Iransfiguratus est ante quiloquebaturineo.Tria tabernaculafacere, non est
eos. Isti igitur sunt, de quibus modo dixerat : qui necesse : IriaDe tribus tabernaculis
sufficiunt.
non gustabunt mortem,donec videant Fitium hominis Apostolus scribens, ait Tabernaculum factum : «

vcnientem in regno suo ; scilicet apparsntera in vir- 409 est primum, in quo erat candelabrum, et
tuteetgloria regni sui. (1653) Transfiguratus enim mensa, et proposiiio panum, quod dicitur 'Sancta
Dominus, monte, Iribus istis suisdiscipulis
talis in (Hebr. \x, 2). » De secundo sic ail « Postvelamen- :

apparuit, qualis post hanc vitam in regno suo cun- lum autem secundum tabernaculum, quod diciiur
clis suis fidelibus apparcbil. Sed quare Salvator no- Sancta sanctorura, aureura habens thuribulum, et
ster in illam suaeclaritatis speciem transfigurare se arcara testamcnti circuintcctam exomni parteauro,
voluit, nisi ut illius glorise, quam preedicabat, nos in qua urna aurea habens manna, et virgam Aaron,
redderel certiores Unde et tres suos discipulos,
? quae frondueral, et iabulas testamcnti (ibid., 3). »
qui Ecclesia; column« alibi vocantur, adeaso voluit, D De iertio vero sic « Chrilus, inqiiit, assistens Pon- :

qui hujua tantae visionis testes existerent. Sufficiunt tifcx futurorum bonorum per ampliuset perfectius
isti tres ad hoc lestificandum, quia, sicul scriptuin tabernaculura non raanufactum, non hujus scilicet
esl : < In ore duorum vel trium testium stabit omne creationis, ncque per sanguinem hircorum aut vi-
verbum {)Ialth. xviii,16). » Quis enim non credat tulorura), sed per proprium sanguinem introivit
quod Pelrus, Jacobus, et Joannes testantur ? Recle semel in Sancta, aitcrna redomptione inventa(i7nd.,
autem in excelso monte ista fiebant, qua? postmo- 11). »Priinum igitur tabernaculum est Synagoga,
dum in coelis ficri debeanl. Fiunt vero post dies sccundum rCcclcsia,'tertium coelum. Et primura qui-
sex, quia, ut Apostolus ait, hujus vitae labore fi- demfuitMoy3i,qui illiuspopuli princeps fuil. «Elias
nilo, qui in sex diebus agitur, « relinquiturSabba- quideri) venlurus est, et restiluet omnia(ilfa(</i. xvii,

tiamus, et requiea populo Dei (llebr. vi, 0). » Mul- 11). » Terlium vcro Christi, de quo Apostolus ait

(1653) Prosequitur S. Bruno ex commentario in (1654) Huc usque commentarius.

Evang. Qum. 70, c. 1.
791 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 792

« Non enim in manufactis sanctis introivit Jesus, A. sumus autem por hanc nubem divinam Scripturam
sed in ipsum coelum, nt appareat vullui Dei pro signiGcare, quse aqua sapientia; plena intelligentibus
nobis (1655). » Priraura in umbra fuit et figura ;
lucida, non iatelligentibus obscura apparet. In hac
secundum in figura est, etveritate; tertium in veri- quidem nube omnipotens Deus audiri quidem po-
tatis aula. In primo ostenditur
secundoda- vila ; in test, videri autom et intelligi sicuti est, non potest.
tur in tertio possidetur. Non enim sucramenta
; Ubique enim eum loquentem audivimus, nusquam
Ecclesiae, ut sacramenta Synagogoe medicinam do- aulem, nisi per specuium et in aenigraate eum vide-
cent et oslendunt sod ipsa potius sunl medicinaet
; mu3 ipse enim in prophetis, ipsein apostolis loqui-
;

rumissiopeccatorum. Etpriraum quidem tabcrnacu- tur. Unde ipse Dominus ait « Non enim vos eslis, :

lum habuit candelabrum, partriarchas vidclicet et qui luquimini, scd Spiritus Patris raei, qui loquitur
prophelas habuit, et raensam, logem scilicet juxla in vobis {Matlh. x, 20). » Nubem igitur vidorepossu-

iitterari), in qua metisa erant panes, irl est cibi spi- mus, ipsum autem, qui iu nube loquitur, viderc
rilnales, qui in e.* littera continebaniur. Sed quid non possumus. Naui et modo in hac nube sacri
illis candelabrum, mensara et panes habuisse pro" Evangelii eura loquonlera auJiviraus; eum tam.en
fait ? Aposlolus eiiim dicit : « Cajcitas ex puile con- noa videmus. Gujus euim uisi illius vox est, quod
tigit ia Israel {Rom. xi, 5). » Et propheta : » Quis B istae litleraj sonant : Hic esl Filius meus in qiio mihi
caecus nisi populiis raeus ? (Jsai. xlu, 19.)» Ilen- bene coinplacui. Bene enim in Filio suo sibi com-
que : « Excasca cor populi hujus {hai. vi, 10). » Et placuil, qui in hominis crealione sibi displicuil. Un-
Psalmisla : « Fiat, inquit, menaaeorum coram ipsis de ipse ait: « Poenilet me fecisse huminem {Geti.,

in laqueum, et in reLribulioiiem, (?t in scandalum VI, 7).» Hanc autem audire, huicet creilere,et obe-
[Psal. Lxviii, 22). » Et alibi : « Parvnli petierunt dire nos admonot. Cui enim, nisi sapientiae, veritati

panem, et non erat qui frangeret eis (r/ire?i. iv, 4). » et justiliaj credore debemus ? ipse enim est Dei vir-

Sic igitur Juda?! habontcs non habuorunt, et Icgem tus, el Dei sapientia, ipse est via, veritas et vita.
lenentes nescierunt. Secundum auiom tabcinaju- Et audientes discipuli ceciderunt in facicm suam, et

tum thuribulum aureumhabuit, ipsos videiicet apo- limucrunl valde. Quidenimsi speciem ejus vidissent,
slolop, qui odorom nolitiae Dei nianifeslantes in qui ejus vocera ferre non potueruul ? Et accessit
omni loco, aliis eranl odor vitse ad vitam, et allis 410 Jesus et ttligit eos, dixitque eis : Surgiic, et
odor mortis ad niortera. Arca vero ct Ecclesia idem nolite timerc. Beati illi, quos taugit Jesus ; beati
significant ;
quaj bene auro circumtecta dicitur,quia iili, quus salus laagit, et vlta ; illi eniui sur-
et interius per scientiam et sanclitatem, et exterius gunt sine timore, sunt. Rogemus igitur
et securi
per pra?dicationera et operationora refulget. In hac eum ul et somno stuporis et insi-
nos tangat, et a
aulem est urna aurea habens manna, Cbribtus vide ^ pientioe excitet, atque ad se videndum oculos nobis
licet Dominus noster, ut per urnain humanitatem, aperiat. Levanles autem oculos suos neminem vide-
et per manna divinilatem intelliganius. In baceslet runt, snlum Jesum. Sufficit videre Jesum, suffi-
s.«i?i

virga Aaron, qua; fronduerat, per quam B. Mariam cit videre illara lucem, quam « qui sequitur, non
virginem intelligimus, quae contra naturam floruit, arabulat in lenebris, sed habebit lumen vitae (Joan.
contra naturam concepit et peperit. Sicut et ilia VIII, 12). » —
Et descendentibus illis de monte prx-
virga cum esset sicca contra aaturam, et flore.s, et cepif Jesus, dicens : ^eminidixeritisvisionem, donec
frondes, et nuces germinavit. Tobula? vero Tcsia Filius hominis re&urgat a mortuis. Gonvenieas enira
menti.quasibieranl, ulriusque Testamenli gcientiara erat, ut liaec tanta gloria ejus tuac primum praidi-
sanctam Ecclesiam et habere et possidere siguifi- earelur, quando carnis mortalitate exutua novae
cabant. De tertio vero tabernaculo nihil taledicilur. resurreclionis gloriae et decore indueretur.
Non candelabrum, non mensa, non arca, vel urna DOMINIGA 1I"qUADRAGESIM^.
omnia sunt ibi in
ibi ponitur, nihil est ibi ia figura. {Idcm evangelium et eadeni homilia ut in die prx-
veritate. Unde Apostolus ait « Videuius nunc per : cedenii.)
speculum in a3uigmate,tunc autem facie ad facicm, HOMILIA XXXV.
Nunc cognosco ex parte tunc autem cognoscara. KliRIA n |P0ST DOMINICAM 11 QUADRAGESlMiE.
sicut et cognitus sura
,

Cor. xiii, 12), » Hsec sunl

Ad.monitio. — Non opus cst ut sequentem homi-
(7
li;ira Marchesio, vel in edit. Eusebiiquaeratuus
ia ;

aulera tria tabernacula, quaj beatus Petrus in exslasi eam fideliter prasstat coramentarius in Joannem
posiius facere voluisse narratur (1656). Sequitur :
sub niim. 25.
Adhuc eo loquenle, ecce nubes lucida obumbravit eos. Lectio S. Evangelii secundum Joannem (viii, 21).

Ei ecce vox de nube dicens : Hic esl Filius meus dile- hi.iltn lempore: Dixit Jesus lurbis Judxorum : Ego
ctus, in quo mihi beae complacui, ipsum audile. In vudo, ei quasretisme, el in peccato vestro moriemini.
nube enim Deus upparuit, quia in sua raajestate ab Et reliqua.
hominibus videri non potest sicut ipse ait « Non ; :
}rc. : Ego, inquit, vado. Ego ad Patrem redeo,
videl)it me humu, et vivet {Exod. xxxiii, 20). » Pos- etc.

(1653) Lectio Vulgatae ita est ad Hebr. cap. ix, rc;!'. nunc vuitui Dei pro nobi.s. w
24: «Noneuiui iu manufacla saucta Jesus introivit (li/iti) Ilic finom haliet addilio ; sequcntia ex
exeraplaria verorum, sed iu ipsum coeluin, utappa- coir-Tientario mutuata sunt.
 : :

793 IIOMILI/E. — HOMIL. XL. 704

Des.: Haec illo loqucnle multi crediderunt in A illolentpore, dixilJcsus discipulis suis : ffomoquidam
eum. linbuitduos (ilios. Et reliqua.
HOMILIA XXXVI. Inc. : Homo isle, Deus ipse hoc in loco intelligi-
FERIA III POST DOMINICAM II QUADRAOESIM.f:. tur.
Ad.monitio. —
Expositio quani sanctus Bruno egit
/),,'>•..• Et laliter ea habemu?, ut aliter ea habere
loci hiijus Evangelii transhila est in usum homi-
lise, nulla factaadditione. Qu.irc eam legontes sub nuliiuus.
iium 9-4, c. 1, cominenl. ia Matth., absque eo
quod Marchesium, aul Eusebium Emiseiium con-
HOMILIA XL.
sulant, totam cxpositoris doclrinam habebunt. DOMINICA HI QUADIIAGESIM.E.
Lectio S. Evangelii secundum Mattii.kum (xxiii,
Admonitio. — G.irct commentarius Evangeliisccun-
hi illo leinporc, toculus est Jesus ad turbus cl
cap. ii looi hujus, qui hac in Domi-
1).
dum Lucam
ad discipulos suos, dicens : Suf>er calhedram iloijsi nica lcfiitur, exposiliouc. Fro ea supplere polest
sederunt Scribx et /'luiris.Ti. Et reliqua. homilia tum a Marchesio, tum sub noto auctoro
Eusebio Emiscno edila, (juam et nos iterum in
/»/r. .Quid est sejere supor cathedram Moysi,
Lucam eraitlimus. Monilos altamen facimus le-
elc. ctorcs prima; parti assutam esse illustrationem
Dcs. : Deposuil potentes de sede, et exaltavil hu- cap. XII. Matth. V, 25, ubi de daemone Beelzebub,
mlies. B agitur sub num. 47, c. 1, usque ad illa verba
HOMILIA X.KXVII. Quoniam ligalos eos teneo et vinctos liabeo. Quae
sequuntur post illa Luc. xi 13 Qui non coUiQit ;
FSRIA V POST DOMINICA quadragesim.e.
mecum, dispergit. Legantur in eod. comm. in
II

Admonitio. —
Fiicili quidem nepotio, homiiiam hanc Mutth. sub num. 49 et 50.
obtinebimus.si ad uommentfirium in Luram oculos
conviTlamus. Gollector homiliarum, velidemau- LeCTIO S. EVANGELII SEGUNDUM LUCAM (Xl, 14). lu
ctor S. Bruno ex illo a capite usque ad lidera eani illo tempore, erat Jesus ejiciens dxmonium. VA re-
deprompsit.
liqna,
Legtio S. Evancelii secundum Lucam (xvi, 19).
Beatus Mattha-us evangelisla hominemistum non
In illo lempve, di.vlt Jcsus discipuliss uis : llomo
solum mutum, sed etiam caecum {Matlh. xii, 22)
quidiiin ernt dives, et inducbatur purpura et bysso,
fuisse narrat. Gaecus est enim ,omni.s homo, qui
et epulabalur quoiidie splendide. Et reliqua.
eam lucem non Ego sum lux
seqnitur ait : «
Jnr. : Wstc verba et divitibus et pauperibus valde
mundi, qui sequitur me, non ambulai in tenebris,
necessaria sunl, etc.
sed habebit lumen vila3 {Joan. vi, 8). » Mntus vero,
Dcs. : Timent et orant, ne ct ipsi dccipianlur.
qui peccatum suura confiteri,ct in Deilaudibus labia
411 IIOMILIA XXXVIII.
sua aperire nescil. Daemonium autem ille habet, qui
FERIA VI POST DOMINICAM II QUADRAGESIM.E. ^ in aliquo rcagno peccato perseverat; ideoque Apo-
Admonitio —
Non est dissiinilis hoec homilia a prae-
stolus nosadmonet,dicen:?: « Non regnet peccatum
cedentibus cujus textus a cornmentario in Mat-
th.-cum sub iiuin. 88, c. 2 exscriplus est. Idetn in vestro morlali corpore ( Rom. vi, 12). » Qnandiu
enimest principium, et paucasoluinin fineaddita enim peccalnra in homine regnat, tandiu viclus et
sunt,quorum o.missio nihil refert. Eusebio Emi- captus a dinbolo possidetur. HicigiturcaGcusetmu-
seno, ut superiores, est atlribula, etsub num. 40
tus si Domino ofTeratur/si ad pcenitentiam conver-
posita. Lugdunenses etlitores in Bibl. Patrum, ut
diximus, pro Eusebio Eraiseno Eusebium Galli- tatur mox Jesus curabite um; ita ul ejecto daemo-
anum usurpant, etexstat tom. VI, pag. 724. nio loquatur elvident. Loquatur autcm nonvana et
LectioS. Evangelhsecu.ndu.m Mattii.eum(xxi, 33) inutilia, ut prius, sed sancta et reIigio3a,quaIiaIo-
In illo tempore, dixil Jesus di^cipiilis suis et iurbis qui convenit Ghristianum. Videatvero non vanitates
Judxorum \parabolam hanc : llomo erat pnierfami- oculis cordis, sed lumen vitae et veritatis oculis
lias, qui plantavit vineam, et sepe circumdedit Quidam auiemex eis dixerunt : In lieelzebub
ei. El mentis.
reliqua. principe dxmoniorum ejicit dxmonia. Do his autem
Inc: In figurahujus huminis patrisfamilias Deum Matthaeus evangelista sic ait : Pliarisxi aulem hxc
patrem significat, elc. audicntes dixeriml : Hic non ejicit dxmones 4Lt*i
Des.: Hajcigitur causa quod eum tenere volentos Q nisiin Beelzebub principe daemoniorum. Quantoenim
euiu tenere non potuerunt. Pharis?Bi caeteris meliorcs et sapientiores esse vi-
HOMILIA XXXIX. debantur, tanto multoties m«joriinvidiacontra Do-
SABDATO POST DOMINICAM II QUADRAGESIM.1^:. minum movebantur. Sed quis Phcirisaei vos ista fio-
Ad.monitio. — Opportune facta est editio comraenta- cuit?Nisienim Beelzebnb discipuliessetis, hfRC talia
riiS. Brunonisin Evangelia, utlectioneejus plura in eju3 praeconio non diceretis. Videtis Jesura mor-
erruta, qua) in eililione Homiliarum Marctiesii
tiios suscitare c.^ecos illuminare, leprososmundare,
irrepscrunt, corrigantur, Si idcm commenlarius
paulo post medium s.-Eculi xvi cognitus fuisset, omnes languores omnesque infirmitites curare, et
nullus aueus esset Eusebium vel Emisenum, vel dicitis quia in Beclzebub ejicit, d.iemonia ? Nunquid
Gallicanum effingerc, eisijue ascribere, qu.-B cer- enim Heelzebub, dcus muscarum, hajc aliquanrlo
tissime S. Brunonis Aslensis opcra demonstratur,
facere potuit ? « Alii autom tontantes, signum dn
H;cc homilia cx inlegro ab eodem coramcnt. in
Lucam u. 36 decerpta, attamen eidem Emiseno cnclo qmerebant ab eo (Liic. xi, IG). » Quibus, quid
attribula. Dominus responderit, .ilius evangelista cxponit, di-
Lectio S. Evangelii secundum Lucam (XV, 11)./« C0Q8 Generalio kvc prava et perversa signum qux-
:
795 S. BRUNONIS EPISCOPI SlGNIENSlS 796

rit (1657), et signuni non dabitur ei, nisi signum A tara nefanda de inagislro cogilalis. Hoc est enim
Jonne prophetx. Sicul enim fuil Jonas in venlre ceti quod superius dixerat Si patrem familias Beel%e- :

tribus diebus et tribus noctibus, ila eril Filius ho- bub vocaverunt, quanto marjis domestico ejus ? Di-
minis in corde ley-rte tribus diebus et tribus noctibus. cuntur aulem apostoli filii Pharis^jeoriim, quoniam
Sufficiat vobis hoc signum, neque de tcrra, neque et ipsi, et caeteri omnes qui credebant resurrectio-

de C03I0 dalDitur vobis aliud signum. Magnumenim nem, quam Pharisaeij prjfidicabant quasi patres et

et adrairable biguum est, quod ille, qui omnia in magistros Pharisacos habebant. Unde etiam illius

polestate liabet, tribus diebus et Iribus noctibus sectae eos fuisse inteliigi potesl : haec enim secta
seipsum in hominum potestate esse permisil. Quid caeteris inelior erat, quanivisctipsa in plurihusbona
est enimin corde terroa, nisi in aflectn, inpotestate non erat. Ideoque in Actibus aposlolorum Paulus
et in desiderio peccalorum Unde ipso quoque Do- '? quoque aposlolus clamasse legitur « Pharisaeus :

minus Pilatodicehat «Non haberes in riie potesla-

: sum de spe et resurrectione mortuorum ego judi-
:

tem, datum fuisset tibijdesuper (Jort«. xix, 11).»

nisi lor (/k-i. XXIII, 6). H.EC esl igitur causa, quare
))

Sicut aulem ccelura siguiricat justos, ila et terra GhrisLi discipuli Fharisaeorum filii dicautur. Sequi-

significatpeccatores. Ilajc autera jam superius expo- turIdeo ipsi judices veslri erunt. Ipsi enim sede-
:

sita sunl. Sequetur: Ipse autem ulvidit cogitationes g buntsuper sedes duodecim judicantes duodecim
ipsorum, dixit :Omne regnum, in seipsum divisum tribus Israel. Porro si in digilo Dei ejicio dssmonia,

desolabitur, et domus supra domum cadei si aulem ;

proferto in vot pervenit regnum Dei. Hoc autem quid
Satanas in seipsum divisus est, quomodo stabit re- significet alius evangelista ostendit, dicens : « Si

gnum ipsius, qui dieHis in Beelzebub ejicere me dx- ego in Spiritu Doi ejicio daemones {Luc. xi, 20). »

monia ? Evidenti syllogisomeos concludit, quieum Quod utique verum esl, et dubitari non debet ; igi-

in Beelzebub da^moniaejicere dicunl(1658). Sienim lur perveniL in vos regnum Dei. Ubi eaim est Spi-

ita esset, ut illidicunt, jamquidemBeelzebubvires nitus Dei, ibi est regnum Dei. Vocatur autem digi-
principatus et rognum penitus amisisset. Si enim lurDei Spiritus Sjinctus, propter multiplicem gra-
contra se daemonia bellum gererent, aut parvas aut liarutn divisionem. In nuila enim corporis parle

nullas contra homines vires haberent. Sed quod pe- tanla divisio, quanta in digitis invenitur. Et taleest

jus inveniuntur aliqui homines, qui tanlam

est, vix ac si diceret : Egoquidem in Spiritu Dei et virtute

concordiam habeanl, in bono,quantam malignispi- divinitatis daeraones ejicio, quoniam subditi mihi

rilus habent inGumenimsint inflnitietinnu-

raalo. sunt, quoniam in 49 3 ineapoteslatesunt,quoniam
merabiles, omnes tamen in eo concordant quod mihi resistere non possunt quoniam ligatoa eos

nihil nisi malura facere desiderant. Si igitur hanc teneo et vinctos habeo.
p
iniquitatis concordiam non habuissent, et ad pccni- Huc usq. ex cit. comment. in S. Matth. Et hoc
tentiam converli voluissent et potuissent, jam qui- esl, quod ait : Cum jortis armatus custodil atrium
dem regnum Beelzebub dcsolatum fuisset; hocau- suum, in pace sunt ea qux possidel. Siautem for-
tem in aliis regnie fleri videmus. Non estigitur, ut tior illo superveniens vicerit eum, universa armaejus
illi dicunt, neque Satanas Satanam ejicit, quin po. auferet, in quibus confidebat,et spoliaejus distribuet.

tius omnes 'in omnibus sibi invicera auxiliantur. Fortis enim erat diabolus; sed fortior ego sutn. In-
Unde etiam per bertutnJob a Domino diabolodici- travi in domum ejus, veni in hunc mundura, quera
tur. Corpus illius quasi scuta fusilia, et compactum ipse, ut domum propriam possidebat sed prope est ;

squamis se prementibu8,unauni conjungitur, etne utprinceps muudi hujus ejiciatur foras.ligavieum,

spiraculum quidem incedit per eas. Una alteri ad- vasa ejusdlripui, eL miseros horaines, quos invaae-
haerebat, et lenentes nequaquam separabantur (Jo/; de ejus servilute liberavi. Non est igitur ipse
rat,

XLi, 6). His enim verbis malignosspiritus tantam

))
mecum, neque congregat mecura, neque daemones
in se concordiatn habere designal, uLnullatenusab
ejicit mecum, non sanal horaines, ut ego, non con.
grej^at oves, neque ad vitaj pascua ducit, sicut ego.
invicera separari queant. Corpus enira diabolitotus
illemnlignorum spirituura exercitus intelligitur. QuidigiLur facit ? Visaudirequid?Spargit, dissipat.
Dicunturautem scuta fusilia maligni spiritus per D occidit, etquoscunqucpotest ad mortem et «ternam
forlitudinem, dicuntur et squamae se prementes, damnationem secum trahit. Hoc est enira quod di-
seque mutuo tenentes,sibique invicem adhaerentes cit : Qui non est mecum contra me est, et qui non

propter niraiara concordiam et unitatem, quamha- colligit mecum, dispergit.

bent in orani raalitiaet nocendi cupiditate. ULinam HOMILIA XLI.

si fieri posset, hsc tanla illorum pax et concordia FERIA 11 POST DOMINICAM III QUADRAGESIM^.
rumperetur et regnum illud iniquitatis solveretur.
Admonitio. —
Breviler huic homiliajraonito salisfa-
Sequilur : Et si cgo in Beelzebub ejicio daemonia, ciamdicens, eam praeter pauca in exordio ejusdem
filii vestri in quo ejiciunt ? S\, inquit, de me talia integram assequi posse in Luc» corament. later
cogitatis, quid dicitis eliam dediscipulis mcis?Scio Eusebianas pariterlocumhabetnum.43, et in edi-
tioue Marchesii pag. 41.
enim quod non bene intelligitis de discipulis, qui
(1657) In Vulg., Matlh.xvi, 41egilur : « Gencralio (1658) Ex hoc loco incipit expositio S. Brunouis
mala et aduUera signum quaerit, » etc. iu cap. XII S. Matthaji Qara. 47.
 797 IIOMILI^. — HOMIL. XLIV. 798
Lectio S. Evangelii secundu.m Lucam (iv, U). In A. domum Simonis, socrus aulem Simonis tenebatur
illo tempore dixerunl Phnrisxi ad Jesum : Quanta magnis febribus. Et reliqua.
audivitnus fada in Capharnaum, fac et hic in patria Scire enira oporlet quae sit uxor Pelri, ut possi-
iua. Et reliqua. mus sciro quae sit socrus ejus. Petri namqu6 uxor
/«<;..• Degilur superius in boc Evangeiio, quoil, Ecclesia esl, quoniam ei a Domino specialiter tra-
cum Dominus venisset in patriam suam, et secuii- dita est, dicente Domino: « Si diligis me, pasce
dum consuetudinem, Synagogam introiisset, tradi- oves meas {Joan. xxi, 17). » Ejus igitur socrus est
tus est ei liber Isaisc propheta3, in quo cuni legisset Synagoga, ({uia ipsa est mater Ecclesiae. Unde eidem
et sicut voluit exposuisscf, omnes ei testimoniuin in Canticis canticorum ait Dominus « Sub arbore :

lidbant, et admirantes diccbant Quomodo hic lil-: inalo suscitavi le, ibi corrupta est inater tua, ibi

terus scit, cum von diilirerit? Et paulo posl menlc violata est genetrix tua {Cani. viii, 5). » Hasc autem
mulata, inviJia quadam et indignatione dicore jacet in doino Pelri, et febricitat, quoniam usque
coepcrunt : S,)nne hic est filius Joseph? hodie inter Chrisliinos Syna;,'oga infirma moratur
{yihil uliud prxslat homilia, ciclera hauricnda in ct habitat.Ubicunque cnim est Ecclesia, ibi est et
comment. ut diclum cst.) domus Petri. IIujus autem manum circaraundifinem
Des. : Canes conlcmnil hinc inde latranlcs. .. Uominus tanget, et tunc febrc fugata surget et mi-
HOMILIA XLII. nistrabit Domino. Tunc enim ejus manum tangit,
FERIA ni POST DOMINICAM III QUADnAGESIM.E. quando cjus opera approbabit. Vespere autemfacto
Admonitio. — Nibil mihi
pro homilia admonere
h;ic obtulerunl ei raultos daemonia habentes, et ojiciebat
occurrit ; nisi, ut indicem lontem a quo purior spirilus verbo, et omnes male habentes curavil, Ut
et emendatior, quam in ^larchesio pag. 42, hau-
adimpleretur quod dictum esl per Isaiam prophe-
riri potest, qui est commenl. in Matth. n.76,c.2
tam, dicentem « Jpse iniquitates nostras accepit,
:
iisdem verbis in utroque incipitet desinit.
et (-Egrotanles portavit {Isa. liii, 4). » Verbo enim
Lectio S. Evangelii secundum Mattileum (xviii,
spirilus ejecil ille, de quo scriptum est a In pria- :
15). In itlo tempore, respiciens Jesus discipulos suos
cipio erat Verbum, et Yerbum erat apud Deum, et
di.rit Simoni Petro : Si peccaverit in te frater tuus.
Et reliqua,
Deus erat Verbum {loan i, 1). » Verbo quidem,
quia propria virlute. Sed quarc facto vespere, nisi
Inc. : Ilaec aulem apostolis, eorumquo successo-
Dominum quia hac ultiina aetate, hac extrema horaad sanan-
ribus, episcopis videlicet et sacerdotibus
specialiter dixisse, etc.
dum, ad curandum et ad peliandum daemonia ve-
Des. : Nihil minus est scplics, quam septuagios nerat? Neque enim dcbucrat populus ille curari,

septies.
nisi faclo vespere, qui ad medicumnon redilusque
HOMILLV XLIII. C ad vesperam. Unde Psalmista ait : v Gonvertentur
FERIA IV P05T DOMINICAM Hl QUADRAGESIM^. ad vesperam, el faraem patientur ulcanes, et cir-
Ad.monitio. — Nunquam salis iaudaverim ediiionem cuibunt civitatem {Psal. lviii, 15). » Tunc enim
commentarioruiD S. Brunonis in Evangelia cura venient, tunc converlcntur, tunc aegros suos, tunc
et studio clar. Lazzarii publici juris factam, cum
in ea S. episcopi sapienlia, el dicendi elegautia
animas suas multo languore confectas Judaei ad Do-
eniteat quam maxime. Econtra Marcbesii editoris minum afTerent, et sanabit eos, et ejiciet daemonia
errata plurima obscurant passiin sensum, ei reclae ab eis « Gum enim plenitudo gentium introierit,
:

iuterpretationis lucem obnubilant, Sit exemplo

lunc Israel salvus fiet [I\om. xi, 25). » « Et si —
haec homilia, quae longe emendatior in commen-
fuerit nuraerus filiorum Israel, sicut arena maris,
tario in Maithajum legitur num. 63, c. 2. Habet
etiam Eusebius Linisenus num, 43. rcliquiae convertentur ad Dominum {Ose. i, 10). »

III LeCTIO 9. EVANGELII 3ECUNDUM MaTTII.^^^UM Vidcns autcm Jesus turbas mullas circum so jussit
(xv, 1). In illo tempore accesserunt ad Jesum ab ire trans fretum. Pulo enim quod Jesus ideo pro-
Uierosolymis Scribae et Pliarisaji dicentes: Quiire ptcr lurbas traus frelum ire jussit, quia, nisi per
discipuli tui trunsyrediunlur trudilionem aquas baplismatis transeunles vitiorum turbas, el
seniorum?
El reliqua, malignorum spiriluuiu exercitus evadere non pote-
Inc. : Seniorum namque tradiliones, non pro- D rumus. Et accedens unus Scriba ait illi « Magister, :

phetarum dicta, etc. sequar te, quocunque ieris. Dicit ei Jesus Vulpes :

Des. : Manducare non lotis manibus ruslicitas est foveas habent, et volucres cceli nidos, Fiiius autem
noQ peccatum, hominis non habet ubi caput reclinet {Matth. viu,
HOMILIA XLIV, 19). » Nihil Deum latet, nulla simulatio oculis ejus
FERIA V POST DOMINICAM 111 QUADRAGESlM.f:. absconditur, omnia videt, et cogitalioni respondet.
Admonitio. —
Goncordes sunt mss. codd. cumedi- Dicil Scriba « Magister, sequar te quocunque :

tionibus Marcbesii, et suppositi Eusel^ii in assi- icris. » Dicit Jesus, non est ita; non vis inesequi,
gnanda die hac pro hoinilia, siiniliterque in prin-
non vis mea praecepta servare, non video in te, ubi
cipio et in (ine ejusdeni conveniunt, Sed decsl in
commentario.eamqueexMarohesio exscripsimus, caput meum reclinoin. Caput Christi Deus eat. Deua
et cum editione Kusebii Parisiensi contulimus. autem in humili habital, et quieto, et timenteser-
LeCTIO S. EVANGELII 3ECUNDUM LlCAM (iV, 38). Jn monos ejus. In te autem quasi rlicat Vulpes foveas :

illo tempore, surgens Jesus de Synagoga iniravit in babent, eaque cum cailidilale etsimulatione loque-
799 S. BRUNONIS EPISCOPI SIONIENSIS 800
ris vulpes enim propter astuUam maligni spiritus
:
A Des. : Sic igitur liberata es miscra jubente raiae-
dicuntur. Volucres etiamcoili dicuntup, qooniara in ricordia.
hoc aere obtinent principalum et isti quidem in ;
IIOMILIA XLVII.
peccatoribus et iniquis hominibua nidos el foveas DOMINICA IV QUADRAGESIM.E.
faciunt, in eorOm cordibus mnlas co^'ilationes et
Admonitio. —
Ex duobus ommentariis in Joannem,
i

iniquitatum germina pariunt. Alius autcm de disci- et Matthffium conditam hanc horailiam comperi-
puiis eju9 ait illi « Magister, sequar te. »Ait illi:
:
mus prima pars in comment. Joan. est nura. 16,
;

altera in Matih. uura. 16. Inler reliquas Eusebii

« Seqiiere. » At illc ail « Doraine, permitle me
:

Emiseiii nomitie vulgatHs, et sub hoc eodem die

primum ire, et sepelire mortuos raeos. » Jcsus ait posita convenit cum Marchesio in piimis verbia,
illi « Sequere
: rao, et diiiiitte raortuos sepelir sed diversus linis in illo. Utautem lacile lectorcs
raortuos suos. o Alio oiiim spiritu loquebatur iste priorem partem obtineant, eam hic subjicimii.s.
Uade el merito non scriba, aed Lectio S, Evangeui secundum Joannem (vi, 1).
discipulus dicitur
neque scqui Dominum prohibetur; imo verc» sequi In illo Isrnpore, ahiil Jems trans mare Oalileae, quod
el iraitari jubelur. Volebut tamen primuiu ire et se- est Tiberiadis, et seguebntur fum multitulo magna,
pelire patrera suum. Opus quidera pietatis lacere vo- quia videhant signa^ qux (aciebat super lus, quiinfir-
lebat: pietas taraen illa Uorainonon placebat. Quare n mabanlur. Et reliqua
hoc? Quia aliud signiQcabat, nobisque in hoc facto
igniiicaDat, nooisq Inc.
/ : Magna miracula Dominus facturus et novi
exempla dabat, et tale erat ac si diceret Venisti ad rairabilisque panis delicias populisdaturus raontera
:

vitam, 4 15 vis redire ad morlera ? Ego sum vita, nscendil, quatenus et nos quotiescunque spirituali-
ego sum creator et pater tuus, me sequere et di- bnp,novisqueepu]i3 satioricupiraus, non montis, sed
mitte mortuos sepelire mortuos suos. Mortui enim meniis altitudinera, et ingenii sublimitatem ascen-
sepeliunt raortuos, quando peccatoresquidem mortui danius. Quoniam autem tnlihus deliciis refecti festi,
(sunt morlui quidera, quia vita de qua dixiraus, in vitatem 8gere,et Ghristi carnem, et sanguinem sus-
eis non esl) raortalia opera etcriminalia peccata in ciperedignisunt, merito hic dicitur, quiaproximum
86 abscondunt et celant. Et non solum hoeo, verum erat pascha dies fpstus Judaaorum, Securienim ad
etiam ct palrern suum diabolum (de quo Judaais hanc festivitatem veniunl, quia talibus epulis sunt
Dominus ait : « Vos ex patre diabolo estis {Joan. repleti. Cnm sublevasset ergo oculos Jesu^, et vidisset,
VIII, 44). » In sepulcro jiecloris sui sepeliunt, et quia muUiludo mnvima eum, dixit ad Phi-
venit ad
quasi bonum aliquod servant et occullant. Talem lippum. Unde ememus panes, ut manducent hi? Hoc
igilur patrem sepelire, et sic sepelire Dorainus pro- autem dicebat tenlans eum ; ipse enim sciebat, quid
hibel. esi^et faclurus. Sciebat enim Dominus quid facturus
HOMILIA XLV. ^ erat; sed tentando JiO
Philippum audire volebal
FERIA VI POST DOMINICAM III QUADRAGESIM^. quid de ejus oranipotentia sentiebal, simulque no-
Admonitio. — Explanationera hodierniEvangeliihic vum illud rairaculum discipuli responsione extolle-
non afTeriraus, cum tola in commentario legi pos- bat, Cura exquinque panibus lot bomines reficeret,
sitsubnum.U. Factaenini cumvulgata
collatione quibus secundumiliiusteslimoniumducentorumde-
homilia, nihil ei addere, vel deraere habernus nariorum panesnon sufficerent, ut unusquisquemo-
eadem omnino est.
dicnra qiiid accipiat. Sic enim Philippus respondit,
Lectio S. Evangelii secundum Joannem (iv, 5).
dicens Ducentorum denariorum panes non sufficiunt
:

In illo tempore venit Jesus in cicitntem, qux dicitur

eis, ut unusquisqne modicum quid accipiat. Dicit ei
Sichar jiixta prxdium quod dedit Jacob Juseph /ilio
unus px disripulis ejus And7'eas frater Stmonis Pe-
suo, etc.
tri : Est puer unus tic, qui habet quinquepanes hor-
Inc. : Ho<; est illud praediura, dc quo Jacob (iliuiu
deaceos, et duos pisces. Sed quid hdpc inter tantos ?
suum Joseph beiiedicens, ait. etc.
sensus adhuc et
Puer iste populus Judaeus est,
Des.: Nisi eos ad uudiendum, et credendum vo- Quinque vero panes, quin-
intelligentise puerilis.
luntarios prajvidisset.
que libri Moysis intelliguntur. Quos panespopulus
HOMILIA XLVI. D ille ubique secum portat, et non coraedit, quia legit
SABBATO POST DOMINICAM TERTIAM QUADRAGESIMiE. tantum Scripturas et non intelligit. De his autem
Admonitio. —
Ex eodem commentario in Joannem B. Matthasus evangelista sic ait.
nurn. 23 aiimpta est haec horailia, quae et Eusebio {Sequcntia usque ad fincm in comment. num. 61
Lrniseno luil allribula, in quo pauca verba in continentur.)
priiicipio inutula leguntup. sed finis esl idem.
Exstat Eusebii pag. 80, num. 48 Marcbcsius au-
homilia XLvni.
tem habet tom. II, pag. 46. FERIA II POST DOMINICAM IV QUADRAGESIMjE.
Lectio S, Evangelii secundum Joannem (viii, I). Admonitio. —
Qualis expositio in comuient. hujus
lociEvang. Joannis num. 6, talisest bomilia tuiu
In illo tempore perrcvif Je.^ius in inonlem. Oliveli, et
in M.irchesio, quam in Eusebio ipsis enim ver- :

dilucnlo ilprum vcnit in lcmplum, et omnis populus nis apud utrumque incipit, iisdemque defainil.
venit ad enm, et sedens docebat eos. Et reliqiui. Quis auctor ceusen debeat alio argumenlo non
Inc. : Quod eniin Jesus in montem Oliveti ire, et
indigemus.
orare, etc. Lectio S. Evangelii secundum Joannem (n, 13).
801 HOMILI^. — HOMIL. LIV. 802

In illo tempore : Prope erat Pnscha, uixonan, et /^ illo lempore : Ernlquidtm langnidus a [iertlianin de

ascendil liierosolyrncim Jcsui ei invenU in lemplo castello, Marij; et Marllue sororis ejus. Et reliqua.

vendenles boves el oves. El rel'qua. Inc. : In niagnis laudibus MiricC scripsit hacc

Ini'. : Ilaic quiiiein in Matlbajo expositH sun. evangelista, etc.

Oes. : Et iiiiquitatis f^sset in unoqnoque hommo. DeJ. .•
An accusando dixerijnt dubitari non po-
HOMILI.-V XI LX. test.

FEIUA III pOSl DOMINlrAM IV QU.\DR.\GE3IM.E.

HOMILIA LIII.
SABH.VTO PUST UOMINICA.M IV QUADRAGESIM.E.
Ad.monitio. —
Guin hujusco Kvanvelii arcana .«ensa
—
Oinnein aLtentionem sibi vindicat
b. BruiiO perdpicue liuclnque illu.-jtrassct, eatinlnn
Admonitio.
doclriua, visquc arguincnlationis, qua hacin ex-
iaierprelalioaen) ad Usuio hoiuiliie usurpavu :
positionc. porlidos ot increduios Judaaos insecta-
quare lcgcnles a,>ud Joanneni nuin. 21 comraen-
ins est S. Hruno snb niim. 24, in Joannem. Exi-
tari'im quilqnid snppositnHEMScbnise'. Marciio-
gius efliderunt, nibil aliud esse, qnani eamdem
mie enim Christi divinitatem asseruit, et Judreo-
expo?itionem, vidoliunt.
rum incredulilatem Gunstuiii purum hominem
blasphemantium vchcinenler obiurgavit. Eodem
LeCTIO S. EvANGEUI SFXUNDU.M JoaNNEM (
VII, 14).
modo honiiliaab Eiuiseno num.53,el a Marchesio
In illo tempore : Jam die festn viedinnte, n^icendil tom. If, pag. 52 describitur.
Jesus in lemplum et docehal. Et reliqua. Lectio S. Evangeui secundum Joannem (viii,12).

hic. : Dixiniud superius luinc festivitatem septem

B hi illo tenipore : Dicebat Jcsus lurbisJuilxorum:Ego
diebus celebrnri, elc. sum hi.v mun li, etc.

Des. Ipsa testimonium perhibentde me.

: hic. : Ego, inquit, sum lux inundi, ego sura illa

HUiMlLlA L. lux, qufT! illuininat omnein hominem, etc.

FERIA IV POST DOMINICAM IV QUADRAGESIM^. Des. : Erat igitur et hora ejus in ejus potestale,
Admonitio. —
Prolixuin feri.v hujus Evangeliuin S. ut tunc, et non antoa voiiirel, qiiam ipsejuberet.
Joaniiisnonaisi prolixaoraLioneadoruanuum eral. liOMILIA LIV.
Eam ergo provinciam obivit S. Bruno suo in
DO.MINICA PA3SI0NIS.
comdieiitario toto nurn.27,etnihil protecLo omni-
sit, quod ad majorem lucem couduceret. Editiom-s
Admonitio. —
Procemium homiliaa quod incipit :

tam tlusebii, quam Marchesii commenlario plo- Prxceperal Deus per Moijsen, usque ad illa verba:
nissime contormantur. Quare non credilis mihi, addit,um est prosequilur ;

tainen perfecie coucardans cum comment. per

Lectio S. Evangeui secundum Joan.vem (k, 1).
totem numerum 26. Iluc de concione, ut de reli-
/n illn lempore, prgrterieris Jesus vidit honiinem cae- quis optirae meritmn fecere Eudebium Cmisenum
cum a nntivitate?iun,etinterro(javerunt discipuli ejus: typographi Parisienses, et inter ejns suppositas
hoinilias num. 54 collocarunt. Edidit quoqiie
liubbi, f}nis peccavit, hic, aut parentes ejus, ut cjocus
T Marchcsius pro eadem Doruinicapassionis loin.II,
nm^reretur? ?A reliqna. (
^ pag. 53.
Inc. Ipse Saivator noster apertissirae ostendit,
.*

418 Legtio S. Evangeui secundum Joannem

etc.
(viii 46). In illo tempore, dic^^bat Jesus turbis Ju-
Des. .•«1'eccalum non haberetis, quia lucemquae-
dxorum etprincipibus sacerdotum : Quis ex vobis
reretis.
arguet me de peccato ? Si veritatem dico vobis, quare
417 HOMILIA LI.
non creditis mi/ii? Etreliqua.
FERIA V I'OST DOMINICAM IV QUADRAGESIMiE.
Praeceperat Dorainus per Moyscn sacerdotibus
.\o.monitio. — .Ab eodcm prnmptuario commenla-
tionum. Brunonis in hlvang. Lucaieditnres hanc
S. JudKorura, ut ad nullumoranino mortuum accede-
hoaiiliam hauserunl nuilus ergo alitjs auclor, ;
rant, nisi ad patrem et mutrem, ad fratres etsoro-
quam idom coiiiineDtator inscribatur. Apud Euse- rem, quie virurn nou haberet. Prsecepcrat proeterea
biuui EmiscMum e.st honiil. 52, et ia Marchooio
de suinrao sacerdolp, utnequead patrem, neque ad
pag. iJ5, toin. II. Exstat in coinment. iu Lucam.
neque ad aliquem oranino raortuum acce- raatrein,
Lectio S. Evangeui secundum Lucam (vii,12). hi
deret. Sed quid per mortuum, nisi peccatum ? Pec-
illo tempore ihal Jesus in civiiatem, qnx vocatur
catum enim nnrtis causafu5t,quoniam nisiprimus
Naim, et ihantcum eo discipuli ejus^et turba copiosa.
homo pecca33et,nemounquam hominum moreretur,
Et reliqua.
Inc. : Hffic aiitem vidna,quara turba muilasequi-
D Accederc igitur ad mortuura, hoc est acce lere ad
peccaturn ; et est cirectus pro cau.sa. Prajcipit igiiur
tur, etc.
Dominus ut sacerdotns ad moftuum non accedanl,
Des. : Manil»u< pedibMsque ligalis prodiisse fer-
id esl ut peccata mortalia noncommittant.Quamvig
tur.
sine peccalo nerao es»e possit, sine crimine tamen
HOMILIA LIII.
sacerdolcra csse oporLet. Sed quia sine ori^^inali.
POST dominicamiv QUADRAGESIM.E.
FERIA VI

—
Ejiiadom treneris est sfiquens homilla peccato nullus esso valet, adparcntum et proximo-
Admonitio.
m
sunt plures nr.-ecedentes, eruta nempeex cnm- rum mortern sacerdoLcs accedere non prohibentur.
mentariis in Evan^clia. llujusce loci expositio Omnium eriim comraune est originale peccatum :

totum occupat niiiTi. 31, '\n Joiinn.un, nullaque omnes igitur ad illud ncccderenon dubiura ost.Sed
facla estadiitio. E;imdem tribueruntediloresejus
quid per sororcm, quae virum nonhabet inlelli^ere
Emispno hom. 52 et Marchesius publicavil
tom. n, pag. 51. debcmus, nisi illas animas, qu.c a patris domo et
Lectio S. Evangeui secundum Joan.-sem (xi,l)./n ab Ecclcsiascparantur?Judaei nobisethajreticisint
 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 804
803
exemplum, qui suas sequentcs voluptates extra A. 56. lisdem enim verbis incipit, iisdem desinit. A
in
Ecclesiam pcreunt isti quidem sunt illae sorores
:
Marchesio habemus pa<,'. 54, etc.
mortuae, ad quas accedere non licet. IIoc audianl LeCTIO S. EVANGELII SECUNDUM JOANNE.M (vil, 1).
sacerdotes nostri, et ab orani opere mortuo, ah In iUo lempore, ambulabat Jesus in Galilxam, non

omni peccati contagione se immunes custodiant. enim volebat ambulare in Judoeam, quia quxrebant
Omnia enim in figura contingebanlillis; scriptasunt eum Judcei interficere. El reliqua.

autem ad correclionem nostram. Nunc autem de Jnc. : Hoc enim faciebat Jesus, non quod mor-
summo sacerdotevideamus, per quem Dominum et tem, etc.

Salvatorem nostrum intelligimus, sacerdolura om- Des. : Non auJebant, quiamagis homines, quam
nium raaximum.Ipseenim ad nullummortuum ac- Deum tiraebant.

cesait, quia neque originale peccatuma parentibus HOMILIA LVII.

Iraxit, neque a se peccatum aliquod commisit. Ipse FERIA IV POST DOMINICAM PASSIONIS.
enim est, de quo scriptum est Qui peccatum non :
Admonitio. —
Gopiose non minus quam docte illu-
fecU^nec dolus inventus edin ore ejus. Ipse igitur stralurahabemus diei hujus Evangeiium in com-
menl. super Joannem nura. 31 nec homiliaEuse-
solus est, qui ad patris et matris mortem, et pecca-
,

bio Eraiseno perperara ascripta nuin. 57 alia

tum non accessit. Dicat igitur, etconfidenter dicat:
B prasstat, quaroquaeS. Bruno eoin loco disseruit,
Quis ex vcbis arguct me de peccato ? IIoc enim signi- Apud Marchesium est t. II, p. 56.
ficat illa vacca rufa, qua) sine macula desoribitur. Lectio S. Evangelii secundum Joannem (x, 22).
fuisse, de qua modo in Apostoio cuiii legerelur, In illo temporc, facla sunt encasnia in Hierosolymis
audivimus. Sicenim Dominus Moysi:«Pne-
di.xerat et hiems erat. Et ambulabai Jesus in templo in por-
cipe, inquit, populo, ut adducatadte vaccam rufam ticu Salomonis. Et reliqua.
non habentem maculam, ajtalis integrae, et quae Inc. ; Encaenia dicehant Judaei iilam feslivitatem,
nunquam portaverit jugum {Num. xix, 2), » et qua? etc.
sequuntur. Sed quid vaccarufa.nisi caro Salvatoris Des. : Ut isti ad eum venirent, cum videreot et
nostri dearmento patriarcharum et prophetarum in eum crederent.
assumpta intelligitur ? Sed quare rufa, nisi quia HOMILIA LVIIL
proprio sanguine cruentata ? Gur autera eetatis FERIA V POST DOMINICAM PASSIONIS.
integra?, nisi quia in juventule passus estDorainus?
Admonitio. —
Evangelicam narrationera mysteriis
Jugum autem non traxit, quia peccatum non fecit.
plenara sapientissime a Brunone iilustratam re-
«Nolite, inquit Apostolus, jugura ducere cum infl- lertEvangelii comraentarium, cui sirailis omnino
» unde el immaculata di- est hotniiia hac dietamab editore Eraiseni nura.
delibus (II Cor. vi, 14) ;

58, quam a Marchesio pag. 97 assignata. In utre-

citur unde et modo Dominus ait : Quis ex vobis ^
;
quo eadem neverbo quidem immutato;
lectio est,
arguet me de peccato ? ex quo palam non Eusebiura Eraisenum, sed
fit

{Qux sequuntur videnda sunt in commentario sub Brunonem Astensem auctorera habendum esse.
num. 26.) Lectio S. Evangelii secundum Lucam (vii, 36).
HOMILIA LV. la illo tempore, rogavit Jesum quiiam Pharisxus.,
FERlA II POST DOMINICAM PASSIONIS. ul mandAicaret cum illo. Et ecce mulier, qux erat in

Admonitio. —
Qnicoraraentariumin huncEvanjieiii civitate peccatrix, ut cognovit, quod accubuisset in

Joannis locum conferenl non tam cerliores fient domo Pharisxi, attulil, alabaslrum unguenti, etstans
abeodem desumptam homiliara a Marchesiotom. rctro secus pedes ejus. lacrymis ccepit rigare pedes
II, pag. 54editam, sed mullo eraendatiorera
com-
ejus, et capitis capillis sui tergebat, el osculabntur
parare poterunt. Nulla fides lypographis Pari-
pedes ejus et unguento ungebat. Et reliqua.
siensibus remanet, qui eam bJusebio Emiseno
!

supposuerunt. Inc: In hoc Evangelio Pharisaei superbia repri-

Lectio S. Evangelii secundum Joannem (v,3G). milur.
In illo tempore : Miserunt principes ei Pharif^xi mi- Des. : Ex corde conversis tam facile miseretur.
nistros,ut apprelienderenteum. Dixil ergo eis .lcsus :
HOMILIA LIX.
Adkuc modicum lempus vobiscum sum, et vado ad D
FERIA VI POST dominicam passionis.
eumqui misit me. Et reliqua. Admonitio. — Satis
pra^moniti erunt leclores vix
Inc: Invanum, inquit, laboratis voset principes intelligant homiliain diei hujus non aliunde pe-
vestri,etc.
tendain quara ab eodem Evangelii commentario.
non poluerunt Exstat num. 33 apud Emisenum hora. 59, in
Des. .-Et reversi sunt, quia facere
Marchesio pag. 57.
voluntatera suam.
420 Legtio S. Evangeliisecundum Joannem (xi,
419 HOMILIA LVI.
47). Inillotempore, collegcrunt poniijlces et Pharissei
FERIA lU P03T DOMINICAM PASSIONIS. concilium, etdicebanl : Quid facimns, quia hic Iwmo
Admonitio. — Ne ludamus verbis, salis erit dicero multasigna facit. Et reliqua.
eumdem commentarium hanc pariter homiliam Inc. : Audierant pontifices et Pharisaei.
ex integro suppeditarea num.20 in Joannemus- Non utcum
Des. : occidalis, sed ul noblscum in
que ad 21, et suppositionem Eusebii aperte mani-
festare, cum similis omnino inea repcrialur num. eum credatis.
805 HOMILLE. — HOMIL. LXVl. 806
HOMILI.V LX. A gcnerc populum siuim pasccre satagil,el ad vir-
SABBATO POST DO.MIMC.AM PA9SI0NIS. tutesincendere. Sub homilia! titulo cst in Eini-
seno nuin. G2, et in Marchesio p. 65.
Admonitio. —
Ex trihus srepe laudati in Joanncn
commentarii locis composila est hoiuilia a jM.ir- LeCTIO S. EVANQELII SECUNDUM JOANNEM (XH, 1).

cliesio et ab editorosub nomine Eusebii Emiseni, In itlo tempore, ante scx dies Pa^ichx venit Jesus Do-
pnblicata ; nempe num. 3i, ex num. 35,
f.\ tine thaniam, ubi fuerat Lavirus mortuus, qnem suscita-
ftfore exlotonumero iLCum enim plura mystoiia vit Jesus. Feccrunt autem cxniiin ibi, et Martha mi-
Evangeliura compleclalur, opportuna iilustia-
tione prosecutus est S. Bruno, eanuiue inorah- nistrabat. Et reliqua.
bus documenlis, ut assohM, exornavil. An S. ppi- Inc. : Mirum si evangclista omniaha?c sine aliqua

scopus Signiensis sit homili* auctor, qui in du- significationo, tam otiosa dicoro voluit.
bium revocabit ? Sicut sc habct
Des. : cupidilas hominum, nova
LeCTIO S. EvANGELII SECUNUUM J0ANNEM(xn, 12). videre ct audire cupiehat.
In illo tempores cogitaverunt principes sacerdotuin, ut HOMILIA LXIV.
Linaruni inlcrfxccrent, quia miilti propter iltum ab FERIA III MAJORIS IIEUDOMAD.E.
ibanl ex Judxis, cl crcdebanl in Jesnm. Et reliqua. Admonitio. in— proMuissa commentarii editione
Inc. : Stuli Judici eum occidere volebant, qucm loia hasc homilia ri^peritur num. HS. Niiul ultra
nuper Dooiinus susciiaverat. g addamutsuppositio Enscbio Emiseiio, apudquem
sub nuin.63, facta r(>,jicialur. Marchesius ox oo-
Des. : Hoc eral quod significabat, quando seabs-
dice Gasinensi edidit pag. 65, tom. II, nondum
condit ab eis. tamen e tenebris eruto commentario in Evan-
HOMILIA LXI. gelia.

DOMINICA IN PALMIS. Lectio S.Evangelii secundum Joannem (xiii, 16)

Admonitio. —
Consulant lectores commentarium In illo tcmpare, dixit Jesus discipulis suis
Amen, :

in hoc Evanj^elium, et quidquid auctor ad cjus amen dico vobis, non est servus major domino suo,
explanationem elucuhravit pro hoinilia docerplum neque apostolus major eo, qui misit eum. Si hxc
invenient. Exstat apud Malthaei comment. num. scitis, beati eritis, si feccritis ea. Et reliqua.
85. Inter Eusebianashomil. est 60, et in Marche-
Inc. : Si, inquit, scilis et iatelligitis quse fece-
eio pag. 59.
rim vobis, elc.
LECTIO S.EVANGELII SECUNDUM MaTTII.EUM (xXI, 1)
Des. : Non piius cmnam complevit, etsi prius cce-
In illo tempore curn appropinquassel Jesus Hicroso
nare coepit.
lijmis, et venisset Dethpfiage ad montem Oliveti, tum
HOMILIA LXV.
misit duos discipulos suos, dtcens eis : Ite in castellum
FERIA IV MAJORIS nEBD0MAD.E
Admonitio. — Ordinemsequentes
quod contra vos ett, et statim invenielis asinam alti-
Q homiliarum.ut in
gatam, et pullum cum ea, solvile, et adducite mihi. Marchesio, et in supposito
Eusebio descriptaj
Et reliqua. sunt, hancad coramentarium in Lucam sub nuin.
Inc. : Duos discipulos suos ante sc Dominus mit- 47 spcctare asserimus, neque aliquid addere oc-
currit ex integro enim abeo excerpta est.
;
lil, etc.
Lectio S. Evangelii secundum Lucam (xxii, i).
Des. : Ghristi laudem et gloriam personaba..
In illo tempore : Appropinquabat autem dies azi/-
HOMILIA LXII. morum, qui dicitur Pascha, et quxrebant principis
DOMINICA 1N PALMIS. PASSIO D. N. J. C. SECUNDUM saccrdotum et Scrihie quomodo eum interficerent. Ti-
MATTll.EUM.
mebant vero plebem. Et reliqua.
Admonitio. — Cum nemo
ignoret S. Matthfeum Inc. : Vonit autem dies azymorum, etc. Mittit
inler evangelistas lon;.'iorem de passiono Dornini
historiain scripsisse, haud mirabitur, si A. N.
Dominus Petrum et Joaunem parare Pascha, elc.

breves inter fines suam expositionem non conli Des. : Goetera quaj sequuntur in Matthajo exposita
nuit. Omnia enim verba cum mysteria enuntient sunt.
ea aperta reddere oportuit,ac nostrac reparationis
sacramenlum maiorem inlucem producere. Vide HOMILIA LXVI.
num. 104. FERIA V IN COENA DOMINI.
Lectio S. Evangclii secundu.m Matth^um (xxvi, , Admonitio. —
Quamvis aliis verbis incipial hjec
^' homilia in Marchegio, et in Eusebio Emisene,
2). In illo tempore, dixit Jesus discipulis suis : Scitis
ubi est C5 attanien cum non ter.int nisi per-
;

quia post binum Pascha fiet, et Filius hominis tra- breve compendium eorum, quajauctor in praece-
delur, ut crucifigatur. Et reliqua, dcnti sermone attuierat, diciraus proprie hodior.
Inc, : Nuntiat Dominus Pascha post biduura, nara concionom ab illis incipere Sciens, inquit :

Jesus, quia venit hora ejus, etc, quam hicexscri-

nuntiat etpassioneiu suam, ctc.
bere opus non est, cum ex Conte ejusdem, nempe
Des. : Dominum resurrexisse, et nullo modo sic
ex comment. in Joannem sub num. 38 quilibet
positum furari poluisse. assequi valeat.Prooemium illud ommittitur.
421 HOMILIA LXill. 122 Lectio S. Evangelii segundum Joannem
FERIA II MAJ0RI3 HEBDOMADiE. (xiii, 1). In itlc temporc, ante diem festurn Paschne

Admonitio. — Tola moralis est hujusce evangelii

sciens Jesusjjuia venit ejus hora, ut transeut ex hoc
inicrprelatio; nomina enim, et dicta ad spintua- mundo ad Palrem.]cum dilexisset suos, qui erant in
lera aensum traducitS. commenlator.quo dicendi mundo, in finem dilexit eos. Et reliqua.
 S. BRUNONIS EPISCOPl SIGNIENSIS 808
807
quod ante ^ Miseri Judaei, qui panem quidenti habent, sed qui ;ij

Inc. Narral, supcrius evangelieta,

Belhaniam panem eis frangcrel, non habent. Nobis aurem fre.
diem feslura Paschce Salvalor noster in
gil panem. Nobis Scripturas exposuit, et sensum
venit, etc.
orant, aperuit Jesus Ghristus Dominus noster, qui cum
Des. : Dum enim per sa invicem sancli
Palre, et Spiritu sancto vivil et regnat in saecula
alterallerius pedes lavat.
LXVII. HOMILIA saeculorura. Amen.
SABBATO SANCTO. 423 HOMILIA LXX.
ADMONnio. —
Facla a nobis collatione inter com- FERIA III POST DOMINICAM PASCH/E.
mentarium hujus Evangeliinum.105 inMatlh.et Admonitio. —
Post expositionem superioris loci
homiliam a M;irchesioeditam toin. II, pag. 68, ob evangelici immediate haec alia succedit interpre-
oculos etiam, habentes Eusehium Emisenura, tatio in euradera Lucara, cujus lectio sub nura.
utrumque perfecte convenire cum commentario 50eadem esl ac homiliae aptul Marchesium, p .71,
testamur idera exordiura, idem et fiuis. Consu-
;
atque plane consimilishomiliaS^interEusebiaaaa
lanl lectores pag. 122, etc, et integramhomiliaui relata.
assequenlur. Lectio S. evangelii secundum Lucam (xxiv, 30).
LeCTIO.S.EvANGELIISECUNDUmMaTTH^UM XXVII, 1).
In illo temporc, sletit Jesus in mcdio discipulorum
VespereautemSabbati, quxlu cescil in prima Sabbati Pax vobis. Et reliqua.
suorum, et dixic eis:
vcnitMaria Magdalcna, et altcra Maria videre sepul- 'Q
Inc. : Loquebantur discipuli de Jesu, et ea quae
crum Et reliqua.
viderant in commune referebant, etc.
Inc. : Vesper enim, qui et hesper dicitur, stel'a
Des. : Ideoque a Galholicis consignari prscipiunt,
est, qucTB alio noraine lurtifer vocalur.
qui ab eis baptizati sunt.
Des. : Ecc8 iterum occiditis ; dum cum resur-
HOMILIA LXXI.
rexisse, et viverenegatis. FERIA IV POST DOMINICAM PASCHiE.
IIOMILIA LXVIll.
DOMINICA RESURRECTIONIS D. N. J. C.
Admonitio. —
Qui illustralionem 1. h. evangelici
IN legt^rint, et homiliam hac pro die assignatam
jam
Admonitio. -- InDominira Uesurrectionis i\\.n\\is e-^i assecuti sunt nihil enim nequein supposito Eu-
;

homiliae hujus pariier Emisno nuncupatfe, et po- sebio, ubi est hom. 90, neque in Marchesio pag.
silse num. 87 casterum pleueiGoranibus concor-
; 72, lora. II addilum reperitur.
dat cum. Marcbesio pag. 69. Et cum commenl. in Lectio S. Evangelii secundum Joannem (xxi,1).
Marcum num. 7,
hi illo tempore : Manifeslavil se iterum Jesus disci-
Lectio S.Evangelii secundum Marcum (xv[, 1).
pulis suis. Et reliqua.
In illo tempore : Maria Madgdalene, et Maria j acobi
ungerent bic. : Quid esl enim, quod aposlolus Pctrus de
el Salome emerunt aromala, ut venienies
piscatione a Domino vocatus, etc.
Jesum. Et reliqua. £^ Des. : Da illis raiiaifestationibus loquitur, qua'
Inc. : Sabbato enira neque vendere, neque emere
vel oranibus vel pluribus in unum collectis factae
licebat aliquid, etc.
sunt.
Des. Ubi tecum sedeo et vivo, et regno in sas-
:
HOMILIA LXXH.
cula sfficulorum. FERIA V POST DOMINICAM PASCHiE.

FEBIA II
IIOMILIA LXIX.
POST DOMINICAM PASCII^.
Admonitio. — Superiori omnino sirailem dicimns
hanc horailiara, cum tolaeodem excommentario
Admonitio. —
Ex duobus commentariorum locis pruta sit, nec occurrit, quod aliud de ea adrao-
condida est homilia huic diei festo assignata ;
neamus. Sed num. 91 exstat in Eusebio, et in
nempe ex commenl. in Lucam nura. 49,et ex Marcbesio pag. 73, tora. II.
comment. in cap. 12. Exodi tora. I, pag.58. Apiid LecTIO S. EVANGELII SECUNDUM JoANNEM ('XX.ll).
utruuique saiis sibi facere possnntlectores ; cum
tempore, Maria stabat ad monumentum. Et
jam edita rursus producere inulile ducimus. Ea- Iii illo

dem est horailia in Emiseno num. 88, et in Mar- reliqua.

chesio pag. 70, qui aliqua addit in fiae. hic. : Recedunt discipuli, slat Maria, et plorat,

LeCTIO S. EvANGELil SECINDUM LUCAM (xKIV, 13).

etc.
Jn illo tempore, duo ex discipuUs ihant ipsa die in Des. Quia vidi Dorainum, et haec dixit mihi.
castellum. Et reliqua. D HOMILIA LXXiII.
Inc. : Unus autem istorum, qui hffic scribit bea- FERIA VI POST DOMINICAM PASCH^.
tus Lucas fuisse putatur. Admonitio. —
Horailiu auctor S. Bruno, cum pauca
Des. : Etilli vicissim sibi sua gaudianuntiarent. visa fucrint quae ad illuslrationem hujusce Evan-
gelii altulerat in commentario,as3umptis tantum
[Hxc in homilia sequuntur.) Nunquam autem tam
primis ejus verbis, hsec ut hic exscribimus addi-
bcne cognosciiur Jesus, sicut in fractione panis. di! reliqoa in omment. Malth. sub I06,hahen-
;

Panis iste spirilualis est non carnalis panis iste ; tur. Apud Eusebium esl hom.92. etin Marchesio
cibus animse est hoc pane nutritur anima, el pin-
:
pag. 73.
guescit intelligenlia. De hoc pane scriptura esl : 4*14 Lectio S. Evangelii secundum Matth.eum
« Non in solo pane vivit homo, sed in orani verbo, (xxviii, 16). hi illo tempore, undecim diacipuli ab-

quod procedit de ore Dei {Matlli. xv, 11). » De hoc ieruni in Galilxam, etc.

pano perprophetamdicitur: « Parvuli petieruntpa- Haec autem visio quando facta sit incerlum habeo;
nem, et non erat qui frangeret cis ( Thren. iv, 4).» quoniam Thomas, qui unus erat ex istis anle dies
809 HOMlLliE. - IIOMIL. LXXVr. 810
octo Dominum vidisse narraliir. Sed non vacat a \ HOMILIA LXXIV.
myslerio, quoil do Jiida;a in (Jalilapam discipnlos SABBATO IN AI.BIS.
suos Uoinimisireprajceiiit, il>i(]iicseilii3 inaniljslare Admomtio. —
Brcvissime me expediam aiens, non
voluit. Narrant enim evangelistae, raulieres ad se- aliuniie qurerendam homiliam hujus diei, quam
in comment. iu Joan. num. 51. lisdem verbis in
pulcrum Domini veaisse, et angeluui eis dicentem
supposito Euoobio num. 93, et in Marchesio pag.
audisse « Nolite timere, scio enim, quod Jesum
:
74 legitur.
quaerili3 Nazarenura crucifi.xum surrexil, non est ; LeCTIO S. FlVANOELlI SECUNDUM JOANNEM (XXII, 1).
h\<:. Sed, cilo eunte?, dicite discipuiis ejus et Petro In illo iempore, una Sabhali Maria Magdalene venit
quia praecedet vus in Galilaeam, ibi eum videbitis, manecum tenebneesscnt admonumentum. Et reliqua.
sicut dixit vobis {Matih. xxvni, 5). » Quid autem Inc. Quantum ad lilteram magnus amor compel-
:

mulieres siguiticent, et quare se iiiis post rosurre- lebat hanc mulierem, elc.
ctionem prius Dominus manifcstare voiuerit, cur Des. : Diximus enim per Scripturam lintoamina
etiam Petrua nomine vocetur, jam superius exposui-
sigDilicari.
mus. Diceudum esl igitur quid per Galilceam, et HOMILIA LXXV.
quid per montem, ad quem eos venire conslituit, DOMINICA IN ALBIS.
significetur. Galilsa namque, qua; transmigralio in-
n Admonitio. — Hanc bomiliam similiter prcestat idem
terpretalur, Ecclesiara signilicat. Magna quidem de commentariustoto num.51.Quanta ineo effulgeat
peccaLoribus transmigrdntibus ad ipsam magna ;
doctrina, disserendique copia jam lectores admi-
voro et de justis transmigrantibus ab ipaa. Sed quid ratos opinor. Quod majus argumentum alferri
potest, ut evincaiitur de pla;;io, qui harum homi-
ad Ecclesiam venisse proluit, nisi elmontem ascen- liaruni auctorem lecerunt Eueehiuui Kmiseaum
damiis, in quo se Dorainus vi.lendum esse consti- inter quas est 94. Si fons ostendatur a qiia omnes
luit? .Mons iste, hocEvangolium mihi esse videtur emanarunt, Marchesius airert pag. 74.
inquo Christi passio el ref^urrectio nunliatur, in 425 LeCTIO S. EVANGELll SECUNDUM JOANNEM
quo et ipse suis discipulis manifestatur. Sed vis (xx, 19). In illo tempore, ctim sero esset die ilUi una

audire Jesura suis discipulis in lioc monte loquen- Sabbatorum, et fores essent clausx, etc. Et reliqua.
lem ? .\udi, el intellige: « stulti, inquil, et tardi Inc. : Quicunque intelligit illud, quod sc.ri[)!um

corde credendum in omnihns, quaj locuti sunt

arl esl, etc.

prophelte Noone sic oportuil pati Ghristum, et

!
Des. : Alii evangelistaecaetera ejus facla non scri-

resurgerea mortuis, et ilaintrareingloriamsuam?»» psissent.

{Luc. XXIV, 25.) « Itaque palpato, et videte, quia HOMILIA LXXVI.
spiritus carnem et ossa non haliet, sicut me videtis DOMINICA l POST PASCIIAM.
habcrc {ihid., 39). » Sunl aulem et multa alia, qui- G Admonitio. — Gum pra?sentis
homilia constot,
dioi
bus se Dominus in hoc mon'e suisdisoipulis mani- partim ex expositione Joannis evangoliuin
in
num. 30, pag. 465, partim ex adiiilis luin in
festat. Vis otiam videre Jesum in monte David, id
prinoipio, tum versus finem, eam utMarchesius
est in Psalterio se manifestantera, et discipulos allo.
publicavit tom. II, pag. 75, et Eusebii Emiseni
quontcMi ? « Ego, imiuit, dormivi, et somnum crepi, editores num. 94, sed multis in locis emendatam
et resurrexi, quoniam Dominus susccpit mc (Pia/. lectoribus exhibemus.
iii, 6). )> Ei iterum « Frodorunt manus mcas, et
: Lectio S. Evangelii secundum Joannem(x, 11).
pedes ineos, dinumeraverunt omiiia oasa mea. Ipsi In illo tenipore, dixit Jesus discipulis suis : Ego sum

vero consideraverunt, et inspexerunt me, diviserunt pastor honus. Et reliqua.

sibi veslirnenta moa, et supcr vestcm incam inise- Ego, imiuit, sum paslor bonus. Audite hoc, p.lstO'
runt sortcm {Psal. xxi, 17). » Sed quid dicimus? res, ct a me uno
paslore boni pastoresesse discile.
Tot sunt raontos, quot et prophetae lot sunt mon- ;
Bonus enim pastor est, qui animam suam dat pro
tes, quot ct librorum volumina. De his enim raonti- ovibua suia. Haec eat delinitio boni pastoris, hoc ego
bus scriptum est : « Levavi ociilos raeos ad montes. feci, hoc et vos facite, si necesse fuerit. « Majoiem

unde vcniet auxilium mihi enim diloctionem nemo habet, quam ut animam
{Psal. cxxi, 1). » El-

alibi «Ut quid suspic.unini montes coagulalos, D suam poual quis pro amicissuis. Mcrcenarius aulem
.

mons in quo ben?placilum est Deo habitarn ?» {Psal. et qui non cst pastor, cujus non sunl oves propriae,
Lxvii, 17.) « Venile, igilur ascendamus ad mon- videt upum venientem, et dimittil ovcs, el fugit.
lem Domini, et nd domum Dei Jacob, ct docebit nos {Joan. XV, 13).» lionus paslor fuit J.icob, bonus pa-
vias suas, olambulabinius in scmitis ojus (Psal. u, slor et Moysos, bonus paslor erat et David, qui pro

3). » Ideo enim et aposloli in GnliLcam ubierunt, el lucndisovibu3,ursisetloonibu3,quamvi8puer esset,

in montem, ubi constiluerat illis Jesus, et videnies adhuc se objicere non timebat. Nam et leonem, et
eum adoraveruni, quidam aulem dubilaverunt. Ego ursum ipse iuterficit, sicul ad Saul loqucns ijtso

quidem piito, quod illi, qui dubilaverunl, h.-eroticos leslatur. llli enim ursi, el leones vitia, et malignos
sigiiificabant, qui ex nobis quidcm exierunl ; sed spiritus, h.ereticos ct schismaticos signilicabant,
non crant ex nobis. Sequitur El accedens JesUg :
contra quos unc Ecclesise pastorea pu^mant et di-
loculus esi eis dicens : Data est mihi omnis pote^tas micant. Non erat ille mercenarius, qui dimissisovi-
in ccelo, el in terra, etc. bus fugeret, et luporum impetus formidaret. Ille
{Hujus liomil. reliqnum in comm. habetur.) igitur bonus pastor hunc pastorcm optimmii signi,

Patrol. CLXV. 20
81 i S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 812
ficabat, qui raodo in hoc Evangelio loqnitur dicens :
A cujus non sunt oves propriae, vidit lupum venientem e
Ego sum pat^tor bonus, etc. Sed vis vidpre etiam ip- dimitfit oves et fugit. Mercenarius enim est ille epi-
sum David boni pastoris definitionern, quae hic de scopus, qui in pascendis et regendis ovibus sol
scribitur adimplesse, et pro suis ovibus animam temporalia et transitoriaquaerit, qui non amore coe-
ponere voIuisse?Cum enim angelus ad populum lestis patriae, sed pro lucro et mercede rerum tem-
descendisset, et evaginato gladio multos interfecis- poralium oves Dominicas pascit.Etistequidem apud
set, morti se ipse objiciens clamavit dicens : « Ego Deum pastor non est, etsi ab hominibus pastor di-
sum, Domine, qui peccavi ; ego inique egi ; isti, qui catur ; hic autem non oves proprias habet, sed mer-
oves sunt, quid fecerunt? Vertatur, obsecro, manus ccde conductas. Si enim propriae essent, diligeret
tuH contra me, et contra domum patrismei (II Reg. ut proprias, et se pro eis periculis objicere nondu-
1, 17). » Dical ilaque autem illi
noster David, filius bitaret. Sed videt lupum. venientem, videt diabolum
David, sed fortior quam illi David, ego sum pastor ejusquesatellites irnminentes (satelliles namque dia-
bonus. Quod autem paslorem se Dominus dicit, di- boli hKretioi et schismatici sunt, omnesque decepto-
gnalio est, non praesumplio inclinatio est, non di-
; res),etdimitlitoves,etfugit.Dimittituliquenonauxi-
gnitatis alicujus aliqua sublirnatio. Sed non dedi- liando, veritatem non pr.-Edicando, constansiam et
gnatur se pastorem dicere, qui pastoris officium, B patienliam non aiimonendo, et h.Teresi resistendo.
iiijiirias et labores non est dedignatus obire. Ipse Unde per Ezechielem a Domino dicitur : « Non as-
est, de quo propheta ait « Sicut pastor gregem
: cendisti ex adverso, neque posuisti murum pro dorao
siium pascil, et in brachio suo congregabil agnos, Israel, ut staretis Domini (Ezech.
in prslio in die
<'t in sinu suo levabit, fetas ipse portabit [Isa. xi, xrii, 5). » Omnia enim h.ec verba muri quidam sunt,
II). » Gui autem non videalur injuriosum esse, ut quil)usab hffirelicis oves Ecclesi» defenduntur his ;

agnos, et oves felidas, et sordidas in sinu congregel, lupus pellitur, hisvincitur, et his fugatur. Merce-
et super humeros portet ? Tales lamen eranl oves narius aulem fugit, quia merconarius est, et non
Ciiristi, tales prius eraul omnes homines, quod ipse perlinet ad eum de ovibus. Non enim fugeret, si
suo sanguine lavit, et acquis baptismatis mundavit, mercenarius non esssl, non fugerot, si pro amore et
nt propriis humeris ud pascua reporlavit. Sed dicat charitate, et non pro mercede servirot. « Perfecta
idem propheta qualis secundum divinitalem sit, qui enim charilas forus mittit timorem (7 70««. iv, 18). »
becundum humanitatem tantum sehumiliare voluit. Et ideo quidem fugit, quia non pertinet ad eum de
« Quis, inquit, mensus est pugillo aquas, autcoelos sum pastor bonus, et cognosco oves meas,
ovibus. Ego
palmo ponderavit? Quis appendit tribns digitismo- et cognoscunt me mex. Novit enim Dominus qui
lera terrae, et libravit in pondere montes, et coiles in Q sunt ejus. Cognoscere autem Deum, diligere e&t.
statera?» (ibid., 12.) Ipse, inquara, qui injurias pa- Unde et quibusdam in judicio dicturus est « Amen :

storis sustinuit, ipse est, qui fabricavit coelum et dico vobis, nescio vos {Mattfi. xxv, 12) ; noa
» id est

terram. Ipse est, qui pugilio metitur terram, qui diligo vos. Alioquin qui omnia scil, quomodoigno-
pluviae gullas, etstellarum numerum novit. Ipse est, rare aliquid potest? Quod igitur ait, et cognosco
qui virtute omnipotentis Trinitalis quasi Irium di- meas, et cognoscunt me meae, tale est ac si diceret :

gitorum operatione libravit in pondore montes, et Et diligo meas et diligor a meis. Sed quomodo co-
colles in stalera, ipse in raedio firmarnento terram giiosco ? Vis audire quomodo ? Sicut novit me Pater,
stabilivit, quse suis librata ponderibus, cum nullum et cgo agnosco Patrem. Sic, inquit, cognosco, id est
habealfundamenlum.nusquamtamencaderepolest. diligo meas et diligor a meis, sicut diligor a Patre
Denique ipse est, qui in pondere, numero et men- etdiligo Patrem. Undeet in sequentibus ait : « Sicut
sura omnia fecisse legitur. Certum enim pondus, et dilexit me Pater, ego dilexi vos (Joan. xv, 9). »

certum numerum, certamque mensuram omnibus Itemque : « Non pro his rogo tantum, sed et pro eis
posuit, ultra quae se extenderenulla valel creatura. qui credituri sunt per verbum eorum in me,utom-
Tot igitur erunt homines quos ipse disposuit, ejus nes unum sint, sicutel tu Pater in me, et ego in le.

ponderis gravitatera et fortitudinem, ejus virtutis, p. ut et ipsi in nobis unum sint. Et animam meam pono
sapientiae, honoris, dignitalia quanlitatem ; et inea pro ovibus raeis {Joan. xvii, 20). » Inde, inquit, pro-
suram unusquisque habebit, quam ipse ante lem- halur, quod diligam eos, quia animara meam pono
pora habere disposuit. Ideo enim el venlis pondus pro ovibus meis. Nisi eas dilexisset, animam pro
dedisse iegitur, quia angelicis potestatihus, et ju- eis non potuisset. Et alias oves haheo, qux non sunt ex
storumanimabuseam gravitatemel fortitudinemtri- hoc ovili, et illas oportet ad me adducere, et vocem
buit, ut superbiae gravitate a proprio statu moveri meam audient ; et fiet wium ovile, et iinus pastor. Hoc
non possint. Ilanc autem gravilatom, et hoc pondus estenim, quod Apostolus ail « Ipsa est pax nostra, ;

non habuit, qui superbiae levitato elevalus dixit:

ille qui fecit ulraque unum {Eplies. ii, 14). » Junxil

4S6 « In coclum a3cendam,superastraDci exaltabo enim duos parietes, unuin ex circumcisione, et al-
solium meum(P.sa/.xiv,13).)) — «In voluntate igitur terum ex prajputio venientem. Juda^is enim loque-
tua, Domine, universa suni posila, et non est qui baturDominus, quihussegentiles jungere promitte-
possit tuas resistere voluntali (Esther xiii, 9), » Se- bat, ut ex duobug popnlis una domus aedificaretur,

quitur : Mercenarius autem, et qui non est paslor el una Ecclesia construeretur. Facla est igitur pax
 :

813 MOMILLE. — IIOMIL. LXXVIIL 814

iater Jiidapos et gcnliles unum cst ovilc, unns est ^ snum confirmnndo, quftntnm iliorum corila conso-
;

p.islor : nnam lepem lenent, unnm Deum adoranl, lando. 5; cuim non abiero, faracletus non veniet ad
eluuius paslorisvoceiu sequuntur.|^Hos auleui liuos vos si auCcm abicro, miltam eum ad vos. Quantum-
;

ovium preges, hos duos Ecclesiae parietes, Moyses visenim et ibi, et ubique semper Paracletus erat
quoque si-jnificavit, quando ex decem corLinis, ju- si quidem Spiritus Domini replevit orbem terra-

bente Domino, tabernaculum fieri prscepit. Erant rum, aliter tamen venturus erat. Sic enim ante
autem quinque corlin.-u in pariete uno angulis hya- tcmpora prajdcstinatuin fuerat, ut prius Dei Filius
cinthinis sibi mutuo conjunctaj. Erant auteni et aliae de virginenasceretur, moreretur, resurgeret,ca;lo3
quinque in parielealterosimiii modo sibi conlextae. ascenderet, el sic tandem Spirilus sanctus conso-
Quinquo vero, et quinqueidem duo parietes aureis landis discipulismitteretur. Siceral dispositum.sic
vinculis silu invicein jungebantur, ex (luibus vide- praifinitnm, et aliter venire non poterat. Et cum
licetduobusparietibus unumtabernaculum construe vencrit ille, arguet mundum de peccato,et de jusli-
batur. Omnes autem cortinae opere plumario con- tia, et de judicio. Hoc autem exponit, de peccaio
lexlae crant, pulchraque v;irietate distinctae. Haec q^iidem quia non credunt in me. De jusiilia vero quia
autem quid significent in Exodo exposuimus]. vado ad Patrem, et jam non videbitis me. De judicio
'
IIOMILIA LXXVII. aulem,quiaprinceps hujiis mundi jam judicatus est.
B Ecce
DOMINICA II POST PASCIIAM. tria posuit inquibusSpirilus sanctus mundum
AoMONiTin. — lEx duobus partibus instructam indi- red.irguit : dc quibiis ipse quoque Filius Dei eum
caiuus bunchomiliain. tiuarum primam, ab initio prius redargiierat. Tale cst ac si dicerel : Ego qui-
scilicpl, usque ad verba Tnuta soholes tam vohi-
:

qenlixim ijpnninavit videant

dem ad Patrcm vado ; sed vobis Spiritum Paracle-
liiDii fxliorum uhiqu'.
lertores Piib nnm. 47 commenl. in Joanneni, et tum mitto, qui moa vice vos doceat, conlirmel et
alleraiu iii expositione Apocalypsi^^ cap. li.Mullo corroboret, qui in vobis et pro vobis loquatur, et
eunmdatiortniineditionenostra qiiam in Marcbe- pervos arguet mundun de peccato, et de ju3titia,et
sio pag. 7('> et 77 lectionem h:\bebnnt. Eadtjui est
dejudicio. De peccato quidem infidelitatis, quianon
in suppnsiUi Emiseno num. 97.
creduutin me et quia non credunt in me, jnati-
;
Lectio S. Evangelh secundum Joannem (xvi 16).
tiam nou operantur et ideo arguet eos Spirilus
;
in illolcmpore, ilixitJesusdisciinilis suis : Mofiicnm,
sanctiis etiam dejiistitia. Sed quare ipse vice mea,
et jiim non viilehilis me, el iterum modicum eividebi-
et non ego per meipsam 1 Qain ego ad Patrem vado,
lia mc. lit reliqua.
et jarn non videbitis me. Ipse enim
hanc rcdargu-
inc. : Modico enim tempore xn sepulcro Dominus
tionein facere non poterat, nisiquia secundumcar-
jacuit.
nem coelos ascendebat, et quia corporaliter in hoc
Dcs. : El gaudium vestrum nemo tollet a vobis.
^ C mundo ulteriusnon manebat, et nonsolum de pec-
421 HOMILIA LXXVIII.
cato, et de justitia, verum etiam de judicio arguet
nOMlNICA III POST pascham.
Admonitio. —
Pro hac instituemla homilia usus est raunduin Spirilus sanctus. De quo judicio ? De illo
auclor, ut in aliis freqnonlissimc fecit, suis com- quidem,dequosuperiu3 aiit: Nuncjudiciumestmundi.
mentariis Evangelia. Gnmigitiir Evangeliiirn dc- Nunr princeps liujus mundi ejicielur foras. Unde et
currenlis Dominicae sil ex Joan. cap. xvi prior
benc hic dicitur De judicio quidem, quia princeps
:

pars homiliie eadem est in exposilione lcxLus,

qucmadmoduni cxtrema. Scd in medio pliira ad- hujus niundi jam judicatus est, id est foras ejectus
diilit. S. episcopus, quibns ne priventur lectores est.De tali namquejudicioaitPsalmista « Judica. :

iina cnni pr'ori parte a Marchcsio pag. 77exsci'i- Domine, judicium meum, et causam mearn (Psal.
l)erc ciiravinius, facto priinum cum aliis editio-
Lxxni, 22. » Ilemque « Judica judicium nieuTi, et
:
nibus collalionc, et expunctis erratis uiullis; re-
liqua vcro cx comment. in Joan. num. 40, coin- redime me {Psnl. cxviii, 154). » Quid igitur judi-
parare poterunt. In Eusebioest hom. 98. ciuramundi, redemptio mundi? Quid estjudi-
nisi
Lfctio S. Evangel ii secundum Joannem (xvi, 5). cium mundi, nisi in quojudicatur, dam-
judicium,
In illo tempore, dixil Jesus discipulis suis : Vudo ad natur, et de cordibus fidelium ejicilur princeps
eum qui mc misit. Et reliqua. mundi Do hoci^iturjudicioarguitur mundu9;quia
?

Dixerat superius beatus Petrus: « Domine,quova- rv tanti beneficii ingratus adhuc sequitur principcm
dis {Joan. xiii,36) ;» sed jam nunc ejus sermonibus mundi. Arguitur ergo mundus de peccato, quia in
omnes edocli etinstrucli,nemo eum inlerrogatfjuo Christum credere noluit. Arguitur et de justitia,
vadit, quoniam ccrtissime qnia ad Patrcm scivit qu.iiu codocontcaudivit, et servare noluit. Arguitur
vadit. Utfiuid inlerrogarenl,quod sciebant ct undc et de judicio,quiaprincep3 iniindi esl damnatus, e t
non dubitabiint Sed quia loculus sum vobis, trisli-
: mundus ipse liberatus; sed tanti beueficii ingratus
tiaimplcvitcor rc.firum. Videbat enim eos conturba- nondum Ghrislum sequitur suas salutis auctorcm,
los de recessu suo, quera modo audicruntel cogno- scd potius diabolum deceptorem.
verunt in sermone suo. Quis enim non dolcret a Polest autcm et sic intclligi, quod ail Ipse nr- :

lali, ;ic tam bono, tam dulci,tamque siiavi Domino guet mundum de percato, de justitia,eldc judicio, ac
separari ? Sed ego verilalem dicovobis :Expedil vohis si dicerct : Ipse arguet munduin de peccatosuo.et
ut egovadam. Quid onim Veritas nisi verilatem di- dc justilia mea, et de judicio suae prava3 electionis
ere polcst?Dicil igilur hocnoD lanlum sermonein De peccalo quidem, quia non credidcrunt in mo. Si
 815 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 816

enim non venissera, et loculus eis fuissem, pecca- A procedens per apostolos, Ecclesiaeque doctoresora-
tum non haberenl, nunc auteic excusationem non nem veritatemdoceat et praedicet. Unde et Dominus
habent de peccato suo. Arguet autem mundum de ait : « Non eaim vos eslis qui loquimini, sed Spiri-

justia mea, quam ego quidem habebam, tunc cum tus Patris veslri qui loquitur in vobis [Matlh. x,

Dei Filium me esse 428 dicebam. Ipsi vero econ- 20). » Quaravis igitur iu totara Trinitatera peccet
tra injuste clamabant, secundum legemdebetmori» quicunque in unam de tribus personis peccat, ta-

quia Filium Dei se fecit. Hflec «utem mea justitia men in Spirilum sanctum peccare videtur quicnn-
nunc manifeslabitur, quia ecce ego nunc adPatrem que veritati non credens ejus doctrinae, et inagistc"

vado, et jam non vidcbitis me. Neque enim ad eum rio contradicit. Sequitur Non enim loquetur a
:

quasi ad Patrem ire potuissem, si ejus filius non semelipso, sed quxcunque audiel loquetur, etc.

fuissem. Etaliiquidem omnesibant ad eum,quiisiad HOMILIA LXXIX.

Dominum,solusaulemfiliusivitad eumquasiad Pa- DOMINICA IV POST PACHAM.

treiu. Arguet praeterea mundum Spiritus Admonitio. Nihil proferunt Eraisenus et Mar-
sanctus de —
chesius hac in homilia, quara priraussub niini. 90
judicio pravae suae electioQis, quo vidolicet judicio tradil,, alter pag. 76, quod desit in commentario:
mundi principi, qui jam damnatus et judicalus est, cujusetiam leclio multoetiara pertectior est qnara
servireelegit.etraesuaesalutisauotorem damnavitet n in illis.Lectoresigitur adeant in Joannem uura.48.

reprobavit. Sequitur: Adkuchabeovobis muUadicere, LeCTIO S. EVANGELII SECUNDUM JOANNEM (XVI, 23).
sed non poiestispurtaremodo. Cumaiitem veneritSpi- hi illo tcmporc, dixit Jesus disiipulis sins : Amen,
rilus illeveritatis, docebilvos omnemverilalem. MuUa, ameu dico vobis, si quid pelxeretis Patrem in notnine
inquit.jaradixi vobis,multaadhuchabeodicere vobis meo. Et reliqua.
qu3eideononpole8tisportaremodo,quiaillamlanlam Inc. : Si consideremus, quibus haec verba spe-
mei Spiritus plenitudiaem nondum vobisinfundere cialiter, etc.

volo. Quc-ere ? Ut omnia suo tempore fiant, ul prius Des. : Qui jam cum suo principe superatus esl.

cceIos ascendam,el tunc etlundam de Spiritu meo 429 HOMILIA LXXX.

prophetabunt, Gumautem IN LITANIA MAJORI.
superomnem carnem, et

venerit Spiritus ille veritatis, qui nihil docet, nisi Admonitio. —

Rursus occurrit hic aliahomelia ex
duobus cominentariio in Lucam et in Matthasum
veritatem de quibuscunquerebusvos docuerit, sine constans pars priraa, quae iramediate sequiiur
;

alicujus falsitatis admistioneintegram et perfectam Evangelii locum, est ex comment. in Lucam a

omnem vos docebit veritatera. Et propler hoc qui- nura. 24 usque in finera partem alterum aceepit ;

dem quia Spiritus sanctusdocet oraneia veritalem, auctor ex Matth. corament. nusn. 21. Legitur in
Marchesio pa;;. 80.
Dominus et Salvator noster de Spiritu sancto dicere
G Lectio S. Evangelii secundum Lucam (xi, 5). In
quod omne peccatumet blaspheraiaremit- j

videtur,
illo tcmpore, Jesusdixit discipulis suis : Quis veslrnm
tctur hominibus, spiritusautem blasphemiae non
habebil amicum,etibitad iliummedia nocte.El rcliqua
remittetur. Et quidem quicunque peccaverit in Pa-
Inc. : Ilis enim verbis admonemur ut Spiritum sa-
trera, remittetur ei, et qui peccaverit in Filium di-
pientiae.
mittetur autem peccaveritin Spiritum san-
ei, qui
Des. : Mali vero raaladata petentes a malo paire
ctum non dimittetur ei neque in hocsaeculo, neque
raala data suscipiunt.
ia fuluro.Unum igitur peccatum est, praeteripsum
HOMILIA LXXXl.
nuUura aliud est, quod horainibus non reraitlatur. IN nativitate apostolorum philippi et jacobi.
Hoc aulem est veritali credere nolle. Ideo enira
Admonitio. —
Eximialoci hujus evangelici exposi-
pereuut Judaji et pagani, quia veritati credere no- tio tanta perspicuitate atque verborum consolan-
lunt. Quicunque igitur est, qui vult ul dirailtantur tium affluentia est scripta, ut legi nequeat, quin
peccata sua, credat veritati, et si Ghristianus non
animusad maximam promissorumbonorura spem
accendatur. Infinita divini reparatoris charitas,
est, convertatur ad fidera, et baplizetur. Hoc enim
quae in consolandis discipulis triuraphat, nos
Verilas dicii, quia non credident, condeitinabitur. eliam recreal el conforlal, cum ejusdera dile-
Si vero Ghristianus est, credat verilati, recedat a ctionis fieri participes possuraus, si ei aeque obse-
quentes, et fideles eriraus. Homilia ex intejiro
peccato, pocniteat ct dimittetur ei peccalum. Dicit £)
prcebet comraent. ia Joan. num. 39.
Propheta deSpiritu sancto « Hodie si vocem ejus
:

Legtio S. Evangelii segundum Joannem (xvi, 2).

audieritis, nolite obdurare corda vestra {Psal.
In illo tempore, dixit Jesus discipulis suis : Non
xciv, 8). » Dicit el Apostolus per Spiritum san-
turbetur cor vestrum. Etreliqua.
cium : « Secundum duritium autem tuara, et cor
hic. : Ego, inquit, vado, et guo ego vado, vos non
iinpffiniteus Ihcsaurizas tibi iram in die ir», et re-
potestis vcnire, etc.
velationis justi judicii Oei (Hom. n, 5). » Hocaulcm
Des. : Mulium enim glorificatur Pater in Filio,
verum est, ut quicunque veritati indurato corJe
duin talia fiunt in nomine Filii.
crederenoluerit, non dimitteturei neque in hoc sae-
KOMILIA LXXXII.
culo, neque in futuro. Sicut autein proprium e.st m INVENTIONE SANCT^ CRUCIS.
Filio caruera suscepisse et mundura a mnrte per- Admonitio. — Ne quod
persaepe dictum est.de hisce
potua suo sangnine liberasse, ita et Spiritui san- homiliis repetainua, quoe ferc omnes sunt eaedem
to proprie perliuero videlur, ut a Patre Filioque evangclicaj expositiones, satis erit admonere
817 HOMILI/E. — HOMIL. LXXXVII. 818

sequenlem omnino haberi in comment. InJoaii- A. HOMILIA LXXXV

nein nnin. 7 a c ipite usque ad finem, cl collataiu nOMlNlG.V POST A.SCENSIONEM.
cuin Eusebio nihil ab illo dilleiTe. referri
Admonitio.— Eximiores inler horailiaa lia3C

I.ECTio S. Eva.s:gelii secundum Joannem (iii, 1.) potest ob pr.-Eclaram, quam tradit de processione
homo cx Pharisaeis Spiritus saucti a Patre, el Filio doctrinain contra
In illo tempore, eral aulein /Vi-
Grtecos, qui Spiritum sanctum a Patre lantum
codemus nomine. El reliqua. procedere contendebant. Eadem
est in supposito
/wr. ; Bonu? hoino iste Nicodcmus jaui credulus Emiseno sub nuni. 102, in Marchcsio pag. 44,
quidem, sed nondum in charitate portectus. el in comment. Joannem num. 45.
in

Des. : Orauis qui credit in eum non pereat, sed Lectio S. Evangelii Secundom Joannem (xv, 26).

habeat vitam aelernam. In illo icmpore, dixit : Jesus discipulis suis : Cum
veneritParacletus, qiiem egomitlum vohisaPatre,e\,c.
HOMILIA LXXXIH.
Inc Semper Salvator nosler tristibus miscel lajta.
:

IN APPAniTIONE 3. MICHAELI3 ARCIIANGELI.

Des : Hac tali consolatione pra^muaire neocssa-
Admonitio.— Facta collatione homilia.' hujus cum rium non esse.
coinment. in Matlh. nura. 74, quo Evaa-
c. 1, in
pauca verba in
HOMILIA LXXXVI
locus desumptus est, pra^ler
j^elii
in die pentecotes
principio addita in Marche^io pag. 82, reliqua „
earadem rcferunt exposilioaem. Admonitio. —
Non inferior superiore videbiiur ho-
milia huic solemnitati assignata, si copiaet soli-
430 I.ECTIO S. EVANGELII SECUNDUM MaT- ditas dogmatum inspiciatur, atque excellentia
TH.EU.M (.XVIII, \). In illo lempore, accesserunt disci- moralium praeceplorum observetur, quibus diei
puli ad Jesum, dicentes : Quis putas major esl in hujus mystcrium illustrat auclor atque expnsuil.
Conslat autem ex fine num. 40 comment. in Joan-
regno rcvlorum. Et reliqua.
nem ab illis verbis : Qui habet mandala mea,
bic. : Accesserunl utique discipiili ad Jesum non et servat ea, ipse est qui diligit me, et loto se-
loquendo, sed cogitando, elc. quenti numero 41. In Emiseno, etin codice Lau-
Des. : Humiliavit seinetipsum factus obediens rentiano procemium illud omissum est, et incipit
homilia ab expositioae texlus Joannis, etdesinit
usque ad mortera.
inde ut Marchesius habet pag. 85 et seq.
HOMILIA LXXXIV. 431 Lectio S. Evangelii secundum Joanmem
IN ASCENSIONB DOMINI. (xiv, 23). Respondit Jesus. Et reliquo.

Admonitio. —
Quamvis pauca admodum sint huic Inc.Dominus Salvator noster paulo superius
:

homiliaj in pnncipio addita Evangelii cxposilioni, discipulis loquitur dicens Qui habet mandata :

ut habetur in editione, quae pariter in Einiseno mea, etc.

hoin. 82 lef,'untur; allamcn cum ex illis auclor
Des.:Goelumatlenditc, quiaindeoriginemhabetis:
S.Brunomagismagisque dignoscatur, eaomittere C
non judicavimus aggrcditur enim Simoniacos,
:
HOMILIA LXXXVII.
quod perpetuo agit, quoties ei opportuuitas venit. dominica octava pentecostes.
Est in Marchesio pag. 83. Admo.mtio. —
ExscripsimusexMarchesio pag.86ho-
miliam hanc, cujus uuUum est vestigium incom-
LeCTIO S. EVANGBLII SECUNDUM MARCUM (XVI, 14).
Lucae. Fatemur lamen aliqua
ment. in Kvang.
/n lempore, recumbeniihus undecim discipulis
illo excerpta esse a capite 6 lib. sentenliarum, cui i

apparuil illis Je^^us, et exprobravit incredulitatem eo- titulus esl De Misericordia. In coUectione homilia-
rum, etc. Et reliqua. rum Eusebii Emiseni haec non reperitur.
Inc. : Venit ad discipulos suos Dominus Jesus, Lectio S. Evangelii secundum Lucam (vi, 36),

invenit eos recumbentes, invenit eos menducantes In illo tempore, dixit Jesua discipulis .mis : Estote

et bibentes, discubuit cum illis, raanducavit et bibil misericordes. Et reliqua.

cum illi?, ut se non phant.isticum, sed veruiii corpus Estote, inquit, misericordes, sed quomodo? Sicut

assunipsisse ostenderet,et suu pra>sentia eos robora- et Pater vester ccclestis misericors est. Ipse est enira,
ret.Redarguiteos deinfidclitate sua,coa(irmavit eos qui sulem suum superbonos et malos, et
oririfacit
colloquio 8U0. Et sicul scriptum est « Convcscens : pluit super justos et injustos. Ipse non solum mise-
praecepil eis ab Hierosolymis ne dicederent, sed ex- ricors, sed ipsa quoque misericordia esl qui nemi- ;

spectarentpromissionem Patris(/lc<.i,4j. » Quicunt^ue D nem vult perirc, scd omnes vult salvos fieri et ad

igilures, qniSpiritussancti promissionemexspectas, agnitionein Veritatis venire. Sic igilur et vos eatote
noiiab Hierpsolymis discedere,noii Ecclesiom relin- misericordes, hanc misericordiae regulam tenete
quere, noli Banctorura consortium deserere, ibi ex- Magna est virtus miseri -ordiae, omnibus aliis virtu-

8pecta,ibimanc,quianulliextraEcclesiamdaturSpi' tibus superior est. Unde et ad populum dicilnr :

ritus sanctus, et eos etiam qui habent, si ab eas- « Suavis Dominus universis, ct miseraliones cjus
aeparaveriiil, derolinquit. Redarguil aulein eospro- super oinnia operaejus (/'sa/. gxliv,9). « Undebene
pter duriliam suann, reprehendil eos de infidelifate apud Graecoso/coi vocatur. Sicut enim in licjuoribus

cordissui. Quamvis enim Simon Petrus, ut Maria oleum, itaet in bonis operibus misericordiaest sii-

Magdalena, elc, his incipitexpositio in Evangelium» perior. Quemcunque enim lii|uorem in oleum fiin-
iisdemque prosequitur homiiia usque in fincm : In das, olcum semper desuper natal. Oleo baptismus
omnem terrarn exivit sonus eorum, et in /ines orhts sanctilicatur, oleo Ecclesia coneecratnr. Nos quoque
tirrx verba eorum. ideo oleo toties uncti sumus, ut semper misericor-
 :

819 S. BRUNUNIS EPISGOPl SIGNIENSlS 820

diffi meinores simub, el nunquam pietatia et mise- A. ^irum. Hia autem 432 verbisquidaliud aiguilicatur,
ricordiae obliviscamur. Hinc est etiam, quod Dorni- nisi quia oinnibus bonis, omni Isetitiae, omni digni-
nus ait : « et non sacrificium
Misericordiam volo, tate, omni beatiludine abundabilis, si el vos peccan'
{Malth. IX, 13). »Sunt autein at alia multa, qucede tibus dimiseritis, et a pietate et misecordia nori re-
misericordia dici possunt siquidem misericordia ; (( cesseritis. Undo et subditur : Eadem mensura, qua
Domini plena est lerra, Pio/. xxxii,5). » Sed quis nicnu fueritis, remetilur vobis. Dicebat autern cl
sapiens custodiet bcEC, et intelligctmisericordias Do" illishanc similitudinern.Nunquid potest ceecus cae-
mini ? » Psal. cvi, 43). Estote ergo misericordes, et cum ducere ? Nonne ambo in foveam cadunt ? Ac si
ita misericordes sicutet Pater vester misericors est) dicat Non omnium est judicare, non omnium esl
:

Omnes diligito, neminem odio habeatis ; orale pro condemnare, non ad omnes pertinet sentenliam dc
persequentibus et calumniantibus vos, « ut sitis filii peccatis dare.Hoc solummodo judicum est, hocso-
Patris veetri, qui in coelis est (il/ai</t. v, 45). » — No- hmimodo praelatorum est. Caeci igitur sunt, et men-
ite condemnare, et non condemnabimini. Quare ergo tis oculos amiserunt, quicunque id quidem, quud
udices constitulisunt ? Quare et leges posilasaunt? suum quod eis interdictum est,
ofTicium nonest, el
audeant igitur horaicidsB, laetantur dulleri, exsul" agere praesumunt. Talesautem dum temerarie qui-
ent sacrilegi ;nihiieisulteriustimendum est,si jam r» dein aiios, quamvis iniquos damnant et judicanl,si-
neque judicandi, neque damnandi sunt. Quare ergo niul cuiu eis in foveain caiJunt. In fovearn uliquc
scriptum est : « IMaledictus omnis, qui prohibet gia- damnationis a^ternaj.Et illi quidem propter peccaia
dium suum a sanguine {Jerem. xlviii, 10). » Quare sua; isti vero propter temeraria, el iniqua judicia
laudantur lilii Levi, qui jelo juslitih ne ipsis suis sua. « Non est discipulis super magistrum ;
perfe-
parentibuspepercerunl? Quare Dei sapientia dicil clus autem erit omnis, si sit sicut magister ejus
« Diiigitejustitiam quijudicatisterram {Psal.u, 10).» {Maltli. X, 24). » Hoc autem ad superiora respicit ;

QuareetPsalmista ail : « Judicate egeno etpupillo; ettaleeslac sidicat : Dixi vobis : Estote misericordos,
humilem et pauperera justificate?» (Psa/. lxxxi, 3.) et ita misericordes, sicutDominus et magister veslcr
Quare toties in lege praecipitur. Si quis fecerit hoc misericors est. Illum sequimini, illum imitamiiii,
morte moriotur? Aliter intelligendum est.
et illud, illius formaraet exempluin tenete. Ad illius formani
Non judicandi licentia aufertur, non juslitia prohi- elexemplum vivite. « Quid enim vides fcslucara iu
betur ; teraeritas tollitur, ainbilio vetatur, et crude- oculo fratris tui, trabein autem quae in oculo tuo
litasinterdicitur. Tale est igitur ac si diceret : No- est, non vides '. Et quomodo potes dicere fratri tuo :

Hte judicare sine misericordia, ubi misericordia ha- Sine, ejiciam festucam de oculo tuo, ipse trabem in

beri et custodiri polesl.Nohtecondemnare, noliteiri C oculo tuo non videns (Malth.xn, 3). » Nolite, inquit
danda sententia esse praecipiles. Exspectate dum ire judicarc,etnon judicabimini. Judica prius teipsuin,
ranseat ; sustinete dum mensa furore conquiescat. quicunque es, damna prius, et corrige peccata tua
Non ia voIuntale,sed in justitiasitjudiciumnostrum. «Ejicepriustrabem deoculotuo.et tunc prospicies,
Non secundum voluntatem judicetis sed diu delibe- ; ut educas lestucam de oculo fratris tui (Lmc.vi,42 ;

rata sententia tandem nocentes et impios condem- MaUh.vn, 5). » Hoc enitn interest inter festucara,et
netis, Sic enim iacit Pater vester qui in cffilis est ;
trabem, quod inlercst inler peccalum et crimen ;

sic facit ille, qui plenus misericordia, qui etiam Apostoius autem loquitur dicens Tu qui es, qul : «
dauinandoimpios, iiunquam recedita misericordia. judicas alienuin servum? Dominosuo stat,aut cadit
Illa, inquam, hoc facit, qui « non vult mortem peo" ( Hom. XIV, 4.) » Stabit autein potens eslDominus
:

catoris, sed ul convertatur, el vivai (Execk. xviu, statuere illum. Noiite itaqueantetempus judicare,
c

33). » Quare igitur eos occidit ?Quare eos damnut, quoadusque veniatDominus,quiilluminabitabscon-
et judicat ?Non vull quidein ut moriantur, sic taraen dita tenebrarum, et raanifestabit consilia cordium
si convertantur, si perverse agere conquiescant, et Et tunc laus erit unicuique a Deo ( 1 Cor. iv, 5). »

ad poenitentiam redeant. Hoc autera si feceritis, et Qui vivil, et regnat in sascula saeculorura. Amen.
si ita nequc judicabimini, nequecon-
judicaveritis, r. HOMILIA LXXXVHI.
demnabimini. Judicateiniquos,damnatesuperboset
DOMINICA II'' POST PENTECOSTEN.
impios. Eos videlicetet impios etsuperbos, qui ne-
que „A ^^
,„„ ad u 1.^ redeunt,
pa.nitentiam A i
neque a sua unpietate .
• •
,
Admonitio. —
Breviter monitos leclores facimus
^^-^^^.^^ horailiee diei pra^sentis nomme Marchel
quiescunt. Irapropnisautem causis, etin (inibusju- gius pag. 87 produxit, id totum haberi in exposi-
i!a_^ 1?.. ^ -^^l Ll T 'A» -» _« i/"*TT 1* -1' 1
dices con.-5tituti nonestis, omnibus dimiltite, omiii- tione Evangelii Lucse num.lG.Hffjc etiarahomilia
bus veniara date, ut non plus contra vos fralres est iu Eraisenopro Dom. v post Pentecosten.

vestji \aleant peccare, quam vos eis peccata dimit- Lectio S. Evangelii segundumLucam(v,1)./?i iUo
lere. « !Si enim dimiseritis omnia peccataeorum tempore, cum Ixrbac irruerent in Jesum, ut audirenl
Pater vester dimittet vobis peccata vestra {Multh. verbum Dei. Et reliqua.
VI, 12) ; » contra vero : « Nisi dimiseritis omnibus Inc. : Stagnuin Genesareth ipsum est quod raarc
peccata eorura,nec Patervester dimittet vobis pec- Galilaea;.

catave8tra(i^irf.). » — Mensurani bonam,etconfertam, l)es. : Etsubductis ad terram navibus,relictis om-

et coagitatam, etsuperejfluentem dabunt insinum ve- nibus, secuti suut eum.

i
 ,

821 HOMILI^. — IIOMIL. XCI. 822

HOMILIA LWXIX. A batur Sancta sanclorum, nullnm alium in temple
DOMIMCA III POST PENTliCOSTEN. esso licebat. Quod (jiiid si^,'nilicol, ct Aposloliis ex-
DMONiTio. —
Hoiuilia in Marchesio pag. 87 ab initio ponit in Epistola ad Hebrajos, etnos quoque in [.e-
adfineni carlem continet, qua) incomment.in Lu-
hac solemnitate suflicienter dixi-
vitico (1659) de
caui nuin. 35 traduntur. Sed lectio nostrainenda
plura in veterem impressionem irrepta corrigit. mus. Apparuit autem illi angelus Domini stans a
LeCTIO S. EVANGELII SECUNDUM LUCAM (XIV, 1). dextria allaris incensi. Stabat angelus, ct a dextris

Erant aulcm uppropinquantes ad Jesum publicani et stabat, quoniam fortia nuntiabat. El Zacharias
peccalores, ul audirent illam. Et reiiqua. turbalus est videns, el timor irruil super eum. Ait
Inc.Apostolus enim Corinthiis scribens
: ait : Si autem ad illum angelus Ne timeas, Zacharia,quo- :

qui fralres non amat, etc. niam e.vaudita est deprecatio tua. Haec enim angelo-
Dcs. : Non venit vocare justos sed peccatares ad rumconsuetudoest,inquaetiamabillisdiscernuntur
poenitentiam. qui se Iransfigurant in angelum lucis, quod in suae
433 HOMILIA XG. locutionisprincipioeosquibusloquulur.consolantur
DOMINICA IV POST PENTECOSTEN. etne timeant adhorfantur.Quod autem di\t. quoniam
Admonitio. —
Immutato litulo eademest commen- exaudita estdeprecatio tua, neino putet Zachariam
tario in Evangeliura Luc. num. 3:5. In Emiscno
legitur in Dominica ii post Pentecosten in ;
g Deum pro filio exorare, pra^serlim cum do filiot
suaeque uxoris aetale difTiiieret, et angelo id pro-
Marchesio autcin pag. 88, ut ejusordinem soqua-
inur, in quarla. Nullam comperi inlcr eos dis- mittenti non crederet. Quid igitur orabat, nisi id
crcpantiani. quod lex orare praecipiebat ? Ait enim : « Erit hoc
LkCTIO S. EVANGELII SECUMDUM LuCAM (XIV, 16). vobis legitimum sempiternum, ut orelis pro filiis

In illo tcmpore, di.cit-Jc.^us discipulis suis simililudi- Israel et pro cunctis eorum semel iu an-
peccatis
nem : Ilomo quidam fecit coenain magnam. El reli- no (Levit. xvi,Hoc igitur est, ut oraba-
34). >>

qua. hancdeprecationemangelusexauditamesse dicebal.

Inc. : Hic enim homo ipse est, qui haec loquilur Quod dixit Zacharias ad angelum Unde hocsciam? :

Jesus Christus. Ego enim sumsenex, et uxor mea processit in diebas

Dcs. : Nemo simul cum sanclis addclur, nec in suis. Et fortasse non recordabatur Zachariay,
convivii epulas introibit. quod Abraham, et Sara in senectute filium genue-
HOMILIA XCI. runt. NihiienimDeo impossibile est. Credenti quo-
IN NATIVITATE s. .ioannis bapti.?t^. que omnia possibilia sunt. Angelus promittil, et
Admonitio. —
Patiantur leclores hanc homiliam sacerdos sigaum quseril, quasi plus signo quam
(luobus exlociscommentarii in Lucam componere
angelo credere debuisset. El respondens angelm
quorum primusest num.5 et incipit Nascitur :

dixit ei : Ego sum Gabriel, qui asto ante Deum, et

hodie Joannes Baptisla major propkclis, el sequi-
tur usque ad haec. FA non poteris loqui usque in missus sum loqui ad te, el hgec tibi evangelizare. Cur
diem, quod haec (iaHt. Alter paucis intermediis ergo dubitas? Quare non credis? Neque ille, qui
additis exstat num. 2 et incipit Unde hoc sciam? :
me misit, neque ego tibi mentiri possum. Signum
Eqo sum senex, et procedit ad haec usque : Lo-
quitur enim Vetus Testamentum, sedjamnon suo,
434 quaeris, Judaji signa petunt. Dicis ergo unde
el proprio seusu ; et iterum a num. 5 adneclit sciain ? Dabitur tibisignum quod, postquam acce-
auctor reliqua ab illis verbis Loquente aulem :
peris, fortasse te accepisse pcunitebil. Hoc igitur
Zacharia faclns est timor usque in finein. Editam erit signum Ecce eris iacens et non poleris loqui,
:

habemus homiliara exhisdiversis locia coniectam

Eusebio Emisenonura. usque in diem, quo hxc fient. Pro eo quod non
in Marchesiopag. 89, etin
114. credidisti uerbis meis, qux complebanlur in tempore

Lectio S. Lvanoelii secundum Lucam (i,57), suo.

/n illo tempore, Elisabeth impletumest lempus pa- {Hic desinit addilioS. Brunonis et sequitur homi-
riendiet peperil ftlium. Etreliqua. lia ex commentario Evangelii.)
Nascitur hodie Joannes Baptista majorprophetis, Quia, inquit, verbis credere noluisli, vel signo
minor angelis, imo minor eo, qui rninoratus est crede. Ecce eris tacens, donec ex te genita vox
paulo minus ab angclis, etc. D oriatur. Et quia vocem generalurus es, non te pce-
(Cxtera qux sequunlur legi possunt in commenlario niteat aliquanto lempore tacuisse. Ei te enim orie-
usquc adhrec : Eris taceos et non poteris loqui us- tur ille, qui dicat Ego vo.x clamantis in deserlo,
:

que id diem, quo haec liant. Qux adduntur .mfrji- Et erat plehs exspectans Zachariam, et mirahatur,
cimus. )
quod essel in templo. Egressus autem non poterat lo-
Ingressus est enim, ut superiuslegilur in lem- qui ad illum, et cognoverunt quod visionem vidissei
plum Domini,et omnismultitudo populi eratorans in lemplo : et ipse eral innuens illis : et permansit
foris hora incensi. Apparuit autem illi angelus Do- mutus. Possumus autem per senem Zachariam Ve-
mini stans a dexlris altaris incensi, cui, quia cre- tus Testamentum, el per Joannem puerum Novum
dere noluit, liuguam amisit.llaec autem solemnilas inlelligere. Eo enim tempore Vetus Teatamentum
decima die rnengis septimi agebatur, quando aolus vooem amisit, quo Novum ex Veteri fieri coepit
ponlifex semel in aano nonsine sanguineingredie quia postquam novam legpm apostoli et doctores

(1659) Cap. 16, edit. Rom. S. Brunonia lom. I, pag. 157, c. 2

823 S. BHUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 824
praedicarc el expouere cceperunt, vetus legis intel- A, L>es. : Adcujusnovissimumquadrantem nunqiiam

ligentia cessavit.Sed vocein, quam amiserat. lunc venitur, qua; semper solvilur et nunquam finitur.
tandem accepit, quando Novo Tcstamento jam nato, HOMILIA XCV.
et ubique divulgato ab eo didicil, quid loqueretur. DOMINICA VI POST PENTEC03TEN.
Loquitur enira Vetus Testamentum, sed jam non Admonitio. —
Homilia infra describendatotaestcx

suo, sed proprio sensu. Loquente autem Zacha-

Marchesio pag. 92, quod nulla sit comrnentario m
in Marcura loci hujusevangelici expositio.Eadem
ria, etc. laraen reperitur in Emiseno pro Dom. 7, post
(Quie sequuntur usque ad fi.nem exsiantin commen- Pentecosten, et in cod. Laurentiano sub nomine
B. Brunonis episcopi.
iario usque adilla verba: Super quem videris Spiri"
tum descendentem, etc.) Lectio S. Evangelii secundum Marcum (viii, 1)
HOMILIA XCir.
In illo tempore, cum turba rnulta esset cum Jesu,
IN VIGILIA
nec haberent quodmanducarent. Et reliqua.
3. PETRI.
Admonitio. —
Quae S. Bruno in expositione hujus
Legitur superius, cuin venisset Jesus secus mare
Evangelii dixil num. 55, eadem nulla facta ini- Galilceae,ascendens in montemsedebat ibi.Et acccs-
mulatione repetita sunt in homilia atque in ea serunt adeumturbae multaB,habentes secummutos,
;

praeclarum habetur lestimonium de primalu Pe- B caacos, claudos, debiles et alios mullos, et projece-
tri, suorumquesuccessorurain universa Ecclesia
ruul eos ad pedesejus, et curavit eos; ita ut turbae
jurisdictione. Edidil Marchesius pag. 90 itidem-
que Emisenus. rairarenlur, videntes mutos loquentes, claudosam-

Lectio S. Evangelii secundum Joannem (xxi,15). bulantes, et coecosvidentes, et magnificabant Deum

In illo tempore, dixit Sinioni Petro Jesxis : Simon Israel. Meriloenim Jesus in montera ascendit, lanta
Joannis, diligis meplus his ? Dicitei : Etiam, Do- ac taiia miracula facturus, ut in monte, in quem
mine, tuscis, quia amote. Et reliqua. ascendit ejus poteslalis altitudo, et in miraculis
Inc.: Interrogat Dorainus Pelrum, ad se diligat, quoe fecit ejus divinitatis magnificentia appareret.
quem semper, etc. Sequantur igitur eura super montem aromatura,
Des. : Quantum enim dilexerit apertissisme de- quicunque illuminari et sanari desiderant. De qui-
monstravit. bus monlibus Ecclesia dicit « Surge, dilecte mi : :

HOMILIA XCIII. assimilare capreae,hinnuIoque cervorum super mon-

IN FESTO S. PETRI APOSTOLI. tes aroraatum (CanL viii, 14).» Jesus autem, voca-
Admonitio. —
Non ininus elegantia, quarn copia tis di^^cipulis Huis, dixit : Misereor lurbx, quia jam
dicendi elucel commentarius S. episcopi super triduo perseverant mecum, et non habent quod man-
hunc Evangelii locum cap. 16, in quo agit de
assumptione Petri in principera apostolorum, fj
dnccnt. Tres enim dies tria saeculi tempora sunt,
quodque euinChristus Dominus prtecipuuui Ec- ante l(;gem scilicet, sub lege et sub gratia. Tribus
clesias fundamentum posueril, eique omnera li- if^itur diebus lurbae curn Domino perseverant ;
quia
gandi et absolvendi in terris potestatem tradide- totis his tribus temporibus viri sancti Spiritu Dei
rit. Nihil in homilia legitur, quin totum exhi-
beal lectionis evangelicse expositio sub. num. 68.
pleni iu Deura credunt, Christum exspectant, ejus-
Marchesius eani refert pag. 90. que panibusel doctrina magno desiderio refici cu-
Lectio S.Evangelii secundum Matth^um(xvi,18). piunt. Etnon habebant quod manducarent,quiapa-
In il lo tempore, venit Jesus in partes Csesarex Plii- nis vivus, quide ccelo descendit, nondumeis appo-

hppi, el interrogabat discipulos suos, dicens : Quem silns fuerat, nondumleode tribu Juda librumape-
dicunt homines esse Filium hominis? Et reliqua. ruorat, neque septera ejus signacula solverat.Tertio
Inc. : Interrogat Dominus discipulos suos, quam igiturdie, id esthoctertio suae incarnationis tem-
opinionem de 60 habent. poro, turbas reficit, neque ulterius eas fame perire
Des. : Quam si praelatus recipere noluerit, tunc palitur. Unde et dicit : El dimittere eos jejunosnolo,

sciant se ease solutos. ne dcficiant in via. Omnes eni.m in via sumus.omnes

435 HOMILIAXCIV. ad patriam tendimus. De hac enim via Psalraista
DOMINIGA V POST PENTECOSTEN. j) ail : « Viam mandatorum tuorum cucurri {Psal.
Admonitio. — Hia tribus homiliis desanctis succe- cxviii,32)5 » ileraque: « Beati immaculati in via,
dit in Marchesio pag. 91 homilia suprasignata, qui arabulant in lege Domini [ibid., i). » In hkc
quEE lota descripta videtur in oommentario, cujus
autem via deficiunt jejuni per hano viam currere
cxordium snmit a fine num. 12 in Matth., usque ;

ad finem sequentis uum.l.3.Cum Marcliesio con- non possunt, quiChrisli pane non sunt refecli. Prae-

sentiunl coiiices Signinus, Laurentianus et Casi- sertim si de longe venerunt :«Longe est a peccato-
nen-iis. ribus saius (i/«'d.,55). » Sioutenim haec via brevis
LeCTIO S. UvaNGELII SECUNDUM MATTHiEUM (XXIII, et facilis esl bonis, ita longa et difficilis est nialis.
2). In illo lempore, dixit Jesus discipulis snis : Nisi Et dicunt ei discipuli : Unde illos poterit quis hic
abundaverit justitia vestra plus quam Scribarum et salurare panibus in solitudine?VortBiSse iramemores
Pharisseoruni. non intrahitis in regnum coelorum. Et erant Chrisli discipuli, quod ex quinque panibus
reliqua. qu(iU|aoniiilia hominura jam superius satiaverat.Et
Inc. .-Scribarum el Pharisajorum injustitia fuit, ait illis Josus : Quot panes liabctis? At iUidixcruni:
ul bene praedicarent, elc. Septem et paucos pisciculos. Septem eaira panes,
825 HOMILLE. HOMIL. XCVHL 826

sciptem libri sunDVeleris Teataiuenti.quod heptati- A mulieres in iiiollitie et debilitate imilantur. Unde
cum vocainus sive eliam seplem fjratiae
;
Spirilus Apostolus : « Nolitc, iuquit, pueri eftici sensibus,

sancti. Pauci vero pisciouli, paiici libri Novi Tesla- ised malitia parvuli eslote {lCor. xiv, 20). »

uienli,ad Voteris Teitauienti comparationem. Isti HOMII.IA XGV*.

tanieu pauci, si illis septem [)Rnibu3 conjuiigantur, POST PENTECOSTEN.
DOMI.NICA VII

cunclis hominibus ad animarum relectionem sulli- .'\u.MONiTio. —

Coaimentariuin rursus adireoporlet
neque comedi possunt, neque satu- ad cojiuosccudain homiliain Doininicaj huicaiMar-
ciuul. Sine illis
chesio pag. 92 a^isignalam. Ab eo eniin paucis
ritatem, vel forlitudincin comedentibus Iriliuunl.
additis iiilonucdiis educta ost. Vidii expositio-
Sunteiiimseptemilli paaes,sapieutiaelintellectu9, nem in Matth. num. 22, c. 2. Eusebius Emisenus
consilium etfortiludo, scientia et pietas, et timor quoquo habet in Dom. vui post Pentecosten,
ileinque oodex Laurentianus.
43G Domini. Sed quis sine sapientia sapiens ?
?Quissine consilio LeCTIO S. EvANUKLll SECUNUUM MaTTH.EUM lVII,.5).
Quissine intelli^'enlia intelligens
In illo tcmpore, dixit Jcsm discipiUis suis. Atteniiite
providus? Quissine fortitudine forlis ? Quis deuique
a falsis propketis. Et relitiua.
sine ^scieniia scicns ? sine pieiate pius, et sine Dei
Inc. Allendite, inquil, et cavete a falsis pro-
limore timens? Non igitur hi pisces sine illis pani- :

phetis, {'tc.
bus comedi possunt. Et merito pisces isli libri di- B
cuntur, quouiarain uno fonte natant. De quo scri- l)es. : De quo naulragio nos liberare di;.;netur

ptum est Quoniam apud te est fons vitaj, et in

: <
Jesus Christus Dominus noster.
luniine tuo videbimus luinen {l'sal. xxxiii, 10). »
HOMILIA XCVL
DOMINICA Vlll POST PENTECOSTEN.
El prxcepil lurhae ut discumberent super terram. Su-
per terram enim diacumbunt, quicunque pulverem
AuMONiTio. —A labore exscribendi hanc homiliam»
quaraMarchesius inter caeteras S. Brunonis retu-
et terrain se esse cognoscunl. Unde et dicitur :
ejuscommeularii in Lucam
liL p. 94 nos liberat
« Quid superbis, pulvis, et cinis? » [Eccli. x, 9.)£/ edilio num. 37, earnque quilibet consulere pote-
accipieiis Jestis septem punes, gratias agens fregit et rit. Deest in Emiseno, sicut iii cod. Laurentiano,

dcdil discipulii suis. Frangit autcm Dominu.s et pa- non autera in Signino huic Dorainicae assignata.
Lectio S. Evangelii secundum Lucam (xvi, 1).
nesetpisces^quoniain proutvult, etsanctus Spiritus
graliam unicuiciue tribuit, et profunda sanclaruin Homo quvlam eraldivcs, qui kabebat villicum, et kic

Scripturarum mysteria paiidit. Scd quibus dat, nisi dilJtimalus est apud illum. El reliqua.

discipulis suis ? Quibus hajo praedicanda largitur, hic. : El vocavil eura Dorainus suus, et ait illi :

disi episcopis et sacerdotibus?lsti enimsunt, quos Quid koc nudio de te ?

conslituit Dominus super familiam suam,utdetillis Des. Si hujus fidelitatis virtusinveniatur in nobis
.

cibum in tempore. Isti centurn pascunl ; isti pane C 437 IIOMILIA XCVII.
divini eloquii lotam Ecclesiae turbain reliciunt. Et D^lMINICA IX POST PENTECOSTEN.

comederunt omnes, et saturad sunl. Gomedamus igi- Admonitio. —

De tota hoinilia inodo adnotanda,
pr.iUer pauca exordii causa addita, nihil tradil
saturemus lejjamus ut intelligainus.
tur et nos, et ;
quod non plenissime in
Miirchcsius pag. 95,
Ilunc enim cibum,qui plus comedit, plus comedere comincntorio in Lucam num. 21 contirieatur. In
appelit. Hic cibus inentern exhilarat et stomaobum editiouo Ernisonisub Dorainica xui posita, simil-
non gravat quanto [)lu3 cumcdilur, tanto amplius liina cst.
;

crescit. Unde el subditur : Et quod supcrjuii de fra- Legtio S. Evangelii secundum Lucam (x, 25). /n

gmentis, lulerunt seplem sporlas plenas. Plura sunt illo tempore, quidam legisperitus surrexit tentans Je-
fragnienta, quasi panes, quia plures sunt, qui non sum dicens. Et rcliqua.

fragmenta suscipiunt, quam iili ijui tunc illos panes Inc. : Surrexit, inquit,legisperitu3 legis condilo-
etpiscedcomederunt. Nonne vides quauta librorum rein reprehendere volens, etc.
volumiua ex his quatuor Evan^eliis multiplicata Des. : Magna esl raisericordia, per quam vita poa-

8unt?Sed quid per septem sportas, nisi septem sidelur eeterna.

HOMILIA XCVIII.
Ecclesiae significuntur, quas omnes Ecclesiae
per
rw DOMINICA X POST PENTECOSTEN.
intelligunlur?Unde et Joannesevangelistaad seplem
Ecclesias scribil unde et Isaias ait « Apprehen- Admonitio. —
Emisenus in Dom. xi post Pentec,
; :

el Marchesius pag. 90, qui eamdern homiliam

dent sepiem mulieres virum unuminilla die,dicen- referunl, tain in principio quam in fine perfecte
te Panem nostrura coraedemus [Isa. iv, 1).» Panem
: cuin exposilione in Evangelium concordant, nec
modo dalum nobis, panem quo repleta) et refecta^ verbiim ullum plus aut minus habent.
sumus. Etquasi dicerent Nos enim sumus illa; ae- :
Lkctio S. Evangelii segunuum Lucam (xviii, 9).

plcm sporlae, quas plenas fragmentis olim in dcsiirlo In illo lempore dicebal Jesus ad quosdam, qui in se

confidebant tanquam justi, et aspernabanlur cxteros

apoitoli Quia igilur panem habemus
sustulerunt.
panem nostrum comedaraus. Erant autem quiman- parabolam. Et relitiua.

ducaverunt quatuor milia liominum, extra parvulosel In-. : Nunquam arrogantia placuit Dco, nunquam
»m/(fn.'.j.Qiiareautem parvuli et inulierosnon nuiiie- superbia .ju.Jtilicala est.

rantur? Niai quiain Dei populocoraputaridigni non Des. : Iladix oinnium malorum superbia custos
sant, qui vel parvulos in stultitia et fatultate, vel yirtutum humilitas est.
827 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 828
nOMILIA XGIX. A est post verba ISon hahet hxreditalem in reqno
:

DOMINICA XI 1'0ST PENTtCOSTlCN. Chrisli et Dei, et continet Zachariae propheliarn

Admonitio. — Eadem est bomilia in commentario cap. v, 6, seu allegoriara de muliere in amphora
ac in ScBpecitatisedilionibus in Emiscno legitur
;
inclusa, quae avariti;im figurat, et prosequitur
pro Dom. xii posl Pentec. et in Marcheaio pag. usque ad illa Ideo dico vobis ne soUuili silis ani-
:

96. Contru heleroiioxos, qui casremonias, seu mx vestrx. Sequentia omnia exstant in common
ritumconferendi baptismum in Ecclesia calholica lario num. 18, c. 1. Apud Marchesiiim homilia
viiipendunt. sancta omnia quse aguntur, denion- est pag. 98, et apud Emisenum horail. xv posl
strantur. Pentecosten.
Lectio S. Evangelu secundum Marcum(vii, 31). Lectio S.Cvangelii secundum MattH/EUM (vi,24).
In illfl tempore : Exiens J-esus de finibus Tyri venit ^'^ illo tempore, dtxit Jesus discipulis suis : Nemo
per Sidonem ad mare Galilxse. Et reliqua. potest duobus dominis servire ; aut enim unum odio
Inc. : Describil evangelista, per qnam viam in hahebit et alterum diliget, aut unum sustinebit, ct

Galilaeam Duminus redierit. alterum contemnet. Non polestis Deo servire ct mam-
Des. : Quia obslructum est os loquentiam iniqua. morx. Et reliqua,
HOMILIA C. hic. : Modo enim superiusSalvator nosler de the-
dominica xii post pentecosten. sauro locutus est.
Admonitio. —
S. Bruno qui suos commentarios in B Des, : Si oranes homines tales esse vellent, non
Eyangeiia scripsit, non solum ul coBlegtia verbo
deesset Deo unde eos pasceret.
divino tradita expianaret, sed etiara ut gregem
suum salutapibus monitis instrueret, pra^clare id HOMILIA CU.
agit hujusce liomilisB exordio. Ne eo careant dominica xiv post pentecosten.
lectores, qui integram Evangclii expositionem Esl idem evangclium ct eadem Jiomilia ut in feria v
num. 51 habent, illud ipsis coraniunicamus ex hebdomadx post Dominicam iv Quadragesimx.
Marchesio pag.97, etEmisenoin Domin. xivpost HOMILIA CII.
Pentec. DOMINICA IV POST PENTECOSTEN.
Lectio S. Evangelii secundum Lucam (xvii, 11). Admonitio, — Hujusce Evangelii explanatio proho-
In illo tempore, dum iret Jesus in Jerusalem, trans- milia, quse moralis est institutio, merito assum-
bat per mediam Samarium, et Galilxam. Et cum pta est, cum plurima commentaror doceat, tum
ad corrigenda vilia, tum ad Christianas virtutes
ngrederelur quoddam casteUum, occurrerunt ei decem promovendas. Nihil additum est ipsi neque in
viri leprosi. El reliqua, Emiseno in quo tenet locum Dora.xvii posl Pen-
J38 Inc. : Omnes in via sumus, omnes ad pa- tec, neque in Marchesio pag. 99. Eadem exstat
triam festinamus, alii quidera ad coelestem Jerusa- in cod. Signino.

lem, alii vero ad terrara miseriae et tenebrarum. Lectio S. Evangelii secundum Lucam (xiv, 1).

Nulia mora est in itinere, quotidie iliuc quo tendi- C In illo tempure, cum introisset Jesus in domum cusju-

mus appropinquamus. Hac autem dam principis Pharisxorum Sabbaio manducare pa.
Dominus et
via
Salvator noster currere non est nem, et ipsi observabant eum. Et reliqua.
dedignalus. Uade
ipse quoque alibi Inc. : In eo eoim, quod ad panem manducandum
ait : « Exivi a Patre, et veni in
mundum, iterum relinquo mundum, et vado ad Pa-
in domum principis Pharisaeorum introisse evan-

trem [Joan, gelista scribit, elc,

xvi, 28). » Hanc autem viam cum Do-
minus teneret, cum relinqueret, et ad Patrem iret, Des. : Qui se exaltat humiliabitur, et qui se bu-
transibal per mediam Samariam et Galilffiam. Sed milia, exaltabitur.

quidper Galilajam Juda3os?Et quidperSama-

nisi
439 HOMILIA CIII.
DOMINICA XVI POST pentecosten.
riam, nisi gentiles intelligamus ? Inde enim e&t,
quod dicilur: « Non coutuntur Judeei Samaritanis Admonitio. — Ejusdem
dicenti generis se prasbet
haec homilia, cujus nuper diximus superiorera
(Jortn.iv, 9). » Permedium aulem illorum transibat esse commentariuin in Lucam num. 30 consulat
Jesus, quia hos et illos vocabat, his et illis praedi- lector, et eximiam ex eo hauriet moralem doctri-
cabat, hos et illos sanabat, et ad fidem converteba' nain. In Marchesio habemus pag. 100; sed deesl
in Einiseuo.
Cum aulem hoc laceret accidit ul ingrederdur
LfecTio S. Evangelii secundum Lucam (xiii, 6).
quoddam castellura, per quod S. Ecclesiam intelli- £)
In illo tempore, dicebai\Jesus similitudmem
lurbis
giraus. Tunc enim prius iu eara ingressus est,
hanc : Arborem fici habcbat quidam plantatam in vi-
quando eam pradicando, et preedicando, conslruere
nea suu, et venil nuxrens in ea fructum, et non in-
ccepit.Uadeipse ait i « Egos to ad oslium, etpulso :

venit, etc. Et reliqua.

si qui saperuerit mihi,introibo ad illum, et ccenabo
Inc. : In hac ergo simililudine quautasitDei pa-
tura ipso, et ipse mecum {Apoc. ni, 20). » Cur au-
tienlia.
tem Ecclesia castellum dicatur multae raliones reddi
Des. : In verbis et miraculis Christi virlutem,
possunt. Sed quid sunt decem viri leprosi, etc.
et gloriara cognoscebant.
[Hic incipit Evangelii exposition).
HOMILIA CIV.
HOMILIA CI. dominiga xvii post pentecosten.
dominica xin post pentecosten. Admonitio. —
De praecepto charilatis erga Deum,
Admonitio. —
Dixiraus alias A. Nost. homiliis ali- et proximum tola disserit haec homilia, a cora-
qua in principio, aut in medio, vel in fine exposi- mentario in Matlh. nura. 92, pro diei hujus con-
tioni suae in Evangelia, qua pleruuique utitur, cioue usurpata. Singularem auctoris sapientiam
addere consuevisse. Hac in homilia additio facta undique spirat, et ad perfectioaem duplicis amo-
829 HOMILLfi. HOMIL. GVIII. 830
ris compararniam incendit. In Marcheaio lepilur A Inc. enim rex ipse est, qui ioquitur Df'us,
: Iste
pag. 101, el in Emiseno sub. Doni. .wiii post et homo Jesus Chri^Uis Dominus nosler.
Pentec. idem principium utorque habct, eum-
Des. Non eniia suflicil labiis diinittere, ni^i ura
:
demque finem.
et corda conveniant.
LeCTIoS.EvANGEMI SECUNDU.M Mattii.eum (xxii,.'^i).
IIOMILIA GVIU.
In illo titnpore, acresserunt ad Jcsum Pharhxi^ ei
DO.MINICA XXI POST PENTKCOSTEN.
inierrogavit eum unus leQisdoctor lentans euin .
Admonitio. — Ccleberriraain
ac sapienlissimam
Magiiier, quod est rnandattiin ufujnum in legc. Et respoDsionem dataiii a Chrislo
Doniino Pharisieis
reliqua. eum de Iribulo solviMido C.-esari inlcrrogantibiis
Inc. : autem audientes, quod silentium
Pharis.-ci
eximie illuslrat, atque magniiical S. Bruno suo
in h. I. evan;;eiii commenlario num. 90, accepla
imposuisset Sadduca;is, convenerunt ia unum. Ro-
est homiiia iiujusce Doininics. Eadein logittir in
cedeatibus Pharisieis, etc. Eiiiiseno Uomin. xxiii post Pentec. et in Marche-
Des. : Neque aums fuit quistjuani e.t illa die eum sio p. 104, apud quem sequcntia adduntur.
amplius inlerrocjare. LectioS.Evangeliiskcunoum Matth.eum(xxii, 15) •

IIOMILIA CV. ,n illo tempore, abcuntes Pharisxi consilium inie-

DOMINICA XVIII POST PENTECOSTEN. fUnt, ulcaperent Jesum in sermonc. Et reliqua.
Admonitio. — Non indipet haec homilia probatione, B /«(•..• Stulti Pharisaii, qui in sermone Verbum
ut Brunoni noslro adjudicelur, cum prieter
S. Dei capere putant.
commenlariuin apud quem integrajacet ni:ni. •.)!, —
Additio. Faciamus homincm ad imaginem, et
pars etiuin ejus major habelur in exposit. cap.
25 Deutcron. edit. nostra;, lom. I, pag. 220. lii siniilitudinem nostram. Magnus honor, magna nubi-
Emiseno doest, sed Marchcsius edidil pag. 101, litas ad Dci iinaginem et similitudinem hominoiii
cui coniormis est codex Signinus. Banc autem imaginem in primohoini-
esse factuin.
LeCTIO S. EVANGELIl SECUNDUM MaTTII.EUM (Xll, 22). ne amisimus, in secundo recuperavimus. « Primus
\n illo lcmpore, accesserunl ad Jesum Sadducasi, qui enim homo, ail Apostolus, de terra lerrenus, so-
dicunt non esse resurreclionem. Et reliqua. cundus homo de coelo coclestis. Sicut porlaviuuis
Inc. : In illa, inquit, die, qua Pbarisa^i victi imaginem terreni, portemus el iraaginem coeiestis
recesserunt, in illo Sadduca;i vincendi accesse- / Cor. XV, 49). « Reddamus Doraino imagincin
runt, elc. suam reddamus Deo animas nostras.Nihil chaiiu.s
;

Des. : Quod prius secuudum lilteram in Synago- habeinus; hoc igitur tributum solvere debemus.Au-
ga custodiebalur. diamus Salomonem, audiamus Sapientiam ipsam
HOMILIA GVI. dicenlem : «Memento Greatoris tuiin diebusjuven-
DO.MINICA XIX POST PENTECOSTEN. tuLis suai, antequam veniat lernpus afflictionis tn.c
Admonitio. — Breviterdicam Eusebium Einisenura, ^^^

et dies, de quibus dicas non mihi plaoenl {Eccle.

el Marchesium pag. 102 hanc homiliaiu sub eo-
dem initio et line edidisse, quemadmodum
XII, 1). » Et {>.iulo post : « Antequam funis aigen-
exstat in comment. iiuiu. 29. Omnia paritcr in- teus rumpatur, et recurrat villa aurea, antequam
leriiiedia pcrfecle concordant. confringalurhydria super fontem, ct conteratur rota
LeCTIO S. EvaNGELII SECUNDUM MATTiliEUM (ix, 1). super cisternam, et pulvis revcrlatur in terram
/n illo tempore : Ascctidens Jesus in naviculam tratis- suam, unde erat, et spirilus redeat ad Deum, qui
/reluvit, ctvenil in civitaton suam. Et reliqua. dedit illum(1660). » Meinento, inquil, Creatoris tui,
Inc. : Hoc enim in loco civitatem suam non Isa_ ad cujus iraaginem et similitudinem factus es, ip-
zareth, sed Gapharnum intelligere debenius. suin imitare, ne ejus sirailitudinem amittas. Qucin
Des. : Et glorificaverunt Deum, qui dedil putesta' eiiim imitaturhomo,ejusimaginemetsimilitudinom
tem talem liominilms. habet, anlequam veniat tempus afflictionis suoe,
440 HOMILIA CVII. per quod mortis horam intelligiraus et dies,de qui-
DOMINICA XX POST PENTECOSTEN. bus dicas Non mihi placent. Hos autem dics habcnt
:

Admonitio. —
Similis omnino est praecedenti ho- impii, el ffiternas morti condemnati, quia, postiiuam
milia huic Dorainicce assignata, scilicet qnod ea- de hac vita e-xeunt, nihil vident, nihil audiunl, nihil-
dem sit loci evanf,'elici exposilio. Talis equidem D •

patet apud Emiseaum ia quo est pro Douiinica

'^ qucsentiunlquodeis placeat. Hoc autem faciat homo
XXII post Pcntec, et apud Marchesiura pag. indieliusjuventutissua!,eliu(iiebu3l<Etitia2etprospe-
103, in quorum edilionibus nulla a commenlario ritali8dequibu3Aposloiusait:«Dumtempushabcmus,
diversitas occurrit. Vide num. 77. operemur bonum ad omnes [Galal. vi, 10). » Sequi-
LectioS.EvangeliisecundumMattii/eum(xviii,23). tur : « Antequam funis argenteus rumpatur, el re-
In illo tempore, dixit Jesus discipulis suis paraho- enim interest inter cor-
currai vitta auroa. » IIoc
lam lianc : Assimilatuni est regnum coilorum homlni pus animam, quod Interest inter argenlum et
et
regi, qui voluil ralionem ponere, cum servis suis. Et auruin, ut per argentum corpus, per aurum vero
cum Cdtpisset rationem ponere, oblatus est ei unus, animam ipsam claram sapientem intelligamus.
ct
qui debebat ei decem miUia lalenta. Et reliqua. HcBc autem vitta aurca tunc recurrit, buando anima

(1660) Ibid., V. 6. Antequam rumpatur funiculua iiydria super lonleiu, ct confrin;^alur rota super
argenieus, el recurrat vitla aurea, et conteratur ciaternam et revertatur pulvis in lerraui suam,etc.
831 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 832
2 i

vinculis corporeis absoluta coclestia petit. Inde A. Ircs parabolas expositas eodem ordine comple-
enim et funis vocalur corpus, quia quibusdara ctuntur. Uniformis videtur Emisenus qui hanc
homiliam in Dom, xxv post. Pentec. ponit.
naturae legibus animarn sibi ligal et stringit.
Hic autem funis tunc quando 441
rumpilur,
Lectio S. Evangelii secundum Matth^um (.Xlll

24). la ilLo tcmpore : Dixit Jesus discipulis suis

anima corpore separatur, antequam confi-in-
.-

a
Similc est regnum CBlorum homini, qui seminavit bo-
gatur hydria supcr fontem, el conteratur rotii

super cisternam. Ilydria vocalur homo, quia de

num semen in agro suo. Cum autem dormirent homi-
nes, venlt inimicus ejus, et superseminavit zizania
torra factusost. Frangitur autem hydria super fon-
tem, quando horao nimia infirraitate gravatus, jam.
in medio trilici, et abiit. Cum autem crevissel hcrba
el fructumfecisset, tunc apparuerunt et zizania, etc.
que morti proxiraus, nec ipsam mortem suscipere
Et rcliqua.
valet, quoniam alienis manibus vix de lecto eregi-
Inc. : Tuvc dimissis turhis venil in domum, etc.
tur, ut diu noncupilarn aquam suscipial, quam ori
Des. : In qua aliud dicilur, et aliud ralionabiliter
appositara spiritu atlenualo, gutturejam incluso
el
iutelligitur.
glutire non valet. Et tunc quidem conteritur rota
super cisternam, quia scriptum esl
HOMILIA CXI.
: « In ilia die
dominica xxiv post pentecosten.
peribunt omnes cogitationes eorum (Psal. cxlv,
4). Rota enim cogilationum nostrarum, qu3e est
))
g Admonitio. —
Qui Marchesii edilionem cum cora-
mentario comparabunt, non sulum plura hujusce
super cisternam cordis nostri « De corde enim homiliae loca emendala comperient
:
sed raulta ;

exeunt cogitationes [Mallh. xv, 19), » semper volvi- fruentur eruditione, quam eam doctissimus com-
tur et revolvitur, tunc primum quiescet, quia jam mentator illustravit in Lucam nura. 46. Eamdem
produxere Emiseni editores Dominica x post
ulterius neque facultas esl, neque voluntas, ut vana
Pentec.
et inulilia cogitare debeat. « Novit enim cogitatio-
442 LeCTIO S. EVANGELII secundum Lucam (xix,41).
nes horainum, quoniam vanae sunt [PmiI. xcin,
In illo tempore, cum appropinquaret JesusJerusalem,
11). » Pulvisautem lunc revertitur in terram suam,
videns civitalem, flevit super iltam, dicens : Quia si
unde erat. Quia sicul primo horaini Dominus^ait :

cognovisses et tu. Et reliqua.

« Pulvis es, et in pulverem reverteris {Gen. iii,
hic. : Suscilato namque Lazaro veniens Dominus
19);'» spiritus autem ad Deum redil, qui dedil
Hierosolymam, etc.
ipsum, et ejus judicio alque sententia, vel ad pce-
Des. : Quibus hoc sine detrimento facere valea-
nam traheiur, si Dei imaginem et similitudinem
mus.
non habet, vel ducetur ad gloriara, si Dei imaginera HOMILIA CXII.
et similitudinem custodivit. [liic concludilur homi- DOMINICA XXV POST pentecosten.
lia iisdem verhis quibus expositio hujiis Evamjclii ab- C Admonitio. — A. N. exposilionem Dauie
Pra,'iuiltit
solvilur in commenlario.) lis cujns meminit evangeiista, et
propheticffi,
dcinde Evangelii interpretationem prosequitur.
HOMILIA CIX. Cum haec prior homiliae pars desil in commenta-
DOMINICA XXII POST PENTECOSTEN. tario, e;im ut Marchesius pag. 107 publicavit, ex-
hibeinus. Omnes codices conformes in liujus ho-
.^DMONiTio. — Perfectiorem hujushomiliaelectionem milia? descriptione videnlur ; cum ille a quo facta
habebunt lectores in comment. supor. h. 1. Bvan- est edilio homiliaruin sub nomine Eusebii Emi-
gelii_, quam in Marchesii editione. Non referl hic seni,pamdem Danielis inlerpretationeminitio tra-
erraia adnolare, scd hoc dictuni sit pro illis, qui dal, ol statuitin Dom. xxvii post Pentec. Nos il-
S. Brunonem editum aMarchesio possidentes,no- lara praelerire non arbilramur ; reiiquara homiliae
vam hanc operum ejus impressionem parum sibi pariem in commentario num. 100 lectores ha-
utilern duxerunl. Exstal in diclo coinment. num. bent.
32, c. 2,idem principium, idomque tinis, ut in
Marchesio pag. 104, et in Emiseno cujus editores
Lectio S. Evangelii secundum Matth^um (xxiv,

in Dominicaxxivpost Pentec. collocarunt. 15). In illo tempore, dixit Jcsus discipulis suis : Cum
vidcilis abomimilionem desolationis qux dicta est a
Lectio S. Evangelii
Matth^.um (ix' secundum
Daniele prophcta, stanlem in loco isto : qui legit, in-
18). In lempore,
loquente Jesu ad turbas, ecce
illo
T\ telligat. Et rcliqua.
princeps unus accessit, et adorabat eum dicens : Do-
Videaraus modo, quid Daniel propheta de hac
mine, /ilia mea modo defuncta est, sed veni, impone
abominatione desoiationis viderit, audierit et dixe-
manutn super eam el vivet. Et reliqua.
rit : « Scito, » inquit angelus, qui et loquebatur, « et
Inc. : Quid enim per hunc principem, nisi Abra-
anira idverle : Ab exitu sermonis, ut iterura aedifice-
ham, Isaac et Jacob, Moysen et Aaron, etc.
tur Jerusalem, usque ad Christum ducem, hebdo-
Des. : El in volunlate tua deduxisti me, et cum madesseptem, et hebdoraades sexaginta dua; erunt,
gloria suscepisti me.
et riirsum aediflcabitur plalea, et muri in angustia
UOMILIA CX. teinporum.Etpost hebdomades sexaginta duasocci-
DOMINICA XXIll POST pentecosten. detur Ghristus, el noa erit ojus populus, qui eur
Admonitio. — Quidquid exhibetur in edilioneMar-
negaturus est. Etcivitatem, et Sanctuariura dissi-
chesii pag. 105, pro homilia, traditum estiisdem pabit populus cum duce venturo, et finis ejus vasti-
verbisin comment. subnumm. 53,54 et 55, qui tas, el post finem belli statuta desolatio. ConQrma-
 833 ITOMlLIvE. — HOMTL. CXIII. 834
bil autem paclum miiltis hcbrlomada ima, t>t in \ runt, el « non habemus regem nisi Caesarem (Joa?j.
dimidio heliflomailis dellciot hostia el sacriliciiim. XIX, 15) » dixerunt, non Domini, sed <liaboli popu-
I"l in lemplo erit abominalio desolationis, el usijup lus facli siinl. Viileaiiius quod soquitur « Et civi- :

adconsummalionem,et finem perseverabit desolatio tas et Sanctuariuin dissipabitur cum duce venturo,

{Dan. IX, 25-27). » Videamus igiturisla quid sigiii- et finis ejus vastitas, et post finem belli desolatio. »

ficent, et rogemus Dominum omDipotenteni, ut hcec Post quadraginta naraque et duos annos civitas et
9ua mysteria tam occulla nobis revelare diiinetur. templum dissipalum est. Dux autem eorum qui
Temporibus Artaxer.xis (lt>61) rcgis erat Nobcmias venlurus cst, Anlichrislus inlclligilur, qui, qnaravis
pinccrna ejus, sicul ipse teslatur, qni cuin ei ad mullo posl tcnipore venial, tamen quasi de prae-
mensam ministraret, dixit ei rex : « (lur facios lua scnti loquitiir, quia sempereum colunt et veneran-
Iriatiorsolitocsse videtur?»(10i32) At «Rex, in- ille : tur. Kinis aulem civitatis vastitas eril, ct post Onem
quit, in retornum vive, quia civitas patrum noslro- desolalio sempitcrna. Confirmabit autem dux ille

rum dcstructa esl. » Cui ille « Vade, inquit, et : malii;nu3pactum hebdomada una, qni se omni tem-
roa;difica eam (E^dr. ii, 2). » Et hoc cst, quod di- pore vivere et regnare proniiltet. Quid est enim
citur : Scito, inf|uit,Daniel,ntanimadverte: Ab exitu hebdomada una, nisi diebus seplem. Quidesl autem
illiussermonis, quid Nchcmia? a regc dicetur, ut ri diequs septem, nisi diebus omnibus?Non enim
iterum aedillcptiir Jerusalcn, U3i|ue ad Chrislum sunt dios nisi soptem.Si ijjitur esset cum eis heb-
ducem hebdomad;p sexajzinta dua;; erunt. Si quis domada una, esset utique cnm eis diebus omnibns.
enim diligentor computare volueril annos, mensos Sed non est ita. Unde hoc? « In medio enim heb-

fi dies regiim, qui ab eo tompore fiiere, itiveniot domadis deficiot hostia ol 'oacrificiutn. » Dimidium
sexairinta et duas hebdomadas esse completasab eo enim hebiiomadis, si de annorum hebdomada inlel-
die, quo hic sermo ad Nchemiam lactusest usquead ligatur, tres annos facit et dimidium. Et tunc qui-
Chriati passionem. Quinque aulem anni plus hoc dem, eo pereunte, deficiet hostia et sacrifieiiim ;

numero in chronica e.sse videntur, quod qiiidem sacrificium utique Judaeorum, quod ipse judicabit,
scriplonim ignorantia factum esse puto. Illi eniin in quia ad veteris legis ceremonias, el consuetudines
nuraero falli potuerunt, Daniel voro falii non potuit universa transterrc conabitur. Unde et subditur ;

Quod autem aii hobdomades septem stc esso intelli- « El in tcmplo erit aborainalio desolalionis. » In

gendum ac si diceret Ab exitu sermonis, quo praj-

: templo quidem eril,quia quasi rex et sacerdos in
cipitur, ut iieruni aedificetur Jerusalem, erunt heb- teinplo sedebit. De quo Apostolusait « Quiaexal- :

domades seplem usque ad integram murorum re- tabitur supra omue, quod colilur, ila ut in tcmplo
staurationem. Qune vidolicet bebdomiides septem Doi sedoat, ostendens se tanquum sit Dominus {11
us'jue ad diem quinquagesimum perveniiint. Unde G Thess. II, 4). » Merito autom abominatio vocatnr,
et Nehemias ipse ail Quia complctus est murus
: <( qtiia ab omnibus abominttndus est per quem tanta ;

vigesima quinta die niensis Elui quinquaginta, et ubiquc gentium abominalio fiet, quae videlicet dt^so-
duobus diebus {U Esdr. vi, 25). » Eae namque heb- lalio, usque ad ejus consummalionem, et usquead

domadae dierum sunt; illa? autem sexaj^inta duae, fincm illius turpissimum et dignissimum perseve-
quac a Nehemia usque ad Christi passionem perve- rabit. Cum aulem videritis lianc abominalionem de-
niunt, annorum hebdomad.-B vocantur. Sicut enim solalionis, etc. (Scquentia legantur in coramenta-
septem dies, sic el seplem aani unam hobdomadam rio.)

faciunf. Complenlur igitur sexaginta duae hebdoina" IIOMILIA GXIIL

da3 in annis quadringentis octoginta tribus, et lot DOMINICA XXVI POST PENTECOSTEN.
quidem computanlur aNehemia usquo ad Chriatum. Admonitio. —
Ilujusce homiliae e.xordium superioris
Sic igitur se habet ordo. Scilo, imjuit, Daniel, el linem excipit eodem in commentario, a quo ulra-
aniraadverte quia ab initio sermonis, qui factusest que desumpta est. In Marchesio pag. 108, imino-
liiate succodit prajcedenti in Einiseno, ubi om-
Nehemiae, ut ilerum JEdificetur Jerusalem, erunt ;

nino concordal cum dictis editionibus, locum to-

hebdomadae dierumseptem usquead murorumcom- noi in hac suprasignuta Dominica xxvi, sed altera
pletionom.Similiterautomabinitiopjusdomsermnnis, D homilia ei praecedit.
usqueadChrislum duce.Tnerunlhebdomadajannorum Lectio S. Evangelii secundum Mattii^eum (xxiv,
.sexaginta duae. Et quia in paucis diebus muri civi- 30). In illo tcmpore : Dixit Jesus discipulis suis : De
tatiri 443 aedificali sunl, ideo subinferens ait : « Et die autem illa nemo scit, neque angelikadorum, nisi
rursiim ffidificabilur platea, el miiri in angnstia Patcr solus. Et rcliqua.
temporum. » Sequitur : « El post hcbdomadas Inc. : Alius autem evangelista addidit, noque
sexaginta duas occidetur Christus, et non erit ejus Filius. Magnum est igitur hoc sccretum.
populus, qui eum negaturus est. » Miscri Judaei, qui Des. : Modo interim
crucians adimam, postmo-
ista non intelligunl, qiii quoniam Christum negavo- dum vero et corpus et aniraam.

(1001) Hic fuit Artaxerxes Longimanus annn rc- (1002) In Vulgala legitur II Eadra} cap. ii, 2 :
gni ejus20, ul sentienl meliores chronologi reta- « Quare vnltus tuus tristisest, cum te ajgrotiimnon
vius, Calinet, Berti et alii. videam ? »
 ; :

835 S. BRTJNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 836

HOMILIA CXIV. A vana est religio {Jac. iii, 2). » Unde Psalmista ait •

DOMINICA XXVII POST PENTECOSTEN. Custodiam vias meas, ut

(< Dixi : non delinqnam in
Adm .NiTio. —
Non aliunJe inquireada est heec ho -
lingua mea {Psat. xxxviii, 2). Os quoque nisi
fnilia, quam eodem in commentario num. 79, a custodialur, in inultis peccat. Peccat in crapula, et
quo supcriores iisdem verbis traduntur. Marche-
sius habel pag. 109. In editione Emiseni deest. ebrietate. Quod quidem si primi parentes bene cu-
Legtio S. Evangelii secundum Matth^um (xxii slodissent, de ligno vetito non comedissent. Hoc
i). lii illoternpore, dixit Jesus discipulis sids parabo- autem Dominiis nos regere docuit, qui diabolo male
tam hanc : Simile est regnum coelorum homini regi, suadenti respondit « Non in solo pane vivil homo,
:

qui fecitnuplias fitio suo. Et reliqua. ped in omni verbo quod procedit deore Dei [Matlh.
Inc. Tunc enim Doiiiinus pater, qui et omnium
:
IV, 4). » Hoc et Apostolus bene regebat, qiii ait :

rex, et Dominus est, elc. <fNnnquam commune et immundum intravit in 03

Des. Multi enim vocantur ad nuptias
:
pauci raeum [Act. x, 11). » Regamus et manus, ut paupe-
;

vero inlroducantur in regis thalamum, el gloriam. ribus aperiantur, et ad furtum et rapinam non
444 HOMILIA CXV.
extondantur. Tales manus notabat propheta cum
diceret « Manus vestrae sanguine plena? sunt [Isa. :
DOMINICA XXVIU POST PENTECOSTEN
AnMnNTTin
r\uMONiTio. —
una v-p/»
Tlna naec est ^^ r>^.,
ocf ex paucis u i--
nomiliis, ciua^
M ^i. '^)- " Regamus Gl pedes, ne currant ad effun-
;
, . ,

in Evangeh'orumexposilionibus non reperiuntur. dendumsanguinem,sedpotius serapersintparati ad

A Marchesio pag. 110, eam ex.scripsimus, eam- fvangelizandum bona, et calcare valeant superser-
demqueeditoresEmiseni sub Dom. xxi post Pen- p^.nles et ?corpioncs. De pedibus et Ecclesia dicit
lecosten publicarunt. Eisdem verbis incipit, sed
« Lavi pedes meos, quomodo inquinabo jillos? »
aliis homilia concludilur. His accedit codicis Lau-
rentianitestimonium, quipraesignato ejusnomine (Ciint. V, 3.) Sic igitur rcguntur corporis sensus. Sed
scilicet V. Brunonis episcopi illam, ut Marchesius quid de interiori familia dicam ? Et ipsa quidem
Iradidit, habet num. 145.
regimine indiget. Unde Psalmisla ait « Proba rae, :

Lectio S. Evangelii secundum Joannem (iv, 46). Domine, et tenta me, ure renes ineos, et cor meura
In illo tempore, erat quidam regulus, cujut /ilius in- {Psal. XXV, 2). )) Itemque : « Cor raundum crea in
firmabatur Capharnaum. Et reliqua. me, Deus, et spiritum rectum innova in visceribus
Digni sunt reges, qui exaudiantur. Nulli ita Deo meis {Psal. l, 12). » — « Ex cordeenim,dicit Domi-
familiares sunt, sicut boni reges. Valde bnnam si- nus, exeuntcogitationes maloR, honiicidia,aduUeria,
gnificationem lenens reges in divina Scriptura. furta, fornicationes, biasphemiae. Haec sunt, quae
Omnis enira hoino, qui seipsum et virtulum exerci- coinquinant hominem {Matth. xv, 19). » Ideo ra-
tura, qui in eo est, honeste sapienterque disponit tionale super cor, et super pectus episcopi ponitur,
et p
regit,vera definitione rex dici potest. bi ergo te-
Si erg ut beneregatur etcustodiatur. Nemoigiturseregem
ipsura et familiam tuara bene regere et disponere non esse dicat, qui tantara habet ad regendum fa-
vis, custodi sensus corporis tui, neque eos per illi- miliam. Tales igitur reges iste regulus significabat,
cita vagari permittas. Ipsi enim duces sunt, qui ad Christura accessitpro filio rogaturus. Et for-
el in
lola dorao obtinent principatum. « Averte igitur tasse ideo non rex, sed regulus dicitur, quia nondum
oculos tuos, ne videant vanitatera {Psal. cxviii perfecte credebat. Unde et Dorainus ait : Nisi signa
37). n Dic siraul cum viro justo
Pepigi foedus: « et prodifjia vidcritis, non enim perfecte
credilis. Si
cum oculis meis ne cogitarem de virgine {Job. xxxi, credidisset, filius ejus infirmus non fuisset. Quid
1). » Audi etiam quid Psalraista dicat : « Oculi me' enira per filium ejus, nisi spiritum ejus, et nisi ani-
semper ad Dominum, quia ipse evellet de laqueo pe. mam autem filius reguli,id
ejus intelligaraus ? llic
des meos {Psat. xxiv, 15). » Qiii enira seraper ocu- est anima Gapharnaum, qua5
reguli, infirmabatur
los ad Dominum habet, vana videre non desideral vilta consolationis interpretatur. Mala villa, mala
sic ergo regitur visus. Sed quid dicam de auditu ? consolatio. Haec villa oaro est, in qua anima infirraa
Nam ipse regendus est. Claude igitur aures tuas,
et jacet, et inde magis infirmatur, quia non benecon-
ne detractionibus pateant, ne verba vana etinutilia solatur. « Spiritus, ait enira Apostolus,concupiscit
libenter audiant. Aperi eas ad Evangelium, aperi D adversus carnem, caro autem adversus spirilum
eas ad Verbum [Dei. Ideo enim Psalmista dicit :
{Galat. V, 17). » Vult anima converti, et ad poeni-
« Audi, filia, etvide, inclinaaurem tuara (Pja/. xliv, tentiara redire : dicit caro, et quasi consolando
11), ideo et Dorainus ait
» « Qui habel aures au-
: dicit : Noli adhuc, cxpecteraus usque cras, consilio
diendi, audiat {Marc. iv, 9); » et Isaias « Audi, : faciamus juvenes sumus, multuin 145 nobis tem-
;

cffilum, ct auribuspercipe, terra, quoniam Dominus poris restat. Melius est non vovere, quamvota non
loculus est(/5a. i, 1). » Lingua quoquc regimine reddere. Sic loquitur Capharnaura, sic loquitur ca-
indiget, quam
qui non regit, rex dici non debet. ro, sic loquitur villa consolationis. Bene quidera
Qui enim custodit liriguamsuam,custoditetanimam loqui videtur, scd non bene loquilur. Unde et Salo-
suaiTi « Mors et vita in manu linguoe {Prov. xviii, mon : « Ne tardcs, inquit, convcrti ad Dominura,
21). » — « Qui in verbo non offendit, hic perfectus ct ne dilferas de die in diem {pA-cti. v, 8). » Qui
cst vir. Si quis pulat religiosum enim dedit hodiernum diem, non promisit dubiuni
non refre-
se esse,
nans luiguHm sanm, sed seducit cor cras. Imitare igitur istum regulum, o homo quicun*
suura, hujus
 : :

837 HOMlLIi*:. — HOMIL. CXVI, 838

que cuju? anima infirmatur, festioa ad Je>un»,

es, \ ?jiis«lem sit m commentario in h. 1. Evangelii,

va-ie ai raedicum. Roci enm ul descendut. roga nt

tanlum qu« desunt, hic subjiciemus.
sane aQimam tuam, et liberet cam a morte sua. LeCTIO S. EvA.VtiELlI SECLNDIM JOA.N.NEM (in, 24).
Cave ne jaceat Capharnaum, noli eam maleconso- In illo tempnre, dixit Jesus discipulis suis : .4men,
lari, et morti eam perpetuae subjugare. Noli signa amen dico vcbis, ttisi granum frumenti cadens
in teiTa
et prodigia quaerere ; crcie tantum, el salvus eris. mcrluum fuerit, iimm solum mantt ; si autem. mor-
Insta simui cum regulo, insta et die. Dotnine, de- tuum fuerit, multum fruclum affcrt. Et reliqua.
scenie, priusquam moriatur filius meus. Hocenim si Hoc est iHud granum frumenti, quod virgo ct in-
f.'ceri9, audiea et tu a piissimo Domino, quod ille arata terra produxit, de quo P.-almisla ait « Veritas :

regnlus tunc audire meruit. Vadc, irquit, fiUiis de terra ortaost,el juslitia de coelo prospe^it (r<a/-
tuus vtcit. i_Mtur, el sine dubio verum
Verum est Xlii, 3). »—
Etenira Dominus dabitbenignitatem,
<<

est, quia peccalor

<•quacunque horaconversus fue- et terra nostra dabit friictum suum (Psal. lixiiv,
rit.et ingemuerit, vita vivel, et non raorietur {Ei^ch. 13). » Hujus autem grani immensa multiplicatione
XXXIII, 12). » Non enim dixit, vivel, sed viTit, qaia omnia Ecclesis horrea repleta sunt. De hoc frumenti
una eademqae hora et poenitentia nascitur, ot vita grano ille paais conficitur, de quo et ipse Dominus
datur. Crcdilit honio sennoui, quem dixit ei Jesus, g ait :Ego sum panis vivus, qai de coelo descendi
<»

et ibat. Jam non regulus, sed rex iste dicendus {Joan. VI, 51). « Conslataulem hoc, et ad littcram
est regulus erat quando venit, sed rex, el plenus
; verura esse, quod frumenti granurfi si in arca serve-
"de recedil. « Credidit enim .Abraham Deo, et tur, non crescit si autem seminelur. si in terr.im
;

:laium est ei ad justiti.im {Rom. iv, 3). » — solvatur el moriatur, maltum fructum affert.
inia possibilia sunl credenti (Malth. ix, 23). >»
{Huc usqne comm. in Joan. num. 3<j}. Nihil in-
Jara eo descendenle, servi occnrrerunt ei, et n,un- fructuosum diligil Deus, nihil in horto ?uo, nihil in
tiafcrunl ei dicentes quia tilius ejus viveret. vinea soa, nihil in agro soo vullesse infructuosum.
InterrogabiJi autem horam nb eis, in qua melius ha- Unde et ipse alibi ait : « Omnis arbor, quae non facit
tuerat, et dixeruni ei : Quia heri hora sf.ptima reli- fructum bonum, excidetur, et in ignem mittetur
eum febris. Isti servi episcopi et sacerdotes
quit {Malth. vn, 19). >• Et in alio loco :- Epo 446

mundi esse videntur, qui peccatori ad poeniienliam sum, inquit, vilis vera, et Pater meus agricola est
nnverso ?itam nuntiant, et sanitatem promittunt. omncm palniilem non ferentem fructum tolleteum,
Umnium enim servi sunt, qui oranibus ex debito et omnem qui fert, par?abit eum, ut plurimura fru-
serviunt. Uode el Roraanus episcopus (1G63), epi- ctum aSferat (Joan, xv, 1). Hi-ec est enim illa vera <<

scoporumomniura maximus, «servusservorum Dei» \-iti8, de qua totum hoc vinura proQuxit quod nobis

in suis epistolis se esse scribil. Neque enim vacat a

^
in hoc Evangelio propinatur. Hjec esl illa vitis sem-
mysterio, quod sepliraa hora puernm febris reli- per fructuosa, cojus omnes palmites fructiferi sunt,
quisse dicitur. Sepliraa naraque hora, et septima quicunque ei fideliter inhaerent. Ideo enim infru-
•iies homini.s ultima slas est, de qua Apostolus ait ctuosi de ea tollunlur, quaravis per baplismi sarra-
Nos sumus, in quos lines ssculorum devenerunt menlum in e.i si.nt, per vitrB tamen meritum ia ea
(/ Cor. X, 11'. » Haec aalem sepiima hora ad sa- non sant. Talis enim arbor infructuosa erat illa, de
uandum et vivilicandum Dominus venil. Anle hanc qua ad cultorem vineae Dominus ait « Ecce tres :

".oram nemo saoabatur. Quicunque itaqne sanatur, anni sunt, ex qun venio qaaerens fructum in ficul-
hac el non alia sauatur. Cognovit ergo pater, quia nea hac, el non invenio, succideergo illam,utquid
illa hora erat, in qua dixU Jesus : Filius tuus vivit, et etiam terram occupat? » {Luc. xiii, T.i Q-jce quidem
creiidit ipse, et domus ejus tela. Cognoscamus igi- illico succisa fuisset, nisi quiabonusillaevineaecal-
jr credamas, quia in hac hora,
et nos, firmiterque tor pro illa intercessit, dicens : « Domine, dimilte
in hoclempore praefinito, in hoc tempore ante prae- illam, et hoc anno, usque dum fodiam circa illam,
destinato venit Jesus, et pro nobis passus, praecepit et mittam stercora. et siquidem
feceril fractum, sin
ul tifamus, et ulterius non moriamur sad sani et ; autem,in futurum succides illam {ibid.). » Taliserat
incolumes ad regna coelestia perducamur. Qui cum D et illa ficalnea, in qua quia fructum non invenit,
Patre, et Spiritu sancto vivit, et regnatDeas in sae- Dominus eam maledixil, el aruit. Tales sunt et mul-
cula saeculorum. Amen. lae aliae arbores infructuosae, quae landem exciden-

HOMILIA C.XVI, tnr et in ignem mittentur. Et ego quidem non cre-

FESTO 3. LAURENTII MARTYP.13.
IN
diderim aliquam arborem infrucluosam. in paradiso
A- ' n: no. —
Quia nobis proposuimus homiliarum
plant.itam praesertim, cnm primo homini Dominus
r Acm juxta Marchesium sequi, ut facilius le-
.
:

clores, qoae voluerinl, conferanl ideo post homi- ; dicat « De omni ligno paradisi comedc, de ligno
:

lias festis mobilibus.et Dominicis assipnatas, col- autem scientijp boni et mali ne comedas in quacun- ;

lectionem noslram editori illi conformamus, pro- que enim die comederis ex eo, morle morieri? [Gen.
durentcs, qu<e supersunt. hoiiiilias dc sanctis.
II, 17). » In eo cnim, quod deomnibascomederedi-
Homiliarium Emiseni hanc pariter homiliam ?ub
eodem tilulo refert. Cum autem non exigua pars cit, omnes illas arbores fructuosa^ fuisse ostendit.

(1663) Quam velus sil Roraanorom ponfificum sni^ in episiolis in«criplio.

 839 S. BllIJNiWIS EPISCOPI SIGNIENSIS 840

Cum igilur pHradisus Ecclesiani significet, Ecclesiae A qnani Marlha, et frequenlius ei ministravit. Ipsa
quoque arbores rructuesas esse oportet. Muitffi nara- denique, sicut Maria, ejus verbum non solum au-
que arbores sunt in Ecclesia ibi enirn est lignum: diebat,verum eliam in corde suo conferehat, no-
vitae de quo qui comederit, si tamen digne comede- bisque ad legendura,el audiendum custodiebat. Sic

ril, non morietur. De hoc enim iigno scriptumest: enim scripturn est « Maria autem conservabat
:

((Et erit tanquam lignum, quod plantatum est se- omnia verba haec, conferens in corde suo [Luc. ii,
cu8 decursus aquarum,quod fructurasuuin dabitin 19). B Ipsa eurn non solum secundum humani-

tempore suo (Psal. i, 3). » Et alibi « Vincenti daho : lalem, 447 verum etiara seounduin divinitatem

edere de ligno vitaj, quod est in paradiso Dei mei et contemplari, et plus cognoscere meruit. Ipsa

Apoc. II, 7). B Ibi est et illa arbor, quas ait « Ego : igilur opiimam partem elegil, qux non auferclur
autem sicu t oliva fructifera in domo Domini speravi ,
ab ea.
in miserioordia i)ei mei in aeternum, et in soBculinn HOMILIA CXVIII.
saeculi {Psnl. li, 10). <( Sed quid de iliis nobilissiiuis IN DECOLLATIONE S. JOANNIS BAPTIST.t.
arboribus dicara, quibus Dominus ait « Nonvosrae Admonitio.
: Cuin comraentario incipit, et cum eo —
elegislis, sed ego elegi vos, et posui vos, ul eatis, et desinit homilia tam in Marchesio pag. 112, qnam
in Emiseno, quem imperiti librarii feceriint
fructum afTeratis,elfructus vester raaneat?» (Joau „
auctorem. Exstat in cod. Laurent. hora. 119 sub
XV, 16.) Tales igitur arbores habet Eoclesia, quum nomineBrunonis,sed aliis verbisfinemhabet.Vid.
iilce panidisi arijores significabant. Iliam autem ar- corom. num. 60.
borem, de qua Deus primum hominem cnmeilere LeGTIO S. EVANGELIl SECUNDUM MaTTH/EUM (.vIV,

inlerdixit.hajreticossi-j^nificareputo.quorumquiilcm 1). In illo tempore, audivit Uerodes Telrarcha fa-

fructum mortiferi sunt, quorum poma venenosa mam Jesu, et ait pueris suis : Hic est Joannes Ba-
sunt, quorum doctrinam qui susceperit, moriem in- ptisla ; ipse surrexit a mortuis, el ideo virtule% ope-
curretsempiternam. Sequitur: Qui amat aniinam ((
raulur in eo. Et reliquti.
auam, perdet eam {Joan. xii, 25), » etc. Inc. : Cujus opinionis beatus Joannes Baptista
{Pars reliqua hom ilix a commentario accipienda est.) fnerit, etc.

Des. : Et accedenles discipuli ejus tnlerunt corpus

HOMILIA GXVII.
ejus, et sepelierunt illud; el vmientes nuntiaverunl
IN ASSUMPTIONE MARI^ VIUGINIS.
Jesu.
Admonitio. —
Ex comnient. in Luc. num. 22 pene
HOMILIA CXIX.
totam sibi curabunt lectores hanchomiliam, reli-
quam partem, quam a Marchesio pag. 111, copi- IN NAVITATE DEI GENITRICIS MARIiE.
mus, hic exscribimus. Attrihuta etiam fuit Rmi-
p
Admonitio. Usus videlur Marchesius in harum —
seno, ut jam diclum est. Reperitur in cod. Lau homiliarum collectione impcrfecto codice rns.
-

rentianoubi est num. 118 S. Brunoni asaertu, cuin nnnuisi exigiiam partem publicaverit quara ;

sicuti in cod. Signino. tamen inlegram prKstut cominent. in cap. iMatlh.

Hujus defectus argui nequit codex Laurentianiip,
Lectio S. Evangelii secondum Lucam (x, 3R). In in quo tota legitur homilia num. 120, sicnt in
illo tempore : Jntravif. Jesus in quoddam casfcllnm, Evang. pxposilione.
et mulier quxdam, Marlha nomine, excepit illum in Lectio S. Evangelii secdndum Matth.^eum (i, 1).
domum suam. Et huic erat soror noniine Maria, quae Liber generalionis Jesu Christi filii David. Et roli-
etiam sedens secus pedes Domini, audiebal verbum qua.
illius. Et reliqua. hic. : Quare beatus Matthajus evangelisla a Chri-
Inc. : Omnia opera Salvatoris nostris plena sunt 3ti goneratione.']
sacramentis. Quidquid ubique agit significatio esl. Des. : Hoc aulem verum est, si una eadenique
Des. in comment. : Et filios parere coepit. (Post persona bia numcretur.
hasc sequitur homilia.) HOMILIA CXX.
Haec aulem duse mulieres prudentissimffi totius IN FESTO S. MATTHiEI APOSTOLI.
ecclesiastici exercitus duces, et prcevia3 sunt. Ilas Admonitio. — Perbrexis est loci hujus evangelici
coetera turba sequitur. Alii post Marlham, alii posl exposil.io, et talis est in Marchesio pag. 113, qnam
j)
dixit hnmiliam diei huic assignatam. Nihil pliis
Mariam vadunl. Nulli enim coclestem illam patriam
eaexhihent Emisenusetcodex Laurentianus nura.
ingrediuntur, nisi qui hanc vel illam sequuntur. 122, ex quo patet ab hoc fonte, nempe ex com-
Merito igitur SS. Patres constiluerunt, ut in hac ment. in Evang., omnes horailius sub nomine
solemnilate B. M. V. hoc Evangelium legeretur, S. Brunonis vulgatas hausisse. Extal num. 30.

quae quidem per has duas mulieres significatur. Ipsa Lectio S. EvANaELii SECUNDUM Mattii.^um (ix, 0).

enim inleromnescreaturas bealissima Virgo utrius- In illo tempore, cum transirel Jcsus per civilatem

que vitae, activae videlicet et conlemplativffi plus suam, vidit hominem .tedcniem in telonio, Matlharum
caeterisomnibus privilegia custodivit. Ipsa quoque nomine, et ait illi : Sequcre me ; et surgens secutus
sicut Wartha, imo inelius, quam Martha snsccpil est eum. Et reliqua.
Christum, non solum in doinuin suam, verum ctiani Inc. : Sic enim de se beatus Malthacus quasi de
ntra claustra uteri sui. Ipsa eum concepit, ipsa alio loquitur, etc.

eum genuit, ipsa eum peperit, el porlavit, et plus- Des. .•

Quia Christi sacrificium misericordia fuit.
 :

841 llOMILTyE. - IIOMIL. CXXIII 842

IIOMiLI.\ CXXl. A hac aulom die qua baptizatus est, jani pene toto
IN- VIGILIA S. ANDRE.« APOSTOLI. anno evolulo, cum trcs soiummodo adhuc dies re-

ADMONirio. —
Copiain laciinus lectoribus prions
starent, venit iterum Joannes, ubicral Jesus. Ha^c
hujushomilite parlis, quaj deest in commentario, est autem altera illa dies, de qua modo in principio
e<iin*juea Marcliesio, pug. 114, e.Kscripsinius; reli- hiijus Evangelii audivinuis quia allera itcrum dic
qua cum eoiieiu comment. collata porfecte con- stabat Joaanes, el ex diicipulis ejus duo, et vidil Je-
cordant. Deciideni elucuLiratione, sicut de supe-
sum ambulantem, el ait: Ecce Agnus Dei. Allera au-
rioriluis,Eniisi*nu(n optiine meritura dixeruntejus
editores. Est inter bomilias de sanctis 8, edil. tem boc in loco non ad hesternam rpferlur, sedpro
Paris. 1575. alia ponilur. Proprie dc duobus dicitur allera.Ab

44.S Lectio S. Evanc.elii .sec.undum Joan.ne.m (i,

hac autem allera (lic. lertia venienle nuptiae factaj

lit tllo leiiiporc, slulmt Jounnes, et cx disripulis sunt in Cana GaliluJSP, quae videlicet dies nupliarum
3jJ.
ejus duo, et rcspiciens Jesum ambuUinlem, dixil :
anniversaria ei fuitinqua in praeterito anno Domi-
Ecce Aynus Dei. Et reliqua. nus baptizatus fuerat, et ei in qua magni cun)munc-
In e.xordio hujus Evangelii magaa nobis quacstio ribus al) eum venerunt. Sic igilnr tria ista miracula
oritur : dicit enini evaiigclista una eadcmquc die facta sunt, quoniam cadem die,
quia allera iterum
diestabatJoanncrf, ete.\ discipulisejus duo, et re g qua magi veneruntad Jesum, ipsa eadem jam trige-
spiciens Jesum ambulantem dixit Ecce Agnus Dei simo anno incipiente baptizatus est, quo videlicet
:

In crastinum autem ab hacdie voluile.xire in Gali- Iril^esimo anno cvoluto, cadom ipsa die ad nuplias

|.»'am, ot invenit l'bili|ipum, et tlieitei Sequerreme. vcnit. Dies iyitur nupLiarum non quarta, scdpotius
:

Tertia aulom dic nnpti.L- fact;e sunt in Cana Gali- anniversaria est a dic baptismi. Constat itaque Do-
l.eae. 1I;hc igitur dies nuptiarum, quie tcrtia dicitur
minuni el Salvatorem nostrum ex anno quo bapti-
ab »'a (le qua modo diximus, quarta videtur esse ab z itusest, nequepublicc pra^dicasse, neque miracula

illa die in qua Dorainus. b;»ptizatus est. L"ge paulo fccisse, quo completo, venit ad nuptias, ibiqiie pri-

Miperius. et diligenter attende quae dicunlur. Uicit raum miraculum lecit. Deinde ejus nominirf faraa
enim evangclista quia raiserunt Jud^oi ab Hieroso- tolain subito terram replevit.Quod auteui ait : « Et
lymis sacerdotes et levitas ab Joaunem, ut interro, crediderunt in eum discipuli ejus (Joan. ii, 11), »

-.';irent euiii, si esset Christu«, si esset Elias, si esaet non de aposlolis, quos nondum habebat,seil (ie illis
discipnlis inlelligendum eet, qui eo temporc cuin
prophota, quibus bcatus Joannis sc ncn esse re-
s; ondit. Alieraauiem dieposthanc rcsponsionem illo crunt. Ilabebat autcm aliquanlos discipulos, sic

viilit Joanncs Jesum veiiiciitcm, et ait: Ecce Agnus ut el Joannes, qui eum scquebantur et audicbant.

mundi. Et tunc quidern

Dei, ecce qui tollit pcccata
Nunc autem ad Evangclii verba redeumus. Altera,

baptizavit eum. Altera autem iterum die, dc qua ^ m^'^^^ dicite.rum slabatJoannes, et exdiscipulii ejus
modo in principio hujus Kvan.i^elii dicitur Stahat :
duo. Et rescipiens Jesum ambulantem. dixit : Ecce

Jounnes, et ex discipuli^ ejus duo, et vidit Jemm Agiius Dei. Et audierwit eum duo discipuli loquen-

venienlcin ct similitcr ail : Ecce Agnus Dei. In cra- tcin, et secuti sunt Jesum.

slinum autem invenit Philippum, et dicitei: Se- {lluc uaque additio, seu pars prima hujusce ho-

quere me. Tcrlia verodie nujitiae factse sunt in Cma milix, cujus reliquam partem lectori dabit commen-

(Jalilaece. Sed quoinodo csse potest ut dies nuptia- tarius in cap. i Joannis, num. 4. )

rura quarta sit a die baptismi, cum alii evangelistae 441» HOMILIA CXXII.
dicanl Quia statim ut b;iptizatus cot, ductus est in in festo s. andreie apostou.
—
:

Admonitio. Hac in homilia enuntianda paucis me

(iesertum a spiritu ? Si enim a die baptismi qua-
expediam. Satis enim erit lectoris admonere eam
draginta dicbus et quadraginta noctibus in deserto ex duobusexpositionibusin Evangei, Matthaei sub
Dominus Jejunavit, nequaquam (ieri pote.st utquarta num. 8 et Oa^tructani in Marchesio, patr. 115, et
diead iiuptias invilatuscum discipulis raanducasset in Kmiseno, hora. dc smctis 9, cui pr^ecidit com-
pendiosa narratio Evangelii, et prima sequituril-
llliid quofjue quoinodo veruiii Cise polcst, quou di-
lusiralio. CiJlera, ut jacenl in commentario, ab
citur, quia viso vini inir.iculo crediderunt in eura homilia traduntur.
liiscipuli ejus, cum apostoli ibi non esscnt? Nuilum D Lectio S. Evangelu secundum Matth^u.m (iv,1).
cnim nisi Pliilippum solum adhuc Dominus vocave- In illo tempore Ambulans JesusjuxtamareGalilxn',
:

rat cui modo dicit : Sequere «i^.Deniiiue illud . uo- vi iil duos fratres, Simoncm qui vocalur Pctrus, et
niodo verum est, quod tola Ecclesia veruin esse Andreom fratrem ejus mitlenles rcte in mare. Et re-
cn;dit, et unaeademque^die bijec tria miracula facta liqua.
cum ad nuptias Dominus venit ? Hajcest igilur quae- Inc .-Narrat supcrius evangelista quia Dominus el
stio, ail ciiju? solntionern inlcntos vos cssc volo. En- Salvalor noster cum au lisset, etc.
dein naimiuc, qua inagi ad Dorainum venerunt,id Ues. : Viileset ipsos pisces, eosscilicet qui bapti-
cst tcrlia decirna die postquara natus est, eadem, zanlur et crcdunt.
n qua jain trigesimo anno incipiente Tcniens ad HOMILIA CXXIII.
Jordanem, baptizatus est unde et evangelista ait ;
IN natali APOSTOLORUM I.

« Erat autem Jcsus incipiens quasi annorum iri- Admonitio. — Non longn sonnnne opus est, ut hanc
ginla, ut putabatur (ilius Joscph {Luc. iii.li:)). » Ab iiomiliain llmiscno attributamS. Hrunoni vindice-
Pathol. CLXV. 27
 :

843 S. BRUNONIS EPISCOPl SIGNIENSIS 8U

mus,cumprtfiter Marchesium, quieaiiiedidit pag. A. lenebiint occursum. Sed quid dicam ? Isti sunt illi
116,codicesVallioellanu;?,Laurentianus,etSigninui coeli, qui enarrant gloriam Dei.
perspicuis verliis illi ascriljant. Paucaaddita sunt
HOMILIA GXXV.
inprincipio homilise, quibusdecem praeceptaChii-
IN NATALI APOSTOLORUM III.
sti Domini drstincto meraorat; reliqua ipsam com-
mentarii Evangelii S. Jomnis inlerpretalioriem Admonitio. Praeter pauca in principio, et quaedam —
sub num. 43complectuntur. intermedia,quae omittunlur, lola homilia ex com-
mentario in Matlhaeum, num. 38, haberi potest.
LeCTIO S. EVANGELII SEOUNDUM JOANNEM (XV, 12)^
In Marchesio legitur pag. 118, et in Emiseno
Dixit JesusdiscipuUs suis: Hoc esl prseceptum meum homil. de sanctis 12.
ut diligatis invicem, sicut dilexi vos. Et reliqua. LeCTIO S. EvaNGELII SECUNDUM MaTTHE/EUM (x,10).
Inc. Decem quidem sunt mandata legis, quorum
: In illo tempore, dixil Jesus disciputis suis : Ecce ego
primum illud est, quod dicitur: ^'07i kabebis Deum milto vos sicut oves in medio luporum. Et reliqua.
altenum absque me, etc. Inc: Dixerat superius inhocEvangelio Dorainus,
Des. : Bene igitur exauditus est, quiindelaetatur et Salvator noster discipulissuis -.Euntes prxdicute,
quod exauditus non est. etc.
HOMILIA CXXIV. Nunquara enim nisi id bono judicanlur, qui
Des. :

IN NATALl APOSTOLORUM II.

T. semper in bono inveniuntur.
Admonitio. — HOMILIA GXXVI.
Adnotassesufficiet penetotam hujusce
ITEM DE APOSTOLIS IV.
Evangelii expositionem num. 43pro hoiniiia usur-
patam. Ea qu;B desunt, leclorihus a Marchesio, Admonitio. — Sequuntur excorpta ex commentario
apud qnem eat homiliji pag. 117, exscripta exhi- in Matlhaeum num. 80 et 81. Quae simul jiin-
bentur. Facta collatione ciim Emiseno ubi est 11 cla totam componunt homiliam a Marchesio
aactis, consonans perfecte reperilur.
edilam pag. 118, sicut etiam ab Emiseno sup()(i-
LectioS. Evangelii secundum Joannem (xv, 17). sito, apud quem est homilia 13 in natali aposto-
In itlo tempore, dixit Jesus discipulis suis: Hxc mando lorum iisdem verbis introducitur, iisdemqiie
;

vobis, ut diligatis invicem. Et reliqua.

concluditur.
Inc: Magna est virlus charitatis, quae toties di-
Lectio S. Evangelii secundum Matth^um (xix,
scipulis a Domino commendatur. 27). In illo tempore, respondens Petrus dixit ei :

Additio. — Considerate
modo, fratresniei,quanta Ecce nos reliquimus omnia, et seculi sumus te. Et
devotione sanctos apostolos honorare debeamus quos reliqua.
ipse Dominusjam noa servos, sed amicos vocat, de
Inc. .-Narrat superius evangelisla juvenem quem-
quibus ipse ait, quia non sunt de hoc mundoelecti,
dam accessisse ad Jesuin, etc.
mundum vicerunt cum principe mundi, quibusipse C Des.: Quo3enim'multum diligimus,hisnominibus
lestimoniura perhibet dicens « Vos estis sal (errae. :
vocare solemus.
Vosestislux raundi {Matth. v, 13)» « Vobis datum — HOMILIA CXXVn.
est dosse mysteria regni Dei, ca^teris autem in pa- ITEM DE APOSTOLIS V.
rabolis (Luc. viii, 10). » Isti sunt illi fontes duode- Admonitio. —
Ut usi sumus in praecedentibus, a
cira, quorum affluentiaomnis terrasatiatur. «Venit Marchesio, pag. 119,desumimu3 priorem hujusho-
railiae p:irlem, quaeinEvangeliiexpositione secun-
inquit Moyses, populusin Elira,ubi erant duodecim
duin Matthaeum non rcperitur, eamque lectoribus
fontes aiiuarum (Exod. xv, 27). » quantus fons communicamus. Reliqua hisaddita exscriptasunt
isteest, qui hsoscripsil beatus Joannes evangelista! a praediclo commenl. num. 36 et37, neque ulla
Isti sunt duodecim horae dioi, et duodecim porlae occurrit differentia inter utramque editioncm. In
coelestisJerusalem. De quibus dicitur « Ab oriente Emiseno pariter vulgatam habemus hoc titulo ;
:

In nalali Aposfolorum horailia 4, eadem verba

porteajtres, ab occidente portae tres,a meridie portae
initialiareferens, eadcraque postremaconclusionis
tres et ab aquiiono porta; tres (Apoc. xxn, 13). » De-
Legtio S.Evangelii secundum Mattii.^um (ix,37).
quibus Propheta ait « Diligit Dominus portas Sion
:
In illo tempore, dixit Jesus discipulis suis: Messis
super omnia tabernacula Jacob {Psal. lxxxvi, 2).
quidern multa operarii aulem pauci. Et reliqua.
Et reveramagnisdiligit DominussolasEcclesiffipor- n Beatus Lucas evangelista sicait: « Quia designa-
tas, qiiamomniaaidiriciaSynagogne. Istisunt lapides Dorainus
vit et alios discipulos sepluaginta duos,et
vivi, qui volvuntur superlerram qui positi in ra- ; misil eos binos ante faciem suam inomnem civita-
tionali summi etiam sine voce, docent,et
pontificis
tem, locum, quos ipse erat venturus, et ait illis
et
pra?dicant. Prffidicant eniin non clamando, sed signi-
Messisquidemmulta,operariiautempauci(Luc.x,l).»
licando. Nos semper in 450 pectore habere debe- Duodecira filios habuit Jacob, septuaginla vero et
mus, quibuscordanostrainslruantur etmuniantur. duosvirosdesenioribusIsrael,jubenteDomino,elegit
Ad hostotus populus respiciut, et quid significant, Moyses, quorura consilio et auxilio tantipopulionus
diligenler inquirat.Isti sunt fundamentum, turres,
faciliusferrepotuisset. Sicigitur Dominus et Salva-
etcoiumna3 Ecclesiaj; istisunt montes, qui exsulla-
tor noster, qui per hos duos patriarchas significa-
verunt.ut arieles, isti cedri libani, isti cervi, (}iii
batur, et duocedim apostolos elegit et septuaginla
venenum non timont, et serpentes intcrliciiint. Isli duos discipulos designavit. Et apostolorum quidem
galli in nocte cantantes, et leones sasvientos, fiiii vicem modo lenent episcopi. Aliorum verodiscipu-
SU:cincti rcnibus, el fortissirai bestiarum ad nullius lorum officiuin gerunt presbyteri. Binos autem
845 UOMILLK. IlOMn.. CXXVIII. 846

niisit eo3 Dominus ad pr.T.lic!in>Iiim, quia duo suni A li^m inqiiit.cuni jamdiea aasumplionis ejus comple-
prjecepta ch.irilatis. Insuper eliam scriplum est : rcntur, et lempus ejus passionis, resurrectionis et
« V.-B soli, quia, cum ceciderit, non est qui suHevot ascensionis siveassumplionispropinquaret, Hrmiivit
451 eum {Eccle. iv, 10). » Duo sunl prajterea tc- Dominus ut iret in Jerusalem, sicul in ejus vultu et

stamenta, quae seraper siraul pergunl, simul et do- fiicie raanifeste apparebal. Facile enim in vultu vo-

cenl et pra;dicant ;
quae si nostri pectoris civitatem lunlas dignoscitur, unde a vultu volunlas dicitur.
intraverint, Domino venienti mansionera el hospi- « Et miserunt nunlios anie conspcctuni suum, ct
tium parant, sicut et illi discipuli tunc f;i(!iobant. euates intraverunt in civilatem Samaritanorum, et
Miseri Judaei^ad quonim non duo discipuli,
civitutes non receperunt eum. » Quare? « quia facies ejus erat
id est non duo testaaienta, sed unum soluinmodo ut irel in Jerusalein. » Non enim, ut alibi dicitur,
venil, et ideo quid dicat non intelligunt. IIoc enim contuntur Judaji Samaritanis (Joan. Ideoque iv, 9).

signiticibant iili duo cherubira, qui positi superar- Samarilani Jesum rocipere noiuerunt, quiase in Je-
cam lestaraenti so inutiio respiciebant, versis vulti- rusalem velle ire ostendcbat. Jain quasi inimicum
bus in propiliatorium. Cherubim namquc scienlix eum depuLanles, sicut qui eorum dili^cret inimicos.
plenitudo interpretatur. Sed ubi, quaeso, tanta scicn- Uaque iiodie namque omnes ioiqui ideo Jesura el
tia, quanta in utroque Testaraento?Ouod autem duo D eju3 nuntios, ejusque Evangelium non accipiunl,
cliernbim mutuo se respiciunt, amborum Testamen- quia eos in Jerusalem ad pacem, ad misericordium
torum amiciti.im elconcordiamsignificat. Idcmenim el pietatem tendore et fcstinare cognoscunt. Jerusa-
te.stanlur ambo, idem dicunt et pr«dicant ambo. lem visio f)ai-is ialerpretatur. Cum vidissent autem
Liabebant autem vultus versos in propilialorium, lioc discipuli, Jacohus et Joannes di.xorunt : « Do-
(luo tegilur arca,qu:itenu3 ab omnibus videanluret mine, vis, dicimus ut descendat ignis deccelo, et con
cogno-?c:intur, nullusque in arca, id est in Ecclesia suraal illos, sicut Elias fecit ? » {Luc. ix, 54.) Et coa-
etsanclorum congrp-^alione sit, qui corum faciem versus increpavit illos, dicens : « Nescitis ciijus spi-
exlernam et incognitam haheat. Hoc aulem illi au- ritus estib. Filius hominis noa venit aniiuas perdiirc
diant, qui sacras Scripluras meditari negli^'unt. Ut sed salvare {Ibid). » Etabierunl in aliud castellum :

enim de aliis laceamus, ipsiiiuoque episcopi cheru- ncsciebant enira aposloli cujus spiritus essent, qui
bim istos aliquando non cognoscunl. Et quamvis ad se tantopere vindicare cupiebant.Si euim se apiritus
cus, ul cngnoscanlur, vultus converlanlur, ipsi ta- pictatis, patienlia; et mansueludinis servos t^t disci-
men eos videre despiciunt. Non pergant igitur sine pulos esse uovissent, uequaquam aliqua suispiritus
•, qui tantum diligunt se, simul eant, simul pr.-cdi- commotione tot homines irati occidere voluissent,
nt, siraul castellis et civilatibus Christum veni(^.n lloc enim postea probatum est, cum pro inimicis et
lem annuntient. Soquilnr : Messis quidcm multii, oyye- ^ pcrsecutoribus orarent. El ait illis Jesus : Qui vos au-
nnii autcm pauci, etc. dil me audit, et qui vosspernit tne spcrnit : qui auleni
{HomilicL' liHJu.^i rontinualio c.v^tat in commenlario spernit me, spernil eum qui me mi.ut. Quod lale eiit
itb prxsiijnatis numeris, ut di.ximus.) ac si diceret: Non vos lantum, sed me sprevere Sama-
HOMILIA CXXVHI. ritani.^Hajcilaqueverbadiscipulissuiseorumquesuc-
IN N.\TALI AP03T0L0RUM VI.
ces3oribus,episcopis scilicet et sacerdolibus, locutus

Au.MONiTio. —
Ne lectores tondoat componere hujus esl Dominus. Quicunque igilur est, qui episcopos et

homiliap partes, quarurn aliquaj sunt in commen- sacerdotes audire conteranis, et eorum verbis ete.^c-

tario, num. 20, super hunc Evanjj-elii locum,alia! hortationibus acquiescere descipis, 452 saltera
plurim.ne leguntur in iMarchesio, pag. 121, eam
Deum ipsum non parvipendas, el eum audire non
integram exscripsimus. Eadem supposita fuitEmi-
seno, inter homilias de sanctis 15, sub titulo In
fastidias. Despicia audire sacerdotem ; sed non ini-
:

nalali pluriinorum marlxjrum. Gaudet homilia le- rum, quia panpor est, quia imbellis et humilis, quia
stimonio codicis Signini, cum quo plane con- vilis et despicabilis est, quia de pauperibus parcnti-
cordat.
bus natus est. Audi vcl Dominum in eo loquentem
Lectio S. Fvangf.lii secundum Lucam (x, 1G). per eura te admonentem, et ad vitara a;ternam ro-
In illo tempore, dixit Jesits (liscipulis suii : Qui vos D duccnlem. Apostolus enim dicit An experimon- : <(

audil mc audil, el qui vos spernit me spernit. Qui tum quajritis ojus qui in me loquitur Christus?') {l

autem me spernil, spernit eum qui misit me. Et re- Cor. XIII, 3.) Sic igitur in episcopis et sacerdoli-
liqua. bus Christua loquitur, alque in eis ab aliis honora-
llocautemideo Dominus et Salvalornostor dicere tur et ab aliis reprobatur. Sustinet modo, nec facilc
videtur,quia neque ipsum,neqiicdi3cipulosejus Sa- vindicat injurissuas. Sed audi eum dicentera : « Ta-
maritnni rccipere voluerunt. Sic enim siiperius ait cu', nunquid somper tacebo ? » {Isa. xlu, 14.) Di-
evangelista:«Quiafactumest,duracoii)pIerenturdie3 cat Psalmisla : « Dt!us, inquit, (juis similis libi? Ne
assumptionis ejus, et ipse facicin suara (irmavit ut taceas, nequc compescaris, Deus, quoniam inimici
Jerusalem, et misit nuntios ante conspectum
iret in tui sonucrunt, et qui te oderunt, extulcrunt caput
suum.ol oiinlos intraverunt in civitatem Samarita- {Psal, Lxxxii, 3). » Noli itaque spernere discipulos
norum, el non roceporunt eum, quia facies ejus (;rat et nuntios Chrisli; imo noli Deuin ipsura spernero iu
euntis in Jerusalem [Luc. ix, 51). » p'actum est lu- discipulis suia. Nisi cnira ipsein discipulis suis sper-
 -

847 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 848

neretur, nequaquam dixisset Qui vos sperml, me X forites aquarurn, et nomen stfellae dicitur absinthius
:

spernil ; qui autem me spernit, spernit euni qui me [Apoc. VIII, 10). Toties enim, ut modo diximus, ))

misit. Hoc Judaei audiant, et audientes timeant, et de coelo stella cadit, quolies aliquis ab Ecclesia per
timentes poeaiteant, vel si placare valeant quem of- hairesim separatur. Sed quanto sapientior ct astu-
fendere non timuerunt. Ipsi enim non soluiri spre- tior est, tanto majorem flammam ferre videlur. Et
verunt verum etiam crucinxerunl Christum Domi- quaravis totus de coelo cadat, tainen non ubique
num. Reversi sunt autem sepluaginta duo cum grandio cadil. Ubi enim erral, ibi cadit. Gadit autem in
dicentes : Domine, eliam dxmonia subjiciuntur nobis tertiam parlem fluminum. Duo namque fluinina duo
in nomine luo. Hos enim, ut superius dicitur, mise- sunt testamenta. Fontes autem tot sunt quot et

rat Dominus binos anle faciem suam in omnem civi- doctorum autem nemo cadit, quoniam
libri. In his

tatem locum quo ipse erat venturus. ] Quid autem

et nulla haeresis in eis est. Tertinm autem flumen, in
isti significenl, et quare ante se Dominus miserit, quod haerelici cadunt, ipsum est quod ipsi faciunt.
cur etiam binos eos ire jusserit jam alibi exposui- Faciunt enim, quoniam eorum erronea doctrina in
mus.Nunc autem reversi Domino omniascienti cum pra^dictis fluminibus non invenitur. Mulla enim flu-
gaudio referebant ea qUcB non ipsi, sed ipse in illis minaet multa librorum volumina fecerunt hieretici.
fueral operatus. Gaudebant enira de nomine Christi, Et merito haec slella absinthius vocatur, quia ad
cujus virtutem experti erant gaudebant de gratia
B illius herbffi similitudinem, quae hoc noinine cense-
;

immensa sibi a Domino atlributa, quoniam non so- tur, felle omniquc amaritudine plena est, de qua qui
lum infirmitates curabant, verum etiam dfcmonibus gustaverit, non morielur. Fuge igitur has aqua?,
iraperabant, et sibi subjectos esse videbant, qui Christiane noli ea bibere. Nota suut flumina, noti ;

mundi hujus reges etprincipes, omnesque homines sunt fontes aquarum salientium in vilam aeternam,
ini^iuos esse sciebant. Dicebant ergo : Doraine, non de quibus si bit)eris non sities ullra. ] Sequitur :

solum languores et infirmitates, non soium homines Ecce dedi vobis polestatem calcandi super serpentes et

iniqui, sed etiam ipsi dsemones subjiciuntur nobis scorpioneSf et super omnem virtutem inimici, etnihil
in nominetuo, quibussubjectasunt omnia quaj longe vobis nocebit. Serpenles et scorpiones non solum
sunt a consortio tuo. Et ait illis Videbam satan : maligni spiritus, verum etiam tyranni, 453
omnes-
quusi fulgur de cocto cadentcm : ecce dedi vobis pote- queRcclesiffi persecutores intelligi possunt, quoniam
statem calcandi super serpentes et scorpiones. Coelum et venenosi sunt, et nunquam recta incedunt via.

enim, vel Ecciesia, vel sanctorum aniraai inteiligun- Virtus outera inimici quid melius iutelligi potest
tur. Videbat igitur Dominus Satan de coelo caden- quam Nero elSimon Magus, Dioclelianus et Maxi-
tem, Videbal diabolum Ecciesiam et sanclorum ha- mianus, et ipse Antichristus perditionis filius?Est

bitacula fugienlem, el hoc, quod ei discipuli narra- C prnaterea virtus inimici superbia, avaritia omnisque
bant, jam se prajvidisse et cognovisse firmabat, luxuria, a quibns mulli vincuntur et diabolo suljji-

Unde et alibi ait :Nunc judicium est mundi, nunc

« ciuntur. Unde ct Job, cum de eo loqueretur, ait :

princepsliujus mundi ejicietur foras (Joan. xii,31).» « Virtus ejus, in lurabis ejus, et fortitudo ejus in
Nisi hoc praevidisset, quare in mundum venisset? umbilico vontris ejiis (Job xl, H). » Ilaec autem
Et quare carnem suscepissel ? Ad hoc enim Doininus Chrisli discipulis non nocebunt, Domino eos prote-
in mudum venit, ut diabolum fugaret, et de illius gente et ubique defendsnte. Non nocebunt utique,
impia poleslate aniraas hominum liberarct. Quod si contra repugnaverint eisque non assenserint. Se-

igitur nunc fieri incipiebai, antequam fieret prae- quitur Verumtamen in hoc nolile gaudere, quia spi-
:

videbal, suoque in tempore fieri disponebal. Vide- ritusvobis subjiciuntur. Gaudete autem quod nomina
mus itaque et nos usque hodie Satan sicut fulgur de vestra scripta sunt in ccelis. Mulli enirn sunt quibus
cadentem,et cuin magno furore elindignatione
coelo daemonia subjiciunlur, quos non gaudium quidera,
sanctam Ecclesiam relinquentem. Quoties enim fla- sed luctus et mmror exspectat. Quibusquam enini in

gitiosus aliquis ad poenitentiam redit, totics Satan judicio dicentibus : « Domine,nonne innominetuo
de coelo cadit. Multi enim adulteri, perjuri et homi- prophotavimus,daemoniacjeciinus,etvirtutesmuUa3
cid;p sunt in Ecclesia, quae regnum coelorurn voca- rv fecimus? » dicturus est Dominus : Ite, operariiini-
lur, qui statim ut convertuntur, a diabolo rclinquu « quilalis, amen dico vohis, nescio vos (Matth.
tur. Et non volocius dc caslo cadit ful|.'ur, quam de VII, 22). » Non ergo gaudcant Christi discipuli
illorum mentibus cudit diabplus. Cadit autem ct [
quiadaemoniaeissubjiciuntur. Gaudeant autem quia
tunc dc ccelo Satanas, quando aliquis h;ereticus ab eorura noraina scripta suntin coelis. Illud enimgau-
Ecclesia separalur, qui prius in ea per doctrinam dium vanum temporale est, hoc aulera utile et
et

magno fulgere eplendorevidobatur. Talis enim erat ;eternum. lilud ad vanam gloriam respicit, hoc spe-
Simon Magus, quem B. Petrus aposlolus pro suis ctatadgloriamsempiternam. Etilludquideiu habere
iniquitatibus prius de Ecclesia ejecil, postea vero possunt et boni et mali hoc autem non hahebuni
volarenilentem dc aere praecipitavil. Hinc est autein nisi boni.

quod in Apocalypsi Joannes ait qui « angelus luba ce

:

cinil, et cecidit de coelo stella magna arden?, tanquam

fucula, et cecidit in terliam partem fluminum ei in
 :

849 HOMILI^. — HOMIL. CXXXU. 850

IIOMILIA CXXIX. X Uus hominis. Ubique patientiam etinnocentiam Do-

IN NATALI PLURIMOnUM MARTYRUM I. niinus, etc.
Admomtio. — PraMiiUiil do Chri- i]Uffidam auctor (//w(; usque additio; caelera ex commenlario, num.
stiana fuga sure expositioni in Evangeliurn. Ne 39, hahentur.)
leclores his careante.x Marchesio, pag.l22 educta 454
IIOMILIA GXXX.
hic exscribimus. Ha3C homilia inter Eusebianas PLUUIMORUM MARTYRUM II.
IN NATALI
non repcritur.
Admonitio.— ExcommentarioinEvangcliuniMatth.,
Lectio S. Evangelii secundum Matth.eum (x,2S). num.iO.praelerpaucaadditaillisverbis: Quinonac-
In illo tempore, dixil Jesus discipulis suis : Cum cipit cruccm suam etsequitur mc, non csl me dignus,

vos perseiiuentur incivitate iita, fugite inaliiim. El tola hccc hom. cducta est. Marchesius edidit tom.
II, ()ag. 123. In Emiseno item legitur curn eo li
reliqua.
tulo, etconformis habetur. Codices supra allati
Talia sunt praelia Christi. taliu sunt bella Novi Brunoni nostro suffrai^antur.
Testamenli, sic Ghristi (idcles piignare noverunt. Lectio S. Evangelii secundum Matth.eum {x,34).
Dixerat eis Douiinus superius : • Ecce ego mitlo In illo tempore, dixit Jcsus discipulis suis : Nolite
vos sicul oves in medio iuporum (Matth. x, 10). »
arbiirari quia veni mitfere pacem in terram, non veni
Praeceperat eis ut essent prudentessicul serpentes; mittere pacem, sed gladium. El reliqua.
nunc autcm diciteis ut fugiant,etpersecutoribus se Inc.Quid est igitur quod Psalmista ait: Orielur
:
13
sequentibus non resislant. Fugorunt IsraelitiTe^Egy- in diebus ejus justitia et abundantia pacis ? etc.
pliot!, et vicerunt. Fugit et David, ct rex a Domino Des. : Si hic mercede caruerint, ibi propter hoc
constitutus est. Ilanc aulem lugain Jacob patriacha mercedem non habebunt.
sii^nificavit.qui post magnamet inultam servitulem HOMILIA CXXXI.
simul cum uxoribus et liberi3,omnique possessione IN NATALI PLURIMORUM MARTYRUM IH.

sua Laban socerura suumfugisse legitur; quem La- Admonitio. —

Perbrevcm introduotionem ad hanc
homiliam, quaj in Marchesio legitur, tom.II,pag.
ban ipse septem diebus persecutus, taiidem invenit
125, omittimus;cura reliquaomnia pr.-cstet coin-
in monte Galaad. Laban eniin, qui candidus inter- mentariusin Evang, pag. 70, etc. Celebres in eo
pretatur, hunc mundum signilical. Valde enimsibi a Ghrislo Domino commendala? beatitudineadocle
proxima sunt, et idem quodammodo haec duo no- explanantur. Apud Emisenum pariter iavenies
inter homilias de sanctis 19, pag. 217 edit.
niina significare videnlur candidus et inundus. Qui
Paris.
enim candidus est, mundus quoque csse viiletur.
LeCTIO S. EvaNGELII SECUNOUM MATTHiEUM (v,l).
Puto autem quod fabricam suam ideo tali iiomine
/n ilto tempore : Videns Jesus turbas ascendit in
omnipotens Deus vocare voluit, qaia « vidit cuncta eum
mnntem, et cum sedisset, accesserunt ad discipuli
qu^ fecerat, et erant valde bona {Gen. i,3i). » Si
enimomnia bona erant, nihil nisi mundum in eia
Q ejus. Et reliqua.
Inc. .-Miiltaturba sequebatur Jesum,et nonsolum
erat. Ex eo aulem tempore muudus est immundus,
sequebalur, etc.
ex quo terra in sanguinibus corrupta narratur.Quod
Des. : Si illorum bealiludo delectat.
igitur Jacob simul cum uxoribus et filiis, omnique
HOMILIA GXXXII.
sua possessione fugisse dicitur, hoc significare vi- IN NATALI UNIUS MARTYRIS I.

detur, ut nosquoque munduin istum fugiamus, et Admonitio. —

Succedil hic homilia altera a prajce-
amicos, et propinquos, et quoscumiue possumusde deute haud dissimilis, cuiu constct duobus locis
ejus aervitute eripiaraus. Septem diebus Labaii se- commeut. in Matlhaeuin nucneris scilicet G4 et
initio70. Introductio in homiliam, quHcaretcoin-
quilur Jacob,quia,quandiu vivimus^munduaiste aos
menlarius, ita a Marchesio, pag. I2'i, tom.II,tra-
persequi non cesaat. Non enimsunt diesnisi seplem. dilur; eamdem lefertEmisenusin reliquis perlecte
Igitur qui septeru diebus nos perscquilur.nuUo tem- concordans.
porea perseculione quiescit. Quo igitur fugiemui? LeGTIO S. EVANGELII SECUNDUM MaTTH/EUM (XVI,

Fugiainus ad montCB Galaad, ibique tenloria liga- 24). In lUo tempore, dixit Jesus discipulis suis : Si

mus Galaaduamque acervutn leslimonii interpreta- quis vuU postme venire, ubneget sernetipsum. El re-

tur, per quem utriusque Testamenti librum intcili- liqua.

gimus, in quo omnia legis et prophelarum.aposloio D Paulo antedixeratdiscipuliseuis DoininusJeaus:
rum doctorum excmplaet testimonia sunt collo-
et ^uiaoportel eum ire Hierosolymam, et multa pati a

cata. In |quo Joannes apostolus clamal « Nolitc : seaioribus, et scnbis, et principibus sacerdotuni.el
diligere mundum, neque ea quae in mundo sunt (l occidi, et tertia die reaurgere. Et aasumens oum
Joan. II, 1.5). » Ubi hajc Dominus discipulis ait Pelrus dixil ei : Absit a te, Domine, non erit tibi hoc.

'
Si de mundo fuisselis, mundus quod suum erat Et conversus Petro dixil : Vude post me, Satana,
diligeret ;
quia vero de mundo non estis, sed ego scandatum es mihi, quia non sapis qux, Dei sunt,sed
elegi vos de mundo, propterea odit vos mundus qux hominum. Inde volens oatendere qualiter pri-
{Joan. XV, 10). » Talia el his similia audiuntur in murn eumire, etqualiter eumsequi debeamus,8ub-
munte Cdlaad. llluc igitur fugiamus et Dominuin didit dicena : St quis vuU venire postme,abneget se-

dicenteni audiamus : Cum vos perseculi fuerint in mdi/Asum.Ineo enimquod l»oininud lulura pra;dicit,
civitate ista, fuijite in uliam. Amen dico vohis, etse spontep.iti oste!idit,cleorum lidiun conlirmat,
non comummabttis civUatiS, lsrael,donec venial fi- aecundurn quod ipaealibi ail : « Et nunc dico vobis,
 -

851 S. BRUNONIS EPISGOPI SIGNIENSIS 852

priusquam fiat, ut, cum faclumfuerit,creclatis(Joan. A. bolam hanc : Ilomo quilam peregre proficiscens voca
XIV, 29). ). Quod vero bealo Petro ait : Vade posl hona sua. Et reliqua.
vil servos suos, et Iradidit ilUs
me, Satann,scandalum es mihi, tale est ac si dice- Inc. : Hoino isteDominusetSalvalor nosterintel-
ret : Vade postrae, ut, sicut ego morior pro te, ita ligitur, qui de hoc raundo ad Patrem redien, eto.
et tu moriaris propter me. Noli divinis consillis Des. : Et tunc inutilis servus ejicietur intenebras
nolimea voluntatiresistere.Nolimihi contrarius esse exteriores : lUic erit flelus, et stridor dentium,
obviare. Sic enira quia sic eat ante
oportel fieri, HOMILIA CXXXVI.
lempora praedeslinalum eta prophetis pronunliatum. IN NATALI CONFESSORUM II.

Hoc estenim quod alibiait:« stulti ettardi corde Admonitio. —

Qui homiliam a Marchesio edilam
adcredendum in omnibusqu.Tlocutisuntpropheta?! pag. 129 curn commentario in Lucam num. 4.5
nonne sic oportuit pati Christum, et resurgere a conferre voluerint,plenam omnibus in verbiscon-
sonantiam observabunt.
mortuis, et intrare in gloriam suam?» {Luc. xxix,
456 Lectio S. Evangelu secundum Lucam (xix,
25.) Sapiebat igilur Petrus quae hominum sunt,quia
12). Inillo tempore, dixit Jesus disciputis suis parx-
humanum consilium dabat ; non sapiebat quse Dei
bolam hanc : Homo quidam nobitis abiit in regionem
sunt, quia haec secreta divini 455 consilii, quibus
longinquam accipere sibi regnumel reverti. Vocatu
homoredimeretur, ignorabat.Tuncdixit Jesusdisci- g auiem decem servis suis, dedit eis decem muas. Etre-
pulis suia :Si quisvuU post me venire, abneget semet-
liqua.
ipsum. Debet enim unusquisque homo negare se-
ipsum.
Inc. : Homo iste nobilis ipseest,qui loquitur, Sal-
valor aoster, etc.
(Cxtera videada in commentario.)
Des. : Quod vobis paratum est ab origine mundi.
Des. : Qualis post hanc vitam in regno suocunctis
HOMILIA CXXXVll.
suis fidelibus apparebit.
IN NATALI CONFESSORUM III.
HOMILIA CXXXIII.
IN NATALI UNIUS MAKTYRIS II.
Admonitio. —
Perfecta concordia hac de homilia
quae inier Marchesium, pag.130, et cominent. in
Admonitio. — Cumpaucasinl
addita huic homiliae, Lucam, num. 22, reperitur, nos ab ulteriori ani-
qucB absunta commentario.ea praeterimus.Exstat madversione liberos reddit.
apud Marchesium pag. 124, etiium. 34 in com- Lectio S. Evangelii secundum Lucam (xii, 35).
ment. ia Lucam. Inter Einiseni homilias iuserta
non videtur. hi illo tempore, dixit Jesus discipulis suis : Sintlumbi
vestriprxcincli, et lucernx ardentes in manibus vestris,
Lectio S. Evangelii secundum Lucam (xiv,2G)./??
illo tempore, dixit Jesus discipulis suis el vos similes liominibus exspectantibus Dominum
: Si quisvenit
ad me, non palrem suum suum. Et reliqua.
et odit et malrem. Et reli-
p Inc. .-Quod enimlumbospraecingere nos Dominus
qua.
praBcipil, etc.
Inc. : Cum enim alibi Dominus dicat : Diligespro-
ximum tuum sicut teipsum, etc.
Des. : Et unusquisque ibi superomnia constitua-
tur.
Des. ; Simul cum ipsavila perdere noulimebant.
HOMILIA CXXXVIII.
HOMILIA CXXXIV.
IN NATALI CONFESSORUM IV.
IN NATALI UNIUS MARTYRIS IU.
Admonitio. — Paucis immutatis, et additisin medio
Admonitio. —
Cum tota homilia a Marchesio edita et in line homilise, ut jacet in Marchesio,pag.l31,
pag. 127 constel partibus, quae inter se non col- eiidem a commentario redduntur num.rZ.Hocex
ligautur, non a S, Brunonc ad populum dictam, fonteEmisenisupposili auctor eam omnino simi-
sed ab imperitoauctoreconditain (juisquainsijepi- lem hausit.
cari potest. Pars prima incipit a comment. in
Lectio S.Evangelii secundum Matth.eum (i,15).
Joannem, num. 42 Ecce vilis vocatur C/iristus.et
:

vilis vera. Altera est ex comment.in Matth.,nuin.

In illo lempore, dixit JrsusdiscipuUs suis : Vos estis

99 :Amen dico vohis,non relinquetur hic lapis super salterrx. Quod si sal evanuerit, in quo salietur? Et
tapidem usque ad iila Tradentenim vosin conci- :
reliqua.
liii, etin synagogis suis. Tertia pars denique ra-
Inc. :autem verba, et aliamulta,lunc disci-
Haec
ppodiam appelial.o.Eadem est in Emiseno 20inter
pulis suis in monte Dominus locutus est, etc.
hom. de sanctis, pag. 218. D
Des. : Qui feceritet docuerit, hicmagnus vocabi-
Inc, : Ecce vitis vocatur Ghristus, et vitis vera,
tur iu regno coelorum.
etc.
Dcs. : Magna est virtus patientiae, aine qua per- IIOMILIA CXXXIX.
ditur, et ;ior ({uam anima possidetur. IN NATALI CONFESSORUM V.

HOMILIA CXXXV. Admonitio, —

Ex evangelica expositione num. 17
IN NATALI CONFESSORUM 1. coininent. in Matthceum constathomilia, cui per-
Admonitio. — Immiitata tantum videnturvprbaali- breve exordium, ut legiturin Marchesio,pag.l32,
iiua in principio quidquid eniin sequitur ex praicedit. Cuiii reliquis Eusebianis de sanctis
;

commenl. in Matlh.,num. 102, desumplum esl. num. 26 imprcssa fuit ; sed iisdem verbis hahet
Eauidem lectionem pra;bet Emisenus hom. inter initium, et finem, ut in corament.
t^anclos 22. LeCTIO S. EVANGELII SECUNDU.M MaTTH.EUm(vI, 22).
Legtio S. Evangemi secundum Matth/Eum (xxv, Lucerna corporis tui est oculus tuus. Si oculus tuus
14). In illo tempore, dixi^ Jesus discipuUs suis para- fuerit simplex, totum corpus luum tucidum erit. Si
853 HUMILIit:. — HUMIL. CXL. 854

autcm oculus tuus nequmn fucrH, tolum corpus tiium A sibi credilam terrae sulTodiant. Non intra, aed extra

lenebrosum eril. Et reliqiia. veb.im, et mensa

candelabrum positasunt;nbiet
et

Inc. : Si ergo lutnen quod in te est tenel)rx cibi communes sint omnibus, et lumen videatur ab

sunt, e.tc. oinniliua. Qui abscondit frumcntum maledicitur in

Des. : Totaque massa operationurn Iucida erit. populis. Interpretelur episcopus nomcn suum, qua-
451 HOMILIA CXL. tenus in specula positus omnes et omnia desuper
IN N.\TALl CONFESSORUM VI. videat. Ad hoc in paradiso primus homo positus esl
Admonitio. — Hanc eamdem homilium edidit Mar- ut operaretur et cuslodiret illum. Nunc autem de
cheaius in lih. vi Sententiarum sed cura leclio; mentis nostraBoculis videamus.perquossapientiam,
ejus imperfectissima ut ex collatione codicis
sit,
ralionein, el inteliectum, et intentionein sanctam
100 VaL Heg. cognovimus, ut jacet in dicto codice
publicijuris facimus, et inlcr homilias de confes-
et simplicem intelligimus. De hoc enim oculo Sal-
soribus locuni dcdimu». vator noster dicere videlur. S« oculus tuus fueril
Lectio S. Evangelii Lucam (xi, 33).
segu.ndum simplex, totum corpus tuum lucidum erit. Si autem
Nemo accendil lurernam, et ponit eam suh modio, nequam fueril, totum fenebrosum erit. Quamvisenim
sed super candelabrum, ut luceal omnibus qui indomo mali episcopi plurimum noceant, et eorum nequitia
sunt. Et rcliqua. g infirmorum oculitabescanl, prscipuetarneu mentis
Ubi oculi non sunt, ibi lux necessaria non est. oculi, si nequam fuerint, totum hominem tenebro-

Ubi noa sunt aures, ibi superfluae resonant voces sum faciunt. Quid enim luminis velclaritatis in illo
;

ubi qui comedant nulli sunt, ibi mensa el cibi po- esse potest, in quo ipsa sapientia, ipsa ratio, ipsa
ntmdi non sunt. Merito igilur sancti canonesnonin intelligentia, totaque intentio inaln esL Ideo enim .''

vili et humili loco, sod pcrcivitalcs et loca popu- hujus sajculi sapientus esse dicuntur, quis tales
losa episcopos ordinari non permiltunt. Hoc est oculos habent, et omnia opera sua faciunt ut vi-
enira super candelabrum lucernam poncre, in loco deanturab hominibus, de quibus ipse Dominusail:
excelso episcopum ordinare. Quare? Ut luceat omni- « Amen dico vobis, receperunt rncrcedein suam

bus fjuiin domo sunl. Non 6rj,'o ponatur sub uiodio, {Luc. VI, 2). » Ille igilur oculus, illa ratio, illa sa-
ubi nulli sunt, sed polius ibi ponatur ubi inulti pientiasimplex est, qua) peccala fugit, bona trans-
oculi sunt. Quid autem per lucernam intelligerede- iloria despicit, eetcrna desiderat,et recto Iramitead
beamus, ipse Dominus subdidit, dicens Lucerna Deum ducit. Merito igitur Dominus ait
: Lucerna :

corjwris luis est ocutus luus. Si oculus tuus fuerit corporis tui est oculiis tuus ; quod tale est ac si dico-
simplcx, totum corpus tuum lucidum erit. Si autem rel : Sicut lucerna mundi estsol,etluna, el lucerna
nequam fuerit, totumcorpus tuum tenebrosumEcclesiae episcopi et doctores, el lucerna corporis
erit.

Habet mundus iste suos oculos, solem videlicet et ^ tui esl oculustuus ita et iucerna aniraae tua3 sa- ;

Iunam,quibu8 corporalitcr omnia illuminantur de pientia est, ratio et intentio bona. Hic est oculus
;

quibus in Genesi scriptum est « Et fecit Deus duo : simplex, qui et homines errarenon permittit Nemo
luminaria magna, luminare majus, ut praeesset diei, cnim, ut ait quidam, cum ralione insanire potest.
et luminare minus, ut pr.-eesset nocti {Gen. i, 16).» Et sicut in Evangelio Dominus dicit « Omnis qui :

Habet similiter Ecclesia suos oculos, per quos, ut raale agit, odit lucem [ioan. iii,20), » id esl a ra-
raodo diximus, episcopi significantur. Corpusquo- tione sapienlaque discedit. Quando a sapientia
que nostrum suos oculos habet. Similiter autem et discedit ille, procul dubiooculumsimplicitalis 458
aaima suis oculis decoralur. Considera modo ubi veritatisque amitlit. ilatio igitur et sapientia nun-
Dominus mundi oculos posuit in cceIo, utique in ; quam fallit. quaebona essevide-
Inlentio etiam illa,

loco sublimiori, ut videautur abomnibus, et quasi tur, multotiesfallit. Bonaenim iutentione Apostolus
luctTna super uaudelubrum posita luceant omnibus Ecclesiam Dei perseqm-batur, quia zelo legis hoc
qui in domo sunt. Nostri quoque oculi ubi positi faciebat. Fallebatur tamen, quia non sapienta, sed
sunt? Nonne in capite, el quasi lucernasuper can- errore ducebalur. Siniiliter eliam et Elias bona
delabrum posita? Ita quoque episcopi nostriquasi intentione,utsibi videbatur, prophetarum sangui-
lucerna super candelabrum.superlocum niagnuinet D nem et suas perseculiones vindicare volebal; non
populosum conslitui debenl. NoluilEcclesiam suam tamcn illa ojus voluntas, et illius tantus zelus Deo
caecam esse omnipotens Deus : oculos ei dedil qui placebat. Factus cst oniiii scriao Dcinini ad Eliam
eam illuminarent,qui veritatis viain ei ostendercnl, dicens : « Quid hic agis, Elia? At illc respondit :

qui eamerrare non permitterent,et qui recto itinere Zelozclatus sum pro DomiiioDco exercituuin. Quia
ad rcgnacoelestiaeam perducerenl.Videte,hominLS, dcreliqueruiit puctuiii Domini lilii Israel. Altarii^

quantum episcoposet praelatos vestros diligere de- tua destruxcrurit, et [)rophela3 tuosocciderunt gla
beatis. Lumina veslr.i 3uut,oculi veslri el luceriiae dio, el quaerunt aniinam meam, ut auferant eam.
veslrae suni. Sic igitur quasi ocuios voseos diligere Et ait illi Egredereetsta in monte corara Dumino.
:

debetis. Nihil esl quod homines magis diligant Egre.ssus esl ille, et atetil in monte. Et ecce Doini-
quam oculos suos. Nihil igitur plusdiligere debent nus transiil, et spiritus grandi«, et forlis subvertens
quam pr<Rlatos suos Scd videant episcopi ne ocidtjs montes, et conterens pi'tras ante Dominum. Non in
claudaul, ne lucernam abscondant, ne pecuniam Bi'iritu Dominus, et post spirituiu commotio.Non in
853 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 856

commotione Dominus, et post comraotionem ignis. A. dicere videtur, quam odia Jezabel, cujusjam perse
Non in igne Dominus, et post ignem sibiiua auras cutiones ferre non poterat. Dominus autem in Evau-
tenuis (/// Reg. xix, 10). » Ecce audivimus modo gelionon eosqui persccutiones fugiunt beatos dicil,

animicoinmotioncs et pertur-
tres zelos, id est tres fied eos potius qui persecutiones patiuntur propler
bationes, quae Domino non placuerunt. Sienim pla- justitiam. Bcalus denique Job cum tantis angustiis

cuissent, nequaquara diceretur non in spiritu Do-

:
premeretur, non lamen ad impatientiam provocari
minus, non in coramotioneDominus,et non in igne potuil,quamquam uxor illius diabolica persuasione
Dominus. Gommovenlur et conlurbantur aliquando ad blasphemiam eum vocarel, dicens : « Benedic
viri religiosi el contra alios; et conlra seipsos, Doiiiino, et morcre (Job. vii, 9). » Gui ipse patien-
plusquam necesse sit. Quae quidem perturbalio tissime, et nullatenus commotus, ait : >< Quasi una
aliquando cito transil, aliquando in tantam flammam de stulis mulieribus locuta es (Ibid.) » Quod enim
exBurgit, ut vix exatingui et sedari valeat. Tanto bealus Paulus dicit : « Cupio dissolvi, et esse cum
enim zelo in propbetos Baal, et in populum praeva- Christo (Pliilip. i, 23), » non utique taedio persecu-

ricatorem Elias vir sanctus commotus eratjUtsi ei tionum commotus, vel contenebralus diceret ; sed
a Domino potestas dala fuissel, omnes eos absque potius illiusbeatitudinus desiderio. Illa igitur com-
misericordia interfecisset. Sicut et alia vice eodem B motio mala est, quae patientiae bonum excludil, sive
zelo quadringonlos et quinquaginta prophelas Baal tyrannorum perseculione, sive qualibet alia corporis

juxta torrentem Cisonsuis manibus inlerfecisse le- passione. Unde Dominuaait: « In pa-
etdiscipulis
gitur. Duos quoque quinquagenarios, et bis quin- animas vestras {Luc. xxi,
tientia vestra possidebitis

quagintaviros, quicum eiserant, igneccelilusmisso, 19). » Multos homines tali commoliones commotos

eumconsumpsissesacranihilominusnarrathisloria mortem sibi imprecari audivimus. Non erat aulem

Pra?cepit igitur Dominus ut egrederelur.et in monle illa commotio talis, qua iiuidam s.inclorum in per-

staret ; in raonte videlicet raisericordice, in monle secutionibus positi, ut eorum spiritum Dominu^
charitatis el pacis. Qui enim in his montibus stant, susciperet, rogabant, quanquam martyriipassionem
omnes homines ex corde diligunt, nuilius hominis libentissiraesustinebant; sed de sola carnis fragili-
morlem qusrunt, neque peccatoris morlem volunt, commolionem vero
tale timebant. Sequitur : Post

el potius ut cenvertatur et vivat. In hos ergo mon- ignis ; ille est, de quo
non in igne Dominus. Isteignis
lesductus est Elias, ut ejus animi lanta commolio supra459 dixirnus,quitantacommolionealiquando
mitigaretur. Et ecce Dominus transivit sed prius- laflammatur, ut extingui uon valeal
; per quem ;

quam Dominus transiret, spiritus grandis el fortis videlicet ira inveterata et odium significantur. Hoc
subvertens montes etconterens petras transiit ante autem vitio plerumque laborare videmus etiara eos,
;C
Dommum. Hic igitur spiritus grandis el fortis, qui qui religiosiesse putantur. Hoc igne Lucifer Galari-
et montes subverlebat et pelras conterebat, Eliae tanus episcopus, cum Arianos suscipere noluisset,
spiritura et zelum signiflcabat; qui quantura in ab Ecclesia divisus est. Multoties alii in S. Ecclesia
ipso erat, non solum populum, verura etiam viros disputatioiies valde nece?sarias facere voluut, quas
potcntes, qui proptcr altitudinem montes, ct pro- alii hoc igue succensi non paliuntur. Hoc miseri
pter fortiludinem petra vocantur, subvertere con- Donatistae igue succensi potius in suaperlidia perire
terere, delere et perdcre volebal. Sed non iu spiritu volueruut, quam ad catholicae Ecclesiaj pacem red-
Doininus. Quia enim in illo spiritu Dominus non ireat. Merito ergo dicitur noninigne Dominus, quia
erat, neque simul cuiu illo spiritu Iransire volebat, in tali ira et iracundia Deus non est. Post ignem
manifeste Elias iuleliigere potuit, quia talis zelus autem sibiius aurae tenuis; ibi Dominus : Si oculiis

talisque spiritus Deo uon placebat. Similem autem luus simplex fueril, de quo hoc in Evangelio modo
spirilumapostolosquoquehabuisselegimus.quando Dorainus dicit : Si oculus luus simplex (uerit, tolum
Saraaritani Dominum recipereuoluerunt, dicentes: corpus lucidum erit. Docet nos poeta ille nobilis de
« Vis.jubemus, ut descendat ignis de ccelo,et con- hominibus ingenti aestuet magno labore fatigastis,
ii
sumal Quos Dominus incre-
eos, sicul Elias fccit? qiiam gratus sit sibilus auraetenuis. AitenimVirg.
pans ail Nescitiscujus spiritusestis. Filius homi-
: Eclog. 5 sub finem :

nis non venit animas perdere, sed salvare {Luc. ix, Nam nequem,e tanlum venienlis sibilus austri,
54). » Notandura quod ait, « cujus spiritusestis. » Nec percussa juvant fluctu tam litiora...

Hoc enim tale est ac si diceret Spiritus, qui in

:
Quam tua carmina, etc.
vobis r •!, (U in quo regenerati estis, non est zcli ct Quid igilur per istum sibilumaurae venientis.nisi
ultionih, s;ed misericordiaeet pietatis. Post spiritum sancti Spiritus afflationem intelligamus ;
qui quos-
autem comraotio, non in coramolione Dorainus. cunque tangere dignatur, ila ab omni irae indigna-
Cummolio quoque non bona ostenditur, cum non tionis commotionisque aestu refrigerat etcompescit,

in ea Dominus esse videatur. Tali autera commo- ut pro ipsis qiioqne iniraicis sanctos orare compel-
tione idem seipsum commotus,
ipse Elias contra lat.Sed hoc est quod Dorainus ait « Orate pro :

ait :« Obsecro, Domine,tolIeanimara meam,neque persequentibus et calumniantibus vos, ut sitisfilii

enim melior sura quam palres mei (/// Reg. xix, Patris veslri, qui in ccelisest (.Va<//t. v, 34).» Hujus
4). » Hocautem non tantum alterius vitae desiderio tenuis et delectabilis aurae suavilate ipse Dominus
 :

HOMILI/E. HOMIL. CXLl. 858

8j7
tormentacum negotiatori quoniam sicut ille unius margarilae
et Salvalor noster afflatus, inler ipsa A. ;

paterelur, pro suis crucilixorilius orabat, dicens : desidcrio oinnia vendil, et eam 460 emit, ila et

(« Pater, ignosce illis ;non enitn sciunt quid faciunl ista pro araore patriie c(^leatis,etaeternae folicilatis,

[Luc. xxiii, 5'.»). » Beatus ijuoque Slephanus hoc non solum ea qune habuil vendidil; verum etiaiii
aura; sibilo confortatus pro suis lapidatoribus inter seipsam aerviluti subjugavit, uteam einereet possi-
ipsos lapides clainabal, dicens : « Domine, ne sta dere valeat. Callidus enim negotiator, qui ex his
tuas peccuUim {.icl. vii, 5). » El ut intel-
illis lioc quae di\i possidcre non potest, tale aliquid emit

ligas quid dixerit ibi Dominus,;audi eura dicenlem : quod nunquam amitlerf? liiiieat, et in quo univers»
.(Ecce video cqjIos apertos, et Jesuni stantem a poasideat. Possumus autcm per hunc npgotialorem

dextris Dei{ Ihid. ). »Cum autem vidisset Elias quod Dorainum et Salvatorera nostrum iulelligerc, qui,
in hac ullima commotione transisset Dominus, ina-
invcnla una preliosa margarita, per ijuam S.Ecclo-

nifesle intelligere potuit quid respuore elquid tonerc siam non habeatciii inaculara noiiuc riigam intcilij^i-
debuissel, magis misericordia quam vindicla
et (luod
iiius, habuit vondidit id est seipsiim
oiiinia qua3 ;

ei placuiasel. lliec ultima commotio, hiec pietatis

vendi et occidit permisit, et emit eam.] Sic enirn et

intentio. Hic ille oculus simplex, de quo modo Do- Apoalolus ait « Knipti enim eslis pretio inagno
: :

minus ait . Si oculus tuus simplex fuerit, totum cor- B gloriricate,ei porlate Deum in corporevestro (/ Cor.

pus luum lucidum cril. Et talibus quidem oculis vi- VI, 20). » Iteruin : Simile est regnwn ccelorum sage-
debitur Dominus : talos oculos habeni illide quibus HcT missx in mre, et ex omni genere piscium con-
dicitur : « Bcati mundo corde, quoaiam ipsi Deum greganti. Qux cum impleta esset educentes, et secus

videbunt (Mallh. v, 8). »

littus sedentes, elegerunt bonos in vasa, malos autcm
HOMILIA CXLI. foras miserunt. Merito eiiim regnum ccelorum, id

IN NATALl VIROINUM I. psl S. Eccleiria, sagense simile dicitur quia et pisca-

.\dmonitiu. — yuam
exhibeiiius homiliam, a
hic loribus commiasa est, el in aquis bajitismalis quo-
Marchesio accepimus pa^. 13i. Major pars ex lidie innumerabiles pisces concludit et capil : (1(3

commenl. in Malth. condila est sub uuinm. 5?, quibus ipse Dominus suis discipulis ait : « Venilo
57, 58, in quibus triuiu parabolarum cxpositiones
piscatorea hoininum
pust me, et faciara vos fieri
concluduntur. Sedcum ali(juaintermedia,et pluru
alia posteasauctoraddiderit, integramconcioneni Hanc auiera sagenam lunc in mare
[!^latth. IV, 1'.)).»

collatam etiam cum cod. Laurent. producimus. Diiminus miait, quando eisdem discipulis praecepit,
LeCTIO S. EvaNGELII SECUNDU.M MATTHiEUM (xill, dicens « Ite,docete omnes gentes, baptizantes eos :

4i). In illo tempore, dixit Jesus discipnlis suis : Si- in nomine Patris,et Filii, el Spiritus sanoli (Matth.

mile esl re^jnum cmlorum Ihesauro abscondilo in p xxiii, 20j. » Mare enim vocatur mundus iste, da
agro, quem qui invenit homo abscondit, et prx gau- quo Psalmista « Hoc mare, inquit, magnum et :

dio illius vadit, et vendit universa qux habet, etemit spaliosuiii illio reptilia quorura non est numerus ;

agrutn illum. Et reliqua. {Psal. ciii, 25). » Congregavit autem hsc sageni ex
Regnura coelorum hoc in loco cmleslem patriam omni geiK^re piscium quoniam S.Ecclesia ad (idem •,

dicit, quffi mcrito lh(!sauro in aj^ro abscondito com- vocavit, et in siiui suo collcgil ex orani genere ho-
paralur, (juia ejus divilife nondum omnibus inani- miniira. Ibi enim sunt Judu3i el Gneci, Latiui et
festee apparent. Inveniuntur tamen, et si non ad Bai bari,divites et pauperes.sapientes et insipientes,
plenum, quoniam sanctorum doctrina et pia^dica- frumentum elzizania, granum et palea, jusii simul
tioiie, qualis quaiitusque sit, inagna ex parle decla- et, poocatores. Nondum autem
impleta est adhuc ;

ratur. Ilunc autem thesaurum, Ghrislo Domino piscos ingrediuntur, adhiic homines baptizantur :

pr«dicante, SS. apostoli iovenerunt, et prae gaudio imiilobilur vero, quando plenitudo gentium in eam
illiua venditis omnibus euin emerunt. « Si vis, introierit, et quando Israel salvus fiet. Tunc igitur
inquil Dominus, perfectus esse, vade, vendo uni- eam oducentoselsecus littus sedentes, bonos pisces
versa qua; habcs, et da pauperibus, el sequere me, eli^'ont, malos autem foras projicient. Littusautem

et habebis ihesaurum in caelo ( Malth. xix, 21). » maris linis est saeculi hoc auiem ipso Dominus :

n
Sic igilurager iste cumthesauro suo perlectissime " exponens ait in consummatione sxculi
Sic erit :

nemilur.Hunc autem thesaurum illeabscondit, qui, e.vibunt angeli, et separabunt malos de medio justo-
cognito qualissit, cordelenet, mente diligit,ejusque rum, et mittent eos in caminum ignis : ibi ertt flelus.
nullo luodo obliviscitur. Illud enim abscondimus, el stridor dentium. Caminus iste infernus est, in quo

quod charum habemu?,et imiltere timemus.Itcrum: noquc vermis moritur, neque ignis cx3linguitur,in
Simile est regnum cmlorum homini negotiatori quse- fletu vero ct dentium stridore, doloris nimietatem
renti bonas margaritas, inventa autem tina pretiosa et prjonarum intolerantiaru signilicat. Intelle.xistis
maryaritd abiit et vendidit universa qux habuit, et hxr omnia? IHcuntci : Etiam. Ait illis : Idco omnis
emit eam. Haecautera simililudo, et ea;qu.i; suj^p,- Scriba doctus in regno cnlorum similishomini est
pene idem signilicant. Prajter hoc,
rius dicta sunl, yatrijainilias, qui profert de thesauro suo nova el
quod regnum cojlorum noQ coeleslis patria.sicut ibi, vetera. Ac si diceret. Illis in parabolis locutus sum,
sed sancla Ecclesia intelligilur. Quod veroibi the- et iiitn inlellexerunt ; vobis aulem parabolas ipsas
saurus d;rjlur, hic maigarila vocalur. Siiiiil'; est exj)usui, et inteilexistis. Et illis (juidern,quiaadhuc
igitur regnum ccclorum, id esl S. Ecclcbia homini vclere8 3unt,protuli vetera ; vobis autem,quia novi
 859 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 860

eslis, el nova, et vetera : illis prophetarutn consue- A tera. Hocenim ipse Dominus faciebat: hoc et disci-

tudine.vobis doctoriselmagistri morc locutus sum. pulos SU03 facere docuit el ideo quidera oranis
;

Sic igilur loquimini, sic docete hanc loquendi re- ; Scriba doctus in regno cojlorum similis esse debet
gulam enim in regno coelorum ;1 aliter
tonete. Aliter homini patrifamilias ; id est Domino noslro Jesn
in conventu Scribarum Pharisajorum aliler in ; Christo,qui profert de thesauro suo nova et velera.
Ecclesia, aliter in Synagoga loqui oportet. Ideo HOMILIA CXLII.
omiiisScriba dodusinregno coj/oruw, omnis Ecclesiae NATAra VIRGINUM II.
IN

doctor et praedicator, si sapiens esl, si doctus est,

Admonitio. —
Quia a comment. in Matlhaei locum
num. 103 maximahujus homiliae pars accepla est
similis est homini patrifamilias,qtiiprofert dethesauro et aliqua tantum in modio adjuncla de Dina vir-
suo, de divitise pectoris sui, de scientia cordia sui, gine stulta, el Iphigenia virgine prudente,ne quse
nova el vetera. Synagogae ScribaB, quia docti non jam exposila sunt rursum afferanlur, ad ipsum
commeiilariura lectores remittimus. Attribula
sunt, proferunl votera ; Ecclesiae vero Scriboe, quia
eliam fuit homilia Eiuiseno.
docti sunt, et nova proferunt et vetera. Illi solam
Lectio S. Evangelii secundun Matth^um(xxv,1).
litteram,isti etlittcram sequunlur etspiritum; istis
In illo tempore, dixit Jesun discipulis suis parabolam
denique dalum est nosse nnysterium regni Dei iliis :
hanc : Simile est regnum cif.lorum decem virginibus
autem non esl datum ut videntes non videant, et
B qux accipicntes lampades siias exierunl obviam sponso
audientes noQ intelligant. Incrassatum est onira cor et sponsx. \it reliqua.
populihujus, et auribusgraviter audicrunt,et oculos Inc. Dixeratmodo superius Dominus et Salvator
:
clauserunl nevidearit etcoiivertantur,etstinem eos :
noster : De die autem illa, etc.
haec eniin vetera suut, et de libro Isaiaj prophetaj
Des. ; Nescire namque Dei, reprobare est : Vigi-
assumpta; nova sunt, quae in
caetera autera simili-
lale itacjue, quia nescitis diem neque horam.
tudinibus loculus est Dominus ab eo loco, in quo HOMILIA CXLIII.
ista ait. Sic igitur et Ecciesiae doctores secundum IN DEDICATIONE ECCLESl^.
magistri consuetudinem proterredebent dethesauro Admonitio. — Duplici in loco hanc lucubrationem
exhibel Marchesius, sed plane diversam. Primo
suo nova enim binos discipulos ante
et vetera. Ideo
legitur in fine homiliarum, eamque hoiuiliara ap-
se Dominus mitlebat. Ideo et duo Cherubim seinvi-
pellat. Secundo in libro Sentenliarum, pnst ea- i

cem respiciebant. Ideo abyssus invocat abyssum. put 8, cui titulus est De Evangelis, et serraonem
:

Ideo Novum Vetus, et Vetus Novum invocat Tesla- vocat. Hunc eligimus. quia expositioni in Evang.
mentum. Abyssus Lucae nura. 44 magis conformatur. Prior autem,
euira utrum^iue Testaraentum
etsi plura de eodem commentario assumat, tara
dicilur propter altam sapientiae et scientia; profun-
disparata et ab arguraento exlranea congerit, ut
ditatem. Inde otiara est quod Psalmista Ecclesiae nullomodo genuinum S. Brunouis opus haberi
doctoribusloquiturdiceos: Sidorraiatisinter medios G possit.
cleros, eritis pennaj columbee deargentatee. Duo Lectio S. Evangelii secundum Lucam (xix, 1).

naraque cleri, duo sunt Testamenta. Golumba vero higressus Jesus pe7'ambulabat Jericho. El ecce vir

Ecclesia est, quae ideo deargentata dicitur, quia nomine Zaehxus, et hic erat princeps publicanorum
cunctis virtutibus el praecipue veritate decorafaest. et ipse dives. El reliqua.
Inler autem hos duos cleros, EccIesiaB doctores et Exquo tempore priraus homo descendil ab Jeru-
raagistri dormierunt, si in ulruisque Teslamenli salem in Jericho, et incidit in lalrones, omnes per
scientia et doctrina, quaai in somuo etquiete dele- Jerichoambulamus, quicunque huncmundumiuha-
ctantur, etnunc nova veteribus, nunc vetera novis bitamus. .lericho namque interpretatur luna, cujus
coutirmantur.Hocenim faciendo liuntpenaae colum- ta:ila mutabilitas est, ut nunquara in eodem slatu
bae, quia tam sapienti et rationabili prajdicatione perraaneat. Unde el non immerito hunc raundum
S. Ecclesiam volare dicunt, et secutn ad coeleatia significat, cujus mutabilitas perpetua est, et sine
transferunt. Propter hoc de sanctis dicilur, (|uia mutalionibus slare no» potesl. Ul enim de coBlo,et
« assuraent pennas ut aquilae, volabunt, et non tc.mpore, et dediebus, el mensibus, et anno tacea-
deficientisa.xL, 31). » Propter hoc et tabernaculum mus, quae seraper volvuntur et in se replicantur,
maxima ex parte opereplumario factum 4IG1 esl, D oeque aer, neque terra, neque mare, neque ipsi
ufomnes alas suscipiaraus et volare dicaraus. Se- lioraines suam perpetuo servanl figurara. Quorum
quitur « Et posteriora dorsi ejus {Psal.hww, 14)».
: omnium mutationem quis unquam valeat enarrare?
nequentur enira vos in specie auri ;
prima namque Mcrito ergo mundum istum luna significat,quid ad
pars Ecclesiae apostoli fuerunt,el quicunque eorura iUiiis sirailitudinem lanlis semper mulationibes va-
intemporecrediderunt. Posteriores vero nossumus, rialur. llanc aiitein mutabilitatern Doininus et Sal-
et quicunque usque ad saeculi consummationem valor noster secundura humanitatem suscipere digna-
credituri sunl.Posteriores itaque sequuntur primos, tus cst, ut hominem alatronibus vulneratura sana-
et ccelestis sapientise splendore nitentes eadera ,via rei, ct mundum
morte perpetua liberarel ; unde
a
post eos,eisdemque virtitutum alis ad coelestiacon- et merito per Jericho ambulasse dicitur, quia cum
volabunt. Hoc autera ideo fiet,quia sapientes Eccle- si immutabilis secuntlum divinitatem,noslra9 mu-
quieos docenl etprsdicant, inter medioscleros
sjae, taliones ia carne sua suscepit. Esurivit enim atque
dormientes, de tbesauro suo proferunt nova el ve- sitivit, et super puteum faligatus sedit. Et ecce vir
 :

861 ROMILI.E. — HOMIL. CXLIIL 862

nomine ZachaBus, qui digne
interpretatur
satis justificmnius A divcrlisset. Omnes enim sciebant Zachaeura esse
; quoniam a Deo vocalus et juatilicatus peccalorein, utpoto publicanorum principem. Sed
esl.Hic autem erat noii solum publicanus, verum murmura-
iste peccator melior erat quam illi qui
etiam publicanorum princeps. Kratinsuper
ct divcs, bant, et sc justos osse dicebanl.' Hoc autem sequen-
quem (iiflicileesl intrare in regnum ccplorum. Ditli- lia manilVstant, duin dicilur : Slaus aulemT.achxus,
cile utique etapud homines impossibile; sed qu;e dixit ad Jesum : Erce dimidium bonorum mcorum do
apud hoininessunt impossihilia, possibiliasuntapud
IHiuperibus ; et si aliquem defraudavi reddo quaaru- ,

Doum. Kt quamvis tali.^ asset, qn<crebal tamen plum. llaccnim utiavoce omnes a murmura-
vi- illico
dere Jesum. QiKTrebat quidem 46*^
sed vidore noii tionc cosi=averunt, tam subilam publicani pojnilon-
polerat. Sed quare non poterat
? P/vr turba et quia tiain ct conversionem adinirantes. Et fortasse nemo
sialurapusitluserat. H.-pcenim duo valde impediunt il)i eral, qui hanc tantam professionem, etiam co-
hominem, nevidere valeat Jesum. Mala turba, qua^ actus facerc voluisset. Dives enimerat valde, quem
a tanto taliquebono hominem deturbat. Turba ista ipso evaiigelisla divilcin fuissc tcslatur. Et tameii
vitiorum est,qua qui circumdatus
fuerit, Ghristum omnium bonorum suorum inedietalem se paupcri-
videre non poleril. Statura vero
pusillus cst, qui ad bus dare proiiiitlit, et in quadruplum reddcre, si
6cienti.T aetatem, etperfectionem,
nondum pervenit. n aliqucm defraudavit. Vide ergo a quanta perfectione
Unde Apostohis nos admonet diccns : « Nolite puori ccepit^qui tunc primumCbristumDominum viderat,
eflici sensibus, sed malitia parvuli estote (i Cor. et pnedicantem audierat. Verum est uliiiue quod
XIV, 20). El iterum
..
: ,< Tanquam parvulis in hominosvidenl:in Dcus aulem corda intuetur.
faoie,
Christo lac vohis potum dedi, non cscain. Nondum Qualcm Dorninus hunc,'etquam justum post raodi-
enimpoteratis;8edn..cnuncquidempoteslati8.Ahduc cum futurum videbat, quem tamen poccatorem ho-
enim carnalesestis (l Cor. ,„, l). ,. Qui vult Deum, mines judicabant Ait Jesus ad eum, quia hodie
!

e.xeut de turba fugiatvilia et pec- ata

;
; vitet malo- salusdomui huic facta csl, el oinni aegritudine, omni
rum consortia erigat se, el extendat
:
; crcscal in morbo, omni vitiorum contajiione fuf;ata et sanatu
hd,. et .scienlia, et
omni bonitate. lioc
proficiat in e.sl, el lota exlerius et interius santificata eat ; eo
enira si-nificavit Zachffius,
quando prfecurrens quod ipse, qui hujusdomus habitator est, jam non
;iscen<lilinarhorem sycumorum. Inarboremquidem pubiicanus sit, sed filius AbrahaJ. Abrahae naraque
ascendit quatenus inde videret quem per se videre filii .sunt, quicunque Abraham iinilanlur et opera
non poterat. Haec arfaor fides esl, ad quam multi Abrahae f.iciunt : et Abraham quidem angelos, Zac-
venienies, quamvis statura parvuli fuissent et non ch.xus vero angelorum Dominum hospitio recepit.
in scienlianiultum crevissenl, inde tamen vidcreet Venit enim Filius hominis quxrere, et salvum facere,
cognoscere Deum nieruerunt. Unde et hicjdicitur, ^ quod perieral. Non venit vocare justos, aed pecca-
quod eral illac transiturus. Flaec est enim via, et tores ad pa-nitentiam. Ideo venit, ideo de cojlo
juxta hanc lidei arborem Iransit Jesus. Inde videtur dcscen^lit ut peccatores salvaret et liberaret et ad
etvidet;inde cognoscilur et coguoscit. Eos enim poenilentiamvocarel. Delalibus doraus Dei aedificata
Dominus respicere, et ab sevocare dignatur, qui in est. De talibus S. Ecclesia fabricata est. Hoc auteni
hanc arborem ascendunt cujus fructus sanguineus ; el filiisl.sraolpraecipitur, ut aiilificent altare Domino
esf, per quem marlyres signilicantur, (jui fidei ar- do lapidibus ira{)olitis, et quos ferrum non tetigit.

bori adhaerentes, propler fidei constanliam crucn- Impolili lapides peccatorcs sunl, qui nundum ferra-

talisunl. Talesilaque fruclus fert sycomorus ; talia m(;iito Spiriiussancti ad puichriludinis noririam for-

poma ferl arbor fidei, quse iam firmiter ei inhaerent, mati Hunt. Altare Dei Ecclesia est, qu.^e ex tulibus
ut polius occidi et proprio sanguine cruentari quam lapiiJibu3i)Uolidicfabricatur. Ex percgrinis ligniset
a sua arhore, id est a Christi fide valeant separari. lapidibusaliundejadvectis templumDeiconstructum
IndeigilurDominus transiens, suepiciens vidit Za- est. Inde est quodbeatus Petrus animalia immunda
chdeura, et dixit ad eum maniiucare jubelur {Act.x, 13).
: Zacluee, festinans de- Inde est quod non
scende, quia hodie in soium munda,sed etiam immunda animaliajin arca
domo tua oportet me manere.
Hodie, inquit.mequajrere coepisti, ad fideravenisli, U servantur (Gcn. vii, 2). Inde estquod Moyses ^Ethio"
in arborem ascendisti hodie in donio tua oportet
; pibsam duxit uxorera. Inde est quod Salomonicum
me manere.Verum est, quod per prophetam dicitur pavonibus ei simcTe afferuntur. Denique quid faciunt
« Quia peccator quacunque hora conversus fuerit, cilicia cum labernaculo ? Quare in deserlo inter
et ingerauerit, vita vivet, et non morictur {EzecU. cedros et abietes spinae quoqueet ulmi planiatae
xxxni, 12). » Quod enim tunc in Zocheo factum suut? Si hjecetsimiliaintelli?crevultis,di3cilequifl
est, quotiiie in aliis peccatorihus fieri non duliiiim 40J8 sit, « misericordiain vola, et non sacrificium
est ; si tamen excordeconvertantur, Christum qn.i;- (Mitith. IX, 1.3). >. Si pcccatorcs Deiis non vocassel,
rant, ct fidem teneant. Sequitur : Et feslinann Panlum Matthaeum, duo rnagna luminaria et ex-
ot
ilescendit, etexcepit illum gawlens. Jam igne fidei cel.sa non habuisset. Legc in Canticis canlicorum,

inlerius ardebat multum jam fidc creverat, etsi

; el andi unrle sponsam suam D.ominus, et qua ex

staUira piisillus erat. Et cum viderent omnes, inur- gf>iilc ;id se venire praecepit : « Veni, inquil, soror
murabant, dicenles quod ad kominem peccatorem insa sponda, venidc Libano, veni de capite Amaaa»
 :

863 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 864

devertice Sanir et Hcrmon, veni de cubilibus leo- X HOMILIA GXLIII.

num, et de montibua pardorum Cant. iv. 8), » ne IN NATALI XII SS. MARTYRUM.
(
I
erubescas. Obliviscere populum tuum tantummodo
es doaium patris tui, et coronaberis. Hic raisericor-
Admonitio. —
Non felicior est praecedenti h.T?c ser-
mocinatio, qua Marchesius homiliis S. Brunonis
diasplenitudinem Psalmisla quoque admirans,dice- iinem imponil siquideni quae ex comment. in
;

bat: « Gloriosa dicta sunt de te, civitas Dei. » Et Matthaium num. 81 excerpla sunt, nullo vinculo
quae gloriosa ? « Memor ero Raab, et Babylonis cum SS. martyrum Uiudibus colligantur. Esl sane
quid absoiutum, aliaque pro causa diclura. Ea
scientum me. Ecce alienigencE etTyrus et populus
vero quae de iis sanclis subsequuntur, nihilpecu-
yEthiopum, hi tuerunt in ea ( Psal. lxxxvi, ^). » liarc deeonim glorioso cerlamine perhibcnt, nec
Ha3c est igitur causa, hoec ratio vobis, sufliciat vobis slylum S. Brunonis redolent. Garet textu Evan-
dico, ([ui indignamini quod ad hominem peccato- gelii, etc.

rem Dominus diverlisset, el quod cum peccatoribus Inc. : Non solum B. Pctrus apostolus relique-
manducal et bibit magister
Dorainus nosler, quiet rat, etc.
cura Patre et Spiritu sancto vivit et regnatin sa3cala Dei. : Gum ipso in ccelis gloriantur, perenniter
sseculorura. l.iurcati.

S. BBUMONIS ASTEMSIS
EPISUOPI SIGNIBNSIS

SERMONES TRES INEDITI.

464 SERMO PRIMUS. B tio, quam fumusiuccnsi ; et sicut lumus ille tendit
DE EPIPHANIA DOMINI. in altura, ita nostra oratio dirigitur ad Dominum.
Admonitio, — Hunc sermonem ex cod. Biblioth. Per myrrham carnis nostrae unde in
mortificalio ;

Florentinae S. Marci Membr. in 4. saec. xiii erui- Canticis canticorum S. Ecclesia de suis fidelibus,
rnus, cum nulla adhuc in edilione Opp. S. Bruno-
usque ad morlem pro Christo certanibus, dicit
nis excusustuerit.Styliejus similitudo, et nomea
S. episcopi, quo inscribitur, satis conjecturse por-
« Manus meae distillaverunt myrrhara(Cani. v,.5). »

rigunt eidem auctori adjudicandum. Tunc igitur Doraino aurum oiferiraus^cum coelestis

Ad aedificationem fldelium spectat, fratres cha- sapientiae luce in conspectu ejus resplendemus ; de
rissimi,extremus evangelicae lectionis versiculus, quibus Psalmista dicit : « Initium sapientiae timor
qui modo vestrisinsonuii auribus, quod magi, stella Doinini {Eccli. i, Timere siquidem Dominnra,
f6). »

duce.ab oriente Bethlehem veuientes, ingressi do- est, nulla, quae facienda suni, bona pra;terire; hiuc
mum in qua B. mater et virgo manebat cum puero, etiam alibi dicit Timenlibus Deum nihil deest.
:

apertis thesauris suis tria obtulerunt Doraino mu- Thus, cum raundamorationemante eum dirigimus ;

nera. aurum videlicet, thus et myrrham, quibus myrrhara, cum per abstinentiam carnem nostram
verum Dominum, et vcrum hominem, ac regem cuin vitiis et concupiscentiis mortificantes,crucem
confessi sunt. Haec siquideni munera Domino Sal- ^ post Jesum portamus. Undeidera Dominus in Evan-
vatori suo quotidie S. Ecclesia ofTerre non cessat. gelio ait : « Si quis vult post me venire, abneget
Thus enim ofTert, dum illura verura Dominum, seinetipsura, tollatcrucem suam quotidie et sequa-
creatorem omnium confitetur et cre<Iit ; myrrhara, tur me {Luc. ix, i3). » Grucem ergo propter Chri-
dum nostraa carnis substaiitiam, in qua pro nostra stum Jesum portareest carnera nostram affligendo
salute pati el mori voluit, asserit assumpsisse ; au- pro ejus araore mortificare. Nec vacat a mysterio,
rum, dum perenniter ipsum cum Patre et Spirilu quod magi peraliarn viam reversi sunt ad patriam
sancto regnare non dubitat, juxta illud prophetffi : suam. Patria quippe nostra coelestis Jerusalem ci-
Multiplicabitur ei imperium, et regni non erit finis. vitas sancta est, a qua ob priini hominis culpara,
Horum quoque munerum ublatio rnystice intelligi id est superbiendo, inobediendo, cibum vetitum
aliter potesl.Per aurum designatur cceleslis sapien- comedendo, in extremis finibuslonge discessimus,
lia, juxta illud Salomonis : « Thesaurus desiderabi- juxia illud Psalmistae dicentis : « Multum incoia
lis requiescit in ore s-ipientis {Prov. xxi, 20): » et facta esl anima raea {Psal. cxix, 6) » in terra aliena.
alibi : « Os justi meditabitur sapienliam {Psal. Hac igitur patria nihil invenitur praestantius, cujus
xxxvi, 20). » Per thus, munda oratio ; uade Psal- D gloria nihil securius, cujus beatitudine niliil feii-

mista : » Dirigatur, Domine, oratio mea, sicutincen- cius, cujus araore nihil suavius, cujua labore nihil
sum in conspectu tuo {Psal. ctl, 2 ) ; » puriorem fertilius ;
centuplum cniin novit reddere fructura.
namque odorem reddil Domino nostra muada ora- Quis unquain e.\sul ad patriam remeareuon appe-
865 SERMONES. 86G
Qiiis amissam hcereditatem summopere aii)i A beatorum simplicia corda sicjnificantur, qui saivis
reslitui non laborat? Ouis nncjuain amissa? pnlri.ne irariim stimiilis liboratem semperhabenles.semper
oblivici poterit? Si ergo ad cocleakMU patriam ac- celcslia meilitanlur, Ira siquidom venenorum con-
cepturi haereditatem reraeare cupimus, necesseest tagiis infecta, olluscata ratione, nc veruin cernere
ut per aliam viamrevertamur, hocest, viribuslotis valeat, interiorem pcrlurbat oculuin; dequa Psal-
nosmetipsos Domino iiumiliando cor enim contri- : raista: Gonturbatus est prae ira oculus meus (/'sa/.
«

tum et humiliaiuin Deus non spernit per multas : XXX, 10); » unde Aposlolua « Ira, inquit,justiliam :

namque tribulationes oportet nos inj^redi regnum Dei non operatur (iac. i, 20). » Perturtures autem,
Dei, praeceptid divinis per omuia oblempermilo, quae propriis contontae viris alienum non appetunt
visibilia et carnalia desideria caicando. Hac igitur amatorem, uliquo horainis exterioris scilicel etin-
via reversi ad palriam, perpetuaj vila) gaudiis in torioris castitas denotal.ur; nnde Auguslinus in lib.
ccelis fruemur cum angelis, adjuvante nos IJomino De civil. Dei « Virginitas,
inquit, carnis corpus
:

nostro Jesu Chrislo, qui cum Palre el Spiritu san- intactum, virginitas aaima) mens incorrupta. » De
clo regnat in sajcula saeculorum. Amen. exteriori caslitate voce etiam Dominica dicitur :

.|«5 SICRMO II. « Sinl lumbi vestri proecincti (Luo. xii,3.">) ; » et per

IN PURIFICaTIONE b. m. v. j.
Moysenfiliis Israel prajcipit : « Rencs vestros accin-
Admonmtio. —
Eodem ex codicc sermonem allornm gclis [EmCcIi. XII, 11). )) Lumbos scu rcnes praecin-
parilerinedilum publicamus.in quo elef,'untia non gere, est omnia luxuria; inquinamenta et carnalia
minus emicat qiiam doctrina, suoque auctore di- desideriaexslirpatafirmis castitatisnexibusvincire,
gnus omnino, videtur. juxta illud Apostoli « Mortilicate corpora vestra, :

Ilumani generis conditoret redemptor Dominus, qiiae sunt secundum

iram {Coloss. iii, 5). n Absit
qiii pro salute tolius popuii decoelis venit ad terras, utalienum,hocestdiaboluin,amatorcmappetamu8l
nec voluit legera solvere, imo et ailimplere, secun- postquamenira ad Ghristuiu voaimii3,nequaquaraad
duiii legisedictum, a parenlibus hodie, cum noslrae euin redire debemus. Dicaraus ergo curn Aposlolo.
carais substanlia in teinplo est praesenlatus. Et « Gastigo corpus iiieum, et in servitutera redigo
quanquam ejus intemeiata genitrix B. V. M., quae ( l Cor. IX, 27); » casligo iliicilos motus corporis
non ex accepto semine conceperat, nullis legalibus calcaiido ; licitis veroparce utendo,el in servituteiu
mstitutls aslricta tenerelur; attamen, ut se Deura redigo. Dominoenimservire tuta libertasesl; elpro
hominempeperisseoslcndoret.observatohumilitatis ejus noiiiine mori, nova? ffiternaBque vit« inilium ;
priecepto:Quanto major es, humilia tein omnibui^; unde idem Aposlolus : « Gupio, inquit, diesolvi, el
acceptia muneribus, cum puero,,juxta legisritum; esse cum Gliristo {Philip. i, 23) ;» et David : « Pre-
liminatempli petivit hodie; ot ijuia paupercula erat '-' tirisa in coiispectu Doiiiini mors s.inclorura ejus
nec raagnis preliosisque poterat uli rauneribus,fjuae [Pml. cxv, 5) itemque alibi ; »
« Beati mortui qui :

potuit pro filio, turtures obtulit et columbas. Nec in Domino moriuntur {Apoc. xiv, 13). Inleriori.s
sine causa Dominus lalia pro seoirerri voluit anima- quippe hominis caslitas est, mentein ab omni labe
lia, quod et fellis careront amariludinc, el propriis peccatorura immaculatam custodire; unde per egre-
conlenta viris, caslitalis naturalera indolera obscr- gium prffidicatorcmunicuique fideiianimae dicitur:
varent.Intuearaurergodiligentissimehorumauima- « Despondi vos uni viro virginem castam exhibere
lium oblatis quid myslice nobis insinuatur. Sed Ghristo (// Cor. xi, 12); » et per Prophetain: « Gir-
prirao de leraplo videamus. Lapides illi, ex quibus cumcidite corda vestra, et non corpora vestra
Salomonicum templum .cdificatum est, alibi caesi, {Jerem. iv, 4). » Quod ipsc Dominus noster vobis
quidarn expoliti, ibique deportati ab aedificantibus, praestare dignetur, etc.
apti inajdificio inveniuntur; ita quod nullo mallei 466 SEtlMO III.

sono aut securis in tanto opere sit audilus, sancto- IN NATAF.I UMUS MARTYRIS.
rum significantanimas, de quibus Isaias « Lapides
Admonitio. — Si hoclcrtio inedito sermone edilio-
:
nem nostram S. Brunonis exoranmus, fatemur
vivi volvuntur super terram. » Kt Aposlolus : Vos hunc nos debere suiumjr! diligcnlia) ac laboris
tanquam lapides vivi superaedificainini domos spiri- D rcverendissimi hodicrni pra>sulis inonast.Montis
luales, qiii alibi caeduntur,etsic in a^dificationeapli Gasini P. I). Thomc-K Gapomatii. lllura quidemex
cod. 19i Gasin archivi deprornpsit, a quo jjlura
ponuntur ;
quia sanctaj animae in praesenti vila per
alia, utdiximusiihcralilorcoiniiiunicavil. Aliqua
picnitentiain et cordis conpunclionem atijue proxi- dosunt in prinoipio, sed reliqua integra et per-
morum corapassionem praiparantur, et ita polilacac lccta videntur.
munda) in a^dificio templicongrue coIlocantur.Tem- Insuper et ipso Dorainus in eis erat, qui eonun
plura itaqueillud inirificura aSalomone sediticatum semiiii increinentum dabat. Nam, ut Apostolus ail;
civitalem sanctam Jerusalem significat, cum verus « Neque qui planat est aliquid, neque qui rigat,sed
Salomon Ghristus videlicet rex pacificus ex vivis qui incrementum dat, Deus (/ 6V.111, 7). » Undeel
lapidibus, hoc est ex fidelium anirais aedificarcnon subditur Quiasine me nihil potestis facerc.Et si
: «

cessatquotidie ; unde illud Psalmista; : « Jerusalem, quis in inc non man.serit, miltetur foras sicut pal-
quae aedificatur ut civitas (Psul. cxxi, 3).» Per co- mes, etarescet, et colligent eum, inignemmittent,
lumbas vero, quae fellis amariludinem non gentant, et ardet(J(ja». xv, G). »Quienim in Ghristi fidenon
867 S. BliUNONIS EPISGOPI SIGNIENSIS S68

mane!, de Ecclesiaetsanclorum collegio lorasejici- A adjicienlur vobis (Luc. xi, 25). » Petanl, in fide et
nihil haesitantes, et ea pelant quae ad salutem per-
tur,arescitetmoiitur atnalignis spiritibusrapilur,
;

mittilur.et ibi tincnt, et quajdispositioniset evangelici verbis non

in ignem seternum, inexstinguibilem
sinl conlraria. Sed haecspecialiter dicunturaposto-
sinefinecruciabituretardet.<(Si manseritis inme,et
volueritis lis, quorum sanctas petitiones semper et ubique
verba meainvobismanserint,quodcunque
Cor. iii.T).» IUi enim maneat in Dorainus exaudivit. Rogavitenim Apostolus Domi-
peletis, etfietvobis (/

Christo,quinequeamore,nequetimore,quinequerui- num, el ter rogavit, seque aDominobene exauditura

nis,ncqueblanditiis,quiabejusdileclioneabejusfide intellexit, poslquam se contra seipsiim petiisse co-
valeant.Taliler gnovit. Exauditur honio, si (iat quod vult. Factum
et amplexibus nullaratione separari
est autem quod Apostolus voluit, quia, postquam
quidem Apostolus inChrislo manebat, qui deseipso
scribens, ait : « Certus sum enim quia neque mors, suam petitionem contra seipsum esse cognovit, ex-
neque angeli, neque principatus, neque audiri noluil. Unde et ail : « Libenter gloriabor in
neque vita,
neque for- infirmitatibus meis, ut inhabitetin me virtus Chri-
virtutes, neque instantia, neque futura,
liludo, neque altitudo, neque profundum,
neque sti (// Cor. XII, 9). )) Nam neque hic simpliciter di-
citur « Quodcunque petetis, sed quodcunque vo-
creatura alia, poterit nos separare a charitate Dei,
:

» lueritiset petetis, fiet vobis. In hoc clarificatus est

quae est in Christo Jesu Domino nostro (Rom. vin,
Manent autem in eis verba Christi, qui pr:r Pater meus, utfructum plurimum afferatis, et efTi-
38). »
ceptaejusmentetenent, cordecredunt, et nunquum ciamini mei discipuli. In hoc, el propter hoo, me
revelante et docente, Pater meus manifestatua et
eorum obliviscuntur. Praeceptum namque Domini
clarificatus est vobis, ut vos quoque eum ubique
est « Nolite timere eos qui occidunt corpus, ani-
:

prsedicandoet clarificando, fructum plurimum affe-

mam autem non possunt occidere. Sed polius eum
limele,quietanimametcorpus potestperdere in go ratis,et multas gentes ad eum convertatis, el efficia-

hennam(/.«r.xii,5).»PraeeepturaDominiesl:i<Siquis mini mei discipuli, raciuiitando, noQ solura vita et

toTlatcru- doctrina, verum etiam in miraculorum operalione.
vult venirepostme,abnegetEeraetipsum,
cemsuam,etsequaturme(Luc. ix, 13).» Praeceptum Vere enim discipuli illi sunt, qui magistrum per

Dominiest « Si quis venit ad me, etnon odit patrem

:
orania imitantur; unde et Dominus alibi ait : Qui
non potest meus credunt me, opera quae ego facio, et ipsi facient,
in
et matrera, fratres et sorores, etc,
Haec igitur, et et horum quidem non solura minora, verum etiam
esse discipulus [Mattk. xiv, 26). »
verba de quibus modo Dominus quae majora sunt, facient. Sic enim se habet ordo et
similia sunt illa

dixit: « Si raanseritis inme.et verba mea in

vobis
q intelligentia. Sequitur :« Sicutdilexit me Paler, ot
ego dilexi vos manete in dilectione mea {Joan.xv,
manserint, quodcunque volueritis, petelis, et fict ;

9). » Si pr.-ecepta mea servaveritis, manebitis in

vobis XV, 7).» Magna promissio, magnum et
(./oon.
incoraprehensibiledonum.Qui manentinGhristo,el dilectione mea ; sicut et ego prfBcepta Patris mei
servavi, et raaneo in ejus dilectione. Hisc locutus
in quibusmanent verbaChristi,petantquodcunque
volunt, et fiet eis. Si enim male voluerint, et
male sum vobis ut gaudiura nieurain vobissil, el gaudium
vostrum impleatur. In illis estgaudium Christi qui
petierint,jam nec ipsi raanent, in Christo, ne.c in
igitur ver- lale gaudium habenl, quale habet Chrislus sive
ipsis manent verbaChrisli. Recordentur
;

sed lirmiter eliara de quorum sancta conversatione gaudet Chris-

borum Christi imo non recordentur,
;

stus. Pleaum igitur gaudiura habent: siquidera in

leneant; in memoria habeant,et sic petant, sicut
verba Ghristi petere docent : « Quaerite igitur pri- tali gaudio raceror et tristitia esse non polest.

mum regnum Dei et justitiam ejus, et haec omnia

407 GLARISSIMO PR^SULl

D. DOMINIGO GOPPOLA
SACRiE CONGREGATIONIS RITUUM A SECRETIS

EDITOR.

nteretCarthusianosoppugnatam, et hinc inde pro suautrosquesententia decertasse. Si PP.Benedictino-

merilo causaj sunt sustinendaj, eas egoassumo, qui novam S. Brunonis Asten-
rum parles pro veritale, et
8G9 SENTENTItE. — MONIT. EDIT. FIOM. 870
sis operum edilionom agpressus, siiignla prohare iIIkiuo |)ropria OHtenrlere do.boo, el si qu.T ei usurpata
ruerint, vindicare. Jam
unlf'i|uum cpistola Nivipolitana mi>as ad manus pervonisset, qui-estioueni lianc ad
irutinam, revocaram, coiupugnautium scriptorura momeula perpenderam, et rcliqua ejusdcm S. episcopi
Signiensis scripta atlento perlegeram quibus me certiorpm feci in arcna scriptorcs Garthusianos «diti-
;

cium suum condidisse cura meridiana luce clarius appareat plagium S. Brunoni Astensi tactum ab his
:

qui sanctum Brunonem Carthusianum librorum illorum parentem asseruerunt, interquc ejus opera pu-
biicarunt.
Primam illorum impressionem curavit Guillelmus IMhaucius, Carthusianoruni moderator gcneralis, an.
1521, typis Parisiensibus Jodocii Badii Ascentii qus- editio cum satis non fiiipseteani flagitantibus, altera
;

Parisiis item an. 15J4 renovata liiit, et tertia eliam C.ilonia- hahita uperc ar sluiiio erndilissiiui Theodori
Petriei, Carthusia; Coloniensis alumni, quam darissimo !>. Laurentio Alamandio Grationapolitano episcopo
dedicavit an. lOli, Priores du.Te Opp. S. Brunonis Carlhu.ciani odilione? in duo voluiuiiui distribul.e luere ;

tertia in tria dispartita alque in eis sex Sentenliaru-n lihros cililores collncarunt. Ab co igilur tcmporc
usque ad aniuim 1649 in fide cdilorum CarlhuRianorum vigehat opinio sex lihrorum Senlentiarum sancturn
Brunonem Carthusiana; familia3 inslitutorem auctorem exstilisse.
Ast cuin D. Maurus Marchesius mouachus Casinensis primus ad colleclionem Opp. S. Brunonis, ejusdem
ccBnoltii abbatis et Signini episcopi, animum inlendissot, facta sihi oi^porluuilato locuplelissiini mss. codi-
cuin archivi, dissertationcm edidit, qua S. Brunoni Carthusiano supposilos lihros illos palam focit, validis-
simisque documenli? osteiuiil non essea S. Signiensi Rrunone abjudicandos. Eadem Marchesii elucubratio
iterum in luceni prodiil anno 1(>51, cum Veneliis, apud typographos Brentannos,S. Brunonis Astensis opera
odita in publicum apparuore.
His pro hujusce controversia; apparatu absolulis, pra^stanlissime ])riEsr.l, addenda sunt aliqua de vita.
deijue scriptis utriusque Brunonis. Diram igilur hos sanctissimos viros co<evos fuisse scd Brunoneiii ;

Carlhusianoruin, panmtom prius vita functum in torris, anno 1101 .u\ ccolos migrass-e. Brunovero Signien-
sis episcopus viginti duohus annis supervixil, solutoque huniana' carnis vinculo, an. 115!? inter superos
receptus. Ad eorum scripta (|Uod attinet, jain pliiru in prolegoinenis, et in tnstimoniis scriplorum ecclc-
biasticorum pra^notata siint, ex quibus conslat Briinoni Astensi, nemine relragante, concessos commenta-
rios in Pentaleuchum, iu lihro Joh, in Psalmos, in Cantica canticorum, in Evauf^olia, et in Apocalypsim.
Tractalus aulem qni Brunoni Carthusiano altribuuntur, non siint nisi espositio in Psalmos, et commenia-
tio in Epistolas D. Pauli. Tota conlroversia versatur circa sermoncs de laudibus, tiguris, pr<Brogativisque
Kcclesiae in sex libros distrihutos, (}ui vulgo Sententiariim libri ;ippellantur. Vi(ien'ium ij^itur cui exduobus
Brunonis sintascribcndi. Quis autem detrectabit eum auctorcm admittere, qui de suis i[ise scriptis in lihris
controversis testimonium praebet, qui illis pers.-epe utitur, qui plura de vorbo ad verbum inserta haliiM,
qui argumenta sibi propria tractat ? Cum autein is sitsanctus Bruno nostor, satis compertum exploratuin-
que hahebimus eum sex Sentenliarum libros clucubrassc.
Horum omnium probationem aggredior. Et quidem S. Hruno in lib. i, cap. 6, ubi agil de civilate sancta
Jorusalem, ac mystice ejus descriptionem exponil, post aliqua, ha5c habet 46S « H.ncc omnia latius in
:

Aporalypsim exposuimiis, nec inodo tompus est ut pcr singula disserantur. » Item in eodcmlib. i,cap.2,
qui Sinioniacos et h.Troticos i^ers.Tpe snis in commcntariis insfclatur, oadern prolort « Nulliim aniniai
:

ingrcditur in arcam, nisi pcr ostium. Sed Simoniaci ct hoRrotici aliuiule in Ecclosium inlrare nitunlur.
Hoc faciunt, quia fures sunt et latrones, » etc. Eodem ca])it(! ecclosiaslicam hiorarchiam doscribit ; ex qiia
noscilur non monachum, serl episcopum scripsisse. Puulo infraatferons illa paal. lxxxv: « Memorero Hahah
et Babylonis scientiuin me, » ipsis vei his cxplanat, quibus in commcnt. hujnsce i)salmi illustraverat. Vid.
pag. 488, tom. I. Pranterea in cap. 4, lih. n De quatuor virtutibus cardinalibus inscripto, postijuam
:

tradidit qum in structura et ornatu veteris tabernaculi sunt intelligenda, his oxposilionem absolvit • Qua-
:

tuor illi colores, qui ubiquesimul, et nunquam separatim ponebantur, qiiatuor istus virtutes signilicahant.
llyacynlhus videlicet et purpura, coccus bis tinclus, et byssus relorta de quibus in Exodum sufficiiMiler
;

dixiinus. » Insuptir in cap. 5 cjusdem libri agcns De virtute humilitatis, ubi alFert ex Levitici cap. xxiii
mandalura divinum dc lcstivitate Tabernaculoruin, eamdem mysticam tradit signilicationem, (|uam suo in
commentario super eumdem Levitici locum uttulerof.ltem in cap. 7 lib. ii, ciii tilulus " Do pacc, » il!a(]an-
tici canlicorum verba cap. viii, « vinea fuit pacifico, » hauil dissimili modo illiisLrat ac in cornment.oxposue-
rat. Succedit lib. iii, et in cap. 8 « De mari novo, et de piscatoribua novis inscripto, » dum illo utitur
:

loco Jub, cap. XI. « Bechemot, quoin fecit lecum, » ab interpretatioiu; eo in libro trailita non discedil,
:

eamque fideliler repctit. Rursum in cap. 2, lib. iv, serm. 2 De Trinilalo, divin.i; natur.-e essenliam iisdem
verbis exprimit, ut explicavcrat in comment. super illa verha Exodi cap. iii « Ego sum qui sum
: h.-ec
:

dices (iliis Israel: Qui est misit me ad vos. » Item in cap. 7 ejusdern lih. iv, IJo oclavis Epiphania; me-
morat praiccptum Domini Moysi factum, ut duos hircos in ostio tabernaculi prosacrilicio collocaret, eamdem
aflert iuterpretalionem, quam in comment. super huncE.xodi locum attulerat. Similiter in serm.2 « De Ra-
mis Palmarum, » sub cap. 8 ejusdem libri, ubi Matth. locum cap. 21 allcgat, nihil aliud quam eamdem
Evangelii exposilionem adducil. llem praestal in serm. 2, cap. 10, lib. iv, cui titulus est :« In Parasceve,
sive in Resurrectione Domini, ibi illustrationem omnom ex commontariorum suorum promptuario dosu-
mit. Sequentes eliam lihri plura suppeditant loca,ex quibus aperte evincitur S.Brunonem in illis soribcn-
dis suis interpretationibus in ulrumque Testamentum elaboratis usum fuisse. Ita in cap, 2, lib. v, afferens
Jobi cap. XL, sic in serm. .3, lib. vi, (le Nativit. plurimor. martyrum, non absimilia esl loci Apocalypsis
explanatio, qu£B ejus in comment. legitur. Sed nisi ha3C satis adhuc essent, controversiam certissime diri-
munt sermones 4 et J>, lib. vi, qui de eisdem martyrihus inscribuntur cum planissime referant psalmo-
;

rum cxxxi et cl, expositioncm. Ne nimis prolixus cvadani, omitto mcntionem facore do serm. 6, lib. vi,
cum explanalio cap. 28, lib. Exodi ex commentario doF.cripta penilus viriealur. Cum igitur haec tanla,
lamque perspicua sint argumenta, ut S. Bninoni Signiensi sox libri Sentenliarum asserantur, absolutam,
viclamqiie causam nemo foquus judex mihi concedere rf^cusabit.
Sed pii laudabilesque scriptores adversarii audiendi sunt, ne eos floccifacere videamur; praecipne vero
eruditissimus D. Benedictus Trombius, Carthusia; Neapolitan.-fi S. Martini alumnus, qui anno 1775 ingonti
volumine edidit Neapoli « Historiam criticam, (,hronolot;icam, diplomalicani dn S. palriaicha Brunone,
deque ejua ordine » el in ea, lib. x, cap. 232, a pag. 241 usque ad pag. 250, fuse quaestionem de auctore
:

sex lihrorum Sentonliarum pcrtractat, qiiOMad suum inatilutorPin decernit .•iscrihondos. Quatuor priecipue
sunt inomenta rationum quibiis Carthasiani causam suarn patrocinantur.Primum desumunl ex antiquitate
et nuraero codicum mas. aecundum ex longa hujuace opinionis poaaesaione tertium ex aucloritate sacrae
: ;
 871 S. CRUNONIS EPISCOPl SIGNIENSIS 872
congreir, Rituum quartum ex conseiisu noniiulloiura scriplorum S. Brunoni Carthusiano opus iliu.l ascri-
;

benliuni. Priiiio enim loco memorant insifinem codicem Gartiiusiae S. Slephani de Eremo in Calabria, quem
diii possederunt iiionachi Cistercienses, olim coenobii cjusdem incolae, eumque suo discessu, versus finem
ScDc. XII, novis habilaloribus GarLhusianis reliquerunt. Ilic autem codex qui S. patriarchae nomen delerebat,
cum ad magnam Garihusiam Gratianopolitanam delatus fuisset, ac similes, uniforraesque alii codices eo-
demin monaslerio reperti fuisscnt, spectatissimum D. Guillelmum Bibauciura prffisuiera generalera,virum,
ut aiunt, sanctum et doctum, raoverunt ut Senlenliarum iibros cum reiiquis sancti Institutoris operibus
Parisiis, ut diximus, typis edere curaret.
Hujus argumenti genus, quod olim aliquid ponderis habere poterat, modo valde leve reputatur post- ;
quam Benediclini uoogreg. S. Mauri ab editionibus SS. Hieronymi, Ambrosii, Augustini, aiiorumquePa-
trum plura expunxerunt scripta, quas ab antiquis lihrariis, sed imperiiis, sopposita fuerant, Liceat tamen
uuhi his oppouere t(!stimonia aliorum codicuia aeqiie uuliqaoruin, in quibus inscriptum pariler nomen
Brunonis Signini episcopi inspicitur, In primis duos codices Vaticanos memorabo sig. n. 994, el 1264, in
4, qui non tam in fronte, sed initio cujuslibet Senlcntiarum libri hanc epigraphen habent « Domni Bru-
:

nonis Signini episcopi, « quorum unus est sa5c. xii, uiler sa5C. xiii. Pr.-p.terca cod. afferam biblioth. Valli-
cellanae f. 36, raembr, in fol., etcod. biblioth. Fiorentin;e S. Marci 0. P. in 4, itera mcmbran. nilidissirae
e.xaratos sa?c, xii, quos cum Marchesii edilione comparavi. Ejusdem eevi est cod. Casinensis 19D[a/. 317],
a litteralissimo pr^sule Stephano Borgia, modo S. R. E. cardinali oplime merito diligenter recojrnitus, ut
in prsfationedixi.His paulo posterior estcodexTauiinensis bibl. regii Athenaei, sign. 787, c. 11,23, quiS.
Brunonis 469 nostri nomine insignitur, ct prajdictos Sententiarum libros complectilur. Sed pleniorem
adhuc fidem faciunt tres alii codices, de quibus suis litteris iv Kal. Jul. an. 1786, nie cerliorem reddidit
clariss. melropol. Eoclesia^ Taurinensis canonicus Philippus Amedeus Millo, pluries a me commeodatus.
Primuin se invenisse ait in linibus Sabaudia;, (jucm membranaceum asserit opt. notas saec. xii, sex iibros
Sententiarum conLinens, quorum tilulos et numerum refert 1 Dc ii^uns Ecclesiae. 2 De ornarnentis Ec-
:

clesiae. 3 De novo mundo. 4. De festivitatibus. 5 Dc festivitatibus B. M. V. et sanctorum. 6 Qui estdefe-

stivitatibus martyrum, confessorum et, virginum in libro v continetur. Observavit aulera in fronte scri-
ptum « Libri magislri Brunonis Signiensis episcotii, » sed al)rasa verba illa « Signiensis episco^ii, » et
: :

haec alia sufTecla « institutoris Carthusianorum. » Duos reliquos in scriptis dedit prajfectus bibi. mairnae
Carthusiae Gratianopolitana? perspicut nomen Brunoois episcopi Signiensis deferentes, quos afnrmal cha-
raclere Romano optime exaratos, eosque ad sajc. xii consignandos judicavit. Cum igitur multo pluresco-
dices antiquitale et aucloritate praestanles S. Brunonem Astensem sex librorum Sententiarum auctorera
proferant, Garthusianorum oppositio hoc ex capite penitus concidit, aoque evanescit.
Neque melius sustinetur alterum caput de longa pacihca poasessionc opinionis Brunoni Carfhusiano
libros illostribuenlis cum enira ante Marchesium nerao de edendis Brunonis Signini scriptis cogitaverit,
:

et nemo etiam codices Casinenses hac pro causa consuluerit, nullus controversiae raotus factus est. Ast
vix Marchesius usurpala agnovit S. iJrunonis sua scripta, et Carthusianorura patriarchae attributa, statim
plagiura raanifestavit, probabitque Brunonera Signionsem, olira ejusdem Casinensis ccenobii prsesulem,
genuinum auctorem habendum esse. Quis obscuriorum temporum imperitiam uliquid probaredixerit,cum
tam multa, lamque prfficlara codicum testimonia haheantur, quae in Brunonem nostrum plcnissime con-
sentiunt ? Hoc perte beneficium re publicee litterarioe scrior kUs confert, quod incertae rerum cognilio-
nes studio ac diligentia poslerorum certiores fiunt, et, si aliquid irrepsit erroris, lucc severioris criticae ex-
plodatur.
Petunl Garthusiani, et praecipue anonymusNeapolitanus, tertium arguraenlum px auctoritate sacrae con-
gregationis Rituum qualenus nonnullas lectiones peculiaris ordinis sui Hreviarii, easquc ex sermonibus
;

controversis desumptas, ipsis Carthusianis recitandas indulsit. Ex hoc igiturarguunt sacram congrejjalio-
nera lectiones illas approbavisse sub S. BrunonisGarthusiani nomine editas, non autem episcopo Signiensi
iiuncupatas. Facile haec refelluntur; quod compertum sitomoibus, sacram riluura congregationemajudi-
oio hujusmodi controversiarum abstinere, quando nihil lldei obstat et privalis aliquibus Ecclesii, vel ccc-
;

tibus regulariura aliquos ritus, ut lecliones particulares indulget, quas taraen in Ecclesia universali inter-
dicit. De consensu scriptorura quarlo loco agendura esset ; sed salis superque sunl testiraonia quae in
prolegoraenis curaulaviraus.
Oraissis autem aliis levissimis, paululum illa in objectione iramorari oportet, quae alicujus momenti vi-
detur, Praemitto auctorera anonymura Neapolitannm, pag. 24 epistolae suae, supponere in censu sermo-
num, etc, duo haberi hoc titulo inscriptos « De basilicis, qua3 ab episcopis dedicantur. » Priraum dico
:

unum esse, et septirao loco positum a duobus codicibus Vaticanis in primo Sententiarum libro, itemque in
aliis mss. codd., sicuti eliam in Marchesii editionc eodem titulo inscriptum. Dico secundo S. Brunonera
Signiensera episcopum duas egisse ecclesiarum consecrationca, ut in Vita ejusdem cap. 7 et9, quarcveri-
simile est serraonem hunc in actione unius; aut alterius dedicationis habuisse. Addo tertio, toto illo in
serraone « De basilicis, » nihil apparere quod ad religiosos viros proprie referri possit quinimo videtur
;

concio ad populura instituta, illaque verba « Fratres charissirai, » in meraoratis codicibus, et editionibus
:

desunt omnino quae tamen et si essent pro ipso populo usurpati potuissent. Nihil vero probat documen-
;

tum illud ab anonymo Carthusiano in cit. epistoia pag. 25 editum, quod consecrationem referl an. 1094
actum ab Archerio archie[)iscopo Panorraitano ecclesiai Carthusianorura in Calabria, in honorem Dei et B.
M. V .dicalai : cum excharca illa, ut praesentes tantum dedicatiom memorentur « magister Bruno, et La-
niiinus. ac caeteri fratres eremilae, qui dedicationis illi interfuerunl, et in pra3sentia bonorum hominum ».
Quod autem eaoqportunitato S Bruno patriarcha concionaverit, gratis asserilur, neque ullo iirrao argu-
mento comprobatur. Econtra invictissime ostendara sanctum Brunenera nostrum concionis « De basilicis,
quae ab episcopis ordinantur » autorera exstitisse. Dixerat enim ille in sermone « Dc tabernaculo foede-
ris, » qui tertius est lib. I Sentent., tunc temporis se nolle explanare singula quae apariibus ejus et figuris
significabantur, sed ea omnia ad ahud tempus rcservare. Hoc Aruno noster dupliciter praestitit :primo
quidem, in concione «De basilicis, » seu ut alii inscribunt, « De decicationc ecclesia; » secundo in pecu-
;

liari tractatu araplissirae et eruditisme exarato, quem hoc in volumine edituri suraus. Faveaat ergo
Carthusiani docere opus illud ab eorum institutore coiifeclum, ef unum aflerant scriptorem qui ei conces-
serit. Si autem omnibus in editionibus nonem S. Brunonis Astensis, Signini episcopi, traclatui illi praeposi-
tura legitur, exploratissima res erit, de hujusraodi ecclesiastica doctrina et eruditione S. Brunonem no-
slrum optimemeritum esserendum esse, non autem S. Brunonem Carthusianum.
Idem adversarii praeterea aiunt Si propugnatorcs
: S. Brunonis Astensis libros Sententinrum ascribere

J
873 SENTENTI/K. — MONIT. EDIT. ROM. 874

conlenduat,quo3S.BrunonipatriarchaBsermone3 relinquent; cumtamennona paucia affirmelur,eumprseter

expositiones in Psalmns, el in Epistolas D. Puuli, plures oraiiones morales scripsisse ?Nolo scriptoribus
illis, le Long nempe, Cavpo et Mabillonio suffrsgari, qui commentarios illos tantum Brunoni Cartluisiaao
admitlunt. Sed dicam 470 potius concionesillas sanctissimi viri vel latere adhuc, vel cum aliis incerli
nommis confusos. Ei revera qui Senlentiarum libros altenle perlustraverit, non aermonesaut iratactusad
monachos fratres, vel ad rudem et agreslem populum wed perpoiilas coniperiel elucubraliones praesulis
;

docentis clerum, cultosque auditores; etsublimioradogmata explanantis. Unum sit pro onmibus, quodin
cap.l, lib. VI « De paradiso » legitur. Praeaiissa enim loci paradisi exposilione, in quo primushomo Adam
positus fuit, hsec addit : « Sed quid per Adam nisi Ecclesiiocustodes.episcopos scilicet et sacerdoteainiel-
ligauius ? Audiant ergo isti quid de Adam Scriptura dicit, qui adhoc in paradisum missus esl, ut opera-
retur et custodirel illum. Non sint otiosi, quia operarii sunt, vigiles (}nia custodes sunt. »
Quo auleui lempore S. Bruno noster Senlentiarum libros exaraverit, quamvisille dealiquibus aliisope-
ribussuis mentionem fecerit, de his prorsus sileal; attamen argui potest, eos elucubra.sse, cum dimisao
ccenrtbii Casinensis regimine ad suam Signiensemecclesiam renieavil. Tunc euimcommentarios in utrum-
que Teslameutum jaui confecerat, iisquehoscescribepiiolibrosusus est. Cumque posl reddiium ad episco-
patum duodecim annos supervixerit, quemadmodum ejiisin Vita statuimus, hnc Sententiarum opus ador-
nasse vcrisimile esi. Ad alternm Carthusianorum objecium mihiesi respondendum Mirnr sane quomodo
:

ipsi visi sint videre si^nsuum consonantiam atque dictionis similitudinem libros inter Sententiarum, et
commentarios in Psalmos, et in Epistolas D. Pauli cum peuitus Bruuo noster dissimilis et dissonans fuerit
;

ab eid. Aliqua, ne intinitus sim, pro omuibus hic colligam, et reliqua ab his argui poterunl. Capile enim
XIII super illud Pauli Epist. prima ad Corinthios:« Silinguis hominum lonuar, et angelorum,»explanalo
litterali sensu proprietatum charitatis, S. Bruno Carthusianus, tractat de scien»i;e evacualione, scilicet,
quod in visione Deiscientiahumanapenitusdestruetur, etc. De hoc autem argutnento ne verbum quidera
babet Bruno noster, sed charitalis excellentiam rairifice exponil atquccommendat. Nequein cap. 14eju3-
dem commentarii aliquid occurrit consonans doctrinne Brunonis Astonsis, qui doeadem dissorit virtutii ;

sed toliis est Carthusianus iu verborum illorum explanatione :« Si linguishominum loquar,» etc.,cumfle
divorso linguarum genere atque de prophetia agat. Nullam pariter similitudinem, aut relationem quia
comperiot praedictos inter commentarins S. Br-monis Carthusiani in cap.ll, secundai ad Corinth., et ser-
monein Signiensis episcopi « De patienti?e virtute. » Carthusianus enim expoait meutem D. Pauli, quod
scilicet Corinthii debeanl ejus insufficientiain sustinere, qua tameneosdocet veritatem. ne psendomagistris
ct pseudoprophetis credant, qui falsa et perversaad decipiendas animas praedicant ;Bruno vero A9ienpi.s
de paiientia, ut Christiana virtute ma.xime necessaria, et quae plurimum meretur, concionem in&tituit.De
castiiate conjugii agit Bruno Carthusianus in comment. cap.7,aJ primae Corinth., atquri in primisloqui-
tur de fornicationis reatu, dein de continentia, quando et quibus est necessaria. Quaerit utruni D. Paulus
uxorem duxerit, an virgo permausit. Taudeni quserit an de virginitate prneeeptuin habeatur. Aliam autem
viam aggressus S. Bruno noster cap.3,lib. ii,excellentiam virtutis caslitalissibi proponit commendandam ;

continenliam ab orani npere carnis docet necessariam iis, qui vel caslilatem voverunt,vel eam pro vir-
tute, absqup religionis volo,sibi eli'«rerunt. Quartum cuput libri ejusdcm a Brunono uostro inscribitur
« De virlutibuscardinalibus : » sed facta a me collatione cum iis, quaeBruno Carthusianus commontatas
est super psalmumSS, qui incipit: « Dixit injustu8,ut deliuqualinsemptipso » neulhim quidem vestigiurn
;

reperi, quod aliquid auctor nosterde doctrina hujusce commentarii accepisse videatur. Idem asserere non
vercor « De pace, » quae titulus est cap. 7 ejusdem libri ;naiu totusille psaluiusnempe 82, ubi disperstis
canit Propheta hostes populi Israelitici, et pacom illi comparatam, Bruno Carlhusianus nihil aliud molitur,
nisi vocum el nominura expositionem, quae in spalmo continentur. Haec oranino praeterit .-^. N., sed paria
utilitatem alque eximium Dei erga homines beneficium ostendit.Qua^ cura satis perspicuaet probata sint,
nemincra mihi succensurura arbilror, si asseram Garthusianos sui palriarchae defonsores haud satis ejus
commentarios, et libro-; Sententiarum Brunonis Astensis inspexisse quod si in ejus lectione et corapaira-
;

lirne vacassent, a pairocinio bujusre causae abstinuissent. Neque rne urge."e putent, dicentes sermones
« De obedientia et de abstinpiitia ;» qui sunt 10 et 11, lib, ii haud obscurum indicium praebere non ;ib
episcopo elaboratos fuisse, sed a viro sacris conlemplationibus dedito, uterat S. Bruno Carthusianus. In
prirao enim de obedientia hcec ab anonyino Neapolitano pag 28 referuntur: « Quidigitur dicant raonachi
inobedicntes, et suas voluntales facientes : ac per hoc Deo non placentes cura tota raonachorum reliKio
obedientia sit, et sine obedientia nihil sit. » Inaltero deabstinentia similiter eam monachis commendans
ait « Mrtjorura sententia est
: Sic comedatrnonachus, ut semper esuriat et sic bibat episcopus ul an h\hr>.-
: ;

rit, nesciat. » Bosce tractatus vel conciones qui legerinl, haec a Brunone Astensi, olira nionacho obiier
(Jicta fateliuiitur
; cum non ex protesso de perlectione Hbstineutiaictobedientiae,quibuso|jeram daretenen-
tur monachi, egerit sed comraunes doctrina«, etiam viris saeculi convenientes, ex sacris litteris. jam ante
;

suis in commpntariis tractatas congesserit atque prodnxerit. Ab hac utique repetitione locornm, et Sen-
tenliarum utriusque Testamenti, quae iisdern peneverbisin his, aliisque sermonibns, sicuti aliisin srriptis
certissime aBrunone nostro exaratoscontinentur, tam validum promea coQtirraanda senlentiaeruiturar-
gumentum, ut de ea nullus arabigendi locus relinquatur.
Puuca remanenl diluenda, quae ex Jodoco Badio Ascentio afTcrt idem anonymus auclor Neapolitanus.
Primum quidem concionatoremin'Rermone «De basilicis, qnae ab episcopis 471 ordinantur, » qui etiam in
dedicalione Ecclpsiae nuncupatur, plane dicere se episcopum non esse. Secundum,non inveote arguit ad-
judicandos esse Brunoni Astensi Sententiarum libros, quod in illisde commentHriisin Exodum etia Apo-
calypsirn mentio habeatur; cura amissi, aut nonduin e tcncbris eruti dici possinl. Tertiuiu nihil melius
coticluderc, quod frequenter idem auclor so filiumS. B^^nodicti dinat, ciimque suum patriarcham et paren-
tem appellet; cum iisdera titulis Carthusiani se S. Benedicto devictoa fateri possunt, cumoranium mona-
chorum patriarcbain Occidente S. Benedictus fuerit,pluraque ab ejus legibusBruno prosua instituenda
iamilia desumpserit.
Ad primam objectionem respondeo sermonem illius auctorera nec monachum,nec episcopum sedicere:
sed ex his quae peroravit, episcopi personain potius, quam monachi exscribereoslendit. In secundamise-
rabile effugium collocatur; quod concessa etiam jactura coramentariorum in Exoduraet in Apocalypsim,
qui Brunoni CarthusianoascribuDtur nunquid idemderelitjuissacrarum Scripturarum intcrprctationibus
;

ccnsendum erit, ex quibus aucloritatesel exeraplapassimusurpal auctor, suasquelucubratioQOsillustrat?

Idemne infortunium subiisae affirmabirau8?Sed ridiculumest hujusmodi somnia flngere.et probatissimis
scriptoribus fidem non praebere.

Patrol. CLXV. 28
 875 S. BRUNONIS EPISCOPI SlGNIENSIS 876
Procoronidis loco dicara S. BrunonemCarthusianum nuUibi S. Benediclum parentern,vel patriarcham
suum appellare ; econtraBrunonemSiguiensemnonlamiis titulis, sed perspicuis etiam iaudibus exornare.
Unum vel alterum ex multis testimoniis proferara, cap. 4, lib. ii Sententiarum inquit « Beatus quoqae :

Benediplus, cu.jus auctoritas raaxima est utpotein quoSpiritus sanctus loquebatur, prascipilsimiliter, ne
;

quid nimis. » Et in serraone 4, cui titulus de eisdem martyribus, niystice exponens locum ilium Genesis
cap. 26 ubi narratur servos Moysi puteura fodisse, etc, haec de S. Benedicto habet: « Sed"quid dicam de
beato Benedicto, qui tam egre^ium puleum fecit,cuju3 aqua saluberrimaalque dulcissimaomnibussitien-
tibus et bibere volenlibus et refectioni proficit et saluti. Nullus post apostolos et evangelistas puteus
factus est, qui tol homines satiasset, et a mortis periculo cunclisque passionibus iiberassel, » etc Mitto
loqui de capite 16 Vitae ejus, ubi dictum estquanta fuerit Brunonis noslri erga Benedictinum ordinem
dilectio, quantaque regularis observantiae commendatio, quae ab alio tanto cum sludio proferri non pote-
rant, nisi ab eo ejusdera S. patriarchae institutum professus fuisset.
_
Ut autem tolam dissertationem paucis colligaraus, merainisse juvabit longeplures mss. codicesSenten-
tiarum libros S. Brunoni Aslensi ascribere, atque in eis plurima ipso sensu, ipsique verbis suis ex cora-
menlariis transtulisse. Diximus etiam styli similitudinera, omnimodamque consonantiam divinarura Scri-
pturarura interpretalionem hisce in libris ac in reliquis S. episcopi Sigaiensisoperibus manifestam esse.
Palara aeque fecimus nihil Brunonem noslrum a commentariis Garthusiani in Sententiarum libros tradu-
xissG. Profligata pariter penilusque deleta arbitramur objecta, quae a scriptoribus Carthusianis ad suae
causaepatroniciumproductasunt nec quidquam praeterivimus.cuinon sit plenissirae satisfactura. Tandem
:

conlroversiam omnera concludit Natalis Alexander, qui tora. VII Histor. eccl. saec xi etxii, art.9,hsecde
Brunone Astensi habet « Kem sermones plurimos fecit, quos inter Petrus diaconus lib.De viris illustri-
:

bus Casinensibus cap. 34 enumerat, quos Theodorus Petraeus Carthusiae Goloniensis aluraus sub nomine
S. Brunonis palriarchae edidit tora. III operum ejus ; quos sane ipsius non sunt, cumPetri Diaconiaucto-
ritas, tum alia monumenta evincunt. »
Gratuin igitur acceplumque habeas rogo, eruditissime praesul, hoc pro S. Brunone Signiensi episcopo
vindiciarum opus, alque anonymum Neapolitanumadmone,rae nihil aliud inlendisse, quam veritatem sen-
tentiae meae, tot tantisque argumentis suffultara tueri, eamqueapud eruditossublata omnidubitationefir-
mius stabilire. Vale.

!§. BRUIVOlliS ^JS^TENISIIS

EPISCOPI SIGNIENSIS

SENTENTIARUM
LIBER PMMUSe
DE FIGURIS EGCLESIvE.

472 PROLOGUS. A cundura ordinem quo posita sunt nonomnia qui-

Gura sint multa et pene innumerabilia indivinis dem, sed quae tempori raateriae quid conveniant,
voluminibus quae sponsam Chrisli S. Ecclesiara Doraino adjuvante, in sequentibus exponemus.
signilicant, quaedam tamen sunt, in quibus ejus CAPUT PRIMUM.
laudes majorasacramenta manifestius et plenius
et ^^ paradiso.
contineri videntur. Utv. g. paradisus cum arbori- Scripsit Moy«es libros Geneseos (1664) quod
in

bus fluminibusquesuis, sicut et arca quam ex Dei « pl«nlaveral Dominus Deus paradisum voluplatis
praecepto Noe fabricavit. Similiter autem taberna- a prinoipio, in quem posuit hominem quem forma-
culura quodMoysescoristruxit.Simililer ettemplum verat, ut operaretur et custodiret illum (Ge??. II,

quod Salomon. Per mulierura quoque

aedificavit 8). » Ibi omne ligum pulchrum visu et ad vesceu-
liguraturEcclesia, quod Cantica canticorum mani- dum suave ;
ibi lignum vitae, lignumque scientiae
fesle demonstrant, Givitas quoque S. Jerusalemet boni et raali narrat esse plantatum. Inde quatuor

basilicae quae nunc ab episcopis ubique dcdicantur flumina ex uno foote procedere dicit, quibus tota
Ecclesiam Dei aperle significanl. De his igitur se- il'a lerra irrigalur. Dicendum est igitur quid para-

(1664) CoUatus textus Marchesii cum editione Asccnsii an. 1534, in-fol., et cura codicibus mss.
Parisieusi S. Brunonis Garthusiani Jodoci Badii infra adnolandis.
877 SENTENTl^. LIB. I. 878
Adatn custos paradisi, quid illa tanta- A
disus, quid « Si in viridi iigno
faciunt, in arido quid hjeo
rum tamque nobilium arborum genera, el quid flu- fiot ? » Vidcant igitur, quibus pro-
{Luc. xxiii, 51. )

mina illa significent.Paradisus namque /io;7u5 deli- pter peccala sua Christi corpus, et sanfjuis inter-
ciarum interpretatur, de quo videlicet horlo inCan- ad lignum vilae accedere praesu-
dicitur, ne forte
ticiscanticorum Dorainus ad Ecclesiam loquiiur, mant. Audiant Apostolura dicentem t Qui enim :

dicens « Emissiones tuae paradisus malorura puni-

:
manduoat el bibit indigne, judicium sibi manducat
corumcumporaorum 3);»quod
fruclibus {Cant.iv, non dijudicans corpus Domini (i Cor. xi,
et bibit,
tale estacsi diceret :Magna sunt munera lua,grala 29.) » Lignum ergo de qua
vitse caro Chriati est,
sunt xenia tua. Alii parlem mittunt.et quod vite est ipseDominus ait « Qui manducat raeamcarnen),et
:

aliis tribuunt : etomnia

tu vero totumhortum das, bibitmeum sanguinem,habet vitam aelernam(Joan.
meliora (iliis tuis (1665) larga manu mandaset Iri- VI, 55). » Lignum vero scientiae boni et mali pec-
buis. De hoc horto (1666) in eodem loco idem ipse
catum iuobedientiae intelligitur.Quoties enim pecca-
ait : « Ilortus conclusus soror mea sponsa; hortus mus, toties de lignohoc manducaraus,quoniara Deo
conclusus, et fons signatus {Cant. iv, 12). » Recon- inobedientes sumus,qui peccareinterdixit. Magnura
dantur(1667)igilurlatrones;recedatetdiabolueprin- est peccatum inobedienlias, quo totus periit muu-
cepslatronum.quieempercircuitquaerensquemdevo-
B dus magnaesl virtusobedientiae,quatolus salvatus
;

ret. Conclusus est hortus, sigoatus fons, nec poma,

est mundus.Primushomoinobediensfactusseipsum
nec aquam subripere potcst.Hoc pnim ipse Dominus
perdidit et nos secundushomo factus eslobediens
:

testalur, dicens : « Ovesrae.T!vocem meamaudiunt,

usque ad roortem, utsalvarel nos. Vocatur haec au-
et ego Dominus vitam a;ternamdoeis. Neque rapiet
tem arbor lignum scienliae boni et mali, quia tunc
eas quisquam de manu mea {Joan. x,27). » De his
primi homines bona sua et mala sua, id est beati-
autem qui decipiuntur et a diabolo rapiuntur
tudinem etmiseriam suam intellexerunt, postquam
Joannes apostolus ait « De nobis prodierunt, sed :

de hoc lignocomederunt. Sicut enim per aegritudi-

non erant ex nobis si enim ex nobis fuissent.man- ;
nem sanitas, per amarum dulce, per tenebras lux
sissenl utiquo nobiscum (I Joan. ii,19.) » Item in
intelligitur ilaet permiseriam beatitudocognosci-
eodem « Descendi in bortum menm, ul viderem
;
:

tur. Neque perfecte cognoscit quantum bonum sit

poma convallium, ut viderem si floruissent vinese
8anitas,qui nunquam infirmus fuit.Sed quid de cae-
el germinassent mala punica {Cant. vi, 10). » In
teris arboribus dicemus,quibu3 ille locusdeliciarum
Evangelio quoque deDomino dicitur : « Quiaegres-
consitus e3l?Logitur in scripturis antiquorum (So-
sus est trans torrentem Cedron.ubi erat horlus, in
quem introivit ipse et
quoque hoc testatur) esse arbores iu partibus
discipuli ejus {Joan. xviii,
linus
quibusdam, quarum odoris suavitate homines sa-
1). » Ilis igitur et similibus manifestum est quod C
tiati cibum alium non requirunt. Quanta; igitur
perhortum,id est per paradisum Ecclesia signiflca-
tur. Sed quid per Adara nisi Ecclesia custodes,
jucunditalis, quantaF; suavitatis, quam odoriferas,

episcopoB scilicet et sacerdotes intelligamus ? Au- quaraque fructiferas paradisiarbores esseputaraus,

diant ergo isti quid de Adam Scriplura dicit,qui ad si etiam illaj quae extra sunt tales sunt. Per has

hoc in paradisum missus est ul operaretur et cuslo- autem arbores, Ecclesira fllios intelligimus. Bona
direl illum. Non sint otiosi, quia operarii sunt ;
arbor beatus Paulus, qui plus omnibus laboravil.
l7Jf vigilent, quia custodessunt. Hoc et Apostolus Bona et ille qui dixit : « Ego autem sicut oliva fru-

taciebat, qui (1668) et praedicationi instabat,in ma- ctifera in domo Dei (Psal. u ,10). » Sic autem et

nibus propriis operabatur unde vivebat. Quare Psal- illi de quibus dicitur : « Filii tui sicut novellae oli-

mista ait : a Labores manuura tuarum manducabis, varum in circuilu mensae tuae {Psal, cxxv, ii 3).»
beaius es, et bene tibi erit (Psal. cxxvii, 5). » Sed Tales et illi quibus Dominus ait : « Non vos me
notandum valde quod dictum est a Domioo de elegistis, sed ego elegi vos, et posui vos ut eatis et
Adam,'poslquam peccaverat (1669). «Ne forte sumat fructum afFeratis et fructus vesler raaneul (Joan. xv,

de ligno vitae, et vival in selernum, etc. {Genes. iii, 16). » Ecce tales sunt Ecclesiae arbores : nequeillis
22). » Post peccatum ei interdicilur liguum vitaj D inferiores imo tanto meliores, (1670) quanto me- ;

quod prius quidem interdictum non fuerat. Lignum lior est res quam figura. Major odoris suavitas,
vitae Christus est, de quo Psalmisla « Et erit, in- major fructus abundantia, et majoris jucunditatis
:

quil, tanquamlignum quod plantatum estsecus de- dulcedo in his reperitur. Videant Clirisliani, qui per
cursus aquarum,quod fructum suum dabitintem- arbores paradisi significantur. ne sint infructuosi;
pore 8U0 {Psal. i, 3). » Et alibi ; « Lignum vitje est quianullaarbor lcgitur fuisseinfructuosa. Quidau-
hie qui apprehenderint eam, et qui tenuerit eam tem quatuor fluminade fontemanantia, nisiquatuor
beatus (Prov. iii, 18). » Et Dominusin Evangelio : Evangelistasde uno Christi pectore fidei doctrinara

(1665) Cod. S. Marci Flor, et amicis tuis ; itera (1668; Ead. edit: Qui semper prxdicationi insta-
uterque cod. Vat. bat. Itera cod. Vat.
(1666) Idem cod. S. Marci Flor. De quo videlicel (1669) Cod.Vat. m'i,Videtene forle,Q\.c.
horto. (1670) Cod. S. Marci Flor. et edilio Quanto : me-
(1667) Editio Ascens. S. Brunonis Cartbus. liece- lior est verilas quam figuru. Itein uterque cop. Vat.,
dant; item codd. Vaticani. Ascensiana.
 879 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 880
suscipiente9,(1671) intelligimus? His autem flumi- A lur, in qua qui
in die ultionig inventua fuerit, noa
nibus totus mundus irrigatur; horum doctrinae ineaesse videntur qui lunc extra eam
peribit. Multi
abundantia tota Ecclesia fecundatur et sanatur. invenientur sicut illi quibus Dorninus ait (1672)
: ;

Unde Psalmista ait a Fluminis impetus

: laetificat « Nescio V03{Matth. xxv, 12). »Illi igitur erunt in ea

civitatem Dei {Psal. xlv, Eievave-

5). » Et alibi : « de quibus Salaator ail : « Pater volo, ut ibi ego
runt flumina, Domine, elevaverunt flumina vocem sum, et ipsi sint mecura {Joan. xvn, 24), » Unde et
suam autem quod illa f]u-
{Psal. xcii, 4). » Fertur alibi dicit : « Si quis in me non manserit, mittetur
mina superius nominata tantam saporis dulcediaem foras sicut palmes, et arescet, et colligent eum, et
habeant, utomniumpotiovumsuperent suavilateni; in ignem mittent, et ardet {Joan. xv, 6), » Sicut
et hanc quidem suavitatem non prius aniittant, enimprima per aquam, secunda viDdicla per
ita et
quam in ea irruentibus fluviis vitientur.Qnoniam ignem fiet. Sic igitur arca ista est Ecclesia. Quid
bene nostris fluminibus,sancti3 scilicet Evaugeliis, lignalaivigata, nisihominea intelliguatur Homines
hocquoqueconvenirevidelur quorumquidem dul- : utique Christiani, homines fidei ferramento dolati,
cedo haereticorum aquis saspissime violatur, et nisi et Spiritus sancti gladio laevigati, et charitatis bilu-
ab eis violata nihil est quod comparari
fuerint, mire inuncti etjuncti. Talialigna eranlilla de qui-
tautam beatitudinem, pro- p bus dicitur
valeat. Miser horao qui « Multitudinis credenlium erat cor :

pter suam inobedientiam amisit, miser qui taulas unum et anima una, et nemo dicebat aliquid esse
delicias perdidit, et de paradisoejectus,post infini- suum, sed eranl illis omnia communia {Act. ii,
tas miserias, in mortem ruit. Sic enim scriptum 32), » (1673) Gaudeant monacbi de tanto privilegio,
est quia ejecit Dominus Adam de paradiso. « El quibus spiritus unus est, et proprium nihil est. Bi-
collocavit ante paradisum voluptatis cherubim, et tuminis enim talis fertur esse natura, ut ligna.quae
flammeum gladium atque versatilem ad cuslndien- ex eo illita fuerint, indissolubiliter jungatet incor-
dam viam ligni vitaB {Gen» in, 23). » Hoc enim et rupta conservet. Merito itaqueper bituraen charitas
in Ecclesia Deividemus, et peccatores obedire no- designalur, qus omnibus virtutibus major est, et
lenles verbi Dei gladio ab oa quolodie conspicimus sine qua nulla virLus aliquid est. Haec etiam inimi-
pelli. Si enim Deus primos homini non pepercit, 003 conjungil, et eos quos conjungit seternos et
quomodo aliis eum imitantibus parcel ? Servemus incorruptibiles facit. Haec igitur et intus per dile-
igilurobedientiara,imitemur obedienliae magistrum, clionem, et extra per operationem nos ungat et
« Qui cura in forma 474 Dei esset, semetipsum jungat. Haec in corde compatialur, et in raanibus
humiliavit factua obediens usque ad mortem {Phil. operelur. Hoc est enira : « Intrinsecus, el exlrin-
11, 6). » Cui cum Patre, et Spiritu sancto esthonor, secus linies eam {Gen. vi,14). » Mullae autem man-
et gloria in saecula s«culorum. Amen. C siones in una arca.multae gentessuntin unaEccIe-
sia. Diversae sunt mansiones, etdiversi sunt ordines
GAPUT II.
et mores : nam
ipseDominus in Evangeliodicit:
et
«In domo Patris meis mansiones multae sunl (Joan.
De arca Noe.
XVI, 2). )) —
« Stella enim a stella differt in clari-
Merito ad ecclesiarum dedicationem tanta popu- tate (/ Cor. XV, 41). » Manent in mansionibus ani-
lorum undique turbaconcurrit.Si quidem S. Eccle- malia mundaet immunda quiescunt,et pacem ha- :

siapereamarcam signiflcalur, in quain taminnume- benl; nullum aliinocet.nullum alii iojuriura facitet
rabilis omnium aniraalium multitudo convenit. Sic quod valdedolendumestjhorainessaepe bestiiscrude-
scriptum habes in libroGeneseos {Gen. vi, 14) quod liores sunt.(1674) Sufficiunt islis possessiones suae.
praeceperat Dominus Noe, ut lacsret sibi arcara de Siergointra arcam nulladiscordiavel persecutio fuil-
lignis laevigatis, et raansiunculas in ea faceret, et procul dubio de Ecclesia non sunt (quamvis in Ec-
bitumine intrinsecus et exttinsecus eam liniret, clesia esse quicunque fratres odiunt
videantur )
et
Praecepit etiam ut ostium et fenestram faceret in charitatis vinculumsolvunt. Sed quid perostiura, et
ea, et in consummaret summitatem ejus.
cubito fenestram intelligimus ? Dicat ipse Dominus:Ego,
« Ingressus est autem Noe in eam, et filii ejus, et rv inquil, sum ostium.per me si quis introierit, salva-
uxor eju3,et uxores filioreum ejuscum eo.De omni- bitur {Joan. x, 7), » Non ergo salvantur, qui per

bus quoqueanimalibus mundis etimmundisin eam ostium non intrant.Nullum animalingrediturin ar-
ingressa sunt {Gen. vii, 7). » Videaraus igitur, quid cam, nisi por ostium. Sed Simoniaci et haeretici
arca isti significet,quid ligna lasvigata, quid man- aliunle in Ecclesiara intrare nituntur. Hoc autem
siones et bituraen. quidosliumet fenestra, quid ani- faciunt, quia fures sunl et latrones. Fenestraj vero
m«lia munda et immunda signitlcent.De hac enira sunt illi, qui Ecclesiae lumem subministrant, undeel
arca scriptumest : «Surge Deus in requiem tuam, Dominusdiscipulis ait « Vos eslislux mundi {Matth.
:

tu et arca sanctificationis tuae (P5a/.cxxxi,8), »Ha0c v, 14). » Magna fenestra bealus Paulus, qui ideo a
igiturarca S. Ecclesia est, extra quam nerao salva- Domino obcaecatus est, ut multos illuminaret. Nec

(1671) Git. editio inteUigamus?

: nacki. Ilem editio Ascens.
(1672) Edit. cit. Amen dico vobi';. (1674) Item cod. et editio Ascens. Sufficiunt illis :

(1673) C'jd. Vat. Gaudeant canonici de tanto pri- mansiones sux, et istis non suffxciunt possessiones
vilegio, etc. Cod. Vat. i254, habet. Gaudeant mo- sux. Item ood. Vat. 954, et cod. 1254.
881 SENTEiNTI.-E MB. I. 882

vacal a mysterio idquod ait « Et in cobito con- :

A. commotara inlelligunt, mox humiliati ct per omnia
summabis summitatem ejus {Gen. vi, 16). » Unus satisfacere parati ad eam redeunt, pacera offerunt
quidem cubitus unus est Deus, in quo lola nostra et misericordiam suppliciter deposcunt. Qui ergo
coDsummatio et perfectio est. « Exoelsus super perire tiraet et saluari desiderat, ab unitateEcclesiae
omiies gentes Dominus, et super cceIos gloria ejus non recedal. Audiat Dominura dicenlem : « IManete

{Psal. cxii, 4). » Ipse est capul nostrum, nos illius in civitate, donec induamini viriute ex alto {Luc.

meinbra sumus (1675). Ideo enim arca inferius qui- XXIV, 49). » Qui cum Patre et Spiritu sancto vivit
dein ampla, superius vero arcta,et in cubito consum- et regnat in saecula saeculorum. Araen.
mata esl. Quia et S. Ecclesia in subjectis quidem
magna est, el in uno patre
lata et et magistro con- CAPUT III

summata est. Unde et Dominus ait : « Unus est enim

De tabernaculo fasderis.
475 pater vester, qui in ccrlis eat {Matlh. xxiii, 9). «
Denique muito plures sunt mali quarn boni, plures « Qunm dilectalabGrnaculatua,Domine virtutum,
qui terrena quam cceleslia petunt. Angusta via est concupiscit el deficit (1680) aniraa mea in atria Do-

quae ducit ad vitam, amplaestquae ducit ad perdi- mini ! «(P.sa/. lxxxiii.I.) Gumpluralitertabernacula
tionem. Si quis etiam Ecclesiaj ordines considerars posuisset, mox non de raultis tabernaculis, sed de
P
velit quomodo super laicos clerici, super clericos " una domo subdidit, dicens: « Beati qui habitantin
presbyteri, super prajsbyteros episcopi, super epi- dorao tua, Doraine, in saeculum saeculi laudabunt te
scopob arobiepiscopi, super illos palriarchae per or- {ibid.,b). «Undeetalibiait « Uoam petiiaDomino, :

dinem sedeant, etlunctandem Romanurapontificem hancrequiram,utinhabilemindomoDorainiomnibus

super omnes sedere conspiciat, etiam isto modo diebu3vitaeme8B(P5a/.xxvi,5).»Delribustabernacu-
inlelligere poterit quomodo arca Dei in inferioribus IisscribitApostolu8,quorumprimuminumbraeslet
uno cubito con-
arapla, paulatira se angustando in figura, secundura in figuraet veritale, tertium au-
sunimetur. Jam vero animalia munda et iramunda, tem in sola veritate consistit. Ail enira : « Taber-
justos pariter et peccatores signilicare videntur. naculura factum est primum in quo eranl candela-
Nara ei boni et mali, justi et peccatores, granura bra, et mensa, panum, quod dicitur
et propositio
et palaea, zizania et fruraenla simui in Ecclesia Dei sancta. Post velamentum autem secundum taberna-
conversantur, de uno pane «ivunt, de uno calice bi- culura, quod dicitur Sanctasanctorum, aureuinha-
buut, ut el se fratree esse ostendanl, una et consona bens thuribulura et arcam testaraenti circumtectam
voce omnes dicunt, « Pater noster quis es in ocelis ex orani parte auro. In qua urna aurea habens
(1676) {Matlh. vi, 9). » Illud quoque non vacat a manna, etvirgam Aaron qufe fronduerat el tabulae
mysterio quod bomines et volucres superiorem C Teslamenti (Hebr. ix, 2, seq). » De tertio vero sio
locum in arca jumenta vero, pecoraet
possederanl ; ait : « Christus assisiens Pontifexfuturorura bono-
similia inferius habitabant. Qui enim homines vo- rum per amplius et perfectius tabernaculum, non
lucrum naturam imitantur, talesinS.Ecclesiasupe- manufactum, id est creationis, neque
non hujus
rioresconstitui debenl. Detigitur operara sapientiae per sanguinem hircorura, aut vitulorura, sed per
et religioni, alliusvolel mente, et spirilu ad cceleslia propriurnsanguinemintroivitsemelin sanctaaeterna
erigntur, qui super alios esse desiderat. Atveroilli redemptione inventa {ibid., 11). » Primum igitur
merilo inferiores sunt omnisque honoriseldignita- tabernaculura Synagoga, secundura Ecclesia, ter-
tis, quicarnis concupiscentiis solisque voluptatibus tiura vero cajlum ipsum intelligilur. « Habemus
dedilijuraentoruranaturarasequuntur:quae quidem ponlilicem qui penetravit coelum, ut Apostolus ait.
ipsa eorura naturapronafinxit ventrique obedienlia. Jesum Christura Dominum nostrura, et ibiquidem
Restat nunc de corvo dicere, qui de arcu egressus nunc apparel vullui Dei pro nobis {Hebr. iv, 14). >
ad eam ullerius redire negiexit in hoc nimirura illi ; Habetituque priraum, labernaculum,id est Synago-
figurantur, qui pro suis ofTensis ab Ecclesia separati ga, candelabrasua, per quae niinirura pairiarchas et
ad eara ulierius redire despiciunt. Talis fuit Arius prophetas iiitelligimus, quorura doctrina et scientia
et Sabellius, tales el Donatistae, qui pro suis iniqui- D populus ille illurainaiiatur, quando caeterae naliones

tatibus ab Ecclesia divisi (1676) ad eam redire et in tenebris sedebant umbras mortis.
ct in caligine

ei reconciliari noluerunt. Undenon immerito omne EtMoyses quidem non candelabra.sed oandelabrum
corvinum genua immundum esse dicitur (1678) : posuit, Christura 47G videlicet verura lumen si-

Qui vero per columbam, quae cum ramo olivae (1679) gnificans; de quo quasi de uno hastili cuacta alia
vireotis ad arcam rediit, nisi illi sifjnificantur, qui candelabra prodennt. IIoc igilur candelabrura et
mites sunt, et sapienies et humiles? Hi enim quia unurn et muita est, et unum quidera in haslili,

pacem et concordiarn diligunt, si Ecclesiam Dei et raulta vero in calamis de uno hastili procedeutibus.
fratrum congregationem quolibet modo contra se Sed quid per raensam nisi legis et propholarum libri

(1675) Cod. S. Marci. In ipsn unimur, et conjnn- indigni.

gimur, et nnum -^umus.Item uterque cod. Vat. (1678) Co'l. Vat., Quid vero. Item, edit. Ascens.
(1676) Ide-n cod. S. Marci !S'ec vocemini mugi-
: (1^79) Item rnd., fnliis virentibus.
stris quia magister vester umis est Cliristus. (1680) Cod. Vat. 1254 Concupivit et defecil ani-
:

(1677) Idem cod. S. Marci Ilonoris et digniiaLis

: ma mea.
883 S. BRUNONIS EPISGOPI SIGNIENSIS 884
designantur? Panum
vero propositio ipsa eorum A purissirao intus et extra uadique circumtecta erat,
De hac aulem mensa scriplum est
intelligentia est. quid aliud significat, nisi quod sancta Ecclesia ser-
« Fial mensa eorura coram ipsis in laqueum,et in roone et opere,sapienlia et religione tota refulgel?
retribuliones et in scandalum {Psal. lxvih, 22). » Non Bunt igitur ejus membra, qui vitiorum conta-
« Litterat enim occidil, spiritus autem vivificat {II gione se sponte commaculanl. De ipsa enim scri-
Cor. III, 6). Quod aulem candelabrum ante men-
))
ptum est « Una est columba mea, perfecla mea,
:

sam stabat, ut mensara illuminaret, et panes super- immaculata mea {Cant. vi, 8). Urna vero aurea )>

positossuo lumineiilustraret, quid aliud significare habens manna, Christi humanitas plena divinitate :

putamus nisi id quod beatus Joannes in Apocalypsi ut per aurura, quod de terra est, humanilalem, per
sua scribit, dieens « Vidi librum signatum sigillis
:
manna vero,quod de coelo descendit, ejus divinita-
septem, etnemo dignus inventus est.nequeincajlo, tem intelligamug. Sed quid per virgam Aaron quae
neque in terra, neque sub terram, qui aperiret li- fronduerat, nisi beatam virginem Mariam intelliga-
brum et solveret septera signacula ejus et ego fle- ; mus, quaj et sicca peperit florem, et (1685) incor-
bam rauitum, et dictum est mihi Ne fleveris : : rupta peperit Salvatorem ? In tabulis vero Testa-
ecce vicit leo de Iribu Juda, radix David aperire menti omnis scientias pleniludo intelligatur, quia
librum et solvere seplem signacula ejus {Apoc. v, decem verba in illis erant, per quae omnia utriusque
4,5). » Si enim per librum mensa significatur, quid B Testamenti mandata figurantur. Quia enim omnes
esl aliud solvere librum, quam mensam illuminare. numeri in decera continenlur, non immerito per
Idem igitur ipse et leo et candelabrura est : si- decem omnio aliquaado intelliguntur. Talia instru-
quidera libri solutio nihil aliud est, quam mensae menta erant in arca, tales reliquise sunt in Ecclesia.
illurainatio. Velum autem inter utrumque taberna- Ibi thuribulum, hic apostoli : ibi urna aurea, hic
culum positum ne forle illi qui in priori
erat, Christus Deus, et homo : ibi tabulae Testamenti, hic
tabernaculo erant ea qua? in secundo agebantur omnis scientiae plenitudo, ibi virga Aaron, hic au-
videre potuissent (1681). Usque hodie namque dum tem virga de radice Jesse. Restat nunc ut ad
legiturMoyses, «velamen, ut aitApostoIus,positura tertium tabernaculum transeamus, per quod coelum
est(1682) anle faciem Judaeorum {II Cor. iii, 35). » significari diximus.Nihil enim prodest in istis man-
Hoc autem velamen tunc sublatum est, quandove- sisse, nisi ad illud aliquando transeamus. Ideo enim
lum templi scissum est. Etextunc quidera omnibus in his laboramus, ut ad illud quandoque pervenia-
in Christo credentibus revelata sunt Sancta sancto- mus. Ibi figura nuUa est quidquid ibi fit, veritaa :

rum casteri vero in sua eaecitate permanserunt,

; est. Non solum enim in Synagoga, verum etiam in
« ut videntes non videant, et audientes non inlelli- Ecclesia multa in figura, et significatione fieri vide-
gant {Rom. ix, 8). Nunc autem de secundo laber-
)> G mus. Quoniara enim parietes asperguntur aqua, et
naculo videamus. « Post velamenta, inquit, secun- non simplici, sed salsa aqua, quod pavimenla scri-
dum tabernaculum estquod dicilur Sancta sancto- buntur, quod lapides, et altaria oleo unguntur quod
rum. Quantum priore tabernaculo secundum
)) per loca duodecim totidem cerei accenduntur,figura
tabernaculum perfectius (1683) sit, ipsum ejusno- et significatio est sed haec alio tempore exponenda ;

men aperte demonstrat. Sed quid per ihuribulura servamus (1686). Nunc itaque in illam domum in-
aureum, nisi apostolos et doctores intelligamus, qui trare festinemus, ubi non per speculum, 47Ietin
suiodorissuavitate et ccclum repleverunt,ellerram. aenigmate, sed facie ad faciem omnia videamus.
Tale thuribulum beatus Paulus porlat, qui de se ct Dicamus iterum cum Psalmista, et iterum eadem
de alits loquitur, dicens « Chrisli bonus odor su-
: repetamus « Beati qui habitant in domo tua, Do- :

mus Deo in omni loco, in his, qui salvi fiunl, et in mine,insaecuIasaeculorumlaudabuntte(Psa/.Lxxxiii,

his, qui pereunt. Aliis enim sumus odor vitae ad vi- 5). » Et « Uaam petii, hanc requiram, ut inhabitem
:

tam, aliis odor mortis ad morlem {II Cor. ii, 15). « inomoDominiomnibus diebus vitaemeae(Psai.xxvi,
Ipse quoque Dominus thuribulum portat, cujus 4). » Non est talis ista petitio, quam oblivioni tra-
odorem Ecclesia sentiens ait « Trahe me post te, : dere debeamos. In illa autem domo quanta bona
elcurremusin odorem unguentorum luorum {Cant. [) sint parata sanctis, breviter Aposlolus enumerans
i, 4), » Unde et scriptura quod ait': « Quod oculus noa vidit, necauris audivit, nec
accepit angelus thu"
ribulum, et implevit illud de igne allaris. « Et ascen- in cor hominis ascendit, quae praeparavit Deus dili-
dit fumus aromatum in conspectu Domini de manu gentibus se (/ Cor. ii, 9). » Quae ipse nobis prae-
angeli {Apoc. viii, 4). x> Angeli doctores sunt, quo- stare dignetur, qui cum Patre et Spiritu sancto vi?it
rum pectora thuribula sunt, eorum vero sermones et regnat in saecula saeculorum. Amen.
et orationes quasi fumus aromatura Domino pla-
cent. Quoniam vero (1684) arca Testamenli auro

(1681) Idem cod. S. Marci. Usque hodie dum le- (1684) Cod. Vat. Quod vero.
gitur Moyses velamen, ut Apostolus ait, positum (1685) Idem. cod. S. Marci £t incorrupta genuit :

est, etc. Salvatorem. Item. cod. Vat.

(1682) Vulgata habel, super cor eorum. (1686) Haec omnia explanavit S. Bruno Astensis
(1683) God. Vat., prcestanlius, al, potius. in tractatu De mysteriis et de sacramentis.
885 SENTENTI.E. — LIB. I. 886
CAPUT IV. A 11, 0). Respice ab Stephanum,et Laurentium coa- ;

De templo Salomouis. fessoreni quoque conluere Marlinum episcopum et

Voluit David sedificare templum Domino.etdictum patrem nostrum Benedictum (168S),et mox quid illao
estei ; Nonlu aedificabismihi doraum, quiamultum sigaificent intclligere poteris. Neque cniia decet ut
eanguioem efTudisli, sed filius tuus, qui egredietur tetuplum quis ingrediatur, nisi prius istas cogno-
de lurabis tuis.ipse aedificabitmihildomum.et ego vcrit.Ideo onim acriptuin e3t;«Cogitavidie3antiquo8
ero illi in patrem, el ipse erit mihil in filium (// el annos aeternos in menle habui {Psal. lxxvi, 6). b

Reg. VII ; / Paral. xvii, 22). iEdificavit igitur Sa- Horum igitur vitam etdoclrinam, horum fidem el

lomon templum Domino de lapidibus magnis, et conversationem, horum mores

constantiara et

quadralis. Sexaginta cubitorum fuit longitudo ejus, semper in mento habere debemus. Sic credamus,
et viginti cubitorum ialiludo.el centum viginti cu- sic vivamus,3ic Domino serviamua.sic ambulemus,
biios in altitudine habuit (/// Reg. vi). Domus au- sic in bono perseveremus, etsufficit nohis. De reti-
tem dura aedificaretur, nec maileus, nec securis.nec culis vero |et malis granatis quae super capitella
vox ferramenti in ea audita est. Fecit autem co- columnarum erant,hoc breviter modo dixisse suffi-
lumnas duas ante fores templi, quarum vocavit ciat, quod patres nostri et retia semper habuerunt

alteram Jachin, id est (irmitas, alteram vero Booz, n quibus non pisces et aves Ciipereiit, sed audientea
id est in quo robur. Templi autem parietes (1687) et obedientes ad Dominum traherenl. Habuerunt
cedrinis tabulis ve3tiuntur,quasde auro purissimo, aulem et raala granata quibus animas satiarentet
factis laminis, cooperuit.Sculpsit autem cherubim, a libidinis aeslu sanarent. Quia ergo columnas vidi-

et paimas, aliasque cselaturas valde prominentes. luus, et quid significent, audivimus, nunc lemplum
Duos quoque cherubim fecit Salomon de lignis oli- ingrediamur, et quid illa tanta auri compositio ibi
varum, quos sicut aliaomnia auro purissimo vesti- faciat, inquiramus. Nihil ibi videtur, nisi aurum.

vit. Habebant autem duos cubitos in altitudine,qui Aurum in Irabibus, aurum in parietibus ; ipsa quo-
rectis pedibus anteoraculum stantes etintemplum que pavimenta auro purissimo refulgent. 418 Non
respicientes doabus alis se vicissim tangebant, el est hoc sine causa, mysterium est, significatio est,
duabus usque ad parietes extendebantur. Undema- non ad visum inanem pascendum, sed ad intelle-
nifestura est quod totam templi lalitudinem alae ctumspiritualiler reficiendum: hoc lotum ad Eccle-
cherubim expansaeoccupabant. Fecit aulem etmare siam spectat, quae tota aurea est, et omni |vitiorum
aeneum antetemplum,quod boves duodecim portare corruplione libera,super nivem dealbata est. Aurum
videbanlur; quorum quidem trea adorientem, tres hoc virtutes sunt, quibus omnia merabra Ecclegiae
ad aquilonem, tres ad meridiem, tres ad occasum deaurata sunl. Teneamus fidem, spem et charita-
respiciebant. Non esl autera hujus temporis expo- C tera, aurei sumus; siaehis, nec ipsi angeli pulchri
nere omnia, quae in illo templo nobilissimo facta sunt; quod in illis facile probatur, qui perdita hu-
sunt. autem annis templum Domini
Septem militate ceciderunt, et omni alia creatrua turpiores
asdificatum Hoc templum Ecclesia est, hoc
est. facti sunt. Alii humilitate, alii patientia, alii obe-
templura nos sumus, de nobis Apostolus dicil : dientia deaurantur et decorantur. Quamcunque
« Templum Dei sanclum, quod estis vos (/ Cor» virtutem habeas, ornamentum tibi est,et sine vir-
III, 17). » — <t Dominus in teraplo sanclo suo, tulibus nulla pulchriludo in aoima est. Vidimus
Dominus in coelo sedes ejus {Psal. x, 4). » Sed aurura, et vidisse placet ; restat ut nunc caelatu-
quid sibi volunt illae duae coluranae quae, ante fores ras (1680) videainus. Erant, inquit, in parietibus
templi positae; cum nihil sustineant, otiosas stare cherubim et palmae et oliae caelaturae valde promi-
videntur? Oliosum tamen non est quod alia firmi- nentes. Cherubimad scientiam, palmae ad victoriam
tas, etalia robur vocalur. De his primum dicendum no3 provocant volare, in istis pugnare
: in illis

est, quia templura ingredientibus hae primae occur- doceraur. Nihil in templo otio&um est quaecunque ;

runl. Et ego quidein per alteram patriarchas, et scripta, vel sculpta sunt, ad nostram doctrinam
prophelas, caeterosque Veteris Testamenti duces et scripta sunt. Ipsi parietes nos docenl, et quodara-
principes intelligo. Tales columnae fuerunt Abra- r\ modo loquuntur nobis.Sed quia de cherubim loqui
ham, Isaac el Jacob. Tales Moyses, Josue, Davidet ccepimus, ad illos respiciamua qui ante oraculum
Daniel. Tales et multi alii, qui per fidem vicerunt slantes ad noa respiciunt, manug habent, pedes
regna, et quia firrai et robusti eranl, nullo impetu habcnt, faciem hoininig habent ; lotum hoc nobis
tempestatis, nullo venlorura incursu, a juslitia et usitatum et familiaro est. Alae me terrent, quia in
veritate divelli potuerunl. In altera vero apostolos horainisimagine alas non video. Poterathaec imago
el martyres, confessorea et episcopos video, qui hominis videri, si solae alae defuissent. Quia igitur
quam fortes et robusti fuerint, eorum acta mani- tale animil in rerum natura non egk, figura tantum
feste ostenduat. Respice ad Petrum, Jacobum et et significaiio est. Non itaque (1690) quasi dii co-
Joannem, qui columnae Ecclesiae dicebantur {Galal. lanlur : ged ad quod facta sunl, hoc operentur.

(1687) Idem cod. 8. Marci tabnlit cedrinis ve- : (1689) God. Vat., respiciamut.
stivit. Et ulerque cod. Vat. (1690) Edil Ascens. quasi Deus colaiitur, sed ad
:

(1688) S. Benedictus P&ter ab auctore appellalur. quod facti sunt, etc.

887 S. BHUNONIS EPISCOPl SIGNIENSIS 888
Duo iali cherubim duo sunt Teslamenta, et quod A praecipiens dixit : « Eunles docete omnes gentes,
significant duo libri,hocduo significant cherubim. baptizantes eos in nomine Palris, et Filii, etSpiri-
Cherubim namque scientiae plenitudo interpretatur. tus sancti [Matth. xxviii, 19). » Quod autem alii
Hanc autem scicntiae plenitudinem facilius quidem respiciunt ad orientem, alii ad aquilonem, alli ad
in libris.quani in illis siraulacris comprehendimus. meridiem, aliiad occasum ; hoc est quod sequitur:
rotum aulem quod in divinis Scripturis oonlinetur quia )) Domino coo-
profecti prajdicaverunt ubique,
mullis simulacris significalur. Tu quoque si vis pcrante ot sermonem confirmaate sequentibos
cherubim fieri, potes. Melius enim ex hominibus, sifinis {Marc. xvi, 20). » Quoniam vero templum
quam linguis fiunt (1691) cherubim et raulti qui- ; Domini septem annis aedificatumest, etseptemdie-
dem ex hoininibus jam clierubim facti sunt. Vis bu8 dedicatum est, quid aliud significare putamus-
videre cherubim ? RespicePaulum, omnis scientiae nisi quod S. Ecclesia quo tempore in hac vita
plenum.doclorem gentium, et magisfrum Ecclesla- est, quce septem diebus agitur, semper et aedifica-
rum, cui cum sapienlium et insipientium debitor tur 479 et dedicatur siquidem alii quotidie ad
;

sitjparvulis lac subrainistrat. Loquitur vero sapien- fidem convertuntur, alii baptizantur, alii per pceni-
tiam ioter perfectos. Si vis eum videre volantem, lenliam et sanctam conversationem Doraino conse,
audi ipsum dicentem « Scio hominem in Christo crantur el a peccatorum contagione mundantur.
:
p
ante annos quatuordecim, sive in corpore, sive ex- Hoc igitur septenario finito, dies sequitur octavus;
tra corpus, nescio ; Dcus scit raptum hujusmo'ii dies videlicet resurrectionis, quando omnibus per-
usque ad terliura ccelum (// Cor. xii, 2). » Qui sic fectiset consummalis, ad vitara transfererauraeter-
voldt, algs habet, et qui ita loquitur non solum nam, quam ipse nobis prsestare dignetur, qui vivil
sapiens est, verum etiam scientiaj plenitudo dici et regnat in sascula saeculorum. Amen.
poiest. Sed quare de liguis olivarum cherubim isti CAPUT V.
facti sunt, nisi ut nos ab raisericordiam provocent? De muliere per quam figuratur Ecclesia.
Magna est virtus miserioordise, sine qna nec ipsi Narrat beatus Joannes evangelista (Apoc. xii, 1) se
ohorubim esse possunl. Quod enim Graece eXeov, vidisse sanctam Ecclesiam in specie mulieris, quje
undeoleum, hoc nos niisericordiam dicimue. Nihil eratamictasole, elluna sub pedibu3ejus,etin capite
est enim in cherubim quod magis attendere de- ejuscoronastellarumduodecim, etpariens cruciaba-
beuraus, quam ipsam materiam, dequa facta sunt, tur ut areret. Magna laus Ecclesiae Dei, |quae ami-
id est olivasive misericordia. Unde et ipse Dominus cta perhibetur. Sole quidem amicta est,(1692) quia
att : « Estoie misericordes, sicut Pater vester mise- omni claritate et pulchritudinedecorata est.Suntau-
ricors est( Luc. vi, 36).» Multa sunt,quae de mise- tem et illi amicti sole.quibus Apostolus loquitur.di-
ricordia dici possunt. Siquidem « misericordia cens: «Induite vos Dominum Jesum Ghristum{/?owj.
Domini plena est terra {Psal. cxviu, 64). » Bene XIII, 14).))Ipse enimestsol justitias.dequo etalibiait.
autem sed alis cherubira arca Testaraenti staredici- « Quicunque baptizati estis in Chrislo Jesu, Christum
tur, quia nihil est, quod
Ecciesiam Dei defendat
sic induistis {Galat. ni, 27). )) Habet autem Ecclesia
et muniat, sicut sermo divinus et scientia Soriptu- lunam sub pedibus, quia mundum despicil, et pro
rarum. De arca Testamenti in superiori sermone nihilo ducit. Merito mundus luna vocalur, quia ad
satis dictum es!. Merito aulem in domo Domini, lunae similitudinem semper in motu semper esl,
quando sedificata est,malleus, aut securis, autvox mutatur, et variatur.Quid enim in quod mundo est,
ferraraenli audita non est ;
quia Ecclesia Dei, quse mutabile non sit ? El coelura mutalur et terra mare ;

per eam significabatur, non ferro, sed lingua aedifi- quoque semper mulabile est, et aer nunc serenus,
canda erat ; non vox inarticulata, sed sancti Spiri- nunc nebulosus est. Sed quid hominibus dicam ?
tus virtus eam construxit. Malum ferramentum Senliunt ipsi mutationes suas,nunc laeti, nunc irali,
Ariu8,malus malleus SabeIIius,mala securis Nesto- nunctristes, nunc saui, nunc aegri, el multa alia
rius, qui non aedificare, sed destruere conati sunt. quaj numerari non possunt. Hsc omaia despicit
Nunpuam talium ferramentorum vox in Ecclesia mulier ista, quia ad ea tendit quae immutabilia
audiatur;vox potius turturis audiatur in terra no- D 3unt,ubi laelitia «terna,sanitas aeterna,vita aelerna,
stra. Canlet nobis Malthaeus, Marcus, Lucas et et quiaibiornniaaeterna sunt, nihilibi mutabileest.
Joannes. Nam et Pauli vocem semper mo audire Habetaulemincapite coronam stellaruin duodecim,
delectat. Augustinus quoque, et Ambrosius raul- per quas duodecim apostolos intelligimus; ipsieam
tique alii modulate suaviterque
Ecclesias filii satis coronaverunt; ipsi eamet reginametdominamcon-
cantent. Restat nunc mare a^neum, de quo multa stituerunt ; ipsi in aeterniregislhalamuraeam intro-
dicendasunt; sed quia jara nunc sermo claudendus duxerunt. Et pariens cruciabatur ut pareret ; hoc
est, hoc breviter dixerim. Mare aeneura baptisma est qnod in Evangelio Dominus ait « Mulier cum :

est, duodecim boves duodecimapostoli sunt, super parit tristiliam habet, quia venit hora ejue. Cum
quo8 tuuc raare aeueum Deus posuit, quando eis autem peperorit puerum, jam non meminil pres-

(169J) Ex cod. Vat., eraendaotur editiones, quae (1692) Item cod. S. Marci Quia : omni splendore,
habent komines. omnique clariiate. Item cod. Vat.
 ;

889 SENTENTI^. — LIB. I. 890

surae propter gaudium, qua natus est horao in mun- A rit, sed qualis nunc sit et quo vencrit. Ordo tamen
dum (yofln.xvi, 21;. Tantum eat desiderium pa-
» verborun lalisjest : veni de Libano, soror mea spon-
riendi, tantus est amor filios generandi parvipen- ;
sa veni de Libano, veni;veni de capite Araana, de
:

dit tormenta, non limel crucialus, raori desiderat, vertice Sanir et Hermon: veni de cubilibus leo-
ut adoptionis filios Domino pariat. Sio Rachel mo- num, dc montibus pardorum ;deinde vero subden-
riendo peperit Synagoga Bcnjamin, et nos Pau-
; ut dura, coronaberis. « Nerao coronabilur, ait Aposto-
ium apostolum habeamus. De hac muliereSalomon lus, nisi qui legitimc certaverit(iiTim. ii,5). )>Ip3um
quoqueait « Mulierem fortera quis inveniet?procul
: igilur venire, cerlare egt. Nequeenim ei facile fuit,

et de ultirais finibus pretium ejus (Pror. xxxi, 10).» patriara parentesque relinquere, pristinos mores,
Talem rauliereni suistemporibus^invenirenon potuit, antiquam conversationem, et eos quos coluerat
procul, et posl multa tempora, gcntium Ecclesiara deos, deserere. Pugnavit igitur, quia venit; vicit,
nasci, ei vcnire cognovit. Cujus honor et gloria quia teneri non poluit. Coronabitur igitur, et illa
omnisque beaiitud"», quia in fine mundi revelabitur corona coronabitur de qua superius dicitur « El :

de ultimis finibus pretium ojusesaedixit : « Manum in capite ejuscorona stellarura duodecim(/lpoc. xii,

Buam raisitad fortia, el digiti ejus apprehenderunt 2). Possumus lamen perillam quae de Libano ve-
))

fu3um(i'ud.). » In hoc Ecclesiae sapientia manife- n nit eos intelligere, qui exJudaeis crediderunt. Quod
Btalur : tam bene cuncla disponit : manum suam, autem Jerusalem Libanus dicitur, audi prophetam
id est eos, qui fortiores sunt et sapientiores ad dicentem « Aperi, Libane, portas tuas, el devoret
:

majora ne^otia mittit, talesque rectores, el episco- ignis cedros tuas {7MCh, xi, 1). »Quiaigitur nobiles
posconslituit. Digili vero fueumapprehendunt, quia arbores viros clarissimos, reges, et sacerdotes et
illis minora negotia comraittit, qui iraperfectiorcs prophetas intelligimiis. Haec est autem illa raulier,
8unt, minusque perili » Ossuuraaperuitsapientioe : snie potuis iila regina (coronata enira est, quod
et lex clementiaj sub lingua ejus {ibid.].'y) Non vjna reginarum,propriura esl)de quaPsilraistaloquitur,
et inutilialoquitur, sermo est sale conditus et sa- dicens : « Astilil regina a dexlris tuis in vestitu
nat et reficil auditores. Lex autem clenipnlia? illa deaurato, circumdata varietate. Audi filia, et vide

est qua etiam iniu.icos diligere et cunctis ex corde aurem tuam obliviscere populura luura,
et inclina
dimiitere jubemur. Nobilis in porlis vir ejus, qiian- et domum partistui quoniam concupivit rex spe- ;

diu sederit cum senatoribus terrx. Hajc una iausEc- ciem tuam (1694) (Pfa/. xuv, 10). » Ipse quoque
clesiea, prae caeterislaudibus major est,quodvir ejus Dominus el Salvalor noster quod de ea dixerit, au-
tam nobilis sil. Hasc laraen nobilitas nondura appa- diaraus. « Regina, inquit, austri venit a finibus
ruit, humilis venit et in forma servi. Non venit terrae andire sapientiamSaloraonis {Matth.xn, 42). »
^
minislrari.sed rainislrare, et ponere aniraamsuam Venit, autera, ut Regum hbri [(iii, 10) testantur,
redemptionem pro multis ;
quasi reus judicatus est cum equitatu et appaiatu multo. Obtulit aulem
el inter iniquos deputatus est. Tunc ergo nobilis munera Salomoni : aurum verum et aromala qua-
eril, tuncejus nobilitas apparebit, cumsederit cum liaspriusnon aliatain Jerusalem, instructa tandera
senatoribus terrae, cum Deus manifesteveniel, Deus de omnibus quae audire desiderabat, raagnisque a
noster, et non silebit. enem ait « Vivo ego
Ipse : rege ditata muneribus gaudenset exsultansad pro-
dicit.Dominus, quia curvabitur omne genu, et confi- pria remeavit. Non est hujus teraporis exponere
tebitur oranis lingua {Isa. xlv, 23). » Scnatores omnia quae istis verbis eignificari videntur. Iraito-
terrae apostoli sunt,quibus a Domino dictum est :
mur hanc reginam: materenira nostraest eemper-
« Vos qui secuti eslisrae, sedebitis super sedes duo- que sapientiae operam demus
sapientiam Salo- et
decim judicantes duodecim tribus Israel {Matth. monis semperaudire desideremus; iilius videlicet
XIX, 28). )) Tunc portae aperientur: bonis quidem Salomonis qui ait « Et ecce plus quara .Salomon:

porlae vitae : malisvero portae mortis. Haec autem hic {Matth. xii, 25). » A finibus lerraj venit illa,

illa mulier, (1693) illa Christi nobiliesima spoasa, fiuialuret in nobis terrena omnia concupisoentia.
cui in Caniicis canticorura Dorainus ait : « Veni de Dicaraus autem cum Psalraisla: « Afinibusterraead
Libano ; veni coronaberis de capite Araana, de ver- D te claraavi {Psal. lx, 3). » Aurum autem Deo offe'

tice Sanirel Hermon, de cubilibus leonura, de mon- rimus, si menle et corpore puri simus. Sed quid
tibus pardorum Ecce audivimus,
(Carjt. iv, 8). » aromata, nisi virtutes intelliguntur? Non est aliud
unde Ecclesia venerit, ubi nata, et inter quos con- munus quod digniusofferaturDeo, imo nullum no-
versata fuerit. Isti 4.H0 montes, haec loca arida et strum munus sine his suscipit Deus. Nihil Deo
deserta, ferae et barbarae gentes intelliguntur, ex offorro possumus, quod abeoaccepimns. « Quid
nisi
quibus in unamChristi fidam sanctaEcnlesiacollecla enim habes, inquit Aposloius, quod non accepi*ti?
eet. Leones el pardi raaligni spiritus sunt, qui'inoi8 Si aulem accepisli, quid gloriaris, quasi non acoe-
babitabant, et domos et cubile in eis habebant. peris ? » (/ Cor. iv,7.) Sua reddamus Deo, nostra
Non est ergo curandum quid fuerit, vel unde vene- non suscipit (1695) nostrum enim non est nisi
:

(1693) Item cod. S. Marci Flor. : llla Chrisli novis- ciibila leovum.
sima sponsa. (1695) Uterquo cod. Vat. : Nustrum enim nihilest,
(1694) Cod. Val. : Obliuiscere montes pardorum ct nisi peccatum.
891 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 892

peccatum, quod qui noQ habet, dives est. Divites A. ellunam, nuncnubes el tonitrua, nunc montesel
igitur essemus, si nihjl de nostro haberemus.Sunt coUes, et his similia. 8ic igitur hoc in loco fieri

aulem et aliae naulieres, quas Ecclesiam sanctam si- videmus; ubi sanctamEcclesiamnon ex hominibua,
gnificant, sicut Sara, quse prius Sarai vocata esl, sedexauro et iapidibus aedificari dicilur. Primi
quae princeps mea non erat con-
interpretatur. Sed hujus aedificii lapides aposloli suat, qui in funda-
veniens, ut princeps mea vocarelur, quae oninium mento positi tolam civilatem ferre dicuntur. Unde
princeps (1696) et, mater erat. Dicatur igitur non et Apostolus Super aedificali super funda-
ait : «

princeps mea, sed princeps noslra, quia tu filio. mentum aposlolorum ei prophetarum, ipso summo
quem genuit benedicuntur omnes gentes. Similis angulari lapide Christo Jesu, iaquoomnis eedificalio
aulem et Rebecca, quas multa patientia interprela- constructa cresci in templum sanctum in Doraino
lur, et Lia, quae laboriosa dicitur ; oculis quidem (Ephes, II, 20). «Meritoergo ipso numero notantur
lippa, sed ventrefecunda. Rachel quoquefacie spe- et declarantur sunt enim duodecim, et cum
;

ciosa et Sephora, quae interpretatur pulchra, Ec- caeteri quoque lapides pretiosi sint, histamen nuili

clesiae teneat figuram. Haec pulchra, illa speciosa alii comparaatur. Nulluslapisin hujusaedificiimuri
vocatur. Idem tamen utrumque noraen significat. est, nisi pretiosus. Alii taraen aiiis pretiosiores

Pulchra mater puichros filiosfacit. Speciosa mater sunl. enim stella at slelia ia claritate, nec
DifTer
speciosos filios (1697)parit. Si ergo parentes pul- orania membra eadem merabra, sufficiat omnibus,
chri sunt, cur filii turpes ? Negabunt aliquando quod pretiosi sunt.Sed quid per aurum purissimum et
isti parentes suos esse filios, qui turpes eranl vitrum (1699) clarissimum, quo plateae stratae sunt,
et (1698) ejus imaginem et similitudinem non ha- nisi sapientiam intelligimus ? Sapientiam videlicet
bebant. Ad quam imaginem et similitudinem ipse illam, quae clamitat in plateis et inter sanctoa dal

speciosus forma prae filiis hominum nos refor- vocem suam. Beatae plates, in quibus fidelium
mare et innovare dignelur, qui cum Patre et Spi- conventus non fabulis vacat, sed sapientiaeintendit,
ritu sancto vivit et reguat. Deus in saecula saeculo- etbibunt aquam non de fontibus ^gypti,quae ver-
rum. Amen. tuntur in sanguinem, sed de fontibus Israel salien-
tem in vitam seternam. Notandum autem qmod iidem
GAPUT VI.
ipsi apostoli et fundamenta et portae dicuntur.
De civitate sancta Jerusalem. Fundamenta quidera quia in toto aedificio et primi

Superraonlemmagnuraet altum,in spirituexalla- sunt et caeteros ferunt Portae vero, quia nemo nisi

tus beatus Joannes, sicutipse lestatur (i4jooc. xxiii,2),, per ipsos, id est per eorura fidem atque doctrinam
vidit ibi civilatemsanctam Jerusalem, novoopereet Ecclesiae societati conjungitur, vel coeli palatium
mira biliartificioaedificari.Muriejuslapide pretioso, C ingreditur, ipsis datae sunt claves regni caelorum,

et ipsae plateaj civitalis auro purissimo ut jVilro ipsi et portae et ostitiarii sunt. Haec autem omnia
clarissimo construebantur. Habebat autem portas in Apocalypsi latius exposuimus (1700): nec modo

duodecim, 481 singulas ex singulis corapositas tempusestutpersinguIasdisserantur.Etquisunquam

margaritiis, quarum tres ad orientem, tres ad aqui- nisi Spiritus, sanctus, ista dictasset et Ecclesiae
lonera, tres ad meridiem et tres ad occasum respi- laudes lantis praeconiis extollere potuisset ? Sed

ciebant. Haec est illa Jerusalera,quaesicut scriptum videamusquidetiamPsalmistade hactamnobilicivi-

est, « asdificabatur utcivitas, cujus participatioejus tate loquatur (1701): « Fundamenta, inquit, ejus in

esl in idipsum {Psat. cxxi, 3). » Illorum enim parti- raonlibus sanctis,diligit Dominus porlasSion super
cipatio estinidipsum, quibusestcor unum etanima omnia labernacula Jacob (Psal. lxxxvi, 1). » Jam

una. Inter quos discordia nullas est, et concordia superius de fundaraenlis dictum est: « Fundamen
firmissima est. Exaltemur igituret nos simul cum tum aliud, ait Aposlolus, nemo potesl ponere, prae

bealo Joanne in montem magnum et altum, ut in ter id quod posilum est, quod est Christus Jesus
non ad litleram, sed spiri- Cor. 111, 11). »De quo et Domiaus ail « Tu es
mentis excessu elevati, (/ :

tualiterhaec intelligamus. Haec civitas sancta Eccle- Petrus, el super hanc petram aedificabo Ecclesiam
sia est;isti muri et isti lapides pretiosi, homines D meam {Matth. xvi, 18). » Fundomenlum igitur fun-

sunt : homioes utique nobiles et clari, virtutibus damentorum Christus est; siquidem et apostoli

6t sapientia praediti, quales apostoli fuerunt et et prophetae fundamenta suat. Quae igitur civitas
marlyres, et caeleri qui per fidem et sanctam super tales mootes fundataest, merito deeadicitur
conversalionera Domino placuerunt. Sic loquitur «Fundamenla^^.ejus inmontlbus sanctis,diligitDomi-

sermo divinus et his translationibus utitur, ut nus portas ejus "super omoia tabernacula Jacob
virosclarissiraos et laudedignissimos non homines, (1702), » Si solas portas Sion tantum diligit,

sed aagelos vocet ; nunc stellas co^li nunc solem dic, quaeso, quantum diligit totam civitatem ? Ta-

(1696) Cod. Vat.,£i Dominaerat.

exposuise.
(1697) Cod. yAt.,[Facit. (1701) Cod. Ascens. addit.
(1598) Cod. Vat. Qui turpes erunt, et ejus imagi-
:
(1702) Eadem ipsisque verbis hujusce loci expla-
nem, et similitudinem non habebunt. nationem dedil S. Bruno in Marchesii edil. mutile
(1699) Edil. Ascent. male habet m^rum. habetur.
(1700) In Apocalypsiaffirmathaecomniacupiosius
 :

893 SENTENTIiE. — LIB. I. 894

bernacula Jacob ; isli Judaei intelligunlur, qui a A haecqufc et justis et peccatoribus magnam spem
Doinino recedentes ubique gentium dispersi sunt. dare possunt, et immensam ferre Iffititiam. Vis in

« Gloriosa dictasunt de te, civitasDei [Psat.Lwxvi., Ecclesia suscipi ? Tyrios iraitare, quorum opere et

3): » sedquae gloriosa?anforsitan illa, quodtotaex auxilio templura fiedificatum eat. Imitare et centu-
auro, etmargariiisetlapidibuspretiosisaedificaridici rionem, qui Synagogam Judaeis asdificavit. Moyses,
lur ? haecutiquegloriosasunt.alia tamenilla scilicet sicut legitur, /Ethiopissam duxit uxorem pro qua ;

gloriosiora, quae de ea dictasunl. Sed vis audire Maria sororejus, quia murniuravit, lopra aDomino
quae ? « Memor ero Rabab el Babylonis scientiura percussa, extra castra ejecta est. Hujua iEthio-

me (Ibid., 4). » Et revera gloriosa, et plus quam pissae filii isti de quibus nunc dici-
aunt yEthiopes
gioriosa sunt haec. CoQsidera modo quid viri justi tur Et
: populus
« iEthiopum hi fuerantin ea. »

de Dei raisericordia sperare el prajsumere valeant, Haec est illa ^Ethiopiasa, quse in Ganticis canticorum
si etiam Rahab et Babylonis Dominua memor erit? loquitur, dicens « Nigra sum, sed formosa, filiae
:

Altera meretrix fuil altera Dei populuni captiva-

; Jerusalem {Catit. i, 5). » Hanc autem, quia Syna-
tum sustinuit. Et illaquidem exploratorea, neocci- gogam odio habet,ideo lepra percussa est, et uaque
derentur abscondit. Hasc vero populum pracvari- ad saeculi consummationemintraEcclesiae etcastra
cantem, aliquanto terapore ex Doi praecepto in non suscipietur, llaec igitur gloriosa, imo glorio
p
servitute detinuit.Talium igitur Dominus niemor sissiraa sunt, quse dicunturde civitate Dei, qua in

erit, quiamemorest omnium scientium eum.Neque servi fiunt liberi, ignobiles gloriosi. Et ibi, et non
enim istarum raemor esset, nisi quia eum scire, et alibi est illa aqua, quae iEthiopum possit mutare

quamvis post multa (lagitia, in eura tamen credere colorem. Et haec quidem tantam horainura curam
meruerunt. Valde enim notandum est quod ait, et diligentiam habet,et non immerito omnium ina-
« Scientium me.» Qualiscunque igitur priusfuerit, ter esse dicatur, unde etsubditur « Mater (1704) :

sive meretrix, sive sanctorum percussor, si landem Sion dicethomo(Psa/.LXXxvi,5).» Ac si dicatur: Haec
conversus fuerit et Dominum cognoverit, salvus est, raater, et vere mater, quae pietatis sinura omni-
erit; unde et ipse Dominus ait : .^ Haec est vita bus aperit, nulli materna viscera claudit, omnes
aeterna, 48*^ cognoscant le verum Deum, et
ut suscipit, omnes exaffectu fovet et nulrit.Sequitur
quem Jesum Christum {Joan. xvii, 3). »
misisti a Et homo natus est in ea, et ipse fundavit eam
Audiimus nunc et aiia gloriosa quae dicuntur de Allissimus {ibid.). » Multa superius glorioaa dicta
civitate Dei. « Ecce, inquit alienigenaa et Tyrus, 8unt de civitate iata; sed hoc quod modo dicitur
et populus .^thiopum, hi qui fuerunt in ea (Psal. omni gloria gloriosius est; nulla gloria huic gloriae
Lxixvi, Hoc est enim (1705), quoi Apostolus
4). » comparari polest ipse Altissimus qui fundavit et ;

ait «Non Judaeorum Deus tantum, imo etgentium C fecit eam ipse homo factus est et natus est in ea.
: ;

{Rom. III, 29). » Similiter autem et apostolus Pe- Etunde hoc prophetas? Vis audire unde?«Dominu3
trus « In veritats, inquit, comperi, quia non esl
: narravil in acripturis populorum et principum ho-
personarum acceptor Deus.Sed in omni gente, qui rum, qui fueruntinea (ibid.,6). » Interroga patres
limet Deum et operatur justitiam acceptus est illi tuos, el annuntiabunt tibi; majores tuos, et dicenl

{.\ct. X,Quicunque igitur Deum tiraet et

34).» tibi (Deiit. xxxii, 7). Lege Scripturas omnium
justiliam operatur, undecunque veniat, ab hac populorum, prophetarum scilicet et apostolorum,
piissima civitate suscipitur, et non quasi alieni- quae omnium communes sunt, quae ad nostram et
gena, sed quasi civis el indigena habetur. Ita omnium doctrinam scriptae sunt, et docebunt te ;

Cornelius centurio susceptus est, qui primus de lego Moysen, Isaiam et Jeremiara, et invenies : lege
gentibus Ecclesiae filius factus est Hoc et illud vas Evangelia quae non sunt rainoris auctoritatis quam
eignificabat, quod immundis et animalibus plenum illa lege Paulum apostolum Jesu Christi, qui « vo-
;

eral, quando apostolo dictum est « Macta, et : catus est apostolus et seg regatus in Evangelium
manduca (jfcid., 13) ;
» hoo et illas siraiae signifi- Deiquodante promiserat per prophetas suos in
cabant, quae simul cum pavonibusSaloraoniafTere- Scripturis sanctis de Filio suo ;
qui factus est ei ex
banlur. Quid siraia turpius ? Quid pavone
n semineDavid secundum carnera (^Rom. i, 1). » Pro-pul-
chrius. In tabernaculo Domini et cilicia erant et batum esl igitur quod bomo factus est, etipsefun-
pili caprarum. Neque hircum in holocaustuin Do- davit cam Altisaimus. Restat unum gloriosum quod
minus respuit, cui tamen et agni offerebantur. Au- dictum est de hac civitate, et ipsum audiamus ;

ruin et lapides et ligna caeteraque quibua templura « Sicut laetantium omnium nostrum habitatio eat
Domini constructum est, non ibi nata, aed aliunde in te {Psal. lxxxvi, 7). » Nam et hoc valde glorio-
translata aunt. Sic igitur et Ecclesia ex omnibus sum estquod hujuscivitatis habitatores perpetuam
gentibuaaedificata omnea homines recipit, neminem laclitiam habebunt, et nullam miseriam sentient.
ad se venientem repellit. « Et Tyrus et populus Ubienim nulla raiseria, ibi laelitiaomnisreperilur.
yEthiopum, ii qui fuerunt in ea. » Gloriosa sunt Haec autem laetitia spiritualis eat; hoc gaudiumnon

(1703) Cod. S. Marci Flor.

(1704) Psal. Lxxxiv, 5, Vulgata habet ; Nunquid Sion dicet.
 895 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 896
rerum temporalium, eed aeternae felicitatis est. De A quas iiic cernitis, significantur. Habet autem et co-
qua Apostolus ait « Non sunt condignae passiones
: lumnas, qualesPetrus, Jacobus et Joannes fuerunt,
hujus temporisadfuturam gloriam,quae revelabilur qui Ecclesi» columnas ab ipso Apostolo vocantur,
in nobis (Rom. vin, 18). » « La^amini ergoinDo- — Has autem columnas illae duae coiumnae significa-
rnino, et exsultate justi, et gloriamini omnes recti bant, quae anle fores templi stabanl, quarurn altera
corde (Psal. xxxi, 11). » « Gaudete in Doraino — Jaohim, altera Booz (/// Reg. vii, 21) vocabatur.
semper ; iterum dico gaudete [Philip. iv,4. ) » Quod Has et istae columnae significant, quas hos parietes
ipse modo prsestare dignetur, qui vivit et regnat in sustinero videtis. Perlapides autem quibusparietea
saecula saeculorum. Amen. tes coastruunlur,omuishaec populimultitudosigni-
483 CAPUT VII. Gcatur. Et sicut illi, nisi velcalcevel ferro coUigati
De basilicis qux ab episcopis dedicantur (1705). fuerint, facile ruunt et stare non possunt; ita el
Scitis, fratres mei(1706), qui ad hujus basilicse isti, nisi charitatis concordia et pacis vinculojun-
dedicationem convenistis, quod domus hajcecclesia gantur et uniantur, lotum ecclesiaslicutn «edificiura
vocatur quoniam Ecclesiam sanciaci signiticat.
; subito destruitur, et diutius stare noii valet unde;

Non minusenim domushaec sive magna, sive parva etinter oranes merito lili maledicuntur, et a Deo
sit, Ecclesiam sanctara significat, quam templum g odio habenlur, qui inler fratres discordiam semi-
illud nobilissimum Salomonis, vel civitas sancla Je- nant. Sicut enim sola pax et concordia hos lapides
rusalem dicitur, vel tabernaculumlestimonii. Eccle- ligat, ita sola discordiaeos dissociat. Isti igitur pa-
sia nomen Graecum est ; significat autera populi rietes non doccant isti lapidesuos instruant, qua-
;

convocationem (1707) populi utique Dominum ti- ; liler nos diligere et pacem et coucordiam tenere
mentis et Domino servientis. Sicui enim ex multis debeamus. Per feneslras vero episcopos et docLores
lapidibus ordine et ratione oompositis una domus omnesque alios intelligere possumus, quorum do-
efficitur, itaex multis hominibus,dilectioaiset fra- ctrina et exemplis hsec domusDomini illuminatur.
ternitatis amore una Ecclesia coastilui-
societatis, Ad hocenim lenestr» fiunt, ethoc illarumofficium,
tur. Quemadmodum enim domusistafundamentum et hffic ulilitas est, ul luminis claritatem praebeant
habet, lapides et parietes hahet ;
portas et fenestras, et tenebrarum caliginempellant. Talis fenestra fuit
et flimilia habat ; similiter et sancta Ecclesia, Apo- Gregorius, talis Hieronymus et Augustious, talis
stolo dicenle, secundum quamdam similitudinem, Ambrosius et Hilarius, tales et multi alii fuerunt,
haec omnia habere dignoscitur. Sed ipse dicat : Ipse doctrinae splendore mundum illuminantes. Si quis
nos doceat ipse ejus fundamentaet aedificium fun-
; aulem per singula currere velit, nulla pars in toto
damentis suppositum ostendat. « Jam non estis, in aedilicio reperitur, quae suam non possit habere fi-

quit, hospites et advenae sed estis cives sanctorum ;

^ guram. De constructione doraus haec aos dixisse
et domesliciDei, supereedificatisuper fundamenlum sutficiat: nunc de ejus dedicatione videaraus(1708).
apostolorum et prophetarum ipso summa angulari ViJistis hodie quid episcopus egerit, cum ad hanc
lapide Christo Jesu, in quo omnis aedificatio con- aulam consecrandam accesserit. Primum ante
structa crescil in templum sancium in Domino omnia litanias fecit, et ipsum Deura omnipotentem,
{Ephes. II, 19). » Habet igitur Ecclesia fundamen- et Matrem Domini nostri Jesu Ghristi beatissimam
tum, apostolosvidelicet et propheias, et JesumDo- virginem Mariam, omnesque angelorum choros el
minum et Salvatorem nostrum, fLindamentorum sanctorum omnium excercitus sibiin adjutoriumin-
omnium fuadamentum. De quo Aposlolus ait:«Fun- vitavil,quorum praesentiam ade8se,etquorum bene-
damentum aliud nerao potesl ponere, preeter id dictionibus hanc fieri dedicationem dubitare non
quod positum quodest Ghrislus Jesus (/ Cor.
e.st, debemus. Deindevero sale impositio aquam sancti-
III, 11). » Isti autem dicuntur fundamenlum, quia ficavit, qua videlicet aqua templum hoc foria bapti-
super eorura fidem atque doctrinam tota Ecclesia zaretur et parieles aspergerentur. Foris autem
fabricata est. Dicuatur ot portie, quia per eos cae- dixi, quia alia aqua interius praeparatur. Sal vero,
teri ingrediunlur. Isti sunt illfie portae de quibus di- quiasapientiam significal.ideodignesatiahuicaquae
citur : « Diligit Dominus portas Sion super omnia D miscetur, nomine aqua sapientiae
quae utique vero
labornacula Jacob {Psal. lxxxvi, 1). » Habet et in- vocatur. Et revera haec esl aqua sapientise, quaa
fernus suas portas de quibus Dominus ait : « Tu 4LH4: sola sapienles facit, etsine qua nemo sapiens
es Petrus, et super hanc petram aedificabo Eccle- fieri potest. Soli baptizati suntsapientes, quia ipsi
siam meam : et portoe inferi uon praevalebunt ad- soli a raundi vanitatibus et diabolicis astutis liberi
versus eam
(Matth. xvi, 19). » Et in Psalmis « Qui : sunt. Tribusautemvicibusabepiscopo circumeunte
exaltas me
de portis mortis, ut annuutiem omnes parieles asperguntur aqua, quia non est possibile
laudaliones tuas in portis filiee Sion {Psal. ix,19j. » ut tota dorausmergatur inaquam.Hoecautemasper-
Tales igitur portas hahet Ecclesia, quae per istas, sio fasciculo hyssopi fieri videtur, ut adimplealur

(1705) Titulus. cod. Vaticani est : /n dedicatione (1707) Cod. Vat. Colleclionem.
ecclesix. (1708) Hanc eamdem expositionemritus in conse-
(1706) Codex S. Marci Flor. Scitis fratres charis- cratione ecclesiae tradit S. Bruno in peculiari trac-
simi. latu cui titulus. De mysteriis ei ecclesiasticis rilibus.

i
 ;.

897 SENTENTl^. — UB. 1. 898

quod acriptum est : « Asperges me byssopo, el A Paucae quidem litlerse sunt : omnis tamen scientiae
mundabor ; lavabis rae, super niveui dealbabor
et pleniludo in cis conlinetur. Scribanlur igitur hae
{Psal. L, 9). » Haec herba humilis est et naturali- litterae in pavimento pectoris nostri, per quas Dei
ter nascitur. « Petra autera eral Christus (/Ct)'-. x, voluntatem cognoscere, et facere valeamus. Duode-
4), » ait Apostolus. Significavit antem ordinem sa- cim vero ceraei, duodecim aposioli sunt, quorum
cerdotalem, quibus Dominus ait : « Discite a me scienlia, fide et doctrina tota Ecclesia illuminalur.
quia raitis sum et humilis corde {Malth. xi, 29). » Nunc vero ad altare accedamus,et quid ibi episco-
Qui occidi quidein possunl, ab hac pelra taraen di- pus faciat, videamus. Hoo cst altare in Ecclesia,
velli non possunt. Tales igilur digni sunt.qui Eccle- quod est cor noslrum in corpore noslro. Nam et nos
siara Dei baptizare et aspergcre debeant. Percutil templum Dei sumus, et altare utique in nobis
etiam episcopus ecclesiae fores virga pastorali, ut habere debemus. Altare ergo tuum, o Christiane,
illius vicarium se esse ostendat, de quo scriptum cor luum est. Hoc ita ungatur, hoc sacrificelur, hio
est : « Et percutiet terram virga oris sui, et spirilu s;inclorum reliquiae recondantur : hic odorfialsua-
labiorum suorum inierficiet impium (r/icis. n,8). » vitatis, hic offeratur sacrificium laudis. Oleum mi-
Hac percussione diabolus pellitur, ul in umbraculis sericordia est quo qui unctus non fuerit toius
domns Domini locum jam ulterius non haheat.Fucjit n siccus est infirmus est. In hoc igilur oleo semper
igitur sancti Spiritus verbis incatenatus, quibua nalentcorda nostra, ut nunquam misericordice obli-
dicitur : u Toilile portas principes vestras, et eleva- viscamur. Accedat itaque pontifex nosler ad altare
mini portaj ertcrnales, ct introibit rex gloriae (Psn/. cordis nostri ponlilex ille magnns Jesns Ghristus,
;

XXIII, 7). » Inde vero templum ingredilur, et aliam de quo scripturn est: « Tu es Sacerdos in fflternum
aquam sanctificat, per quam Spiritus sanctus signi- secunduu) ordineni Melchisederh (Psal. cix, 4). »
Gcatur, cui non solum sal, sed vinura miscetur r,t Accedat inquam. el oleum superfundal, et dicat :

cinis.Quod autem Spiritussanctus peraquam signi- « Estote misoricoriies, sicut pator vester misericors
ficetur, audi ipsum Dominum dicentera Qui cre- : <.
est (Luc. VI, 30). » Hoc oleo ipse quoque ubunda-
dit in me, flumina de ventre ejus fluent aquajvivjp bat, cum pro suis crucifixoribus oraret dicens :

(Joan. VII, 38) » quod mox evangelista exponens,

; « Pater, ignosce illis, quia nesciunt quid faciunt
ait « Hoc autom di.\it de Spiritu quem accepturi
: {Luc. xxm, 34) » IIoc igitur oleo non cordis altare
erant credeules in eum {ibid.). » Pulchre autem tantum, sed omnia membra nostra iincta esse de»
buic aqua3, per qu-im Spiritus sanctus signifieaiur, bent. Manus arida non aperitur inopi, et quia uncta
et vinum miscetur et cinis; quia quos Spiritus non est, misericordiam lacere nescit. Multa de hac
sanctus lavat et tangii, illi procul dubio et scienliae unctione, multa de misericordiaa oleo dici possunt
vino inebrianlur et pcenitentlae pulvere aspergun- C siijuidera « misericordia Domini plena est terra
tur. Et valde quidem necesse est ut noviter baptizati {Psal. xxx, 5). » Sed quae sunt Sanctorum reliquiae,
tali vino inebrientur et tali pulvere aspergantur. qua9 in his altaribus reponuntur? Ego quidemSan-
Hoc vino apostoli inebriati linguis omoibus loque- ctorum reliquias eorum doctrinam et verba intel-
bantur. Ad hujus vini ebrietatem nos invitans Do- ligo. Posiumus igitur non solum Sanctorum, verutn

minus ait « Comedite amici niei, et bibile et

: etiam ipsius Salvatoria nostri reliquias hahere in
inehriamini, charissimi (Canl. v, 1). » De hoc et altare cordis nostri nnde ipse quoque ait « Qui
; :

Paalraista dicit : « Tnebriabuntur ab ubertale domus habet mandata mea et servat ea ipse est qui dili-
tuae, et lorrente volnplatis tua; potabis eos (Psal. git me (Joan. xiv, 21). » Has reliquias in cordissui
XXXV, 9). r. Pulvere vero aspersi sunt qui se pecoa- aliari illi posuorat qiii dicebat 485 : « In corde
tores esse intelligunl. Hoc suis in affliclionibus fVe- meo abscondi eloquin tna, ut non peccem tibi (Psal
quenter antii^uospatresfecisse legimus.Tali pulvere cxviii, 11). )» Beata quibus tales reli-
illa allaria in
Abraham dicebat
aspersus : « Loquar ad Dorainum quise posilae sunt beala illa corda quae tales reli-
;

meum, cum sim pulvis et cinis (Gen. xvni, 27). » quias suscipere meruerunt. Magnae sunt istae reli-
Tali et Ninivitae aspersi (Jonie iii, .")) veniam acci- quiae, etmultae nimiset mirum valde, quae in lanlillo
pere meruerunt. Unde et in Ecclesiis consuetudo vasculo includi possunt. Sed nunc jam comraenda-
q
inolevit, ut initio Quadragesiraae capita pulvere mus Deo haec altaria noatra ; ipse possideat et cu-
aspergantur. Et vide quara ordinate et rationabililer stodia porda noslra, et dignetur habitarein templo
omnia fiant. Exlerius aqua, inlerius spiritu domus pcctoris nostri : Qui vivit et regnat, elc.
Dei lavatur et baptizatur, ut adimpleatur, quod
CAPUT VIII.
Dominus ait : « Nisi qni renatus tuerit ex aqua et
De Evangeliis.
Spiritu sanclo, non potest introire in regnum Dei
{Joan. in, 6). » Quoniam vero (1709) totum alpha- Non esl arbor bona
malos fructus facii, ne-
quae
betum bis in pavimeuto scribitur, quid aliud signi- que arbor mala faciens fructum bonum {Malih. vii,
ficat, nisi quod is qui baptizatus est utriusque 17;. Docet nos DominusetSalvator noster quomodo

Testamenti scienliam memoriie commendare debet. bonas arbores et malas cognoscere debearaus.Donae

(1709) Cod. Vat. Quodvero.

899 S. BRUNONIS EPISGOPI SIGNIENSIS 900

arbores, boni homines sunt. Ex fructu suo cogno- A. tori vineae ut eam succideret {Luc. xiii, 6). Quae
scuntur arbores ,• ex operibus suis cognoscunlur tunc quidem succisa fuissel, nisi cultor vineae pro
homines. Bonffi arbores paradisi, qu» et visu pui- ea intercessisset. Considerate ergo et diligenter
chrae erant, et ad vescendum suaves. Tales arbores attendite quantum cultoribus vestris, episcopisvi-

gignit Ecclesia, quarum pulchritudinem el religio- delicet et sacerdotibus, debeatis, qui pro vobis quo-
nem nos legere etaudire delectat quarum verbis ;
tidie intercedunt, ne forte succidamini et in ignem
et doctrina mentes nostrs nutriuntur et reficiuntur. mittaraini. Per tres annos te exspectavit,modicum
Talis arbor beatus Paulus, qui el visu tam pulcher vel nihilum ulterius te exspectat. Exspectavit te
est, ut nihil sibi consciussit; et tam advescendum in adolescentia,exspectavit in juventute, exspectavit

suavis, ut et parvos lacte et cibo solido nulriatsa- in senectute. Denique te exspectavit mala cogitan-
pientes. Talos arbores et caeleri aposloli sunt, quo- tem, mala operantem et jam longo tempore in malo

rum fruclus ab ipsoDomino commendantur ; dum perseverautem. Quid amplius queeris ? Finiti sunt
eis loquitur, dicens : « Non vos me elegistis ; sed anni, novissima hora est tamen si hodie conver- ;

ego frucium afferalis el fru-

elegi vos, ut eatis, et taris, quamvis indigno, venia promittitur libi :

ctus vester maneat {Joan. xv, 16). » Isti sunt illi « Peccator enim quacunque dieconversus fuerit et

fructus haec sunt ilia poma de quibus ad sponsam gemuerit, vita vivet et non morietur (Ezech. xxxiii,
:
^
Ecclesia dicit : « Omnia poma nova et vetera, dile- 12). » Justus quoque quacunque die ajustitiadecli-

cte mi^servavitibirCanf.vii.lS.)» Velerapoma pro- naverit et se ad iniquitalem convertcrit, in iniqui-

phetarum patriarcharum doctrina est nova vero
et ; tale sua quara operatus fuerit morietur : « A fru-

apostolorum Ecclesiaeque doctorum et isti quidem ;

ctibus eorum cognoscetis eos (Matth. vii, 16). » Ad
sunt, de quibus dicitur Qui proferuat de thesauris :
fructus respiciamus, opera intueamur, non qualis
suis nova el velera. Tales autem arbores a fruclibus fuit, sed qualis est inquiramus. Hodie bonum fru-
suis cognoscere non est dilficile quia omnis earum ;
ctum reddere coepit, arbor bona est : hodie malum
doctrina et operatio sancta est, vera est. religiosa fruclum agere coepit, arbor mala est. Quare hoc ?

est, sine fraude et aemulalione est. Bonas arbores Quia Veritas ait : « A eorum cognoscetis
fructibus
et hypocritse aliquando esse videntur sed quia sola ; eos. » Magnum igitur etverum argumentum estin
terrena et transitoria quairunt et quia sanctorum ; arboribus cognoscendis, fructus bonus et fructus
humilitatem etpalientiamnoQhabent.facilequidem malus. Tandiu bona esl arbor, quandiu fructus bo-
deprehendentur el in ipsa sua astutia manifestan nus in ea est. Non 486 enim de spinus colligunt
tur.Prceceperat Dominusfiliislsraelulpromissioais ficus, neque de rubo vindemiant uvas. Quod si ali-

terram ingressi illius religionisarbores circumcide- quando contigisset, et ego spinam ficum dicerem
rent, et quarlum annum ab earum usu se ^ et rubum uvam vocarem. Quare hoc ? Qui unaqucfi-
usque in
abstinerent (Levit. xix, 23). Nisi enim per arbores que arbor de fructu suo cognoscitur « Bonus homo :

horaines significarentur, ridiculura videretur quod de thesauro cordis sui profert bonum [Luc. vi, 45), »
arbores illae circumcidi jubeantur. Sed alienffiarbo- el malus homo de thesauro suo profert malum. « Ex

homines sunt, quos ad nos venientes

res infideles abundantia cordis os laquitur [ibid.]. » Quae io
circumcidere debemus, id est a suis iniquitatibus corde sunt videre non potes, cordis arcana clausa
pcr baplismum el pa^nitentiam emundare. Quid vero tibi sunt. Ad os respice, verba altende, et quod in

per quatuor annos, nisi quatuorEvangelia figuran- corde est ore revelabitur : « ex abundantia cordis
tur, per quae quicunque nondum transiit el eorum 03 loquitur ; » ex bono fonte bonae aquae derivanlur,
doclrinam nondum audivit, adhuc immundue est ;
ex venenoso fonte venenosae aquae emanant. Neque
adhuc ejus fructus suscipiendus non est; nondum fieri poterit ut suam arborem quandoquidem
fructus

ejus verbis et doctrinifi credendum est. Quid vero non manifeslet : « Nihil opertum quod non revele-
de malis arboribus praecursor Domini Joannes dixe- tur, et occultum, quod non scialur (/Va///i. x,26). »

rit, audiaraus « Jam, inquil, securis ad radices

: Quare vocatis me, Domine, Domine, et non facitis
arboris posila est. Omnis arbor, quaj non facitfru- qaaj dico ? (Luc. vi, 46.) Si bonae arbores essetis,
ctum bonum, excidetur et in ignem mittetur (il/a/</i. D ea qax dico faceretis mandata mea custodiretis, ;

III, 9). » Talis erat illa ficulnea cui Dominus male- et non folia mihi redderetis; sed fructus. Verba fo-

dixit, et aruit. Tales erantelilli palmites, dequibus lia suiit fructus opera sunt. Melius facere quam ;

ipse ait « Omnem palmitem in me non ferentem

: dicere. Dominum me vocatis, servos vos esse cogno-
fructum, toUet eam (Joan. xv, 2). » Et quid inde? scite. Boni servi illi sunt qui Domini sui mandata

Vis audire? « Si quis autem in me non manserit, custodiunt « Quicunque audit verba mea et facit :

mittetur foras, sicut palmes, el arescet, et colligent ea, dicam vobis cui similis sit. Similis est homini
eum, el in ignem miltent, el ardet {ibid.). » Multi aedificanti domum, qui fodit in altum, et posuit fun-
quotidie a Domino maledicuntur, etde ejus corpore, damentumsuperfirmampetram. Inundationeaulem
quod esl Ecclesia, tolluntur, foras projiciunlur et facta, illisum fiumen contra domum illam, et
est
in ignem mittuntur. Arborem fici plantaverat qui- non cecidit; fundata enim erat supra firmam pe-
dam in vinea sua, cumque jam per tres annos in ea tram [ibid., 49). » Ecce quantum potest observa-
fructum quaesiseet et non invenisset, praecepit cul- tio mandatorum Dei. Magnara lurrim sibi aedificat,
 : :

901 SENTENTI^. — LIB. 11. 90i

et munitissimam arcem sihi construxit.qui Christi ^ hoo in numero significatio est. Dccies namque 12,
nmndata cuslodit. Seciirus est, nullius tempeslatia vel duodecies 10 centum viginti fiunt. Quicuuque
timetincursus, etquiafirmum posuil fundamentum, igilur per 10 ad 12, vel per 12 ad 10 se extendere
nec flumina limet, nec pluviam, nec ventum.Si vis valel, satis allus el magnus est, altius ascendere
ut aedificium tuum altius ascendat, et sublimius non quaerat. Haecilii mensura sufficiat. Decem sunt
erigatur, fundamenlum tibi in profundo quseren- verba legis duodecim vero apostoli sunt. Per de-
;

dum esl. Multum sehumiliet qui multum exaltari cem duodecim ascendit qui per observan.
igitur ad
desiderat. In centum et viginti cubitorum altiludi- tiam decem mandatorum pervenire meruit ad vitam
nem templum Domini elovatum esl, quoniam lir- et societatem apostolorum. Similiter autemquiper
mum et altum habuit fundamentum. Ad hanc igitur 12 apostolorum doctrinam dccem legis mandata
mensurara nos cxtendamus bonum fundamentum ; cuslodire didicit per 12 uiique ad decem pervonit.
habemus, fundamcntum nostrum Jesus Christus \d hanc igitur raensuram exlendere et in hujus
est : « Fundamentum enim aliud, ait Apostolus, mensuras altitudinem nos erigere ipse digneturqui
nemo polest ponere, prKter id quod positum est, templum suum nosesso vohiit JesusChristusDomi-
quod esl Cbristus Jesus (/ Cor. m, 11). »Non pute- nus noster qui cum Patre et Spiritu sancto vivit
;

mus casu esse factum, quod templum Dominihanc el rcgnal in saecula sajcuiorura.
altitudinis raensuram habuit. Aliqua etipsa pulchra 6

SENTENTIAHUM
LIBER SECUiNDUS
DE ORNAMENTIS EGCLESI/E
481 CAPUT PRIMUM. et in coUis, el quodcunque solveris super terram,
De Fide. erit solulum et in coelis {Maiih. xvi, 19)- » Magna
Primum Ecclesiae ornamentum fides est, quae in est igitur virtus fidei, de qua ipse Dominus ait :

toto virlutum exercitu primaest. Omnes alias virtu- « Omnia possibiiia sunt credenti [Marc. ix, 25). »
tes eam sequunlur, et sine ipsa coelestis regni pa- Suae virtulis potentiam, non sibi, sed Qdei ascribit,
latium non ingrediuntur. Si venial humilitas, si el quod ipse facit,hocfidem facere affirmat. Multos
patientia, si caslitas, si ipsacharitas, quae ab Apo- viros et mulieres eum sanasse et a gravibus lan-
stolo major dicitur, nisi fides adsil, omnes repel- guoribus liberasse legimus, quibus hoc tantum
luntur et ingredi nonpermittuntur. Quantigeniiles dicere solebat : « Fides tua te salvum fecit; valde
el philosophi his virlutibus claruerunl, qui fidei in pace [Matih. ix, 12). » Venit aliquando, dicit
ornamenlum non habentes Domino non placue- Evangelium, in patriam suam, et cuui hominesilli
^unt? « Impossibile est, ait Apostolus, sine fide de ejus omnipotentia dubitarent et fidera non lia-
placore Deo {Ilebr. xi, 6). » Nam, ut de caeteris G berent, nonmultas, ut verbis evangelicis loquar,
virtutibus laceamus, multi tanla charitale praediti virtutes ibi facere poluit, nisiquia infirmos imposi-
fuisse leguntur : ut propatria, pro civibus, el pro tis manibus curavit, et niirabatur do infidelitate
amicis, morli se tradere non dubitareot ; at majo- illorum.Ergone tantumpolestfides, ut ille qui omnia
rem quidem charitatem, seu dilectionem, diclt potest,apotentia6uaevirtutisiIlius absentiaimpedia-
Dominus, nemo habet, quam ut animam suam tur ? Simililer autem cum aliquando iret Jerusalera,
ponat quis pro amicis suis {Joan. xv, 13). Omnes accessit ad arborem fici, quae juxla viam plantata
autem isli, quamvis multis virtulibus claruissent, fuerat, et quia fructum in ea noninvenit, maledixit
perierunt tamen, quoniam fidem non habuerunt. cam, et aruit.Cumque alteradie discipuliilluc transi-
Merito igitur sancta Ecclesia neminem ad se rent et ficulncam arefacientem viderent, dixerunt
venientem recipit.nisi priusfidei ornamento indulus ei : « Magister, ccce ficulnea cui malcdixisli aruit
fuerit. Ecce venii ad Ecclesiam, baptizari vull quibus ipse ait non solum de
: Si habueritis fidera,
rogat ut Buscipiatur interrogatur an credat an, ficulnea facietis, sed montes
quoque Iransferre
catholicam fidem teneat. Si ae credere, si fidera poterifis [Mallh. xxi, 21). » Mullas ficulneas infru-
catholicam se tenere responderit, suscipitur, bapti- ctuosas quotidie Dominus malcdicit, multos liorai-
zatur et fiiiis Ecclesiee sociatur. Si vero aliter dixe- r. nes iniquos quotidie daranat, el arefiunt. Montes
rit, nequaquam suscipitur, sed quasi profanus autem transtulii, quando malignos spiritus in por-
abjicilur. Quibus autem Ecclesiaeporlaeciauduntur, co8 misit el in abyssum ire praeccpil. Hoc au-
illis cceli nunquam aperiuntur. Sicenim beatoPetro tcm ct sanctorum fidem mulloties focisse innume-
Dorainus ait « Tibi dabo claves regni coelorum,
: ris sanctarum Scripturarum docemur testimoniis.
et quodcunque ligaveris super lerram erit ligatum Merilo ergo disoipuli eum pro fide rogabant, dicen-
 S. BRUNONIS EPISCOPI SlfiNIENSIS 904
903
Adauge nobis fidom {Luc. xvn5); » quo- A procul dubio dignus est, qui et montes transferat,
tes : c<

niam et per fidem te omnia posse, et sine fidenihil et malignos spiritus ejiciat, et cui omnia possibilia

posse sciebant. Nam et beatus Petru?, cum fidei fiant. Nihil igitur est cui elegantius quam grano
virtule super aquas ad Dominum venire coepisset, sinapis comparari potuissst. Sed videamus nunc
moxut dubitavit et fides qua portabatur ab eo etiam in sanctorum exemplis, quantum seraperfidea
undas mersus est
recessit; inler quem Dominus :
Abraham cum esset senex, et uxor ejus
posuerit.

nianu apprehendens erexit, et suimersionis causas secundum naturam parere non posset tamenquia ;

protinus eum docuit,dicens :« Modicae fidei, quare credidit, filium contra ipsam naturam suscipere
dubitasti ? {Matth. xiv, 31.) » Ac si diceret :
Si tu meruit. Quod ulique non potuisset, nisi fides ad-

non dubitasses, etfides a te non recessisset, secu- Moyses decem plagis admiran-
fuisset. Similiter et

rus super aquas currerc poluissps. Ecce si, Domino dis,multumque stupendis flagellavil iEgyptum,
praesente, fideautem absente Petrusmergilur, qnis mare aperuit, aquam de petra produxit, multaque
unquam sine fide, cunclis etiara virtutibus circum- alia soli Deo possibilia operatus est; quae utique

stanlibussecurus essepoterit? Si sine fide impos- non fecisset, nisi fides adfuisset. 8ic et Josue
sibile est placere Deo, quae aliavirtus esee poteril, muros Jericho tuba- Jordanis alveum siccavit ;

qus hominem perducat ad Dominum ? « Credidit „ rum sono a fundamentis diruit solem ipsum ;

AbrahamDeo, etreputatum est ei ad justiliam (fiom slare coegit quod nlique non potuisset, nisi fides :

IV, 3). » « Sancti per fidem vicerunt regna {Hebr.

adfuissel. Quid dicam de Gedeone quiet ipse tuba-

XT, 35). » « Haec est aulem vicioria, quae vincit rum clangore et lampadarum splendore Madianitas
mundum, fides nostra {Joan. v, 4). » « Qui credi- stravit, fugavit, superavit? quod utique non po-
derit et baptizatus fucrit, salvus erit {Marc xvi, tuissel, nisi fides adfuisset (1710). Sed parva sunt
16). » « Si quis indiget sapientia postulet a Doo, haec, si ad ea respiciat, quae per aposlolos, et mar-
omnibus non improperat, et
affluenler, et tyres, et confrssores et virgines fides Ghrisliana
qui diit

dabitur ei poslulet autnm

:
in fide nihil haesitans operata Lege Evangelia, lege Actus aposlolo-
est.

{Jac. I, v) » Quod enim ex fide non es», peccatum

rum, sanctorum, ettunc videbis
passion-^s el Vitas

est. « Justus 488 autem ex fide vivit {Galat. iii,

quid Mdes possit. Sed quid mirum, cum ipse Domi-

11). »Sed quid estfides, docet Apo«lolus « Fides :

nus eis promiserit,dicens: « Qui credit in iiie,opera,
estsperandarumsubslantiarerura argumentumnon quae ego facio, et ipse faciet {Joan. x, 12). » mi-
apparentium {Hebr. xi, 1). » noc aulem tale estac sori, et per orania infeiices, qui fidem catholicara
81 diceret Fides est virtus quaedam, per quam ea
:
el apostolicam non habent, auferetur ab eis.Fidem
quse dicuntur nobis, et si nondum appareant, cer namque teneamu3,et Ghristum dicentem audiamue.
tissime tamen credimusetfieri non dubitamus.Quae
^ « Ego sum resurreclio et vita, qui credit in me
sit autemmonsurafidei,ip3umDominumaudiamu3: non morietur in aelernum {Joan. xi, 25).» Quod etc.
« Si habueritis, inquit, fidem sicut granum sinapis GAPUT II.

{Luc. xvii, 6), dicetis monti huic, tolle te, et mitte De spe.

in mare, et fiet {Maltk. xxi, 21). » Pisrva valde vi- Magnum Ecclesiffi Dei ornamentum spes est, quam
detur osse fides, si adgMnd sinapisredigiturquan- qui non habet omni bonilate nudus est, omnique
tilatem. Et quid est quod mulieri Chananeae dici- creatura infelicior. LlaQC rnaligni spiritus noa ha-
tur « mulier magnu est fides tua {Malth. xv, bent, et ideo sumraopere nilanlur, ut quoscunque
28), » si tantillo grano fides comparatur? Aliquid decipere possint, ad desperationem usque perdu-
ergo his verbis signiflcaturplus quam littera sonare cant. Gui autem malo suo hoc contigit, ille non ex
videtur. Tria sunt ia grano sinapis, quam utique parte, sed lotus a diabolo possidelur. Hcc pecca-
digna esse vidontur, quae notare debearaus. Cum tum, quod nou dimittitur hominibus, neque in hoc
enimgranumsinapis,sicut Dominus ait.minimumsit saeculo, neque in futuro {Matth. xu, 32). Nullum
in cunctis seminibus, crescit tamen et arborem fa- enim peccatura quod poenitentia nou dimiita
est
cit, ita ut volucres coeli veniant ethabilent in ramig tur, et sine pcenitenlia nullura peccatum dimitte
ejus {Marc. iv, 31). Fructum aulem non dicum tri- D tur.UnJe et Psalmisla cuui dixisset ; « Miserere
gesimum, sexagesimum, sive centesimum ; sed raei, Domine, secundum racignam misericordiam
ultra millesimum plerumque redderesolet. Granum tuam [Psal. l, I), » sciens hoc se sine pcenitentia
vero ipsum si non laedatur aut conteratur nullam consequi non posse, protinus addidil « Quoniam :

videtur habere vim. Si vero contritum fueril, illico iniquitatem meam ego cognosco {ibid., 4). » Ilie

ejus virtus et potentia quanta sit manifestalur. Qui enim cognoscit iniquitatera suam qui poenitet et

igitur talera fidemhabuerit.quae ita sempercroscat, erubescit de peccato suo. Si igitur sine pcenitenlia
ita bonorum operura fructum semper multiplicel, peccata non dimiltuntur, manifestum esl quodpec-
et in tempore perseculionis et contritionis suae catum de desperatione nunquamdimittatur siqui- ;

virtutispotentiam et forliludinera manifestet : iUe dem oranem poenitentiam excludil, etmiserura ho-
(1710) Marci Flor. et cod. Vatic. Tres
Cod. S. non sentiebant ;quod utique non poluissent, nisi fides
quoquepueriin camino ignisillis illaesi deambulabant. adfuisset.
caniabant el jubilabant, humnum dicebant el ignem
 905 SENTENTIiE. — LIB. II. 906
minem a suainiquilate
recederenon perinittit.Satis A. (ftom. II, 5). " Cum ergo, ut modo osteDsum est
ergo couvenienterDomiaug et Salvator nosier, cum omne peccatura, omnisque inobedientia, specialiter
cerlissima argumentatione non in Reelzebud, sed in ma.iiimeque contraSpiritum sanctum (ieri videaUir;
Spiritu sancto cuncta se facere et dicere probasset, siquidem ipse, qui magister esl per omnes Ecclesias
mox addidit, dicens : « Omne peccatum, et bla- doctores, hocquolidie (leri interdicit. Illi lamen soli
aphemia dimittetur hominibus, spiritus autem bla- in malo perseverantesde Dei misericordia despe-
et
sphemiae nondimittetur (.Wa///i. XII, 31). » Quod tale rantes nunquam ad poBnitentiara convertunlur. Et
fuit ac si diceret : Miseri Pharisaei (illis enim loque- hoc propter sceleris immensilatem, cui si caetera
balur) progenies viperarura, arhores mah-B, fructum peccala comparanlur, quodammodo nec peccata
maium afferentes, sic vos diabolus excaecavit : quidem esse videnlur. Multpm enim iuterest inler
489 et in malitia obduravit, ut neque Spiritui eos qui peccanl et mox vel aliquando converluntur.
sanclo aliquando credatis, neque a malitia receda- et eos qui sic peccanl, ut nunquam convertantur.
hoc quidem peccaturanunquam dimitteturvo-
ti8,et Mullo melior est ille servus qui post fugam rever-
bis. Sed quia hoc peccatum desperalionis solum- titur, illo qui post fugam nuoquara revertitur. Ille
modo contraSpiritum sanctum fieri dicitur, cumsit quidem venia,«hic autem omni supplicio dignus
manifestum, el in Patrem peccare, et in Filium p est. Quantam spem quaatamque ^ljetitiam pariunl
quicunque peccat in Spiritum sanctum; unum haec verba ecce omne peocatum et omnis blasphe- !

enim suntetPater, et Filius, et Spiritus sanctus ac mia dimittelur hominibus. Dominus boc dicit; :

per hoc quicunque unam personam offendit et om- Noli dubitare, unum tantum peccatum est, quod
nes utique ofTendit. Difficilis est ista quaestio ; sed non dimiltitur (Mattli. x). Quod est illud ? In mali-
Spiritussanctus, de quo loquimur, ipse nos doceat lia perseverare, et propter hoc de Dei misericordia
debeamus. Illud quidem.jam ut
qualiter intellijiere desperare. Neque enim bonum aliquod sperare po-
arbitror, manifeslum est quod prajter peccatum de- test, qui a peccato non recedit et poenitenliam non
sperationis, nullum aliud peccatum esl, quod poe- quaerit; prssertira cura Dominus dicat «Nisi coq- :

nitentiadeleri non possit. Hoc aulem ideo pocnilen- versi fueritis, et efficiamini sicut parvuli, non in-
lia noQ deletur, quia poenitentiam non adraittit. Si Irabitis in regnum coelorum {Matth. xvni, 3). »
enim poeQitentiam recepisset, hoc quoque sicul C9e- Peccasti, desine; declina a malo et fac bonum, et
tera per poenitentiam deleri potuisset. Sciendum esto securus. Quid autem sit spesamodo videamus?
esl aulera,quoniara sicut ad solum Filium perti- est autera spes luturorum bonorum exspectatio.
ruit carnem recipere, ut nos redimeret, ita ad Et hanc quidem exspectationem ilii habent, qui
solura Spiritum saQctum pertiouit in linguis igneis certissime se aliquando recipere speranl quaecun-
apparere, ul nos doceret et illuminaret. Unde non C que a Deo promissa sunl [eis Huic autera exspecta
solum in igne, sedin linguia pariter, et igne appa- tioni sola peccata impedimentum faciunt. Tolle
ruisse dicitur, ut in lingua doctrina, et in igne il- peccata, et spes certissima est. Tolles autem, si ad
luminatio inlelligatur ;
quandoquidem el per lin- poenitentiam redis. Peccator enim quacunque hora
guam doctrina, el per ignera illurainatio fit. Quod conversus fuerit et ingemuerit, vita vivet, et non
autera Spiritus sanctus a Patre Filioque procedens morietur [Ezech. xxxiii, 12). » Ecce conversi su-
docere raundum et illuminarevenerit,ip3e Dominus mus,8ublalum estimpedimentum, expeditaest via,
ad discipulos loquens ostendit : « Cum venerit, in- jam nunc securi cura Psalmista dicamus « Fiat ;

quil, ille Spiritus veritatis, docebit vos omnera ve- misericordia tua, Doraine, super uos; queraadmo-
rilatem (Joan. xvi, 13). » Hoc enim si voluisset, per dum speravimus in te {Psal. xxx, 22). «— « In te, Do-
seipsum Dominus facere potuisset sed sic placuit ; mine, speravi, non confundar in a^lternum {Psal.
summae et individuae Trinitati, ut nos Filius redi- lxxi, 1. » —
« Domine Deus meus, in te speravi,

meret et Spiritus sanctus nos doceret. Peccat ergo salvum me fac {Psal. vii, 2). » « Conserva me, Do- —
in Spirilurasanctum quicunque ejus doctrinam non mine, quoniam in le speravi (Psai. xv, i). » Audia-
tantoque magistro non obedil. Ejus
recipit et talis equs eumdem ipsum dicentem « Sperain Domino, :

aulem consilia sunl quaecuaque in lcge, et Prophe- Q et fac bonitatem [Psal. xxxvi, 3).»— « Et sperate in
tis, et in Evangeliis scripta sunt. Quaecunque apo- eo. omnis cougregatio populi {Psal. lxi, 9).» — « Me
stoli et doctores praedinani, caeterique oranes, qui Hus est enira sperare ia Doniino, quam sperare in
pro corde et sincera intelligentia veritatera annun- principibus. Maledictus homo,qui spera suam ponit
tiant, non hominis, sed Spiritus sancti consilia in homine, el ponit carncrn brachium suum, et a
sunt. Unde et ipse Dominus inquit : « Non enim vos Domiuo « Spe
recedit cor ejus {Psal. cxviii, 9). »—
estis qui loquimini, sed Spirilus Patris vestri qui autem, sumus. Spes
ait Aposlolus, salvi facti enira,
loquitur in \oh\?. {Matih. x, 29j. » Hodie igitur si « quae videtur, non est spes. Nara quod videt quis,
vocem ejus audieritis, Dolite
obdurare corda vestra quid sperat ? Si aulera quod non videmus spera-
{Psal. xciv, 8). » Audile Apostolum, irao per Apo- mus, per patientiam exspectaraus (/iO?n. viii, 25). »
slolum loquentem Spiritum sanctum « Secundum, : Ipse quoque Dorninus et Salvator noster per Psal-
inquit, duritiam tuara,et cor impoenitens thezauri- mislam ud Patrem loquilur, dicens « In le spera- :

xas tibi iram in die irfe, et revelaiionis judicii Dei verunt patres nostri, speravcrunt, et liberasti eos :

Patrol. GLXV. 29
907 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 908

ad te clamaverunt, et salvi facti sunl : in te spera- \ quodquamcunqueeloquentiamvelfacundiam.quam-

verunt, 490 et non sunt confusi {Psal. xxi, 5). » cunque sapientiam vel 8cientiam,quaracunque fidei
Speremus igituret nos, neconfundamur. Imilemur vel virtutura omniam plenitudinem habeal horao,
palres nostros ut et nos salvemur et a periculisli- si solara charitatem non habet, nihil est, nihil ei

beremur. Speravit in Domino Noe, et securus in prodest et pro nihilo reputatur. Sed rairura valde
diluvio fuit. Speravil in Domino Abraham et libe- est, si ad hanc tantara, qus putatur, perfectionera,

ravit eum Dominus de Ur Chaldaeorum. (1711) Fe sine charitate pervenire aliquis valeat. Impossibile
runt Hebraei, Abraham, qui ignem adorare noluit, enim videlur esse, et si fortasse impossibile noQ
quem Chaldaei adorabant, in ignem ab eis fuisse eit, per fidem montes transferre (1712), omnia sua
praecipitatum et sine omni laesione a Domino libe- pauperibus erogare, corpus incendiis tradere, pro-
ratum. Ur enira ignis inlerprelatur. Speraverunt in phetiae spiritum habere et occulta Dei mysteria sine
Domino filii Israel, et
liberavit eos de iEgyptiorura charitate intelligere. De linguis vero hominum et
durissima servitute. Speravit in Domino David, et angelorum quid dicemus?Fuit haec gratia aliquando
eripuit eum, ul ipse testatur, de manu inimicorum valde necessaria, praesertim in primitiva Ecclesia,
ejus et de manu Saulis. Speravil in Domino Eze-
quando oranibus gentibus verbura Dei prsedicare
chias, et liberatus est de manibus regis Assyrio- g misoi sunt. Quomodo enim eos docere poluisaent, si
rum, et percussit angelus Domini una nocte cen- eorum linguam ignorassenl ? « Loquebantur igitur
tum octoginta quinque millia de castris Sennache- apostoli variis linguis magnalia Dei (Act. ii, 11). »
rib. Quid dicara de Job atque Tobia? quid dicam Unde et Apostolus dicit « Gratias ago Deo raeo, ;

de Judith ? quid de Esther ? quid de tribus pueris ? quia oranium hominum linguis loquor (I Cor. xiv,
quid de Daniele el Machaba;is dicam ? Qui omnes 18). » Modo autem vel pauci, vel nulli inveniuntur,
sperantes in Domino, a sumnis periculis divinitus qui linguarum omnium peritiam habeant. Sufficit
liberati sunt. De apostolis vero et matyribus, de unicuique lingua sua. quia sufficit unumqueraque
confessoribus et virginibus melius est lacere quam praedicare modoin Quoraodo autera an-
patria sua.
pauca dicere : qui lolara spem suam in Domino ha- gelcrum linguis aliquis loquatur vel etiam quibus
benles, potestatera suscipere meruerunt calcandi linguis angeli loquantur, dubitari potest. Legimus
super serpentes et scorpiones, elsuper oranem vir- multos cum angelis esse loculos, nos eos loqueutes
tutera inimici, et nihil eis nocere potuit. Quorura non audivimus, quoraodo loquantur ignoramus.
spes quanta fuerit si scire volueris, eorura vitas, Ipsi, qui cum eis locuti sunt, quam facunde, quara
et passiones lege, etvidebis quam « mirabilis Deus suaviter, quara jucunde, quam expedite et quara
in sanctis suis, Deus Israel, ipse dedit virtutem p ornate loquantur, intelligunt. Neque ego dubito
et fortitudinem plebi suae, benedictus Deus {Psal. valde jucundius, suavius et expeditius eos locutos
Lxvii, 36). » quara huraana lingua alicujus artis peritia
fuisse,
CAPUT III. loqui valeat. Unde et Moyses, cum angelum sibi lo-
De charllate. quentem audivisset, irapeditioris et lardioris linguae
Quanta sit virtus charitatis, quantumque omni- {Exod. IV, 10) se esse dixit, postquara linguae
bus homiuibus necessaria, beatus Pauius aposlolus ejus disertiludinera audivit. Non quod ejus lingua
ostendit, dicens : » Si linguis bominum loquar et ex angelica locutione tardior vel impeditior facta
angelorura, charilatera autem non habeam, factus fuisset,sed quia ad ejus facundiae et suavitatis com-
sum velutsonans aut cymbalum tinniens. Et si
ces parationem mulus ipse sibi, et sine lingua penitus
habuero propheliam, el noverim mysteria omnia videbatur.Possumus autem per homines philoso-
et omnera scientiam, et habuero omnem fidera ita ; phos caeterosque bujus mundi sapientes intelli-
ut rnontes Iransleram, charitatem tara non ha- gere. Per angelos vero, patriarchas et prophetas,
buero, nihil sum. Et si distribuero in cibos paupe-
Cffiterosque omnes designare, qui verbura Dei nua-
rum omnes meas, et si tradidero corpus
facullates tiantes angelico vocabulo digni sunt. Dical ergo
meura, ita ut ardeam, charitatera autera non ha- Aposlolus, dicet unusquisque nostrum « Si linguis :

beara, nihil mihi prodest (I Cor. xiii, 1 et seq.). » D hominura loquar, et angelorum, charitatera autem
His verbis beatus Apostolus apertissime ostcndit non habeam, factus sum velut ss sonans, aut cym-
(1711) Hancfabulara ex Heurasorum traditioni- ferre. At apud Lucara sermo absolutus est, nuili
bus depromptam alias refutavimus. circurastantiffl alligatus ; et absolute ait Christus
(171'/) Duliitare videtur S. Bruno an possibile sit apostolis,quod per fidera poterunteradicare morum,
per fidem sine charitate montes transferre at ex ; et plantare in mare.
Evangelio Matth. cap. xvii, 19, et Luca3 cap. xvii, 6, Idem videtur Bruno dubitare de prophelia, an
idpossibile absolule dicitur, et causa impossibilila- quis sola fide, sine charitate possil habere spirilum
tis refertur in incredulitatem, sive in parvam fidem prophetiae at pag. 491 circa med., ait, quod Ba-
;

discipulorura.Paginaautera sequenti,po8t mediura, laara et Caiphas, multique alii sine charitate habue-
ait, ejicere daemones, hoc est transferre raontes. rint spiritum prophetiae. Paulo post subjungit, quod
Forte interpretatus est allegorice, quia apud Mat- ex Actis apost. constat quosdam non Chrisiianos
thoeum sermo erat de ejiciendo da^mone, quod non ejecisse per lidem da3mones. Ergo et per fidem sine
poluere discipuli Ghrisli quibus ipse respondit,
; charitate niontes possunt transferre.
quod si haber«nt lidem, poterunt et montem Irans-
 ;

909 SENTENTLf:. - LIB. IL 910

balum tinniens (i Cor. xiii, 1) » quoniam aliis qui- ;

A. « non a;mulatur, noa 'agit perperam, non inflatur,
dem prodesse possum, mibi autem proJesso non non est ambiliosa non quxrit quse sua sunt. Non
;

possum. ^Ea enim sonans et cymbalum linniens irritatur, non cogitat malum, non gaudet super ini-
aJiis quidem prodesse possunt, vocando, adu- quitale, congaudet autem verilati [Ibid., 4, j, G). >;

nando, 491 delectando, ad praelia invitando, sibi Ecee probatum est et egregie probatum, quod pa-
autem cum sint insensibiiia prodesse noa possunt. tiens et benigna est, hoc solum sufficere polerat,
Similiter autem et Ecclesiae doctores, qui caiteris « Patiens est, » quia nulii irascitur et nullis injuriis
omnibus meliores esse debent, etam si linguis om- movetur, sed pro suis ipsis inimicis intercedit. Si
nibus loquanlur, et non solum philosophos et ora- enim irasceretur vel moveretur, patiens non esset.
tores, verura etiam ipsos angeios sermonis eloquen- Et quia « benigna est, » quibuscunque potest beni-
tia et suavitale imitentur, tametsi solam charitalem gnitatem et raisericordiam facit. Cum igilur per pa-
non habeant, aliis quidera prodesse possunl, sibi lientiam cunctis ignoscat et per benignitatem mise-
prodesse non possunt. Quando igilur ea intentione realur, quid est quod amplius facere possit? Quia
loquuntur, ut Deus glorificelur et fratres aedilicen- enim benigna ideo « non ffimulatur, » non in-
est :

tur, tunc eis prodesse et charilatem adesse non

j
videt. « Non agit perperara, » quod est temere et
dubium est. Si vero de praedicalione sua humanam p injuste aliquid agere. « Non inflatur » in superbiara.
retributionem exspectant, audiant Dominum dicen- « Non est ambitiosa, » quia mundi honores non ap-
tem : « Amen dico fobis, receperunl mercedem suam petit. « Non quaerit quae suasunt, » sed qua3 sunt
{Matlh. VI, 4), » — «Et si habueroprophetiam,et no- omnium, ul salvi fiant. Sua postponit et aliena pro-
verim mysteria omnia et omnem scientiam; ei si cural « Non irritatur, » alioquin patiens non es-
babuero omnem Bdem, ita ut montes transferam, set. « Non cogilat malum, » quod est contra beni-

charitalem autem nonhabuero,nihilsum(/Cor. xui, gnilatem. « Non gaudet super iniquitatem, congau-
2). » Nam et Balaam, et Sibylla, etCaiphas, mulli- del aulem veritati, » quod utrumque ad benignita-
que alii propheliae spiritum habuisse leguntur, qui tem spectat. « Omnia credit, » quae credenda sunt.
quoniamcharitatemnonhabuerint, nihileis profuit. Quae sunt aulem illa, quae credenda, sustinenda et
llulti quoque usque hodie magna scienlia praediti sperandasunt? Vis audire quae?Omnia illa quee
auni et bene sanctarum Scripturarum profunde utrumque testamentura credere, etsperare, et sur-
mysteria exponunt, qui quoniam charitatem non tinere praecipit. « Charitas nunquara excidit (Ibid.,
habent.nihil eis prodest. Legitur autem in Aclibus 8);» hoc est autem, quo, duabus virtuti-
in

aspostolorum de filiis Scevae {Act. xix, 14), quia, bus superius dictis, id est Gde et spe, charitas ma-

quamvis Christiani non essent, per fmem tamen dae- jor est unde et subditur. « Major autera (1713) his
;

moaes ejiciebant, adjurantes eos in nomine illius C esl charitas {Ibid. 13). » Major quidem, quia
quem Paulus pra;dicabat : qui etiam in judicio di- « nunquara excidit, » quiae aterna est, quia semper
cluri sunt Domine, nonne in nomine tuo pro-
; « est, et finem non habet. Aliae autem post hanc vitam

phetavimus,cldaemoniaejecimus?»QuiliusDominus necessariae non erunt, quia ad ea solumraodo perti-

dicluru3est:(( Amendicovobis,nescio vos(iVa<</i.vii, nent, quae exspectantur et nondura apparent. Est
12). » Quod utique non audissent, si charitatem ha- enira spes exspectatio futurorura. « Fides vero sub-
buissent. Qui autem daemones ejiciunl, hi monles stantiasperandarum rerum arguraentum nonappa-
transferre intelligunlur. « Et si distribuero in cibos rentium (Hebr. xi, 1).» Ubiigituristaevirtuteserunt,
pauperum omnes facultates meas, et si tradidero postquam nihilsperabimusetomniaapparebunt? E-
corpus meum, ita ut ardeam, cbariiatem autem noa rit enim Deus omnia in omnibus,etea quae videbunt

habeam, nihil mihi prodest (/ Cor. xin, 3). » Quod ethabebunt.sufficient omnibus.Sed audiamusquid
autem dicit, nihil sum nihil mihi prodest, sic est etiam in Canticis canlicorura sponsus ad sponsam
accipiendum, quod haec et similia sine charitate, de charitate dicat Pone me, inqiiit, ut signacu-
: «t

nihil adbeatitudinemaccipiendam,quamvisraultum lum supercor tuum,ut signaculum suprabrachium

prosint ad mitigandatormenta. Notandumeslaulem tuum, quia fortis esl, ut mors dileclio, dura sicut
quod in facultatibus distribuendis et eleemosynis n infernus aemulatio. Lampades ejus, ut lanipades
faciendis, maf,'is sincerus affectus quam larga ma- ignis,atque flamraarum. Aquae multae non potue-
nus a Domino quKritur. Au divirausautem de Dona- runt exslinguere charitatem, nec 492 llumina ob-
tistis, quod frequenler se flammis, et prajcipiiiis, ruent \\\a.m{Caut. viii,6etseq.) » Praecipit Dominus,
aliisque mortis generibus tradidissenl, ut^non Dei, etSalvator noster, ut quasi signaculura sempereura
sicutipsistulte pulabant.sedpoliusdiabolimarlyres super cor habeamus et nunquam eum oblivisca-
fierent. Sed, ut salis ostensum est, nullae virtutes mur, quod quidera ad maguam perlinetdilectionem
nullaque bona prodesse possunt absente charilate. el hoc esl, quid alibi ail « Diliges Dominum Deum
:

Ecce cognovimus quantura bonura sit habere cha- tuum ex tolo corde tuo (Mattk. xxii, 37). »

ritatem; nunc autem audiamus de ipsa

cbaritate, Hoc semper super cor nostrum; sit sem-
igiutr sit
qualis sit.Dicigilur,beateFauIe,quaIise3t charitas. per super brachium nostrum, ut non eit charitas
« Charitas paliens est. » Et unde hoc probas?Quia otiosa, et amor, qui in cordo est, in manibus ma-

(1713) In Vulgata legitur horum.

I
911 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 912

nifestetur. Provooati nostibus occurramus et mor- A ips^^non est, c8eca,tenebrosaetob8cura sunt omnia.
tem non timeamus, quia « forlis est ut mors dile- Quis er^o regnum suum, provinciam suara, terram
ctio, » imo vero fortior. Fortior enim est qui superat suam, familiam suam, vel etiam seipsum sine ea
quam qui superatur « Dura sicut infernus aemula-
: regere vei gubernare poterit ?lnteliigite saeculi po-
tio. » Quid enim per infernum, nisi poenarum tentes, et sapientis operam date. Justitia quoque

oronium genera intelligamus ? Unde eos, qui in quam necessaria sit, ipsae leges imperatorum, el
tormentis maximis videmus, in inferno esse dicere canones, et decreta sanclorum, quae ad ipsius custo-
solemus. Quia igitur torraentis dilectio superari non diam facta sunt satis oslendunt. Tolle justitiara, et
potest, merito inferno el tormentis ejus constantia perit inundus. Ubi juslitia non est, iniquitas domi-
comparatur. « Lampades ejus iampades ignis, atque natur ; ibi fraudes, el rapinae, furta, homicidia
flammarum. » Beatus Laurentius etiili famosissimi timor, et angustiae, et securitas nulla. Timor ini-
pueri sint nobis in exemplura, qui igne charitatis quorum justilia est, securitas bonorum ipsa.Dic igi-
accensi incendii flamraas non timuerunt. Sic eos tur quid est ipsa?« Justitia est constans et perpetua
lampas charitatis inflammaverat intus, ut ignem voluntas jus suum unicuique tribuendi X1717). » Qui
illius lampadis non senlirent foris. Unde et martyr enira hanc voluntatem semper habet, ut suum jua
Chrysti dicebat « Disce, miser, quia non sentio tor- g unicuique tribuat, et ea quae allerius juris sunt ne-
:

raenta tua. » —
« Aquae multae non potuerunt ex- minem usurpare permittat, justus ille ulique esl.
stinguere charitatem neo flumina obruent eam, » Sed nullum jus habet diabolus in humana natura.
Aquae mullffl, populi multi, nec unus vei duo, sed Deus et non diabolus hominem fecit. Deiitaquejuris
tota civitas in martyrem insurgebat, et tantus esl homo ipse debet regnare ia nobis, ipse debet :

eral ille ignis charitatis qui in corde martyris possidere membra nostra. Sic enim Apostolus ait:
ardebat, ut tota illa inundatio furentis populi illam « Non regnet peccatum (1718) in corpore vestro

flamraam exstinguere non valeret. Huic autem ser- morlali, ut obediatis concupiscentiis ejus {Rom. vi,
moni finem non pono, quiacharitas finem non habel. 12). » Latro est, praedalor esl, non est, juris ejus

CAPUT IV. quod possidet, pelle eum a te redde Deo pos- :

Dequaluor virtutibus cardinalibus. sessionera suara, et justus eris. Siquidem ille

Quatuor sunt virtutes, (t714) quibustotus regi- justis est, qui suum jus unicuique tribuit. Ideo
lur mundus, ita sibi conjunctae, utsine se esse non hoc nomen omnium sanctorum commune est,
valeant. Qui unam habet, omnes habet cui una- et omnes sancli justi dicuntur, quoniam haec
:

quaelibel deest, nullam habet. Quarum prima pru- in se ipsis justiliam operantur, et vitiis expulsis,
dentia, secundajustilia, tertiafortitudo,quartavero p 493 quod suum esl, Domino reddunt. Alioquin
lemperantia vocalur. Est autem prudentia, quae alio quomodo justi dicerentur, ad quorum (1719) judicia
quoque nomine sapientia dicitur, divinarura hunia- nemo venit?Unde et Apostolus ail « Si nosraet- :

naruraque rerum cognitio. Dico autem non sapieu" ipsos judicaremus, non utique judicaremur (J Cor.
tiam hujusmundi,quae stultitia est apud Deura; de XI, 31). » Maxime autem propter justitiam irapera-

qua et Apostolus ait Quia « stultam fecit Deus

: tores, et reges, et aliae potestales ab initio consti-
sapientiam hujus mundi (/ Cor. i, 20) ; » sed eam tuti sunt ;
qui et suum jus unicuique tribuant, et
sapientiam dico, quae ad morum honestatera et ad injurias fieri prohibeant, iniquos coerceant, bonos
salutem pertinet animarum.Noneam,quaraphiloso- foveant et aeque cuncta disponant. Quod si fecerint,

phi docent et oratores, sed eam quara apostoli prae- beati erunt. De ipsis enim scriptum est : « Beali
dicant el quidera (1715) hahent
doctores. Et isti quicustodiunljudicium, et faciuntjustitiaminomni
cognitionera divinarum rerum; sicutipse Dorainus terapore (Psalm. cxv, 3). » Itemque : « Diligite ju-

ait : « Qui diligit me, dili^etur a Patre meo, et ego stiliam qui judicalis terram {Sap. i, 1). » Sed quid
diligara eum, el raanifeslabo ei meipsum [Joan. xiv, defortitudine dicam? sine qua et sapientia etjustilia
21). » Haec est (1716) autem vera cognitio divinita- inutiles esse videntur. Est autera fortitudo non cor-
tis, vel illura cognoscere, qui est vera sapientia et poris,sedmentisconstantia,quainjuriassuperamus,
Bine quo nnlla est sapientia. « On:)nis enim sapientia D adversa omniatolerarauset prosperis nonelevamur,
a Domino Deo est, et cum eo fuit semper, et est llanc fortitudinem non habet quicanque superbia,
ante aevum {Eccli. i, 1). » Talis est sapientia inter ira, avaritia, luxuria, ebrietate et his similibus su-
alias virlutes, qualeest aurura inlerorania metalla. peratur. Illi quoque fortes non sunt, qui in adver-
Unde non immerilo in divina pagina per aurum ple- sis positi contra salulem animae \Iiberari satagunt.
rumquesapienliasignificatur.Respicetabernaculum Unde et Dorainus ait : « Nolite tiraere eos qui oc-
testimonii respice templum SaIomonis,el cum pene
; cidunt corpus : animam aulem non possunl occi-
omnia ex auro purissirao coraposita videris, tunc dere {Malth. x, 28). » Similiter etiam et illi qui
landem intellige raaxiraura decorcra maximamque in properis se extollunt el superflua laelitia

sanctorum pulchritudinein esse sapienliam. Ubi resolvunlur, fortes dici nequeunt. Quomodo enim

(l714)Cod.S. Marci Flor. Coelorum. (1718) Idcra cod. S. Marci Flor. et cod. Vat.
(1715) Idera cod. S. Marci soli. cit. Non regnet peccalum in vestra mortali carne.
(1716) Cod. Vatic. 1254. Haec est ergo vera,e\c. (1719) Cod. Vatic. cit. ad quorum indicium.
(1717) Idem cod. Valic. Unicuiquetribuens.
 913 SENTENTIiE. — LIB. II. 914

impetum celare et retinere

fortes sunt, qui cordis A. scriptum est : « Quia creJidit Abraham Deo, etre-
non valent? Fortitudo non vincitur, et si vinci- putatum est ilii ad jusliliam (liom. iv, 3).» Quae
tur, non est fortitudo. Hanc forlitudinem ha- enim justitia major, quam Creatori suo credere el
buerunt sancti, qu' nec nec tormentis, nec
vitiis, obedire ? Et quia hanc unam virluteni habuil,caete-
blanditiis superari potuerunt. Restat nunc de lem- ras quoque virtuteseum babuisse haud dubium est,
perantia dicere, quae in suisactionibusmodumnon Fortis fuit Joseph,qui se provocantem ad libidinem

excedit ;
quoniara superflua ^nulla qua^rit (1720). superavit in qua forlitudine, sapiens, justus et
;

Haeo sit igitur ejusdefinitio, ethaec quidem tarane- modestus apparet. Juslieraut tres pneri, qui contra
cessaria est, mundus
ut ipse sine ea stare non palrias leges idolum adorare noluerunt in quo :

possil. Cura enim homo ex contrariis elementis facLo quam sapienles, quumque modesli fuerint,

compositus sit, nisi esset aliqua natura, quae res reveiatum est. Sapiens erat Daniel cui sua secreta
contrarias et inimicas temperaret, in tanta discordia revelaverat Deu3(1722); quam justus fuerit, duo
ettam immensa colluctatione diutius manere non presbyteri probaverunt ;
quam fortis, quem inlacu
posset.Sed haecdispulatio philosophorum estneque positura leones invadere non audebant. Quia enim
uno sermone concludi poteat. In omnibus itaque jam vitia superaverat ; ideo leones cum tiraebaot.
negotiis lemperantia ulilis est.Audi quid beatus n Cujus vero temperantiaj fuerit, quibus vescebatur,
Paulus de ipsa sapientia dicat el quomodo eam legumina, ejusque longa jejunia 40 I testantur.
temperantia indigere ostendat. « Noo plus, inquit, Sed vis audire de illis, quibus, quoniam unam ex
sapere, quam oportet sapere, sed sapere ad sobrie- his virtutibusdefuit, aliasquoque perdiderunt? Per-
latem {Rom. xii, 3). » (1721) « Noli esse justus didilDavid fortitiidinem,quem(1723) visa Bersabea
multum, alias nimis. » Beatus quoque Benedictus, carnis voluptas superavit a quo caelerae virtutes :

cujus auctoritas maximaest : utpote in quoSpiritus mox lerritae fugerunt. Quis eum tunc insipieniem.
sanctus loquebatur, prtecepit similiter; ne quid injustum, et sine lemperantia fuisse dubitat, qui
nimis de fortitudine vero sic habet. Qui fortiter libidinesuperatus, tam gravia simul peccata commi-
premit ubera adeliciendum lac, elicit butyrum : et sit? Sed felix, qui poenitentiaductusaudire meruil:
qui vehementer eraungit, elicit sanguinem. Et hic v Dimissura peccatum tuum (I/ Reg.
est tibi xii,

igitur lemperaniia necessaria est.Ubera vero vehe- 13). » Salomon quoque amissa sapieatia, quae prae
menter prerait qui, postquam lacle exhausta sunt, caeteris pollebat, idolis immoidvii ; a quo statira
adhuc ea premere, et quod non habent, ab illis omnis justiiia, forliludo et temperanlia recessit.Sic
exigere non cessat. Quicunque igitur jejuniis, vigi- igitur quaere per singula : et cognosces, quod qua-
liis, aliisque afflictionibus seipsum, vel alios plus tuor virtules sine se esse non possunt. Si autem vir
quam sua, vel eorum natura ferre valeat, premere ^ videre eas sibi bene conjunctas etsociatas, respice
et affligere nititur, ille nimirum vehementer ubera apostolos et martyres, respice confessores Eccle-
premit, el unde speratfructum vita3,iude multolies siseque doctorcs quos quidom sic illiE circumdede-
fructum trahit peccati et mortis. Unde Apostolus runt et complexae sunt, ut occidi quidem possenl,
ait: « Obsecro vos per miserioordiamDei, ut exhi- ab eis autem separari omnino et develli non pos-
sanctam,
beatis corpora vestra, hostiam viventem, sent. Hoc autem significabant [Exod. xxv), illi qua-
Deoplacentem,rationabileobsequiumve3trum(/6td.> tuor aurei circuli, qui in arcatestamenti erant, per
1). » enim obsequium rationabile est, quo
lilud quos duovectesinducti nunquara ab eis separaban-
non ipsa natura, sed vitia perimuntur. Ecce satis tur : erantautemillivectescoopertiauro purissirao.
breviter diclumestde quatuor virtutibus principa- Quoniam enim arca testameuti Ecclesiam sanctam
libus, quales et quam necessariae omnibus sint significet, satis nolum est. Qualuor vero circuli
ma.ximequepolentibus,quibusraundi regirainacre- quatuor superius dictaevirtutes sunt, aureae utique,
dita sunt. Videamus modo quomodo seaequantur, oraniquepulchritudine clariores, quibus qui ordina-
et quomodosine seessenon valeant. Cui autemim- tus non fuerit,aeque clarus.neque pulcherest.Duoa
possibile esse videtur, ul omneshabeat^det operara vero vectesPelrum el Paulum intelligo, caeterosque
quanlum polest, ut vel unam habeat, quam si ha- J) sanctos, sine quibus Ecclesia Dei, nec levari, nec
buerit, caeterae procul dubio eam sequantur. Fac portari, nec regi polest. Et isti quidem aureisunt,
ergo, princeps, quicunquees, ut justitiam habeas quia vitae immaculalae et sapieutiaj luce refulgent.
el teneas. Hsc enim libi magis necessaria esse vi- Nunquam vectes a circulis extruhuntur, quia vir
detur, et mox per hanc unam et sapiens, et forlis sancli nuoquama praedictis virtutibus separantur.
et bene moderatus omnibusapparebis. Vide tamen, His igitur porlaturarca ;
quiaistorum fide,doctrina
ut qui aliisjustitiam facis tuipsius ne obliviscaris, et exemplis sancta Ecclesia regitur, et virtutum
el qui inpopuloexerces justitiam, exerceas etiamin gradibus episcoporum el sacerdotum rainisterio ad

temetipso. Justus fuit Abraham ; sicut enim de eo cceleslia sublevatur. Sed valde timendura semper est

(1720) Cod. S. Marci habet. : Uxc sU igitur in (1722) Ex cod. Valic. suppietur editio, cujua
x>mnibus negotm ; 3ed cod. Vatic. legit ut in edi- sapienliaj ipsi prophotae dant testimonium.Sed quia
tione. hanc habuit, aliae sibi non defuere virtutes,etquam
Idemcod. Vat. Dejustitia, Eccle.
(1721) vii, vero justng, etc.
Bcriplum ost Non si$ justus nimis.
: (1723) Ex cod. Vatic emendatur edilio.
915 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 916

episcopis et sacerdolibus, ne sine vectibus arcam A Moyses praecipil de turture et columba, quando
Dei ferre conenlur. Sine vectibus enim arcara Dei immolatur, ut caput ad collum retorqueatur Non
haerelici ferunt, qui suas naenias praedicantes apo- 495 recipit Deus sacrificia superborum « Excel- :

slolorum auctoritates fugiunt et a catholica fnJe et susest, el hurailia respicil, et alta a longe cogno-
doctrina recedunt. Sintsemper memoresquid acci- scit (Psal. cxxxvii, 6). » Qui sunt alta, nisi erecla
derit filiis Heli, Ophni videlicet, et Phinees, qui el Euperba ? Et haec quidem rescipere dedignatur.
arcam Dei caplivaverunt, etipsi in pra^lio perierunt. Unus non erectus stat, sed humi-
igitur crinis, qui
Erant enim reprehensibiles valde et vita moribus- lis jacet, ippa humilitas est qua collum Virginis ;

queprotervi.Unde non immeritoOphni discalceatus, decoratur. Unura vero oculorura dixit, quianon de
Phineesvero osmutum Nonenimest
interpretatur. pluribus, sed de una virtute loquebatur. Ilabetla-
conveniens, ut Ecclesiam Dei regendam suscipiat men duos oculos soror et sponsa Ghristi, quorum
ille, quimulus est et qui nondum pedes calceatos altero terram, allero vero respicil coelum. Per hos
habet in praeparatione Evangelii pacis.Tales igitur autem huraililas et contemplaliodesignatur, etplus
Ecclesiam Dei captivant et malignis spiritibus in saepe placet Deo oculus humilitatis, qui terram re-
servitutem Iradant ; sed ipsi quoque in praelio rao- spicit, quaraoculi contemplationis,quiea quaescire
riuntur, qui caeteros a morte liberare debuerant. n non licet aliquando perscrutantur. Unde et aiibi

Quatuor illi colores, quibus vela et cortinae taberna- ait : « Averte ocnlos a me, quia ipsi me avolare fe-

culi inlextae erant, qui ubique simul el nunquam cevrant {Cant. vni, 22).» Si enimlicitum esset om-
separatira ponobanlur, quatuor istas virtules signi- nia scire, noa licet
non diceret Apostolus, « quae
ficabant. Hiacynlhus videiicet, et purpura coccus homini loqui [llCor. xxii, 4). « Quae enim loqui
bis linclus, et bissus retorta 1724)de quibusin Exo- non licetj neque scire licet. Egregie autem facium
dum sufticienter diximus : Nunc autera loquendi est, quod humilem matrem Dominus^elegit humi- ;

solummodo materiam rainistramus. Ulis tabernacu- lis filius humilem matrem habere debebat. Noa
lum, istis vero Ecclesia oraaiur el decoratur, quia enim de leaena, sed de ove nascitur agnus nihil in :

sine sapientia, sine ju&tiiia,sine fortitudine ettem- animaiibus ove, et agno humilius est. Percute, ma-
perantia nulla anima ornari vel decorari potest. cta, jugula, occide, nec voce queruntur, nec cornu
Haec sunt iila ornamenta de quibus dicitur : « Asti- rainantur, nec dente, vel pedibus se defendunt.
tit regina a dextris tuisinvestitu deaurato, circum- Unde et eleganter de ipso Domino per prophetam
amicla varietatibus {Psal. xliv^ 10). » dicilur : « Sicut agnus ad occisionem duclus e3t,et
CAPUT V. non aperuit os suum {\sa. Lvri, 7). » Diabolus per
De humilitate. superbiam, quantum in ipso fuit, super omnes coe-
Docet nos Maria humilitatis C los ascendit Ghristus per hurailitatem in terram
beatissima virgo :

mater, el filia, quantasit virtushumilitas. « Magni- descendit; « humiliavit enim se, ut ait Apostolus,
ficat, inquit, anima mea Dominum. Et exsullavit factus obediens usque ad mortem (P/it7. ii, 8).» Hu-
spiritus meus in Deu salutari meo. Quia respexit jus humilitate salvali sunt, qui illius superbia per-
humilitatem ancillae suae {Luc. i, 46). « Non dixit, ierunt. Ille Altissimo similis fieri voluit : hic au-
quia respexit patienliam meam, pielatera meam, tem formam servi similitudinemque suscepit. Eva
misericordiam meam, innocenliam meam, virgini- per superbiam displicuit Deo per humililaten Maria
tatem meam, et caeteras virtutes,quibu3 Virgobea- placuit Redemptori. Illa superbiens obedirenoluit,
tissimaabundabat,quibusquasiregaIibusornamenti nimisque audacter, imprudenter ad lignumveli-
et

induta erat: sed hoc solummodo dicere voluit quia : tum accessit. Ha5c autem verecunda et humilis
respexit humilitatem ancillae suae. « Ad quem enim obedientiam profitetur, dicens « Ecce ancilla Do- :

respexit Deus, nisi ad hum.ilem, et quielum, et minijflat mibi secundum verbum tuum {Luc. i,38).»
(1725) tremenlem verbis ejus ?» {Isai. lxvi,2.)Mu1- Ad hanc igilur tantam hurailiiatem respexit Deus,
lis ornamentis indutaerat Virgo nostra; convenien- et ideo haecunaexomnibus mulieribus, quaecunque

tius dicere polui, dominanostra,regina nostra; sed sunt, vel fuerunt, vel futurae sunt, a Domino electa
hoc unum prae caeteris rutilabat, quod DeuraetDo- D est, quae etDei mater fieretetcoeli terraeque regina
minum respexisse dixit. Et hoc est fortassis quod vocaretur. Dicat igitur Virgo beatissima « Magni- :

in Ganticis canlicorum ad ipsum specialiter Dorai- Ccat anima mea Dominum ;

quia respexit humilita-
nus ait «Vulnerasti cor meura, soror measponsa,
: tem enim quid glo-
ancillae suae {ihid. 47). » Dicat
vulnerasti cor meum in uno crine colli tui, et in riae, quid honoris, quid beatitudinisindeconsecuta
uno oculorum tuorum (Cani. iv,9).» Nusquam enim sit, quod sic eam Dominusrespicere voluil: « Ecce
humililastam tacile deprehendi potest quara in collo enim : ait, ex hoc beatam me dicent omnes gene-
et in oculis. Hoc enim humilium proprium est, ut rationes. » Vide ergo quanta sit virtus humilitatis,
inclinato colio el oculis ad terram deflexis in- quae Deum iu terram descendere et hominem in
cedant. Sicut e coiitrri superbi semper erecta coelum ascendere facit. Haec est, quae deponit po-
cervice et superciliis elevatis gradiuntur. Unde el tentes de sede el exallat hurailes. « Omnis eaim,

(1724) Teslimonium reddit se Exodum expo- (1725) Cod. Vallicel. et cod. vat. 994. iremeniem
suisse. sennones ejus.
 :

917 SENTENTIyE. — LIB. II. 918

qui 36 exaltat liumilial>itur, et qui se humiliat X. se terram valoant occupare. Ilaec osl cnim illa vitis.
exaltabitur {Luc. xvi, 11). » Quam bene inler sc de qua scriptum est « E.xtendit palmites suos
:

conveniunt hsec duo matris et filii teslimonia dura ; usque ad marc, usque ad flumen propagincs ejus
ea qu8B raater dixeral, filius affirmal. Narrat Salva- {Paal. Lxxix, 12.) • Si quidem « in omnem terram
tOT noster, quod duo homines ascenderunt in tem- exivit sonus eorum, et in fines orbis lerra) verba
plum ut orarent; unus Pharisaus.alier Publicanus, eorum {Psal. xviii, 5). » Nulla arbor est, quae suo
unus superbus, et alter humilis {ibid., xviii, 13). fructu tantum uiilitatis hominibus conferat, quan-
Alter omnes respiciebat, alter nec oculos ad cceIos tum vilis, et si humilis sit. Granum quo-
parva et
levare audebat. Inclinatus igitur stabat, quod, sicul que non arboribus, sed in humili nascitur herba.
superius diximus, magnae humilitatis indicium est. De quo similiter Domious ait: « Nisi granum fru-
Et superbus quidem nihil profecit humilis autera : menti cadens iu terram mortuum fuerit, ipsum so-
jusiificaiusdomum suam rediit. Qui non intelligit, lum manet. Si autem mortuum fuerit, mullum fru-
quantum bonum humilitas est; hoc inteiligere sata- ctum affert (/oan. xii, 24 ; )> se nirairum granum
gat,quantum malum superbia sit. Facile enira una. frumentiessesignificans. Nihil hisduabusspeciebus
quaeque res per suum conlrarium inlelligi potest. hominum vitaj in lerra utilius, per quas, quia valde
Humilitas autem et superbia contraria sunt, humiles sunt, seipsum Salvator noster significari
et de
B
superbia quidem dicit Psalmista « Non inihi veniat voluit. Et notandum quae pene illaj ^arbores, quae
:

pes superbiae, et manus peccaloris non moveal me. humiles sunt, fecundiores magisque fructiferae esse
Ibi ceciderunt omnes qui operantur iniquilatem, probantur. Ecce dum ista pertraclo, subito in men-
expulsi sunt nec potuerunt slare {Psal. xxxv, 12). » tem venit illa arbor nobilissima quara ipsa sacra
Malus pes, mala manus. Iq illo cadunt omnes, ac Scripturapulcherrimam vocal. quam quidem, quo-
expulsi cadunt omnes. Bonos pedes habebant primi niam et ipsa valde humilis est, silentio prffiterire
parentes noslri, antequam per superbiam peccas- non debeo. (1727) Lege Leviticum, et invenies ubi
sent. Peccaverunt, ceciderunt, et pedibus illis in- Dominus per Moysen loquitur filiis Israel de festi-
firmis et podagricis stare noQ potuerunt. Quot vitate tabernaculorum. Septem diebus heec festivi-
sunt vitia, tot sunt et superbiae pedes, quae et pec- tas agebatur; praeceptique Dominus filiislsrael, ul
catoris manus nihilominus dici possunt. Iste pecca- sumerent fructus arboris pulcherrimaB,spatuIasque
tor diabolus est, cujus invidia manus mullas mo- pahnarum, et ramos ligni densarum frondium, et
vet, multos impellit, multos ab honestaie et justitia salices de torrente, et lajtarentur coram Domino.
divellit, et in mortis praecipitium irecompellit. Sin- (1728) Omnibus igitur diebus hanc feslivitatem
gulariter pedem et manum posuit, quia usitatissi- agere debemus, qui eam septem diebus agere ju-
mum est Scripturarum pro plurali numero singula- C bemur. Quid est autem festa celebrare, nisi abini-
rem ponere. Secundum illiud « misit in eos ccono- qiiitate cessare et in bono opere perseverare? Illi
myara {Psal. lxxvii, 45), » (1726) id est muscam vero in tabernaculis perseverant, qui in hoc mundo
caninam, » et comedit eos, el ranam, et disperdi- manere nolentes ad aliam patriam festinant, dicen-
dit eos. Ibi ceciderunt omnes qui operantur iniqui- Jtes cum Aposlolo « Non habemus hic manentem :

tatem : i ibi avarus, ibi raplor, ibi luxuriosus, ibi civitatem, sed futur^am inquirimus {Hebr. xiii, 14). »

sacrilegus, ibi homicida, ibi perjurus, ibi adulter Hanc enim nostram digne agere non
festivitatem
et fornicator ceciderunt. Expulsi aunt enim et dia- valemus, nisi pulcherrima) arboris fructum habea-
bolica manu commoti, quia jam pedibus infirmi mus. Pulcherrimam vero arborem, citri arborem
erant.stare non potuerunt. Non enim inconveniens, Hebraei intelligunt, quae utique et odore, et sapore,
si quis etiam sic intelligere voluerit : « non veniat et fronde, et flore, et ipsius fructus magnitudine el
mihi pes superbiae, s id est, non sit superbia raihi pulchriludine tam nobilis est ut difficile inveniatur
pes ; non ipsa me
quia in ipsa ceciderunt om-
ferat, quae ei digne comparariPer hanc igiturpossit.
nes maligni spiritusqui ubique operantur iniquita- pulcherrimam, humilemque arborem beatam virgi-
tem. Expulsi sunt de supernis sedibus, nec potue- nem Mariam intelligimus, de qua scriptura eat :

runt stare. Si quis autem hoc diligenter conside-

{)
« Et terra nostra dabit fructum suum {Psal. xlix,
ret, quare non cedrum vel abietem, quae allissimae 9) » itemque
; « De fructu ventris tui ponam super
:

sunt, se Dominus 496 vocare voluerit, sed potius sedem tuam {Psal. cxxxi, 11). » Qui arborem intel-
item quae inter alias arbores humillima est, et ligit, de fruclu non ambijjnt. Fructus enim Ghristus
alieno egens auxilio, etiam in hoc cognoscere po- est, cujus omnis festivilas celebrari potest. Huno
terit,quanlum semper Dominus humilitatem dilexe- igitur fructum suscipiamus in festivilalibus nostris
rit. « Ego, inquit, sum vitis, et vos palmites {Joan. hoc reficiamur, hoc satiemur, hujus carne et san-
XV, 5), )) discipulis loquebatur, quos ad humilitatis guine impinguemur et inebrieraur. Arborisquoqua
gloriam invitabat. Ei tale ^erat ac si disceret De- :
hujus pulcherrirnae nunquam obliviscamur, ad
parva arbore parvi rami de gracili arbore graci-; ipsamsemper respiciamus, fructum vitae et Halutis

les rami procedunt, tales tamen, quae spaliosae circa ab ea qua;ramus. vere litjnum pulcherriraum,

(1726) Ex cod. Vatic. Idem alibi dicil S. Bruno. (1728) Conferquae Bruno in hunc Lcvitici locura
(1727) God. Vat. lege in Levitico. Levit. c. xxiii. dixit.
919 S. BRUNONTS EPISCOPI SIGNIENSIS 920
quod talem meruit porlare fructum Nos eam ar- !
X quat (1729), six justus est, ut misericordiae non
Ijorera vocamus, sed Scriptura lignuin appellat. obliviscatur. Facit misericordiam, sed pcenitentibus
Quia enim Vrigo peperit.non arbor, sed lignum di- et misericordiam facientibus. Fac igilur misericor-
citur, Hanc enim significavit illa virga Aaron quse, diam, sivis ut tui misereatur ; dimitte et dimiltelur
cum sicca esset, etet frondes, et nuces
flores, tibi : da, et dabitur libi, ipse hocdicit: « Si dimi-
amigdalinas protulit. Per spatulas vero palmarum, seritis hominibus peccata eorum, et Pater vester
qucB in hac festivitate requiruntur, instrumenta vi- coelestis si non
dimittet vobis peccata vestra; et
ctoriae designantur.Spatula enim diminulivum est a dimiseritis hominibus peccala eorum, nec Pater
spala, palma vero victoriam significat. Victoriae vero vester dimittet vobis peccata vestra (Matth. vi, 14). »
instrumenta, virtutes etbona opera sunt, quibus vi- « Eslote ergo misericordes, sicut et Pater vester
tia et maligni spiritus superantur. Sunt igitur hae ccelestis misericors est : qui solem suum oriri facit
spatulae valde necessariae in festivilatibus,quia tunc super bonos et malos, et pluit super justos et in-
raaxime inimicorum insidiis infestantur. Rami au- justos (Luc. VI, 36). » Ad misericordiam nos pro-
tem arboris densarum frondium, sanctorum volu- vocat Salvator noster, viam salutis ostendit : docet
mina, sermones, verba et exempla intelliguntur. nos per quam viam ad patriam redeamus non est :

Talis arbor beatus Paulus, cujus frondes densissi- olia via per quam redire poasimus. Sed vide quam
g
mae, cujus verba copiosissima sunt; cujus folianon facilis via: dimitte, et dimittetur tibi. Non vis di-
cadenl. cujus omnia verba adimpleri oportet. Et mittere centum denarios ut raille talenta diraittan-
ipse quidem tara necessarius vobis in feslivitatibus tur tibi? Soito quod tortores te exspectant, qui te
nostris, nt sine ipso vix unum sermonem facere va- in carcerem trudant neque inde exire permittent,
;

leamus, Si vis scire de ipso quam humilis arbor donec universum debitum solvas. Heu quot ibi !

eliara sit, audi ipsura discentem : « Ego enim mini- modo sunt, qui, quoniara in hoc saeculo dimittere
mns apostolorum sum, qui non sum dignus vocari noluerunt, modo dolent, modo seipsos accusant,
apostolus (/ autem densa-
Cor. xv, 9). » Arborem. modo poenitet,sed talis pcenitenlia sera,inutilis etin-
rum frondium, quantum ad litteram myrtura non- fructuosa est. Si modo diceretur eis « Dimittite,et :

nulli inlelligere volunt, quae quidera arbor satis dimittetur vobis {Luc. vi, » cura quanlo gaudio
37) ;

parva et humilis est.Et propter hanc fortasse hu- nunc dimitterent suisque debitoribus parcerent?
;

railitatem, non spatas, sed spatulas palmarum Et isti quidem non polerunt cantare misericordias
dixit, quia, quamvis palma procera arbor sit, Domini in aeternum quoniam tantum in hoc saecu-
;

spalula autem diminutivum est, in quo aper- lo raisericordia ejus in inferno autem nullaestre-
;

tissirae humilitas declaratur. Restant salices de deraptio. Bonivero raisericordias Domini in aeter-
torrente, per quas memoria figuralur, quia in G nura cantabunt, quoniam sine fine gratias agent
raemoria qucecunque in festivitatibus flunl et Deo ipsum laudabunt, qui non ex meritis eorum,
:

dicuntur, quasi in uno fasciculo vinciuntur, ut sed ex sua misericordia tantam beatitudinem eis
a non dilabantur et seraper in memoria
corde prseparavit. « Misericors et miserator Dominus, pa-
habeantur. Salix enim tenacissima arbor esi, tiens et mullura raisericors (Psal. lxxxv, 15), »
et praeter hoc, nihil in ea esse videtur, unde cura pro nobis in cruce pateretur, nimiaraisericor-
etiam, si velit, superbire valeat ; bene aulem de dia superabundans pro suis etiam crucifixoribus
497 torrenle salices assumunlur, quia illa memo- orabat, dicens « Pater ingnosceillis, quianesciuat
:

ria maxime nostris in necessitatibus necessariaest, quid faciunt {Luc. xxiii, 34). » Unde et bene sub-
queedesanctarumScripturarum fluminibushabetur. ditur: « Suavis Dominus universis (Psa/. cxlv,9);»
Non enim nostra,sed sanctorum verbanarrare debe- universis quidera, quia ipsis quoque inimicis. « Et
mus, et non ea quse trahamus de corde nostro, sed raiserationes ejus super omnia opera ejus (Ibid). »
quae hauriaraus de fontibus Videmus quod
Israel. Goelum, lerram, mare, angelos et homiues fecit
parvae arbores placent Deo, videmus quod omnis Deus; sed miserationesejus super orania opera ejus.
superbiao altitudo displicet Deo {I Pelr. iii, 6). Hu- Quas miserationes propheta considerans, expavit,
miliemur ergo sub potenti mauu Dei, ut nos exaltel D dicens : « Doraine, audivi auditum tuum, limui,
in lempore tribulationis, qui vivit et regnat in sae- consideravi opera lua, et expavi. In medio duorum
cula saeculorura. animalium cognosceris {Habac. iii, 1). » Et revera
CAPUT VI. haecejus opera, istae ipsius operationes, superom-
De misericordia. nia illius opera sunt, raultumque pavenda, quod
Misericordias Domini in aeternum cantabo Rex regum, et Dominus dominantium, qui ex ni-
{Psal. Lxxxviii, 1). » Quid rex, et propheta David hilo omnia fecit, pro servis nequissimis inter ini-
de misericordia senserit, satis his verbis declaratur; quos deputalus morte lurpissima condem-
est, el
dum se misericordiae laudes in aeternum cantaturum natus est pulchre autem Graeci oleon misericor-
promittil. De qua et alibi ait : » Misericordiam et diam vocant, quia sicut in liquoribus oleum supe-
judicium cantabo tibi, Domine {Psal. c, 1). » Sic rius est, ila in cunctis Dei operibus misericordia
misericorsest Dominus, ut justitiam non derolin- superior est, sicut et modo superiua dixit, quia
(I7i9) God. Vat. relinquat.
 921 SENTENTI.E. — LIB. II. 922

miseraliones ejus super omnia opera ejus. Quem- X alis extensis in templo stantes populum docebant.
cunque enim liquorem oleo super fuderis, oleum Vis volare?suscipe alasmisericordiae ; istae teferenl
semper desuper natat. Oleum igitur misericordiam ad Patrem misericordiae, et ad Doum totius conso-
significat. Ideo enira loties uncti sumus, ut nun- lationis. Ad judicium veniens Dotninus, sicut verba

quam misericordis obliviscamur. In vertice, ia sancliEvangeliidocerevidentur.de solamisericordia

fronteetin pectore omnes communiier uncti sumus. sermonem facit de misericordia laudans,
: alios
Reges autem et sacerdotes alias pra3ter istas susci- aliosquia misericordiam non habuerunt reprehen-
piunt unctiones, quoniam judices in populi Dei dens et dainnans. « Esurivi, inquit, et dediatia
constituti, plures et majores misericordiaa quara mihi manducare; sitivi, et dedistis mihi bibere :

caeteri facere debent. In vertice si quidem uncli su- hospes fui, et collegistis rae ; nudus, et coo-
mus, ut inde omnisuperbiaexcussa, ibimisericordia peruistis me ; infirmus, et visitastis me Venite
sedem habeat, cui omnes sensus nostri semper obe- ergo, benedicli Patris mei, percipite regnum, quod
diunt. Quinque enim corporis sensus in capite sunl, vobisparatumestaboriginemundi(j)/a/i/t.xxv,36).»
qni omnes misericordiae servire debent. Serviunt Illisauleminterroganlibus, quandosic eum viderint,
aulem, si et egenum et pauperem
oculi super inten- vel sic et ministraverint, ait : « Quod uni ex minimis
dunl, et aures ciaraorem pauperum audiunt, et lin- pv meis fecistis, mibi fecistis (Ibid.). » Caeteris vero,
gua serraones suos in judicio disponit. « Jucundus qui hoc facere uoluerunt, sola est damnationis een-
enim bomo, qui miseretur, et commodat, disponit tentia. Ecce quomodo sunt miserationes ejus super

scrmones suos in judicio, quia in aeternum non omnia opera ejus. Quidquid compassione, quidquid
commovebitur {Psal. cxi, 5). » Quae autem in fronte largitate, quidquid liberalitate, quidquid pietate feci-
unctio est, totam hominis faciem et exhilarare, et mus, si tamen pro Dei fecimus, tolum spectat ad
ad misericordiam proeparare debel, ut bona volun- misericordiam. Omnes Scripturae divinae, omnes
tas, quae in corde est, in ipsa facie cognoscatur. aposlolorum et prophetarura libri misericordiae
(< Hilarem enim datorem diligit Deus (// Cor. ix, laudibus pleni sunt, pragcipue tamen liber Psalmo-
7). » In peclore vero uncti sumus, 49§ ut raiseri- rum, qui tantum misericordiae iaudibus superabur-
cordiae bonum nunquam a corde nostro el a me- non esset, de qua loqui po-
dat, ac si alia raateria
moria recedat. Manus autem, quse unclae sunt, tuisset. Confiteantur igitur Domino misericordiae
pauperibus non claudunlur, rapere et ferire ne- ejus, et mirabilia ejus filii hominum. Confiteraini
sciunt,Iaboranlsemperquod bonum est, ut habeant Domino quoniam bonus, quoniam in saeculum mi-
unde tribuant necessitatem patientibus. Qui ergo sericordia ejus. Dicat nunc Aaron, quoniam bonus,
post tantas unctiones se ad misericordiara non ex- quoniamin saeculum misericordia ejus.Dicant nunc
tendit, sed durus adhuc, contractus, infirmus et C omnes, qui timent Dominum, quoniam bonus, quo-
paralyticus jacet, quia a misericordia longe est, niam in saeculum misericordia ejus. Sed « quis sa-
quam indujgenliam sperare polest ? Qui igitur piens, et custodit baec, et intelliget misericordias
aliler non potest, vel affeclu, vel desiderio Domini ? » [Psal. cvi, 1, et seq.) qui vivit et re-
se extendat. Ipsi quoque parieles, et montes, gna in saecula sseculorum. Amen.
et ligna ad misericordiain nos invitant. Ideo CAPUT VII.
enim altaria, lapides et parietes unguntur, ut ho- De pace (1730).
mines, per eos significanlur, suas unctiones in « Gloria in excelsis Deo, el in terra
pax homini-
eis inlelligant, et inteiligendo custodianl. Frequen- bus bonae voluntatis (Luc. n, 13). » Haec voi non
ter Saivator noster in montem Olivarura ascendere est hominis, haec vox angelorum esl; hoc angelo-
el orare solebat ; inde etiara coelos ascendit, ibi rum cecinit multitudo, quando Chrislus natus est,
discipulos reliquit, quos lamen nunquam dereli- ut Evangelii verba testantur. Et revera tunc coelis
non solum verbis et exemplis, verum
quit. Sic igilur gloria, et terrae pax reddita est, quando princeps
etiam ipso actu ad misericordiam provocabal. Mons pacis Salvator noster de Virgine natus ost, quando
olivarum mons pacis Valde sibi
et misericordiae esl. populus, qui sedebat in tenebris, vero lumine illu-
conjunctae pax, et misericordia unde non immerito ;
j)
minatus est. Et relicla idolorum cultura, Creatorem
ulraque perolivam significatur. Quot suul virtules, laudare, magnificare et glorificare ccBpit, illi soli
tot sunt montes, in quos ascendere, et in quibus eam gloriam exibendo, quam daemoniis prius exi-
orare possumus. In monte hiimililatis stant humiles bere solebat. Et tunc quidera homines pacem ha-
el orant : inmonte patientiae stant et patientes, et bere coeperunt. Deum enim et proximum diligentes
orant : in monte obedientiae stant obedientes, et iram,et odium,et misericordiam a se repellentes, in
orant. Sic igitur in raonte misericordiae stantes pa- unius fidei concordiam convenientes, sibi invicem
cifici etmisericordes, et orant in hoc igitur monte
; consentientes, vanam philosophoruin et haerelico-
maneamus. Hic discipulos Dorainus reliquit hinc : rum doctrinam fugientes ad ipsura cum apostolo
:

est via, qua ilur in ccelum. Nec enim sine causa omnes dicentes, et nemini injuriam facientes(i731).
de lignis olivarum Cherubim fuisse referuntur, qui Talis pax in Ecclesia Dei est : talis pax eat homini-

(1730) In cod. Vat. additur : De pace in Nutivi- (1731) Cod, Vat. 994 : llla est enim noslra pax,
tate Domini. illa siabiiii, el firma, ei perpelua securitas.
 ::

923 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 924

bus bonae volunlatis. pacem habere non pos-
Bestiae A. simse facta sunt. Ad haec satis convenienter aliquis
sunt, quae sanguine gaudenl et credulitale nutri- respondere potest : Fortis quidem ea, sed omnis
untur. Non datur heec pax hominibus malae volun- haec tua fortitudo in custodibus est. De quibus sub-
tatis, quia « non est pax impiis (Isai. lxvui, 22), » ditur : « Vinea fuit pacifico, in ea, quae habet popu-
dicit Dominus. Illa pax sanctoruraest istaconcor- ;
!os, tradidit eam custodibus. » Iste pacificus Saiva*
dia illorum est, de quibus dicitur « Multitudinis :
tor noster est, qui mundum Deo Patri reconciliavit
autem credenlium erat cor unura et anima una « Ipse enim est pax nostra, qui fecit utraque unum
{Act. IV, 32). » « Ecce— quam bonum, et (Ephes. 11, 14). >;Cujus vinea Ecclesia est, intra
499 quam jucundum habitare fratres in unum cujus terminos Ilebraei, Graeci, elLatini, et Barbari,
(Psal. cxxxii, 1). » Hanc pacem habuit Jerusalem, omnes gentes, populi et nationes conlinenlur. Hanc
quae visio pacis interprelatur. Illa videlicet Jerusa- autem cuslodibus Iradidit, apostolis videlicet et
lem, ia qua ille Rex pacificus habital ; « cujus vul- doctoribus, qui eam custodirent, colerent, nutrirent,
tum desiderat universa terra (/// Reg. x, 24). » « Et superflaa resecarent, et alias vites pro aliis pastina-
factus esl in pace locus ejus, habitatio ejus in Sion rent. Quibus etiam custodibus vir affert pro fructu
:

ibi confregit potentias, arcum, scutum, gladium et ejus mille argenteos, quibus omnia quaecunque in
bellum {Psal. lxxv, 4). » Nonne audis quod omnia n expensis debitisque solvendis necessaria sunt, per-
instrumenta discordiae, omnia instrumenta litis et solvere valeanl. Millenarius namque numerus per-
contentionis confracta sunt in Sion sola pax et fectus est, quoniam ex solis denariis constat. De-
;

concordia regnat in Jerusalem (1732). Qui pacera cies namque centum, vel centies decem mille fiunt.
non diligit, pacis principem a se repellit. Non ha- Quibus igitur mille orgentei dati sunl, illi nimirum
bitat Christus, nisi in Jerusalem, nisi in ioco pacis omnem utriusqueTestamenti scientiam,omnemque
et quietis neque conveniens fuit, ut alibi, quam
; gratiarumplenitudinemsusciperemeruerunt(1735).
in loco pacia Rex pacificus habitaret. De quo vide- Vir autem Christus est, de quo alibi scriptum est
licet pacifico rege in Ganticis canticorum scriptum « Beatus vir, qui non abiit in concilio impiorum
est « Vinea fuit pacilico, in ea, quas habet populos
:
{Psal. 1, 1). »Et ipse quidem ne vineae suae fructum
tradidit eam custodibus; vir affert pro fructu ejus amitlat omnem, hanc gratiarum plenitudinem ejus
raille argenleos. Vineamea coram me est. Mille lui custodibus largitus est. Tota laus istius vineae in
pacifici, et ducenti his, qui custodiuntiructus ejus solo fructu est, ideoque laudatur, ideo amatur,ideo
{Cant. VIII, 11, 12). » Breviter autem sensus ei ordo custodibus tradilur et coramendatur, quia multum
verborum Vinea fuit pacifico, » in ea
talis est. « et bonum fructum reddit. Sicul (1736) econtrario
gente, quae habet multos populos. Quis iste paci- illa alia vinea, inde et damnata, et repudiata esl,
ficus sit, palara est, et « iradidit eam custodibus, » quia in amaritudinem conversa, pro uvis labruscas,
aposlolis videlicet et doctoribus (1733). « Vinea mea pro vino dedit acetum {Isa. v, 4). Bonus fructus,
coram me est, » dicit igitur ille, qui loquitur Eccle- virtutes, et bona opera sunt, cum quibus et angeli,
siae, qui loquitur. Illi mille argentei tui pacifici, et et homines creati sunt. Quod autem ait ; « Vinea
ducenti dantur custodibus qui custodiunt fru-
alii mea coram me est, » tale est ac si dic6rel Custo- :

ctus ejus. Ego sic judico, sic mibi bonum videtur dibusquidem eam tradidi;non tamenab ejus custo-
esse. Nunc autem singula disseramus. Dixerat Ec- semper coram
dia destiti, me est, eara per me
clesia: « Ego murus, et ubera mea sicut turris ex ipsum custoJire non cesso : « Nisi enim Dominus
quo facta sum coram eo, quasi pacem reperiens custodierit civitatem, in vanum vigilant qui custo-
{Ibid., 10). » Deinde sequitur « Vinea fuit paci- : diunt eam {Psal. cxxvi, 1). » Nuuc aulem videa-
fico in ea, quae habet populos. » Prius, inquit Ec- mus quid Salomon, sive potius Spirilus sanctus, per
clesia, quam pacem habuissem, priusquam pacifi- Salomonem decustodibus ad Ecclesiara dicat « Mille :

cum regera cognovissem, infirraa ac debilie eram, tui pacifici, et ducenti his, qui cuslodiunt fructus
neque me ab hostibus defendere valebam : nunc ejus. » Ac si dicat : Mille argentei viri tui, regis
autem fortis sum, et quasi murus inexpugnabilis tui, et pacifici tui, de quibus supra dictum est, et
facta sura, et ubera mea (1734), doclriaae mese, D super ducenti dentur his custodibus,
illos raille alii
quorum meos, contra omnem hu-
lacte nutrio filios qui cuslodiunt fructus ejus. Digni enim sunt qui el
jus raundi sapientiam, contra philosophorum et illos et istos suscipere debeant : per mille argenleos,
hsereticorum argumentationes quasi turres validis- gratiarum omniura, 500 et totius acienliae pleni-

(1732) Editio Ascens. addit. « Ideo enim tanta igitur non temporaliter, sed in aelernum facta est
pax, lantae divitiae, tanta sapientia, et eloquentia in Sion habitatio ejus, et locus ejus in Jerusalem.
illi Salomoni data est, qui pauco lempore habitavit Qui pacem non diligitur, » elc.
in Sion, et Jerusalem quia istura nostrum Saio-
: (1733) Uterque cod. Vat Vir pro fructu
: affert
monem vere pacificum, vere sapientem, et elo- ejus mille argenteos, dicens de vinea sua.
quentem, et divitiarum omnium atfluentem signifi- (1734) Uterque cod. Vat. doctrina mea.
cabai, de quo modo diximus Et faclus est in pace (1735) Brevior est in comment. super
:
Ganticum
locus ejus, ei habitatio ejus in Sion. Qui suis disci- cantic. ejusdera Brunonis exposilio, sed eumdem
pulis promisit, dicens Ecce ego vobiscum sum om-
: spiritura et doctrinam refert.
nibus diebus usque ad consummationem sseculi. Sic (1736) Cod. Vat. 1254, e contra.
925 SENTENTIiE. — LIB. II. 926

tudinprn significari dixiraus. IIopc aiitom multosha- A. (lera ignorantes. Si igitur sancta pax inter bestias
buisse legimus, qui ad neternae bealitudinisgloriam fuil in arca, quanta inler Christianos pax et con-
non pervenerunt. Sicut illi, qui in judicio dicturi cordia esse debet in Ecclesia ? Audiamus igilur

sunt: « Domine, nonne in nomine tuo proplietavi- Dominum dicentem, et boc, quod dicit memorise
nius,daemoniaejecimus,etvirlutesmultasfecimus?» commendamus « Pacem relinquo vobis, pacem
:

{Mfillh. VII, 22.) Domino dicetur: « Amen

Quibus a meam de vobis, non quomodo mundus dat, ego do
dico vobis, nescio vos. » Non enim sufficiunt mille vobis (Joan. xiv, 27) ;
» pax mundi temporalis est
argentei ad beatitudinem suscipiendam, quamvia et cito transit, pax Christi est seterna, et nunquam
regendam. Denlur
sufficere videantur ad Ecclesiam finilur.

igitursanctiset aliiducenti,perquosomniumanima- CAPUT VIII.

rum et corporum perfectionem et sufficientiam De palientia.

intelligimus,ul dupliciain lerra possidentibus nihil Dominus et Salvalornosler adpatientiae constan-
ad bealitudinem deessepossil. Centenarius namque tiam fortitudinem aposlolos invitans, eisinEvan-
et
perfeclus est numerus; quoniam ex solis denariis gelio loquitur, dicens « Beati qui persecutionem
:

conciat, in quibus omnes numeri continentur, cujus patiuntur propterjustitiam, quoniam ipsorum est
quidemduplicalioad utriusquehominisperfectionem p regnum ccElorum (iVai//i. v, 10). » Non sunl igitur
perlinere videtur. Si autem velimus dicere, quod, beatiomncs, qui persecutionem patiuntur (1737)
qualis, et quanla sit pax, obviat nobis Apostolus, multas enim persecutiones et faciunl et patiuntur
dicens : « Et pax Dei, quae exsuperat omnem sensum, mundi hujus amatores perjuri, adulteri el rapto-
cuslodiat corda vestra, et intelligentias, veslras res tamen non beati, sed miseri sunt, quia non
;

[PhiUp. IV, 7). » Quis enira dicere valeat, quid, vel propter justitiara, sed propter suas concupiscentias
quale, vel quantum sit illud, quod omnem sensum et voluptates, propter mundi honores el dignitates.

exsuperat, omnem intelligentiam transcendil ? Et et propter multas quas faciunt iniquitates talia
revera cum qua ia primo homine per-
haec pax, multolies patiuntur. Quis enim eorum miserias el
ieral, ut in secundo homine Jesu Christo reddere- crucialus, etexquisitaomniumtormentorum genera
tur hominibus, tantum pretium solutum sit, utar- valeat enuraerare, quibus se vicissim isli filii iniqui-

canum neque cogitari

voluntatis Dei, neque dici, tatis excruciant et affligunt, ut alter alterius bona
quodin nobis estcum
possit. Si ergo fieri potest, et possideat. Hic obscurse carceris tenebrfe, fames et
omnibus hominibus pacem habeamus. Nam et si sitis frigus et calor, raembrorum abscissio, ocu-
aller pacem fugiat lu tamen si eam ofTeras, etha-
; lorum avulsio fetor intolerabilis, et ca^tera, quae
bere cupias, quanlura in te est, tu pacis beneficio filii diaboli ejus martyribus, ipso cogente. insti-
non privaris. Unde Psalmista ail : « Cura his qui ^ gante, inferre possunt. Nara et Satanas suos mar-
odcrunt pacem, eram pacificus (Psal. cxix, 6).» tyres habet, qui quanto majora tormenta in illius

« Beati autem pacifici, quoniam filii Dei vocabuntur servitio hoc in saeculo patiuntur, tanto fortiora in

{Mallh. V, 9). Merilo autemcum adhuc in diluvio

)> altero saeculo eos exspectant. Haec enim propria
arca fiuctuaret, nihilque aliudubique, quam aquae et singularisconsuetudo, utqui plusei serviunt, et
apparereiit, cum ramo oliva columba rediit, per majora etgravioralormenta ab eo patiantur. llujus
quem pax reddita, et tranquillitas significabatur. martyres fuerunt Judas Iscariotes, et Nero impiis-
Inilla arca erat totum genus,omnesgente3, omnes simus, qui seipsos digno suspendio et interemptu
populi, et nationes ibi erant : quibus tunc in illa sufTocaverunt et occiderunt. Hujus 501 et isti

columba Spiritussanctusquodammodo loquebalur, martyres sunt, qui usque hodie contra se non pro
et dicere videbatur Pacem habete, pacem tenete,
.•
justitiapugnant, sed pro sua avarilia et iniquitate
pacem diligite, sine qua nemo Deum videbit el se vicissim impugnant, et iniquo odio persequentes,
Deus pacis el dilectionis erit vobiscum. Pauci qui- se quasi bestiae crudeliler inlerficiunt. Non ergo
demestis,3cd res parvae concordia crescunt, magna; beati, sed miseri sunl, qui tales et taliter persecu-
discordia dilabuntur. Omnia animalia ibit erantcol- tiones paliuntur, quoniam nunquam introibunt in
lecta, et pauca exomnibus olecta, quae pacem ha- D regnum coelorum.Soli itaque sunt beati de persecu-
berent et tenerent, et sibi invicem non nocerent. lionibus suis, qui propter justitiam eas patiuntur.
Pulo iiutem hanc pacem, etiam postea quam de Et undehocprobatur, quoniam ipsorumest regnum
arca egressa sunl, aliquanto tempore inter eos coelorum. Unde et Apostolus ait: «Non sunl condi-
fuisse. Leones enimet grifli, tigrides et pardi, lupi gnae passiones hujus temporisad futuramgloriam,
et ursi, et aliae bestiae, quaede rapinavivere solent, quae revelabitur in nobis {liom. viii, 18). » Beati
oves 61 capras, boves et asinos, et alia mitia ani- igitur apostoli et matyres, beati confessores et
maliapenitusconsumpsissent praesertim cum non ; virgincs, qui non pro rebus transitoriis, pro di-
tam cilo a se dividi et recedore poluissenl. Quod vitiis fugacibus, non pro vanishonoribuset dignila-
quidem etiam de avibus intelligi polest Sed hanc tibus, neque pro suis offensis et iniquitatibus, sed
pacem eorum filii postea violarunt, pareatum foe- pro sola justitia, quam praedicabanl, lam durator-

(1137) Idem cod. S. Marci Flor., ct uterque cod. Vai. Sed illi soU beaU, qui peneculionem patiurdur
propler Justiiiam,
 ::

927 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 928

menta,tantasqueper9ecutionespassisunt. Inlerroga A, homines, et persecuti vos fuerint, et dixerint omne
Paulumdesuispersecutoribus, et respondebit tibi malurn adversum vos, mentientes propler me gau- :

« A Judaeis quioquiea quadragenas,una minu3,ac- dete in iila die et exsultate : ecce enim merces
cepi ; lervirgis caesus sum, semel lapidaius sum, vestra multa est coelis {Luc. vi, 23). » Sicenim per-
ternaufragium feci ; nocte el die in profundum secuti sunt prophetas, qui fuerunt ante vos : « In
maris fui, in ilineribus saepe, periculis fluminura, patientia vestra possidebitisanimas vestras {Luc.
periculis latronum, periculis ex genere, periculis XXI, 19). » Unde et Apostolus ail: « Quaecunque
ex genlibus, periculis in civilate, periculis in soli- scripla sunt, ad nostram doctrinam scriptasunt, ut
tudine: periculis in mari, periculisin falsis fratri- per patientiametconsolalionemScripturarum spem
bu3 : in labore et aerumna, in vigiliis multis habeamus ( Rom. xv, 4). » Cum enim audimus pa-
(// Cor. II, 24, 27). » Et alibi : « Nolo vos ignorare, triarchas et prophetas multas persecutiones passos
fratres, de iribulatione nostra, quae facta est nobis esse cum legimus sanctosPatres, per multam pa-
;

in Asia, quoniamsupramodum gravati sumussupra lientiam, quam habuerunt, Deo placuisse, el de

virtutem, nos etiam vivere (// Cor. i,
ut taederel sumuiispericulismultoliesliberatos fuisse, debet et
8). » (1738) Inlerrogaeum propter quid discrimina nos talis lectio instruere et docere, eladpatientiam
haec omnia;'passus sil, etaudies pro nulla aliacausa, provocare, et magnam spem et consolationem in
nisi propter justiliam etveritatem, quam praedica-
B
tribulationibus (1741) habere. Tales fuerunl Job et
bat, el quia ChristumDei Filium essedicebat. Lege Tobias ; tales Isaias et Jeremias , tales Aggaeus et
in Actibus apostolorum, ubi Judaei praeeipiunt Zacharias ; tales tres puerietDaniel; talispropheta
apostolis ne amplius loquantur in nomine Jesu, et Ezechiel ; talis Neemias, el Zorobabel. Quaere in
audies Pelrum respondentem : « Obedire oportet libris Machabaeorum et videl)is Eleazarum virum
Deo magis quam hominibus (Act. v, 29). » Unde religiosum, et senem, et cujus laudes difficile est
in carcerem trusi et flagellati « ibant gaudentesin explicare, quara dura tormenta patiatur, quia car-
conspectu concilii, quoniam digni habiti sunt pro nes porcinas manducare noluit. Sed quare dico
nomine Jesu contumelias pati(/hV/.). » Sed interim munducare aoluit, cum nequead simulandum cogi
de apostolis tacearaus. Ab martyres veniamus potuissel? Septem quoquefratrea,simuIcummatre,
respirce Laurentium (1739) supercraliculam exten- quia cibos illicitos et lege prohibitos comedere 502
sum, etsua sponlepatientem, atque Caesari dicen- noiuerunt, horrendis cruciatibus necati sunt. De
tem : Infelix, has epulas ego semper desideravi; et talibus itaque Dominus ait : « Beati, qui persecu-
interroga quid fecerit, quid peccaverit, ut sic assari tionem patiunlur propter justitiam, quoniam ipso-
mereretur Quidaliudresponderepoterit, nisiquia
? rum est regnum coelorum {Matth.Vf 10).» Aliis suf-
juslitiam vana et falsa esse C ficere poterunt pretiosae mansiones quas ibi habe-
praedicavil, et idola
dixil quae nec sibi, nec aliis adesse possunl? Hoc bunt, de quibus Dominusait:« In domo Palrismei
ipsum dicimus de aliis omnibus. Interroga unum- mansiones multae sunt {Joan. xiv, 2). » Nos vero
quemque,etnihilaliud respondebil tibi.Beati igilur infelices, quid faciemus, qui non solum tales cru-
isti, beati et omnes alii, qui propter justitiara per- ciatus, sed et rauscaset pulicea ferre non valemus?
seculionerapatiuntur.Nondixitquibuspropter justi- Qui ad facilem injuriam, aliquando ad unum ver-
tiam persecutiones inferunlur, (1740) quia non il- bum incaute prolatum, multoties etiam ad fratris
latio beatum facit. Non qui eas fugit, sed qui pati- risum, et levem subsannationem, sic irascimur, ut
tur, beatus erit,quamvis,etfugerealiquandolicitum vix aliquando placari possimus. In cibo quoque et
sit. Sed et alia causa beatitudinis est fugienti, alia potu plerumque impatientes sumus, ut neque
sic
vero patienti. Aliudest ;pugnando,etaIiud fugiendo horam, neque mensuram custodiamus, et nisi eos
hostem evadere,|quamvis utrumquead salutem per- quolidie non ad necessitatem, sed ad voluntatem,
tineat. Melius est pugnare, quara fugere melius : et superfluitatem habeamus, deirahimus magistris,
est fugere, quam negare. Sed « unusquisque pro- etpraepositis nostris, quinobispraepararedebuerant.
prium donum habet ex Deo(/Cor. vii, 7).»Utrum- Nalura (ait quidam [Seneca] ) paucis, imo minimis
que Dominus pra3cipit, et fugere et pugnare. « Si n contenta est, voluptati autem nihil satisest. Inve-
vos, inquit, persecuti fuerint inuna civitate, fugite stibusquoquepatientiamnonhabemus, quiamulto-
in aliam {Matlh. x, 23). » Econtra vero « Nolite ties, el plures, et pretiosiores quaerimus, quamne-
:

timere eos quioccidunt corpus,animam autemnon cesse sit, neque deest invidia, si forle aliquemtfra-
possunt occidcre; sed potiuseum timele,quipolest trem habere videamus. Siveroinfirmitascontingat,
corpus et animam perdere in gehennam {Ibid., ibi Cum utique tunc magis ne-
patientia nulla est.
28). » Bonus medicus aliter infirm's, aliter sanis cessaria quando mors proxima esse timetur.
sit,

respondet. Bonus dux aliter equites ordinat, et Non possumus omnia enumerare, quae conlra pa-
aliter pedites. « Beati eritis, cum vos oderint tieniiae bonum impatientes peccamus. Non simua
(1738) Idem codexVallicel, et uterque Vaticanua: craticolam quiescenlem,
Interroga euni propter quam causam, et propter qux (1740) Uterque cod. Vat. et Vallicel, Quoniam
crimina hxc omnia passus ait. non illatio, sed patientia bealum facil.
(1739) Uterque codex Vat. et Vallicel. : Super (1741) Edit. Asceos., dare.
929 SENTENTLE. — LIB. IL 930

de illis (quod valde nobis timendum et dolendum A. expedit nubere,» subdidit, dicens :«Non om.nes ca-
est), seil utinam aliquando esse mereamur, dequi- piunl verbum hoc,sed quibus datum est.Suntenim
bus DominuB ait « In palienlia veslra possidebitis
: eunuchi,qui sic nati 8unt;alii,quiabhominibu8facti
animas veslras. « Et quara, quaiso, possessionem sunt,alii, qui se ipsos castravoruntpropterregnum
habebit, qui nec seipsum, nec animamsuara habe- coelorum(iWo/</(. xtx, U). »Et hocquidem taloestacsi
bit nec possidebit ? Valdoigitur horaini esl necessa- diceret:Diciti3 quod non expedil nubere,veruraqui-
ria patientia, sine qua perdit hoc ipsura, quodest. dera dicitis,siqui3 est, cui haecvirtus a Deo datasit,
Laudat Apostolus quosdam, qui rapinas honorum ut se continere, el castitatemservare valeat. Sed non
suorum cum gaudio susceperunt. Et Dorainus lo- 503 oranes capiunt hoc verbum, non omnes huic
quitur in Evangelio, dicens : « Si quis tepercusse- sententiae obediunt, sed illi soli quibus haec gratia
ritin unara maxillam, prsebe ei et alteram, et qui a Deo data est. Sunt enim eunuchi, qui sic nati
abstulerit tibi tunicam, praebe ei et pallium. El si sunt, id est sunl aliqui homines naluraliter casti
quis te angariaverit mille pas8us,vade cum ilioet sunt, et voluptatis impetus non sentiunt. Sunt au-
alia duo (.Va///i.v,39). » Haecquidem adlitteram dici tem aliqui alii qui ab hominibus fiunt, sicut illi

videntur; non tamen generaliter omnibus, sed iilis qui vi monasteriis, caeterisque locis religiosis sub
apecialiter, qui sic mundo mortui sunt, ut inorani n disciplina ab aliis ita custodiunturut ita eos,etiam
humilitate et patientia soli Deo piacere desiderent. si nolint, castos esse et continentes necesse sit.

CAPUT IX. Talis autem castitas, quia spontanea non

non est,
De raslitate. magnam habet remuneralionera.Sunt autemeuou-
Beatus Paulus apostoius, doctor et magister gen- chi, et ipsi quidem meliores, qui nemine cogente,
lium, qui non in terris, sed in scholis coelestibus sed sua sponte seipsos caslraverunt propter
ipsi
didicit sapientiam, cum castitate loquatur, sic regnum ccelorura. Et isli quidera qnasi in praelio
ait : « Qui habent uxores, tanquam non habenles constiluit contra carnis voluptatera, et luxuriaeim-
sint, et qui solutus est ab uxore non ducat uxo- petusvirililerdimicantes.continentiamcastitalemque
rem (/ Cor . vii, 30i. » Si igiturquinon habent, du- custodiant. Distat autera inter castitatera el virgi-
ccre non debent, et qui habent sic habere debent, nitatem (1744), quia nec omnes casti virgines,
quasi non habent, quid aliud consequitur, nisi nec omnes virgines casti sunt. Unde Aposlolus ait:
oranes continenliae et castitati operam dare? Quid "Despondi enimvos uni viro virginem castamexhi-
est ergo, quod paulo antc (1742) ibidem ait « Vir bere Christo (II Cor. xi, 2). » Si enira virgo et
:

uxori debitum reddal similiter et uxor viro ? {Ibid.,

; castaidera significarent, non esset necessarium si-
3.) (1743)» Et illud. « Quoniam si se non conli- mul utrumque dicere. Etvirgo quidem dicitur, qui
nent, nubant, tantum inDoraino(/iid., 9). »Contra- C se a carnis pollutione custodit ;secundum illud :

ria sibi esse videnlur: vir uxori debitum reddat, «Hisunt, qui cum mulieribus non sunt coinquinati
et sic eam habeat, quasi non habeat. Siraililer au- virgines enim %uni {Apoc. xiv,4).» Non sufflcitenim
tem, et qui solutusest ab uxore,nonducat uxorera, virginitas ad beatitudinem sine castitate, sufficit
etqui se non continet,nubat contraria esse viden- autem raultoties castitas sine virginitate. Majorigi-
;

tur. Sed unura verbum posuit Apostolus, in quo tur esl castitas, quara virginitas. Virginitas in uno
tota haec quaestio videlur esse soluta, hoc videlicet merabro, castitas in omnibus membris considera-
quod ait Qui se non continent. » Qui enim se
: (( tur. Scriptum est enim « Eloquia Domini eloquia :

continet etcastitatem custodire potesl si laraenet casta Psal. xi, 7). » Itemque
(
« Quis glorialur ( :

uxori eadero ipsa continentia sit), hic utique sic castum habere cor ?» Sicut igitur lingua dicitur casta
dehet uxorera habere, quasi non habcat, id est, sic el cor castum, ita oculi, aures, manus, pedes et
debet eam habere qnasisororem,non quasiuxorem, caetera membra casta dicuntur. Castitas autem, et
non ad carnis voluptatem, sed pro conjugii neccssi- circumcisio pene idem esse videntur, ul ubicunque
tale. Ille quoque, qui uxorem non habet, si a Deo circumcisio sit, et castitas locum habeat (1745).
haec gratia ei data est, ut continenliara custodire Circumcidite, inquit, prajputinra cordis vestri. Et
valeat,uxorem ducere non debet; et quare ducere D Moyses incircumcisura labiis se esse dicit,etbeatu3
non debeat, haec est causa, quia, qui solulus estab Stephanus, incircumcisos auribus, et corde Judaeos
uxore, cogitat, id est cogitarepotest, quaeDei sunt: reprehendil. Arbores quoque circumcidi praecipit
quomodo placeat Deo.Ilii voro, qui se continerinon Moysea. Talis autem circumcisio castitas est.Vide-
possunt, et uxorem ducere, et debitura reddere non tur castus ab eo dici, qui stullitia careat ; stultus
prohibentur. Hoc quoque ipse Dominus dicere vide- aulem, qui de statu suo tultus, id est sublatus sit.

tur. Cura enim dixisset ut excepta fornicalionis Linpua igitur, quae loquitur vanitatem, quia stulti-
causa,vir uxoremnon dimitterel ; cumque discipuli tia non caret, casta dici non potest. Similiter au-
responderent : «Si ita estcausaviri cum uxore non tem el oculus, et auris, cor etiam ipsura, quando

(1742)Cod. Vat. 1254 omiltit ibidem. nec nmnes virgines castx sunt.
(1743) Id. cod. Vat. 1254 Et illud : Qui $e non : (1745) Non verba sed sensus desumptus est ex
continet nubat, tantum in Domino. Ep. ad Rom. c. ii.
(1744) God. Vat. 1234 ISec omnes caslse virgines:
 931 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 932
vana cogitat, castura non est, quia stuUitia non ^ quae sua fortitudiDeomnes bestiaginterriciunt,quo-
caret. Et ideo quidem non carel, quia de statu suo rum doctrina et consiiio omnes Judaeos, gentileset
subiatum est, et in naturali bonilate non manel. haereticos superamus. Duodecim vero leunculi duo-
llla itaque virgo, qui corde et opere, manibus et decim apostoli sunt, qui Salomonis solium, san-
pedibus, lingua et oculis vaga est, quamvis virgo ctem videlicel Ecclesiamdie noctequecustodiunl.Ab
sit, casta tamen non est (1746). Beala virgo Maria hoc solium, et ad eum, qui in eo sedet, nisi per
cum dixisset : « Magnificatanima mea Dominum,» gradus eburneo3,id est per continentiam et castita-
mox subdidit. dicens, « quia respexit humilitalem tem, ascendere nerao potest : qui in tali solio sedere
ancillae sua {Luc. i, 47). » Non
quia respe- dixit, vult, castitatem cuslodiat. Solium tuum, el sedes
xil virginitatera, sed potius humilitatem, quoniam, animae tuae caro tuaest, quse,si casta est, eburnea
etsi utraque virtus magna est, humililas lamen est. In Ganticiscanticorum {cap. v), venter Ghristi
potior est. Multae virgines tunc erant, sed hanc so- eburneus dicitur. Venter in medio corporis est, in
lam respexit Deus, quae prae caeteris humilior erat. raedio vero esse spectat ad dignitatem. Quid enim
Nescio an virgo in eo, quod virgo est, magis vel Psalmista de gradibus eburneis dicit, audiaraus.
minus casla dici possit. Si ergo ad solam virginita- « Myrrha, inquit, et gutta, et casia a veslimentis
tem Deus respexisset, muhae virgines erant, quae tuis a domibus eburneis ex quibus te delectave-
;

Christimatresfienpotuissent.Nonigitursuperbiant " runl Tegnm [Psal. xliv, 10). » Istse quidem

filiae

virgines de virginitate ; sed intendanl ad castitatem filiae regnum, quae regem delectaverunt per gradus
et humililatem.Audianl dicentem : « Quae estmater eburneos, id est per gradus continentisB et castita-
mea, et qui sunt fratres mei ? Quicunque fecerit tisad Deum ascendebant (174). Dicitur de ada-
voluntatem Patris mei, qui in coolis est, ipse meus mante, quod nec igue, nec aliqua vi frangi, vel do-
frater, et soror, el maler mea est {Matth. xii, mari possit, solo lamen sanguine birci calido sol-
48). » Cum omnes Ghristia ni continentiam et ca- vatur. Hircus fetidissiraum animal et Juxuriosum
stitamen habere debeant,maxime taraen clericos hanc est. Sanguis igitur ejus luxuria est. Peradamantem
virtutem tenere et observare oporlet. Unde et vero viri fortes intelliguntur,qui,quamvis circaalia
Dominus Moysi praecepit, ut Aaron sacerdoti.et filiis fortissirai sint,raultotie3 taraen iuxuria superantur.
ejus feminalia faciat,sine quibus ad altare nunquam Forlis grat David, nihilominus visa Bersabea,luxu-
accederont, ne forle moriantur {Exod. Le- iii, 28 ; ria resolulus est. Fortis et sapiens Salomonin solio
vit. Ferminalia autem castitatem significant,
xvi). eburneo, el inter leones sedebat ; aliquando tamen
quia illamembra, in quibus maxime luxuria domi- asolio separatus, et inter mulieres inventus, adeo
natur, coercenl, et casta cuslodiunt. Illi sacerdo-
a luxuria mollitus est, ut cervicem miserabiliter
tes etclericifeminalianonhabent, qui ha^craembra C idolis inclinaret. Quicunque igiturvult esse securus
non constringunl, sed per illicita vagari permiltunt a sede eburnea el leonum custodia non recedal, id
sed valde timendum esl, quod dicitur « ne forte esl continentiam et castitalera, et sanctorum volu-
:

moriantur. » Si non vis raori, aut castitatera custo- mina non relinquat. Gandeo super fortiludine Jo-
dias, aut ad altare non accedas. Hinc est quod seph et Judith,quorura alterab ipsa luxuria(1748)
servi Salomonis inter caetera, quae afferunt, ebur tentari non potuit, sed ejus impias raanus nudus
quoque ei afferre leguntur.Servi Salomonis nos su- evasit. Altera vero ipsam cupidinem viriliterdecol-
mus, qui eboris pulchritudinem et candorem, per lavit. David, quem uxor Uriae Gethei de sed ebur-
quee caslitas significatur, Christo Domino vovere et nea excussit, postea cum Abisag Sunamilide in
offerre debemus. Gastissima aniraalia sunt elephan- leclo eburneo quievit, etqui cum Bersabea inconti-
tes, et non nisi semel coire dicuntur. De nobisau- nenter vixit, postea cum Abisag continentiam cu-
lem dictum est, Sacerdoies mei semel nubant. Le- stodivit. Hoc autem exeraplum omnibus sil ad imi-
gitur de Salomone, qui solium eburneum sibi fece- tationem, omnibus sit ad consolalionem, quibus-
rit, cujus excellentiae nullum aliud comparari po- cunque de sed eburnea cadere contigerit.Bene au-
terat. Duo leones erant ibi, unus a dextris et alter lem Abisag pater meus superfluus interprelalur. Su-
a sinistris inler;quos medius ipse sedebat. j) namitis vero d(?5peda, quia nimirum castitas, quae
Habedat autem sex gradus, super quos duode- per Abisag significatur, aDavid despecta fuerat.
cira leunculi positi erant, sex hinc, et sex inde. quoniam superflue alienas uxores insectabatur,qui
Dic raihi quae bestia illuc unquam accedere 504 tot uxoresetconcubinashabebat.Fuilautem Abisag
auderet, ubi lot leones congregati erant,pra3sertira non uxor, sed filiaDavid,quia nonquasi cura uxore,
cura scriptura Leo fortissimus bestiarum ad
sit : « sed ut filia cum ea dormiebat. Dicat igitur Abisag
nulIoB pavebit incursus {Prov. xxx, 30). » Quot pater meus superfluus, sic enim inlerpretatur no-
sunt vitia, tot bestiae, quae Salomonis soHo insi- raen ejus, castitalem el continentiam despexit ia
diantur. Ego duos leones duo Testamenta intelligo, Bersabea,inme autem eam diIexit,etcorapIexu8est.

(1746) Cod. Val. 1254 Contra vero quicunque : j (1747) Idem cod.Vallicel. et cod. Vaticani : Con-
honeste et sapienter continentix virtutes suaque sidera igitur, quanta sit virtus casiitatis, quodsi ali-
membra custodit, si uxori debitum reddat, castus tcr intetligere non valct, cogit a saltem, quantum sit
quidem cst; virgo autem non est. Ita etiam in cit. luxuriaB malum.
edit. (1748) Uterque cod. Valic : teneri non potuit.
 :

933 SENTENTLE — LIB. 11. 934

CAPUT X A fideles, quia Spiritui sanclo obedientes fuerunt, in

De obedientta. coelesti Jerusalem coram Domino stabunt in aeter-
Dominus el Salvator noster, ipse nos docuit num. Nou solum autem Jonadab.sedRechabquoque
quantum sit obedienliae bonum. De quo scriptum filii isli dicuntur iilius sciliccl, de quo dicitur
: :

est : Quia factus est obediens Patri usquead mor- « qui ascendit super ccclum coeli ad orientem {Psal.
tem Per inobedienliam primi honiinis
{Pliilip. n). Lxvii, 3'»). » Sicut enim in filiis Jonadab probatura
perierat mundus, per obedientiam secundi hominis est obedientiae bonum ; ita el in Saul, et filiis ejus
Jesu Christi salvalus est mundus. Illeinobediens ad probari potest inobedientiae malum. Praeceperat Do-
lignum vetitum accessit : iste obediens lignumcru- minus Sauli ut pugnarel contra Amalec, et omnes
cis ascendii.Ille accedens rapuit quod non debebat: interficeret in oregladii, nec homini, nec pecori,
isteascendens qua^ non rapuit, tunc exsolvebat. nec alicui parcerel animali, autem expugnato Ille

Narrat Jeremias propheta (Jer. xxv.) de filiia Jo- Amalec pepercit Agag regi eorum, et quaeque me-
nadab fiiii Rechab (lT49j, quod eo tempore, quo liora de gregibus eorum reservavit. Unde et semen
.Nabuchodonosor cum exercitu suo venit obsidere ejus a Domino rcprobatum est, ne regnaret super
Jerusalem, filii Jonabab filii Rechab de agris, in Israel ; dicenle Samuele, quia obedienliam vult Deus
quibus habitabant, fugerunl in civitatem. Accessit p magisquamholocauslum, quoniam quasi peccatum
ad eos Jeremias ex prasceplo Domini, et duxit eos ariolandi, est, non obedire, etquasi scelus idolola-
in unam hexedram templi, et aoteposuit eis scy- triae, nolie acquiescere. Iste est Agag, de quo pro-

phos cum vino, quo non non utebantur et praecepit ;

phetaverat Balaam dicens « Tolletur propter Agag :

eis, ut biberenl. At illi respondentes dixerunt rex ejus, et auferetur regnum illius {Num. xxiv,
Non bibemus, quia Jonadab praecepit nobis, ul vi, 7). «Ethoc quidem in Saule completura esl, qui

nura non biberemus, domos non sedificaremus, fuit priraus rex Israel, sed quoniam pepercit Agag
agros non coleremus, vineas non plantaremus, sed regi Amalec, regnuin ejus destruclum esl, ne filii
lantum in tabernaculis habitaremus, et ait Domi- ejus regnarenl posl ipsum. Audiant haec inobedien-
nus Praevaluit sermo Jonabab sermonibus meis.
: tes, et nec ipsa sacrificia sine obedientia placere

Ego die noctuque, per servos meos prophctas, po- intelligant. Possumus autera per Amalec, qui popu-
pulum isium admonere ,'non cesso, et non audiunt lus brutusinterpretatur, vitiorum exercitum inlelli-
vocem meam, et filii Jonabad filii Rechab prascepta gere ;cui utiqueparcendum nonest sedtolus usque ;

patris 8ui tam diligenter custodiunt, et transgredi ad internecionem deleri debet. Hujus autem rex
formidant. Et dixit Jeremias filiis Jonadab «Quia vocatur Agag, qui rectum interpretatur, per quera
:

obedistis praeceptis patris vestri, ha?c dicit Do- diabolum inleiligimus, cui talis exercitus famulatur,
minus:Non deficietvirdeseminevestroquistelcoram ^ tolusque in eo quasi sub una tecto, el una domo
505 Domino cunctis diebus (1750). » Populo vero collectus coninetur. Indc vero in hujus mundilati-
sic ait « Quia non audislis mandata Domini, et
: tudinem diffusus omnes hominesubiqueperturbat.
proecepta ejus non custodislis, omnia quaecunque Mala domus malos habethabilores. Sed quiddicam
locutus est Dominus, venient super vos, et super de obedientia Noe de quo scriptum est o Noe,vir '.
:

civitatem islam omnes afflictiones, eteritisinoppro- justus atque perfectus in generationibus suis fuil,
briura cunctis gentibus. Haec verba, quamvis mag- >- cum Deo ambulavit etfecit omniaquaecunquaeprae- ;

num exeraplum sint, multuraque proficiantadobe- ceperat ei Deus {Genes. vi, 9). Vide quam obe- >>

dientiae custodiam, et observationem, aliud tamen diens vir iste fuerit, qui ea, quse sibi a Doraino
significare videntur. Iste enim Rechab, qui Ascen- iraperata fueral, cuncta coraplevit, Quera enim non
dens interpretatur, illum mihi significare videtur taederetper centum annos in uno aedificio desudare?
de quo scriptum est « Ascendsns Chrislus in altum
; Sed longa obedienlia longam et diuturnam merce-
captivain duxit captivitatera dedit dona horainibus dem promeruit, et cum totus periret mundus, ipse
{Psal. Lxvii, 19). » Jonabab vero, qui Domini do- solus cum domo sua in diluvio salvatus esl Abrabae
num, vel coluraba dedit, interpretari dicitur, quid vero obedientia quanta fuerit, paucis verbis expli-
melius quam Spiritum sanctuin significare potest, £) cari nequit. Ipse est enimcui Dominus ait :« Egre-
qui et donura Dei, el columba in sanctis volumini- dere de terra tua, et de cognatione tua, etde domo
bus multolies vocalur ? Hujus aulem filii sunt qui- patris tui, et vade in terram quara monstraverotibi
cunque ex aquael Spiritu sancto renati sunt, Unde {Gen. XII, 1). » Fecit igilur Abraham, quod fuerat
et beato Petro dicitur « Beatus es, Simon Bar-Jona
: sibi imperatum, et quemadraodum postea aposloli
{Matth. XVI, 17), » id est Simon filius columbae, fecere, relinquens omnia, ire ccepit quo nesciebat.
quia Bar-Jona filius columbaj interpretatur. Merilo Relinquaraus igilur et nos terram nostram,|relin-
itaque Jonadab, columba dedil, interpretatur, quia quamus concupiscentias carnis nostrae, earaus in
nihil boni habemus, nisi quod haec coluraba nobis terram quam Dominus oslendit : de qua Psalmisla
dedit. Isti ergo filii Jonailab, id esl Chrisliani el loquitur, dicens : « Credo videre bona Domini in

(1749) De Rechabitarum obedienliaagit S. Bruno (1750) Ex Jerem. cap. xxxv, don verba sed sen-
Astensia in comment, in psal. lxx, pag. 447 dit. sus deproinptua est.
Rom.
 935 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 936
terra viventium (PiaL xxvi, 13). « Cum jam senex A. mini obedire voluntati? Indeest, quod « coeli enar-
esset vir isle beatissimus, el uxor ejus, quae eliam rant gloriam Dei {Psal. xviii, 1) ; » inde est quod
slerilis erat, processisselin diebus suis, filium aDeo « venti et mare obediunt ei {Malth. viii, 27) » inde ;

suscipere meruerunt. Qui cum adolescens factus est, quod terra nostra dedit fructum suum inde ;

esset, vocavitDeus Abraham, et dixil ad illum : est, quod omne lignum dat fructum in terapore suo.
« Tolle filium luum, quem diligis, Isaac, et offer Denique quod virga in serpeatem, et aquarautatur
illud mihi in hotocaustum super unum raontium, in sanguinem quod mare aperitur, quod petra fun-
;

quem dixero tibi {Gen. xxii, 2). » Ipsura, inquit, dit aquas, quod manna pluit, quod asina loquitur ;
filiumtuum, quem scio te justum diligere, non quod Jordanis convertiturrelrorsum quodjubente ;

Ismaelem dico, sed Isaac ipsum tolle, etofTermihi

: homine sol non movetur, totum hocobedientia facit.
in holocauslum sic volo, sic jubeo sic mihi placet.
: Sunt etalia hujusmodi innumerabilia, quaein divi-
El quid feoit tunc Abraham? Gonsidera viri obe- nis voluminibus inveniri el colligi possunt prae- :

dientiam non exspectavit usque mane sed de

; ; sertim qui divinas paginas legerit, ibi cognoscet
nocte consurgens venit ad montem visionis, id est quantum obedientia possit ibi videbit ad hominis ;

ad montem Sion, qui speculatio interpretatur, in imperium daemonia fugere, raortuos resurgere ele-
quo postea Dominus crucifixus est praeparabat se ;
T> menta mutari, leprosos mundari, caecos illurainari,
ut filium suum immolaret. Dixitque ad eum Isaac : paralyticos curari. Sed quid multa ? Ibi videbil nihil
«Ecceignisetligna: ubi eslvictiraaholocauti 1{lbid., illius voluntatem qui
rerura posse naturara, contra
7.) » Sicut Joseph refert ;
jam illius erat aelatis, ut naturam Sed o miseria semper Iugenda,et
creavit.
si voluisset a patre jam sene, se defenderepotuisset. magis lacrymis, quam verbis exponenda! Omnis
(1751) VerumtamenpostquamDeietparenlis volun- crealura est obediens Deo, prster illam, quae facta
tatem cognovit, non restitit; sedsuasponteseligari esl ad imaginem Dei. Solus diabolus, et homo in-
permisit, gaudens quod Dei hostia fleri morebatur obediens invenitur; cum nulla alia creaturainobe-
506 horum duorum majoris obe-
(1752) Uler libi diens inveniatur.
dientise fuisse videtur cum et Abrahara Deo, et
; GAPUT XI.
filius ejus parenti simul obediret et Deo ? Magna De abstineniia.
quidem in utroque obedientia fuisse videtur, etlali De virtute abstinentiae ipseDominusinEvangelio
patri talique filio digna. Haechistoria non est sim- nos admonet dicens : « Videte ne graventur corda
magnura aliquid aliud si-
pliciter accipienda, sed vestra in crapula el ebrietate {Lnc. xxi, 34). » Ne-
enim per Abraham nisiDeum
gnificare videtur.Quid quaquam
manducare et bibere Do- interdicit nobis
Patrem intelligamus, « qui proprio Filio suo non minus et Salvator noster quoniam ipso (1754)
pepercit, sed pro nobis tradidit illum ? » {Rom. viii, G « scit figmentum nostrum {Ps. cii, 14). » Manducare,
32.) Quid vero Isaac, nisi Dei Filium Salvatorem el bibere non est peccatum siquidem et ipse man- ;

nostrum, qui tradidit semetipsum pro nobis obla- ducavit, etbibit. De quo scriptum est « Qui pec- :

lionem, et hostiara Deoin odoremsuavitatis? Egre- catum non fecil, nec dolus inventus est in ore ejus
gie autem factum est quod non Isaac, sed aries pro (I Petr. II, 22). » Grapula vero, et ebrietas pecca-
eo immolatus esl, quia non Dei Filius secundum lum est, quia superflua sunt, raodum excedunt,
divinitatem, (1753) sed Filius hominis secundura corda gravant, corpus corfuinpunt, libidinera pro-
humanilatera,« sicul agnus ad victimam duclus esl, vocant, mentein evertunt, el siraul exleriorem(1755)
et non aperuit os suum (/«si. lii, 7). » Audiamus hominemdebilem reddunt. NecessariaDominuscon-
itaque Pelrum apostolum dicentem : « Ghristus pas- cedit, superflua prohibet.Unusquisquesui corporis
sus est pro nobis, vobis relinquens exemplum, ut mensuram cognovit. Si quis parura comedenslcra-
sequamini vestigia ejus (/ Petr. ii, 21). » Quid est pulalur, et parum bibens inebriatur, etiam de ipso
ut sequamini vestigia ejus, nisi utdiscatis elcusto- modico aliquid minuat, donec ad mensuram cuncta
diatis obedientiam ejus ? Longum est, et unius ser- suscipiat et non voluptati, sed necessitati obediat.
;

monis quanlitatem excedil, si velimus omnes pone- Neque enim fieri potest, ut qui in manducand», et
re, quiper obedientiam Deo placuerunt. Quid dicent bibendosequitur (1756-7) voIuptatem,aIiquandonoQ
j)
igitur monachi inobedientes, et suas voluntates veniat ad crapulam,elebrietatem. Majorum senten-
facienles, ac perhoc Deo non placentes cum tota ; tia est. Sic coraedat raonachus, utsemper esuriat,
monachorum religio obedientia sit, et sine obedien- et sic bibat episcopus, ut an biberit nesciat. In ta-
lia monachus nihil sit ? cum viderint non solum libus ut puto crapula et ebrietas locum nonhabet.
rationales creaturas sicut angelos et homines, ve- Hinc est autem, quod beatus Petrus Apostolus ait
rum eliara quae sensu et ratione carent jubentis Do- {Ibid. 11) B Obsecro
: vos tanquam advenaa et

(1751) Eadem habet S. Bruno in comtnent. in (1753) Uterque cod. Yat. et Vallicel. Sed potius :

Genesim pag. 18.

c. xxii, hominis secundum humanilatem.
filius
(1752) God. Vat. 125. « Quis tibi horum duorum (1754) Godex S. Marci lecit figmetitum nostrum.
:

majoris obedientiae fuisse videtur cum Abraham ; (1755) Item God., et interiorem S. Marci Flor. et
Deo, et filius ejus parenti simul obediret ei Deo ? uterque Vatic.
Magna quidem in utroque obedientia el tali patri ;
(1756-7) Id. cod. et Vat., carnis voluntalem.
talique filio digaa. »
 »

937 SENTENTI.E. — LIB. II. 938

et peregrinos, abstinere vos acarnalibus desideriis A biles deputabant, quia dimissis hujus saeculi voUip-
quffi militant adversus animam, » quae bellaspiiitui latibus in solitudine habitantcs,non quasi hoinines,

moveni. « Non quasi subjeclis vobis praecipio ;

sed sed quasi pecora et bruta aniinalia vivere videban-
quasi extraneos rogo, ut nos a carnaiibus desideriis tur. Nudi, et sine calorem die noctu-
tecto, frigus el

abstinseatis, quae militant adversus animam, quoe quc patiebantur. Ab omni quoquemundana soilicilu-
epiritui bella tuovent, quae mentem impugnant, dine liberi,el vitiorum omnium, atque concupiacen-
etc, et animas munitiones inipugnant. Caro enira tiarumvinculisabsolutijpersolitudinemvagabantur,
concupiscit adversus spirilum, et spiritus adver- cantantes, et jubilantes, et soli contemplationi
SU3 carnem, non quaecunque
ut vullis illa facia- vacantes. Et hoc est, quod
ait « Quibua Dominus :

tis. In hac tali pugna, alii carni, (1758) alii

') dedit in solitudine domum el tabernacula in lerra
507 spiritui au.xiliantur. E contrario vero spi- salsuginis {Job xxxix,6). » Et isli quidem contemnunt
ritum oppoimunt, qui carnis desiderium sequun- multiludinem civilaiis, quia mundo, mortui, soli
tur. Duae sunt abslineniifie, (1759) una animalis, al- Deo placere desiderant, et mente jam inter angelos
lera spiritualis utraeque magnae. sed
; major altera, conversantes, hominum conversationcm non appe-
quia majus est abstinere a vitiis quam a cibis. tunt, dicontes cum Apostolo « Nostra autem con- :

Quamvis et ciborum abstinentia magua sit, ut non g versatio in ccelis est (Phiiip. iii, 20), Glamorem .>

solum a prophelis, verum etiam ab ipsoDomino sit aulem exactoris non audiunt, quia non ventri, sed
confirmata. (1760) Primum enim Moyses, deinde spiritui serviunt. Iste exactor, venter noster est,
Eiias, postea vero ipseDominus noster Jesus Chri- cui nisi debitam annonam quotidie persolvimus,
stus quadraginta diebus et quadraginta noctibus quasi impius exactor nos torquere et cruciare non
jejunasse leguntur. Beatumvero Joannem Baptistam cessat. Tam improbus enim es, uttolanostra suh-
cujus abstinentiae fuisse putamus ? qui vinum et stantia vix ei sufficere possit. Illi tameu ei non obe-
siceram non bibit; cujus cibus locustae et mel sil- diunt, et alio cibo refecti ejus clamores.ettortionea
vestre fuisse narranlur. Frinii parentes noatri ideo sic patiuntur, quasi eos non sentiant. « Non » enim

mortui sunt.quia abstinantiam uon habuerunl.Jam « in solo pane vivit homo, sed in omni verbo,quod

morlis seutentiam Ninivitae acceperant, dicenle procedit abore Dei (^laUh. iv, 4). » Gircumspiciunt
propheta « Adhuc quadraginla dies et Ninive
: igilur menles pascuee ejus, et virenlia quaeque
Bubervetur (Jon. iii, 4); » et triduano jejunio li- perquierunt. Isti sunt montes illi do quibus dicitur:
berati sunt. David quoque de sua abstinentia sic ait: « Levavi oculos meos ad montes, unde venit auxi-
« Similis factus sum pelicano in solitudine (Psal. ci, lium mihi (Pusl. cxx, 1). » Duo magni montes duo
7). » Pelicanus avis qucfidam dieilur esse, cujus sunt testamenta ; cajteri vero tot sunl quel prophe-
magnitudo est ad vulturis quanlilatem, semper ^ tarumlibri.In his autem inveniunturpascuasemper
Bolitariaet in solitudine moratur, quae tanlae absti- virentia, et nunquam delicientia, quibua nulli cibo-
nentiae est, ut sicut alite aves salurilate, ita ipsa ruin apparatus,uullaeque deliciae comparari possunl.
jejuniis deleclatur (1761). Talis avis fuit Antonius, Ilio igilur Dei onagri refecti clamorem exactoris
talis Paulus et Hilarion, talis bealus Benedictus, nonaudiunt. Ad hos itaque respiciant, qui abstinen-
quorum deliciae jejunium, quoruin vita abstineutia tiae bonum cognoscere quffirunt. De qua et Aposto-

fuit. Detalibus auiem, Dominus ad Job loquitur,

et lus ait « Nox prajcessit, dies autem appropinqua-
:

dicens « Quis diraisit onagrum liberuin, et vincula

: \it. Abjiciamus er^o opera tenebarum.et induaraur
ejus quis solvit? Cui dedit in solitudine donjum,et arraa lucis, sicut in die honeste ambulemus, non
tabernacula in lerra salsuginis. Contemnit multiiu- in comessationibus et ebrielalibus, non in cubilibua

dinera civitatis, clamorem exactoris non audit, cir- et impudicitiis, non in contentione et aemulatione,
cumspicit montes pascuae, suae, et virentia quaeque sed induimini Dominum Jesum Ghristum, et carnia
perquirit {Job xxxix, 5). » Quos David per pelica- curam ne fecerilis in desideriis (Roin. i, i2). » Nonne
num,eo3 Dominus per onagrum significat.Est autem audis quod el Aposlolus non necessaria,3ed super-
onager asinus silvester, nunquam a solitudine rece- flua inierdicit ? Comessationes enim, ebrietates et
dens qui propria utens libertate, occidi quidem ]) carnis cura non in neceesitatibus, sed in desideriia
potest vinculis hominum domari nou
potest. Per et voluptatibus superflua sunt. Dominum autem Je-
aainum ergo, qui stultum animal est, illi intelli- sum Chrislum induit puicunque sapientia, juslitia,
guntur de quibus Apostolus ait: « Quaj stulta sunt el veritate, castitate, humilitate, et virtutum om-
mundi elegit Deus, ut confundat forlia, et ea quae nium honestate vestitur. Ubi abstinentia non est,
non aunt, ut ea quae sunt destrueret {lCor. i, 17). ibi castitas et honestas esse non possunt. Plantavit
Homines namquc hujus mundi quasi asinos, et vineam Noe, inebriatus est, et uesciens vercnda
etulia ammalia hos viros clarissimos, et Deo araa- discoopcruit ((kn. ix). Ecce vercnda quoe gomper

(1758) Item Uterque cod. Vat. « In hac tali pu- : tur, qui carnis desidoria scquuntur. »
giia, alii carni, alii spiritui
snffraganlur. Qui cai ni^i (17.)0) Cod. Sni. una cnrnalis.
:

desideria fugiunl spiritui auxilianlur. E cuiilra vero (I7G0) Cod. Vnt. /'rius eni»\
spiritum opprimunl, qui carnis servituti siibjiciun- (I7GI) C .d. Va'. : i'cl-'<:tctur.

Pathoi,, CL.W. ,';()

 939 S. BRUNONIS EPISGOPl SIGNIENSIS 940

operienda sunt, ebrietate manifestantur, Rt ideo A nalis abstinentia continetur: et sine mentis carnis
Apostolus ait « Noiite inebriari vino, in quo est
: que desiderio raro videtur lieri peccatom. Fit
luxuria [Ephes. v, 18). » Si tantus palriarcha in- tamen aliquando,dum alii aliosetiam invitos vel vi,
ebriatus verenda sua celare non potuit, quomodo vel blanditiis peccare compellunt.
ebriosus merabrorum suorum 508 honestatem ca- CAPUT XII.
stitatemque servabit? Loth quoque vino inebrialus Ubi, id est in <]uibus, Ecclesia ornalur.
filiarum pudicitiam violavit quem tantum vino ;
Diximus superiusde Ecclesia.et ornamentiscjus.
superatum, imo vino sepuitum Scriptura comme- Restat nunc ut suis ornamentiseam indutara videa-
morat, ut malum quod fecerat ebrius ignoraret. mus, et in ejus specie et pulchritudine delectemur,
Unde etSalomon non immerito ait: «VisioSamue- de qua Psalraista ad Dominum dicit : « Astitit re-

lis, qua erudivit eum raater sua. Noli, Sarauel, noli gina a dextris tuisin vestitu deaurato, circumdala
regibus dare vinum quia nullum secretum est, ubi
;
varietate {Psal. xliv, 11). » Haec
regina ipsa est de
regnat ebrietas ; ne forte bibanl et obliviscautur qua loquimur, Ecclesia Dei, qua? bene a dextris
judiciorum, et mutent causara fiiiorum pauperis slare dicitur, quia laeta et prospera ipsi parantur.
{Prov. XXXI, i) : » Sarauel, in quo est Deus, inter- In judicio, ut Dominus ait, slabunt agni a dextris.
pretatur per quem aulem a sinistris. Multa sunt ejua vestimenta,
apostolos intelligimus, qui amici
g haedi
Dei appellanlur, de quibus ipse Dominus ait: « Vos multa sunt ejus ornamenta et ideo varietate cir- ;

amici mei eslis {Joan. xv, 14) » el « Sicutdilexit cumamicta perhibetur sed nullum ornamenlum
; :
;

me Paler, et ego dilexi vos {Ibid., 9). » Isti autem habet, quod vel aureum, vel deauratum non sit.
a matre inslrucli mater enim corura Ecclesia esl,
; Nullum sine auro est ei ornamentum. Soepe jam
vinum regibus interdicunt. Reges isti episcopi, et diximus quod per aurum, aut sapientia, aut vitee
sacerdotes sunt, qui alios regentes et corrigentes, integritas, et puritas designatur,sine quibus nullum
ab omni vinolentia et ebrietate ut se custodiant ornamentum pulchrum cst, et quodcunque his non
necesse est. Unde el plenus Deo beatus Paulus tales decoratur vile et abominabile est. Talibus orna-
episcopos, et sacerdotes eiigi praecepit, qui non vi- mentis (1762) ornata dicitur Rebecca, cui servus
nolenli sed modesti non ebriosi, sed sobrii sint.
; Abrahae in aure aureas, et armillas aureas, et aurea
Timotheo lamen episcopo dicil. ut utalur modico veslimenta attulisse narratur {Genes. xxiv). Ingre-
vino propler stomachum et frequentes infirmitates
dere in templum Salomonis {lll Reg. x), et cir-
suas. Diaconos etiam non multo vino deditos esse cumspice diligenter, nihil ibi nisi aurum, et ipsum
jubet Sic igitur Samuel non dat vinum regibus et purissimum videre poteris. Quare hoc? quia nihil
dat vinum regibus.Non datutiquead ebrietatem et p fatuum el stultum, nihil turpe el immundura in
superfluiiatem dal autera ad modestiam, et sobrie-
; doTJo Dei apparere debet. Regina Saba, per quam
tatem, et corporis necessitatem. Nam ct Salvator Ecclesia figuratur, veniens ad Salomonem, attulit
noster sic a Judasis reprehenditur, quasi potalor ei centum et viginti talenta de auro purissimo. Pul-
vini el amicus publicanorum. Non necessaria igi- chra igitur in vestitu deauratoEccIesia describitur,
tur, et superflua prohibentur; et vini et concupi- ut tota sapiens, tota munda et incorrupta intelliga-
scentiae ebrietas mala est qui nullum secretura ; tur, de qua per Saloraonem Dominus Una ait : «
est, ubi vel haec, vel illa ebrietas regnat. Tales est columba mea, perfecta mea, immaculata mea
ebrii non possunt dicere : « lo corde raco abscondi qua ct Apostolus ait « Ut exhi-
{Cant. VI, 9), » de :

eloquia tua, ut non peccem tibi {Psal. cxviii, 11). » beretsibi gloriosam Ecclesiam non habentem macu-
Et multoties amisso sensu, et intelligenlia, et bo- lam, aut rugara {Eph. v, 27). » Nullum igilur or-

nummalum,etmalunibonumdicunt,(-ponenteslucem namentum illius est, etsi pretiosura, et pulchrum

tenebras, et tenebras lucem {Isa. v, 30) » dicen- :
videtur, nisi auruin fuerit. Videntur enira haeretici,
tes dulce amarium,et atnarum dulce,et ulroque vino pagani, philosophi, et Judajieadem ipsa ornamenta
inebriati pervertunt causam filiorum pauperis. Illius habere, quibus sponsa Christi utilur ; sed in hoc
videlicel pauperis, qui cum dives omnium esset^ differunl,quod aurea non sunl, quamvis aurea esse
pauper pro nobis factus est. Cum igitur cibipotus- D videantur. Nulla enim alia sapientia aureaest, nisi
que abstinontia tam ulilis sil, vitiorum, et volup- ea quae evangelica et aposlolica doctrina 509
tatura abstinentiain quam necessariam esse putabi- confirmatur. Quajcunque igitur fides, quaecunque
mus ? « Hffic est enim voluntas Dei, ait Apostolus, charitas, quaecunque humilitas, misericordia, pax,

ut abstineatis vos a fornicalione, utsciat unusquis- patientiajustitia, vel obedientia fuerit, si apostolica
quevestrum vas suum possidere in sanctificatione doctrina auro non splenduerit, falsa esl, corrupta
elhonore; non in passione desiderii, sicut et gen- est, immunda est, et tanquam mors, et venenum
tes quae Deum ignorant {I Thess. vi, 3) uno verbo ; » fugienda est. Merito ergo in vestitu deaurato Eccle.
omnia vitiorura comprehendit. In eo autem quod sia pingitur,cujus omnia ornamenta tam purissimo
ait « non in passione deriderii, sicut et gentes.quae auro intexta sunt. Semper autem sancta Ecclesia
Deum ignoranl {Ibid.) : » omnis spiritualis, et car- omnibus suis ornamentis induta eai, quamvis non

(1762) God. Vat. omiltit, ormmmiii.

941 SENTENTIi^. LIB. II. d42

sitnul omnia videanlur ; aliquando fidei, aliquando A nemo habet, dicit Dominus, quam ut animam suam
spei, aliquando charitalis ornamento indula conspi- pona quis pro amicis suis {Joan. xv, 13). )> Quolics
citur, coeteria quodammodo sub una latentibus et Ecclesioe filii charitatis vestibus induunlur, loties
non apparentibua. (1763) Quando autera fideiincre- odium, ira, invidia, indignatio, furor, detractio,
menlum apparet, tunc mirabile videas, daemonia contentiones, semulationes, dissensiones fugantur,
fugere, mortuos surgere, c;pcos illuminari, paralyti- et perimuntur. Conveniunt enim, sibique vicissim
cos cnrari, leprosos muDdari,aliaque miracula Geri, opilulantur charitas et concordia, pax et miseri-
quce ab his, qui eodera fidei ornaraento vestiti coram quibus hnec talia portenta consistere
non cordia,
sunt, impossibilia esse creduntur. Hoc autcm fidei non prcBvalent. Sunt alia quaedam Ecclesiae orna-
ornamento post Christi passionem lonpo tempore menta non arlificiose iuter se conjuncfa, ut unum
Ecclesiae (ilii usi eunt, quoniam gentiles et inlideles sine omnibus induero non valcat. Qualuor enim
maxime hoc videre delectabantur, hoc ad Christi sunt,quorumprimura prudentia.secundum justitia,
amorem trahebantur ita ut manifeste iatelligerent
;
terlium fortitudo, quartum ternperantia dicitur de ;

omnia possibilia esse credenti. Quando vero spei quibus superius satis locuti sumus. His autem Ec-
ornamentum manifeslalur, tunc tota in contempla- clesioe filii praecipue in Quadragesimis, et magnis

lionem erigitur,et a terrenisad coelestia sublimatur, solemnitatibus, et si quando concilia celebrantur,

B
ut, quamvis corpore io mundo sit,confidenter dicere indui solent. Et tunc quidem videre,et audire salis
audeat : « Nostra conversatio ia ccelis est {Philip. suave, et delectabile est, sapientiam praedicanlem,
111,20). » — « Spe enim salvi facti sumus {Rom. viii, justiliam judicantem, fortitudinem separantem, et
24). » Et tunc quidem tam magna promittit, ut quo- temperantiam pro quibusdam utiliter interpellau-
dammodo extra se dicat, et in desiderio obediendi tem. At vero humililatis ornamentum, quando Ec-
inQammelaudientesjitautcumApostoloquisaudiens lesiae filii induuntur,tunc omnissuperbia confundi-

dicat « Cupio dissolvi, el esse cum Christo (P/ii/ip.

: tur,arrogantia dissipatur cum beatae Mariae Virginis
I, 23). » El cum Psalmista : « Sicut servus deside- sententia: « Deponit potentes de sede, et exaltat hu-
rat ad fontesaquarum, ita desiderat anima mea ad m\[eB(Luc. i,52); «etFiliusejusSalvatornosteream-
te, Deus sitivit anima mea ad Deum fontemvivum,
: dem senlenliamcoafirman3,ait:« Omnisquiseexal-
quando veniam et apparebo anle faciem Dei [Psal. tat,humiliabitur(Luc.xviii,14).»Tuncvirginumcho-
xLi, 1). » Sed quid mirum, cum ea indubitanter ros,etmonachorum exercitus conspicias lana,etpel-
speranda promittat, (( quae nec oculus vidil, nec libusindutos, quibus indumentis maximeliumilitas
auris audivit, nec in cor hominis ascendit, quae gloriatur, inter quos et Pater noster Benedictus su-
praeparavit Deus diligcntibus se ? » (/ Cor. ii, 9.) pereburneam sedens cathedram totum humililatie
Haec autem spei contemplatio facit, ut sponsus ali- ^ ornameatura in duodecim membra partitur.Quando
quando de ea dicat « Adjuro vos, filiae Jerusalera,
: autem,cummisericordiseveslibussemanifestatEccle-
per capreas,cervosque caraporum,ut non suscitetis, 3ia,lunchospitescolliguntur,nudive3tiuntur,carce-
neque evigilare faciatis dilectam, quoad usque ipsa res aperiunlur,visilanturinfirmi,famelici satiantur;
velit {Cant. iii, 5). » Hoc spei desiderio lenebatur et ipsamaler humilis, el misericordiosissima, Do-
illa, de qua ipse Dominus ait « Maria optimam : mini sui exempla secuta, pauperibus ministrare, et
partem elegit, quae non auferetur ab ea [Ltic. x, pedes lavare non dedignatur. NuUum indumentum
41). » Si vero in charilatis se ornamento Ecclesia est, quo magisornatameam videre desiderenl, qui-
revelaverit, tunc videas omnes se vicissim salutan- cunque paupertale, infirmitale, vel quacunque
tes in osculo pacis, tunc intelligas, « quam bonum » calamitate oppressi sunt. Hoc autem vestimento
sit, « etquam jucundura habitare fratres in unum ipse Dominus et Salvator noster indulus dicebat :

{Psat. cxxxii, 1), et quomodo » multitudinis cre- « Venile ad me, omnes qui laboratis et one-

dentiura erat cor unura et anima una : erantque il- rati estis, el 510 ego reficiam vos {Mattli. xi,

lis omnia communia, et nemo dicebal aliquid esse 8) ; » et : « Sinite parvulos venire ad me ; talium est
suum Quando hoc ornamentum ap-
{Act. IV, 32). » enim regum ca^lorum (Marc. x, 14). » Sunt et ulia

paret, tunc idem volunt, atque idem nolunt omnes. D ornamenla, quibus hujus reginae nobilissimae pul-
« Idem enim velle, et idem nolle, aitquidam,firma chriludo et gioria manifestalur; sed tanlilla nos
amicitiaest(CicERO).))— «Majoremautemcharitatem modo dixisse sufficiat.

(1763) Uterque Cod. Vat. Quando : autem ftdei ornamentum apparet, luncmirabile dictu videat dxmones
fugere, mortuos resurgere, eic.
943 S. BRUNONIS EPISCOPl SIGNIENSIS 944

SENTENTIARUM
LIBEK TERTIUS (^^^^)-

GAPUT PRIMUM. A. lunam, et slellas novas, et nubes, et pluvias, ful-

DE NOVO MUNDO. gura, et tonitrua, raontes, et silvas, et homines
Novus homo venit in mundum, qui novum elve- novos, caeteraque omnia, quae tamen per illa vetera

terem condidit raundum. Exivit enim a Patre el significatafuerant,et quamdam cum illis similitudi-

vBnit in mundum, ut de immundo faceret mundum, nem habenl. Novi enim sunt cceli, de quibus dici-
« qui illuminal omnem hominem venientemin hunc tur : « Goeli enarrant gloriam Dei, el opera manuum
mundum Sed quomodo venit, qui
(Joan. i, 9). » ejus annuntiat firmamentum {Psal. xviii, 1). »

ubique esl, et qui in mundo erat, et raundus per Nova lerra est illa de qua dicitur : « Et terra no-
ipsum factus est? Quomodo etiam a Patre exivit, stra dabil fructum suum {Ibid. Lxxiiv, 13). » Vis

qui a Patre nunquam recessit? Venire Dei apparere videre novum solem ? « Vobis limentibus Deum
est, quando se ostendit
et tunc exire et venire : orietur sol justitiae [Malach. vi, 2), » et « fulgebunt
videtur. De quo etiam scriptum est c Hic Deus : justi sicut sol in regno Dei {Matth. xiii, 43). » Vis et

noster, et non existimabitur alius ad eura, qui ad- novara lunam videre ? « Quae est ista quae progredi-
invenit omnem viam scientiae. Post haec in lerris tur, quasi aurora consurgens, pulchra ul luna, ele-

visus est, et cum hominibus conversatus est {Da- cta ul sol, lerribilis ut castrorum acies ordinata
ruch. III, 37). » Visus esl enim per humanitatem, {Cant. VI, 9). » Beatus quoque Joannes dicit se vi-
^»

qui videri non potest secundum diviciitatem quia ;

disse mulierem quae erat « amicta sole, et lunasub
« Deum nemo vidit unquam {Joan. i, 18). » Veniens pedibus eju6(^/)oc. xn, 1). » Nova et inaudita luna,
autem innovavit omnia secundum hoc, quod ipse
: quam mulier sub pedibus habet. Nova slella Virgo

dicit Ecce nova facio omnia {Apoc. xxi, 5). »

: « Maria, quae stella maris interpretatur, et illa de
« Debemus igitur, sicut Apostolus ait, in novitate qua dicilur : « Orietur stella ex Jacob, exurget

vitae ambulare {Rom. vi, 4), » el non veterem, sed homo ex Israel ({Num. xxiv, 17). » Novum est hoc^

novura hominem imitari. Gum a Judaeis Dominus ui ex hominibus stellae oriantur. Vide etiarn novaa
leneretur, alterius mundiseregem esse ostendens, nubes, novasque columbas. « Qui sunl isti, qui ut
ait : « Hegnum meum non est de hoc raundo {Joan. nubes volant, et quasi columbae ad fenestras suas
xxviu, 36). » Quod enira de mundo hoc non esse {Isa. Lx, 8). » Ecce invenimus novum mundum,qui

dicit, alterius mundi regnum suum esse ostendit. solus vera definilione dicitur mundus, quoniam ex
Est itaque alius mundussupra hunc mundum.valde aqua et Spiritu sancto, de immundo factus esl

excellentioris naturse, et dignitatis, quam sit iste mundus. Hic sit igitur nobisraateria loquendi, et in
mundus, qui maligno posilus est de quo ipse
in ; Dei laudibus sermones componendi : ipso adjuvanle

Dorainus ail « Si de mundo fuissetis, mundus,

: qui vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen.
quod suum erat, diligeret quia vero de mundo non ;
C 511 GAPUT II.
estis, sed ego elegi vos de mundo, propterea odit
De corH novis.
vos mundus {Joan. xv, 4). » Quibus verbis lertium
quoque ostendit raundum, per quem Ecclesiam in- « Goeli enarrant gloriamDei,et()peramanuurrrej'8fs
telligimus,qu6e de mundoquidem elecia est, sedjam annuntiatfirmamentum {Psal.xvni, 1). » GoelivocaD-
nunc de mundo non est. Quia et ipse mundus est, tur sancti aposloli, et quare cceli vocenturdicendum
de quo videlicet muado scriplum esl « Sic Deus : cst. Sicul enim illius mundi qui ab initio factus est,

dilexil mundum, ulFiliura suum unigenitum daret, qui de ccelo constat, et terra, de qua ait Moyses :

ut omnis qui credit in illum non pereal, sed habeal « In principio creavit Deusccelum et lerram {Genes.

vitam ailernam.Nouenimvenit, ul judicetraundum, 1,1),» maximapars,(1766)elnobilissimacoelumest;

sed ut salvetur mundus per ipsum {Ibid. ii, 17). » ita et hujus novi mundi, de quo Dominus ait « Non :

Iste enim mundus, qui salvalur per ipsum, nullus venit Filiushominis ut judicel muddum, sed ut sal-
alius, nisi Ecclesia intelligi potest. Hic esl igitur ille vetur mundus per ipsum {Joan. iii, 17) ; » raajores et
mundus, de quo Dominus dicit « Ecce nova facio : clariores caetcris apostoli sunl. De qnihus scriptum
omnia [Isa. xliii, 19); » (1765) quoniam, si nova in est : « Principes populorum (1767) congregati sunt
hoc mundo facta sunt omnia, habet igitur Ecclesia n oum Deo Abraham {{Psat. xlvi, 10;. » Isli sunl illi

novum coelum, novara terram,novumsolem, novam senatores, de quibus Dominus : « Nobilis in portis

(1764) God. 1254. Incipit liber domni Brunonis

: (1766) God. Vat. : Et nobilior.
episcopi I)e nouo mundo. (1767) God. Yat. 1254 : Convenerunt cum Deo-
(1705) God. Vat. : Quod si nova, etc. Abraha"^.,
 943 SENtENTI/E. — LIB. m. 946
virejus.quandoaederil cum scnatoribua lerr.-e^Proi-. ^\ illud esse pnlabinnus, cum hujus inferioris tanlam
XXXI, 23). » Quibus ipse Dominus : « Vosqui secuii esso videanlas? Et primum quidera ccclumstatim
estisme.sedebitigsilper sedesduodecim.judicantps eadem die factum, el illuminatum est, dicente Do-
duodeciin tribusIsrael(.Vrt«/i. xix,28),).
proquibus yi mino :« Fiat lux, et facta est \ux{Genes. 1,3).» Hoo
Patrem rogat, dicens « Pater, ego volo, ut ubiegd : autem tertia die, postquam factura esi, solem, lu-
sum, et ipsi sint mecum (Joan. xvii, 21). » Totus nam et stellas suscepisse narralur. Eratigitur sine
mundiis cceIo concluditur, tota Ecclesia calhoUca lumine usque ad hanc diem praesertim cum aquia
inter aposloHcaB fidei et doctrinoe terminos conti- Omnia continenlibus nondum apparerel arida. Ter-
netur. Quicunque extra hos terminoa est, pfofflnus tia naraquedie dictumest « Congregentur aquae :

et infidelis est. Undeet per Salomonpm a Domino quae sub co^lo sunt in locum unum, et appareat
dicilur :« Non transgrediaris terminos quos posue-- arida (Und./J). » Nondum igitur arida apparebat,
runt patres lui (Prov. xxii, 28). » Merito igilur quianondum firmamontum lumen habebat.Primuna
apostoli coeli vocantur, cura tantamcoeli simililudi- vero coelumjam luce sua fulgebat
illa autem lux ;

nem habeant, et nomen. CoDlum autem,ut quibus- dies aDoraino vocata est, dicente Scriptura « Vo- :

dam placel, ex eo dicitur quod cailatum est, id eat cavitque Doraiaus lucem diem, et tenebras noctem
variis cfelaturis, sive sculpturis depictum;et varia- n [fbid,, autem sine luce esse non potuit.
dies
tum est. Ibi enim sol, ct luna, ibi slellae, et majorea
'^''
Qilo
'S)

""*
'
—
;

lux '"'""
'" '""
autem instrumento illiuscoeli,
'' etillius
"'"
"' '"'" diei
—
et minores poaitae sunt, quarura gplendore et pul- (oicta sit ; cum nnndum sol, et luna, vel aliqua lu-
tbritudine sic decoratum psl, ut nihil in creaturis minis irtstfumenta facta fuissenl, dubitari polest.

ihvBniatur, quod pulcbritudini 'ejus valeat compa- Legimustamerl quod mundus illenon egebat lumine
rari. Nam et in teraplo Salomonis paima caBlatse, solis, quod nox non eralillic ubi enim angelisunt, ;

et aliae caelalurae valde proeminenlesfuisse referun- ie"rie'brae 6sse non possunt. Nam de sanctis dictum

tur ; quae quidemorania apostolisquoqueconvenire esl, quod« fUlgebunt sicut sol in regno Dei (Mallh.

videntur. In eis enira et solem,el lunam,etstella8 xiii, 43). » IpsequoqUei drabolus nunc niger et te-

invenire non estdifticile. Ipsi sunt,quibu3 Dominus nebrosus, propler nimiarn claritatem, prius lucifer
ait : « Vos estis luxmundi (.Vaii/j. v, 14); sic eoruffi Vocabatur. Ubiigitur lot solessunl, iste sol ibi ne-
fide et doctrina tota Ecclesia illuminata est, sicut Quoniam autem mundusiste ter-
cessarius iidn est.
solis hujus, et lunae splendore tolaterra(1768)ilIu- liadieilliiminalus est (primusenim mundus,5l!8
rainatur, inquibusetvirtutumomnium pulchritudo, ut modo diximus, ex quo factus est nunquam luraine
quasi quaedam coruscanl. Si vero a celando
stellae caruit), hoc nobis significare videlur quod tertia(ut

cceli dicantur, eo quod arcana celant caelestia, et ita dixerim) setate,sol justitiae Salvator noster natus

abscondunt, audio Apostolum quoque dicentemde ^ de Virgine mundum illuminavit. Primus siquidena
suis arcanis.quoque raptus in paradisum audieritar- diesfuitabinitio usquead Moysen.Secundusa Moyse
fcAna verba, quae non licet homini loqui. Quibus et usque ad Christum. Tertius vero a Christo DeoDo-
Dominus sua secreta celare praecipiens « Nolite, mino noslro usque ad finerasaeculi. Et tunc quidem
:

inquit, sanctum dare canibus, vel margarilas spar- « populus gentium, qui sedebal in lenebris vidit

gcre ante porco3(/6id. vii, 6). » De istis ergodictura lucem magnam habitantibus in regione urabrae :

inortis lux orta esteis (/sa. IX, 2). t (1769) Gaeteri

est : • Coeli enarrant gloriara Dei, etoperamanuura
ejus annuntiat firmamentura (Psal. xviii,!).» Quam- vero dics, qui praecesserant usque ad Christura sine
tis et illi alii suo modo DeigIoriamenarrant,etnun- luce fuerunl. Primura igitur coclum, quod curaluce

lient: alios dixi; quoniametilli multisuntsecundura simul factum est. Neque enim ccelum postea lux.
illud : « Laudate Dominum de codHs (Psal. cxlviii, sed eadem die utraque facta sunt, non ad istum,sed
1) ; )) — et coeli coelorum,laudate Domiiium(i6«(i., ad illum inundum pertinet,cuju3 habitatores angeli
Moyses sunl cuius et viri sancti post hanc vitam incol;e
4). Apostolus quoque tres coelos ponit
» ;
;

Aitenim: « In principio Deuscreavit coelum et fuluri sunl. Per lucem autem, et tenebras, sive per
duos.
ecce unum. Secunda die, diera et noctera, bonos et raalos angelos intelligere
lerram (Genes. i, 1) : »

« fecit DeuB firraamentura in medio aquarum.divi- D possumus, qui,

quoniam eadem die divisi sunt, su-
sitqueaquas quaeerant super firmamentum ab his biiam malignorum spirituura ruinam significare vi-
quaeeranlsub firmamento.vocavitque lirmamentum dentur. Unde Dominus apud beatum Joannem apo-

ccelum (Ibid., 7). » Ecce alterum. Et hoc quidemest stolura etevangeIi3tam,deeorum principeait, quod
« ab initio mendaxfuit,et in veritate non stetit(yoan.
illud coelum, quod per solem, lunam et stellas.qua;
vin, 44). » Dicil enimad Pharisaeos (1770) « Vos :
in eodem fulgent, et noalris oculis revelantur. Pri-
mum enim coelum de hocraundo videreirapossibile ex patrc diabolo eslis, et desideria patris vestri vul-
lia perficere (//)/Vi.). (1771) Quodiam loquitur, quia
est, quoniam hoc quodvidemus, inter nos, et illud
excellentiaj et pulchritudiuis mendax est, et nonest veritasin eo. Nostriquoque
positum est. Sed cujua

(1768)Cod. Vat. : illuUvatur. (1771) Haec addit cit. editio « Iste homicidaerat :

(1769) Cod. Vat. :

12-0 '», quoniam Christus sol juali- ab initio el iri veritale non stctit, quia non est
:

tige natus est eis. Caeleri vero, etc. veritas in eo. 9 Quoniam /o^u!'<ur mendactum si ex
(1770) Hffic iQ Cod. Vat. 1254) omittuntur. proprio loquitur :quia mendaz est, et pater ejus.
 :

947 S. BRUNONIS EPISGOPI SIGNIENSIS 948

coeliad similitudinerafirmamentinequaquamsiraul A busque sermonibus ea annunliant. « Non sunt, »
et vocati, et illuminati sunl ; sed jam tertio anno inquit, « loquelae, neque sermones, quorura non
postquara vocali Spiritus sancti illurainationera ac- audiantur voces eorum (Psal. xviii, 3). » Hoc est
cipere raeruerunt. Nondura enim, ut beatus Lucas enim, quod in Actibus apostolorum, legitur, quo-
ait, Scripturas intelligebant, quod Ghristus a mor- niam« loquebantur variis linguis aposlolimagnilia
tuis resurgere oporteret (Lnc. xxiv, 46). Erant Dei {Act. II, 12). » Oranibus linguis loquebantur,
'gitur sine luraine, tanta adhuc oppressi caligine. id estoranem scientiam docebant. Sed ubi Vis "?

Sicut ergo firmamentum illuminatum est dietertia, audire ? « In omnem lerram exivit sonus eorum, et
anno terlio illuminati sunt. In eo etiam
sic et apostoli in fines orbis terrae verba eorura {Psal. xviii, 4).»

quodaquaequee sunt supra firmaraentura dividunlur El quid dicebant? « la sole posuit tabernaculura
ab aquis quae sunt sub firmamento, firmamentisi- suum, et ipse tanquam sponsus procedensde thalamo
militudinem aposloli habere videntur. In medio suo.ExsuItavitutgigasadcurreadaraviam(Iftirf.,6).»
namque quodammodo positi, aquas ab aquis divi- In sole, inquit, id est in luce, in claro, in manifesto
dunt, quia Novuma Veteriseparant Testamentum. posuit513»tabernaculum8uum,idestcarnemethu-
Aquas enim ab aquis Aposlolusdividit,quando Ve- manitatem suara,in qua, velutin tabernaculo divi-
teris Testamenti doctrinam.el ritum inlerdicit. Ait nitas occultata latebat, ut adimpleretur quod scri-
Apostolus « Ego Pauius dico vobis, sicircumcida-
:
B ptura est : « Viderunt omnes fines terrae salutare
mini, Ghristus vobis nihil prodest. Littera « eDira Dei aostri (Isa. lii, 10). » Erat supra solem, et vi-
« occidit, spiritus autem vivificat (Galat. v, 2). » deri non poterat, humiliavit se, et descendil, ul in
Hoc enira firraamentum, docuerunt isti cojli nos sole videretur, etpercarnem, quam assumpsit, ma-
quantumaquisleglsetEvangeliiaquaedifFerantinter nifestaretur. « Et ipse tanquam sponsus procedens
sese. Isti igitur sunt enarrantgloriam
illi ccEli,qui de thalamo suo {Psal. xvm, 5) « exsuitavit ad :

Dei. Sed quo docente, quoveinslruente, dicalPsal- currendam viara factus ut gigas fortis videlicet, et
misla « Dies diei eruclat verbura, et nox nocti in-
:
insuperabiIis,etnon secundum hominumopinionera.
dicat scientiam (Psa/. xviii, 2). » Diesigilur est ille, sed secundum rei veritatera duplicis naturae, Deus
qui docet; diessuntilli, quidocentur. IUe qui docet pariteret homo. Giganteseaim secundum hominum
unus est : illi qui docentur multi dies sunt; sed opinionem et dii, et homines esse putantur; « po-
« melior est dies una in atriis Dominisuper millia tentes asaeculo, sicut scriptum est,viri famosi {Ge-
(Ibid. LXX.XIII, 10). » Dies itaque Christus est, dies nes. VI, 4). » Processit igitur tanquam sponsus de
apostoli ejussunt ;quoniamipse lux est, et tenebrae thalamo suo, quia non solus, sed conjugatus de
in 60 noa sunt uUae qui suisquoque discipulis ail:
;
utero Virginis exivit. In quo videlicet utero Dei
« Vos estis lux mundi (Matlh. v,14). » Si autem lux, C filius nuptias fecit, uxorem duxit.etpriusquam na-

et dies, sic aulem superius scriptum est quia « vo- sceretur, humanitatem nostram sibi conjunxit. Ex-
cavit lucem diera, et tenebras noctem. » Diesigitur sultavit autem ad currendam viam, quia, ut horai-

eructat verbum Domini, quia Dominus Salvator nera redimeret et salvaret, ipsam cum gaudio suc-
noster « vera lux, quse illuminal oranem hominem tinuit passionem, et ipse quidem veraciter dicere
venientemiQhuncmundura(Joan. i,19) :» fideidoctri- potuit : « Viam mandatorum tuorura cucurri, cum
nam, et verbum praedicalionis discipulos docet, et dilastati cor meum {Psal. cxviii, 30).» Hic est enim
Ecclesiam instruit ;quae quidem non immerito pro- ille « beatusvir,quinon abiitin concilio impiorum,
pter unitatem fidei singulariter dies dicitur, quam- et in via peccatorum nonstetit,etin cathedrapesti-
vis multos in se pene innumerabiles dies conti-
et lentiae non sedit (Psal. i, 4). » — « Qui peccatum
neat tot enim
: sunt dies quot et sancti. De quibus non fecit, nec inventus est dolus in ore ejus (IP^/r.
dicitur: « Dies formabuntur, el nemo in eis {Psal. 11, 22). » In hac via cucurritipse, inhac exsultavit,
cxxxviii, 16). » Nemo enim inter eos est, nisi diesJ in hac et nos currere docuit. A summo ccelo
«

nemo in eis nisi clarus et splendibus. Fulgebunt egressio ejus, et occursus ejus usque ad summum
enim sicut sol in regno Dei. Sed, o stultitia ! o ira- ejus (Psal. XVIII, 6). » Hoc estenim, quod ipse ait

pietas 1 insania ! Quamvis dies diei eructet ver- « Exivi a Patre, et veni in mundiira, iterum relin-
D
bum quamvis ipsa veritas per Filium Dei, el per-
:
quo mundum, et vado ad Patrem {Joan. xvi, 28). »
ipsam sapientiam manifestetur. Sapientia enim prae- Denique a summo ad summum est occursus ejus,
dicat in plateis ; tamen nox non erubescit suam quia per omnia aequalis estPatri secundura divini-
indicare scientiam, sive potius insipientiam nocti. tatem. De quo et Daniel ait « Aspiciebara in visu
:

Adhuc enim scribae, Pharisaei praedicant quia casci noctis ; et ecce in nubibus coeli Filius hominis venil;

sunt, et duces caecorum, seipsos, et alios secumin et dalum estei regnum, et honor, et potestas, et
noctis ignorantiae tenebras mergunt. Nox enim sunt usquead antiquum dierum pervenit (Dan. vii, 13).»
isti caeci sine luce, nihilque aliud quam tenebras Usque ad antiquum namque dierum perveniet Do-
habent, idcoque nihil aliud quam errorem docent minus, quando similis Patri et aequalis per omnia
et praedicant.Dictum est autem, qui sunt coeli.quid apparebit. Si enim essetaliquid secundum divinita-
nunlient, a quo acceperintea, quae narrant, et nun- tem, in quo differretab ipso, non utique perveniret
tiant. RestatnunCjUt audiamus quibus linguis, qui usque ad ipsum. Pervenit igitur usque ad ipsum.
 »::

949 SENTENTI/E. — LIB. III. 950

quia in nuUo distat ad ipso. Beali illi coeii, qui sic A aquilo dissipat pluviam {Prov. xxv, 23). » — « Ab
enarrant gloriam Dei. aquilone pandenlur mala super omnes habitatores
C.\PUT III.
terrae {Jer. i, 14. » — « Ponam, inquit diabolus, sedem
meamad aquilonem cl ero similis Altissimo(/5a.xiv,
De niibibus novis.
14).»Ip3eestigitur,quinube3fugat,quisanctosperse-
(( Posuil Dominus lenebraslatibulum suum in cir- quitur, quideinfideliumcivitatibusaposlolospellitet
cuitu ejus, tabernaculura ejus tenebrosa aqua in ad alias civitates fugere compellit. Hoc enim et ipse
nubilus aeris {Psal. xvii. 12). • — « Prae fulgore in Dorainus eis prajcipil Si vos persecuti fuerinlin
: «.

conspeclu ejus nubes transieruut, grando el carbo- una civitate, fugite in aliam {Matlh. xx, 23). » Sed
nesiguis [Ibid., 13). • Novus mundus (1772) novas si Dorainus surgens a somno imperet ventis et mari,
tenebras habet, veteratransierunt et facta sunt om- iilico fiet tranquillitas raagna {Malth. viii, 26).
nia nova. Iste mundus Ecclesia est,in quacceli novi, Etdicetur aquiloni : « Surgeaquilo,» imofuge:«et
et terra nova, et homines novi, et omnia nova et veni, au3ter,et perfla in hortum meum, el fluent
mund.isunt.Quid igitur nubes, nisi apostoiusintel- aromata illius {Ca7it. iv, Sunt autem venti 16). »
ligamus"? De quibus scriptum est « Qui sunt isti, : boni et venti mali; nubes bonae et nubes malae.
qui ut nubes volant,et quasi columbae adjfenestras Malae nubes haeretici et schismatici, qui non pluviam
suas {Isai. lx, 8), Et coeli, el nubes,et montes, et
>)
B sed(l776) grandinem ferunt. Ex quibus sagittae et
fonles, et multis aliis nominibus vocantur sancti fulgura procedentia, non vitia, sed animas interfi-
apostoli, propter quasdam sibi convenientes signifi- ciunt.Boni venti de thesauris Domini producuntur,
cationes. Sed quovolanl? Dicat Psalmista « In : de quibus dicitur « Qui producitventos de thesau-
:

omnem terram exivilsonus eorum, et in fmes orbis ris suis {Psal. cxxxiv, 7). » Talis ventus estcharitas,
terrae verba eorum {Psal. xviii, 4). » Unde veniunt pietas et misericordia, caeteraequc virtutes, quae de
« Educens nubesab extremo terrae fulgurain plu- : co3lestibus tbesauris producuntur. His autem ferun-
viam fecit 'P5a/. cxxxiv, 7). » Islae nubes pluunt tur nubes, his apostoli ducuntur cogunt eos : istae

superbonoset malos, et terram infecundam et volare,munduinperagrareetEvangeliumpraedicare;

infructuoram doctrinae pluviis fecundam faciunt. unde et apostoli inquiunt, non possumus non loqui
Misera illa lerra, quae harum pluviis non irrigatur. ea quae audivimus el scimus. « Charitas enim Dei

Misera Judaea et Synagoga, de qua scriptum est urget nos (// Cor. v, 14). » Valde conveniens est,
« Mandabo nubibus meis, ne pluant super eam ul talibus ventis talesnubes circumferantur.dequi-
imbrem {Isa. v, 6). » Unde el Apostolus dicit bus scriptum est « Viderunt te aquae, Deus, vide-
: :

« Vobis primum oporlebat praedicari verbum Dei; runt te aquse, timuerunt, et turbatae sunt abyssi.
sed quoniam repellitis illud, et indignos vos fecistis C Muititudo sonitus aquarum vocem dederunt nu-
aeternae vilae, ecce convertimur ad genles {Acl. xiii, bes {Psal. lxxvi, 17). » Sed, quomodo aquaeDomi-
46). » Volanl igitur aposloli quasi nubes (1773) num,vel quibusoculisvidere poluerunt?(1777) Qua-
ubique compluentes, totam terram fecundantes,ad re etiam limuerunt? Quae sunt istae aquae ? Insensi-
fidem vocantes, miraculis coruscantes et fulgurain biles enim res videre et timere non possunt.
pluviam facientes. Fulgura namquein piuviam fiunt, « Aquae multae, dicit Scriptura, populi multi {Apoc.

quando miracula doctrinam sequuntur. Sic enim de xvii). » Merito populi aquae vocantur, qui semper
apostolis in Evangelio dicitur : Quoniam « profecti ad inferiora currunt, et ;ad mortem festinant. De
praedicaverunt ubiqueDomino cooperante,etsermo- Jordane lamen dicilur : « Et tu, Jordanis, qui con-
nem confirmante, sequentibussignis (il/arc.xvi, 25). versus es retrorsum (P^a/. cxiii, 5).» Usque infe-
Per nubes igitur aposlolos, perpluviam doctrinam, rius currebas; nunc le ad superiora conscendere
el tonitrua voces, et per fulgura miraculainlelliga- video. Quid enim per Jordanemdisi populus bapli-
mus. Unde etiam Jacobus, et Joannea Boanerges,id zatus significatur? Ibiccepitbaptismisacramentum;
e.st filii tonitrui vocantur, quorum altisonis vocibus, ibiDominusbaptizatus est.Solus igitur iste fluvius,
quasi magnisquibusdam tonitruismundusperterri' solus populus Ghristianus superius ascendit ct ad
tus ab infidelitate ad fidem conversus est.(1774) Si- p. ccelestia scandit, cajterae vero aquae ; caeierique
mililer et Bartholomaeus filius suspendentis aquas, populi in mare demerguntur et in infernum praeci-
ncvas nubes, alque fecundas, de fonte vitae, de fon- pilantur. Istae autem aqua), de quibus dicitur :

tibus Israel aquas haurit, salientes in 514 vitam « Viderunt te aquae, Deu?, et timuerunt, » bonae aquae
aeternam, quas el tenere et fundere euo tempore esse videntur, quae Dominum cognoscere et timere
novit. His aquis irrigatur tota nostra terra, lavatur meruerunt, unde etturbatae sunt abyssi, quiamul-
corpus et anima nostra.Has autem nubes auster, et titudo facla est sonitus aquarum. Haec, inquit, fuit
aquilo fugai, de quo acriptum esl : (1775) « Ventus causa, quod abyssi lurbarentur, quod infernus et

(1772) Cod. Vat. Novas nubes habet.

: vent, quomodo teneant, et quomodo fundant, longeesl
(1773) God. Vat. ubique pluentes.
: ab humana scientia. At si ut Bartholomxun filius, etc.
(1774) Ulerque codex, et cil. edit. Simililer et (1775) God. Vat. Venil uquilo, fugat nubes.
:

Barlholomaeus filius suspendentis aquas interpreta- (1776) Cod. Vat. grandines. :

tur. Mirabili enim et inefjabilimodo aquas innubibus (1777) Cod. Vat. Quare 6t timuerunt? Quse sunt
:

suspendit. Quas videlicet aquas quomodo nubes ele- istx sensibiles, qux videre et timere possunt?
 : .

«bl S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 952

malignispiritu3formidarentelconfunderenti3r,qiua A. aqua in nubibus aeris et valde obscura scientiaest

aquae ill3e,de quibus modo diximus,Dominum vide- in libris prophetarum, quae nisi per Spirilum san-
runt et tiraerunt. Insuper el multitudo facta est ctum intelligi non valet. Nostrae vero nubes clarffi

sonitus aquarum Deumlaudanlium,etconfitentium, et lucidae sunt, quarum piuviasuavis est, quarum

«t ad finemconvertenlium. Hoc autemtolumfactura doctrina melliflua est, quarum praedicatio et sapien-
«st, quia vocem dederunt nubes, quia apostolorum tibus et insipientibus conveniens est. Et hoc est,

tonitrua audita sunt; quia verbi Dei sagiltae (1778) quod dicit ; Prae fulgore in conspectu ejus nubes
jaculatfB sunt et quia miraculorum coruscationes transierunt (Pas/. XVII, 23). » Quo aulem Iransie-
visae sunt. Hoc estenim, quod ait: « Etenim sagillae runl, jam superius dictum est : terram
« In omnem
tuae pertransieruut, vox tonitrui tui in rota. Illuxe- exivit sonus eorum, et in fines orbis lerrae verba
runt coruscationes commotaest, et
tuae orbi terrae, eorum {Psal. xviii, 3). Sic igitur volant et sic
contremuit terra {Psal. lxxvi, 19). » Quid est, transeunt nubes Dei. IUis autem transeuntibus,
«omraota est et conlremuit terra? nisi hoc quod grando, et carbones ignis ubique, subintelligitur,
modo dixit : « Viderunt te aquae, Deus, viderunt te sparsi sunt. Istae sunt illae nubes, de quibus dicitur :

aquse et timuerunt. » Bene igitur commota et con- « Nunquid nosti semitas nubium, magnas et per-
tremuit lcrra. Sic enim commoveri et sic conlre- „ fectas scientias (Jo^. xxxvii, 5), » Viae namque jnu-
„A salutem
.v^:,^»»»»
miscere ad „„1..t i: i__;
pertinetaniraarum. TT^ ij f-.x __• _i- .-ii^
i_ : > :

Vox autera
I

biuui, magnae perfectaeque scientiae illae sunt, qui*

lonilrui tui in rota facta est, quiaapostolorum prae- bus nos apostoli coelestia petere et terrena cuncta
dicalio (ipsi enim sunt tonilrua Dei) per totam despicere docent. Has autem vias sublimes, et
hujus mundi rotunditatem audita esl. Isti ergo sunt, magnas, etscientias plus quam perfectas ipse quo-
qui ut nubes volant. Istae nubes clarie et praetul- que Dominus atque Salvator nos docuit, dicens :

gidae. Isti cherubim, super quos Dominus

sunt illi « Si vis perfectus esse, vade, vende omnia quae
ascenditet volavil super pennas ventorum. Et qui habes, et da pauperibas, et veni, sequere me, et
prius posuit tenebras latibulum suum, siquidem ob- habebis thesaurum in coelo (Matth.wx, 31). » Nam
scura et tenebrosa erat aqua in nubibus aeris, modo et ipse nubes est, sicut de seipso scriptum est :

per nubes lucidas et praefulgidas cunctis est genti- « Ecce Dorainus ascendit super nubera levem, et
bus manifestatus. El quem antea ipsum suum taber- ingredietur iEgyptura, etcorruent orania siraulacra
naculum videre non poterat, modo revalata facie ejus {Isa. XIX, 1). »
ipsi gentiles eum cognoscunt. Cherubim aulem CAPUT IV.
scientiae pleniludo inlerprctatur. Sicut igitur vo- De monlibus novis
canturapostolinubes, quiafidei doctrinaeque aquis « Levavi oculos raeos ad raontes unde veniet auxi •

abundant, ila etiam Chcrubim vocantur, quia sa- C Uum mihi (Psal. cxx, 1). » Et isti montes novi sunt
pientia etscientia pleni sunt. Super hos autera Do- et de novo mundo sunt, ad quos ocuols levare et a
rainus ascendens vokvit, quod gloriam sui norainis quibus auxilium exspectare debemus. Isti montes,
cunctis gentibua per eos revelavit. Volavit autem patriarchae et propheiae, apostoli et doctores intelli-
super pennas ventorum, quia principes et sapientes guntur, qui a terrenis omnibus elevati et coelo pro-
hujus saeculi initio derelinquens, pauperibus et pinquiores effecti, mundana omnia despiciunt. De
insipientibus semanifestavit. Unde apostolus ait : quibus Dorainus ait : « Qui in Judaea sunt, fugiant
« Videte|vocalionera veslram, fratrse, quianon multi admontes: et dicant raontibus Cadite super nos, et :

nobiles, non multi sapienles, sed quae stulta sunt collibus Operite nos {Luc. xxiii, 30). » Isti sunt
:

mundi elegit Deus, ut perdat sapientia, et infirma montes. qui « exsultaverunt ut arietes.etcolles sicut
mundi elegit Deus, ut confundat fortia, ut ea quae agniovium. » Sed quare exsultaverunt, quia«afacie
sunt destrueret (/ Cor. \, 26). » Egregie autera 515 Doraini mota est terra a facie Dei Jacob {P$al.
potentes huju3s«culi et sapientes venti vocantur, cxiii, 7). » Non sicutlupi etleones, aliaeque bestise
quia ipsi sunt, qui hoc magnum etspatiosum mare, exsultaverunt, quae sanguine gaudent et de crudeli-
id estmundum ubique venliianl el perturbant. La- late vivunt. Talis est enim tyrannorum et haereti-
libulum autem Dei, prophetarum libri intel- u corum exsultatio, sed sicut oves, sicut agni, sicut
legis et
liguntur, quia ideo quidem latibulum vocautur, mites et absque macula exsultaverunt. Montes qui-
quoniamDeivirtutemetsapientiamJesumChristum dem, sed non superbi, colles sunt.sed mites,et hoc
Salvatorem nostrum, ibi latentem, Judaei corapre- quidem per arietes et agnos significatur. Laetentur
hendere nequiverunt, quamvis die noctuque eos autem, quod comraota estterra, quia ab infidelitate
legerenl et meditarentur in ea. Et hoc est, quod ait ad fidem et ad vitae pascua festinant peccatores
« In circuitu ejus labernaculum ejus (P^yi/.xvii, 12).» Sicut enira sancti vooanlur coelum ila etpeccatores ;

Tabernaculura Dei Synagoga fuit, quae circa hoc vocantur terra. Isti sunt raontes aeterni, de quibus
latibulum usque hodie residens, totum vita) suae dicitur: « A monlibus aelemisconturbati sunt
insi-
lempus casso labore consumit. Unde et Dorainus eis pientes corde {Psal. lxxv, 6). » Caeteri montes non
dicebat « Erratis noa scientes Scripturas, neque
: sunt aeterni « Praeterit enim figura hujus mundi :

virlutemDei {Matth. xxii, 29). » Tenebrosa enim {l Cor. vii, 31).» Ccelum et terra transibunt -«
(1778) Cit. edit. habet : Torculatge sunt.
 933 SENTENTI^. — LIB. III.
934

(Luc. XXI, 33). » —

autem in perpetuum « Jusli A. ulique Selmon, « raons Domini ; mons pinguis ;
ut

quid suspicamini montes coagulatos ? » {Psal. lxvii,

vivcnl, el apud Dominum est mercea eorum (Sap.

V, 16). » Ab liis antem omnes insipientes corde, 17.) Ut Sina mons est quo beneplacitum
iste, « in

Judaei videlicet et genliles, ore insipieates, insi- est Deo habitare in eo. Etenim Dominus habitabit

plentes corde, philosophice loquentes et nihil intel- usquein finem(//>i(i.).»Et islo quidera mons Dominus
ligentes turbati sunt. Quare lurbati sunt? Propter e3t,caeleriverononDominus,9edcurru3Dorainisunt,
Illis loquitur propheta, quiEliam,
et Jeremiam, et
signa quae videbant, el quia eis resistere non vale-
bant. Non enim ipsi loquebantur, sed Spirilussan- Joannem prophetam Christura esse pulabant. Prae-

clus in eis, quibus os et sapientiam Dominus dede- cedentia videamus, ul haec planius intelligamus.
ratjCui nonpoterant resistere et contradicereomnes « Dum, inquit, discernil coeleslis reges
super eam,

adversarii eorum. Turbali sunt igitur, alii bene, aiii nive dealbabuntur in Selmon(/fcid.,l5). » (1779) Quis

male. Alii credentes et alii saevientes. Et « proplerea estiste coelesti ? Noster Dominus Jesus coelestium,
non timebimus, dum turbabitur terra, et transfe- terrestrium et infernorum rex et dominus qui, dum ;

rentur raontes in cor maris {Psal. xlv, Quia discernil, dispooit et ordinat reges et
magistros;
3). »

« Deu8 nostrum refugium est, et virtus, adjutor in super Ecclesiam suara, ea quse superius in hoo
tribulationibus,quaeinveneruntnosnimis{7^id.,l).» n psalmo continentur, locutus est. Lege a principio
Quid enim cor maris, nisi reges et principes, cse- psalmura, et intelliges. Isti autem reges nive deal-
teriquepotenteshujussaeculi inleliigantur?Sicenim babuntur hoc esl nivis candorem et pulchritudinem
;

sunt isti in hoc mundo, nostrum in cor- sicul cor suacipient.Hunc autem candorem et hanc pulchri-
pore noslro. Eorum consilio credunt omnes, eorum tudinem suscipiunt sancti, quando baplizantur,
voluntati obediunt omnes. Isti sunt enim cor maris, quando super nivem dealbantur et ab omni vitiorum
illius videlicel maris, de quo dicitur « Hoc mare ; macula mundatur. Haec aulem purificatio fit in
magnum.et spatiosum, illic reptilia, quorum non Selmon, id est in Christo. Ipse est enira qui lavat
est numerus (Pia/. cxxiii,25). » Quando ergo mon- nos a peccatis nostris in sanguine suo. Nemo enim
baplizalur, nemo a contagione peccatorum
munda-
I tes noslri, montes reterni, sancti apostoli videlicet

transferentur in cor maris, in hujus pelagi profun- tur, nisi in ipso et per ipsum. « Quicunque
enim ba-

dam voraginem, cum trabentur ante reges el prin- ptizatisumus,in Christo Jesu,in morte ipsius bapti-
cipes, quando terra conturbabitur et Ecclesia per- zati sumus,(/?om. iv,3). » Selmon
imagofortitudinis,

territa contremiscet ; tunc utique non erit timen- vel umbra offendiculi interpretatur.De
Christo enim
dum Dominus refugium nostrum est.
nobis, quia Qui cum splendor glorife, et
dicit ApoBtolus : « sil

Sonuerunt quidem et lurbatae sunt aqua? ejus, unde figura substantise ejus {Hebr.\,5) » Ipse quoque lapis
ipsi quoque monles ad momentum turbati sunt in C oflensionis est, et petra scandali (I Petr. ii, 7), ia
qui noa
forlitudine ejus. Sed neque sic timendum, quia Do- quo non illuminali. sed caeci offendunt,
rainus adjulor noster est in tribulalionibus, 516 ipsum, sed ejus umbrara intuentur, id est
non divi-
cognoscunt.,
quae invenerunt nos nimis. Quanto major tribulatio nitalem, sed solam ejus humanitatem
est, tanlo ampiior est consolalio. Sonabant aulem Umbra enim non spirilus, sed corporis eat.Hic esl
ergo « monsSelmon,raon3 Domini mons
aquae maris non unus, vel duo, sed tola civitas in
:
pinguis, ;

martyres fremebat. Montes aulem quid faciebant, coagulatus, mons pinguis. » Ipsa verborum mons
sapienliaa
quid in tanta tempestate marlyres agebant ? « Con- replicalio manifestissirae ostendilquanta
turbati sunt, inquit, montes in fortitudine ejus et scienti»ubertale,quanta virtutumomniumfecun-
(Psal. XLV, 4). » Hoc Aposlolusest enim, quod ait ditate, quantaque gratiarum
pinguedine mons iste
ait, « habitat
de tribulatione, quae facla est ei in Asia, quoniam abundet. « In ipso . enim, ut Apostolus
Bupra modum gravatus est super virtutem ita ut ; omnis plenitudo diviuatis corporaliter {Coloss. ii>

taederet eum vivere (// Cor.i, 8). Et quid faciebat 9). » Ipse esl flos de radice Jesse super
quem « re-

mons cum sapienlise, et in-

terrae iste fortissimus, tot et tantae insur- quiescit Spirilus Domini, spiritus
eum spiritus
gerent in Audi ipsum dicenlem
procellce? : telleclus spiritus consilii, et fortitudinis
;
;

Quia neque mors, neque vita, neque aliqua for- timoris Domini(/5ai.
•
.D scientiae. et pietatis spiritus ;

titudo poterit me separare a churitate Domini, quae XI, 2). » Stulti ergo sunt, qui
alios monles admit-

est in Christo Jesu [Piom. viii, 39). » Merito itaque lunt, quamvis isii coagulati sint,
quamvis pingues et
supra tales montes Ecclesia fundata est, dicente uberes, quamvis mella et lacle Quant,
quamvis ar-
Scriptura : « Fundamenta ejus in montibus sanctis bores multas nutriant, quamvis oves, et boves, et
{Psal.XLV, 1). » Unde et ipse Dominus ait : « Ego raulta animalia pascantur in eis quamvis sapientiae
;

autem constitutus sum rex a Deo supra Sion mon- et scienliae fonles deriventur ab eis. Slulti, inquam,
lem sanctum ejus, praedicans praeceptura Domini sunt,qui illum monlem hos esse suspicanlur,inquo
{Psal. II, 6). » — « Venite ergo, ascendamus in beneplacitum est Domino habitare, non quasi diver-
montem Domini, et ad domum Dei Jacob {Isa. ii, 8um in diver3o,sed quasi idem in eodem. Unde idem
3). » Nam el ipse Dominus mons vocatur. « Mons » ipse Doininus ait : « Ego sum in Palre, et Pater in

(1779) Cod. Vatic. Quis est isle caeleslis, nisi Dominus iesus.
955 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 956
tne est [Joan. xiv, 11) ; » et : « Ego et Paler unum A. 19). » Mali montes in quibus Loth inebriatus filias
sumus {Joan. x, 30). » non Dominus, Illi vero alii proprias violavit. Mali raontes Gelboe, quos David
sed currusDomini sunt, milites Domini, equiteset maledicens ail : « Montes Gelboe, nec ros, nec
equi Domini, de quibus dicitur « Qui ascendit : pluvia cadat super vos, ubi ceciderunt forteslsrael,
super equos tuos, et quadrigas tuae salvatio (Habac. Saul, et Jonathas {U Reg. i,23). » Gelboe lubricum
iir, 8), » Sunt autem montes, per quos vir-
et alii interpretatur : « Fiant,inquit Psalmista, vias eorum
tules intelligimus, ad quos ascendere nos oportet, tenebrae lubricum (Psal. xxxiv, 6). » Montes
et
sivolumusvidereChristumpugnantem,etvincentem, igitur Gelboe haeretici sunt, montes volubiles,
el discipulos eligenlem. Si volumus eum vidsre de montes lubrici et instabiles, in quibus veritas non
paucis panibus mulla miliia hominum reficientem, est facile cadunt quicunque in eos a3cendunl,eis
;

et si volumus simul cum apostolis cum videre super credunt ei ad eos confugiunt. Ibi ergo cecidere, ibi
ccelos ascendentem. Denique etquando transfigura- usque hodie cadunl fortes Israel, sicut ipse Domi-
lus est super montem, eum ascendisse evangeiipta nus ait « Surgent pseudochristi, et pseudopro-
:

testatur : « Assurapsit enim Petrum, et Jacobum,et phetae, et dabunt signa, et prodigia multa ita ut in ;

Joannem,et duxiteos in montem excelsum seorsum, errorem inducantur, si fieri potest, etiam electi
ei transfiguratus est coram eis {MaUh.. xvii, 1). « Ti {Matth. XXIV, 24). » Talis mons fuit Arius, talis
Seourus Abraham in montibus habitavit. In planitie Sabellius, talis Simon Magus tales et multi alii,
;

Loth ab hostibus captus est, sed ab his liberatus, inter quos ipsi quoque episcopi innumerabiles ceci-
qui in montibus habitabant.David quoque, fugiens dere. Tales raontes maledicli sunt super quos si

Saulem,inIocislutissimis solisque ibicibus perviis ros coelestis gloriae, vel pluvia verae spiritualisque
demorabalur. Sic et Jacob immolaturus Domino doclrinae nequaquam maledicti essent.
cecidisset,
super montem Bethel ascendisse legitur. His igitur Hosigitur montesfugiamusetad monles calholicos
et similibus edocemur, si securi esse volumus, si redeamus, ad montes pingues, et uberes, et videa-
Domino placere,el ejus gloriam videre desideramus, mus (Joan. xiv, 1) Agnum stantem super raontem
admontem nobis fugiendumesse.Multisuntmontes, Sion, et cum eo centum quadraginta millia. « Ego,
multae sunl virlutes, 61 7 in quamcunque ascende- inquit, constitutus sum rex ab eo super Sion moa-
ris, securus erit. Abraham
monte fidei salvalus in tem sanctum ejus, praedicans praeceptum Domini
est in monte monte mansuetu-
mititatis Moyses, in (Psal. II, 6). »

dinis David, in monte patienliae Job, et in monte CAPUT V,

misericordiaBTobias salvati sunt.Beala quoque virgo De arboribus novis.
Masia in monte humilitatis ab angelo inveota est, Postquam de montibus locuti sumus, conveniens
sicutipsa ait « Magnificat anima mea Dominum,
: erat, ut de arboribus loqueremur sed quia satis, ;

quia respexit humilitatem ancillae suae (Luc. i, 47. » sicut nobis videtur, de arboribus superibus diximus
Audiamus prophetam, dicentem : « Supra montera illo videlicet in loco, ubi de bonis et
de malis ar-
excelsum ascende tu, qui evangelizas Sion (Isa. boribus Dorainus loquitur, quibus boni et mali ho-
XL, 9). » Ego montem excelsum charitatem intelli- mines significantur, eadem hic repetere non vi-

go,de quo Apostolusait: Adhuc excellentiorem viam detur necessarium, et faciliusest chartas revolvere

vobis ostendo, sequimini charitatem. In hunc igitur quam eadem ipsa iterum scribere.
montem (1780) praedicant, qui eTangeli/ant Sion. CAPUT VI.
In hunc montem ascendant praedicatores Ecclesiae- De animalibus novis.
que doctores. In hunc beatus Petrus ascenderat, « Adjuro vos, filiae Jerusalem, per capreas, cer-
quando ei Dominus oves suas commendavit. Prius vosque caraporum, ut non suscitetis, neque evigi-
enim ter a Domino de charitate interrogatus esl, lare faciatis dilectara, quoadusque ipsa velit (Cant.
prius charilatem ter professus et sic pascendarum ;
III, 5). » Nunquam sic filias Jerusalem Salomon
ovium curam suscepit.In montem Oliveti frequenter sapientissiraus adjurasset, nisi per hos cervos et
aijcendere et discipulos secum ducere Dominus con- capreas aliud intelligere voluissel. Quis enim per
sueverat, ut oos quoque in montem (1781) olei, in D exorcismo a propriae voluntatis
istos adjuralus tali
montem pacis et misericordiae ascendere, et illic intentione reducatur? Quae enim cervis et capreis
manere gaudeamus : et ita Domino a3cendente,viam reverentia exhibendaest, ut tanta pereos adjuratio
noteraus, per quam post ipsum acandere valeamus. fieri debeat?Novi igitur cervi et novae capreae apo-
Sunt autem alii montes (1782) in quos ascendere, stoli videlicet, et doclores per istos inlelligantur,
et ad quos appropinquarepericulosum est.Dequi- quos quidem lanquara patres bonorare, et velut iis,
bu3 Propheta ait. « In Domino confido, quomodo qui nos Domino genuere,oranera reverentiara exhi-
dicitis aniraae meae Transmigrain monte,sicut pas-
:
bere debemus. Unde Apostolus ait : « Filioli mei,
ser {Psal. x, 1). » Et Dominus in Evangelio : « Si quos iterura parturio, donec formetur Chrislua in
habueritis, inquit, fidera, sicut granum sinapis, vobis (Galat. iv, 19). » Itemque « Et si multos poe-
:

montes quoque transferre poteritis {Katth. xvii, dagogos habetis, aed noa raultos patres in Christo ;

(1780) Git. edit, ascendant. (1782) Cod. Vat., et ipsi mali.

(1781) Col. Val, in montem Oliveti.
957 SENTENTIi£. — LIB. III. 938

enim Jesu per Evangelium ego vos genui(]i Cor. A unam tantum provinciara sed el totum mundum
IV, 15). » Nihil igitur majus posl Dominum
invenire peragrarunl. Capreae quoque, quas Graeci doreadas
potuit, cui filiae Jerusalem obedire debuissent. Sunt vocant, acutum tisum habere perhibentur sed ;

autem filiae Jerusalem animaesanctorum.quae pacem aculiorem illi habent, qui Deura ipsum, et cuncta
et concordiara diligunt. Siquidem Jerusalem visio invisibilia menlis oculos contemplantur. Non sunt

pacis interpretalur, et omnem discordiam, lites et ilaque apostoli cervi, sed propter hajc, et similia

contentiones a se repellunt.Dilecta vero omnis ani- cervi vocantur. « Sicut enim, ut Psalmisla ait,

ma intelligi potest, quce per fidei Sacramentum. Deo cervus desiderat ad fontes aquarum, ita desiderat
desponsata et conjunctaest.llaecautem dilecta518 anima mea ad te, Deus {Psal. xli, 2). » Ecco alia
tuGC dormire dicitur, quando lerrenorura omnium similitudo propler quam anima justi cervus appel-

oblita, quasi suavissimo sommo in sola Domini con- lalur.Vocantur autem apostoli et leones, non quod
templalione insoporata quiescit. A tali igitur sumno sanguine gaudeant el crudeles sint, sed quia fortis-
eam auscitare, et a tanta quiete separare, et ad simi bestiarura, ad nullius tiraent occasum. Hoc
mundi curas velle revocare perfeclum est, nisi forte enim de leone scriptum est Nulli leones tam fortes,
:

ipsa velit, alio zelo commota, et non aliqua vi,8ed quam aposloli fuerunt, nulli tantas bestias interfe-

fratrum precibas inclinata, ut pro mullorum salute g cerunt, nulli tantos rugitus in deserto dederunl. De

ecclesiastica regimina aliquando Hoc suscipiat. istis leonibus est etiam Marcus evangelista. Isti

autem apertius in Evangelio significatur, ubi,cum sunt,quisuafortitudine3edemSalomonis,Eccle8iam

Marlha dixisset ad Jesum « Domine, non esl libi
: Domini defendunt. Vocanlur autem apostoli et uni-
curae, quod soror mea reliquit rae solam minislrare? cornes, quoniam uno fidei cornu omnes ventilant
Dic ergo illi, ut me adjuvet (Malth. x, 40). » Neque potestates. Hoc enira animal unum cornu in fronte
eam surgere coegit, neque surgere vetuit, illius super nasum habere dicitur; unde et rhinoceros
voluntati derelinquens (1783), utrum horum duorura Graece vocatur, quatuor pedum .altitudine ita vali-

potius elegisset. Hoc igitur exemplo tales viri rogari dum et acutum est cornu, ut nulla alicujus animalis
quidem possunt cogi autem non possunt. Dicat ergo
; fortitudo ei unquam resistere valeat; cum etiam
propheta « Adjuro vos, filiae Jerusalera, filiae con-
: ipsoselephantes ejus impetu perforetet prosternat.
cordiae, filiae pacis per capreas, cervosque carapo- Major tamen fortitudo est in cornu et in fide apo-
rum, quorum fide el doctrina ad hanc tantam gra-
» stolorum, quibus Dominus dedit potestatem^sicut
tiam pervenistis, ut de malis servis sponsae et filiae in Evangelio dicitur, calcandi super serpentes el
vocemini, «autnonsusciteti3,nequeevigilarefaciati8 scorpiones, et super omnemvirtutem inimici. Nulla
dileclam, donec ipsa «Nullam vim ei faciatis,
velit. omnis vero inimici hoc uno
virtus excipitur (1785),
in illius deliberationem, et poteslatem omnia (1784) cornu prosternuntur. Sancti enim per fidem vicerunt
ponentes. Quando autem aposloli, sicut cervi, vel regna. « Et omne, quod natum est ex Deo, vincit
capreae, vel unicornes, vel cameli,vel onagri, equi mundum ; et haec esl victoria, quse vincit mundum
vel boves, oves vel arieles, vel hujusmodi aliquid fides nostra (Joan. V, 4). » Haec est igitur causa,
vocantur, tunc in iilis animalibus quaerendum est, quare unicornes apostoli dicanlur et non solum ;

si fortasse tale aliquid in illorum natura inveniatur, apostolijVerumetiamipseDeiFiliusunicornis vocari

quod virtuti conveniat et apostolicae digaitatinonsit non dedignetur. Unde est illud «Et sedificavit (1786)
:

contrarium. Omnia enira haec et bonam el malam sicut unicornium saorificium suum (Psal. lxxvii,
significationem habere possunt. Fertur quod Plato 69). » Bene aulem sicut unicornis, quia « ipse Do-
leves homines et instabiles, capreas et cervos vocare minus fortis et potens, Dominus potena in praelio
consueverat. Crudeles vero el immites, leones; pi- (Psal. xxiii, 8). » Talis virtus et forlitudo neces-
gros, fatuos, et asinos ; luxuriosos vero porcos et saria fuit, tantum a;dificium fundaretur. Alibi
ut
hircos vocabat. Unde factum est, ut quidam stulti quoque de eo scriptum est « Vox Domini confrin :

verba ejus mala inlelligenles ad tanlam insaniam gentis cedros, et confringet Dominus cedros Libani;
pervenissent, ut homines in bestias, et bestias in et coraminuet eas lanquara vitulura Libani, et dile-
homines post aliquanta saecula converti crediderint. J) ctus quemadmodum Glius unicornium {Psal. xxviii,
IIoc illi diierint. No8 autem quare aposloli, caeleri- 5-6). » Ecce attende quanta hujus unicornia sit

que sancti cervi velcapreai munda animalia et inno- fortitudo, quisola voce tanlas lalesque cedros con-
cua sunt, quae cum multam ab aliispersecutionem fringere potest. Quidenim per has cedros, nisimundi
patiantur, nullamtamenaliispersecutionemfaciunt hujus virtutes et poleslales intelligamua, quarum
praeter hoc quod cervi serpentes interficiunt quod ;
quidem, aliae malo confractae sunt, voce
bene, aliae

quidem apostolis convenire maxime videtur ;

quia 519 evangelica super eas intonante. Et illae quidem
vitia, malignos spiritus persequentes, aliam
el bene confractae 8unt,de quibuslemplumaedificatur;
discordiam habere nesciunt, cura ipsos suos diliganl malae vero quae exciduntur et in ignem mittuntur.
inimicos. Sunt autem cervi agiles ad currendum, Vitulus vero Libani ille mihi esse videtur, qui ia
sed non quanlum apostoli, qui parvo tempore noQ festivis diebus ad lempIumobIatus,infrustadivisu3

(1783) Cod. Vat., Quod horum. eorum proslernitur.

h784) Cit. edit., ponatis. (1786) Cod. Vat. et cit. edit., Sicut unicornis sa~
(1785) Cod.Vat., omnij virlus inimici hoQunofidei crificium, etc.
 «

959 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 960

etcomminutus,Dominoofrerebatur.Adhujusigitursi A. arietes de quibus scriptum est : « Omne pecus Ce-
militudinemarboresist8ecomminuuntur,siveseipso3 dar congregabitur tibi, arleles Nabaioth ministfa-
immolando Domino, sive in ignom mittantur jubente bunt tibi {Isai. lx, 7). » El Salomon : « Aries, iil-

DQmiao.Vocatur autem Libanus Jerusalem, dicente quit, succinclus renes non est rex, qiii resislet ei
Iprophela : « Aperi, Libane, portas tuas, et devoret (Prov. XXX, 31).» Quales sunl isti arietes, qui et
igniscedrostuas(Zat'/;.xi,l). «Quandoenim potentes Domino ministrant et contra reges pugnare non
Jerusalem,quipercedrossignificanturinipsacivitate timent?Tales arietes sunt Petrus et Paulus, qui
ab hostibus trucidabantur,tunc etiam quasi vitulus Neronem ipsumregem cni-
gladio spiritus snccincti
liramolandus, cedri Libani comminuebantur. Quod nium nequissimum el crudelissimum superavefunt,
autem sequitur : « Et dilectus filius, sicut filius et Simonem magum deaereprcficipitavernnt. Inler-
unicornium » : tale et ao si diceret : Dilectus Dei pretatur autem Nabaiolh prophela principii, illius

Filius sic veniel. sic pugnabit, sic sua fortitudino videlicet principi, qui ait : « Ego principium, qui et
omnia prosternet el superabit, sicul unicornis, uni- loquor vobis (Joan. xvi, 25). » De cujua prohetia,
cornimque fllius. Nam el David, caeterique rege3,et quicunque biberit, valde dignura est, ul Doraino
judices Israel ex quibus sBCundum carnem Salvator ministret. Si velimusomnia animalia, per quse apo-
noster originem traxit, quasi unicornis, omnes „ stoli figurantur, scribere, non sermonem, sed ma

gentes circa se sua fortitudine viceruntet prostra- gnum volumcn nos edere oporleret. Addat igilur
verunt. Dicitur autem de unicorne, quodnullo inge- unusquisque ad haec quod sibi plaoiierit, nobisau-
nio capi vel teneri queat; sed, si virgo speciosa tem tantula dixisse sufficial.
opponitur ei, ad quam cum omni mansuetudine
CAPUT VII.
conveniens, dum in ejus sinum se hurailiat, a vena-
toribus capitur vel tenetur. Similiter autem etSal-
De potestatihns novis^
valor nosler nunquam teneri potuissel, nisi in « Ecce nos reliquimua omnta, et secuti sumus le,

Virginem venisset et carnem de ea suscepisset. quid ergo erit nobis ? Vos, inquit Dominus, qui reli-
Vocantur et apostoli onagri, asini silvestres de ; quistis omnia et seculi estis me, centuplum acci-
quibusipseDominusadbeatum Jobloquilur,dicens: pietisin hac vila, et post hanc, vitam aeteriiartl
« Quis dimisit onagrum liberum, et vincula ejus possidebitis. Et quia secuti estis me> sedebitis euper
quis solvit? Gui dedi in solitudinedomum el taber- sedes duodecim, judicantes duodecim tribus Israel
nacula in terra salsuginis. Contemnit multitudinem (Maith. XIX, 27). » Novus mundus, novum impera-
civitatis, clamorera exactoris non audit. Gircum- torem, novos reges, novos duces, novos principeset
spicit montes pascuae suse, et virentia quceque per judices habet. Novi autem reges, duces, principes
quirit {Job. xxxix, 8). » Haec autem superius expo- C et judices apostoli sunt. El in Domino quidem novi,
suimus in illo sermone, qui de abstinentia editus quiaomnibus mundihujuspotestatibus,qu3ecunque
est. Et quod viri sancti onagri dicantur, salis heec fuerunt, sunl, vel erunt sapientiores, potentiores,
verba manifestare videntur. Equi prseterea et boves fortiores, jusliores et ditiores sunt. Sapientiores
vocantur apostoli, quoniam per ipsos et bella sua quidem sunt, quia omnem veritatem edocti suat;
fecitet agrum suum coluitDominus. Nullura animal sicut ipse Domiuus ail « Gum aulem venerit ille :

tam idoneum ad bellum, sicut equi nullum tara Spiritus veritatis, docebil vos omnem verilatem
idoneum ad agriculturam, sicut boves, invenitur. (Joan. XVI, 13). » Sapientiores itera sunt, quia os
Isti sunt illi «Quiascendis
equi, de quibusdicitur :
et sapienliam a Domino susceperuut, cui non pos-
super equos tuos, et quadrigae tuae salvalio. » Hos sunt resistere nec contradicere omnes adversarii
ille equus albus significat in Apocalypsi super quero ejus. Unde Apostolus ait : « Sapientiara loquimur
Dominus cum arcu sedere describitur, qui corona inter 5^0 perfectos ( l Cor. ii, 6). » Sunt autem
datur, quia ad hoc exivit, ut vinceret. Istisunt, de et potentiores, quia non solum in terris, verum
quibus scriptum est «Nescivi. Anima mea con-: etiam in coelis obtinent potestatem. Sic enira ipse
turbata est propter quadrigas Aminadab {Cant. vi, Dominus ait : « Quaecunqueligaveritissuper terram,
11). » Interpretatur autem Aminadah, sponlaneus [) erunt ligata in coelis ; etquascunque solveritis super
populisui. Ipse est autem Salvator noster, qui spon- terram, erunt soluta el in ccelis [Matlh. xviii l8). »
taneammortemsustinuit,utpopulura suumamorte Non sufficit eis terra, ipsi coeliin eorum principatu
perpetua liberare. Hunc autem Synagoga non co- etimperiocontinentur. Habentprolestatemclaudere
gnovit ;
quia, sicut ipsa dicit, cum vili apparatu et et aperire, suscipiunt quos volunt,
quosque volunt
rusticano comitatu incedere vidit. Isti sunt duo- excludunt. Quid de eorum fortitudine dicara quos
decira boves a quibus mare aeneum portatur, quod etiam ipsi maligni spirilus formidant? Eis quidem
baplismasigniflcatur. Isti sunt.de quibus Aposlolus venientibiis fugiunt et ante eorura prcesenliam slare
ait : Non alligabis os bovi Irituranti (/ Cor. ix,
« non possunt. De divitiis autem quid attinet dicere,
9). » Canesquoque vocanlurapostoIi,quoniam oves cum tara divites sint, ul nihil
amplius habere con-
Domini contra lupos latronesque custodiunl. De cupiscant? Sunt enim, ut Apostolus ait, « sicut
quibus dicitur: «Linguacanum tuorum ex inimicis egentes, multos aulem locupletanles,tanquam nihil
ab ipso (Psal. lxvii, 24). » Vocantur autem et habenles, et omnia possidentes (H Ccr, yi, 10).
 :

961 SENTENTIiE. LIB. IIJ. 962

IUe ditisaimus eat, cui 3ua sufficiunt. Sola necessa- \ judices, qui non solum homines, sed ipsos quoque
ria habcbat Diogenes et cunclis imperatoribus ditior angelos judicabunt Hoc enim et Apostolus ait ! :

erat, quia nihil amplius habcre volebat. Pauper est, « Nescilis quia et angelos judicabimus » (/ Cor. vi, '?

qui mendicat mendicant autem imperatores, non

; 3) ia illo treraendo judicio, cui omnis rationaiis
quidem voce ('quamvis aliquando et voce) sed desi- creaturaastabit;quandoelangeli, el hominesomnes
derio, quia hujusmodi pro una domo, quam habent, simul in unum convenient, quando nobilis in portis
cenlum desiderant. Contra aulem Dominus ait : Ecclesise sponsus, et Dominus cum his senatoribus
« Vos qui reliquistis omnia, » centum accipietisin terraj judicibus sedebit. llle quoque 3uj)erbus cum
hac vita, quia satis habebant et nihil amplius cupie- omni suo exercitu ibi astare necesse habebit, qui

bant. Ipsa autcm sufficienlia plus quam centuplum supra cffilos ascendere, et sedem suam ponere mi-
compulatur (1787). Susceperuot igitur sancti non nabatur. Ad istorum sententiam damnabitur, ille,

solum centuplum, verura ctiam plus quam centu- qui eos ipsos accusare non cessat. Isli ergo soli

plum, quia cum Christo adhaercnt, onine ipsorura reges ei principes ; isti soii duces et judices dicendi
desideriura finitum est, quod eis avaritia suscitare sunt ; isti sunt, de quibus dicilur : « Principes Juda
poterat. Major est sufficicnlia omnibus diviliis. Qui duces eorum, principes Zabulon, principesNepthali
igitur sufBcientiam habet, omnes, etplusquam om- {Psal. Lxvii, 28). » Isti sunt illi reges, de quibus
B A teniplo tuo in Jerusalem tibi offerent
nes divitias habet. Uabent ergo non solum centu- dicitur : «

plum, sed plus quam centupium. Sequitur « Vos, : reges munera {Ibid. 30). » Sunt autem apostoli el
qui secuti estis me, sedebilis super sedes duodecim, pastores, noa qui oves pascant herbis, sed qui
judicantes duodecini tribus Israel (MaUh. xix, 28). » animas reficiunt spiritualibus verbis. Si pastores
Illi soli digni sunt judicare, qui sequuntur Jesum ;
sunt et oves habent. Oves eorum nos sumus, si
qui eadem post ip^um via incedunl ;
qui verilalem tamen oves sumus. Si vero oves non sumus,
et justitiam diligunl.ethominispersonarauon respi- de eorum gregibus non sumus, quoniam isti pa-
ciunl. Tales sunt judices nostri, lales sunt sancti stores non custodiunt nisi oves. Unde et Petro a
apostoli, qui sedentes super sedes duodecim judi- Domino dicitur me, pasce oves meas
: « Si diligis

cant duodecim tribus Israel. Sed quare super sedes {Joan. XXI, Dominus de seipso ait
17). » Et :

duodecim ;
quia totidem sunt mundi parles, secun- 521 « Egosumpastorbouu3,et cognoscooves meas
dum illud : « Quando dividebat Altissimus gentes, {Joan. XI, 14). » Vis esse ovis? Esto humilis et in-
quando separabal filios Adam, constituit terminos nocens : esto patiens el mansuetus, pelle superbiam
populorum, juxla numerum Qliorum Israel {Deut. et rapacitatem, nulli noceas, nulli injuriam facias,
xxxii, 8). » Hanc autem divisionem tunc Dominus lacle tuo vivant pauperes Christi, et lanis tuis cale-

fecit(1788), quando ad praedicandum discipulos ire G fiant. Tales pastores tales oves diligunt. Sunt autem
prajcepit, dicens eis « Ite in universum mundum,
: negotiatores, el tales, qui terrena cceleslibus, et
praedicate Evangelium omni creatura^ {)Iarc. xix, transitoria aelernis commulare valeant. Isti sunt
20). » Nullam mundi partem reliquit,qui mundum illi negotialores, qui, inventa una pretiosa marga-
universum praedicari jussit. Sic igitur divisil Domi- rita, venditis omnibus, eam emerunt. Isti sunt, qui-
nus gentes, et ita separavit filios Adam, ut alii per bus Dominus peregre proficiscenstradidit bona sua,
Pelrum, alii per Joannem, atque alii per alios con- dicens « Nogotiamini, dum venio {Luc. xxix, 13) »
: ;

verterentur ad fidem. Hoc autem el illud significare cui redeunii omnem pecuniam raultiplicatam resti-
videtur, quod in Psalmis de Christo iegitur « Pro : luunt. unicuique eorum congratulans ait
Unde et
patribus tuis nali sunt libi filii ; constitues eos prin- « Euge, serve bone et fidelis, intra in gaudiura Do-

cipes super omnem terram {Psul. xliv, 17). » Pro mini tui {Mallh. xxv, 21). » De Ecclesia scriplum
patribus enim Salvatori nostro fiiii nati sunt, quia, esi, quia « facta est quasi navis negotiatoris, seu
secundum numerum patrura factus esl et numerus institoris de longe portanspanem suum(Prov.xxxi,
filiorura. Duodecim quippe fuerunt filii Jacob, ex 14). » Isti negotialores neminem fallunt, et incom-
quibus Synagoga tota manavit. Duodecim et sunt parabiles, magnasque divitias vili pretio vendunt.
filii Chrisli,ex quibus Ecclesiaj multitndo pullulavit. n Architecti quoque sunl sancti apostostoli non infe-

Non dedignatur Salvator noster eos dicere palres, riores Beseleel, et Oolirb, quos omni sapientia
ex quibus secundum carnem originem duxit. Audi Dominus con-
replevit ad labernaciilum testimonii
ipsum dicenlem : « In te speraverunt patres nostri, slruendum. Illorumstruclura,etoperatio jam nimia
speraverunt, et liberasti eos (Psal. xxi, .5). » Vo- velustate consumpta et soluta CHt horum autem ;

cantur igilur apostoli et reges, et principes. Vocan- aedificium manet in aeternum. Illi auro, et gemmis,
tur duces, et judices, vocanlur et aliis nominibus, isti virtutibus induunt sacerdotes, de quibus dici-
quse viris convenire valeant. Ojudices superomnes tur : « Sacerdotes tui induantur justiliam,et sancti

(1787) Cod. Vat. : Mendicant autem imperalores. lam habct,et sufficit sibi. Ipsa sufficientia incentuplum
Non aulem quamvis aliquando et voce el desi-
voce, compulatur.
derio mendicant. bene ergo Dominus ait : « Vos qui (1788) Cod. Vat. : Duodecim igitur partes fecit,quia
reliquislis nrnnia, » etc, centuplum a'xipietis in har tantus edl numeru^ filioruni Urael. Eadem interpre-
vita quia cum omnia haberenl, paupcres erant. Qui t'Jitio lei?il'i!- i:i cup. 32 cuinaictit. DjtU(.i'.
Jiabebat unamdomum, centum desiderabat. Modonul-
 »

963 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 964

tui ex3ultenl<P5a/. cxxxi, 6). » Illi autem istos figu- A Legimusquosdampostraortemmiraculisclaruisse,et
rabant,quorum operalio.si spiritualiter inteiligatur, tamenpurgatoriodeputalosfuisse.Dequibusdubitari
non illorum, sed justorum est. Qualis architectue non potest. et peccata eis diraissafuisse, etpoenam
beatus Paulus, qui de seipso loquitur,dicens « Se- : peccati dimissamuon fuisse.Detalibusigiturdictum
cundum graliam, quae dataestmihi, ut sapiens ar- opus arserit,delrimenlum patietur,ipse
est: « Si cujus
chitectusjundamentum posui.Fundamentum autem verosalvus erit, sic tamen quasiperignem [ICor. iii,
aliud nemo potest ponere, praeter id, quod positum 10).» Caeteriverohomines,quorumpeccataardebunt,
est, quod est Christus Jesus. Si quis autem super- nonutiquesalvabunturperignem,sedpotiu3 3elernum
aedificatsuper fundamentum hoc, aurum,argentum, mittentur in ignera cseteri, inquam, horaines, praj-
;

lapides pretiosos, ligna, fenum, slipulam, uniuscu- tur eos, qui pcenitentiam egerunt de peccatis suis.
jusque opus manifestum erit. Dies enim Domini Pcenitentiam agere dico, sine poenitentiae remedio
declarabit, quia in igne revelabitur, et uniuscujus- de hac vita non exire enim sine poenitentia
;
qui
que opus quale sit, ignis probabit. Si cujus opus moriuntur, sine fine cruciabunlur. Hoc est enim
manserit, qui superaedificaverit, mercedem accipiet. illud unum peccatura, quod non diraittilur horaini-
Si cujus opus arserit, detriraentum patietur : ipse bus, neque in hoc sa^culo, neque in futuro. « Vigi-
autem sic salvus erit, sic tamen quasi per ignem late itaque, dicit Dorainus, quia nescitis diem,
B
(I Cor. III, 10). » Ilaec verba longa indigent exposi- nequo horam {Matlh. xxv). » Sunt autem et alia
tione, in quibus jam a pluribuslaborutum est. Ego nomina apostolis valde convenientia, quae his, quee
tamen quod intelligo breviterdicam. Fundamentum dicta sunt superaddere potest, qui longiorem vull
Christus est, super quod tota Ecclesia, et boni et facere sermonem.
mali fundati sunt.Unde ipseDominus ait: « Omnem 523 CAPUT VIII.
palmitem in me non
ferentem fructum tollet eum Be mari novo, et novis piscatoribus.
(Joan. XV, 2), » ostendens eliam malos palmites per « Hoc mare raagnum et spatiosum illic reptilia, :

baptismi sacramentura in se esse fundatos.Et quam- quorum non est numerus. Animalia pusilla, et ma-
vis aliquando tollendi sinl, adhuc tamen in Christo gna iilic naves pertransibunt {Psal. ciii, 25). »
:

sunt, quoniam Aurura autem, ar-

in Ecclesia sunt. Narrat Matthasus evangelista, quod Dominus, et Sal-
gentum, et lapides pretiosi bona opera sunt, lignum vator noster transiens juxta mare Galilae» vidit
vero, fenum, et stipula peccata intelliguntur. Ma- Petrum, et Andream et Joannem, et vocavit eos,
gnam igitur injuriam facimus huictam nobili fun- dicens : « Venite post me, faciani vos fieri piscato-
damento, quando illud in nobis peccata nostra por- res hominum {Marc. i). » Quando audio homines
lare et sustinere cogimus. De ipso tamen scriptum pisces vocari, et Christi discipulos piscatores homi-
est, quod peccata nostra portavit, et pro nobis do- C num quod ad litteram quidem intelligi non
fieri,
lel (Isa xiii, 11). Sustinet enim, et libenter ex- potest, necessarionovum mareet novaretia, elnovos
tantum ut convertaraur, et poenitentiam
speclat, piscatores et novos pisces intelligere cogor.Novum igi-
agamus et sarcinam inutilera abjiciaraus. Quod si turmareraundusiste,dequomodosuperiusdiximus:
tamen quasi per ignera.
feceriraus, salvi eriraus, sic "Hocmaremagnumetspatiosum,illicreptilia,quorura
Quicunque enira digne conversus fuerit etpcEniten- non est nuraerus. » Retia Evangelia,pisces homines;
tiam egerit, non solura a minoribus, ut quidam in- piscatores vero apostoli sunt. Tantum est hoc raare,
telligere noluerunt, verum etiam a majoribus pec- quantus et raundus, in quo animalia magna sunt,et
Omne enim pecca-
catis liberabitur, et salvus erit. ut in Genesi legitur cete grandia, per quae reges et
tum, dicitDorainus, et omnis blasphemia remittetur principes, ciEterique majores, et potentiores homi-
hominibus, spiritus autem blaspbemiae, per quam nes intelliguntur. Pusilla vero animalia, etreptilia,
in malo perseverantia intelligitur, non dimittetur quorum non numerus, caetera hominum mulli-
est
(Matlh. xii). Ecce omne peccatum dimittitur, dicit tudoinfinita uniuscujusquesexus,cujuscunque aeta-
Dominus, unum tantura excipitur, quod illi quidem tis, cujuscunqueordinisetconditiouis,cujuscunque
faciunt, qui pceniterenolunt. Diraittitur quidera per linguse et nationisintelligipotest. Sicutauterapisces
poenitentiamoranepeccatura,sednonpenitusdimit- j) maris, alii mites sunt, et simpliciter vivunt ; alii
titur pcena peccati. In baptisrao vero utruraque di- vero raptores sunt, qui alios persequuntur, et devo-
mittitur. De martyribus quoque nulla posl raarty- rant ; ita et in hoc mundo inter homines fieri vide-
rium pcena exigitur. Potens est igitur Dominus, et mus, et simplicera turbara a latronibus et iniquis
breviare, quantum voluerit, et penitus dimittere qui bominibusquotidiedevorari, multisque modisdevo-
volueritpoenam peccati. « Beatus igitur ille, cui non rari conspicimus. Est autem hoc in mari, et draco
imputavit Dominus peocatum {Psal. xli, 2). » Gau- illemagnus, serpens antiquus qui est diabolus, et
deant itaque poenitentes, quia peccata dimissa sunt Satanas, quem Dominus formavil ad illudendura ei,
eis timeant tamen, quia nesciunt, an adhuc pcena
; De quo et ad beatum Job ipse Dominus loquitur,
peccati diraissa Quacunque enim die conversi
sit eis. dicens « Ecce Bechemoth, quem feci tecum,fenum
:

fuerint,sitaraendignecouversifuerint,salvierunt. Et quasi bos comedit. Ipse est principium viarum Dei,

hocquidemperignem.Salvi igitur 3unt,sed ignisma- qui fecit eum, applicabit gladiura eia&{Job xl, 10).
net peccalum dimissum est, sed nonpcenapeccati.
; Huic montes herbasferunt,omnesbesliffl agri ludent
 ;

965 SENTENTI;*:. — LIB. III. 966

ibi. Creatura Dei est diabolus, ipse eum formavit, A XI, 15.) » Bestiae agrivilia sunt,et maligai spirilus.
ipse eum fecit, sed non qualis esl, eum fecit. Quod 523 Istas igitur bestiae ludunt ibi, id esl in raonli-
enim ait : « Draco isle, quem formasti ad illuden- bus supradictis, in cordious videlicet iniquorura, Ibi
dum non de prima ejus crea-
ei {Psal. ciii, 26), » dilecatnlur, ibi suaviter requiescunl, ibi thealra
tione intelligendum est eed quia per superbiam ele- ; faciunt, et palatia conslruunt. Illuc socios introdu-
valus in veritate non stetil, talis postquam cecidit, cunt, ut faciant novissima eorum pejora prioribus.
formatus est Ideo ad lalem formam, talemque suae Miscra illa pecora, miserae illae animae duae lam
inQrmatis mensuram redactus C6t,cui jara homines crudeliura bestiarura habilatio
faclae sunt. Tales
illudere possunt. Nisi enim sic ligatus a Dominote- pisces habitant in hoc mari, ubi reptilia, quorum
neretur, quis illius auperbiae astutineque resistere uon est numerus, ubi animalia pusilla et magna.
potuissel? Undeet dicilur ; uQui feciteum, applica- ubi et draco iste, quem Dorainus formavit ad illu^
bit glaudium ejus (Job xl, 24). » Si enim gladius dendum ei ; de quibus usque modo locuti suraus. In
cju3 plicatus non fuisset, quis tanti acuminis vul- magnum profundura pelagus mittuntur piscalo-
et

nera ferre potuissel? Gladii igitur applicatio virtutis res apostoli, qui in hoc mare piscatum veniunt.
illius inGrmitatem ostendit. Omnes aulem illi illu- Difficilis piscatio est, ubi et pugnare, et piscari

duDl (1879), quicunque eum fugiunt, et ad pooni- t» necesse est. Ilinc ponunt retira ad pisces capiendos

tenliam redeunt. Quoniam bene beatus Paulus ei iade gladios extendunt ad hostes pellendos. Quid
illu8it,qui cum Ecclesiam persequeretur in ore ejus dicam, quod quidam pisces sua sponle capiuntur,
et iutra illius dentes jam stringebatur, mox ad fi- et retia ingrediuntur, qui postea eadem relia scin-
dum conversus, tristem eum reliquit. Sic et Maria dere et dissipare nituntur? Tales pisces fuere Arius,
Magdalena eum decepit, quae conversa ad Dominum Sabellius, et Manichaei, et multi alii, qui apostoli-
« optimam parlem elegit, quae non auferetur ab ea cum praedicationem, et catholicam fidem evacuare
(Luc. X, 42). » Uno sermone illuditur ei, et uno conati sunt; a quibus sancta Ecclesia, navesque
verbo jam devorata de ipso ejus veatre rejicitur apostoIicoB magis fatigalae et concusste sunl, quam
praeda. Sufficit peccatrici suam culpam dicere, et ab etiam tyrannis, qui cruentis eam gladiis
ipsis
ab eo ulterius leneri non potest. Valde ergo illuditur persequebantur. Ilanc tam immensam perturbatio-
ei, multumque complicalus est gladius ejus.Vocalur nera praeviderat Propheta, cum diceret. « Qui
autem Becheraoth, quod bestia interprelatur, quo- descendunl mare in navibus, facientes operationera
niam crudelis est et sensu bestiali utitur. Angelica in aquis multis. Ipsi viderunl opera Domini, et mi-
namque dignitale privatus, bestias crudelissimas rabilia ejus in profundo. Dixit, et stetit spiritus
per omnia imitatur. Ecce, inquit, Bechemoth, quem procellae, et exaltati sunt Quctus ejus, Ascendunt
feci tecum, quem feci sicut te (unus enim utrius- usque ad cceIos, et descendunt usque ad abyssos,
que creator) fenum sicut bos comedit. Dicat pro- anima eorum in raalis tabescehat. Turbati sunt, et
phela « Vere fenum est populus, siccalura est fe-
: raotisunt sicut ebrius, et oranis sapientia eorum
num, et cecidit flos [Isa. xl, 8). » Non ergo viros devorala est. Et clamaverunt ad Dominum, cum
sed populum stultum et indiscfplina-
et sapienles, tribularentur, et de necessitatibus eorum liberavit
tum comedit Bechemoth. Ipse est enim principium eos. Statuit procellara ejus in aurara, et siluerunt
viarum Domini. Ipse ante alias crealuras factus esse fluclus ejus, et Jaetatisunt, quiasiluerunt, eteduxit
creditur quod sic tamen
;
intelligi potest, ac si dice- eos in portum voluntatis eorum {Psal. cvi, 23 et
retur Ipse est causa atque principium ut via Do-
: seq.). » Paucis verbis apostolorum proedicationem,
mini, quae una erat, in duas vias divideretur, ut miraculorum efficaciam, tyrannorura saevitiam, et
jam non omnes per unam viam ccelos ascenderent, ccelitusdatam consolationem Psalmista comprehen-
sed alii per aliara viam in infernum descenderenl, dit. Quando enim sancti Aposloli,aIiique doctores in

dum aliis dicatur lle, aliis dicatur, Venile. Ethuic

: hujus mari profundissimum pelagus ad praedicaa-
raontes herbas ferunt. Mali montes qui diabolum dum descendebant facientes operationera in aquis
nutriunt, el draconi cibura ministrant, Gibus dia- multis, id est in populis raultis, per singulas vide-
boli, at refectio ejus peccatum est. Qui plus peccat, D raortuos suscitantes, ckcos illumi-
licet civitates,
majora convivia parat. Nulli igitur sic ei serviunt
ei nantes, Jeprosos muntantes, paralyticos curantes,
sicuti mali reges et principes sicuti omnes avari et ; etalia mirabilia facientes, tunc ipsi viderunt opera
montes significantur. Isti enim non
divites, qui per Domini, et mirabilia ejus, quae in hoc profundo
solum peccaut, sed et alios secum peccare compel- Dominus per eos operabatur. « Dixit, etstetitspi-
lual. Considera modo quando
homicidia, quaalae ra- ritus procelJaj, sunt fluctus ejus (1700)
et exaltati
pinae, quanla perturbalio per eos ubique fiat.Unde [Ibid.). » Sic igitur, et tunc eo jubente turbatum est
et bene dicitur : « Omnes bestiae agri ludunt ibi [Job mare, et exaltati sunt fluctus ejus, alii bene, alii

(1789) Eadem expositio habeturin commentario nisi plicatus ne recta cuspide semper feri-
fuisset,
super hunc locum tom. I, p. 293 c. 1 " Dei nam- : ret, perpauci ejus deceptionis gladium effugere
queviarum,id est operationum,diabolusprincipium possent. »
est; quoniam inter omnes creaturas primus factus (1790) Hujusmodi expositio perfecte consonat
est, applicavit autera Dominus gladium ejus, quia cum commentario S. Brunonis in hunc Psalmura.
 ;

96t S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSI5 968

male (1791). Alii per ipsos, alii contra ipsos. Alii di- A mini.et replete aquas mari8,ave8que mulliplicentur
cebant, diraittantur, quia boni sunt, alii dicebant, super terram {Genes. i, 25). » Pisces, et aves unam
occidantur, quia mali sunt. Alii videntes sigaa, quae originem habent, et utraque exaquis creata sunt.
faciebant,deos eos vocabant, et usque ab coelos Alteri profunda petunt, allerae ad ccelestia elevan-
laudibus exallabant alii indignantes et super eos
: tur. Boni sunt illi, et illaa, quia inter omnes alias

impetum facientes, ia abyssum mergere conaban- creaturas primara benedictionera accipere me-
isti

lur; et hoc est, quod ail : « Ascendit usque ad c(b ruerunt. Per hos igitur viri sancti significantur, qui
los, et descendit usque in abyssum (Ibid). » Unde ex aquis regenerati sunl. « Nisi » enim « quis
anima illorum in malis tabescebat,tanto3 aliquando renatus fueril ex aqua, et Spirilu sanclo, in regaum
crucialus ferre non valens. Inde est, quod Aposlolus Domini non inlrabil [Joan. iii, 5); » quiet profunda
ait : « Nolo ignorare vos, fratres, de perseculione Scripturarum, quae per aquas significantur, penitus
quffi facta est nobis in Asia, quoniam supra modura rimantur, et virtutum alis ad coelestia elevanlur.
gravati sumus : ila ul taederet nos etiam vivere Sed satis de piscibus modo superius locutisumus.
{llCor. 1,8). Turbati sunt ilaque et moti sunt, Dignum est ul de avibus amodo loquamur.Nisi per
sicut ebrius, non calice viui inebriati, sed calice istas aves, quae ante nos volare videmus, aliae aves
passionis et afflictionis. Et omnis sapientia illorum „ significarentur, longe melioris digniorisque natu rae,
nunquam vy^„i„„: u„ vocaretur,
columba
1.
Ecclesia .,„ j;„„„.„ Do-
»„- dicenle i

deglutita est; sicut beatus Job de seipso ait, di-

cens : « Cogitationes meae dissipatee suat,torquente3 mino : « Uaa est coluraba mea (Cajit. vi, 8) : »

cor meum {Job. xvii, H). « Bonae namque cogita- nunquam Joannes evangelisla aquila diceretur;
liones. quibus vir sanclus in Dei contemplatione nunquam David rex, el pelicanus, et nicticorax, el
vacare solebal, tantarum angustiarum affiictione passer vocaretur, sicut vocatur, leste Scriptura :

dissipatffi erant; tantaque eral vis passionis et do- « Similis faclus sum pelicano in solitudine, et sicut
loris numerositas, ut nihil aliud cogilare possetSic nycticorax in doraicilio. Vigilavi, et faclus sum
hoc loco
igitur et in omniseorum sapientia dolorum sicut passer solitarius in tecto (Psal. ci, 7). »

immensitate aliquando deglutita est. Cumque eam Et non soium horaines, verum etiam ipsi angeli
ferre non possent, clamaverunt ad Deum, et exau- avium speciem, atque naturam suscipere videntur.
diti sunt, et eduxit eos in portum voluntatis eorum Ubique alatos et pennatos eos esse videmus. Volare
Aliquando enim nec ipsa tormeiita sentiebant, quae quoque magis, quam incedere describuntur, quod
illis ab ipsis inferebantur. Quod bene quidem in avium quidem propriuin est. Vela quoque taberna-
Evangelio significatum quando discipuli cla- est, culi opere plumario facta leguntur {Exod. xxvi).
mantes dixerunt: «Domine.salva nos, perimus. Qui Et qualuor animalia in Ezechiele, et Apocalypsi
surgens, imperavit ventis, et mari. et facta est C plena oculis anle et retro senas habere alas scri-
tranquiliilas magna {Matlh. viii, 26). » Hffic autem buntur. « Et primum quidem animal simile estbo-

maris hujuc tara imraensa perturbatio a temporibus mini, secundum siruile leoni, tertium vero simile
apostolorum usque ad tempora Constantini impera- vitulo, quartum autem simile aquilae volanli (Ezech.

toris sanctam Ecclesiam instanler perturbavit, et I, 8, et Apoc. IV, 6). » Sirailiter autem et Isaias :

vix aliquando quievit. Inde vero pax.et tranquillitas « Vidi, inquit, Dominum sedentem super solium
facta est, Ghristi piscatores quieli, el securi piscari, excelsum, et plena erat omnis lerra majestate ejus,
et sagenam ad lerram trahere coeperunt. Dequa in et ea quae sub ipso eranl, replebant templura, Sera-
Evangelio dicitur: Simile est regnura coelorum
« phim stabant super illud, sex alae uni, el sex alae

sagenae missae in mare, et ex omni genere piscium alteri (Isa. vi, i). » Aves igilur in mari, aves in
congreganti, quara, cura impleta fuisset, educenles, terra, aves in coelo, el aves super ccelum. Orania
et secus liltus sedentes,elegerunt bonos in vasa sua, elementa nos volare docent, omnia nos ad superiora
malos aulem foras misere {Mattli. xui, 47). » Sed et cceleslia provocant. « Quis » igitur « mihi dabil

non sagena plena esl, adhuc pisces ingrediuntur pennas sicut columbae, requiescam ? »
et volabo, et

« cura autem plenitudo gentium introierit 5241 ;

{Psal. Liv, 7.) Jam aves factisumus, quia in aquis
tuac omnis Israel salvus fiet (Rom. XI, 25); » tunc- ]) regenerati sumus. Alae solumraodo desunt no-
que raalis piscibus reprobatis, Loni ad vilam ducen- bis (192). Penna struthionis absirailis est pennae
tur aeternam. accipilris et herodii, qui inter aliasaves velocissimi

CAPUT IX. sunt ; struthio vero propter alarum infirmitatem a

De avibus novis. terris se elevare non valet. Habet igitur alas, sed

Legimus in Genesi Dominum praacepisse ut infirmas, habet pennas debiles. Tales sunt hypocri-
aquae producerent et pisces secundum genus suum, tae, et haerotici, qui accipitres, et herodii esse vi-

et aves in species suas. Et factum est ita. « Bene- dentur sed struthiones sunt, neque habent alas,
dixitque eis Deus, et ail : Grescite, et raultiplica- quibus volare valeaut, vel ad coeleslia erigantur.

(1791) Cod. Vat. et editio : Eo namque juvente Sic igitur, etc.

stetit id, est non iransivit, sed persever-avit spiritus (1792) God. Vat. et editio lllas quaeramus, quo-:

procellx. Ipse est enim de quo scriplum est Ego Do- :

niam sine alis et vennis volare non possumus.
minus qui conturbo mare,et intiimescunt fluctus ejus.
 969 SENTENTIyE. — LIB. III. 970
Akne igitur virtiites sunt, alre bona opera inlelligiin- A. el bona tenemus. Unde et Salomonait : « Sapientis
tiir, gine qiiihns volirc non pos3umu9. Ipsac noa oculi in capitT ipsius : stultus in tencbris ambula.
ferant, ipsa: ad ccelestia elevcnl.IIabea humilitatcm, {Eccle. II, li). » Uclro vero oculos babent.qui anti-
ala tibi eat. Habea misericordiam, alaiibi est.Habes quorum memores patrum eorum vitain el sanctain
palientiam, ala tibi est. Quot virlutes habes, lot conversaiionem imitari conantur: sicut ille qui di-
alas habos. Si habes charitateni, ut Deum et proxi- cebat : « CogitaTi dies antiquos, et annos asternos
mum diligas, duasalashabes; qufe libi ad volandum in menle habui f /'sa/. lxxvi, 6). » Retro enim ocu-
siiflicere possunt. Seraphim tamen et quatuor ani- los habebat, quando dies antiquos cogilaliat ante ;

malibus nonsufficiunt duae alfe; senas enim habenl, vero oculos,quando annos aeternos in mente habe-
quoniam aliis volant, aliis capita pedesquc teguDt. bat. Si solum isturn versiculum custodiamus, et
Per copiit et pedes, intium et finem intelli;,'imus. antc et retrooculis pleni sumus. Nec vacat a my-
Veiant igitur animaiia caput suum, ne forle ab eis sterio, quod animal primum hominisfaciemhabere
qua^rcre velimus ea quae ante mundi initium facta describitur.per quod videlicetMatthaeum apostolum
sunt. Vclant aulem similiter et pedes, quoniam ea etejus evangeliuraintelligimus.Ipseenim a Ghristi
quse post mundi finem in hoc raundo futura sunt nativilate incipiens perfectum hominem, et de ho-
nequaquam nobis paudere volunl. Unde Isaias deos n minibus natum eum ostendit esse, totam ejus ab
gentium irridcns, ait « Dicile milii, qu.-E prima
: Abraham usquo ad ipsum genealogiam describens.
fuere et ultima qufe futura sunt,et dicam qund Marcus vcro leonis laciora habere videtur, in cujus
diieslis vos (Isa. xli, 23). » Sed non polestis; et evangclii principio vox in deserto clamare descri.
ideo nihil estis. Superfluum igitur esse videtur, vel bitur. Lucas autem beatue bovis faciem h.ilift.quo.
caqiKPrere, qu;e ante mundi inilium fuere, vel ea niam a sacerdotio scribere ineipit, qnod ina^ii.-m;
quaj pubt linem futura aunl.Nam etsiqua^ras, nemo propter sacrificia instilulum est. Boa aatciii inler
est qui lilii ilicat. Si posses a capite et a pedibus alia 8«crilicia majorest hoslia, Quaro aulem .uiiiiiuj
aniroantium istorum alag amovere, tunc forle pri- faciem Joannes habeat ipsius Evanjjelii iniiium
inu et ullima aeire posses. Solent eiiim homines aperlidsime ostendit." in principio, » iiiquit, » luat
h.-pc qn.viere, et quamvis ex superabundanti, in Verbiim, el Vorbum crat apud Deum, et Diihj eiat
talibus laborare, scirc cupientcs an post mundi Verbum iJoan. i). » Qui sic ioquitur lon[,'C .subli-
finem ccelum volvatur, sol, et luna, et stella? solito mius quam aqnila volat. Ista^ tamen quatuor ani-
more circumferantur, an flumina currant, foiites ra.iliura faciea tam divcrsaa aliquid nobis confcrre
procumpant, utrum arbores et herbrc sint, et multa videnlur, quoniara homo ad rationera, leo ad forli-
alia,quaj hominuincurinsitatem movere solcnt.HffiC tndinem,bo3ad lahorem, elaquila ad comternplan-
autcm interrogantibus honestissime respondetur :
^'
dum flTUS^nos provocat. Ilorao denique pr.-edicare,
Seraphim, qualuor animalitim podes obvolulos
et leo pugnare, bos laborare, et aquila volarc noH docet.
esse, etvideri nonposse; exspectandum tampn.esse, Ilas igituranimnlium species imileraur (1794);ist«!
donec alre amovcantur. Volant autem du.ibus alis, nobis sint in exemplum. Non respiciamus ari stru-
illis videlicet quna in niedio sunl, quia de omnibus tliionem, cujtis ahe infirma? sunt, non attendamu.?
quae in hoc mundo fiunt a principio usqiie ad (inem ad hypocritas, qui so fingunt esse quod non stint
plcnissimc loqnuntur. Sunl autem plena oculisante quilnis tunc alaj deficient quando eis maxirae ne-
5 25 el retro, quia et futiira virlent, et pra^terita cessariifi erunt : alas polius accipitris et herodii
non ignorant. Quidquid in eis csl, lumen et clari- suscipiamus, non ut aliquid rapiamus, verum ut
tas est. Quot vcrba, lot oculi in eis sunt. Quicunque obedienliam nobis injunctam coler.'-imc faciamus.
ea non creduni, cajci et sine lumine sunt. Undc ct Talium enim avium, alarumque omnium, qu<E dc
quibusdam Dominus ait « Erratis, nescienles Scri-
. rapina vivunt, alajquidcm, etpenna; bonain signifi-
pturas neque virtutem Dei [Mullh. xxii, 29). » cationem habere possunt, ungues voro et ro.sira, et
Sunt igitur oculi inScripluris intelligcntia? videlicet actionem, et significationem impiam ^.'erunt. Per
spirituales, quibus viri sancti illuminati erraro non talcsenim signilicanlur nialigni spirilu9, quoriim
possnnt. IIos auteni oculus Pharisaei non hahentes, J) omnis operatio furtum ct rapina cst. Isias sunt iliaj
cajci a Domino vocantur, et duces ca?corum. Dictum avcs quas abigebat Abraham. Istae sunt quaj
esl autem quid per animaliura aliis, et quid [)er rapiunt bonura Dei verbum de corde hominum, ne
oculos significetur. Utinam et nos alasad volandum crcdentcs salvi fiant. T.ilibus avibus totus hic aer
habcamus, et oculos antc, et relro, quibus et reclo plenns est,qu.ie qiioniam vcloce.q et inviaibilossunt,
ilinere ad Deum veniamus, etpcccatorum memores magnam iibiqun ciiriotis hominibus persncutioncm
simuIcumP3aImistadicamus:«Quoniaminiquitatcrn faciunt.
) meam ego cognoaco, et delictura meum contra nie CAPUT X.
' estscmper {l'$al. l, 4). » Et ante quidem oculos Dc flinninibns novis.
1 habemus, si via regia incediraus, si inala fuf.Mmii9, " Fluminis impetus la>tificat civilalcm Do : san-

(1793) Cit. edil., ad contemplationem. (1794 jEad. edit. //fl5 icjifur avet imilemur, etc.
Pathol. CLXV. 31
971 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 972

ctificavittabernaculum suum Allissimus (Psa/. xlv, \ inflammati omnibus linguisloqui coeperunt ? Gyon
5). » Legimus in Gcnesi quod fluvius egredicbatur aulem pectus inlerpretatur. Respice nuncad peclus
de paradiso,qui deinde dividilur in quatuor capita. ponlificis, et vide ibi rationale. Quaere eliam quare
Nomen primo Phison : secundo Gyon (1795) : ter- pontifices de sacrificiis pectusculum in partem sus-
tio Tigris : quartoEupiirates. His autem irrigatur, cipiant; ideo forlasse, quia de pontificis pectore
et fertilis redditur tota illa terra. Legitur aulem Gyon iste fluvius, qui pectus dicilur,fluere debeat.

similiter (1796) in Apocalypsi, quod de illa nobilis- Et revera semper de pectore populus Christianus,
sima civitale, cujus muri ex lapidibus pretiosis et Doraini civilas Isetificetur et salietur. Cor enim
a>dificati sunt,cujus singulae portaj et singulis mar- in pectore est, inquo est sedes et fons totius sa-
garitis facta3 sunt, cujus platcae ex auro purissimo
De hoc fluvio bibebat beatus
pientiae ct scientiae.

stratae sunt quod fluvius inde egrcdiebatur, cujus

:
Joannes, quando super pectus in ccena recumbens
viditillud quod postea scripsit « In principioerat
aqua lucidissima est, quasi crystallus. Sunt etiam
:

Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus erat

el per ripam fluminis arbores nobilissimuj, qucB
foruntfructusduodecim per singulos mcnses, qua- Verbum (Joan. i). » Quandocunque de fluvio Gyon
libere volumus,ad pectora pontificum respiciamus.
rumipsa folia gentibus sunl ad sanitatem. Ilaac ad
litteram intelligere ipsa natura prohibel, nobisque j.
Mooenim sicornato sunl.ut magnum ibi sapicntis
,, II-- „., .„, ;^ „ ,„^ i;(fa„., ^„„,., " Ihesaurum reconditum inlelligamus.
" Ti^ris
" vero
aliud valde subhmms quam id quod hltera sonat
,. .

sagilta dicitur, quia hic fluvius quasi sagitta velo-

significare videntur; pra^serlim cum alibi scriptum
cissimusest. Sed quid tantae velocitatis, ut evange-
sil: « Flumina plaudent manibiis in idipsum {Psal.
lica praedicatio,quocunque discurrens, satis
qua?
xcvii, 8). Quomodo autem flumina, quae manus
brevi tempore mundum universum implevit ? Jam
nullas habent, manibus plaudcre possunt NoVa ."

ab Jerusalem usque llliricum nohilis illesagiltarius

sunt ista nuinina, et de novo mundo suiit. Novus
beatus Paulus praedicaverat Evangelium,cum se in
laundus ha3C civitas Dei est, quain fluminis impetus
Hispaniam proficisci velle dicebat, ut ibi quoque
laelifical. lloc autem flumen Christus esl, cujus
Evangeliisagittas effunderet. « Misit» enim Dominus
alflueotissima sapientia,et scientia sanctam Eccle-
«saglttassuas,etdis3ipaviteos.(P.5a/.xvii,15)».Dequi-
siam laetificant. Unde ct alibi dicilur: 256 « Sa-
Etenim
bus et alibidicitur: « sagittse suae pertransie-
pientiapr;edicat,foris clamitat,in plateis datvocem
runt (P5a/.Lxxvi,18).»Quidenim aliudquam sagiltae
suam {Prov. viii, 1). » Haec et in templo clamat,
sunl Evangeliorum verba, quibus maligni spirilus
dicens : « Si quis sitit, venial, et bibat, et de ejus
funganlur, et totus vitiorum exercitus perimitur et
venlre aquae vivae {Joan.. vi, 38). » Hic est
fluent
dissipatur ? Unde seriptum est : « Nisi conversi
ille fons, de quo dicitur « Quoniam apud te est
:
{^^eVitis, gladium suum vibrabit, arcum suum teten-
fons vitffi {Psal. xxxv, 10).» Qui et mulieri Sainari dit, el paravit illum,et in ipso paravil vasamortis;
tanae loquitur, dicens : « Qui bibcrit exaqua, quam suas ardentibus
et sagittas cfl^ecit {Psal. vii, 13). »

ego dabo ei, fiet in eo fons aquae salientis in vitam Ista;sunt ilhe« sagitla!potentisacutae,cum carboni-
aeternam {Joan. vi, 14). »Hic igitur fluvius, quo busdesolatoriis(P5aLcxix, 4).» —
(vSicut»enim« sa-
paradisus mundatur,et Ecclesia lactificatur, inqua- gitta; in manu potentis,ita filii excussorum. Beatus
tuor capita dividitur, per quae quatuor Evangelia vir, qui implevit desiderium suum ex ipsis : non
significatur. Et primum dicitur Phison, quod oris
confundetur,dumIoqueturinimicissui3inporta(Psrt/.
rnitiano interpretatur.Evangelica nainquc prffidicatio
cxxvi, 4, 5). »Verba Dei in sagittas convertunlur,
orahominum, linguasque mulavit, ut qui prius fal- quibus nullae inimicorum munitiones resistere pos-
sos deoslaudabant ot pra^dicabant, nuncunum et sunt. Unde et discipulis Dominus ait : « Ego dabo
verum Deum, ejusque mirabilia laudent et praedi- vobisos et sapientiam, cui non poterunt resistereet
cent. Quid enira, nisi Evangelium, beati Pauli os contradicere omnesadversarii vestri (Lwc. xxi, 15). »
mutavit? Ut qui prius circumcisionem prsdicabat, Restat nunc Euphrales, qui fertitias interpretalur,
postea, rautato ore, loquitur dicens : « Circumcisio quae intcrprelatio quantum Evangeliis conveniat,
nihil est, et praepulium nihil est (/ Cor. vii, 19). » omnibuspalet.Respice inmundum universum evan-
Legesanctorumhistoria3,etvidebis illum,qui paulo j) gelica praedicatione ab errore ad fidem conversum,
anle Jovem ut Deuin omnipolenlem laudabat, mox, et lunc intelliges quam fertilis fuerit Euphrales,

ore mntato. Jovem ipsum non Deum esse, scd dae- quantumqno nobis sua fertilitate contulerit. Hanc
moniuin atllrmal. Videbis et illum, qui vana.? poe- autem fertililatem Psalmista admirans ait : « Mihi
larum fabulas ludendo, et insaniendo cantarcsole- autem nimislionorificatisunt amici tui, Deus,nimis
bat, hyinnos ot psalinos Jubilare. Hanc autcm oris confortatus est principatus eorum.Dinumeraboeos,
el linguarum mutationem facit Phison, qula serino ftt super arenain muUiplicabuntur (Psal. cxxxviii,
evangolicus et ora mulorum snlvit, et lingiias infan- 18 et seq.). » Unde et alibi ail « Annunliavi, et:

tium disertas lacit. Quanta tunc oris mutatio facta locutussum, multiplicati sunt super nuinerum [Psal.
est,(iuandoapo9toli,qui vix una lingua, utpotepau- xxxix, 6). » Hinc et Dominus discipulusail : « Non
peres et rusticani, loqui noverant, mox dlvinitus vos rae elegistis; scd ego elegi vos, ut etis, et

(1793) Cod. Vat., Geron. (1795). God. Vat., omitlit simUiler.

9" 3 SKNTENTL"n. I,IR. IV. 974

frucluni alToratia, el fruclus vcslcr inaneal (Joan. A. aulcm ct ajia flumiun, ot ipsa mortifera, quornm
XV, 16). » Hinc eat cliam quod per Salomonem dc aqusp, quia amarai sunt, honiines interHciunt. De
Kcclesia dicilur : <> Veuler luus acervus trilici val- quibus in Apocalypsi Joannos aposlolus ait, se vi-
latus liliis {Cmit. vn, 2). » Quoniam enim ager Dei, disse a?! steliam magnam
ardcntom, quasi facu-
vinea Dei, horlus Dei, gancla videlicet Ecclesia tam lam in terliam parloinflumiuum cecidisse {Ayoc. viii,
fruclifera est,hoc facitisie Euphrates, cujus flumine 10).Noroen autcm stellae dicilura6si«i/u"itm. Morlui
perfunditur et irrigalur. Haec sunt quatuor flumina sunt autcm inulti homines de aquis, quia amarae
paradi.si de uno fonte procedentia, et de uno Ghristi factaj sunt. Pcr ha;c autemfluinina omnium hcereti-

peclore emanantia, quibus tolus irrigatur niundus_ corum, philosophorum poctarum erronea scri-
et

Ab his aulcm et multa alia flumina orla sunt. Tot ptura intolligitur. Quaj quoniam duobus Novi et
enim sunt flumina, quot et librorum volumina. Veleris Testamenti fluminibus non convenil, non
Halict euim et Vetus Teslamenlum suos fluvios qui immerilo tortiapars fluininmuin vocantur.Fuge has
nisi istis numinibus commisti fuerint, simulque aquas, Christiane amarae et mortifera; sunt. Nota
:

convcnerint, mortiferi sunt, et insuavcs ad biben- suut flumina, nota sunt sanctarum. Scripturarum
duni. « Liltcra euim occidit, spiritus aulem vivifi- volumina, nota; snnt aq'i<e salientes in vitam relor-
cal {11 Cor. III,
5) ; autem
Apostoli verba sunt. Si n nam, do quibus qui biberit non sitiel ultra.
siniul conveniant, omnem superant potionem. Suut

SENTENTIAHUM
LIBEPi QUARTUS.

GAPUT PRIMUM. odita esl, sed solis sanctarum Scriplurarum aiicld-

De sunda Triuitatc. ritalil)U'?, non ah hominc inventis, sed diviniin.-iin-
« Audi, Isracl, Dominus Deus tuup, Deus unuscst. spiraiis firmata. Unde el Judaeis noa credeMtilnis,
NonhabebisDeumalienumabsquemo(DeH/.xi,£.ro^/. sibi contradiccntihus Dominus ait « Si credir;'tis :

xx). » In Psaimis quoquescriptum est :<>Isarel,si ine Moysi, creJeretis utiquc et mihi, de me enini iilo
p
audieris, non erit iu te Deus recons, neque adorabis scripsit (/oan. v, 40). » Si quis quaerat ubi de se
Deum alienum egoenim sum Dominns Deus tuus
; ipso scripseritMoyses,audiat ipsum diccntcm «In :

(Psa/. Lxxx, 9). " Ilfflc Judcsi legcntes ct non intclli- capite libri scriptum ost de me {Psal. xxxix,9). .\U
gentes irrident Christianos, quasi non unum sed ipso coepit Moyi^es ipsum in capite posuit, ut .lu- ;

tres deos colant. Quibus digne salis Dominusin daius cilo faciloquc inveniat, quem invenire non
Evangelio ait : « Erratis, ncscientes Scripluras ne- vult, nec laborot qua:;rendo, cum nisi pcripsuin ad
que virlulem Dei {}latlh. xxn, 29). » Non enim non CJElcra, quce ibi scripta sunt, pervenire non valeal,
tres deos, sed Deum unum in tribus personis coli- legcndo : a In principo, inquit,feeit Deus ca3luin,et
mus, et adoramus Palrem, et Filium, et Spiritum lerram,etSpiritus Dci fercbatur super aquas(G6'«. i,

sanctum. Deus quidemunus est, sed persona? trcs 1, 2). » Conveniens forlasse fueral ut nomen Patris
sunt. Nam Patcr Deus est, ct Filius Dous est, et prius [loncretur, qui uhique inaxime ab ipso Filio
Spiritus sanctus Deus est non tres tamen dei,scd : hoiioratur sed noiuit boc Moyses, imo SpiriLus
;

unus enim ista? person;R una cssen-

est Deus. Tres sanclus, qui loquebalur per Moysen. Prius noiiien
tia sunt, una deitas, una virtus, una majcstas, una Filii posuil, ne Judasus quaerendo crraret. Sed dices
?apientia, una fortitudo, una omnipotentia, unum fortasse. Quid esl principium ? Ipse tibi respondeat,
lumcn, unum prinoipium, una cIaritas,ot qua?cun- ipsetibi dicat. Dixit aliiiuando, sed non inlcllexii.Ui;
quc aliaisunl, praiter personalem i^roprictateni.quaj iterum dicut, si fonte inLclligus « Ego priacipium, :

deunapersonadicuutur.etdeomnibusparitcrdiciin- qui et loquer vobis {Joan. viii, 25). » Crede igilur

lur. ElqualitercaimPater,lalilcretFilius,etSpirilu3 Moysi, crede anctorilatibus Soripturarum, vel ipsa
sanctu3Deusest;omnipolense3t,fortis,m;ignus,etsa- aucloritas tecogat, elSpirilus sanetus to compcltat,
picnsesf.etqu.Tcunqucaliasimilimododicipossunl. ut uniim Dcum in Lribus personis confitearit'. Ecco
Non tamen tresdii, vcl tros omnipotenlcs.sunt^sed u- slaliin iii capile hiijus libri, qiii intcr alios primiis
nusDcus.unus omnipotens, unus forlis, magniiset e.st, unus Dens, et tres personai positae sunt. Deus
sapiens.Personalis autemproprielash;ccest,utPalcr vidclicct Pater, qui fccit ccelum et terram, et Sfuri-
genitor,Filiusgcnitus,Spiritusverosanctusnccgcni- tU3 Doi, por quem Pater, el Fillus dispo3uit,et onli-
tor, nec <.'cnitus,9ed at) ulroqiic procedcns credalur navit f|ua;cunqiicfacta suntin ccelo, ct in tcrra.IIoc
et inlelligatur. \lcrc autem fides nostra non argu- eniin vidc-lur significure, (luod dicilur : « Spirilus
mentis, non syllogismis, non humanis rationibua Dci ferebatur supcr aquas {Cioies. i, 2). » Spirilu.s
 973 S. BRUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS U76

namque Sanctus a Patre Filioque procedensutrius- A bant, qui eum noviler coepisse, anle raatrem non
que consiiio voluntateque disponit quidquid pnr Fi- fuisse quadraginla annos nondum habuisse dice-
lium Pater operatur. Quia euim Filius Sapientia vo- bant. Ecce cogunl vos, o JudDei, libri vestri, auclo-
catur, uttampuichrum opus a sapientia factumin- res vestri, et patres vestri, quibus contradicere non
telligatur; merito per Filium,qui Sapientia dicitur, audebilis, ut unum Deura in tribus personis adore-

factum perhibelur, quamvisalota sancla et indivi- tis.Sed fortasse adhucerratis, non scientes Scriptu-
dua Trinitate factum 528 esse non dubitetur. Bene ras neque virtutera Dei,et ideo non creditis neque
autem Pater, et Filiusin Spiritu sancto qui utrique Moysi,neque David quorum ulerque, ut superius ;

communis est, disponere dicuntur qusecunque eis ostensura est, unum Deum et tres personas confite-
disponere placet, ut coraraunis sit dispositio, quo- tur, « Alia est enim persona Patris, et alia Filii, alia
rum communis est operatio. Fecit igitur Deus coe- Spiritus sancti. » Unde hoc? quia alia est, quas lo-
lum et terram,perquem Patrem intelligiraus. Deus quitur, aiia cui loquitur, et alia de qua loquitur.
enira commune nomen est, et sicut ad Patrem, ita Loquitur autem Paterde Filio, ubi ait: « Ipse invo-
et ad Fiiiura perline(,et ad Spiritum sanctum.Sed cabit me : Pater meus es lu {Psal. lxxxviii,27). »

quia pra3dixerat,in principio fecit, necessario Pater Loquitur et Filius de Patre, ubi dicit : « Dominus
intelligitur, quia per principium, id est per Fi- d dixit ad me : Filius meus es tu ; ego hodie genuile
lium, operatus est (1797). Prima itaque persona (Psal. u, 7). » Loquitur Pater de Filio, ubi ait

Pater,8ecunda principiura, id ost Filius, tertia vero meus dilectus, in quo mihi bene
« Ilic esl P'iliu3

Spiritus Dei, qui super aquus ferebatur, per quem complacui, ipsum audile (;Wrt<//i.xvii,5). » Loquitnr
Spiritus sanctus manifestissirae demonatratur. Si et Filius de Patre, ubi ait « Pater meus usque :

nihil amplius scripsisset Moyses, solum hoc, quod niodo operatur, et ego operor {.toan. v, 17). » Lo-
in capite hujus libri scriplum eat, sufficere poterat quitur autera et ipse Patri,ubi dicit: « Pater juste,
ad fldei nostrae assertionem, utunum Deum in tri- raundus te non cognovit; ego autem cognovi te, et

bus personis colere debeamus. Pulchre igitur per hi cognoverunt quia tu me misisti {Joan. xvii,25). »
Psalmislam Dominus ait : « ilolocaustum et pro Et ibi : « Volo, Pater, ut ubi sum ego, illic sit

peccato non poslulasti ; tunc dixi : Ecce venio, ul et minister meus {Ibid., 24). » Loquitur autera Fi-
/"aciam voluntatem tuam {Psal. xxxix,8). » Et quasi lius de Spiritu sancto, ubi ail: « Cum venerit
ab aliquointerrogaretur quasi e3set,ait: «Incapile Paroclitus, quera egoniittam vobisa Patre Spiritura
Jibiiscriptumesl deme(t6i(i., 9), » Quod tale estac veritatis, qui a Patre procedit, ille testimonium
si diceret: Ego sura illudprincipium,quodincapite perhibebit de me ( Joan. xv, 2d). » Longum est au-
libriscriptumest,
...^.. ... quo
V..V, in coelum Pater creavit
- _- et tem,si omnia teslimonia colligerevelimus,ubi Filius
^>,..J. ^ ,

lerrara. Quia ideo nunc Patris voluntatem facere ^ de Patre Patrem. et de Spiritu sancto in
et ad
veni, quoniam per sacrificia et holocausta mundus Evangelio locatus est. Sed haec pauca dixisse suffi-
salvari non potuit. Hanc fidem habuitMoyses. Quam cial ad credendum, et intelligendum, aliam esse

fldem David quoque habuorit, videamus « Verbo :

personam Patris, aliara personora Filii,aliam Spiri-
Domini, inquit, coeli firmati sunt, et spiritu oris tus sancti siquidem alia persona est quae loquitur,
;

ejus omnis virtus eorum [Psal. xxxi, 6). » Nulla alia cui loquilur, alia de qua loquitur. Sed Judijei

differentia est intcreos quod unus dicit, uterque

:
Filii Dei auctoritatem non suscipiunt nos aulem ;

dicit. Una fides utriuaque est ; unum Deuin in tribus hanc unam auctoritatem pare cuoctis auctoritatibus
personisnterqueadoratet veneratur .Dominusenira» habemus. Dicat igitur ipse nobis quid credere 'de-
et Verbura Domini, et SpiritusDomini, tres perso.nae beainus, ab ipso audiamus, ipse nos doceat fidcm

sunt, el unus Deus, a quibus coelum et lerra creata nostram; videmus, quid dixerit, quando discipulos
sunt. Et vide quomodo unus Spiritus loqiiitur in ad praedicandum raisit « Ite, inquil, docete omnes :

utroque. Vide quomodo id, quod ait Dominus: « In gentes, baplizantes eos in nomine Patris, et Filii,

capite libri scriptum est de me, » in ulroque con- et Spiritus sancti {i\latlh, xxviii, 19. » Quare in

veniut. « In capite » namque « libri scriptum estde nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti? Quia a
me:In principio erat Verbum, et Verbum erat D quo creati aumus, ab ipso nos restaurari el sancli-

apud Deum,ct Deus est Verbum. » Igitur quod, ficari necessc fuit. Non dixit, ut baptizarent in no-

\n capite libri scripluin est, Dei Filius intclligitur. mine Patris solummodo, quianon solus Paler nos
ui et nosinveniamus Ghristurn in capile libri nostri, creavit; addidit Filium, quia et ipse creator est;

et Judffii eumdem invoniant in capite libri sui, et addidit et Spirilura sanctum, quia ipse quoque
nostri. Quem enira David, et Joannes « Verbum » nihilominus creator esl. Nihil amplius posuit, quia
vocaverunt; ipsum Moyses « principium » dixit. caelera omnia creaturse sunt. Ab his tribus per-

Ideni ergo per Verbum, et principium significatur sonis creata sunt omnia et istoe trcs personiv
;

Sed nobis Vcrbum vociri debuit, qui tlocibilcs su- .1»59 non tres dii, sed unus Deus sunt, Pater, Fi-
mus, qui ipsius verbum et doctrinani auiiire et lius, et Spiritus hac pcrilitate
sanctus. Nunquam in

discere parati sumus. Illis vero certe debuit vocari has trespersonas Dominusposuisset^nisi per omnia
principium, qui eum principium esse non crede- aequales essent ; nisi in divinitate, in majeslate, in

(1797) Git. edit, habet : operatus sit.

 977 SENTENTI^. - LIB. IV. 978

omnipotentie, el in aliis omnibus similes essent. A est, quaecunquc sit,quae unaetcadcm numero in plu-

« Qualis enim Palcr, talis Filius, tiilis Spiritus sau- ribus esse possit ; ut liic homo, hic oculus,hic pes,

clus. linmensus Patcr, iinmcnsua Filius, immcnsus hffic inanus, boc caput ; cum ununiquodque horum
Spiritus sanctus. .Eternus Pater, aeternus Filius, sit unum numero, nulluni eorum in pluribus esse
ffiternus Spiritus sanctus. Non tamen tres aelerni, polest. Si vero articulus inde toUatur, qui certi

nec tres imraensi; sed unus a;ternus, et unus im- numerisignificativuaest, utnon dicaturhic,velhaeo,
mensus.xStulti et per omnia insani, qui Plalonicis vel hoc, scd tantum sine articulis dicatur homo,
syllogismis ct ari^umentis Aristolclicis dc summael ocukis, pcs, manus, caput ; nihil esl quod unura-
omnipotenti Trinilale disputare conanlur. Alitcr quodquc horura de pluribus praedicari prohibeat.
enim se habet substantia Dei, et aliter substantia Sic enim prolata, jam non numero, sed essentia
creaturarum oniniura. Illa enim sola ajterna, cseterae unum sunt.Unde et philosophus ait: Particidalione
temporales. Illasola iramutabilisest , cgetera? muta- speciei plures homines sunt unus homo. Petrus
biles ; illa sola contraria non suscipit, aliaf vero cnim, Jacobus ct Joannes cum sint plures numero,
contrariorum susceptibiles sunt. Sic enim Arislote- in specie, quae est homo, unum sunt quoniara et ;

les substantiara delinivit. Substantia esl, quae cum Petrushomo cst, et Jacobus homo est, et Joannes
sit una,eadem numero, susceptibilis est contrario- r» homo est. Sed si addalur articulus, vel nomen
rum secundura mutationem. In hac autem defi-
sui proprium, etdicatur ita.Pelrus, Jacobus et Joannes
nilione Dci subslantia non conlinetur quia cum sit ;
sunt hic homo, non eril verum. Simililer autem
una eteadem nuraero, neque contraria, neque mu- non erit vcrum si dicatur, hi tres homines sunt Pe-
lationem suscipiens est. Hanc autem quaestionem trus, vel hi tres sunt Jacobus, vel hi tres sunt
quia in hoc sermone tractare non sufticimus, in Joannes.Manifestum estergo quod nulla substantia
I alium tractandum dilleremus. una eademque numero, aut articulo, aut proprio
CAPUT II. nomine demonstratur. Quod autera universaliter
De eadem. dixi nulla substantia, sic est accipiendum, ac si

Sunt quaedara Sabbata, quae dicuntur Sabbata dixissem nulla substantiateraporalis,nu!Iasubstan-

Sabbatorum, ut qut-edara sancta dicuntur Sancta tia mutabilib et contrariorum susceptibilis. De hac
sanctorum, quia majora sunt, et quaedam cantica enim sola loquuntur philosophi,hanc solamdefini-
dicuntur Cantica canticorum, quia raajora sunt, et vit Aristotcles.Nulla, inquam,ialis substantia, cura
beata Virgo Maria dicitur Virgo virginum, quia sit una eademque nuraero, de pluribus praedicatur.
cunctis virginibus major est ; ita quaedam festivita- Divina vero substentia (quaj utique aeterna est, im-
tes possunt dici festivitales feslivitatum.quiaomni- matabilis est, et nulliuscontrarietatis susceptibilis,
bus aliis festivitatibus majores sunt. Tales sunt tl
cum seraper sira.plex^et una sit.eademquenumero),
autem omnes illae quas ad specialem
festivitalus, semper tamen in pluribus est. Semper enim Deus
Dei oranipotenlis laudem colimus et cclebramus ;
unuSjCtquinunquam polestessesine n'jmcro,unus,
sicul esthodierna festivitas,quae in honorem sanctae hic videlicet (ul cum articulo dicam) Deus noster,
Trinitatis celebratur. Dividitur enim haec unilasin- qui fecitccElum et terram ; semper, inquam, et Pa-

visibiliter (1798), quia quamvis pcrsonae Ires suot, ler est, et Filius cst, et Spiritus sanctus, et totus
Deus tamen unus esl, qui non per partes divipus, Pater, lotus Filius, totus Spirilus 530 sanclus.
sed totus in sangulis est. Quia enim nna Dei sub- Nunquam tamen Paler Filius, nunquam FiliusPa-
stantia in sangulis personis est, divisa quodainmodo ler, nunquam Spiritus sanctus, vel Pater, vel Fi-
esse videtur, sedquia lota in singulis esi, indivisa lius est. Et hoc quidera ab humana inlellifientia
esse probatur. Tota enim essentia divinilatis est in longe est, quia tale aliquid in hac substanlia lempo-
Patre, tota in Spiritu sancto, quouiarn ct Pater rali et rautabili invcniri non polest. Si enim hic
Deus, et F-MIius Deus, et Spiritus sanclusDeus, el hi homo, quem tibi digito ostendo, et Simon,et Petrus
Ires unus Deus. Quia enim non estDeus, nisi unus, est, el semper Simon el Petrus, sempcrque totus et
non potesl alius Deus praedicari de Patre, alius de Simon, el Petrus est, necessario concludilurel Pe-
Filio, et alius de Spiritu sancto sed idem Deus, et ;
J)
trum. esse Siraonem,cl Simonem esse Petrum. Hac
unus nuinerodeomnibus et de singulis prnedicalur. enim collectione talis syllogismus fieri potest. Si
Hoc autcm sic esse, credere quidem omnino debe- Simon Petrus est hic horao, et hic homo esl Petrus,
mus quomodosit, vel fieri possit, quaererc penitus
; ergo etSimon est Petrus, In divina autem el aeternu
non debemus; quoniam nullatenus (nisi divina in- substantia aliter fit. Semper vcruin est dicerc Ui( :

gpiratione) hujus sacramenti profunditatem intelli- Deus noster((]uem tibi non digito, sed fidc ostendo)
gere valemus. Et hoc ideo forlasse, quia in nulla el Pater, et Filius est; semperque Pater,sernperqn(i
alia subslanlia tale aliquid inveniri potest.Diflicile Filius est ; tolusquePater, et Filius est. Non tainen
enim creditur, quod nulla similitudine, nulloque verum est dicere, ergo el Pater, et Filiusest. Po-
exemplo comprobatur. Nulla enim alia eubstantia te?t enim ex his talis fieri, sed non concludit syl-
logisraus. Si Filius Dei est hic Deu8,et Deus Pater

(1798). Cod. Vat., ita etiam editio, ndivisibiliter.

979 S. imUNONlS EPISCOFI SIGNIENSIS 930

est; ergo et FilinsPater, et Pater Filitis est. Quod A Dei miralur, et dicil : « Generationem ejus quis

quidem dicere et credere impium est et faisum. enarrabil ? {Isa. lui, 8.) » Et Arius infelix ab aliis

Hoc autera si Arius intellexisset, et duas istas sub- generationibus hancunam singularem et admirubi-
Btantia, Beternam et mutabilera, tam diversas ab lem non pulal. Possumus autem in crealu-
dillurre

invicem divisisset,nequo ispe errasset, nequealios ris eliam talia invenire, in quibus ille qui gignit

lam multos errare fecisset. Deus eaira aetcrnam ot non sit prius ilie gignitur. Dc igne naraque eyt
incommutabilemsubstantiamintralerniinostempo- caloret splendor simul cum igne, Unde et nonim-
ralis mutabilisque substantia? concludcre voluit, merito (17'J1)} splendor Patris vocalur Filius Dei,
omniainiila fieri arbitratus est, qune in isla esseco- diccnle Aposlolo : « Qui cum sit splendor gloria;, et

gnovit. Dixit igitur Filium Patre minorem, et Pa- flgura subslantiiB ejus {llebr. i, 3). » Sed meliusest
Irem antiquiorera.quoniam inter homines hoc
Filio ut in nobis ipsis, qui ad Dei imaginem el sincilitu-

esse non dubium est. Nuilus enira filius nascitur, dinem sumus, hanc Trinitatis imasjinem re-
facti

qui palre rainor non sit ajtate et persona. Stultus, quiramus. Nusquam enim Dei similitudotam facile
quinonconsideravit substantiamsimpiicem etseter- reperiri debet sicut in illa creatura, quae ad Dei

nam neque majus, neque minus suscipere posse, imaginem et similitudinem facta est. Solus autem
Deus enira semper unus est, ffiternus est, immuta- ^ angelus, et homo Doi similitudinem habere perhi-

bilis est, et quod ei proprium est, semper estquod belur. El de bonis quidera angelis dubitari non de-
est. Unde Moysi interroganti, et scire volenti quis bet, cum de malis quoque scriptum ait : « Tu si-

esset, ail « Ego sum, qui sum. HcBC dies

: filiis gnaculum similitudinis, plenus sapientia, perfectus

Israel : Qui est misit me ad vos {Exod. iii, 14). » decore, in deliciis paradisi Dei fuisti {Ezech. xxviii,

llle enim vera dofinitione dicitur esse, qui semper 12). » De humine vcro quid? o Faciamus, inquit

est, qui immutabilis est, qui nunquam coepit esse, Deus hominem ad imaginem et similitudinem no-
quinunquam desinit esse, cujus tota essentia una stram {Ge7i. i, 26). » Hanc igitur simililudinem ha-
semper est, eadem est. Semper enim el totus Deus bent angeli et homines ad Deum, quia naturaliter
sapientia est, semper et totus virtus est,veritas est, sapienlia pleni sunt, et quia nuila alia creatura
luraen est, principium est, et similia. Nepue aliud ad hanc sapientiam pertingere potest. Esl autem
esl ei esse, et omnipotenlem esse, et ha3C omnia ia huinanarumquererumin-
haec sapientia divinarura

ipso sunt unum. Omuia hasc est Paler, omnia Fi- telligentia. 531 Hanc autem intelligentiam, praeter

omnia Spirilus sanctus. Quomodo ergo Pater

lius, angelum et hominem, nuUa creatura habere potesl.
major Filio, vel antiquior esse potest, cum Filius Ut enim do angelis taceamus, quaj alia creatura et
aeternus sit,etante asternum aliquid esse potuit, et Htterarumperitiam(1800),velnumerorumscientiam
antequam Filius esset, Paler esse potuit ? Sed ante G haberc valet? Secundum hanc ergo ad imaginem et
eeternum nihil esse potuil, ; non est ergo Pater ante- similitudinem Dei facti sumus, in qua ipsius quoque
quam Fiiius,praessrtim cumFilius Dei, verbum Dei Trinitalis similitudinem quamdam faabemus. Trini
sit, virtus Dei sit, sapientia Dei sit. Neque enim tas autem nostra ha3c est, « inlelligenlia, memoria
antequam verbum, antequam virtus, antequam sa- et, usus. » Hffictriaquodammodo unum sunt,etsine

pientia Pator esse poluit.Quaiis eaim essct^i fortis se esse non possunt, neque unum ex his prius aliis
elsapiens noa e3set?Neque enirasine virtute fortis, vel poslerius est. Et de inteliigentia quidera jam di-

neque sapiens sine sapientia esse polest. Sapientia ctumest,quod divinarura sit humanarumquererum
enim in Patre, el Filio, et Spiritu sanclo una est cognitio. Memoria vero est, qua ea quse intellexi-
et prseter ipsam nulla esl. Ipsa est autem de qua mus retinemus.Usum autem voco naturalemquam-
dicitur: «Omnia in sapienta fecisti {Psal. ciii, 24). » dam potentiam, pcr quam ea quai inteUeximus, el

Et ipsa quidem est Verbum Dei, per quod, sicut mernoriae commeadaviraus,alios quoque docereva-
scriptum est, « Omnia facta sunt, et sine ipso leamus. Gignitur autemquaside Pater Filius, itade
factum esl nihil {Joan. i, 3). » Si ergo hsec sola, intelligenliamemoria. Neque enim nisi de re intel-
el non alia sapientia in Deo est, aut sine sa- locla memoriain habere possibile est. Usus autem
pienta (quod nefas est dicere vcl cogitare) Paler j) similitudinera sancti Spiritus habere videtur, quia
aliquando fuit, aut ante hanc sapicntiam nunquam de intelligentia memoriaque procedit. Neque enim
fuit,impossibileestigituranteFiliumPatremfuisse. docere quis potest non intellexit, neque
id quod
Sed dicit Arius Prius est qui gignit quam ille qui
: memorifficommendavit. Non esl tamen intelligentia
gignitur, quoniam eumqui gignil necesse estesse, priusquam memoria, quamvis de intelligenlia me-
neque cmmqui non esl, gignere potesl ille vero ; moria sit,quoniam nullius rei inlelligenta,etiamsi
qui gi: ,itur, nondum est; quia, secundum philoso- parvissima, sine memoria habcri potest. Ulputa
pliorijiii sententiam, quod fit, non, est. Misor etin- nomen duaruin syllabarum parvissimum quidemest,
fclix, qiii Verbi Dei generationem, sicut alias om- sine mcmoria tamen nequesciri,neque intclligi po-
nes generationes fieri arbitratur ! Propheta de Filio test. Quomodoenim si memoriaenon affuerit.primae

(1799) Ci)d. Vat. De igne namqueel calor gignilur, el splendor. Undt el non iinmerito, elc.
(1800) Edit, Ascens. habet Ut enim de aliis taceamus, qux alia crealura, vel quisnisi homo
:
Ulterarum
deriiiam.
981 SENTENTIyE. — LIB. IV. 982

syllaba? secundajungelur, vcl ipsa prima sine mc- A esso videiur de ejus nos easentia judicare (1801).
moria scietur ? Slatim enim dicta, obliviscctur, prffiserlim cum ipsedicat: « Non mc vidcbithomo,
imo non obliviscetur, quia nunquam sine memoria el vivet. » Invisibilis ost non cnim corporis,
Dous ;

inlelligetur. Non est ergo intelligentia priusquam scd mentis oculisvidctur mentis utique innovata;,
;

memoria. Usus quoque, id est docendi potcntia, ct resurrcctionis gloria illuminatae, et omni corru-
his duabusposleriornonest, quia non prius aliquid ptiones corporea liberal.-c. Talis tunc erit humanu
inlelligimus, vel memorioc commemlanius, quain 53? nalura, qua; corporcis oculis GhrisU liumani-
eliam doccndi polestatcm habemus. Quiaerj^o nulla latem,el mcnlis oculisejus divinitateni coulomplari
alia crealura hanc Irinitalem et unitatem habere valeat. Consideramodo quanta tunclffilitiaesse po-
potcst,non immcrito secundum hanc unitalem et terit videntibus Deum cum : et corporcis oculis vi-

trinitatemangelusethomoDeisimilitudinemhabcre deantCliristi humanitatem in uno loco manentom,

vidcnlur. Sic eri^o etiam in creaturis invenilur aii- et mentis oculis conlemplenlur ejus divinitalem
quid, quod quamvis ex aliquo f^ignitur, tainen non omina conlinentem. Ncuter visuserit otiosus, uter-
est posterior eocx quo gignitur. que videbit illud bonum,inquo multum valeatde-
lectari,et quo videndo nequeat saliari.Sed interim
CAPUT III.
fj
quideterracst,deterraloquatur;nemosesuprasc ex-
De eadcm.
tenderevolit.DicamuscumPsalmista:o Domine,non
Cuui loquimur de unitate el trinilate, qua3 Deus est exaltatum cormeuni, neque eluti suntoculi mei.
esl,invisibilemaeternamqueDei nostri substantiam, Neque ambulavi inniagnis,nequeinmirabilibus su-
cali{^anlibus oculis,infirmisqueluniinibusviderede- perme(Psa/.cxxx.J). » Arius miser nonintellcxithajc
sideramus valde tiraendum esl ne forte nobis di-
: verba;sednimiumcxaltavitcorsuuin,nimiumqueex-
catur illud quod in Canlicis canticorum « Averle : altaviloculos6uos;etdumimmundo cordeelimpuris
oculos luos a me, quia ipsi me avolare facerunt oculis Deimajestatemvidereetinlelligerononpotuit,
(fiant. VIII, 22). » Unde Apostolus ait : .< Non plus blasphemare Filiuma Patre dividere co-
coepil, et
sapere quam oportet sapcre, ad sapere ad sobrie- nalus est. Neque timuil infelix ambularein magnia
idiicm [Pxom. XII, 3). »Et in Psalmis: « Accedel ho- et in mirabilibus^qure erant super se, quse ejus in-
010 ad cor altum, et exaltabitur Deus [Vsal. lxiii, tolligentiam excedcbanl ot ejus ingenium supera-
7). » El Salomon : « Dixi : Sapiens efficiar, et ipsa bant. Quidenim in Deodicivel cogitari potest quod
longe fugila me(£cc/e. vii,24). » Et alibi: » Sicut, inagnuraetmirabilenonsit? Magnumenimraultum-
inquit, qui mullum mel comedit, non estei que mirabile est, quod et Pater est,el Filio prior
bonum;
ita qui scrutatorest raajestatis, opprimelura gloria n non est. Quod quia iste inlelligere non potuil.san
(Prov. XXV, 27). Loquebalur facie » ad faciem ctorum auctoritatibuscredere noluit,nequehumili-
MoysescuraDomino,sicut loqui solet homo ad ami- tatibusvoluitconsentirCjsedexaltavilanimamsuam,
cum suum.Ettamendicebat :« Si invenigratiamin Sprevit episcoporum consilia, et in superbiam ele-
oculis tuis, ostende mihi 1'aciem tuain, ul sciam te valus catholicorum damnavit sententiara. Ideoque
{Exod. xxxiii, 13). » Cum Dominus ail Non me
: « sicut ablactatus est super matrera suara, ita et re-
videbithomo,etvivet(i7)id.,20).» — (. Deumnemovidil tribulio facta esl inanimaejus. Et sicut puerabla-
unquam(/oa7i. 18).» VocemMoysesaudirepolerat,
i, ctatus, a lacte avulsus,importune se ingerere solet
speciemvelimaginemaliquamviderenonpoteral.Au- super matreni suam,utuberajara diseccata penitus
divereeiapostolivocem ejus, cum de nubeloqueretur exhauriat;itaet maligni spirituscum omni vitiorum
diccns; « Hic est Filiusmeus dilectu.'^, in quo mihi exercitu, hujusinrelicem animain lacerare, cruciare
bene complacui {Matlh. xii, 18), » Ipsum quidcm et pcrdere sine line non cessant. Fidesergo sancto-

audivere, Bpeciem aulem non viderunt. Nos quoque rum nobis sufficiat, neque enim meliores sumus
voluminibus eum sa;pe loquontern audi-
in sanctis quam patres nostri, neque ultra quKramus quaj
mus sed speciem non videmus. Non cnim cum vi- illis divinitus sunt revelata. Et qui nos ipsos,et ea
debit homo, et vivet. Non vidcbitur in hac vita, qu.-B in nobissunt, non valemus, ad ea,
intellifiere

quia islis oculis videri non potest. Videbitur autem " quiE supra nos sunt, nos extendere non laboremus
post hanc vitara, sicul Joannes aposlolus ait :«Sci- Audiarnus Prophetam dicentein « Mirabilis facLa :

mus, quiacum apparuerit, similes ei erimus;quia est scientia tuacxme, conl'orlataest,ot non poten»
videbimus eum sicuti est {I Joan. ni, 2).»EtApo- ad eam (Psnl. cxxxvin,6). » Cocpi^inquit Frophetu)
stolus Videraus nunc, inquit, per speculurn in
: « mcipsum considerare,elquid etqualisesaethurauna
cEnigmale,tunc autem facie ad faciein. Nunccogno- natura volui invcstigare, et tam miserabilem scien-
sco ex parte tunc autem cognoscam, sicut et co-
;
tiarn in me ipso inveni, ut penilus ad eam me ex-
gnitus sum (/ Cor. xv, 12). » Si Moyses et aposloli, lendere non valeam. Confortata enim est, omnique
qui spiritu Dei pleni eranl, in quibus et per quos huraano ingenio fortior, et sublimior facta est, el
Dominus loqucbolur, eum, sicuti est,videre et au- non potero ad eain. Ecce Pi"opheta nescil eoipsum,
dire, et intelligere non potuere, temerarium valde el tu in hac vita vis videre et intelligerc ipsius di>-

(1801) God. Vat., de ejus esseniia perscrutaluri.

983 S. BHUNONIS EPISCOPI SIONIRNSIS 984
vlnitatis naluram ? Dic mihi, si nostii unde oculis X h*c virtus est, ul ferrum ad se naluraliter tr.that.
visus esl, unde auribus auditus ;
quomodo nares Dum ergo statuain medio positia esset, et ab ulrj-
odoreni, quomodo fauces ct palaluui saporem sen- que lapide aequali virtute, attento pondere traberc-
tiunt? Quod si ista inteiligis, allius asceniJe. Quaere tur, noque sursura ascendere polerat, tenente eain
ubi tanta machina firruatasit, quis locus, qualiset inferiore,ncquedeorsum caderetraliende superioro.
quautus circaipsam sil.Ncque aliter volvi poluiFPct, Stabat iuque in medio fixa, et sic virtutc lapidum
nisi in aliquoloco inani et vacuo ab obslaculo fir- tenebatur ut in neutram partem declinare posscl.
mala fuisset. Et ego quidem lantam loci spatiique Sic de terra fortasse opinari quoque po3sumus,qu;c
immensitatem circa hoc coelum videre videor, ut cum in medio sita sit, naturali co3lesti virtute lu
totus iste mundusparvum quidmihi videatur.Unde nullarn parlem valeat declinare, aut cum proptcr
et ipse quoque hic meus visusmagnum mihi mira- pondus utraque pars centrum petat, allera alleram
culum facit, quouiodo sub uno momento tantum sustineat. Ego tamen mugis eam firmam, immobi-
ascendere, tamque immensa spatie. circa se com- lemque slarc puto virtute Dei quam virtute coeli,
prehenderevaleat;nihilque aliudsentire inme,unde et virtus coeli,si qua esl, non ccEli, sed Dei est.
magis oranium creatori Deo siraul cum Psalmisla CAPUT IV.
dicere debeam : « Mirabilis facta est scientia De nativilate Domini.
tua ex
me. » Gonsidera etiam terram, quae suis librala B Maximusprophetarum Isaias de incarnalioneFilii
ponderibus, sic in medio cceli firmata est, ut cum Dei loquitur, dicens Et dixit Dominus ad mc : «: :

nullum habeat fundamenlum, in nullam tamen par- Sume libi librum grandera.et scribe in eo stylohu-
tem se inclinare valeal. Unde bene per prophetam minis Velociter spolia detrahe, cito praedare. El :

dicitur « Quis mensus est pugillo aquas,et coelos

:
adhibui mihi testes fideles, Uriam sacerdotem, Za-
palm.o ponderavit?Quis appendit tribus digitis mo- chariam filium Barachiae;etaccessiadprophetis3ara,
lem terrae,et libravit in pondere montes, et colles et concepit, etperperitfilium.Etdixitmihi: Vocano-
in statera.'' {Isa. xl, 12.) >> Considera, si potes, men ejus, Accelera spoliadetrahere,festinapraedari.
quanta est illa manus quajtantis aquis impleri non Quiaantequam sciat puervocare patrem et matrem,
valet, quanta est illius forlitudo qui coelos palmo auferetur fortitudo Daraasci, et spolia Samariae
ponderavil, quales sunt Ires illi digiti quibus tanta coramrege Assyriorum(/ia. viii, 1-4). » Nunc videa-
moles totius terrae appensa est. Tres isti digiti tres mus quid ista significent. « Sume, inquit, tibi !i-
personae omnipotentis Trinitatis sunt,quaaum ope- brum grandcm, et scribe in eo slylo hominis. »
ratione unus Deus fortis et potens omnia perfecit. Liber iste grandis totus iste raundus inteiligilur ;

De quibus tribus digitis scriptum est : « Verba Do totsuntlibri islius membranaj, quot sunt homines.
mmi cceli firmali sunt, et spiritu omnis ^ Hcec verba non in tabulis lapideis, sed in labulis
oris ejus
virtuseorum {Psal.xxw, 61).» Christi quidem tros cordis nostri scribenda erant. « Sume, inquil, tibi
digiti ad faciendura hominem invitantur, ubi abuno librum grandem,etscribeineo slylo hominis(i802).
summo Deo dicitur; « Faciamus hominem ad ima~ Qui est stylo hominis? Plano utique facilique ser-
ginem et sirailitudinem nostrara {Genes. i, 26) ». mone, etqualihomines inter seloquisolent; et quem
Deus enim, et VerbumDei,et Spiritiis Deitrcs per- omnes quicunque audicrint, inlelligere valeant. Et
sonae sunt, et unus Dcus. Et iste quidcm esl, qui fortasse hic propheta, ideocaeteris omnibus facilior
tribusdigitisappendit niolem terroe.Istequidemest, est. Alii vero prophetae non scribunt stylo hominis,
qui libravitin pondero montes et coUes in statera. quia longe est eorum Scriptura a dictatu caete-
Et cum ex altera mundi parte tara iramensa raon- rorum hominum. Scribe, inquit, stylo hominis ;

lium molcs, pondusque excrcverit, cx aitera vero et hoc est quod te seribere volo. » Velociter spolia
planities sola remanserit, sic tamen tota librata est, detrahe, cito praedare. » Quam magnus liber, et
ut alterius partis pondera alterara partem movere quam pauca verba ! Haec taraen sufficiunt, si quis
non valeant. Coelorum autera natura talis esse pu- est, qui ea intelligere et custodire valeat. Praepare-
tatur, ut omnia ponderosa a se repella. Unde solem rauscordanostra ad hanc Scripturam suscipiendam.
et lunam,stellarumqueglobos sine ponderee.ssepu- D Ulinam sit paratuin cor nostrum, hsc in se susci-
tamus.Sicuteninipondcrosa omnia a se repellit, ita pere verba,el tali alraraento ibi scribantur ut nun-
et levia ad sc orania trahit. Et inde est quod ignis, quam indc delerl valeant.Ecce audivimusetprajcep-
nubes et nebulae sempcr superiora petunt. Fertiir luniaccepimus,ut simus spoliatores et pracdatores.
simulacrum ferrum deauratum mira? magnitudinis Hoc enim significatur illis verbis, qiiibus dicitur :

in (juodnm templo in aere positum fuisse 533 « Accclera spolio detrahere, cito praedari. » Hactenus
:

quofl ^u'!inulliscatenis,nulIaqueinstrumento tene- fures el latrones hocofficiura habuere;hoc, inquam

retui, Lunclis vidnntibus, et quomodo sicslaretne- homines facere solebant. Vim tamen vi repellere
soieiilibus, miraculuiu faciebat. Erant autera ibi niillae lcges prohibent latrones persequi, non est ;

quo L.jiidos teniperatae qualilatis, quos magneles peccatum.Utinamquiinjustespoliatietpraedalisunl,

vocant ;
quorum alter in pavimento, alterin testu- aliquando se vindicare valeantl Recordarc illius
dinissublirailatefirmatus erat. IIujus auteralapidis Evangelii, ubi houio ille, qui descendebal ab Jeru-

(1802) Cod. Vat. et cditio Asccns.

 :

985 SENTENTI/E. LIB. IV. 986

salem in Jericho, incidit ia latrone-: qui etiam ex- A 'uni tandern de Virgine Matrc nasci videret, in quo,
spoliaverunl illum {Luc. x, 30). In hoc uno homine ei per quein tanta promissio complcretur. ihec au-
onines liominos exspoliati et prnedati suut. Hos igi- tcm proj)holissabealaVirgoMariaest,qua3 plenaSpi-
tur iatronespersequamur,et spoiia uostra,in quibus ritu sancto, pulcherriinain nobis ediditprophetiam :

giorianlur, diripianius. Dicamus cum Psalmista : « Magnilicat, inquil, aniiua raoa Dominum. Et ex-
«< Perseiiuar inimicos meos, etcomprehcndain illos, sultavii Spiritus meus in Deo saiutari meo, » etc.

ct non convertar donec deliciant confringam ; illos, (f,Mc.i, i7.)AccessilautPm prophelaad prophelissam,
nec poterunt stare ; cadent subtus pcdes meos quando a Spiritu sancto ductuscst, ut Christi nati-
{Psal. xvii, 38). » Si aliam prtpdam, et alia spolia vilatis sacramcntuin in S[)iritu videre mereretur.
ab eis auforre non possumus, vel noslra nobisvin- Sic enim accedebant prophela3 adomnia qu.necunque
diccmus; ad corum impia scrvitulc non ipsos libe- videbiinl. « El dixitmihi Voca nomen ejus, Acce-
:

reuius. Credamus .Vpostolo diccnli : » Sicut exhibui- lera spoliadetrahere,feslina priedari; quia antequam
stis membra vestra servire injustitia?, et iniquitutiad scial puer vocarc patrem autmatrum suam,aufere-

iniquitatem; ita nunc exhibete membra veslra ser- tur fortiludoDamasci.etspolia Samariaicoram rege
vire justitic-B in sanctificationem (Hom. vi, 19). » Assyriorum. » Ecce pucr noster, cujus hodie celo
Bonam pracdam fecimus, et magna spolia dedimus, brainus nativitatem antequam carncm susciperet et
si de istorura servitute membranoslra liberaviinus.
B de virgine nasceretur, el priusquam secundum car-
Nullos aniicos propinquiores habuimus, pro (juibus nem infantiam complcret etad virilem aetatein per-
pugnaredebui8semu3..'\braham persecutus estinimi veniret, fortitudinem Damasci et spolia Saiuaria!
cos,etlibcraviiLothnopotemsuumdeinanibu3eorum abstulit, et regein vicit Assyriorum. Istienimcontra
(Gcn. xiv). Ecce.Deo gratias, pugnavimus, inimicos Jerusaleni pugnabant, et filios Isracl in illisdiebu.s,

cxspoliavimus.Exsuhemus igitur, « sicut exsultant in quibus Isaias prophetabat, veheinentissiraeaffU-

victorescapta pra^da,quandodividunt spolia {Isn. ix, gebanl. Miseri Judsei,qui eum venientemnonsuscc-
:.) Amodo membra noslra non vitiis, aed Deo ser- peruni,quemso]um etnon alium,semperadjutoretM
viant,cujus auxiiioliberati sumus.«Et adhibui, in- etdefensorern habuerunt.Sed quomodo vocari debu t i

quit, testes fideles. » Non enira sinetestibus Judaji rcx fbrtis et potens noster, nisi spoliatoret prreda-
credere potuissent; et homines jam superali, tam tor? fpseestenim, de quo scriptum est : «Ad pra^-
subitam de inimicis victoriam sperare non possent, dam, lilim', ascendisti {Gen. xi.ix,9). » Ipscestqui
ut eos, quibus resistere non valebant, uunc versa ^gyptum, etposteainfernum exspoliavit.Ilia
prius
vice superarenl et exspoliarent. Bene igitur fecit prima exspoliatio hanc secundamfuturam si-
enira
Isaias,te?tcs fideles sibi adh.ibendo,quise haecverba gnificabat.Ipse est qui per angelum suumdecastris
aDornino simul cum ipso audisse affirmarent. Hoc C Assyriorum centum octoginta quinque niillia inter-
autem et nos facere nunc debcmusqnandoconvcrsis fecit,eorumque spoliis iilios Israel divitesfccit.Ha?c
peccatorihus veniam, et de inimicis victoriam per Isaias, qui haec scripsit, suis oculis vidit, el hanc
poenitentiam pollicemur;si 534 verbis nostris cre- victoriam, bunc puerum nostrum fecisse narravit.
dere nolunt, fidcles testcs adhibeamus, de quorum Senex est iste pucr,etanfiquu3 dieruin, etantiquam
testimonio dubitare non possint. Sed quos tcstcs? Abrahism fieret, ipse cst. Parvulus quidem videtur
« Uriamsacerdotem,etZachariam filium Barachiae.» modo, qui sccundumcarneni natiis est iiiodo; cujus
Istiduo testeSjduo sunt Teslamenta, quorumaucto- nativitas secundum divinitatem nullum teraporis
rilate quidquid diciraus confirmare debemus. Si habet rnodum. Ipse enim est, de quo scriptum est
peccator mihi non credit veniam promittenti, ct se « In principio eratVerbum, el Verbum erat apud

post tanta flagitia salvari posse diffidit, adhibcbo Deum, et Deus erat Verbura. Hoc erat in principio
Evangeliumtestem fidelem : « Qui crediderit,inquii, a[)ud Deum. Omniapcripsum facta sunt,etsineipso
et bapizatus fuerit, salvus erit {Marc. xvi, 16). » factum est nihil, quod factum est. In ipso vita erat»
Adhibeboinsuper et alium teslem « Peccatorqua- :ct vita erat lux hominum.Et luxin tenebris lucet,
cunque hora conversus fuerit, et ingemucrit, vita et tenebra; eum non comprehenderunl. Fuil hotno
vivet, et non raorietur [E%ech. xxxiii, 12). » Uode missus a Deo, cui noinen erat Joannes. Hic venitin
D
bene Uria irjnis interpretatur, per quem legem in- teslimonium,ut teytiinonium perhiberet delumine,
telligimus, de qua scriptum est « In dexleraejus
: ut omnes crederent per illum {Joa^i. i, 1-7).» Lege
ign('alex(Deu/.xxxiii,2). » Zacharias vero auxilium totum Evanj^clium, et exteude te, simulque cum
dicitur, per quem Evangelium significatur cujus bcato Joanne, cujus hsic verbasiint, sume pennas
;

utique raagno et inefTaljili auxilio liberati sumus aquila3, ot ascende super Ghcrubim, ut volare valeas
;

cujus pater Barachiasvocalur,qui beriediclus Domiiius su|)er pcnnas venlorura, et accedens usqueadthro-
interprctatur. Evangelii,pater Chrislusest.quisuper num gloria;,ibi videaspuerum istum qui hodienatus
oinnia benedictus Deus et Dominus esl. « Et accessi esl; qui modo ad prajdandum et exspoliandura venit,
ad j)rophetissam, quje concepit, et peperit filiuin.» in sinuetcorde a;terni,suiiimique Patrisregnantem
Egregie aulein, postquaiii hanc tauta; raemori.x-, etgloriantem,utaudiabipsuiii dicentem «Eructavit :

tanleeque beatitudinis promissioneiu propheta ac cormeum V(!rbumbonuin(P.$a^ xliv, 1):» «Tecum —

cepit, ae ad prophetissam accessisse dicit, ut il- |)rincipium in die virtutis lua; in splendoribus san-
 —

987 S. BRUNONIS EPISCOPl SIGNIENSIS 988

ctorum : exutero ante luciferuin genul ie {Psal. cix, A. stolus ait : « Ego Paulus dico vobis,quod si cicutri-

3). » cidanjini,Christusvobisnihilproderit {Gal(it.v,2). »

CAPUT V. '< Si enim data esset lex,qua3 posset vivificare, vere
De circumcisione Domini. ex lege esset justilia, sed conclusil,inquit,Scriptura
«Postquam impleti suntdiesocto, utcircumcidere- omniasubpeccato.utpromissioexfideJesuChristid i-
tur{)uer,vocatumestnoinenejusJesus,quod vocatum returcreden!.ibus(G«/flrin,21).» «Nihilad perfcc- —
eslab;ingelo,prius(juam in uteroconciperetur(L!/c.u, tumadduxitlex(//c'6;-.vii,19). »Manifestumestautcn:,
21). » Primus omniuin hominum, jubenle Doniino, quoniumexoperibuslegisnonjustificabituromnisca-
circumcisusesl Abraham, de quo Apostolusait: « Et rocoram Domino {Rom.m). Ad hoc igitur valuil cir-
signum accepil circumcisionis,sigiiaculum justitiae cumcisio,quia quicunquein illopopulo circumcisus
fidei (Rom.iVjii).» Estergo circumcisio signum, quo non fuit, periit de populo Dei,neque simul cum aliis
Judajorum populus,qui ubique gentium dispergeu- Christi sanguine liberatus et redemptus est. C^teri
duset incaptivitalem ducendus er.it, ab aiiis natio- vero omnos usque ad Christi passionem, non solum
nibusdiscerneretur. E8tautemsignaculum,id eslsi- ab originali peccalo, verum etiam ab aliis omnibus
ficatio 535 qua^dam justitiae fidei, quoniam Ghri- Chrisli sanguine liberati sunt, quicunque illam cir-
slianorum justitia, quse non per circumcisionem, « cumcisionem acceperunl ct legera custodierunt. Si
sed per fidem habetur, in illa tali circumcisione enim circumcisiono orginale peccatum deleri po-
significata est (1803). Nemo enim justus veraciter tuissct, Christi passio neccssario uon fuisset; sed
dici potcst,nisiille,quinonsolum unum membrum, impossibile eratsineefFusione illiussanguinis origi-
ut Judaei, sed omnia membra circumcisa habet.De nale solvi peccalum(1805).Undcct Joannesapostolus
hac enim circumcisione scriplum est « Scindite : ait : « Quisest, qui vincit mundum, nisi qui credil
corda vestra, et non vestimenta veslra (180'i) {JocL quoniara Christus esl Filius Dei. Hic est enim qui
11,13). » Undeet Moyses incircumcisum labiisseesse venit peraquam et sanguinem,Jesus Cbrislus;non
dicit(£.t;orf.vi);lingua3quoquecircumcisionemneces- in aqua solum, scd inaquaet sanguine (l Joan.
sariam esse significavit. Hinc et beatus Stephanus, V, 5). » Nonne audis, quia Salvator noster non per

quasi non bene circumcisos Judaeos redarguens, circumcisionem,sed per aquam et sanguiuem venit
ait : «. Incircumcisi auribus et corde, vos semper 6alvareetrediraeremuudum?Etnon in aqua solum,
Spiritui sancto resistilis, sicut et patres veslri, ita quia impossibile erat sine Christi sanguinis effusione
et vos (i4ci. vii, 51). » Sic igitur omnia membra solo baptismate hominem liberari, sed in aqua et
circumcidi,elomniasuperfluaet nociva ab omnibus sanguine, utsanguisad pretium et ad lavandumaqua
— jpurgari
membris ^resecari et j^
dcbent.
-.. —
Superflua
i au
__ — proficeret.
.
« Quoniam
^ Ires sunt, qui
,^
testimonium
lemet nociva sola peccata et vilia sunt. Haec ab ^ dant in terra, Spiritus, aqua et sanguis ; et bi tres

omnibusmembrisaut'erantur,et bene totuscircum- unura sunt. Et Ires sunt, qui testiuionium dant ia
cisus est homo.Si oculi non videunt vanitatem si ;
ccclo : Pater, Verbum et Spiritus sanclus ; et hi

aures non audierint detractiones si lingua non ; tres unum sunt {ib'd.,1-8).» Elcoelum nobistesta-
fuerit locuta verba oliosa alque mendaciura, cir- lurel lcrraquod Filius hominis venitinhunc mun-
cumcisa est. Hcec est vera circumcisio, si omnia dum ut nos rodimeret alque salvaret.Unde et
membra circumcidantur. Hanccircuracisionem iila Apostolus ait : « Fidelis sermo, et omni acceptione
circumcisio patris nostri Abrahos significabat, et dignus, quia Christus Jesus veuit in hunc mundum
propter hanc circumcisionem ilia talis circumcisio peccatores salvos farere, quorum priraus ego sum
data est, sicut et csetera omnia, quae in figura con- {l Tim. I, 15). » Tres, inquit, sunt in terra, qui
tingebantillis.Hoc signum,et hoc signaculum jam nobis testimonuira danl, certosque nos faciunt de
J salute nostra, Spiritus videlicet et aqua, ex quibus
nuncnecessarianonsunt,quoniam uterquepopulus
unus est,et paries iniraicitiarum de medio sublatuB sumus, et sanguisFilii Dei,
in baptisrao regenerali

esl, et ex duobus gregibus unum ovile etunus pa- quo redempti sumus. Et de baptismo quidem scri-
quod prius in significa-
stor elTectus est, et totum ptum est « Qui crediderit, et baptizatus fuerit,
:

tione agebatur, nuncab omnibus intelligitur, et in D salvus erit {Marc. xvi, 16) » De sanguine vero
veritate servatur. Quoniam autem Salvator noster M Qui dilexit nos, et lavit nos a peccatis nostris in
hanc in carne sua circumcisionera suscepit, haec sanguine suo {Apoc i, 5). » Itemque « Qui man-
:

valde rationalis causa fuil quia non veni legem ;

ducaveril raeam carnera, et biberit meum sangui-

solvere, sed adimplerc. « Finis enim legis, dicit nein, habet vitam aeternam {Joan. vi,52).<) Ethitres

Apostolus. Chrislus est ad justitiam omni credenli 'unumsunt. Tresquidem isti,id est Spiritus,aquaet
{Rom. X, 4). » In ipso lex complelaest; nihilprofi- sanguis,unumsunt,quoniametSpiriluslavatetaqua
ciunt, qui post ipsum circumciduutur.Undeet Apo- laval, et sanguis lavat. Oiunes eaim tres in eo

(1803) Idem cod. S. Marci Flor. Quoniam Ckri- :

IIIp. q. 1, arl. 2 ad 2, quam exponit cardinalis
slia7iorumjustilia,qux per circumcisionemsiijnificala Golti tom. XII, quaest. 3 De conven. el necess.
est,non solum inunomembro, sed iu ommbus fil. hicarnat., dub. 111, i^ 1, ubi docet quod si Deus ex-
(1804) Cod. Vat. Circumcidite cordaveslra, tt non egerit satisfactionem pro peccato originali, aliisque
corpus veslra. ab homine patratis, de rigore.justitiae, eam nisi per
(1805).H3eciateIligendasuntad mentemD.Thomae effusioaem Christi sanguiniB fieri potuisse.
 SENTENTI^. LIB. IV. 990
989
A Ad respiciunt; nos su
hominis, non ut Dei unde in detestationem hujua
;
videbatur. iio?, fratrcs, ista

nius vasa labcrnaculi, diviti.-e Dci, arcana Dei, sa-

modi erroris beata Virgo Maria vocata est theotocos
(lSI2),id est l)oi,(iui eliain honio est, mater. « Et picnlia Dci. Si in corde tuo reposita sunt, tu cs

apertis thesauris sui-;,ubtulcruiitei nuiiiera, auruiii, arca Dei ; si cibis spiritualibua alios pascis, mensa
thus et niyrrhaiin j6i(/.). xGentileseranl isli, lej;ein et cs de tua sancta conversatione bonum odoreru
; si

prophelas non noveranl lcgis tainen et prophela-

;
circumquaque dillundis, thuribulura es;8i Spiritui
rum dicta coiuplebHnt. Scripluin est cnim : " Non sancto incordc tuo habilaculutnpr<Epftras,temphHn
a|ipaicbis vaciius anlc couspeotuin Dei tui (Ikut. Dei es. Hoc enini dicit Apostolus « INcscitis, quia :

XVI, 16). » Isti sunt, dc quibiis dcriptuin cst: - Oinncs tcinpliim estis Dei, et Spiritus sanctus habitat in

de Saba venient,aurumetlhu9dercrenle9,etlaudem vobi3?»(i Cor. ni, 10.) Aurcos igiturnos essc opor-
Dominiannuntiantes. (/Aa.LX,6). »EtinPsahnis« Ue- tet, siquidem tabernaculi vasa sumus. Sed videat

ges Thar3is,et insuloe niuneraofrercnt,rcgo8 Arabum, unusquisqoe qualoaurum oireratDomino. Ipse enim
et Saba dona adduceiit. Et adorabunt eum oinnes fallinonpolest:fabcrcst,et fiiius fabri;non Joseph,
regcs tcrnc, oinnes gcntcs scrvient oi [Psal. L.-ixi, ulJudffiidicebant.sed illius qui fabricavit ccclum
10). » Docent nos isti viri, qui primitia) genlium ettcrram, sicut nos dicimus. Ipse est, de quo scri-
fuerunt,etper quosomne genus hominumsignifica- t> ptum ebt : « Et sedebit conflans, et cinundans ar-
luin est (1813), qualiler debeamus quaerere Cliri genluin, et purgabit filios Levi, et colabit eos, quasi
stum, et quouiodo ad Jesuin venire debeamus. Non aurum et quasi argctuin (Malac. iii, 3). » « Si

dcbcmus venire sine luuneribus, non debemus ad cujus opus manserit^ racrcedcm accipiet si cujus :

euni accedcre sinc aromatibus. Sic rcgina Saba opus arseritjdetrimentumpatietur; ipsevero salvus
(quaietipsaEcclesiamgentium 3ignificabal,)venitad erit ; sictamen quasi per ignem (/ Cor. iii, 14-15).»
Saloraouem, ofTerens ei aurum multuin,et aromala Apostoli verba sunt. Quid nos miseri faciemus, qui
muJla,qualiapriu3Uon sunt allata in Jcru3aleiii(/// non aurura,sed plumbum habcraus. Sed polens est
/?t'(;.x).Sicctillje mulieres,deqinbusjam supra loculi Dominus plurabum nostrum in auruni convcrtere,
sumus, enierunt aromata ul venientes ungerent qui in tot et tam diversa animalia solidam tcrram
Jesuin. Lege Cantica canticorum, et videbis quod convertere potuit. Ecce audivimus quid Doraino
totusliberunguentis oplimiset aromatibusredoleat. ollerre debcamus. Audiamus etiara per quam viam
Ubi sponsaunguentissuavibus delibuta,sponsiodo- in patriam redeamus: dicat evangelisla « Eladmo- :

ribus delectala dicit « Trahe me post te, currc-

: nili, inquit, magi in somnis ne rcdirent ad Hero-

mus in odorem unguentorura tuorum {Cant. 1,-4). » dem, per aliam viam reversi sunt in regionein
Cujus et sponsus odoribus nihilominus delectatus sumu {M.ailh. u, 12). » Una via prohibetur, ca^terae
ait « Favus distillans labiatua, sponsa, mel etlac
: ^ bona3 sunt. Redire ad Herodem malum est, hanc
sub Iinguatua,et odor vestiraentoruui tuorum sicut viam fugiamus. Haec via non ducit ad patriam. He-
odor thuris {Canl.iv, 11). » De sapientia quoque rodes isle diaholus est, Herodos iste 53S peccatura
dicilur Quia «: in plateis, eicut cinuaraonium ct est. Omnis via, quaead ipsum ducit, mala est. Alias
balsaraum aromalizans odorem dedi, et quasimyr- ergo vias teneamus,qua; non sineerrore in palriain
rhaelccta dcdi suavitatera odoris (/vtr/j. xxiv,!iO).)> perducaut. " Univcrsa! vit;e Domini misericordia et
Ilis ct aimilibus apparct quantum bouo odorc et vcritas {l*sal. xxiv, 10). « Hae duoj sufficiunt no-
sanctis aromatibus delectatur.Deus. Honus odor et bis ; sed duae una sunt. Dominus hoc dicit « Ego :

sancta aromata virtutes sunt.sinequibus ad Christi sum viu, veritas el vita ; nemo venit ad Patrera
incunabula, et ad malrem lotius virginitutis acce- nisi per me {Joan. liv, 6). » Oranes igitur vi;B in

dere non licet. Fides, spes, charitas, humilitas et istam conveniunt, nuUa nisi per istara ad Patrem
patienlia,misericordia el obedientia, aroraata sunt, et ad patriara perducit. Hanc ego tenearaus, ut
quorum odorsuavissimus est, in quo et Ghristus et tandem et incolumes in antiquara patriam no-
lu)ti

mater Christi multum deleclantur. Valde sapientes strum redire valeaiuus ipso adjuvanle,qui vivit et;

fuerunthorainesisti,qui talia raunera Dorainoobtu- regnat in saecula saeculornm. Amea.

Hos igitur imitemur; et aurum,et aromata Q
lerunt.
CAPUT VII.
DorainoofTeramus.Omniummetallorum aurura pre_
tiosissimura est, nec igne minuitur, nec velustate
De octavis Epiphanix.

corruinpitur. Orania vasa tabernaculi aurea sunt, DefunctoHcrode, ecce angelus Dominiapparuit
«
mensa, altare, candelabrura, IhuribuUim, tabulie, in somiiis Joscph in ^gypto, dicens Surge, et :

craterae, scyphi, ct ipsi cherubim de auro puris- accipe piierurn, et raatrem ejus, ct vude in lerram
sirao facti eraut. Nihil in tolo templo nisi aurum Isarcl, dofuncti sunt enim, qui quaercbant animam

buijse matrem, sed Valentiniani, cum Chrisli cor- (1812) Idem cod. S. Marci Flor. Id est, Dei el
pU9 in coelo forraalum, et in sinum Marioi Virginis horninis maler. Ita et cod. Vat.
dclapriuinblasphemariut.Nestorianiaulcmneguij.int (1813; fdem cod. S.Murci l-lur. :0 felices Qenlium
Maiiaiii Deiparain appeliandam, cuiii Christum pu- poj)idi,(um (juiljus el inlcrquos omnegenus fiominum
lum homiuem ab ea conceptura dicerent. Ituque sujnifi:atum atf
restituendus, ut hic legitur.
991 S. BKUNONIS EPISCOPI SIGNIENSIS 992
unumsunt,in quo vicissima se non (iifferunt.Sunt A unurn Dorninum in tribuspersonisadoraredebemus
igitur haec triaununi,quia unum oporanlur. Et trcs omncs, elin tribus rnundi partibus habitabant orn-
sunt, qui testiim)nium dant in coelo:Pater, Verbum nes, quoniam ab unocreati sunt omnes (1809). Per
et 536 Spiritus sanctus
non tanlum : et Jii tres codIos autem, qui hanc novarn stellam dcderunl,
unum, sed subtsantialiter unum aunt. Lege omnes apostolos iulelligimus, de quibus dicitur « Goeli :

Scripturas utriusque Teslarnentiquaj horum trium, eaarrant gloriam Dei {Psal. xvin, 1). » Nova autem
Patris vidclicet, et Filii,et Spiritus sancti,inspira- stella eorurn fidcs est alque doctrina. CodH nobis
tionecorapositajsunt;ettunc inteiliges qualia quan- praedicant, coeli iion non invitant ad
vocant, coeli
taquein coelo desalute nostra testimonia habeamus. Dominum. Multi sunt coeli, sed una stella, quia
Quod si piura legcre non vacat, illud nobis unum multi sunt apostoli ct doctores, sed una fldes atque
interim sufficiat « Qui crediderit,el baptizatusfue-
: doclrina. Unum enim dicunt omnes. Unam fidcm
rit, salvus erit. » Quod enira Fiiius dicit, hoc et prffidicant omnes. Unus Dcminus, una fides^unum
Pater dicit,el Spiritus aauctus. Illa autem clausula, baptisraa praedicatur ab omnibus. Hanc stellam se-
quffi interposila est,qua dicilur « Et Spiritus est, :
quamur, hanc fldem et doctrinam teneamus. Haec
qui lestiUcatur,quoniamChristusestveritas {IJoan. nos ducet ad Jesus hoc lurnine veniemus ad pro-
;

y, 6). » ad supcriora respicit, ubi ait « Quoniam : prium Dominum(18i0). Nequenos errare initiiiere
•n
Jesus est Filius Dei 11 Joan. iv, 15). » Quasi enim permitlet, tantumnoseam non deseramus,semper-
aliquis diceret : Unde hoc probas quod Je?u3 iste que ad eam respiciamus, et via regia incedamus.
tuus, quem prsdicas, sit Fiiius Dei ? subdidit di{ Ad Herodem non divertamus, ejus consilium non
cens : Spirilus, qui in ipso est, in
quo tanta et aiia audiamus, neque Scribarum et Fharisaeorum re-
operatur, ipse apertissime ostenditquod FiliusDei sponsa quairamus. Si enim magi hoc fecissent, si
est, et quia veritas (1806) est, et quia meudacium ad Herodem non venissent, si recto itinere perrexis
in eo non est, et quidquid de se ipso vel de aliis sent, et in domo impia Christum non requisivissent,
dicit, totum verum est (1807). nequaquam slellam perdidissent. Hoc enim ex ec
probari potest quod poslquam ab Herode magi re-
CAPUT VI.
cessissent,eorumque consortium reliquissent, ooa-
In Epiphania Doniini.
festim, ut ait evanjjjelista « Stella, quam viderant
:

Audivimus modo, cum Evangelium legeretur, in Oriente,antecedebat eos,donec veniens staretsub-

quod tres magi (1808) ab Oriente venerunt, quos pra, ubi erat puer. Videntes autem stellam, gavisi
nova sitella duxit ad Jesum, quimox,« aperlis the- sunt gaudio magno valde {Malth. ii, 9). » Illorum
sauris suis, obtuleruntei numera, aurum, thus et igitur error sit nostra correctio, et qui nova steila
myrrham responso accepto in muneras,ne redi- ^ et vorolumine, fide catholica et doctrina aposlolica
; et
real ad Herodem, per aliam viam reversi sunt in illuminati sumus, Herodis doraum, hoGreticorum et
rei^ionem suam {Mallh. ii, 12). » Dicendum est Judffiorurn doctrinam, qua; synagoga Salana?,
est
igitur quid tres isli raagi, quid illa stella, quid tria fugiamus. In itinere posili sunlisti,et ad Ghristum
munera, et quid itineris mulatio significet. Non festinantibus paranl insidias. Sed vide quanta est
enira vacat a mysterio, quod tribus solummodo vi- iniquitasHerodis,quanta est astutia diaboli. Fingit
ris extransae geulis sua? nativilatis gloriara Salvator sc adorare velle.quein molilur occidere. Mitlitma-
nostermanifestare voluit. Tresfuerunt filii Noe,(iui gos ad Jesum, rogal ut ab ipso ad se redeant. « Habel
tempore diluvii in acra salvati sunl,ex quibus ubi- enim fiduciam,sicut scriptumest.quodinfluat Jorda-
quedisseminaturaestomuehominuin genus, Intres nis iu es ejus {Job xl,18). »Sunt enim escseejuselec-
partestotusdivisusestmundu3,inA3iam,Africam et tae, neque magno opere curat alios devorare, 537
Europam.TresmulieresvenerunlulungerentJesum: nisi eos qui jam per lidem et baptisraum vene-
Maria Magdalene, et Maria Jacobi et Salome {Marc. sunt ad Jesum, et in Christi militia computati ejus
xvij.MulierquoqueinEvangelioabscoaditfermentuni signaculum recipere meruerunt. « Et intrantes do-
in farinae satis tribus,donoc fermentatumest tolum mum invenerunt puerum cura Maria malre ejus, et
(Mai//t. xiii).Sunt autera et multa alia.quae earadem j)
procidentes adoraverunt eum {Matlh. ii, 11). » Va-
habent significationem. Tres igitur isti viri venien- lentiniani non inveniebant puerura cum raatre Ma-
tes ad Jesum,ex omnibus mundi partibus, sanctam ria, quia non credebant Chrislum habuisse malrem
Ecclesiam inunarafidemcolligendamsignificabant; (1811). Nestoriani autem divinam raaleroitatem ne-
siquidem ex tribus hominibus orti sunl omaes, et j„'antes, dicebant Mariam malrem esse Christi, ut

(1806) In edit. Ascens. legitur wiitas, sed co- inseparata ab eis erat Trinitas adoranda. Caele-
dex Vat. habet veritas ; ita et cod. S. Marc, ibid. rum in Evangelio numerus magorum non adno-
(1807) In edit. Ascens. hsc desunt sed habet ;
taiur.
cod. Marci Flor., iisque concludit sermouem ut in (1809) Cod.Val. Et in tribus mundi partibushabi-
:

Marchesii editione et cod. Vaticano. tant onines, et unum Deum in tribus personis adorare
(1808) Aliquorum PP. fuil sententia magos istos debemus, omnes, quoniam ab uno creati sunt om-
ties fuisseut S. Maximi Taurin. hom. x De Epiph., nes.
edil. Rom. 17»5, p. 78, ubi ait : Et bene, charis- (1810) Cod. Vat., veniemus ad Jesum.
simi, uno itinere tres simul adoraturi venerunl magi; (l8ll)Mendosus esl hic iocus in edit. Ascensiana.
quia in uno Christo, qui omnium credentium via est, Non fuere Nesloriani, qui negarent Christum ha-
 993 SENTENTI/E. — LIB. IV. 994
piicri [Matlli. n, \'^). » Sicut Joannes ovangelista A tidonter, et hoc esi noraen, qnnd vocabnnl eura
ilicit : " In propria venit » Doniinus ol Salvator no- Dominus Justus noster(/<?r. xxxiii, 10. »— «Sienira
ster, et filii << eum non receperunt {Joan. i U). » numcrus filiorura Isarel sicut arena niaris
fucrit

Relicta igilur Synagoga transivitad gente.s, et abiit reliquiaj sulvae fient {Piom. :x, 27). » Unde ct in
in ..Eijyptum, ubi patriarchae et prophetse pcregri- Psilmis legitur Convertentur ad vesperara, et
: «

nati sunt, ut adiniplerelurquod dictum cst per pro- faraen patientur, ut cines, ot circuibunt civitatem
phetam dicentem: « Kcoc Dominus ascendel super {Psal. Lviii, 15). » Et tunc quidem archisynagogi

nubem lcvem.et ingredietur /Egyptum, et corruent lilia exsuscilatur. Tunc ille,qui iiircumseu caprura
oinnia simulacra ejus {Isa. xix, 1). » Llnde et ipse emissarium, lanto temnore vagabundus perdeser-
Dorainus ail: « Ecce relinqueturvobis domus vestra tumduxil (1817), lotis vestibus, aqua munda, ad
deserta {Luc. xv, 38). » Et in Psahiiis : « Ecce elon- castra revertetur. Ohscura sunl h;ec nisi clarius
gavifugiens.et munsi in soliludine {Psal,xxx\v,S}. » disserantur. Narrat Moyses {Levit. xvi, 7) Dominura
quoque, ul Josephus referl, audita) sunt
In teraplo prfccepisse ut ante ostium tabernuculi duos hircos
voces angelorum dicentium llelinquamus has : statueret,quorum altcrura immolaretDomino,alte-
sedes. Unde et Apostolus ait Vobis oportchal : <( rum vcro in desertum mittcretper homincm ad hoc
primum praedicari verbum Doi ;scdquia repulislis .^
officiumpr;i'paratum(1818). IJomo vero ille immun-
illud, et indignos vos fecistis ajternae vilaj,eccfi con- dus erat usquc ad vesporam, el tunc tandem lotus
vertimurad gentes {Ael. xiii, 40). Hocigilur fuga >> aqua ad castra reverlehatur. Quam frivola haec
Domini signilicavit. Venii in ;Et:.vptum,ut populiis, 6336 viderentur, nisi magniim aliquid significarent.
qui sedebal in tenebris, videret lucera. De quo vide- Duo Christum et Antichristum significant.
hirci

licelpopulo per Prophelain unte praedixerat « Po- : Hirciis inlegepro peccatoolfereljatur, munilnmqui-

pulus, quem non cngnovi, servivil mihi, in auditu dein animal, sed fetidum et luxuriosum. Munda
auris obedivil mihi. Filii alieni nientiti sunt mihi, enim animalia sunt, quaecunqucungulam dividunt,
iilii alieni inveterati sunt el claudicaverunt a semitis el ruminant.Nosquasi hircum Antichristumabomi-

suis iPsal. xii, 46). alihi « Vocabo non

» El ple- : namur.Similitcret Judfsr Salvatorem nostrumsedu-
bom plebem meam.et non raisericordiara consecu- ctorcm et pcccutorem dicunt. In quorum persona

tam, misericordiam consecutam (Hom. ix, 25). » Et Isaias propheta loquitur, dicens « Et nos ro- :

quibus prius dictura fuerat Non populus meus vos, putavimus eum quasi leprosum, et percussum
-psi vocamini filii Dei vivi. « Laudate ergo Domi- a Deo, et humilialum. Ipse autcm vulneratus
num, omnes gentes, laudate eum,omnes populi :
est propter iniquitales nostras, attritus est
quoniamconfirmataest super nos miscricordiaejus, 530 proptcr scolera nostra (2,s-a. r.i, 4). » Hic igi-

et verilas Domini manet in aelernum {Psnl. cxvi, Ij.»

'^ tur hircus ad ostium tabernaculi, et antc portas
felicesilli gentium (1814), cura quibus et in qui- lempli ductus et damnatus est, el pro peccatis no-
bus Dominushabilal! Miseri Judaei,qui eum recipere strisDomino immolalus. Nunc autem de altero vi-
noluerunl, et clamanles dixerunt : « Non habcmiis deamus, super cujiis caput filii Aaron manus suas
regem, nisi C-esarem ! " (Joau. xix, 10.) Miseriint poncntes,omiies mal;idictiones imprecab;tntur. Filii
in3uperlegationemitosti|)sum, dicentes: «Nolumiis Aaron nos sumus, qui quotide Antichristuin dain-
hunc regnare super nos (Lur-. xix, 14). » Nondiim namus et maledicimus. Huic enim Apostolus raale-
illis morluus cst Herodc"?, adhuc super Syn- dicens, ait : « Et tiinc rcvclabitur ille iniquus filius

agogam diabolus regnat. Nondum rnortui sunt pftrditionis,qui adversuturet extollilur super omne

omnes qui Christi aniraam qusrunt, et ojus quod dicilur Deu3,aulquod coIitur(// Thess.u,^). »
nomen et (idem in cordibus fidelium occidere Similiter autem ot beatus Joannes in Apocalypsi

conantur. Sed sciant Juda;i, nisi omncs isti prius ronltis maledictionibus ei maledicit. Homo veroillo
moriantur, et diabolus, in eorura cordibus regnare quieum desertum ducit, populus Judaicus est,
in

desislat, ad terrara IsrHcl (181.5) non veniet Jesus qui per totum mundum in captivitatera ductus, ei
. Dedignatur enim Dominus cum talibus hahitarc, quasi per magnum quoddam desertum divisus, An-
omnesqueillo3fugit,supcr quosHerodes etdiabolus D tichrislum.quemipsi Mcssiamvocant,secum portat
I regnat. His autem mortuis revcrtetur ad eos, quod illum pra;dical, illum annuntiat illum ad sui libe-
quidera juxta (1810) s"ECuli consummationem Jere- rationem venturum esse dicit (1819). Sic igitur
mias propheta futurura esse testatur.Ait enira :« In usque ad vesperum usquc ad hujus diei sa3culique
diebus illis salvahitur Juda, et Israel habitabit con- (inem, simulcum hirco suo populus ille in hujus
c
(1814) Cod. Vat. felices genlium populi.
:
sl Christus secundus autem Antichristus. Primus
:

(1815) Cod. Vat. et ad Siinagogam. •^nim sorte exiit Domino, cl immaculatus cst pro
(1816) Cod. Val., corrigit edit.Marches,et Ascen- pcccato ; secundus autem inultis precibus, irno
j
sianam in quihus legitur secundam. multismaledictionilius siisceptisinsolitudincm mit-
j
(1S17) Cod. Vat., Tper descrtum ducit. litur : Jud.-ei enim
iibique terraruin divisi hircum
f (1818) Cod. Vat. corrigit editiones supra citatas. suum in caplivitatcm el in
solitudinem (erunt. Hic
'
qua;habent;;ro homine ad lioc officium pr.eparalum. eniracsl illeMessias quem ipsi prtBdicant et exspe-
(1819) In corament. ad cap. ivi Levit, earadem clant. »
expositionem habetS.Bruno:« Frimus hircus.inquit,
 995 S. BRUNONIS EPISCOPI RIGNIENSIS 996
dRserti amplitudine errabit, el tunc tandem lolus A Ulraquc enim raala est,sed anitnse pejor. Qui enim
aqiia, et baptismate sanctificatus et mundatus Ec- vitiorum calice inebriati sunt, facile a diabolo prae-
clcsiae castris sociabitur, etsicut superius diximus : quidem calice ebrii sunt oranea
cipitantur. El tali
« Illis diebus Srilvabilur Juda, et Isarei habitabit superbi, omnesavari, omnes luxuriosi, omnes ra-
confidenlur ; >- et tunc tandem revertetur Dominus ptores, oranes quibus furor el ira dominatur. ipse
in lerram Isarel, et habitabit in civitate Nazareth, enim impelusirrationabiiis ebrioseos esse oslendit
munditix interpretatur. Haec una civitus duo-
quffi Non est igitur Nazar<eus, qui a taU se non continet
bus popuHs sufficit (1820), ut simul omnibus in ebrietate. Vinum bibit Jesus (1824), el Nazaraeus
unum collectis, fiat soiummodo unuiuovijo et unus erat. In quo maximeprobatur per vinum et siceram
pastor. Et tu igitur quicunque "^s, si vis i^uscipere aliquid significari. Interdicitur quoque Nazarsis ad
Ghristum in domum tuam el in templum pectoris mortuum accedere, id cst criminalia et mortalia
tui, esto Nazareth ; esto domus pulchritudinis et
peccata committere. Quamvissinepeccatonemoesse
munditiarum.Dic simul cum Psaluiista :«Cormun- possit, sine crirninelamen Nazarffiura esse necesse
dum crca in me, Deus, etspiritumrectuminnova in est, quoniam si criraen comraiserit,jara 540 Naza-
visceribus meia {Psal. l, 12). » Audi Dominum in raeus non est. Unde ct Nazaroeis praecipitur sic, si
Evangelio dicentera Beati mundo corde, quo- „ qualibet occasione ad inortuum toto tempore conse
: <(

niam ipsi Oeura videbunt (Mailh. v, 8). » Congrue crationis accederint, stalim ea die radantur, et se-
igitur per Nazareth Ecclesia tota ex utroque po- ptima similiter. Dies quoque irriti fiebant, quos
pulo congregata significatur quoniam tota munda ; usque ad illara diern pro voto custodierant. Nun-
est, tota pura est (1821); ut adimpleretur quod quara anle terrainura constitutura Nazaraeis caput
scriptum esl per prophetas, diccntes « Quo- raderelicitum orat, nisi prius fortasse ad mortuum
:

niam Nazaraeus vocabitur {Mallh. ii, 23). » Pulchre accessissont.Qui igitur ante terminum caput rade-
autera a Nazareth Nazaraeus dictus est, quoniam, banl, nolebant apparere foris, quod se cognoverant
sicut diximus, Nazareth munditiae, et Nazara^us intus perdidisse. Hos et nos imitari debemus, ut
mundus interpretatur, et mundus quidem a mundi- quanilo peccatura aliquod magnum comraittiraus,
tiis derivatur. IMulta autem de Nazaraeis loquitiir statim eadem die ad pcenitentiam curramii*, neque
Moyses, qui sicut viri valde religiosi, seipsos Do- in alLeram diem differamus, sicnt scriptum est :

mino vovebanl et consecrabant, et ab omnibusqui- « Non tardea converti ad Dominum, neque dilTcras
bus lex abstinere prscipit, sc custodiebant, neque dc die Ui diem (/"("t;ti. v, ! I). " ivauaiuus oapita, ut
vinum, neque sicerara,nequealiquid quodinebriare tola munila appareat conscientia, et dolor, qui in
posset, bibebanl ; comam
non redcban*'capitis sui cordc est, in facic manifesletur. Sicut bona? comae
et ad mortuumnon accedebanl. Tandem autem per- *-'
nutriendos sunt, ita et malaj radendae. lioiioe comae
aclo temporc, qtiod ex voto debebatur, totius pro- bonae 3unlcogitationes,dequibus dicitur: « Quoniam
fessionis(l822) hostiamDomino ofTerebant. Quod si coj:italio hominis confitebitur libi, et reliquiae cogi-
forte tempore consecrationis sna? qualibct occasiono tationis diem festum agcnt libi [Psal. lxxv, 11) » ;

ad mortuum accessissent, omncs priores diesinili (jiiasvidelicct bcatus Job se perdidisseflebat,diccns.

erant,et mox eadem die, similiter autera et diese- « CogiLalioncs meas dissipatae sunt, torquentes cor
ptima radebant capita sua (1823). Die vcro octavo moum(7o/j H). » His ornatur caput interioris
xvii,

offerebant par turturum, aul duos puUos columba- homitiis ;amlssisinfirmaturanima.IdeoSamson

his
rum. Aliter in Synagoga,aliter in Ecclesia Nazanei pcrdidit fortitudinem, quiatalibus comis subrasus
fiunt. Et pauciquidem fiuntin Synagoga ; mullivcro luerat.Mahe vcro comasillajsunt de quibus iuEvan-
in Ecclesia. Sunt enim Nazarasi quicunque bapti- gclio Dominusait « Ex corde e.xeunt cogitalioncs
:

zantur. Quoniam ab omni peccato lavantur et san- raalaj, furta, adulleria, pcrjuria, et similia [Matth.
ctificantur. Et quamvis omnes Chrisliani in bapti- XV, 19). » Ha; radenda^ sunt, quia hae sunl qua?
smate Nazarai fiant, ad episcopos tamen cKteros- coinquinant hominem, et qua; Nazaraeosimmundos
que clericos,et praecipue ad monachoruui ordinera faciunl. H;i3 tollanliir animae caput rada-
a corde ; his

haec pertinere videntur, qui arctiori volo Domino D tur.et totus hoino mundusDobet autemeaput
erit.

conjuncti ab oranibus iramunditiis, se prae c^teris radere qui peccavil, et prima et septima die, quo-
custodire debent. Tales igitur avino et sicera aliis- niain«qui perseveraverit usque in finem,his salvus
que oranibus quaeinebriarepossunt.abslinereopor- erit {Matlh. xxix, 13).» Septima nansque dics ultima

tet, ne forte inebriatisensumamittant, suacquepro- est. Octava vero die offerat par lurturum, vcl duos

fessionis obliviscantur. Hoc autem non tanliira de pullos cohimbarum ;per quod videlicel inlelligimus
corporis,quantumde animaj ebrietate intelligidebet. quod cum vcnict ad resurroctionem, quae utique

(1820) Cod. Vat., sufftciet, quouam, sicut diximu?, Nazareth munditix, Naza-
(1821) Edit. Ascentiana) diversa est lectio To!n : raeus mundus iuterpretatur, et mundus quidera a
puichra est, tota swper nivcm dealbata est de qiia : munditiis dcrivatur etc.
ispe Dominus ait Ecce in pulchra es, amica inen,
: (1822) Cod. Vat. totiHS perfcctiouts.
etmaculanon estin te. Ab hac ergo Nazareth Salva- (iSS.Vj Cod. Val. corrigit edit.
tornoster,ut dicit evangelista, Nazarxus dictus esl, (1824) Cod. Vat. Vimim bibebat Jesus.
 :

997 SENTENT17K. - LIB. IV. 998

octava die futura est, tolu?,corpore et anima mun- A teslamenlo Dei sua corpora tradiderunt. Indc SS.
ilus,qu;isi dignaet acceptabilis hosti.i Domino olFc- confosporcs nimos de arboribus c:Bdunt, dum
Multasuntquic ile Xazaraeis
retur. dici possunt;sed cxempla Lene vivendi de libris Novi et Veteris
pauca no3 dixisse sufliciat. Testamenti nobis assumuut. Glamant omnes « IIo- :

saDDa filio David » quia omnes 541 sancti una

CAPUT VII [.
voce unoque spiritu laudant Deum, qui per mi-
SERMO 1 IN RAMIS PALMAUUM (1825). soricordiara suam nos a potestate diaboli liberavit
« Cum Venissel Jesus Bethphage ad montetn Oli- Gum (luibus, fratres, et nos morlificantcs carnem
veti {ilattli. .XXI, 1). » Et reliqua. Dominus etSalva- nostram, cum vitiis ot concupisconliis palmam vi-
tor noster, fratrescharissimi,veniens ad passionem ctoriae per vcram pocnicntiam ct pcr opcra miscri-
pro humani generis rcdomptione, aocessii prius ad diabolum ha- cordia?, quam oliva dcsignal, contra
monlera Oliveti inde pr;cmisitduosdiscipulos suos
: hcamus, ut aJ coelestum Jerusalem. Redemplore
Jersusalem,et ait iliis. « Ite in castellum quodcon- nostro, duce, quandoque pervenire et illic gaudere
tra vos est, et ioi invonietis asinam alligatam, et valcamus in srccula smculoruin Amen.
pullum solviteet adducite mihi (/ft/rf., 2). » Qui-
: SERMO II. ITEM DE RAIMIS PALMABUM.
bu3 adductis.dum Christus supersedi6sei,etJerusa- n Narrat bealus Joanncs cvangclisla quod turha
lem vcniret, universa civitas in aijvontu ejus com- inulta, qua; convenerat ad diom festum, cum audis-
raota, obviam illi venit, tantainquc devolioncm sel quia Jesus venit Ilierosolymam, acccpcrunt ra-

exhibuit,utqui(lam vestimontasua in via prostorne- mospalmarum et proccsscrunl obviam ei, etclama-

rent, alii ramos palmarum ot olivarum prosternen- bant : « Ilosanna filio Davir!, benedictus qui venit in

dos cederent, omnesque et pr.secedentes et subse- nominc Domini (Joan. xii, 13). » Bona turba, quae
quentes, una voce in laudem illius, cuni pueris si- ad diem feslum cotivonerat bona turba, quae Sai- ;

mul clamarenl « Ilosanna lilio David Lenedictus

:
;
vatori noslro obviam processit, quam ipsi quoque
qui in venit nomine Domini, hosanna in excelsis Scriba3 et Pharisaei timentes, quamvis Ghrislum
[ibid., 9). » Quae omnia sic sunt actualiter gesta, ut occidcrecupiebanl,in euintamenmanusmitlerenon
tameaaliquidspiritualilorsignificarent.Monsquippe audebant; unds et dicebant « Non in die festo, ne :

Redemptor nosterprius appropinquavit,

Oliveti, cui tumullus fieret in populo (Malth. xxvi, 5). Ad >»

quid aliud significat quam ipsum Salvatorora no- festum namque diom venire, DeiFilio obviamire,ot
strum ? Quia sicut mons,cum de terra sit, terrae la- non solum exirc, verum et cum palmis obviam ire,
raen eminet : Salvator nuster, homo, qui si-
sic et ad religionein et virtutem pertinet. Septem diebus
niilis fuil nobis, mortalis; sed quia sine peccato fuit, faciebant Judaai hanc maximam solcmnitatem, in

qula Deus ethomo, supcr omnes cst sublimalus et ^ qua fermontum comoflerc et opus servile taccre nnn
e.\aitatus ; dequo Prophota ait: « Mons in quo bcnc- licebat. Sed sicut Apostolus ait «Omniain fignra :

placitum est Deo habitare in eo ; elenira Dominus contingebant illis scripla sunt autem propter noi
:

habilabil in finem {Psal. lxvii, 17). » Ipse est mons {I Cor. x.l I). » Ilaec festivitas nostra est. Judi-ni

Oliveti, quia,sicut ait

Apostolus; « Pater estmise- Christum occiderunt ; sed nobis el propter nosocci-
ricordiarum, ot Deus totius consolationis {II Cor. i, sus est Christus ;nobiset propter nos immolatusesi
3). » Oleon enim, seu cleon, Grfece dicitur miseri- Agnus, qui toUit peccala mundi. Nos igitur hanc
cordia. Duo autcm animalia, asinaet
pullus,signifi- festivitatera colcbrare dcbcmus : « Non in fermenlo
canl duos populos, Judaios et gentes. Sicut enim malitiai ot ncquilirc, sed in azymis sinceritalis el

asina erat doinita jugo et solita suporsedentem sus- veritalis ( l Cor. v,8] ', » id estiion in vetustatelittraj,
cipere, pullus vern non ita Judaaorum populus ; (luae occidit, scd in novitale spiritus, quia spiritus
jugum lcgis et prophetarum habuerat, et uniusDei vivificat. Debcmus autem eaiii celebrare &eptem dic-
cultum : genlium vero populus nec jugum legis et bus, hoe est omnibus diobus, et quanlo tempore in
prophetarura susccperat; non Deum, sed da-monia hac vitasumus. Quia enim non sunt dies nisi se-
adorabat ambo taracn populi sub jugo peccati
: ptem, idoo per septem dies omne tempuset omnes
eranl, sicut ait Apostolus : « Oranes enira peccave- dics intoIliguntur.Servilia autemoperasunl,non illa

runl, el egent
gloria Dci {liom. iii, 23), » a quo (luidem qu;e servi iaciunt,sed potius illa quaectiam
jugo,ut pos3cnt3olvi,misliChri3tu3duosdi3cipulos, liboros servos faciunt. Non esl enim servile opus
id esl duos ordines discipulorum.unumin Juda?am, ignem in Sabbato acccndere, catinum lavare, inlir-
alterura in gontilitatem. Undc bealus Pauhis ait mos sanarc, paralyiicos curaro, sicut Judnei Salva-
«'Qui oporalus est Petro in apostolatum circuraci- tori nostrodetrahentesdiccbanl.: «Ilichomo non cst
sionis, operatus est ct mihi inter tjentcs (Gulat. ii, aDoo,qui Sabbatum nnncustodit(./oa/Mx,lG).» Sicut
8).))Hoceniraapo3toli convertendo a peccatis solve- ct archisynagogus indignana dicebat:«Sex diessunt
runt, et templura ct sedem Dei fecerunt undcdi- ; in (luibus licctoporari;in hisergovonilc,clcuramini,
vina Scriptura ait: Anima justi sedes cst sapienti.-e. et non in die Sabbati (Luc. xiii, \'i) » scrvile scili- ;

Post apostolos subseculi sunt ot sancti marlyrcs, cet opus existimans sanarecl ipsoa niiseroa horaines
qui prosternebant vcstimenta sua in via, quia pro a dajmonibus liberare. Sed si vis scire quae auntser-

(1825) Titulus cod. Vat. csiDominica in Palmis.

 999 S. BRUNONIS EPISOOPI SlfiNIENSIS dOOO

viliaopera,audi evangolietam dicentem :«Nonocci- A. Pharaonis ! De illis enim scriptum est « Currus :

ilt^s, non moechaberig, non fiirUim facies non fal- Pharaonis et exeroitum ejns projecit in maro (Exod.
sum testimonium dices ;
non concupisces rera De istis autcm « Beali pauperes spiritu,
XV, 4;. » :

proximi tui (Luc. xviii, 20 Exod. xx, 13 et

; seq. ;
quoniam ipsorum est regnum coelorum (Matlh. v,
Deut. V, 17 ei seq.). » Haee sunt servilia opera ; haec 3).» Denique superquodaliud animal debuit sedere
faciunt homines servos, haectradunt miseros hoini- Jesus, cum ad crucem pergerel, nisi super illud

nes ad diaboliservitulem. Haec ergo et similia fugia- quod crucem naturaliter superse ferre videtnr?Na-
mus,ab his nos custodiamus et non faciemus opus turaliter eniin hoc animal crucis signurn superse

servile in festivilatibus noslris. Etiili quidem qui designatum habet. Audiamus etiam quid illi signili-
sic festa celebrant, digni sunt qui processionem cent,qui ramosde arboribuscaedenles,viam Domino
Domino faciant el ei cum palrnis obvam pergant. praeparahiint. Do talibus proecursor Domini ait :

Noque enim sine palmis licet Christo obviam ire, Parale viam Domini : rectas facite semitas Dei
quoniamin palmis victoris signiflcatur. Unde et in nostri {Luc. 1X1,4).» Non oranium est hoc ofiicium,

legeprajcipiturne judicesin judicio personam respi- nequeomnibus datasunt ferramenta,quibushujus-

ciant;sed quicunque juslam causam habuerit, ei modi rami de arboribus succidantur. Episcoporum
palmam dabunt. Vadant ergo illi obviam Jesu, qui hoc est ot sacerdolum :ipsitalesramos de arboribus
victores sunt et suos viccrunt inimicos. Si vicisli caedcre et viam Domino praeparare debent, pa^
superbiam,unam palmainhabes;si vicisli luxuriam, quam ct nos ad ipsum ire possimus, et ipse ad nns
aliam habes, el. quot vitia snperasli, tot palmas vcnire dignetur. Arbores autem patriarcha? et pro-
habes. Si autem nullum vici3ti,nnllam habes.Noli phef.B, apostnll et evangolistae intelliguntur. Dc his

ergo ire obviam Christo, non te suscipiet, qniaindi- aiitorn rainos succidimus, quando eorum fidem et

gnus es,qui in tali triumpho suscipiaris. Videamus doctrinam enrum,vitam et sanctam conversationem
modo quid etiam significet, super quem
asinus ille aliis exponimus et ad imitandum proponimus.Tales

rex iste humilis et mansuetus sedere dignatus es fuerunt arbores Isaias, Jeremias et Daniel. Tales
Animal stullnm, vilis pretii, ignobile,omnibus injii- fiierunt Petnis, et Paulus, et Joannns. Talis et ilis

riis omnique subdilumserviluti estasinusDesanetis qtii ait : « Ego sicut oliva frnctifera in domo Dei :

autem dicitApostolus:« Videtevocationem vestram speravi in misericordia Dei mei in aeternum, et in

fratres quod non multi sapienles inter vos, non
;
saeculum saeculi {['.^al. liii, 10). »Ex qua videlicet

multi nobiles;sed quae slulta sunt mundi elegit Deus, arbore rami succiduntur, quibusilla via par.itur, de
utconfundat fortia: et ea quae non sunt, ut ea qua? qua dicitur «Beati immaculati in via,quiap.ibulunt :

sunt destrueret (/ Cor. i, 26). » Et in alio loco in lege Domini {Psal. cxviii, 1). » Prfficipilur filiis

< Si quis videtur sapiens esse in hoc saiculo, slultus ^ Israelutin festivitatetabcrnaoulorum fructumarbo
fiat, ut sit sapicns (/ Cor. iii, 18). » De talibus rispulcherrimaisuseipiant,spatulasquepalmarum et
quoque,Isaiasait «Cognovit bos possessorem sunm,
:
ramoslignidensarum frondium,etsalicesdetorrente
et asinus pra^sepe domini {ha. i. 3) » unde ait ct in ipsis hrtcntur coram Dom\no {Levit. xxiu). Qui
;

Debora (quaj interpretalur aph) « Qni asccndistis ista inlelligunt non ignorant quid arbores et rami
:

super nitenles asinos, benedicitc Dominum {.ludie. arhornm significent, quibus Domini ad nos ct nobis
v, 10). » Nilentes asini illi sunt, qui apostoloriim ad Dominum via praeparatur. Quid illae quoque dus
vestibus ornati suni; qualis isto est, super quem turbae significent aiidiamus,de quibus hicdicilur :

modo Dominus sedet. De quo evangelista ait Qnod « Tiirba! autom qua; pneibant et qua2 seqnel)anlur,
:

<'imposuerunt»apo3toli«supereumvestimentasuaet clamabant, dicentes Hosanna filio David benedi- ; ;

eurn desupersedere fecerunt(i1/a///i.xxi). » Apostolo- ctus qui venit innomine Domini [Matth. xxi,9).» Illa
rum vestimenta et ornamenta virtulossunt et mores turba qua? pr.iiibat patriarcharum et prophelarum
honesti.Fides,spes,charitas,fortitudo,temperantia, exorcitus est, omniumque illorum qui a primo ho-
humilitas, misericordia, pax, patientia, et similia, mine usque ad Chrislum Domino placuorunt. Illa
ornamentasunt, quibussanctiapostoli ornatisuntel veroqua;sequebatur,tota fidelium Ecclesiaintelligi-
alios ornant,ut apti et pulchrisint,super quosDeus J)
tur a Salvatorisadventuusque adfinemsaeculi.Lege
sedereetin quibus habitare dignelur, Qui igitur prnphetarum libros, et videbis quomodo pru2cedcns
talibus ornamentis ornati sunl ct alios ornant, illo- turba laudel Dorninum etbenedicat.Lege evangelio-
rum quidem animae super nilentes asinos sedere rumvolumina et apostolorum Actus, et tunc inlelli-

dicuntur. Isti itaque sunt sedes 542 Dei ; 'sti de ges quantumin Christi laudibus sequensturba quo-
ignobilibuset vilissimis animalibus facti sunt Ihro- tidie personel. Egregie itaque factum est,quod
nus Dei. Novcm sunt angelorum ordines, sed super Salvator nostcr in mediopositusest,iatcr utrumque
thronos nuUus ordo est quanto raelius est cum
:
videlicelTestamentum; Synagoga pra^cedil, Ecclesia
simplicibus et mansuetis asinos Christi fieri, quam sequilur. Ipsc vcro in medio stat, et uterque popu-

cum superbiset arrogantibus equos et currus fi'Mi lus una etconsonavoceeumlaudatetbenedicit(1826)

(1826) Idem auctor hujusmysticffi interpretationis hoc in sormoneet in commemario in Malthsuin

manifestatur.
1001 SENTENTl^. — LIB. IV. 1002
qui est benedlctus in saecula seeculorum. .Vmen. A ^^'^ noater discipulis suia ait : « Amen dico vobis,
non bibam de hoc geniraine vitis usque in diem
CAPUT IX.
illum, cum iliud bibam vobiscuro novum in regno
IN COENA DO.MINI.
Dei {Matth.jxwi,29).»Yet\i3 igitur vinum spernilur,
Prima dieazymorum, quando necesse eratcome- novum (1829) proinittitur. Non quod vetus lex om-
dere Pascha.Dorainus et Salvator nosler Pelrumet nino destruatur, sed quod novo et spirituali sensu
Joannemante sead civitatem misit,qui eihospitium intelligatur boc aulem in regno Dei, quod estEc-
;

et ccenam preeparareut. Htec auteni ccena finis est clesia.Christusautem et agnus est propter innocen-
Veteris et initiura Novi Testainenti. Unde et Salva- tiam,et haedus dicitur propter similitudinemcarnis
tori nostro unam ctcnam in duas cojnas dividere peccati. Ue hoc enim dicitur : « Ecce agnus Dei,
placuit, ut per primam Vetus, et per secundam ecce qui tollitpeccata mundi (Joan. i,20). » De hoc
Novum Testamentum intelligamus. De hac autem similiter dicitur « Non eoquehsedum in lactema-
:

ccena locutus esl Doininus ad Moysen el Aaron in tris suaj {Exod. xxiii, 19). » Ad huac ergo vescen-
JE'^ypio,dicens « Mensis isle vobis principium
: dum, vicinoset proximosinvitare debemus,ut qua-
mensium.primus erit in mensibus anni.Loquimini charitate omnium salulem desideramus, innotescat
ad universum coetum filiorum Israel, et dicite eis n Vicinus enim noster omnis Ghristianus est, et qui
:

Decima dic mensis hujustollatunusquisqueagnum cunqueab Ecclesia longe non est.Esl aulera agnus
per familias et domos suas [E.tod. xii, 2). » (1827) isteabsque macula, quia sicut scriptum eat :«Per-
Mensis, inquit, iste aliorum mensium principium catum nonfecil, nec dolus inventus esliaore ejua
est, qui apud nos Martius vocatur. Hic aulem sit (/ Petr. )» Est autem masculus, anniculus,
II, 22.
nobis prinius, id est maximus et principalis anni, quia nihii habet molle, nihil (1830) est femineum,
quia majora in hoc mense quam in casleris fiunt nihil corruptioni obnoxium, nihil carnalis sentiens
sacramenta. «Loquimini ad ccetum filiorum Israel, titilalionis. Elagnus quidem per domos comedi-
et dicite eis : Decima die mensis hujus tollat unus- tur; ha?dus vero ab omni multitudine immolatur,
quisque agnum per farailiaset doraos suas ; sin au- per quod aperlissimedesignatur el hoc sacrificium,
teraminor est numerus, quam ut sufTicere possunt quod modo in Ecclesia assidue sumitur, et illud
ad vesceudum agnum, assumet vicinum suum,qui quod a Judaiis insanientibus in aracrucis est immo-
conjunctus est dorani ejus, juxta numerum anima- latum. Quamvis enim el.hoc, etillud unum sit, ta.
rum qu3B sufficerepossunt ad esumagni.Eritautem menUnde et illihsedum
aliter, et aliter (1831) est.

agnus absque macula, masculus anniculus. Juxta occidunt inler iniquos et peccatores mundi Salva-
quem ritum toUetis et haedura, et servabitis eura torem deputantes,sicut scriptum est «Et interini- :

usque ad decimura quartum diem mensis hujua. ^ quos deputatus est {Luc. xxi, 37), » Itemque :
Immolabilque eum universa raultitudo filioruin Is- « Nisi hic essel malefactor, non tibi tradidissemua

rael ad vesperam {Ibid. 3 et seq.).» Decima naraque eum {Joan. xviii 30).» Nos autem quia innocentem,
die tollunlur agnus et haedus, et servantur usque eanctum, etjustum,et sine omniconlagione peccati
aJ quartum decimum diem ejusdem mensis,et tunc DeiFilium essecredimus, agnum absque maculaet
543 imraolantur. Nara quia tabuiae testamenti de- imraolamuset sumimus.Ideoque quamvisagnus, et
cem verba.id est decem praecepta principaliascripta hffidus immolatur,3olu8 tamen agnus apopulo raaa-
habuerunt, in quibus tola lex quodararaodo conti- ducatur, lllud enim sacrificiura in islo sumitur,
nebatur, ideo frequenter per decem lotum Vetus quia hoc in illud convertitur (1832).«Haec est enim
Testamentura intelligitur. Quia vero qualuor sunt mutatio] dexterae Excelsi {Psal. lxxvi, 11). » Omnis
Evangelia, inquibus Novum Testamentumclauditur, autem multitudo filiorum Israel haedum jimraotavit.
ideo per qualuorNovum Testaraentum designatur. Sedquando? Ad vesperum quia prodilor Judas :

Decima igitur dies Vetus Testamentum,quarta vero circa hanc horam cum Judaeis locutus, Christum
post decimara Novum designat. Decima autem tolli- vendidit.nummos accepit,atque altera die circaho-
tur agnus, sed usque ad quartam dcciraaru imrao- ram vespertinam.id estpostnonam Salvator noster
landus servatur,quia Christipassio in VeteriTesta- D spiritumemi8it.UndePsalmistaait:«Elevatiomanuum
mento (1828) praefigurataet in aenigmatesignificata mearum sacrificium vesperlinum {Psal. cxl, 2). »
tandem inNovoveraciter est adimpieta.Ibi Ghristus (1833)Et suraenl de sanguine agni, et ponentsuper
monstratur, hic immolatur. Ibi significatur, hic sa- utrumque postem, el in superliminaribusdomorum
crificatur. Ibi denique agni iraraolatio narratur.hic in quibus comedeat illum. Superutrumque etenim

vcro Christipassiopraedicatur.Vetus namqucTesta- postem agni san^uinem ponunt, qui el orc et corde
mentumeo tempore finem fccit,quo ChristusDomi- illura suscipiuat. Qui vero vel indigae suscipiunt,

(1827) Tota eisdcmque verbis desumpta est haec (1830) In cod. Vat. esl non igitur.
interpretatio ex commentario ejusdem Brunonis (1831) Cod. Vat., (it.
super hunc Exodi locum in edit. tom. I, p. 58. (183?) Cod. Vat. Nungiiam enim illud comedere-
(1828; Cod. V.,per fiuuras, el xnigmata significata. tur, ni.si hoc in ilLud verterelur. Uxc est autem, etc.
(1829) Corrigenda est cditio Asceus. ubi lcgitur (1833; Huc ugque coramenlarii lectio.
fermittitur.

Patrol. CLXY. 32
1003 S. BRUNONIS EPISGOPI SIGNIENSIS 1004

etiam suscipientes Christi sanguinem esse non A. in fidei pectore noaclaudatur. Mane autemvitaehu-
vel
jus Gnis intelligitur, quando Christus sol justitiae
credunt, isti super unum tantummodo postem
san
Apostolus dicit: apparebit, el fugatis tenebris nox ulterius non erit.
guinem Christi ponunl.De quibus
«Qui enim manducalet bibit indignejudicium sibi Tunc autem non erit lempus convertendi, vel agni
Nos igitur et carnes comedendi, quia qui tunc credere incipient,
manducat, et bibit (/ Cor. xi, 29). »

ore sumentes, et corde sanguinem Christi esse

cre- cum faluis virginibus audient « Amen dicevobis, :

dentes super utrumque postem eum ponamus et ;

nescio vos {Maltli. xxv, 12.)» — « Si quid residuum
comburetis {Exod. Residua
corpore, etmente suscipiamus. Cum autcm crucis
fuerit, igne xii, 10). »

signum, quae Ghristi sanguine cruentata est,in no- enim sunt, quae comedi nequeunt, ut esl pellis et

facimus, lunc quidem i