l» 'J ']. !-. > ...,.

},'t;piWiiV7j'/, t' ;:,..,.;; ,,',,.:- ...,., _.

J;rh''i!:.^-->: ^•''::-;.';:-;;'!'v'V:'';."^'V:,:;::.^:;;--

:-,.; i
i'iTte0^Y'V:;',:'v ';-::::,: :':'V','',;
!::,
 Digitized by the Internet Archive
in 2011 with funding from
University of Toronto

http://www.archive.org/details/patrologiaecur72mign
 :

PATROLOGI/E
CURSUS COMPLETUS,
SEU BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,

OMMLMSS. PATRUill, DOCTORIIW SCIIIPTOIIUMOUE ECCLESIASTICORLM,

SIVE LATINORUM, SIVE GR/ECORUM,

QVI AB vEFO APOSTOLICO AD TEMPORA CONCILH TRIDENTINI {ANNO 1216) PRO LATINIS,
ET CONCILII FLORENTINI [ANN. 1439) PRO GR.ECIS FLORUERVNT :
RECUSIO CIIROiVOLOGICA
OMNIUM QU-E EXSTITERE MONUMENTOKU.M CATHOLIC.E TRADITIONIS PER QUINDECIM PRIMA
ECCLESLE S/ECULA ET AMPLIUS,
JUXTA EDITIONES ACCURATISSIMAS, INTER SE CUMIJUE NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS, PEBQUAM DlLIGEiN-
TEK CASTIOATA; DISSEBTATIONIBUS, COMMENTARIIS, VARIISQUE LECTIONIBUS CONTINENTER ILLUSTBATA OMNIBUS ;

oiERinus posT amplissimas editiones qu.« TBrBUs"N^viSsiMis s.€:cuLis debentub absolutas detectis, aucta;
indicibusparticulabibus analyticis, singulos sivetomos sive auctores alicujus momenti subsequenti-
bus,donata; capitulis intba ipsum textum bite dispositis, necnon et titulis singularum pagina-
RUM MARGINEM SUPEBIOREM DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTIBUS, ADOBNA-
TA OPEBIBUS CUM DUBIIS, TU.M APOCBVPHIS, ALIQU.\ VUBO AUGTORITATE IN ORDINE AD
;

TBADITIONEM ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA ;

UUCENTIS ET AMPLIUS LOCUPLETATA INDICIBUS AUCTOBUM SICUT ET OPEBUM, ALPlIAeETICIS. CIIRONOLOGICIS, STATI-
STICIS, SYNTllETICIS, ANALYTICIS, ANALOGICIS, IN QUODQUE RELIGIONIS PUNGTUM, DOG.MATICUM, SIORALE, LITUR-
GICUM, CANONICUM, DISCIPLINARE, HISTORICU.M, ET CUNCTA ALIA SINE ULLA EXCEPTIONE; SED PR.CSERTIM
DUOBUS INDICIDUS IMMENSIS ET GENERALIBUS, ALTERO SCILICET REHUM, QUO CONSULTO, QUIDQUID
NON SOLUM TALIS TALISVE PATER, VERU.M ETIAM UNUSQUISQUE PATRU.M, NE UNO QUIDEM OMISSO,
IN QUODLIBET THEMA SCRIPSERIT, UNO INTUITU CONSPICIATUR ALTEBO SCRIPTUR--E
;

S.\CH^E, EX QUO LECTOBI COMPEBIBE SIT OBVIUM QUINA.M PATRES ET IN QUIBUS OPERUM
SUORUM LOCIS SINGULOS SINGULORUM LIBROEUM S. SCRIPTUR.E VERSUS, A PBIMO
GENESEOS USQUE AD NOVISSIMUM APOCALYPSIS, COMMENTATI SINT:
EDITIO ACCUBATISSIMA, CETERISQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDA, SI PEBPENDANTUR CHARACTERU.M NITIDITAS,
CHART/E QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, PEBFECTIO COBRECTIONIS, OPERUM BECUSOBUM TUM VABIETAS,
TUM NUMEBUS, FOBMA VOLUMINUM PEBQUAM COM.MODA SIBIQUE IN TOTO PATROLOGI.E DECUBSU CONSTANTER
SIMILIS, PBETII EXIGUITAS, PB.t;SERTIMQUE ISTA COLLECTIO, UNA, METIIODICA ET CHBONOLOGICA,
SEXCENTOBU.M FBAGMENTOBU.M OPUSCULOBUMQUE HACTENUS HIC ILLIG SPABSOBU.M, PBIMU.M AUTEM
IN NOSTBA BIBLIOTHECA, EX OPERIBUS ET MSS. AD OMNES ^TATES, LOCOS, LINGUAS FOBMASQUE
PEBTINENTIBUS, COADUNATOBUM.

SERIES LATINA PRIOR.

IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESLE LATIN.E
A TERIULIANO AD INNOCENTIUM III
AGGURANTE J.-P. MIGNE,
Bibliotlieeic Cleri universie,
SIVE CURSUU.M COMPLETOUUM I.\ SINGULOS SCIENTLE ECCLESIASTIC.-E P.AMOS EDITORE.

PATROLOGIjE tomus lxxil

JoAiVNES PAP.v III, S. M.\RTi^us, Bracareksis EPisc, S. Germ.\nl's, Paiusie^sis episi::.,

DoMNOLUs, Cenoma>:ensis episc, S. Radegu.mhs, Bexedictis papa I,

S.
LiciNiANUS, Carthaginensls episc Pelagius papa II, et alii numero treoecim
,

TOMUS UNICUS.

PARISIIS,
APUD GARNIER FR.\TRES, EDITORES ET J.-P. MIGNE SUCCESSORES,
IN VIA DICTA AVENUn:-DU-MAINE, 1S9, OLIM CHAUSSEE-DU-ilAINE, 127

1878
THE INSTITUTE OF r^ECinv/sL S7Ubit.3
10 ELMSLEV FLACE
TORONTc/ 6, CAUADA.
 PELAGII II,
JOANNIS III, BENEDICTI I

SUMMORUM PONTIFICUM

OPERA OMNIA. INTERMISCENTUR

S. Martini, S. Domnoli, S. Verani, S. AuNAitii, S. Leandri, Licimam, Sedati, Marii, Joannis

QUORUH EPISCOPATU SEDES BliACARENSIS, Ce.NOMANENSIS, CaBELLITANA,
AUTISSIODORE.NSIS, HlSPALENSIS, GaUTHAGINENSIS, BlTERRENSlS, AVENTICENSIS,
ARELATENSIS ILLUSTRAT^ SUNT,

NECNON

SANCTI GERMANI
PARISIENSIS EPISCOPI
S. Radegundis, S. Arigii, Flori.\ni, Joannis Biclarensis,
VITAM MONASTICAM PROFESSORUM

AC DEMUM
CoorTOsi, Antonim Pl.\centini, Luculentii, Anonymi
SCRIPTA OU.E EXSTANT UNIVERSA
AD S. GeRMANI OPUSCULA 1N APPENDICIS VIi-.EM ACCEDENTIBUS PRETIOSISSIMIS ANTIQU.E LIIURGI.B
MONUMENTIS, INTER QU.T. I.OCUM PRINCIPEM OBTINENT MAniLLONII LIBKI TRES DE LITURGIA GAI.LICANA.

TOMUM CLAUDIT

SYNTAGMA LEGUM DECRETORUMQUE SELECTORUM QUIBUS SIVE REGES SIVE iMPER.\TOBES, SEXTO
PR/ESERTIM S/ECULO, SESE REBUS ECCLI.SIASTICIS INGESSi^RUNT AUf SUAM IN DEUM PIETATEM TESTATl SUNT.

TOMUS UNIGUS

VENIT 10 ir.ANCIS GALLICIS.

PARISIIS,
APUD GARNIER FRATRES, EDIT0RE3 ET J.-P. MIGNE SUGGESSORES,
IN VIA DICTA AVEXWE-DU-MAINE, 189, OLIM CIIAUSSEE-DU-M.UNE, 127.

187«
 ELENCHUS OPERUM
QU>E IN HOC TOMO LXXII CONTINENTUR.

JOANNES PAPA III.

Epistols et Dccreta Col.
S. MARTINUS, DUMIENSIS EPISC.
Opuscula septeni. . .
21
S. GERMANUS, PARISIENSIS EPISC.
Eiustola ad nrunicliildeni 77
Privilegiuiii nionasterii S. Germani j^l
Expositio brevis aiiiiqua'' liiurgiic Gallicana^ ^S
Appendix ad operaGerniani, varia nionumenla litiirgica contincns,
S. inter quse
principem locum obtinei Maliillonii opus de liturgia Gallicana 99
S. DOMNOI.US, CENOMANENSIS EPISC.
S. Domnoli Yita et Testamentum 629-631
S. RADEGUNDIS.
S. Radegundis Vita el Testamentum 631-681
RENEDICTUS PAPA I.
Ei»istol;e ibid.
LICIMANUS, CARTHAGINENSIS EPISC.
Epistolje du;e 037
S. VERANUS, CARELLITANUS EPISC.
Senlentia de castilate servanda 701
PELAGIUS PAPA II.
Epistote et Decreta Md.
S. AUN.\RIUS, AUTISSIODORENSIS EPISC.
Relalio concilii ab Aunario cekbrati 761
Aunarii et Slephani abbaiis epistola> amffbsea! 767
SEDATUS, RITERRENSIS EPISC.
Homilia de Epiphania 771
Scrmones duo (Iilc tantum memorati) 773
S. AREGIUS.
Vita et Testamenluni (hic tantum raemorata) Ibid.
COGITOSUS.
VilaS. Brigids virginis 773
MARIUS, AVENTICENSIS EPISC.
Chronicon 793
LUCULENTIUS.
Commentarii in aliquot Novi Testamenti partes 803
JO.\NNES, ARELATENSIS EPISC.
Epist. ad virgines monasterii SanctffiM;iria! 859
JOANNES, BICLARENSIS ABBAS.
Chronicon 863
S. LEANDER, HISPALENSIS EPISC.
RefCuli 873
Homilia in laudein Ecclesi;v . 893
ANTONLNUS PLACENTINUS.
Itlnerariura 897
FLORIANUS ABBAS.
Epistola ad S. Niceliura 917
ANONYMUS.
Appendix ad Eusebii Chronicon (hic tnntum incmorata) 919
SEXTI S.-ECULl SUPPLEMENTUM.
S.vntagma decretorum, pra'ceplionura ac ediitcnim pnccipuorum, quibus sive impe-
ratores sive reges scse rcbus ecclcsiaslicis ingessenint Ibid.

Clicl.y. — Ex-lypis Paul Duponl, 12 \ia dicla Bac-(l'Asni4rcs (1706,2-8).

 .

ANNI DOJIINI DLX-DLXXII*.

JOANNES PAPA III.

(Mansi, Collect. Concil.)

Ex Libro Pontificali.
(NoTA. Labbaeo esse tribuendum qDidquid, uncinis [] conclusum, non cod. Lucensi uominatim tribuitur.j

Joannes (a) nalione Romanus de patre Anastasio ^^ illustri [Cod. L«c. , illustrio], sedit annos duodeciin

NOT/E SEYERLM BIML

Die27 mensis Junii, auno Chrisli Redemptoris
(a) exsilii bellum dictaret, visibili ictus plaga ex hac
oo9, qui est Justiniani imperatoris 33, in locum vita excessit. » Quando nimirum annis triginta octo
Pelagii subrogatus fuit Joannes Iiiijus noniinis papa et mensibus octo imperium admiuistrasset.
tertius, postquaui sedes apostolica tribus mensibus Corrupticolre sive Severiani ct Aphthardocitai
,

et viginti quinque diebus pastore orbata et viduata sive Incorruptibiles, qui erant duarum Eutychiana-
fuisset. His temporibus Theodoniirus, post liliuin rum sectarum diversi sectarii, his temporibus inter
snum in transportatione reliquiarum .sancti Marlini se coulligehant. Corrupticola! affirmabant (quod has-
miraculose sanatum, ab Arianismo ad tidem cutho- reticum Christum habuisse carnem corruptibilem
est)
licam est conversus. Gons Pictorum, iu Dritannia et passiuuihus ex necessitate obuosiam, ut nequa-
insula commorantium, per sanctum Columbanuin ad quam se ab his liberum reddere potuerit. Aphthar-
lideni Christi perducta fuit {Beda de Gestis amjlicis, docitoe contra docebant Christi carnem (quod non
lihro III cop. 4). Belisariusanno 3 pontificatus Joannis minus erroneum est) sua natura incorruptibilem et
in suspieionem conjuratiouis adductus, a Jusliniauo passionum expertem fuisse tamen quando volehat,
,

imperatore, omniiuu scriptorum lestimonio, in ordi- eam passionibus subjicere putuisse. Horumde incor-
ncm redactus fuit ; eamque sure inipietatis pojuam ruptione venenosam sententiam Justinianus non
incurrit, de qua su|ira dixi in notis ad Vitam Silverii, tantum imbibit, sed etiam incunsulta seatentia epi-
quem ille innocentem injuste relegaverat. Pust ubi- scoporum, edicto publico, ut refert Evagrius lib. iv
tuiii Cliildebertiregis,CIutariusgermanusiIIius frater cap. 38, stabilivit et conlirmavit ; ita ut exsilii poe-
regnum ejectisque fihabus Childeberti, so-
accepit; g nam incurreret quisquis contra suain hacde re opi
lus tutius Francici regni monarchia potitus fuit. Hic nionem sentirel. Nullo metu exsilii aut mortis pro-
ciim Parisios venisset, ibique repente in morbum hibente, Anastasius Antiochiie episcopus edicto
incidissct, ideo quod sanctum Germanum ejus civi- imperatoris contradixit. Justinianus eiim sine dubio
tatis episcopum contempsisset, per cjusdem sancti gravi pcena relegationis punivisset, nisi ultione di-
Germani contactum miraculosesanitatem recuperavit vina percussus, in proposito suo exseqnendo niorte
[Fovtunatusin Vita sanctiGermani apud Swiuin,etc.]. praneutus fuisset. Eacti hujus turpissimi illum in
Rcx compluribus dehctis obnoxius, ob iucestas extremis poenituisse, atque Eutychium, quem rele-
nuptias a .Mcetio Trevirensi, quem relegaverat saepe gaverat, ab exsilio revocari mandasse, non citra
monitus et excommuuicatus, obiit. Defuncto illo, probabilitatem a plurimis asseritur ex eo, quod san-
qiiatuor illius nempe
Charibertus, Chilporicus,
lilii, ctus Gregorius papa una cum Patribus synodi vi
Giintheramus et Sigebertus regnum vicissim iuter se ahisque yluribus eum nominet imperatorem piae
partiti fiierunt, anuo post uatum Christum o6o [imo memoria?, quando illius alibi mentiunem facit. Etut
SGI aut ofi2], postque ohitum Cloduvei regis ol
, sit, nnn immerito respuit Ecclesia illa Jiistiniani
Justiiiiaiius imperatur, qui se divinis rebus plus scripta et constitutiones, quas de usuris, ecclesiis,
nimiuimmiscuit, quique pontiUcium munusinferen- personisque ecclesiasticis arroganter uiiiiis edidit.
dis legibus ecclesiasticis, iisque exigendis, et iu rele- Suidas tradit illum litterarum impcritum ac plane
gandis episcopis, sibi arrogaufer assumpsit, cum analphabetum fuisse. Quod si verum est, affirmari
hsereticis velamento pacis et concordite familiarius debet, quod sicut Triboniaui fuerunt leges civiles,
quam oportebat agere consuevit, a Theodoro illo p ita eliam Theodori CtEsariensis fuerint illa scripta
nequissimo Cffisarae^ Cappadocias archiepiscupo Ori- ^ atque edicta de fide, qua3 sub nomine Justiniani
genista et occuRo Eutychiano, in errorem Aphthar- vulgata leguntur. Justinus ex sorore Justiniani ne-
ducitarum sive incorruptibilium justo Dei vindicis pos, prout illi Eutychius episcopus ante triennium
perniissu inductus, et specioso Incorruptibilis no- pra^dixerat, defuucto Justiniano successit : insignia
mine deceptus, exsecrabilem et detestabilem ha;re- imperii iion prius accepit, quam ad temiilum pro-
sim in ecclesiam induxit, eorumque, qiiibuscum gressus pias preces fudisset. A patriarcha Joanne
liberius vivebat, venena pestileutissima imbibit. Re- benedictus, coronatus, et in solio collocatus, abso-
sistentem sua; sententiaj Eutychium Constantinopo- lutis acclamationibus ad populum orationem habuit,
litauum e[iiscopuni exsiliis multavit :cumque «Ana- aiite cujus initium frontem signo criicis obsignavit.
stasii, inquit Mcephorus lib. xvii cap. 31, sacerdo- De lide catholica edictum edidit. Qure sane maxima
tumque ejus, qui eodem cum illo ardore flagrahant. laude digna forent, si non admodum in vohiptatibus
'
Auctorihus quos in hoc tomo recudimus, locum ante Gregorium Turonensem viudicabat ordo chronologicus quia :

vero paucistantum aunis abillo distabaut, justumque poterat exipsiusoperibusincunclanter coalescere volumen, cum
plerisque aliorum opusculis nonnisi per longas investigationnm vet transcriptionum ambages potiri licoret, sanctum
Ppiicopum piaeponere non dubitaviraus, licentiee dubio procul innocuifi facilem apud lectores veniam habituri. Edit,
Patrol. LXXIl.

iT -J
11 S. JOAMIS PAP.E 111 15!

(a), nienses undecim, dies viginti sex. Hic anipliiivit * [Cod. Luc, aut certe et civitatem] Romanam, aut
[Cod. LiK., amavit] et restaiiravit ccemcturia sancto- certe genlibus deserviemiis. Quo audito, Narses
rum marfyrum. Hic constituit ut oblaliones et amu- dixit : Si mala feci Romanis; male inveniam. Tunc
Ine, vel luminaria in cadcm coiuioleria por omnes egressus Narses de Roma, vonit in Campaniam', et
dominicas de Lateranis niinistrarentur. Hic pcrfecit scripsit genti Langobardorum ut venirent, et
ecclesiam sanctorum Philippi ct Jacobi, cl dcdicavit possiderent Italiam. Ut cognovit Joannes papa, quia
eam. suggestionem suam ad imperatorem coutra Narse-
Eodeni lempore Enili [Fovsan, Heruli iu Tusciam] tem misissent, festinus venit Neapolim, coepitque
in Tursiam [Cod. Luc, Tassiam] exieruut, et lova- eum Joanncs papa rogare, ut revcrteretur Romam.
verunt sibi rogem Sindual [Cud. Luc, Sinduad], Tunc Narses dixit ei Dic, santissimo papa, quid
:

et premebant cunctam Italiam. At egrcssus Narses mali feci Romanis? Vadam ad pedes ejus qui me
ad eum, interfecit regem \Cod. Litc, interfcctus est misit, ut cognoscat omnis Italia, quomodo totis
rex], et omnem gontem Erulorum sibi subjugavit. viribus laboravi pro ea.
Deinde venit Amingus dux Francorum, et Bucel- ResponditJoannespapa, dicens : Citius ego vadam,
linus {b), et similimodo ipsi premebant Italiam. Sed, quam tu de hac terra egressus fueris. Reversus est
auxiliante Domino, et ipsi a Nnrsete interfecti sunt. B ergo Narses cum Joanne sanctissimo papa. Tunc
Erat ergo tota Italia gaudens. Tunc Romani (c), in- sancfissimus papa retinuit se in coemeterio sancto-
vidia ducli suggesseruiit Juslino [Cod. Luc, Justi- rum Tiburiii et Valeriaui, et habitavit ibi multuni
nianoj etSopbia3,quiaexpediret [Fo!'san, quiamagis] temporis, ut etiam episcopos ibi consecraret. Narses
Romanos Gothis servire, quam GrjEcis, ubi Narses vero ingressus Romam, post non [In Cod. Luc non
eunucbus iniperat, et servitio nos subjicit, et piissi- deest] multura temporis mortuus est. Cujus corpus
mus imperator ha?c [Cod. Liic, priuceps noster hajc] positum estin locello plumbeo, ct reductura est cum
ignorat. Aut libera nos de manu ejus et civitatem omnibus divitiis ejus Constantinopolim. Eodemtem-
obscenis vohitatns, illicita conjugia constitutione viginti quinque dierum, pontificatum adeptus fuit
sua approbasset, justumque mati'imonium conimuni anno Christi S59 ut supra dixi necessario affirmari
conjugum consensu dissolvi posse, lege saucita debel quod cjui ad menseui Julium anni 372 super-
eJixissct; doiiiqiie, si non pccunia: ardeiiler apyie- vixil, per annos tredecim ct dies duodecim sedem
tens, etiam ipea sacerdotia iiloboiis hominibus voiia- ponliflciam obtinuerit.
lia exposuissot [Evagnus lib. v, cap. \). De Juslino (/>) Ikcc tcste Agatliia lib. iv contigerunt anno 29
refert Cedrenus, cpiod cum apud rcbelles subditos Jiistiniani imperatoris, auno Domini 5oo, sub pon-
scriptis non proficoret, ad populum libere dixerit, si tificatu Vigilii, et Theodobaldo Francorum rege.
pra?ceptis suis parere nollout, alium sibi suo arbilrio Errat ifaqiic Anasfasius, qui hanc historiam ad te"m-
p
imperatorem deligerent. « Ego onim (illuin dixisse '-'
pora Joanuis papa; III hic refert (Vide Bai'omuni
ait) contuniacibus, injustis el aliena volontibus ini- anno rioii num. 12 ct 15).
perare nulo. » Addit nnins refractarii graviore et (c) Ad historiam istam Anastasii Paulus diaconus

acorbiore supplicio ellocliim fiiisse, nt ubique in lib. I cap. 5 de Gestis Langobardorum addit, Narsc-
sumuia [lace viveretur, atquo intra trigesimam diem tcm Romanorum invidiam incurrisse, quia uiultnm
neqno actor ulliis essot, noque reiisinjuriarum. auri et argenti, aliarumque rerum divitias acquisi-
Aniio 9 ponlificatus .loannis, qui est Christi !)68, vissot. In roliquis fereconveniunt; nisi quod Paulus
Alboiuus rox Langobardorum e Pannonia (quam, ex diaconns historiam haiic paulo jirolixius rccenseat.
Scaudiiiavia insula progrossus, por suos occupatam Utriusquo historiam tanquam iabulosam ct plane
quadraginta dnobus annis obtinueral) primus in coinmcntitiam refellit Barouius anno 507, mim. U
llaliam iiiagnis viribiispolcns ingreditur. Por coiiju- et siqq., ubi, auctore Corippo grammatico Afiicano,
gium Clolhosindse Clotarii tilia:', quam, tosfo Gre- osfcndit Narsofem ante anmim 307, quo Langobardi
gorio, in uxorcm duxeraf, quatuor regosFrancoriim ex Pannonia in Italiam irruore cceperunt, Conslan-
sibi coiifccderavit, ita ut alioruin ctiam barbaroriim tinopolim revocatum, magnumqiie honorem conse-
auxilia adeptus, Ronianis efloclus fuerit formidubilis. cutuin fiiisse. Deinde idcm oo aigumenlo convincit,
Post vastatam Vonetamiiroviuciam, capfasque prope quod i]isi scripto proprio fatentur niorfui cadaver
universas Liguri<E civitates (jiisto eniin Deijudicio cum honoie Constnntinopolim translatum esse. Quod
primum feris barbaris consuinendi traduntur schis- si verum ost, ipsi Narsolcm ab Italia proditionis cri-
matici Aquileiensis provinci;c illi, qiios tam miilfis niiue innnunem roddiint, suamqiie hac de re enarra-
lilteris Pelagius papa ad Ecclcsioe unionem invifa- D tioncm in mondaciorum textrina contexfa esse,
verat) prwtcr eas qucC in liftore niaris sitfe sunt, propria confessione revclant. Nam si Narses, quod
insidiis Rosimunda". uxoris inferficitur, ciim trcs rcforunt illi, Langobardos in Italiam evocavit, pro
annos et sex menses in Italia rognassot. Siiccessit sceleris magnitudine, non modo tanto honore ot
post Alboinum Cleiibis, tcnuitque regnura Italiaj triumphospoliandusfiierat, sed potius exhuinandiis,
aiino uno ot mensibus quinqiie. Ita Dei permissu combustisque cincribiis plane foras ojiciendiis erat.
fcri barbari Italiam iiivadore caperunt, ut ojiis do- Si dicas ipsum Narsetom ab imperatore iterum in
miiiio orientalos inipcratorcs, qiiibusvis barbaris Italiam osse missum ciim eodem munere praefecturse;
adversiis Romanoslruculcnfiores, paulatim exueret; ropuguant omnes scriptoros, qui unanimi consensu
sicque tandcm tierot, ut excussa Grfficonim tyran- fatentiir. Longinum in locuin Narsetis subrogafum
nide, et vondicata a Fi-ancis ciim urbc Ifalia, cadom fuisse. Explosa igitur fabulosautriusquo hac eiiarra-
magna ex parte Romano pontilici cederet. {Pnnlus tione de prodifione Narsetis, ejusque obitii et trans-
diacomis de Gestis Langobardonm lib. ii cap. 10 et latione, cuin Gra-cis scripforibus asseramiis, ipsum
seqq.) honorifico Couslantinopolim osse reversuni, siibsti-
((i)Annis trcdccim atquc ilicbusquatuordccim pon- tutoque illi Longino succossnre, mirifice ciilliim,
tilicafum fenuisso indicant ca tonipora quibus hoc ibidcin usqiie ad obitum pcrmansisse, et siiniptuosa
muiiiis apostiilicum administrare co-pit ct dosiit. wdificia erexisse. IIa.'c ex Codreno, Corippo, aliisque
III Idus Julii defunctura esse fatetur Anasfasius. Si scriptoribus, Baronius ann. 567 et 568, niim. 3 et
ei'godie27 Jiinii postinterregnum trium mcnsium et sequentibus.
13 EPISTOLA AD EPISCOPOS GERMAiNLfi ET GALLLi:. 14
pore Joannes papa et ipse mortuus est, et sepuUus A tim eum nullus ex septuaginta discipulis, quorum
in basilica beati Petri apostoli, iii Idus Julias [In Cod. speciem in ecclesia gerunt, legatur donum Spiritus
Luc. III id. Jul. deest]. Hic fecit ordinationes duas sancti per manus impositiohem tradidisse. Quod au-
per mensem Decembiium, presbvteros triginta octo teni solis apostolis, eorumque successoribus proprii
[Li Cod. Luc, trigiuta novem] diacones tredecim sit officii tradere Spirilum sanctum, liber Actuum
episcopos per diversa loca numero sexaginta unum. apostolorum (Act. viu) docet. In concilio vero Ccesa-
Et cessavit episcopatus menses, dies tres [In Cod. reensi ita de chorepiscopis habetur scriptum (IVeoccBS.
Luc, menses decem, dies tres snb die 13 mensis concil., can. 13) : Chorepiscopi quoque adexemplum
Jul.] et formam septuaginta videntur esse : ut comministri
EPISTOLA^ [a) JOAiNiMS PAP.E III autem, propter studium quod erga pauperes exhi-
AD EPISCOPOS GERMANI.E ET GALLI.B. bent, honorentur. Si enim meliores sanctioresque
I. Pnmim chorepjscopos quosdam temerarios oUmjam sanctis apostolis [vos] esse putatis, facite qufe illi

damnatos arguit, quod niinium sibi sumerent auc- non fecenint, et superextollite vos Dlis. Si vero
toritatis in impositione manuum. ejnsdem ordinis estis, et aequiparare vos vultis illis,

II. Deinde monstrat Clementem I post beatum Petrum nolite ea agere, quaeilli non egerunt sed imitamini,
:

sedem apostolicam rexisse, idque tradente sibi ipso B prout melius potestis, exempla et vestigia eorum. Illi
Petro autem, preecipienteDomino, illisque denuntiante, ut
III. Tertio tradit quania cura atque sollicitudo illi illi et successores eorum tantummodo per inaims
subeunda sil, qui grec/em Christi pascat. impositionem traderent Spiritum sanctum, nuUi un-
Joannes episcopus universis per Germania et quam ex septuaginta traderc Spiritum sanclum per
Gallias provincias constitutis, in Domino salutem. manus impositionem permiserunt, eis (quorum ty-
Optaveram siquidem, charissimi, pro nostri cha- pum, ut pra?dictum est, chorepiscopi, antequam pro-
ritate coUegii, omnes Domini sacerdotes in una de- hibiti esseut, gerebant in ecclesia) scientes iUicitum
votione persistere, nec quemquam prohibita gratia fore, dantes successoribus eorum exemplum, ne
aut favore sacerdotum sectari, aut a via recta disce- unquam talia prEesumerent. Unde in Actibus aposto-
dere. Etquanquam crcdamus, Dilectionom vestram lorum scriptum est [Act. vii) : Cum audissent apos-
nd omne opus bonum esse paratam [devotam], ut toli qui erant Hierosolymis, quia recepit Samariaver-
tamcn efficacior fiat congruum nobis visum est, lit- bum Dei, miserunt ad eos Petrum et Joannem. Qui cum
teris sedis apostolicaj (ut antecessorum quoque no- venissent, oraverunt pro ipsis, itt acciperent Spiritum
strorum vestigia imitemur vos monere, prEecepta
I
sanctum. Nec dam enim in quemquam illorumvenerat,
divina et apostolica; scdis instituta viriliter peragere, '
sed haptiuiti tantum erant in nomine domini Jesu.
et proliibita non tangere, sed cavere ; nec cuiquam Tunc imponebant manus super illes, et accipiebant
liceat unquam doctrinam Patrum deserere, et sacer- Spiritum sanctum. Non ergo (ut jam dictum est) aU-
dotali honore gaudere. quem ex septuaginta, licet pauci essent apostoli,
I. Perlatum est ad sedem apostolicam emersissc ad hoc opus perflciendum direxcrunt, sed Petrum et
et denuo reviviscere prohibitum et funditus exstir- Joannem apostolos per manus iuipositionem tradere
patum tam a sancto Damaso, quam a sancto Leone, Spiritumsanctum miserunt quorum vicem episcopi :

viris apostolicis, atque ab universis synodali aucto- in ecclesia gerunt, et non chorepiscopi (Mcol. I, in
ritate episcopis, reprehcnsibilem atque oppido ino- epist. ad Rudolphum Bitur. arch.), qui septuaginta

litum usum, eo quod quidam chorepiscopi (qui et a discipulorum formam ante prohibitionem eorum ge-
priEdictorum antecessorum sanctorum apostolicorum rebaiit. Quod illi non fecerunt, vos facere nolite, ne
patribus et viris apostolicis, et ab ipsis, sive a nobis dissimiles eis, et indigni eorum successione et mini-
sunt prohibiti, sicut eorum hactcnus testanlur de- sterio esse videamini quia (ut ait Dominus in Evan-
:

creta) ultra moduni suum progredientes (Conc. Pari- gelio) qui non est mecum, adversum me est et qui :

siense VI. lib. i c. 27), donum sancti Spiritus ]ierT\non colligit mecum, dispergit (Luc. ai, 2Z).
impositionem manuum tradant, et alia, qu£e, solum II. Si autem Petrus princeps apostolorum adju-
pontiflcibus debcntur, contra fas peragant : prajser- tores sibi ascivit Linum et Cletum, non tamen po-

(a) Adulterinam omnes docti censent, nec ipse Baronio prseeunte ausus est refragari Binius. Labb.

NOTA SEVERIM BINII.

' Hanc epistolam ab aliquo impostore sub nomine ad Vitas eorumdem pontificum diximus, pro veris
Joannis papoe III post obitum illius suppositam fiiisse, pontiticibus agnovit. Taceo quod nomen chorepi-
multis argumentis ostendi potest. Prinio, quod sub scoporum, de quorum munere integra epistola scri-
consulatu 10 Justini iv Kulendas Augusti, auno pta est, iu Gallia et Germania plane abolitum fuerit.
7 Justiai, et oli Christi scripta fuisse reperia- Hoc ununi duntaxat sanctissimi pontilicis scriptum'
tur, quo tempore Joannes papa jum in vivis esse de- commentitium, germanis ejusdem epistolis deperdi-
sieral. Secundu, quod iiota consulari insignila sit, tis, exstare, vehemeuter est dulendum (Vide Baro-
qua his temporibus epistuhe puntilicia? cunsignari nium anno u72, num. 3).
desierant. Tertio, quod in ea scribatur Linum etCle- •
Ab inficeto plagiaro qui sub Isidori larva delitescit,
rum fuisse tantum chorepiscopos ; quo tamen omnis mercesque suas imperitis obtrudit et obcseoatis scripto-
pene antiquitas scriptorum optimorum, ut in notis ribus. Labb,
 ; :

1d S. JOAN. P.\P.i: III EPI.ST. .VD EPISCOPOS r.ERMAM.E ET GALLI.E. 10

testatem poutificii, aut ligandi, aut solvendi eis nor- ^ difficile fucrit aut propter instantem necessitatem,
mam tradidit, sed successori suo sancto Clementi, aut propter ilineris longltudinem, a tribus tamen
qui sedem apostolicam post eum, et potestatem omnimodis in idipsum convenientibus, et absentibus
pontilicalcm, tradente sibi bcato Petro, tenere prn- quoquc pari modo decernentibus, ct per scripta
meruit. Linus vero et Clelus ministrabant exteriora, conseutientibus, tunc ordinatio celebratur. Firmitas
princeps autem apostolorum Petrus verbo et orationi autem eorum qua; gerentur per unamquamque pro-
insistebat : qure non incongrue ad traditionem Spi- vinciam, melropolitano tribuatur episcopo. Omnia
ritus sancti per manus impositiuncm pertinent. Unde qiioque maxima concilia affirmant, eum non csse
et in Actibusapostolorum scriptuni habetur {Act. vi): episcopiim, qui minus quam a tribus episcopis, auc-
Non est ocquum, nos relinquere verbum hei, ef nii- toritate etiam metropolitani, fuerit factus episcopus.

nistrare mensis. Quapropter septuaginta electi snnt Ideoque illos quos chorepiscopos vocatis, quia ab
discipuli, qui oxteriora pcragerent, ipsi vcro apos- uno (ut audivimus) flunt episcopo, episcopos non
toli verbo et orationi insisterenl; inde et in Evan- esse, nec aliquid de pontificali privilegio agere de-
gelio secundum Lucam scriptum est ita : Post hcee bere, perspicuum est. Quoniam si nomen non ha-
autem desiijnavit Dominus et alios septuaginta duos, et bent, quomodo officium possunt habere [facere] ?
misit illos binos ante faciem suam in omnem civi- B Si ergo episcopi non sunt, et presb^-teri (quorum
tatem et locum, quo erat ipse vcnturus. Et diccbat illis : viceni gerunt, qiiia ad exemplum et formam scptua-
Messis quidem niulta, oiierariiautem pauci. Rogate ergo ginta olim fiebant) csse despiciunt, quid erunt ? Pro-
dominum messis, ut mittat operarios in messem suam. fecto quod ratione caret, aut nihil aut panim pror-
Ite. Eccc ego mitto vos sicut agnos inter lupos. Nolite sus est. Si quis de his amplius, et qubd ficri non de-
portare sacculum, neque peram., neque cakeamenta beant, voluerit scire, legat pi-cedictorum apostolico-
et neminem per viam salutaveritis. In quamcunque rum (Damasi scilicet et Leonis) decreta, et ibi repe-
domum intraveritis, primum dicite : Pax huic domui. i-iet. De quibusaliqua ethicinserere,dignum duximus.
Et si ibi fuerit filius pacis, requiescet super illum pax IH.Si Dominidesidoramusesse discipuli (a), ipsius
vestra; sin autcm, ad vos revertetur. In eadem autem imitemur vestigia, ut de nobis dicatur Ego sum :

domo manctr, edentes et bibentes quceapud illos sunt. qxistor bonus, et agnosco oves meas, et voco eas nomi-

Dignus esi cnim operariusmercede sua. Nolite transire natim, et cognoscunt me mese, et reliqua {Joan. x).

dedomo in domum. Et in quamcunque civitatem intra- Et iterum, monente dominicce vocis imperio, quo
veritis, et susceperint vos, manducate qu(B apponuntar beatissimus apostolus Petrus trina repetione mysti-
vobis, et curate infirmos qui in illa sunt, et dicite . Cffi sanctionis imbuitur (Joan. iilt.), ut Christi oves,
illis : Appropinquabit in vos regnum Dei. In quamcun- '
qui Christum amat, diligenter et cum magna cura
que autem eivitatem intraveritis, et non receperint vos, pascat, quoniam ipsius sanctae sedis (cui per abun-
exeuntes in jMeas ejus, dicite : Etiam pulverem qui dantiam divina; gratise prsesumus) ipsius amore et
adhcesit nobis de civitate vestra, extergimus in vos. Ta- revcrenlia coarctamur, ut tanta; superstitionis, quse

men hoc scitote, quia appropinquabit regnum Dei. Dico nuUius (ut sffipe dictum est) fulcitur auctoritate, pe-

vobis, quia Sodomis in illa die remissius erit quam illi riculum (quantum possumus) declinemus, ne beati
civitati {Luc. x). Etin Matthfeo evangelista est : Ecce magistri nostri Petri summi apostolidilectio, qua se

ego mitto vos sicut oves in mcdio luporum. Estoteergo amatorem Dei esse testatus est, vana inveniatur in
prudentcs sicut serpentes, et simplices sicut cohimbce. nobis quoniam omnis negligenter pascens toties
:

Cavete autem ab hominibus. Tradent enim vos in con- commendatum sibi dominicum gregem, convincitur
ciliis, et in synugogis suis flagellabunt vos ; et ad reges summuin non amare pastorem, nec ejus velle se
et prcesides ducemini proptcr me, in testimonium illis discipulum lieri, cujus exempla negligitimitari. Nam
et gentibus. Cum autem traclent vos, nolite cogitare gralia prorsus major acquiritur, si de commissis ovi-
quomodo aut quid loquamini. Dabitur enim vobis in bus lucrum offerat domino sollicitudo pastoris. Nam
illahoraquid loquamini. Nonenim vos estisqui loqui-T\ei beatum Jacob, qni pro uxoribus diu servierat,
mini, sed Spiritus Patris vestri qui loquitur in vobis. dixisse meminimus {Genes. xxxi) : Viginti annis fui
Tradet autcm fratcr frutrem in mortem, et piatcr tecum : oves tuse ct caprx sterilcs non fucrunt : arietes

filium, et insurgcnt filii in parentes, et morte eos affi- gregis tui non comedi, nec captum a bestia ostendi tibi
cient. Et eritis odio omnibus propter yiomen 7ncum. ego damnum omne reddebam, et quiquid furto perie-
Qui autem pjerscveraverit usquc in finem, hic salvus rat, a me cxiyebas. Die noetuque xstu urcbar et gelu,
erit {Matth. x). Linum namque et Cletum nihil legi- fugiebat som7ius ab oculis meis. Si igilur sic laborat
tur unquam ex pontificali ministerio egisse potesta- et vigilat, qui pascit oves Laban, quanto labore,
tive :quantum eis abeato Petro
sed priEcipiebatur, quantisque vigiliis debet intendere, qui pascit oves
tantum solummodo agebant. Nam et in canone legi- Dei ? Scd in bis omnibus ipse nos iustruat, qui pro
tur Mcwno {Nicxni concilii can. 4) : Episcopuin suis dedit ovibus animam, et adjuvet nos, ut de his
namque convenit maxime quidom ab omnibus qui qui nobis commissi sunt, fiuctum mulliplicem [mul-
sunt in provincia episcopis ordinari. Si autem hoc tiplicet], ac mensuram supereffluentem ad eeterna

(a) Damasi papee epistola ri, inio impostoris Mercatoris ineptus cento. Labb,
 : :

17 S. MARTIXLS DUMIENSIS. NOTITU. i9

gaudia rcportare eoncedat : tantusque vos beati j^ non eis favere, decerlaveritis ;
et ita in postmodum
Petri apostolorum principis amor acceudat, ui in de taU re querela cessabit quia contumelice studio :

ovili ipsius, cui omues creaturse sunttradit«, omnes flt Lappetitur], quiquid interdictum toties usurpa-

taliter errantes, et illicita atque prohibita pra?3umeu- tur. Omnia ha>c decretalia, et cunctorum decessorum
tes, sanctis vestris studiis sunimo redintcgrare cum noslrum conslituta, quae de ecclesiasticis ordinihus
et cauouum pronndgata sunt disciplinis, ita vobis et
dcsiderio feslinetis, qualiler anima? pretioso Christi
sanguine redeniptiE, eorum non depereant dece- omnibus episcopis, ac cunctis generaliter sacerdoti-

quod per ostium hi nequaquam

plione. Restat etiam, bus cuslodiri debere mandamus, ut si quis in illa

subintrarunt, quia non habebant ostium per quod commiserit, veniam sibi deinceps noverit denegari
quoniam occurreret veritas, si falsitas displiceret.
ingrederentur : quia (ut dictum est) si uec epi-
scopi sunt, et plusquam presbyteri esse ambiunt, Et merilo nos, qui summa ecclesia; tenere debemus
per quod ostium intrabunt ! cum hi tantuni duo or- gubernacula, causa respicit; si silentio faveamus

dines in ecclesia legantur, nec amj^Uus ad pastorale errori Data xiv Kalendas Augusti, Justino [Ju-
(o).

ofriciumaliquodpatet ostiuni, perquod pastor intret. stiniano] sexto et Narsete viris clarissimis consu-

Audite, fratres, non me, sed ipsam Yeritatem dicen- Ubus (6).

tem (Joan. x) : Qui non intrat per ostium in ovile i> EPISTOLA JOANMS PAP.E III,

oviuin, scd ascendit aliunde, ille fur est et latro, et AD EDALDrU VlENNi ANTISTITEM.
reUqua. Cum etiam egregius proedicator dicat : Fun- OBSERV.\TIO LABB.E[.
damentum aliud nemo potest ponere prwter in quod Joanucs a Dosco monachus ord. Ca?lesUnoriim, editor
Bibliollierae Floriacpusis co^nobii B., viilgavit per-
positum est : (I Cor. m) prfedicta duo fundamenta :
brevem Joauuis III papae epi--tolam aJ Edaldi.m
iuEcclesia lantummodopositainveniantm", quidquid Vicnnffi anUsUtem, quoe sic habet :

ampUus in his positum invenitur, stare nuUateuus Joannes episcopus Edaldo Viennensi, archie-

poterit. Et ideo cum omnibus suis fundaraentis, actio- piscopo.

nibus atque radicibusut evellatur, necesse est, ita ut De officiis missarum, de quibus in Utteris vestris

ampUus nec puUulare, nec germinare valcat. Non ergo requisistis, sciat Charitas vestra quia varie apud di-
geueret, ct nou faciat vobis, fratres, toties repetita versas Ecclesias fiant ; aliter cnim Alcxandrina Ec-
locutio fastidium : quia summa necessitas est sa?pius clesia , aUter Hierosol^-mitana ,
aliter Ephesina ,

prohiberi quoJ totics ilUcite usurpatur : et quoniam aliter Romana facit : cujus morem et institula

veritas saepius exagitata, magis splendescit inlucem; debet servare Ecclesiatua, qu» fundamentum sancti
et qnod toties repetendo admonetur, minus usurpa- p habitus ab iUa sumpsit. Venerabilis paUii usum per
'
tur. "
Super his
'
enim multa" jam ab antecessoribus
' ' " '
sanctum presbyterum vestrum Felicem tibi destiua-
nostrisdicta sunt; a quibus ipsi, sicut nunc a nobis, vimusnolentesteprivariantiquo beati Petri munere :

ita oUm ab ipsis damnati et prohibiti sunt. Ideo ssepius simul mitteutes de capilUs sancti Pauli, ut esset

repetentes, omnesmonemus, ut viteutur hujusmodi, EeclesicE vestrce ilUis intercessione solatium, per
cl a talibus se abstineant, qui nolueriut una cum eis cujus discipnlum suscepit primum reUgionis hono-
a sacerdotali minislerio.ut rebelles, fieri alieni.Quod rem. Et alia maim : Benedictio apostolorum vos
demum probare poterimus, si tales exstirpare, et ab Lmbre maUgnorum defendat.

(a nactenusex laciniis Isidori sub persona Damasi (6) Falsa consulum nota. Ladb.
delitescentis. Labb.

A.N.NO DOMIM DLXXII.

S. MARTINUS DUMIENS
EPISCOPUS BRACAUENSIS.
(ialland. Biblioth. tom. XU.

NOTITI Bta^ ^TO

EPISCOPO BRACARENSI
I. Inter eos viros eruditos qui sancti Marliui Br,'>.-
j) ciensem a provincia Hispanica in
qua degit, D\imien-
carensis episcopi gesla lilteris tradidcre, cl. MabU- sem et Bracarensem alii a sedibus quibus episcopus
lonius eminere nobis videtur ; ex quo proinde caiteris preefuit, cognominarunt. » Ex his porro viri docti

summatim pro instituti uostri ratione nonnulla hic verbis nobis succurrit, quod in Barouio nostro Ta-

describenda censuimus. Et primura quidem iu- majus notavit (6); ipsum nempe res Hispanicas obi-

q);it(aj « .MartinumaUiPannoniumaPatria,aUiGalIi- ter tractantem, de unico Martino tres conflasse,

[a) Mabill. Act. SS. Ord. Ben. sffic. I. 244. (bj Tamay. Martyr. Hisp. tom. II, pag. 306.
 ;

19 S. MARTINI DLMIENSIS 20
Galliciensemscilicet, BracareusemetDumiensem(a). jj^struxissc. » Hujusmodi autem monasterium ex con-
Verum si censor iste Hispanus ea novisset qute ma- cilii Lucencis i decreto in sedem episcopalem ereclum
gnus Aunalium eeclesiastioorum parens de suis illis comperimus [i) eique familia rccjia, sive ut in aliis
notationibus in Tabulas ecclesiasticas pr»monitum exemplaribus, familia senorum sex altributa. Quffi
lectorem voluit, fortasse paulo mitius cum viro tamen posterior lectio sio reformanda videtur cum
maximo Quod aulcm in
egisset. Sic igitur ille (6) : « Ilarduino, iit legatur Familia Suevorum pro servorum,
nostris nolis ad Romanum Jlartyrologium negatum vulgata. Testatur siquidem Isidorus Ij), Martinum
est, Lucium esse passum sub Volusiano, cx Annali- cum in Gallajciam pervenisset, u conversis ab Ariana
bus errorem corrige : sicque semper, cum videris dis- impietate ad fidem catholicam Suevorum populis »

crepare ab iisdem notis Annales, eas es his emenda. cum Theodemiro eorum rege, « regulam fidei et

Nuuquam Iiactenus concessum doleo, ut easdem sanclaj religionis constituisse, ecclesias confirmasse,
singulas recognoscerem. » Ilac igitur generali regula monasteria condidisse, etc. » Quapropter Dumiensis
adhibita, quam ipsemet Notationum auctor prwscri- ccenobii ab eo constructi prinius abbas et episcopus
psit, se ipsum jam dudum emendasse, neque Tamayo effectus, sibi assignatae Familice regice sive Familice

itaioeuTr, opus habuisse intelligimus. Agnovit enim Sueiorum regimeu sumpsisse dicendus videtur. Ve-
fuisse unum eumdcmque Martinum Dumiensem ct B rum alio sensu synodi Lucensis verba, Fumi^tcisecro-
Bracarensem, ut ex Annalibus compertum habemus rutn sex, interpretatur Gai-sias Loaysa (ft), sic in-
(c); quinimirum primimi fuerit monastcrii Dumien- quiens : « Attribuitur ei tantum Famiiia regia, hoc
sis episcopus, deinde tanquam metropolitanus con- est, regimen sanctorum monachorum; nam ipsi sunt
cilio Bracarensi ]i prajsederit. Qiiod si alicubi ctiara ex regia familia; et alibi dicitur FantiUa scrvorum,
Galliciensem episcopum post Grcgorium Turonensem qui Christo regi summo dicati, studium omne in
[d) appellat, existimaudus propterea eum sic nomi- cultu rehgionis et pietatis collocant. '> Cur porro
nas?e, quod Bracara qua in urbe sedehat, Galltecice non edisseruit intei'pres numerum illum sex in
metropolis ordine ce-asebatur. synodi contextu additum verbis iis, Familia servo-
II. Verum his missis, ut ad ea propius accedamus rio» ? Existimarim equidem pro scx (Fi) rescriben-
quae sunt reliqua de prajsule nostro enarranda, e dum w»(Zecim'(A7)utiutelligatur Christi : quaquidem
Pannonia digressus ille, in Orienlem tum religionis restitutione admissa, proba videri queat Garsise sen-
tum litterarum discendarum gralia profectus cst; teutia, ut synodi locus accipiatur de Familia servorum
unde postea redux in Galla»ciam pervenit, ut ex Gre- Christi.

gorio Turonensi (e) et Lsidorio Hispalensi {f) erudi- „ III. Utcuuque autem res se habeat, Martinus epi
mur; quorum prior disertius haac habet : « Martinus copali charactere insignitus, antequam sedem Bra-
Gallicieusis episcopus Pannoniae ortus fuit, et exinde carensem oblinuisset, concilio Bracarensi i subscrip-
ad visitanda loca sancla in Orientcm pi-operans, in serat (/), quod male in editis ordine u inscribilur
tantum se litteris imbuit, ut nulli secundum suis tem- adeoqtie, iit recte arguit MabUlonius (m) « si acta sy-
poribus haberetur. Exinde Galliciam venit, ubi cum iiodi Lucensis i conferantur cum synodo Bracarensi i

beati Marlini reliquia; portarentur, episcopus ordi- anno .3 regis Theodemiri sive Christi oG3 habita, cui
nalur. "Posteriorvcro : « Martinus, iiiquit, Dumiensis Marlinus jam episcopus Duuiiensis subscripsit; fa-
monasterii sanctissimus pontifex, ex Orientis partibus cile concihum Bracarense i posterius
intelligemiis
navigans, in Gallajciam venit. » Porro ul sancti aii- esse Lucensi itidem i, in quo Martino abbati Dumiensi
tistilis Hispalensis verba, cpiibus tum hic, tum in episcopalis dignitas et ditio concessa est. » Deinceps
Chronico Suevorum sub flnem [ij], Martinum Du- vero metropoliiaj Bracarensi Lucrelio decedenti suf-
miensis monasterii pontilicem et episcopum vocal, fectus perhibetur autistes noster Dumiensis : quo au-
rile percipiautur, animadvertendum pra;sulem iio- fcm anno, haud satis liquet. Ilanc certe novam di-

strum de quo loquimur, Dumio, nobili guitatem dudum cousecutus fuisse existimandus
ccdificasse in

Tarraconensis Hispauioe oppido, vix uno miUiari aj) auno o72, quo pr;cfait coucilio Bracarensiiiquod per-
Bracara distante, illustre co3nobium instituti Bone- peram in editione Labbeana dicitur iii («). Dcnique
dictiui, utconcilium Toletanumx, anno 636 celebra- post plurima virtutum insignia quibus Dei Ecclesiaiu
tum, perhibet hisce verbis {h) « Delatum est ad nos illustravit in ccelos migravit. Ejus obitum Gregorius
:

in conventu sancli concilii,... testamontum gloriosfe Turonensis anno o Cliildeberti II consignat (o); adeo-
memoriaa sancti Martini eeclesire Bracarensis epi- que supremum diem clauserit beatissimus prajsul
scopi, qui et Dumicnse monasterium visus est con- anno 580, in quem juxta communiorem sententiam

(a) Baron. Notat. in Marlvr. Rom. ad diem (/t) Coucil. tom. Vll, pag. 482, o, editionis prima;
Kal. Jul. Ven. Labb.
(6) Id., ad ann. 257, § 3. {i) Coucil. tom. VI!, pag. o37, a.
§lf^- Isid., loc. cit.
, {])
(d) Greg. Tur. Hist. Franc. lib. v cap. 38. (/{) Concil. toni. VI, pag o70, e.
(e) Id., ibid. {/) Ibid., pag. 523, c.
(f) Isid. Hisp. lib. de Vir. illustr. cap. 3o edit. (m)Mabill., pa£r. 246, §11.
Breul.; al., 22. (») Greg. Tur. hb. v capp. 34 et 38.
{g) Id Chron. Suev. pag. 404 edit. Paris. tCOI. (o) C.oncil. t. VI, p. o7b et 381, d.
 ,

21 OPUSCULUM PRIMUM. FORMULA HOiNEST.f: VIT.E. 22

inciditannusc) CbildebertiJHnioris.SicMabilIonius(«). j^ opera Gilberti Cognati anno 1362, Basilefe. tnm in
Qua de re videsis Pagiuin (b) et Gollandianos (c). heroicis et ecclesiasticis Quaistionibus Boethii Epo-
Ejus dies festus celebratur die 20 Martii. Exstat apud nis Duaci,anno 1381.
Fortunatum (d) luculentuni carmen cui pra?mittitur Opusculum istud excipit alterum De moribus, cura
epistola cidem Martino inscripta, ubi prajclare ejus Leodegarii a Quercu anno tooG, Parisiis, in lucem
gesta miris laudibus exornantur. De eo item refert emissum. Utrumque porro excusum exstat in biblio-
alia nonnulla, prajter suporius allata, Gregorius Tu- theca PP. Lugdunensi (l), ut alias editiones oniitta-
ronensis (e). mus. Quse yero sequuntur reliqua quinque, Pro re-
IV. Plura cxstantipsius ingenii monumenta : « In pellenda jactuntia, De superbia, Exhortatio humilita-
his, inquit Mariana (f),quoniam crcbris sentenliis et tis, De ira et De Pascha, es codicibus manu exaratis
styli acumine ad Senecte similitudiuera proxime ac- descripsit ediditque Joannes Tamayus Salazar in suo
ccdit, duo libri De moribus, et De differentia quatuor Martyrologio Hispano [m), unde illa desumpsimus.
virtutum cardinalium, ejus philosopbi nomine inter subjoctis nonnullis conjecturis, quibns melior leclio
rcliqua ejus opera circumferuntur. » Septem itaque fortassealicubircddatur. Dcnique septem hisco opu-
beati hujus praisulis typis escudenda tradidimusopu- scnlis subdidimus ejusdem sancti Martini cannina
scula, quae in antea editis divulsa habebantur. Eo- d tria, quae Sirmondo accepta referimus (n), quorum
rum primnm inscribitur Fo?-m?(/(( honestx vitee, prout prius Gregorio Turonensi memoratui- his verbis (o) :

illud ex auctoris sententia laudant Trithemius (</) et « Versiculos, inquit, qui super ostium sunt a parte
Sigebertus (/i). Idom tamen se lcgisse testatur sanctus meridiana in basilica sancti Martini, ipse (Martinus
Isidorus sub litulo De diffcrentiis quatuor virtutum (/); Galliciensis episcopus) composuit. » Qui quidem Gre-
cui proxime accedit anonymus Mellicensis (j). gorii locus cl. editori haud succurrit. Porro non est
Hnjusmodi libellimi dicavit auctoril/iVoH* rcqi Galli- cur hic disseramus neque de Sententiis patiiim jEfjy-
ciw : quam nuncupatoriam epistolani vclut adbuc ine- ptiorum ab auctore nostro ex Grreco Latine redditi<:,

ditam Dacherius in suo Spicilogio evulgavit [k) ; cum quas in VitisPatrum edidit Rosweydus; neque de
jam pridem eam edidisset Pictavis anno la44 Elias Collcctione canonum orientalium ex GrcBcis sijnodis,
Vinetus, et quidem alicubi emandationem, ut ex col- qiiorum item Latinam versionem idem eluc.ubravit
latione ab editoro Dachoriano instituta constat. Pro- de qua vero Colloctione plura videas apud Fabrl-
diit vero libollus idem absque prrefatione tum inter ciuni (p).

(«) Mabill. loo. cit, pag. 247, num. Ij. (h) Sigebort. do Scriptor. eccl. cap. 10.
'h) Pagi. adann. 383,' § 8 \
(i) Isid. Ilisp.de Vir. illustr. cap. 33 ; al., 32.
(c) BoUand. Act. sanct. tom. 111 Mart., pag. 86, (l) Anon. MoIIic. de Script. eccl. cap. 68.
§ 1, nom 2. (/i) Daclier. Spicil. tom. III, p. 312 nov. edit.
(d) Fortun. lib. v carm, 1, Dibl. PP. Ludg. (/) Bibl. PP. Lugd. tom. X, pagg. 382 soqq.
tom. X, pag. 532 seq. Tamay. Martyrol. Ilisp. tom. II, pagg. 317-
(e) Grog. Turon. lib. I do Mirac. sancli Martin. 328.
cap. 11. n Sirmond. opp. tom. II, p. 007 seq. edit. Paris.
(fj Marian. de Rob. Ilispan. lib. v. cap. 9, tom. I, Greg. Turon. Hist. Franc. lib. v cap. 38.
p. 177, edit. Hag. Com. 1733. Fabric. Bibl. Gr. tom. XI, p. G3 soq.
(g) Trithem. do Scciptor. ec' cap. 221.

SANGTI MARTINI DUMIENSIS

EPISCOPI BRACARENSIS

^i^

0PUSCULU3I PRI31U3L
FORMULA HONEST^ VITiE.
AD MIRONEM REGEM GALLICLE \
Gloriosissimo ac tranquillissimo, et insigni catho- jj milis episcopus. Non ignoro, clementissime rex, lla-
liciE fidei praedito pietate, Mironi regi Martinus hu- grantissimam animi tui silim sapientiiB insatiabiliter
" Hanc pra^fationem desumpsimus cx Dachorii Spicilegio, toni. III. pag. 312. Eam laudat Trithemius
lib. de Scriptor. eccl. cap. 221.
 :

23 S. MARTINI DUMIENSIS
poculis inhiare, eaque (e ardenler quibus moralis» ^^ videtur, non continuo falsum est. Crebro siquidem
scientije rivuli manant, fluenta requirere. Et ob hoc faciem luendacii veritas retinet. Crebro mendacium
humilitalem meam tuis saspius littcris admones, ut specie veritatis occuUtur. Nam sicut ahquando tristem
Dignationi tu.c crebro alicjuid per epislolam scribens frontem amicus, et blandam adulator ostendit sic ;

aut consolationis aut exhorlalionis alicujus, et qua- verisimilitudine coloratur vcritas et ut fallat vel su-

liacunque sint dicta otreram ^'. Sed qnamvis hoc a me brepat, coloratur. Si prudens esse cupis, in futu-
exigat laudabile tuiE pietatis studium, scito tamen rum, prospertum intende ; et qu£e possunt contin-
tenuitatis mea; insolentem continuo a cautis impingi gere, animo luo cuncta propone. Nihil tibi subitum

propterviam, si regalis reverentiai gravitatem aut sit, sed per otium ante conspicies. Nam qui prudens
assiduis aut vilibus, ut libel, dictis adjungam. Et est, non dicit : Non putavi quidem hoc fleii ;
quia
ideo ne aut ego lieentia piaj invitationis abuterer lo- non dubitat, sed esspectat; nec suspicatur, sed
quendo, aut vestro magis desiderio obsisterem refi- cavct. Cujuscunque facti causam require cum initia :

cendo, libellum Imnc nulla sophismatum ostenlatione inveueris, exitus cogitabis. Scito te in quibusdam
politum, sed planitie purffi simplicitatis e.xccrptuni, debere pcrseverare, quia coepisti : cpiajdam vero nec
capacibus fldenter auribus obluU i'ecitandum. Quem incipere in quibus persevorare sit noxinra. Prudens
nonvestraespecialiter instituo potestati cui naturalis B fallere non vult, falli nou potest. Boni est viri, etiam

sapientia3 sagacitas prajsto est, sed generaliter his in morte neminem falle]'c. Opiniones tuse judicia
conscripsi, cpios ministeriis tuis astantes lucc con- sint. Cogitationes vagas et inutiles. et velut somnio
venit legere, intelligere et tenere. Titulus autem li- similes non rccipies; quibus si animus tuus se ob-

belli est : Formula vitm honcstce ; quem idcirco tali lectaverit, cum omnia disposueris, tristis remane-
volui vocabulo superscribi, quia non illa ardua et bis : sed cogitatio tua stabilis, et certa sit ; sive de-

perfecta, qua? a paucis et peregregiis Deicolis pa- liberet, sive quajrat, sive contempletur, non rece-

trantur, instituil; sed ea magis commonct, qaai et dat a vcro. Sermo quoque tuus non sit inanis, sed

sine divinarum Scripturarum praeceptis, naturali aut suadeat, aut moneat, aut consoletur, aut pra?ci-
tantum humance intclligentiaj lege etiam a laicis piat. Lauda parce, vitupcra parcius. Nam similiter

rccle honestequft vivantibus valeant adimpleri. repreheusibilis esl nimia laudatio, ut immoderata
Quatuor virlutuni species multorum sapientium vituperatio. Illa siquidcm adulatione, ista maligni-

sententiis definitae sunt, quibus animus humanus tate suspccta ost. Testimonium verilati, non amici-
componi ad honestatem vita? possit. Ilarum prima tia; i'eddes. Cum consideratione promitte plenius
est prudeutia; secuuda magnanimitas; tertia, conti- _ qua; promiscris prccsta. Si prudcns cst animus tuus,
nentia; quarta, justilia. Singuhe tibi in officiis quse tribos temporibus dispeusetur. Pi-cTsentia ordina,
sub.sunt, anncxo! sunt, ac bene moratum virum effi- futura prffivide, prajterita recordare. Nam qui nil de
ciunt. prcTiterito cogitat, pcrdit vitam, qui nil de fuluro
C.\PLT PP.IMUM. prajmeditatur, in omnia incautus incidit. Proponas
De prudentia. in animo tuo futura mala et bona iit illa sustinere
Quisquis prudentiam sequi desideras, tunc per possis et ista moderari. Nou scmper in actu sis, sed

rationem recte vives, si omnia prius existimes et interdum animo tuo requiem dato : et rcquies ipsa

perpenses, et dignitatem rebus nou cx opiuione mul- plcua sit sapicnlicP studiis, et cogitationibus bonis :

torum, sed ex earum natura coustiluas. Nam scire nani prudens nunquam otio niarcet. Habet autem
debes qaia sunt qua; videantur esse bona et non aliquando remissum animum nunquam solutum.
sunt, et sunt quaj videantur non bona esse et sunt. Accelerat tarda, perplexa expedit, dura mollit, esx-
QucTcunque autem ex rebus Iransitoriis possides, quat ardua. Scit enim quid qua via aggrcdi debeat
uon nureris, ncc magnum existinies quod eaducum ot distincte cuncta videt. Consilium pcritorum, ex
cst; nec apud te qua? habes tanquam aliena servabis, apcrtis obscura ttstimat es parvulis magna ex ,

sed pro te tantpiam tua dispenses el utaris. Si pru [) proximis rcmota, ex partibus tota. Non te moveat
dentiam amplecteiis, ubique idem eris; et prout re- dicentis auctorilas, nec quis, sed quid dicat, inten-
rum ac temporum varietas exigit, ila te acconmiodes dito. Nec quam multis, scd quulibus placeat, cogita.
tempori ; nec te in aliquibus mutes, sed potius Id quajre quod invenire quod potes
possis. Id disce,
aptes : manus quae eadem est, ct cum iu pal-
sicut scire. Id opta, quod optari coram bonis potest. Nec
mam cxtenditur, etcum in pugnum astringitur. Pru- altiori te rei imponas, in qua tibi stantitrcmendum,

denlis proprium est cxaminarc consilia, et non cito asccndcnti cadcudum sit. Consilia tibi salutifera cad-
facili credulitatc ad falsa prolabi. De dubiis non de- voca. Cum tibi calluditvitto prosperitas, tunc te velut
flnias, sed suspensam teneas sententiam. Nihil inex- in hibrico retinebis ac sistes, nec tibi dabis impetus
pertum afflrmcs quia non omne verisimile statim liberos, sod circumspicics quo eundum sit, vcl
vcrum est; sicut et sa^pius quod primum incredibile quousque.

" ex editione Vineli Piclavis vulgafa auno

Sic addidit ante illa acepius Utteris.
fbW Baluzius ; antea mendose lcgebatur morlalis. — ''
Sic idem rescribit, ubi antea erat afferam dirtu.
Editor Bacheiianus, qui ex eadem editione, mox tuis
 Sa OPUSCULIM PR1ML.M. FORMLLA HONEST.E VIT.E. 2(5

CAPUT IL i riliter effusus, si muliebriter fractus. Odibilein

De magmnunitatc. quoque liominem facit risus, aut superbus, aut cla-

rus [An elatus ?] aut mahgnus et furtivus, aut alienis
Magnanimitas vero, quse et fortitudo dicitar, si
malis evocatus. Si ergo ipsos jocos exigis, hoc quo-
insit animo tuo, cum magna fiducia vives liher, in-
que dignitate sapienti» gere, ut te nec gravent tan-
trepidus, alacer. Magni auimi homiuis bonum est
quam asperum, nec contemnant tanquara vilem.
non vacUlare, constare sibi, ot Unem vitse intrepidus
Non erit tibi scurrilitas, sed grata urbauitas. Sales
esspectare. iNil aliud magnum in rebns humanis, nisi
tui sint sine dente, joci sine vilitate, risus sine ca-
animus magna despiciens. Si maguanimus fueris,
chinuo, vox sine clamore, incessus sine tumultu :

nunquam judicabis tibi contumeliam fieri. De inimico

quies tibi, non desidia erit; et cum ab aliis luditur,
dices Non nocuit mihi, scd animum nocendi habuit;
:

tu sancti aliquid honestique tractabis. Si continens

et cum illum in potestale tua videris, vindictam pu-
es, adulatioues evita : sitque tibi tam triste laudari
tabis, vindicare potuisse. Scito euim honestum et
a turpibus, quam si lauderis ob turpia. Lcfitior esto,
magnum genus vindictae esse ignoscere. Neminem
quolies displices malis, et malorum de te existima-
susurro appetas, neminem suffodias, palam aggre-
tiones malas, veram tui laudationem ascribe. Diffi-
dere. Non geres, conflictum nisi indixeris; nam
B cHlimum coutinentise opus est, assentationes adula-
fraudes et doli imbecillum decent. Eris magnanimus,
tione repellere, quarum sermones animum voluptate
si pericula nec appetas, ut temerarius, nec formides,
resolvunt. NuIIius per assentationem amicitiam
ut timidus ; nam nil timidum facit animum, nisi
merearis, nec ad tuam promerendam per hanc adi-
reprehensibilis vitre conscicntia. Mensura ergo ma-
tum pandas. Non eris audas, nec arrogans sub- :

gnanimitatis est, nec timidum esse hominem, nec

mittes te, non projicies; gravitate servata, admone-
audacem.
beris libenter, et reprebeuderis patienter. Si merito
CAPUT III.
objurgabit aliquis, scito quia profuit; si immerito,
De coiitinentia. scito quia prodesse voluit. Non acerba, sed blanda
Contmentiam vero si diligis, circumcide superflua timebis verba. Esto vitiorum fugax ipse; aliorum
et in arctum dosideria lua constringe. Considera vero neque curiosus scrutator, neque acerbus repre-
tccam, quaatum natura poscat, et nou quantum hensor, sed siue exprobratione correptor, ita ut
cupiditas expetat. Si continens fueris, eo usque admonitionem hilaritate prtevenias, et errori facfle

perveuies, ut te ipso conteutus sis. Nam qui sibi veniam dato. Nec extollas quemquam, neque deji-

ipsi satis est, eum divitiis natus esi. luipoue concu- „ cias. Dicentium esto tacitus auditor, audientium
piscentife tuee frenum ot modum, omniaque blandi- ^ promptus receptor. Hequirenti facile responde, con-
menta qua; occultam voluptatcm trahuut, rejice. temneuti facile ne in jurgia exsecratiouesque
cede :

Ede citra cruditatcm, bibe citra ebrietatem. Observa discedas. Si continens es , animi tui motus corpo-
ne in convivio aut in qualibet vita; commuuitate, risque observa, ne indecori sint. Nec illos ideo con-
quos non imitaberis, damuare videaris. Nec pra;- temuas quia lateut; nam nil differt, si nerao videat,
sentibus deliciis inhwrebis, nec dcsiderabis abseu- cum illos videas. Mobilis esto, non levis;
tu ipse
tes. Victus tibi ex facili sit, nec ad voluptatem, sed constans,non pertinax. Ahcujus rei scientiam habere
ad cibum accede. Palatum tuum fames excitet, non te nec ignotum sit, nec molestum. Omues tibi pares

sapores. Desideria tua parvo redime, quia hoc tan- facies sed inferiores superbiendo non contemnes.
:

tum curare debes, ut desiuant : atque quasi ad Supcriores recte vivendo, nou metuas. In reddenda
csemplar compositus divinum, a corpore ad spiri- ofhciositate, neque negligens, neque exactor appa-
tum, quantum potes, te festina reducere. Si conti- reas. Cunctis esto benignus, nemini blandus, paucis
nenti;c studes, habita uon amoene, sed salubriter : familiaris, omnibus a?quus. Severior esto in judicio

uec dominum esse vehs uolum a domo, sed domum quam sermone, vita quam vultu cultor clementise, :

a domino. Non tibi ascribas quod non eris, nec quodrv detestator ssevitiaj, bonse fama?, neque tuaj semina
03 uec majus quam es videri velis. IIoc majus ob-
; tor, neque ahenee invidus. Rumoribus, criminibus,

. serva, ne paupertas tibi immunda sit, nec parcimo- suspicionibus minune credulus vel malignus, sed
nia sordida, nec simplicitas ueglccta, nec lenitas potius his qui per speciem siinplicitatis ad nocendum
languida et si tibi res exiguaj sunt, non tamen
; aliquibus subrepuut, oppositissimus. Ad iram tardus,
sint angustae. Nec lua dcfleas, nec aliena mu'eris. Si ad misericordiam pronus, in adversis firmus, in
continentiam diligis, quam acce-
turpia fugito ante prosperis cautus et humihs : occultator virlutum,
daut uec quemquam aliuiu vereberis plus quam te.
; sicut alii vitiorum. Vanae gloriaj contemptor, et bo-
Omnia tolei'abiIia praiter turpitudiuem crede. A ver- norum quibus prceditus es, uon acerbus exactor.

bis quoque turpibus abstineto, quia eorum hcentiam Nuilius imprudeutiam despicias. Hari sermonis ipse,
imprudentiam nutrit. Sermones utUes magis quam sed loquentium patieus. Severus, non sajvus; sed
facetos et amabiles ama, rectos potius quam obsc- hilarem non aspernens. Sapientia cupidus el docilis :
cundantes. Miscebis interdum seriis jocos, sed tem- quiu nosti, suie arrogantia postulanti imparlics ;
quaj

peratos, et sine detrimento dignitatis ac vcrecundiae. nescis, siue occullatioue ignorantia; tibi postula im-
Nam reprehensibilis risus est, si immodicus, si pue- parliri. Non conturbabit sapiens mores publicos, nec
57 S. MARTI.M DLIMIENSIS OPUSC. 1. FORiMUL\ HOiNESTif: VIT^E. 28
populum in se vitce novitate convertet. Justitia; post
^ ergo maculas prudentia immensurata perducet. Qui-
h;ec virtus est. cunque in illa mediocri lance persistit, nec obtusum
CAPUT IV. ia se ahquid habeat, nec versutum.

De justitia. CAPUT VI.

Quid est justitia, nisi naturse tacita conventio, in De moderanda fortitudine.

adjutorium multorum invonta? Justitia non nostra Magnanimitas autem si se extra ,modum suum
constitutio, sed divina les est, vinculum societatis extollat, faciet virum minacem, inflalum, turbidum,
humau;e. In hac non estquod ffistimemus quid expe- inquietum : et in quascunque extollentias dictorum
diat : expedit liLi, quidquid illa diclaverit. Quisquis actorumque , neglecta honestate, festinum; qui
ergo hauc sectari desideras, Deum time prius et monientis omnibus supercilia subrigens, et bostiarius
ama, ut ameris a Deo. Amabilis eris Deo, si in hoc etiam quieta excitat, alium ferit, alium fugat. Sed
illum imital)eris, nt velis orauibus prodosse, et nulli quamvis audax sit impugnator, tanien multa extra
nocere. Et tunc te juslum virum appellabunt omnes, se valentia ferre non poterit. Sed aut miserum appe-
sequentur, venerabuntur et diligent. Justus enim ut tit finem, a>it a?rumuosam sui memoriam derelinquit.
sis,non solum non nocebis, sed etiam nocentes pro- B Mensura ergo magnanimitatis est, nec timidum esse
hibebis nam nil nocero, non esl justilia, sed absti-
:
hominem, nec audacem.
nentia alieni est. Ab his ergo incipe, ut non auferas,
ul ad majora proveharis, et aliis ablata restituas. Ra- CAPUT VH.
ptores quoque ipsos ne aliis timendi sint, castiga et De modo temperantix.
cohibe. Ex nulla vocis ambiguitate coutroversiam
Continentia deinde his terminis astringat : cave
nectes, sod animi qualitaleni speculare. Ndiil tibi in-
ne parcus sis, ne speciose et timide manum contra-
tersit, an firmes, an jures*. De fide ct religioiie scias
has. Ne in minimis quoque speculum ponas. Nam
agi, ubicunque de veritate tractatur : nam si jureju-
talis et tam circumcisa vilis putabitur integritas. Hac
rando Deus invocetur, et non invocanti teslis est,
ergo mediocritatis linea continentiam observabis, ut
tamen aon transies veritatem, ne justitise transeas
neo voluptati deditus, prodigus et luxuriosus appa-
legem. Quod si aliquando coarcteris uti mendacio,
reas nec avara tenacitate sordidus aut obscurus
utere non ad falsi, sed ad veri custodiam ^ ; et
exsistas.
si contigerit iidelitatem mendacio redimi, non men-
CAPUT vni.
tieris, sed potius excusaberis : quia ubi honesta
causa est, justus secreta non prodit, tacenda enim ^ Qualiter sit moderanda justitia.

tacet, loquenda loquitur atque : illi aperta, el secura Juslitia postremo eo mediocritatis tibi itinere re-
tranquillitas, ut dum alii vincantur a malis, vincan- gendaest, ut nec ductujugiter [Al. turpiter] levi im-
tur ab illo mala. IIa3c ergo si studere curaveris, loetus m(jtam semper animi rationem negligentia subse-
et intrepidus cursus tui linem exspectabis, prospicies quatur. Dura neque de magnis, neque de minimis
hffic tristia hujus mundi hilaris, tumultuosa quietus, errantium vitiis corrigendi curam geris, sed neque
extrema securus. licentiam peccandi, aut illudentibus tibi blande, aut
CAPUT V. illudentibus pvoterve permittis, neque rursus nimia
rigiditate et asperitate, nil venias aut benignitali re-
De mensura et moderatione iirudentim.
servans, humanaj societati durus appareas. Ila ergo
His ergo institulionibus observatis, quatuor virtu-
justitiffi regula tenenda est, ut reverenlia discipIinEe
tum species perfectum te facient virum, si mensuram ejus noque nimia negligentice communitate despecta
rectitudinis earum »quo, vivendi fine servaveris.
neque severiori atrocitate diuturna gratiam
vilescat,
Nam si prudentia terminos suos excedat, callida et
humanse amabilitatis amittat.
pavida commiseins, investigator latentium, et scru-
tator qualiumcunque noxarum ostenderis, notaberis D Conclusio prcemissorum.

timidus, speciosus [forte, suspiciosus] , attentus sem- Si quis ergo vitam suam ad utilitatem non tantum
per aliquid qucerens, semper aliquid timens, semper pariat, sed multorum inculpabiliter componere desi-
aliquid dubitans, et sublilissinias suspicionos suas ad derat, hanc praidictarum virtutum formulam pro qua-
animi tui apprehensionem impingas. Monstraberis litatibus temporum, locorum, personarum atque cau-
digito astutia plenus ;"srsipellis, a Uimplicitatis ini- sarum sequatur : co mediocritatis insisteus, quo per
micus, contemplatorqie culparum et postremo uno abrupta altrinsecus prsecipitia, aut ruentem corporis
nomine vocaberis a cunctis, malus homo. In has devitet insaniam, aut efficientem puniat ignaviam =.

a Caute lege : nam nudtum interest inter simpli- quantumvis offlciosum, nunquam esse licitum. Vide
cem assertionem et juramentum. Et hoc sane opus S. Thomam 2. 2. quajst. 110, art. 3, et Sixtum Se-
est religionis illud non. Forsan hyperbolice ita lo-
: nensera lib. v, Bibl. annot. 107.
cutus est, quod vir probus atque perfectus. Est est, c opusculum
In nis. Codice his verbis desinit hoc :

?son non, nisi major adsit necessitas, contentus esse Axit defmentem contemnat imidiam, ut observat lau-
debet, iit Christus monct in Evangelio. datus editor Bucherianus.
i>
Caute ista lege uam certum est, mendacium
:
 ;

0PUSCULU3I II.

LIBELLUS D£ BIORIBUS.
I. Omne peccatum actio est. Actio autcm omnis ^ lis displicere, est laudari. Male de te locpuntur lio-

Toluntaria est tam lionesta quam turpis; ergo volun- mines, bene autemloqui nesciunt; non quod merea-
tarium est omne peccatum. Tulle excusationem ris, sed quod solent ipsi. Homines de te mala loquun-

nemo peccat invitus. Edncatio et disciplina mores tur? Si merito, non quod loquuntur molestum ost,
faciunt; et id unusquisque sapit, quod didicit. Itaque sed quod non mentiuntur. Si immerito? Innocentia
bona consuetudo excutere debet quod mala instruxit. mea nunc maxime gaudeo ; apparet enim ilios vera
nihil interest quo aniuio facias quod fecisse vitiosum objectiiros si possent. Non es in patria tua? Patria
est, quia facfa cernuntur, animus vero non videtur. tua est, ubicunque bene es; illud enim per quod
Nulla autem lausestnonfacere quod facere nou pos- bene est, non est in loco, sed iu homine. Nihil ma-
sis. Quid homini est iuimicissinium? Homo. Liben- gnuni, nisi magno animo despicias. Qufe sunt maxi-
ter ferasquod nccesse est; dolor patientia vincitur. mce divitiee? Non desiderare divilias. Quis plurimura
Exspecta quo nunquam poeniteas. Non quam multis habet? Is qui mimmum cupit- Quid est dare benefl-
placcas, sed qualibus stude. In hoc tantum incumbe, cium? Deum imitari. Honestius est cum judicaveris
ut libentius audias quam loquaris. Multos vitam dif- amare, quam cum amaveris judicare. Dissensio ab
ferentes niors juncta praevenit. Itaque onmis dies aho incipiat, a te autem reconciliatio. Succurre pau-
velut ultimus judicetur. Tristitiam, si potes, ne B pertati, amicorura, imo occurre. Amicos secundce res
admiseris ; sin minus, ne ostenderis. Amico secreto parant, adversaj certissime probant. Pejora sunt
adnione, palara autem lauda. Vorba rebus, non per- tecta odiaquam aperta. Itaque te minus loquax ini-
sonis ffistimanda sunt. Oratorem te puta, si tibi ante micus oirendit quam tacitus. Mira ratio est, qua2 non
omnes quod oporlot persuaseris. Ut licentiosa man- vult pradicari quod gaudet intellegi. Ignosci aniat,
cipia animi, inqierio coerce Hnguam, ventrem et qui quod odit ostcndit. Eleemosyna non tam acci-
iibidinem. Quod tacilum esse velis, ncmiui dixeris. pienlibus quam dantibus prodest. Et spes praemii
Si tibi non imperasti, quomodo ab alio silenlium solatium sit laboris. Quae est maxima egestas? Ava-
speras? Ridiculum est aliquem odio nocentis inno- ritia. Pecuniai iraperare oportet, non servire. Nul-
centiam perdere. lum conscium peccatorum tuorum magis timueris
II. Monstro similis est avaritia sonilis. Quid enim quam temetipsum. Alium potes elfugerc, te autem
quod dici solet, quam via doliciente via-
stultius est, nunqnam. Quis est pauper? Qui sibi videtur. Qui a
ticum augere? Omnes infantcs lerra nudos escipit. multis timetur, multos timet. Infelicem erige, sub-
Non pudet te fortius nasci quam vivere? Quid dulcius mitte felicitatem. Vera felieitas innocentia est. Ne-
quara habere amicum cum quo audeas ut tecura p quitia ipsa sui po?na est Mala conscientia sa-pe luta
omiiia loqui? Magnarum virium est negligere Iteden- est, secura qiti exitum cogitabit. BeneHcii accepti
tem. Quid sis intorest, non quid habeas. Nondum es nunquani oporlet oblivisci; dati, protinus.
felix si te turba non doriserit. Si vis beatus esse, IV. Inhonesta victoria est, suos vincere. Satis est
cogita hoo primum, coniemnere et conlcmni. Prius pffinarum, potuisse punire. Inimicitias tarde suscipe,
quam promittas deliberes; et cum promiseris, fa- amicitias exerce moderate. Simultates depone.
cias. Id agas, ne quis raerito te oderit; et si nullos Imago animi sermo cst. Qualis vir, talis oratio.
inimicos tibi faciet injuria, raultos facit invidia. So- Magna res est vocis et silentii temperamentum. Qui
litudineni quoeret, qui vult cura inuocenlibus vivere, sequo animo raalis irauiiscetur, raalus est. Nerainera
optimus orgo animus et pulcherrimns cultor Dei est. laudaveris, neminem eito accusaris : semper puta te
Abstinebis ab alieno matrimonio, Prasslabis parenti- cum diis testiraonium dicere. Vilium est orauia cre-
bus pietatem, cognatis indulgentiara, omnibus Eequi- dere, vitiura nihil credere. Utendum est divitiis, non
tatem. Devitabis crudelilatem, et ministrara crudeli- abutendura. NuIIum putaveris looum sine teste. Es-
tatis iram. Non aliter vivas in solitudine, aliter in cusationeni quasrere, vitium. Fortior est qui cupidi-
foro. Nihil petas, quod negaturus fuisti nihil nega- tatem
: quam qui hostem subjicit. Est diflicilli-
vincit
bis quod petiturus fuisli. Paceni cum hominibus ha- D ™um, ipsum vincere. luique irascitur, qui suis
se
bebis, cum vitiis bellum. IIoc habet omnis affectus, irascitur. Amare -sic incipe, tanquam non liceat
ut in quod ipse insanit, in id putet eliam cai'teros desinere. .Magnarum rerum etiam si successus non
fiirere. Maximum in eo vitium est, qui nonraeliori- fuerit honestus est ipse conatus. Nobihtas animi est
bus vult placere, sed pluribus. Vis oranibus csse no- generositas sensus; nobilitas corporis, generosus
tus ? prius efllce ut neminem noveris. Bonum est non animus. Honestior est quem seneclus ad otium retu-
laudari, et essc laudabilem. Stultura est timere quod rit, quam quem in otio invenit, et tunc incipit labo-
vitare non poles. rare. Turpe spectaculum pra?bet aniraus^ger. Nun-
III. Male opinentur de te homines, sed mali. .Ma- quam sil tristis facies tilu ia commodo alterius.
31 MARTIM DUMIENSIS 32
Homo sum : commodo devitabo secundarum rcrum j^ facit. Meiito damnari, pana est : damnatio imnierita,
invidiam? Si felicilatem jactaveris, cum multis dives dainnautis est calamitas.
eris. Quomodo optiine polenliam tuebor? Iiiipoteu- VI. Si aliquid cogitaveris, cito apparebit convor-
tia occasionis. Locum tenet innocenlia: proximum santibus. Videri vis ab omnibus? nunquam bonee
confessio. Ubi confessio, ibi remissio. Iree sevcritas honestatis simuIaUo longa est. Quod de alienis trac-
in vitio est. Boni judicis est dispensare, non tantuiu tas, ex luis judices. ;;\lulti suut obligaudi, pauci
quid daniiiauduni sit, sed quatenus. Proximus jusli- olVendendi ; nam memoria beneficiorum facilis est,
tiee modus, severitas. injuriarum tenax. Objurgationi semper aliquid
blande admisce; facilius enim penetrant verba quiE
V. Quietissiiuam vitani agerent boiniues in terris, inolli vadunt via, quam aspera ; neino enini se mutat,

si ba?c duo verba a uatura omniuin rerum tollerent, quia mutari se desperet. Quoties scribeus aliquid
meum et tuuni. Qui paupertatem timet, timendus dicturus es, scito morum tuorum te hominibus cM-
ost. Vires tuas amici magis scntiant beneficiis quam rographum dare. Qui in servos irascitur et crudelis
injuriis. Pecunia non satiat avaritiam, sed irritat. est, satis ostcndit potestatem adversus alienos sibi
Ilomo sempcr iudiiteus pecunia, scit cum ejus mo defuisse. Qui nescit tacere, nescit loqui. Facilius est
libus convenire. Jlibi crede, non potes dives esse t> pauperi contemptum effugere quam diviti invidiam
et felix. Auribus frequentius quam lingua utere. Bonus fruitur bona conscientia. Malis hominibus tu-
Quidquid dicturus es, ante quam aliis, dixeris tibi. tissimum est cito fugere. TCuIIa pusilla doinus, quaj
ISihil interest inter iratuin et insanum, nisi unus multos amicos capit. Scire uti paupertate, maxima
dies : non semper irascitur, alter
alter semper in- felicitas. Acuit intentio, frangit animum remissio.
sanit. Facillime bonus fueris, si ea Titaveris qute Niinquam scelus scelere vincendum est. Bonus vir
vituperaveris. Cum alienos timueris, te ipsum ve- est qui eo perduxit atfectu animum, ut non tantum
rere nam sKpe sine aliis esse potes, sine to nun-
: peccare non velit, sod etiamnon possit. Regnantibus
quam. Si bene te instruxeris, pudeat deteriora pejus multo periculum quam bis qui judicantur; bi
facere. Qued persuaseris erit diuturnum, quod coe- enim singulos timent, illi universos. Nunquid fortis
geris erit in occasione. Alteri semper ignoscito, fortem se gloriabitur, quem corporis segritudo eflii it

tibi ipsi nunquam. Tantum ad virtutem adjicies, intirmum? Nunquid dives in opibas suis gloriabitur,
quantum ex voluptate abstraxeris. Stidtum est somno cujus spem furvel tyr.mnus abrupit? Nunquid nobi-
dejectari, efquasi moitem moliri. Bonis nocet, qui litas gloriabitui" affecta, nonnunquam indignis et
malis parcit. Multi cum aliis maledicunt, sibi ipsis p miserabilibus serviens ? Diabolus aliquando se glo-
„„„„•.- o „• . -.-1 -1 •
1 • -i VJ „• 1
1 i •
T
convitium
,

faciuiit. "Sihil
.

turpius quam qui objicit riabatur l j i*

iuterfectorem tua; misericordise , nunc in-
alteri; sibi objicieudum. Ut licentiosa mancipia tei-gemiscit socios ture beatitudinis. Fugienda sunl
animi, imperio rege linguam, libidinem, ventrem; onmibus modis et abscindenda igni ac ferro, totoque
cupiditatemque comprime ; si non potes, paululum artiQcio separanda , languor a corpore, imperitia ab
remitte. Srepe ea quaa sanari ratione non poterant, aninio, luxuria a mente, a civitate sedilio, a domo
sanata suut tempore. Qui propter pecuuiaj amorem discordia, a cunclis rcbus intemperantia. Dixit qui-
et libidinum moritur, ostendit se nunquam sui causa dain, amicorum omuia esse conmiunia, et ainicum
vixisse. Turpia ne dixeris, paulatim enim pudor per se ipsum esse alterum. Duorum temporum maxime
verba discutitur. Sic habita, ut potius laudetur do- habendam curain, et eorum quse acturi sumus, et
minus quain domus : consuetudinaria res est inno- corum qiUB gessimus. Post Deum veritatem colen-
centia. Non dainnatio, sed causa hominem turpem dam, quK sola homines diis proximos facit.

OPUSCULUM 111,

PRO REPELLEHBA JAGTANTIA .

I. Mulla sunt vitiorum genera, quibus humanan sordidatur, turpiloquiis, ludlbriis, scurrilitatibus,
fragilitas infestatur, et quorum vulneribus pene om- adulteriis et fornicationibus succumbit. Ahus qui
nes homines sociantur. Nam ut dicam pauca de gulae ingluvie superatur, comessationibus, crapulae,
multis aliis : qui ab iracuudia vincitur, caedibus ebrietati deservit. Et ut non multa prosequar, quse-
homicidiis, clamori ac seditioni deservit. Alius qui cunque niemorare per longum est, cum singulos ho-
avaritia impellitur, inhumanitatem , rapacitatem, mines constet unus inter hffic omnia morbus est,
:

falsa testiraonia, violentias, perjuria, furta , menda- qui conditionis sua; non singillatim quosdam, sed
cium et fraudationes exercet. Alius qui a libidine congregalim cunctos addicit; et cum cretera vilia

Hsec et quaj sequuntur opuscula quinque priinus

» Garcise de Loaysa. Reliqua vero duo unde desum-
edidit Joaimes Tamayus Salazar in suo Martirol. pserit, exprcsse' nou indicat, quffi tamen ex eodcm
Hisp. tom. II. pag. 317-328. Quorimi tria priora Codice ille hausisse videtur.
descripsit e pervetusto Codice ms. bibliothecae D.
33 OPUSCULOI III. PRO REPELLENDA JACTA]STL\ 34
particiilatim sibi vindicent quos vicerint, boc unum ^ de se sibi boc quod verum cst confitetur, gloriam
noa nisi omnibus domiuari contentum est. Id autem suam ex ahena opinione suspendit et cum dicitur ;

est inane laudis studium, quod Greci xevoSoEia, Lati- non quia ita est de se,
beatus, rnagnificus, potens,
ni vnnam gloriam seu jaclantiam vocant. Quod quale sed quia ita dicitur credit. Hoc enim est mortiferum
sitmabun et quomodo universos vulneret, dicam. ilhid vitium de quo Dominus in Evangeho ita loqui-
II. Cum in omnibus hujus vitee studiis, alicpia tur ad Judaeos : Qmmodo, inquit, vos pofestis cre-
plus, aliqua minus humano generi placeant, nihil dcrc, qui fjloriam ab invicem accipitis, et gloriam qiue
magis delectabilius ab omni bomina quam studium a solo Deo est non qumntis {Joan. v, 44) ? Ostendit
humanaj laudis appetitur. Et alia quidem quaravis enim Dominus, quia quisquis ab honiinibus gloriam
ardentissima cupiditatis ambitione sunt acquisita; quajrit a Deo non habet quod exspectet. 1'nde etiara

tamen postquam haberi cceperint ipso quotidiano illud de hjrpocritis eleemosynam facieutibus dieit :

sui usu quamvis magna sint, continuo fastidiuntur. Idco hoc faciunt, ut nlorificentur ab hominibus. Amen
At vero inane hoc vancB rjloria; desiderium tanto am- dico vobis quia receperunt mcrcedem suam [Matth.
plius quasritur, quanto amplius inventum est : ita ut VI, 2) ; id est, laudera humanam sohmimodo in
nihil ex omni opere phis homo cupiat quam laudari; pra?senti. Paulus quoquc Apostolus nos monet : No-
nec aliud aUquid gratius sibi existimet reddi, quam B litc, inquit, fieri inanis glorim cupidi {Gal. v. 26).
si quis inum quasi gloriosum fuerit admiratus. Hoc Inaneni appellans gloriam quam fenerat mendice
ergo reges, hoc judices, hoc urbani, hoc rustici, hoc raondicus. Inanom dicens et vacuara qua si quid
viri, hoc feminje, puori , adolescentes, juvenes et boni agitur, dum sibi homo tribuit, omniura labo-
senes hoc ambiunt. Oranes laudari vohmt, quamvis rum fructus evacuat.
false laudentur. Nam pucri ado!escentum sibi inge- IV. Xec solum raerita virtutum excludit, sed
nium vindicant, adolescentes juvenum in se fortitu- etiam reus efficitur ceterni supplicii : quia opus bo-
dinem mentiuntur, juvencs senura sibi prudenfiam num quod obtentu jubentis Dei dobuit excrceri, ac-
ascribunt : senes, quia ulterius irc non possuut, quircndae laudis gratia exerceatur. Tollefavores,tolle
redeuntes retro, gloriani sibi exigunt de transactis; admirationes humanas, paucos invenics qui aliquid
femina! quamvis sexu non possunt, aninio se tanien boni aut amore Dei, aut (si hic non fuerit) timore
virilitalis extollunt ; rustici urbanos videri se ges- perficiant. Unde non levior nos 'culpa commaculat,
tiunt; judices hoc sibi quffnmt deferri, quod regi- quia horaines Deo, et gloriam humanam gloriaj coe-

bus ; reges hoc se soraniant posse, quod Deus. Atque lesti prseponimus. Acutus nimis hic elationis est
ita dum singuli se plus volunt videri quani sunt, ,
morbus : ex utraque parte pestifcrat, ac incautos
gloriam laudis quse soli Deo veraciter debotur hosti- '
exulcorat. Nam alii sibi, quia boni sunt : alii, quia
liter depraedati sunt. Et quod ad summura nefas per- mali sunt, gloriantur. Sed de bonis elatis dicitur :
-

tinet, hinc illud sacrilegium exoritur blasphemum, Quo7iiam Deus dissipavit osscC hominum sibi placen-

Ut quia totum quod laudis est homo diripit, nihil tium {Ps. Lii, 6). De malis vero inflatis dicitur :

aliud Deo nisi sola vituperatio relinqiiitur. Excessit Quoniam landatur peccaior in desidcriis animce suce, et
mensuras suas genus humanura, dura neminera in- cpii inicjita gerit benedicitur {Ps. x; scc. Ileb. iii). Et
venias qui non ita rairari se velit ut Deus. Quis ergo illud apostolicum : Quorum deus venter, et gloria in

modus potest esse talibus, a quibus et ccelura est confusioncm [Philipp. iii, 19).

pignoratum ad cnjus altitudinom nisi quis fuorit V. Ubique enim hoc jactantitB vitium serpit, et

hurailis, non attingit? suas utrobique partes exercet. Sed si illos qui in
III. His autera a quibus id quod supcrnura est u.sur- bonis operibus viventes huraanara gloriam aucupan-
patur, ut mihi videtur, nihil aliud reraanet quam in- condemnat, eo quod se in
tur, auctoritas divina illis

fernum. Non enim habent quo ascendant ;

quia magis voluerunt laudari quara Deum quid de ;
illis

seraper ascendendo, hoc illis tantum superest, quod flct qui et malc vivunt et tamen laudari volunt? Ipsi
descendant. Omnes enira ad gloriam, nec taraen una T) considerent. Nullus igitur van« gloriae finis est : nec
via concurrunt; alii eniin de acceptis honoribus lau- solum ea qute gesta sunt requirit, sed etiam ea quse
dera cupiunt, alii de relictis; quidam auro elati, gcrenda sunt antecedit. Nani si quid boni operis ab
quidani panno vilissimo gloriantur; alius quia deli- aliquo destinatum est, continuo htec alludit; et quan-
ciose vivit placcre vult, alius quia parce; postreino tiim ex eo admirabilis fiat cajteris, jam depingit. Si
alter vitiis, alter virtutibus. Oranes ubique famara aliquid recte quosdam docere voluerit, prius quam
suam prorogare contendunt : et ideo difficillima est ab aliis eruditus aut eloquenlissiinus appelletur, jam
hwins, jactantice curatio, quia non vitiis tantum, sed hoc prremissas suspicionis deloctatione aures depru-
etiam virtutibus so iinraiscet. Nec enim permiltit riunt audire. Si quoties aliquando dirigatur litterce

hominem qualis sit a senietipso dignosci ;

quia dura ad amicum, prius quam transmittantur, aut in ma-
laudibus aUenis adgaudet, ejus exaltatio sequitur nus ejus cui sunt scriptse perveniant, quantum in ei3
gaudiura, exaltationein vero tunior et minia a?sti- apud illura doctissimus vidoatur, quantumque illi
matio sui, plus siquidera in se festimat quam quod adinirationis per qutedam dictatus sui loca nascatur,
videt. Atque ita fit ut non tantum aliena adulatione sagaci quodam commendationis .suse cogitaniine prse-
jiraus miseri, sed eliam nostra : nam dum nullus divinat. Si alicui in loco neccssitatis benoficium
33 MARTIM DLMIEMSIS 30
prompte prsestetiu-, antequam accipiat, qiii pra?bet, \ sequitur : ut uisi quis illam in omni opere suo cir-
quantum ex eo benignus omniLus aiit largientissimus cumspecte provideat, uibil Deo ex omni opere ejus
videatur, kic qui daturus est metitur. Miles denique nihil proximo, nihil denique eidem ipsi proficiat;

ipse sumptis armis pergit ad pra}lium; dum adliuc, sed velut infelix mancipium, sub aura domina qua-
cui cedat victoria, nescitur, praesumpta sibi forti- tumvis laboraverit, tamen semper est nudum.
tudinis arrogantia, ita typhosus ,
quasi jam victor VI. Sed dicet mihi aUquis : Ergo nihil charitati,
ingreditur. Pra?ludit crgo elatio in quibusdam, et uihil misericordife, nihil postremo quod gessimus,
velut dux qufedam suadel omnibus. Nec solum magnis cuicunque deputabitur bonitati? Audacter dicam :
dat animum, sed et parvis. Nam in quovis operis nihil.Quia soli inanitati sua; vana gloria vindicat,
conatu vcl pouderis, quamvis invalidum mox lau •
quidquid non bonitatis, sed ejus imperio est perfec-
daveris, plus valebit. Si parum ponderis portantem tum. Multa sunt qum de hac contagione dicantur;
quasi admiratus fucris, majori succumbit. Si pigro sed qnia jam multiformis subtilitas ejus potest
dixeris quia velox est, contiuuo evolabit. Poslremo sapienti viro his paucis judiciis perlucere, nunc ad
vana gloria darc non potuit, vel impetum
et cui Tires reliqua transeam, et quid aliud pejus ex hoc malo
commodavit. Itaque ergo quaedam prjecedit, qua?dam generetur expediam.

OPUSCULUM IV.

DE SUPERBIA.
I Qualis electus sit David in populo Dei propheta g ex vana gloria. Cum semel aliorum assentationibus
et rex, quantaque misericordia, summae et mansue- consuevit homo, quod magnus sit, necesse est ut hoc
tudinis fuerit prseditus dignitate,puto te, charissime sibi et ipse consentiat. Quam miseriam illud quod est
sacrorum voluminum teslimoniis agnovisse. Intendat pejus assequitur : quia quidquid apud se etiam pro-
ergo prudentia tua, quomodo ille Deo placidus [For- prio testimonio roboravit, quamvis falsum sit nuUa
te, placitus' vir hunc nequissimum vaucE gloriae spi- id ei [Edit., eumj poterit extorquere suasio ; et ob
ritum, ne sibi subreperet, formidavit. Conspiciens hoc inemendabilis status, spretis aliis, se lantum
enim qualia et quanta bona illi quotidie Dei gratia quotidie admiratur, id solum irreprehensibile per-
largiretur, id cst, tot victorias alienigenarum, tantani fectumque judicans, quod ipse sapuerit. Hoc igitur
divitiarum affluentiam, vindictam in semulis, innu- erat, quod rex David, ne illi subreperet, exorabat;
merositatem in civibus, mansuetudinem in judiciis, ne forte aliqua suasione, vana laudis iuductio, non
postremo prophetiam Spiritus sancti in agnitionem hoc divinae gratise, sed suai potestati, quia tam ma-
omnium futurorum; tamen ne illum in histantis bo- gnus erat, ascriberet.
nis aliqua vana gloria usum inflaret elatio, oi'at Deum lU. Quid autem superbiaj spiritu inflatos homines
attentius, dicens : Noii vciiiat mihi pes siiperbice, et subsequatur,proximisidemprophetaverbisadjunxit.
rnanus peccatoris non moveat me. Ibi ceeiderunt omncs C Cum enim dixisset : Non veniat inihi pes superbiie,
qui operantur iniquitatem ; expulsi sunt, necpotuerunt continuo addidit : Et manus jieccatoris non moveat
stare (Ps. xxxv, 12, 13). Videamus ergo quid est hoc, me. Sciebat enim quia omnem superbiam mobilitas
quod dixit : JSon veniat mihi pes superbiw, et manus statim sequitur peccatorum. Ita re vera est. Nam
non moveat me. Pes siquidem in homine,
peccatoris quisquis superbiae tumore [Edit., timore, mendose]
quantum ratio indicat, quamvis cxtremitas corporis distenditur, in hoc Dei gloriam imitatur quod nemo
sit,tamen quasi fundanientum aliquod initium sur- iUi sit similis : tanquam vere profanus, qui ad inju-
gentis status est a quo etiam veluti fabricata for-
, riam Dei consurgit, derelictus ab eo, in manibus tra-
matffi carnis altitudo consurgit. Quod ergo ait : JSon diturpeccatorum, in operibus actuum immundorum,
veniat mihi pes superbim, tale est, ac si diceret : Non at ignominiosis passiouum flagitiis incurvatus, di-
veniat mihi initium superbia;, id est, vanagloria, ex scat se terram esse et cinerem, et quod inflatus in se
cujus fundaraento ruinosa illa Superbiie celsitudo videre non potuit, humiliatus agnoscat. Unde et Sa-
producitur. Una enim generatur ex altera, et propin- lomon ait : Immundus est ante Deum, qui exaltat cor
quitas earum vis paucorum forte discretione cogno- suum [Proverb. xvi, 18; xvni, 12).
scitur. Nam ex quocunque bono niniium fuerint ho- IV. Quid autem^post htec rex David secutus sit,

mines gloriati, hoc continuo subsequitur, ut ipsum videamus. Ibi, ait, cecideitint omnes qui operantur
bonum, non largitori Deo, sed sua; tribuant pote- iniquilatem : expulsi sunt, nec potuerunt stare. Evi-
stati. denter ostendit quia in superbia omnium iniquorum
il. Vana gloria est ergo humanis laudibus dele- prima ruina est. Idemque etiam alibi scriptum est :

ctari : superbia vero est, bonum pro quo aliquis lau- Initium peccaii superbia (Eccli. x, lo). Quod ut aper-
datur, sibi hoc applicari, non Deo. Et vana gloria tius demonstretur, angeli illius primi recordemur
quidemex aliena ecstimatione nutritur, superbia vero exitium, qui pro splendore decoris sui Lucifer nomi-
37 OPLSCULUM IV. DE SUPERBlA. 38
uatus, ex illosublimi beatoqne angelorum loco, nuUo j^ptura commemorat : Et cibus, inquit, ejus electits

alio nisi hoc solo superbice vitio, ad inferna dilapsus [Habac. i, 16). Electos ille viros et sublimes aggre-
est. Quia cum inter cseteras supernas virtutes cla- ditur. Illis suggerit quia magni sunt, quia nihil indi-
rioris pulchritudinis lumine praBomineret, non hoc geant, quia quidquid agunt, cogitant vel loquuntur,
beneticio crealoris sui, sed propria virtute se credidit totum id sapientia sit totumqueprudentia. Quibus si

obtinero; et tanquam nullius non ogeret auxilio, si- quidutile, Deo id gubernante, provenerit, suis illud
cut Deus ita se illi similem judicavit, dicens : Ponam contiuuo viribus suaeque industrise deputantes, cla-
sedem meam ab aquilone, et ero similis Altissimo {Isai. mant : Ego haec feci, Ego disi, Ego excogitavi ; et
XVI, 13, 14). Haec enim cogitatio sola illum dejecit : quasi stupentibus cunctis, pra;repta gloria Dei, ad
nam mox desertus a Deo cujus se protectiene credi- ejus se similitudinem proferunt admirandos. Quibus
dit non egere, inflrmus subito et miser eirectus, et justo Deus judicio praesidia sua subducens, tradit H-
mutabilitatcm natura^ suffi quam non agnoverat sen- los, sicut ait Apostolus, in reprobum sensum, ut fa-
sit, el Dei munus quod habebat amisit. Post haec etiam ciant vel cogitent quce non conveniunt {Rom. i, 28).
videns a Deo hominem factum ex pulvcre in loco Quia cum in omnibusDeiprovidentiamadesse cogno-
beatitudinis quem ipse perdiderat subrogari, instiga- scant, non ut Deum magnificant vel gratias agunt,
tus invidia, eodem superbise illum telo quo ipse est B sed gloriantes in semetipsis evanescunt in cogitatio-
dejectus appetit. Sibi enim dixerat : Ero similis Al- nibus suis. Dicentes se esse sapientes, stulti sunt;
tissimo. Ad» et Evaj disit : Eritis sicut dii {Gen. ui, jactantes se esse stabOes, invictos, potentes, infirmi,
5). Quod illi concupiscentes, non ob aliam causam, victi et impotentes exsistunt.
sed tantum ut dii tierent mandatum Dei transgressi VII. Quaj cum ita sint, satis manifestissime est
sunt. quanta est cecitas, in appetitu vana; glorife! compertum quia omni vigilantia omnisque cordis in-
Non vidit homo tam apertam fallaciam, in qua illi dustria appetitus nobis vana? glorias est fugiendus,
versa vice simUitudo Dei nou es obedientia ejus, sed nc forte si vii-ulentum vel semel morbi contagium in
ex contemptu promittitur. pouotralibus nostri cordis irrepserit, io omni operum
V. Ecce hic est primi illius veneni saporatus inte- nostrorum prosperitate ,
sublilissima humanarum
ritus, qui amarissimo inanis jaetantio! melle circum- laudum delectatione succrescens, ex abundantia ne-
litus, et angelum fefellit et hominem. In hoc et coe- quitiaj suce deterrimum illum et crudeliorem super-
lestis et terrena cecidit creatura. Ob hoc de sedibus bia; proferat partum. Quie cum utraque pestiferis
suis, ille de ccelo, hic de paradiso expulsi sunt ; et fundatse radicibus humanae mentis arcana suppleve-
non potueruntstare, quia graviter ceciderunt. Quale riut°, undique mutata insidiarum specie improvisis
p
ergo superbia? malum sit quod rex David aperte ti- occurrant. Nam his qui ad spiritualia se studia con-
muit, subjpctisruinarum causis ipse monstravit. tulorunl, mox vana gloria illis de jejunio, de vigiliis,

VI. Omnia peccatorum genei'd, id est, luxuria, de lectione, de solitudino eremi, de patientia, de ta-

avarilia, adulterium, et siqua sunt alia, quamvis et eiturnitate blanditur. Et si statim hsecprima sollici-
in hisomnibus Deus irascatur, tamen aut per angelos, tatio circumspecla? mentis oculo deprehensanonfue-
aut per liomines talium etiamnum vindictas exse- rit, dirior illam e vestigio suporbia conies assequi-
quitur. At vero superbia, non per alium quempiam, tur; qua2 illis mentiatur et sanctiores eos melioresque
sed ipsum per se Deum meretur habere contrarium. omnibus esse, et in summo perfectionis culmine,
Ita enini scriptum est : Superbis autem ipse resistit propria otiam virtutis stabilitate, quasi nunquam ca-

{I Pet. v, 3 ; Jac. iv, 6). Caitera enim vitia vel in eos suros stare divcndit. His vero qui adliuc carnalium
ipsos qui illa perpetraverint, retorquentur vel in passionum oblcctationibus quibus subrepunt, cum
homines videntur admitti. Ilic vero snperbiae
alios semel sibi obtinuerint domicilia mentium humana-
tumor proprie nilitur contra Deum, et idcirco illum rum, tuni multiformem es utra^jue fomitem pullu-
patitur inimicum ;
quia se in excelsum tendens, hic lantvitiorum. Nam vana gloria generat ex se praesum-
semper appelit quod J) ptionem omnium
illi soli est proprium. Quamvis novitatum, adinventioues falsorum
autem generaliter hozc superbise labes infesta sit, non dogmatum, qusestionum torturas, contentiones, hae-
plus tamen aliis metnenda est quam his qui aut spi- reses, sectas, schismata. Superbia vero parit indig-
ritaliter ad pcrfectionem virtutum, aut cariialiter ad nationem, invidiam, contemptum, detraclionem,
diviliarum copiam et summos honorum titulos per- murmurationcm, et exsecrabiliorem his omnibus
venerint. Tantuni scilicet in illis major efUcitur, blasphemiam. Quorum malorum causa si quis cxstir-
quantum et major esl qui superbit. iNeque illa viles pare in veritate desiderat, origines earum a se prius
quoque aut populares subvortisso contcnta est, sed et radices exeidat. Ita namque omniuni vitiorum
et in illorum qui maximi insidiis assidet : quorum funditus poterunt soboles exstirpari, si ipsa quoque
quantum altior gradus est, tantum altior et ruina. eorum semina, priusquam germinent, evellantur.
Unde etiam et illud de eodem superbiae spiritu Scri-

An succreverint ! -Malim iamen supplantaverint.

 :

OPUSCULUM V.

EXHOETATEO HUMILITATIS.
I. Quisquis nulu Dei ciijuslibet officii dignitatc ^^ Oleum autein poccatoris adulatio est, qua; levi
prajluces, hic provida; gubernationis utilitate cajteris quadam et suavi unctione caput interioris hominis,
prtecedis " hominibus, hanc exhortatiunculam meam quod esl cor, quasi ungendo dinitidat. Melius ergo
diligenter, qua^so, rccipias, nec pomposas in ea spn- sibi ipsi esse dixit propheta David ab homine justo
mas rhetorum qu;eras; quia humilitatis virtus non argui vel moneri, quam a quovis adulatoro laudari.
Terborum elatione, sed mentis puritate requiritur. Recte autem adulatorem peccatoris nomine denota-
Et si forte durius aliquid videor loqui, veritatis hc^ec vit, cujus idmaximum ante oculos Dei et detestabile
culpa, non mea est. Nam ideo quaedam dura sunt, est peccatum, aliud corde tenere, aliud ore proferre.
quaidam mollia; sed et quamvis alterutrum sibi om- De talilnis enim et in alio Psalmo dicit : Molliti sunt
nes homines debeant Tcritatem, libei'e tamen loquar sermoncs ejus supcr oleum, ct ipsi sunt jacuta
nemini verius dehere ahquid dici, quam ei qui prre- [Ps. i.iv, 22). De justo autem dicit ; Loquitw verita-
sidet multis. Cui etsi asperum aliqtiid es veritate tatcin in corde suo, et non cijit dolum in lingua sua
aliquando, ut assolet, oiTeratur, velut antidotum [Ps. XIV, 3). Ut autem in his rebiis qusevis hominum
quoddam, quamvis tamen quia salutiferum
forte sit, subtilitas nullo unquam laudationis titillamento cre- <=

est, etiamsi, amaricet, bibendum est. dulitatem mentis tuEB attrahat in consensu , ad
D. Hoc ergo hortor in primis, nt semper delecta- B ipsius Domini nostri Jesu Christi evangelica illa

bilia illaniinis hominum blandiinentapertiineas.Non gesla convertere; et invenies illum dominuntium

enim in liac re lanla vigilautiaj industria adhibeuda Dominum (Apoc. xix, IC) magnum nobis dedisse
est, quantuiii in illis sermonibus repellendis, qui inter humanas laudes humilitatis exemplum. Hanc
si'' rigiditatcm auimi quadam simulationum dolecta- ergo excole, hancque magistram habeto, hanc tibi

tione subncrvaut, qui promerendie gratife aditus, non inlcr laudationum illocebras arbitram pone. Quanta
laborum merito, sedadsentationum rimatur acuinine. portio cx his qufe homines adlaudando Iribuunt, vel
Utilia ergo potius quam obsequentia verba recipies, quanto tempore tua sit, htec non permittas placidis

recta magis quam jucunda captabis. Adu-

aflabilia et auribus andire, quia ficta.

lanti siquidom adgaudere, regium vitium est ; adu- IV. Postremo hfec sancla humilitas, subductis a
lari vero, servile est. Sod quamvis adulanti adgau- te omniuin simulationum illocebris, tunc tibi CQ:Uim
dere regium sit, taineu vitium usu vernaculum hoc, aperiet, cum tibi in aure dixerit : Quia terra es [Gen.

et quasi proprium munus est, egregie verba poten- III, 19); tunc te in illa vera societate haereditatis

tum subsequi, et ex illorum voluntatibus formarc Dei introducit, cum te in omnibus admonuerit :

sermonem. Nain si quid forto laudaverint, et id non „ Quia homo cs ct pcccator. Et cum universas rationes
libenter audiri prospexerint, continuo accusaut, si ex his qua; ad te pertinent, in hujus humiliiatis sup-
quid paulo ante laudaverunt. Si quid voro vitupcra- putalioiio prospexeris (mirani rem dicam), invenies
verint, id iterum, si ila patrono visum fuerit, lau- homincs ad honoris tui cumuluin augmentando mi-
dant. Atque ita inter hos Lales adulali animus fertur uuerc, hanc vero solam minucudo plus addcre.
tanquam navis inter varios aurarum flatus, quia non Quantum ergo magnus cs, ut ait Salomon, tantum te

habet unde exeat et fluctuatur. Inter hos ergo quo- humilia m, 20). Quia et cum multos guber-
[Eccli.

rum uberrimus masime est, desideriis

quaistus, hic naveris, non est tamen perfectio, si hoc quod majus
animum tuum summa discretiouis
vivere alienis, est, tu solus rostiteris, quem gubernare non possis.

mensura constringe; ut cum mulli adulantes hiuc Tunc euim aliis vere prceibis, cum prius prajiveris
atque inde nihil aUud nisi tanlum quod deleclet in- tibi. Noc cnim malis nunc ergo, sed quam maxime

quajdam glorife verba, in quibus

sinuant, ofTerentcs bonis ha!c loquor. Nam si ad magisterium Dei re-
hoc quod et Deo, agnoscas nihil aliud ex
tibi dicitur spicias, non solum peccatori, sed sanctis data pra-

bis proprium tuum esse, nisi hoc tantum quod et vorbum verilatis, non ta-
cepta sunt. Dicitur et iUis
tecum, et cum de hac vita excesseris, permansurura men quod sunt sed ne liant mali,
ut fiant honi, ;

est. J)
quod non simt. Credo autem quia bonis plus hoc
III. In omnibus ergo in quibus adulationum ni- quod purum, quod sincerum est, placeat. Nam Deus
mietas etiam torminos homini competentes exccssil, nostor non tautum dulcibus adorantium se precibus,
illud Davidicum recordaveris documentum, in quo quantum innocentia et simplicitate placatur. Plus
illevenena adulationum devitans, ait Corripict me : illis autem inclinans, qui sinceram puramque ei
justus in miscricordia, et arguct me ; oleum autem mentem oflerunt, quam qui suavia orationnm intu-
peccatoris non impinguet caput mcum [Ps. csl, S). lerint blandimenta. Non enim ad alium mihi de vana

* Forte, utlectio constet, legendum, utprovidai... sententia.

prcecedas. '^
Ita rescripsimus quo titulamento Edit.
i> Particula si redundare videtur, alioquin suspensa
41 M.\RTL>;i DUIIIENSIS OPUSCULUM VI. DE IR-\. 4'2

gloria aut superbia visum est loqui, nisi ad te, qui- \ eorde. Ecce lioc est, quod iucurvatum stepius erigit
cumque prior es aliis qui etsi nou recipias, tameu
: inimicum. Peccatum namque elationis nostrai, robur
onmcs hsec ingerunt, omnes blandiuntur, omnes illius. Sola ergo kumilitas cordis est, quffi se infir-
extollunt nemo ex illis id offerens quod ita dulce
;
;
mam dicendo, omnia potest, quEe totum quod boni
sit, tamen a periculo longe sit. Nec enim miror
ut est obtinet, Deo hoc semper applicando, non sibi;
omnibus esse in promptu, quia laudai'e potentem, in qua si quis ascenderit, non habet unde cadaL
sicut nec labor, ita nec limor est. Omnes alia; virtutes ad perfectionem suani per
V. Tibi igitur me oportuit liJec liumilitatis instru- excelsa quredam nos et ardua poterunt provocare,
menta porrigere, tibi gubernaculi, quamvis et ipse lieec sola in plano est ; et quamvis humilior aliis vi-

babeas, etiam hoc superfluum addere moderamen. tamen est altior, quia in regno ejus
dealur, coelo
Quia ibi semper elationis fortior ventus est, ubi hominem uon ascendendo, sed descendendo per-
honori fortior altitudo. Cupio ergo te ante oculos ducit. Per hanc obtinuerunt sancti futurce beatitu-
Dei quibus nuda est abyssus humanse conscieutia; dinis praemia, custodientes dominicum illud elo-
humili corde semper iacedere, quia scriptum est : quium : Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est
Super qucm, inquit Dominus, requiescet spirltus rcgnum ccelorum (Matth. v, 3). IUe scilicet est hu-
meus, nisi supcr humilem ettremcntemverbamca(Isai. B milis, qiii spiritu plenus est, flalu quodam elationis
Lxvi, 2)? Cupio te omnia mandata Christi servare; abundans elatus, ut uter est.
et cum illa operibus bonis adimpleas, illud quod Vll. Sed jam quomodo ipsa virtus obtineatur,
ipsis apostolis dictum est, recordari. Ait enim illis : charitas tua paulisper intendat. In priniis si quid
Et cum hcBC omnia fcceritis quce mando vobis, rlicite : volueris boni operis inchoare, non hoc pi'oposito
Quia scrvi inutilcs fuimus ; c^uce debuimus faeere fcci- acquirendaj laudis, sed studio inchoationis faciendae
mus non ex dono tanquam
[Luc. xvii, 10); id est, bonitatis incipies. Dehinc cum perfectum fuerit opua,
liberi, sed ex debito tanquam servi. NuUus enim illudquodcunque est opus, omni custodia serva cor
quamvis perfectus in omnibus vir, ita aliquando hffic tuum, iie forte humanis favoribus acquiescens, inde
prajoccupavit quK Deo sunt placita, ut prius aliquid te existimans, tibi ipse complaceas; aut aliquam ex
illi non dcbitor fuerit, sed exactor. Quis
fenerans, quovis actu gloriam quaeras, quia natura gloriae ita

enim aliquid habet, quod ab illo datum non est? est, ut umbra corporis : si illara sequeris, fugit; si

Aut quis, sicut Apostolus ait, prior iledit illi, et re- fugeris, sequitur. Sed semper te minimum omnium
tribuetur ei? Quoniam omnia ex ipso, etperipsum, a-stima, et reminiscere : Quidquid tibi in omni vita

et in ijoso : ipsi gloria in siecula. Amcti (Rom. xr, boni suecesserit, totum hoc Deo qui dedit, non tibi
<
33, 36). '
qui accepisti, conscribas, convincens te illo testimo-
VI. Ecce hiec est vera illa et Christiana humilitas. nio Pauli : Quid autem habes, quod non accepisti? Si
In hac eos quibus prffisides, optime gubernabis. In autem accepisti, quid gloriaris quasi non acceperis
hac victoriam ex omni vitio poteris promereri, Deo (1 Cor. Tv, 7)? Similiter et illud apostolicum : Quia
hoc quod viceris tribuendo, non tibi. Nam, quod omne datmn optimum omne donum perfectum de-
et

aliquoties, patientia victa, vitia iterum vires acci- sursum est, descendens a Patre luminum (Jac. i, 17).
piunt, nihil aliud est, mihi crede, nisi quia non Cumque ex his pretiosissimis sanctae humilitatis la-
dicimus Deo, quod belligerator ille David bella Do- pibus, in corde tuo Spiritui sancto tempUim orna-
mini bellans : In te, inquit, inimicos nostros venti- veris, tunc orans in eo, assumens canticum David
lavinMS, et in nomine tuo spcrnimus insurgentes in prophetse, non verbo tantum, sed et opere decanta-
nos (Ps. XLiii, 6). Et iterum : Quia 7i07i virtute sua bis : Domine non est exaltatum cor meum, neque elati

potens est vir; Dominus infirmum facit adversarium sunt oculi mei; nec ambulavi in 7nag7iis, nec in mii'a-
ejus. Sed forte respondetur mihi Ergo et Deo non: bilibus super me IPs. cxxx, 1). Quod carmen tunc in
aginius gratias, non referimus laudes ? Credo, quia veritate offerre poteris Deo, quem te humiliando
agimus gratias; potest fieri, sed verbo tenus, sed in t\ laudas ; cui veraciter cuni omnibus fidelibus et tu
simi. Deo privatim gratiasagimus,nobis publice; Deo quotidie dicis : Te decet laus (Ps. lxiv, 2), illum
in labiis laudem tribuimus, nobis et in labiis el in glorilicans.

OPUSCULUM VI.
D£ lEA.
PR.€FATI0. genticE charitas elicuit, ut de passibilitate ir£B, vel
Domino ac beatissimo, mihi desiderantissimo in qualitatis ejus effectibus, brevi tibi aliqua libello
Christo patri, Vitimiro episcopo Mariiuus episcopus. digererem. Parui protinus libens, paucisque ha^c tuo
Dum simul positi dudum mutuo collationis allo- studio de fugienda ira, saltem si id non eveniat, de
quio fruercmur, illud inter cajtera tua? a me dili- lenienda, disserui. Quidam de sapientibus iram dixe-

Patrol. LXXII, 2
43 MARTLM DUMIENSIS 44

lunl brcvcm esse insaniam. Ea enim sui est impotens, A ariimos, sed abducit. Caitera vitia ilhciunt ; ira vero,
obliviscilurhoiiestatem, affeclmim immemor, rationi ut solent flumiua procellseque, prsecipitat, nullaque
consiliisque iircEclusa; dum variis agilata causis, ad magis urget, sive valet superba, sive frustratur
consideraliuneui justitiaj inhabilis et ruium fit sinuil, iusaua. Alia vitia a ratione, ira autera a sanitate
superque iu quod oppresserit, frangitur. discedit; ham nec repulsa, in tsedium agitur sui;
sed ubi adversarius subtrahitur, morsus suos in
CAPLT PRIMLM. semelipsam convertit. Cajtera vitia singulos quos-
De habitu irm. que corripiunt, ira autem interdum multos publice
Habitus audax et minax vultus, Iristis frons et invadit, nam nunquam populus universus simui

lorvus intuitus, faciei aut pallor aut rubor : restuat fornicandi cupiditate succensus est; nec in lucrum

ab iuiis prajcordiis sanguis, llagrant ot micaut oculi, pecunise spem suam tota simul civitas misit; nec

Iremunt labia, comprimuntur dentes, crebro et ve- honoris arabitus gregatim cunctos, sed viritim sin-

hementius acto suspirio quatitur pectus, gemitus gulos occupat : at vero iu iram uno sape agmine

anxius, et paulo explanato sono serniD est prseceps, curritur catervatira.

rabida vocis eruptio, colla distendit, inquieta; ma- C.\PUT III.

nus, sa^piusque compuisi coilus digitorum, dentes B De trihus irm remediis.

strident, citatus gradus, pulsataque pedibus humus,
In iram primura reraedium esl,non irasci ; secun-
artus trepidi, et instabili fluctuatione totum conci-
dum, cito dcsinerc; tertiura, aliena? quoque ira; me-
tatum corpus magnas ex ; se proferens iras horribilis
quod
deri. Primum est ergo, ne incidamus in iram :

ira, depravat se atque intumescit; ita ut nescias

si acciderit, secundum remedium est, ne in ira pec-
utrum magis detestabile an deforme.
sit vitium,
cemus. Nara sicut in corporum cura, alia de con-
Qualem putas intus esse animum, cujus exlra imago
servanda sanitato pra^cepta sunt, alia de medendis
tani fceda cst ? Ca;tera vitia absconduntur et in ab-
morbo correptis; ita aliud est iram cohibere ne in-
dito refugiunt; ira se prodit, et in facie exit; quan-
surgat, aliud compescere jam erectam. Sicut enim
toque major est, tanto manifestius exardescit. Niliil
uubem
pars superior et propinqua sideribus, nec in
ergo minus quam irasci prudentem decet.
constringitur, nec in turbiuem verlitur; iaferior
CAPUT II. vero swpius fulminatur : oodem modo sublimis ani-
mus, quietus semper et in tranquilla statione loca-
De effectibus ira>.
tus, omnia infra se premens quibus ira contrahitur,
Ira omnia ex optimo et justissimo in contrarium
(] modestus ac venerabilis invenitur. Auimus autem
mutut. Quemcunque obtinuerit, nullius eum memi-
qui in negotia multa discurrit et varia tcnlat, in
nisse ofticii sinit. Da eam patri, inimicus est; da
multis incidit querelis. Alius spem ejus fallit, alius
filio, parricida est; da matri, noverca est; da rogi,
differt, alius intercipit : atque ita omnium rerum
tyrannus est. Ira nec in prffiliis utilis invenitur,
exsistit impatiens, et ex le\issimis irascilur causis,
quia in temeritatem prona est; et pericula dum
nunc person», nunc negotio, nunc tempori, nunc
inferre non cavet; venitque in aliam pole-
vult,
loco,nunc sibi. Ut ergo quietus sit animus non est
statem dum non est in sua. Ira ex proprio libito
miiltarum rerum actu lassandus, nec magnarum ac
judicat; audire non vult, nec patrocinio relinquit
supra vires appetitarum. Facile est enim levia ap-
locum. Judicium suum eripi sibi, etiariisi pi-avum
in utramlibet partera sine
plicare cervicibus, et
sit, non sinit: Amat et tuetur errorem suum, ncc
lapsu transferre.
vult argui, ctiamsi oculis manifesta veritas ingera-
CAPUT IV.
tur. Honeslior illi iu malo cwptis pertinacia, quam
De causis quibus enasciiur ira.
correetio testimatur. Quamvis enim vanse illam con-
perseverare vult, ne videatur sine Contra primas ergo causas ira; pugnandum est.
citaverint res,
dum Causa autem irse, opinio est injuriffi : cui non facile
causa crepisse. Et quod est iniquius, retinetur,
D est crcdendum, noc apertis quidem manifestisque
fit pertinacior et augescit, quasi hoc ipsum graviter
conjectalionibus statim est accedendum, quia
inter-
irasci justse ira> sit argumentum. Quod si quantum
minatur, tantum valuerit, ob hoc etiam quia terri- duni falsa veri speciem ferunt. Differendum seraper
vero siue viribus tempus dilatus dies aperiet voritatem. Non fa-
bilis est, amplius est invisa. Si ost :

esl, contomplui est magis exposita, derisuraque cile aures criuiinantibus pateant; sed hoc humante
natura; vitium suspectum notumque sit nobis, quod
non fugit; sed periculosius est iliud, tamen tutius,
ea qua; inviti audimus, facile credimus, et irasciraur.
despici. Omnes alias passiones ira sibi subditas
Mulli enim suspicionibus impellunlur, et
ex vultu 'ri-
facit, nullaque est ambitio animi in qua ira non
alieno pejora interpretati, innocentibus
iras-
dominetur; et avaritiam pessimum inalum minime- suque
Quaraobrem
que flexibile ira calcat. Quoties scilicet iratus animus cuntur. Pluriunim mali credulitas facit.

nec audiendum quidem est, atque ex anirao

opes suas adactus spargit! Quoties magno ffistimata sajpe

pretio insignia projicit ! Iroi violentia repentina, et toUenda suspicio. Nunquam argumontalio dees.t, et

Simplicilate et be-
universa est : non paulatim procedit; sed dum inci- conjecturc-e irritamenta fallacia.
est uti. Nihil crodere
pit, ttila est; nec aliorura vitiorinii more sollicital nigna rerum xstimatione upus
4S OPUSCULUM VI. DE IRA. 46
oportel, nisi quod nianifeste occurrit in oculos; et * Jussus fecit, necessitate fecit ; quare succenseasV
[uotics suspicio apparet in animo, credulitas ob Quod si injuriam recipis, non est injuria, quod su-
jurgetur. Hrcc enim olijurgatio consuetudinem non perius feceris pati. Judex est; si nocentem punit,

facile credendi efficiet. Si non iram incidere,

vis in cede justitico. Amicus est fecit quod noluit. Inimi-
;

ne sis curiosus. Qui inquirit quid de se dictum est, cus est; fecit quod debuit. Pater est; cogita quia
el malignos sermones, etiamsi secreto dicti sint, tantum profuit, ut ipsi etiam injuriam facere fas sit.

cruit, ipso se inquietat. Dum

enim perpetrantur, ad Mutum animal est; ipsum si irasceris, imitaris. Pos-

hoc producuntur, ut videantur injuria^ Sed in ea Iremo si bonus vir est qui injuriam fecit, noli cre-

pcrpetratione, alia defendenda sunt, alia donanda, dere; si malus, noli imitari. Prudentiori cede, stullo
nlia deridenda atque ita his modis prceveiiienda est
: remitte. Regis quisque intra se animum habet, ut
ira. Multas injurias transit prudens, et plerasque licentiam sibi in alios dari velit, in se nolit. Qui
non accipit; quia aut eas nescit, aut si scierit, in hi- ergo semper futurum aliquod quod se offendal
dum eas jocumque convertit. Nam si quereletur aut existimat, niinime cum acciderit irascetur.
falsa suspicando aut levia aggravando, non ira ad
CAPUT YI.
illuni, sed ipse venit ad iram; qua; nunquam accer-
Alicg in iram censurce.
senda est, sed cum irrepserit refutanda. Magni animi B
est, despicere injurias; altius in se demiltere [Edit.,
Quin illud valde in hffic illiberale et foedum, cum
minimis sordidisque animus exacerbatur in rebus. Si
demisere], dum vindicant; polius est non agnovisse,
parum agilis fuerit puor, si tepidior aqua poturo por-
quam ignovisse injuriam. Enimvero ille magnus est
rigitur, si turbatur torus aut mensa ncglectius posita,
et nobilis, qui more raagnae fera? latratus minuto-
si musca parum furiose fugata, si e manibus servi
rum canum securus exaudit. Sanctius siquidcni esl
dissimulare injurianiquamuIcisci.Potentiorum vero
negligentius clavis elapsa; cum h»c non in tuam
contumeliam fecit, nec sic ut te offenderit, fecit, in-
injuriai non tantum patientia, sed etiam hilari vuitu
nocentibus parce. Sa^pe etiam quam stulte his rebus
ferendaj sunt. Facient iterum, si te passum, et se fe-
irascimur, nostram nec me-
quffi [Edit., qui] irain
cisse crediderint. Adeo enim injuriam sa>pe vindi-
ruerunt, nec sentiunt. Ecquid bac insania demen-
care non expedit, ut nec fateri quidem expediat.
tiiis, quani bilem in homines collcctam, in rebus
Abstinendum itaque ab ira est, sive superior sit qui
effundere? JEger et infelicis valctudinis animus est,
lacessit, sive par, sive inferior. Cum superiore con-
quem talium rerum levis ciu-a conturbat. Ubi enim
tondere, furiosum est; cum pari, anceps; cum in-
ot animum simul et corpus voluptates corruperint,
ferioro, jam sordidum.
CiVPUT V.
C nibil est tolerabile ;
quia iUa dura", sed quia qui pa-
titur mollis est. NuIIa itaque res magis iracundiam
Nihil srisiirronibus creclendum ; nec noiis, audiendo
alit quam inteniperans et impatiens luxus. Dure ergo
aut videndo.
tractandus est animus, ut ictum non sentiat, nisi
Ex bis auteni quas solent offendere, alia rouun-
gravem. Ad coercitionem autem errantiura, irato
tiantur nobis, alia ipsi audimus, alia et videmus. De
castigatore opus non est. Nam cum irse dclictum
his ergo quae narrantur, cito non debent credi, quia
animaj non oportct peccantem peccato corrigere.
sit,
alii raentiuntur, ut decipiant aUi mentiri non exi-
;

Quod tantum irascatur sapiens, quantum scele-

,si
stimant, (juia et ipsi decepti sunt. Aliuscriniinalione
rum iniquitas exigit, non irascendum iUi, sed insa-
gratiam captat; et ut videatur loqui, fmxit injuriam.
niendum est. Furta, fraudes, inficiationes, et si qua
Est etiam aUquis, qui hoc occulte loquitur et ma-
sunt alia; omnia ista tara propitius aspicit sapiens,
ligne, ut amicitias dirimat cohffirontes, aut ut certe
quam medicus eegros suos. Nunquam itaque iracun-
suum apud te insimulet inimicum. Dicitiu- aliquis de
dia admitlenda est, aliquando simulanda. Si segnes
te male locutus. Cogita an prior hoc feceris. Cogita
audientium animi concitandi sunt, aliquando incu-
de quam multis ipse loquaris. Cogita non facere ali-
tiendus est liis metus, apud quos non proflcit ralio.
quos injuriam, sed reponere aliquos pro nobis fa- [)
cere; alios adversus 'nos, sed coacte; alios et igno- CAPUT VII.

ranter. Eos autem qui volentes scientesque faciunl, Qiio modo leniatur ira.

non ipsam injuriam appelere, sed aut duleedine ur- Haec dicta sunt, ne veniat quis in iram quod si
:

non ut no-
banitatis prolapsos; aut fecerunt aliquid, jam ira proruperit, maximum illi remedium est,
bis obessent, sed quia aliter conseqni qua? volebant mora? dilatio. Hoc primum petatur, non ut ignoscat,
non potuerunt. Ac in bis quce audiendo aut videndo sed ut judicet. Si exspeclaveris, desinet; nec uni-
cognoscis, naluram voluntatemque discuties facien- versam illam tentaveris tollere, qua; [Edit., qui]

tis, peccantisque animum perpensabis : voluerit, an graves habet impetus primos. Tota vincitur, si par-
incidcrit; deceptus sit, an coaclus. Puerum excuset tibus capiatur donec quod ex ejus imperio eratagen-
;

aetas, quia nescit an peccet; extraneum libertas; dum, ipsi polius jubeamus. Agendum est enim ut
domesticum familiaritas. Si primum offendit, cogita primus ejus fervor rclanguescat, et caligo qua- pre-

quam diu placuerit. Si sspe, fev quod sajpe tulisli. mit mentem aliquantulum tenuetur. Pugnct autem

Sic edit.; scd legendum, non qnia Hhi diira.

4^ MARTINI DUMIELNSIS 48
unusquisquesecum.utsi vincerejamnonpotest, vel^feret contemni cuicunque venit in mentem nul-
se
celare meminerit. Si eiitus illi nou datur, signa ejus lam esse tantam potentiam in qua non incurrat in-
obnii possuQt, licet cum magna hoc molestia fit. Cu- juria. Demus spatium peccanti, quo possit conside-
pitenim exsilire ira, et incendere oculos faciemque rare quid fecerit, et ipse se castigabit. Quid ergo.
mutare ; et si paululum illi extra nos emittere licue- inquis, impuue ille erit? Puta velle te; nam non erit.
rit, supra nos est ut
imo pectoris recessu condatur;
in Quia non magis gravius addicitur quam qui ad sup-
feraturque, non ferat. In coiitrarium omnia ejus fle- plicium pccnitentias datur. Respiciendum est deinde
ctantur judicia, vultus remittatur, vox lenior, gra- ad conditionem rerum buniananim, ut omnium ac-
dusque sit lentior ; et ita paulatim cum exterioribus cidentium sequi judices simus. Iniquus est autem
interiora formantur. Sicque fiet ut si aliquis iram qui commune vitium singulis objicit. Omnes in-
tuam intelligat , tamen
nemo. Faciunt ergo nos
sentiat consulti atque improvidi sumus; omnes incerti que-
moderatiores respectus nostri, si consulamus nos; ruli, ambitiosi. Quid levioribus verbis publicum ma-
nam tale aliquid et ipsi aliquando commisimus. Nam lum abscondo? Omnes mali sumus. Quidquid in alio
si sic eiTavimus, expeditne nobis in aliis illa damnare deprebenditur, id unusquisque in sinu suo inveniet.
quae effugere ipsi nequivimus? Faciet etiam nos mi- Mali vivimus inter malos.
tiores, si cogitemus quid nobis ille cui irascimur D
aliquando profuerit, et sic praesens ofTensa prioribus
CAPUT LX.

quoque occurrat, quantura

meritis redimatur. Illud Alience irce curatio.

nobis commendationis allatura sit fama clementice, Nunc jam tertio in loco videamus quo modo alie-
quam multos inimicos venia fecerit utiles. Nihil glo- nam iram leniamus. Nec enim sani tantum esse ve-
hosus quam iram amicitia commutare. Irascitur ali- limus, sed sanare. Primam ergo iram alterius non
quis? tu contra beneficiis provoca. Cadit statim si- audebimus nostra ratione mulcere, suj-da est enim
multas ab alterutra parte deserta, nisi paria non et amens dabimus illi spatium nam remedia me-
:
;

pugnant. Quod si utrumque certaverit, ira concurri- dicorum non in accessibus infirmitatum sed in re- ,

tur. llle est fortior, qui prior retulit pedem ; victus est missiouibus prosunt. Quod si tumentes oculos quis
saepe, qui vicit. Percussitte? recede; nam referiendo, tentet inungere, recente vi magis incitat commo-
etoccasionem dabis ssepius feriendi et excusatio- venda. Sapiens furenti amico omnia ultionis instni-
nem postremo cum volueris reverti, non poteris.
: menta occultius removebit, ipseque iracundiam si-

mulabit ut tanquam auditor doloris et comes, plus

C.^VPUT VIII.
p auctoritatis in consiliis habeat, moras nectet : et
Injuriam vindicare est citium vitio opponere. dum majorem poenam quaerat, praesentem interim
Qui irascitur injurianti se, vitium vitio opponit. differet, et omni arte furori requiem dabit. Quod si

Nunquid non insanire videtur, si raulum calcibus pe- tu potentior es, aut pudorem iUi cui vi resistis, aut
tat, aut canera a quo morsus est lancinet ? Eodem metum incuties. Alteri dices : Indignum nimis, et
loco est, quisquis concilio caret. Quid enim refert, an non invenio dolendi modum ; sed expectandum est
alia multa dissimilia babeat, si hoc simile habet, tempus : dabit poenas. Serva istud animo tuo, et pro
quod omni peccata munda defendit? Eo nos loco mora, cum poteris, reddes. Alteri dices : Vide ne
constituamus, quo ille est cui irascemur. Nostram iracundia tua voluptati sit inimicis. Alteri : Vide ne
esse causam illius affingamus nam fecit nos iracun- : magnitudo animi tui, et creditum apud plerosque
dos iniqua nostra aestimatio ;
quia ea qu£e volumus decidat robur. Ila enim abscondet et medicus ferra-
facere, nolumuspati. .Memento etiam quiasanctissimi mentum, et aeger dolorem, dum sperat, feret [Edit.,
quique viri multa delinquunt : quod si etiam pru- ferat] ; nam quaedam non nisi decepta sanantur. Ca-
dentissimi viri peccant, cujus errorcausamnon babet stigare autem irascentem, et ultro irasci, castigare
ignoscendi? Nemo est tam timidus offensarum, qui est. Itaque vario modo ira sananda est.

non illas dum vitat, admittat. .-Equiore enim animo

OPUSCILIM VI L
DE PASGHA.
Plerique mysterium Paschae enarrare voluerunt t) memoratio agatur, ut unum anniversarium natalis
I.

ei ratione supputationis in mense, et luna, et die diem observemus, sicuti a plerisque Gallicanis epi- :

sed, sive scientiae, sive sermouis impossibilitate, id scopis usque ante non raultum tempus custoditum
rehquerunt obscurius, quasi nihil inde dixissent. est, ut semper vm diem Paschse celebra-
Kal. April.
Scio enim multos scrupulosius interrogare solitos rent, in quo facta Chrisli resurrectio traditur. Pla-
quare secundum morem Judaeorum ad lunae compu- cuit autem mihi, inquirenti curiose quid majores
tationem diversis generibus Pascha celebremus, di- nostri secuti essent, aperte exponere.
centes rectius sibi videri si dominicae passionis com- II. Passio Christi redemptio est creaturte, de aqu
 ;

Jfi OPLSCILUM VII . DE PASCHA. 56

Apostolus quod subjcda fuerit servituti non sua
ait i xisse enim Dominus vii KaL Apr. Dominica
traditur
spontc, scd propter eum qui eam subjecit in spe : quia die. Quinta feria autem praecedente, Pascha cum
ipsa liberahitur a servitute interitus, cum libertate fi- discipulis comedisse quod fuit xi Kal. Apriles.
:

liorum Dei{Rom. viii, 20, 21). Hfec crcatura est spiri- Rationem hanc temporis hujus habuerunt, quod
lus vita?, qui* creavit omnia terrenee corporaturrE", creatura quam liberarat in sanguine suo, in eo tem-
subjectus in eam speni, ut de corrupteliie interitu pore servituti fuerat subjecta. Probandum itaque
cum libertate filiorum gloria» liberetur : qua? utique nobis hoc tempore mundi initium constituisse
est, in

in hodie subjecta est servituti, in quo'' niundus [Fo)'<e, constitisse].Inchoassemundum veris teropore

effectus est, quam Christus liberare venisset, et ser- Genesis docet. Cum primum appareret aridam quam
vavit, ut in eo tempore pateretur, in quo creatura vocavit Deusc, dictum est Germinet terra
omnefenum :

subjecta erit [An erat?]; ut qui dies omne pabulum, et omne viride ligni quod fei'at semen
ille tristitiae fue-
rat, jani la-titia? redderetur. Quoniam vero agni hu- secundum genus suum (Gen. i, i 1). In quo germinars
jus sacramenta tanta essent, ut veritatis ipsius etiam omnia videmus atque ita in eo esse principiura ;

umbra proficeret ad salutem liberandi, sicutde his, mundi, non dubitamus. Sed cum tres menses ver-
de servitute Pharaonis, quasi jam libertas creaturse num tempus habeat, horum Irium medius est, qui
de servitute corruptelaj figurarctur. Figurce passio-B initium mundo dedit. Nec solum mensis medius, sed
nis Christi imago in adventum salutis operata est etiam dies mensium medii. Ex v Id. Febr. veris est
et ideo dictum est a Deo, ut in priino mense anni inchoatio in v Id. Mart. in viii Kal. Apr. quindecim :

quarta decima luna agnus immaculatus, anniculus, dies sunt, id est, medietas mensis ita unus et dimi- :

immolaretur, de cujus sanguine domos suas super dius mensis subsequitur. viii Kal. Apr. a-qualis est
limina obsignarent, ne a vastatore angelo terreren- nox et dies, sicuti factum mundi initium Genesis
tur ; atque in ipsa domo, comesto per domos agno, docet, dicens : Divisit Deus inter lucem et tenebras,
quod est Paschte celebratio, liberationem per fugam et vocavit lucem diem, et tene.bras vocavit noctem {Ihid.
servitutis acciperent. Non obscura est figura, agnum 4, S). Omnis enim divisio aequalitatem habet. Ita,

immaculatum esse Christum : hujus immolationem, in quo oequalitatem noctis et diei invenimus, in eo
ad servitutem nostri interitus liberandain. Nam initium mundi constitutum intelligamus.
signo crucis cjus quasi sanguinis aspersione signati, V. Sed non sine causa majorcs nostri super viii
usque ad consummationem mundi, a vastatoribus Kal. Apr. tres dies addiderunt, ut primum diem
angelis vindicabimur. Hoc breviter et strictim mundi invenirent. ii Kal. Apr. primuin mensem
dixissc sufficiat, ut id quod quffirere propositum mundi et diem majores nostri existimaverunt quia :

est, rationem observationis, et Pascha", et mcnsis, '^-'

ante quam sol in principatum mundi conderetur,
et lunfe, et diei, sine molestia multiloquii aperiamus. triduum ante prsecesserat. Refert Genesis (/6jd. 16,

HL Quffisitum est ergo a majoribus nostris, se- 10) quarta die facta luminaria solis et lunse : prop-
cundum id quod scriptum erat, quis esset primus tcrca invenimus Christum viii Kal. Apr. resurrexisse.
dies, et in quo die decima quarta luna efficeretur Verum Kal. de Pascha cum discipulis inchoasse
XI :

Pascha celebrari. In illo enim tempore in quo Ju- quo primum subjecta fuerat creatura servituti
die
dseis facta traditio necdum mensis ad lunse
est, suae, quam per passionem suam venerat liberare.

cursum significatione nominum computabatur. De- Diem autem Dominicam, primam diem esse mundi,
dit autein illis argumeiitum, jam calculo computa- dubitari non potest ;
quia dicit Scriptura {Gen. ii,

tionis invento, tempus et dies passionis; ut ex eo 2, 3), sex diebus factum esse mundum, et septima
intelligerent, quem primuni mensem anni, et qucm die requievisse Deum : quam septimam diem Sab-
primum ejusdem diem, et quando quartam deci- batum appellavit. Unde est manifestum primam
mam lunam [Edit., quarta decima luna] fuisse sus- diem mundi Dominicam fuisse : et plenam lunam
cipercnt, et quare hoc mvsterium Paschre secun- factam intelligimus, quia facta est in inchoatione

dum diem et lunam observari deberet. Hoc autem noctis et principatus. Sed hoc sicuti computatione
in primis judicaverunt, cum per singulos annos
D ostenditur, percurrere sibi per singulos annos non
Pascha, et tempus non conveniret ad lunain et ad potest, scilicet xi Kal. Apr. die, semper et quarta

diem, melius esse tempus extonderc, quain non decinia luna die Doininica inveniatur. Sequenti au-
lunam diemque retinere. Primum quia du;p res tem anno xi Kal. Apr. invenitur luna vicesima quinta
justius prffiberentur. Deinde quia h»c viderentur ct feria secunda. Itaque cum duae res, et luna et
in observatione potiora. dies, commutatsB inveniantur, recte xi Kal. Apr. na-
IV. Definiamus igitur quis primus niensis in men- talis mundi observari visus est.
sibus anni ; deinde quis primus ejus dies. Diximus VI. Itaque majores nostri judicaverunt mcnsem

ergo argumentum habuisse majores nostros ex tem- integrum esse observandum ad natalem muiidi, et
pore passionis et resurrectionis Domini. Resurre- Pascha celebrandum, in quacunque parte ejus et
' Lege
qitm, rcspectu habito ad illud vitw, id est, ctori statim dicitur subjectus in eam spem, ut de cor-
Christi, ut ipsemet de se ait Ego sum via, veritas et
: ruptelm interitu liberetur.
vita. Quse quidem vita creavit omnia, ut ait auctor, b Forte, ex quo. Qua; sequuntur manca videntur.
terrenm corporaturce. Nam omnia per ipsiim facta sunt. ^ Vox terram deesse videtur.
Absurdum quippe de spirituhsic intelligere, qui au-
6i 15. MARTLM DUMtEiSSlS VAIUI VERSLS.
dies et liina concurrerent. Neque enim lioc sine t enini rediit [Forf*», reditj , ct Cnem dierum reuovat.
Scripturo; auctoritate. Ait euim Moyses Mentiis hic : Heec magis erunt in natalis lojtitia, et in creaturaj
vobis initium inensium est : jvimus crit in mcnsibus maxime cum iutra primi men-
liberatione servauda,
anni [Exod. xu, 2). Quo verbo totum mensem ad sis Rursum majorem diei reli-
terminos rotiueutur.
natalis muudi diem consecravit. Ita majores nostri gionem, quam luua; diceruut. Decimam quarlani
qui XI Kal. Apr. die natalem mundi invenerunt, enim luuam egredimur; diem autem nunquam egre-
mensem priraum conslitueules iu xi KaL Maias de- dinmr, quia tota salus est in resurrectioue diei.

finierunt Sic PascLa nec ante xi KaL Apr. nec post Dies autem Dominica et initium dierum habet et
XI Kal. Maias celebrare licebit. Sed cuui iu Loc resurrectionem ;
propler quod in ipsa dominus re-
mense et luua et dies convenissent, luua scllicet surrexit; luna vcro, licet usque ad vicesimam pri-
decima quarta et dies Dominica, tunc Pascha cele- mam partem extensam [An eilensa?], non totam
brarelur. Sane quia rursus fi'equenter hina decima complet noctem plurimum tamen noctis illuminat,
:

quarta cum Dominica die concuri'eret, extendi luuaui et post se quideni relinqiut teuebras, sed eas qute iu
septem dies malueruut, dummodo diem Dominicam ante sunt siiperat : in quo majores nostri malueruut
in resurrectionis iKlilia retinerent. Ita quaudo sio usque ad viccsimam" quam aute decimam quartam
dies venerit usque ad vicesimam primam lunam, g Pascha eelebrari. Quia relinquere lenebras post ter-
propler Dominicam diem PascLa differimus semper, gum melius est, quam antecedentes non posse su-
ut nec ante xi Kal. AjU'. nec post xi Kal. Maias ce- perare. Itaque Lac suniina et Lac couclusione, qua;
lebretur : sic inveutum est, ut mensis et dies et luna a majoribus constiiuum esl >>, Pascha neque ante xi
in celebratione PascLa; retinerelur. Kal. Apr. uec post xi Kal. Maias possa celcbrari.
VII. Prudenter igitur magis ad luuam et diciu, Cujus pinacis constitueudi quae fuerit ratio, in quo
quam ad xi Kal. Apr. ad natalem mundi redigemur. mediocritas potuit, ediximus : pergraliam Salvatoris
Luna enim prima totas noctis illuminat tenebras, nostri Jesu CLiisti, cui est Louor et gloria iu srecu-
et Dominica dies resurrectio est dierum : ad inilium lis, et in sKcuIa sa:cuIorum. Ameu.

* Ex anlea dictis rescribendum videtur, ad vicesi- •> Aut delendum relativum qiicB, aut rescribendum
mam primam. constituta est. Quod tamen posterius minus placet.

B. MARTINI DUMIENSIS EPISCOPI VARII VERSUS.

IN BASIIilCA. Q^
Electum, propriumque tenet te Gallia gaudens
dogma senalus,
Post evangelicum bisseni Paslorem, tfueat Galla>cia tota patrouum.
Quod regnum CLrisli toto jam persouat orbe, EJUSDEM IN REFEGTORIO.
Postque sacrum Pauli stylum quo curia mundi
Nou Lic auratis ornantur prandia fulcris :

Victa suos tandem stupiut siluisse sopListas.

Assyrius murex nec tibi sigma dcdit.
Arctous, Martine, tibi in extrema recessus
Nec per multiplices abaco splendente caveruas,
Panditur, inque via lidei palet invia tellus.
Ponenlur nitidte codicis arte dapes.
Virtutum signis, meritoriim et laude tuoriim,
Nec scy[.>Lus Lic dabitur rutilo cui forte metnllo
Excitat affectum CLristi Germania frigens,
Crustatum stiiugat tortilis ansa latus.
Flagratet accenso divini Spiritus igne,
Vina miLi non sunt Gazetica, CLia, Falerna,
Solvit ab infenso strictas Aquilone pruinas.
Quffique Sarapteno palmite missa bibas.
Immanes, variasque pio suh fcedere CLristi
Sed quidquid tenuis non complet copia menste,
Asciscis gentes. Alamannus, Saxo, Toringus,
Suppleat hoc petimus gratia plena tibi.
Pannonius, Rugus, Sclavus, Nara, Sarmata, Datus,
Ostrogothus, Francus, Bur,;undio, Dacus, Alnnus, EPITAPHIUM EJUSDEM.
Te duce nosse Deum gaudeut. Tua signa Suevus D Pannoniis geuitus, trausceudens eqiiora vasta,
Admirans didicit fidei quo tramite pergat, Galliciffi in gremiiim divinis uutibus actus,
Devotusquc tuis meritis Lkc atria claro Confessor, Martine, tua hac dicatus " in aula
Culmiue sustollens, CLristi venerabile templum Antistes, culfum instituit ritumque sacrorum ;

Coustituit, quo clara vigens, Martine tuoiMun Teque, patrone, scqucns fumulus Martinus eodem
r.iatia siguoriim votis te adesse precatur. Nomine, non merito, hic in Christi pace quieseo.

Sic Bollandiani Act. sunct. Maiiini toiu. III, pag. 8',i, uiiiii. lo. Al., diciitur.
 ANNO DOMINI DLXXVI.

SANCTUS GERMANUS
PARISIENSIS EPISCOPUS.

NOTITIA
{Ex Gallia christiana).

lu pago .Eduensi, vico Lausia, Eleuthcrio el Euse- A Dec. 338; qua die defunctus Childebertus paulo post
bia pareutibus natus Germnnus, diaconus, triennio- iuibi sepolitur. Successor ejus Clotarius Francorum
que post presbyter a saucto Agrippino Augustodu- corouam adeptus, Parisios venit, ubi ob coutemptuni
nensi episeopo ordiuatus, abbasque Saucti Sympho- beatum Germanum in gravem morbum incidens, ab
riani a Nectario prajfeclus, cum eo concilio v Aure- eodera saucto sanatur, scribente fortunato. Eumdem
lianensi, anno 549, interfuil. Cum autcm sanctilate acceptis regiuce Radegundis sacramentalibus litteris

vitse, moribus etniiraculorum virtute clareret, voca- a proposito uxoris recipiendre deterret sanclus Ger-
tur ad regimen Parisiensis Ecclesia;, mortuo Euscbio inanus aiin. 339 ; tum Pictavos profectus ut ab ea pro
an. 335 {Act. sanct. Bened., 1. 1, p. 234) ut testis est rege veniam deprecaretur, Agnetemcorain aliis epis-
Fortunatus auctor, suorum tpraporura episcopus Pic- copis in monasterio sanctff' Radcgundis abbatissam
taviensis qui res ab eo prfficlare gestas libro de vita consecravit, quod in cpistula ad episcopos concilii

cjus scripto tradidit, conseutitque Gisscmarus in Tiironensis ipsa memorat Radegundis. Ordinavit
Vita sancti Droctrovci. aiino circiter 360 Syagrium Alduensem episcopum.
Nihil novus dignitatis gradis mutavit in cultu, lutcr alia privilegia, immunitatem ab episcopo Pa-
victu, vigiliis et asperitate pcunitentiic sanctissimi risieusi et quovis alio monachis Sancti Vincentii lar-

viri. Interfuit anno bo7 Parisieusi ui concilio, habito B gitus et XII Kal. Septeinbris auuo 3 Cbariberti rcgis,

ad resarcienda damna oiunia Ecclesice ex bellis civi- Christi 303 {Ihid., p. 89). Astitit an. 300 xv Kal.
libus illata. Astitit anno 538 translationi sancti Decernb. concilio Turonensi ii, ubi decrctum episco-
Ursiui Bituricensis cpiscopi, sicut et Sancti Aibini porum de suscepta beaUB Radegundis epistolacon-
Andegavensis, cujus tenipus non adnotatur. Hujus in scriptum est {Conc. Hard. lom. III, col. 367). Conse-
honorem ecclesiain voluntate el imperio Cliildeberti cravit anuo 308 Felicem Biturigum episcopum. Circa
regis ante portam Andegavensis urbis fundasse me- idem teinpus, est Charibertus rex incesti crimine
moralur in charta Nesingi episcopi, in notis Baluzii iusimulatus ;
quippe qui repudiata legitima conjuge
ad Servalum Lupum, pag. 378. Quautum sub eo Ingoberla, Merofledera ac postea Marcofevam ejus
prsesule Childebertus rex pietate enituerit, ostendit sororem religiosa veste indutam, conjugio sibi copu-
imprimis, quod Ecclesi» Parisiensi, sanitate reccpta laverat. Cum nollet eam dimittere, ab eodera Ger-
preeibus sancti Pr£EsuIis , cellas , regiam \illam iu mano sacris interdictus est quod recilant Gregorius
:

quacouvaluerat, ccllamqne in pi'ovincia cum basilica lib. IV, cap. 26, ot Gesta veterura Francorum cap. 30,
Sancti Roniani donaveiit anno rcgni 47, in mense ubi et logitur a rege Chariberto Encolismam civita-
Januario {Hist. Ecclcs. Paris., t. I, pag. 82). Sed tera missum Germanum cum Gregorio Turouensi
pvcesertira notatu digna regis hujus effusai;! paupe- consecrasse basilicam saucti Eparchii {Labh. Mov.
rcs liberalitas, ita ut auream et argenteam supelle- Riblioth. t. I, p. 132', qui inibi nuper se[mltus fue-
ctilem ad eos nutriendos et fovendos confringeret ac rat. At errorem in nominibus deprehendunt doctis-

conllaret, consilio et excmplisGcrmani permotus : sinii Bollaudistai ex temporis ratione : nani sanctus
unde forte nata opinio sancLum Germanum fuisse Gerraanus aeque ac Charibcrtus rex ante sanctum
regi ab eleemosynis primum, et, ut modo loquimur, Eparchiura e vivis excessere, ut notant tomo I Juhi,
luagnum eleemosynarium. Ceesaraugustaa urbis opu- pag. 109. Invitatus aDomnoIo Ceuomanensiepiscopo
lentissimce in Hispania ad ripas Iberi obsidione soluta, ad dedicationem monasterii Saucti Vincontii juxta
et inde allata Vincentii diaconi et marlyris stola, uibem Ccnomauorum cidem astitit auno 371, Kal.
reversus Lutetiam Childebertus sediflcare coepit Novemb., ut constat ex litteris Domuoli pridie non.as
ylhid., p. 87) sancti Gerraani ponlificis hortatu, saueti Martias datis in hanc rem, quibus subscripsit Germa-
Vincentii nomine, illustrem basilicam, iu qua diclam nus. Interfuil anno 373 concilio Parisiensi iv {Conc.
slolam dcposuit. Hanc aufem absolutam dicavil, el Ilnrd. toin. III, col. 404), ubi inter c»tcra depositus
pluribus donatiouibus auxit sanctus Germanus 23 ost Pronu)lus,qui episcopale ofliciiim in dioecesi Car-
00 S.INCTUS GERM.VMS, PARISIENSIS EPISCOPUS. ^r.

notensi usiirparat, nimiriim in Castrodunensi, et qui ^ dati fuerant parentes ejus Eleutherius et Eusebia,
ad synodum a Gerniano invitatus venire contompse- pro quorum anniversario multa largitusfuerat eidem
rat. Anno oTii, Rrunicliildeni roginani lueulenla hor- ecclesia'. Germani epitaphium a Chilperico rege, in
tatus esl epislola ut Sigibertinn conjugem a consilio pocticis litteris exculto, conscriptum notat Aimoinus
belli quod fratri inferebat suo revocaret {Hist. cccl. lib. III, cap. 16; quod tamen alii a rege ei positum
Paris., 1. 1, p. 90). Ilanc habos in appendice Operum taiitum, ab vero qui Vita? sancti Germani acta
illo

Gregorii Turonensis novissim» cditionis, col. l.tiS composuit, scriptum esse contendunt. Mabillonius
{Vid. infra col. 900). Infinitus essem si saneti anti- ad annum 576, n. 68, a Chilperico rege compositum
stitis virtutcs et miracula recensere vellem. Hunc quidem epitaphium conjieit, sed ab Aimoino expo-
Robertus rex in diplomate Parisiorum chpeum inex- litum. Sic autem habet :

pugnabilem nuncnpat. Celebrat Fortunatus ejus mn- Ecclesice specuhim, patrice viyor, ara reorum,
rum sanctitatcm, clerique Parisiensis suh eo |)outi- Et pater, et medicus, pastor, amorque cjregis,

fieereligionem etecclesiastici chori concentum naui : Gcrmanus virtute, fide, corde, ore beatus,

poemate 19, lib. ii, ejus institutum recens de psal- Carne tenet tumuhtm, mentis honore pohtm.
modia eommendat, quam a populo et clero parisiensi Vir qui ditra nihil nociterunt fata scpulcri,
mira frequentia et animorum alacritate perhibet su- B Vivit cnim, nam mors qucm tulit ipsa fimet.

sceptam fuisse. Demum fere octogenarius in co^lum Crcvit adhitc ^Mtius justus post funera, nam qui
migravit Germanus v Kalend. Junias anno 576, Fictile vits fucrat, rjemma superba micat.
paulo post quam Sigiberto regi eomminatus inortem Hujus opcm ac meritum mutis data verba loqwmtur.
fuisset ac prcedixisset, ut refert Gregorius Turoneusis Bedditiis ct ccscis prccdicat ore dies.
lib. IV, Diem quoque sui ipse
cap. 32. obitus paulo Nunc vir apostolicus sapicns de carne tmphaum
ante pronuntiaverat. De ejus funere ita laudatus Jure triumphali considet arce throni.
Gregorius libro v, cap. 8 : " In cujus, inquit, e.xse- Translatum est sacrum Germani corpus ad ma-
quiis, multis virtutibus quas in corpore gesserat, hoc jorem ecclesiam viii Kal. Augiisti anno 73i-, astante
miraculum confinnationem fecit. Nam carcerariis Pipino rege, latus ejus stipaiitibus Carlomanno et
acclamantibus, corpus in platea aggravatum est, so- Carolo qui postea dictus est Magnus, sob Lansfrido
lutisque eisdem, rursus sine labore levatur : ipsi quo- sancti Germani abbate, cujus festi memoria recoli-

que qui soluli fuerant, in obsequium funeris usque tur die 23 Julii. Ejus in honorem Bertichramnus,
ad basilicam iii qua sepultus esl, liberi pervencruut. Ccnomanorum episcopus, qui ab eo presbyter or-
Ad sepulcrum autem ejus multas virlutes, Domiiio dinatus fiierat , monasterium apud Cenomanos
tribuente, credentes experiuntur. » Haec Gregorius, ^ ultra fluvium Sarthae. condidit et dotavit,quod
qui postea commendatlilu-um vits sancti ponlificis a nunc redaclum est in parajcialem ecclesiam sub-
Fortunato presbytero composilum. Aliicitius, tardius urlianam. Ab ejus quoque nomine dicta apud Pa-
alii mortem ejus assignant, nempe annis o7o, o77. risios ecclesia sancti Germani veteris, prius capella
Baronius biennio post defunctuin tradit Germanum, Sancti Joannis Baptislfe ab ipso sancto Germano
etHugo Flaviniacensis ex Chronico Virdunensi apud tunc abbate Sancti Symphoriani constructa, in
Labbceum p. 101, 9 Februar. 382, ubi pcrperam qiiam inetum Norinannorum ejusdem sancti
ol)

fratrem ei fuisse Paulum Virdunensem episcopum corpus translatum anno 886, per biennium depo-
asserit, qui vigebat anno 630. Tumulatur in oratorio situm mansit. Sancto Germano tribuitur opus de
sancti Symphoriani, quod ipse construxerat in in- Missa toinoV Anecdot., col. 91.
gressu basilica? sancti Vincentii, obiprius sepultura'.

SANGTI GERMANI
PARISIENSIS EPISCOPI

AUCTORE \ENANTIO FORTUiNATO EPISCOPO PICTAYIENSI

Ad ?nss. Codd. diligenter recognita.

I. Beatus igitur Germanus Parisiorum pontifex, n quod huuc post alterum intra breve spatium conce-
territorii Augustodunensis indigena, patre Eleuthe- [lisset iu pudore mota muliebri cupiebat ante
utero,
rio, matre quoque Eusebia, honestis honoratisquc partLim infaulem exstinguere et accepta potione ut
:

parentibus procreatus est. Cujus gcnitrix, pro co abortiviim projiceret, dum noccre non possel, incu-
o7 VI TA. 58
babat in veiitre, ut pondere prcefodaret quem ve- » IV. Igitur quadam vice dum cibum fessus accipe-
nena csedere non valerent. Certabat mater cum ret, ingrediente Amando monacbo in fenile cum lu-
parvulo, renitebatur infans ab utero erat ergo : mine, carbone decidente, flamma fenum con ipuit, et

pugna inter mulierem et viscera. Laedebatur ma- arida nutrimenta vorax ignis allambit. Concurren-
trona, ncc nocebatur infantia : obluctabatur sar- tibus reliquis, nec tamen incurrentibus, tardius ipse
cina, ne genitrix fieret parricida. Id actum est, ut prosiliens, rapta de foco cucuma, ascendens supra
servatus incolumis, ipse illa?sus proeederet, et ma- fabricam concinens Alleluia, fundens paululnm aquas
trem redderet innocentem. Erat binc futura praj- in crucis imaginem restinxit incendia : ac de nianu
noscere, ante fecisse [AL, factam pro eo] virtutem, Sancti imbre sedata est ignis unda, quam vix ex-

quam nasci contigerit. stinguerent flumina. Quod tamen postero die cujus
II. Deinde cum Avallone castro («) cum Stratidio insidiis actum est hostis ipse confessus est.

propinquo puer scholis excurreret, mater parentis (6) V. Chariulfus quidam Francus partim vill» basi-

ut ejus bwreditatem acquireret, de adolescentis licse res obstinatus invaserat. Quem cum Vir Dei ad
fallitura nece tractavit. QucE temperatam potionem reddendum aliquatenus commoneret, nec tamen
in ampullula condidit, vinum quoque in altera, prre- proficeret, ad orationem se convertit, nec fides vin-

cipienspuellic ut venientibusambobusilliporrigeret B dictam distulit. Statim ex vicino ferus ursus exsi-

de vino, isti de maleficio. Sed ignorans ministra, liens tres illius ecpjos interfecit, nec sic a duritia
ampuUulam mutat et pocula; vinum sancto Ger- resipiscit. Sequenti vero nocte duplicavit ultor per-
mano, venenum dat Stratidio et dum ; insonti pree- niciem. Sex jumenta interemit, nec si quoque
paratur interitus, auctor cadit in laqueum. Quo pcena suffecit. Tertia idem nocte novem vehicula
mater ejus cognito, puellam incrcpat cum tletu, prosternit, triplicato cadavere : sic labor crescebat
exstinxisse se filium. Cui Stratidio, soUicite impenso in cladem. Dehinc ad beatum Virum tardius dirigit
studio, facto de ipsis maleficiis vario, etsi mors puerum agrum reformat invasum, calamitas com-
;

vitam non abstulit, tamen signum mortis infixit. pescitur. Id actum est, ut bestia castigante homo
III. Hinc ad parentem suum sanctum Scopilionem sensum acciperet, et daret non intelligenti bellua

Lausia (c) se conferens, moribus bonestis alitus et rationem.

institutus est. Qui cum fere mille passus longe a vico VI. Dehinc beatus Agricola Cabillonensis [Chalon-
eonsisterent, jugiter ad matutinos currebant, ducti sur-Saone) episcopus habens cubicularium graviter
fidei ealore per tempestatem, per hiemem. Qui intra vi febrium fessum, qui destinato animo totus pen-
terni lustri spatium ('/) a beato Agrippino diaconus debat in transitu, dirigit ad sanctum Virum interce-
inslituitur, et sequente triennio presbj-ter ordinatur. ^ dendi sulTragium. Tunc perceptis apicibus basilicse
Dehinc a pontifice Nectario abbas ad Sanctum 83111- sub porticu ad sancti Symphoriani sepulcrum pro-
porianummerilo digniisasciscitur. Quantaveroinibi greditur. Interea vir justus orationi incubuit, ter-
abslinentia vixerit, quantis quoque vigiliis conti- ram corpore premens et sidera mente transcen-
nuando duraverit, quibus eleemosynis profusus ex- dens; et quasi ante se babens praesentiam Domini,
stiterit, illa res una testis est, cum jam rebus reli- pro voto supplicis obsecrator accedit. Nam mox
quis pauperibus erogatis nec panis ipse resideret vicinus Redemptoris auribus exauditm", et adhuc
qualenus fratres reficerentnr. Qua de re insurgenti- isto recubante in pulvere, wgrotum medicina per-
bus adversum se monachis, retrudens se in cellula, fudit; ac justo jacente in pavimento, languidus
amaFC flevit et doluit. Inter ha?c ipso orante qusedam surgit de lectulo, ante currentem medelam [Pro

Anna matrona duorum saumariorum (?) cum pane currente medela] quam peroret qui supplicat : ita

dirigit ouera. Sequenti etiain die cimi annona des- ut portitori redeuntiobviam puer occurreret cui
tiuavit plena carpenti vehicula : ita ut exinde parabantur exsequia; ut non esset ambiguum ea-
;

monacbi cum saturarentur cibo, terrerentur mi- dem bora languidum saluti fuisse redditum, qua
laculo {f). His itaque celebriter iutentus offlciis, rv Vir beatissimus fusus orasse comperitur.
non desiit prwdicandis manifestari miraculis. VII. Nec illud omitti convenit, quod ad domum

(((JAvalloseu Aballo iAviiUon'. oppidum in ducatu \l vero sanctus Germanus anno citato, viginti mi-
nurguntia" inter Augustodnniim et Antissiodorum. nimum annos jam attigerat, siquidem fere oclo-
(h) Alia exemplaria hahcn\.. propinrjui sed utraqiie , genarius evolavit ad ccelos {Ex Fortimato niim. 76)
vox, parcHS et propinrjuus, Fortunato synonyma est. anno 676.
llinc ad purentem suum sanctum Scopilionem, etc, le) Saumarii, equi Sarcinarii, Gallis sommiers a
hic, num. 3. irayiii, sarcina.
(r) Lausia seu Lansea (Luzy), oppidulum inter Post ba>c verba apud Surium et in nonnullis
(f)
.\ugustodunum et Ligerim medio fere intervallo apograpbis posterioris fetatis inseruntur hi versus :

positum. « Cujus bonis operibus intlammatus episcopus, sanc-

Diibium est an spatium istud qiiindecim anno-
(d) tum Viruin neque adhuc ista recusantem, quem
nim a sancti Germani nativitate, an a tempore quo etiam prsedicabant diemonia, in custodiam trusit.
Scopilionis disciplinam subiit.sit metiendum. Poste- Cui fateor luitu divino aperiebatur ergastuluni, sed
rius magis arridet nain .\grippinus .-Lduensis epis-
: non hinc egrediebatur, nisi supplex et episcopalis
copus, qni Germanum ordinavit diacnnum, nondum daretur praeceptio. » At cum ista in antiqiiioribus
sedem obtinebal anno ol7, quo Praffiiialius ipsius sincerioribiisque membranis non leg-aulur, huc re-
Agrippini decessor Epaonensi coucilio subscripsit. vocanda in secessum duximus.
 »:

b9 §AiNttUS GERMANUS, PARISIENSIS EPISCUPUS. 60

Ebronis pro fide Justi collcitum est. Cujus ingre- ^^testiinonio. Qua occasione filii vel filise ita sancte
diente domum, .Anna matrona proclamat rem mira- conversati sunl, ut per monasteria nunc regant
bilem se videre. Inquisita a conjuge quid esset quod agmina niunacborum. Qua; causa modo mirabili
inspiceret, ait : Eccc boatus fiermanus cornuta facic profuit patri vel germini, ut parvum genitoris
raihi videtur incedere quud pene vix valeo aut in-
: llagilium posteris transiret in luctum.
lueri lumine, aut sermone conferre, sanctum viiuin XI. In pago Alisiense (6) heec res gesta est. Con-
novo more cornibus rarliantem. Consteriiataque Jux illustris viri Vulfarii, Destasia noininc, vitalis
mirabatur mulier hominem nostro tempore in ligura spei destituta solatiis, linguo? carens ofliciis, per bi-
MoTsi potuisse conspicere. Credendum quod et iste duum jam muta, spiritu deficiente decumbens, appa-
posl colloquium Domini potuit a rauliere cornu ratis cxsequiis jain palpitabat exanimis. Cui eulogiis
exaltatus agnosci. Cujus causse pavore Ebro eadem per presbyterum suum directis et violenter adapertis
die juxta Sunctuni sedcre nullatenus prresumpsit prcemortuie dentibus in ore transjectis, mox ut fau-
duplici pro merito, mcerore pariter et terrore. ces seinivivre liquor bencdiclionis introiit, statiin
VIII. Contigit ut pro villis Augustodunensis incipil propmortua vitse flatibus anhelare, oculi nece
Ecclesi;e Tbeodeberto rcsl Cabillone occurreret. prfeclusi lunien diei requirere, ut post funerum pal-
Memor sancti Syniphoriani in ingressu palalii, itaClorem facies in ruborem transiret, donec cunctis
Spiritu Dii redundante locutus est, ut ante rex an- stupentibus vivificata consurgeret, et circumstantes
nueret, quam verba petitor explicaret. Cui el ore auctorcm muneris gratiani prcedicarent. Quaj sin-
propbetico finem dixit de transitu. Quod paucis gulis annis tributum vitae solvit pro pretio.
interim diebus (a) dum ad Rbemos remeavit, in XII. Cfeterum revelationum suai'ujn quis scrutator
ipso itinere rex extrema sorte defeoit, quasi sancli introcat, cui ante quatuor annorum curricula, ipsa
Viri sermo dictus fuisset ab angelo. cpiscopatus sui causa non est abscondita? Itaque
IX. Et quoniam beatissimo erat familiare in basi- positus in sopore, inspieit a quodam scne claves
lica sancti Symphoriani soli vigilias ducere, euntem sibi porlaa Parisiacfe porrigi. Interrogans quid hoc
eiim monachus Sylvester prosequitur. Et ingressi lierel, accepit responsum, ut salvas eas faceret.
pariter ad sancti marlyris tuinuluin, circa noctis Quod posl civitatis ejus episoopo (c) deoedcnlc dum
medium ab altari tumultumfrequentantemrumores prsecellentissimo regi Childeberto occm-reret, in ejus
accipiunt, tanquam si ad rapinam collecta curreret elcctione efTectum illa vox promeruit. Ordinatusque
multitudo. Crcdens eniin vir Dei versari latronum pontifex qualis quantusque se gesserit, hoc expedire
incursum, imperat monacho ante sepulcrum psal- lingua mortalis non quoniam supra homi-
sufficit,

lere. Ipse vero accedit ad altare. Dehinc illa tuiba

B ncm fuit omue quod Deniquc adeptus gra-
edidit.

ad raonachmn quo psaltebat alacriter properat. Quo dum curfe pastoralis, de reliquo raonachus persis-
maotato graviter et in lerrain projecto ac semivivo tcbat. Hinc se frequcntibus exercebat vigiliis, inde

r-jlicto, veloces efiugiunt. Qui vix voce flebili cladem continuatis niacerebat inediis. Pernoctahat algida
suam replicans, a da^monibus se csesum gravi con- scnectus per hiemem sustinens dupliciler frugus,
gressu confessus est. ii-tatis quod nec tolerfU'c possint petu-
et temporis,
X. Accidit ut Sabarici faraulus i42sarius noniine lenti juvenes seipsum pene obliviscens pro victoria
:

ad virum de quo loquiiuur injuriam passus confu- corporis, tanqufim si simul accessissent dignitas et
gerel, supplicans ul quolibet prelio eum de inso- necessitas; quffl vero eleemosyna! tam de rebus
lentis domini servitio liberaret. Quod indignatus ccclesife quam populi oblatione vel regio munere
Sabaricus pro .Esario ot conjuge vel unieo ejus Filio, per manus Sancti facta', sunt, solus ille quiomnia
ootoginla solidos prctii nomen petiit, quominus fa- sit, novit et nuinerat.
mulos servili ditione laxaret. Tamen hoc non dubi- XIII. Dcnique quadani vioe prsecellentissimusChi!-

tavit misericoidia Justi vel perquirere vel donare. dcberlus rex cum ei direxisset sex millia solidorum
Quo pretio persoluto, contigit ut ante basilicainr) pauperibus eroganda, expendens tria miUiareverti-
ssepe dictus Sabaricus pnfteriret, nec tamen ora- tur ad pfdatium; interrogatus a rege si adhucresi-
tioni quoque occuiTerel. Qui domum suam ingre- deret quod egenis tribueret, respondit medictatom
diens, statim aflligitur, ligatur, et catenis revinctus resedisse, nec invenisse inopes quibus totum expen-
ad Sanctum perducitur. Neque sic a pio viro mise- deret. Cui rex inquit Domine, dona quod restitit
: «

ricordia tollitur, sed statim missa prece ejus obti- nam Christo largiente quod donetur non deflciet:
nente fide purgatur. Tuuc adjeeit Sabaricus adbuc iiicidons orata missoria, argenteavasacomminuens,

viginti aureos ad pretium quod acceperat, et de quidquid priiiium haljuit dans sacerdoti ne perderet.
centum solidiscruxadsepulcrumbeati Symphoriani Erat ergo exspectanda contentio inter sacerdotem et
ab ipso suspensa est : qua? uscjue hodie res est in principem. Faciebant apudse de misericordia pugnam

(a) Et tanion Gregorius Turon. in lib. iii Ilist., Cicsari notissiinum lib. vii de Bell. Gall., nunc vi-
cap. 36, scribit Theodobcrtum diutissime aegro- cus cst colli dcclivis impositus.
tasse, el cap. 'M, anno 37 post Clodovei obituni, (c) Eusebio sanctus Germanus successit in scdem

regni sui 1 i, Christi scilicet a'6S, obiisse. Parisiacam ante conoiliuin Parisiensc iii, anno o.')7

{b\ .\Iexia {Alisc), oppidum quondam validissi- cclebratum, cui Germanus subscripsit.
m iiii iii culle apud Mandubius in Bui'gundia situin.
 VITA. (iJ

el dc pietate certamen, thesauros ut spargerent, et ^ Christi nomine invocato, concussa sanctis digitis ad
de suis talentis egeni ditescereut, iestini ad fntura se junctura revertitur, et suoe fidei merito salvus
luera, ut bratbeura semen (a) sererent, et post mes- domum reducitur.
sores accederent aurolentam per segetem ut sacei'dos : XIX. Item faber, Ligerius nomine turbulenti dffi-
locupletaretur regalibus thesauris, et in regem Uore- monis arreptus insania, ita bestiali feritate proru-
ret gralia sacerdotis, cpii suum solum hoc credidit, perat, ut catenis coUo manibusque revinctns vix ad
fpiod nudus aut egenus acoepit. beuti Vhi traheretur pra-sentiam. Inde miserabilior,

XIV. Sed revertaniur ad ordinem. Quidam tn Exona ul qui sustinebat ab hoste violentiam, ipsi adderetur
{Essone, prope CorboUum) vico de liscalibus famulis altera poena per vincula. Quem tamen sacerdos apud
Gildomeris nomine, cum die Dominico quiddam ope- se imperat detineri; et, sicut septimo die Deus
ratus sit, ita contrabitur digitis, ut unguium acumen quievit ab opere, ita et opera Dei transacta hebdo-
partem transiret in alteram. Qui Parisius sancto viro mada eripitur a da^mone ; sicque in propria redu"e
occurrit iu oratorio ; et oratioiie data, manuque pcr- sccurus meruit liberatus ab hoste.
uncta oleo, ungues de palma retractse sunt. Digitis XX. Waddo vir illuster, consiliis regis particeps,

redditur organum ct in antiquo officio nervorum tela typum dupliciterincurrens febriset frigoris, exspur-
retexitur. Quem clericum post elTectum, et ut inte- B gandus sancti Viri prtcsentatur obtutibus. Interea
grum salvum faeeret, peste liberavit et crimine. hora solita febre concussus gravissimn, ut refrigera-
XV. Rursus queedani mulier nomine Favonia in retur vel aquam instanter expostulat. Qua sibi dene-
ui'be Parisiaca per novem dies percipiens nihil prse- gata in sancti pontificis insolescit injuriam. Vir ta-
ier pulticulam, oi-e aperto inhians sancto Viro oblata men Dei contentus ut obtineret victoriam, oratione
est. Qua? velut ferro opposito nuUa lege poterat jun- cxplicata, potum ei donans in calida, hominem re-
gere dentes aut labia. Quam in oratorio sacro per- vocavit salutem ad pristinam, et imminens periculum
uncta oleo, palpato undique capite sine tarditate tali curavit antidoto, febrem curans per calidam.
saluti restituit. XXI. Nec illud est pra>tereundum similis causai
XVI. Accldit ut puella <[u;ed,im de Medardi Mogli- miraculum. Rogina:^ Chrodosinta? (e) minister, Ulfus
dunensis (6) faniilia lilans die Dominico, contracta nomiue, typo [Id est, fehri periodica] vexabatur gra-
manu damnaretursupplicio. Qua contacta oleo virtus vissime. Poscens suHragia medeh-c, perrexit ad pon-
infudit remedium. Hincstupentesdigiti vigorem pri- tiflcem. Quem vir Dei constanter ducit ad baptiste-
stinum resipiscunt, oblitum artis oflicium reducti ar- rium. Sed exorante Sancto ccepit affligi gravius in
ticuU meditantur, mauusiumosa distenditur, etpur-
p proximoliberandus. Poslulat ardens et iostuans aquse
gata vitio dextera saluti reducitur. modicum, sed negatur. Qui fellis amaritudine susci-
XVII. Recte creditur inserendum illud quoque mi- tatus acerrime, balteum suum ad Sancti vestigia
ruculum. Bobolinus quidam de vito Noviomo [Noyon, projecit clamans : Tu me, doraiue, interficis, cum
iu Picardia) vehementer iuimici pervasus insidiis, ad sauare debueras. Sed hoc tibi notum sit, quia per
Hominem Dei vincuUs nexus adducitur, rebelli spi- te morior. Vita mea a te erit requirenda a rege vel
rilu rotatus excutitur uec lassatur. Qui, exorante a parentibus. Interdum prje calore per baptisteru
sancto Viro, quasi de longo itinere ad se suamque pavimentum volutatur. Orante beato Viro in sopo-
Uientem septimo die revcrtitur. Sic dupliciter libe- rem convertitur, et aliquantulum post somnum ex-
ruius, dum fugit umljra de sensibus, cateua cadit de citntus, ab ipfo in omnem iucolumitatem languidus
manibus et sanus reddilur el solutus. rcformatur. Inquisitus a pontifice curtantum locutus
XVIII. Hoc autem memori.e jure perpetuo est tra- sit ad injuriam sacerdotis, respondit solum ei gratias

dnduuj. Quidam ex Nantharici [An Nemptodori"? referens, nihil se de suis verbis recordari confessus
Nantuvre?] familia, separatis ab iuviccm maxillarum est.

juncturis, ore aperio ad sauclum Virum perducitur. XXII. Priecellentissinuis Childebertus rex cum
Quem signo crucis impresso sanitati redditum vetuit f) equum necessarium ad sellam beati viri donasset
ne aceiperet vini potum aut carnis edulium (c). Qui vchiculum rogat ipse qui dederat ut eum sibi reti-
p:'cecepto postposito od normam sui laugoris slatim neret, nec cuiquain tribueret. Interim beatus vir,

reductus Sed ne lutcvaricantis uegligeutia justo

est. poslulante captivo, equum donat in pretio, quoniam
subtraheret gloriam, in Spedoteno (d) villa rursus ei apud ponliflcem plus fuit quam iUa regis vox pau-
oblutus est. Cujus loca maxillarum sancto perunguens peris. Jubet igitur ut quindecim eum venundaret so-

oleo, ac beatis mmibus mentura astringens et labia lidis : quem pauper ipse cum duceret, negotiator

(a) Ita mss. Codd., idjilegendum videtur bractciim [d) Al., Spedenoto (Espo/ie), vicus prope Medun-
(emen, hoc aureura vel argeiitcum nam bractea est
: tam Castrum [Mantes) decera leucis infra Lutetiam
ouri vel argenti laraina subtilior. Cui interpretationi Parisiorum, non longe a confluente Mandrie m Se-
fuvet quod sequitur de auroleula segete. quanam.
(b'j Melodunum [Mehuij, ad Sequanam decem leu- (e) Gregorio Turon. In lib iv, cap. 3, Clotsinda
cis supra Lutetiam Parisioi'um. In quibusdam Mss. vocatur, Clotarii regis fUia, qua' Alboino Langobar-
legitur de domo Medardi Mcglidunensis familia;. dorum regi postea nupsit. Ex hoc loco videas
(c) Simile quid de sancto Patre Benedicto legitur regum Francorum filias iu paterna domo adhuc de-
in lib. u. Dial greg. Magni, cap. IG. gentes regiuas appellari.
 ^^ SANCTUS GERJIAiMS, PAUISIENSIS EPISCOPUS. 6i
occumt, eruitque piwdictuni cquum duodecim
au- t retur, ingressus in oratorium statim mulieri alter
reis. Ouo empto negotiator
adducit ad stabulum. Sed oculus aperitur, et prsestante Domino gemello se vi-
quoniam minus dederat quam vir Dei pra»ceperat,
dere lumine gratulatur.
equus sub nocte morifur, ne Sancti verbum
iret in- X.XVI. M;ignotledis[A?., Rannoflidis] pnella cum ta-
cassum. Unde sequenti die sellarem
de stabulo jun- libus decepta illuderetur insidiis, ut quoties ad eccle-
ctis bobus exfinctum retraxit
emptor mortuum ve- siam voluisset accedere, gressum facere non valeret,
hiculum, qui versa vice capistro non
eapite, sed pe- servo Dei in villa Savara (6) prfesentata est. Confestim
dibus alligatus educitur.
ut Sancti manus super caput puella? titubantis impo-
XXIII. Est opera^ pretium illud memoria> tradere, nitur, tali investigatione occultus hospes [A/., hostis]
qualiter Sacerdos Christi solitus erat
de ipsis quoque detegitur, et se diu latuisse multo gemitu confitetur.
regibus triumphare. Igiturcum glorioso
Clotario regi nec in Beati praesentia clamat proprio se posse ce-
Qccurrisset ex solito, nec tamen de sancfo
Virostanfe lare prsestigio. Ergo ita se proditum et egressurum
ante palatium ei fuerit nuntiatum, mora facta ante gravi ardore conqueritur. Interim non cessante sa-
vostibulum non repr;Esentatus inde domum
reverti- cerdote manu crucis signum depingere, expectanti-
tur. Sequens nox in oratorio
vigiliis ducitur, rex do- hus omnibus in muscfe similitudinem prorumpens,
lore atque febris infestatione
torquetur. Vix primo B cum sanguine de naribus mulieris inimicus egressus
diluculo ad domum ecclesia? a proceribus concursa- est. Quam sanitati restitutam, monachali veste mu-
tur; posna regis expouitur, ut sua visitatione tatam, Dei servitio tradifam bis triumphare
regis fecit,
doloris vim mitiget optimatesdeprecantur.Mox
apud hoste victo vel saeculo.
piefatem iujuri* causa postponitur, qui XXVII. Quid illud quod sine mora curavit debi-
ante ncc
nuntiabatur, intrat honoratus et exoratus palatiuui. lem dexteram?Cum ad festivifatem sancti Martini
Rex vix assurgit de lectulo, ca^sum se divino flagello Turonis accessisset, egresso de monasterio offert se
conqueritur. Allambit sancfi palliolum, vestem mulier barbara, manu nervis contracta, postulans
Sa-
cerdotis deducit per loca doloris. Culpam medicinam. Quam
confessus sub casula receptam, suo sputo
criminis mox dolor omnis fugatur : idque actum est, illitam velut sparsum farinse collectum commace-
ut cujus incurrerat de conteraptu periculum, rat. Hinc resudante dexfera digitos tendit et repli-
senti-
ret tacfu remedium. cat, torporem veteratum ad vivacitatem resuscitat.
XXIV. In pago Parisiaco Vico Novo {Infra, num. Et priusquam veniret ad beati Martini januam digitis
40) res gesta est. Quidam in eodem extensam reddidit incolumem dexteram.
loco impetu suis Quam
lupi rabidi laceratus et extra sensum effectus beato ^ mox sentiens esse directam, mulierem a se repulsus
Sacerdoti miserenter oblatus est. Hic ad illa sua? ar- c est [Vro repulit], ingressus basilicam.
tis recurrens sufTragia, mos
brachio olei benedicti XXVIII. Deinde egrediente de prsedicta basilica,
liquore circumlito et sacris eo digitis medicabilifer eum se ad mansionem servus Dei reciperet, offert
attrectato pestis illa qua? viscera dolore grassante se manca altera palma digitis affixa, qusp prius tacta
pervaserat, loca fugit obsessa, etjam putredine reso- de saliva, dehinc oleo peruncta, pristinae sanifati
luta, vigore pristino restituto, sine cunctatione
velut de prwsenti est reddita. Pvam causas inllrmitatis hoc
experrecto de sopore dolor recessit, mens rediit. erat sancto Viro curare quod tangere.
XXV. Item de Vico Mantola (a) Waldulfi cujusdam XXIX. Erat sane mirabile, quoties famulus Dei
ancilla, anno et novem mensibus gravi cwcitate
per- ad Augustodunum voluisset accedere, mox ad San-
cussa, per soporem admonita ut fimbriam Sancti si ctumS^mphorianumdffmonesnuntiabant. Et occur-
fangeret, mox visum reciperet, die quadam sacerdoti rentes per Murvinum {Sum. 32), flefu gemituqne
occurrit; sed multa nocte circumdata ita constrictis olamabant : Vir sancte, si de locis cultis nos incon-
luminibus, ut unde oleum benedictum injiceret, lu- sideranter repellis vel habitare, concede silvarum
minis"additum non pra-staret. Tamen peruncti palpe- persolitudinem, utliceat miseris per deserta securos
bris desuper et locis reliquis capitis, oratione data, rv errare. Ante tuos oculos nec corpora nos
celant,
pane et sa!e signato, mulieri prrocepit ad mansionem nec nemora. Qui deflentes et Sancti non tolerantes
se condere. Ipse a primo somno in oratorio pervigil, prfesentiam, admota ejus dextera de obsessis corpo-
circa medium noctis mulier clamat hospitem se ribus passim vertebanfur in fugam, et de salute po-
lacrymare profuse. Tum accenso lumine ab ocu- puli projecta da?monia lamentabatur.
lorum compage cernit manare sanguinem. Quse cum .XXX. Producatur in medium nobile illud miracu-
eodem cruore mane ad Sancfum rediit, sed ipse ciun lum. Cmn regrederetur pontifex de sancfo Svmpho-
aqua palpebras fovens et abluens, orationibus addi- riano, castello Avallone {Supra num. )) iter agens
tis oculus unus apertus est ; deinde altero peruncto iugreditur, ubi reorum multif udo tenebatur ergastulo.
mulier domum revertitur. Dehinc eadem sub nocfe, Ilinc a Nicasio comite invitatus ad prandium, Vir
nimium fuso sanguine, appropinquante die, Sacerdoti Dei coepit de misericordia hahere colloquium : ut
se obtulit. Qui cum de regis occursudomum reverte- datis fidejussoribus laxarentur de vinculo, et partem

(a) An castrum Medunta aliis appellatum? Certe [h) Savara {Sevres), duabus leucis infra Parisios.
vernacuhim nomen Mantes, satis accedit. Vide supra, prope Meudonis castellum {Meudon).
num. 18.
63 VITA.
66
culpae cederet pietatis intuitu. Quodille facerc distu- ^ suinthi] matrona, dura tenipore litaniarum pr;
lit obstinato spiritu. Unde antequam perpranderet, catis oculis non posset ire cum
populo, audiens
se de mensa Sanctus proripuit, et carceri subterra- chorum psallentium cum lacrymis domini Germani
neo superjcctus diutius oravit cum fletu, ut divino implorat auxilium. Tertia sequenti nocte
per sopo-
conferretur auxilio quod a temporali judice non esset rem visus est ei vir beatissimus astare prope
lec-
obtentum. Sic eursus ille lacrvmarum per aera surgit tulum et quasi cscis oculis fecisse signaculum.
in coelum, etgemitus pervenit ad votum. llaque de- Evigilans mulier marito narrat quae gesta
sunt. Mox
putatur angelus ad efTectum. Dehinc vir venerabilis sanguine dies oculis redditur, et diuturnum
slillante

spem promittens inclusos hortatur. Nec perdit sermo post nubilum lumina sereno radio micuerunt.
Cla-
quod loquitur fides gestis impletur. Eo discedente
:
rcscente quoque die ad missani cum
populo pro-
mox catenarum bacse (o) franguntur, vinctse januie greditur mulier in processu, ita ut sancti
viri sic
reserantur, dies in carcerem reducitur, damnati de visa per somnium esse imago remedium.
tenebris in lucem procedunt, nec diutius pcena te- XXXIV. Adest nec minus laudabile reddita
vita
nuit quos torqueret. Sic erepti, Parisios occurrunt infantula^ Cuni in Turonico illustris viri
Pienti ma-
pontifici, qui periclitabantur inclusi. Sed ut culpa- trona oxpositffililia? lamentaret extrema,
et obseratis
bilibus aliquid plus conferret, a rege quidquid fisco B oculis nec anhelitu mobili respiraret
infantula ad
pro his debebatur obtinuit. sancti Viri pra?sentiam tota commillit
pra?sidia. Qui
XXXI. Dohinc ad sanctum virum Nicasius cum per missum invitatus, quantum valet ad
conclamataj
vellet occurrere, et jam prajsentatus, mox gravissimo puellae cadaver [A7it>q. Codd., cadaverem]
properat.
casu in terra prostratus est, et pene omnibus salutis Exceptus multis fletibus, deplorante familia,
appro-
destituto solatiis, ipso Sancto intercedente homini pinquat subsellio quo jam rigebat infantula.
Ccelo
desperato virtus et sensus regressus Mox bal- est. vim facit questibus. Fere transacto inter hwc unius
teuni quo cingebatur et spatam pro munere beatu hor;e spatio, mobili singultu flatus puella;
reducitur,
Germano contradidit quod ipse comes dato pretio viscorum vitalis calor per membra dilfunditur.
:
De-
post redemit. Id actum est ut quod prius incarce- hinc Ipaulatim animata potum poposcit ut biberet.
ratis concedere distulit, hic duplicato fenore debi- Tunc a beato Viro pane signato vel calice degus-
lor compensaret, et aucta dote damna sarcirct, prius lato, infantulfe revocatse de funere totum vertitur
pro eis difTerens, post et seipsum redimens. Ante in salutem. Qua; post in monasterio
beata? Rade-
non illis pius, modo et de se trepidus, didicit casu gundis felicioris vita; terminum consummavit.
proprio serumnis succurrere alienis. XXXV. Quidam clericus de juxta monasterio beati
XXXII. Prorsus illud stuporis retexatur in pagina. Ci Sylvestri in Ternoderinse (c) cum dio Dom inico, ut
Eunte sancto viro ad beati martyris Symphoriani loquimur ex consuetudine, caligas circinasset, debi-
occursum, dum de vico Cervedone in Murvino (h) litatem manuum vel pedum incurrit. Sed de beato
progreditur, habitatores loci occurrentes suggerunt Sylvestro gressus recepit officium
per soporem ad- ;

ut segetem Panitiee [An., Pistoficise] mulieris viduK monitus occurrit sancto Germano poscens
salutis
nihil habentis residui, quse ab ursis vastabatur, visi- compendium. A quo interrogatus, causamcuIpa2con-
tare prseciperet, et sancto suo advontu rcpelleretur Tum imperat clerico ut clamaret per po-
fessus est.

incursio. Qui concitus ministris irridentibus ad lo- pulum, nec quis temere die operaretur
Dominico.
cum perducitur, et oratione data desuper fecit Quo, quinto die transacto, superfuso oleo
debilis
signaculum. Hinc instinctu divino in parentales palnia dirigitur, et ad propria eundi cum libertate
bestias feralis ira succenditur, odium nascitur in dimittitur.

afTectu, in pace pugna committitur. Furore bestia; XXXVI. In pago Amoniense {Mosny in Bria)
quod
bis armantur, statim praefocatui- unus ursus ab al- gestum est replicetur. Rotegiaco [Rozoy] villa
Pari-
tero, et ipse qui restiterat dum vellet foras egredi, siacae Ecclesiee septem ei viri debacchantes
oblati
sepis palo transfoditur. Sic utrique vastatoros uno _^
sunt. Quibus curatis unus qui graviore
vexabatur
momento perimuntui- et ipsi sibi confestim arma spiritu euni exire cogeretur, homini
Dei professus
mortis cfTecti sunt. Post ipsi redeunti mulier pelles est, expulso se de illo loco gravem lamentationem
ursorum obtulit ex studio, et quasi victori suo re- Parisiacis facere. Tunc fugata pestis de sancti viri
prsesentat spolium, quod tamen omnino ipse recu- Germani transitu famam fudit per populos, et
savit accipere ; et qui prius riserant, pcenitere cce- pastoris pro obitu gregem movit in fletum. Qui
perunt videntes miraculum. tamen energumenus etsi seminavit mendacium,
XXXIII. Et quoniam de Dei dono non debet esse expulsus non defendit obsessum.
fastidium,ilIudetiambreviterducimusoxpIicanduni. .XXXVII. Et quia Justi opera crescere
cogebant
Beretrudis quaedam mulier Munsunthi [Al., Mun- miracula, item in pradicto loco affertur ei paralyti-

(a) Bacae, seu Baccse, lauri vel juniperi fructus, (c) Ternodorensis tractus cujus caput
Ternodorura
item gemmas et mortuorum capulum significat, hic seu Tornodorum [Tonnerre), in Burgundia? ducatu,
insolito quidem catenarum annulos. extenditur usque ad monasterium Reomense, vulgo
(6) Cervedo [Cervon), vicus prope Corbiniacum, Moustier-Saint-Jean, cui tum sanctus Silvester abbas
vulgo S.-Lionard de Corbigny, in tractu Morvinensi [le prseerat. Lege Vitam sancti Joannis Reomensis,
Morvan), qui tractus Burgundiam a Mvernis dirimit.
 ;

61' SMCTUS GERMAiMS, PARISIEXSIS EPISCOPLS. liH

cus membris dissolutus, carpenlo subvectus, gressu ^peeunia in domo lumina dispcnsaret. Sed lia^c in
destitulus et actu. Quo sanctificati olei liquorc cubiculo prresente me gesta sunt.
perfuso cum cutis summa tetigisset, vigor medullas XLl. Cum
ad possessionem ecclesiae qxix dicitur
introiit. Dehinc redivivaj manus ad usum mobilem Inethe [AL, in ^the), Sacerdos accederet, quidam
rcdeunt : thorace pectoris vitali appulsus fitfortior, ei fit obvius, conquorens de quadam villa se solum
genua coUimnaris imbecillitas roboratur («), plantai incolumen esso, universos vero accolas gravi tsedio
solidatis basibus subriguntur. luter ha;c tota mem- laborare. Cujus eulogiis ad infirmos portatis, slatini
brorum fabrica reparatui- : qui sanitate recepta, ab aegrotis languor omnis fugatus
est, et primo gustu
redeunte sancto viro occurrit in itinere, prasparato oulogiarum morbus cum pano consumptus est. Sic
exenio gratias Christo reforens de reddito cor- fuit ab illa turba cum esca sanitas manducata!
pusculo. XLII. Item cum Parisios ad basilicam beatae cru-
X.\XVIII. Xec hoc praHereundum est, qualiter cis (e) vir Dei procederet, mulier parvulum in albis
simili merito claruit virtus in altero. Igitur Enime- ultimo flatu palpitantem et jam migraturum ante
gesilus de vico Bucciaco (6), quidam puer admodum Sanctum exposuit dicens Pie Pater, si velles ad la-
:

parvulus membris paralyticus in sella Parisios ad mentantem respicere, mater flebilis non orbarer.
sanctum virum manibus bajulantium delatus est (c). B Neque hinc discedere malles plenam gemitu vacua-
Nec dextra vigens mobili, nec planta surgens sta- tam do fructu. Et nisi festines succuri'ere, vides in-
bili, nec hngua sonans volubili, totius debilitatis felicem extorquente morte rapi natum abubere. Aut
marcore captivus, quodammodo sine natura> ordine filium restitue, aut paritercum ipso funoraturani me
in reruni natura prajfusus. Qucm Sanctus conti- obtine. Indulge, pastor, miserai quam suus dolor
nuatim per triduum sacro liuicns oleo, sanilati facit audacem. Qua flebiliterposcente, mox utBeati
restituens uno sub momento voce, manu, vestigio. dextera supra expirantem signum crucis impres,sil,
(junctos stupor amplectitur, clamor in coelum edu- quasi vigil de sopore lac matris expotiit, qui jam
cilur omnem artem medicorum sanctum superasse frigebat in funere. Ita momento temporis filius de
Germanum. mortis fauce, mater tollitur de moerore. Hinc cir-
XXXIX. Item de eodem vico Bucciaco qua^dam cumstans populus slupore concutitur, fragor in
occurrit Parisios ita manu contracta, ut unguium partes attollitur, gratias Croatori referentos de pra?-
acumen palmani foraret in intimam. Qui taiitum mio tempore Sacerdotis pra?cipuo, a quo morbis
oris sui ducta saliva pollice, nervorum distcntio- jugiter etmortibus imperotur.
nem, manus reformat imaginem. XLIII. Deinde accedcnte in Bradeia vico (Brie-
XL. Retinet ejus laureas etpagus Bituricus. Igitur ^ Comtc-Robert, in Bria), pagi Parisiaci, missa cele-
Pastor bonus cum de vico Novigento ad Vicum No- brata, etin sacrario cathedra dcportata ofTcrtur pa-
vum (d) visitandi rcgis cura solita pervenisset, of- ralytica universorum membrormii damnata gerens
fertse quEedam vetula annorum bis quaterna gerens nullum vigorem retinens plantse vel dexteras.
officia,
in cfficitate curricula. Cujus super oculos signum Mox habens in eo fiduciam, qui dona sibi larga prfe-
nostrcE redemptionis Sacerdos imponens, imperat ut stabat, eam ut vitalis olei benedictionc superlinivit;
sequens iret qua Pontifex pergeret. Altera quoque statim morbus excluditur, salubris vigor illabitur
diecum pra^dicto occurreret ei ex improviso, sangui- recreatisque visceribus, meliusrenascitursaluti quam
nem manantem de lumine largo fonte salutem suam germini, plus acquirens ex munere quam sumpsis-
oculi lacrjmabant. Qua? interreliquos astante sancto sel origine. Ita ut suis postea manibus tunicam
viro conspicitur. Qui tollens se dc consessu, mulie- Saneto faceret quasi acquisitse tributaria medicino?.
rem ut pote CEecam trahit in diversorium, quo sibi XLFV. Tradidit memoriae quod juvat in laude.
erat cubiculum. Cujus lumina aqua tepida suis ma- Itaquo.\udegisilus majordomus regio? cum quartano
nibus abluens, diem refudit in oculis. Qum mox iu- typo graviter ageretur, occurrit beato viro, fidens
cem inspicit, saneti viri digitos insatiata gaudio suis Tv de bcncficio. Homo Dei in sua cella deputat, et cum
immersit faucibus, pariterque miuistris compunc- uno diacono residere jubet inclusum. Tum anxius et
lione deflentibus videre se hominem qui ceecis pro jejunans minister, quid faceret excogitat trepidus

(a) Ita Mss. Codd. Legendum tamen videtur : phraste perperam qua>situs, cum solita cura a sancto
Thorax itecioris vitali pulsu fortior genuum cohtm-
fit Germano visitaretur. Fuerit proinde mulicr illa Bi-
naris imbccillitas, etc. : nisi forte genua adjective turicensis dioecesis, sed ncquaquam Novigentum,
sumatur. vel Vicus Novus. Sancti Clodoaldi vicus, vulgo
(6) Bucciacus iPoissy), paulo supra Lutetiam, in- Suint-Cloud, olim Novigentum dicebatur. Voro ta-
ter Sequanam ot Matronam. mon simile est hunc locum interpretandum de
(c) In pluribus Mss. hic inseruntur isla vcrba : Novigento silva; Vincensi (Vine.ennes) proximo, a
« Per triduum vocc, manu, vestigio, pudorc concu- quo non longe distat Villa Nova sancti Georgii
titur, rumor in parles tollitur, gratias crcatoris re- communiter appollata.
ferentes, hominem quo morbisjugiter et inoribus
a (e)Basilica sancta' Crucis, alias sancti Vincentii,
imperetur. " Scd cum tcxtu non bcne coha?rere nunc sancti Gormani Pratensis, in suburbio Pari-
videntur. siensi. Lege Vitam sancti Droctrovei abbatis,
(d) Fortunatus, supra, imm. 20, mentionem focil num. 13. .Vmanuensium interprelatio est id quod
Vici Novi quem juxta Parisios locat. Hic idem omnino in nonnullis Mss. Editisque libris additur, in sub-
fsse videtur apud Bituricas a quodam Gallico para- urbio ejusdm civitatis positam,
i;0 \ HA. ^o
imde curarctui' iufirmus. Idcirco tebricitantem vi- ^ tes Bone pastor, adhuc quod huic languidae medi-
:

rum Dei Sftrvi racliena (a; undique obvolutum com- cinae restat impende. Nam tibi credimus reservatum,

ponit ejus iu lectulo. Eadem quoque die tactu vestis unde teneres praeconium, ut restituta familia acquirat
nobilis quasi inipetu tluminis, ita quartanfe febris a sacerdote quod amisit de germine. Tunc pietas in-
ignis omnis exstinctus est. Et redeunte de prandio, signis advocatur in lacrymas ; mox ad militiaj suae
reserato cubiculo, sanus surrexit e lectulo, exsul- beUiger arma convertitur, et ad obtinendam victo-
tante ministro pro sanitatis prwmio, tunc sibi reso- riam preces offert fortis orator. Tunc vir beatus sur-
luto jejuuio. Sic tactu Beati vestis salutem operatus gens ab oratione , oleo benedicto loca perungens
est absens. nomine trino depulso languore,
capitis, in Trinitatis

.XI,V. Exsequamur itineris accepti viaticum. Ita- statim patefactis aurium oculorumque meatibus,
que cum Pictavis (Poitiers) vir Dei ad beatum con- plaudentibus universis muta loquax effecta est. Quo
fessorem proticisceretur Uilarium, qua-dam Baudo facto negotiatores civitatis Nanneticae quisque sui

Feifa de Sene Corbiaco [Secorbi), villa inter duos vix remeditim, pecuniam, ut potuit, sancto viro dispen-
advecta ei repraeseutata est, cjua» erat muta, clauda saudani pauperibus devote vel oblulit vel direxit.
vel manca. Lingua rigebat immobilis, anbelitu pal- .\LL\. Leudegesilus vir illuster juxta quod ipse
pitante, pars erat tota de funere, ut videntibus oculis B professus est, cum aliquis px familia sua domus in-
reliquum esset cadaveris. Super quam misericorditer cui-reret typum cujuscunque febris aut aliquid frigo-
ut signura sacrce cracis espressit, confestim oumis ris, lavans ilias litteras quas in subscriptione manus
vigor per niembra ditTunditnr, venarum fluxuosi Sancti depinxerat ,
quamplures suos hac medela
rivuli suscitantur, nervorum imbecillis stupor excu- saluti restituit.

titur, naturalibus motibus ad vitalem usum tota L. Breviter his perstrictis pi-oseqiiamur ex rcli-
fabrica renovatur. Mox lingure plectmm resolvjlur, quis. Chusinus quidam incongrue dum die Dorai-
digitorum glomi tenduntur, pedum bases solidan- nico equo cmam impenderet, missa manu in vul-
tur,totam qua' viscerum molem Iioc
fuit apud san- nere digitus ejus inlumuit. Hinc, grassante fervore,
ctum vivilicare quod tangere. Qua; convalescente tota pars brachii relasatur putredine. Qui per Bel-
medela tertia die ad civitatem Sancto gratias refe- sam (lo Beauce) Sancto itinerante ut ad domum
rens suis occurrit vestigiis. suam diverteret precibus fusis obtinuit. .AIox ejus
XLVI. Operw pretium creditur etiam illud inse- brachium vir Dei aqua callida coiifovit; insuper oleo
rere curationis pra?conium. Pago Viudocinensi iLe beuedicto perungens superpositis caulis foliis mirifi-

Vendomois), vir beatus dum praeteriret, in Ransi- cus medicus alligavit. Sic quidquid inerat ulceris,
donem (Ransce), manendi gratia declinavit : ubi tanti '-' pretiosa cura restinxit. Post ipse gratias referens
robur benediclionis invaluit, ut stipulam lectuli in sancto viro occurrit taU curatus malagmate.
quovir sanctus requievit, quisquis lideliter abstulit, LI. Item servus ecclesia;, Libanius nomine, die
douum medela; portaverit, et de semine palea> fru- Dominico sepem inconsulte dum clauderet, manus
gem meteret medicina?. ei contracta; sunt ultione prajsenti : qui ad sanctum
.KLVII. Reddat hic testimonium nobilis facti urbs virum Parisios morbo castigante percurrit. Quem
.\annetum [Suntes in Armorica). Quo vir Dei acce- Uquore perfusum ac mysterii potius
olei benedicti

dens, religiuso admodum exceptus obsequio, occurrit unguciito respersum addita oratione incolumitati
ei Tecla Damiani matrona hominis prompti negotiis, restituit.

supplicans ut viiiim suum aut ipse pastor, aut missi Lll. Per singulorum compendia currant rerum
Quo quia ipsi fuit accessus diflicilis,
sui requirerent. miracula. Namque Andulfus Ecclesia^ Parisiacse cle-
cum chrismariis (6) suis diaconum direxit. Qui pcr- ricus dum die Resurrectionis Id est die Dominico]
currens ad hominem ut sibi jussum fuerat, inflrmi iu vincula sua nuces ab arbore excuteret, pro eo quod
viscera tangit. Altera die exoratus ipse sacerdos ac- operatus est in die illuminationis, caecitate percussus
cedit ad debileni, qui duplici sub tortore, hinc pres- p. est, et vultu tenebroso perstitit anni spatio. Dehlnc

sus valetudine, inde podagra> vulnere cruciabatur Pontitici oblatus, et sancto unguine perfusus, diei
homo miserandus procaciter. Tum Sacerdos Altissirai rursus redditus, et sacerdotis sereuum purgavit cle-
intirmum oleo benedicto perunxit. Eo momento de- rici nubilum. Sic quidquid minister amisit medica-
bilis statim manibus directis longinquo de languore bilis prajsul obtinuit.

gressu solidato prosilivit. LIII. Et quia crescunt genera miiaculorum per

XLVIll. Sed ut duplicaretur in una domo myste- tempora; cum regi prfesentandus vir beatus oceur-
rium, et qute prsecessit in patre medela peiTeniret reret villa Roteiaco, clericus ei nequitise spiritu vesa-

ad prolera, habentes tiliam, ofTerunt ei, nomine Ma- tus adducitur. Unde expulso adversario videntibus
riam ca;cam, surdam et mutam. Expouunt vivum circumstantibus, velut avis parvula de capite euer-
cadaver [Ai., cadaverem] ante sancti vestigia dicen- gumeni, umbra fugata, egreditur. Quam dum reliqui
(a) sed utrumque recte, a
Alii scribunt rachance, pro lectorum operimentis usurpat. Alibi tamen Vos-
verbo Graeco fi//,, quod divulsiones siguifieat. Unde sii expositio quadrat, ut iii lib. ii Vitce sanctae Rade-
rachana, vilis et lacera vestis Vossio de Vitiis serm. gundis, nura. 4.
videtur. Sed aptior huic loco Menardi nostri inter- (6) Chrisraaria vasa erant ad recipiendum Chri-
pretatio in Concord. tegul., pag. 921, ubi rachanas sma.
 ;

"1
SMCTUS GERMA.MS, PARISIENSIS EPISCOPUS. 7.;

per domum volitanlem insequerentur, ipse Sanctus

j^ potuit : manibusque contractis ad reliquias sancli,
suis eam contrivit vestigiis et cum pede compri-
: manu mariti portata est. Inter Jifec dicti poeuitens,
meretur, conversa est repente fallas in sanguinem, miserante pio viro saluti reducta est, confitens ejus
geniiuato prtBConio, ut nec calcaretur, et sui casus despectu sibi repentinum accessisse periculum.
indicio multifarius artifex fieret sanguis, reus san- LMII. Et quoniam suo merito semina salutis per
guinum. qua?que loca dispersa sunt, contigit ut venerabilis
LIV. Producat pagus Oximensis (a) iuter nostra Flameris abba de Cadone {Chinon, supra Ligerim)
quod suum ne teneatur in obscuro posteritati res
est, Turonico, manu beati Germani subscriptam acce-
luminis. Siquidem vir sanctissimus ad villam Tasi- pisset epistolam. Qui cum suum monachum per duos
liacuni (Yillc-Taillac) cum declinasset itinere, ofTer- annos febribus decubantem ad lcctulum visitaret, re-
tur ei mulier cui duples morbus erat, inde vetustas, quirit infirmtis unde venisset pagina. Respoudit abba
hinc ca?citas. Salutem deprecari verbis trementibus a Domino Germano sibi fuisse directam. Quam petiit
incepit. Qua supplicatione motus senis mulieris et sibi porrigi. Qui de subscriptione ejus lingua deter-
debilis oratione prsecedente oleo superfuso, lucerna» gens litteram, salus descendit in viscera, et atramenti
oculorum reddunt luminis radios, et datis speculari- pictura cuncta vicit unguenta. Unde approbatum
bus tenebra? fugerunt. Qua illuminata, Deo reddentes B est languido recuperato ut dicamus communiter, de
gloriam per quem Christus operatur, astantes sancti Sancti subscriptione sibi salutem linxisse.
Germani prseconati sunt merita. LIX. Dehinc cum ad Carnonam [Chavoy, in tractu
LV. Dinumerandi sunt morbi, ut prfedicetur fons Wastinensii castellum accederet; quidam se ei in-
medici. Daningus ArduIU Dbus ita capite, oculis et gerit manu contracta debihs pro eo quod die Domi-
totis hydropis morbo tensus erat visceribus, ut in nico aliquid operatus sit. Quem prsecepit in villa
utris similitudinem quasi totus venter esset, pene- Cariaco [Chevry) post se festinum occurrere. Quo
tratis vilalibus velut vitrum perluceret iufecta cutis accedeute, dimi digitos ejus sacro perungeret oleo,
intrinsecus. Qui a medicis desperatus, ad Beati con- subito sicca palma renrescit ex altera. Astricta cutis
fugit extrema sorte remedium. Quem mox vestibus ossibus intercurrente humore relaxavit articulos.
exutum manibus perunctum, hydropis in-
et sacris Juncturse pene disjuncta? retenduntur in digitos,
clusus liquor liquore consumitur, et aqua infusione ariditas diuturna suffusa retlorescit in vena, statim-
olei desiccatur. Sic modo admirabili nec Immor foris que ™lnere clausa dextera inter manus medici sana
egressus est, nec intus languor retentus est, arte redditur et distensa.
prsedicabiU humorem ex humore siccari. LX. Accidit ut sanctus vir remeans de Namnetico,
LVI. Item cum ad basilicam beatissimorum Ger- domum Nunnichi illustris [Al. illuster] illustraret et

vasii et Protasii vigilaturus accederet, quidam c;e- vestigia. De cujus veste matrona, rapto fideliter
cus institit misericurdiam postulans. Cui vir Dei fllo, recondit in oratorio; qufe valetudinem iiTuens
prsecepit inter altare et sanctorum reUquias ut jace- [incurrens] , vigiliis in honore sancti solemniter
ret. Qiio peracto primo diluculo, mox super oculos celebratis ac missa revocata (6) de pi-aesenti curata
signum crucis intulit, lux ellulsit. Et totus labor est. Ita Beatissimus non solum manu sanavit quod
medici curam virtute crucisimpendit. tetigit, sed nominatus curas sparsit.
LVII. Mulier de Oximense petens redemptionem a LXl. Attila vir illuster ac regalis aulae domesticus,
sancto viro, qua sorte, nihil accipere meruit. Debinc corruens in balneo, la?so graviter brachio, compu-

Britannum presbyterum pro infirmilate rectoris pa- truerat ipsa tota manus ab humero. Qui medico
triae sua; benedictionem pra?dicti et reliquias expe- adhibito dum curam velet inipeudere, rupta vena
tiit. Qui itersuum egrediens, mansionem in villa qua viscerum pene omnis in momento vilae sanguis
praedicta muher habitabat obtinuit. Quam maritus effusus est. Nuntiatur Pontifici hominem esse in
alloculus ut sicut alii et ipsi ad reliquias domni Ger- funere. Pietatis impulsu, occurrit senior. Quem la-
mani occurrerent. Quk despexit pro eo quod ei sau- t\ cr^-mis conclamantum sine uUa spe oculis clausis
ctus vir redeniptionem non dederat. Sed statim in oppressum invenit expositum. Cujus vix adaperit
loco quo stetit velut lixa stipite gressum movere non fauces cum culteUi manubrio, oratione prius data,

(a) Vicus Oximensis {Hyesme) , iu Normannia, ex Octob., spatium habeant illi qui iu istis temporibus
sancti Ebrulti monasterio nomen accepit, vei'nacule istas depraedationes et alia male facta criminaliter et
Saint-Euroul. publice fecerunt, ut inde apud Dominum et apud eos
(6) Phrasis inusitata et Fortunato pecuUaris, ab eo (quibus) malefecemnt se pacificent. » In capitul.
iterum in hb. i Vitae sancta? Hadegundis, num. i4, lib. II, cap. 10, Carolus Magnus moneta? emendandae
usurpata, sed utrobique in libris editis depravata concedit spatium usque ad missam sancti Martini
fcedissime. Hunc locum Surius recentiorum exem- et cap. 20, pontibus resarciendis ad missam sancti
plarium tidem secutus ita exhibet, « Vigiliis iu houore Andre». missa sancti Remigii, sancti Mar-
Si igitur
sancti eodem in oratorio devote celebratis ac missa, Andrete pro die ipsis dicato sumitur, ut ex
tini, sancti
de prsesenti curata est. » Omnino vero exemplaribus locis adductis raanifestum est, recte et ad textum
veterrimis in nostram lcclionem coeuntibus subscri- apposite Fortunatum hicde anuiversario, ut loquun-
bendum. Quid ergo missa revocata? Nempe dies tur, festi sancti Germani recursu interpretari licet,
festus annua vertigine recurrens. Patet ex conc. nec aliter fortasse licet. Cum enim de sacro sancto
Pistensis cap. 3 « Communi placito constituimus, ut
: missae sacrilicio is auctor agit, non reeedit ab usitatq

Usque ad missam (sancti Remigii), hoc et kalendas loquendi more, supra, num. 43.
73 VITA.
iululit ei in ore paululum aqua frigidae semel, se- \ clamore prosequitur, multa ipse concrepitans, ut
cundo vel terlio. Interim exspectans quis esset rei loqui solet calamitas. Tunc sancti Germani manu lu-
exitus, assedit circa loctulum. Transacta fere hora, men in locum reducitur, et ab eo ad beatum Sym-
redivivo singultu esanimatus concutitur, ac mollis phorianum dirigitur. Qui pro ipso tandiu vigiliis

motu anlielitus evocatus reducitur. Faucium meatus institit, donec amissus oculus purgata pristina ma-
relaxalis visceribus spiritu intercurrente reducitur, cula addito beneficio integrior redditur, et mehus
paulalim convalesceus, vita de morte revertitur. redit post vulnera, quam quod natus eral per natu-
Dehinc quasi de sopore expergefactus, inlerrogat ad ram. Qui Florentinus [Florcntinus episc. Matiscon.],

caput ejus quis fuit. Adesse domnum Germanum a deinceps Matiscone (Mdcon) ordinatus est episcopus.
circumstanlibus dicitur. Postulat manum Sancti LXV. Quanta vero fuerit virtus ejus signaculi,
sibi dignanter porrigi, ita incipiens alloqui : Domne, adest inter rehquaresista testimonii quae producitur
tu me revocasti lougo euntem iliuere. Statim- in sequenli. Cum de basilica sancti Martini ad villam
que obtulit sacculum plenum pecunia et balteum sanctffi ecclesi» Severiaco (Sivray apud Turonesj re-
ampli ponderis, quos pauperibus erogaret mercedem curreret, adjimgitin itincre quemdam .\mantium ju-
vilae vel gratiae. venem, quem deprehendit a Judreis duci nexum in
LXII. Pergens Augustodunum vir sanctus Rota- B ferreis. Requiritur quid fecerit. Puer respondit ve-
giaco (Rozoy, in Bria) dum pervenit, comperit ab raciter ob hoc duci in vinculis, quia se recusaret le-
Abbone quosdam retrusos in carcere. Igitur pro gibus subdi Judaicis. Tunc dissimulabant cum clave
absolvendis supplex tribuno suggerit ; sed iUe durus Judaei vincula ferri reserare. Facto a sancto viro
non annuit. Ilinc ipse cauto consilio dum dicit se desuper crucis signaculo, mos fcrri sera revellitur.

campum circumire, currit devotus ad carcerem. Ita- LXVI. Itidem cum Parisios ad basilicam sancto-
que ad esorandum provolutus sternitur, ibique rum Gervasii et Protasii orandi causa procederet,
tempore nocturno catenae discussa; sunt, validus januis obseratis ingressus illi negatus est. Tunc re-
tormenti rigor ad fragmenta redigitur sera gravis quisitis clavibus, nec ipsis aperientibus, sic resera-

illiditur, postiscardine vellitur, feralis caixer reclu- vit pessulum, facto crucis signaculo. Stupor animos
ditur, damnati ad vitales auras quasi redeunt de invasit prassenti miraculo, aperiri de virtute quod
sepulcro. Ita fit ut ei Rotagiaco matutino tempore clave duce non potuit. Ha?c quoque veneranda pras-
ingressi occurrerent : et qui Sancto non praestilit sente me gesta sunt.
pro absolutis reis, tribunus reus effectus est. LXVII. Et quia beato viro nuUum obsfitit metal-
LXIII. Igitur cunctorum saluti semper instanssol- ,,
lum, cum ligna, sasa, ferramenta ante ipsum soluta
licitus, cum Bituricas (Bourgcs) accessisset pro or- ^ sunt, accidit una dierum Parisiis orationem cum
dinatione Felicis episcopi ,
praedicante sacerdote daret ad ostium carceris, sequenti nocte trusis appa-
Sigerius quidam Judeus fidei sacramento percepto ret lumen in carcere. Visus est eis admonere quod
conversus est , habens in Judaismo Mammonam no- foderent ut foris procederent. Qui dicentes ad invi-
mine conjugem. Qute cum de conversione nec raen- cem domnum Germanum se vidisse, et signa singuli

tionem reciperel, et per missos Beati admonita re- referunt. Inventa costa de pecude,fodientes amovent
fugeret, facta ab eo vigilia Doctoripse profectus est. lapidem, et praedicto amico Dei occurrunt ad eccle-
Qupe cum beatum virum nec visu vellet intendere, siam matutino tempore, cum rediret ad requiem.

cantato cursu tertiie, manum suam Ponlifes ad mu- Sic umltis causa salutis fuit imago Pontiflcis, et ad
lieris frontem dignanter admovit, pietatis es opere. vicem beati Petri dedit nostri Sacerdotis ipsa figura
Statim a circumstantibus de mulieris naribus scin- reraedia.
tiUante igne fumus egredi visus est, utcunctis clare- LXVIII. Dehiuc illis ereptis, tribunus civitatis

iieret, ejecto insidiatore mulierem usque tunc illum ScBvire coepit in milites, deputans eorum fuisse ne-
saluti suffi repugnasse per obsidem. Tunc esonerata gligentiam, quod viro sanctissimo deputaturad glo-
inimici fasce, respirans confessa est nunquam se t\ riam. Conversa in custodes iracundia judicis, qui
prius faciem beati viri potuisse conspicere. Qua pe- solebant asservare, fradidit servandos in carcere, et
tente ac precante, eftici Christiana cum propria ablatis clavibus judex fit custos custodibus. Interim
domo promeruit, et qiiasi capite subdito exemplo vir beatus tribunum vocat ad prandium. Ac dum
ejus multi Judaeorum conversi sunt. pariter sederent in eodem convivio, ad mensam san-
LXIV. Decet hic illud inseri, qualiter peregrinula cli viri occurrunt et ipsi qui fuerant missi pro reis in
sit revocata lux oculi . Itaque pergens Augustodunum compede. Claves habens in manibus cuni tribunu3
pro ordinatione Syagrii episcopi, huc inter reliquos de ereptis vix crederet quod videret, agnoscens se
cives Florentinus Uluster pro consensu delatus est sic custodisse simiUter sicut et mihtes carcerem,
habens naevum in oculo speciositati derogans ali- data vicissim venia, culpa transit in gratiam.
quantulumne florens haberetur in vultu. Interea dum LXIX. Inferat Aurelianis (Orlians) nobUe viri

laudes acclamanturepiscopo, a quodam ignoranle es prwconium. Qua de civifate vir sanctus progrediens
improviso percutitur eodem in oculo, evulsoque de damnatorum voces exaudivit in carcere, quo certe
loco coepit supra maxUlam dubio pendere cum visu. subterraneum habebatur ergastulum. Quo super
Qui cursu praepropero ad beatum Germanum cum ascendens et prosfratus accubans orationem dedit
Patroi,. LXXII,
To SAiNCTUS GERMANUS, PARISIENSIS EPISCOPUS. 7«
amicns Christi ciim laciTmis. Prorsiis obleiiUi ora- j^ digus, explicari non polerit, nec si totius populi vox
culi iuspqucnti nocte carcere patefacto ab basilicam in uno se glutinet. Qui frequenter contentus casula
sancti Auiani confugiunt. Et ita beatus Pontifcx vel tunica, quidquid erat resldui, nudum pauperem
quamvis pra>tereundo post se reliquit sufTragium. vestiebat, ulinops calefieret largitorealgentc. Quanta
LXX. Non fastidium sit audire quod Cbrislus ctiam fuerit redemplioniseflusio, nullatenus explica-
prppstat fidelibus, dum miraculorum simul virtus bitur vel loco vel numero. Unde sunt contigua! gen-
crescit et numerus. Itaque Sanctissimo occumt qui- tes in testimonium, Hispanus Scotus, Brito, AVasco,
dam Parisius, cujus quasi pugnus estuberaverat Saxo, Burgundio,cum ad nomen Beati concurrerent
oculus, ut etiam dictus vergeret in ruina post vul- undique liberandijugo servitii. Cum veroaliquatenus
nera. Quo regnante vir Dei de salivaoris sui oculum nihil esset pra manibus, tristis sedeus et anxius
illiniens, medelam luniini revocavit et gratiam. severior in vultu, austerus erat alloquio. Tunc si

LXXI. Moverta [Al. Noverca] quKdam Parisiis fortassis abaliquo invitaretur ad prandium, compel-
pustulam babens in bracbio, cruciata doloribus, oc- .
Icbat convivas aut ministros proprios, ul conferentes
currens beato viro, pari medicamine tactu salivse pariter unde vel unum captivum servitio liberarent,
curata est. ct sic aliquantulum Sacerdotis respiraret animus ex
LXXII. Sed si essequamur miraculorum singula B mffirore. Quod si Dominus aliquid per manus Sancli
qua; suis gestis pra^^senti tlorueruntin vita, hoec sine dispensandum alicunde dirigeret, mox in spiritu prse-
fine sunt coipta, non erit modus in pagina. Quia videns solitus erat dicere : Gratias agamus diviuse
qua;cumque Pontificis se convertit praesentia, nulla Clementioe, nam unde flat redemptio appropinqua-
morborum generibus defuit medicina et quanta se vit. Continuo sine ambiguitate prasens probabatur
obtulerunt languentium vulnera, salutisfudit tot se- elfectus. Quod duni accepisset in manibus, resoluta
mina. Namque prima Pontificis exsequamur vel ul- ruga fronlis vultu florebat senior, gressu pergebat
tima, cuni per sahvam oris sui multa curata fuerint alacrior, lingua Uuebat jucundior :ut crederes homi-
ulcera, purgata sint energumcna. Ante quem quam- nem pro redimendis aliis se ipsum servitutis vinculo
vis occulte venisset bostis nequilia, statim se mani- liberandum.
festavit frauduleuta fallacia : ac de conspectu sancti
LXXV. Quisverodigncrepetalquanta virtus verbo-
viri quia celari non poterant, rec tolerabant pra;sen-
rum ab ore rotabatur cum prsedicaret in populum, ut
tiam, terribili ululatu sua gemebant incendia, pas-
oumi litteratura? nasceretur stupor, et fieret in com-
sim per loca volitantia exponebant et crimina, sus-
mune generalis compunctio, atque ex ore dicentis
pensi per aei'a frequenternec inlerrogati eonfiteban-
:

p crederes ut verba formarentur ab angelo, dum plus

tur et nomina. Cum sa^pe suo impulsu currebant ad
quam homo loqueretur trauslatus in mentis excessu,
sanctum virum crucianda dajmonia. Cujus minister
cum abrasis maculis sinceritate dogmatis pectora
quo loco Sancti tcnebat baculum, illic energumenus
plebis, cogeret divinis effragrare pigmentis.
pendebat religatus aero vinculo, et quasi clavis af-
fixo tenebatur vestigio. LXXVI. Qui equitans in itinere, semper Deo ali-

LXXIII. Et quia sancto viro sa>pe ininiici teude- quid aut verbo contulitautcantavit, cursum (a)nudo

bantur insidite, ut aul equus lapsum incurreret. vel

capite dicens, etsi nix aut imber urgeret. Cuni vero
ramus arboris tangeret, aut aqua vallis vel glaeies
venit ad mensam confestim recitans adfuit minister
divina colloquia, ut inler cibi fercula animi pastus
periculuin generaret; mox qui aut quanti aut quali-
ter totum energumina factum omne confltebantur alimento plus saturaretur conviva. NuUum tempus
el numerum. Cum vero pedem efferret de domo vel
interpolans quouon aut aliis prodesset, aut nonipse
proficeret.
ecclesia, videres strages dajnionum ante tanti Ponti-
ficisac triuniphatoris obtutum. Cadebaut circa Sancti L.XXVII. Quanlam vero vigiliarum curam semper
catervatim vesligia diversis modis eflusa : hcecmuta, impenderet quis enarret ? Aut toleratos algores ar-
illa clamanlia ; illa flxa, ha;c lubrica. Et velut ad Tv dore fidei praedicet? cum frequenter in lectulo ante-
judicem dum gesta rcferrent propria, non elfugie- quamreliquosde sopore commoueret assurgere,quin
bant turmenta. Sed ad Sancti pra^coniuui quanta est quaginta psalmos vel amplius, indefessus in templo
hsec laudalio, cum ineflabiliter niulta et stupenda ab sui pectoris Domino decantaret. Sed quis illud fur-
eo fierent sub momento ? tum felix ]Al., felicem] vel auditu senserit vel visu
LXXIV. Cffiterum eleemosynis quantumfueritpro- deprebenderit, cum ipse de lectulo frequenter sine

(a) Scriptores antiqui cursus seu decwsus nomine gulis Domino decantaret. » Ubi particula scu utro-
divina oflicia, sive horas, ut vocant, canonicas iu- bique copulativa est, nec cursus Romanus bic alius
telligebant, quod persolvantur quotidic ac decuri-an- est a Gallicano. Nam Gallosofim Romanos appeUatos
tur. Regula sancti Macarii, cap. 9 « Cursum mo- : in Vita; sancti Samsonis episc, pr»fat., pag. iCo,
nasterii super onmia diliges qui vero sa^pius orare
;
observavimus (in Actis sanct. ord. sancti Benedicti).
voluerit, uberiorem inveniet misericordiam Christi.;) De cursu Gallico iterum mentiofit in Vila sancti Wa-
In Vita ms. sancti Sereniciabbatis [sceculoviiBened.) larici abb., apud Suriuni, 1 April., num. 14. Porro
ha;c leguntur: o In orationis autem studio tantusil- nihil hac voce usitatius apud Gregorium Turon., qui
lum fervor accenderat, ut absijue peculiari suppli- librum uuum de cursibus ccclesiasticis a se conipo-
catione Romanum seu GaUicanum, ct sanctorum situm iu lib, x Hist. commemorat.
Patrum Benedicti seu Columbani cursiim horis sin-
77 V ITA. -rs

caligis, ne sentLi'eturab aliquo, perrexit in oratorium, A premeret illata necessitas. Paratus pro misericordia,
nullumsibi cupienstesteniinillud [AL, illum] furtum semper curreus pro venia, pater et pastor populi ad
praeter Christum occurrere. Qui celebrata vigilia re- se alienas causas transferens et querelas, aut pro
means ad lectulum quasi nihil egerit, tunc primum parte miligabat, dolores compatiens aut quantum
reliquos excitaret. Quanta vero ad psallendum fuit posset es toto curabat corde subveniens.
constantia, dum velut ferri rigore induta caro sub- LXXVIII. In tantum quoque sacris amphficatus
sisteret, cum saxa frigus decrustaret, et aquas in provectibus, etiam diem beati sui transitus ita pra;-
crustam verteret? Qui cum suis visceribus dimicaret nam vocans ad
dixitut subdimus. Ante aliquos dies
et vinceret, pene seipsum obliviscens, ut domestico se notarium suum, imperat in cubiculum supra
tormento superato corpore de se triumphum in pace lectum suum scribere hoc tantummodo, sed ne-
factus martyr acquireret : ut, se mutantibus clericis, scientibus (v Kalendas Junias) omnibus quid hoc
shie vicissitudine ipse decantandi modulamina non esset; post ejus Sanctus discessus manifestavit de
finiret. Cum pene hoc incredibiliter dicitur quod sci- sseculo; nam neque hoc Dominus famiUari animse
tur : quia tertia noctis hora ingrediens in eccJesiam, abscondere pertulit. Denique eadem die"post pera-
non est egressus ulterius psallentium ab oi'dine, do- ctum preehum Beatus migravit ad Christum. His et
nec clarescente die, decantatus solemniter cursus B consimilibus studiis occujiatus ac semper intentus

universus consummaretur es canone. Cum vero do- fere octogenarius per orbem mirandis actibus ascis-
mum regrederetur fatigatus retate vel frigore, autil- candus martyribus, apostoUs aggrcgandus, glorifl-

lata diversorum inquietabat suggestio, aut ab ipso candus meritis, coronandus in populis, ereptus cor-
requirebatur ubi praeberet sulfiagium ut etiam ad : poreo vinculo, immaculato spiritu beatis fidei dotibus

requiem reclinanti, vel paululum de querelis occur- perpetualiter victurus, victor evolavit ad ccelos, (o)

rentium aflHctorum vel paupcrum, crux pararetur in regnante Domino nostro Jesu Christo, cui est gloria,
lectulo; postponens suas injurias, ne suggerentem honor et potestas in stecula sajculorum. Amen.

(a) De sancti Germani obilu Gregorius Turon., in ticu basilicaj sancti Vincentii, in qua beatus Germa-
hb. V, cap. 8, ita scribit Eo anno (primo scilicet
: i< nus requiescit in corpore, residebat, dirigitur. » Ad-
Childebertijuuioris, Christi 326), etbeatus Germanus dit Aimoinus in lib. iii de Gcst. Franc, cap. 16,
Parisiorum episcopus transiit in cujus exsequiis: « quod cuni regi mintiatum foret magna cum devo-
multis virtutibus, quas in corpore gesserat, hoc mi- tioue illuc advenieus, et tanto gavisus miraculo ejus
raculum confirmationem fecit. iSam carcerariis ac- epitaphium his distichis rhytmice composuit, » ab
clamantibus, corpus in platea aggravatum est, solu- Aimoino fortasse expolitis.
tisque eis rursus sine labore levatur ipsi quoque :
Epitaphium sancli Germani per Chilpericum regem.
qui soluti fuerant id obsequium funeris usquead ba- C EcclesiDB speculum, patriae vigor, ara reorum
silicam in qua sepultus est, liberi pervenerunt. Ad Et pater et medicus, pastor amorque gregis,
sepulcrum autem ejus mullas virtutes Domino tri- Germanus virtute fide, corde, oi-e beatus,
buente credentes experiuntur ita ut qiiisque si justa
: Carue teuet tumulum, mentis honore polum,
petierit velociter exoptata reportet. Si quis tamcn Vir cui dura nihil nocuenmt fala sepukri :

strenuas virtutes illius quas in corpore fecit, sollicite Vivit enim, nam mors quem tuUt ipsa timet.
Crovit adhuc potius justus post funera; nam qiii
vult inquirere, libnjm vita:' illius qui a Fortunalo
Ficlile vas fuerat, gemma superba micat.
pi'esbytero compositus est, legens, cuncta reperiet. »
Hujus opem ac merilum muris data verba loquuntur,
Et lib. deGlor. couf., cap. 90 « Ingrediente, inquit,
:
Reddiliis et caicis prajdicat ore dies.
Chilperico rege in urbem Parisiacam, postridie quam Nuuc vir apostolicus rapiens de carne Iropaeum,
rex ingressus est civitatem, paralyticus qui in por- Jure triumpbali confidet arce poli.

SANCTI GERMANI,
PAIilSlElNSIS EPISCOPl,

iPinOLA ilD BRU^ICUILDEii RGGINAII.

Dominfp clementissima> atque prfeceUentissima?, n nunc tempus acceptabile, ecce nunc dies salutis. Nunc
et nobissemper piissimfe dominte et in Christo san- e contrario tam funestos et luctuosos ante ociUos
ctae Ecclesia; filiaj BrunichUdi reginee Germanus pec- habentes dies, flenter dicimus : Ecce dies tribulatio-
cator. Quia charitas congaudet veritati et omma nis et perditionis nostraj adveniunt. Vae nobis qiUa
sustinet et nunquam excedit, propterea ex contri- peccavimus. Si nos ist;e conteniissent amaritudines
bulato corde et ex intima animi dOectione audemus ettribulationes, et corpori exhibuissent infirmitatem,
vobis suggerere. Quia eo tempore quando minor erat per nosmetipsos vestrse debuimus occurrere pietati.

numenis populi Christiani, et cum Dei auxilio lice- Quia si fas dici est singulariter et vestri dilectionem
bat residere quietum, cum apostoli dicebant : Ecce in nostro gestamus pectore, et unice de vosfra prte-
 ;

79 V ITA. 80
sentia spiriluali desiderio sitientes, sicut ciiltores et p^ sustinebit, quam suse cupiditatis consuluisset avidi-
peculiares filii Dei, ambientissime vos vivere atque tati. Ipse Judex reternus nunc judicat, perpetuam

pi'oficere iii omnibus pie optamus. Sed quicunque judiciariam possidet potestatem : non corrumpitur
hominem inanima diligit, si minus oculis carnalibus prremiis, aut aspicit ad vota impiorum, sed conside-
eum valet intiieri, qax ad anim;e et corporis vel rat cogitationes cordium, et reddet unicuique secun-
prosperitatpm pertinent et salutem, omnimodis litte- dum opera sua. Inhonesta victoria est fratrem vin-
rario officio reticeri non debet. Vulgi verba iterantes cere, domesticas domos humihare et possessionem a
qua> nos maxinie terrent, vestra' pietati in notitiam parentibus constructam evertere. Contra semetipsos
deponimus, qua:- ita disseminat, eloquentium ora pugnant suamque felicitatem esterminant : de sua
detrahuntur, quasi vestro voto, consilio ct instiga- perditione gaudet accelerans inimicus. Qua fide et

tioneDominus gloriosissimus Sigibertus rex tam ar- ex animo, qua devotione lisec scribimus Deo sufficit

due banc veiit perdere regionem. Non propterea ha?c nosse, ut vobis boua futura pra^paretis, et nos cum
dicimus, quasi a nobis credatur : sed snpplicamus. Deo absolutos esse vel paululum sentiamus. Sed quia
ut nulla occasio tribuatur dicendi, unde vobis tam sacerdotibus prKceptum est : Vt tuba exalta vocem
maximum et periculosum generetur blasphemiuni. tuam et annuntia populo meo opera eorum ; ergo, piis-
Licet heec regio jam caruisse felicilatem, et perditio- B sima domina, intelligite mj-sterium et cavete exem-
nis nostra" concludamus lerminum : sed de miseri- plum. In principio duobus fratribus ... erat mundus:
cordia non desperabamus divina, adhuc ultionis sus- unus ex ipsis Cain fratricidium perpetravit et usque
pendendi manum, dum emendationis expectatur septuplumpunitionissententiam suscepit. Josephfra-
remedium, si non dominaretur intentio, quw mortem tres sui per invidiam vendiderunt, et postea servituti
operatur; cupiditas qua? radix est omnium malorum ipsius subjugati sunt. Saul sanctum David per invi-

iracundia qua; sensum aufert prudentia?. Salvator diam nitebatur occidere, ipse postea in eum miseri-
noster perspiciens su£e passionis imminere tempus, cordiam exercuit. Absalon fratrem interfecit, patrem
dixit : Vw homini per quem scandalum vmit. Quod e regno voluit removere, et qualem suscepit interi-

ore proprio deteslatus est, impunenon posse manere tu m nulli habetur incognitum.Pra?cipue quoque David
credimus, omnibus clamamus omnes conscientia; propheta dicentc : Quoniam quinequiter aqunt exter-

suae cogitationes et actiones considerent et caveant minabuntur; quivero exspectant DomiJium, ipsi hcere-

ne cum Juda proditore hujus condemnationis sor- ditabunt terram. Apostolus clamat : Qui odit fratrem
tiantur judicium. Deo sufficit nosse, optabamaut pro suum, homicida est, et in tenebris ambulat, et nescit
ipsis mori, ut illi vivereut aut ante eorum interilum p quovadat. Salvator denuntiat Beati pacifici, quoniam
:

quocunque casu vitam flnire, ut nec eorum, nec re- filii Dei vocabuntur. Pacem meam do vobis, pacem
gionis cerneremus interitum. Sed alter ab altero meam relinquo vobis. Ubi est pax et charitas, ibidem
excusatione utitur, et nulhis ex ipsis ante oculos est Dei pietas. Legimus per Esther reginam populo
Dei ponit judicium ; neque aliquid Dei reservat pote- fuisse coucessam salutem. In hac parte et vestram
stati judicandiHB, nec credent se jam sub Dei notitia. ostendite prudentiam, et fldei vestrse salubritatem
Quia a nullo audiri meremur, vobis et ideo suppli- atque perfectionem, ut et dominum regem a Dei re-
camus : quia si illi reguum perdiderint, nec vos nec vooetis offensa et populum a parte sua vivere liceat
fllii vestri magnum possidebitis triumphum. Ad hoc quietum donec Judex a?ternus consuetam discernat
vos hcec regio suscepisse gratuletur, ut per vos sa- omnibus patet, qui cha-
justitiam. Quia evidentissime
lutem non interitum percipere videatur. In hoc po- ritatem fraternam postponit despicit consortium,
puli restinguitis verba si mitigatis furorem, si Dei non acqaiescit veritati. Omnes prophetse contra ipsum
facitis exspectare judicium. In veritate suggero, si loquuntur, omnes apostoli ipsum detestantur, et Deus
meam humilem non despicitis supplicationem , adbuc omnipotens ipse quod constituit judicabit. Prsemissa
devotorum vestrorum gaudemus pleniludine. Pro- salutatione obsequia supplicamus, ut latorem prse-
pterea hasc dolens scribo, quia video qualiter pra?ci- T) sentium, servum vestrum Gundulphum, commenda-
pitantur et reges et populi, ut Dei incurrant oflen- tum habeatis, et qua? pcr eumdem verbo mandamus
sam. Ita legimus : Quicunque in bmchii sui fortitu- absque ha?sitatione credentes recipiatis, et implere
dine speravit, antea confusionem quam victoriam pro- non despiciatis et elaboretis, qualiter de vestra sa-
meruit. Quicunque adminiculo genlis sibi adjuvari lute nobis gaudia prfeparetis. Illud petimus ut per
posse confldit, antea periculum mortis quam sahitem vestrae pietatis rescriptum ex omuibus jucundari
promeruit. Quicunque propter copiam auri et argenti mereamur.
elevatur in superbiara, antea desolationis opprobrium
 PRIVILEGICJM
IMSTERII mm CEIlllil, PmiSIEilS EPISCOPI,

SrVE CHARTA ^ QUA CtERMANUS, PARISIENSIS EPISCOPUS , DDIUMTATES CONCEDIT PARISIEXSI

BASILIC.E SA>'CT.E CRUCIS ET S.iXCTl STOCENTII.

(Ex Brequigny opere cui titulus ; Diplomata, charliB, epistoloe et alia monumenta ad res Franciscas/ier/mf/i/ia.)

21 Aug. 366. — Dominis viris apostolicis, sanctis et

^ recordatio, et ob amorem illius terruit me tanta se-
in Christo fratribus, omnLbus episcopis Parisiace urbis curitas simulque pietatis et caritatis affectus; ille et-

cum gratia Dei futuris, et celesti visitatione ditatis, enim post Deum, dum superesset, fuitnostra immu-
Germanus peccator. Omnihus non habetur incogni- nitas et securitas, pax et recuperatio ac sequestratio
tum, qualis ac quantus circa monasteria et ecclesias, onmis a civili negotio. Nos vero in hac re pietati
aut crga Deum timenlium virorumfuerit inclite me- illius consulenfes, et cwterorum Regum velle stabiliri
morie gloriosissimus Childebertus rex, cujus summa conantes, carifatem frafernpe dilectionis vestrae no-
benivolentiamultis|largitaest copiosabeneticia, etim- biscum volumus concordari, quatinus illius sancti

munitati nostre stabilitalem perpetuam. Scilicet cogi- loci lionor celeberrimus et memoria jam dicti prin-
tans quia, qui ista temporalia reservaret metenda, cipis gloriosi eniteateodem in loco omnibus ejus aevi
sibimultomajoraaDeoilliattribuerentur, si obejus... temporibus, habeatque abbatem ex propria congre-
{Sic apud Bulliardum) ecclesias et templa fundaret, et gatione ipsa ecclesia, qui sub gubernafione regura,
egentium inopiam sustentaret, et pro magnis parva per successiones eumdem locimi provideat; sitque
offerret, atque pro terrenis celestia adipisceretur. alienus pontifexomnis Parisiorura ab eodem loco, ut
Unde et nobis ob sepulturas suse meritum aliqua a se non deinceps aliquam potestatem in omnibus ad ip-
considerare mandavil et considerata cessit. Itaque B sum locum pertinentibus habeat; simulque sancimus
inclitus iste princeps Parisius basilicam in honore ut nullus metropohfanus, aut aliquis sufTraganeus
sanctffi crucis et domni Vincentii vel reliquorum ejus, causa alicujus ordinationis illuc ingredi prae-
sanctorum in unum membrum construsit, et sibi sumaf, nisi solumraodo ab abbafe ejusdem loci vo-
sepulturam inibi collocavit, ac largitatis sua; copiam catus fenerit ad sanctitafis misterium celebrandura,
per testamenti sui paginam nobis habere decrevit, et aut ad eeclesias consecrandas, aut ad benedicfiones
habendi meritum loco tanti ordinis constituit. Sed clericorum vel monachorura instifuendas; quod de-
dum pagina testamenti sui et cordis fides sub humana bitum renuere nullatenus debef Creferum quicquid a
.

fragilitate temporaliter vigeret, agente in quorum- die prresenfi, tara a tempore nieo, quam et successo-
dam calliditate, ne aeterna illi tribueretur beatitudo, rum meorum omniura in sede Parisiorum residen-
ae scriptum non sortiretur effectum, simidque alibas tium episcoporum, vel a Deum tiraentibus principi-
et congregatio deputata non perciperent, ac sterili- bus ejusdem plebis, in fiscis, villis, agris, in auro
tate victus et vestitus deperirent, monuit me illius vel argento fuerit delegatum vel donatum, ut ad in-

" Privilegium hoc immunitatis primus typis man- Episcoporuni, quaj fere omnes nulli episcopo sedem
dari curavit Breulius cum
p
notis suis, in editione His- '-' suara assignant, ut infra declarabimus. Sic ef Gerar-
torij> Aimoini {Aimoini Ilist., p. 74 seq., edit. lOOiJ), dus Dubois, qui conlictum conjicit apograplium posl
in quam illud inseruit. Codicem .\imoini manuscrip- tempora Gregorii papce VII {Ubi siipra, p. 92). Quod
tum quo usus est, nos ipsi vidimus in bibliotlieca sinoliis fas sit sentenfiam nostram aperire de hoc
abbalia; sancti Germani a Pratis et Sc'Pculo xi Iribui- instrumento, apographum censemus non quidem
mus. In eo fit mentio prwcepti immunitatis a Childe- orani ex parte confictum, sed forte in pluribus locis,
berto concessi, al ibi transcriptum non est.Chartam eerte in subscripfionibus quoad sedes episcoporum
SiTpius recusam a Gerardo Dubois IHist. ecdes., Paris., subscribentium, adulteratum ab imperitofalsario, qui
lib. II, cap. 6), Cointio {Annal. eccles., t. II, p. 03), chartcc fideni abstulit. FafeJjimur plures ex Romanis
Felibiano (Hist. Paris., t. III, p. 10), et aliis qui de ponfilicibus privilegium in ea confentum confirraasse
antiquitatibus Parisiorum scripsere, vulgavit tandem seculis si et xn [Gull. christ., 2* edit., f. VII, col.
BuUiardus {Hist. S. Germani a Pratis. prob., p. 2), 417i. Cuni vero, seculo xvii frequenter iinpefilum,
ex originali, ut vocat, depromptam, exarato in cor- litium inlinifarum fons essef perpefuus inter Pari-
tice, et quod ipse Breulius viderat. Magna fuit de sienses anfistites et Sangermanenses abbates et mo-
sinceritate hujus charta; controversia, prffcipue nachos,infer ufrosque intervenif concordiaanno 1608
inter J. Launoium ef Rob. Quatermairium ". Hic iGall. christ., ubi supra), et luissa dispufatione de
notabimus Mabillonium, eui jura Sangermanensis
: sincerifate priraigenii documenti, unicuique jura sua
monasterii cordi esse debuerunt, non ausum fuisse in postremum assignata sunf.
veritatis hujus instrumenti se assertorem consfituere
{Awial. Bened., t. I, p. i.37); Cointium {Annal. eccl.,T) * Launoii Inquisitio in charlam immunitatis S. Ger-
t. 11, p. 04 et seri.) pro flctitio apographo habuisse mani, 1657, Qiiatprmairii Privil. S. Gcrmaui prnpugna-
id quod BuUiardo autographum visum est. Falsum tum, 1657, S. (iermani jura propugnata, 1668, efc.
autem prajcipue arguil Cointius ex subscriptionibus
83 S.ySCTl GERMAM PARISIENSIS EPISCOPI.
tegrum habeat volo, rogo, conjuro. Decrevi eliani ^ cetius Lugdunensis episcopus in Christi nomine, pe-
per hanc carlulam inimunitatis et cessionis, meam tentc apostolico domno et fratre meo Germano epi-
basilicam superius mcmoratam sine gestorum obb- scopo el domna Ultbrogotbe regina, atquc donma

gatione manere. Et quia id anlea consuetiido non Cbrodosinla ac Cbroberga, constitutionem banc, sci-

fuit, et modo a regibus et principibus mihi est con- licet a presenti tempore a successoribus domni Ger-
cessuni, voluntatem pietatis vestro^ in hoc scripto mani episcopi perpetuo custodiendam relegi, et ma-
pretermitlere nului, sed in omnibus per vos robo- nus mee subscriptioue corroboravi notato die ''.Pre-

rari, et conformari exposeo, ul deiuceps ratum per- textatus Cabillouensis episcopus, deliberationem su-

maneat. Et si quis unquam fuerit, qui contra hanc periuscomprehensam, rogante et presente domno
deliberationem nieam, quam ego pro firmitatis stu- Germano episcopo, gaudenter suscepi rolegendam et
dio cum metropolitani et reliquorum episcoporum subscripsi notato die. Felis Aurelianensis episcopus

consilio ac suasione decrevi conscribere, quoquo juxta consensum et deliberalionem domni Germani

tempore venire temptaverit, aut fortassis locum re- in perpeluo mansuram, subscripsi notato die. Eufro-

fragandi quesierit, in primis a liminibus sanctarum nius Nivernensis episcopus, rogante domno aposto-

ecclesiarum ab omnibus episcopis et sacerdotibus Dei, lico Germano episeopo, hanc deliberationem relegi

lam presentis temporis quam futuri , sit excom- B et subscripsi, notato die. Domicianus Carnotensis
raunicatus, et alienus a pace, et in futuro judicio episcopus, juxta consensum et deliberationem fratris

cum sanctis et amicis Dei, in quorum honore hec mei Germani episcopi consensi et subscripsi notalo
conscriptio facta est, meum ac dominorum meormn die. Donnolus Cenomanensis episcopus , consensi et

metropolitanorum seu episcoporumpresentium super sulwcripsi notato die. Caletricus peccator, juxta con-

se adesse seutiat judicium, et sit anathema marana- sensum et deliberationem domni Germani episcopi,

tha. At insuper ut hec cartula firmiorem possit adi- consensi et subscripsi notato die. Victurius pecca-

pisci plenitudiuem, comprovinciahum dominorum tor, juxta deliberationem hanc, Germano presente

episcoporum el fratrum meorum preslsyterorum seu fratre meo et rogante , consensi et subseripsi notato

diaconorum conscriplionibus ipsam volui corrobo- die. Leodebaudus peccator consensi et subscripsi

rare. Actuni Parisius civitate, sub die xn Kalend. uotatu die.

septembris, anno o Chariberti regis °. Germanus Amanuensis notarius, sub jussione domni Germani
peccator hanc cartulam cessionis et emunitalis a episcopi, hoc privilegium cessionis scripsi et sub-

me factam relegi et subscripsi, sub die quo supra. .Ni- scripsi.

"Cum Chlotarius, Chariberti pater, ad annum .^fil, C signatur. PraHextatus enim tunc erat episcopus Roto-
ultra diem decimam novembris vitam produxerit magcnsis, Felis Nannetensis, Eufronius Turonensis,
(Lomjuevuana, p. IGt, dies xij kal. sept. id est 21 Au- Domitianus Audegavensis ; ut arguit Cointius (Ubi
gusti, anni qiiiuti Chariberti, incidit in anuum Cbri- supra.p. 67) ex subscriptionibus concilii Turonensis
sti oCfi. bai)iti post menses duos et 27 dies a tempore quo
i>
Ex episcopis quorum hic apposita sunt nomina, si data thigitur cbarta de qua agimus.
Necetium et Dumnolum excipias, nulli sua sedes as-

SANCTI GERMANI,
PARISIENSIS EPISCOPI,

EXPOSITIO BREVIS
ANTIQU^ LITURGLE GALLICAN^
Ex ms. Codice sancti Martini Augustodunetisis a D. Martene exscripta Thes. anecdot. t. V.

D. MARTENE ADMONITIO.
Post abrogatam apud patres nostros antiquam Ecclesiai Gallicanaj Liturgiam, quro ei suffecta est raissa
Romana, brevi tempore adeo pn-evaluit, ut paucis post annis omnis illius memoria apud universos pene
oblitterata videretur, vixque ipsius nomen apud aliquos audiri contingeret. Quapropter qui nostra c-etate
de rebus liturgicis tractaverunt scriptores accurati, hanc in se provinciam in primis susceperunt, ut eam
jacentem ac pene sepultam in tenebris, ex pulvere suscitarent. Primus uec sine digna laude id tentavit
pice memoria; cardinalis Bona in libro : Rerum liturgicarum, cap. 12, ubi antiqui ritus Gallicani vestigia
8o EXPOSITIO BREVIS LITURGl/E CALLIC. — AnjIOMTIO 86
ex velcribus scriptoribus ob oculos ponit. Sed haec pro rei dignitate ct magnitudine levia sunt. Multo
felicius rem exsecutus Josepbus Thomasius, qui Romae tres veteres Codices Liturgia
est vir multte eruditionis

Gallicanee ex bibliotheca reginse Suecife typismandavit , rursum Parisiis recusos a Mabillonio cum veteri
Lectionaiio Gallicano ab eo in Lusoviensi monasterio reperto, et eruditis observatiouibus illustrato qui et :

ipse quartum Liturgia; GalUcanaj Codicem ex bibliotbeca Bobiensi piiblici juris f«cit in Musei Italici tomo
primo. Verum his omnibus in libris, id unum duntaxat, quod tameu prascipuum est, habemus, iit eas

seiamus preces, quas ad altare celebrans sacerdos recitaret, cum lectionibus quas sacri ministii populo
pronuntiabant. At quid interim chorus decantaret, quove ordine, nos hactenus latebat. Id quidem auctori-
tate veterum demonstrare quidam tentaverunt ; verum omnino fere incassum. Nam prteterquam quod in
multis defecerunt, in aliquibus etiam erraverunt.

Illud autem emolumenti ex sequenti Expositione autiqufe Gallicana3 Liturgiee accidit, ut integrum illius
ordinem, quidve in choro cantaretur, penitus resciamus.

Nam primo Liturgia incipiebat ab antiphona, quam cum versu psahni et gloria Trinitatis chorus
prsecinebat.

2. Antiphonam sequebatur pra^fatio, seu admonitioad populum, quam sacerdospr»legebat adhortandam

plebem, ut ad quam convenerat solemnitatem debita cum veneratione celebraret. Non me latet quosdam
inter anliphonam et proefationem constituere hymnum angehcum a choro decantandum. Verum id absque
ullo auctoritatis fundamento. iSam duo ex Gregorio Turonensi loca, qua; ad id probandum proferunt, nihil
prorsus evincunt, sed hymnum illum in quibusdam aliis supplicationibus publicis decantatum fuisse
demonstrant. Imo in Liturgia Gallicana, quam ex Codice Bol)iensi vulgavit Mabillonius, hymnus Gloiia in
excelsis Deo pro gratiarum actionibus post missam privatim recitandus constituitur. itaque antiphonam se-
quebatur pra^fatio seu pra'lectio, unde in nostra sequenti expositionc dicitur Antiphona ad prselegendo, id
est ante prfefationem quam per modum exhortationis prtelegebat sacerdos.

3. Post pripfationem diaconus alta voce silentium indicebat, cujus ritus meminit Gregorius Turonensis
lib. v]i Hist. Eranc. cap. 8, his verbis : « Unde factum est, ut quadam die dominica postquam diaconus
sOentium populis, ut missa; auscultarentur, indixit, » etc. Quo loco missce pro orationcs sumi non dubito.

4. Indicto silentio, sacerdos populum salutabat, ac populi responsioni coUectam subjieiebat a cunctis
flexis genibus devote audiendam, ut probant sancti Cwsarii quidam sermones.

5. Post coUectam chorus cantabat trisagium, et quidem grsece et latine, quod sequebatur canticum
Zachariffi Benedictus Dominus Deus Israel. Hoc tamen canticum in Quadragesima cum aliis la!titia3 hymnis
supprimebatur.

6. Sequebatur lectio ex prophetis et ex apostolo. Nam pra^ter Evangelii lectionem, duas, unam ex
veteri, alteram ex Novo Testamento, lectiones cantabant, queni rituin videre est apud Gregorium Turo-
nensem lib. i de Miracuhs sancti Martini cap. ii, ubi hrec habet : « Factum est ut illa Dominica, prophetica
lectione jam altarium staret, qui lectionem beati Pauh proferret. » In sanctorum festivitatibus
lecta, ante
sive martyrum,confessorum acta eorum etiam puljlice legebantur, ut auditis eorum virtutibus populi
sive
ad simiha perpelranda accenderentur. Ita Gregorius Turonensis, lib. i de Gloria martyrum cnp 80, lectam
fuisse sancti Polycarpi passionem narrat.

7. hymnum triimi puerorum decantabat, et quidem, ut reor, per

Leetionibus pronunciatis, chorus
moduni responsorii, quem sane hymnum a Gregorio Turonensi, Historia^ Francorum lib. vni, cap. 3,
psulmum responsorium dici conjicio. Nam qutclibet ex Scripturis cantica psalmorum nomine donare consue-
verant veteres. Porro ad himc ritum spectare existimo canouem 13 concilii Toletani iv, « Ut per omnes
Hispanias Ecclesias vel Galliaj in omnium missarum solemnitate decantetur hymnus trium puerorum in
pulpito. »

8. Dum diaeonusadanalogium Evangelium cantaturus procederet, choms interim trisagium prsecinebat,

quod quantato Evangeho iterum repetebat.

9. PostEvangelium, episcopus verbum esuggestu habebatad populum; aut si per intirmam valetudinem
id sibi nou
liceret, vel forte tardioris esset linguK, homilias pi'oprias aut ab aliis compositas, maxime
sanctorum Patrum, pronuntiari a sacerdotibus aut diaconis jubebat.

10. Deinde diacontis super audientes et catechumenos preces constitutas effundebal, de quibus ritiljus

satis egimus in libro i de antiquis Ecclesise ritibus.

11. Ejectis calechumenis, diaconus silentium indicebat; tum corpus Domini in turri conservatum ex
prajcedenti sacrificio deferebat ad altare, ut constat tuin ei hac nostra expositione, timi es Gregorii Turo-
nensis libro de Gloria martyrum, cap. 8b. Romani non in lurri, sed in capsa illud deferebant, idque in
nonnuUis etiam Galhcanis Ecclesiis observabatur. Porro ex hoc ritu lucem aliquam afferre possumus ca-
noni 17 concilii Arausicani i, ad quem omnes fere eruditi hactenus csecutiunt « Cum capsa et calix :

offerendus est et admixtione Eucharistice consecrandus, » ut scilicet capsa dominicuni corpus continens
87 I.N S. GER.M. EXPOSITIONEM LITLRGLE GALL. ADMONITIO. 88
afieratur ad altare, cuni facienda est in missa oblatio calicis cum admixtione seu proesentia Eucharistiee
consecrandi.
12. AUata ad altare Eucharistia, fiebat panis et vini consecrandi oblatio, atque interim chorus canebat
Sonum, id est antiphonam quae nostro offertorio respondebat, aut quid simile. Forte Sonus aliud nihil erat
quam quod Expositio nostra mox Laudes appellat. Laus autem in Missali Mozarabum constat es AUehiia et
uno versiculo, sed in Gallicana Liturgia ter repelitum fuisse AlleUiia ad significanda tria tempora, ante
legem, sub lege, et sub gratia, doeet nostra Expositio, idque forsan cum triiihci versiculo.

t3. Facta oblatione, sacra recitabantur diptyeha, hoc est nomina episcoporum et aliorum scripta in
tabella altari snperposita. Hujusmodi tabellam eburneam vidi in Ecclesia Bituricensi, in qua archiepisco-
porum noniina continentur, sed hodie nulUis illius usus superest apud Biturigas.
14. Recitatis diptychis, sacerdos CoUectionem post nomina dicebat, postea pacis osculum fideles sibi in-
vicem impertiebant ; tum sacerdos recitabat CoUectioncm adpacem, quam sequebantur contestatio (ita praj-
fationem illi appellabant) et canon qui brevissimus erat.
IH. Post consecrationem sacerdos recitabat oralionem Post secreta, quse verba demonsfrant consecralionis
verba secreto ac sub silentio a sacerdote fuisse prolata. Post ea liebat confractio et commistio Corporis
Christi. Atque interim chorus anliphonam concinel)at, eaque finita, sacerdos coUectam ante orationem
Dominicam recitabat, oraliouem Domiuicam sequebatur aUera collecta a sacerdote pronuntiata.

Ante communionem, benedictio populo impertiebatur, et quidem tribus orationibus ab episcopo,

16.
unica eaque Ijrevi a siniplici sacerdote, hoc modo Pax, fides, et charitas, et communicatio corporis et san-
:

guinis Oomini sit scmper vohiscum.

17. Dum fiebat communio, aut ea peracta, chorus psallebat Trecanuin. Quid auteni esset Trecanum non
satis capio. Triplicem canLum vocis et etj^mologia signiflcare videtur. In regula autem Aureliani prsescri-
bitur, ut psallendo omnes communicent. Erit forte qui Trecanum interpretetur symbolum apostolorum san-
cta> Trinitatis fldem explicans, quod in Missali quidem Mozarabum post consecrationem ante communionem
dieenduni pr8escril)itur, iu Gallicaua vero Liturgia post communionem recitaretur.
18. Tandem sacerdos dicebat orationem Post Eucharistiam, quam sequebatur alia collecta.

Hae sunl fere omnes anticpja; Gallicano3 Liturgife partes, quas hic breviter ob oculos ponere et illustrare
libuit ad promptiorem sequentis operis inlelligentiam; in cujus parte seu epislola secunda multa alia uo-
tatu dignissima oecurrunt, ea maxime qu.T de Quadragesima et de traditione symboli competentibus nar-
i-at, in quibus ritus hactenus ignoti expenduutur.
Verum ad antiquorum liluum cognitionem, quam ex sequenti opere accipimus, illud accedit, et quidem
longe majoris momenti, quod duo prwcipua Ecclesia? catholicas dogmata de Eucharistia in ea clare omnino
asseruntur. Transsubstautiationem dico, et realem Christi sub speciebus panis et vini prajsentiam qua'. :

duo pr»sertim impugnant hodie heterodoxi. Primum clare enuntiatur his verbis Panis vero in corporc et :

vinum iransformatiir in sanguine, dicente Domino de corpore sito Caro mea vere est cibus, et sanguis meus
;

vere est potus. Alterum cum ait Antiquitus sanctis Patribus fuit, ut dum sacerdos oblationem frangeret vide-
:

batur quaci angelus Dei membra fulgentis ^meri cultro concidere, et sanguinem ejus in calicem excipiendo
colligere, ut veracius diceret verbum dicente domino, carnem ejus esse cibum et sanguinem esse potum.

Reliquum de auctore hujus operis et de tempore quo scriptum sit breviter inquiramus. De auctore,
est ut
cum nomen non pra?ferat vetus Codex sancti Martini Augustodunensis, ex quo illud descripsimus, nihil
ejus
certo defmire possumus; conjecluras tantum damus. Initio hsec leguntur Gevrna7ius episcopus Pai'isius :

scripsit dc missa. Igitur aut Germani fetum hic esse existimamus, aut prolixioris ejus operis epitomen, ajj

aliquo ejus discipulo conscriptam et forte in ^Eduensi sancli Symphoriani ccenoLio, ubi ille vitam mouasti-
cam profltebatur, priusquam ad infolas ecclesife Parisiensis eveheretur.

De tempore quo scripta fuerit sequens missce GaUicanaj Expositio, duo mihi certo constare videntur,
primum assumptum ad sedem Parisiensem Germanum; alterum ante abrogatam in Gallicanis Ecclesiis
post
antiquam patrum nostroruni Liturgiam, qu;e statim posl inductam ejus loco missam Romanam non com-
paruit scriptara fuisse id aulem factum a Carolo Magno, hortante Adriano papa, vulgo docent qui de his
:

rebus accuratius scripserunt, hoc est sub fmem sa^cuh viu. Verum ut ad Germani episcopi tempora hanc
scriptionem referam, illud facit, quod post lectas sanctorum Patrum homilias, declarat preces a diacono
super catechumenos factas ante eorum et infidelium de ecclesia ejectionem, qui ritus vix Germani tempora
attigit. Quapropter saltem medio sseculo vi opus sequens scriptum fuisse existimamus, cujus vel inconditus
scribendi modus eL barbaroj voces antiquitatem demoustrant; unde et religio nobis fuit quidquam in eis
corrigere.
 EXPOSITIO BREVIS
ANTIQUiE LITUEGIJEI GALLIGAN^
IN DUAS EPISTOLAS DIGESTA.

EPISTOLA PRIMA,
QUOMODO SOLEMNIS ORDO ECCLESLE AGITUR , QIJIBUSVE INSTRUCTIONIBUS CANON ECCLESIASTICUS
DECORATUR.

Germanus episcopus Parisius scripsit de missa : K Christi Hebra?is lilteris edidit. Servate ergo honorem
— Prima igitur ac summa omnium carismatum missa linguff", qufe prima Evangclium Christi vel suo senio
canetur, commomoratione morlis Domini, quia
in recipit, vel suis litteris docuit primum canticum. In-
mors mundi, ut oflferendo pro-
Christi facta est vita cipiente pra!sule Ecclesiae Aius^ psallet dicens La-
ficerit in salute viventium et requiem defunctorum. tino cuni Gra^co, ut ostendat junctum Testamentum
DE PR.CLEGERE. Vetus et .Novum. Dictum Amen ex Hebra:>o instar ti-

Antipliona ad praelegendo canetur, in specie pa- tuli quod in Irinitate linguarum instigante DeoPila-
triarcliarum illorum qui ante diluviuni, adventum tus posuit super crucem quamvis ignarus
contitens
Cliristi mysticis vocihus tonuerunt, sicut Enoc sep- Jesus Nazarenus, Sanctum et Regem. Tres
id est
timus ab Adam, qui translatus est a Deo, proplieta- autem parvoli qui ore uno sequentes Khi/rie Eleison
vit dicens : Ecre vcnit Domimts in sanctis mirabililnis Hebra?a scilicet Gra^ca et Latina, vel trium tempo-
suis facere judicium Quod tes-
{Judce, 14), et reliqua. rum swculi, antelegera scilicetsuh lege et sub gratia.
timonium Judas apostolus fi'ater Jacobo, in Epistola DE PROPHETIA.
sua commemorat. Sicut enim prophelantibus venit Canticum'' autem Zacharia? pontificis in honorem
manus Domini super arcam, ut in damnatis daret sancti Johannis Baptista:' cantatur, pro eo quod pri-
reliquias terra? ; ita psallentibus clcricis procedit b mordium salutis in baptismi sacramenta consistit,
sacerdos in specie Christi de sacrario tanquam de quod in niinisterium Johannis Deo donante suscipit
ccelo in arca Domini, (jua- est Ecclesia ut tani mo- et deflciente umbra veteris, et oriente nova Evan-
nendum " quam exhortandum nutriat in plebe bona gelii claritate Johannes medius est prophetarum no-
opera, et extinguat mala. vissimus et evangelistarum primus antefaciem ver^e
DE SILEMIO. Lueis radians lucerna fulsit : ideo prophetia quam
Silentium autem diaconus pro dnobus rebus an- pater ejus ipso nascente cecinit, altemis vocibus ec-
nunciat, scilicet ut tacens populus melius audiat clesiapsallet.
verbum Dei, et sileat cor nostrum ab omni cogita- DE PROPHETA ET APOSTOLO.
tione sordida, quo melius recipiatur verbum Dei. Lectio vero propheticasuum tenet ordinem, vete-
Sacerdos ideo datur populo, ut dum ille benedicit risvidelicet testamenti corripiensmala etadnuncians
plebe dicens : Domitiussit scmper voljiscum, ab om- futura, ut intelligamus ipsum Deum esse,qui in pro-

nibus benedicatur dicentibus : Et cum spiritu tuo : phetia louuit, quam qui et in Apostolo docuit, et in
ut tanto magis ille dignus sit populo benedicere, Evangelico splendore refulsit.

quantum, favente Deo, de ore totius populi recipit DE APOSTOLO.

benedictionem. Q Quod enim propheta clamat fulurum, apostolus
DE AIUS b. docet factum. Actus autem apostoloruni vel Apoca-
Aius vero ante prophetia pro hoc cantatur in lypsis Johanuis pro novilate gaudii Paschalis legun-
Greeca lingua, quia pnedicatio Novi Testamenti in tur, servantes ordinem temporum sicut hisloria Te-

niundo per Graeca lingua processit, excepto Ma- stamenti Veteris in Quinquagesimo, vel gesta san-
theo apostolo, qui prinuis in Judea Evangelium ctorume confessorum ac marlyrum in solemnitati-

° Id estmonendo el exhortando. Athanatos eleyson imas. Sanctus Deus, Sanctus fortis,

•^Aius pro Agios hic poni nenio non videt, intel- Sanctus immortalis miserere nobis.
ligiturque de.trisagio seu brevi oratione quam cho- d Canticum illud ipsum est quod refertur Luc»

ruspost benedictioneni ante propheliam decantabat, capite 1, quodque Ecclesia quotidie in matulinis
qualem forte legimus in missa Mozarabum in hunc I.audibus frequentare solet, scilicet Benedictus Do-
nioduni, Agios, Agios, Agios, Domine Deus rex CKter- minus Dcus Israel, elc.
ne, tibi laudes et gratias. Aut similem illi quam in ' Acta sanctorum martyrum et confessorum in
Parasceve concinit Ecclesia Agios o Theos, Agios Is- Liturgia Gallicana olim recitata fuisse demonslravi-
chyros, Agios Athanatos eleison imas. mus inlib. i de Antiquis Ecclesife ritihus cap. 4, art.
4, quem ritum Ecclesia Romana non
c Ita sacro Parasceves die Ecclesia Gr<Bce et La- recipiebat.
tine decantat Agios o Theos, Agios Ischyros, Agios
^' SANCTI GERMAM PAU1SIE.NSIS EPISCOPl <)3

bus eorum, ut populus iulellegit quantum Christus

^
sola prffidicatione ponuntur, ut quicquid propheta,
amaverit famulum, dans ei virtulis indicium, quem Apostolus, vel Evangelium mandavit, hoc doctor vel
devota plobicula suum postulat patronum. pastor Ecclesia^ aperliori sermone populo praedicet,
DE HVMNUM. ita arte temperans, ut nec rusticitas sapientes olTen-
Hymnum autem triuni puerorum, dat, nec onesta loquacitas obscura rusticis fiat,
quod post lectio-
nis canetiu' in tigura sanctorum veterum, qui seden- DE PRECE.
tes in tenebris adventum Doraini espectabant. Sicut Preces veropsallere levitas pro populoaborigine li-
enim illis silentibus quartus angelus adfuit in uubem bris .Moysacis ducit exordium, ut audita apostolis prfe-
roris, inferens iguis incendia vicit : ita et istis Chri- dicatione, levitaj pro populo deprecentur, etsacerdo-
sto pr.Tstolantibus ipse Dei Filius magni
An- consilii tes prostrati ante Dominum pro peccata populi inler-
gehis adfuit, qui tartaria frangens impeiia, gaudium cedant, dicente Domino ad Aaron Tu : et filii tui vclom-
resurrectionis illoshberans intulit, quod Evangehsta nistribusLeviportabitispeccatapopulimei,u[iqnenoii
docct. Secundum hoc etiam ecclcsia servat ordinem, peenaliter suslinendo ; suis sed precibus sublevando.
ut inter benedictionem et Evangelium lectio iuterce- DE CATICUMINO.
dat nisi tantum modo responsorium, quod a parvolis
Calituminum ergo diaconus ideo clamat justa
canetur, instarinnocentum qui pressi in EvangeUum "
auticum ecclcsise ritum, ut tam Judwi, quam ha-re-
consortis Christi nalivitatem leguntur, vel eorum tici, vel pagani instructi, qui grandis ad baptismum
parvolorum qui properante ad passionem Domini,
veniebant, et ante baptismum probantur starent iu
clamabant in temiilum Osaiina Fili Daiid, Psalmista
ecclesia, et audirent consilium Veteris et Novi Testa-
canente ex ore infantium ct laetentium perfecisti lau-
menti, postea deprecarent pro illos levita;, diceret
dem (Ps. viu, 3).
sacerdos coUecta, post prece exii-ent, postea foris,
DE AIUS ANTE EVANGELIUM. qui digni non erant stare, dum inferebatur oblalio,
Tunc in adventu sancti Evangelii claro modulamine et foras ante ostium abscultarent prostrati ad terram
denuo psallel clerus Aius in specie angelorum ante magnaha : qu;e cura ad diaconum vel ad ostiarium
faciem Christi ad portas inferi clamantium Tollite :
pertinebat, ut illis admoncret exire, iste provideret
portas principes vestras, et elevamini portw ceternales, ne quis indignus retardaretur in templo dicendo uo-
et introibit Domimts virtutum rex glorice (Ps.xxui, 7). lite dare Sanctum canibus, neque mittatis margaritas

DE EVANGELIO. vestras anto porcos. Quid enim in terra sanctius con-

fecfione corporis et sanguinis Christi ? et quid plus
EgrediturprocessiosancliEvaugelii velut potentia
Christi triumphantis de morte, cum pra^dictis armo-
C immundum canis et porci ? Similitudine comparan-
dum eo, vel qui non est purgatus baptismo, vel non
cum septcm candelabris luminis qu» sunt
niis, et
monilus crucis signaculum.
septem dona Spiritus sancti vel v. legis lumina my-
Spiritahter jirbemur silentium facere observantes
sterio crucis coniisa, ascendens in tribunal analogii °,
ad ostium, idest ut tacentisa tumultu verborumvel
velut Christus sedcm regni paterua;, ut inde iutonit
vitiorum sigmun crucis ponamus anta faciem no-
dona vitffi, clamautibus clericis Gloria tiU, Dumine, in
stram, ne intret concupiscentia per oculis, ira per
specie angelorum quinascente Domino Gloria in excel-
aurem, ne prodeat sermo turpis ex labiis, et hoc
sis Deo [Litc. u,I4)pastoribus apparentibus cecinerunt.
solum cor iutendat, ut in se Christum suscipiat,
DE SANCTUS POST EVAxNGELIUM.
DE SOXO.
Sanctus autem quod redeunte sancto Evangelio
Sonum autem, quod canetur quando procedit
clerus cantat, in specie sanctorum, qui redeunte
oblatio, hinc traxit exordium. Pra^cepit Dominus
Domino Jesu Christo de inferis canticum laudis Do-
Moysi, ut faceret tubas ai"genteas, quas levitse clan-
minum sequentis cantaverunt, vel septuaginta qua-
gerent quando offerebatur hostia, ethoc essetsignum,
tuorsemoruni quos m
Apocalypsm Johannes com- j ^ n- , r
rw per quod mtellieeret populus qua hora mferebatur
.
•
,. , ,
.,, .

memorat, qui mittentes coronas suas ante Araum

.

^
J-' ^. ^ ^- . , r^ •

oblatio, et omnes mcurvati adorarent Dommum,

, .

, , ,. .

dulce cantieum cantaverunt. , ,. .

,
. . ,
, .
,
donec vemret columna igms aut nubes, qui benedi-
DE OMELIAS. ceret sacriticium. Nunc autemprocedentem ad alta-
Homelias autem sanctorum quee leguntur ^ pro rium corpusc Christi nonjam tubis inreprwhensibi-

' .\naIogium dicitur locus altus supra chorum, iibi su, Aueustini, sive aliorum conciones recitari jube-
stant hbri sancta; prwdicationis, inquit Petrus Bohe- bat, ut legitur in ejus Vita.
rius : cui favet sanctus Isidorus lib. xv Origin. cap. 4. Olim solemnis missa non celebrabatur, quin ex
"=
"
Aliianalogium inlerprelantur pulpitum. prajcedentis diei sacriticio Eucharistia deferretur ad
bHinc colUges pastores olim iutra missarum so- altare ; id in ecclesia Romana inilio missce prfesta-
lemnia non semper perorasse ad populum, sed eos baut acolythi in capsis, ut constat ex veteri Ordine
qui Lmpeditiuris erant linsua^ aut hifirma; valetu- Romanoi, num. 8. Musei Ilalici tum. II. In Gallicana
diuis, homihas sanctorum Patrum, aut a se compo- vero diacoui hoc munus obibant ante oblationem,
sitas legisse aut ab aliis legi jussisse. Ita C;esarius corpus Chrisli deferentes in turribus, ut patet exhoc
Arelatensis antistes, cum propter valetudinem jam loco, quem mire illustratGregorius Turonensis libro
concionari per se non posset ; a sacerdotibus atque de Gloria martyrum cap. 83, his verbis « Tempus :

diaconis sermones proprios, aut sanctorum Ambro- ad sacrificium olFerendum advenit, acceptaque turre
93 EXPOSITIO BREVIS AMIOl. i: LITURGLE (;.VLL1CA.N.E. !M.

libus, sed spiritalibus vocibus prseclara Christi * cselos ascendens, pacem relinquo paccm meam
vobis,
niagnalia dulci modUia psallet Eoclesia. Corpus vero do vobis {Joan. xiv, 27), et in hoc cognoscent omnes
Domini ideodefertur inturrilnis, quia monumentum quod discipuli mei estis, si nos invicem dileseretis.
Domini in similitudinem turris fuit scissum in petra, Sursum corda ideo sacerdos habere admonet, ut
et intus lectum ubi pausavit corpus dominicum, nulla cogitatio terrena maneat in pectoribus nostris
unde surrexit Res glori» in triumplium. Sanguis in hora sacrte oblationis, et tauto melius recipiatur
vero Chrisli ideo specialiter oflertur in calice, quia Christus in mente, quanto sola cogitatio ipsum cona-
in tale vasum consecratum mysterium Eucba-
fuit tur attendere. Confractio vero et commixtio corpo-
ristisB pridie quam pateretur Dominus ipso dicente, ris Domini tantis mysteriis declarata anticpiitus
Uic est calix sanguinis mei mystcrium fidei qui -pro Sanctis Patribus fuit, ut dum sacerdos oblationem
multis effundetiir in remissionem pcccatorum {Matfh. confrangeret, videbalur quasi Angelus Dei niembra
XXVI, 28). Panis vero in corporc et vinum transfor- fnlgentis pueri cultro concasdere, et sanguinem ejus
malur in sanguine, dicente Domino de corpore suo : in calicem excipiendo colligere, ut veracius dicerent
Caro enim mea vere est cibus, et sanguis meus vere est verbum dicente Domino carnem ejus esse cibum et
po(i(s {Joan. VI, bo). De pane dixit hoc est corpus sanguinem esse potnm. In hac confractione sacerdos
meum, et de vino hic sanguis meus {Matth. xxvi, 20). B vult augere, ibidem debet addere,quia tunc ca?lestia
Aqua autem ideo miscitur, vel quia decet populo terrenis mixcentur, et ad orationem sacerdotis caeli
unitum esse cum Domino, vel quia de latere Cbristi aperiuntur. Sacerdote autem frangente, supplex
in cruce sanguis manavit et aqua, et unum munde- clerus psallet antiphona, quia patiente dolore mortis
mur a labe culparum, alio pra^paremur ad regna omuia trementis testata sunt elementa.
cselorum. Oratio vero Dominica pro hoc ibidem ponitiu', ut
Patena autem vocatur ubi consecratur oblatio, omnis oratio nostra in Dominica oratione claudatur.
quia mysterium EuchHristia> iu commemoratione lienedictionem vero populi sacerdotibus fundere
offcrtur passionis Domini. Palla vero linostima in Dominus per Jloysem mandavit dicens Loquere ad :

illius indumenti tenet figuram,]quia in gyro contesta Aaron etad fiiios ejus; sic benedicetis popido Bene- :

a militibus non fuit divisa, tonica scilicet Cbristi. dicat tibi et custodiat te {Nitm. vi, 23), et cetera quae
Corporalis vero palla ideo pura linia est super quam sequuntur. Aaron igitur locum Christi, filii ejus
oWatio ponitur, quia corpus Domiui puris linteami- locum presbyterorum porlavernnt. Ambobus igitur
nibus cum aromatibus fuit obvolutum in tumulo. mandavit Dominus benedicere populum; sed tameu
Coopertum vero sacramentorum ideo exornatur, propter servandam honorem pontiUcis, sacrse con-
quia omnia ornamenta pra>cellit resurrectio Christi, slituerunt canones, ut i>
longiorem benedictionem
vel camara ca>Ii qu« nunc Dominum teget ab oculis episcopus proferret, breviorem presbyter funderet,
nostris. Siricum autem ornatur, aut auro, vel gem- dicit : Pax fides et caritas et commimicatio corporis et
mis, quia Dominus Moysa? in tabernaculo fieri vela- sanyuinis Dominisit semper vobiscum. iXamlicet illam
inina jussit ex auro, iacineto, et purpura, coccoque benedictionem quam Moysi Deus dictavit et nullus
bis tincto et bysso retorta : quia omnia iUa mysteria contradicere presbytero potest quia cfelum et terra ,

in Christi prtccesserunt stigmata. transibunt. Hoc ergo ante communionem benedictio

Laudes autem, hoc est Alleluia. Johannes in Apo- traditur, ut in vas benedictum benedictionis myste-
calypsi post resurrectionem audivit psallere. Ideo rium ingrediatur. Jam vero quam dulcis sit animse
hora illa Domini palleo quasi Christus tegitur cfelo, et corporis sacra communio, Christus verbis evan-
Ecclcsia solet angelicum canticum° quod autem : gelicis ostendit dicens : Si manseritis in me, et verba
habet ipsa AOeluia prima et secunda el tertia signat mea in vobis manserint, quodcumquc petieritis Patrem
tria tempora ante lege, sub lege, sub gratia. •--
in nomine meo, fietvobis {Joan. xv, 7).
Nomina defunctorum ideo hora illa recitantur qua Trecanum vero quod psaUetur sigaum est catboli-
palleo tolletur, c{uia tunc erit resurrectio mortub- r\ ca' Udei de Trinitatis credulitate procedere. Sic enim
rum, quando adveniente Christo ca'Ium sieut liber prima in secunda, secunda in tertia et rursum tertia
plicabitur. Pacem autem ideo Christi mutuo pro- in secunda et secunda rotatur in priina. Ita pater in
ferunt, ut per mutuo osculo teneant in se caritatis Filio, mysterium Trinitatis complectet, Paler in
aifectum, et qui aliqua fuscatur discordia, cito re- Filio, Filius in Spiritu sancto, Spiritus sanctus in
currat ad gratiam vel potat proximo venicun, ne Filio, et FUius rursum in Patre. Sed jam epistola
pacem falsam daudo incurrat proditoris consortium, finem accipiat in qua soUemnis Ordo brevi declaratus
et tantum meUus proflciat Eucharistia suscepta vel ostenditur quatenus in sequutura epistola de com-
benedictio tradita, quantum Christus conspicerit mune ofUcio donante Domiuo auribus pandatur.
]iacifica esse corda, quia ipse mandavit discipulis Qui vivit.

diaconus in cjua mysterium Dominici corporis habe- tribus constantem orationibus, qualem videre est in
batur, ferre ccepit ad ostium ingressusque templum, plurimis Sacramentorum libris mss., qualem etiam
ut eam altari superponeret, » etc. nuuc proferunt adhuc pontiUces in quibusdani eccle-
" Adde cantare. siis, cum solemuibus diebus celebrant. E contra vero
•> Longiorem benedictionem super populum ante bencdictio presbyterorura unica et brcvi perUcieba-
communionem proferebat olim episcopus, ut pole tur oratione.
 INCIPIT EPISTOLA SECUNDA
DE coMMUM orricio.

Qiiia favente Domino ordiuem sacrce oblationis in K conficienda unguenta, vel preeparanda lucerna, vel
priore epistola breviter esplananda perstrinximus, fovenda peccaminum vulnera,
nunc diversa EcclesiEe carismata qua ratione sub- Symljolum quoque pro hoc competentibus supra
sistant jaxta quod Dominus nobis intelligere tribuit, scripto die tradetur, ut sicut quando dixit Deus Fiat
brevi paginola commendemus. lux, quod signat iUuminatio credulitatis, appareat.

Antipbonas vero quas dulci cerimonia psallet Ec- Septima Die benedixit et sanctiflcavit in requie : ideo

clesia hinc traxeruut exordium. Rex Salomon cum hac die fldes populi firmatur, symbolum et lacte

domum celeberrimum chrisniatis enntritur, quia in die septima requies

instruxisset, ibidem cantores
instituit, qui cum diversis organis Dei magnalia de- Christi in sepulcro coletur, et declinante jam die

canlarent, ut iuter reliqua oruamenta qiia:> fulgebant triumplium resurrectionis illius consecratur. Ideo

in templo, etiam divina eloquia dulci proferrentur autem veuientem sacerdotem s3'mboIum tradere, ex-

eloquio, ut toto [Leg. tanto] plus delectaretur Dei pandetur super cancellum molliciis plumarum, vel
verbum, quanto elegantius volvebatur vocis ornatu. candida sabana, et defertm- in calicis vascula chri-

Propter carnalis namque in ecclesia non propter smatis et olei benedicenda, vel codix sacri Evange-

spiritualis consuetudo est constituta cantandi, utqui lii rubro textus velamine, quia populus ad fldem
verbis non compungunlur, suavitate modolaminis B voniens infantife figuram tenet. Sicut enim infans

moveantur, pensantes quanta sit dulcedo cselestis

est tener et novus in corpore : ita caticuminus tener
cantici, quando in incolalu bujus steculi tam elegan- et novus in Udem, infantis membra super plumacia

ter resonat Ecclesia laudes Christi. Antiphona aulem ponuntur, ut melius nutriatur. Catieumino blanda

dicta quia prius ipsa anleponitur, et sic ponetur verba Domini proferuntur, quo amplius delectetur.

psalmi versioulum, cum gloria Trinitatis adnectetur, Non enim potest sustinere fortiora prsecepta ante

quarum quaterna sunt genei'a, organo ex prophe- quam per baptismum Spiritus sancti coniu'metur in

tico, tvmpano ex evangelii saei'o tonitruo, vel com-

gratia. Membra parvoli sabana, id est candido ac vi-

passione \Leg. compositione] catholicorum Patrum lati linteo exterguntur, ne eorium ei leedatur. Ita

pro ordine temporum, vel deprecando, vel nar- caticumino subtilitas fldei aperilur in symbolo, ut

rando vel laudes divinas tjTupanizando compo- percredulitate tergatur ab omni peccato. Prius liniler
per hlanda prtecepta, ne exasperetur tener in intel-
sita^
ligentia, post modum.... per fortiora mandata ut
Responsoria vero qua? in divinis offlciis die aut
convalescat per opera. Infans lacte nutritur, et cati-
nocte cantautur, de Pentateucho Moysi duserunt ori-
cumenis chrismate unguetur. Lac ex matris ubera
ginem, quando Pharaone submerso, Maria prophe- C suggetur, et chrisma in sinu sanctae matris Ecclesice
tissa sumens tjmpanum, prfecinebat canticum, et
consecratur.
respondebal populus adunatusin cboro. Horum vero
Lilier autem Evaugelii in specie corporis Christi
quaterna ratio constat, sicut de Antiphonabus su-
rubro tegilur velamine, sanguinis signo monstrante
perius continetur. Consuetudo pra^cinendi et respon-
autem chrismte vascula deferuntm', quia
lu calicis
dendi non solum ad mare Rubrum, sed in multis
omuia sacramenta baptismatis in Christi passione
Ebrseorum gentibus comprobatur, quod plenius
fl.rmautur. Vitrea autem vel cristallina vasa chrisma-
Veteris Testamenti narrat historia.
tis, clarilatem signant baptismatis. Balsamum autem
Sanctus Deus archangelorum iu quadragesimo chrisma conficilur. Lentiscus genus ligni dicitur,
concinetur et non canticura Zacharite ,
quia ista uude risina balsamae toUetur, de hoc lentisco in
modulatio deprecabilis est populo, sicut verba texti cruee dominica illa pars fuisse traditur, ubi sanctas
ipsius contiuentur. Et propter hoc non canetur pro- mauus Domiui clavo confixit impius, perticitur. Ideo
phetia, propter quod et baptisterium claudetur; sci- et risina ligni ipsius dispensante... etiam ab antiquis
licet quia canouis pra3cipiunt, vel baptismum qua- temporibus imprimatis.... transfundetur. Angelus
dragesimae non est. euiui Dei ad secreta super altare tanquam super mo-
D
Oleum autem quod cum chrisma benedicitur. uumentum deseendit, et ipsam hostiam benedicit,
voce psalmi ostenditur, qui de Christo profertur instar illius angeli qui Christi resurrectionem evan-

{Psal. XLiv, 8) : Urixit te Deus de oleo Imtitice prm gelizavit. Tunc libera lingua, et Toce clara omnia
consortibiis tuis, vel Olud : Oleo sancto tneo linui eum cantica quo? in quadragesima fuerunt sub silentio
(PsaL Lxxxvni, 21), prius ergo ungebantur veteris clausa recipiuutur, et submersio Pharaonis et San-
oleo, sic perfundebanturunguento. Speciahter autem ctus de caelis et aUeluia cum gaudiis quia surrexit
oleum Grsece Latine misericordia dicitur, et per Dominus. Media autem nocte in offlcio consumma-
oleum Sancti Spiritus gratia designatur. Hunc enim lur, quia media nocte fregit infernum Salvator, tuuc
liquorem consecravit Deus in Ecclesia ad mystica ab ore fidelis populi Agni caro comeditur, et sanguis
ii7 EXPOSITIO BREVIS AXTIQU.E LITURGLE GALLICAX.E. 98
dulciter bibetur, per quod omnis raundus pretio ^ Vestimentum parvolum, quod non sit in alio uso,
claro redimitur, atque illico discitur ut auroris tentse nisi ad frequentandum sacrificium, vel significat

diliculo laus resurrectioni Domini claro cantico quodnon graventur manus nostra? honoribus sfficub,
cum benedictionibus celebretur. sed circumdentur subtilia exercitia mandatorum
Palleum vero in pascha cum tintinnabulis Eucba- Dei. Prohibetautem manica tonica ne appareat vile
ristia velatus instar veterls testamenti, ubi tonica vestimentum, aut quocumqiie indignum tactum
sacerdotis plena tintinnabubs signans verba pra?di- sordium super divina sacriticia, quo manus immo-
cationis ostenditur. Pra?cinctio autem vestimenti lantes discurrunt.
candidi quod sacerdos baptizaturus praecingitur in Albas vero, quas levita^ utuntur, ideo statuerunt
signa sancti Joannis agetur, qui praecinctus baptiza- patres, quia in vestimento tincto non sic apparet cito
vit Dominum. Albis autem vestibus in Pascha in- macula quomodo in albo : et minister altaris ideo

duetur secundum quod angelus ad monumentum utitur, ut observet et caveat omnem maculam, et
albis vestibus cerneretur. Alba? etenim vestis esul- nullatenus vestimentamiuistrantium velleviore tactu
tationem signiticant. appareant sordita; sed candida sint cxterius veste,
Casula quam amphibalum vocant, quod sacerdos interius mente. Sirico aut vellere fietur, quia Domi-
induetur, tota unita per Moysem legiferum instituta B nus saccrdotibus ideo exinde habere indumenta man-
primitus demonstratur. Jussit ergo Dominus fieri davit, ut eorum vestis speni resurrectionis ostende-
dissimilatnm vestimentum, ut talem sacerdos in- ret. Sirico enim de ligno per verrae fictur. Vermis

duerit, quale indui populus non auderetur. Ideo sine post mortem procedit in alate, et post occasum et
manicas, quia sacerdos potius benedicit quam mi- volatum figurans Christum, qui ex ligno crucis
nistrat. Ideo imita prinsecus, non scissa, non aperta, quiescens in sepulcbro tamquam vermis clausus in
quia multa? sunf scripturaj sacra? secreta mysteria, sacculo augusto, surrexit de tumulo, et ad cajlos
qufe quasi sub sigillo sacerdoti doctus debet abscon- sumsit volatura. Alterius vero velleris alba inno-
dere, et unitatem fidei custodire, non iu ha?rese centiam tantum vitae demonstrant. Alba autem non
vel schismata declinare. conslringitur cingulo, sed suspensa tegit levitse cor-
Palleum vero quod circa collo usque ad pectus pusculum, quia omnis conversatio Levitica in desi-
venit, rationale vocabatur in vetere testamento, sci- derio crelestis patria? a terrenis operibus debet esse
licet signum sanctitatis super memoriam pectoris, suspensa, nec cingulo peccatorum constricta.
dicente propheta es persona Domini Spiritns Domini Stola autem quam super alha diaconus induit,
super me. Et post pauca, iit ponerem gloviam Iwjen- ,
significat subtilitatis intelligentiam in divina niyste-

tibus Sion, et darem eis coronam pro cinere, oleum '

ria, licet veteri stola induentes gaudium soIeranitati3
cjaudii pro luctu (Isai. lxi, 3). Palleum laudes pro se habere monstrabant. Et pro hac causa in quadra-
spiritu maroris. Quod autem collo cingit, antiquee gesima pro humiUatione non utetur, sicut nec alle-

consuetudinis est, quia reges et sacerdotes circum- luia in nostra Ecclesia, Sanctus, vel prophetia,
dati erant palleo vesle fulgente, quod gratia prfe- h\'nmum triura puerorum, vel canticuni Rubri maris
signabat. (Juodautem fimbriis vestLmenta sacerdotalia illis diebus decantantiu'. Slola alba namque angelus
adnectuntur, Dominus Moysi praecepit in Numeris, praeeinctus apparuit quando sedens in raonumento
ut per quatuor angulos palleorum Dlii Israel Dmbrias Dommi, soleranitatem resurreclionis ilUus nuncia-
facerent, ut populus Domini non solum opere, sed vit. Ideo in Quadragesinia prohibendum hasc can-
ctiam el vestitu mandatorum Dei signum portaret. tica, quia cKlestia et angelica sunt. De caelis enim

Manualia vero, idest manicas induere sacerdotibus columna ignis in nocte, et colunina nubis in die,
mos est instar armillarum, quas regum vel sacerdo- angelus in caraino fiammae in caehs audita est. Alle-

tum brachia constringebantur. Ideo autem ex quoli- luia vel Sancti tacentur ergo in pffinitentia, ut nova
bet pretioso vellere, non metalli duritia extant, vel fiant in Resurrectione dorainica quando reserantur
ut omnes communiter sacerdoles, etiara minoris di- et baptisma. Oportet ergo levita CKlestem cantet
gnitatis Ln sseculo facilius inveniant. canticum.

° Id est breves orationes ilke qua; a verbo Sancius incipiebant, quales cantabantur ante prophetiam,

ante et post Evangelium.

NoTA. In hac S. Germani Expositione recudenda Mabillonianura exeraplar, sive quod idem est, codicem
Augustodunensem dc verbo ad verbura exscripsimus. Menda igitur quibus no.n semel syntaiis Iseditur, cui
par est tribuat lector benevolus. Edit.
 APPEIVDIX AD OPERA
SANCTI GERMANI PARISIENSIS,
VARIA LITURGICA MONUMENTA CONTINENS.

MONITUM.
Si quis lectoruni iiiLerrogaverit, quajnamGermaui opera sequentibus monumentis ita coUiget,
relatio S.

ut his Appendicis nomen aliquo modo convenial, non aliam relationem inter utraque inter-
ultro fatebimur,
cedere nisi quod sanctus ipse Germanus pauca qua^dam de liturgia Gallicana scripserit, nosque ex Scripto-
rum illius edilione minus causam quam occasionem hanc summulam liturgicam proferendi suscepisse, rei
etiam opporlunitate slimulante, siquidem Ecclesia nostra quotidianis de hoc Ihemate ferveat controversiis.
Cceterum, pra-terquam quod S. Germanus liturgiam calamo attigerit, nuUum inter auctores ecclesiaslicos,

quibus Gallia nostra ante Carolum Magnum gloriata est, illustriorem excogitare potuiraus, cujus operibus
ha>c monumenta meliori jure subjicerentur. Et quis antiquitatis ecclesiasticae studiosus maximas nobis
gratias alijudicet, cuni perpenderit, se jamdudum conspicuam liturgia» Romana partem inter Gelasii papa>
lucubrationes typis uoslris expressam accepisse, ejusdemque complemento simul ac Gregorii Magni ope-
ribus esse potiturum? Quibus si liturgiam Mozarabicam, Isidori Hispalensis scriptis subnectendam, ad-
junserit, statim quasi spe repentina commotus exsultahit, traditionibus antiquee liturgiee pretiosissimis
fruiturus.

His prffimissis nolandum nobis superest, sequentes hbros de verbo ad verbum ex Mabilloniana editione
fuisse exscriptos, ne scilicet, cum voces, orthographia, syntasis exauctoratffi vel etiam mendosffi identidem
occurrerint, non tam codicum vetustatem quam noslram incuriam arguere videantur.

m LITURGIA GALLICANA
LIBBI TRES,
OUIBUS SUBJUNGITUR DISQUISITIO DE CURSU GALLICANO
AUCTORE MABILLONIO*.

Praeter eas beatissimae et apostolicae sedis iaviolabiles sanctiones, quibus nos piissimi
patres, pestiferae novitatis elatione dejecta, et boucE voluntatis exordia, et increuienta pro-
babilium studiorum, et in eis usque in finem perseverantiam, ad Ghristi gratiam referre
docuerunt; obsecrationum quoque sacerdotaliumsacramenta respiciamus, qviaj ab aposto-
tradita, in toto mundo, atque in omui Ecclesia catholica uniformiter celebrantur, ut le-
lis
gem credendi les statuat supplicandi. {Caelestius papa in epistola ad Episcopos Gallice,)

lu.usTRissiMO EcclesijE PRiNciPi Carolo Mauricio Tellerio Rhemohum archiepiscopo , Duci, PRiMo Francij;
PARi, sanctje sedis apostolic^ legato kato Gallij: Belgicj; primati, etc.

Quod litterati omnes in te suspiciunt, quod tuum certatim patrociniuni amhiunt, illustrissime archiprxsul,
hoc dignitati meritisque tuis, hoc tuie in litteras charitati et sollicitudini debes imputare ; ne quid dicam de
splendore amplissimx familix tux, quse omnia summa, virtute duce, maximi principis judicio consecuta est.
Mihi vero adeo non desunt causx, qux me ad hunc librum nomini tuo inscribendum impulerint, ut contra tam
diu prxtermissi me suppudeat offlcii; et lonqe magis timendum sit, ne mihi desint justx excusationis, quam libri

' Integer hiijus operis titulus sic se habet De Li- : cursu Gallicano, seu de divinorum officiorum origine
tnrgia Gailicana libri tres, in quibus veteris missai, et progrcssu in Ecclesiis Gallicanis. Opera et studio
qux ante annos mille apud Gallos in usu erat, forma domni Joannis Mabillon, presbyteri et monachi ord.
ritusque eruuntur ex antiquismonumentis, Lectionario sancti Benedicti c congregatione sancti Mauri, Lutetice
Gallicano hactenus inedito et tribus Missalibus Tho- Parisionan, anno 1783.
masianisque integra referuntur. AccedithisQinsmo de
4(11 PR.EFATIO. 102
tibi nuncupandi rationes. Id cnim jamdiidum exUjcre videhantur fricata in meluu, imo etcommunia in iotam
Rhemensem provinciam beneflcia, quw pecidiari im me titulo redundarc mcrito existimabam. Nam cum in ea
diaecesis tuse regione. qux fe sacrse disciplinse instauratorem agnoscit, lucis usuram, Deo volente, acceperim,
et in illo Academix Remcnsis seminario, cujus alter fundator cs, j)rima litterarum, qux mihi ad te aditum
ronciliarunt, etementa didicerim : sane committendum non erat, ut non in me partem sttsciperem eorum benefi-
fiorum, quse tua sotlicitudine et munificentia utrisque locis amptissima provcnerunt.
Fuit aliquando tcmpus, cum rcmotior illa Campanix plaga, in qua Memensium antistitum altcra sedes est,
eisdem in deliciis erat. Istic frcqucntia secundse Belgicse conciliu, Mosomensia inquam, Duciacensia, et Atti-
niacensia complura ; ncc fcrmc uspium in tota provincia magis vi/jebut religio.Ita bcnti Remigii sevo ; ita Hinc-
mari et Adalberonia pontificatu res se habebant. At prficessu temporis eum in statum reioluta sunt omnia (quod
temporurn iniquitati malim, quam superioi-um pontificum incurise ascribere) ut ad iltam gentem emendandam
strenuissimo et ecclesmsticse disciplinse studiosissimo archiprsesute opus essct. Jacebant pene sine reverentia
negtecta sacra ; sine doctrina et disciplina pastores, prxter admodum paucos, quos in tanta licentia pudor ac
Dei timor intra modestise fines continuerat : ad hsec legum divinarum, ne dicarn humanarum, vix ullus respectus.
Deniqme rara, si tamen ulla, summis pastoris illis in partibus visitatio ; ut eas non mirum esset densissimis
ignorantise tenehris esse obrutas ac sepultas, quse tandiu solis aspectu caruissent. Hoeresis ex adverso inter itlas
caligincs, negotium promovere tenebrarum ; in ipsa regionis quasi metropoli altera sedem suam figere, arcem
catholicse religioni objicere pene inaccessam et perversse doctrinx academiam. Verum ubi, Antistes vigitantis-
sime Rhemensis Ecclesix clavum moderari ccepisti, quidquid auctoritatis in summa dignitutc, quidquid indus-
trix et sollicituditiis in actuosa virtute, quidquid doctrinse et cruditionis in magno genio positum fuit ; totum
idquantum quantum est, ad hoc maxime convcrtisti, ut ilta purochise tux portio, rjux remedio fortiori ac
promptiori indigcbat, in meliorem forrnam restitueretur ; idrjue demum effecisti ut modo vix utla sit alia
ecclesiastir-is regutis marjis addicta, et qux rectores habeat meliores.

Quod si tanta fuit in remotiorcs iltas provincix tux plagas sotlicitmlo ac diligentia tua ; non mirum si vici-
niores ex eadem ita profecerint, ut si qua taterent neglectarum ovium vitia aut pericula, nec summi pastoris
ocutum vigilem, nec meriicam nmnum effugerint. Xihil curx, nihil providcntix tuse expers. A
tehabent divina
officia, et sacri ritus, rjidbus administrantur sacramenta, dccentiorcm et augustiorem formam ; a te probi
Ecclesiarum ministri gratiam et piatrocinium, improbi animarlversionem ; Ecclesise visitationes, instaurationem
et profectum; denique universa dicecesis rectum ordinem et tranrpdllitatem.

Atque ut opus tam arduum ac difficile, si fieri posset, redrleretur immoHale; et ne, deficientibus probis, quos
prxcipuo detectu instituisti, pastoribus, etiam hsec salubris disciplina sensim deficeret; in urbe tua novum
a fundamentis semiyiarium crjndirlisti, amplissimis xdificiis copiosis proventibus instructwi). Hic ad ceritum
selectx juventutis adrAescentes, gratuito plerirpte, erlucantur, et sub optimis erurjitisriue prxceptoribus ac ma-
gistris ad pietatem rloctrinamrjue informantur ; itt obeitntium pastorum viccs aliquando sitpjileant, et redivivx
religionis ac disciptinx studium foveant et conscrvent. Hos omnes et singulos ex nomine, eorumque mores co-
gnitos et perspectos habes : tantaque est in eorum delectu xrjititas et perspicacia tua, ut unus bcneficiis au-
geatur, quem majus doctrinx ct jrrohitatis mcrititm commendaverit. Hinc jyroficit ex vicini scminarii xmula-
tione et eruditione Rhemorum Universitas, qux in tantum sitb tuis aitsjnciis reflorescit, ut cum otim ferme
incutta esset, et schrjlariitm numera destituta, nunc eoritm frer{uentiam vix cajnant ipsi jxirietes.
Sed ne in posterum hxresis attotlat caput', eam in ipsa ejus arce agressus es, cum schotas ejus nmte feriatas,
etiam et dotatas, in uliud clericorum seminarium omvcrtisti, reditus a rege assignatos his attribucndo in Eccle-
six profectum, quibus antea hxresis in ejus perniciem abutebatur. De his omnibus merito ptaudit ac sibi gna-
tulatur Betgica jyrovincia, imo tota Ecclesia Gallicana, qux « novit, » ut Ivonis ad Vrba?ium II verbis utar,
Rhemorum « sedem diadema regni habere, et omnibus penc Gatiicanis Ecctesiis exemptum ruinx vel resurrec-
tionis existere. »
Qitaproj)ter magnoperepeccarennhividerer, illustrissime primas, si Rhemensi provincix ef ego ejus alumnus
ob tam txtos successits noii gratularer; neque porro committere licet, ut tum ob hns causas, tum ob singula-
rem in me tantillum hominem bcncvolentiam et gratiam tuam, quod sujjerest vitx «c spiritus, sine atiqua grati
animi testificatione elabi sinam. Et quidein hactenus occasio jjotius defitif qitam volitntas : propterea rjuod ea
qux versabam studia ^wminis tui dignitati non satis i-esjionderent. Sed cum nova in me accessissent beneficia
tua, feliciter sese obtulit Litorgia Gallicana, rjuam meis sociorumque meorum studiis e tenebris eruere et
illustrare aggressus suin. Quid eiiim summo sacerdoti convenientius offerrij)oterat,quamdiviniformasacrificii
cujus ritum instituerunt sive tenuerunt clarissima Grdlicanx Ecclesix lumina, Hilarius, Martinus, Sidonius,
Avitits, Remigius, Cxsariits, atiique sanctissimi antistites? Quid inquam catholicx religionis studiosissimo
pontifici acceptius quam antirjita ilta Gallicanorum Pntrum oracuta, in rjuibiis nostra de Eucharistia firles tam
claris et illustribus consignata est monumentis ? Erunt rdii qui nlia tibi majoris operx et eruditionis inscribant.
Ego vero, cui nulla spes est perveniendi ad ittam atiquando facuttatem, ut a me quidquam egregium, et nomine
tuo ptane dignum exspectari debeat; saltem id assecutus mihi videor, ut argitmenti gravitas tux dignitati res-
pondeat, et observantix in te mex; et si non alia re, vel utilifate sua ipsa se lucubratio tueatur. Cxterum etiam
atque etiam a te peto, illustrissime Eccte»ix princeps, ut sotita benignitate et benevolentia tua hos labores nos-
tros, qui tua aitctoritate nixi in pubticum prodeunt, tibi accipiendos existimes. Quod si pro tua humanitate id
concesseris, non dubito hoc opus toti Gallicanx Ecclesix approbatum iri, quod tibi rjratum et accepjtum esse
constiterit. Id porro non tam meo quam totius congregationis nostrx nomine tibi offero : qnam si tuo patrocinio
tueripergas, hoc me beatum reputabo, et egregium laboris mei fructum retulisse 7nihi gratulabor.
F. Joannes Mabillox M. B.

PR.^FATIO.
I. Quaj omnium apud nos ecclesiamm ore ac reverentia quondam consecrata fuit Litui'gia Gallicana, heec
ab annis retro nongentis ita non modo in desuetudinem, sed etiam in oblivionem abiit ; ut ejus nec vesti-
gium pene ullum relictum sit, nec ritus apud viros nostrte aetatis, etiam doctissimos, certus et exploratus.
Non defuerunt e Gallis nostris eruditi horaiues, nui lioo argumentum illustrare tentarant sed irrito conatu
:
103 APPENDIX AD OPERA SANCTI GERMANI PARISIEXSIS. lOi
dencientibus qui|>pp idoneis hujus rei monumcntis.
apud omnes in confesso est, Liturgiani Gallica-
Illud

nam principio a Homana fuisse diversam, pjusque mutationem ante annum Christi octingentesimum
contigisse Caroli Magni principatu. Is enim sancti Gregorii Sacramentarium, quo Romani in sacris ute-
bantur, utunturque etiam nunc, ab Adriano papa primo suscepit, edilo Capitulari, ut niissa in posterum
ordine Romano in Gallioanis ecclesiis celcbrarctur.

II. QuaMiam fucrit luijuscc mutationis causa, in anibiguo est. IIoc sine temeritatis nota dicore licet,

Adrianum id satis egisse apud Garolum qui ultro, ut Romano pontifici gralificaretur, pelenti annue-
:

ril. Idera magno molimine tandem evicit Gregorius VII apud Hispanos, qui ab avitis et patriis ritibus teger-

rime discesserunt. Nimirum heec semper fuerunt summorum pontificum ardentissima studia, ut RomanK
Ecclesia? ritus aliis Ecclesiis approbarent ac persuaderent, rati id quod res erat, eas facilius in una fidei
morumque concordia, atque in Romanae Ecelesia' obsequio perstituras, si eisdem caeremoniis, eademque
sacrorum forraa continerentur. Ea niens fuit Innocentii I in epistola ad Decentium episcopum Eugubi-
nura : eadem etiara omnium
cujusque regni aut provinci» prfecipuorum antistitum, quibus hcec in primis
cura fuit, ut ad uniformem modum oranes sibi subditfe Ecclesia; componerentur. Ita Patribus conciUi iv
Tolelani, Bracarensisl, et Gerundensis apud Hispanos atque Venetici et Epaonensis apud Gallos visum
est. Hanc rituum in divinis officiis concordiam raagnopere curarunt, teste Cassiano, etiam primi vitse re-

lieiosa; instilutores Verentes scilicet, ne qua in quotidianis solemnitatibus inter viros ejusdem culturK
: <<

consortes dissonantia vel varietas exorta, quandoque in poslerum erroris, vel a?mulationis, seu schismatis
noxium germen emitteret, » ut ipse sci'ibit in lib. ii Institutorum, cap. 3.

III. Liturgiffi Gallicaua? in Romanam mutatio tanta universoe Galli» Ecclesiarum consensione facla
H»c
est, utregnante Carolo Calvo, Magni nepote, missae GalhcanBB notitia jam penitus oblilterata esset. Unde
Carolus Calvus, ut ejus a Romana discriraen oculis perciperet ac comprobaret, missam Toletano more a
quibusdam presbyteris, qui ex partibus Toletanw Ecclesise ad se venerant, celebrari voluit : quoniam
vetereni Gallorum Liturgiara cura Toietana convenisse didicerat. Id patet ex ejus epistola ad Clerum
Ravennatera, in qua h;ec subdit v Celebrata etiara sunt coram nobis missarum solemnia more Jerosol)-
:

mitano, auctore Jacobo apostolo; et more Constantinopolitano, auctore Basilio sed nos sequendam :

ducimus Romanam Ecclesiam in missarum celebratione. » His verbis Carolus innuit, eam hujusce facti
rationera fuisse, ut visis compertisque diversarura Ecclesiarum variis celel)randa? missfe ritibus statueret,
qualein altcri formam prceferendam existimaret : sed Romanum tandera ritura sibi pra; cwteris placuisse.

Ab eo teinpore nemini de restituenda Liturgia Gallicana, Romanave diraittenda quidquara tentare venit in
animum, nec ante noslram aetatem apud Gallos de prisco illo ritii fuit ulla fere mentio aut memoria.

IV. Intcr priraos ejus notitiani denuo revocandi occasionem pra?buit Matlhias Flaccus Illyricus, centu-

riatorum Magdeburgensium facile princeps qui cum veterem quamdam missam Latinam ex Codice ms.
:

eruisset, atque Argentin» anno loo7 edidisset, eain esse suspicatus est quje ante Roraanara in usu fuerat
apud Gallos et Germanos. Hanc conjecturam pro indubitata sententia cxcepit Guillemus PejTatus in His-

toria Capella; regum Francoriira ; eumque secutus Carolus Cointius, doctissimus Oratorii presbyter, in
torao 11 suorum Annalium. Utriusque sententiam ad examen revocavit clarissimce memoriae cardinalis
Bona in insigni opere Rerum litm-gicarum ; idoneisque asseruit argumentis, longe diversam ab Illyriciana
fuisse missam Gallicanam in cujus tamen inquisitione se implicatum fateri non erubuit vir modestia; sin-
:

gularis. Nihilo minus Liturgite Gallicana» quatuor assignavil indicia; et Missalia duo, unum Vaticana?
bibliotheca?, alteruin serenissiino? Suecoruin regina', indicavit, qua? pro genuinis Gallicanis habenda esse
arbilralus est. Duo htec Missalia ante biennium integra protulit in hicem Josephus Thomasius, clericorum
regularium in Urbe presbyter rerum sacrarum studiosissimus, tertio Missali addito, quod itidem ad pris-
cum Gallicana? Ecclesia? ritum pertinere existimavit.

V. Cura res ita se haberent, adeundo Gerraaniam contigit ut in Luxoviense monasterium accederemus,
atque inter semilacoras veteris ejus loci bibliotheca? reliquias antiquissimum Lectionariuin, quod in sacris
ad legendas prophetias et Epislolas cura Evangeliis ante annos mille in usu fuerat, inveniremus. Mox prte
gaudio exsilientes, iUud Gallicanse Ecclesia? proprium fuisse suspicati sumus. Nec nos fcfellit conjectura.
Nam re maturius in reditu expensa, nullus nobis relictus est ambigendi locus, hoc esse antiquissimum
Quam ob rera araicorura consultu quoddam opera? pretium fore duxi-
Lectionariura Ecclesia? Gallicanse.
mus, si hoc de argumento singularem conderemus tractatum in quo Liturgia? Gahicanas, qualis ante :

Carolum Magnura apud raajores nostros recepta erat, vera forraa, genuinique ritus explicarentur. Id pro
modulo exsecuti sunius quo fructu, alii viderint, Nobis cerle (sine jactantia dicere liceat) diligentia pro
:

materise dignitate non defuit.

VI. Totum opus in tres libros tribuimus. In primo, postquam de variis Ecclesiae Latinae Liturgiis bre-

viter actum est, Gallicanffi indicia veraeque notfe expenduntur, et probantur. Deinde facla
afreruntiir,

ejusdem Liturgife cum Mozarabica comparatione, totam ejus seriein ex Gregorio Turonensi episcopo,
pliisque priscis monumentis eruimus et illustraraus. Quibus absolutis, vetus sacrte supellectilis apud Gallos
1U5 IX LIBROS DE LITURGIA GALLIC.\XA PR.EFATIO. lOG

nustrates, ecclesiarumqiie forma et apparatus describilur. Porro in exordio et flne libri exponitur qualis
fuerit majorum nostrorum per id tempus de Eucharistia fides et persuasio. .\rgumenta repetere hoc loco
non juvat. Ilhid quadam esplicatione indiget, quod agendo de ciboriis antiquis (sediculae erant umbellarum
instar super altaria, quatuor minimum columnis innixfe) in exemplum adducimus altare parthenonis Vallis
Gratia; apud Parisios, quod recentiori Romanorum usu non ciborium, sed baldachinum appellari debet, ut
me monuit eruditus et venerabilis Claudius Castellanus Ecclesiaj Parisiensis c.monicus. Id vero inter
utrumque quod baldachini pars superior aperta, et in coronfe modum convexa est; ciborii
disoriminis est,
sequa et plana, non aperta armarium quadratum in summo habens ad asservandas reliquias; et porticulas,
;

vulgo riuguieres, in circuitu armarii. Ita Romaj ciborium sancti Joannis, et sanctae Praxedis; baldachinum
sancti Petri appellatur. An utrumque apud antiquos in usu fuerit, non liquet at certe una fuit apud:

omnes ciborii appellatio. Unde ciborium sepulcri sancti Petri in Vaticano vocatur a Gregorio Turonensi
episcopo in lib. de Gloria martyrum cap. 28. Id monuisse hoc loco aliquanti momenti est.
i

VII. Secundus liber exhibet Lectionarium Gallicanum, quod in Luxoviensi Benedictinee congi-egationis
sancti Vitoni percelebri monasterio reperimus. In ipso hujusce libri limine nonnulla de Adventu Domini,
et de festis apud Gallos antiquitus receptis prwmittuntur, singillatim deinde suis locis per totum librum
explicanda. Nihil in illo Lectionario non dignum observatione multa singularia, pra?sertim qufe ad pas-
:

sionem Domini et ad Rogationes pertinent. Lectiones ex Scriptura nec multum recedunt a Vulgata nostra,
nec omnino cum illa conveniunt. Varietates insigniores in flne operis referemus. Lectionarii hujus antiquitas
ex festis in eo recensitis, et ex litterarum, quibus exaratus est Codex, forma intelligitur. Pauca quippe in
eo festa : nullum sanctje Genovefae die natali recentius. Characteres ipsi Merovingicam referunt scriptu-
rani, qua; sub prima regum nostrorum stirpe usitata erat. Sed ne lectori fucum facere videamur, specimen
scripturse, qus in illo codice ubique a?qualis est, feri incisum hic exhibemus.

Hoc specimen si quis cum illis, quaj in libro v de Re diplomatica exponuntur, conferre voluerit eam
Merovingicam esse scripturam nobiscum ullro fatebitur. Haud scio an ullum sit Lectionarium hoc Galli-
cano antiquius si forte excipias librum comitis, indicantem lectioues ad usum Ecclesise Romanae quo de
: :

libro mentio fit in charta Gornutiana, qua; Leone Augusto iv, et Probiano coss., seu anno Christi 47i
data est.

VIII. Tertium libruin constituunt Missalia tria, qiiorum primam editionem Josepho Thomasio mox lau-
dato acceptam referre debemus. Primum est Gothicum seu Gothicogallicanum ; quo scilicet utebantur Galli

Visigothorum imperio subjecti. Exemplar exstatin bibliotheca serenissima; Christiua? Suecorum reginse lit-
majusculis scriptum ante annos nongentos, ut peritorum judicio censuit emiuentissimus
teris quadratis et
cardinahs Bona, et Thomasius post eum. NuIIum in eo festum recentius quam sancti Leodegarii, anno
678 nece alfecti. Alterum .Missale brevius vocatur Francorum, es eadem bibliotheca, quod uncialibus et
quadratis litteris itidem scriptum asserit Morinus, qui illud quondam vidit, et ante annum 560 exaratum
existimavit. Malim dicere post Gregorium Magnum, cujus additamentum in canone missa?, nempe, diesqiie

nostros in tua pace disponas, in eo missali habetur. In orationibus pro regno et regibus iudicantur F;'ancocu;n
reges et rectores. Quod argumento est non ad unum, sed ad plures tunc pertinuisse principatura. Tertium
Missale dicitur Gallicanum, a cardinale Bona laudatum cui imperitus nonnemo Missse Romanx titulum
:

aflixerat. Eodem characterum genere scriplum est ac priora duo. Asservatur in bibliotheca Vaticana, eo
translatum ex Palatinaseu Heidelbergensi. Plura de his tribus Missalibus initio libri iii.

I.\. Duobus aliis tum integritate, tum antiquitate, longe prsestat Missale primum, quod Gothicum seu

Gothicogallicanum appellamus. Hujus fragmenta queedain in tomo postremo Bibliothecae Patrum addu-
cuntur ex oflicio tridui ante Pascha. Et quidem in oflicio Sabbati sancti, cum orationes ad baptismura
referuntur, qua^dam lectionis varietas est in ullima collectione ad h;ec verba Oremus, fratns cliaiissimi,
:

Dominum et Deum nostrum pro apud Thomasium; at in Bibliotheca Patrum, pro amphibiis
aufetis nostris. Ita
SU!S. Sed neulra lectio nobis probatur; poliusque legendum videlur, pro neophytis nostris, ul suo loco

monuimus. Luculenta vero ex hoc Missali Gothico testimonia eruuntur ad demonstrandam veram Christi
corporis et sanguinis in Eucharistia prteseutiam, verumque missae sacrificium, et Romani pontificis super

Patrol. LXXII, -i
 i07 APPEXDIX AD OPERA SANCTI GERMAXI PARISIEXSIS. 108
omnes episcopos priniatuni. Non repelimus modo qum de ipsa Chrisli prfesentia in cxordio et in flne libri
primi inde prolulimus. lllud tantum addimus in prtesens, vocabuluni transformationis saepius adhiberi ad
significandam (quam vocamus) transsubstantiationem, ut in missa octava de Cireumcisione, pag. 202*, in
missa vicesima pro cathedra sancti Petri, el in missa soptuagesima quinta de sancto Leodegario. Simi-
liter occurrit idem vocabulum in missali Francorum, pag. 307, et in Gallicano, cujus sentenliam mox re-
laturi sumus.

X. Egregius locus est Missalis Gothici in offieio septuagesimo octavo de sacrificio corporis et sanguinis
sui a Christo in coena instituto. Qui formam sacrificii perennis institueiis, hostiam se tihi (Deum Patrem sa-
cerdos alloquilur) pnmM»« obtulit, et primus docuit offerri. Quod de sacrificio, non crucis, sed cwnfp dictum
esse quivis cordatus lector intelligit. Prteter hoc testimonium, quod initio libri iii exposuimus, aliud nobis
idem Missale suppedilat in Missa pra'cedente, ubi in oratione post mysteriiim, id est post consecrationem,
heec legunlur : Magnum hoc munus misericordise est, qui nobis docuit redemptionis nostrse sacrificia celebrare,
sicut ofjtulitDominus noster Jesus Christus in terris. His accedit tertius locus ex Missali Gallicano in Ccena
Domini, qua Dominus noster Jesus Christus in novo Testamento sacrificandi ritum instituisse mcmoratur,
in
dum panem et vinum, qux Mdchisedech in prtefujurationc futuri mysterii sacerdgs ohtukrat, in sacramentum
sui corporis et sanguinis transformavit. Nec omittendum hoc loco id quod legilur in Missali Francorum pag.
323 : Remotis ohumbrationibus carnalium victimarum, spiritalem tibi, summe Pater, hostiam supplici servitute
deferimus : quse miro ineffahilique mysterio et immolatur semper, et eadem semper offertur ; pariterque et de-
votorum munus, et remunerantis cst prwmium. Ubi spiritalem hostiam dieit sacerdos, quod spiritaliter immo-
letur vera Christi caro, verusque sanguis. Quid? quod adoranda sacrificia appellautur in fine tertii Missahs,
scilicet Gallicani, pag. 377. Alia id genus noii pauca prictermittiinus.

XI. Quod atlinel ad primatum Romani pontificis, eum probal missa de sanclo Xysto papa et martyre, qu£e
in Missali Gothico est ordine quinquagesima octava Ex quibus est sanctus ac venerabilis Sixtus martyr
:

qui dum apostoHcse sedis accepisset insignia, primum

esse conspiceret sacerdotum, id est episcoporum,
et se

qui in his Missalibus solent appellari sacerdotes, prosbyteri vero non semel seniores, ut col. 000. Hujus loci
occasione in menlcm rccurrit solemnis locus ex Cypriani libro de Unitate Ecclesi;e, ubi primatus Pefro
datur. Id tanquam assumentum rejecerunt nuperi editores Oxonienses, freti antiquorum auctoritale codi-
cum, quorum nonnulli hanc elausulam non habent, aliis eam habentibus numero et bona nota (ut ipsis
videtur)potiores. At nullum Codicem proferent (ut quidem putamus) antiquiorem Pelagio papa ejus nominis
seeundo, qui in epislola sexta hunc Cypriani locum ita refert Sed et beatus Cyprianus, egregius martyr, in
:

libro, quem de Unitatis nomine titulavit, inter atia sic dicit Exordium ab unitafe proficiscitur et primatus
: ,

Pefro datur, ut una Christi Ecclesia et cathedra monstretur. Et ^MSfores sunt omnes, et grex unus osfendifur,
qui ab aposfolis unanimi consensione iMScafur. Pro hac lectione editores citant Codices decem sed eos re- :

jiciunt, nulla Pelagii papaj facta mentione. At sufflcit ad primatum Petri, quod Cyprianus Ecclesife unitatis
originem, ah uno, id est a Petro, incipientem, asseril a Christo instilulam. Clarius in Epislola ad Jubaianum :

Petro primum Dominus, super quem xdificavit Ecclesiam, et unde unitatis originem instituit et ostcndit; po-
tesfafem illam dcdif, etc. Sed quam prKclarus locus in ejusdem epistola ad Quintum JVam nec Pefrus, :

quem primum Dominus elegit, et super quem lediflcavit Ecclesiam suam, cum secum Paulus de circumcisione
postmodum discepfaret, vindicavit sibi aliquid insolenter, aut arroganfer assumpsit, ut diceret se primatum
tenere, etc. Petro priorifafem, et si \uhci primatum concedunt editores Oxonienses in notis ad hanc episto-
lam, modo ne principafum. Quantumvis aulem (ut ipsi obtendunt) Africani prajsules prohiberent appolla-
tiones Iransmarinas; apud eos lamen Ecclesia Romana caput omnium Ecclesiarum censebatur, teste Eugenio
episcopo Carthaginensi apud Victorem Vitensem in lib. ii. Sed longius provehimur. Unum tamen addimus
nempe ex prseconcepta illa de Romani pontiflcis primatu apud Catholicos persuasione forsan factum esse,
ut Catholici apud Gregorium Turonensem episcopura Romani non semel dicti sint. Unus locus est in lib. i
de Gloria martyrum cap. 23, ubi Gregorius agens de violatis per hajreticos Lusitaniaj fonlibus, et de cffi-
lesti vindicta in violatores, hrec subdil : u Denique Theodegisilus, hujus rex regionis, cum vidissethoc mi-
raculuni, quod in his sacratis Deo fontibus gerebatur, cogitavit intra se dicens, quia ingenium est Roma-
norum (Romanos enim vocitant homines nosti-ce religionis) ut ita accidat, et non est Dei virtus. « Idem in
ejusdem libri cap. 80 refert miraculum pro fidei Christian» approbatione faclum in presbytero cathulico
adversus presbytcruni Arianum qui eatholicus presbyter nostric religionis a Gregorio Romanorum vero ab
: ;

haereticis appellatur. Imo etiam a Calholicis ipsis Romana fides pro catholica ante id tenipus sumebatur.
Sic Hieronymus in prima Apologia adversus Rufinum « Fidem suam quam vocat? Eamne, qua Roinana
:

pollet Ecclesia, an illam, qute in Origenis voluminibus continetur? Si Romanam responderit:Ergo Catholici
sumus. » Non ergo novitium est, quod Catholici Romani dicimur. Hkc occasione Missalium Gallicanorum.

XH. Erit fortasse qui inquirat quo pacto ha!c Missalia ex Gallia Romam deportata sint; nullumque forsan
supersit apud ipsos Gallos Liturgia; Gallicana; exemplum. Nimirum b>TC nostratium(noque enim dissimularc

" Hic el infra rcvocatur lector ad numeros in tcxlu crassiori charactere expressos. Edit.
109 IN LIBROS DE LITURGIA G.VLLICANA PR.EFATIO. UO
licet) incuria fuit, ut ad exteros tam prseclararerum noslrarum momunenta transferrentur actumque erat :

de Liturgire Gallicana? memoria, nisi Iiasc Missalia in doctas et eruditas nec minime invidiosas manusinci-
dissent. Quo pacto lia?c migraverint Romani, jam dixinms. Nempe duo ex his per serenissimam Suecise
reginam eo delata tertium ex bibliotlieca Palatina in Vaticanam. Et illa quidem duo ex Alexandro Petavio
;

comparata fuerant hoc vero tertium ex Jacobi Bongarsii haereditate in principis Palatini potestatem vene-
:

rat. Unde autem h»c supellex sive Petavio, sive Bongarsio provenerit, modo exponendum. Uno verbo dico,

fere omnis ex hibliotheca Floriacensi. Rem breviter narro. Cum anno lo62 hwretici, .\ureIianoruni urbe
expugnata et expilata, etiam finitima loca diriperent, prajdse avidi etiam convolarunt Floriacum, eujus abbas
ssecularis tunc erat cardinalis Castillioneus, et ipse accerrimus hsereticorum fautor. Huic in primis acceptus

erat Petrus Daniel, Causidicus apud Aurelianos eruditus, et Floriacensis Ballivius : qui cardinalis gratia dex-
tere usus, Floriacensis Bibliothecfe Codices mss. a praedatoribus, quibus nullius ferme pensi erant, qua arte
quo pretio faeile impetravit. His anno 1364 ex uno horum Plauti Aululariam; ex alio Servii commentarios
in Virgilium anno 1600 vulgavit. Lupi Ferrariensis epistolfe primum ex eodem penu, atque Justini cditio
correclior prodierunt. .\nno 1603, niortuo Daniele, PauIusPetavius senatorParisiensis, et Jacobus Bongar-
sius, Danielis ambo amici et affines, pacto cum ejus ha?redibus mille quingentorum francorum pretio, hos
libros inter se partiti sunt. Pauli portio qui ex eis Andreae Chesnio suppetias ad in-
Alexandro filio cessit :

struendam veterum GalliEe scriptorum collectionem subministravit, suamque demum veterum Codicum
partem serenissimse Christina? vendidit. Bongarsius publicis ab Henrico IV Francorum rege apud Germanos
negotiis admolus, eam quse .sibi contigerat portionem Argentoratum, ubi residere solitus erat, convehen-
dam curavit eamque demum hospita? sufe (qua? Lugdunensis, et gemmarii hominis uxor erat) filio, nomine
;

Granicelo, testamento legavit. Itaque cum Lutetife Parisiorum anno 1612 Bongarsius ex morbo decu-
buisset, princeps Palatinus, Jani Gruteri bibliothecarii sui persuasu, Bongarsii librariam supellectilem,
Ai'gentorati relirtam,numerata pecunia comparavit, et in bibliothecam suam Heidelbergensem comportari
curavit. Denique bello inter Ferdinandum imperatorem et Fredericum electorem palatinum, qui de regno
BohemitB decertabanl, exorto; Bavaricus princeps, facto in Palatinatum impetu, magnam ejus partem
oecupavit, Heidelbergam anno 1622 in suam potestatem redegit, libros abstulit ex bibliotheca, plerosque
summo pontifici Gregorio .\V dono dedit, in Vaticanam bibliothecam tandem illatos. Haec bibliothecie
Floriacensis fortuna, qualem didicimus ex integerrimo viro Jacobo de Givet, apud AureUanos regio advo-
cato. Hinc conjicere licet, tria haec missalia ex Floriacensis bibliothecee distractione Romam tandem ap-
pulisse, atque duplici via istuc commigrasse cum aliis ejusdem bibliolhecse libris.

XII. Hsec missalia cum Lectionario nostro conjuncta totam propemodum veteris missfe Gallicanse seriem
nobis reprajsentant. Duo tantum desiderantur, nempe capitula illaPsalmorum, aliarumve sacrje Scriptura;
iibrorum, quoe tum ad missa; initium, tum post propheticas elapostolicaslectiones, ac tempore oblationis
cani mos erat : et forma verborum, quibus consecratio peragi censetur. Canonem quidem missae pro singu-
lis missis diversum, sed brevissimimi exhibet Missale Gothico-gallicanum : at cum ad liEec verba, Qui pri-
die quain pateretur, ventum est, sequentia, qua? consecrationem continere debebant, tanquam eo lempore
vulgaria, uno
comprehenduntur. Morem cathoUcitm hac in re a nostris observatum testatur Gregorius
etc.

in cap. 16 Patrum. Formam Ambrosianam in panis consecratione adhibitam fuisse non dubita-
de Vitis
mus. Est auteni hujusmodi Hoc est enirn corpus meum, quod pro vobis confringetur Quatuor postreraa vo-
: .

cabula (nam de prioribus nulla difflcultas) a Gallis nostris addita fuisse inde colligimus, quod in duabus
post sacram aetionem orationibus, in quibus mox factse consecrationis flt specialis et attenta commemora-
tio, mentio injicitur de confracto Christi corpore, uti et de sanguine effuso. Quod indicio est, verbum con-

fringetur in consecratione panis prsemissum fuisse, uti et effundeturm consecratione calicis. Uterque locus
est in MissaliGolhico et primus quidem in missa de Nativitate Domini Vost secreta
: Credimus, Domine, :

adventum tuum; recotimus passionem tuam. Corpus tuum in peccatorum nostrorum remissionem confractum :

sanguis sancius tuus in pretium nostrx redemptionis effusus est. Hfec omnia verba ad prfemissam consecra-
tionis formam referuntur in qua ha;c recitari solebanl ad ulriusque symboli consecrationem Hsec quo-
: :

tiescunque feceritis, in mei memoriam facietis. Unde sacerdos ait : recolimus passionem tuam. Verbum confra-
ctum (ut moi dicebamus) ad confringetur ; effusus ad effundetur spectat. Sic cum aflectu sacerdos verba ge-
minabat post Sayictus, subdens : Vere sanctus, vere benedictus, etc. Alter locus est in missa dominicali, n. 78,
ubi Post secreta, sacerdos ita precatur : Credimus, Domine, credimus in hac confractione corporis, et effusione

tui sanguinis nos esse redemptos. Pronomen hac denotat prius factam esse confractionis menlionem. Simi-
liter in consecratione calicis prsecesserat mentio sanguinis effusi : sive eadem fuerit forma cum Romana,
sive potius eadem cum Mozarabica, quse sic efferebatui- : Hic est calix novi Testamenti in sanguine meo, qui
pro vobis et pro multis effundetur in remissionem peccatorum. Cum .\mbrosiana ha?c tantum haberet, Hic est
mim sanguis meus. Non hfec erat sine dubio apud Gallos fornia verborum in calicis consecratione, quae
verbum effundctur continebat, ut es superiori repetitione intelligitur.

Xni. Heee sunt quse prsefari visum est ad exponendara instituli nostri rationem de Liturgia Gallieana.
 iil APPEXDIX iVD OPERA SANCTI GERiMAiSI PARISIENSIS. 112
Huic operi coronidis instar subjicimus Disquisitionem de cursu Gallicano, id est de divinorum officiorum
origine et progressu in Ecclesiis Gallicanis cui Disquisitioni succedent nonnulla monumenta ad utrius-
:

que operis probationeni. Qua3 omnia faxit Deus optimus maximus ut cedant in profectum Ecclesise catho-
lie», eujus judicio ac censura» hanc opellam, nosque ipsos lubonter submittimus. >'ec refugimus etiam
censuram eruditorum hominum. Non eidm vinciinur, quando o/feruntur nolis meliora, sed instruimur, ut
verbis utanmr magni Cypriani ex epistola ad Quinlum.

DE LITURGIA GALLIGANA
LIBER PlilMUS.
CAPUT PRIMUM. A ficata accedant. Quod non solum de fide Trinitatis et

Lilimjiarum consideralio quain utilis ad fidem Eccle- Incarnationis, sed etiara de fide Eucharistise intel-
six catholicx de Eucharistia confirmandam. ligendum est, secundum illud quod in Missali Go-

•J i . Cum varia sint argumenta qua? veram in Eu- thico gallicano legitur, nimirum in missa 75. Ut
charistia Christi oorporis sanguinisque prcesentiam solemne hoc sacrificium sanclificet corda tiostra, dum
probant non inleriorem in his locum tenent augus-
; creditur, deleat peccata, dum sumitur.
tissimi ritus ac solemnes illaj preces quibus Chris- 3 3. Verum si ad precaliones in Liturgiis adhiberi

tianae ubivis gentium legitimoe societates ab initio in solitas attendamus; plura utique, eaque magis ex-
re sacra usiie sunt. Id enini modis omnibus agit Spi- pressa, buic rei oonfirmandse testimonia nobis oc-
ritu sanoto animata Ecclcsia, ut magnum aliquid ac current. Iij his luculentum est illud, quod nobis sup-
plane divinuni boc sacrificio contineri palam protes- peditat Liber Sacramentorum Gregorii magni in
tetur. Huc spectant praeviae ex utroque Testamento Dominica quinta post Epiphaniam, ubi in Praefa-
lectiones,quarum meditatione fidelium aninii ad tione hffc leguntur : Singidi accipiunt Christum Do-
tantuni mvsterium disponantur huc panis studio : minum, et in singulis portionibits totus est ; nec pcr
prxparatus, ejusdemque cum vino Deo facta oblatio singulos minuitur, sed integrum se prmbet in singuUs.
verbis arcanis cum 2 sacro suffitu ; buc ad circum- B Quod testimonium Guitmundo tanti visum est, ut

stantes conversa oratio Prsefationis instar, ut eorum illud retulerit in librum suum de corpore et san-

aures et corda in coelestia erigantur : hue actio sa- guine Domini ; itidemque Algerus in lib. i cap. Ib,

cra, et consecratio mysticis Cbristi verbis peragi ex Ambrosio, id est ex Liturgia Ambrosiana, in qua
solita ; tum bostiae calicisque elevatio cum insigni htec leguntur apud Pamelium Dominica quinta, et

reverentia sacerdotis el populi procumbentis; ad in hodierno Missali Ambrosiano Dominica sexta

haic vivorum defunotorumque memoria; huc deni- post Epiphaniam.
que communio cum iis religionis et venerationis 4. Quod si auotores illi alias etiam Liturgias, in
signis, cum ea gratiarum actione, nuUus ut iutuen- primis veterem Gallioanam, in promtu habuissent,
tibus dubitandi locus relinquatur, hanc esse, sem- haud dubie multas inde suppetias hausissent ad
perque fuisse Ecclesife fidem ac persuasionem, asserendam calholicam fidem. Tres tantum locos
Cbrislum vere in hoc sacrificio exhUjeri. huc adduoere juvat ex Missali Gotliico seu Gallicano
2. Et h«c quidem in commune Liturgiee omnes perantiquo, quibus locis nihil signantius aut lucu-
reprffisentant. Si vero singulares uniuscujusque ritus lentius afferri potest. Unus exstat in missa de Epi-

considerare nunc vacaret, nullos in eumdeni soopum p phania, ubi slatim ab initio haec solemnitas vene-
non collimare facile intelligeremus. Quo in genere randa proponitur, exhortando fldelcs ad ferventem
preeclarum est in missa Mozarabica institutuni, ut orationem, nempe ut qui tunc aquasin vina mutavit,

recitato Canone sacerdos hostiam consecratam super nunc in sanguinem suum oblationum vina convertat.
calicem tenens, Symbolum CP. pra^cinat ex decreto Hic necesse est agnosoere veram ac sinceram, non
concilii iii Toletani, subsequente cleri et populi oon- figuratam duntaxat vini mutationem in sanguinem
centu. Hac enim confessione omnes et singuli con- Cbristi; ad quam scilicet efficiendam coelo devoca-
testari videntur, se ea flde verum Christi corpus ct tur omnipotentia Dei, ea quidem ipsa, quae aquas
sanguinem in Euoharistia credere, qua fide omnipo- in vinum aliquando convertit.

tentem Deum unum atque trinum, ac Filium incar- b. Sed insignior alter locus est sub finem ejusdem
natum credunt. Ideo quippe Toletani Patres hoo Missalis in missa dominioali. Sic enim habetur in

Svmbolum, priusquam Dominica dicatur oratio.clara oratione secreta : Precamur mente devota te, Majestas

voce a populo dccanto.ri pra-cipiunt, quo et fides vera xterna, 4 ut operantc virtute, panem mutatumin car-
manifestum teslimonium habeat, et ad Christi corpus et nem, poculum versum in sanguinem, illilin sumamus

fanguinem prxlihandum pcctora populorum fide puri- in cttlicCi qui de te fluxit in cruce ex latere. Quis hodie
 a

II W. I.ITCRGIA CALMCANA LIBER PRIMl?;. Ul

Cdtliolicorum suam de EueharisUd lidcm apertius \ respexerunl ; multum discriminis in sacris agnove-
et efficacius posset exprimere, quam istius Liturgiae runt, non tantum inter Orientalem et Occidenta-
auctores? quos ante annos niille vixisse constat, lem, sed etiam inter Latinas invicem Ecclesias.
cuni eodex, unde lisec excerpta est, lilteris majus- 3. In occidente seu apud Lalinos, quatuor mini-
culis et quadratis scriptus, superet annos nongen- mum solemnes Liturgias inter sese diversas distin-
tos, ut in consequentibus exponemus. guere licet puta Romanam, Ambrosianam seu
:

6. Ejusdem est momenti aliud ex eadeni missa Mediolanensem, Gallicanam, et Hispanicam, quam
testimonium post orationem dominicam Libemnos :
secuti sunt apud Hispanos Christiani Arabibus per-
malo, Christe Jesu. Corpris titum pro nobis crucifixum misti, ob id Mozarabum appellatam quibus Litur- :

edimus, et sanguinem sanctim tuum pro nobis effusum giis addi possunt Africana et Hibernica.
hibimus. Nihil intcrpretatione hic opus est. Corpus 4. RomansB Liturgiae triplex velufi ordo seu status
Christi in Eucharistia edimus, non qualecunque, sed considerandus est. Unus primigenius, ab Ecclesise
illud ipsum quod pro nohis crucijixum est sanijuineni :
nascentis exordio ad Gelasium usque receptus alter ;

ejus bihimus, son umbraticum, sed illum ipsum, qui Gelasianus, auctorem seu amplificatorem habens
pro nobis effusus est. Uno verbo panem sumimus, Gelasium papam ejus nominis primum ; tertius
divina operante virtiiie mutatum in carnem; poculuni B Gregorianus, ita dietus ex noniine Gregorii Magni
versum in sanguinem, qui in cruce ex latere Christi
qui Gelasianum ordincm correxisse memoratur.
Uuxit, uti superior locus diserte astruit. Qualis fuerit primigenius ille, non omnino constat.
7. Ex quibus intelligitur quantum intersit reipu-
Gelasianus diu desideratus est : sed tandcm illum e
blicee Christianae de vetustis illis Liturgiis accura- tenebris eruit vir de Ecclesia bene meritus Jose-
tam habere notiliam, ut ex illis catholica traditio
phus Maria Thomasius, clericus regularis, atque
reddi possit illustrior. Quapropter ne in posterum anle annos quatuor Romanis typis vulgavit. Grego-
Liturgia Gallicana, quse Gregorianam prsecessit,
rianus demum in usu communi est modo apud
obscura maneat, induxi animum ea in unum con- omnes fere Ecclesias, notis et observationibus a
ferre, quae ad illam e tenebris oblivionis vindican- Menardo nostro illustratus.
dam repcrire potuimus : ut quando haec in usum 5. Gregoriani a Gelasiano totum discrimen est in
jam amplius revocari nequit, saltem ex ejus cogni-
varietate et numero earum orationum quas Collectas
tione asseratur majorum nostrorum, id estveterum
vocunt ; nam cffitera utriusque ea?dem omnino partes
Gallorum, rcligio.
sunt. In Gelasiano ducB aut tres ante Epistolam ora-
C VPUT H
,-.,.,.
1ariw Liturgix
jT ,

apud Latinos,
..•
earumque convententta
•
n
L tiones ;
'
unica Secreta ante Preefationem atque duee
. .
;

et differentix. post communionem, quarum una esisuprapopulum.

5 1. In celebrando sacrosancto missae sacrificio XI in 7 Gregoriano tres lantum ad singulas missas
omnes Orientis et Occidentis Ecclesice modum assignantur orationes, quarum una ante Epistolam
quemdam in sumrna communem ab initio habuere : altera Secreta, tertia post communionem. Id vero in
singulaetamen ritus aliquos singulares ac diversos. Ordine Gelasiano proestitit Gregorius, tcstante Joan-
Hfec omnibus semper communia, nempe lcctiones ne Diacono, quod«mulla subtraxit, pauca convertit,
sacrarum Scripturarum initio Liturgi;c, psalmorum nonnullaadjecit," atquc Gelasianum Codicem, in tres
aliorumque canticorum recitatio; oblatio panis et ILbros distinctum, uno volumine coarctavit. Quod
i<

vini aqua misti consecratio utriusque verbis

; Christi volumen Librum Sacramentorum prajtitulavit. »
Domini cum benedictione ac signo crucis a sacer- 6. Ita ergo procedit Ordo Romanus, ul primo di-

dote facto oratio Dominica et sacra communio

; ; catur antiphona, qua; vulgo introitus appellatur, de-
cum gratiarum actione. At designatio certarum ex inde liyrie eteison, tum hymnus angelicus seu Gloria
Scriptura lectionum; psalmorum, aliarumque pre- in excehis olim diebus festis et Dominicis in missa
cum numerus et definitio, ministrorum ritus pi-ee- episcopali, in ceeteris tantum in Pascha; postea una
ter eos qui sunt ex institutione divina, hcec vero D vel plurcs orationes; exin Epistola, Graduale cum
omnia pro locis ac temporibus varia exstiterunt. Aileluia, Evangelium, Offertorium, oratio Secreta,
2. Qui priorem modum attenderunt auctores, Prajfatio, Trisagion, Canon, oratio Dominica, Agnus
missseordinem ubique uniformem fuisse dixerunt. Bci, antiphona ad communionem, Postcommunio,
Quos inter Isidorus, ct post eum .Etherius et Beatus et benedictio. Evangelium sancti Joannis reCentio-
Hispanici scriptores in libro i eontra Elipanduni, ris est instituti, ut ex Micrologo intclligitur. S^tii-
totidem verbis id asseruerunl Ordo missx : vel oratio- bolum post Evangelium Romani « nullo modo ce-
num, quibus oblata Deo sacrificia consecrantur, pnmo cinerunt usque ad tempora divse memorise Henrici
a sancto Petro est institutus : rujus celehrationem uno Imperatoris, » scilicet primi, teste Rernone abbate
eodemque modo universus peragit orhis. Non ignora- Augicnsi : nempo quod « Romana Ecclesia non
bant eruditi illi auctores discrepantiam Liturgia? fuisset aliquando ulla hfei-eseos ffece infecta. »

Hispanicse a Romana, et aliis, sed ita loquebantiu- Quod ergo Galli etiam regnante Carolo Magno
habita ratione modi illius generalis uniformis. Ve- Symbolum lecto Evangelio recitaverint, id ex veteri
rum qui ad ritus .'^ingulis Eeclesiis Q seu regionibus Ordine Gallicano videtur manasse.
pronrios, ad orationes peculiares, aliaque id genus 7. Lilui^iria Amlirosiana seu Mcdiolauensis plures
 :

113 APPENDIX AD OPERA SANCTl GERM.\N1 PARISIENSIS, 110

habet partes. Preeniittitur oratio Secreta, antequam \ lur Ambrosius in prfefatione super psalmum i «Mu- :

sacerdos proccdat ad altare; itemque alia, cuni ad lieres Apostolus in ecelesia tacere jubct, psalmum

illud accedit. Dein post ingressam, qucC 4ntroitui etiambcneclamant...Quantum laboratur inecclesia
nostro respondet, sequitur populi salutatio cum ora- ut Tiat silontium cum lectioues leguntur ! Si unus
tione super populum. Rursus alia salutatio, tum loqiiilur, obstrepunt universi. Cum psahnus legitur,
hymnus angelicus, 8 postea Kyrie eleison ; et prffi- ipse sibi elTector est silentii : omnes loquuntur, et
missa salutatione lectio prophette, et Psalnmlus, nullus obstrepit. » Haec verba innuunt omnes inter
quale est nostrum Graduale. Subsequitur cum salu- psallendum cantu occupatos fuisse ; cum lectiones
tationelectio epistolffi deinde xVUeluiacumsuoversu, legerentur, vix silentium impetratum. Sed fortasse
tum alia antiphona, mos Evangelium prsemissabe- iste locus ad Liturgiam sacram non magis quam ad
nedictione. Finito Evangelio rursus salutatio, tum alios Ecclesiffi conventus pertinct. In libello de Li-

Kyrie eleison, item salutatio, tum antiphona post tauiis, quem ex ritu Ambrosiano sanctus Carolus
Evangelium, nos Offertorium vocamus. Post hsec pax Borromseus typis vulgari curavit, ter silentium indi-
et salutatio, oratio super sindonem seu corporale, citur ante Evangelii lectionem in tribus diebus Ro-
ut loquimur, oblalio panis et vini, orationes Secretai gationum, hoc modo : Diaconus dicit: Parcitc fabulis.
el olTerenda : tum prtevia salutatione Symbolum, B Custos item : SiUntium habete. Et alter respondet :

rursus salutatio et oratio super oblata, deinde Pra;- Habete silentium. Evangelium deinde pronuntialur
fatio, Trisagion, Canon Romano perquam similis, 1 sn*'^ missam. Heec de Liturgia Ambrosiana.
nisi quod lotis manibus sacerdos verba consecratio- 9. Non minor esl Liturgiae Mozarabica; a Romana
nis sic effert : Hoc est enim corpus meum, quod pro discrepantia. Ejus partes Isidorus, et post eum .•Ethe-
multis confringetur. Et : Hic est enim sanguis meus, rius et Beatus iisdem verbis describunt inhunc mo-
nec plura. Post Canonem hostiee confractio et com- dum «Prima: ejusdem missse commonitionis
oratio
mistio in calicc, dum interim canitur Confractorium. erga populum est, ut omnesexcitentur ad exorandum
sive antiphona ad confractioncm : deinde oratio Dcum. Secunda invocationis ad Deum est, ut cle-
Dominica, pacis nuntiatio, Communio, postmodum menter excipiat preces fidelium, oblationemque eo-
orationes post Communionem. Quibus dictis com- rum. Tertia autem effunditur pro offerentibus, sive
munio prKbetm-astantibushis verbis, Corpus Christi, pro defunctis fidelibus, ut per ipsum sacriflcium ve-
et respondetur, Amen. Sub haec antiphona Transi- niani consequantur, Quarta post ha;c infertur pro
torium dicta; postea salutatio et oratio post Com- osculo pacis et charitatis, ut reconeiliati omnes con-
munionem iterum salutatio, Kyrie eleison, bene-
: socientur digne per Sacramentum corporis et sangui-
dictio populi, ejusdemque dimissio his verbis -.Pro-^ nis Christi... Quinta deinde infertur inlatio in sanc-
cedamus Respondotur In nomine Christi.
in pace. : tificalione oblationis in qua etiam ad Dei laudem :

In Ecclesia Mediolanensi ad hunc usque diem viget terrestrium creaturarum virtutumque ccelestium

is ritus, cujus auctorem Ambrosium agnoscit Vala- angelorum universitas provocatur, et Hosanna in
fridus Strabus in cap, 22 «Ambrosius quoque Me-
: excelsis cantatur. Porro sexta proinde succedit con-

diolanensis episcopus, tam missee quam caeterorum firmatio Sacramenti, ut oblatio quaj Deo offertur,

dispositionem officiorum suae Ecclesite et aliis Li- sanctificata per Spiritura sanclum, Christi corpori

guribus ordinavit, Quaj et usque hodie in Mediola- et sanguini confirmetur. Ultima vero Dominica
nensi tenentur Ecclesia, » Certe plerseque funda- oratio est. » Hucusque Isidorus et Beatus.

mentum hahent in libris de Sacramentis, qui Am- 10. Mozarabici rilus partes distinctius el fusius
brosio tribuuntur. explicarunt Vaseus in Chronico, el ex illo Pamelius,

9 Hunc missfe Ambrosianae ordinem exhibuit

8. et post eos claroe memorise Joannes Bona cardinalis
anno loTl Pamelius, haud dubie ex antiquo ritu a : quibus adde scriptorem Vitae Francisci .\imenes To-
quo discrepat in nonnullis MissaleAmbrosianum edi- Moza-
lelani archiepiscopi et cardinalis. Hic Missale

tum anno lo60, at longe in pluribus novum anni rj rabicum Tolcti excudi mandavit anno loOO. Sedquia
1669, Primo in missis deest Prophetia in novo, praj- rarissima sunt in his partibus istius editionis exem-
terquam in missis de Quadragesima, de sanctissimo plaria, ejusque notitia subsequentibus illustrandis

Sacramento, et in missis post Pentecosten. In alio plurimum conducit; illius Liturgiee partes accuratius

nulla ante Epistolam lectio ex veteri Testamento in exponere operas pretium est. Principio prajmissa
Dominicis post Pentecosten : sic vero in nativitate confessione et oratione, fit initium ab antiphona seu
Domini, aliisque solemnioribus festis, uti et in Do- Introitu cum duobus versibus et Gloria et honor Pa-
minicis Quadragesimae. In festis paschse, Ascensio- tri. Sequitur extra adventum et Quadragesimam
nisetPentecostesEpistolwprffimittiturlectio ex Acti-
bus apostolorum in utroque Missali.Item in utroque
Gloria in excelsis, cujus loco dic
sancti JoannisBaptistaeNativitalem diciturcanlicum
Dominica H ante

verba consecrationis eadem, quse in Romano, cujus Benedictus. Tinn oratio prima recitatur absque prae-

multi ritus in ordinem Ambrosianum a recentioribus vio Orcmus, eaque recilala sacerdos sine conversione
inducti sunt. Ubique, id est tam apud Pamclium ad populum dicil, Dominus sit semper vobiscum; et
quam in duplici Missali, nulla fitmentio de silentio audilo populi responso legit Propheliam, ad cujus
ante lectioncs indicto. Cujus tamen meminisse vidc- titulum populus respondet, Dco gratias, et in fine,
 DE LITLRGU G.U.LICANA LIBER PRIMCS. ilS

Amen. Deinde repetita saliitalione canitur aul pi-o- A tui-. Tum liostiam elevat non elevato calice. Postea
fertur Psallendum, quod idem est cum nostro Gra- eam tenens supra calicem, recitat Symbolum Nicee-
duali. Postea sacerdos vel diaconus ait, Silentium num seu CP. Sub baec frangit bostiam in novem
antequam subdiaconus Epistolam legat. Hanc
facite, particulas, quaj his nominibus designantm", Corpo-
quo finito respondetur,
subsecpiitur lectio Evangelii, ratio, 4.3 Nalivitas, Circumcisio, Apparitio, Passio,

Amen. Quod sauctus Benedictus post Evangelii in Mors, Resurrectio, Gloria, Regnum. Qu» particulse
vigiliis nocturnis lectioncm prescribit in regulae suce in crucis modum disponuntur super patenam. Mox
cap. II. Lecto Evangelio post salutationera mox facta vivorum commemoratione, canitur oratio Do-
cantatur Alleluia cum suo versu. Succedit liostite minica qna recilanda, ad singulas fere petitiones
;

oblatio cum oratione, quam sequitur alia dicta, populus respondet, Amen. Post orationem, Liberati
Post oblationem, bis verbis, In spiritu humilita- Romanae persimilem, sacerdos particu-
a malis, etc,
tis, etc. Veni, sancte Spiritus sanctificator , etc. lam Regnuni immittit in calicem, dicendo, Sancta
Dein sacerdos dicit, Adjuvate me, fratres, etc, tum sanctis, et conjunctio corporis et sancjuinis, etc. In
canitur quod offertorium vocamus.
Sacrificium, Paschate, Pentecoste, et festo sanctissimi Sacra-
Hucusque missa cathecumenorum. menti, sacerdos hanc particulam tenens, ter alta voce
1 His exactis, sacerdos manus abluit, et dicta
1 . B dicit : Vicit Leo de tribu Juda, radix David, respon-
oratione Secreta, aliam subdit, qua; vocatur Missa, dente ad siugulas vices choro, Qui sedes super che-
cum praevia salutatione. Sequuntur aliae tres oratio- rubin, radix David, alleluia. Stalim datur benedictio
nes, quarum penultima est Postnomina, ultima Ad eo modo, quo nostrae episcopales. Post haec com-
paceni. Dum sacerdos Missam orationem dicit, inte- munio, dum interim populus cantat, Gustateetvidete
rim populus Deo laudes occinit, dicens ter Agios. In quam suavisest Dominus, alleluia, alleluia. In raissis
secunda oratione postulat sacerdos, ul Deus Cbris- defunctorum et Quadragesimae, Qui venit ad me non
tianorum preces adraittat ; statimque infert : Offe- Sacerdos communicando, penultimam parti-
esuriet.

runt Deo Domino oblationem sacerdotes nostri, papa culam, cui nomen Gloria, c<T?teris raajorem accipiens,
Romeusis, et reliqui, pro se, et pro omni clero, etc. eamque tenens super calicem, memoriam facit de-
Tum : Facientes commemorationem beatissimorum functorum. Mox eam in os sumit, cseterasque suo
apostolorum et martymm, gloriosx sanctse Marisi ordine, primo sumens eas, quae postremae fuerint in
virginis, Zacharix, Joannis, Infantum, Vetri, Pauli, patena : statimque populo communionem impertit.
et Ctieterorura aposfolorum. Qua; nomina elata voce Ipse vero inde sanguinem suscipit. Dein canitur
recitantur. 4,2 Respondet chorus Et omniummar- :
,
antiphona Post communionem, oratio, salutatio ad
tynim. Addit sacerdos : Item pro spiritUms pausan- '
populum, vox diaconi : Solemnia completa sunt, etc.

tium, Eilarii, Athanasii, Martini, etc, respondente NuIIa unquam conversio ad populum, nisi in fine ad
choro : Et omnium pausantium. Dein oratio Post no- benedictionem, quod est usus recentioris. Mozara-
mina, qua petitur a Deo, ut pacem fidelibus de- bicus hic ritus in unica Toletanae Ecclesiae sedicula
functis impertiat : et aha festo congruens : tum sacra nunc observatur.
adhortatio ad pacem, quae mox datur, dicente sa- 12. In libello Eldefonsi Hispaniensis episcopi,
cerdote : Qui modo astatis, pacem facite. Et cum da- cujus libelli exemplar .Anicium es Hispania per Go-
tur osculum, Uabete osculum dilectionis et pacis, ut tescalcum episcopum anno 989 allatum est, qucedam
apti sitis sacrosanctis mysteriis Dei. Interim chorus 4.4 singularia continentur de numero bostiarum,
canit, Pacem relinquo vobis, etc. Deinde pra?misso quje per varias anni solemnitates offerendfe sunt.
versu, Introibo ad altare Dei, confestimque extensis Verum libellusistenonindicatmoremtunc usitatum,
manibus, sed junctis, sacerdos canit Illationera, sed visum ipsius Eldefonsi de novo illo ritu, quem
quam praefationera appellanius. Illationi subjicitur nusquam usurpatum fuisse existimo. Hccc fusius per-
Trisagion, postea Canon, qui in plerisque raissis sequenda fuere de Liturgia Mozarabica, quoniam id
varius est. Consecratio quondam his verbis : Hoc est t\ necessarium videtur ad notitiam Gallicanae, quae
corpus meum, quod pro vobis tradetur. Quae fornia, MozarabiccP affinis est. Nunc de Africana dicenduni.
vcteri Ambrosiana; consimilis, ab annis septingentis 13. Jacobus a Vilriaco, in libro de Historia orien-
ad Romanam redacta est, uti et forma sequenspro tali, capite 81, innuit Christianos, qui in Africa et
vini consecratione. Elevando sacram hostiam ait : Hispania suo tempore, id est saeculo xiii, versaban-
Quotiescumque manducaveritis, hoc facite in meam tur, Mosarabes nuncupatos, eadem Liturgia usos
commemorationem. Timi, Simititer et calicem, post- fuisse. « Constituunt autem, inquit, Sacraraentum
quam caenavit, dieens : Hic est calix novi testamenti altaris de pane azymo, queniadmodum alii Latini.
in meo sanguine, qui pro vobis et pro multis effunde- Sanctam autem Eucharistia; formam quidam eorum
tur, etc. Hinc calicem filiola seu amiculo coopertuni in seplem partes dividunt, alii vero in novem cum :

exhibet, dicens, Quotiescumque biberitis, hoc facite ia tamen Roniana Ecclesia, etaliieidem subjecti,ipsam
meam commemorationem. Mox dicitur oratio sexta, Eucharistiam in tres tantum portiones partiantur. »
vocata Post Pridie. Deinde sacerdos dividit calieem Verura alium apud Africanos Liturgise ritum antiqui-
suo amiculo, buicque imponit bostiam sacrara, di- tus fuisse constat, tum ex Isidoro, tum ex .\ugustino.
cendo antiphonam, qua; .Vd confractionem appeila- Isidorus quippc iu lib. i de divinis Officiis, cap. viii,
H9 APPOUIX AD OPER.\ SAiNCTl GER.MAM PARISIENSIS. 120
« In Africanis, ait, regionibus non omni tempore, -^ Liturgice Romansc a Gregorio Magno adornatum, ab
sed tantum Dominicis diebus et quinquaginla post Adriano pontifice petiit, inipetravitque, teslante ip-
Domini resurrectionem, .\llcluia cantalur pro signi- sius .\driani epislola, qu» est octogesima secunda
ficatione futurae resurrectionis et la>titia>. Verum Codicis Carolini, in qua haec verba De Sacramen- : «
apud nos, secundum antiquam Hispaniarum traditio- papa
tario vero, a sancto prsedecessoi'e nostro deifluo
nem,pr«terdiesjejuniorumvelQuadragesima?omni Gregorio disposito, jam pridem Paulus grammaticus
tempore canitur Alleluia. » .\ugustinus vero diserte a nobis eum pro vobis petiit, et secundum sanctae
formam Liturgine .\fricana; describit in sermone 227 nostroe Ecclesiaj traditionem per Johannem mona-
novw editionis, qui est quartus in die Paschee ad in- chum atque abbatera civitatis Ravennatium vestrae
fantes, de Sacramentis, id est, de mensae dominicce regali ^7 emisimus Excellentise. «Inde postmodum
Sacramento, ut ipse initio sermonis explicat. Sic Carolus edicto sancivil, ut unusquisque Presbyter
autem habet : « Hodie incipit liber ipse legi, » nempe Missam celebraret ordine Romano, ut legitur in Capi-
de .\ctibus apostolorum. « Tenetis sacramenta or- tularium lib. v cap. 371 novse editionis, alias 219.
dine suo. Primo post orationem admonemini sursum 3. Ab eo tempore, quotquot scripti sunt in Gallia
habere cor. ^5 Ideo cum dicilur, Sursiim cnr, res- Missales (quos vocant) libri, ad illum Gregorianum
pondetis, Habemus ad Domiiiuin. Sequitur Episcopus B Codicem exacti sunt fere omnes. Gelasiani tamen
vel presbyter qui offert, et dicit : Gratias agamus Do- missales quidam sseculo xi erantin quibusdam Eccle-
mino Deo nostro ; et vos attestamini : Dignuin ctjus- siis Rhemensi sancti Remigii raonasterio subjectis,
tum est. Deinde post sanctifieationem sacrificii diei- sicut legitur in veteri libro censuali, qui Hincmari
mus orationem Dominicam. Post ipsam dicitur,P(jj; tempore scriptus est. .\.d hfec Alcuinus Missalem
vobiscum, et osculantur se (jhrisfiani in osculo san- Gregorianum et Gelasianum siniul ordinasse dicitur
clo. )) Denique ciun in Ordine Mozarabico semper in Chronico Centulensi : qualis est unus Codex re-
duse lectiones ante Evangelium, una ex Veteri Tes- gius optimae notaj n. 386o. Unde factum est, ut
tamento, alia ex Novo prffimittatur; unica erat in nullus Codex, qui antiquiorem illum Ordinem Gal-
Africano, teste Augustino in sermone 7 de verbis licanum referat, ante hos paucos annos inveniri
Apostoli : « Apostolum audivimus, psalmum audi- potuerit ; atque ad id tempus semper incerta fuerit
vimus, Evangelium audivimus consonant omnes : de hujusce Ordinis ritu sententia.
divinae lectiones. » Idem clarius habetur in ser- 4. Mattbias Flaccus Illyricus, centuriatorum Magde-

mone 10 de verbis apostoli, et in sermone 33 de burgensium princeps, missam Latinam ex veteri Co-
verbis Domini secundum Lucam, et alibi. p dice vulgavit Argentinse anno 1537 sub hoc titulo :

apud Britones et Hibernos sacri-

14. Qualis fuerit Missa Latina, quse olim ante Romanam, circa Domini
ficandi ritus, non plane compertuni est. Modum ta- annuin 700, m usu fuit, bona fide ex vetusto authen-
men illum a Romano diversum exstitisse intelligi- ticoque Codice descripta. Codicem non satis designat
tur ex Bernardo in libro de Vita Malacbiae, capitDjus titulus : sed ex variis orationibus, quas ad oblationem
3 et 8, ubi MaJaehias barbaras consuetudines Ro- in illa missa referuntur, una sic habet : Suscipe,
manis mutasse, et canonicum divincC laudis officium sancta Trinitas, hanc oblationein, quain pro seniore
in illas Ecclesias invexisse memoratur. nostro et cuncta congregatione soiicti Petri ... offero.

c.yuT iii.
Et in alia paulo ante : Quam tibi offero pro 7ne pecca-

tore et nostrx congregationis salute, etpro omnibus in

Quse quondam Liturgia Gallicana
et qiialis fucrit : an
ea quw a Matthia lUijrico edita est. Certx ejus Christo fratribus et sororibus nostris. Ex his conjicio,
notse; hxc integra tandem reperta. hunc librum fiiisso ad usum monasterii sancti Petri
4, 6 1 . Sed jani demum ad Litm-giam Gallicanam, Hornbacensis in dicecesi Mettensi, quae congregatio
cujus gratia hsec preemissa sunt, veniendum est; sancti Petri ex monasterio Hombac appellatur in
inquirendumque de ejus forraa, de qua hactenus titulo epistolse cxiii 13 inter Bonifacianas ad Ri-
eruditi viri disceptarunt. T) culfum LuIIi successorem. Hsec observatio aliquaiili

2. Principio advertere convenit Ordinera Roraa- momenti in consequentibus erit.

num, qui apud Hispanos sseculo xi, insequenti apud b. Hujus misscB ab lllyrico edit« varia fuil forluna.

Hibernos (ut mox dicebam) receptus est, in Gallia Prirao triumphos de ea egcrunt Lutherani, quasi
vigere coepisse jam inde a tempore Caroli Magni sive Calholicis penitus adversaretur. Ut bos triumphos
id effecerint Romani Pontifices, qui alias onines ec- reprimeret Philippus 11 Hispaniarum rex, dulcis AI-
clesias ad ununi cum Romana concentum, quantum ben!5is instinctu, ej us lectione interdixit ; eamdemque
in eis fuit, adducere curarunl: sive ad eos denieren- poslea Sixtus V in librorum prohibitoruin classem
dos id voluerit Carolus. Initium factum est a cantu redegit. Lulberani aperte tandem missam Illyricia-

Roniano, queni Pippinus in Gallicanas Ecclesias in- nam Catholicis suffragari, sibique adversari intelli-
duxit, ut docet Paulus papa I in epistola ad i|)sum, gentes, illam supprimere modis omnibusstuduerunt.
cui Antiphonale et Responsale mittit. Directi etiam Catholici ex hac palinodia proficientes, ipsaramet
abeodem principe adolescentes, qui Romanum can- accuratius legerunt, laudarunl, comprobarunt, et ad
tum addiscerent. Postea vero Carolus Magnus ejus asserenda Eucharistise, conlessionis, et suflragiorum
filius Sacramentarium Gregorianum, id est librum pro mortuis dogmala adhibuerunl in primis quidem ;
 Q 1

121 DE LITURGIA GALLICAiNA LIBER PRLMUS. 122

Guillelmus Peyratus, in libro ii de historia Capellae ^ quod inea passiones martyrum recitarentur, ex Hil-

regum Franciae, cap. 13, eumque secutus Carolus duiniepistolaadLudovicumAagustum,Areopagiticis

Coinlius in AnnaHbus ecclesiaslicis Francorum ad prrefixa. In hac quippe epistola commcmorat » anti-

annum (JOI, ubi missam Illyricianam a Lutheranis quissimos, et nimia pene vetustate consumptosMis-
suppressam recudit. Quod etiam prsestitit cardina- sales libros, continentes missa? ordinem more Gal-
lis Bona in fine operis sui Liturgici. lico, qui ab initio receptee fldei usu in hac occiden-
6. Hanc vero in occidente, prffisertim in Gallia ct tali plaga est habitus, usquequo tenorem, quo nunc
in Germania, antequam Romanus Ordo admissus es- utitur, Romanum susceperit. In quibus voluminibus
set, usui fuisse opinari se dicit IUyricus in epistola habentur duee missae de sancto Dionysio, quas sic
prseliminariadprincipemPalatinum.Peyi-atusipsam inter celebrandum... tormenta martyris sociorum-
proantiquaGallicanaindubitanteragnovit,eidemque que ejus succincte commemorant sicut et reliqua; :

sententicB Cointius sidjscripsit : ambo porro eam ad Missse ibidem scripta; aliorum apostolorum vel
primam regum Francoruin stirpem revocant. Ex ad- martyrum, quorum passiones habentur, notissime
verso Menardus noster in nntis ad librum Sacramen- decantant. » Hsec passionis martyrum commemo-
torum, etsi antiquam esse concedit; qufedamtamen ratio in Prrefatione facta fuisse videtur. Quanquam
in contrarium o[iponit, sed quse rem non evincunt. B integra acta quandoque legebantur, ut mox de ac-
Misste lllyriciana; similem edidit Menardus ex co- tis sancti .'Emilianividebimus.
dice Corbeiensi Ratoldi ejus loci abbatis, atque 9. Alterum missa; Gallicanai indicium est, quod
aliam eminentissimus cardinalis Bona in libro 1 1 eodem ritu haec celebraretur, atque Toletana seu
Rerum liturgicarum cap. 12, ubi Illyricianam nogat Mozarabica. Cujus rei testes sunt Caroli Calvi litterse

veram velerem Gallicanam,cujusnotas,indicia,

esse ad clerum Raveimatem in ha^c verba : « Usque ad
et vera speciniina ibidem producit. Indicium unum tempora abavi nostri Gallicaiue Ecclesiaj aliter quam
est,illudque certumex GregorioTuronensi episcopo, Romana vel Mcdiolanensis Ecclesia divina celebra-

in missa Gallicana duas lectiones Evangelio priemitti bant offlcia, sicut vidimus et audivimus ab eis qui ex

solitas, unam ex Veteri passim, alteram ex Novo parlibus Tolotanai' Ecclesia? ad nos venientes, secun-
Testamento. Atqui in Illyriciana mentio lit unius diim morem i|)sius Ecclesia; coram nobis sacra officia
epistola?. Deinde in hac missa Illyriciana agitur de celebrarunt. » Qua? verba consequentiam non habe-
Sequentia, cujus origo sa>culum ix haud exccdit, rent, nisi eadem fuisset Toletana atque Gallicana Li-
Notkero Balbulo sancti Galli monacho forsan tri- turgia. Certe Hispani vitas sanctoruin (quod de Gallis
buenda.Pra?terea inSymbolo legitur additamentuin tradit Hilduinus) 21 '" saeris etiam publicis recita-
Filioque, quod Magui tempore exordium
a Caroli '

bant, ut luculenter inter alia probat Braulionis de-

ducit. Ut in pauca rem conferam, Ordo ille IUyricia- saraugustani episcopi libellus de gestis beati /Emiliani
nus missam pontificalem continct secundum ritum abbatis, quem libellum ideo conscripsit « ut posset in
Romanum, etquidem nihil ferealiudquamorationcs missaj ejus celebratione quanlocius legi, » quem-
privatas ab episcopo recitandas, dum cliorus caneiido admodum Braulio ipse in Pnefatione sua loquitur.
occupatur. Nam post orationes, quffi cum ante mis- 10. Tertium indicium est quod in ordine Gallicano,
sam, tum sumendo vestes sacras indicantur, multcC testanle Gregorio Turonensi antistite, facta sit prima

alicB subdunlur, donec cantcntur versus ad introitum, leetio ex prophetis, altera ex Apostolo, tertia ex
et Kyrie eleison, et deinde carmen angelorum. Poslca Evangelio. Id colligitur ex facto Clu-amni Clotarii
flmta angelica laude, Missalem orationcm dicat Sacer- regis fllii, qui cum Divionem die Dominico acces-
dos. Deinde Lectio recitetur, et inter Lectionem et sisset, sortem suam a clericis expetiit. Clerici positis

Evangelium, id est tempore Gradualis et Allehiia ac super altare tribus libris, id est prophetix, Apostoli,
Sequentise, episcopiis dicat has orationes, etc. Mullis et Evangeliorum, pro more illorum temporum rem
interjectis, quandiu Offertorium et versits canuntur. ^xplorant, eo pacto, ut unusquisque in libro quodpri-
has dicat orationes, etc. Praifalione flnita, quando aliiTy mum aperiebat, hoc ad missas etiam legeret. Ita Gre-
Sanctus decantant, hsec oratio cursim dicenda est a gorius in lib. IV cap. 16. Et in lib. viii cap. 7, memi-
sacerdote, otc. Deinde cum reverentia incipiat, Te igi- nil Prophetiu^ die Dominico ad missam pronuntiataj
tur, etc. Qui Canon est Ordinis Romani, ad cujus a Palladio Santonensi episcopo, qui sacris tunc

ritum indubie omnes illius missae lUyricianse ora- operabatur. Ex quo intelligitur, lectiones ejusmodi
tiones respiciunt. Quantum vero a Gallicana dilTe- non semper a subdiacono, sed ab ipso sacerdote
ranl, ex consequentibus amplius manifestum flet. seu episcopo aliquando fuisse decantatas, quod de
7. Prinius Liturgiam Gallicanam detegere co^pil Epistola probat Micrologus in cap. 8.

pise memoricB cardinalis Bona, qui in hac inquisi- Quartam Gallicanffi

1 . Liturgia; notam nobis sup-
nenipe
tione se implicatum 20 ultro fateri non dubitavit, peditat idem Gregorius in lib. vii cap. 8,

professus lianc rem magni esse momenti, eamque silentium a diacono indictum. Gregorii verba ha?c
non ex proprii ingenii flgmentis aut temeraria con- sunt Unde factum est, ut quadam die Dominica,
: «

jectura, scd ex vetustis monumentis investigandam. postquam diaconus silentium populis, utmissa; au-
8. Hujus autem veteris missa3 GallicancB indicia seultarentur, indixit, rex Guntchramnusconversus ad
quatuor nobis exhibuit optimus cardinalis. Primum, populum diccret, » nempe ut fldes sibi servaretur, el
123 APPENDIX AD OPERA S.LNCTI GERMAM PARISIENSIS. l21

nepotes suos enutrire sibi liceret. Hoeo eo dicente, ^ eodem Missali locum habet, quod proinde Gothico-
omnis populus orationem pro rege fudit ad Domi- gaUicanum appellare licet.
num. » Nusquam Gregorius, quo missfe tempore in-
14. Porro Gallise INarbonensis ecclesias eumdera
dictum sit silentium , disorte tradit; at in Missali
ritum in sacris atque Hispanicas adhibuisse patet
Mozarabieo pr;escribitur 22 ^"''^ Epistolam his ver- ex concilii iv Toletani canone 12, quo statuitur
bis : Silentmn facite. Quod offlcium diacono ante
ut pari modo Gallia Hispaniaque celehret. Nec admit-
Evangelium tribuitiir a Beato abbate in lib. i: « Sic
tenda est correctio, qu<e ad oram libroruin editorum
cura Evangelium a levitasuper altarelevatur, a levita
apponitur, ubi pro Galha hic, atque etiam in cano-
primuni dicitur: Laustihi;cX ab omnibusresponde-
ne sequenti, Gallicia ponitur. Hunc quippe locum ita
tur : Domine Jesu Christe, Rex xternx ylo-
Laus tibi,
legit Berno abbas Augiensis cap.2, ubi Gallos et Hi-
rix. Prajcedente Evangelium cereorum lumiue, ...
spanos m (Hjssncuw suarum celehritate a Roinano usu
tunc c< Silentium omnibus imperat, et dicit : Lectio
similiter recessisse fatelur. Atqui non soluin Gallia
sancti Evamjelii secundum Matthxum, aut quemlibct
ex tribus. Respondetur ab omni populo : Gloria tibi,
Narbonensis, sed etiam aliaj 24 Galliaruin provin-
ciae in eodem ritu conveniebant, ut ex jam dictis
Domine. » Prosequitur diaconus : « In illo tempore
colligitur, constabitque amplius ex iis, quae ex Gre-
Dominus noster Jesus Christus ambulavit, etc. » Hinc B
gorio Tuionensi episcopo postea referemus.
colligitur, sileulium non modo ante Epistolam, sed
1 o. Alteruin ex Missalibus Thomasianis Francorum
etiani ante Evangelium impositum fuisse. Quo for-
appellatur, quod missam pro rege Francorum exhi-
tasse respicit Nicetius episcopus in fme tractatus de
beat, uti et missam de sancto Leodegario, ac Roga-
psalmodiaj Bono, Spicilegii tomo III. « Ideo enim ct
tiones ante Ascensionem. Eumdem autem ritum
diaconus clara voce in domo Dei sancli prwconii
conlinet, atque prsedictum Gothicogallicanum.
admouet cunctos, ut sive orando, sive in flectendis
genibus, sive iu psallendo, sive in lectionibus soUi- 16. His duobusMissalibus lertium adjecit Thoma-
cite audiendis, unitas servetur ab omnibus. » sius ex Codice olim Petaviano, quem laudat Joannes
Morinus in hbro de sacris Ordinationiljus, censetque
\1. His quatuorindiciisprtemissis, idem cardinalis
scriptum anle annum 360 in qiio habetur missa de
Bona dno laudat Missalia, qua; Gallicana putat unum :
sancto Hilario, itemque alia de Rogalionibus. Hoc
ex bibliotheca olim Petaviana, nunc regiufe Suecise,
Missale Thomasius Galhcanum vetus appellat. In
litteris majuscuhs seu quadratis ante annos nongen-
Missali primo, id est in Gothico purus Ordo Gallica-
tos scriptum : alterum e.xbibliotheca VaticanaPala- nus, in secundo et tertio nonnihil admistuin ex Ro-
tina : ambo (ut quidem conjicio) ex bibliotheca Flo-
C ,„^„0, uti fusius exponemus initio hbri iii, ubi na
riacensi, cujus pars Bongarsio, deinde Palatino prin-
ha?c Missaiia integra referemus.
cipi ;
pars Petavio quondam sorte cessit, uti ahas ex-
17. In his Missalibus Gallicauis occurrit primo loco
ponemus. Duo hsec Missalia, quorum specimina idem
Prccfatio, quse est prima Liturgia? pars, veluti adhor-
cardinaHs ibidem exhibuit, .losephus Thomasius in-
tatio ad populum; respondetque orationi illi, cujus
tPgra,prout in scriptis Codicibus habentur,Romaiiis
meminit Beatus abbas Hispanus agens de missa Mo-
typis vulgavit anno 16S0, eaque ad veterem Gallica-
zarabum his verbis superius relatis » Prima oratio
num Ordinem pertinere demonstravit.
:

ejusdem Missfe coinmonitionis erga populum est, ut

23 '3- Ai-gumentumejusunum est, quodprimuin omnes excitentur ad exorandum Deuin. » Deinde in
ex ilhs Missalibus complura Gallife sanctorum festa ilhs Missalibus sequitur Collectio, quo nomine ora-
contineat, videlicet sancti Saturnini episcopi Tolosani liones Missae appehantur in concilii Agathensis ca-
et martyris, sanctorum FerreoH Presbyteri et Fer- none 30. Tertio loco succedil Colleclio Post nomina,
rutionis diaconi martyrum Vesontionensium, sancti scilicet offerentium, et sanctorum. Quarto Collectio
Symphoriani martyris Augustodunensis, sanctorum Ad pacem. Quee du» orationes itidem in Mozarabico
Mauriciiet sociorum martyrum Agaunensium, sancti rv hunc locum occupant. Quinto, Contestatio, alias Im-
Leodegarii episcopi .-Eduensis, et sancli Marlini Tii- molatio missee, et, ut apud Mozarabes, Illatio, nobis
ronensis. Deinde quod triduanas Rogationes anle modo Pra;fatio,in qua fideles sursum corda se habere
Ascensionem in eodem Missali ex Gahicano ritu prae- contestantur. 25 Postea sequuntur alise Collectio-

scripUe sint. Accedit quod ibidem Collectiones vo- nes Post Sanctus, Post mysterium, id est consacra-
cantur orationes Missfe quo nomine appellantur in : tionein, Anle et Post Dominicam orationem, Post
concilii Agathensis quod Symboli
caiiDiie 30, et tra- Eucharistiam seu communionem, et aliae similes.In
ditio fiat in Dominica Palmarum quod ante octo : dics illis autein Missalibus desunt lectiones tum ex pro-

dominicm Uesurrectionis puhlice in ecclesia competen- phetis et ex Apostolo, tum ex Evangelio; nec quis-
idem concilium canone 13. Ilhid
tihus tradi sancit quam eas anteliac reperire potuit. Has vero jam de-
autem Missale Gothicum mauu recentiori inscribilur inum felici casu nuper invcnimus in veterrimo co-
inCodice perantiquo, propterea quod fuerit ad usuni dice monasterii Luxoviensis, litteris Francogallicis
Galloruin, qui versabantur in Gallia Narbonensi, Go- ante annos mille exarato, de quo postea dicendum
thorum regno olim subjecta. Unde festum sanctae uberius. Hactenus Missalium Gallicanorum partcs
Eulalite virginis et martyris Lusitanic» illustris in quffi omnino cum Mozarabicis conveniunt.
 ,;

12S DE LITLRGU GALLICAXA LIBER PRIMUS. m

CAPCT IV. tenda. Quod qua occasione, quove tempore fieri

coeptum ex veteri historia Compostellana docet

'^

Gallicanx Liturgise cum aliis Latinis, iriaxiine cum sit,

Mozarabica comparatio. An Mozarabica antiquior. AmbrosiusMorales, et ex eo Baronius ad annum 918.

Quinam Gallicanx auctores. Nempe « Sisenandura Compostella; episcopum ad
I.EtsiinGallicano ritu eaedem omnino parlessint Joannem papam x, qui paulo ante Legatum suum
atque in Mozarabico, alia tamen est in Gallicano Corapostellam ad venerandum sancti Jacobi corpus
Collectionum compositio, item alise passim Lectio- direxerat, misisse Joanuem Presbyterum, ut Roma-
nes ex Veteri ac Xovo Testamento, atque eliam alius nos ritus exploraret, et cura Mozarabicis conferret.
sacrae actionis Canon, qui in plerisque missis utro- Et Joannem quidem observasse, quamvis multa ritu
bique diversus est. Verum longe raajus erat Galli- diverso, in nullotamen ea discrepare a catholica
cani Ordinis diserimen a c£eteris. veritate. Quam ob rem Sisenando in svnodo visum

2. Primo in Gallicano Lectiones passim duffi ante esse, omissis reliquis tanquara levioris momenti, ut
Evangelium, ut jam diximus, recitabantur, una es Ve- sacratiora illa potissimum verba, quibus incruentum
teri Testamento, altera es Novo. At in Romano una sacriflcium perflcitur, Romano ritu proferrentur
tantum Lectio ex Epistolis Pauli, ut patet non tam qu» aliquibus additis vel mutatis ita in dicto Missali
ex falsa Damasi epistola secunda decretali ad Hiero-B scripta essent Hoc est corpus meum, quod pro vobis :

n^Tnum, quam ex libro Coraitis, et ex Walafridi tradctur. Et Hicestcalixnovi Testamenti in sanguine :

Strabi cap. 22, praeterquam inNatali Domini et qui- meo, qui pro vobis et pro multis effundeiur in remissio-
busdam aliis diebus, de quibus Mierologus ^^ 26
nem peccatorum. » Ita ergo Mozarabici ritus mutata
capite 52. Deinde inRomano seu Gelasiano aliae om- est formula, cffiteris irarautatis, qua; aRoraano raul-

nino erant partes, quod ex superiori utriusque com- lum discrepant. Sic etiam vetus Ambrosianae Litur-
paratione manifestum est. Colleetiones quippe Post giae formula consecrationis ad Romanam accessit,

nomina, Post pacem, Ante etPost mysterium, desunt cum in consecratione sanguinis hcec lantum verba
in Gelasiano, in quo semper idcm sacrae actionis Ca- olim exhiberet : Hic est enim sanguis meus.
non, contra quam in Gallieano. Lnica etiam erat in An Gallicanus ordo Mozarabicum praecesserit,
4.

Africano Lectio ante Evangelium ex dictis. Ambro- eique formam et exemplum praebuerit, hoc loco in-
sianus porro ritus, etsi duas cum Gallicano et Moza- quirere juvat. Gallicanum esse antiquiorera multa
rabico admittat, in hoc tamen a Mozarabico difFert, persuadcnt. In primis Prophetiie lectio apostolicam
atque (ut quidem veri simillimum estj a Gallicano, prajcedebat apud Gallos tempore sancti Ccesarii Are-
quod Alleluia canatur in Ambrosiano ante Evange latensis episcopi, 28 1^' in sermone ad populum
.c habito, ut ab ecclesia, donec sacra peracta essent,
lium,secusinMozarabico,utpraecipitcanon 12conci-'-'
lii IV Tolelani. Denique in Mozarabico leguntur acta et non recederet, itaIoquitur:« Sidiligenterattenderi-
Vitaesanctorum,noninGeIasiano,autinAmbrosiano. lis, cognoscetis quia non tunc fiunt missce, quando

3. Roraanus Canon ante Gregorium idem erat, divinoe Lectiones in ecclesia recitantur, sed quando
pauculis verbis exceptis, atque modo usitatus : quera munera offeruntur, et corpus vel sanguis Domini
Vigiliuspapaex apostoIicatraditioneacceptum,Gre- consecratur. Nam Lectiones, sive propheticas, sive
gorius Magnus a quodam Scholastico corapositum apostolicas, sive Evangelicas, etiam in domibus ves-
dicit, Precem appellans in epistola ad Joannem epi- tris aut ipsi legere, aut alios legentes audire potes-
scopum Syracusanum, quae est 64 libri vii indict. 2. lis;consecrationemverocorporisetsanguinisDomini
Quo nomine etiam utitur Cyprianus in lihro de Uni- non alibi, nisi in domo Dei, audire vel videre pote-
tate Ecclesiae, ubi schismaticos et ha:^retieos arguit, ritis. » Itaque raissam praecedebant ternae ejusraodi
quod « conleinptis episcopis, et Dei sacerdotibus de- Lcctiones. Quod in Mediolanensi ecclesia vivente
relictis, constituere audenl aliud altare, Precem al- Anibrosio usu venisse auctor est Sulpicius Severus
teram illicitis vocibus facere, et dominicae hostiae in lib. III de vita sancti Martini.
veritateni per falsa sacrificiaprofanare.»Orationem pv o. Lectiones illas, de quibus agit Caesarius, vero
appellari mavult Augustinus in epistola 149 novje proximum est eas ipsas esse, quas in ordinem rede-
editionisnum. 16: «Omnis,aut peneomnisfrequen- gerat seeculo v Musaeus presbyter Massiliensis, qui,
tat Ecclesia, ut Precationes accipiamus dictas, quas teste Geniiadio in cap. 79 de Vii-is illustribus, « hor-
facimus in celebratione sacramentorum, antequam tatu sancti Venerii episcopi sui excerpsit ex sacris
illud, quod est in Domini raensa, incipiat benediei : Scripturis Lectiones totius annifestivis aptas diebus
Orationes,cumbenediciturautsanctificatur,etaddis- responsoriaetiam psaImorum,et capitulatemporiet
tribuendum comminuitur. Quam totam petitionem Leclionibus congruentia... Sed et ad personamsan-
Dominica orationc concludit. »
fere oranis Ecclesia cti Eustasii episcopi, successoris priBdicti hominis
AmbrosianusCanoninpaucisdiffert "^ Romano: 27 Dei, composuit sacramentorura egregium et non par-
at solemnibus quibus panis consecratur verbis quje- vum voluraen, per merabra quideni pro opportunita-
dam addit Mozarabieae formulce similia, inhunc mo- te offlciorum et temporura, pro Lectionum textupsal-
dum Hoc est corpus meum, quod pro multis confrin-
: morumque serie et decantationediscretum sedsup- :

getur. Mozarabico. tradetur. In vulgato Missali Moza- plicandi Deo et contestandi beneficiorum ejus soli-

rabum ad marginem notatur, haec verba esse omit- ditate sui consentaneura. » Ubi contcstandi vocabu-
 : ,

127 VPPENDIX AD OPEH.V S.VNCTI GERJLVM PAWSIENSIS. !2«

lum respicit ad primfpvuin morem Gallicanum, in \ atque psalmis mulla dulcisone composuisse. « Unde
quo Conleslalio in usu erat ad signiflcandam quam Joannes Mariana, in lib. v derebusHispanicis cap. v,
hodie vocamus Misste seu Canonis Prsefationem. Mu- ait usum obtinuisse ut Isidoro ritusMozarabicus tri-

sn?us ergo, qui post medium sa^culum v e vivis es- bueretur, sed tamen Leandrum nonnulla invenisse.
Leonc ct Majorino iniperatoribus, scripsit li-
cessit O.CardinalisBona « hoc olTieium concilio iii Tole-
brum Sacramontorum. Quo nomine veteres passim tano, cui Leander interfuit, antiquius esse )i arbitra-
saera 29 Eucliaristice mystcria designabant. Hinc tur, " etquidem sfficulo vjam viguisse sed de primo ;

Voconius, Castellani in Mauritania episcopus, apud ejus auotore non constare. Ab ipso tamen Leandro
eumdem riennadiuni composuisse dicitiir volumen illuslralum, auctum ab Isidoro, alquc ab aliis pro-
Sacramentoriim. Quo modo Augustinus sacramenta gressu teriiporis ayiplificatum, nominatim ab Ilde-
vocat DominiciB mensse sacriflcium, ex dietis. fonso, cujus opera Julianus Toletanus in appendice
6. Sed et ante Musoeuni Milarius, Pictavorum san- ad lil)rum de Scriptoribus in quatuor partes divisit,

ctissimus anlistes, librum Hj-mnorum, et alium My- tertiamquc ait fuisse « missarum, hymnorum, atque
steriorum scripsit, auctore Hicronymo in libro de sermonum. rtAdhrecFelicem episcopuni librumMis-
Scriptoribus cap. 100. Hymnus Gloria in excolsis ab sarum dctoto circuloanni in quatuor31 partes di-
podem auctus et consummatus dicitur in vulgato Al- B visum emendasse atque complevisse; ac postmodum
cuino. His duolius merito annumerandus est Sido- Petriim Ilerdensem antislitoin, et Salvuni abbatem
nius Arvernoruni episcopus, cujus libro de Missis ab Atba'ldensem eidem arguinento navasse operam. »
eo compositisGregoriusTuronensisprsefationem ad- Ast Elipandus Toletanus episcopus in epistola ad
junxit, ex lib. ii Historiaj cap. 22. Et Salvianus Mas- Albinum seu Alcuinum, Toletanos sanctos Patres
siliensis presbyter clarissimus « homilias episcopis agnoscit missarum Mozarabicarum auctores, in his
factas multas, sacramentorum vero, quantas nec ro- Isidonim : signantor vcro Eugeniuni,lldcfonsum,et
cordor, ait Gennadius, composuit. » Quo in loco sa- Julianum exprimit libollus, quem confutant Patres
cramentorum homiliseintelliguntur vel sermones de concilii Francofordiensis apud Alcuinum. Quorum
mysteriis sacris, inter Missarum solemnia quondam nullus sreculum vii praicedit. Non ergo ad sajculum
ex moro gallicano recitari solitis; vel orationes seu V revocari possunt istiusmodi officiorum auctores.
prsefationes ad missam. Mitto quod in fiiie libri vi 10. Duo tamen aftert idem cardinalis ad produ-
Gregorius Turonensis pontifex tradit de Chilperico cendam hujus ritus antiquitalem. Unum esl, quod in
rege, qui inter alia opuscula hymnos scripsit « sive missa de sancto Martino, qui ineunte saeculo v vive-
missas, qu;e nulla ratione suscipi possunt. » re desiit, hasc leguntur in offlcio Mozarahico : nunc
4. Tales auctores, id est Hilarium, Musa-um, et '
virwn, quem setaiis nostrx tempora prxtulerunt,jubeas
Sidonium, habuisse videtur Ordo inissaeGallicanus, auxilium nostris afferre temporibus. Alterum, quod in
quem a Romano diversum exeunte seeculo vi fuisse concilio iii Toletano anni 389 statuitur capitulo 2,

constat ex epislola Gregorii magni ad Augustiuum per ofnnes ecclesias Hispanix vel Gallix Symbolum
qui tertio loco Gregorium interrogavil, « cur cum decantari, priusquam oratio Dominica recitetur. Qui
una sit fldes, diverste sint Ecclesiarum consuetudi- ritus est missae Mozarabica3 peculiaris. Sed reponi
nes; et altera consuetudo missarum in Romana ec- potest, hffic verba, nostrse xtatis, vel ex antiquiori
clesia,atque altera in Galliarum Ecclesiis teneatur.» Liturgia desumpta fuisse, vel longius quam ad unum
Denique Hilduinus in epistola Areopagiticis prajflxa sai^culum protrahi posse ; et staluluin de Symboli
existimat 30 " missfe ordinem more Gallico ab anle orationem Dominicamrecitalionenovumfuisse
initio receptre fidei » in his partibus obtinuisse ad ad corroborandas hominum invaUdas mentes, ut lo-

Caroli Magni principatum. quuntur concilii Patres.

8. At non adco antiquum esse Mozarabicum riluni 11. Certe Romanum rituni, saltem in provincia
consentiunt Hispanici auctores, qui ejus originem ad Bracarensi, Vigilio pontincemaximofuisse receptum
Leandrum et Isidorumsaeculiviiepiscoposrevocant. Tk constat ex concilio ii Bracarensi anni 563, in quo
Baronius ad annum 633 ejus auctorem Isidorum pra^cipitur, canone 4, ut eodem ordine missae cele-
agnoscit hac ratione. Cum enim Patres in concilio iv hrentur ab omnibus, quem profuturus quondam hujus
Toletano tunc temporis habito decrevissent canone metropolitanse ecclesix episcopus ab ipsa apnslolicx se-
2, ut per omnem Hispaniam ot Galliam, scilicet Nar- dis auctoritate accepit 32 scriptum. Nempe a Vigi-
bonensem,qu»GothisHispaniarumregibustuncpa- lio papa, cujus epistolam, qua?, in vulgatis libris Eu-
rebat,idemmodusin missarumsolemnitatibiisca;te- tlierio inscripta erat, Profuluro scite vindicavit eru-
risque offlciis sorvaretur ; lianc curam Isidoro Hispa- ditus Baluzius tum in notis ad Gratianiim, tum in
lensi sanctitateetdoctrina prffistantis^imo episcopo a lomo novre i Collectionis conriliorum, iibi ipsam epi-
Patribus demandatam fuisse. Favet huic sententise stolam doniio excudi curavit. In oa vero sic legitur

titulus offlcii Gothici in Editis, ubi «a sancto Isidoro cap. 5 : " Ordinem quoijiie preoum, in celebritate
ordinalum » dicitur. Veriim Isidorus ipse in libro do missarum nullo nos tempore, nulla fostivitatesigni-
Scriptoribus ecclesiasticisLoandri fratris sui scripta ficamus hahere divisum sed semper eodem tenore :

recensons, testatur ipsum « in ecclesiasticis offlciis oblata Deo munera consecrare. Quoties vero Pascha-
non parvo studio laborasse, et in sacrificii laudibus lis, aiit Ascensionis Domini,vel Pentecostes, et Epi-
 »

129 DE LITLRGU GALLICAxNA LIBER PR1.MUS. 130

phani» sanctorumquedieifueritagenda folemnitas ^ cimus : Gloria et honor Patri, et Filio, et Spiritui 3A
singula eapitula diebus apla sobjunginius, quibus sancto, amen. Sayn et ille hymnus, quem nato in carne
commemorationem sanctse solemnitatis, aut eorum Christo angeli cecinerunt : Gloria in excehis Deo, et iit

facimus, quorum natalitia celebramus csetera vero : terra pax hominibus bonx voluntatts, et reliqua qiix
ordine consuelo persequimur. Quapropter et ipsius ibi sequuntur , eccksiastici doctores composuerunt.
cauonicaiPrecis textuin direxinms subter adjectum, Apud Gallos frequentabatur Gloria Patri, teste Gre-
queni Deo propitio ex apostolica traditione accepi- gorio episcopo Tm-onensi in lib. vi cap. 40. Quod
mus. » Hoc in loco Vigiiius Precis nomine Canonem non probant Toletani Patres in canone 1 3, voluntque
sacrse actionis intelligit, uti jam superius observavi- ut Gloria et honor Patri dioatur.
mus : quem canonem ait fuisse in omnibus festis, )3. Canone 18 arguitur quorumdam sacerdotum
sicut et modo, comnmnem, prffiter singularia capi- cunsuetudo, qui post dictam orationem Dominicam
tula prsecipuis festis peculiaria : in quibus sanctx so- statim conufiunicant, et postea benedictionem in po-
lemnitatis, aut eorum
memoria, quorum natali-
fiebat pulo dant; statuiturque, ul post orationem Domini-
<jacelebrabantur. Qualiaetiani nunchabemusinora- cam et conjunctionem panis et calicis, benedictio in
tione Comraunicantes, quai in pra'cipuis festis varia populum sequatur ante communionem. Huic decreto
est. Hic autem ritus, de quo Vigilius agit, haud dubie B afflne esl quod Caesarius in sermone 281 appendicis
Gelasianus erat : quem proinde soeculo vi provincia ad novam editionem sermonum Augustini fideles
saltem Bracarensis recepit. At cum Toletanis conci- monet, ut quivult missam « ad integrum celebrare,
liis III et IV Bracarenses episcopi interfuissent, no- id est audire, « usquequo oratio Dominica dicatur,
vum ritum in eis prsescriptum Romano (ut credere et henediclio populo detur, » se in ecclesia conti-

par est) preetulerunt. Et quemadmodum hymnos es neat. Quse benedictio «praemissaorationeDominica»

sancto Hilario, sic etiam suum fortasse ritum ex dari dicitur in sermone sequenti. Huc spectat quod
GallorumimitationeacceperuntHispani. Ubimemo- legitm- in lib. i de ejusdem Cwsarii vita num. 14 :

riam subit factum magni C»sarii cpiscopi Arelaten- « Post hffic quadam die prospiciens de altario, vidit
sis, qui « per Italiam ct Hispaniam » homilias sacras aliquos lectis Evaugeliis de ecclesia foras exire, qui
distribui curavit, 33 " ^^ projectis rehus frivolis et verbum beati VLri, id est praedicalionem, dedigna-
caducis, juxta Apostolum, bonorum operum ficrent bantur primo cognoscere. Illico occurrens clama-
in

sectatores, » ex ejus Vila? libro primo, num. 31. vil ad populumQuid agitis, o filii? Quo ducimini
:

12. In concilio queedam constilutiones

Toletano iv foras mala suasione subversi? State pro animabus
factae sunt, quarum commemoratio huic loco non ,
vestrisad verbum admonitionis, et audito solliciti.
parum conducit. Canone II cavetur Alleluia iii Qua- '
Hoc vobis in die judicii facere non licebit. Moneo et
dragcsima dici et canone HLaudes pjost Apostolum
: clamo obtestorque non ergo estote fugitivi vel
;

decantari, priusquam Ecangelium prxdicetur, dum ca- smdi. Ecce oris mei buccina, quasi aninia cujusque
nones prxcipiunt post Apostolum, non Laudes, sed vestrum fuerit diaboli mucrone perempta. Non te-
Evangelium annuntiari. Garsias Loiaisa Laudum no- ncbor de taciturnitate eulpabilis. Ob hoc saepissLnie
mine iutelligit liymnum triuni pueroruin.At certum ostia post Evangelia claudi fecit, donec Deo volente
est Alleluia signilicari hoc loco. Isidorus de divinis gratularentur 35 coercitione et provectu, qui
Officiis cap. 13. « Laudes, inquit, hoc est Alleluia fucrant ante fugitivi.
canere. » Et signanlius Walafridus Strabus in cap. Hunc locum integrum retuli, tum quia insignis
14.

22 : (( Responsoria el Alleluia, qufc ante Evangelium est,lum ut appareat moris fuisse C;esario, lectis ad
cantantur, deinde adjuncta videntur, postquam anti- missani Evangeliis, sermonem ad populum habere.
phonaj ad ingressum dici exspii-arunt. Qufe et viden- Non solum autem in provincia Ai-elatensi, sed et in
tur prohibitce canonibus Hispanorum, qui longo post invaiuerat prava hrec consuetudo, ut post Evan-
aliis

tempore sunt constituti. In illis enim jubetur ne ali- gelium nonnulli fidelium ante missam discederent.
quis hymnus inter lectionem apostolicam et evange- n Quaproptor diversa hac de ro inconciliis statuta con-
licam in ordine misSce ponatur. » At quinam canones dita sunt, nempe in Agathensi canone 47 ; in Aurelia-
ante concilium iv Toletanum id vetent, alibi non nensi prinio canone 26, et in tertio, canone 29. Cujus
lego. Canon 13 rejici vetat hymnos in laudem Dei, bff-c verba : De missis nuUus laicorum ante discedat,
atque apostolorum et martyrum humano sfudio com- quam Dominica dicatur oratio; et si cpiscopus fuerit
' positos Sicut /liguos beatissimidoctorcsHilariusatque
: prxsens, ejus benedictio exspectetur. Walafridus id
Ambrosius ediderant. Quos tumen quidam speciatitcr interpretatm- de oratione, quaj post communionem
reprobant, pro eo quod de Scripturis sanctorum cano- dicitm-, Al repugnant verba concilii Toletani, alio-
num vcl apostolica traditione non existunt. Hic locus rumque. In Missali Mozarabico benedictio ubique
spectarc videturcanonem 12 coneilii ii Braoarensis, communiuni pra-inittitur, itemque in Gallioano pas-
in quo ejusmodihymni reprobantur, utietiam in re- sim apud Thomasium et hactenus benedictio epi- :

gula sanctorum Pauli et Stephani caput lii. Addunt scopalisante communionemdatur. Quippelicebatiis
Patres in eodem canone 12 Respuant ergo et illum : quinon communicabant, acceptabenedictione, ante
hymnum ub hominibus compositum, quem quotidiu pu- communionem discedere, ut ex praidictis locis intel-
ffUco privatoque offino in finc omni.um psalmorum di- ligitur: alque hinc patet non omnes qui tuao mi.ssp;
131 APPENDIX AD OPERA SANCTI GERMANI P.\RISIENSIS. 13-2

aderant,ineademcommunionemacccpisse.Iiiiovero a MissalibusGallicanisapudThomasiumvocalurpopuli
diaconus antc communionem clamare solebat : Si admonitio a sacerdote facla ad diempieexigendum,
quis non communicat, det locum, testante Gregorio qualem in Mozarabico usurpatam fuisse ex Beato

Magno Dialogorum, cap. 23, quod non tan-

in lib. ii superius vidinius. Sic in Mozarabico ad natale Do-
tuni de pcenitenlibus, sed etiam de quibusvis aliis, inini : Hoclie nobis thesaurus natus est : hodie nobis
qui non communicabant, intelligendum existimo. lucerna Virginis, quam Spiritus sanctus ignivit, verum
Por romissa expleta censebatur ante communionem, hmen apparuit, etc. In Gotbico seu Gallicano in die
ut docet Gregorius Turonensis antistes in lib. n de Natalis Doniini similis Prajfatio legitur post Evan-
Miraculis sancti Martini, cap. 47 : » Cumque expletis geliuni. At initio missffi ad diem sancti Stepbani
missis, populus ccepisset sacrosanctum corpus Re- protomartyris : Venerabilem atque sublimem beatis-
demploris accipere, « etc. Cyprianus ad eum fere simi protomartyris Stephani passionem hodie celebran-
moduni 36 loquitur in libro de Lapsis : " Ubi vero, tes, heum martyrum, fratres charissimi, deprecamur.
solemnibus adimiilctis, calicem diaconus ofTerre elc. Ubique desinit, per Dominum nostrum Jesum
prassentibus ccepil, » etc. Quantum porro duraret Christum. Sic in omnibus fere missis Gotbicis seu
sseculo VI niissce celebratio, declarat Ceesarius in Gallicanis Piwfatio initio ponitur.
utroque sernione pr;elaudato, ubi ait, divina mys- g 4. Hanc excipiebat lectio Prophetia;. Gregorius in
teria « unius vel duarum borarum spatio » peraeta lib. VIII bistorite Francorum, cap. 7 : « Adveniente
Unde in sermone pr«cedenti reprebendit
fuisse. quoque die 38 Dominico rex Guntchramnus eccle-
quosdam bomines praepotentcs, qui presbyteros siam ad speclanda missarum solemnia petit. Fratres

cogebanl " missam abbreviare. » vero consacerdotesque qui aderant, locum Palladio

CAPUT V. episcopoadagendafesta prcebuerunt. Quoincipiente

Missx Gallicans partes singillatim explicantur ex Gre- Propbetiam, rex interrogat quis esset. Cumque Pal-

gorio Turonensi episcopo, aliisque monumentis. ladium episcopum initiasse pronuntiassent, statim
1. Haec missaj Gallicanae cum Mozarabica, quse cominotusrexait,»etc.Propbetiamitaquealiquando
magnam cum ea (ut pra;dictum est) affinitatem ha- lector, aliquando sacerdos pronuntiabat. Post pro-
bet, comparalio visa ost Iioc loco necessaria : nunc pbeliam Psalmus rcsponsorius, qui tractui seu Gra-

vero quid ex Gallicanis monumentis, praesertim ex duali bodierno respondet, testante Gi'egorio in

Gregorio Turonensi antistite de GaOicana Liturgia Historia' Franiorum lib. viii, cap. 3 : " Interea jam
colligere nobis licuit, cxponendum est. medio prandii peracto, jubet rex ut diaconum no-
2. In omnibus Liturgiis missa incipiebat ab anti- strum, qui ante diem ad missas Psalmum respon-
phona quadam. Unde liber, qui ejusmodi versus con- ^ sorium dixerat, canere jubercm
tinet, Antipbonarium a Joanne Diacono vocatur in b. Hoc finito, diaconus sileiitium indicebat ad le-

Vita Gregorii Magni. De bis antiphonis, quas modo ctionem Epistola;, quse a subdiacono recitabatur. In
Introitus appellamus, interpretandum videtur conci- quibusdam missis diaconus ante Orationes, quas le-
lium Agatbense anni 306, canone 30 : Et quia conve- ctionibus prremitti mos erat,flectenda genua indice-
nit ordinem Ecclesix ab omnibus sequaliter custodiri, bat. Unde Cajsarius in sermone 285 nova; appendi-

studendum est, ut sicut ubique fit, et post antiphonas cis Augustinianffi : « Supplico, fratres cbarissimi, et
CoUcctioncs ab episcopis vel presbyteris dicantur. Id paternapietatecommoneo,ut quotiescunque Oratio
generis forsan erat illa antiphona, quam ex improviso indicitur, quiforle pro aliqua inflrmitate non potest

Primicerius imposuit, cum missi Clodovei Magni genua flectere, et dorsum incurvare; vel cervicem
contra Alarieum pergentis basilicam sancti Marlini humiliare non differat. » Et in sermone sequenti :

ingressi sunt, exploraturi *" Deum propitium 37 « Rogo et admoneo vos, fratres charissimi, ut quo-

habiturus esset, ex Gregorio Turonensi episcopo in tiescunque juxta altare a clericis oratur, aut Oratio
lib. II, cap. 39. Antiphona haec erat : Prxcinxisti diacono clamante indicitur, non solum corda, sed
me, Domine, virtute ad beUum, etc. rv etiain corpora fldeliter inclinetis.Nam dum frequen-
3. Antiphonam et versum sequebatur ex canone 3 ler, sicut oportet, et diligenter attendo, diacono
concilii ii Vaseusis Kyrie eleison, frequentatum ad clamante, Flectamus genua, maximam partem, velut
Matutinos et ad missas ; quia tam in sede apostolica, columnas erectas, stare conspicio, » etc. De silentio

quam etiam per totas Orientis atque ItaUx provincias per diaconum indicto locum superius retuliraus ex
hsc consuetudo est intromissa. Apud Grsecos, teste Gregorii Turonensis ILb. vii, cap. 8.

Gregorio Magno, «Kyrie eleison simul omnes dicunt. 0. Post epistolam diaconus ad ambonem procede-

Apud nos autem, inquit, a clericis dicitur, et a po- bat ad legendum Evangelium. Guntchramni regis
pulo respondetur, et totidem Christe eleison dicitur, ha;c verba sunt apud eumdem Gregoriuminlib.viii,
quod nuUo modo apud Grrecos. » Dein sequebatur cap. 4 : « In 39 die sancto Paschfe, stante fratre

pro ratione lemporumapudnostratesGalloshymnus meo Sigeberto in ecclesia, procedente diacono cum

angelicus Gloria in excelsis Deo, cujus meminit Gre- sancto Evangeliorum libro, nuntius regi advenit,

gorius Turonensis episcopus in lib. de Gloria mar- i unaque vox fuit pronuntiantis lectionem evangeli-

lyrum, cap. 63, et in lilj. ii de Miraculis sancti Mar- cam, ac nuntii dicentis : Filius natus est tibi. »

tlni, cap. 25. His succedebat Prwfatio. Sic enim in 7. In festis sanctorum has lectiones praicedehat
 133 DE LITURGIA GALLICANA LIBER PRIMUS. 134
lectio passionis seu Vitse Sanctorum, quorum festa \ mulieribusofTeratur.tam panis quam vini,utperhas
recolebantur. Audi Gregorium in lib. i de Gloria immolationes et peccatorum suorum fascibus ca-
martyrum, cap. 86 : « Dies passionis erat Polycarpi cum Abel vel cKteris juste offerenlibus pro-
reant, et
martyris magni, et in Ricomagensi vico civitatis Ar- mereanlur esse consortes. » Rubeum vinum offerri
vernEe ejus solemniacelebrabantur. Lectaigiturpas- sajpius piv-eceptum est, tum ob pericukim, tum ob
sione cum canon sacerdo-
reliquis lectionibus, quas m3"sterium ; nam rubeum expressius Christi sangui-
talis invexit, tempus ad sacrificium ofFerendum ad- nem quam album, cujus loco aqua non raro
signat,

venit. n Si ha?c lectio prosime facta non fuisset ante sumitur, facili errore. Ad rubeum^tl colorem allu-
sacrificium, eam hic commemorare nihil attinoljat. dens Ambrosius in psalmum cxviii, initio octonarii
Ejusdem lectionis idem Gregorius meminit in duobus 14 : « Cernis rosam, inquit, hoc est dominici cor-
aUis locis, nempe in lib. ii de Miraculis sancti Mar- poris sanguinem. » Apposite Jacobus a Vitriaco in
tini, cap. 29 el cap. 49, ubi htec verba : « Denique Historia? occidentaHs cap. 38 : « Sed et vinum, in
sacerdotihus qui advenerant, ad agenda solemnia quantum ex diversis acinis confluit, unitatem eccle-

procedentibus, cum lector, cui legendi erat offlcium siasticam reprcesental ; in quantum autem calet
advenisset, et arrepto libro Vitam sancti coepisset aut rubet, charitatem Ecclesia; desiffnat. »
legere confessoris, » etc. Ex quo intelligitur, hanc B If- Facta oblatione, presbyter quantum satis erat,

lectionem aliis prfemissam fuisse. Et quidem acta ad sacrificium assumebal, idque patla seupaUio con-
Sanclorum in missa legebant Mozarabes, ul ex Brau- tegebat. Plures hujus rei loci sunt apud Gregorium.
lione in vita sancti .'Emiliani superius vidimus. In Unus in lib. vii cap. 22 : « Putabam me, inquit, quasi

Lectionario nostro Gallicano actasanctorum aposto- in basilicasacrosanctamissarumsolemniacelebrare.

iorum Petri et Pauti Epistolre praimittuntur. Cumque jam altarium cum oblalionibus pallio serico
8. Evangelio Gregorius subjicit sacrificii oblatio- opertum essot, subito ingredientemGuntehramnum
nem in loco mox relalo desanctoPoIycarpo,cui loco conspicio, qui magna voce clamabat : Extrahite ho-
alter consimilis est in cap. 17 de Vilis Patrum, ubi micidam a sacro Dei altario... At ego eum hffic au-
agit de Nicetio episcopo Trevirensi. Quem locumita direm, ad te conversus dLxi Apprehende palliuni, :

restituimus ex Codice ms. : « Advenit dies Domini- infelix, quo sacramuneraconteguntur, nehinc abji-
cus, et ecce rex cum his cui ab hoc sacerdote com- ciaris... Cumque rcvertcres ad altarium, apprehen-
munioniabessejussifuerant.ecclesiamestingressus. debas pallium, sed rursum relinquebas... Et ille :

Lectis igitur lectionibus,quascanon sanxit antiquus, Deliberatum, inquit, habui, ut si me rex ab hoc loco
oblatis muneribus super altare Dei, ait sacerdos : juberet
j
extrahi, ah una manu pallas altaris tene-
Non hic 40 bodie missarum solemnia consumma- ^ r em, » etc. Itec Gregorius de Eberulfo regis cubi-
buntur, nisi communione privati prius abscedant. » cularioquem locum fuse retuli, tum ut appareat,
:

Ubi nota primo excommunicatos ante oblalionem non modo sacras oblationes, id est panem et cali-
ejectos fuisse ex ecelesia. Quod etiam colligitiu' ex cem, sed et altare palla eadein fuisse cooperlum,
lib. X Historice Gregorii, cap. 8. Deinde missaj Ca- lum pallam illam ex serico factam ; tum denique
nonem, id est Ordinem Gallicanum, Gregorio dici pallam,pallas, elpallumhocloco idem esse. De liac
antiquum ac proinde Mozarabico (ut probaviraus)
: palla sanctus Benedictus loquilur in regulfe suce cap.
esseantiquiorem. Inter Evangeliilectionem et obla- o9, ubi de puerorum oblatione agens, jubet ma-
tionem nonnunquamhomiliaadpopulum interpone- num pueri olTerendi involvi iii palla altaris, scilicet
batur, teste Ca^sario, cujus auctoritatem paulo ante cum oblatione panis et vini, ut ex ulrisque una
relulimus. Idem probat Audoenus in lib. ii de Vita Deo fieret oblatio. Idem fuisse videtur corporale
sancti Eligii, cap. 22 : « Aliquo rursus in tempore pallium, albis stigmatibus variatum, quod Pethelmo
agebatur natalis beati Martini. Cumque inter missa- antistiti dono transmisit Bonifacius episcopus Mo-
rum solemnia, evangelica juxta moreni lectione guntinus in epistola 1 1
,
paUimii altaris dictum in
expleta, divina Eligius populo pr;edicaret man-rv epistola 35. 42 JP^^^^^ocabulum hodie retinetillud
data, » etc. operculum lineum, quo calix sacratus tegitur : sed
9. Postea diaconus sacrum ministorium seu su- res ipsa longe abest a veteri more. Processu tem-
pellecfilem sacram, id est, caliccni et cwtera vasa poris corporali, quod Christi corpori supponitur,
sacra, ex sacrario, quod in domuncula ecclesia! ad- etiam calix contectus est, quod hodie quoque facti-

hserente situm erat, aut certe ex armario altari tant Carthusiani. Hunc ritum indicat Jacobus a Vi-
proximo afferebat. Gregorius in lib. i deGIoria mar- triaco in loco mox citato : Dum oorporale deponitur
tyrum, cap. 80 « Tempus, inquit, ad sacrificiiuii
: de calice, ante oculos habeat depositionom Christi
offerendum advenit; acceptaque turre diaconus, in de cruce. » Hic ritus magis accedebat ad veterem
qua ministerium dominici corporis habebatur, ferre Gallicanum morem, quem ex Gregorio mox expli-
coepit ad ostium ingressusque templum, ut eam al-
; cuimus. Filiolam vocant Mozarabes velum illud quo
tari superponeret, » etc. Tunc autom fiobat oblatio sacrum calicem operiunt. Sic enim rubrica post
panis et vini ad sacriflcium. Concilium Matisconen- sanguinis consecrationem habet : Hic ekvetur calix
se II, anno b8b, can. 4, decernit, « ut omnibus Do- coopertus cum filiola.

minicis diebus altaris oblatio ab nmnibus viris pf 1 1. Ideo vero sacra mysferia palla seu pallio ^11«,
13o APPENDIX AD OPERA SANCTI GERK4NI PARISIENSIS. 13G
risapud veteres Gallos tegebanlur, ut ae a circum- ^ Domine Deus noster, peccatomm tribuas vcniam, et

stantibus videri possent. Propterea hcec palla nou requiem largiaris seternam ; mtritis et intercessionibus
rara tenuisve, sed densa esse debebat. Argumcnto sanctorimi tuorum. Marise Qenitricis Domini nostri
est quod Dado quidam ab hostibus interceptus vo- Jesu Christi, Joannis Baptistsc et prsecursoris Do-
vit, se, si evaderet incolumis, aliquid ornamenti mini nostri Jesu Christi, Stcphani, Petri, Pauli, Joan-
ecelesise sancti Nicetii episcopi Lugduneusislargitu- nis, Jacobi, Andresc, Philippi, Thomte, Bartholomsei,
runi : « deditquecoopertoriuni Sarmaticum, qno al- Matthwi, Jacobi, Simonis, Judse, Matthiie, Genesii,
taredominicum cum oblationibus tegeretur. » Illud Symphoriani, Baudilii, Vicioris, Uilarii episcopi et
autem non fuit sancto acceptum, ut homini in som- confessoris, Martini episcopi et confessoris, Csesarii

nis testatus est his verbis : « Coopertorium vero, episcopi, hsec propitius prsestare et exaudire digneris,

quia rarum est, non ponatur super munera altaris, qui vivis et regnas in unitate Spiritus sancti Deus in
quia non exinde plene tegitur mysterium corporis Amen.
ssecula sseculorum.

sanguinisque dominici. » Ita Gregorius de Vitis Pa- Similem formulam, sedpro vivis, habemusin
13.

Irum cap. 20. Adde locum ex lib. ii de Miraculis liodierno Canonc Romano ante consecrationem, ubi
sancli Martini cap. 2o. Hac palla tegebatur altare oratio quse incipit a verbo Communicantes, superiori
etiani extra sacra. L'nde abbatissa Pictavensis par- B (iallicanae respondct. Itaque ritu Gallicauo et Moza-
thenonis sanctse crucis, cum de nocte ajsicariis rabico fiebat vivorura atque defunctorura memoria
Chrodieldis ad necem qutereretur, « ad sanclaj cru- adoblationem,noninipsoCanone; atque sanctorum
cis arcam, id est aram, so deportari poposcit (gra- commemoratio tum fiebat ad suffragiuin.Posteapa-
vabatur enim dolore humoris podagrici). Interea cis osculum lideles sibi invicem impertiebant tum :

Justina praeposita, cum aliis sororibus, palla altaris, sacerdos recitabat CoIIectionem ad pacem.
quod est ante crucem dominicam... Abbatissam 14. Totumhunc ordinem paucis prsestringit conci-

4t3 operit. » Vetitum tamen erat concilii Antissio- lium Laodicenum canone 19 : quodoporteat seorsum
#Drensis canone 37, ne mulierpaUam dominicam con- primum post allocutiones (aliis sermones) episcoponim,
trectaret, uti in titulo canonis expriinitur. orationes super catechumenos celebrari; et postquam
12. In Missali Gothico, seu Gallicano, ad singulas catechumeni egressi fuerint, super eos qui sunt in pm-
fere missas, post oblationem indicantur orationes nitentia precem fieri. Ilis etiam accedentibus ad ma-
duffi, una cjuffi dicitur Collectio post nomina ; altera num sacerdotis, et discedentibus, tres orationes con-
quaj Colleclio ad pacem, quales etiam inMozarabico summari fidelium ; ita ut prima quidem sub silentio,

assignantur, alia duabus istis praemissa. Prffidictas ,

secunda vero et tertia per exclamationes solitas, aliis

orationes antecedebat oratio quee omnibus missis perjjro^iMntiationew tocjs, expleantur ; et ita demum
communiserat, de qua Micrologus in cap. 11 : Com- l)acem sibi 45 invicem dabunt... Et ita sancta cele-
posita oblatione in altari, dicit sacerdos hanc oratio- brabitur oblatio. Has orationes subsequebatur Con-
nemjuxta Gallicanum Ordinem : Veni, Sanctificator testatio.

omnipotens, seterne Deus, et bencdic hoc sacrificium tuo 15. De Contestatione seu lllatione, quis etlmmo-
nomini prxparatum , per Christum Dominum nostrum. latio appellatur, Proefationi nostrffi respondens, in-
DeinCollectio post nomina. Quippepostoblationem signis est locus apud eumdem Gregorium in lib. ii
diptycha legebantur, id est recitabantur nomina tam de Miraculis sancti Martini cap. 14 « Factum estau- :

sanctorum in quorum memoriara Deo sacrificium tem ut in die insignis solemnitatis beati viri, nobis
olferebatur, quain viventium atque defunclorumpro missas dicentibus, cum nos rite sacrosancta solem-
quibus offerebatur. Id probatur es Missalis Gothici nia celebrando, Contestationem de sancti Domini
variis locis, et ex veteri Missali Gallicano. Conci- virtutibus narraremus, subito illa (puella paralytica)

lium Vasense ii dcfinit canone 4, ut nomcn domini vociferari coepit et flere, indicans se torqueri. » In

papse, quicunque sedi apostolicse prsefuerit, in nostris hac Conteslalione recitabatur sancti Vita; compen-
jEccZastts recrte^wr. Formamhorumdiptychorum,qu8e n dium, qua; missa; initio integra lecta fuerat. Ejus-
quondam in parthenone sancti Aureliani episcopi modi Contestationis varia exempla in Liturgiis no-
Arelatensis usui erant, nobisitem suppeditatCodex stris, etiam post admissum ritum Gregorianum, vi-

regularum,ubi ad finem regula; Aureliani hceclegun- dere licet. In omnibus autem lam Latinis Liturgiis,

tur : Simulque precantes oramus etiam, Domine, jjro quam Gr8ecis,Sursu»icorrfahabere monentur;idque
animabus famulorum tuorum Patmm atque instituto- profltentur fideles, teste e Latinis Cypriano sub fl-

nim quondarn nustromm, Aureliani, Petri, Florcntini, nem libri de Oratione, et ex Grsecis Cyrillo Jeroso-

Redempti, Constantini , Himileri, Hilarini, Ja- lymilano in catechesi mystagogica 5, ubi prcedictis
nuarini, Reparali, Childeberti, Ultrogothse, vel om- illis verbis alia, etiam nunc solemnia, in usu fuisse
nium fratrum nostrorum, quos de hoc loco ad te vo- testatur, scilicet, Gratias agarnus Domino, cum po-
care dignatus es. Cunctorumque etiam hujus loci 44 puli responsione, Dignum etjustum est.

memores fidelium, pariterque parentum nostrorum 16. Post verba superiora Gregorius additContes-
atque servientium hujus loci : et pro animabus omnium tationi successisse Trisagion a populo decanlatum
fidelium famulorum tuorum, vel famularum, ac pere- « At ubi expedila Contestatione, inquit, omnis po-
grinorum in pace Eccksisc defunctorum ; ut eis tu. pulus Sanctus inlaudem Dominiproclamavit,btatin\
137 DE LITURGIA GALLICANA LIBER PRIMUS. 138
dissoluli siint nervi qui ligati erant, et stetit super A mini, ubi post Secreta, id estpost consecrationem,
pedes suos cuncto populo spectante ; et sic propi- ha'c \egunlm Corpus
: luuiii in pecc.atorum msironan
liante Domino usque ad altare sanctum ad commu- remissione confractum, etc, qiise verba proxime re-
nicandum propriis gressLbus, nullo sustentante, latis consecrationis verbis respondent.
pcrvenit. >i Ubi obiter observa, mulieres etiam ad 19. In concilio primo Arausicano obscurissimus
altare communicaturas accessisse. De Trisagio di- est canon 22 : Cuin capsa et culix offercndus est, et

cendo exstat canon tertius Concilii Vasensis ii, sta- admistione Eucharistise consecrandus. Quid sit capsa
tuentis ut in omnibus missis, seu in matutinis, seu in lioc loco, non liquet. Duo hic significare potest,
quadraxjesimalibus, scu in illis quse pro 46 d(f'tnc- nempe vel turrim,quacalixincludisolebat,et in qua
torum commemoratione fiunt, semper Sanctus, Sanc- inferobatur a diacono ad altare, ut in capite 8 expo-
tus, Sanctus, eo ordine quo ad missas publicas dicitur, nemus; vel patenam, amplam etprofundam, in qua
dici debeat. Ubi notanda est missarum malutinarum panis consecrari solebat; ut sit sensus, non solum
a quadragesimalibus, atque etiam a publicis dis- panem in missa, sed etiam calicem simul offeren-
tinctio, de qua infra. dum cum patena, in qua panis reponi solet. Huic
17. Canon missa^, qui iTrisagion consequitur, et interpretationi favere videtur canonis titulus : Vt in
sacri mysterii actionem antecedit, varius est in Mis- B unum propositio Sacramenti consecretur. Tametsi non
salibus Gallicanis pro divorsitate missarum. In Mis- lam priorem canonis partem spectat hoc lemnia,
sali Gotbico seu Gallicano ad vigiliam Nativitatis quam posteriorem, cjua dicitur calix admistione Eu-
Domini sic babet : Vcre sanctiis, vcre bencdictus Do- cbaristia?. consecrandus. Horum autem verborum
minus noster Jesus Christus Filius tuus, manens in cailis, sensus non est, quasi solo Eucharistia;, id est panis
manifestatus in tcrris. Ipsc enim pridie quam patere- consecrati, contaetu calix 48 consecretur,sed quod
tur, etc, qu;c sunt prima verba sacra> actionis seu hsec admistione simul sacrentiu', et unam veluti rem
consecrationis. Et in Circumcisione Domini ; Vere consecratam efficiant. Unde hactenus eadem fere
sanctus, vere benedictus, Dominus noster Jesus Ckri- verha retinemus, eum Eucharistiai particulam im-
stus Filius tuus, qui venit quserere et salvum facere mittendo in calicem hiec proferunt sacerdotes : Hsec
quod perierat. Ipse enim pridie quam, etc. Omnes commistio et consecratio corporis et sanguinis Domini
ejusniodi canones breves sunt fore ad liunc moduin nostri Jesu Christi fat accipicntibus nobis in vitam
in Missali Gotbicogallicano, itemque in subsequente setcrnam. Clarius Ordo Ambrosianus : Commistio con-
veteri Gallicano. At in Missali Francorum Canon secrati coiporis et sanguinis Domini nostri Jesu Christi

Gregorianus assiguatur, tametsi alia? missaj partes ,

nobis edentibus et sumentibus proficiat ad vitam et
rituni volerem Gallicanum retinenl. Ex quo intel- '
gaudium sempiternum. Ad ordinem redeo.
ligitur, majores nostros prius Gelasianum seu R6- 20. Finita calicis consecratione, Missalo Golbicum

manum Canonem admisisse, quam integrum ritum in singulis pene missis subdit unam orationem Post

Romanum. mysterium seu Post secreta. Mozarabes Post Pridie

18. Canoiii pnedicto continenter subjicitur actio eodem sensii appellant. Exemplum eslo de missa in

sacra, incipiens ab his verbis, Qui pridie quampate- vigilia Natalis Doinini, quai in Golbico sic habel :

retur, etc, quae verba, ex sanctis Evangeliis, Apo- Hxcfacimus, Domine sancte, Pater omnipotens, seterne
stolo et traditione accepta, eadem sunt in omnibus Deus, commemorantes et celebrantes passionem uni-
Liturgiis, nisi quod in nonnullis qua?dam voces va- geniti Filii tui Jesu Christi Domini nostri, qui tecum
riant, ut supcrius vidimus de missis Mozarabica et vivit et regnat cum Spiritu sancto in ssecula sseeulo-
Ambrosiana, in quibus post heec verba, Hoc est enim rum. Hffic tota Canonis et sacri mysterii series
corpus meurn, additur in veteri Mozarabica, quod Mozarabicae omnino consimilis est, tametsi diversaj
pro vobis tradetur, in Ambrosiana item veleri, con- sunt uiiius ab alio ritu orationes.
frinijetur. Item quod post bsec verba in Mozarabica 21. Post ha;c Mozarabes hosliam frangunt in no-
hivc ^'^ a.d.dMi\\.\xY.Quotiescunqueinanducaveritis,hoc\yyem portiones; ac deindc dicit presbyter : Fide,

facite in meam commcmorationem. An ejusmodi verba quam corde credimus, ore autem dicamus. Tum elevat
in veteri Gallicana missa interjecta fuerint, incer- sacerdos corpus Christi, ut videatur populo. Mox cho-
tuiii. At morem calliolicum, id est universalom, in rus cantat Symbolum Conslantinopolitanuin, iit in

hac sacra actione servatum fuisse tradit Gregorius in capile primo prsemisimus. Haud scio an apuJ Gal-
cap. 16 de Vitis Patrum, ubi de Venantio Turonico los id eodem modo fieret. Gregorius consecrationi
ahbale, qui prosbytero Missam celebranti proximus proxime subjicit confraclionem in lib. i de Gloria
astitit : « Ventumque est ut sanctum munus juxla Martyrum cap. 87 : « Verum ubi explicitis verbis sa-
morem catholicum, signo crucis superposito, bene- cris, confracto dominici corporis sacramento, et
diceretur. » lUe vero vidit quemdam senem, cleri- ipse sumpsit, et aliis distribuit ad edendum. » At
catus honore venerahilem, oblatum altaris sacrifi- siquidem Gregorius his verbis sacris intelligit, non
cium dextera extensa benedicentem. « Formam orationom 49
Dominicam, sed verba consecratio-
Ambrosianam, in qua additur, quodpro multis con- nis, dici potest confractionem non statim huic
fringetur, in Ordine Gallicano servatam fuisse conji- successisse, cum communionem proxime subjiciat,

cimus ex Missali Gothico in missa de Nativitate Do- quK certe fiebat post Dominicam oralionem. Nihil

Patrol. LXXIi.
139 .VPPEXDIX AD OPERA SmCTl GERMANI PARISIENSIS. 140

porro hac de ro iii Missalibus Gallicanis pra^scribi- A quod cpiadam vieo, duiii juxta consuetudincm de
tiir : sed oralioni, fphT posl mjsterium seu post basilicis, quas orationis gratia adierat, repedarcl,
consecrationem assignalur, continuo alia subjicilur ct in basilica ad missas Dominica; orationis verba
Praefationis instar ante orationem Dominicalem, ct decantarentur; cum illi dixerunt, Sed libera nos a
variaquidem in singulis fere missis. Sic in Natali malo, audivit e tumulo cujusdam vocem dicentem
Domini iVon : nostro praisumcntcs, Pater sunctc, me- similiter, Libera nos a malo. » Demum post oratio-
rito, scd Domini nostri Jesu Ckristi obedicntes imperio, nem Dominicam in Missali Gothico, non secus ac
audemus dic&re : Pater noster, etc. De hoc univcr- in Mozarabico, subdilur 51 oralio varia pro di-
sali more Ilieronj-mus ila scribit in lib. m conlra versis missis. In Natali Domini : Libera nos, omni-
Pelagium : « Sic docuit ajjostolos suos, ut quotidie potens Deus, ab omni malo, et custodi nos in omni opcrc
in corporis sui sacrificio crcdentes audeant loqui : bono, perfecta vcritas et vera libertas Dcus, qui regnos
Patcr noster qui es in cmlis. in sxcula swcuhrum.
Hanc aulem orationem Dominicam, non a solo
22. 23. Communionem subsequentein prsecedebat bc-
sacerdote, sed etiam ab astante populo apud Gallos nedictio ab episcopo vcl sacerdote impertita, ad
prolalam fuissc docetGregoriusinlib. iideMiraculis quam diaconus prassentes elata voce admonebat ut
Quippe « quadam die Domi- B se inclinarent. Caisarius testis in sermone 283 jam
sancti Martini cap. 30.
nica, dum Missarum solemnia celebrarentur, quao- laudatw appendicis Augustiniana», num. 2 « Ethoc :

dam femina muta in basilica cum reliquo populo admoneo simul et rogo, fratres, quoties clamatum
stabat. Factum est autem cum Dominica oratio dico- fuerit ut vos benedictioni humiliare debeatis, non
retur, bajc aperto ore ccepit sanctam orationem cum vobis sit laboriosum capita inclinare, quia non ho-
reliquis decantare. » Idemfiebat etiam tunc temporis mini, sed Deo humiliatis. »
apud Gi\Tcos, testeLeonlio episcopo in libro de Vita 24. Post benedictionem et sacerdotis commimio-
sancti Joannis episcopi Alexandrini, cogiiomento nem, fideles cOmmunicaturi ad altare accedcbant,
Eleemosynarii; quicum principem quemdam adcon- etiam mulieres, ut num. 6 notavimus : contra quam
cordiam cum alio revocai'e vellet, misit qui eum ad apud Ilispanos, apud quos sancitum est concilii
se adducerct atque ipso prfesente « fecit missas in Toletani iv canone 17, Ut sacerdotes et levitx ante
oralorio suo, nullum habens nisi ministrum suum. altare commmiicent, in choro clerus, cxtra chorum
Cum ergo sancta benedixisset patriarcha, et oratio- populus. Idem fere statutum coiicilii Laodiceni ca-
nem Dominicam inchoasset, coeperunt dioere tres none 19. Contrarius mos apud Gallos. In concilio ii

tanlum illi, Pater nostcr. Et cum pervenisset ad ser- Turonensi canon quartus vetat laicos choro misceri
monem quo dicitur, Dimitte nohis debita nostra, etc, ^ psallenlium clericorum : Ad orandum vero et commu-
innuit domestico patriaroha, ut 5Q lacerel. Siluit nicandum laicis et mos est, pateant
feminis, sieut
ergo patriarcha, ct rcmansit princeps solus. » Qua sancta sanctorum. De Guntchramno rege id testatur
occasione captata, vir sanctus eum ad concordiara Gregorius in lib. ix cap. 3 : « Interea advenit fesli-
induxit. Hunc Grajcorum ritum a romano discrc- apud urbem Cabilonenscm
vitas sancti Marcelli, qu;c
passe testis est Gregorius Magnus in lil). vii epis- mense septimo celebratur, et Guntchramnus rex ad-
tola 64, indicl. 2 « Sed et Dominica oratio apud
: fuit. Verum ubi peractis solemnibus ad sacrosanc-
Grsecos ab omni populo dicitur; apud nos vcro a tum altarium coramunicandi gratia accessisset, venit
solo sacerdole. » Itaque Grsecanicum morem, ut in quidam quasi aliquid suggesturus. » Ubi vides, quod
aliis nonnullis, imitabantur Galli. Neque cnim quod superius observavimus, missse solemnia ante com-
Dominicam oralionem cum sacerdote etiam populus munionem astantium censeri peracta.
decantabat, id fiebat ex imitatione Mozarabum, apud 2o. De Eulalii comitis ad altare accessu insignis
quos populus ad singulas ferc Dominicce oratiouis est ctiam locus apud eumdem Gregorium in lib. x
pelitionesrcspondcbat tanluin, Amen. Noverathuuc cap. 8, 52 6^ l^io disciinus, partioulam hostiffi com-
rilumBoherius,quiincommentario2superregulam-rw mimicaturis a sacerdote porrectam, atque ab eis in

sancli Benedioti ad caput 1 1 ita habet « Unde legi : manus acceptam fuisse : « Convenientibus civibus
tur, quod Isidorus Hispalensis condens niissfe ofli- cum sacerdote (seu episcopo Arvernorum Cautino),
cium ordinavit, utin qualibet pctitione Pato'HOs((!r ad festivitatem beati maryris Juliani, ad pedes epi-
clerus responderet Arnen; sed ibi, Panem nostrum scopi Eulalius ille prosteruitur, querens se inauditum
quotidianum da nobis hodie responderet, Qui es a communioue remotum. Tunc episcopus permisit
Deus, » quod liodie (pioque in Toletana Ecclesia ex eum cum caHeris missarum spectare solemnia. Ve-
veluslo ritu observalur. Nunc in Ecclesia Lalina, ut rum ubi ad communionem ventura est, et Eulalius
omnibus notum cst, postrecitatam a solo sacerdote ad altarium accessisset, ait episcopus Rumor po- :

sacrani illam orationem, haec tantum verbaexcipiunt puli parricidam te prodamat esse. Ego vero utrum
circumstantes : Sed libera nos a rnalo, quod de offi- perpetraveris hoc scelus, an non, ignoro. Idcirco in
cio divinoprrecipit sanctusBenedictus. Atsecuudum Dei hoc et beati marfyris Juliani statuo judicio. Tu
veterem morem illum Gallicanum inlerpretandus csl vero si idoneus, ut asseris, accede propius, et sume
Gregorius in cap, 16 de Vitis Patrum, ubi de Ve- tibi Eucharistiee particulam, atque impone ori tuo.
nantio abbatc Turonico v Sednec illud prfetcribo,: Erit enim Deus respector conscientiee tuK. ki ille
141 DE LITURGIA GALLICANA LIBER PRIMUS. 142

accepta Eucharistia eommunicans abscessit. » Es .

CAPUT VL
hoc Grcgorii loco quatuor colligimus. Unum, Eucha- Missx solemncs privatx, matutinse et vespertinw seu
et
ristice nomine hic solam panis speciem designari. quadragcsimales. Unde missa pro festo? Quid missa
revocata? Dispositiones ad missam.
Alterum, ex particula ejus, non es integra panis
communionem datam fuisse. Tertium, com-
formula 54 1'i concilio Vasensi, quod anno 529 celebratum
munionem hac in occasione siib sola panis specie est, quatuor missarmii genera distingimtur canone 3,

factam , sitiuidem Eulalius accepta Euchaiustia, id nempe matutina;, quadragesimales, pro defunctorum
est Eucharistia? parlicula, statim abscessit. Quartum commemoratione, et publicce. Publicae erant, quae iu

denique, Eucharistiani eidem in manus fuisse tra- frequenti fidelium ccetu, diebus festis, et quidem
ditam, ac proiude antiquum illum Ecelesiffi morem hora tertia celebrabantur. De his concilium Aurelia-

eo usque perseverasse. Mulieres tamen linteo domi- nense ui canone 14 : De missamm celebritate in prw-
nicali utehantur, ut notum est ex canone 42 concilii cipuis duntaxat solemnitatibus id observari debet, ut
Antissiodorensis. Sumpta Eucharisti;e particula, ca- hora tertia missanim celebratio in Dei nomine in-
lix sacratus porrigebatur. " Consuetudo autem Aria- choetur, quo facilius intra horas competentes, ipso of-
norum erat ut ad altarium veuientcs, de alio calice ficio expedito, sacerdotes possint ad vespertina officia.

reges communicarent, et de alio populus minor, » 3 i^ ^sf hi vespertino tempore convenire. Ubi particula
teste Gregorio in Historiaj sua; lib.incap. 31. Nescio rf«n?aa;a<nonestexcIusiva,sedexpIicativa,prosci7!eef,
an huc speclet quod Gregoi'ius papa II in epistola 9 quofere sensu apud auctores medife a?tatis accipitur.

ad Bonifacium Moguntinum antistitem scribit, con- MatutiucE missffi erantquajantehoram tertiam; qua-
gruum nou esse, « duos vel tres calices in altario po- dragesimales, quse sub vesperam, unde serotina; alias
cum missaruni 53 solemnia celebrantur. »
nere, dictae, celebrabantur. Idem concilium canone 29 :

Porro calicem pra?bebant diacoui : at corpus Christi Sacrificia vero matutina missarum, sive vespertina, ne
priesente presbytcro tradcrc non eis licebat, es con- quiscumarmispertinentiius ad bellorum usum spectct.

cilii Arelatensis u canone 13. Haec sacriflcia vespertina in concUio Matisconensi

20. Qui non communicabant, eulogias accipiebant, primo, canone 9, dicuntur ordine quadragesimali
nisicommimionis ecclcsiaslicse essent exsortes. Gre- celebrari ,
quia nimirum in Quadragesima; feriis

gorius auctor in historine Francoruiu lib. v cap. 14, missce ad vesperam dilferebantur. Horam nonani vel

ubi de Guntchrainiio Bosone, qui « post missas a decimamhis missis assignat concilimn Bracarense ii,

Gregorio ipso petiit, ut eulogias ei dare deberet. » canone 9. Missae matutinaj et vespertinffi seu quadra-
Quod cum refutaret Gregorius, ipseclamare ccepit et gesimales a publicis 55 distinguebantur, censeban-
dicere, « quod uon recte cum a commuuione sine ^ turqiie privata; ex superiori canone synodi Vasensis,
fratrum conniventia suspenderet. Illo autem ha;c di- propterca quod fldeles his interesse nuUa lex prseci-
cente, cum consensu fratris (id est, Ragnemodi Pari- piebat. Au autem singuhs Quadragesimae diebus
siorum episcopi), qui praesens erat, contestata causa sacra vespertina fierent, in libro ii, ubi de Quadra-
canonica, culogias a nobis (ait Gregorius) accepit. » gesima, expendemus.
27. Quid tempore communionis apud Gallos ca- Andecavorum anlisles, « quo-
2. Licinius, sseculo vi

neretur, videndum. Psalmi cantabantur in Carthagi- tidie missam cum ingenti cordis compunctione can-
nensi seu Africana ecclesia, teste Augustino, cujus tasse, » id est protulisse memorat\ir, quod de Cassio

tempore id lieri coeptum. » luter haec (ut ipse ait in Naruieusi episcopo Gregorius Magnus observat. Ca;-
lib. 11 Retraclationum cap. 11) Hilarus quidam, vir terum non ita frequentia tunc erant sacrificia missaj
trihuuitius, laicus cathoUcus, nescio uude adversus quotidianse. Adeo ut sacerdotes etiam a presbytero
Dei ministros, ut fieri assolet, irritatus, morem qui missam celehrante aliquEmdo communionem accipe-
tunc esse apud Carthaginem co^perat, ut liymni ad rent, ut fusius demonstravi in prwfatione ad soecu-
altare dicercntur de Psalmorum libro, sive ante obla- lum 11 Benedictinum, num. 36. In prwfationis se-
" temporibus licuisse
tionem, sive cum quod fuisset rv quentis num.
distribueretur populo ostensum est illis

oblatum, maledica reprehensione, ubicunque pote- plures in uno altari missasuno die ceIebrare,coutra

rat, lacerabat, asserens tieri non oportere. » Contra quam multi opinantur. Quae enim hac de re leguntur
hunc Augustinus librum scripsit, qui ad nos non interdicta, de uno eodenique sacerdote, non de di-

pervenit. Siniile quid fiebat in Gallia, nam « psal- versis explicanda sunt. Id colligimus ex concilii An-
lendo omnes communieare » preecipit AureUanus tissiodorensis canone 10 : Non licet super uno altari
in flue regukc sua>, in una die duas missas dicere; nec in altario, ubi epi-

28. Ha'c fere sunt quae de missa Gallicana apud scopus missas dixerit, ut prcsbyter in illa die missas
Gregoruim aliosque ejusdem asvi auctores reperire dicat. Quibus verbis prwrogativa quajdam episcopo
potuimus, prffiter alia quredam, de quibus opporlu- prte cffiteris prtesbyteris tribuitur, ut scilicet in illo

nior erit iuferius dicendi locus. In his omnibus id altari, in quo missam celebrasset episcopus, pres-

maxime curarunt Gallicani Patres, uniformis ut ubi- bytero non liceret ipsa die sacrifleium offerre. Ergo
que ritus servaretur, quod varia conciliorum decreta id presbyteris licebat aliis post alios, alioquiu addi-

docent, in his concilii Venetici canon 15, et Aga- tio de episcopis frustranea esset. At iini eidenKfue

thensis canon 30. presbytero, imo nec episcops fas erat in imo eodem
 143 APPENDIX AD OPERA SAXCTI GERMANl PARISIEKSIS. 144

altari plures missas dioere. Unde cum GregoriusTu- ^ indc faotum puto, quod missa dicta sit a missione seu

roueusis aulistes malediceulitE in Fredegundem ab dimiisione populi. c< A cujus proprietate sermonis

remulis fuisset accusatus, apud Brennacum villam (inquit Avitus Viennensis antistes in epistola t) in

pagi Suessionensis, « rcstitit ad lioc causa, ut dictis ecclesiis, palatiisque, sive praHoriis, missa iieri pro-

missis iu tribus altaribus se de bis verbis exueret nuntiatur, cum populus ab observatione dimittitur. »

sacramento. Et licetcanonibus essentcontraria, QQ Es quo lit, ut allusione per antipbrasin ad missse vo-
procausa tamenregisimpleta snnt, » uti ipse narrai cem facta, missa revocata dicatur, cum populus antea
in lib. vcap. 40. dimissus, denuo ad sacriflcium revocatur. Favet buic

3. Itaque missa, utdiccre cojperam, pra:cepta erat interprctationi Gregorius Turonensis iu lib. i de

tantum diebus unde missse vocabulum pro

festis, Gloria martwum, cap. Jil,ubi eodem loquendi modo
festo apud veteres inolevit. Exempla passim occur- utitur : <c Vade, et vigila totam noctem in honore, ac
runt iu Capitularibusrcgumnoslrorum. Dubitare la- revoca missas, ct liberaberis a plaga. » Id est, cele-

men licet, num etiam in diebus jejuniorum, quilius bra missas, etsi ibi de matre sua Gregorius agit. Nam
diebus orationi potissimum vacandum erat, sacriticiis familiare est Grcgorio, ut missw etiam a laicis cele-

vespertinis interesse deberent fideles, videlicet in fe- brari dicantur. In ejusdem libri cap. 73, ubi de Si-

riis Quadragesima?, in triduo Rogationum, jejuniis B gismundo 58 rege, quem ait in consortium sancto-
Quatuor Temporum, ct singulis secundis, quartis, et rum ascitum : « Si qui nunc frigoritici in ejusbonore

sestis feriis a festo sancti Marlini ad Natale Doinini, missas devote celebrent, ejusque pro requie Deo of-
de quibus canon 9 concilii primi Matisconensis : Ut ferant oblationem ; statim compi-essis tremoribus,
'
a feiia sancti Martini usqiie ad Natale Bomim, se- restinctis febribus, sanitati pristiufe restaurantur. »

cwula, quarta, et sexta Sabbati jcjimetw, ct saciilicia Itaque missae oblatio flebat etiam pro requie eorum
quadraijcsimali debeant ordine celebrari. InRogationi- qui sancti eredebantur, ut in Mozarabico pro spiri-

bus quidem populum missre interfuisse manifestum tibus pausantium seu confessorum, nempe ut pro eo-
est ex Fortunato in libello de Vita sancti Germani, rum requie Deo gratiaj agerentur. Sed ut ad rem,

Parisiorum episcoiii, cap. 33, ubi mafrona quwdam qua de bic agitur, redeam, Gregorius item, in libro

cfficitate liberatatempore litaniarum, clarescentedie de Gioria confessorum, cap. 6o, utitur etiam verbo
ad missam cum populo » progressa perhibetur. Odo celebrandi agendo de muliere qu.Te » per annuni in-

abhas Cluniacensis singulare factum cujusdam pres- tegrum assidue orationi vacabat, celebrans quotidie
byteri Turonensis refert, qui, sancti Andrea; festo missarum solemnia, et offerens oblationem pro anima
cum Dominica prima Adventus concurrente, « pa viri, nou diffisa de Domini misericordia, quod babe-

gensibus suis utrasque missas audire pra;ce])it. » Lo- ^ ret defunctus requiem, in die qua Domino oblationem

cum adeat qui volet iu CoIIationum lib. i cap. 22. pro ejus anima delibasset : semper sextarium Gazeti
Redeo ad missas Quadragesimffi et Rogationum, qui- vini pra?buit in sacrificium basilicas sanctse. » Locus

bus recte aptari polest quod de sLationibus ait Ter- sane insignis ad probandum sacrificium pro defuu-

tullianus sub flnem libri de Oratione : « Nonne so- clis. At qua? sequuntur baud minoris sunt momenti
lemnior erit statio tua, si ad aram Dei steteris? » « Sed suhdiaconus nequamreservans gulse Gazetuui,

Certe sasculo ix apud nostrates a missis quadragesi- acetumvehementissimumofferebat in calice,muliere

malibus abesse religio erat, ex libris ii de Miraculis non semper ad communicandi gratiam accedente. »
sancti Dionysii cap. 3b. Ergo non toties commuuicabat, quoties offerebat, ft
4. In praedicto lihello Fortunatus, cap. 60, secun- sacris intererat, seu (ut cum Gregorio loquar) cele-

dum 57 textum a nobis restitutum, mentioncm facit brabat. Utitur etiam eodem verbo in eodem signifl-

de missa revocata, itemque in lib. i de Vita sancta; catu Cyqn-ianus de Oratione Dominica suh initium.

Radegundis cap. 14. In priori loco sic legitur : « Ac- « Etquando in unum cum fratribus convenimus, et

cidit ut sanctus vir (Germanus) remeans de Namne- sacrificia divina cum Dei sacerdote celebramus, ve-

tico, domum Nunnicbi De jx recundia? et disciplina; memores esse debemus. » Ad

illustris illustraret vestigio.

cujus vestc matrona rapto fidcliter filo reeouJit iu quem locum in novissima edilione Osoniensi ha;c
oratorio. Quec valctudincm irruens, vigiliis in honore observatio adhibetur, ignotam olim fuisse solitarii
sancti solemniter celebratis, ac missa revocata, de sacerdotis communionem. Sed ul rem ipsam non in-
prwseuti curata est. » Nou couvenit huic loco missa? fieier, id non evincitur ex verbo celc.brandi, cum
vocabulum pro festo, uli c[uondam opiuatus sum : mulier illa quotidie missarum solemnia celehrasse
cum hic agatur de vigiliis ac missa, vivente beato dicatur aGregorio,nec tamcn quotidie 59 fommu-
Gcrmano, celebratis. Posterioris loci hcec verba sunt nionem accepisse. Sed quid tunc, id est cum illa

de sancta Radegunde non communicabat, quid, inquam, de calice conse-

: « Quid egerit circa sancli
Martini atria, templa, basilicam, flens, lacryiiiis in- crato Uebat? aut quomodo saccrdos ipse ex eo com-
satiata, singula jacens per limina, ubi missa revo- munionem sanguinis hauricbat? an duo erant cali-
cata,vestihus et ornamento, quo se clariori cultu so- ces,unus pro sacerdote, alter pro muliere commu-
lebat ferre in palatio, sacrum componit altare. » Utro- nicatura? non capio. Cum vero mulier subdiaconi
bique nibil aliud intelligendum puto quam missa fraudem viso agnovisset, « ad matutinum secundum
celebrata. Cur autem revocata dicatur Forfunato consuetudinem surrexit. Quibus expletis, celebra-
 i'tS DE LITLRGIA GALLICAiNA LIBER PRIMUS. li()

tisque missis, accedit ad poculum salntare. Qufe tam ^ statuit. Imo Ddeles ipsi, tametsi non communicaturi,
fervens acctum bausit ex caJice, ut putaret sibi den- missee iatoresse debebant jejuni. Quam ob rem in
tes excuti. » En communio etiani sub altera specie. libellode Vita sancti Walarici, cap. 13, duo ger-
Sed satis de verbo celebrandi, quod idem significat mani, qui ad eum in festivitate beati Martini adve-
revocare missam seu mis5as,utos. dictis intelligilur: neraut, increpauLur ab ipso, quod « ante missarura
idque conlirmat Aredii abbatis Atanonsis testamen- solcmuia bibere pra^sumpsissent. » Ha^rcnt etiam
tum, obtestautis « per corpus et sanguinem Domiui gl nunc apud plebem bujusce religionis quiedam
nostri Jesu Cbristi » et merita omnium sanclorum, vestigia. Qui potuil tanta religio afticere majores
ut in (iratorio sancti IJilarii quiuta feria, omni tem nostros in suscipieudo Eucbaristi» sacrameuto, sL

pore, " maturius matutina et missa revocetur. » solam corporis Cbristi in co tiguram, boc est nudum
b. Missas etiam spectare dicuntur laici apud eum- pauem ac merum vinum, residere credidissent?
dem Gregorium non semel, nempe in Historisj
CAPUT VII.
lib. vni cap. 7 et 31, tum lib. jx cap. 10. et bb. x Mmisti-onim inmissa vestes et apparatus ; mimslerium,
cap. 8, ad liajc in lib. iii de Miraculis sancti Martini id est sacrasupellex, seu vasa sacra et oraamenta.

cap. 19. Imo etiam iu coucilio lu Aurelianensi 1. Ad banc missse Gallicana; tractationem perti-
canone 29 prohibetur, ut ne quis sacrifiaia missarum B net sacrorum ministrorum babitus cultusque, ante
cum armis pertinentihus ad hellormn usum spectet. In sioculum vu usitatus. Ili vestibus albis in re sacra
bis omuibus aliisque testimoniis spectare forsan pro- uLebantur, teste Gregorio de Gloria confossoruni cap.
prie respicit eos qui pra^sentes aderanl, sed non 20 : « Erat autem sacerdotum ac levitarum in albis
communicabant. Non male huic explicationi quadrat vestibus non minimus cborus, » nempe in trans-
Gregorii locus in lib. x cap. 8, ubi de Cautino Ar- latione reliquiarum ad dedicationem oratorii sancli
vernorura episcopo agens, qui Eulalium comitem a Saturuini. In concilii Narboneusis cauone 12 de-
communione suspenderat : u Tuuc episcopus (iuquit, ceruitur, ut nullus presbyter aut diaconus absque
id est infestivitate sancti Juliani) permisit eum cum aliqua infirmitate, dummissa perficitur, egredi de alta-
missarum spectare solemuia. Veruin ubi ad
ca'teris rio, aut exueresc alba uucleat. Et apud Gregorium iu
communionem ventum est, et Eulalius ad allarium IlistoriiB lib. iv cap. 38 agitur do arcbidiacouo, qui
accessisset, » Cautiuus euni voluit probibere. Aliud « iuduLus alba, episcopum, ut mos est, invitabat ad
ergo erat spectare missarum solemiiia, aliud QQ aUare. » Nempe mos erat, tit cum episcopus missam
communicare, quando Cautinus uno permisso, aliud celebraturus in ecclesiam progrederetur, « arcbidia-
non ferebat. Mittoaliasloquendi forinulas apud Grc-p conus cum cloro in albis venienti (occurreret) dia-

gorium, et iii conciliis Gallicanis usitalas, ut missas conibus tburibula gorentibus, » ut legitur apud Pau-
tenere (quod etiam de laicis dicitur a Gregorio in lum Emeriteusem iij cap. 6. Confer Sulpicii Severi
lib. VI cap. 48), et alia id genus, ut ad missffi dispo- dialogum 2 de sancto Martino, cap. I. Hac veste

sitiones progrediar. alba non utebantur extra rem sacram, secus atque
G. Contra eos qui polUito aiiimo sacra Iractant, patriarcbaj Orientis, quorum bic proprius habilus
insignis est Gregorii locus in lib. i de Miraculismar- erat, ex Vita Eutbimii apud eruditissimum Cotele-
tjrum cap. 86 : " Deflemus scelera nostra et plan- rium, num. 01. Albam seu lineam vostem potius
gimus, cum nos mundos esse nescimus; et ad ipsum quam ©2 casulam tunicffi nomine designare mibi
altare Domini accodentos, audonter sauctum corpus videtur Ilieronymus, cui Nepotianus presliyter testa-
ejus ot sanguinem, cum simus actu polluti, potius ad mento reliquit « tunicam, qua utebatur in miiiisterio
judicium sumimus, quam utveniam consequamur. Cbristi, » ac proinde non extra ipsum ministerium.
audaciam cujusdam sacer-
In capite sequenti deflet Quo spectat Chrysostomi locus ex bomilia 83 in Mat-
dotis, non dubitavit miser vino madefactus
qui tbiTum, ubi ministri tempore sacrorum ci tunicam
appetere quod jejunus quisque non sine metu polost candidissiinam , Xiuxov yiTwviVxov » gestasse perbi-
terrente conscientia explicare, » id estqui nonjeju- J) bentur. De amictu (quem vocamus) rara (si tamen
nus missam celebrare ausus est. Quo ex tempore ulla) mentio apud auctores nostros ante Caroli Magni
jejunum esse oporteret sacerdotem qui celebraturus ajtatem. C;eterum iiullis tecto aut velato capite sacra
esset, innuit oodom in loco Gregoiius , ubi bujus peragere licebat, propter Apostoli mandatum, quo
sacerdotis culpam in ipso Natali Domini perpetra- \ iris universim nudo capite in ecclesia orare proeci-
tam exaggerans, « ita ut affirmarent multi, inquit, pitur, et ne Christi sacerdotes viderentur imitari pro-
eum post galli cantum in ipsa nocte vidisse biben- fanos, apud quos « sacrificantium captiva ca|iita ve-
tom. "Deniquo Patres concilii u Bracarensis, canono labantur, » ut loquitur Cyprianus initio libri de
10, damnant quosdara presbyteros, qui in missa inor- Lapsis. Certe id sacris ministris probibetur in sy-
tuorum, post acceftum merum, oblatioiiem ausi sunt uodo Romana sub Zacbaria pontiflce, cap. 13. Lege
consecrare. erudiLi Cotelerii notas in Constitutionesapostolorum,
7. Non licebat etiam diacono aut subdiacono post ool. 11)0. Excipio Armenos, qui tecto capiLc sacra ce-
acceptum cibum vel poculum missas tractare, aut in lobrauL, testanto Baronio ad annum 803. De orario
ecclesia dum missse dicebantur stare, ex canone 19 sacerdotum in modum crucis ante pectus compo-
ooncilii Antissiodorensis, qui de presbytero idem nendo exstal decretum concilii ui Bracarensis, ca-
147 APPENDIX AD OPERA SANCTl GERM.LNI PARISIEiNSIS, 148
iione 4. Ad hsec concilii Narhonensis canon ) velat A cum Turonensis episcopus, sibi populoque suo li-

ne clerici purpureis vestibusinduantur, nempc inusu mens a furore Guntchramni regis militum, effracto
vulgari. uno de sacris uiiuisteriis calice aureo, et in nuniis-
2. albam Gregorius casulam Nicetii Lugdu-
Pra^ter mata redacto, se populunique redemit. Gregorius
nensis antislitis et capsam memorat in libro de Vitis auctor in Historite lib. vii cap. 24. Huc speclat fac-
Patrum, cap. 8. Casula hactenus priscum nomen re- tum Ceesarii Arelatensis episcopi, qui in redemptio-
tinet : < Capsa autcm ita dilatata erat, ut solent in illis nem captivorum « expenso argento, quodrenerabilis
candidis fieri, qua- per pascbalia festa sacerdotum Eonius antccfssor suus ecclesiaj mensce reliqucrat,
humeris imponuntur. » Diaconus, cui hanc Priscus custodiens Qlud quod Dominus inarantinoparopside
episcopus dederat, ea promiscue indutus atjsque re- tinxit panem, non in argenteo vase, opus sanctum
ligione procedens, « deciso cucullo, » tegumen ex usque ad divini ministerii dispensationem , cum
illo pedibus aptavit. Erat proinde capsa illud geuus tlmribulis, calicibus, patenisquo pro corumdem re-
indumenti, quod niodo cappam appellamus, cujus dcnqiiione >> vendidit, non parceus etiam colunma-
pars 63 posterior es humeris dependens pro cu- rum « es argento » ornamentis. Tum interpositis
cullo quondam erat ad caput operiendum, qualis est quibusdam ejusdem pontitlcissententiis gravissimis :

cappa sanrti Audomari episcopi, in sancti Bertini mo- B c Nun credo, ail ( Vir sanctus) coutrarium esse Deo,
nasterio hactenus asservata. Casulam processoriam de ministerio suo redemptionem dari, qui se ipsum
vocat Cyprianus episcopus Tolonensis in lib. ide Vita pro hominibus redemptione tradidit. » Cumque ejus
Caesarii episcopi Arelatensis, num. 23, qui hanc ca- factum alii culparent, probarent vero alii, suhdit
sulam " albamquepaschalem, » pauperi cuidam lar- Cyprianus episcopus qui hrec refert in lih. i de Ca;-
gitus esl. sarii Vita num. 17 : « Nonne in vitro sanguis Cbristi,
3. Sacram supellcctilem veteres uno vocabulo mi- et in ligno corpus pretiosissimum ejus pependit pro
nisterium ecclesioi appellabant. Eximius est locus nobis et fulsit? » Quaj sententia Hicronymi dictum
interalios apud Gregorium nostnun in lib. lu Histo- in niemoriam revocat ex epislola ad Rustioum, ubi
ria'" cap. 10, ubi de Childeberto rege, qui exllispania de Exuperio Tolosje episcopo, qui « omnem subslan-
rediens, « inter reliquos thesauros ministeria pretio- tiam Christi visceribus erogavit, » atque QQ indubie
sissima detnlit, » nimirum « sexaginta calices, quin- vasa sacra, propter verba quae sequuntur : « Nihil
decim patenas, viginti Evangeliorum cajisas, omnia illo ditius, qui corpus Domini in cauistro viniiueo,
ex auro puro, ac gemmis pretiosis oruata. » Idem sanguinem portat in vitro. » Deniqueconciliuni Rbe-
in lib. n de Gloria martyrum cap. 7, ait Burgundio- „ mense sub annum 627 celebratum, canone 22, cavet
nes in Brivatensemvicum irruisse,atque indedisces- ne episcopus miiiisteria sacra frangatpro qiialicunque
sisse « direpto ministerio sacrosancto » : ex quo conditione, excepto si evenerit ardua necessitas pro re-
quatuor eorum pcrfugam lapsi,» patenara et urceum. deinptione cnptivorum
» in patriam detulerint, etpalenam
qui anax dicitur, o. Prajter hos alii etiam auctores niinisterii no-
quidem divisisse in multas partes; urceum autem mine usi suut ad sacram supellectilem signiflcandam.
regi Gundobado ab ipsis fuisse oblatum, ut idemau- Nam, ut ne extra Galliam exempla petamus, occurrit
ctor subdit in capite 8. Patena illa sine dubio capa- Alciuii Aviti pra?clarum testimonium iu epistola 6
cissima erat, similis ei de qua scribit ipse Gregorius ad Victoriuni episcopum : « De ministeriis ha>reti-

in lib. 1 item de Gloria martyrum cap. So. Qui locus corum, quffi illis sacra, nobis exsecrabilia judicantur,
quoniam magnam in vasa sacra reverentiam exhi- id est patenis paterisque, quia quid censeam perinde
bet, hic es inte.gro referendus est. « Brilaimorum rescribere me jussisti, valida> quidem observationis
couies cum graviter a doloribus peduin afUigeretur exempluin est, quod logitur iu Heptatycho de thu-

et per medicos espendens substantiam suam, nihil ribulis peccatorum.» Et infra : « Reprehendat certe
commodius habuisset, dixit ei quidani de suis « : Si quispiam pro sui discretione quod sentio. Fateor de
enim ab ecclesia libi ahquod vas ministerii, quod in
J)
luinisteriis illis miuime delectari, quse superioris
allari pouitur, deforatur, iu quo pedes ablueres, po- (ialliai partibus ad ecclesias legis nostrEe captiva
terit tibi ha?c causa ferre medelam. Slulti et iuertos venerunt; qua?que nil vuluntarium, nil iunocens
(ait piissimus antistes), non cognoscentes, quod sa- prteferentia, si dolentibus rapianlur, offerentibus

crata Dco vasa non debent ad usus humanos aptari. prodesse non poterunt... Cur de thesauris suis le-
At ille QA celeriter ad ecclesiain miltit, elpatenain ciissiuia quajqueproducens, haud omniimpendiocu-
sacrosancti altaris de sacrario suscipit, ibiqiie pedes rat,utiuhisqua!adsanclunimiuisteriumpertincbunt,
abluit. Sed slatim doloribus additis, ad plenuin debi- non magis pretiositas possit plaeere, quam novitas?»
litatus, nusquam postea gressum facere potuit. » Haec etsi ad conflrmandum id quod In proposito eral
Addit Gregorius similiter fecisse queindain I.ango- nou est necessarium, erit tamen ad hoc prohandum
bardorum ducem. Adeo sacra omnia cedunt, cuin de singulare, neinpe vasis ha?reiicorum ablatis, et ec-
potenlum salute agitur. Concihi ui Bracarensis canon clesice oblatis, Deuin non delectari, quaj erat Aviti
2 severe animadvertit in quosdam sacerdotes, qui sententia, nisi « infusa fornacibus, et distenta per

vasa sacra in profanos usus assuinebant. laminas, » pura efficiantur. Idem censet de eorum
4. Longe probabilior fuit usus vasorum sacrorum templis, ralus « rem insensibilem, qua? primum iu-
149 DE LITURGIA GALLICANA LIBER PRLMLS. 18()

iiovata polluitur (nulla posse) sanctificatione pur- ^ tudinum Cluniacensiiun cap. 29, et Hildebertl epis-
gari. » Alia fuit mens Gregorii Magni et ante eum copi Cenomanensis epistola 8 ad Anselmum. In usu
Honorati episcopi QQ Novariensis, qui templum ido- erat a primis teniporibus hoc instrumeutum apud
lorum in ecclesiam convertit : in cujus dedicationem Gri-ecos, quod variistestimoniis probat eruditissimus
Ennodius diaconus Ticinensis dictionem Houorato Cangius : quibus accedit locus ex Vita Euthimii,
submisit, quoe dictio estsecunda apud Ennodium. num. 78 ubi |iu<rrix^; ^iitiSo; fit mentio.
6. Verum, ut ad propositum me referam, minis- 8. Antequam hoc caput finiam, observare conve-

terium non solum vasa sacra, sed etiam alia q\\;e in nit, ex Gregorio nostrate, sacerdotes in itinere con-
sacris usui erant, significat apud Gregorium in slitutos, ut semper ad sacra facienda parati essent,
Ilistoriaj lib. i cap. 27, ubi Clodovei milites < de aliquando gestasse calicem cum patena. Sic enim
quadam ecclesia ureeum mirfe magnitudinis ac pul- habet Gregorius in lib. de Gloria confessorum cap.
chritudinis » (quem sancto Remigio Rhemorum an- 22, ubi de Maximo abbate « qui occulere quod erat :

listiti res ipse adhuc paganus restituit) leguntur cupiens, apud Insulam barbaram monasterii Lugdu-
abstulisse « cum reliquis ecclesiastici miuisterii or- nensis peregrinari expetiit; manifestatus autem et
namentis. » Ejusmodi supellectilem, qu£e ministerii ibi, ad patriam (id est ad pagum Turonicum) ^'^-
63
uomine censebatur, recenset Aredii abbatis Atanen- B dire disposuit. Denique dum Ararim fluvium transire
sis testamentum in hwc verba « Quod xmusquisque : cuperet, nave impleta demergitur, ac ipse sacerdos
locus sanctus coustitutus ibi habeat miuisterium de- pelago operilur, habens ad collum cum Evangeliorum
claratura, rectum dusimus inserendum, id est turres libro ministerium quotidianum, id est patenulam
quatuor, coopertorios holosericos tres; calices ar- parvam cum calice. » Ubi vides ministerii nomine
genteos quatuor, (ex quihus) duo ansati, comparati aliquando solum calicem cum patena, ut mox turris
solidis triginta, alius solidis sexdecim, tertius solidis occasione dicebam aliquando alia insuper sacra si-
;

quindecim, quartus solidis quadraginta quinque, duo gniticari ornamenta ex quibus, quiE iu hoc capite
:

cx ipsis auro sunt fabricali. Idem coopertorium li- proetermisimus, in caput sequensreservamus. Postea
neum, valens solidis quatuor, pallas corporales qua- statutum est « ut presbyteri sine sacro chrismate, et
tuor, majores quinque, quinquaginta quinque, mi- oleo benedicto, et sacra Eucharistia alicubi non pro-
nores et tribuna valentia solidis duodecim, et alia Uciscantur, (nempe ut) ad officium suum statim
quolidiana, quae sunt antc altare, valentia solidis iuveniantur parati. » Quod statutum sancto Boni-
quinque, et multa alia pretiosa ornamenta. » Pauio facio archiepiscopo Moguutino trLbuitur in Spicilegii
post enumerantur « tribunalia duo, valcutia solidos ^ tomo IX.

quatuor; vela ad ostia tria, valentia solidos sex; tur- CAPUT vni.
res, calices, palliE, et cooperloria. » Omnia satis Ecclesiarum seu hasilicarum forma et dispositio apud
perspicua sunt, pra?tcr turrcs ot tribuna seu trilju- Francos, varixqiie ejus partes explicantur.

nalia. In turribus inclusi erant calices, qui in secre- 1. Non una fuit apud majores nostros ecclesiarum
tario reponebautur. seu basilicarum forma. Alia; quippe in modum cru-
7. Favet huic interpretatiuni Grcgorius in libro cis, aliaj recto parietum et porticum seu alarum
de Gloria martyrum, cap. 36 : (( Tempus sacriflcii ordine, alise in orbem constructse erant : qusedam
.•.dvenit; acceptaque turre diaconus, in qua niiiiiste- laquearibus vel tabulatis, nonnullfe fornicibus in-
rium dominici corporis habebatur, ferrc ca:pit ad structco; omncs in absidem seu arcum desiucbant,
ostium; iugressusque templum, ut Q^ eani altari atque Orientem spectabant, quem morem usitatiorem
superponeret, elapsa de manu ejus ferebatur iu aera,» voeat Paulinus in epistola 12 ad Severum, qua;est 32
etc. Itaque es hoc loco patet, ministerium duminici in novissima editione. Unde Stephanus episcopus
corporis, id est calicem et pateuam, ejrisriiodi turre Tornacensis, in epistola 86 ad Lucium papam III, ait

fuisse inclusum. Unde in pra^.dicto testamento sem- Parisiensis ecclesiaj sancti Benedicti furmam « dissi-

per turres cum calicibus conjunguntur, et totidem

J)
milem et dissidentem (esse) ab aliis ecclesiis, (utpote)
turres numerantur quot calices. .^n autem in illis quse a parte sanctuarii respiciebat Occidentem, ab
turribus Euchaiistia fuerit asservata, espendemusin inlroitu Orientem. » .\ptissima est huic loco basilicae
capite sequenti. Tribunalium obscuriur cst siguiU- nQQ PerpeluoTuronensi antislite condita; descriptio
catus. Ha*c vox passim ambonem ac pulpitum siguifi- apud Gregorium in Historia; lib. ii cap. 14 « Habet :

cat : sed his locis sedilia ministrorum forsan intelii- in longum pedes centum quinquagiuta quinque, in
gen:!a suut, aut certe pulpita mobilia, seu qutevis latum sexaginta habet inaltum, usque ad cameram
:

alia suprllex mobilis ad ornatum altaris, nam hic ,(id est fornicem),pedes quadragiuta quiiii[ui'.. Fene-
mobilia duntaxat ornamenla recensentur. Cfeteru.n stras iu altario triginta duas, iu capso viginli ; co-
non solum argenlei et aurei calices erant, ex dictis, lunmas quadraginta unam:intoto sedificio fenestras
sed etiam crystallini, qualis erat ilie, de quo Grego- quiuquaginta duas, columnas centum viginti ostia :

rius in lib. i de Gloria martyrum cap. 46. His omni- octo, tria in altario, quinque in capso. » Hoc loco
bus addendum videtur Uabeltum quo diaconus mus- (Jregorius totam ecclesiam dividit in partes duas,
cas a sacris et ab ipso sacerdote olim abigebat, quo quarum una dicitur altarium, alteracapsum.
de instrumentolegendus Udalricus in lib. u Consue- 2. Quid sit capsum, non promptum est definire.
iot APPENDIX AD OPERA S.\NCTI CERMAM PARISIENSIS. Ib2
Hac voce naviin (quam vocamus) ecclesiae, vel caput f^ significare altare. » At in Actis sancti Trudonis,
seu absidam cum clioro adjuncto designari constat. num. quidam « anle lectum piissimi Patris, »
25,
At quo minus id dc absida interpreter, illud facit, id est ante ejus tumulum, se prostrasse dicitur. Quo
quod ostia quinquc capso assignentur, quod non seiisu jiassiai apud auctores medi;e (utatis reperitur,

absiduj, sed navi cunvenire potest. Sic dicitur capsa ut apud Gregorium in lib. i de miraculis sancti Mar-
navis in Actis martyrum Africanornm apud Baro- tini cap. 33, ubi lectuli sancti Martini pro luniulo
nium, ad annum 302, num 123, ad designandam meminit. Omnino dici potest, lectulum boc loco esse
imam vera^navis partcm. Postoatamen capsum etiam mensam ipsam altaris, cujus sumnia pars altare
et capitium appellata est illa ecclesia^ pars, in qua appellatur ab hoc auctore, qui sceculo vii scribebat.
altare locatum, presbyterium vulgo appellata, ut doc- 4. A proposito non digrediemur, si referamus id

tissimus Cangius observat. Gregohus in ejusdem li- quod Beda Venerabilis in lib. i de Historia monastcrii
bri cap. 16 desoribit aliam ccclesiam, quaiu sanclus sui num. 5 commemorat, videlicet Benedictum, co-

Namatius apud Arvernos habentem in a;dificavit, " gnomento Biscopuin, Oceano transmisso, Gallias pe-
longum pedes centum quinquaginta, in lalum pedes tiisse, ut " cfementarios, qui lapideam sibi ecclesiam
sexaginta; in altum iufra capsum usque cameram (id est) cum tabulatn lapideo (uti explicat Willelmus
pedes quinquaginla, inante absideni rotuudam ba- 15 .Malinesburiensis monachus), juxta Romanoruiu,
bens ab utroque latere ascellas
, (id est alas seu por- quem semper amabat, morem facerent, n postularet.
ticus) eleganti constructas opere, totumque fedifi- Deinde cum opus « ad profeetum (accedcret, rursus)
cium in modum crueis habetur expositum. Habet legatarios misisse in Galham, qui vitri factores, arti-
fenestras quadraginta duas, colunmas septuaginta, lices videlicet Brilannis eatenus incognilos, ad can-
ostia octo. » Quod scril)itGregorius, «inante absidem cellandas ecclesire, porticuumque ot ccenaculorum
rotundam habens, » mihi prima lectione referri vide- ejus fenestras adducerent. Factumque est, et vene-
batur ad capsum nam si ad ecclesiam referas, scri-
; runt; nec solum postulatum opus compleverunt, sed
bendum fuissetfta6e«ton. Esquo 70 inferebam cap- et Anglorum ex eo gentem ejusmodi artificium nosse
sum ab abside fuisse distinctum, cumanteseabsidem ac discere fecerunt. Ad hajc cuncta qucB ad altaris et
rotundam haberot.Verumtamen postea satius visum ecclesiae ministerium eompetebaut, vasa scilicet vel

est habetiSTeieni ad ecclesiam, et habentem legi opor- vestimenta, quia domi invenire non potuit, de trans-

tere. hi utraque ecclcsia, quam ex Gregorio descrip- marinis regionibus advectare religiosus emptor cu-
sLmus, oclo erant ostia quidem ad altare seu : et tria rabat. » Ubi vides quanta fuerit majorum nostrorum
presbyterium, quinque ad capsum. De illis tribus, p in ornaudis locis sacris sollicitudo et industria pra;

quibus ad presbyterium patebat aditus, intelligen- aliis. Guthberctus abbas Anglicanus cum rursus vitri

dus Paulinus in Natali 10 : artiflces apud se deessent, aliquem cc qui vitrea vasa
Trinnqiic cani^ellis ciirrentibiis ostia pandunt. bene posset facere » petiit a Lullo episcopo Mogun-
Totidem eniunerat Paulus Silentiarius « Tribus au- : tino. Confer Alfiedi regis Vitam.
tem portis totum septum sacerdotibus patet, » in 72 3- Q"0 '^'iti fleret primis iilis temporibus ec-
ffide scilicet sanctae Sophi». In capso, quod reliquam clesiarum apud nostrates dedicatio, satis explicat
a presbyterio ecclesio» partem apud nos complecte- Gregorius in lib. de Gloria confessorum cap. 20, ubi
batur, quinque ostia erant, tria nimirum iu majori oratorii a se faetam dedicationem describit. Et primo
porta ad occidentem : duo ad bina latera. qnidem in alia sancta basilica « vigiliis noctem unam
3. Non omittenda est hoc loco descriptio ecclesice duceutes, inquit, niane venientes ad cellulam, altare

Gemeticensis, qualis a sancto Filiberto abbate sa?- quod erexeramus, saucliflcamus. » Deinde « regressi

culo VII condita est : « Introrsus domus alma fulget, ad basdicain, sanctas reliquias exinde, solemniter
habitantibus digna, ab Euro surgens ecclesia, crucisradiantibus cereis crucibnsque, admovimus. Eratau-

iustar erecta : Ma- tem sacerdotum ac levitarum in albis vestibus non

cujus apicem obtinet alma virgo
ria, allare anle faciem lectuh condente beatissimoD ininimus chorus, et civium honoratorum ordo prae-

Filiberto, pictum geminarum Iiimine, complum auri clarus; sed et populi sequentis ordinis inagnus nu-

et argenti congerie. Ab utroque latere Joannis et Co- merus. Cumque sacrosancta pignora, palliis ac map-
lumbani arae dant gloriam Deo. Aderat a Borea Dio- pis exornata, in excelsum deferremus, parvenimus
nysii martyris et Germani confessoris tedicula : in ad ostium autem nobis, su-
oratorii. Ingredientibus

dextris noljile permanet sancti Petri oraculum (id est bito rcplevit cellulamiUam fulgor terribilis, etc. »
oratorium) : e latere sancti habens Martini sacra- Concilium Arausicanum II in dedicatione basilicie a
rinm. » In hoc contextu plana et pei'spicua fere sunt Liberio Patricio constructa; celebratum est anno
omnia,nisi quod non satis explorata est lectuli notio. S29. Lege Vigilii papaj epistolam ad Profuturum
Lectus seu leilulusaliquando altare, aliquando sancti episcopum Bracarensem. Quales ad dedicationem
tumulum signilicat. In Aetis sanctaj Ansti'udis abba- reliquiffi adhiberentur, constat ex eodem aucture
tisste Laudunensis, num. 33, Adalsinda, quie ei suc- rehquiarum nomine intelligunt quidquid
aliisque, qui

cesserat, ccelitus admonetur, « ut lectum ciliusfaciat aliquo modo sanctum aliqiiein,ejusvc tumulumatti-
ajdiflcari.n Quod cum ab alia sanctimoniali, 71 cui gerat, scilicet pannos, linteamina, et alia id genus.

id revelatum fnerat, audisset, « intellexit lectum illum Consulendus hac de re Gregorius in lib. 1 de Mira-
 133 DE LITURGIA GALLICANA LIBER PRIMUS. is4
culis sancti Martini, cap. 11, et lib. i de Gloria mar- ^ cura coluranis suis quatuor es argento puro. » Et in
tjTum cap. 28, ut multa alia loca proeteream, ec- Leone III : « Fecit in basilica beati Petri apostoli,
clesiarum nostrarum partes breviter explicaturus. super altare majus, ciborium cum columuis suis qua-
6. At«iuc ut ab altari, qua? sacratior ecclesite pars tuor ex argento purissimo deaurato, cum diversis
est, exurdiar ; de eo hoc statutum liabemus in con- historiis miraj magnitudiuis. » In ejusmodi ciboriis
cilii Agatbensis canone 14 Altaria placuit non solum
: crux in summo erat, uti etiam Romce, teste Anasta-
unctione chrismatis, sed etiam sacerdolali benedic- sio in Leone IV : « Sacrum desuper construxit altare
tione sacrari. Et in concilii Epaonensis canone 26 : et ciborium cum cruce. » IIuc spectat e nostris Ha-
Alfaria, nisi lapidea, chrismatis unctione non sacren- riulfus in Chronici Cenlulensis lib. in cap. 3 : « Su-
tur. Formam altaris ecclesiae 73 sancti Petri apud per illa tria altaria habontur tria ciboria, ex argento
Burdegalam describit Gregorius in Ub. i de Gloria et auro parata in quibus tres dependent coronae,
:

martyrum cap. 33 : « IIujus altare positis in altum singube per singula, ex auro gemmisque paratse,
pulpitis locatum babetur; cujus pars inferior, in rao- cum aureis cruciculis, aliisque ornamentis. « Itaque
dum crypta?, ostio clauditur, babens nibUominus et in summo ciborio cruces seu cruciculae erant, uti

ipsa cum sanctorum pignoribus altare suum. » Multa etiam in ciboriis, qufesuper tumulos sanctorum erec-
ejusmodi altaria edita, et super crj-ptas locata super- B ta erant, apud Gregorium Turonensem episcopum
sunt in ecclesiis Gallicanis. Ad beec altaria quibusdam in lib. u de Gloria martyrum cap. 20. Aliud ciborii
gradibus ascensus erat, ita ut sub gradibus fideles genus eevi apud Hugonem
posterioris videre licet
oratiui possent consistere, ut plmibus ostendi in abbatem Flaviuiacensem, pag. IC6.AIiquando tamen
prsefatione prima sa;culi iii, num. 79. Ejusdem prope columba loco crucis erat in sepulcris, ut de tiunulo
formse erat in basiUca sancti Cypriani martyris « ana- sancti Dionysii Gregorius tradit in lib. i de Gloria
logius, in quo, bbro superposito, cantatur aut legi- martyrum cap. 72. Hffic observatio de cruce super
tur, » inquit Gregorius in lib. i de Gloria martyinim momenti in consequentibus erit ad
ciboria alicujus
cap. 94. Nam ex uno lapide marmoris totus sculptus expbcandum canonem 2 concibi Turonensis ii. Ejus
asseritur : id est mensa desuper, ad quam per qua- goneris ciborium cum 75
Eucharistia appensa recens
tuor gradus adscenditur; cancelli in circuitu, subter Beccenses nostri restilucrunt ad exempluui ecclesiaj
columnoe; quia et pulpitum babet sub quo octo per- beataj .Maria> de Valle Gratia", in qua altare cum cibo-

sonae recipi possunt. » rio scx columnis innixo felicis memoriae Anna Aus-
7. Qui historiam Eucharisticam nuper composuit triaca more antiquo, regia magniQcentia erigi curavit.
Rocus miuister, negat ante sjcculum viu in una ec- . 9. Gregorius Turonicus antistes non uno in loco
clesia plura fuisse altaria. Ad boc autem revincen- '
picturas ecclesioe parietum memorat. L'nus est in
dum sufflcit unus Gregorius Magnus qui in bb. v lib. I de Gloria martymm cap. 6o, ubi de basilica
epistola .lO ad Palladium Santonensem episcopum, sancti Antoliani martyris apud Arvernos, quam duse
tredecim altaria testatur fuisse in ecclesia quadam, mulieres perillustres construxerant : « Erectis pa-
in bouorem apostolorum ab ipso Palladio constructa. rietibus super altare sedis illius, turrera a columnis,

Et Gregorius alter superius in ecclesia saucti Petri pbaris, beracIiisque,transvolutis arcubus erexerunt,

apud Burdegalam duo altaria memorat, uuum in miram camerae fucorum diversitatibus imaginatam
pulpitis, aliud in crypta sub illo siunrao altari. adbibentes picturam. » Addit Gregorius boc opus
Brennaci in pago Suessionensi tria erant altaria, in tam «eleganset subtile » fuisse, ut ruina> periculum
quibus (utjam vidimus) Gregorius missas tres cele- ccrnensAvitus pontifex, « anticipans futuram colum-
bravit. Non immoror pluribus testimoniis congeren- narum stragem, jusserit tigua, asseresque, vel tegu-
dis. Vide quse hac de re a nobis dicta sunt in prse- las amoveri. Quibiis submotis, nec adjutoriis colum-
fatione prima seculi m, ubi tabulas itinerarias, qucE nis appositis... dato columnaj iraraensopondere, cum
vice altaris itinerantibus sacerdotibus essent, in usu magno sonitu super altare et circa altare diruerunt.
fuisse ante saeculum xi contra eumdem Rocum de- D completaqne est aedis nebula de effractce calcis pul-
monstratum est. vere. » Quem locum integrum refcro, tum ut vox
74 ^- Altaria ciboriis passim instructa erant calcis, quce in calicis perperam mutata fuerat, resti-
pra?sertim altare majus, quod prmvios habebat can- tuatur; tum ut appareat (quod superius notatum)
cellos, et picturas ex utroque latere ad parietes. Ci- columnas ad altare erectas fuisse. At ex superiori
boria erant turritae aediculae, quatuor minimum co- testimonio etiam id constat, quod modo probanduin
lumnis innixae, quse tediculfe altare tegebant more suscepi, picturas parietibus ecclesiae appositas fuisse.

Gr8ecorum,apudquos « supra iucontarainatam men- lliuc illa vox militum Gundobaldo, Clotarii (uti se
sam vastum in aerem immensa tums exsurgit ferebat) fdio, insultantiura apud euradem Gregorium
quadritidisveroargenteisarcubus incumbens, argen- in Historia; lib. vu cap. 36 « Tune es pictor ille,
:

teis perinde columnis altolUtur, in quarura vertice qui tempore Clotarii regis per oratoria parietes atque
argenteos pedes statuit arcus quadruplex, ut de ci- caraeras caraxabas? » Et in cap. 22 agitur de puel-
borio Sanctffi Sopbiaj tradit Paulus Silentiarius bs et pueris Eberulb, qui « suspiciebaut picturas
apud eruditissimum Cangium. Anastasius in Grego- parietum, rimabanturque ornamenta sepulcri» beati
rio primo. « Hic fecit beato Petro apostolo ciborium Martini. Ideni dc Wiremufhensi ecclesia legilur apud
 APPENDIX AD OPERA S.\NCTI GERMA.NI PARISIENSIS. loC

Bedam in lib. I doHistoriamonasterii7gsui,num. A''*'"'''"^

^^f'"'^ dividitur, choris tantum psallentium
6. Picturoeetiam erantin illobaptisterio quod Sulpi- liateat ckriconim. Paulo aliter npud Graicos, tibi
eius Severus esstruserat, ubi imagines sancti Martiui clericos ah altari separabant cancelli, quibus soli sa-

Nolani adhuc viventis depingi curaverat.

et Paulini rerdutes continebantm- , apud Cangium in Descri-
Quod de sua improbat Paulinus ipse in epistola nunc ptione Sanctse Sophia», num. 70. Erant et cancelli

35 ad Severum. Prfeclari suat Ennodii versus in ba- ad tumulos sanctorum. Gregorius in lib. i de mira-
ptisterio agello, ubi picti erant martyres, quorum culis sancti Slartini cap. 3o, refert cujusdam factum,
ibi reliqui.T condita; erant. ipii « lignum veuerabile de cancello lectuli, » id est

Kapta sepuUuris animavit corpora pictor. tumuli, sancti Martini abstulerat. Porro cancelh ali-
Funpra viva videns mors eat in tucnulos. quando, vel saltem eorum ornamenta, constabant
Ulorum tamen iste locus complectitur arlus,
Quos paries facie, mens tenet alma iide. argento, cui non pepercit 78 CKsarius episcopus
Paulinus mos laudatus in natali 9 de sancto Felice .\relatensis, illud espendens iu captivorum redem-
memorat picturas porticibus ecclesiaj appositas, in pliouem. « Videntur etiam hodieque (ait Cyprianus
quibus historia Mosis ob oculos posita erat. Facti in lib. 1 de ejns Vita, num. 17) securium ictus in po-
rationem hanc rcddit, nempe ut turba rusticorum diis et cancellis, dum inde columnaiiim es argento
non « docta legendi, » visis sanctorum actis ad Chri- " escutiuutur ornamcnta. »

stum convertatur deinde ut qui vigiles noctem in

:
12. Prreter picturas, etiam pallia (ut vocabant) seu
ecclesia ducebant insomncs, his picturis animos pa- tapetia ex paiietibus pendebant, vela in ostiis. Gre-

scerent, et a compotationibus avcrterentur. gorius in lib. i de Miraculis sancti Martini cap. 13

10. Non itaque in altari erant pictursc aut imagi- ait, hanc apud Italos specialem (mendosc, spiritalem)
nes, nisi admodum in velis et arcubus ciborii, quod vigere medelara, ut si quis pustuhp percutiatur vul-

eruditus Cangius observat in descriptione Sanctfe nei e, ad propinquiun

quod fuerit beali .Martini orato-
Sopbire. IIuc fortasse trahi potcst id quod Optatus in rium habeatur perfugium et aut ex velo janua!, aut ;

fme libri iii tradit de Paulo et ?Jacario, qni diceban- pallioUs qua» pendent de parietibus, qiiidquid primum
tur ventiiri, « ut interessent sacrificio ; et cum alta- raptum fuerit, fit salubre. » Apud eumdem, in lib. iv

ria solemniter aptarentur, proferrent Uli imaginem, Historiae cap. 31, avis quffidam « in sacrarium suh

quam primo in altari ponerent ; et sic sacrificium of-

velo » Iransisse dicitur, et ciciudelem essUnguere

ferretur. » Quo rumore ita perculsi sunt animi, ut voluisse, » nisi « ab ostiariis » prohibita fuisset.

sacrificium, veliit « sacrum » ac detestandum, aver- Sacrarium locus est altaris, quem locuui vela ad

sarentur. Sed compertum estfalsum fuisse rumorem. n ^^^^^ presbyterii appensa tegebant. Inferiorum vero
« Visa est puritas, et ritu solito solemnis consuetudo ministrorum id ofticii erat, ut senioribus vcla ad ostia

perspecta est. » Quamquain esistimem id potius de suhlcvarent, ex conciUi Narbonensis canone 13. Ne-
Constanlis imperatoris quam de aliquasacra imagine polianus, teste Hieronymo, maxime suUicitus erat,

esseintelligendum. Nou 77 satis constat quo in loco « si niteret altare, si parietes absque fuligine, si pa-

esset illa Narbonensis ecclosiffi « pictura, quae Domi- vimeutum tersum, si janitor creber in porta, si vela

numnosfrum, quasi prcTcinclum linteo, indicabat crii- semper in osliis, si sacrarium muudum, si vasa lu-

ciflxum. » Christus vero cuidampresbyteroapparuisse culcnta, et in omncs cieremonias pia soUicitudo dis-

dicitur, conquestus quod se nudum spectantium ocu- posita. » .\d hffic in ciboriis etiam vela quatuor, ne
lis eshibuissent. Moiiitus episcopus, « desuper velum sacra qiiorumvis aspectui paterent, suspensa fuisse

espandi jussit, » apud Gregorium iu lib. i de Gloria colligi potest ex simili more non sohim Graecorum,
martyrum cap. 23. Dignum nostras fetati exemplum. sed etiam Romanorum, de quiljus Anastasius in
Venio ad Leone 111 « Fecit et in circuitu altaris alia vela
11. ecclesia; cancellos, quos sub arcu, :

iibi clerici psallebant, positos fuisse docel Gregorius alba, holoserica rosata, quae pendent in arcu de ci-

in lib. 1 da Gloria martvrum cap. 39. Qui locus etsi borio, numero quatuor. » Quanquam de ejusmodi
ciboria nullam invenio apud veteres auctores
ad sancti Pancratii ecclesiam ,
qua; non procul a D ^'^''^ ^*^

Romfe lu-his muro erat, pertineat, hic tamen non vi- nostrosmcntionem. Uludetiam hucfacit, quod pallas,

detur prrefermittendus. Ait itaque sanctum Pancra- quibus sacra tegebantur, non 79 tenues, ut diximus,
tium severurh fuisse de perjuris ultorem : « Ad cu- sed densas esse volehant nostrates GalU, ne mysteria
jus sepulcrum cujusquam nieus iusana juramen-
si a qiiibusvis cernerentur. Quci? cautio non fuisset

tum inane proferre voluerit, priusquam sepulcrum necessaria, velorum usiim iu ciborus habuissent.
si

ejus adeat, hoc est anteqiiam ad cancellos, qiii sub Pavimentum vero ecclesise nou raro ex musivo, id
arcu habentur, ubi clericorum psaUentium staremos est tessellatis lapidibus, ut Coloniensis Thebaeorum

est, accedat, statim aut arripitur a dojmone, aut ca- apud Gregorium iu lib. i de gloria Martyrum cap. 62.
dens in pavimentum emittit spiritum. » Cancelli clc- Tectum aliquando ex cupro erat, iit de basilica san-
ricorum chorum et altare a laicis separabant, sicuti cta: Crucis et sancti Vincentii legitur.in Vita Drocto-
prcescribit canon 4 concilii ii Turonensis : Ut laici vei abbatis. Sed haec minutiora mitto.
secus altare, qno sancta mysteria celebrantur, iater 13. Pauliuus in epistola ad Severum loquitur de
clericos tam ad vigilias, quam ad missas, stare pe- « secretariis duobus justa apsidem, » refertque ver-

nitus non prsesumant : sed pars illa qux a cancellis sus indicantes « offlcia singulorum. » Et quidem ad
157 DE LITURGIA GALLICANA LIBER PRIMUS, 158

dextram erat « venerandu peiuis, qua couditur, « et ^ aditu porticus ad totidem porlas : quavum una capa-
es « qua promitur sacri pompa ministerii, » id est cior poenitentes excipiebat. Media navis columnis ex

sacra supellex, calices scilicet et reliqua : ad sini- marmore Aquitanico, id est e PyronaMj mnutibus

stram erant libri sacri, nempe Psalmorum,

libri exciso, hinc inde vallala, quasi silvani saxeam exhi-
Evangeliorum, et Epistolarum, simulque Missalis. bebat. Apud eumdem auctorem in carmine 16 pon-
Jlis-.alem hunc librum intelligit Gregorius in ILb. ii tifex « concionaturus in gradibus venerabilis arae
HistorifR cap. 22, ubi de Sidonio .\rvernensi episeopo (cnnstitisse dicitur;, plebe circumsistente, » id est

loquitur in hunc modum : « Sanctus vero Sidonius stante. Nam concionem sacram auditores nonnisi

tantfe. facundia; erat, ut plerumque ex improviso hi- Sirmundus ad hunc

stantes excipiebant, ut eximius

culcntissime qun' voluisset, nulla obsistente mora, locum annotavit. Neque hoc prseteream, quod idera
componeret. Cimtia^it antem qiiadam die, utadfesti- Sidonius iu carmine 17 laudat Gazetica vina, Grego-

vitatem basilica? monasterii (scilicet beati Cyriaci) rio Gazetum vinum, supra in cap. fi, num. i, ita di-

invitatus accederet : ablatoque sibi nequiter libello, ctum a Gaza Pakestin», testante Isidoro.
per quffi sacrosancta solemnia agere consueverat, ita CAPUT IX.
paratus a tempore cunctum festivitatisopusexplicuit, ^^^^ .^^ ,^^^ ^,^^^.^^ sanctomm reUqui^; an
et uhi Eu-
utabomnibus miraretur, nec putaretur ab astanti- o ad Viaticum reservata antc sxcukm viii?
charistia
bus ibidem hominem locutum fuisse, sed angelum. Qux tunc temporis ecclesise Gallicanx de Eucha-
ristia fides.
Quod in pra^fatione libri (subdit Gregorius) quem
de Missis ab eo compositis conjunximus, plenius de- 32 ' • ^'i absolutam de missa tractationem perti-
elaravimus. » Missalcm Gregoriauum iuter primos net Eucharistia' reservatio ad viaticum, quam ante
appellat Otkerus seu Otkarius pontifex Moguntinus sai-culum viii aut ix factam negant quidam novatores.
in epistola ad Tattonem, qua; est 114 iuter Bonifa- Sed antequam id expendamus, de reliquiis sancto-"

cianas. rum earumque in ecclesia positione agendumest, ut

i i. Denique iu salutatorio sacerdotes sacras vcstes planioia tiaut quffi de Eucharisti» rcservatione di-

30 induebant, causas audiebant, synodos celebra- cenda sunt.

bant, ibidemque aliquando manebant. Quod de Na- 2. Tribus in locis reliquias sacras couditas fuisse
matio Arvernorum anlislile tradit Gregorius in Histo- Gregorius est auctor. Primo in crjqitis subterraneis,

rio^ lib. 11 cap. 21, et de Eberulfo in lib. vii c. 22. nempe subtus altare. Quod probat egregius Gregorii
Alia erat domus ecclesiw, cujus meminit variis in locus de corpore sancti Petri in Vaticano sepulti, in
locis idem auctor, haud dubie episcopalis cedes cc- p lib. i de Gloria martyrum cap. 28, atque alter in
clesia" adha^rens utpote in qua maneret episcopus,
: ejusdem libri cap. 32, ubi de ecclesia sancti Petri
et convivia celebraret, ut patet ex Hisloriffi lib. vii apud Burdegalam, superius a nobis relatus. Idem
capp. 27 ct 29, et ex lib. ix, cap. 12. astruit (ut alios omittam) Panlinus in natali 9 de
1j. Pene quam pr£etermittere non licet,
e.x.ciderat, sancto Felice.
Lugduni eistructai perPatientem
descriptio ecclesise Nam quasi contignata sacris coenacula teclis,
episcopuni quamdescriptionem ApollinarisSidonius
:
Spectant de superis altaria tota fenestris,
Sub quibus intus habent sanctorum corpora sedem.
iii epistola ad Hesperium, quie est libri ii epistola Namque et apostolici ciueres sub coelite raensa
decima, versibus exhibet in hunc modum. Depositi, etc,

.^des celsa nitet, nec iu sinistrum, 3. Secundo reliqiuaj locabantur in parictiljus ec-
Aut dexlruui iialiitur, sed arce froutis clesife, ubi depingi solebant imagines sacrffi.Grego-
Ortum prospicit aefiiiinoctialem.
hitus lux niicat, atq'ie bracleatum rius in lib. vii cap. 31 factum narrat cujusdam Eu-
Sol sic soUicitatur ad lacunar, fronis S>Ti, qui, allatis sancti Sergii martyris reli-
Fulvo ut coucolor errel iu raetallo.
Dlstiuctum vario nitore marmor quiis, ecclesiam in ejus honorem apud Burdegalam
Percurrit cameram, solum, fcnestras
Ac sub versicoloribus tijjuris
:
;edificaverat, ubi miracula increbruerunt. 83 Ho"^

Vernans herbida crusta sappliiralos D accepto, « Mummolus cum episcopo Bertchramno ad

Fleclit per prasinum vitrum lapillos. domum Syri accedit, vallatoque homine, pignera
Huic Cjt porticus applicata triplex,
Fulmentis .Vquitauicis superba : sibi sancta prtecepit osteudi. >"ogat ille... TuncMum-
Ad cujus specimeu reuiotiora molus elevari ad parietem scalamjubet. Erant enini
Claudunt atria porticus secuadiE :
Et campum mediumprocul locatas in sublimi parietis contra altarium in capsula re-
Vestit saxea silva per columuas.
coudita'. )'

Hinc agjer soual, hinc .\rar resultat.

Hinc sese pedes, atque eques retleclit, 4. Tertio quandoque iu baidisterio collocabantur,
81 Slridentum et moderator essedoruin :
testante Gregorio de seipso iu iine ILbri x. « Bapti-
Curvorum hiuc cliorus lielciariorum,
Responsantibus Alleluin ripis, sterium ad ipsam basilicam sancti Perpetui aedificari
Ad Cbristum levat auinicuin celeuraa. prascepi, iu quo sancti Joannis cum Sergii martjTis
Sic sic psallite nauta vel viator :

Naraque iste est louus omnibus petendus, reliquias posui : et in illo priore baptisterio sancti
Omnes quo via ducit ad salutem. Benignimartyris pignera collocavi. » Nusquam super
Ecclesia ergo illa, Orienti obversa, laqueari deauralo altare positffi sunt reliquia?, nisi forte ad breve tem-
ornata erat. Ex marmore fornix, pavimentum, et piis, Quo spectat Gregorius in HistoriseUb. ixcap.6,
fenestrfe, vitris versicoloribus dislinctse. Triplex in ubi de quodamprsestigiatore, qui cum Turonos, Gre-
 Ib9 .VPPENDIX AD OPERA SANGTI GERMAiM PAKISIENSIS.
gorio necdiim nolus, vespere accessisset, dicens « se
m
^ moris exempla jam inde a seeculo iv. Anno 442 ce-
de Hispaniis adveutare, ac reliqnias beatissimorum lebratum est in Gallia
concilium Vasense, in cujua
martyruni Viucentii levitte Felicisque exhibere, » canone 2 sancitum est de poenitentibus subito mor-
Gregorius, n quia jamlioraprffitericrat, » utreliquiis tuis,ut eorum oblationes recipiantur, Quia nefas est
occurreret, dixit Requieseant beatfereliquiro supor
: « eorum commemomtioties excludi a satutoribus sacris,
altarium, douec niaue procedamus ad occursum ea- qui ad eadem sacra fideli affectu contendentes, dum se
runi. »Quod argumento est aliquando reliquias ad diutius reos stratuunt, indignos salutiferis mysteriis
breve tempus in altari espositas ; sed earum propriura judicant; ac dumpurgatiores restituidesiderant, absque
non fuisse, ex dictismanifestum est. Quan-
ibi locuni
sacramentomm viatico intercipiuntur. Mos ergo tunc
quara neque ad breve tempus reliquias super altare erat, ut nisi subita morto interciperentur fldeles,
positas probavit sanctus Odo abbas Climiacensis, aut acciperent sacranaentorum viaticum, salutaria sacra,
potius sancta Gualburgis seu Walburgis : quo2 cum, salutifera mysteria, a quibus poenitentes religionis
referente Bernone abbate, niiracula in quadara eccle- causa abstinebant. Insignis de Viatico est canon i l

sia ipsi dicata patraret, «contigit ut ejusdem sanctaj concilii xi Toletani; et Gregorius III de his qui pa-
Gualburgis reliquife super altare per aliquot dies rentes suos necassent, decernit, ut toto vitae tempore
manerent : sed mox miracula cessaverunt. Tandem B corpus dominicum non suscipiant, uisi in suo exitu
vero ipsa virgo cuidam ex iuiirmis apparens : Idcirco, pro viatico. Postea vero id variis Ecclesiaj legibus
iuquit, non sanamini, quia reliquiai meae siuit super prfeceptum est.
altare Doraini, ubi majestas divini mysterii debet so-
7. Sed ante h»c onmia sacri viatici antiquiorem
lummodo celelirari. » Ita sanctus Odo in lii). u Col- usimi observare lieet in epistola synodica ecclesiae
lationum cap. 28. Ha>c narratio iuuuit, raro per id
Africanee ad Cornelium papam, quce epistola est or-
tempus, id est 84
Sfeculo x, reliquias allariiraposi-
dine 34 inter Cyprianicas apud Pamelium, de pace
tas fuisse, tametsi id permittit Leo papa IV in homi- Inpsismaturius daudaob persecutionem ingruentem.
lia quadam his verbis : « Super altare nihil ponatur, His enini ob eam causam communionis sacrre muni-
nisi capso? ct reliquia^ aut forte quatuor Evangelia, mentum concedunt Patres, ut tuti contra adversa-
etbuxida cum corpore Domini ad viaticum infinuis :
rium essent, qua; instituti vialici ratio est. Sed locum
caetera in nitido loco recondantur. » Quod totidem intcgrum ex ilia epistola referre juvat « Nunc non :

repetit verbis Ralhcrius Veronensis episcopus in innrrais, sed fortibus pax necessaria est; nec mo-
synodica orationc ad presbyteros suos.
rientibus, sed viventibus communicatio a nobis danda
Sed forle quis dicat id unum ab Odone impro- est : ut quos excitamus et hortamur ad prrelium, non
batum, quod reliquiffi supcr mensam altaris. in qua C i„erraes et 86 "«rlos relinquaraus, sed protectione
ofFertur sacrificium, posita; siut non improbaturus
:
sanguinis et corporis Christi muniainus. Et cum ad
si in loco paululum a mensa summoto, ut lit, cxpo-
hoc fiat Eucharistia, ut possit accipientibus esse
nerentur. Quidquid id est, si reliijuiarum sedes sic-
tutela, quos tutos esse contra adversarium voluimus
culo IX aut X ad altare esse potiiit, alius fuit raus
munimento dominicaj saturitatis armemus. Nam quo
piwcedentimu swculorura, ut ex dictis intelligitur:
raodo docemus aut provocamus eos in confessione
quibus teraporibus ncque reliquite, neque picturo;
noniinis sanguinem suum fundere, si eis militaturis
apponebanlur. Floribus tamen altaria ornari
altari
Christi san guinem denegamus ? aut quo modo ad mar-
non improbat Venantins Fortunatus in lib. vui car-
tyrii poculura idoneos facimus, si non eos prius ad
mine 9 ad Radegundem, quod carmen De floribus
bibendum in ecclesia poculum Domini jure comrau-
super alt ire inscribitur. Tum praMuisso veris re-
nicationis admittiraus? »
deuntis elogio subdit.
8. Par utique ratio est de raorituris, ut sacrte Eu-
lude viri postes et pulpila lloribus ornant,
Hiiic mulier roseo complct odore siQiim.
charistiiB viaticura accipiant, ne inermes et nudi
At vos nou vobij, sed Cliristo ferlis odores : relinquantur, sod protectione sanguinis et corporis
Has quoque priiuitias ad iiia templa datis.
T\ Christi rauniantur. Et manifeste innuit Cyprianus
Texislis variis altaria festa coronis,
Pinpitur ut filis floribus ara novis. morientibus tunc temporis datam fuisse corporis et
6. His pra^missis, agendura est de Eucharistia sa- sanguinis Christi commimionem : « Nunc, inquit,
cra, cujus usum ad viaticum eorum qni in pace Ec- non intirmis, sed fortibus pax necessaria est ; nec
clesiaj vita defungebantur, antiquissimum esse docet raorientibus, sed viventibus coramunicatio a nobis
canon 12 (aliis 1.3) concilii primi Nicami. De his vero dandaest,»nimirumcommunicatioperEucharistiara,
qui recedunt ex corpore, antiqute legis, regula obscr- pcr corpus et sanguinera Christi, ut postea explicat.
vahitur etiam minr. ita ut ultimo vitcc sux viatiro Ergo etiam tunc iniirmis, et nioricntibus eadem com-
non defraudentu r Quod de comraunione per Eucha-
. municatio tribuebatur. Quippe « idoneus esse non
listiam intelligenduni esse verba 85 subsequentia potest ad martyrium, » certe nec ad mortem, « qui
probant. Accedit Arabrosii doetoris sanctissimi exera- ab Ecclesia non armatur ad pra4ium; et mens deU-
]ilura apud Paulinum, ubi « Honoratus sacerdos ec- cit, quamnonrecepta Eucharistia erigit et accendit,»

clesia'. Vercellensis Sancto in extremisagenti Domini utidera Cyprianus iu consequentibushabet. Denique

corpus obtulisse « dicitur. « Quo accepto, ubi glu- ait pastoribus impulandmn esse, si tani in persecu-
tivit, emisit spiritum. » Non desunt alia ejusdem tione constituti Eucharistia non muniantur, quam si
ini DE LnTRniA GALLICANA LIBER PRIMIS. 162

« bonus miles (seu Christianus) qui sua dore- \ etiani apud GrEecos, ex eorum EuclioloD:io, in cjuo
oniiiia

liquit, et contempta domo, et parcntihus, ac liberis, ita legitur, pag. 339, apud Goareni « His dictis, » :

sequi Dominum suum maluit ; sine pace et sine com- scilicet post baptismum, et unctionem baptizatis im-

municatione decedit. » Quod manifeste de viatico in- pertitam, « patriarclia ingreditur cum rccenter illu-

telligendum est. minatis ad Introitum, et deinceps divinam perficit

9. Sed longius provehor quam esset necesse ad missam, xat teXsi axo),ou6to; tyiv Qsiav ).$tTO'jpYtav. »

demonstrandum id quod in argumento erat, nimirum Unde consequens est, sacrum Cbristi sanguinem ei
antiquissimum esse in Ecclesia usum viatici infirmo- praBcedenti sacrificio fuisse reservatum. Quod etiam
runi, ulpote a 37 primis purioribusque Ecclesi;e de alia Eucharistife specie satis innuit Chrysostonius,
temporibus receptum : ita ut pastoribus in culpam uhi ait irrupisse ubi sacra erant reposita, et vidisse

deputaretur, si quis pie vivens absque viatico dece- omnia quae intus erant. Denique verbuni a^exsivTo
deret. Verum divinam Eucharistiam ad viaticum idem est ac repositum, reservatum ad tenipus. Hanc
fuisse tunc reservatam non satis inde intelligitur : reservalionem improbarunt quidam sajculo iv, pu-
tametsi vix alio modo poterat infirmis quihusque tantes « mysticam benedictionem nihil ad sanctifica-

absque hac rcpositione subveniri, cum raissarum so- tionem proficere, si quid ex ea fiat reliqui in alium
lemnia longam moram exigerent. Scd ut id pkmius B diem, » quos « insanire » dicit Cyrillus Alesandrinus
fiat, qua'dam hoc loco, quoad brevius lieri polerit, ad Calosyrium episcopum scribens.
observauda sunt. 12. Sed Grfficis aliis omissis venio ad Latinos,

dO. In primis non aliter potest intelligi Pauliiii quorum inter primos occurrit Optatus. Is in lib. i

narratio de Ambrosii extrema communione, uisi conqueritur, quod factio Donatistarum eo usque eru-
Eucharistiam reservatam admittamus Ambrosius pisset, ut jusserint « Eucharistiam canibus fundi. »
morte immiiiente, « ab hora circiter undecima In lib. VI oadem querela iteratur, 89 q^O"^ frege-

diei, usque ad illam horam, qua emisit spiiitum, rint eraserintque altaria, in quibus vota populi et
expansismanibusinmodum crucis oravit. Honoratus mcmbra Christi portata sunt, » imo « ubi corpus
autem sacerdos ecclesire Vercellensis, cum in supe- Christi habitabat, quod non de transeunte et hora-
»

riori domo se ad quietem composuisset, tertio vo- ria (ut ita dicam) sacriflcii actione, sed de perma-
cem vocantis se audivit, dicentisque sibi Surge, : nenti habitatione interpretandum est : noc sane sa-
festina, quia modo est recessurus. Qui descendens, cra tum fiebant, cum DonatistEe in occlesiam, in ip-

obtulit Sancto Domini corpus. Quo accepto, ubi glu- sum corpus Christi grassati sunt.
emisit
tivit,, —spiritum.
..._ .^_.^ . ,.^ ——
» Nemini hicfingere
^ animoU ii Dia-—
13. Eadem reseivatio probari
i
potest
i
cx lib.
cet, missam ad hoc fiiisse celebratam. Tempus uon '-' logorum Gregorii Magni cap. 24, ubi sanctus Bene-
sinebat, hora diei minimura duodecima non tempo- dictus, audito monachum e suis quemdam sepulturse
;

ris articulus et angustiaj, siquidem Honoratus, qui beneficio divinitus arceri, nuntiis « manu sua proti-
tunc ad quielem in lecto compositus erat, mox ut nus commuiiionem dominici corporis dedit, (atque)
descendit, nulla interposita mora, obtulit saucto hoe dominicum corpus super pectus (mortui) cmn
Domiui corpus. Ergo ex reservala Eucharistia id fa- rcverentia poni (prajcepit,) eumque si'pulturai sic

clum est. tradi. Notanda particula protinus, hoc est nuUa

»

H. Concedat forsan aliquis, ex reservata quidem, intcrposita mora, quae ad sacra celebranda nccessa-
non in ecclesia, sed domi, quod cuivis liceret Eu- ria erat.

charisliam deferre in proprias aedes. Nec sane video 14. Idem mos Eucharistije asservandfc apud Gal-
quid ex Paulino huic responsioui possit opponi, ta- los jamobtinebat tempore Perpetui Turonensis epi-
metsi rem aliter se habere non duhito. Verum con- scopi, id est sajculo v, quo tempore Perpetuus in suo

feratur liic locus cum Palladii testimonio iu libro de testamento « Amalario presbytcro capsulam commu-
Yita sancti Johaunis Chrysostomi, aut potius cum nem unam de scrico, item peristerium et columbam
ipsius Chrysostomi epistola ad 38 Innocentium a r» ad repositorium dat, » legatque. Rocus minister na
Palladio relata. In ea epistola describit Joannes irru- gat hanc columbam ad Eucharistiam, sed ad quidvis
ptiouem militum, quce in ecclesiam CP. facta est aliud reponendum fuisse institutam. Et baec quidem
Sabbato sancto, cimi omuia ad solemnem baptismum responsio aliquid valei-et, si nullus alius nobis sup-

essent disposita. Tuuc quippe sacros Fontes cruore peteret locus ad probandum usum coluinharum ar-

vulneratorum ex promiscuo sexu perfusos fuisse scri- gentearum aurearumve ad EucharistiEe reservatio-
hit : sed neque hic inalum suljstitisse. Milites enim nem. At multa id evincimt veterumtestimonia, atquo
« ubi sacra erant reposita » irrumpentes, « "EvTa Ti ritus ctiam hodie quibusdam in locis perseverans, nt

ayta oiTtEKitvTo, viderunt omnia quEe intus erant, et in ecclesia sancti Mauri prope Parisios : ubi conti-

sanctissimus Christi sanguis, to aYiuTaTov alua tou nenda» diviua? Eucharistiae vascuh loco cst aurata
XpiffTou, in prtcdictorum vestes elfundebatur. » Id columba. Idem mos olim vigebat apud Cluniacenses
autem factum est, cum omnes catechumeni ad sus- nostros, teste Udalrico, qui pyxidem corpus domini-
cum ad viaticum infirmorum continentem, « in aurea
cipiendum baptisma aptali essent. Ergo ante sacra
columba jugiter pendeute super altare » fuisse re<
celebrata, qute Sabbato sancto, nonnisi absolutis
baptismi cKremouiis, ab antiquo inchoaii mos est, eondiiam scribit in lib. i cap. 8,
163 APPENDIX AD OPEM SAXCTI GERMAiNI P.UUSIExNSIS. ICI

90 13. Sed antiquius nst testimonium Vitfe Basi- \ Verisimillimum est columbas illas, etiam qiife super
lii Magni, qua} licet Ampliitcicliioperperam tribuatur, altaria appcns» erant, ad lioc duntaxat fuisse insti-
tamen ab auctore veterrimo scripta est, atque lau- tntas, nenipe in figuram Spiritus sancti, tU tutiov tou
data aL .€nea Parisiensi episcopo iu lib. adversus (xYiou nvcOnaTo;, uti et illas, qufe super baptisteria
Grfficos, rolatis iisdemmet verbis quw modo iu argu- pendebant.
mento versantur. Basilius quippe post elatum in 18. Ad tripUcem ita(jue usum institutfe erantejus-
missa dominicum paneni, eum in tres partes divisit, modi columbfe, nempe ad figuram seu mysterium,
quarum unam ipse sumpsit, aliam in aurea columba ad ornatum, et ad repositorium. Primi et secundi
super altare sacrosanclum collocavit, iriv i-ipiv i-ibiU generis columbw erantin baptisteriis et in quibus-
TOptSTEfi XP^'^ £xp£[JLa(J2V £IT(ivtO TOU 4^10^ 6u(J'.a!7T»ipiO'J. dam altaribus; tertii vero generis alin? passim ad
Cum itaque Perpetuus Amalario presbytero colum- conlinendam Eucliaristiam divinam.
bam argenteam ad repositorium cum aliis sacris 19. Ad barum tamen imitationem columL» qua;-
rebus legat, de columba, qua^ ad asservandam Eu- dam etiam ad reponendas reliquias sacras factte
cbarisliam facta erat, interpretandus videtur. simt : quo in 92 genere erat illa ecclesiffi beatfe
10. Fatendum tamen est, non ubivis, cum lit in Maria; Landunensis, cujus meminit Hermannus mo-
rebus etiam ecclesiasticis columbarum mentio, de B nachus in lib. in de Miraculis sanctfe Mariae cap. 28,
colunibis Eucbanstite servandfe aptatis sermonem ubi de farto Anselmi cujusdani, qui « cruces aureas
esse. Tribus quippe iu locis columbaj adbiberi in et pliylacteria confringens, inter ctetera etiam au-
ecclesia solebant, nempe in baptisteriis, in tumulis ream columbam confregit, quaj pro lacte et capillis
cum sanctorum, tum aliorum bominum insigniorum, sanctte Marice, ut ferebatur, introrsimi reconditis,
et in altaribus sacris. In baptisteriis mysterii causa, multum erat famosa et bonorabilis. Unde et in majo-
ad significandum scilicet Spiritum sanctum, qiii in ribus festis super ejus altare solebat appendi. » Ve-
columbte specie super Cbristum baptizatum specta- rum nou semper appensa; erant ejusmodi columbae
bilem se praebuit : quales etiam nunc super bapti- super altare, sed ad breve tempus : neque primis
steriaappensm sunt quiliusdam in locis. Super tumu- saeculis reli(juias super altaria appendi religio fere-
los itidem martyrum columbas appendi olim nios bat. Neque forsan alibi uspiam inveniii possint
erat. Unde fur quidam in ecclesia sancti Dionysii, ejnsmodi columbse ad continendas reli(juias : nec ob
« super sepulcruiu sanctum calcare non metuens, boc singidare factum elevari debet ex Perpetui testa-
dum columbam auream lancea quferit elidere, elap- mento petita auctoritas ad probandum usum colum-
sis pedibus ab utraque parte, quia turritus ei'at tu- bariim pro Eucbaristise seu viatici asservatione.
mulus, lancea in latere dcfisa, exanimis est inven- ^ 20. Eucharistiff asseiTatfe argumentum certius et
tus, » apud Gregorium in lib. i de Gloria martyi-um exploratius legitur in canone 3 concUii ii Turonen-
cap. /2. Simile praestabant Langobardi erga con- sis, qui de compositione corporis Domini in altari
sanguineos suos, referente Paulo Warnefridi in lih. inscrUjitur, bis omnino verbis expressus : Ut corpus
V cap. 34 : « Si quis euim (suorum) aut in bello, Bomini in altari, non in imaginario ordine, scd sub
aut quomodocunque 91 esstinctus fuisset, consan- crucis tituln componatur. De hoc canone fusius egi-
guinei sui intra sepulcra sua perticam flgebant, in mus in libello de Azymo cap. 8. Sedqua?dam hic re-
cujus summitate columbam ex ligno factam pone- tractare juvat. Tres sunt de lexplicando hoc canone
bant, qax illuc versa esset, ubi eorum ddectus obis- Catholicorum sententi». Binius existunat hoc de-
set. » IUa; itaque columba;, sive quffi in baptisteriis, creto prohiberi ne corpus Domini inter sacras ima-
sive quae in tumulis appensfe, erant ad myslerium vel gines super altare poni solitas, sed potius collocetur
ad ornatmu, non adasservandum viaticum, id est non sub ipsa cruce, (jua; in medilullio ipsius altaris poni
ad j-epositorium, qualis erat illa Perpetui columlia : consuevit. Jacobus Sirmundus e contrario censet
qua" cum simpliciter columba ad repositorium appel- nihil aliud hoc canone vetari, quam ut panis in cor-
uon de alia
letur, re quam de Eucharistia id interpre- T) pus Domini consecrandus non aliter pro cujnsque
tandum est. arbitrio quam impressa cruce formetm-. Tertia sen-
17. Uuum restat scUieet de columbis altaribusap- tentia est eujusdam viri doclissimi, huuc canonem
pensis, qu» haud scio an omnes etiam Eucharistiam intelligendum esse de componenda oblatione cum
continebaut. !n libello supplicationis clericorum et calice tempore sacrittcii e regione 93 crucis in
monachorum Antiochiae ad Joannem patriarcbam et medio altari positce, non vero ad desteram, aut ad
ad s}iiodum CP. sub Menna congregatam contra Se- sinistram e regione imaginum.
verum Acephalorum autesignanum, graviter expo- 21. Ut sincere ac ingenue profitear quod sentio,

stulantilli, quod Severus neque ipsis sanctis altarLbus prtemittendum est imaginario ordine hoc in canone
pepercisset, ueque sacris vasis : sed et « columbas nihil ahud significari, quam ordinem seu locum ima-
aureas et argenteas, /^fuaS.ti xai (xpv-jpas x£pi(7T£p(x; ginum. Quo sensu imayinaria pictura dicitur ab Ana-
in figuram Spiritus sancti super divina lavacra et al- stasio in versione secundi concilii Nieasni, et in Mbro
taria appensas, una cum aliis sibi appropriavit, di- primo Beati abbatis adversus Elipandum imaginarie,
cens non oportere in specie cohimba; Spmtum san- idestsecundumimagiuem, etalia idgeuusnonpauca.
ctum nominare, » tomo V ConciUorum pag. Ib9. Deiude titulus crucis idem est ac crux ipsa, super
lCo DE LITURGIA GALLICANA LIBER PRIMLS. ItiG

altare (uti superius vidimus) olini erigi solita. Hoc A^un^^tus inlib. iu camiine 23 ad Felicem Biturigeu-
seni episcopum in turrem ejus
sensu monachus Dervensis anonymus in libro de
:

Quara beue juncla decent, sacrali ut corporis Agni

Miraculis sancti Bercharii abbatis, agens de extremo Margariliim ingens aurea dona feranl
Hugouis cujusdamartificismorbo : « In titulo crucis, Id est ut calix et patena ex auro, quae in illa turre
ait, qui stabat ad pedes artiflcis decumbentis, subito ex dono Felicis continebantur, sacrificii temporc pre-
visus est illucescere globus ajthereus, » in sajculo no- tiosam margaritam, scilicet ipsum corpus Domini
stroif,pag. 8oG,ubi tituhis crucis indubie nibil aliud cum sanguine, ferant.
signiiicat quam crucemipsam, quaeadpedesfldeliuiu 23. Haec namque fuit semper Gallicana! Ecclesiae
in extremis agentium apponisolet.Deniqueex supe- de sanctissimo Sacramento fides, cujus non alium
rioribus in memoriamrevocandum est, imagines sub testem magis illusti'em ac certum afferrc licet, quam
prima stirperegum nostrorum vix acne vix quidem Hilarium clarissimum Doctorem, ciijus solemne ef-
altaribus fuisse appositas, sed parietibus utriinque fatum est : De veritate carnis et sanguinis non re-
"

altari adh;erentibus, ubietiam vasa sacra, et libriad lictus est ambigendi locus, » ut ipse loquitur in lib.
missam necessarii in seoretariis asservabantur. His viii de Trinitate. Eamdem fldem astruunt, ut initio
observatis, planissimus est prasmissi canonis scnsus, n hujuslibrividimus, vetereslibriMissalesEcclesire Gal-
ncmpeut corpus Domini noniu secretariiscum vasis licanw, in quibus Christum precatursacerdos,rt< ope-
aut libris sacris, adeoque noninter imagines, sed sub rante virtute divina, panem mutatum in carnem, pocu-
cruce ipsa componatur, ita ut e cruce, quaj in sum- lum versum in sanguinem, ilhtmsumatin calice, quide
luo ciborio, ita ut exposuimiis, eminebat, penderet. ipso Jluxit ex latere. Et in alio : Corpus tuum pro no-
2'2. Non immoror refntandis aliis sententiis; nam his crucifijcnm edimus, et sanguinem sanctum tuum pro
prima imagines illis temporibus super altare positas nobise/fusum bibimus. Hfec nostra, ha>cmajorum nos-
fuisse supponit contra vetenim morem. Secundoe et trorum fides, quam utinam fratres nostri aversijam
tcrlia! auclores volunt hoc in canone rorpore Domini tandem vel sero agnoscant ; neque nos amplhis pro-
nihil aliud 94 signilicari quam vel confeetionem voceiit ad flcticiam illamnovationem, quam Pascha-
panis eucharistici, qui cruce signandussit, velcom- sio Radberto auctore sa?culo ix contigisse criminan-
positionem oblationis in altari tempore sacrificii, tur. Ne pluribus hic morer, luculentuin his testimo-
etiam ante consecrationem. Quod neutrum stare po- niis auctorem adducere sufflciat, nimirum Alcuinum
test, cum apud scriptores ecclesiasticos corpus Do- Paschasio superiorem cujus uiiius aiictoritas, tam cla-
,

mini semper significet Eucharistiam re vera conse- raetmanifesta, hanccontroversianidirimere deberet.

cratam, non vero panem conficiendum , vel etiam Is itaque in epistola 1 1 3 ad Paulinum Aquileiensem pa-
oblatum, ante consecrationem.
^ triarcham haic verba habet, QQ litterisaureisinscri-
23. Quidam existimant hoc canone cavcri no Eu- benda : « Ne quajso obliviscaris in tuis sanctis oratio-

charislia in turribus, ut fieri antea consueverat, et nibiis nomen amici tui Albini ; sed in aliquo memo-
quidem intra arinaria, asservaretur , sed potius in ria? gazopbylacio rccondc illud, etprofereo teinpore
ipso altari quales fuisse turres aiunt a Gregorio Tii- opportuno, quo panem et vinum in substantiam corpo-
ronensi antistite et a Venautio Fortunato memora- ris et sanguinis Cbristi consecraveris. » Qui tam per-
tas. Verum in illis turribus non ipsum corpus Do- spicuis verbis detrahit fidem, is non veritatis, sed

mini, sed ministerium Dominici coyoris, ut Gregorius contentionis, sed erroris, sed schismatis anialor est.
in hb. 1 de Gloria martyram cap. 86 loquitur, id est 26. Cffiterum ex asservata Eucharistia soli commu-
vasa sacra, quemadmodum supra exposuimus, serva- nicabant infirmi, non sani, quibus vix unquam extra
batur. Attamcn sanctus Odo abbas Cluiiiacencis in missani communio a sacerdote porrigebatur. Contra-
ILI). 11 CoIIationum cap. 32, ubi hunc Grcgorii locum riiis mos in ecclesia Jerosolymitana primum coepisse
refert, hoc nomine capsam cum corpore Do-
intelligit Humberto cardinale in responsione contra
videtur ex
mini. Sed haud scio an ejus auctoritas decretoria Grecorum calumnias, in h»c verba « Ad haec si quid ;

censenda sit in re tam antiqua, quffi ejus a:tatem tre- j) ex sancta et venerabili Eucharistia in Jerosolymitanis
centis amplius annis praecesserat. ecclesiis superfuerit, nec incendunt, nec in foveam

24. Hanc Eucharisti» cum sacra cruce iu altari mittimt ; sedin pyxidem mundam recondunt ; » et se-

compositionem illustrat Paulini episcopi egrcgium quenti die communicant ex ea populum, quia quoti-
carinen ad Severum. dic communicant Oii : eo quod conveniunt illuc ex
Divinimi vencranda tcgiint altaria fcedus, diversis provinciis Christiani, qui propter fldem et
Compositisqae sacra cum cruce martyribus.
Cuucta
maximum amorem Filii Dei communicare ibi dcside-
sahitiferi coeunt insignia Chrisli :

Grux, corpus, sanguis martyris, ipse Deus. rant. » Ha;c longe probabilior est ratio, quam eo-
Id est, si beue hunc locum interpretor, crux in rum qui passim id actitant sine delectu contra vete-
sumno, corpus et sanguis, id est reliqui», martyris rem Ecclesia^ morem. Quo tempore id fieri cceperit

iu imo, scilicet subtus altare ; ipse Deus, hoc est ipsum in ecclesia Jerosolymitana, non est exploratum. Sane
Domini corpus in columba appensum in medio. Hic antiquissimum esse asservandte illis in partibus Eu-
vero loquendi QQ
modus, ipsu Deus, indubitaiiter charistite morem colligimus ex Cyrillo episcopo Ale-
asserit veram, nou umbraticam Christi in Eucharis- xandrino, qui in epistola ad Calosyi-ium ar^uit eos,
tiapreesentiam, quam eodemferemodoexprimit For- qui mysticam benedictionem nihil ad sauctificatio-
167 APPENDIX AD OPERA S.VXCTI GERMANI PARISIENSIS. 168

nem juvare dicebant, si quid ex ea Deret reliqui ^ viviricantem gratiam, perpetuani in ipso exislere. »

in alium diem. Quos insanire ait Cyrillus. Neque Sed longius extra metas digredior, ad Gallicanum
enim alterari Cliristum, neque sauctuni ejus corpus I.ectionarium venio.
immutari sed benodictionis vini ac facultatcm, et
:

DE LITURGIA GALLIGANA
LIBER SECUNDUS.

97 1. Absolutis iis qu;o ad illustrandam veterem Liturgiam Gallicanam necessario praemittenda vide-
bantur, jam tandom aggredimur autiquum Gallicanffi Ecclesia^ Lectionarium, cujus esamenin bunc locum
remisimus. Re))ertum a nobis est in percelebri monasterio Luxoviensi, litteris Francogallicis seu Merovin-
gicis ante annos mille scriptum, ut ipsa characterum forma demonstrat. Continet vero lcctiones prophetia-
rum, Epistolarum, et Evangehorum per totum annum in missa et in aliis majorum solemnitatum offlciis
lecitaudas. lllud Gallicanum, tametsi avulsis aliquot primis foliis titulo destituitur, appehare non dubita-
mus, non solum quod in Gallia scriptum est ante receptum ordinem Gregorianum, sed quia lectiones habet
prisco more Gallicano dispositas, nempe duas pro singulis fore niissis, pra;ter Evangelium. Prieteroa cum
paucis ima sanctorum fesla contineat iste liber, unum ex illis assiguat sancta^ Genovefa^, cujus cultus apud
exteros 98 in ea feslorum raritate tanti non fuissct. Alia ritus Gallicani argumeuta suis locisadnotabimus.

2. Lectionarii Codex antiquissimus, sed initio rautilus, incipit ab his Isaise verbis, Nequeprwdicens, neqiie
audiens sermones vestros, etc, usque laudem ejus iii insulis nuntiabunt, quaj sunt in Isaise cap. xli a vcrsu

26adversum 12 capitis sequentis. Succedit alia leclio cum nota numerica 8 ad marginom ascripta. lllu
numerus decurrit ad 12, pro numero totidem lectionum. Deinde in die ISatali Domini nova numeri margi-
nalis series deprehenditur, non pro singulis lectionibus, sed pro singulis festis : dies vero Natalis Domini
numero 8 pra^ditus cst. Unde duplox numericus ordo distingui debet, praeter numeros
in illo Lcctionario

quaternionum margini inferiori appositos unus, qui festis seriatim recensendis adhibetur alter, qui ali-
: :

quando lectionibus, ubi plures sunt, enumerandis, quod in Sabbati sancti lectionibus observatur, ubi toti-
dem numeri, id estduodecim, pro totidem lectionibus adhibentur, uti el in vigilia Natalis Domini.
3. Iliuc colligimus, in illo Lectionario septem, quoe initio ante Natale Domini desunt, numericas officio-

rum seu festorum dierum notas prKcessisse in foliis avulsis, cum dios Natalis Domini octavus sit. Sed
queenam illa ofiicia ? Unum est de vigilia Nativitatis de aliis non ita facilis sane conjectura. Missale Moza-
:

rabum, cui Gallicanum accedere superius diximus, iucipit a sex Domiuicis Adventus aute Natale Cbristi, et
pro ois totidem assignat olTicia. Doindo in eodom quffidam festa sanctorum subjiciuntur, Andreae, Saturnini,
Eulalia;, Thouiffi, Annuntiationis. Ante annos mille Adventus nomon rariusculum erat, tametsi )'es ipsa
erat

in usu, scilicet pra?paratio quwdam in Ecclesia solemnis ad Natalom Domini rite prffiveniendum. Verum
99
non ita ratus ubique ac deflnitus, ut nunc, Dominicarum uumorus.

1 . lu Ordinis Gelasiani libro u a numoro 80 assignantur missfo quinque de Adventu Domini ; in Ambro-
siano ses, ut in Mozarabico : at in Gothico seu Gallicano, quod hic cx Thomasio exhibemus, tantum du£e,
quas sequitur praeparatio ad vesperam Natalis Domini, cui respondet Ordinis Ambrosiani missa de Exspe-
ctato, quK de Exceptato in Editis appellatur. Ea>dem sunt in Gallicano duce primsj oratioues pro
ambabus
missis, atque in Gclasiano pro duabus primis : prima quidem oratio nou mullum ei dissimilis, quae modo
in Dominica prima Adventus recitari solet, secunda omnino eadem cum nostra Dominicfe secundw.
5. In bomiliis Ca^sarii, aliisqiic anto sa-cuhim vn editis, nulla de Adveutu Domini, tanquam de singulan
quadam instituta celebritate, homilia logitur : sed si qua occurrit, exhortatio est ad Christi Nativitatem
cum pnevcniendam. In llomiliario Sanctigallensi, litteris majusculis ab annis raille scripto, duo
pielalo
sermoues habentur pro die Dominica ante Natale Domini, sed inscripti hoc niodo Dicendum seu Bictum :

ante Natale Domini, sine ulla mentione adventus pcr totura illud corpus homiharum, qua per annuni tunc
legebantur, plerffique ex Cresario episcopo Arelatensi. Certe neque concilia, neque regulfe illorum tempo-
rum, Cffisarii, Auroliani, Ferreoli, Benedicti, ullam de Adventus Domini vocabulo (si bene memini) men-
tionem faciunt. Ambrosio tamen hymnus de Adventu Domini tribuitur in Hymnario Romse nuper im-
presso.

6. In quadam epistola, qua; sub Augustini nomine ad Bibianum Santonensem episcopum in Codice Lar-

nutensis lOOsancti Petri monasterii, anto annos octingentos exarato, post Hieronymi quajdam
opera

reperitur ; nounulla de Advenlu Domini leguntur, hic paucis delibanda. Auctor ait bibiani rogatu se du'igere
« Ordinem Hipponeeregiensis ecclesiae, qualiter divina ofhcia (per annum iu ea ecclesia disposita essent,)
169 DE LITURGIA GALLICANA LIBER II. 170

totius anni opificium in lectionibus divinis (perstringendo,) incipientes (inquit) ordinem Adventus Dominici
a VIII Kalendas Octobris, (id est) aequinoctio autumnali pro eo quod eadem die Joannes praecursor Domini
:

a majoribus nostris traditur et angelo nuntiante conceptus, et Herodis funesti gladio trucidatus. Dignum
namque est (subdit illej ut ab eadem die usque ad Nativitatem Cbristi, propbetarum organa tympanizando
resultet Ecclesia.Sed quia sunt nonnullLqui Adventum Domini a feslivitate beafi Martini Turonensis urbis
episcopi videntur insipienter excolere, nos eosnon reprehendamus, quia non omnes omnia possunt, et ma-
sime cum Apostolus dicat Unicuique sicut Deus divisit mensuram fidei. Sed longe aliter estplenitudo or-
:

dinis et religionis nostrse.. Martinus etenim sanctus longe post Ascensionem Domini, vel post nativitatem
prodiit, vel post mortem discessit, quippe qui nostris temporibuspropefuit,quamvis in brevi tempore fama
sanctitatis et virtutis illius totum mundum replevit. Apud nos itaque ex ejus solemnitate abstinentia a car-
nibus, vel conjugali copula filiis Ecclesia; indicitur, ut ad Nativitatem Domini securius communicent. » Ex
hac epistola, supposititia quidem, sed tamen antiquissima, intelligimus, ante receptum in Gallia Ordinem
Gregoriauum non ita fixam ac ratam fuisse Dominici Adventus celebrandi rationem quam cum pleraeque :

Gallicauffi Ecclesi», forsan exemplo Turonensis, a festo sancti Martini inciperent praedictte epistoke scri- ;

ptor, quisquis ille fuit, altius repetendam voluit, nempe a viu Kal. Octobris quo es tempore Pi'o- : IQl
phetarum de Christo vaticinia in divinis officiis recitari deberent. Atque ut sententiam suam aliis facilius
approbaret, subspecioso sancti Augustini nomine conlinxit epistolam.vulgavitque : quamadcalcem hujusce
vohmiinis integram referemus. Ca;terum Gregorius Turonensis antistes religionem dierum, qui a festo
sancti Martini ad Christi Natale interjacent, nobis suggerit in lib.de Vitis Patrum cap. 15, ubiait Senocum
reclusum ad se venisse, cui consilium dederit, ut ne perpetua se reclusione astringeret, sed tantum in
Quadragesima, et iu illis diebus, « qui inter depositionem sancti Martini ac dominici Natalis solemnitatem
habentur. »

7. Ex his omnibus conjicio ses illas numericas uotas pro totidem officiis, qu» in Lectionario nostro de-
siderari diximus, repetendas esse a feslo sancti Martini quo es tempore apud Gallos religio Adventus, id
:

est pra^paratio ad Natale Domini, initium ducebat. Certe Missale Ambrosianum, anno 1360 editum, incipit a
vigilia sancti Martini; ac recentius anni 1669 ab Adventu. Itaque verisimillimum est Lectionarium nostrum

itidem inccepisse a festo sancti Martini, iu quem major eratGallorum, quam exterorumdevolio. Deindefor-
san sequebalur oflicium de sancto Andrea pro .\dventu, de quo dua; missse babentur
;
postea quaedam oflicia

in Missali Gothicogallicano, fortasse repetendse, quando res exigebat. Nam et missse dominicales post Pen-
tecosten boc modo repetendcT erant, siquidem unica in Lectionario noslro, sex in Missali Gotbico, et sex in
Mozarabico tantum assignantur. Quanta pietate Natale Domini praevenirent majores nostri, docet canon 9
coucilii Matisconensis primi, statuenlis Ut a feria sancti Martini usque ad Natale Domini, secunda, quarta,
:

et sexta Sabbati, id est hebdomadse, 1 02 jejunetur, et sacrificia quadragesimaU debeant ordinc celebrari.

Atqueobhanccausamjejuniumquatuortemporuminmense decimo institutum tradit Egbertus Eboracensis

antistes in Dialogo, » nempe propter advenienlem venerabilem solemnitatem Domini nostri Jesu Christi ut
unusquisque fidelis prKparet se ad communionem corporis et sanguinis Christi cum devotione sumendam.
Quod et gens Anglorum, inquit, semper in plena hebdomada ante Natale Domini consuevit, > scilicet jeju-
niis, solitudini, et alus piis operibus vacando. Hajc de Adventu Domini pr^emittere opera; pretium duximus
ad supplendum ea quoe ex avulsis foliis in Lectionario nostro desunt, id est quaterniones omniuo septem

siquidem primus e reliquis numero 8 notatur.

7. Qiiod attinet ad solemnitates et sanctorum festivitates quse in Gallia quondam celebrabantur, certus
earum numerus ex Lectionario nostro ad amussim iniri non potest, tum quia pro locis hic numerus varia-
bat, tum quia Lectionarium intcgrumnon haberaus. Omnino hsc sunt qua; in eo assignantur Nativitas Do- :

mini, et festa sancti Stephani, sancti Joannis EvangelistcC, atque Innocentium, Circumcisio, festum sanctae
GenoveftB, Epipbania, festivitas sancta; Marife, Cathedra sancti Petri, Pascha, Ascensio, Pentecostes, festi-
vitas sancti Joannis BaptistEe, festum apostolorum Petri et Pauli, Passio sancti Joannis Baptistae, deinde
commune marfyrum et confessorum. Prteter htec assignantur offlcia pro Dominicis tam post Epiphaniam,
quam post Cathedram sanctiPetri; deinde pro Quadragesima, et pro Dominicis post Pascha pro triduo ;

Rogationum, et denique missce qucedam de Ecclesia; dedicatione, ordina-

pro Dominica post Pentecostem ;

tionibus ministrorum sacrorum, pro mortuis, pro itinerantibus, 103

decimis, et fructibus novis. Videa-
mus an in Gallia per id temporis haec fuerit festorum raritas et dispositio.

8. Majores solemnitates ubique uniformi ritu observabantur, nempe .Nativitas Domini, Pascha, et Pente-
costes ; et tres alise minus precipuae, Epiphania, Ascensio, et Natalis sancti Joannis Baptistae : quas omnes
enumerat concilium Agathense ineunte sajculo vi celebratum. Concilium vero Aurelianense primum paulo
post iisdem festis addit triduum Rogationum, qui dies non tam festi, quam pcenitentiales censendi snnt.
Cathedram sancti Petri agnoscit eodem saeculo concilium Turonense ii. At plures festivitates enumerat Per-
petuus ejusdem urbis saeculo v episcopus apud Gregorium sub flnem libri x, ubi vigilias instituit aliquando
in ecclesia (sic absolute majores seu episcopales ecclesise dicebantur), aUquando in basilicis. Haec vero festa
sunt : Natalis Domini, Epiphania, Resurrectio, v Kal. Aprilis, et prseter eam Pascha, quod mobile erat;
Patrol. LXXII.
 17^ APPENDIX AD OPERA SANCTI GERMANI PARISIENSIS. 172

dies Ascensionis, dies Quinquagesimns, seu Pentecostes, quee itidem in concilio Aurelianensi primo Quin-
quagesima vocatur; Natalis sancti Joannis, ad lia>,c Passio ejusdem Natulis sanctorum Aposlolorum Petri :

et Pauli, Natalis sancti Symphoriani, Natalis sancti Lidorii, Natalis sancti Martini, tum sancti Briccii, et
Natalis sancti Hilarii. Ex his omnibus quatuor postrema^, excepto die sancti Marlini, non ubique Galliarum
observabantur. Iii Aiigusio, quia quotidie ^nissx Sanctorum erant tempore concilii u Turonensis, prandium
habebant monachi, ex canone 17, nimirum ob ferias messivas. Ad haec quoddam festi genuscensebatur, cum
missfe indicta? erant. Unde Gregorius, in lib. i dc Gloria marty-rum cap. 13, tnissurum festa apptllat celebra-
tionem missa?, -104 quam episcopus Vasatensis, urbe sua ab Hunis obsessa, indixit pro liberatione po-
puli sui. Porro siugulte civitates ct ecclesice suos peculiares patronos singulari cultu venerabantur. lusignio-
res e Gallicanis recenset Nicetius Trevirensis pontifex in epistola ad Chlodosindam reginam, nempe Marti-
num, Germanum, Hilarium, Lupum, Remigium, et Medardum, quos miraculis indiesclarescereaffirmat. Ex
his festum sancti Martini per omnes Galliarum ecclesias celebre erat, ut ex concilii Antissiodorensis canone

5, es Gregorio Turoncnsi, et ex Vita sancti Eligii intelligitur. Itaque non dubitcmquin idemfestum inLec-
tionario nostro locum habuerit in illis fohis quee desiderantur.

9. Sfficulo vn non magnopere accrevit festorum in Gallia numerus. Scio multo plura numerari in quodam

conciIioRIiemensi,quod ex Codice ms.Majoris monasterii Binius eruit. Verum conciliumistudlonge recen-

tius esse constat. Majoris est auctoritatis, et quidem Kalendarium vetustissimum ab annis fere mille
certa^,
scriptum, quod habemus ex bibliotheca Corbeiensi, in quo notatur xv Kal. Februarii Depositio sanctse Mariae
virginis. Deindepost aliqua, viii Kal. Martii, Cathedra sancti Petri apostoli, vni Kal. Aprilis, Passio Domini
nostri Jesu Christi; Kalendis Maii, Natalis Philippi apostoli; xKal. Julii, Natalis sancti Jacobi apostoli, quae
duo fortasse notata erant ad memoriam, non ad festivatem indicendam; viu Kal. Julii, Natalis sancti
Joannis Baptistte; et iu Kal., Passio sanctorum apostolorum Petri et Pauli. Hoc Kalendarium mutilum desi-
nit in die 2 .\ugusti. Denique prsedictis festis, quse ex conciliis superius retulimus, sanctus Bouifacius Mo- ,

guntinus antistes addit Assumptionem sanctse Marise, xviii Kal. Septembris; Nativitatem lOS ejusdem, vi

Idusejusdeminensis; et passionem sancti Andrea;, pridie Kal. Decembris, nuUa sancti Jacobi, nec Cathe-

drte sancti Petri mentione facta, ex SpicUegii tomo LX. C.ertum est tamen ex Gregorio episcopo Turonensi,
Assumptionis Deipara; festum antiquius esse, ut suo loco inferius ostendemus. Concilium Narbonense anni
589 sancit, ut quiiita feria, nisi aliqua feslicitas iii eam incidat, feriari et cessare noii liceat, ob quorumdam
Christianorum superstitiones qui ea die ab opere cessabant.

10. Hccc sunt quce de Lectionario Gallicano prfefari duximus, fusiores observationes suis locis reser-
vantes. Animus integrum referre ob antiquam Scripturse versionem; sed postea
erat primo, Lectionarium
suflicerevisum est uniuscujusque lectionis initium ac finem indicare, exceptis nonnullis, quse aliquando
integra ob singularss causas adducemus. Versio hsec in plerisque cum Vulgata nostra convenit, dilfert in
nonnuUis, de quibus alias.

ANTIQUISSIMUM

LEGTIONAEIUM GALLIGANUM
CUM NOTIS ET OBSERVATIOMBUS.

vocabitur cunctis populis, ait

[iN viGiuis NATAMs noMiNi.] A «^'«"^ °°™"^ orationis
Dominus. [Isa. uv, 1 iisque i.vi, 7.)
8. Loclio Esaix propl.ela:. ,

LecUo Malacbi
106 Laudate, caeli, quoniam [misericordiam] 1t. proplictte.

fecit Dominus : jubilate extrema terrfe, ctc, usque Ha?c dicit Dominus Ecce ego mittam angelum
:

Et salus mca non morabilur, ait Dominus Dcus. {Isa. meum, qui prteparabit viam ante faciem nieam, etc,
xuv, 23, usque ad finem cap. xiai.) usque Percutiam terram anathemate, ait Dominus
Deus. {Malach. ii, 7, usque iv, 6.)
9. Sermo san.li ac healifsimi AMsnslini episcopi de Na-
tivitate Domini nostri Jesu Chriiti. Lectio sancti Evaugelii secundum Johannem.
Hodie, fratres carissimi, caeli desuper roraverunt j^^ pnncipio erat Verbum, et Verbum erat apud
hodie aperta est terra, et genuit Salvatorem. Felix oeum, et Deus erat Verbum ,
etc. , usque Plenum
illaterra,qu«sineseminec»lestems«cuIoetmundo ^j.^^-^^ et veritatis. (Joan. i, 1-lb.)
trenuit Salvatorem, etc, usque Redimique non pote-
*=
j •
/ * Christus
Pi ,
NOT.E ET OBSERVATIOXES.
rit mundus, nisi fuent occisus.

Leclio Esaiae prophetae. 1 07 Hae duodecim lectiones indubie legebantur

Haec dicit Dominus : Lauda sterilis quffinonparis; ad vigilias Nativitatis Domini, quas modo Matutmas
el hinni quas non pariebas, etc, appellamus. Totidem lectiones praescribit Aurelianus
decanta laudem
 173 DE LITURGIA GALLICAXA LIBER 0.

Arelatensisepiscopusinregulasua. (clnNataleDomini, i scribit in Sabbatis Quatuor Temporum. Alitor in

inquit,etinEpiphaniatertia liorasurgite. Diciteunnm Lectionario nostro habetur in Sabbato sancto. Ex
Noctnrnum, et facite sex missas (id est lectiones) de his intelligimiis, leclionem ex Apostolo non continuo
Isaia propheta. Iterum dicite secundum nocturnum, post Prophetiam lectam fuisse in Ordine Gallicano,
et legantur alia? sex de Evangelio. » Hic duo tantum quod fiebat sa;culo xi in Nativitate Domini ex Micro-
noctiirni. In hoc Lectionario nona est ex ser-
lectio logi cap. o2.

mone sancti Augustini, duodecima es Evangelio Praeterea in hoc Ordine Gallicano unica missa in
Joannis. Ad eum frre modum sanctus Benedictus in Nativitate Domini assignatur, itidemque in Mozara-
Vigiliis, prieter lectiones ex Scripturis tam Veteris bico et in Ambrosiano, apud Pamelium; secusin Ge-
quam Novi Testamenti, assignat « expositiones ea- lasiano, Gregoriano, etinnovo Ambrosiano, in qui-
rum qua; a nominatissimis doctoribus orthodoxis et bus tres missfe ad ipsum diera habentur. Gregorins
calholicis Patribus factse sunt, » in regiilaj cap. 9, et episcopus Turonensis unius missae meminit in cap. 8
in cap. II ad terlium nocturnum « quatuor lectiones de Vitis Patrum, siib flnem vitce Nicetii episcopi
de Novo Testamento. " Porro omnes Leclionarii no- Lugdunensis, ubi postquam egit de peractis vigiliis

stri lectiones, ut jam diximus, cum Vulgata versione dominici Natalis : « Factaquoquehora tertia, inquit,

in multis conveniunt, discrepant ab ea in paucis. In B cumpopulus ad missarum solemnia conveniret, etc. »

Mozarabico longe diversa versio. Sermo qui hic Au- Confer alium ejusdem auctoris locum es lib. ii de
gustino tribuitur, ejus esse non videtur, nec locum Miraculis sancti Martini cap. 2o. In libello Eldefonsi
habet in nova editione, uli nec sequens de sancto Hispanici episcopi, qui anno 835 scripsit, tres missae
- Stephano. indicantur iii Natali Domini, Paschate, Pentecoste,
VIII. I.EGENDA IN DIE SANXTISSIM.E NATIVITATIS DOUINl, et TransDguratione.
AD MISSAM. Quod attinetad tres missas, in Ordine Gelasiano
Lectio Esaioe propbetcB.
et Gregoriano ad Natale Domiui pr;escriptas, hce pro
Tempore illo loculus est Dominus ad Achaz di-
cens, etc, usque Et elegere bonum. Deiiide, Et dixit
numerostationum, qua?Roma> ab ^ QQantiquistem-
poiibus ipsa die a summo pontiUce olim fiebant, in-
Dominus ad me, Voca nomen cjus, Adcelera spolia
stitutEe sunt, non in eadem ecclesia, sed in diversis;
detrahere, etc, iisgueCoramrege Assyriorum. Postea,
neque a singulis sacerdotibus, sed a pluribus cele-
Congregamini populi, et vincimini, etc, usque No-
branda», ut colligitur ex Ordine Romano, cujus haec
biscuni Deus. Tum, Parvulus enim natus est no-
verba sunt : Prima die vigilix Xatalis Domini hora
bis, etc, usque Zelus Domini exercituum faciet hoc
,
nona canmt missam ad sanctam Mariam. Qua expleta
(Isa. VII, 10, usque ix, 8, quibusdatn prwtermissis.) (
'
canunt vespertinalem synaxim : deinde vadunt ad ci-
Danihel cum benedictione.
bum. In crepusculo noctis intratapostolicusadviqiliam
Epistola Pauli apostoli ad HebriEOs.
in prxfatam ecclesiam. Tamen non cantant ibi Invita-
Multifarie multisque modis, etc. usque Et anni tui
torium in Introitu : sed expletis Vigiliis e.t Matutinis,
non deficent {Eebr. i, I-)3.)
sicut in Antiphonario continetur, ibidem canunt pri-
Leclio sancti Evangelii secundum Lucam.
mammissamin nocte. Qua expleta, vadunt ad sanctam
dOS ^actum est autem in diebus illis, exiit edi-
Hinc com-
ctum a CiEsare Augusto, ut describeretur nniversus Amistasiam cancre aliam missam de nocte.

orbis, etc, usque Sicut dictum est ad illos. [Luc. ii,

memoratio sanctaj Anastasia; in secunda missa.
1-19.) Deinde pergunt ad sanctum Petrum, ut ibi vigilias

NOT.E ET OBSERVATIONES. celebrent ab eo loco, ubi imenerint psaUere qui ibidem

Hic post Prophetiam notatur Danihcl cum bene- excubant. Ipsi enim intrant ad vigiliam solito tempore
dictione. Huc spectat canon 1 3 concilii iv Tolelani, in processu noctis, et canunt Invitatorium, ct prose-
institucntis :Ut per omnes Hispanix Ecclesias vel Gal- ijuuntur ordinem Antiphonarii. Unde etiam dupla of-
lix, aliis male Gallicix, iu omniam missarum solem- ficia ia Romanorum Antiphonariis hac itocte describan-
nitale decantetur hymiius frium puerorum, et quidem j) tar. De hoc duplici officio lege sis Amalarii lib. de
inpulpito, ut legunt VValafridus Strabus et Berno Antiphouario cap. 13.
Augiensis, qui observant, hoc canticum apud Ho- Caiterum inMozarabico Prophetia ita incipit, Primo
manos non esse in usu, nisi « quater in anno, » nempe tempore alieviata est terra Zabulon, etc Epistola ea-
in Sabbatis Quatuor Temporum. Atlamen in vulgato dem est atque in Gallicano : Evangelium secuudum
Missali Mozarabico rarius hoc canticumpra;scribitur, Lucam, Factum est autem cum essent ibi, impleti sunt
et primo quidem in Dominica prima Quadragesimffi dies ut pareret, etc
post Prophetiam hoc modo Dicit presbyter, Domi-
:
IX. LEGENDA IN NATALI SANCTl STEPHANI AD MATU-
nus sit semper vobiscum. p) Et cum spiritu tuo. Deinde TINUM.
tractus, Daniei, phopueta Lectio Hierimiffi prophotce
: Tunc illi tres quasi ex u7io
Benedictus Domino vir qui contidit in Domino, etc,
ore hymnum canebant, et benedicebant Dominum de
usque Et non paveam ego, ait Dominus Deus. {Jcrem.
fornaee dicentes. Postea incipit sacerdos, Benedictus
XVII, 7-18.)
es, Domine Deus patrum nostrorum, et admirabilis, et
Sermo sancti ac bealissimi Aguslini episcopi de natale
superexaltatus in sxcula. Amon, etc. Hoc canticum sancti Stephani.
in aliquibus differt ab eo quod Romanus Ordo pr»- Beatissimus primus et prseeipuus martyr Ste-
17S APPENDIX .VD OPERA SAXCTI GERM.LM P.4RISIENSIS. 176
phanus, fratres carissimi, post apostulos ordinatus \ Lectio sancli Evanselii secundum Marcum.
est, ante apostulos coronatus est, etc, usque Ad sa- Diebus illis accesserunt ad Dominum Jesum Jaco-
nitatem pristinam revocantur au.xiliante Domino bus et Jobannes, filii Zebedaei, dicentes : Magister,
nostro. volumus ut quodcumque petierimus, faciasnobis, etc
X. LEGENDA IN NATAI.E SANCTI STEPHANI, AD MISSAM. {Marc. X.) Avulsum est unum folium.
Leclio Actuum apostolorum. OBSERVATIO.
11 'n dieljus autem illis crescente numero dis- Nullse hoc loco lectiones pro Matutinis, neque ulla

cipulorum, etc, «s^ue Planctum magnum super il- ad missam lectio ex Veteri Testamento. In Missali
lum. {Act. VI, 1, uscjue viii, 2.) Gotbico inscribitur : Missa iii natali Jacobi et Johan-

Lectio sancli Evangelii secundum Mattlioeum. nis. In .Mozarabico lectio es Sapientia Salomonis :

Tempore illo, accesserunt qui didracbma accipie- Sapientia justum deduxit jter vias rectas, etc, prsemit-
bant ad Petrum, etc, usque Salvare quod perierat. titur lectioni ex Epistola ad Thessalonicenses : Noh
{Matth. XVII, 23, usque xviii, M.) vos ignorare de dormientibus, etc Evangelium ex
NOT.E ET OBSERVATIONES. capite xsi Joannis : Simon Joarinis, diligis me phis
Duse primse lectiones, altera e.K Jeremia proplieta. his, etc In Lectionario nostro post avulsura folium
alteraexsermonesancti AugustinidebeatoStephano, B sequitur sermo quidam absque initio de Innocenti-
assignantur A(i Matutinum. Hoc noinine plerique vete- bus, hauddubieadMatutinum, quem titulum utique
i-um in plurali numero utuntur ad significandam il- supplemus.
lam ecclesiastici ofticii partem quam Laudes appella- [XII. LEGENDA IN FESTO INFANTIEM, AD UATCTINUM.J
mus, ducta appellatione a psalmis, quae a laudis voca- Sermo
balo incipiunt. Ita sancti Benedictus, Aurelianus, et et non faciat, neque aliquis ex vobis, fratres
Isidorus in regulis suisMatutinorum vocem usurpant dilectissimi, 112 futura? persecutionismetus mo-
Cassianus in duplici sensu, nempe pro Laudibus, et veat Antichristi imminentis adventum sic terreatur,

pro ofticio Primce in singulari. At vocem lianc pro ut non evangelicis esortationibus et prseceptis cae-

vigiliis noctui'nis adhibet concilium Turonense ii ca- lestibusinstructus, ad omniainveniaturarmatus, etc,

none 18 : Jn diebus festisad Matutinum sex antiphonx «sgi/eExpectatDeus, expectant et angeli i-jus, expec-
binis psalniis explicentur. Eodem in siguilicatu Gre- tat et Cbristus. Quanta est... dignitas et quanta est
gorius Turonensis antistes Matutinas non raro appel- felicitas proeside Deo congredi, et Christo judice co-

lat, ut in lib. i de Miracutis sancti Martini cap. 33 : ronari.

« Mane autem facto, signo ad Matutinas commoto, ,
XIII. LEGENDA IN NAT.4.LI INFANTIDM, AD MISSAM.
reversisumus dormitum. » Etinlib. de VitisPatrum Lectio Hierimiae prophetae.
cap. 8 Quodam autem mane cum surrexisset ad
: i< Haec dicit Dominus : Vox in excelso audita est la-
Matutinas sanctus Nicetius, exspectatis duabus anti- mentationis, fletus et luctus, etc, usque Miserans
phonis ingressus est in sacrarium. Ubi dum reside- miserebor, ait Dominus Deus. {Jerem. xxsi, 13-20.)
ret, diaconus responsorium Psalmum canerc coepit. » Lectio Apocalypsis lohannis Apostoli.
Cur vero in Lectionario nostro aliquaudo Vigiliarum, Tempore UIo ego Johannes vidi sub altare animas
aliquando Matulini vocabulum adhibeatur, illa di- interfectorum, etc, usque Qui interficiendi sunt, si-

scriminis causa esse videtur, quod Vigiliae solem- cutetilli. {Apoc. vi, 9-11.)
nioribus festis, iu quibus prolixiores sacroe excubise Lectio sancti Evangelii secundum Matthaeum.
erant, Matutinam seu .Matutinse minus solemnibus, Tempore illo cum natus esset Dominus Jesus iu
in quibus tardius surgebatur, melius conveniret. Sa- Bethleem Judeeae in diebus Herodis regis etc, usque
cerdotestamensingulisdiebus de nocte surgebantad Quoniam Nazara^us vocabitur. {Matth. ii, 1-23.)

orationem, ut cx Gregorio aliisque inferius ostende- 0BSERV.4TI0.

mus in Disquisitione de Cursu Gallicano. Prophetia eadem in Mozarabico, ubi legitur, Vox
In missa natalis sancti Stephani nuUa hic lectioTjin V^ama, etc Lectio secunda ex Epistola II beati

es Veteri Testainento 111 epistolae prcemittitur, Pauli ad Corinthios cap. i : Benedictus Deus et Pater
neque in festo sancti Joannis evangelistae nonnullis- Domini nostri Jesu ChriMi, etc Evangelium ex Mat-
que aliis, fortasse ex communi ofticio desumenda. In thtei capite xviii : Oblati sunt Domino nostro Jesu
Mozarabico nunquam praetermittitur. Et in festo qui- Christo parvuli, etc.
dem sancti Slepbani lectio repetitur ex festo sancti XIV. LEGENDA IN CIRCUMCISIOXE DOMIKI, AD MATO-
Clementis, nempe ex libro Sapientiae, Justussi morte TINEM.

prxoccupatusfucrit, etc Epistola vero eadem estcum Leclio Esaice prophetae.

superiori, tantisper tamen prolixior. Evangelium ex Dominus Redemtor tuus et formator tuus
Hsec dicit

Matthaei cap. xxiii : Super cathedram Moysi, etc ex utero Ego sum Dominus faciens omnia, etc,
:

XI. LEGENDA IN FESTO SANCTI JOHANNIS, AD MISSAM. usque Ego 113

Dominus faciens omnia haec, ait
Leclio Apocalypsis saucli lohannis apostoli. Dominus Deus (Isa. xliv, 24, usque xlv, 7.)

TemporeilloegoJohannes vidi Agnum super mon- XV. LEGENDA IN CmCUMCISIONE DOMINI, AD MISSAM.
tem Sion, etc, usque Mare et fontes aquarum {Apoc. Lectio Esais propheloe.

siv, t-7.) Haec dicit Dominus; Audite verbum Domini, prin-

n: DE LITIRCIA GALLICm\ LIBER II. 178

cipes Sodomorum, etc, usque Et Tenite et arguite A '^'''^°''^"° Corbeiensi superius laudato : m Nonas
me, dicit Dominus. {Isa. i. 10-20.) Januarii depositio sanctx Genovevce.

Epislola Pauli apostoli ad Corinthios. XVII. LEGENDA IN DOMINICO POST CIRCDMCISIONEM

DOMINI.
Carissimi, fugite ab idolorum cultura, ut pruden-
Lectio Ezecbihel prophetiB.
tibus loquor, etc. , usciue Omnia in gloria Dei facite.
(ICor.x, 14-31.) 1 1 5 Hsec dicit Domiaus : Fili hominis, hi sunt ri-
tusaltaris, in quacumque die fueritfabricatum, etc,
Lectio sancti Evangelii secundum Lucam.
In illis diebus postquam consummati sunt dies
iisque Implevit gloria Domini domum Doniini , dicit
Dominus omnipotens. {Ezech. xi.iii, usque sliv, 4.)
octo, etc, usque Et gratia Dei erat in illo. {Luc. ii,
Epistola Pauli ApostoU ad Ephcsios.
21-40.)
OBSERVATIO. Benedictiis Deus et Pater Domini nostri Jesa Chri-

Evangelium idem est in Mozarabico, at lectiones sti, qui benedixit nos, etc, usque In laude gloriae

ex Veteri Testamento et ex Paulo diversae. Mozara- ipsius, qui estbenedictus in saecula. {Ephes. i, 3-14.)

bici officii lectio prima ex Isaiae cap. Audi

lxviii :
Legenda sancti Evangelii secundum Matlhaeum.
me, Jacob et Israel, quem ego voco, etc Secunda ex Tempore illo, obtulerunt tiirbae ad Dominum Je-
Paulo ad Phiiippenses cap. iii Eadem vobis scribere^ sumhominemmutumdcemoniumhabentem,etejecto
mihi quidem non pigrum, et( Lectionarii Epistola dremone locutus est mutus, ctc, wsgue Curans om-
magis convenit Olistemporibusquibussuperstitiones nem languorem et omnem inflrmitatem. {Matth. ix,

paganica? Kalendis Januariisadhuc vigebant. In Ge- 32-33.)

lasiano, Gregoriano, etplerisquealiismissaest altera XVIII. LEGENDA IN VIGILIIS EPHIPHANIi.

hoc die Ad prohibendum ab idolis. Octava diei hora Vita ct passio sancti ac bealissimi Juliimi martyris.

de hac re missam celebrari prtecipit concilium ii Tu- Igitur beatissimus Julianus ex nobili familia, inlu-

ronense canone 17 prseter privatas litanias. Legesis stris erat in sseculo, etc, usque adfinem, ut apud Bol-
epistolamZacharifepontiricis ad Bonifacium, qu» est landum ad 9 Januarii, ubi Acta Juliani, Basilissse

132 inter Bonifacianas ; et Menardum, a pag. 232. ejus conjugis et sociorum martyrum refevuntur. Post
hxc in Lcctionario sequitur sermo quidam absque no-
XVI. LEGENDA IN FESTO SANCT* GENOVEViE VIRGINIS.
Epiitola Pauli apostoli aJ Romanos. mine auctoris, qui sermo supponit lectum Evangelium

114 Fratres infclix ego homo, quis me liberavit de adoratione magontm, ut ex hoc ejus exordio appa-

de corpore moiiis hujus, etc, usque Non secundum ret :

carnem ambulamus, sed secundum Spiritum per Audivit nobiscum caritas vestra evangelista dicen-
p
Jesum Christum Dominum nostrum. {Rom. vii, 24, te : Cum natus esset, inquit, Deus in Bethlem Ju-
usquevm, 4.) dajam in diebus Herodes regis... venimus adorare
Lectio sancti Evangelii secundum Matthaeum. eum. Felis illa civitas, fratres, cui civis natus est

In illo terapore, dicebat Dominus Jesus discipulis Deus ! quje singulare meritum ante adventum Salva-

suisparabulam hanc Simile : est regnum CEelorum tonsaccipiens,primolaudarimeruit per prophetam,

decim virginibus, etc, usque i\escitis diem neque quam disceret quod sumebat, etc, itsqite Maluit vir-

horam. {Matth. xxv, 1-14.) tutibus disci, quam ante tempus occidi.

OBSERVATIONES. XIX. LEGENDA IN EPHIPHANIA, AD MISSAM.

Hicnihil de actis sanctae Genovefse, quse ab auctore Lectio Esaiee prophelae.

quodam anonymo paulo post ejus obitum scripta di- 116 Ha!c dicit Dominus : Surge, inluminare Je-
cuntur. Varia eorum exempla circumferuntur. Inter- rusalem, etc, usque Redemptor tuus fortis Jacob, ait

polata suntillaquaj es pervetusto Codice inclj^t» ba- Dominus Deus. {Isa. lx, 1-1 G.)

silicae, in qua Genovefa monumentum habet, recens Epistola Pauli apostoli ad Titum.

edita sunt. Auctor conjicit ex historiis veterum tem CarissLme, apparuit gratia Dei Salvatoris, etc,
pus quo Virgo nata est, quodaliassibi non satiscom- J) "SGC^ Heredes simus secundum spem vitffi aeternae

pertumfatetur. Vixitpostscriptam a Gregorio Magno per Jesum Christum Dominum nostrum. {Tit. i, H,
sancti Patris Benedicti Vitam, quam speculiim vocat iisque II, 7.)

bonorum monachorum, relato viso de obitu beatis- Leclio sancti Evangelii secundum Matthaeum.
simi Germani Capuani episcopi. Sinceriora sunt quaj Tempore Dominus Jesus in Cana Gali-
illo, venit
apud Bollandum exstent, quorum Scriptor relato mi- ItBffi in Jordane ad Johannem, ut baptizaretur, etc
raculo de ampulla oleo calitus per beatam Genove- {Matth. iit, 13-17.) Tum continue subjungitur : Et ipse
fam repleta, subdit se « post ter senos ab obitu ejus Jesus erat incipiens quasi annorum triginta, ut pu-
annos, cum ipsa ampulla oleum, quod in oratione tabatur Pilius Joseph. {Luc. ui, 23.) Postea consequen-
Quod totidem verbis inter-
ejus creverat, vidisse. » tcr : Et die tertio nuptia; facta; sunt in Cana Galileae.
polator (ut fit non raro) commemorat. In Canone {Joan. II, 1-H.)
Codicis regii, qui Ordinem missaj ex Gelasiano et NOTiJ ET OBSERVATIONES.
Gregoriano mistum continet, in secunda sanctorum Mirari subit, cur Acta sanctorum Juliani et Basi-
commemoratione post Agnetem et Anastasiam, flt lissre, qui Antiochiaj sub Diocletiano et Maximiano
mentio de Genovefa et Scholastica. In vetustissimo martyrium passi sunt, in ipsis Epiphamee Vigiliis
179 .\im'i:m)ix ai) opf.ka sancti (;ekma.\[ parisiensis. m
lecta fuermt, masiuie cum non die sexta, sed nona a Lectio sancti Evangelii secundum Mattbteum
Januarii in Martyrologiis recenseantur. An vero tam Tenipore illo, interrogavit Dominum Jesum unns
longa historia in Vigiliis illis, prceter adjuuctam lio- ex PbarisiPis legis doctor temptans eum, etc, usquc

miliam integra lcgebantur? F'ortasse breviabantur Qui se humiliat exaltabitur. {Matth. xxii, 36 usque
ad nutuni choro praesidentis, eum ad modum quo Ca- xxiu, 12.)
rolus Magnus, cum Vigiliis interesset, fuiem Lectio- X.XIl. I.EGENDA IN FESTIVITATE SANCTJ: UARIJ;.
num nulu seu sibilo significasse perhibetur a mona- Epislola sancli Pauli apostoli ad Coriulhios.

cho Sancligallensi. lu Mozarabico celebris est etiam Fratres, de virginibus pra?ceptum Domini non ha-
horum martyrum festivitas, scd die sequenti post beo, etc, usqne Quod et ego spirilum Dei habeam.
Epipbaniam, ut ex Illatione manifestum est. (I Cor. VII, 28-40.)

In concilio Antissiodorensi anni 378 statutum est Leclio sancti Evangelii secundum Liicam.
canone 2, Ut omnes preshijteri ante Epiphaniam mis- Tempore illo, exsurgens autem Maria in diebus
sos suos dirigant, qui eis dc principio Quadragesimx illis abiit in montana, etc, usque Reversa est in do-
nuntient, etinipsa Epiphania adpopuhmi indicent. Et mum suam. {Luc. i, 39-36.)

in Libris Sacramentorum, puta Gelasiano, in lib. i NOT.E ET OBSERVATIONES.

num. 103, Consecratio sacrx virginis in Epiphania vcl B Prinio conspectu erit forsan qui existimet hanc
secunda feria Faschx, aut in apostolorum natalitio ce- beatissimae Deipane Virginis festivitatem non aliam
lebrari W] dicitur. Quod decretum est Gelasii pri- esse a Purificatione,
observata suadere videtur. At cerlum est hoc loco
quod et festorum series hic
mi in epistola 9 ad episcopos Lucanise.
Observatione dignum est quod Evangelium pro signiticari ipsius depositionem seu assumptionem
festo Epiphaniaj ex tribus evangelistis contextum quam xv Kal. Februarii, id est die 18 Januarii,
est, uti et passio in die sancto Parasceves ex qua- quondam celebratam fuisse antiquiora Mart^u-ologia
tuor. In Vigiliis Icctum fuerat es dictis Evangelium testantur. Hieronymianum vetus seri incisum xv :

ex Mattha>i cap. ii de adoralione magorum , cujus Knl. Februarii depositio sanctx Marix. Eptenia-
etiam Rt menlio in Missali Gothicogallicano. Itaque cense : Adsumptio sanctse Marix. Lucense ,
quod
triplcs Christi Domini manifestatio hac die etiam Franciscus Maria Florentinus vulgavit, xv Kal.

tunc recolebatur, nempeadoratio Christiper magos, Febr. depositio sanctx ac gloriosx beatx Marix matris
ejusdpm baptismus, et primum miraculum, quod Domini iiostri Jcsu Christi. Quem in locum Florenti-
contigit in nuptiis apud Canam Galilese. Tria h»c a nus de hujus festi ad hanc diem institutione multis
Paulino memorantur in natali 9 de sancto Felice, p disserit, quam a Mauricio imperatore in mensem
ubi de Epiphania agit, eamque inter majores solem- Augustum, cum primitus in Januario celehraretur,

nitates numerat. Mazarabes legunt Evangelium ex traiislatam fuisse opinatur. In veterrimo Kalendario

Matthoei cap. u de adoratione magorum. Minutulum nostro Corbeiensi, quod vis amplius uno post Mau-

est, sed tamen non omittendum, quod in Lectionario ricium sfficulo exaratum est, xv Kal. Februarii depo-
Gallicano, itemque in Missali Gothico Ephiphania sitio sanctx Marix virginis. Denique in perantiqv.o

ubique scribilur, mendose quidem, sed veteri more. Fluriacensi, 119 quod fuit quondam ecclesise Se-

.\X. DIE DOMINICO POST EPirHANIA. nonensis, eodem die notatur, iisdeinque verbisatque

Lectio Esaiae propheloe. in Martyrologio Lucensi. His omnibus accedit quod

Temporo illo, ego Esaias vidi Dominum sedentem, in Missali Gothico statim post Epiphaniam habetur
etc.,i(sgwe Convertatur et sanem eum,dicit Dominus Missa in Adsumptione sanctx Marix matris Domini
omnipotens. {Isa. iv, 1-10.) nostri; qua inmissa beatx Virginis corpus de sepulcro

Epislola Pauli apostoli ad Corinthios. translatuin fuisse, nec resolutionem pertuiisse memo-
Fratres, videte vocationem vestram, etc, usque\n ratur. Denique (quod rem eviucit) Gregorius Turo-
Domino glorietur. (/ Cor. i, 6, 31.) ncnsis episcopus, in lib. i de Gloria martyrum
Lectio sancti Evangelii secunclum Lucam. J} cap. 9, ubiagit de
basilica per Constantinum in ho-
Tempore illo, venit Dominus Jesus Nazareth, ubi uorcm beatissimaj Virginis constructa, .< Hujus festi-

erat nutritus, etc, usque Quse procedebant de ore vitas, sacra, inquit, mediante mense undecimo cele-

ipsius. {Luc. VI, 16-22.) bratur, » id est mense Januario. Quod de Gallia in-

XXI. LEGENDA SECUNDA DOaiNICA POST EPIPHANIA. telligendum esse sequentia manifestant, probantque
Lectio Hierimiae propbelae. hoc fostum Vigiliis prajvenlum, ac proinde celebre
Ha^c dicit Dominus Deus : Ecce ego auferam de tunc fuisse : « Nam in oratorio Marciacensis domus
loco isto in oculis vestris, et in diebus vestris vocem Arverni territorii, ejus reliquiee continentur. Adve-
gaudii, etc, iisquc Quam dedi patribus eorum, ait niente vero hac festivitate, ego ad celebrandas Vigi-
Dominus Deus. {Jercm. xvi, 9-15.) lias ad eum accessi. )> Itaque per id tempus celebris

Epistola Pauli apostoli ad Corinthios. iu Gallia erat Assumptio beatissimae Virginis in Ja-

118 '^olo enim vos ignorare, fratres, quoniam nuario, quoe festivitas sanctaj Maria; simpliciter a

patres nostri omnes sub nube fuerunt, etc, usqiie Gregorio, uti et in Lectionario nostro appellatur.

Ut possitis sustinere in Christo Jesu Domino nostro. Ca?terum Augusto mense hoc festum pouitur iu Li-

(JCoi-. X, 1-13.) bro Sacramentorum Gregorii Magni ,

quo auctore
 181 DE LITIRGIA G.VLLICANA LIBER 11. J82
hymnus
illummensem transtulerunt a
Galli indubie Uliid in A °°t^t"^- HuJ^^^^-oJe^ti antiquitatem astruit
in Hymna-
de festo Catbedroe Romanaj, qui bj-mnus
tempore Caroli Magni cum Ordinem Gregorianum
rio, Romae anno superiori editis tribuitur Paulino.
susceperunt. Serius tamen apud laicos praeceptum
Porro ut potius de Cathedra, quK Januario recolitur,
de observando boc festo receptum est, ut coustat
tum ex Capitulari Caroli Magni in lib. i cap. 138 quam de altera Lectionarium nostrum interpreter,
ilhid maxime me movet, quodnumerenturDo- in eo
nova; editionis, tum es Annalibus Bertinianis adan-
minicae tres post Domi-
Catbedram sancti Petri ante
num 862, quo anno Hunfridus Morinorum episcopus
id pro feriato baberi et celebrari mandavit. Lege nicam primam Quadragesimae. Qui Dominicarum

Analectorum tomum iii in pag. 339.

numerus a die 22 Februarii nunquam compleri po-
test, quantumvis Pascba ab tequinoctio declinet.
XXIII. LEGENDA IN CATHEDIU SANCTI PETRI.
Adde in eodem Lectionario duas tantum Dominicas
post Epipbaniam assignari, quce non [sufficerent, si
Lectio Actuum apostolorum.
aliae tres a Catbedra Februarii numerentur. Atqui
Tempore illo, misit Ilerodes reTi manus, ut
adfli-
apud Gallos peculiaris fuit Cathedra; 1 sancti Pe- 21
geretquosdam de Ecclesia, etc, usque Quomodo ex pervetusto
tri in Januario memoria, ut discimus
Dominus edusissct eum de carcere. (Aof. xii, 1-17.) p ,.^-11 _ hsec verba legimtur,
D ,
martvrologio Gellonensi,
•

m quo
•
1 „„,.k., ioo.,.r,t„T.

Leetio sancti Evangelii secundum Matthium. ad propositum notatu digna xv Kal. Februarii se- :

Tempore illo,venit Dorainus JesusinpartesCEEsa- cundum Gallos Cathedra sancti Petri apostoli. In alio
rete, etc, iisque Erit solutum et in caelis. {Matth. Gellonensi, quod tempore Caroli Magni exaratum est,
XVI, lo-19.) Deinde continenter : Post beec dicit Si- eodem die Cathedia sancli Petri apostoli, qna primo
raeoni Petro Simon Johannis diligis me plus his?
: Roinae sedit. At sive haec, sive altera intelligatur,
etc, usque Qua morte clarificaturus esset Deum. nomine Cathedrae sancti Petri sine adjuncto, potius
[Joan. XXI, 13-19.) Petri confessio et primatus, quam sedes Antiocbena
iS'OT.E ET OBSERV.\TIOXES. Romanave honoratur, ut missa; Gallicauce haec col-
beatum Petrum
1 20 'n ms. Codice post titulum primum bujus lectio probat : Deus qui hodierna die

festi, avulsum est unum folium, quod lectionem pri- post te dedisti caput Ecclesiae, cum te ille vere con-

mam ex VeteriTestamento continebat. Duplex modo fessus sit, et ipse a te digne proelatus sit, etc. Et in
Catbedi-ae sancti Petri festum celebratur, alterum die Contestatione : Testis est dies bodierna beati Petri

10 Januarii, cum Petrus Romae; alterum 22 Februa- Cathedra episcopatus exposita, in qua fidei merito

rii, cum Antiocbia? primum sedisse creditur. Utrum ,

revelationis mysterium, Filium Dei confitendo, prae-
boc loco intelligendum sit, quaestio est. Posteriori latus apostolos, pro apostolus vel apostoUs, ordina-

illud favet, quod in ecclesiasticis quondam receptior tur. In cujus confessione est fundamentum Eccle-

fuerit hsec festivitas, uli .Menardus noster probat in siae, etc Hisverbis, ut jam disi, potius Petri con-
notis ad Gregorii Sacramentarium, in quo sola haec fessio et primatus, quam Antiochena vel Romana

Catbedra locum habet, quae Februario celebratur. Cathedra designalm-. Unde in veterrimo Calendario
Deinde in Missali Gothico seu Gotbicogallicano, post nostro, litteris majusculis scripto, unicum Cathedrae
Conversionem sancti Pauli, cujus memoria fit viii festum expriraitur absque adjuncto in bunc modum.
Kal. Februarii, siibsequitur Missa in Cathedra sancti VIII Kal. Martu Catbedra sancti Petri. Consule Me-

Petri apostoli, quae quidem antecedere deberet, si de nardum et Frontonis Calendarium. Sarason Dolensis
Cathedra Januarii haec missa esset inteUigenda. De- Episcopus in beati .Apostoli Cathedra ordinatus di-
nique in concilio 11 Turonensi anni 367 canone 22 citur ab anonymo aequali, qui ejus Vitam duobus
reprehenduntur ii, qui in festivitate Cathedrx domni lUiris scripsit : sed utra sit iUa Cathedra, non
Petri apostoli cibos mortuis offerebant, et post missas Uquet.
ad gentilhim revertebantur errores. Quod de Catbedra
XXIV. DIE DOMINICO POST CATHEDRAU SAXCTI PETBI.
Februarii Menardus nosterinterpretatur quo mense j)
:
Lectio OseiE prophetac.
apud gentiles Lupercalia in usu erant, quorum reli-
Ilajc dicit Dominus : Audite verbum Domini filii
quias in Gallia damnant Patres prsedicti concUii Tu-
Isiabel, qiua judicium Domino cura habitatoribus
ronensis. Et tamen Gelasius papa l, qui primus apud
terrae, etc, tisque Confundentur a sacrificiis suis, ait
Romanos irapia btec sacra sustubt, asseritin epistola
Doiiunus Deus. (Oscx iv, 1-19.)
sua ad Andromachum senatorem, Lupercalia in
Epistola Pauli apostoli ad Galatas.
Galliis nunquam obtinuisse. Ob causas praedictas po-
Vos autem in libertatem vocati estis, etc, usque
tius de Cathedra Februarii, quam de alia Lectio-
Sic adimplebitis legem Christi. [Galat. v, 13, usque
narium nostrum forsan interpretandam nonnuhs vi-
VI, 2.)
debitur.
Verum his quaedammajorisraomentiadversantur. Lectio sancti EvangeUi secundum Malthaeum.
Levius est quod in Lectionario nostro festum .Assum- In Ulo terapore, adsumpsit Dominus Jesus Petnmi
ptionis Deiparae prosime subsequitur Catbedra sancti etJacobum 1 22
fit Jobannem fratrem ejus, etc,
Petri, quae eodem die, hoc est xv Kal. Februarii, in !«5«p Donec fUius hominis a mortuis resurgat. (IfartA.
Martyrologus Lucensi, Corbiensi, aliisque nonnuUis svii, 1-9.
183 APPENDIX AD OPERA SANCTl GERJIAXI PARISIENSIS. 184
XXV. SEcrNDA DOMiNicA posT CATHEDHAii SANCTi » suse ilem rcgute appendice, <<Ab Epiphania, in-
PETRI. quit, usque Pascha, quotidie jejunandum absque
Leclio HieriiiiiiB prophetoe.
niajoribus festivitatibus, Sabbato et Dominica. »
Tempore illo, factum Tiubum Domini ad Hie-
est
Sed monachis erant, non universim omnibus
hcec
rimiam, dicens : Haec dicit Dominus Deus exerci- pra>scripta. In Missali Mozarabico Dominica Sep-
tuum, Deus Israbel : Vade, et dic viris Juda et lia-
tuagcsima' non exstat, nec Sexagesimaa ; at Dominica
bitatoribus Hierusalem : Numquid non recipietis
ante diem Cinerum Ad carnes tolkndas appellatur,
disciplinam... ut obediatis mihi, dicit Dominus. Ego quam sequitur feria quarta Cinerum, forsan haud
autem locutus sum ad vos de mane consurgens... ex primaria institutione. In regula sancti Patris Be-
neque audistis me. Idcirco haec dicit Dominus escr- nedicti luilla mentio de Septuagesima, et Alleluia
cituum, Deus Israliel : Ecce ego adduco super .Tuda...
usque ad Quadragesimam in officiis divinis retine-
et non responderunt mihi. Tolle volumen libri, et
tur, uti etiam in OrdineTMozarabico. At in^Gelasiano
scribe in eo... et propitius ero iniquitati et peccato vulgato, missee pro Septuagesima, Sexagesima, et
eorum, ait Dominus Deus. {Jerem . xxxv, 13, nsqtie Quiuquagesima habentur. Sexagesimam memorat
XXXVI, 3, quibusdam omissis.) 28. Caput Quadrage-
Alagister in regula> sufe cap.
Epistola Pauli apostoli ad Ephesios.
B simaj a Dominica prima, non a feria Cinerum olim
Fratres, fornicatio et omnis immunditia aut ava- incipiebat, etiam tempore Gregorii Magni. Argu-
ritia nec norninetur in vobis, etc, usque Subjecti in-
menla hanc in rem videsis apudMenardum.
vicem in timore Christi. {Ephes. v. 3-21.)
X.\VII. LEGENDA IN INICIL-M QUADRAGINSIM.E.
Leclio sancti Evangelii seciindum Lucam.
Lectio Esaiae prophelae.
Diebus illis, ecce quidam legisperitus surrexit
1 24 H^c Dominus Clama, ne cesses,
dicit :

temptans Dominum Jesum, et dicens : Magister,

vocem tuam, etc, usque Os enim
quasi tuba exalta
quid faciendo vitam seternam possidebo?etc., usque
Dumini loquutum est, ait Dominus Deus. {Isa. lviii,
Vade et tu fac similiter. {Luc. x, 23-37.)
1-lV.)
XXVI. TERTIA DOMINICA POST CATHEDRAM SANCTI PETIU. Epistola Pauli apostoli .id Corialhios.
Lectio EsaicE propheta!. Ecce nunc tempus acceptabile, ecce nunc dies
Hoec dicit Dominus : In tempore placito exaudivi salutis, etc. Conventio Christi {11 Cor. vi, 2-13.)

te, etc, usque Redemptor tuus fortis Jacob, ait Do- NOT^ ET OBSERVATIONES.
minus Deus. {Isa. xlix, 8-26.) Consonat titulus Missalis Gothici seu Gallicani :

Epistola Pauli apostoli ad Colossenses. Ordo missx in initium Quadragesimx. Epistol» hujus
Fratres, induite vos, sicut electi Dei, viscera
p finis et Evangelium consequens deest, quoniam
misericordi», 123 ^tc, usque Gratias agentes Deo avulsus est unus quaternio, id est octo folia. Qua-
et Patri per ipsum, qui est benedictus in saecula. lernio sequens incipit a fine Prophetiae legendfe in
[Coloss. III, 12-17.) Dominica Palmaruni. Officium ferife sequentis pra;-
Leclio sancti Evangelii secundum Lucam. ditum est numero 33. Cum vero superius officium
Tempore UIo, factum est cum introisset Dominus Dominicse primsein Quadi-agesima numerum27prae-
Jesus in domum cujusdam principis Pharisfeorum ferat, quinque numeros sequentes pro totidera con-
sabbato manducare panem, etc, iisque Beatus qui sequentibus Quadragesima! Dominicis desiderari
manducabit panem in regno Dei. {Luc. xiv, I-lo.) intelligimus. Itaque nulla in Lectionario nostro
NOT.E ET OBSERVATIONES. singularia officia pro feriis QuadragesimiB assignata
Singulare est quod superiores Dominicae tres no- erant. Cerle in Missali Gothico seu Gallicano septem
tentur Post Cathedram sancti Pctri. Xulla hic mentio duntaxat missae exstant per Quadragesimam usque
de Dominicis Septuagesima», Sexagesimae et Quin- ad missam in Coena Domini. Missa prima sic in-

quagesimae, neque de feria quarta Cinerum neque :

scripta est : Ordo missx in initium Quadraginsimse.

etiam in Missali Gothico seu Gallicano. Sexagesima Quatuor sequentes hoc modo : Item missa jejunii.
et Quinquagesima ante Pascha prohLbentur in con- J) absque designatione Dominicfe. Sexta, Item missa
ciliis Aurelianeusibus i et iv. Primum sic habet in in Quadraninsima. Septima denique, Missa in sym-

canone 24 Id a saccrdotibus omnibus decretum est,

: buli traditione, de qua infra. In Missali Mozarabico
ut ante Paschse solemnitatem, jion Quinquagesima sed duee sunt missse, prseter Dominicales, per singulas
Quadragesima teneatur. Et in iv canone 2 : Hoc hebdomadas, nempe pro quibuslibet feriis quartis

etiam decernimus observandum, ut Quadragesima ab et sextis : aliae feria; vacant.

omnibus Ecclesiis wqualiter teneatur ; neque Quinqua- Dominica' prima; in Quadragesima officium in eo-
gesimam, aut Scxagesimam ante Pascha quilibet sacer- dem Mozarabico ita incipit : Ecce nunc tcmpus accep-

dos prsesumat indicere. Verumtamen Csesarius, Arela- tabile, alleluia, ecce nunc dies salutis, alleluia. Ver-

tensisi^o tempore autistes, in regulse suaead monachos sus. Dominus regnavit, dccorem induit, induit Dominus
cap. 22, a Domini Natale, « usque ante duas hebdo- fortitudinem, ct prxcinxit se. Deinde pra^centor re-
madas de Quadragesima, secunda, quarta, et sexta petit, Ecce nunc dics salutis. Tum dicitur Gloria et

inde postea usque ad honor Patri, et Filio, et Spiritui sancto in ssecula

feria » jejunium pra;scribit : «

Aurelianus sseculorum, amcn. Post Gloria in excelsis et oratio-

Pascha omni die, absque die Dominica. »

Auxauium successor, in neni, scquilur Lectio es Prophetia Isaia; cap. lv.

vero, ejusdem Ceesarii post
 185 DE LITURGIA GALLICANA LIBER II. 186
Hxc dicit Dominm: Auditc audientes me, et comcdite \ branda oblatio. » Nempe diebus Dominicis et Sabba-
bonum, etc. 125Deindepostcanticumtriumpiiero- tis, quibus in ecclesia Mediolanensi relaxatio a je-
rum et psalmiim, et post orationes pro pcenitentibus, junio erat, ut nempe coena serotina in prandium
subsequiturLeclioex Epistola II ad Corinfbioscap. v: verleretur. « Tunc utique paratus assiste, ut ibi ac-

Tro Christo legatione funtjimur, etc., usque Tanquam cipias munimentum, ut corpus edas Domini Jesu, in
nihil habentes, et omnia possidentes. Postmodum quo remissio est peccatorum ;
postulatio divinaj re-

Evangelium ex Joannis cap. iv Dominus noster Jcsus : conciliationis et protectionis ajternse Admonet
Christus reliquit Judxam, et abiit in GaWxam, etc., etiam sacrificium vespertinum, ut nunquam Chri-
usque. Quia hii: est vcrc Salvator mundi. In posterum stuni obliviscaris. Non potes oblivisci, cum lectum

Alleluia omittitur ad Pascba ex praescripto concilii ascendis, ejus Domini, cui in occasu die precem fu-
Toletani iv, can. 11. deris, qui esurientem te sui corporis epulis exple-
In Missali Ambrosiano, cum quo vetus Gallicanum verit. » Eadem sacriCcia vespertina etiam in ecclesiis
quamdam aflinitatem babet, Dominica prima Qua- Gallicanis celebrari tunc mos erat, ut ex conciliis
dragesima; inscribitur De Samaritana; secunda De Vasensi, Aurelianensi iii, et ex Matisconensi primo
Abraliam ; tertia De cseco : quarta Lazari, pi'opterea probavimus in lib. i cap. 5.
quDd Evangelia de bis assignentur. d [X.XXII. LEGENDA IN DOMINICA PALMARDM.
Soeculo VI in Gallia non ita rati erant jojuniorum Leclio HierimiaB prophelffi.]

Qaadragesimaliuni dies. Aiirelianus in regula sua

et vir fratrem suum dicens : Cognuscite Dominum.
Sabbatum, Dominieam, et majores festivitates a je-
Omnis enim cognuscent me a minimo eorum usque
junii lege eximit, ut snperius vidimus. Faustinus,
ad inaximum, ait Dominus. Quia propitiaboriniqui-
Regiensis (ut quibusdam videtur) episcopus, quinque
tati eorum, et peccati eorum non ero memor am-
tantum per bebdoniadam jejunii dies admittit, in-
plius. (Jerem. xxxi, 34.)
vehens in eos, qui « veriti sunt, credo, inquit, ne
Episloln Pauli apostoli ad Hebrteos.
quinque jejuniisprolongatis, caroeos corpnsque de- Fratres, lide inti-lifgemus aptata esse sfecula verbo
flceret, et exiles ac tenues Quadragesima? abstinen- Dei, etc, usquc Fortes facti sunt in bello. {Hebr, ii,

tiam toIerai'e non possent. » Ha-c ille in sermone 3-34.)

habito in Dominica ante Quadragesimam, cujus ser- Lcctio sancti Evangelii secundnm Johannem.
monis fragmentum /Eneas Pai-isiensis antistes refert Diebus illis ante sex dies Paschae, venit Dominus
in libro adversus GrcECOs. Sic in ecclesia Mediola- Jesus Bethaniam, ubi fuerat Lazarus mortuus, etc,
nensi, eliam in Quadragpsima, Sabbalum a jcjunio/-i usque Nisi granum fruraenti cadens in terram mor-
immune erat, prajler Sabbatum sanctum. Verum con- tuumfiierit,ipsumsolummanet ; si autem mortuum
cilium Aurelianense iv, canone 2 ita decernit : Ut fuerit, multum fructum alTert. {Joan. xii, 1-24.)

Quadragcsima abomnihus Ecclcsiis sequaliter tcneatur, NOTjE et odservationes.

nequc Quinquagesimam, aut ScxaQesimum ante Pa- 127 '" Missali Gotbico septima Quadragesimse
scha quilihet sacerdos pra'sumat indicere. Quod nimi- missa inscribitur : Missa iu Symhuli traditione. Tra-
rum faciebant hi qui Sabbatum a jejimii religione debaturautem Symbolum competentibusinDominica
eximebant. Tum subdunt Patres ad sanciendam Sab- Palmarum, teste Isidoro in lib. de OfQciis ecclesia-
bati observatiouem : Scd neque per Sabbata, absque sticis cap. 27 : «Symbolum competentibus
Hoc die

infirmitutc, quisquam solvat Quadragesimxjejunium, traditur propter confmem Dominicai Paschce sole-
nisitantum die Dominico prandeat. Magister in regulae mnitatem : ut quiajam ad Dei gratiam percipiendam
sufe cap. S3 ita vult in Dominicis Quadragesimffi festinant, lidem quam conllteantur agnoscant. Eo-
pranderi, ut c( tamen in sera penitus nihil ccenent, ut dem canon 13 concilii Agathensis TJt Sym-
spectat :

una sit in ipsis diebus a die refectio > Sed ha'C non holum ante octo dies faschx compctcntihus prxdicetur.
sunt bujus loci. Et optime quidem Lectionarii nostri hac die lectio-
traditioni conveniunt. Prophetia Jere-
In Qiiadragesima non nna orat de missis ferialibus D "''^ Symboli
et quofidianis apud Latinos disciplina. Inquibusdam mise Dabo legem meam in visceribus eorum, et in
:

quotidie, in aliis tantum certis diobus liebat sacrifi- corde eorum scribam eam Omnes cognoscent me a
cium, testante Augusfino in epistola ad Januarium. minimo eorum iisque ad maximum. Lectio ex epistola

In ecclesia Mediolanensi videtur usus fuisse Sacrifi- Pauli ad Hebrffios, ubi multa prseclare deiide. Evan-
cii quotidiani. Insignis est in eam rem Ambrosii lo- gelium Jobannis, in quo agitur de gentilibus, qui
cus in sermone octavo super Psalmum 126 cxviii accesserunt ad Philippum, cupientes Jesum videre.
ad versum C : « Indictum est jejunium; cave ne ne- Eumdem diem Capitilaviuin a vulgo appellari tradit
gligas. Et si te fames quotidianum cogit ad pran- Isidorus, « quia tunc moris esset capita lavandi in-
diumf aut intemperantia declinat jejunium, tamen fantium qui ungendi sunt. » In Missali Ambrosiano
ccelesti magis te servato convivio. Non epute paratee Symbolum competentibus tradebatur Sabbato prse-
extorqueant, ut cojlestis sis vacuus sacramenti. Dif- cedente. NuUa hoc die passio in Lectionario, ne
fer alicpiautulum, non longe est finis diei. Imo ple- feria tertia vel quarta sequente, sed tantum feria
rique sunt ejusmodi dies, ut statim meridianis horis sexta. In Ordine quodam vetustissimo, quem in Ger-

adveniendum sit in ecclesiam, canendi hymni, cele- mania reperimus, ad hanc Dominicam passio secun-
187 APPENDIX Al) OPEKA SANCTl GERJLLM P.UIISIENSIS. i88

dum Slatthieum pr;escribitur, rursus in Parasceve ^ carnis assumptae, sicut seternus et piissimus Pater,

repetita ;
quarta vero feria passio secundum Lucam. creatis a se redemptisque flliis spem indultie ado-

Olim in Domiiiica Palmarum passio legebatur in ma- ptionis aperiens, substantiamque nobis ccelestem,
jori tantum sacro, non in privatis missis. antc diem sure mortis assignans, testamontum fecit,

XX.XIII. LEGENDA IN ArTENTICA DEBDOMADA, FERIA II,

quo nos hKredes ab liis quae largiebatur instituit,
AD MATUTINOS. humana quidem comparatione, sed non humana ne-
Lectio Danihel prophetae. cessitate : non amissurus quod filiis deputabat, sed
Tempore illo, ego Danihel, cum orarem et confi- habiturus magis filios cum hoereditate quam scripse-
terer peccata mea, et peccata populi mei Israhel, rat. Testamenlum hoc appellamus Testamontiim
etc, mque Et usque ad consummationem et Dnem Novum in quo exhwredatis omnibus, solus haeres
:

perseveravit dissolatio. [Daniel. ix, 20-27.) instituitur populus Christianus. Non autem juxta
LEGENDA, FERIA III, AD MATUTINOS, IN ADTENTICA terrenum morem h«reditas ista dividitur, nec cor-
HEBDOMADA.
ruptibili distributione in plures dispersa tenuatur.
Lpclio Hierimiae prophetae.
Omnes recipit, omnes invilat; nec de portione te-
1 28 "^'^ '''cit Dominus: Revertaturunusquisque
neiitum tollitur,quod aliis nascentibus deputetur. »
a via sua mala, etc, usriiie Animam pauperis de
B Et infra. « Agnoscamus nunc fideliter summam hse-
manu malorum, ait Dominus Deus. {Jerem. xviii,
reditatis indeptae. Illud est videlicet, quod cojnanti-
1 i -23) Deinde consequenfer : Seduxisti me, Domine,
bus apostolis seterui libaminis ordinem consecravit.
et seductus sum, etc (Jerem. xix, 7-13.)
Itaque videmus, quod nihil nobis de substantiae ple-
LEGENDA FERIA IV, IN AUTENTICA HEBDOMADA,
nitudine minuit, qui quod pro nobis assumpsit, to-
AD MATUTINOS.
Lectio Hierimiae prophelae.
tum uobis reliquit. Alii hffiredibus suis sua tribuunt

Dixit Hierimias : Ego vir videns paupertatem ille scmetipsum, id est carnem vel sanguinem cor-
meaminvirga indignationis tuce, etc, iisque Ideo poris sui. » Aurea verba, nec minus fide quam con-

sperabo niisericordiee Domini, ait Dominus Deus. solatione plena.

{Thren. iii, 1-22.) [XXXVI. LEGENDA AD MATUTIKOS IN PARASCEVEN.

EvangeUum Johannis.]
XXXIV. LEGENDA IN CENA DOUINl AD MATDTIN03.
Lectio libri Exodi. ... hominem. Deinde dicit ei unus ex servis pontiflcis
Tempore QIo, mense tertio egressionis Israhel de cognatus ejus, cujus abscidit Petrus auriculam.
terra .Egypti, in die hac venerunt ad solitudinem .Nonne ego te vidi in ortu cum illo? Et post pusil-
Sinai, etc, iiaquc Et ut terror ilhus essel in vobis ^ i,,,^ (Matth.), accesserunt qui stabant, et dixerunt
et non peccaretis amplius. [Exod. xix, 1 , usque xx,
1 30 Petro : Vere et tu ex illis es, nam et loquilla

20.) tua manifestum te facit. Tunc coepit jurare et dete-

Leclio sancti Evangclii secundum MattliKum.
stare, quia non novisset hominem. Et continuo gal-
Diebus illis, Dominus Jesus
dixit discipulis suis :

lus cautavit. Et conversus Dominus Jhesus respexit

Scilis quia post biduum Pascha fiet tumultus fie-
Petro {Luc.) Et recordatus est Petms verbi Domini.
ret in populo {Matth. xxvi, 2.)
Jesu quod dixerat : Priusquam gallus cantet, ter me
NOT.E ET OBSERVATIONES. negabis. Et agressus foras flevit amare {Matth.).
Nunierus marginalis deest in tribus primis heb- XXXVII. LEGENDA AD SECUNDA IN PARASCEVEN.
domadae sanctffi feriis, in cpiibus unica Lectio ad Esaiae prophelae.

Matutinos, nullae ad missani assignantur. NuIIa etiam Ecce intellegit servus meus, et exaltabitur, et ele-

missa his diebus exstat in Mozarabico, neque etiam in vabitur, et sublimis erit, etc, usque Pro trangres-
Gallicano. Hebdomada vocatur authentica, utpassim soribus oravit. {Isa. lii, 13, usquc liii, 12, quibusdam
apud Amalariuni, aliosque rerum ecclesiasticarum omissis.)
scriptores. Evangelium ± 29 fei"i* quintffi mutilum legenda ad secunda in parasceven.
est in Codice nostro, uuus qua-
quoniam avulsus est
j)
Evangelium MatthEi.
ternio, in quo habebantm- Lectiones ad missam Mane autem facto, consilium inierunt omnes prin-
Canai Domini, et ad Matutinos feriffi sexts, ut colli- cipes sacerdotum et seniores populi adversus Domi-
gimus ex vacuo duplici numero, et ex sequenti nu- num Jesum, ut eum morti traderent : et vinctum a

mcro 37, qui ui officio secundae horae ad oram Codi- Caiphaadduxerunt eum, et tradideruntPontio Pylato

cis apponitur. In triduo ante Pascha ad Matutinos Tunc videns Judas qui eum tradidit quod
pra?sidi.

non legebantur, ut modo, Jeremiae Lamentationes, damnatus esset, poenitentia ductus rettulit treginta
sed una lectio ex praemissis nec passio Chrisli Do- ;
argenteos priucipibus sacerdotum et senioribus,

mini ante feriam sextam. dicens : Peccavi tradens sanguinem justum. At illi

Dominicx Cxnse festa vocat Gregorius in lib. viii, dixerunt : Quid ad nos? tu videris. Et projectis

cap. 43. Alii Naiale calicis, quo titulo Avitus Vien- argenteis in templo, recessit ; et abiens laqueo se

nensis pontifex sermouem habuit, cujus aliquot fra- suspendit. Principes autem sacerdotum acceptis

gmenta vir cl. Jacobus Sirmundus vulgavit. Insigne argenteis dixerunt : Non flcet eos mittere in corba-

est prae ceeteris fragmentum tertium, in quo hcec nan, quia praecium sanguinis est. Consilio autem
vcrba : " Impleturus Redemptor aoster sacramentum inito, emerunt ex iUis agrum figuli in sepultura
i89 DE LITURGIA GALLICANA LIBER II. 190

pcregrinoruni propter hoc vocatus est ager ille \^ accusantes eum. Spraevit autem illum Herodes cum
;

Acheldemach, quod est, ager sanguinis, usque in exercito suo, et inlusit, et induta veste alba, remisit

hodiernum diem. Tunc impletum est quod dictum ad Pylatum. Et facti sunt amici Herodes et Pylatus
est per Hicrcniiam prophetam dicentem : Et acce- in ipsa die, nam antea inimici erant ad invicem.
perunt freginta argenteos prfftium adpraeciati, Pylatus autem convocatis principibus sacerdotum,

quem adpraeciaverunt a filiis Israhel, et dedernnt et magistratibus ^ 32

"^t plebe, dixit ad illos Ob- :

eos in agrum (iguH, sicut mihi Dominus constituit. tulitis mihi hunc hominem quasi avertentem popu-
Jesus autem stetit ante pra-sidem, et interrogavit lum, et ecce ego coram vobis interrogans nullam cau-
eum prffises dicens : Tu es rex Judteorum '? Dicit ei sam invenio in homine isto ex his, in quibus eum ac-

Dominus Jesus : Tu dicis. Et cum accusaretur a cusastis. Sed neque Herodes. Nam remisit eum ad
principibus sacerdotum et senioribus, nihil respon- dignum morti nihil aptum est ei. Emen-
nos: et ecce

dit.Tunc dicit illi Pylatus Non audis quanla ad- :

datum ergo illum dimittam. Per diem autem solem-
versum te dicunt tcstimonia? Et non respondit ei nem {Matth.) consueverat pra?ses dimittere populo
ad illum verbum, ita ut mirarctur pra?ses vehe- unum vinctum quem voluissent. Habebant autem
menter. tunc vinctum insignem,qui dicebatur Barabbas. Qui

131 Principes autem sacerdotum (Jonn.) non B propter seditionem quandam factara in civitate

introierunt in pr,Tturio, ut non contaminarentur, {Luc), et humicidium, missus fuerat in carcerem.

sed manducarcnt pascha. Exivit ergo Pylahis ad Congregatis ergo illis (Matth.), dicit Pylatus : Quem
eos foras, et dixit : Quam accusationem affertis ad- vultis dimittam vobis, Barabban, an Jhesum qui di-

versus hominem hunc ? Responderunt et dixerunt enim quod per invidiam tra-
citur Cbristus? Sciebat

ei : Si non esset hic malefactor, non tibi tradidis- didissent eum. Sedente autem illo pro tribunali,

semus eum. Dixit ergo eis Pylatus Accipite eum :

misit ad illum uxor ejus dicens : Nihil tibi et justo

vos, et secundum legem vcstram judicate eum. Dixe- ini,multa cnim passa sum hodie per visum propter

runt ergo ci Judsei Nobis non licet interficere

:
eum. Principes auteni sacerdotum et seniores per-
quenquam. Ut sermo Doraini Jhcsu impleretur suaserunt populo utpeterent Barabban,Jhesum vero
quem dixit, significans qua morte esset moriturus. perderent. Respondens aulem pra^sis ait illis Quem :

Introivit ergo itcrum pneturium Pylatus, et vocavit vultis vobis de duobus dimitfi? At illi dixerunt! Ba-

ad se Dominum Jhesum, et dixit ei Tu es Rex Ju- :

rabban. Dicit illis Pylatus : Quid igitur faciam de
dfforum ? Et respondit ei Dominus Jhesus : A te- Jhesu, qui dicitur Christus? Dicunt omnes : Cruci-

metipso hoc dicis, an alii tibi dixerunt de rae? Res- figatur. Ait illis tertio piv-esis {Luc.) : Quid enim
pondit Pylatus : Numquid ego Judffus sum? Gens '-' male fecit ? nullam causam mortis invenio in eum.
tua et pontifices tradidorunt te mihi. Quid fecisti ? Corripiam ergo illum et dimittam. At illi magis
Respondit Dominus Jhesus Regnum raeum non
:
clamabant dicentcs : Crucifigatur (MaM/i.). Et inva-

est de hoc mundo Si de hoc mundo esset regnum liscebant voces eorum (Luc). Videns autem Pylatus
meum, miuistri mei utiquc decertarent, ut non tra- quod nihil proficeret {Matth.), sed magis tumultus

derer Jud;eis : nunc autem regnum meum non est fieret in populo, accepta aqua lavit manus, coram
hinc. Dixit itaque ei Pylatus Ergo rex estu? Res- :
populo, dicens : Innocens ego sum a sanguine justi

pondit Dominus Jhesus : Tu dicis, quia rex sum hujus. Vos viderilis. Et respondens universus po-

ego. Ego inhoc natus sum, et ad hoc veni in raun- pulus dixit : Sanguis ejus super nos, et super filios

dura, ut testimonium perltibcam veritati. Omnis nostros. Tunc dimisit illis Barabban. Jhesum autera
qui est ex veritato, audit voeem meam. Dicit ei Py- flagellatum tradidit eis, ut crucifigeretur.

latus : Quid est veritas? Et hac eum dixisset, ite- X.XiVIlI. LEGENDA IPSA DIE AD TERCIA
rum exivit Pylatus foras ad Judieos, et dixit eis :
Leclio Hierimiae prophetoe.

Ego nullam causam invenio homine isto. in Quid est quod dilcctus meus in domo mea fecit

At illi invaliscebant dicentes {Luc.) Hunc inveni- :

scelera multa? etc, usqiie Properate ad devoran-
J)
mus subvertentem gentem nostram, et prohibentem dum. {Jerem. xi, 13-20 ;
xii, 7-J.)

tributa dare Cffisari, et dicentem se Christum regein ITEM AD TERCIA.

esse. Commovit populum, docens per universam Secundum MatthiBum.
Judceam, et incipiens a Galikea usque huc. Pylatus 1 33 Milites pra?sidis suseipientes Dominum Jhe-

autem audiens Galilseara, interrogavitsihorao Gali- sum in pra?torium, congregaverunt ad eum univer-
Ipeus esset. Et ut cognovit quod de Herodes pote- sam cohortem, et exuentes eum vestiraentis suis, in-
state esset, remisit eum ad Herodem, qui et ipse duerunt eura loricarapurporeara, etclaraideracocci-
Hierosolymis erat in autem illis diebus. Herodes noam circumdederunt ei : et plectentes coronam
viso Domino Jhesu, gavisus est valde. Erat enim de spinis, posuerunt super caput ejus, et arundinom
cupiens ex raulto terapore vidire eum, eo quod in de.xtera ejus, et genu flexu ante eum inludebant

audiret multa de illo, et sperabat signum aliquod ei Have, rex Judfforum, et dabant ei pal-
dicentes :

vidire ab eo ficri. Interrogavit autem illum niultis mas: et expucntes in euin, accipiebantharundinera,
sermonibus : at ipse nihil respondcbat illi. Stabant pt percuciebant caput ejus. Exivit autera Pylatus

autem principes sacerdotum ot scribse constanter foras {Joan.), et dixit Judreis : Ecco adduco eum
m APPENDIX AD OPER.\ SANCTl GERMANI PARISIENSIS. 192

non invcnio in eo uUam

foras, ut cognuscati?, quia ^ autem fitulum Pylatus {Joan.), et posuit super cru-
causani. Exiit ergo Dominus Jbesus foras, habens ceni. Erat autem scribtum : Jesus Nazarenus rex
spineam coronam et purporeum vestimeiitum. Et Judajorum. Hunc ergo titulum multi legerunt Ju-
dicit eis Pylatus Eccc homo. Cum ergo vidisscnt
: diEorum, quia prope civitatem erat locus ubi cruci-
eum ponlifices et ministri, clamaljant dicentes : fixus est Dominus Jhesus. Et erat scriptum He-
Crucifige, crucifige. Dicit eis Pylutus : Accipite eum braice, Grece, et Latine. Dicebant ergo Pylato pon-

vos, et crucifigite : ego enim non invcnio in eo tifices JudiEorum :. NoU scribere, Rex Judreorum ;

causam. Responderunt ei Judrei Nos legem habe-

: sed quia ipse dixit, Rex sum Judseorum. Respondit
mus, et secundum legem debet mori, (juia filium Pylatus : Quod scribsi, scribsi. Milites ergo cum
Dei se fecit. Cum ergo audisset Pylatus hunc ser- crucifixissent Dominum Jesura, acceperunt vesti-

monem, magis timuit, el ingressus est prasturium. menta ejus, et fecerunl quatuor partes, unicuique
Iterum dicit ad Dominum Jhesum Unde : es tu ? miUti partem, et tonica. Erat autem tonica inconsu-
Jhesus autem responsum non dedit ei. Dicit ergo tiles, desuper contexta per totum. Dixerunt ergo
ei Pylalus non loqueris? nescis quia potesta-
: Milii ad invicem : Non scindamus eam, sed sorciamur de
tem habeo crucifigere te et potestatem habeo di- ;
illa cujus sit, ut seribtura impleretur dicens : Partiti

mittere te? Respondit Dominus Jhesus : Non habe- B sunt vestimenta mea sibi, et in vestem meam mise-
res potestatem adversus me uUam, nisi tibi esset runt sortem. Et sedentes servabant eum {Matth.).

datum desuper. Propterea qui traditnie tibi, majus Stabant autem juxta crucem Domini Jhesu mater
peccatum habet. Et exinde qurerebal Pylatus dimit- ejus {Joan.), et soror matris ejus, 135 Maria Cleo-
tere eum. Judcei autem clamabant, dicentes Si : pa; etMaria Magdalense.Cum ergo vidisset Dominus
hunc dimittis, non es amicus Coesaris. Omnis qui se Jhesus matrem, et discipulum stantem quem dilige-

regem facit, contradicit Caesari. Pylatus ergo cnm bat, dicit matri suw : Mulierecce filius luus. Deinde
audisset hos sermones, iterum adduxit foras Domi- dicil discipulo : Ecce mater tua. Et ex illa hora
num Jhesum, et seditpro trihunaU, et dicit Judeeis : accepit eam discipulus in sua. Tunc crucifixerunt
Ecce rex vester. lUi autem clamabant : ToUe, toUe, cum eo duos latrones {Matth.), unus a dextris et
crucifige euni. Dixit Regem vestrum
eis Pylatus : unus a sinistris : Medius autem Dominus Jhesus
crucifigam? Responderunt pontifices: Nonhabemus {Joan.). Et adimpleta est scribtura qufe dicit : Et
regem nisi Caisarem. Tunc ergo tradidit eis Domi- cum iniquis reputatus est (Mfwc). Jliesus autem
num Jhesum ut crucifigeretur. Suscipientes autem dicebat : Pater dimitte illis, non enim sciunt quid
Dominum Jliesnm (3I((frt.),exuerunt eum clamidem, ,
faciunt {Luc). Pra?tereuntes autem blasphemabant
etinduerunt eum vestimenlis suis. Et eduxerunt '
eum {Matth.), moventes capita sua et dicentes : Vah
eum bajolantem sibi crucem, ut crucifigei-ent eum qui destruis templum Dei, et in triduo illum reaedi-

(Joan.). Erat autem hora tercia {Murc). Exeuntes ficas, salva temetipsum. Si filius Dei es, descende
autem {Matth.) invenirunt hominem Cyreneum de cruce. Similiter et principessacerdotum inluden-
134 venientem oljviam sibi, nominc Symonem. tes cum scribis et senioribus dicebant : Alios salvos

Hunc angariaverunt ut tolleret crucem ejns : et por- fecit, seipsum non potest salvum facere. Si rex
taret post Dominum Jhesum {Luc). Sequebatur au- Israhel est, descendat nunc de cruce, et credimus

tem illum multa turba populi et mulierum qufe ei. Confidit in Deo, liberet nunc cum si vult : dixit

plangcbant, lamentabantur euni. Conversus autem cnim, quia Dei Filius sum.
ad illas Dominus Jhesus dixit : Filiee Hierusalem, Idipsum autem {Luc) unus de his qui pendebant
nolite flere super me, sed super vos ipsas flete et latronibus blasphemabat eum dicens : Si tu es

super filios vestros quoniam ecce venient dies, in

: Christus, salvum fac temet ipsum et nos. Respon-
quibus dicent : Deataj sterilis et ventris qui non dens autem alter increpabat illum dicens : Miser,

genucrunt, et ubera qua? non lactavcrunt. Tunc in- neque Deum, quod in eadem damnatione
tu times

cipient dicere montebus: Cadete super nos, et colli- j) es? Et nos quidem jusle, nam digna factis recipi-
bus : Operite nos, quia si in viride ligno liKC fa- mus liic vero nihil mali gessit. Et dicebat ad Do-
:

ciunt, in arido quid fiet? Ducebantur autem et alii minum Jhesum Domine, memento mei, cum ve-
:

duo nequam cum eo, ut interflcerentur. Et venerunt nei'is in regno tuo. Et dixit illi Dominus Jhesus :

in locum qui dicitur Golgotha (Matth.), quod est, .Amen dico tibi,quiahodie mecumeris inparadyso.
Calvarise locus. Et dederunt ei vinum bihere cum NOT.E ET OBSERVATIONES.
felle mixtum : et cum gustasset, noluit bibere. Die sancto Paraceves ad omnes hoi-as priescribitur

XXXIX. LEGEXDA AD SEXTA IN PARASCEVEN. pars aliqua jMSsionis Christi Domini, singulis horis

Amos prophetaB. conveniens, prsemissa ad singulas item horas Lectione

Audite hoc qui conteretis pauperem, et deficere ex vetcri Tcstamento. Excidit e Codice nostro pars

facitis egenos, etc, iisque Neque sitim aquic, sed officii ad Matutinos, id est prima lectio ex Yeteri Te-

audiendi verbum Dei. {Amos viii, 4-tl.) stamento, cum initio secundse Lectionis ex Evangelio.
Secundum Mattbteum. Deest etiam ad ISonam magna pars lectionis ex Za-
Postquamcrucifixerunt Dominum Jhesum, divise- charia, et tota lectio ex Evangelio. Passionis autem
runt sibi vestimenla ejus sorte mittentes. Scribsit series non legitur continite ex uno aliquo evangelista
193 DE LITURGIA GALLICANA LIBER n. 194
sed ex omnibus simul in catenx modum dispositis. K^yj Hicritusetiampfsescriptus estinSacfamentario
Quam ob rem integram huc referre visum est ad sin- Gregoriuno, in Coena quidem Dornini et in Parasceve
gulas horas. Non multum divei'sus est ritus, quiprx- omnibus, in vigilia Paschx recens baptizatis. Aji vero
scribitur in vetustisimo Ordine Gcrmanico, tomo IV hic mos in Galliis ante Gregorii Magni tempora serva-
Analectorum pag. 49o : In sexta feria Parasceves ad retur, non ita liquct. Id tamen colligitur ex regulg,
Tertiam legunt passionem Domini secundum Mat- Magistri in cap. o3, uhi de fcria sexta Dominicse Pas-
thseum ; ad Sextam secundum Marcum. Hora vero sionis, quam sine refectione transigi prsecipit. Sic au-
nona legunt lectionem de Osee propheta : sequitur tem subdit « Sacramenta vero altai-is in patena
:

436 gradalis cum quinque versicuhs, Domine. au- majore vitrea finiantur ut cum sexta feria Judsei ad
:

diii. Deinde Lectio de Exodo, et Tractus, Qui habi- passioncm Christum quiesierint, sit ipso die in men-
tat in adjutorio. Post hsec passio Domini secundum tihus nostris reclusus, ut Sabhato nohis per resur-

Johannem sequatur. rectionem in novo sacramento appareat. Jam qui

Luplex (ut jam notavi)marginalis numerus deestab sexta feria refecluri sunt, sine communione refl-

officio Matutinorum pro Ccena Domini ad officiiim Ter- ciant : ut agnoscatur injuste refici sine Christo. »

tixpro Parasceve. Prior ex his aptandus videtur offi- Ita CodexCorbeioisis. Cum crgo in pcenam percepli
cio missse in Ccena Domini; posterior ad Matutinos^eibi Magister abstinere a commiinione hac diejubeat;
diei sequentis.Quippe Evangelium, quod ex Matthseo conscquens est communionem iis qui totum diem jeju-
legitur ad Ceenam Domini, existimo pertinere ad Ma- nabant impertitum fuisse. In Ilispania tamen lisec

tutinos, utpote quod agit de Christi comprehensione communio in die Parasceves et Sabbato sequenti non
facta per Judseos. Aliud Evangeiium ad missam ex videtur fuisse in usu tempore concilii iv Tolctani, hoc
Evangelio Joannis de Ccena magis quadrat. Deinde si est sseculo \u, ut colligitur ex verbis canonis septimi,
quod aJiudofficium numero marginali esset notandum quse prsemissa subsequuntur. Idco, inquiunt Patres,

pro die Parasccvcs post Matutiiios, non aliud occurrit oportet eodem die Parasceves mystcrium crucis, quod
quam of/icium Primse, quod in hoc Lectionario nus- ipse Dominus cunctis nuntiandum voluit, prsedicari,

quam comparet tametsi aptissima ejus assignandi

: atque indulgentiam ciiminum clara voce omnem po-
occasio erat, prsesertim in triduo Rogationum, in qui- pulum postulare : ut poenitentix compunctione mun-
bus post officium ad Matuliuos statim subditur offwium dati, venerabilcm diem dominicse reswTectionis, re-

ad Tertiam. Ituque officium Matutinorum asfignittur missis iniquitatibus, suscipere mereamur; corporisque
pro hora Primx, cum hic subsequatur offirium ad Se- ejus et sanguinis sacramentum mundi a peccatis su-
cundam. mamus. lidem canone sequenti arguunt eos, qui ad
In Mozarabico in die CcBnse prsescribitur Evangelium vj horam nonam ipsa die jejunium solvunt, eosque a
ex Lucse cap. xxn, incipicndo a celebrationc ccense, ct paschali communione removent.
desinendo in lacrymas Petri : in quibus lacrymis de- fLXI. LEGENDA I.\ SABBATO S.\_NXT0.1

sinit Lectionarii nostri officium ad Matutinos diei se-

inundaverunt terram anno se.xcentesimo viee suae,
quentis. Idem Mozurabicum die Parasceves assignat
etc, usque Odoratusque est Dominus odorem sua-
Evangelium ex Matthxi cup. xxvii o versu 1 : Mane
vitatis. (Genes. vii, 10, usque viii, 21.)
autem facto, insertis quibusdam verbis ad rei gestse
4. Leclio libri Genesis.
ordinem signandum : Mane facto coena piu-a quod est
Tempore illo, temptavit Deus Ahraham, et dixit
ante Sahhatum {quse verba utique a Vtdgata absunt)
ad eum Ahraham, etc, usque Ahieruntque Bersa-
:

concilium fecerunt summi sacerdotes et seniores

hee simul, et hahitavit ibi (Genes. xxii, 1-19.)
populi de Jesu, ut interficerent eum, etc, usque ad
5. Leclio libri Genesis.
finem capitis, sigiiantes lapidem cum custodibus. Non
1 38 Trmpore illo, senuit Isaac, et caligaverunt
alia passio hac die in Mozarabico.
oculi ejus, etc, usque Solvam jugum ejus de cer-
In Africa tempore sancti Augusti)ii unica legebatur
vicihus tuis. (Genes. xxvii, 1-40.)
passio, et quidem ex Matthsco. Sic enim habet ille in t\ 6. Lectio libri Exodi.
sermone 232 novse editionis : « Passio autem, quia Tempore illo, dixit quoque Dominus ad Moysen
uno die legitur, non solet legi, nisi secundum Mat- et Aaron in terra .'Egjpti Mensis iste vobis prin- :

thffum. Volueram aiiquando ut per singulos annos cipium mcnsium, etc, usque Fecerunt omnes filii
secundum omnes Evangelistas etiam passio legere- Israhel, sicut prajceperat Dominus Moysi et Aaron.
tur.Factum est. Non audierunt homines quod con- (Exod. XII, l-oO.)
sueverant, et perturhati sunt. » Patres concilii Tolc- 7. Leclio libri Exodi.
tani IV, canone 6, nonnullas Ecclesias reprehendunt Tempore illo, armati ascenderunt filii Israhel de
ubiin die sextse ferise Passionis Domini, clausis basi- terra /Egypti, tulitquoque Moyses ossa Joseph se-

licarum foribus, nec celebratur officium, nec passio cum, etc, usqite In castris super mare omnes
Domini populis prasdicatur. [Exod. XIII, 18, usquewx, 9.)
In hoc triduo aliquando facta est communio, non Exortatus es in virtute tua, et in refrigerio sancto
solum in ynonastcriis [quod ex Cluniacensium ritibus tuo. Audierunt gentes, et irata? sunt : doloris com-
aliisque constat) sed etiam in aliis ecclesiis, teste Theo- preehenderunt inhahitantes Philistym. Tunc festina-
dulfoepiscopo Aurelianensi,inCapitularis,articuloi\. verunt ducesEdom etprincipesMoahiiarum. Adprse-
195 APPENDIX AD OPERA SANCTl GERMANI PARISIENSIS. 106
hendit postinior, fluxerunt omnosinluibitantcs Clia- ^ num.BenedicitelsraliplitEPDominum.Benedicitefilii
naan.Decidat supereos timoret trimorniagnitudinis bominuin Dominum, hyimium dicite. Benedicite
brachii tui. tamquam lapis, donec transiat po-
Fiant Sacerdotes Doraini Domino. Benedicite servi Do-
pulus tuus Domine, usquedum pertranseat populus mini Domino. Bonedicite spiritus et animce justo-
tuus hic quem liherasti. Inducens plantas eos in mon- rum Domino, hymnum dicite. Benedicite sancti
tem hereditatis tua:", in pra>parata habitationis tua^ et liumilos corde Domiiium. Bencdieite Annanias,
quam prtpparasti Doniinp, sanctinionium tuum Do- Azarias, Misalicl Doiniinun. Bcnedicamus Patrem,
mine quod pra^paraverunt manus tufe. Domine tu ct Kiliiim, ct Spiriluni saiKliiin Dominum, hymnum
regnas in ceternum et in sreculum ScPculi, et adhuc : dicanius, ct supcrexaltemus eum in sa?cula. Quia
quoniam intravit equitatus Pharaonis cum curribus eripuit nos Deus in inferno, eic. ,tisqtte Potestas ejus
et ascensoribus in mare, et induxit Dominus super in generalionem elgenerationem. (Dan. iii.)

eos aquas maris : fllii autem Israhel abicrunt per Epistola Pauli apostoli ad Romanos.
siccum per medio mare. Surapsit autem Maria Pro- Fratres, an ignoratis, quia quicumque baptizati
phetis, soror Aaron, tymphanum in manu egressie- :
sumus, etc, ttsqite Vivenles autem Deo in Christo
que sunt omnes mulieres post cam cum tymphanis Jesu Domino nostro. (Rom. vi, 3-12.)
et choris, quibus pra^cinebat dicens : Cantemus Do- B secundum Matlhaeum.
Lectio saucti Evangelii
mino, gloriose enim magniflcalus est, equum et Vespere autem Sabbati, qua luciscit in priraa
ascensorem ejus dejecit inmare. (Exod. xv, 14-21.) Sabbati, etc, «(Sf/uc Omnibus diebus usque ad con-
8. Lectio Ezechihel prophetfE. summationem saiculi. (Math. xxviii.)
Tempore illo, facta est super me manusDomini, NOT.E ET OBSERVATIONES.
et eduxit me 139 '" spiritu Domini, et dimisit Ab hoc offlcio Sabbati sancti inserilur altera nu-
me in mcdio campi, elc, itsqite Et scietis quia ego merorum marginalium in Lectionario series (ut
Dominus loquutus sum et feci, ait Dominus Deus. supra notavimus) ad dosignandas Ex Lectiones.
{Ezech. xxsvii, 1-14.) duodecim lectionibus quae legebanlur ante missam
9. Lectio Esaiae prophelte. in gratiam baptizandorura, tres primse desunt.
Visio Esaise fllii Amos, quam vidit supcr Judam Eu»dem ferme sunt in Mozarabico, nec multum dif-
etHierusalem in diebus Ozia', etc, itsquc Ut pulvis ferunt a modo usilatis in Missali Romano hodierno.
ascendet, ait Dominus Deus. {Isa. i,.I.) Tria cantica inscruntur, nempe Mosis post septi-
10. Lectio libri Hiesum Nave. mam, Jonie post undeciraam, trium puerorum post
Tempore illo, Josue de nocte consurgens, movit duodecimam, ut fere in Mozarabico : nisi quod loco
castra, egredientcsque de Setim, venerunt ad Jor- ^ cantici Jonm est canticum Habaeuc post Leclionem
danem, etc, ttsqtte Ut et vos timeatis Dominum ex eodem propheta.
Deum vestrum omni tempore. (Josue iii, iv.) In Mozarabico Lectionibus istis pnemiltilur cerei
H. Leclio lonae prophelae. benedictio, cujus forraula diversa est a Romana,
Tempore illo, factum est ver])um Domini ad Jo- qu;e eadem est cum vetere Gallieana. Primo fit

nam, fllium Amathi, dicens Surge, vade in Neni- : benedictiolueernaj: qusebenedictio auetoremhabet
ven (Jona; i), etc, itsque Et oravit Jona ad Domi- Isidorum, teste Elipando episcopo Toletano, qui ex
nura Deum suum de utero piscis, et dixit. Clamavi eo haec verba refert in 1 41 epistola ad Alcui-
ad Dominum Deum meum, etc Et dixit Dominus num. K Nara et ipsi canimus in vigilia Paschse,
pisci, etc, usqur Loquutus fucrat ut facerct eis, et beato Isidoi'o dicente : Indiiit carnem, sed non
non fecit, ait Dominus Deus. cxuit majestatem; nostram substantiam expetens,
12. Lectio DaDiliel prophelip. sed propriam non relinquens. » Quse totidem ver-
Anno oclabo decimo Nabuchodonozor rex fecit bis in Mozarabico lcguntur ad benedictionem lu-
statuam, etc, usqite In conspectu tuo hodie ut pla- cerna!. Alia lestimonia ibidoni ex Missali Toletano
ceat tibi t\ profert idem Elipandus ad hscresim suam conflr-
Benedicitc imberetrosDominum. Benedicite omnes mandara, quorum aliquainMozarabiconon exstant,
spiritus Dominum. Benedicite ignis et calor Domi- nempe qua; ex missa in Ccena Domini, et quse ex
num, hyninum dicite. Benedicile noctes ot dies Do- feria tertia Pascha", itemquc ex missa sancti Spe-
minum. Benedicitc tenebra; etlumcn Domino. Bene- rati, et qucp ex missa defunctorum. Alia quidem ab
dicite frigus et aestus Dominnm, hymnum dicite. ipso prolata reperiuntur in isto Missali, ut quod ha-
Benedicite pruina et nivis Dominum. Benedicite ful- bet ex feria quinta Pascha;; at in Illatione ejusdem
guraet nubis Dominum. Benedicite torra Dominum, feriailocoflrfopiiVJ, ineditislegiturflssum^f«;itemque
hymnum dicite. Benedicite montes et colles Domi- in missa de Ascensione assumptionem, non (ut ipse
num. Benedicile omnia nascentia terrse Dominuin. legit) adoptionem. Has omnino emendationes sug-
Benedicite maria etflumina Dominum,hymnum di- gesserunt in libro ii adversus Elipandum Leidra-
cite.l4tOBenedicitefontesaquarumDoniiiium.Bc- dus, Nefridius, episcopi, et Benedictus abbas, seu
nedicite byluffi et omnia qux. morantur in aquis Do- potius Alcuinus duplicis istius libri scriplor.

minum. Bendicite omnes volucris ceeli Dominum, Post benedictionera lucernee sequitur cerci bene-
hymnum dicite. Benedicitebestiie et jumenta Donii- dictio post aliquas orationes, hoc modo incipiens ;
197 DE LTTURGIA GALLICANA LIBER 11 198

Vere, Domine, fatis rligmim et pulchmm est, in qimn- * guslinus ipse in lil). xv de Civitate Dei cap. 32 quos-
tum nosmuneretuo illustras, tibi semper gratias agere, dam versus refert, quos « in laude quadam cerei»
apud quem est fons vitse, in cujus lumine videbimiis scripsit, ut patet ex nova editione, ubi locus iste ex
lumen, etc. De benedictione lucernrc et cerei exstat Mss. restitutus est a nostris. In utraque cerei bene-
canon nonus concilii iv Toletani : Lucerna et cereus dictione Ennodius testatur, ex cereo benedicto de-
in prxvigiliis Paschse apud quasdam Ecclesias non he- cerptas a fidclibus fuisse particulas contra procel-
nedicuntur; et cur a nobis benedicantur inquirunt. las. Inde Agnorum Dei cereorum origo.
Propter gloriosum enim noctis ipsius saci'amentum so- Postea in prtcdicto Missali Gothico subsequuntur
lemniter hxc benedicimus, ut Mcrse resurrectionis Chri- variae Coilectiones seu orationes omnino duodecim
stimysterium, quod tempore hujus votivx noctis adve- cum totidem praefationibus, quarum singulce post
nit, henedictione sanctificati luminis accipiamus. Et singulas lectiones praemissas recitari debent. Una
qiiia hsec ohservatio permultarum loca terrarum regio- esl pro spiritibus pausantium seu defunctorum.
nesque Hispanix in Ecclesiis commendatur, dignum cst Deinde succedunt Orationes ad Christianum facien-
tit propter unitatem pacis in Gallicanis Ecclesiis con- dum, ad fontes benedicendos, atque ad baptizan-
servetur. Ubi quidam male Gallicanis legendum pu dum, quas sequitui' missa in Vigiliis Paschse, cujus
tant. In Hispaniis antiquum esse benedicendi cerei B missa Epistolam et Evangelium superius ex Lectio-
morem,exPrudentio nonnulli colligunt, oujus hym- nario indicavimus. Baptismi solemne tempus erat in
num Ad incensum cerei pasehalis compositum lau- Vigiliis Pasch» ct Pentccostes, aliquando etiam in
dant. Et hunc quidem hymnum ad benedictionem Vigilia Natalis Domini, et in natali sancti Joannis.

cereipaschalis exhibet vetus Ordo Romanus, et Hym- Huic rei probandfe unus fere sufficit Gregorii locus
narium antiquum, Romae anno superiore impres- ex lib. VIII, Guntchramnus rex ita
cap. 9, ubi lo-

sum. At quia h^Tiinus iste, qui in Cathemerino quin- quitiir : " Germanus meus Chilpericus moriens di-

membraneis libi'is, Hijmnus ad

tus est, inscribitur in citurl43 tiliumreliquisse, cujus nutritores matre
incensum lucernse, non cerei paschalis ; hinc Sirmun- deprecante petierunt, ut eum de sancto lavacro in
dus in notis ad Ennodium, et Menardus in Concor- Dominici Natalis solemnitate deberem excipere : et

diam regularum inferunt, eumdem InTiinum ad ac- non venerunt. Rogaverunt deineeps ut ad sanctum
cendendas in Lucernario seu Vesperis quotidianis Pascha baplizaretur sed nec tunc allatus est in-
;

lucernas compositum fuisse. In eadem sententia fans. Deprecati sunt autem tertio, ut ad festivita-
est Nicolaus Heinsius in nova Prudentii editione, tem sancti Joannis exhiberetur ; sed nec tunc ve-

1 42 ub' cerei paschalis rituni Prudentii ebvo igno- nit. » Chilbebertus vero, Sigeberti filius, « baptis-

tum fuisse censet colligi ex antitiuitatibusecclesias- '

mum in die sancto Pentecostes accepit, cx ejusdem

ticis. Verum
lucernse vocabulum in titulo hrmni uon libri cap. 4. Verum Patres synodi Matisconensis,
probando id quod hi viri docti intendunt
sufficit : canone2, conquerunlur, quodpene persingulos dies

quandoquidem in VigiliaPascha; benedictio etiam lu- martyrum baptismus conferretur; vele-

ac natales
cerna?fiebat, exdictis. Deindein illohymno fit men- remquo usum ad Pascharevocant.
tio de Christi Domini rosurrcctionc, quod priori sen- [XLII. LEGENDA l.N DIE SA.NCTO PASCH.E, AD MISSAM.]
tentiae confirmandfe quoddam robur addere potest.
Sed alia ratio, quam Menardus noster afTert, melius Epislola Pauli apostoli ad Corinlhios.

probat hj-mnum hunc de Lucernario quotidiano in- Notum autem vobis facio, fratres, Evangelium
terpretandum, nempeipse tituluslibri Cathemerinon, quodprffidicavi vobis, quod et accopistis,etc., usque
quo significantur ea qua; per diem aguntur. Idem Miscrabiliores sumus omnibus hominibus. (Ifior. xv.)
suadet etiam libri ipsius ordo, in quo primus hymnus Lectio sancti Evangclii secuudum Lucam.
est Ad galli cantum, secundus Matutinus, tertius Dicbus illis, una Sabbati vaide diluculo venerunt
Ante cibum, quartus Post cihum, quintus Ad incen- nmlieres ad monumentum ipsum vero non vi-

sum Uicernoe, sexlus Ante somnum. Ubi quintus deT\derunt [i((c xxiv, 1.

Vesperis indubie intelligendus est, in quibus so- NOTJi; ET OBSERVATIONES.

lemni more in dies accendi lucernas tunc mos erat, Avulso uno itemfolio, deestprima Lectio ad mis-
ut recteMenardus ibidem probat, nimirum in ca- sam, quoe lectio indubie erat ex Apocalysi, sicut et
put 24 ConcordicP regularum, § 2. Neque tamen alire scquentes, ctiam in Mozarabico, in quo lectio
propterea tam novus esl cerei in Vigiliis paschalibus prima in die Resurrectionis Domini sumitur ex prin-
benedicendi ritus, uti Heinsio visum est cum En- : cipio .\pocah-psis, secunda ex capite ii Actuum apo-
nodius, Ticinensis ante annum i520 episcopus, ge- stolorum; Evangelium ex Joannis cap. xx. Ex notis
minam cerei paschalis bonedictionem scripserit. numoricis apparet in Lectionario nostro nullas pro
hi .Missali item Gothicogallicano occurit Benediciio DominicaPaschielectionesadVigilias seuMatutinum
cerse heati Augustini episcopi, quam adhuc diaconus assignatas fuisse ; nec fortasse tempus istis Vigiliis

cum esset, edidit et cecinit, sub hoc exordio Exsultet : celebrandis reliquum esse poterat, cum omnia quse
jam angelica turba caelorum, ctc, ul modo in usu superius de Sabbato sancto retulimus, in multam
habetur. In Mss. nonnullis, puta in Noviomensi aliis- noctem protraherentm'. Alia ratio est de monaste-
que, idem istius benedictionis titulus legitur ; Au- riis, in quibtis baptismus non conferebatur. In Mis-
199 APPENDIX AD OPERA SANCTI GERMAM PARISIENSIS. 200

sali Gelasiauo notanda est rubrica de baptizatis :

\ Epistola Pauli apostoU ad Corinthios.

Postea si fiierit oblata, agmdx sunt missse, et commii- Fratres, primus bomo de terra terrenus, etc,

mttem, clabis ei tantum Sacramenta corporis usque Labor vester non est inanis in Domino.
nicat ; sin
sanguinis Christi, dicens Corpus Domini nostri (I Cor. XV, 47-o8.)
et :

Lectio sancti Evangilii secundura Johanneni.

1 44 Jesu Christi sit tibi m vitam mternam. Ubi com-
Diebus illis, erat autem quidam languens Lazarus
munio sub una Scramenta corporis et san-
speeie
a Betbania, etc, usque Etviderant quse fecit, credi-
guinis Cbrisii appellatur. Qui locus nolandus est ad
derunt in eum. {Joan. xi, l-4o.)
probandam sub una specie communionem, et ad
KOT.E ET OBSERVATIONES.
similes locos explicandos, ubi communio corporis
et sanguinis Cbristi non raro pro una panis specie 1 46 '" Mozarabico omnes priniffi Lectiones ad
missani ex Apocalypsi, secundfe ex Actibus aposto-
sumitur.
lorum, a Pascba ad Ascensionem : in Leclionario
Prseclarum exstat fragmentum ex sermone Aviti
nostro ita passim, non tamen semper. Concilii To-
episcopi Viennensis, in die Pascbae, ubi bsec verba
letani iv canon 16 sub gravi intcrminatione definit
Cbristi nomine ad apostoios: nUniversis igiturferte
ut liber Apocalypsis o Pascha usque ad Pentecosten
quae sumitis. Quodmciisa! apposui,mundotransmisi.
B rnissarum tempore in Ecclesiis pradicetur.
Calix, quem vos gaudetis gustasse, cunctorum est. ..

In Africa tempore sancti Augustini quatuor evaii-

[XLIII. LEGENDA FERI.A II P.\SCH.E, AD MISS.iM.]
gelistae a die Pascbatis legebanlur, unus post alium :

Leclio Apocalypsis beali loanuis aposloli.

<cPrima enim die lecta est resurrectio secundum
candidi tanquam lana alba, et tanquam nix, et oculi Mattbseum alio die secundum Lucam tertio secun-
;
;

ejus velut tlamma ignis, etc, usque Quod est in dum Marcum quarto, id est, hesterno, secundum
;

paradiso Dei mei. [Apoc. i, 2-7.) Joannem. » Ita Augustinus in sermone 247 novae
Lectio Actuum apostolorum. editionis, qui est 18 in diebus paschalibus. Paulo
Tempore illo, stans autem Petrus cum undecini, aliter evangelistarum ordo se habet in ejusdem ser-
levavit vocem suam, etc, usquc Testificatus est, et mone 232.
exbortabatur eos. [Act. ii, 14-20.)
XLVI. LEGENDA FERIA V PASCH.E.
Lectio sancti Evangeliisecnudum Marcura.
Lectio Apocalypsis loannis apostoli.
In illo tempore, Maria autem Magdalene et Maria Agnus
Tempore illo, ego Jobannis vidi, et ecce
Josepli aspiciebant, ubi ponerctur Dominus Jesus,
montem Sion, etc, usque Et mare et
stabat super
etc, usquc Non crediderunt ei. (Marc. xv, 47, usque
fontes aquarum. [Apoc. xiv, 1-7.)
XVI, II.) (
' Lcclio Acluum aposlolorum.
NOT.E ET OBSERVATIONES.
Tempore illo, Petrus et Jobannis ascendebant in
Et bic avulsum est unum folium, deestque finis
templum, etc, usque Et convertimini ut deleantur
Evangelii quod legebatur in die Pascbfe, cum initio
peccata veslra. {Act. iii, 1-19.)
Lectionis ex Apocalypsi pro feria secunda. In Missali
Lectio saucti Evangolii secunJuiu lohannem.
Gotbico seu Gallicano ha?c missa ila inscribitur :
Diebus illis, una Sabbati Maria Magdalene venit
Misso matutinalis per totam Paseha proparvulis qui mane cum adhuc tenebraj essent, etc, usque Quia
renati sunt. oporterit eum a mortuis eum resurgere. [Joan. xx,
XLIV. LEGENDA FERIA III PASCH/E. 1-9.)
Lectio Apocalysis Johannis apostoli. XLVII. LEGENDA FERIA VI PASCHjE.
145 Ego Jobannisfuiin spiritu, et audivivocem Lectio Apocalypsis lobannis apostoli.

dicentem mibi Angelo Zimirnce ecclesiffi scribe,

: Tempore illo, ego Jobannis audivi vocem de sede
eic.jusque Calcolum candidum.et in calcolo nomen dicens, etc, usque In femore suo scribtum, Rex re-

novum. {Apoc. ii, 8-17). Eadem in Mozarabico. gum, et Dominus dominantium. (Apoc. xix, 5-16.)

Lectio Actuiim aposlolorum. Lectio Actunra apostolorum.

Tempore illo, exsurgens Petrus in mcdio fratrum J) 147 Tempore illo, exsm'gens autem princeps
dixit, erat autem turbabominum, etc, usjueEt an- sacordotura, et omnes qui cum illo erant, etc,
numeratus est cum undecim apostulis. (Act. i, 1 5-2C.) usque Pro nomine Jesu Cliiisti contumilia pati.
Lectio sancti Evangelii secundum Marcum. [Act. V, 17-41.)
In illis diebus, duobus discipulis Doinini Jesu ani- Lectio saucli Evangelii secundum lohannem.
bulantibus ostensus est in alia effigie, etc, usque Diebus illis, Maria stabat ad monumentum foris
Sermonem conflrmante sequentibus signis. (Marc. plorans, etc, usque Vidi Dominum, et haec dixit
XVI, 12-20.) In Mozarabico Evangelium ex Luca de mihi. (Joan. xx, 11-18.)
duobits discipulis euntibus in Emmaunta. XLVIII. LEGENDA DIE SABBATI PASCHJ:.
XLV. LEGENDA FERIA IV PASCH.E. Lectio Apocalypsis lohanuis apostoli.
Lectio Apocalypsis lohaunis apostoli. Tempore illo, ego Johannis vidi ceelum novum et
Tempore illo ego Jobannis vidi in dexteram se- terram novam, etc, usque Ardenti igni et solfore,

dentis supra thronum librum, etc, usque Gloria quod est mors secunda. (Apoc. xxi, 1-8.)

et potestas in saecula sseculorum, amen. (Apoc. xv, Epistola Pauli aposloli ad Corinthios.

1-13.) Fratres.cottidie morior pervestramgloriam, etc,

201 DE LITURGIA GALLICANA LIBER II. 202

usque Novissimus Adam ia spiritum vivificantem. (f » Mozarabico sex Dominicse post Pascha recensentur.
Cor. XV, 31-45.) LV. lectiones qvm. legend^ sint in rogationis
Lectio sancti Evangelii secundum lohannem. pkimo die, ad matutinos.

In illo tempore, manifestavit se iterum Dominus Leclio Danihel propheia;.

Jesus discipulis suis, etc, iisque Cum resurrexisset Tempore illo, ego Daniliel intellexi in librisnume-
a mortuis. {Joan. sxi, 1-14.) rum annorum, de quo factus est sermo Domini ad

XLIX. LEGENDA CI.ACSUU PASCHJi. Hierimiam, etc, usque Super civitatem et super po-
Lectio Esais prophetae. pulum tuum. (Daniel. ix, 2-19.)

Spiritus Domini super me, eo quod unxerit Deus legenda piuma die ad tertia in LiTANiis.
me, etc, usque Loetitia sempiterna erit eis, ait Do- Epistula sancti ac beati lacobi apostoli.
minus Deus [Isa. lxi, 1-7.) Jacobus Dei et Domini nostri Jesu Christi servus,
Epislola Pauli apostoli ad Corinthios. etc, usque in finem, cum decem divisionilus per litte-

Fratres, si auteni Christus prsedicatur quod resur- ramrubeam.

rexit a mortuis, etc, usque Ut sit Deus omnia iu . .

,, „ .„ „„ ,
Leclio sancti ac beati lacobi apostoh.
ommbus. [I Cor. xv, 12-28. „ .,, . <•
/n i •
^ ' ' Temporeillo, cum ingressus fuisset Dommus Jesus
DANIHEL CUM BENEDICTIONE, JICUT PRIMO DIE SANCTO B -^ jgjj^p,^ r.,„^ j^ j^^^^^j ^j jQ^g^,gj ^^^.^^^^ ^i^g^^^j

Leotio sancti Evangelii secundum lohannem. ^^^ -^"ol'te putare, quoniam veni solvere legem, etc,
148Diebus illis, cum esset sero die illo, una «sg«eDonecreddasnovissimumquadrantem.(Jfa«/i.
sabbatorum nisi videro (Joan. xx, 19.) '^> l~-26.)

NOT.E ET OBSERVATIONES. Lectio sancti Evangelii secundum Matthaeum.

Concilium Matisconense ii statuit canone 2, ut illis Petrus Apostolus Jesu Chiisti electis advenis Pon-
sa)ictissimis sex diebus, qui Paschee diem subsequun- ti, etc, itsque ad finem, exceptis tribus ultimis versi-
tur, nuUiis servile opus audeat facere; sed omnes si- bus, divisa in undecim partcs.
mul coadunati. hywnis paschalibus indulyentes,perse- legenda eadem die ad sexta.
verationis nostrse prxsentiam quotidianis sacrificiis Epistola sancti ae bealissimi Petri apostoli.
ostendamus, laudantes creatorem et regeneratorem no- 150 Tempore illo, dicebat DominusJesus disci-
strumvespere, inane et meridie. Avitus Viennensis epi- pnlis : Nohte judicare, ut non judicemini, etc, us-
scopus in feria sexta Pasch» sermonem habuit cu- que H£ec est enim lex et prophetffi. {Matth. vii, 1-12.)

jus fragmenta exstant. Dominica sequens Clausum

Lecto sancti Evangelii secundum Matthffium.
Paschx hic appellatur, itemque in Missali Gothico- C ni,,, jobith usque fincm, postea Evangelium.
gallicano. Et sic fortasse
" legendum
o apud Gregorium
D „ „ ..„„ ,.„,„„
i-
legenda ad nona eodem die in bogationibus.
in Historiee lib. x cap. ultimo, ubi Clausum Pascha Leclio sancti Evangelii secundum Matlh=eum.
^S Diebusillis, dixitDominusJesusturbis : Adtendite
LIH. legekda dominica IV post CLiUsuM PASCH.E. ue justitiam vestram faciatis coram hominibus, etc,
KSjue Sed Ubera nos a malo. (IfaM/i. VI, 1-13.)

Lectio sancti Evangelii secundum Lucam. LVI. legendda die u in noGATiONiBns, ad uatutinos.
'
• • • • Lectio lohel prophetoe.
Factum est autem ut moreretur mendicus, etc,
„^3^ ^^^-^^ Dominus : Accingite vos, et plangite sa-
usque Si quis ex mortuis resurrexerit credent. (Luc.
cerdotes, etc, usque Et terribilis valde, et quis susti-
^^''
nebit eum? {Joel. i, 13, usque 11, U.)
LIV. LEGENDA DOMINICA V POST CLAUSUM PA3CH.E.
LEGENDA EODEM DIE AD TERTIA.
Leclio Actuum apostolorum. Epistola sancti ac beatissimi Petri apostoli.
Tempore illo, adprKheudentes populi Paulum et
gimon Petrus servus et Apostolus Jesu Christi his
SOam, etc, wque Igitur exeuntes ite cum pace. (Act.
j) ^^- coa^qualem nobis sortiti sunt fidem, etc, usque
^^'' '
" in finem secundse Pctri.
Leclio sancti Evangelii secundum Marcum. . „ ,.. , ., ,

n- 1 i,- .
r^ .
T , .. -1 Lectio sancti Evangelu secundum Matthceum.
_,
Uiebus illis,
.^
transiens
„.,
Dominus Jesus de umbus
.,
. ,

Diebus ilhs stabat

.„. , ^
Dommus Jesus secus mare, et
.
,., , „
Tyn, venit per Sidouem, etc, usgue Lt surdos ,

facit
,. , .

audire, etmutosloqui. Jtfacc. vii, 31-37.

,
.,,,„.„_, cong-rea-atce sunt
,.^ .^, ,- , ,
,
ad
,.
eum
,,
,

turbse
,

,. „
,,
muU»,
,,,
.

etc, usque
^L,
Qui habetauresaudiendi audiat. iJf«/(ft. xm, 2-23.)
NOT.E ET OBSERVATIOXES.
=°''™ '^^^*'
149 In Missali Gothico post Clausum Paschffi,
'-'^*^^'^''*

beatissimi
'''^''^''

lohannis apostoli.
nuUa missa de Dominicis consequentibusnotatui- "^P'^'"^^ ^^""^" "'
: sic

veroiunoslroLectionario,inquo Dominica. quinque 0"°^ fmtabinicio, quod audmmus, quodvid.mus

numerantur ante Ascensionera, uti colligitur ex nu- ««««« «« finem primx lohanms.
«='^1^^ ^'^^*'^'^' «''='

mericis notis ; tametsi amisso unoquaternione desunt Lectio sancli Evangelii secundum Lucam.
Clausum Pasch», et media pars le-
missffi tres post 151 ^^ »^0 tempore, dicebat Dominus Jesus tur-
ctionumproDominicaquarta. MirumestinDomiuica bis : Videte et cavete ab omni avaritia, etc, usque
quinta nuUam assignari lectionem ex Apocalypsi. In Et hsec omnia adicientur vobis. [Luc. xii, 15-31.)
?
Patrol. LXXII.
203 APPEXDIX .\D OPERA SAXCTI GEILMAM PARISIEXSIS. 204
LEGENDA AD NONA EoDEU DiE iN ROGATioNiBus. ^ qusedam mulier, « dumtempore Litaniarum praj cae-
Liber Jiidith usque finem postea Evamjclium. , catis oculis non posset ire cum populo, audiens cho-
LccUo saacti Evangelii secuiidum MalUiKum. rum psallentium, cum lacrymis donini Germani im-
Diebus illis disit Uominus Jesus turbis Audistis :
plorat ausilium. » Tertia die, recepto lumine, « mu-
quia dictum est, Quicumque.dimiserit uxorem suam, lier clarescente die ad missam cum populo progreditur
det illi libellum repudii, etc, usque sicut et Pater in processu. » An Litania; dictre sint es eo quod
vester coilestis perfectus est. {Matth. v, 31-48.) sanctorum nomina in eis frequentarentur, au vero
LVII. LEGENDA DIE IU IN ROGATIONIBUS AD MATUTINUM. hujusmodipreces ^ 53 e^ illissupplicationibusLita-
LecUo Oseae prophetae. niarum nomen acceperint, parum interest. Ilkid ex
Dominus Audite lioc, sacerdotes, et
Hfec dicit :
Gregorii lib. x cap. 1 constat, iu ilhs supplicationi-
adtendite, domus Israhel, etc, usque Scientiam Dei
bus, quas Gregorius alter seu Magnus Romai instituit
plusquam holocausta, ait Dominus Deus.(OsfS v, 1,
ad pestem depellendam, Kyne cleison, quod Litania-
usque VI, 6.)
rum nostrarum initium est, per plateas urbis canta-
LEGENDA EODEM DIE AD TERCIA.
tum fuisse.
Epistula sancti ac beatissimi lohannis apostoli.
£,-,-,,.
Senior dominae,
Llectae
1
et natis eius,
i-
quos ego di-T>
j-
,
Sed non iu
„ .
solis
.
precibus aut ieiimio consistebat
.

,.
Iigo m -i -
veritate, etc, usque
, r- \
Commumcat
,
operibus
tJ Gallorum pietas in tnduo Roeationum;
" '
multum
etiamimpendebaturlectionisacrarumScripturarum ;
illius malignis. Deinde consequenter epistola Jokannis
illarum maximecommendandam orationem
qua; ad
tertia sine titulo : Senior Gaio carissimo, quem ego
et eleemosyuam pertinent. Harum autem lectionum
diligo in veritate, etc, usquc Quoniam testimonium
modum discimus ex nostro Lectionario, in quo om-
nostrum verum est, omissis versibus 13 et 14.
nes accurate referuntur, utmodo vidimus. Optamdum
Lectio sancU Evanselii secuudum Matlhaeum.
esset ut pius hic ritus saltem ex parte restitueretur,
In illo tempore relicta Dominus Jesus civitate Na-
ubi hactenus perseverat in ecclesia Mediolanensi in
zareth, venit et habitavit in Capharnaum maritimam,
triduo Litaniarum, quse post Ascensionem Domini
etc. [Matth. iv, 13-17.) Tum conscquentcr : Venite ad
celebrantur. Quod quia non omnibus notum est, id
me omnesqui laboratis, etc. (Matth. xi, 28-30) etonus
paucis exponere juvat ex libello singulari, cujus hic
meum leve.
titulus est ; Litaniie majorcs et triduanse solem7ies ritu
LEGENDA EODEM DIE AD SEXTA.
Ambrosiano; a sancto Carolo cardimde tit. sanctse
Epistula sancU ac beaUssimi ludse apostoli.
Praxedis archiepiscopo editse, nunc denuo recognitx
1 52 •ludas Jesu Christi servus, frater autem Ja-
cobi, etc, usque in finem. i
Mediohmi anno 1667. Ita vero hae Litaniae proce-
'

dunt.
secundum Matthaeum.
Lectio sancti Evangelii
tempore loquutus est Dominus Jesus ad
In illo Primo die harum Litaniarum triduanarum, quae

principes sacerdotum et ad Pharisfeos parabolam

proximis post Ascensionem Domini feriis secunda,

hanc : Homo habebat duos filios, etc, usque Postea

tertia et quarta celebrantur, clero et populo in me-
tropohtanam eccle.siam congregato, archiepiscopus
ut crederetis ei. [Matth. xxi, 28-32.)
vel poenitentiaiius cinerem ex olivarum ramis factum
LEGENDA AD NONA EODEM DIE IN ROGATIONIBUS.
benedicit; deinde singulorum capitibus imponit, di-
Liber Hcstcr usque finem, postca Evangclium.
Lectio sancli Evaugelii secundum Matthaeum. cens : Memento, homo, quia cinis cs, et in cinerem re-

Diebus illis, dixit Dominus Jesus discipulis : Si verteris. Respondet accipiens ; Menior ero. Deinde
enim dimiseritis hominibus peccata eorum, etc, proceditur ad basihcam sancti Simpliciani, ubi dictis

usque Et omnia hajc adicientur vobis. [Matth. vi,

Litaniis et subditur Dominus vobiscum.
oratione,

14-33.) Tum major secundicerius recitat Lectionem

lector
NOT.E ET OBSERVATIOXES. ex Joele propheta Hxc dicit Dominus Deus
: Con- :

Quod una Viennensi ecclesia ex singulari occa-

in vertimini ad me in toto corde vestro, etc Et post res-
sione instituit Mamertus episeopus sajculo v, quinponsorium, quod primus notarius prsecinit, primus
dum urbs hajc insolitis terrae motibus quateretur, diaconus ordinarius, praemisso Dominus vobiscum,
« appropiuquante Ascensione, indixit populis jeju- recitat Evangeliiun ex Matthaeo : Nolite putare, quo-
nium, institiiit orandi modum,
edendi seriem, ero- 7iiam voii solvere legem, etc. Idem fit proportione per
gandi liberalem dispensationem, » quod, inquam, duodecimipsa die ecclesias, in quibus eodem ordine
sanctus pontifex ex hac peculiari causa indixit, diversae ex Scriptura lectiones fiunt.
« cessantibus exinde terroribus, per cunctas pi-oviu- Secunda die item fit processio per novem eccle-
cias dispersa facti fama cunctos sacerdotes imitari sias, in quibus singulissingulae duae leguntur Lectio-
commonuit, quod sacerdos fecit ex fide, » ait Gre- nes, una passim ex Veteri Testamento, altera ex
gorius in Historia lib. 11 cap. 34. Idem in lib. ixcap. Evangelio. In ecclesia septima, quae est sancti Naza-
6 modum tradit quo Rogationes illaj celebrarentur : rii, diaconus ante lectionem Evangelii elata voce ait
nempe ut « procedens pontifex cum populo suo, loca Parcite fabulis. Custos etiam : Sile7itiuiH habete. AJ-
sancta circumiret. » Rogationes illae alio nomine Li- ter vero respondet : Habete sile7itium. Tum legitur
tanix dictK sunt, quo vocabulo Fortunatus utitur in Evangelium ex Luca : Accessit ad Dominum Jesum
Vita sancti Germani Parisiorum episcopi cap. 33, ubi qiiidam 154 Pfinc^VS. ct inte^rogavit euin dicen»
203 DE LITURGIA GALLICANA LIBER II. 206
Magister bone, quicl faciens vitam setemam posside- KTheophile etc, i/sijwe Quemadmodum vidistis enm
bo ? elc. euntem in cwliim. [Act. i, 1-H)
Terlia die, supplicatio instituitur per uudecim ec- Epistola Pauli apostoli ad Ephesios.
clesias; et iu quinta, quae est ad sanctum Lauren- Fratres, obsecro vos ego viuctus in Doiiiino, ctc,
tiuni, dicitur item a diacono : Parcite fabidis, et reli- «Sf/«eInmensuramffitatisplenitudinisChristi.(£/j/ifS.
qua ut supra; postea Evangelium secundum Lucam, IV, 1-13).
Homo quidam habiiit duos filios, etc. Hcec non parum Lectio sancti Evangelii secundum lohanaein.
conducunt ad illustrandum Lectionarium nostruui In illo tempore, dixit Dominus Jesus discipulis
Gallicanum. suis : Filioli, adhuc modicum vobiscum sum, etc.

Aliis etiam diebus fiebant in GalUis ejusmodisup- IJoan. xiii, 33-3o.) Tum Joan. xiv, 1-14; ac de-
plicationes, in Epiphania, Ascensione, et prima die mum Luc. xxiv, 49-33, desinens sic : Laudantes et
Novembris. De Epipliania testis est Gregorius in Hi- benedicentes Deum.
storice lib. v cap. 4 : <i Interim advenit dies sanctus LIX. LEGENDA »IE DOUINICO POST ASCENSIONEil.
Epipbaniifi, et hie (Roccolenus) magis ac magis tor- Lectio Actuum aposlolorum.
queri coepit. Denique cum psallentes de eeclesia Tempore illo, cum venissetPaulus Ephesum, etc.
egressi ad basilicam fnempe de ecclesia cathedrali B usque Spiritus nequam egrediebantur per nomen
Turonensi ad basilicam sancti Martini) properarent, Domini Jesu Christi. [Act. xviii, 22, usque xix, 12).
hic post crucem, prajcedentibus signis, equo super- Lectio sancti Evangclii secundum lohannem.
positus ferebatur. » Itaque in illis supplicationibus In Ulo tempore, elevavit Dominus Jesus oculos
prffferebantur crux et signa, uti etiam nunc, id est suos in coelum et dixit : Pater venit hora, clarifica
vexilla. Idem Gregorius de Ascensione in libri item Filium tuuni, etc, usque L"t dilectio qua dilexisti me,
v cap. 1 1 « Die autem beato, inquit, quo Dominus
: in ipsis sit, et ego in ipsis. {Joan. xvii, 1-26.)

ad ccelos post redemptum bominem ascendit glorio- NOT.E ET OBSERVATIONES.

sus, eum sacerdos (Is est Avitus episcopus Arver-
156 '" missa Ascensionis prima Lectio est ex
nensis) de ecclesia ad basilicam psallendo procede- Novo Testamento, id est ex .\ctibus apostolorum ;

ret, etc. Ex his colligimus in Gallicanis olim ec- in Mozarabico ex capite iv Apocalj-psis, Ego Joannes
clesiis moris fuisse ut similes supplicationes in majo- fui in spiritu, et vidi, etc. Lectio secunda in Mozara-
ribus modo, lierent. Alias Litanias indixit
festis, ut bieo eadem est cum nostra prima ; Evangelium ex
concilium Lugdunense ii canone 6 l't in prima :
Joannis eapite xvi, Vado ad eum qui misit me. Diflert
hebdomada noni mensis, hoc est ante diem Bomini- p etiam in Mozarabico officium missa; pro Dominica
cani, qux primo in ipso mense illuxerit, Litanix, post Ascensionem, in quo duas tantum lectiones
sicut ante Ascensionem Domitii sancti Patres fieri de- prffiscribit Lectionarium nostrum. Apud Paulinum
creverunt, deinceps ab omnibus ecclesiis seu ijarochiis in natali 9 de sancto Felice Ascensio inter majores
celebrentur. Ita statutum anno b67. Deuique sanctus festivitates non uumeratur, sed tantum Natale Do-
GaUus Arvernorum antistes, cum « lues inguinaria mini , Epiphauia , Pascha, et Pentecostes. Confer
(suo tempore) per diversas (Galliarnm) regiones de- ea qufe dixinuis initio hujus libri. Exstat fragmen-
sseviret, Rogationes illas inslifuit, ut mediaQuadra- tum ex sermone Aviti episcopiViennensis de Ascen-
gesima, psallendo ad basilicam beati Juliani martyris sioneDomini,de quaetiamhymnusEunodii habetur.
itinere pedestri venirent. Sunt autem in hoc itinere XL. LEGEiNDA I.N SANCTO PENTECOSTEN.
quasi stadia 300. » Apud Gregorium in Historiae lib. Lectio lohel prophetffi.
IV cap. 3. Idem in lib. de Vitis Patrum, cap. G, men-
Hsec dicit Dominus ; Noli timere terra, exulta et
tionem facit de Rogationibus illis ^ qua^ quotaunis lcetare, etc, usque Invocaverit nonien Domini, sal-
ubique in Paschate liunt. » Sed hic Paschatis noniine vus erit, ait Dominus Deus. {Joel. ii, 21-32).
intelligendum est tempus illud quod a Resurrectione Lectio Actuum apostolorum.
ad Ascensionem, imo et Pentecosten excurrit. Ne- Tempore illo, cum complerentur dies Penteco-
j)
scio an de his Rogationibus intelligendus sit Genna- sten, etc, usque Invocaverit nomen Domini, salvus
dii locus ex cap. 99 de Scriptoribus ecclesiasticis, erit. {Act. ii, 1-21.)
ubi de Honorato Massiliensi episcopo etiam tunc su- Lectio sancti Evangehi secundum lohannem
perstite agens. » Litanias, inquit, ad inclinandam Diebus illis, dixit Dominus Jesus discipulis suis :

Dei clementiam cum plebe sibi credita pro viribus Si diligitis me, inandata mea servate, etc, usque
agit. » Avitus Viennensi iiiillo triduo ISS totidem Ut cum factum fuerit, credatis. {Joan. xiv, 16-29.)
sermones habuit; ex quibus unus integer, aliorum
NOTJE ET OBSERVATIONES.
veroduorum fragmenta exstant. De Litaniis contra Nullum hic officium prwscribitur pro vigilia Pen-
barbarorum incursiones indicendis, simulque de tecostes. An repetendum ex vigilia Paschae '?
Certe
moribus corrigendis exstat insignis Gregorii Magni Vigilia Pentecostes in Mozarabico notatm- ad No-
epistola, nempe 4o lUi. ix.
nam.Quodjejunii indicium tamennullum est, cujus
LVIII. I.EGENDA IN ASCENSIONE DOUINI NOSTBI apud Isidorum vestigium invenio. Ceilc nequeapud
JESU CHHISTI.
Lectio Actuura apostolorum. Ambrosium in sermone 60. Neque enim .^.mbrosii
Primum quidem sermonem feci de omnihiis, o videtur esse sermo ille, cujiis fragmntum refertur
 20^ APPENDIX AD OPEM SANCTI GERMANI P.VRISIENSIS. 608
dist. 76, cap. 9, ubi auetor festuui Pentecostes cum ^ nis Baplistfe, nec etiam proVigilia festi apostolorum
Paschate coraparando, ait in vigiliis utriusque fuisse Petri et Pauli; neque item in Gothico seu Gallieano,
jejunalum « Tunc enim,
:
157 sicut modo feci- sed tantum pi-o ipso die festo. In Codice regio, qui,
mus, jojunavimus SaLbato, Vigilias celcbravimus, ex Gelasiano et Gregoriano conflatus est, tres ex-
orationibus pcrnoclantes institimus. » In Mozara- stant missa;, nempe missa in Vigilia, item missa in
bico Lectio prima pro die Pentccostes ex Apoca- media nocte, et missa in die. Consule Menardum.
lypsis cap. xxii. Lectio secunda eadem cum nostra, In pra>dicto Missali Gothico ante feslum sancti Joan-
uti et tcrtia, quae in Mozarabico brevior est, desi- nis habetur missa in Inventione sanctfe crucis, tum
nitque in hoec vcrba : Non turheiur cor veslruni, ne- missa sancti Joannis apostoli et evangelista?, ante
que formidet. In Lectionario nostro Varaditus di- Rogationes, ne quid dicam de missa sanctorum
verso modo primo quidem mendosc Pa-
scribitur, Ferreoli et Ferrucionis, quae post Pentecosten.
raclytus, deinde rectius Paracktus. Nullum offieium LXIIF. LEGE.XDA I.N FESTO SAXCTORUM PETRl ET
pra?scribitur pro sequentibus diebus, quod nulla PAULI.
tunc octava Pentecostes celebraretur. Passio sanctorum apostulorum Petri et Pauli.

LXI. LEGEND.V PR0XI51A DOllINICA POST PENTE- 159 Tempore illo cum venisset Paulus in ur-
COSTEN. i> bem Romam, convenerunt ad eum omnes Judeei,
Epistola Pauli apostoli ad Galatas. dicentes Nostram fidem, in qua natus es, ipsam
:

Fratres, qurecumque seminaverit homo, hyc et defende. Non est enim justum, ut cum sis HebrEeus
metet, etc, usque Crucifixus est, et ego mundo. ex Hebrieis veniens, gentium te magistrum judices,
{Galat. VI, 8-14.) etc. Desinit : Et comprehenderunt eos in loco qui di-

Lectio sancti Eyangelii secundum Mattbaeum. citur Catacumbas, via Appia, miUiario tertio; etibi
In illo tempore, assumpsit Dominus Jesus duode- custoditasuntcorporaanno uno elmensibusseptem,
cim diseipulos suos secreto, et ait illis : Si quis vult quousque fabrecarentur loca in quibus fuerunt po-
post me venire, elc, usque Umcuique secundum sita corpora eorum ; et ibi revocata sunt cum gloria
opera ejus. {Matth. xvi, 24-27.) et hymnorum cantica, et posita sancti Petri in Va-
NOT^ ET OBSERVATIONES. ticano, via Neumacia; et sancti Petri in via Ostensi,

Mirum est unam hic Dominicam postPenlecosten ab urbe Roma milliario secundo : ubi praestantur
locum habere, cum plurium post Epiphaniam et benelicia Christi per orationem eorum in sajcula

post Pascba Dominicarum officia assignentur. An sseculorum.

alio in libro pro aliis Dominicis praescripta erant of- Epistola Pauli apostofi ad Romanos.

ficia •?
an vero unum officium per alias Dominicas C Fratres, non enim aceepistis spiritum seiTitutis

repetebatur? At frustra appositum fuisset in titulo,

iterimi in timore, etc, usque Quia secundum Deum
proxima Dominica post Pentecosten. In Missali Go- postulat pro sanctis. {Rom. viii, 13-27.)

thicogallicano assignantur sex missa; Dominicales. Lectio sancti Evangefii secundum Matthaeum.
Ergo eas rcpeti necesse erat. Idem in Mozarabieo,
In illo tempore, videns Dominus Jesus turbas,

in quo septem duntaxat missa? habentur post Pen-

ascendit in montem ; et cum sedisset, accesserunt

tecosten usque ad Dominicam ante jejunium Ka-

ad eum diseipuli ejus, etc, usque Glorificent Patrem
vestrum qui in cselis est. {Matth. v, 1-16.)
lendarum Novembrium. Itaque repetebanlur illa;
missaj, quando festa sanctorum in Dominicas non NOTJJ ET OBSERVATIONES.
Videtur loco primae tectionis recitata fuisse passio
incurrebant.
apostolorum, nisi dicatur reeitata ad Matutinum.
LXII. LEGENDA I.N FESTIVITATE SAXCTl JOHA.XMS
BAPTIST.E. Quod tamen in Lectionario nostro haud notatur.
Lecfio Esaie propbetae. In his Actis narratur conflictus Petri cum Simone
1.58 '^*c dicit Dominus : Consolamini, conso- mago, referturque falsa Pilati de Christo ad Nero-
lamini, pupulus meus, dicit Deus vester, etc, usque nem eplstola; oodemquc anno et die Petri et Pauli
Et opus illius coram co, ail Dominus Dcus. {Isa. xl, D passio. Altero post Petrum anno Pauli martyrium
1-20.) accidisse ait Gregorius in lib. de Gloria MartjTum i

Leclio .'^ctuum aposlolorum.

cap. 29, qui proinde aliis actis usus est. Fortunatus
Diebus illis, surgens Paulus, et manu silcntium non solum eodem die, sed et eodem anno passos
indicens ait, etc, iisque Ut sis in salutem usque ad fuisse videtur asserere sub finem libri in de Vita
extremum terrw. {Act. xiii, 16-47.)
sancti Martini.
Lectio sancti Evangelii secundum Lucam. Una nempe die quos passio sancta beavit,
In diebus Herodis x-egis Judapje fuit sacerdos qui- Et sacra sic gemiuus signavit tempora consul.
dam, nomine Zacharias, de vice Abia, etc {Luc. i, 160-^^^cio quidsibi velitCalhulfiepistola ad Caro-
5-23.) Deinde Luc. i, 3i)-i7; tum Luc. i, 56-67; lum Magnum petentis id ab eo constitui, ut « sancti
Denique, Benedietus Dominus Deus Israhel, et mox, Petri passionem in toto {ipsius) regno celebrari » cura-
Puer autem crescebat, etc, qui est ultimus versits ret, cum exboc Lectionario aliisque testimoniisjam
cap. I. sub Meroveadis regibus ha;c celebritas instituta videa-
NOT.E ET OnSERVATIONES. tur. Exstat Aviti Vienncnsis episcopi fragmentum ex
Nulla l'ie missa pro Vigilia nativitatis sancti Joan- homilia dicta in basilica sancti Petri, quam sanctus
209 DE LITURGIA GALLICAiNA LIBEIl II. 210

cpiscopus Tarantasice condidit. Quod fragmentum j^tetare, etc, MS^ueNonconfundeturpopulusmeus in

primum est in Editis. In basUicis Gallicanis sancto- mternum, ait Dominus Deus. {Joel. u, 21-27.
rum Petri et Pauli imagines pingi solebant. Unde Epistola Pauli apostoli ad Corinthios.

Gregorius in lib. de Vitis Patrum cap. 12 laudat ico- Fratros, quis militat suis stipendiis, etc, usqueVt
nicas apostolorum , aliorumque Sanctorum , super gloriam meam quis evacuet. (I Cor. is, 7-13.)

quas conscriptai erant litterae, eorum nomina indi- Lectio sancti Evangelii secundum Matthaeum.
cantes ad usum spectantium. In iHo tempore abiit Dominus Jesus Sabbato per
sata, etc, usque Ex hoc pane, vivet in aeternum
LXIV. LEGENDA IN PASSIONE SANCTI 30HANNIS
BAPTISTi. {Matth. XII, 1-8). Tum consequenter Nonne vos
:

Lectio Esaife prophetae. dicitis, etc. {Joan. iv, 33-38). Tum, Ego sum panis
Haec dicit Dominus creans te, Jacob, et formans
vitfe, etc {Joan. vi, 49-32.)
te, Israhel. Noli timere, etc, usque Et in nomine
NOT.E ET OBSERVATIONES.
Domini adsimilabitur, ait Dominus Deus. [Isa. xliii,

1-13). Tum, omissis octo versibus, Isa. xliii, 22 us-

162 ^^'^ missa continue missam de sancto
Joanne subsequitur. Evangelii lectio innuit hanc esse
que snv, S.
benedictionemnovarum spicarum. Maturae uvaebene-
Epistola Pauli apostoli ad Hebraeos. t» ,. „ .

Fratres, omnes sancti per fidem vicermit re-

^ ,
'^'^t'° ^°
,

^'^•"anientano sancti Gregorii notatur viii

Id. Augusti, die natali sancti Xysti, quo die fit etiam
gna, etc, usque In discipUna perseverate. {Heb. si,
nunc quibusdam in locis. Fiebat etiam suo tempore
33, usque xii, 7.)
Leclio sancti Evanselii secundum MatthaBum.
benedictionovarum fabarum, novorumque pomo-
In iJlo terapore audivit Herodes tetrarcha famam rum. Udalricum legere non poenitebit in lib. i Con-
Domini Jesu, et ait pueris suis, etc, usque Et cura- suetudinum Cluniacensium cap. 33. Adde Meuardi
vit languidos eorum. {Matth. xiv, t-14.) notas in Sacramentarium pag. 173.

NOT.E ET OBSERVATIONES. LXVI. LEGENDA IN FE5T0 UNIDS MARTTRIS.

In Missali Gallicano babetur missa in diem pas- Lectio Esaiae prophet».

sionis sancti Joannis Baptista? et martjris, quam sc- Dominus Leva in circuitu oculos tuos,
Hsec dicit :

quuntur, qua2 prajcedere debuerant, missEe de san- et vide, etc, usque Redemptor tuus fortis Jacob, ait

ctis Sixto, Laurentio, Hippolyto, et Sinfuriano. In Dominus Deus. [Isa. lx, 4-16.)
Epistola Pauli apostoli ad Timotheum.
epistolaad Bibianum, quae Augustinotribuitur, Joan-
Carissime, labora sicut bonus miles Christi, etc,
nes eodem die traditur conceptus, et Herodis funesti
etp usque Persecutionem patiuntur {II Tim. ii, 3). Avul-
gladio trucidatus, nempe viii Kal. Octobris. Est
sum est unum folium. Desinit Episiola II Tim. 12.
\ Q\
iii,
prfeter nativitatem alia solemnitas Joannis Ba-
Lectio saneti Evangelii secundum lohannem.
ptistfe, IV scilicet Kalendas Septembris, quando in-
Diebus illis, dicebat Dominus Jesus discipulis
ventum legitur caput dominici Pra?cursoris. Dc ba-
suis : Hffic mando vobis, ul diligatis invicem, etc,
silicis apud Gallos in honorem sancti Joannis Bapti-
usque Reminiscamini quia ego dixi vobis. {Joan. xv,
stae erectis lege librum primum Gregorii de Gloria
17, usque xvj, 4.)
martyrum.
Omittitur bic festum sancti Laurentii, et officium LXVII. LEGENDA DE PLCRES MARTYRES (sic).

Lectio Esaiae prophetae.

sanctorum Agaunensium, quoruni menioria apud
Haec dicit Dominus : Ecce servi meicomedent, etc,
Gallos semper celebris fuit. Inter Aviti fragmenta
usque Et trementem sermones meos, ait Dominus
duo habentur, nempe tertium et sextum, quaj ad
Deus. {Isa. i.xv, 13, usque lxvi, 2.)
homiliam pertinent ab eo habitam in basilica sancto-
Lectio Apoealypsis lohannis apostoli.
rum Agaunensium iu innovatione monasterii ipsius.
Tempore illo, ego lohannis vidi sub altare animas
In priori fragmento : « Ornantur oppida non minus
interfectorum, etc, vsque Honor et virtus et forti-
aedibus quam patronis ; imo potius illustratae patro-
tudo Deo nostro in sa;cula sa;culorum, amen. (Apoc.
ciuiis tiunt urbes ex oppidis. >i In posteriori vero ait j)
9, MS(/ue VII, 17), omissa enumcratione tribuum.
sanctos fuisse « decimatos, donec simul coUigerentur Lectio sancti Evangelii secundum Lucam.
Quod ex consuetudinis debito series
electi. lectaj
1 63 'i ^l^'* diebus, ait Dominus Jesus discipulis
)) ic

passionis explicuit. » Unde probatur mos legendi suis Cum audieritis proelia et seditiones, etc, usque
:

sanctorum passiones. Denique omittitur, quod forsan Possedebitis animas vestras. {Luc. xxi, 9-19.)
in Lectionario primum locum habebat, festum saii- LXVm. LEGEXDA DE UNO f.ONPESSORE.
cti Martini, quodperuniversamGalliam celebre tunc Epistola Pauli apostoli ad Timolheum.
fuisse diximus, patetque in primis ex Venantio For- Carissime omnis scribtura divinitus inspirata, etc,
tunato in lib. x, carmine 10, ad Childebertum et usque His qui dUigunt adventum ejus. {II Tim. iii,

Brunichildem de natalitio sancti Martini. 16, usque iv, 8.)

Ecce supervenit venerandi in saecula civis Lectio sancli Evangelii secundum Matthsum.
Marliai meritis luce perenne dies,
Diebus illis loquutus est Dominus Jesus ad turbas
Qui modo de Gallis totum mire occupat orbem.
LXV. ITEM AD MISSAU DE NOVOS FRDCTCS et ad discipulos suos parabolam hanc, dicens : Sicut
(sic).
Lectio lohel prophetae. homo peregre proficiscens vocavit servos suos, etc,
Haec dicit Dominus ; iNolite timere terra, exulta et usgue IntraingaudiumDominitui. {Matth.ss.v, 14-23.)
211 APPENDIX AD OPERA S.\ACT1 GERMAXI PARISIENSIS, "
212
LXIX. LCGEND.\ DE PLCRES coxFESsORES. ^ Dotniui misericordia, quod liabei'et (lefuiictusrequiem
Lectio Hierimiie prophetas. in die, qua Domino oblationcm 1 65 pro ejus anima
Honus est Dominus sperantibus ineum, etc, us- delibasset. » Idem auctor, in Historise lib. iv cap. 34
que Idcirco tu exorabilis (.s(t') es, Domins Deus noster. ait, Palladium quemdam, qui sibi mortem conscive-
{Thren. iii, 23-42.) rat, " non juxta Christianorum cadavera positum
Epistola Pauli apostoU ad Tiinotheuin. (fuissc), sed nec niissarum solemnia meruisse. »
Carissime, nihil intulimus in huncmundum, etc, Porro locus in quo fideles tumulabantur, « sacerdo-
usque Sed nec videre potest, cui honor et imperium tali benedictionu sacrati » erant, es lib. de Gloria
in ssecula steculorum. (/ Tim. vi, 7-16.)
confessorum cap. 106. Ad haec, defuncto sancto Sal-
Leclio sancti Evangelii secundum lohannem. vio, monachi « uocteniinlletu etpsallentio esigunt, >

Diebus illis, dixit Dominus Jesus discipulis suis :

apud eumdem in lib. VII cap. i. Denique Baudoni-
Ego sum vitis vera, etc, usque Quodcuinque petie-
via, iu Actis sanctffi Radegundis, de ejus exsequiis
ritisPatrem in nomine meo, det vobis. [Joan. xv, 1 - 1 6.)
agens, ait sanctimoniales « genitum pro .\lleluia »
NOT.E ET OBSERVATIONES. roddidisse, tum subdit : << Liberse, qua? ante eam ce-
Commune sanctorum iu ofUciis ecclesiasticis jam reos portaverant, totte in gyro sepulcri astabant.
dudum in usu fuit, teste Braulione Caesaraugustano B Unaquceque in suo cereo suum nomen dabat scri-
episcopo in prologo de Yita sancti .-Emiliani : « De ptuin : tota; uni ex famulis cereos ipsos juxta ordina-
eadem quoque solemnitate (nempe, beati .Emiliani) tionem tradebant. Fit contentio in populo. AUi dice-
ut missa recitaretur communis, injunxi dilecto filio bant, cereos ipsos in ejus sanctum sepulcrum mitti
meo 1 64
Eugcnio diacono. » OfUcium de apostolis, debere; aUi dicebant non. » Loti et vestiti sepelie-
quod hic prtemitti debuerat, prsetermissum est, sed bantur, ex Sidonii hb. m epistola 3.
occurrit in Missali GalUcauo. In concilio Bracarensi LXXI. LEGEXD.\ IX X.\T.\LE EPISCOPI.
111 graviter reprebenduntur canone 3 quidam episcopi Epistola PiiuU apostoU ad Hebraos.
qui in solemnitatibus martj-rum ad ecdesiam proces- FratreSji-egnumimraobilem suscipientes, habemus
suri, reliquias collo suo imponebant, seque a levitis gratiam,perquamserviamus placentes Deo, etc, us-

gestari volebant quasi ipsi essent reliquiamm arca. que Quod placeat coram se per Jesum Christum, cui

In Lectionario nostro, et in antiquis Missalibus Gal- gloria in sajcula saeculonmi. {Uebr. xii, 28, usque
licanis aliisquc, una est classis confessorum, quos .viii, 21.)

modo distinguunt in pontifices et non pontifices. Lectio sancti EvangeUi secundum lohannem.
Quod antiquitus in usu non erat, ut veteres etiam Diebus Dominus Jesus discipuUs suis
iUis, dixit

itanias probant. In missa unius confessoris unica C Amen, amen dico vobis, qui non intrat per ostium in
Lectio EvangoUo prremittitiir. Idem vidimus in officio ovile ovium, etc, usque Unum ovile et unus pastor,

de beatissima Vii-gine, et sancta Genovefa. Nullum [Joan. X, 1-16).

commune virginum etiam in Missali Gallicano. LXXII. ITEM IN XjiT.4LE EPISCOPORUM.

Lectio Ezechihel prophetae.
LXX. LEGEXD.i IX DEPOSITIOXE Cn VOLUERIS.
Tempore iUo, factum est verbum Domini ad Hie-
Epistola Pauli apostoU ad Corinthios.
zechiel dicens, Fili hominis, propheta de pastoribus
Fratres ecce mysterium vobis dico : omnes quidem
Israhel, etc, usque Pascua? meee homines estis, ego
resurgemus, etc, usque Non est inanis in Domino.
Dominus Deus vester, dicit Dominus exercituum.
[ICor. xv,ol-o8.)
['Ezech. XXXIV, t-31.)
Loclio sancU Ev.ingeUi sccundum lohanncra.
Epistola beati Pelri apostoU ad gentes.
Dicbus iUis loquutus est Domiuus Jesus discipulis
Amen, amen dico vobis, non potestfilius
166 Benedictus Deus et Pater Domini nostri
suis dicens :
secundum magnam misericordiam
Jcsu Christi, qui
a se facere quicquam, etc, usque Sed voluntatem spem vitfe, etc, usque Per-
suara regeneravit nos in
cjus qui misit me. (Joan. v, 19-30.)
cipietis immarciscibilem gloriae coronam per Jesum
NOT.E ET OBSERVATIONES. D Christum Dominum nostrum. (I Petr. i, 3-23. Tum 1
In veteri Codice hic deest articuli numerus, quem Petr. v, 1-4.)
supplere visum est. Articulus 73 est de depositione Lectio sancti EvangeUi secundum Matthaeum.
episcopi. In Mozarahico misste sunt etiam particula- Diebus illis, ait Domiuus Jesus discipulissuis : Vos
res pro diaconis, tum pro subdiaconis mortuis. Extra estis sal terrte, etc, usque Hic magnus vocabitur in
Quadragesimam A//eZui(i sajpius repetitur inlntroitu, regno coelerum. (Matth.. v, 13-19.)

et post Evangelium. Deinde ad oblationem dicitur NOTJE ET OBSERVATIONES.

Kyrie ekison, Christe eleison, Kyrie eleison, pr.-Eter Natale episcopi est anniversarius ejus consecratio-
morem. Gregorius, in Historiee lib. iv cap. 31, Cato- nis dies. Gregorius Turonensis episcopus hoc sensu
nem presbvtcrum Arvernum laudat, qui hie ia- natalem episcopatus sancti Martini appellat in Ub. i

gruente « populum sepelierat, et missas viriliter dixe- de Miraculis sancU Martini cap. 6 : « Sciatis quia post
rat. » Idem, in lib. de Gloria confessorum, cap. 63, hoc triduum natalis episcopatus ejus esse consueve-
agit de muliere, qufe, mortuo marito suo, « per an- rat. » Ad eum modura natalis cathedr£e, natalis cali-

num integrum celebrans quotidie missarum solemnia, cis in vetustis Kalendariis appellatur. Sic infra

oiferebat oblationem pro memoria viri, non diffisa de natale ecclesiee pro anniversario dedicationis. Quili-
jn DE LITURGIA GAULICANA LIBF.H !!. 214

bet episcopi anniversarmm ordinationis suae diem ^ Hierusolymis, et hiems erat, etc. {Joan. x, 22-28).

quotannis recolebant, et sermonem ipsis diebus ad Tum, consequenter Luc. xix, 1-10.

populum liabebant. Exstat Ennodii dictio in natali LXXV. LEGENDA IN NATALE ECCLESIJ:.
Laurentii Mediolanensis episcopi, ubi prreclara ha;c Lectio Isaioe prophetfe.
verba : « Tibi ergo debetur venerahilium ^custodia Lauda, sterilis, quse non paris. Istajam superius
canouum, » etc. in 1'iijiliis Natalis Domini scribta est. {Ita vetus Codex.)

LXXIII. LEGENDA IN DEPOSITIONE EPISCOPI. Epistola Pauli apostoli ad Ephesios,

Lectio Esaite prophetce. Fratres, gratia enim estis salvati per fidem, etc,
Haec dicit Dominus : Aperite portas, et ingrediatur itsque Coffidiiicamini in habitaculum Dei in Spiritu
gens justa, etc, itsqne Donec petranseat indignatio, sancto. {Ephes. ii, 8-22.)
ait Dominus Deus. {Isa. xxvi, 2-20.)
Lectio sancli Evangelii secundum Matthceum.
Epistola Pauli apostoli ad Corinthios.
Diebus illis cum introisset Dominus Jesus Hieroso-
Notum autem vobis facimus, fratres, Evangelium,
lymam, commota est universa civitas, etc, usque In
quod prsedicavi vobis, etc, usque Ita et in Christo
Betbaniam, ibique mansit. {Matth. xxi, 10-7.)
omnes vivificabuntur. {I Cor. sv, i-22.)
Lectio sancti Evangelii secundum lohannem. LXXVI. LEGENDA IN VELATIOXE VIRGINDM.
g
1 67 Diebus illis, dixit Dominus Jesus discipulis Lectio Isaiae prophetae.

suis Ego sum panis vitae, etc, usqiie Honoriiioabit

:
Gaudens gaudebo in Domino, et exultabit anima
eum Pater meus qui est in caelis. [Joan, vi, 49-39.) meain Deo meo, etc, usque Donec ponat Hierusalem
OBSERVATIO. laudem in terra, ait Dominus Deus. {Isa. lxi, 10
In depositione seu obitu episcoporum quid apud usque lxii, 7.)

Gallos fieret, docet nos Gregorius in lib. de Vitis Pa- Lectiones de Apostulo et de Eoangelio require superius

trum cap. 6, ubi de Gallo episcopo Arvernensi : qui ad festivitatem sanctx Marisevel sanctx Genovevse vir-

ablutus atque vestitus in ecclesiam defer- ginis. (Ita vetus Codex.)

mortuus, <i

tur, donec comprovinciales ad eum sepeliendum con- lxxvii. h«c lectio legenda, qcando episcopi
venirent... Jacuit autem in ecclesia triduo, assiduo prj;dicare debent, ut plebs decimas reddat.

instantepsallentio,cummagnafrequentiapopuli.Epi- Lectio Malachiae prophetoe.

scopis autem quarta die advenientibus, eum de cc- 169 H''"'' dicitDominus : Filius honoratpatrem,
clesia levaverunt; et portantes in sancti Laurentii el servus Dominum suum, etc, usque Magnum no-
basilicam, ibi sepeliunt. Jam vero in exsequiis ejus meu meum in gentibus, dicit Dominus exercituum.
quantusplanctus, quanti populi adfuere, enarrarivix C- (^}[alach. i, 6-U
potest.Mulierescumlugubribus indumentis tanquam Epistola Pauli apostoli ad Corintbios.
si viros perdidissent; similiter et viri obtecto capite, Fratres, quismilitat suis stipendiis unquam? etc,
ut in exequiis uxorum mos est ipsi quoque Judfci
usque Ne quod oifendiculum demus Evangelio Chri-
;

accensis lampadibus plangendo prosequebantur... Et

sti. (I Cor. IX, 7-12.)
quia, ut diximus, provinciales longo distabant, nec
Lectio sancti Evangelii secundum Lucam.
celerius venire poterant ; ut mosrusticorum habetur,
Tempore illo, audiente Domino Jesu omni populo,
glebam super beatum corpus posuere fideles, quo ab
dixit discipulis suis : Adtendite ad Scribis, qui vo-
aestu non intumesceret. » Idem factum in sanctam
lunt ambulare in scolis {sic), etc. {Luc. xx, 45, usque
Radegundem. Quod ait Gregorius, viros tecto capite
minc obser-
x.xi, 4). Tum consequenter Matth. vi, 2-4.
in Galli exsequiis processise, id etiam
vatur in funere regum nostrorum ac principum in NOT.E ET OBSERVATIONES
ecclesia Dionysiana. Cffiterum episcopinon alio modo Observatione digna est hajc missa, quando episcopi
qnam laici in tumulo componebantur, id est omnes prffidicare debent, ut plebs decimas reddat. Ejus ge-
pedibus ad Orientem conversis, exemplo Christi Do- -p. neris est sermo 277 in nova appendice sermonum
mini, cujus corpus in sepulcro hoc modo composi- sancti Augustini, Cassario ascriptus. Habitus est

tum fuit, ut probat Haimonis homilia in vigUia Pas- paulo ante nativitatem sancti Joannis Baptistae, ex
chae, et Baronius ad annum 34. num. 4. Quibus ex rebus darentur decimfe, patet
LXXIV. legenda in dedicatione. ex num. 1 Decimaj tributa suntegentium anima-
: cc

Lectio libri Geuesis. rimi. Redde ergo tributa pauperibus, olTer Ubamina

Tempore illo, egressus Jacob de Bersabee pergebat sacerdotibus. Quod si decimas non habes fructuum

Haran, etc, usjue Decimas offeram tibi. {Gen. xxviii, terrenorum, quod habet agricola, quodcumque te
H-22.) pascit ingenium Dei est : et inde decima expetit,

Epistola Pauli apostoli ad Corintbios. iiiide vivis. De militia, de ncgotio, de artificio redde
Fratres, Dei enim sumus adjutores, vos agricul- decimas. n Huc spectant epistola episcoporum pro-
tura estis, etc, usque Templum enim Dei sanctum vincise Turonicae ad plebem, scripta in concilio Tu-
est, quod estis vos. {ICor. iii, 9-17.) ronensi ii, et canon quintus synodi ii Matisconensis.

Lectio sancti Evangelii secundum lohannem. Confer Cypriani librum de Lapsis editionis Oxonien-

1 68 Diebus illis facta sunt autem encaenia in sis, sub finem libri.
215 APPENDIX AD OPER.V SANCTI GERMANI PARISIENSIS. DE LITURG. GAL. LIB. II. 21(5

LXXMII. LEGEXDA QiANDO DiAcoxis ORDiNAiiB. ^ suis : Quis putas est fldelis dispensator et prudens,
Leclio Ezechiliel prophetffi. etc, usque Supra omnia quae possidet, constituet
•170 Hac dicit Dominus Levitis filiis Sadoc, qui illum. [Luc. XII, 42-44.)
custodierunt ca?remonias sanctuarii mei, etc, itsqiw
LXXX. LEGENDA IN PROFECTIONE ITINERIS.
Et custodiant casremonias meas, dicit Dominus om-
Epistola Pauli apostoli ad Timotheum.
nipotens. {Ezech. xiiv, 15, 16.)
Epistola Pauli apostoli ad Timotbeum.
Carissime, hffic vobis scribo, sperans me venire

Carissime, diaconos esse oportet pudicos, non bi-

ad vos cito, etc, usque Adsumptum est in gloria.
(I Tim. III, 14-16.)
lingues, etc, usqiie Et multam fiduciam in fide, quoe
est in Cbristo Jesu Domiuo nostro. (I Tim. ui, 8-13.) Leclio sancti Evangelii secundum Lucam.
Lectio Evangelii secundum Matlljffium. Diebus illis, factum est dum complerentur dies
In illotempore, ambuIanteDomino Jesu cumdisci- adsumptionis ejus, etc (Luc. ix, 5i-b6). Tum conse-

pulis suis ia via, dixit quidam ad illum Sequar te :

quenter : Et dixit illis : Sint lumhi vestri preecincti,

quocumque ieris, ctc, usque Respiciens retro, aptus etc {Luc. VII, 33-37.)

est regno Dei. Hoc Evangelium est sancti Lucx, cap. LXXXI. LEGENDA DE REDEUNDO ITENERE.
IX, 37-62. Similia in Matth. cap. viii, 20. B Epistula Pauli apostoli ad Rom-inos.
NOT.E ET OBSERVATIONES.
1V2 Fratres, babeo gloriam in Cbristo Jesu ad
Quid a diaconis ordinandis exigeret Csesarius Are- Deum. Non enim audeo aliquid loqui, etc, usque In
latensis pontifex, tradit in lib. i de Vita ejus Cypria- abundantia benedictionis Christi veniam. {Rom. xv,
nus num. 32 : » Adjecit etiam boc, ut nunquam in 17-20.)
ecclesia sua diaconem ordinaret ante tricesimum
Lectio sancti Evangelii secundum lohancm.
setatis sua' annum. Verum etiam et boc addidit, ut
Tempore illo, cum venisset Dominus Jesns in Ga-
nec in qualibet majore aetate ordinaretur, nisi qua-
lilseam, exceperunt illum Galila?i, etc, usque Cum
tuor vicibus in ordine libros Veteris Testamenti le-
veniret a JudEea in Galilaam. {Joan. iv, 43-34.)
gerit ante, et quatuor Novum. » Canones annum
LXXXII. INCIPIINT LECTIONES COTIDIANAS (sic).
cctatis vigesimum quintum exigunt. Djspensatum ni-
Lectio Esaiffi prophetae.
hilo minus in multis quos inter Epiphanius Ticinen-
:

sisanno «tatis octavo decimo subdiaconus, vigesimo Haecdicit Dominus Miserationum Domini recorda-
:

bor, etc, usque Quee preeparasti expectantihus te,

diaconus ordinatus est, teste Ennodio in ejus Vita.
Nimirum « festinabat ad Leviticam dignitatem con-
ait Dominus Deus. {Isa. lxiii, 7, itsque lxiv, 4.)

scienfia, quam nunquam vota pr»sumpserant : exi- Epistola Pauli apostoli ad Ephesios.

gebat conversatio quod desideria penitus ignora- Fratres, audiens fidem vestram, quse est in Christo

bant. » Et inferius : « Talis in diaconatu a vigesimo omnes sanctos, etc, usque

Jesu, et dilectionem in

incipiens, octo annos explevit. " Non otiose legenda Omniain omnibusadimplivit in Christo Jesu nostro.
sunt verba Catonis presb^^teri, tametsi vano animo {Ephes. I, 15-23.)

prolata, apud Gregorium Tm-onensem pontificem in Leclio sancti Evangelii secundum Joaunem.
lib. IV, cap. 6 Lector decem annis fui, subdiaco-
: Tempore illo, vidit Dominus Jesus hominem cae-

natus officium quinque annis administravi ; 1V cum a nativitate, etc, usque Et procidens adoravit

diaconatui vero quindccim annis mancipatus fui, » eum. {Joan. ix, 1-38.)

etc. Diaconii sacramenta nuncupat Ennodius episco- ITEM LECTIONES COTIDIANAS.

pus Ticinensis in lib. iv epistola 21, ad Constautium Lcctio Malachi prophelse.
episcopum, a quo petit Vigilium suhdiaconum ad Hwc dicit Dominus : Erunt mihi oves meae, ait

diaconatum pronioveri. Dominus exercituum, in die qua ego facio, in pecu-

NuIIa hic mentio de subdiacono aliisque inferiori Iium,etc., usjue Percutiam terramanathemate, dicit
bus ordinibus. In Ordine Romano(utidintranscursu£) Dominus exercituum. Malac. iii, ad finem pro- 1

observem) ordincs etiam minores conferebantur sub phetix.

certo titulo. Unde iu invitatione ordinandorum legi- Epistola Pauli apostoli ad Romanos.
tur : De domo tanctrn Marix eligimus ill. ad ostia- 1 V3 Fratres, quam speciosi pedes evangelizan-
rium ad eumdum titulum. Ita de lectore et exorcista. tium pacem fides ex auditu, auditus autem
Quin etiam monaebi ordinabantur sub titulo mona- {Rom. X, 16.)

sterii sui, ut probatum est in pra?fatione ad sa?cu- OBSERX'ATIO.

lum V Benedictiuura. Sic desinit Lectionarium antiquissimum, cui pau-

LXXIX. LEGENDA QUANDO PRESBYTER BENEDICITUR. cula folia in fine desimt, nempe finis Epistolas prae-

Epistola Pauli apostoli ad Titum. missEE, et Evangelium. An alife lectiones pro aUis

Paulus servus Dei, apostolus autem Jesu Christi rebus consecutfe sint, incertum. In Lectionibus Evan-
secundum fidem electorum Dei, etc, usque Filios geliorum nunquam simpliciter eftertur Jesus, sed

habens fideles in Christo Jesu. {Tit. i, 1-6.) semper Domiiius Jesus, honoris ac reverentia? causa.

Leclio sancti Evaugelii secundum Lucam. Quod etiam in .Mozarabico, et in aliis nonnullis ve-

Tempore illo, dicebat Dominus Jusus discipulis tustis Missalibus observatur.

 DE LITURGIA GALLIGANA
LIBER TERTIUS,
COMPLECTENS TRIA MISS.^LIA ORDINIS GALLICANI.

174 1- Quautumad illustrandum Liturgiam Gallicanam attulerit Lectionariimi Luxoviense, ex

subsidii

superiori libro satis intelligitur sed huic cognitioni non parum deesset, nisi etiam alios veteres libros,
:

qui caiteras ejusdem Liturgite partes continent, aliunde haliuissemus. Primam autem hujus rei gra-
tiam debemus piae ac mihi in primis veneranda; memoriaj cardinali Bona', qui primus veteres illos libros
indicavit in opere suo rerum Liturgicarum nec imparem habemus erudito Josepho Marice Thomasio, qui
:

libros indicatos, id est tria MissaUa, ut vocamus, e tenebris in lucem protulit.

2. Primum ex illis Gothieum seu Gallicanum appellat, nos uno verbo GothicogalUcanum nuncupare

possumus, propterea quod in usufueritapud Gallos, Gothorum imperiosubjectos, nempe apudl75 Sep-
timanos vel Novempopulanos. Alterum vocat Francoruraj tertiura Gallicanum vetus. In primo purus Ordo
Gallicanus : in secundo et Ordo es Romano et Gallicano mistus eshihetur. Tria hajc instar proba-
tertio

tionum integra huc referre visum ne ob raritatem exemplarium Romanse edilionis ea huic operi deesse
est,

nonnulli causarentur : sed breves notulas adjecimus, ad explicandos quosdam locos inslituto nostro ne-
cessarios.

3. De Missali Gothico ita scrihit cardinalis Bona in lib. i Rerum liturgicarum, cap. 12, num. 6 : " Lnus
ex his codicibus exstat iu Bibliotheca serenissimre Suecorum regin», ante annos nongentos scriptus, ut pe-
riti censent, litteris quadratis et majusculis, signatus num. 626. Quem olim fuisse aiunt amplissimi viri

Petavii Senatoris Parisiensis, emptum vero a regina post ejus decessum. Desunt ei aliquot folia in principio
et in fine. Initio prafixus hic tilulus est manu recentiori : Gothkum et ex qua^dam Liturgicce
Missale :

precationes excerpta; sunt, el tomo sexlo Bibliotheca? veterum Patrum editionis novissiraa; Pariensis in-
sertae pag. l'6o. n Hactenus pius et eruditus cardinalis, esistimans (quod re vera est) hoc esse vetus Mis-
sale GalUcanum, pra-sertini Galliic Narbonensis, Gothorum Hispanicorum regno oUm subjectfe; ut non
temere Gothicum dixerit, quisquis sit ille, qui recentioreni titulum Codici apposuit. Thoraasius Gallicanae
EccIesiK hoc esse Missale comprobat ex compluribus sanctorum Gallifc festis, ut sancti Saturnini episcopi
Tolosani, sanctorum Ferreoli et Ferrutionis martyrum Vesontionensium, sancti Syniphoriani martyris Au-
gustodunensis, itemque sancti Leodegarii ejusdem urbis episcopi, et sancti Martini Turonensis. Aliud etiam
argumentum desumit ex triduanis ante ascensionem \TQ
Rogationibus, qu» in Galliis institutee, serius
ad alias Ecclesias pervenerunt imo apud Hispanos post Ascensionem rejectfe. Adeo ut certum sim hoc Mis-
:

sale non esse Hispanicum, etsi in eo referatur missa in natali sancta; Eulalise virginis et martyris Lusitana;,
quce apud Francos olim celebris erat, ut patet ex Gregorio et ex Venantio Fortunato.

4. De tempore quo scriptus est Codex ille, non omnino constat : attamen ex forma litterarum, et ei Li-
turgiffi Gallicana; abrogatione, quje pontificatu Adriani I, regnante Carolo magno ante annos nongentos
facta est, apparet, hunc ineunte Steculo vin, nempe ad exemplum alterius codicis vetustioris, fuisse cxara-

tum, non citius, propter festum sancti Leodegarii, qui anno 678 necatus est.

5. Huic Codici aUqua initio deesse ex cardinale Bona et Thomasio discimus; sed quid illud sit, neuter
explicat. Mihi vero non cUflicile videtur conjicere ex numerica nota iv, qu;e ad ofUcium Natalis Domini prse-
figitur. H;ec enim nota indicat tria deesse ofUcia, quorum unum est in vigilia Natalis Domini, in Codice
imperfecKim. Duo itaque restant quse de Adventu fuisse coIUgimus ex tertio Missali, quod dicitur vetus
Gallicanura, in quo duse tantum missee de Adventu Domini ante ofUcium pro Vigilia Natalis Domini assi-
gnantur. Hae duse missa; si in illo Gothico suppleantur, vix quidquam deerit ad ejus absolutionem prseter
paucula, quffi in flne exciderunt. Certe multse precationes utrique Missali communes sunt, ut facta cora-
paratione raultis in locis notavimus.

6. Secundum Missale dicitur Francorum, non soluin ob missam de sancto Hilario episcopo Pictaviensi,

sed etiam ob mentionem regni Francorum, quae in benedictione 1 77 regum non semel occurrit. Hunc Co-
dicem viderat Joannes Morinus, ejusque notitiam suggerit in libro de sacris Ordinationibus, pag. 261. « In
Bibliotheca viri amplissimi D. Petavii senatoris parlamenti Parisiensis integerrimi, Codex est omnium Co-
dicum ritualium, quos nobis videre contigit, antiquissimus; accurate admodum scriptus litteris uncialibus
majoribus, bene quadratis, splondidissime efformatis. In gratiam Ecclesiee Pictaviensis videtur olim descri-
ptus. Nullius eniin sancti preeter sancti Hilarii missam specialiter continet; ipsius nomine in orationibus, in
praefatione, et infra actionem expresso : csetera missse comniunes sunt. In Uemento quoque, post Cosmam
 '
il9 APPENDIX AD OPERA SANCTI GERMANI PARISIENSIS. 220
et Damianutn. Hilarii fit memoria et Martini. Codiccm illum Gallicum fuisse dubitari non potest, cum in
missa pro regibus Francorum, et in variis orationibus imperium Romanum nunquani commemoretur, sed
perpetuo Deus in eo pro regni Francorum prosperitate exoretur. Itaque mihi videtur Codex ille post an-
num .tH, sed ante annum 360 in Gallia scriptus, Gallisque nondum in unum populum cum Francis coale-
scentibus. Ter enim pro regni Francorum nomine preces iiunt: alias pro Francorum principatu; alias pro
Principibus Francorum ; et incolumitale regni Francorum. Codes iUe el vetustate, et
scmel pro salute et
characteris magnilicentia adeo venerandus, e Gallia migravit Stoliolmium Suecorum regiam, a Christina
incomparabili Suecormn principe cum innumeris aliis auro redemptus. » Haec Morinus : qui ex eo Codice
vulgavit quffi ad sacras ordinationes pertinebant. Nunc iste Codex RoniEe est in RibUotheca serenissimee
reginee.

7. Quod attinet ad ejus anticpiitatem, certum est multa ex veteri Gallicano ritu in illo contineri : sed
nec diffitendum qua^dam esse ad modum Ordinis Gelasiani 178 '"'• Gregoriaui. Ordinationum quippe ritus
et precationes eoedem reperiuntur in Ordine Romano : et Canon idem est item cum Romano, adeo ut etiam
verba hsec : Diesque nostros in tua pace disponas, quse a Gregorio Magno addita perhibentur, in illo Canone
legantur. Undc Codicem non skcuIo vi, pace viri doctissimi, sed insequenti conscriptum fuisse intelligitur.
At non serius ob duas rationes. Primo enim in benedictione regum, non de uno, sed de plurLbus regibus
seu principibus Francoruni fit mentio, in Iiunc modum Franconm regni adesto principibus; tum Protege
: :

reijni Francorum nominis arguunt Francorum principatum tunc penes unum non fuisse,
tibique rectores, qua?
quando vel scriptus est Codex, vel composita benedictionis formula. Deinde in Canone, ubi confessores
martyribus subjiciuntur, uni recensentur Hilarius et Martinus, cum in sa^culi ix CodicLbus plures alii me-
morentur, ut ex libris Sacramentorum a Menardo uostro rclatis, aliisque manifestum est.

8. Restat agendum te tertio Missali, quod Thomasius Gallieanum vetus appellat, censetque, illud pro-
prius accedere ad ritum cum in orationum, inquit, brevitate ex Romano more, tum
Romanum, « in Canone
missa3, quem sa?pe citat et supponit. » Verum et secundus Codex non supponit modo, sed etiam fere inte-
grum refert cum tertius alium Canonem habeat in secunda missa de Adventu, nec Romanum
: supponat,
nisi in Coena Domini, et in priori missa de Adventu ejus partem. Deinde secundi Missalis orationes non tam
diserte Gallicanum morem SL'c|uuntur, quam tertii Missalis CoIIectiones. In secundo enim dua? consequenter
assignari sine titulo solcnt, ut in Gelasiano : uec ubique orationes Post Nomina, nec usquam orationes
Post Pacem ; nec ulkc denique Ante orationem 179 Dominicam, quee in tertio Missah, ut semper in
primo, saltcm aliquando referuntur. De hoc Codice Thomasius ita prfefatur : » Postremus Codex est Pala-
tinus bibliotheca" Vaticana>, signatus n. 493, characteribus uncialibus sive quadratis, sed negligentiori scepe
manu conscriptus, quam plurimis paginis mancus, et erroribus (scilicet amanuensis) refertus. Addit Tho-
masius, « moderni alicujus manu » Codicem inscriptum fuisse : « Missa Uomann. Quo titulo, inquit, ut a
vero longius aberrante, sublato, hunc suITecimus Missalc GaUicanum. » Scilicet quod iUud Missale sequa-
:

tur ritum Gallicanum, non Romanum; quod in eo mentio habeatur horoe duodecimaj in Vigiliis Natalis
Domini et Paschw, qua de hora mentio fit in concUii ii Turonensis canone 18. Denique si in eo MissaU ad
Parasceven oratio fiat pro Romano imperio, id ad illud tempus referri, quo Galliarum provinciee Romani
juris exstiterunt.

9. Constat porro hoc Missale Gallicani ritus censendum esse, tum quia CoUectiones (ut mox dicebamus)

eodem modo in eo procedunt atque in primo MissaM, quod indubie parum exhibet Ordinem Gallicanum ;
tum quia utrobique eodem modo appellantur CoUectiones, Post Nomina, Post Pacem, Contestatio, oratio
Ante et Post orationem Dominicam; eKdemque alicjuando orationes repeluntur tum denique quia in utro- :

que ad Sabbatum Paschw post baptismum flt meutio de lotione pedum quem ritum a Romano diversum :

esse testatur Ambrosius, seu quisquis est scriptor operis de Sacramentis in lib. iii, cap. 1 « Ascendisti de :

fonte; quid secutum est? Audisti lectionem, succinctus est summus sacerdos, pedes tibi lavit. » Et infra :

« Non ignoramus quod Eeclesia Romana hanc consuetudinem non habeat, cujus t^^pum in omnibus sequi-

mur et formam. Hanc tamen consuetudinem 180 ^'^^ habet ut pedes lavet. Vide ergo ne forte propter
multitudinem declinarit. Sunt tamen qui dicant et excusare conentur, quia hoc non in mysterio faciendum est,

non non in regeneratione ; sed cpiasi hospiti pedes lavandi sunt. » Eumdem ritum lotionis
in baptismate,
pedum post baptismum in ecclesia Mediolanensi usitatum fuisse docet Ambrosius in genuino opere de Mys-
teriis, cap. 6. Qui haud scio an dicturus fuisset, quod prcclaudatus auctor disit, suam ecolesiam Romanoe

«typum in omnibus sequi etformam, » quandoquidem multiritus inMedioIanensi servantur diversi a Roma-
nis, imo etiam plures Ambrosu aetate. Sed hac de re agetur in nova editione operum sancti Ambrosii, quae
modo cura et studio nostrorum sub prelo versatur. Denique in tertioMissali occurrit, num. xvii, verbum frans-
formavit, nbi agitur de conversione panis et vini in Christi corpus et sanguinem et in Missali primo quater :

reperitur vocabulum transformationis in eodem argumento quod vocabulum formee conversionem significat.
,

10. In eodem vero MissaU Gothicogallicano, quod primo locohabetur, pr;eclarus de sacrificio misscC locus
est, nempe num. Lxxvni in Contestatione missae dominicalis: Dignum etjustum est, invisibilis.insestimabilis,
immense Deus, et Pater Domini nostri Jesu Christi. Qui formam sacriflcii perennis instituens, hostiam se tibi
 ?D1 DE I.ITURGIA CALI.ICANA LIBER IIL !22
priinum ohiulit, et primus docuit offerri. Es quibus quod maxime uotandum, Christum insti-
intelligimus,
tuendo sacriticium corporis et sanguinis sui, se hostiam Deo Patri primum tunc obtulisse, cum eam primus
docuit ofTerri. Itaque hfec fuit ante aimos mille majorum nostrorum persuasio, Christum seipsum Patri in
Eucharistia obtulisse, cum illam instituit. Huic persuasioni conformis est sanctio concilii Tridentini in ses-
sionis 22 capite I : Dominus noster.... sacerdotem 181 secundum ordinem Melchisedech se iii seternum con-
stitutum declarans, corpus et sanguinem suum sub speciebus panis et vini Deo Patri obtulit ; ac sub earumdem
rerum symbolis, apostolis, quos tmic novi Testamenti sacerdotes constituebat, ut sumerent tradidit; et eisdem,
eonmque in sacerdotio successoribus ut offerrent prxcepit per hxc verba, etc. Huc non refero similia Patrum
loca, uno contentus Leandri Hispalensis episcopi testimonio, quod non facile cuivis occurrat, utpote in loco
quasi peregrino, nempe in regulajejus cap. 7, ubi de sacrificiis veteris legis obiter agens « Sacrificia certe, :

inquit, idcirco pecudum litabantur, quia verum sacrificium, hoc est Christi corpus et sanguinem, ligurabant.
Venit Veritas, umbra discessit venit verum Sacrilicium, et cessavit hostia pecudum. » Quod manifeste, non
;

de sacrificio crucis, sed de sacrificio missse intelligendum est.

11. Redeo ad Missale Gothicum, quod ex tribus primnm locum obtinet. Incipitaboratione, quae Collectio
post nomina dicitur, pertinetque ad ofQcium missae pro Vigilia Natalis Domini, quod officium tertio loco erat
(ut prffiniisimus; in Codice ms. Collectio Post .Nomina dicebatur post recitationem nominum eorum pro qui-
bus sacrilicium offerebatur. Fiebat autem simul commemoratio tam vivorum quam mortuorum. Unde in
\'igiliis Epiphanite Collectiu Post Nomina sic habet : Prxsentem itaque oblationem ita illabere, ut medelam vi-
ve/itibus, defunctis requiem prsestet; et quorum texuit recitatio prsemissa sortem, inter electos jubeasaggregare.
De his actum est superius in lib. i, cap. o, num. 10, ubi notavimus, eliam hoc loco sanctorum factam fuisse
commemorationem. Et id quidem de Mozarabico ritu constat at in Gallicano haud itaexpressa habeturhEeo ;

sanctorum commemoratio,! 82
i'*' admodum generaUs. .\ttamen in fragmento diptychoruni, quod eo loci
es Codice Regularum protulimus, shigularis eorum memoria occuiTit. Ejusmodi diptycha ad usum Ecclesiaj
Arelatensis exstant in tomo iii -Analectorum. Diptychahsec in omnibus Ecclesiis usitata erant; sed in Romana
in Canone tantum, ut modo, noniina recitabantur, vivorum quidem ante, mortuorum veropost consecratio-
nem; at in Gallicano et .Mozarabico statimpost oblationem. Huuc ritum improbare videtur Innocentius papa l
in epistola ad Decentiem, cap. 2, ubi rectius putat nomina recitari inter sacra mysteria, » id est (si bene <•

capio) in ipso Canone, quam «. Verba ejus integra huc referre juvat « De
iuter alia quaj prajmitti » solent. :

nominibus vero recitandis, antequam preces sacerdos faciat, atque eorum oblationes, quorum nomina reci-
tanda sunt, sua oratione commendet, quam supertluum sit, et ipse pro tua prudentia recognoscis ut cujus :

hostiam necdum Deo otferas, ejus ante nomen insinues. Quainvis illi incognitum sit nihil. Prius ergo obla-
tiones sunt commendand», ac tunc eorum nomina, quorum sunt oblationes, edicenda, ut iuter sacra my-
steria nomiuentur, non inter alia quse ante preemittimus, ut ipsis mysteriis viam futuris precibus ape-
riamus. »

12. De his diptychis exstat Sigebaldi Anglorum regis epistola ad Bonifacium prsesulem Moguntinum, quae
e.st inter Bonifacianas ordine 49, in qua hffic legimus ad propositum « Notum sit tibi quod ex eo tempore
:

nomen tuimiadscriptumhabuissem, cum missarumsolemniacelebrarem, simul cumnominibus episcopoiiim

nostrorum, « elc, ubi obiter nota verbum celebrarem, quo rex utitur. Cujus rei exempla retulimus in lib. i
cap. fi, num. 5. Porro htec nominum recitatio in Ecclesia Grfeca fiebat per diaconum, apud Latinos per sub-
diaconum, ut patet ex Folcuino monacho l^S
Laubiensi in Chronici Laubiensis cap. 7 « Dixit etiam epi- :

scopus supra nominatus (scihcet .\dalbero Rhemensis) prai^decessorum suorum ductam usque ad se consue-
tudinem ut inter missarum solemnia, in ea speciali commemoratione defimctorum, quse supra diptycha
dicitur, et in consecratione Dominici corporis solemniter agitur; quotidie in aurem presbyteri, recitante
silenter subdiacono, omnium ipsius sedis nomina scripto recitentur episcoporum. » Nomina ha?c cataloco
tempore sacrificii superponebatur, » ex litleris societatis initse inter cano-
inscripta erant « qui sacro altari
nicos Laudunenses et monachos Remigianos. Denique id genus diptycha erant in usu usque ad Sceculum xi,
ut ex Micrologi cap. 13 et ex Leonis Ostiensis lib. ii, cap. 73, manLfestum est. Hermannus, StBculo sequenti
apud Tomacum sancti Martini monachus, hunc ritum suu tempore in desuetudinem ahiisse innuit his verbis
« Mos autiquitus institutus tunc temporis servabatur in Ecclesus, ut nomina fratrum circumadjacentium

ecclesiarum, quLbus se mutuas orationes debere, vel societatem promisisse noverant, super sacrosanctum
altare scripta ponerentur quatenus sacerdos missam cantantibus nominatim recitaret, cum ad Ulum locum
:

venisset Memento, Domine, famulorum famularumque tuarum, qui nos prsecesserunt cum signo fidei, et dor-
:

miunt in somno pacis. Tunc enim unus ministrorum altaris ei propinquans prassentabat recitanda. » Imo
minister ipse recitabat, ut mox vidimus. Conside eruditissimi Cangii observationes.

IS.Itaquepostpanis et vuii oblationem in Ordine Gallicano vivorumet mortuonmi nomina recitabantur,

px dictis : sed quahs esset panis oblatus, non satis exphcuimus. Eucharistiae particulam ad communionem
in 184 manus datam fuisse testis est Gregorius in Historiae lib. x, cap. 8, ac proinde ex majori pane de-
cerptam. Saeculo ix in Gallia mos erat, ut panis ille intra ferrum oblatorium (Udalricuscharacteratum vocat)
coqueretur, ut ex Idiro de .MLracuhs sancti Wandregisili, aliisque probavimus in lib. de Azymo cap. 8 Panis
523 APPENDIX AD OPERA S.\.\CTI GERMAM PARISIENSIS. DE LITURG. G.AL. LIR. ni. 224
rotulas Iso sancti Galli monachus appellat oblatas illas qusc circa pectus sancti Otlimari sajculo rx repertm
sunt illa^saj : qualos scilicet in tumulo defunctorum saccrdotum apponi mos erat, teste anonymo wquali in
lib. IV de Vita sancti Cuthberti episcopi Lindisfarnensis, qui « toto corpore lavato, capite sudario circum-
dato, oblatis supcr sanctum pectus positis, vestimenta sacerdotalia iadutus, » in sepulcro lapideo sepultus
est. Prffiter hxc pane eucharistico in Galliis per ea tempora adliibito succurrit, nisi quod nobihssima
nihil de
qusedam matrona, nomine Ernientrudis, basilicaj sancti Sinsuriani (Simfurianum, seu Symphorianum intel-
hgo) sita? in pago Meldensi, quredam legat, « unde ad ipsam basilicam oblata quotidie ministretur » itemque :

ad oratorium Latiniaci in eodem pago (quod Latiniacum ad discrimen alterius Siccum appellatur) vineam
dat, unde ibidem Oblata occurrat. » Quod similiter de alia vinea ad usum ecclesiae sancti Sj-mphoriani consti-
tuit. Signantius vero servum quemdam manumittit, ea conditione, « ut ligna tantum ad oblata faciendum

ministrare procuret. » Hoc testamentum autographum, sed mutilum, invenimus in archivo Diouysiano,
scriptum in charta seu papyro .Egyptiaca qua in charta exaratus erat ille Augustini Codex, quem Ruricio
:

Lemovicensi episcopo submittit Turentius. « Chartaceus liber est, inquit, et ad ferendam injuriam parum
fortis, quia citius charta, sicut nostis, vetustate consumitur. » Insignis de charta Jigyptiaca locus ; sed in-
signior, et ad institutum 1 85 nostrum opportunior alter ex testameuto Ermentrudis ex quo : intelligitur,
tempore MerovingiciE stirpis, panem sacriticii peculiari studio, ut Patres concilii iv Toletani, canone 6
apud Gallos compositum fuisse.
statuunt,

14. Ad colum vero seu colatorium ad vinum expurgandum.

oblatas escipiendas inserviebat offertorium;
Offertoria vasa erant a patenis distincta, in quse populuspanem oblatum ad altare deponebat quse primo :

solida erant; deinde linea, seu sericea, aut ex qualibet simili materia. Unum aureum, alia argentea me-
morat vetus Chronioon Fontanellense in cap. 10, ubi de Ansegiso abbate « Offertorium aureum cum pa- :

tena sua am-ea opere mirabili. » Et infra Offertorium argenteum ejusdem calicis, habens effigiem mirifici
:

operis; alia offertoria argentea eum patenis argenteis eoi-umdem. Unde patat offertoriimi cum patenis
fuisse calicis appendicem, patenam vero offertorii. Similia loca apud Ilariuffum in Chronici Centulensis
lib. H, cap 10, et apud Ardonem in libro de Vita Bencdicti Anianensis, num. 23, quai cum aliis habes apud

Cangium, itidemque varia testimonia de offertoriis lineis et sericeis. Itaque offertorium ad excipiendas pa-
nis oblatas, patena ad easdem consecrandas adhibebatur. Nisi dicas, in patena repositam fuisse hostiam quaj
sacerdoti signanter deputata erat, alias in offertorio ad communionem fidelium. In offertoriis vero lineis,
quaj solidis successerunt, excipiebantur itidem oblata; : simulque calix et patena, dum sacerdoti offereban-
tur, iisdem offerloriis invglvebantur. Id etiam nunc in usu, ut patena velo obvoluta teneatur a subdiacono,
diacono porrigenda, et in quibusdam Ecclesiis calix, imo etiam ampulla; cum velis ad altare deferantur, ut
in Rhemensi.

186 IS- Colum, seu colatorium, vasculi seu cochlearis genus erat, tenuissimis ac siibtilissimis forami-
nibus in imo fundo perforati, per quod vinum ex amulis seu ampullis in subjectum calicem effundebatur.
Id usui erat in ecclesia Romana jam inde a sseculo v. Nam charta Cornutiana memorat « hamulam oblato-
riam, colum, thymiamaterium. » An etiam apud Gallos ante receptum ritum Romanum fuerit usitatum,
incertum : siquidem nuUam de colo seu colatorio mentionem reperio apud antiquos nostros scriptores, Ca-
roli Magni setate superiores, quod etiam de oltertorio dicendum. De listula etiam seu calamo, quo sanguis
Christi hauriebatur, non minor difficultas. Qiua omnia in GaUicanis ecclesiis saltem a saeculo ix usitata fuisse
constat, fortasse exemplo ecclesia; Romana?.

t6. Multa siquidem cum ritu Romano in Gallicanum invecta sunt. Unde cappse Ronianfe in Chronici Fon-
tanellensis cap. 16, ubi etiam Ansegisus abbas « altare in honore perpetum virginis Marife (perhibetur) de-
corasse tabula lignea, quam imaginibus argenteis diversis cooperuit. » Idem in Flaviacensi monasterio « in
honore sanctse Trinitatis basiUcam aedificavit, ante cujus aram, tabulam argenteis imaginibus decoratam
collocavit, ipsique arcE crucem argenteam imposuit, universamque basOicam variis picturis decorari jussit. »
Ante euni Uvido abbas Fontanellensi Ecclesiae « tabulas fabricatas ante altai'ia octo » concessit. Antiquitus
quippe apud nostrates Gallos non altaria, sed parietes pictuive decorabant. Cujus rei argumenta retulimus
in lib. I, cap. 8. Accedit aliud ex Ruricii Lemovicensis epistola 14, lib. ii, qui Ceraunire nobih matronae
pictoreni direxit, ut cujusdajii basilicae « parietes variis colorum fucis depingeret. » Apposite Fortunatus
in lib. 1, carmine 13, debasilica sancti Eutropii Santonensis :

1 87 Sumpsit imagineas paries imitando figuras

Quae neque tecta prius, htec modo picta nitent

17. Porro non minus prolixa erat Romana missa, quam Gallicana. Namunam,vel duas horas exigebatad
Gallicanam Csesarius, ex dictis ; ac paulo prolixius temporis spatium adhibebat Gregorius, cujus haec verba
in lib. vm, epistola 3.t : « Ecce enim jam biennium pene expletur, quo lectulo teneor tantisque podagrae :

doloribus aflligor, ut vix in diebus festis usque ad horarum trium spatium surgere valeam, missarum so-
lemnia celebrare. » Ita ille ad Eulogium episcopum Alexandrinum. Hujus prolixitatis partim causa erat ho-
mUiarum usus, quse etiam Roma? statim post Evangelium ad missam fiebant, prout testatur idem Gregorius
Magnus in preefatione ad Horailias XL. Sed heec estra locum.
 MISSALE GOTHICUM
SEU

GOTHIGOGALLICANUM.

ORDO MISS.E VIGILU N.iHLIS DOMIXI. Post mysterium.

III. IN
^ Domine sancte Pater omnipotens,
Collectio * post nomina. Hffic facimus,
ffiterne Deus, commemorantes et celebrantes Passio-
188 Grata tibi sit, Domine, qusesumus, hodier-
naj festivitatis oljlatio ; ut, tua gratia largicnte, per nem unici Filii tui Jesu Christi Domini nostri. Qui
hjec sacrosancta coiumercia in illiusinveniamurfor- tecum vivit et regnat cum Spiritu sancto in saecula

ma, in quo tecum est nostra siibstantia. Spiritibus saeculorum.

quoque carorum nostrorum tribue, ut mortalibus Ante orationem Dominicam.

segregati cuetibus, Utteris mereantur conscribi ccE- .

His precibus te, Deus Pater onmipotens, depreca-

lestibus. Pnesta per Dominum nostrum Jesum Chris- mur, quibus nos Dominus noster Jesus Chri^tus Filius

tum Filium tuum, qui tecum viv. dom. tuus orare prmcepit, dicens : Pater noster.

CoUectio ad pacem. Post orationem Dominicam.

Da nobis, quresiimus, Domine, ut sicut adoranda Libera nos a malo, omnipotens Dous, et custodi in
Filii tui natalitia celebraturi, ab hodiernis vigihis in bono. Evacua nos vitiis, et reple virtutibus ; et bona
confessione tui nomiuis prievenimus ; sic ejus mu- nobis tnm prujsentia quam a?terna concede. Per Do-

nere capiamus sempiternum. Et dirigere dignare minum nostrum Jesum Filium tuum.
angelum pacis, qui oscula nostra pux'is sensibus inli- B Benedictio populi.

gata connectat : nosque tibi ab omnibus peccatorum Deus, qui adventum tua; majestatis per angelum
maculis expurgatos adjungat. Per cocetermim tibi Gabrihelem, prius quam desccnderes, nuntiare jus-

Jesum Christum Filium tuum Dominum nostrum. sisti. Amen.

Immolatio missse. Qui sine initio sempiternus es, terras illustrare per
Dignum et Vere diguum etjustum est
justum est. Virginem, tartara lavare dignasti per crucem.
nos tibi Domine saucte, Pater omni-
gratias agere, Amen.
potens, ffiterne Deus, amanda pietas, tremenda vir- Prwsta, ut liic populus tuus iu piwceptis obedien-
tus, veneranda majestas. Qui hanc noctem venturam, ter ambulans, sicut est partus Virginis singularis, ita
toto orbe"venerandaiu, caBlorum gratulatione, et ter- eis benedictionum tuarum vcri luminis imbrem in-
rarum remunerationc, angelica exultatione ditasti fundas. Amen.
ut nascente in carnc Domino nostro Jesu Christo Et tentationum insidias, vel aculeos tentatoris,

Filio tuo, superiora pariter et inferiora gauderent. ppiritalibus arniis accinctos, adversarii teutamenta,

Aspice nunc familiam tibi supplicem, conserva po- ct prtesentis vitse inlecebras in tuo nomine facias su-

pulum tuis laudibus personnantem ; et superventu- perare. Amen.

rte 1' noctis 189 solemnitati ita pervigiles rcdde, '^ '

Et primte nativitatis, et secundee regenerationis

ut sinceris mentibus Domini nostri percipere merea- Auctorem suum sciant esse quod natum est : seque
mur Natalem venturum. In quo invisibilis cx sub- tibi intelligant debere quod sanctum est. Amen.
stantia tua, visibilis per carnem apparuit in nostra Quod ipse praestare digneris : qui cum Patre et
tecumquc unus, non tempore genitus, non natura Spiritu sancto vivis et reg.
inferior, ad nos venit ex tempore natus. Per cujus Post commnnionem.
nativitatem indulgentia criminum conceditur, et '180^^''^"'''^** cibo potuque roborati, omnipotenti
resurrectio non negatur. Merito itaque omiiis terra Deo laudos et gratias, fratres carissimi, referamus,
adorat te, et confitetur tibi. Sed et ca^Ii caslorum, et poscentes, ut nos, quos dignos habuit participatione
angelicai potestates non cessant laudare dicentes ; corporis et sanguinis Domini nostri JesuChristi Uni-
Sanctus, Sanctus, Sanctus. geniti sui, dignos etiam cajlesti remuneratione per-

CoUectio post Sanctus. censeat. Per ipsum Dominum nostrum Jesum Chri-
Vere Sanctus, vere benedictus Dominus noster stum Filium sutmi.
Jesus Christus Filius tuus, manens in ca?.Iis, mani- CoUectio sequitur.
festatus in terris <=. Ipse enim pridie quam pat. t\ Quod ore sumpsimus, Doraine, mentibus capia-

Desunt hic in missa vigilia; Natalis Domini

>: Domini, quem titulum proinde supplevimus.
PrEefatioseu adhortatio ad missam rite celebrandam, c Brevissimus Canon in omnibus inissis Gallica-
et CoUectio ante Epistolam, ut ex aliis missis intelli- nis, varius pro variis diebus, ut diximus in lib. i,
gitur. cap. 0, num. 14 et seqq.
^ Hinc patet hanc missam esse de vigilia Natalis
22-/ APPENDIX AD OPER.\ SANCTI GERMANI PARISIEXSIS. 228
mus : et de munere temporali, fiat nobis remediiim ^ mus praeceptis ejus, quibns nos edocuit ad salutem.

sempiternum. Prresla per Dominum nostrum Jesum Christum Fi-

IV. ORDO MISS.E " IN DIE NATIVITATIS DOMIXl XOSTRI lium tuum : qui tccum.
JESU cnmsTi. CoUectio post nomina.
CoUectio post prophetia. Suscipe ,
qua?sumus, Domine Jesu omnipotens ,

Ortus es nobis verus Sol justitia?, JesuChriste. Ve- Deus, sacrificium laudis oblalum, quod pro tua ho-
nisti de cfelo humani generis Redemptor. Erexisti dierna Incarnatiune a nobis oflertur, et por eum sic
nobis cornu sakitis ; et celsi Genitoris Proles perpe- propitiatus adesto, ut superstitibus vitani, defunctis
tua, genitus iu douio David propter priscorum ora- requiem tribuas sempiternam. Nomina quorum sunt
cula vatum, propriam volens absolvere plebem, et recitatione coniplesa, scribi jubeas in seternitate;
vetusti criminis delere cbirographum^utaHernce vita;' pru quibus apparuisti in carne, Salvator mundi, qui
panderes triumphum. Ideoque nunc te quwsumus, cum coieterno Patre vivis et reg.
ut in misericordise tuae viscera nostris appareas men- CoUectio ad pacem.
tibus, salus ffiterna, et nos, eripiendo ab iniquo hoste, Omnipotens sempiterne Deus, qui bunc diem In-
justitiai ciiltores efQcias, omnique mortis errore carnationis ime , et partum beatK Mari;e Virginis
spreto, pacis viam recto itinere gradientes, tibi recte g consecrasti, quique discordiam vetustam per trans-
servire possimus, Salvator mundi. Qui cum Patre et gressionem ligni veteris cum angelis et hominibus
Spiritu sancto vivis, dominaris et regnas Deus in per Incarnationis mv^sterium, lapis angularis junxi-
Sfficula sseculorum. sti, da famiho' tua» in hac celebritate la^titise, ut qui
CoUeclio post precem b.
te consortem in carnis propinquitate tetantur, ad
Esaudi, Domine, familiam tibi dicatam, et in turo
summorum civium unitatem, super quos corpus ad-
Ecclesise gremio in hac hodierna sollemnitate Nati- sumptum evexisti, perducantur; et inter semetipsos
vitatis tuae congregatam, ut laudes tuas esponat. per externa complexa jungantur, ut jurgii non pa-
Tribue captivis redemptionem, caecis visum, peccan- teat interruptio, qui te auctorem gaudent insuana-
tibus remissionem, quia tu venisti ut salvos facias tma per carnis venisse contubernium. Quod ipse
nos. Aspice de coelo sancto tuo, et inlumina populum prsestare digneris, qui cum Patre et.
tuum, quorum animus in te plena devotiono confi-
Immolatio missae.
dit, Salvator mundi. Qui vivis.
Vere dignum et justum est, ffiquum et salutare
Proefatio misSiB. Domine sancte, Pater
est, nos tibi gratias agere ,

Sacrosanctum beatffi Nativitatis dieni, in quo nas-

omnipotens, ffiterne Deus, 192 quia hodie Domi-
cente Domino, virginalis uteri arcana laxata sunt, C „^5 ^^^^^^^, jgj^g christus di^natus est visitaremun
incorruptorumque genitalium pondus, sffiouli lcva
dum. Processit de sacrario corporis virginalis, et
jnen effusumest, sicut exoptavimus votis, ita vene-
descendit pietate de ca?lis. Cecinerunt angeli, Gloria
remur et gaudiis. Hic namque ortus die splendidior,
in excelsis, cum humanitas claruit Salvatoris. Omnis
luce coruscantior est. In hoc omnipotentem Deum, deniijue turba esultabat angelorum, quia terra Re-
qui terrenam fragilemque materiam l Ql causa no-
Keni suscepit teternum. Maria beata facta est tem-
strfe redemptionis adsumpsit, fratres dilectissimi,
plum pretiosum, portans Dominum dominorum.
supplices depi'ecemur, uti nos, quos ortu corporis
Genuit enim pro nostris delictis vitam praeclaram,
visitavit, societate conversationis edocuit, prsecepto
ut mors pelleretur amara. Illa enim viscera, quse
prcedicationis instituit, degustatione mortis redemit,
humana nun noverant macula, Deum portare me-
participatione morlis amplexus est, divini Spiritus
ruerunt. Natus est in mundo, qui semper vixit et
infusione ditavit, sub pcrpetua devotione custodiat
vivit in cebIo, Jesus Christus Filius tuus, Dominus
et in his beati famulatus studiis permanere conce- noster. Per quem majestatem tuam laudant an-
dat. Qui cum patre et Spiritu sancto vivit et regnat
geli.
Deus in saecula soeculorum. Post Sanctus.
CoUectio sequitur. Gloria in excelsis Deo, et in terra pax hominibus
Deus, qui dives es in misericordia, qua mortuos bonfe voluntatis, quia adpropinquavit redemptio
nos peccatis, convivificasti Christo Filio tuo, ut for- nostra. Venit antiqua expectatio gentium; adestpro-
mam servi acciperet, qui omnia formavit, ut qui erat missa resurrectio mortuorum : jamque prsefulget

in deitate generaretur in carne, ut involveretur in a>terna expectatio bealorum, per Christum Dominnm
pannis qui adorabatur in stellis, ut jaceret in prsse- nostrum. Qui pridie quam pro nostra omnium sal.
pio qui regnabat in crelo : aurem
invocantibus nobis Post secreta.
majestatis Ina' propitiatus adcommoda, donans hoc Credimus, Domine, adventum tunm, recolimus
per ineffabilem tufe misericordise caritatem, ut qui Passionem tuam. Corpus tuum in peccatorum nostro-
exultamus de Nativitate Filii tui, qui vel ex Virgine rum remissione confractumc; Sanguis sanctus tuus in
natus, vel ex Spiritu sancto regeneratus est, parea- pretium nostree redemptionis eflusus est; qui cum
' Hic unica missa in Natali Domini ; unica etiam missa Natalis Domini post Epistolam usitatum fuisse
in Lectionario Gallicano, pra?ter missam de vigiiia dictum est in lib. 11.
ipsius .NataUs. <;
Heec verba videntur aUudere ad antiquam con-
t'
Id est pusl bynmum trium pueroruiu, quem in secrationis formam, quK in Ordine Ambrosiano, et
229 DE LITURGIA GALLICANA LIBER III. 230

Patre Spiritu sancto vivis et regnas in sa-oul. V. ORDO MISS.E IN NATALE SANCTI STEPHAXl
et
^ PROTOJIARIYIUS.
Ante orationem Dominicam.
Prtefatio''.
Non nostro pra3sumcntes, Pater sancte, merito,
Venerabilem atque sublimem beatissimi proto-
sed Domini nostri Jesu Christi Filii tui obedientes
martyris Stephani passionem hodie celel)rantes
imperio, audemus dicere.
Deum martyrum, fratres carissimi, deprecemur, ut
Post orationem Dominicam.
sicut illi contemplatione meritorum suorum coronam
Libera nos, omnipotens Deus, ab omni malo, ab
dare dignatus est, nobis quoque pleuissimam mise-
omni periculo, et custodi nos in omni opere bono,
ricordiam, ipsius precibus flesus, in omnibus largia-
perfecta veritas, et vera libertas, Deus. Qui regnas
tur. Per Dominum nostrum Jesum Christum Filium
in stecula sscul.
suum.
Benedictio populi. Collectio sequitur.
Deus, qui adventum tuse majestalis per angelum
1 94 Deus, qui sancto Stephano martyri tuo et
Gabribeleui, priusquam descenderes, nuntiare jus- principafum iii ministerio, et priucipem in marty-
sisti ;
qui dignanterintra humana viscera ingressus, et rio [locum] contulisti, duni nobis sancti diei hujus
alvo Virginis hodie te mundus clarificatus (sic)...
pro ejus vet commemoratione, vel pas-
Tj festivitatcm
193 Amen. sione douasti, exaudi, quKsumus, supplices famiiiae
Tu, Domine, benedic hanc familiam tuam, quam tuse preces nobis ejus peculiare prajsidium tribue,
;

hodierna sollemnitas in adventu tuo fecit gaudere.

CHJus pro inimicis ac peccatoribus preces piissimus
Amen. acceptasti ; tribue etiam ut pro nobis intercessor
Da paceni populo tuo, quem pretiosa nativitate
existaf, qui pro suis persecuforibus supplicavit. Per
vivificas ; et passionis tolerantia a morte perpetua Dominum nostrum Jesum Christum Filium tuum,
redemisti. Amen. qui tecum beatus vivit.
Tribue eis de thesauro tuo indeficientes divitias bo- Colleclio post nomina.
nitatis, reple eos scientia, ut impolkitis actibus et Omnipotens sempiferne Dcus, quiSanctorum vir-
puro corde sequantur ducem justitiffi, quem sutmi
te
fufo mulfipliciEcolosia^tutesacrumcorpusexornans,
cognoscunt factorem. Amen. primitias martyrum gloriosi levitse lui Stephani
Et sicut in diebus iUis advenientem te in mundo sanguine dedicasfi, da nobis diem natalis ejus ho-
periidia Herodis espavit, et periit rex impius a facie nore pra-cipuo oelebrare, quia non diffldimus eum
Regismagni; ita nunc prajsenti tempore celebrata fidelibus tuis posse suffragari, qui dominicae carita-
sollemnitas peccatorum nostrum vincla dissolvat. r tis iinitafor, etiam pro suis persecutoribus supplica-
Amen. vif . Tribue, quresumus, per interventum ipsius, ut vi-
Ut cum iterum ad judicandum veneris, nullus es ventessalufem,defunctirequiemconsequantur8eter-
nobis ante tribunal tuum reus appareat; sed , dis- naiu. Prwsta per Dominum nostrum Filium tuum
cussa de pectoribus nostris caligine tenebrarum Colfectio ad pacem.
placeamus conspectui tuo, et perveniamus ad illam Deus caritafis induitor, Deus indulgentiae mune-
teri'am quam sancti tui in requiem possidebunt rator, qui sancto martyri tuo Stephano in passione
Kternam. Amen. largitus es ut imbrem lapidum ciementer exciperet,
Post communionem. et pro lapidanfibussupplicaret, pietatem fuani, Do-
Cibo ceelesti saginati, et poculo Kterni calicis re- niiiie, subnixis precibus exoramus, ut dum marfyris
creati, fratres carissimi, Domino Deo nostro laudes tui passionem recolimus, per intercessionem ipsius
et gratias indesinenter agamus, petentes ut qui sa- pacis securitatem cum peccatorum nostrorum venia
crosanctum corpus Domini nostri Jesu Christi spiri- consequi mereamur. Per Dominum nosfrum Jesum
taliter sumpsimus, esuti a canialibus vitiis, spirita-
Chrisfum Fiiium fuum, qui tecum.
les effici mereamur. Per Dominum nostrum Jesum Gontestatio missae.
Filium suum, D Dignum ct justum est, aequum et justum est te
Collectio sequitur. laudare, teque benedicere, tibi gratiasagere,omni-
Sitnobis, Domine, quwsunuis, medicina mentis potens sempiterne Deus. Qui gloriaris in conventu
et corporis, quod de sancti altaris tui benedictione sanctorum tuorum, quos ante mundi constitutionem
percipimus , ut nullis adversitatibus opprimanmr prEeelectos spiritali in caelestibus benedicfione si-
qui tanti remedii participatione munimur. Per Do- gnasfi, quosque Unigenito tuo per adsumptionein
minum nostrum Jesum Christum Filium tuum. carnis et crucis redemptionem sociasti, in quibus Spi-

forsan etiam in Gallicano sic efferri solebant Hoc : facietis, id protestatur dicens Recolimus passioncm :

est enim corpus meiim, qiwcl pro vobis confrimjetur. tuam. Corpus tuum... confractum ; sangicis sanctus
Quffi verba es Apostolo desumpta sunt, nempe ex i tuus... effusus est, quod repetil ex verbis oonsecra-
ad Corinthios, cap. u, 24, xXMjjievov iu Greco le- tionis.
' Hic alio modo sumitur PrKfatio, quam in Missa-
gitur, id est qiiod frangitur, in Vulgata, tradetur.
Quemadmodum vero post Sanctus in hoc ordine Go- libus nostris vulgatis, ubi Prffifatio Canonem prK-
thico solet repetere sacerdos Vere sanctus, vere
: cedit, hic prima sacerdofis orafio, qua circumstan-
benedictus ; sic et post utramque consecrationem tium animi praeparantur ad missam.
dicto Hsec quotiescnnr/uc feceritif, in mei niemoriam
:
231 APPEXDIX AD OPERA S.\NCTI GERMANI PARISIENSIS. 232
rituni tuum sanctum regnare fecisti, per quem ad i martyrii nos desiderium amoris sui igne succendal,
felicismartyrii g-lorianipietatis tuw. favorc vencrunt. 1 96 efficiat, qui non solum pro
cjusque imitatores
Digne igitur tilji, Domine virtutum, festa sollemni- sui gloria, verum etiam pro exemplis eruditionis
tas agilur ; tLbi luec dies sacrata celebratur, qua nostrae passionem sustinuit.Et cui conferredignatus
beati Stephani primi martyris tui sanguis, in luae est in passione virtutem, intercedendi pro nobis
veritatis testimonio profusus, magnificum nominis tribuat facultatem ; et orationem quam prrecipere
tui honorem signavit. Hic est enim illius nominis dignatus est, dicere sine cunctatione jjermittat. Pa-
primusconfessor quod est supra omne nomen, in ter noster.

quo unicum salutis 195 nostrm pra^sidium, Pater Post orationem Dominicain.
seterne, posuisli. Hic in Ecclesia tua quam splendi- Li])era nos a malo, omnipofens Deus, et tribue
duni ad cunctorum animos confirmandos unicoe nobis sup])licihus tuis tani proinpfam pro Clu'isto
laudis prtccessit exemplum ! Hic post passionem tuo ad patiendum animum, ut probemur, non nos
Domini nostri JesuChristi, vicforiaj palmam primus martyrio, sed nobis defuisse martyrium. Per.
invasit. Hic ut levitico ministerio per Spiritum san- Benedictio populi.
ctum ab apostolis consecratus est, niveo candorc Deus, qui tuos niart^Tes ita vinxisti caritate, ut
confestim emicuit, martyi-ii cruore purpureus. B pro te etiam mori cuperent, ne perirent. Amen. Et
benedictum Abraha; semen, apostolica? doctrinse el beatum Stephanum in confessione ita succendisti
dominica; crucis prior omnium factus imitator et fide, ut imbrem lapidum non timeret. Amen. Exaudi
lestis ! IVIerito ca^^los apertos vidit, et Jesum stantcm precem familia? tua> amatoris inter festa plauden-
ad dexteram Dei. Digne igitur ac juste talem sub tui tera. Amen. Accedat ad te vox illa intercedens pi'0

nominis confessione laudamus omnipotens Deus, populo, pro inimicis quse orabat in ipso martyrio.
quem ad tantam gloriam vocare dignatus es. SuftVa- Amen. Ut se obtinente, et te remunerante, perve-
giaejusnobispro tua pietate concede. Talis pro liac niat illuc plebs adquEesita per gratiam, ubi te, ca;-
plebe precetur, qualem illura post trophsea venien- lis apertis, ipse vidit in gloriam. Amcn. Quod ipse
tem exultans Christus excepit. Illi pro nobis oculi praistare digneris.
sublimentur, qui adhuc in hoc mortis corpore con- CoUectio post Eucharistiam.
stituti, stantem ad dexteram Patris Filium Dei in Deus, perennis salus, beatitudo inajstimabilis, da,
ipsa passionis hora viderunt. IUe pronobis obtineat, qua?sumus, omnibus tuis, ut qui sancta ac beata
qui pro persecutoribus suis, dum lapidaretur, orabat sumpserunt, et sancti jugiter et beati esse merean-
adte,sancte Deus, Pater oranipotens, perDominum tur. Quod ipse proestare digneris.
nostrum Jcsum Christum Filium tuum. Qui pro ^ Consummatio missae.
peccatis nostris nasci carne per Virginem, et pati Gratias agimus tibi, Domine, multiplicatis circa
dignatus esl mortem, ut martyi'es suos suo pati do- miserationibus luis, qui et Filii tui nativitale nos
ceret exemplo. Cui merito omnes angeli atque ar- salvas, et martyris Stephani deprecatione suslentas.
changeli sine cessatione proclamant, dicentes :
PerDominum nostrum Filium tuum.
Sanctus, Sanctus, Sanclus.
VI. MISSA IN NATALE APOSTOLORfM JACOBI ^, ET
Collectio post Sanctus.
JOHANNIS.
Vere sanctus, vere benedictus Dominus noster
Elcctionis Dominica? pra?clarum testimonium
lesus Christus Unigenitus tuus, qui marfyrem suum
atque apostolica; congregationis admirabile orna-
Sfeplianum casleslis aul<B collegio mnneravif, qui
mentum, et evangeUcae veritatis cseleste prfficonium
corporis nostri infirmitatem suscepit, priusquam
sanctos Dei apostolos et martyres , Jacobum et
pium sanguinem pro Iiumana salute funderet, my-
Johannem, pra?senti festivitatc venerantes, fratres
sterium sacrte sollemnitafis instituit. Ipse enim pri-
carissimi, Domino ac Deo nostro pariter supplice-
die quam pateretur.
mus, ut qui eorum electionem vocatione sua praj-
Post mysterium
Hoc ergo facimus, Domine, hsc pra?cepta serva- D
sciit, nostram quoque vocationem 197 munerum
sua elecfione conflrmet donetque nobis timoris ;

mus, hanc sacri corporis passionem sacris sollem-

sui pcrseverantiam, qui illis apostolatus gratiara vel
nibus preedicamus. Queesumus omnipotens Deus, ut
Martyrii dedit coronam. Per Dominum nostrum
sicut veritatem nunc Sacramenti caelestis exequi-
Jesum Christum Filium suum.
mur, ipsi verifati dominici corporis ac sanguinishre-
Coliectio sequitur.
reamus. Per Domiiiuni nostrum Jesum Christum
Domine, qui beatissimis apostolisjacobo et Johan-
Filium tuum.
Ante orationem Dominicam. ni gloriam raartyrii bibitione tui cahcis pra?dixisti,

Gloriosi levito! exemplis et beatissimi martyris ut ct conlirmares responsionem quam fides pura
Stephani magisteriis institufi, a?terno Regi et Patri protulerat, et conferres virtufem quam caritas de-
Deoprecera, Fratres carissimi, cum omni humilifate votapra?sumpserat,hanceorumpassiouismemoriam
fundamus, ut dato nobis fidei calore vel munere, ad Ecclesiam tuam sollemniter celebrantem placatus,

Lectionario Gallicano mentio fit de solo san-

" In Januarii ordinatio cpiscopatus Jacobi apostoli fratris
clo Joanne at in Martyrologio Gellonensi apud
; Domini, et Assiimptio sancti Joannis evangelistse.
SeptLmanos, ante annos nongenfos scripto vi Kah :
233 DE LITURGIA GALLICANA LIBER III. 234
commemoratio sancto-
intende. Prosit, quffisumus, ^ riam, pro confessione Tictoriam praestare dignatus
i'um beatissimovum ad obtinendum tute miseratio- est. Ipse enim qui pridie quam pat.

nis auditum. Prosit apostolorura titulos i'ecolere, ut Benediclio popuU.

Majestatis tuse aures oratio nostra valeat inclinare. Deus, qui tuos apostolos pretiosa gentium lumina
Prosit supplicare patrociniis, ut digneris exaudire prieparasti, dum Jacobum et Jobannem ad inlus-

sutlragiis, Salvator mundi. Qui cum oeterno Patre trandas animas inter vasa EccIesisB candelabra fidei

et Spiritu sancto vivis et regnas. prajtulisti. Amen. Da plebi tuaj imitari, quod unus
CoUectio post nomina. esorando, aliusdocendo formavit. Amen. Fructificet
Domine, quem vocantem sancti apostoli Jacobus in hoc populo, quod seminavit iste verbo, planlavit
et Jobannes fide integra sunt secuti, et quem se- iUe martyrio. Ut eorum interventu hsec turba illius
quentes ex caritate integra sunt electi, ut mundi reficiatur dulcedine, supra cujus pectus carus Joban-
piscatores fierent, qui profundi retia reliquissent, nes accubuit. Amen. Quod ipse prsestare digneris,

auribus percipe, quEesumus, orationem nostram, et qui iu Trinitate perfecta.

tribue ut dum apostolicos trinmpbos admiramur et Post communionem.

colimus, si adsequi eorum facta nou possumus, im- Repleti, Domine, apostolonim celebritate tuorum,
Quod lufesumus ut te semper in eorum commcmoratione
plere saltim monita contendamus. ipse prffis- B
tare digneris, qui cum Patre et Spiritu. laudemus, et tuam misericordiam, iisdem semper

CoUectio ad pacem.
deprecantibus, consequamur. Per Dominum.
Domine ajterne, cui ita in sanetis apostolis tuis CoUectio sequitur.

Jacobo et Johanne placuit arcanum dispensationis Apostolorum, qusesumus, Domine, intercessione

im ut glorioso passionis exemplo, apostolorum nos adjuva, pro quorum sollemnitate Ifetantes, sancta

chorum iUe praecederet, iste praemitteret, atque ita tua percepimus dona. Per Dominum.
inter utrumque grex consummaretur bealus, ut om- VII. MISSA IN NATALE SANXTORfM IXFANTtM.
nium devotionem ille pra^cederet, iste concluderet, Deus, qui universam Ecclesiam tuam pretiosorum
miserere nostri, et exaudi nos, et prfesta, ut possi- 199 uiartyrum tuorum virtutibus, velut quibus-
mus prsedictorum martyrum tuorum apostolo_rum- dam Uoribus coronasti, ut per trium, hos tuorum
que, vel iUius exemplo lidem tenere,qua coronatur, testium et soUemnitatum gloriam et devotionum
vel istius niagisterio caritatem discere, quam doce- exempla susciperes, hoc die, quo pro Do-
sicut in
tur. Per Dominum nostrum Jesum Christum Filimu miuo Hostro Jesu Christo Infantum innocentiam ex-
tuuni, qui te. tollis usque ad merita passionum. Feliciter pro
IramolaUo missEe. '-< Christo mortui sunt ; cum eodem in seter-
sed felicius
Dignum et juslum est. Vere a?quum et justum est nitate victuri : qui ad hoc tantum per humanam in-
nos tibi gratias agere, vota persolvere, Domine Urmitatemuati sunt ad ffirumnam, ut per Dei gratiam
sancte, Pater omnipotens, seterne Deus. Quoniam nascerentur martyres ad coronam. Prsesta, omnipo-
tibi vivimus omnia opera tua, et in factura eorum te tens Deus, in hac sollemnitate diei hujus, ut sicut
conlaudant et benedicunt omnes sancti tui, quos prte- iUis dedisti palmas victoriw, itanobis quoque consor-
destinasti conformes fleri iniagini FUii tui. In 1 QQ tium tribuas sempiternum. Per Dominuni nostrum
quo exaltatum est cornusalutis eorum qui nomen Jesum Christum FOium tuum, qui tecum vivit.

ejus, quod est super omne ndmen, coram regibus et CoUectio sequilur.
potestatibus hujus seeculi voce hbera confitentes, Deus omnipotentio; ac benignatis, Deus misericor-
ipsiusDomini Salvatoris exemplo per patibula pce- diaj atque pietatis, qui Bethleemiticseplebi ac domi-
narum, de persecutoribus suis et diabolo triumpha- nicaj civitati pro temporalibus cerumnis gaudia
runt, et corpora sua dantes hostiam Deo, pretiosa seterna tribuisti, ut Rachel sancta plorans fllios suos,
tibi morte ceciderunt. Es quibus exstant beatissimi qu;e pra?ferebat ex dolore luctum, uoUet ex conso-
apostoli et martyres tui Jacobus et Jobannes, quo- btione solatium, quia hcet videretur de prffisenti
p.
rnm natalem
rum nnfaipm ppiphvnmn» obsecrantes
iinHlp celebramus,
bodie ni,com-.n(o. miser
n,i=p,.;_
jnfantum amissioue conterrita, erat tamen beata de
cordiam tuam, piissime atque omnipotens Deus, ut martyrum perpetuitate secura. Da cunctis, Domine,
eorum meritis suffragantibus, preces nostras propi- in hoc loco consistentibus, et universai plebi istius
tius exaudias, per Dominum nostrum Jesum Cbri- loci, ut sic habeant ex sanctse vitae conversatione
stum Filium tuum, qui est sanctorum omnium virtus palmam, sicut habuerunt parvuli ex passione victo-
et gloria, victoria martyrum et corona, pastor evium, riam. Per Dominum nostrum Jesum Christum Filium
et hostia sacerdotum, redemptio gentium, et propi- tuum, qui tecum vivit.
tiatio peccatorum. Ante cujus sacratissimam sedem
CoUectio post nomina.
stant angeli atque arcbangeU, et sine cessatione pro-
Deus, qui id quod per infantiam videtur exiguum
clamant, dicentes Sanctus, Sanctus, Sanclus. magnum
:
facis esse per merita, qui primordia adven-
CoUectio post Sanctus. tus tui triumphis glorificas parvulorum, prius eos
Hosanna in excelsis. Vere sanctus, vere benedi- passionis martjTioquam setatisprovehisincremento.
ctusDominus noster Jesus Christus FiUus tuus, qui Felix mors eorum, et beatiflcanda couditio, per
Sanctus in sanctis pro morte vitam, pro poena glo- quam eis contigit ut Scevitiam crudelissimi Herodis
Patrol. LXXII. 8
23b APPENDIX AD OPERA SANCTI CERM.LM PARISIENSIS. 230
devicerint (riumphando, et Christum mercrentur in ^ pareat. Cordis nostri pr;pputia, qua3 gentilihus 201
pi-a^mio. Da huic populo, tuo nomini consocrato, per vitiis excreverunt, nonferro, sedspiritu circumcidat,
consimilis gratio3 administrationem, nieritorum simi- donec carnaliincremento, facinoribus amputatis, hoc
lium dignitatem, ut qui hanc sanctorum Infantum solum in natura nostra faciat vivere, quod sibi et

festi-vitatem pro honore nominis tui celebraut, ad servire valeat et placere. Quod ipse prsestare di-
ipsorum Infantum Ijeatitudinem profectu fidei sem- gnetur, qui cum Patre et Spiritu sancto vi. et reg.
per ascendanl. Ouod ipse pnvstare digneris, qui. GoUcctio sequilur.
Sancte, oninipotens, ffiterne Deus, tu nos conver-
Iramolatio missae.
Verc dignum justum tens vivilica, et quos error gentilitatis involvit, agni-
Dignum et justum est. et est,

nos tihi semper et ubique gralias agere, Domine san- tionis tu:i' munus ahsolvat, ut aculeo mortis ex-
tinclo, ielernis vivificemur oraculis; ut sicut per in-
cle, Pater omnipotens, aUerne Deus, pro his pra?-
firmitatem carnis servivimus injustitioj et iniquitati,
cipue quorum hodieruo dic annua festivitate reco-
lentes memoriam passionis celebramus, quos Ilero- ita nunc liberati a peccatis, serviamus justiti» in

diauus satellcs lactantum 200 matrura uberibus sanctificatione. Per Dominum noslrum Jesuni Chris-

abstraxit. Qui jure dicuntur martyrum llores, qui in tum Filium tuum.
Collectio post uomina.
medio frigore infidelitatis exorti, velut primas erum- B Audilis nominibus offereutum,fratres dilectissimi,
pentes Ecclesio3 gemmas quffidam persecutionis
Christum Dominum deprecemur, ut sicut pro ejus
pruina discussit, rutilante fonte in Bethlehem civi-
Circumcisione carnali sollenmia celebramus, ita spi-
tate. Infantes enim quia a'tate loqui non poterant,
ritalium nequitiarum inlusione devicta Ifetemur,
laudem Domini cum gaudio [Forsan gladio] resona-
proi-stante pietate sua; ut ho?c sacrificia sic viventi-
bant. Occisi prsedicant, quod vivi non poterant. Lo-
bus proficiant ad emendationem, ut defunclis opitu-
quunlur sanguinc, quod lingua nequiverunt. Con-
lentur ad requiem. Per Dominum nostrum Jesum
tulit his martyrium laudem, quibus abnegaverat lin-
Christum Filiuni suum, secum viventem, semperque
gua sermonem. Proimittit Infantes Infans Christus
regn. in unitatc Spiritus sancti in sfccula s;ecul.
ad crelos; transmittit nova cxenia Patri; primitias
Collectio ad pacem.
exhibet Genitori Parvulorum primamartyria, Ilerodis
Deus qui magis circumcisionem cordis quam cor-
scelerc perpelrata. Pra^stat bostia corpori, dum no-
poris diligis, et non admittis inductam per litteram
cet; benelicium tribuit, dum occidit; moriendo vivi-
prffiputii circumcisionem, sed lidei innexam cum
tur, cadendo resurgitur, victoria per interitum com-
bono opere caritatem, tu nostras aures deseca, ne
probatur. Pro his ergo beneticiis et pro prcesenti
p audiant Siuiguinem; corda, nc teneanl dolum; ocu-
soUemnitate immensas pietati tn» gratias referentes los, ne invadant alienum. Tu in manibus succide
potius quam rependentes, cum sanctis angelis et ar- quod polluit, in pedibus quod ad malum currit, in
changelis, qui unum te Deum dominantem, distiu- pricputiis quod c;irnalia concupiscit. Tu incide quod
ctuni, nec divisum; trinum, nec triplicem soluni,
;
laniat, prrecide quod vulnerat, abscinde quod lace-
nec solitarium ; consona laudamus voce, dicentes :
rat, excide quod scandala incrementat, ut amputato
Sanctus, Sanctus, Sanctus. faciuore, sola in nos valeat caritas propagari. Per
Benedictio populi.
Dominum nostrum Jesum Christum Filium tuum.
Deus, qui tibi consecrasti primitias martyrum ab Iinmolatio
innocentia parvulorum. Amen, Et prius tibi coapta- Dignum et justum est. Vcre ai-quum et justum est
sti in confessione infantiam quam lingua solveretur nos tibi gratias agere, teque benedicere in omni
in verba.Amen. Concede plebem tuam innocentem lempore, omnipotens, ajterne Deus, quia in te vivi-

per gratiam,etsi non sint tempore sanguine fuso mus, movemur et sumus, et nullum tempus nullum-
marlyria. Amen. Servotur bic populus purgatus quemomeutum est quo u beneficiis pietatis tuaj va-
baptismatc, qui tibi placilam fecisti innocentiam per cuum transagamus. His autem diebus, quos variis
cruorem. Amen. Ut illicsuo interventu grex accedatrv sollemnitatum causis salutarium nobis operum tuo-
per lavacrum, ubi felices Parvuli perfusi rore san- rum et munerum memoria signavit, vel innovante
guinis gloriantur. Amen. Per Dominum nostrum lcctitia pra-teriti gaudii, vel permanentisboni tempus
Jesum Christum Filium tuum, qui teeum vivit et agnoscimus. Et propterea exultamus uberius, quia
regnat. sicut in recens gaudium de venerabilis grati;i' recor-

VIII. ounn Miss.E in circu.mcisione domini nostri

datione reviviscimus. Undehodiernum 202 diem a

.lESr CHHISTI. die salutiferi Natalis octcivum, legitima Domini se-

Chrislo Domino noslro, qui pro nobis dignatus est cundum carnem geniti CiiTumcisione signatum, or-
carne nasci, lege circumcidi, flumine baptizari, in dinata commemoralione recolentes, sacrificium pa-
hac octava Nativitatis ejus die, qua in se Circuinci- cis in votis soUemnibus honoramus, et tanta; digna-

sionis sacramcntum secundum pra?cepti veteris for- tionis opus in Domini Altissimi pia humilitale vcne-
mam agi voluit, fratres carissimi, humiliter deprece- ramur. Qui sicut mortalitalem nostram adsumpsit,
mur, ut intra EcclesicC uterum nos viventes cotidie ut mortem consumeret, ita et jugun legis in sua

recreatione parturiat, quousque in nobis sua forma, carne suscepit, ut jugum diaboli a nostra cervice
in qua perfectER cetatis plenitudinem leneamus, ap- discutcret. Circumcisus est iu carne corporis uostri,
•237 DE LITURGIA GALLICANA LIBER 111. 238
ut nosper verbumSpiritussuiin cordepiirgati, sine A ritu sancto vivis et regnas in ssecula saeculorum.
carnis vuluere circumcideremur in spiritu ut utrique Amen.
;

sesui proficeret circumcisio spiritalis, quia pro uni-

Colleclio post communionem.
Refecti spiritali cibo, et cajlesti poculo reparati,
vereitate generis liumani Salvator advenerat. Unde
sesum sacramenlum omnipotentem Deum, fratres carissimi, deprecemur,
utruracpie Incarnationis aniple-
ut qui nos corporis sui participatione et sanguinis
xus est, suscipiens Virum, natus ex Femina. Quam-
etfusione redemit, in requiem sempiternam jubeat
obrem, Domine, sacriticiuni Circumcisionis sollem-

nitate votiva pro nostraj aiternitatis gaudio suppli-

conlocare. Per Dominum nostrum Jesum Christum
Filium suum.
citer oflerentes, placido dignare conspectu conspicere,
CoUectio sequitur.
et olTerentium preces placatus exaudi, per Christum
Misericordiam tuam, Domine, supplices exoramus,
Dominum nostrura. Per quem majestatem tuam lau- ut hoc tuum Sacramentum non sit nobis reatus ad
dantangeli.
poenam, sed fiat intercessio salutaris ad veniam.
Poot Saiutus.
Vere Sanctus, vere benedictus Dominus noster Quod ipse prtestare digneris.

Jesus Cbristus Filius tuus, qui venit quserere et sal- Benedictiob populi.
vum facere quod perierat. Ipse enim pridie quam. t>
Post secreta. Benedicat vos Dominus omnipotens, et per al)un-
Hsec nos, Domine, instituta etpraecepta retinentes, dantiam misericordise suae cor nostram conroboret.
suppliciter oramus, uti hoc sacrificium suscipere, et Amen. Mentem sanctificet, vitam ampliflcet, casti-

benedicere, et sanctificare digneris, ut fiat nobis moniani decoret, atque sensus vestros in bunis upe-
Eucharistia legitinia in tuo Filiique tui nomine, et ribus semper «dificet. Amen. Prospera tribuat, pa-
Spiritus sancti, in transformationem " corporis ac cem concedat, salutem conferat, quietem nutriat,
sanguinis Domini Dei nostri Jesu Christi Unigeniti caritatem muniat, et ab omnibus diabolicis et huma-
tui. Per quem omnia creas, creata benedicis, bene- nis insidiis sua vos semper protectione et virtute de-
dicta sanctifioas, et sanctilicata largiris Deus, qui fendat. Amen. Et ita devotionem vestram placatus
in Trinitate perfecta vivis et regnas in sa-cula swcu- semper suscipiat, ut qusecumqufe ab eo postulaveri-
lorum. tis, clemcnter concedat. Amen. Auferat omnia mala,
Ante orationem Domiiiicam.
Omnipotentem sempiternum Dominum depreee-
qua? 204 gessistis, et tribuat gratiam, quam ro-
gastis. Amen. Per Dominum nostrum Jesum Chris-
mur, ut qui in Domini nostri Jesu Christi Circumci-
tum Filium suum.
sione tribuit totius religionis ini tium perfectionemque
constare, det nobis in ejus portione censeri, in quo^ IX. in( IPUXT PR-EFATIOXES, Cl.M COLLECTIOXES IX

totius salutis humana; perfectio summa consistit, et

MGILUS EPHIPHAN.E.
Prsefatio.
orationem quam nos Domiuus uoster edocuit, cum
flducia dicere permittat. Paler noster.
Miraculoram primordia, quae Dominus noster Jesus
Christus proferre in adsumptai- carnis novitate digna-
Post orationem Dominicam.
tus est, fratres carissimi, debita esultatione venere-
Libera nos a malo, omnipotens 203 Deus, et
pra:^sta, ut incisa mole facinorum, sola in uos profi- mur, quia dum se Deum intra humana viscei'a pro-

ciant incremanta virlutura. Per Dominum nostrum ferebat, jam de salutis nostra; absolutione tractabat.

Jesum Chrislum Filium tuum. Homo est utique invitatus ad nuptias; et quod in

Beuediclio populi. nuptiis protuUt, Deum probavit. Cujus prai^conia nec

Deus rerum omnium rector et conditor, qui omnia quidem virtutum possumus rudimenta de-
inter ipsa

quee a te facta sunt, majestate iraples, scientia ordi- promere, sed dumtantarum rerum stupescimus glo-
nas, pietate custodis. Amen. Respicere dignare hos riam, temeritatem proferenda? laudis Lngredimur.
populos tuos, qui per nostri oris offlcium benedictio- HumDi ergo oratione poscamus ut per ipsum ad vi-
num tuaram dona desiderant. Amen. Reple eos tuae tam seternam nobis tribuatur ingressus, cujus nati-
scientia voluntatis, ut in omnibus mandatorum im-
D vitatis luniine orbis inlustratus est universus. Quod

perio pise venerationis famulentur offic-io. Amen. ipse pra?stare dignetur, qui in Trinitate perfecta vi-
Averteab his inhonesta et turpia ILludinum probra. vit et regnat in seeeula sseculorum
Averte jocundas et noxias corporam voluptates. Collectio sequitur.
Averte invidiam tuis beneficiis et bonis omnibus ini- Omnipotens et misericors Deus, plebi tuo? suppli-
micam. Amen. Ut in omnipatientia et longanimitate dter osoranti pia benignitate responde, quam cernis
crescentes, a te vocati ad Patrem teterni luminis, in hoc die fideli devotione gaudere, quod Dominus ac
transeant in regnum hereditariaj claritatis. Amen. Deus noster, vera humilitate suscepta, sic servilem
Quod ipse pra^stare digneris, qui cum Patre et Spi- formam misericorditer ostendit in sseculo, ut divi-

' Idem vocabulum infra in missa 20 pro Cathe- quae erat ad prohibendum ab idolis. Communionem
dra saneti Petri, et in missa Go de sancto Leode- ubique prajcedit benedictio, ex dictis in hb. i, cap.
gario. Item in Missali Francorum, num. 8 ubi de 4, num. 14, patetque es pra;missis et sequentibus
ordinatione presbyterorum ; item in Missali Galli- missis, prreterquam in missa 21 pro Quadragesimse
cano, num. 17. initio.
i>
Hsec benedictio est alterius missee, forte ejus
239 APPEiNDIX AD OPERA SANCTI GERMANI PARISIENSIS. 240
uam potentiam suam mirabilitermonstraret incoelo. ^ didit nobis salutis jugum, ut omnes nos exaltaretin
Qui enini pro nobis puer parvulus fuit, ipse ad se regnum , Fratres dilectissirai , supplici oralione
magos officio stellse prseeuntis addu.tit. Obsecramus precemur, ut expellat de sensibus nostris pravaj
itaque, Domine, clementiam tuam, ut sicut illis de- cogitationis obscuritatom, ut nullis deinceps pecca-
disti Christum tuum verum Deum in vera carne co- torum fuscemur maculis, quibus jubar suije splen-
gnoscere, sic omnes fideles tuos, quos materno sinu duil caritatis. Per Dominum nostrum Jesum Cbri-
sancta gestat Ecclcsia, in praesenti temporc pro- stiuii Filium tuum, qui secum.
tegas invicta; virtulis auxilio, et in futuro facias re-
CoUectio sequitur.
gni munere sempiterno. Per ipsum
caelestis adipisci
Exaudi nos salutaris noster, ct bauc annuam sol-
Dominum nostrum Jesum Cbristum Filiuni tuuni,
lemnitatis nostrse devotionem dignanter suscipe ;

qui teeum beatus vi.

Pracfalio.
ut sieut Magis ad ostensionem salutaris vise refulsil

Omnipolentem Dominum, fratres carissimi, et stella, 206 it* nostris mentibus per gratiam tui
Jesum Cin-istum Filium ejus et Salvatorem nos- muneris lumen infundas, ut possimus in viam veri-

trum, qui tantis virtutibus se manifeslavit in terris, protegenle, incedere. Per Do-
tatis confltentes, te

el multa mii-abilia demonstravit in populis, uni- t»

miiium nostrum Jesum Christum Filium tuum.
versi summis precibus deprecemur, ut qui inflr- PrEefatio.
mos curavit, et mortuos suscitavit, leprosos mun- Narrantes laudes Domini, et potentias et mirabi-
davit, csccos inluminavit, ct de quinque panibus, lia quse fecit, fratres carissimi, cum ante conspe-
et duobus piscibus quinque milia bominum saliavit
clum populi sui mare divideret, lumen prtetenderet,
ut qui bfec operatus esl in terris, nobis quoque igiiem praeferret, cajli januas aperiret, panem an-
propitius adesse 205 dignelur in cunctis delictis,
gelicum ministraret,rogemus uti quoque nobis
Salvator mundi, qui cuui retcnio Patre vivit et reg.
siniilibus virtutum suarum circumdet excubiis, ne
CoUectio sequitur.
vel saeculi hujus fluctus obvolvat, vel incertum vilse
Omnipotens sempiterne Deus, mundi creator et
cursum iter tcneat, vel creli aditus orationi non
rector, qui bunc superventura^ sollemnitatis diem
pateat, vel panis vivus vitam, se negando, non prse-
electionis geutiuni primitiis consecrasli , imple
beat, sed in redemptionem adquisitionis, atque in
mundum gloria tua, et subditis tibi populis per lu-
laudem glorise sua;, quod tribuit renigmate, tribuat
minis tui lumen appare, tuum nova
ut salutare
veritati. Per Dominuni nostrum Jesum Christum
semper innovan-
cffilorum claritate mirabilc nostris
Filiuni suuni, qui vivit et regnat.
dis cordibus oriatur. Per Dominum nostrum Jesum f]
Glolectio sequitur.
Christum Filium, qui tecum vivit et reguat.
Praefatio. Operuin tuorum, Deus, quantum miranda poten-
Deum omnipotentem, qui nobis hujus noctis fes- tia,tantum magis est gratia diligenda. Tuo namque
tivitatem indulsit, fratres carissimi, deprecemur, ut imperio stella magis ducatum prcebuit, et usque ad

det nobis etiam munditiam cordis, ut sicut magi, Christum certa itineris directione perduxit cujus :

stella pra?eunle, Dominum Jesum Cbristum invene- humanitas vera sic fuit in carne, ut vera majestas
runt, et optata consecuti sunt gaudia, atqueapertis resplenderel in opere. Infans enim astris famulan-
thesauris suis, obtulerunt ei munera aurum, thus, tibusostenditur, et a magis parvulus adoratur.
et myiTliam, ita et nos famuli ejusdem Salva-
sui, Quajsumus ergo, Domine, ut etiam nostros errores
toris nostri auxilio prajmoniti, terram promissionis misericorditer corrigas, et ad veritatis tuse saluti-
mereamur ingredi, ut gaudeamus nos seterna regni feram visionem, praecedente nos tuee miserationis
caelestis possessione ditari. Per Dominum nostrimii inluminatione, perducas. Per Dominum nostrum
Jesum Christum Filium sumn , secuni viventem, Jesum Christum Filium tuum.
semperque regnantem. Praefatio.
Collectio sequitur. D Deum, qui sanctiflcavit Jordanis fluenta, bene-
Deus, qui Verbi tui incarnationem praeclari testi-
di.xit conjugia nuptialium, fratres carissimi, depre-
monio sideris indicasti, quod videntes magi, oblatis
cemur, ut cujus miracula annuis recolimus vicibus,
Majeslatem tuam muneribus adorarunt, concede ut
sola ejus gratia mereamur indulgentiam peccato-
semper in mentibus nostris tuEe appareat stella? no-
rum. Quod ipse preestare dignetur, qui cum Patre
titia, ac noster in tua sit confessione thesaurus. Per
et Spiritu sancto vivit et regnat.
Dominum nostrum Jesum Christum Filium tuum.
Prefalio. GoUectio sequitur.

Omnipolentem sempiternum Domiuum cujus , Exaudi nos, Domine, in hujus sollemnitatis excu-
non minor est misericordia quam potestas, qui licet bias, et quaesumus ut plebis hujus corda in tuis mi-
sestimatione operum universorum suorum vicerit, rabilibus sacratas tibi excubiascelebrantibus, benig-
ipse tamen suorum operum magnitudinem pietate nus adesse digneris; et qui Jordanis sanctiflcare
vicit, mittendo nobis Jesuni Christum Filium dignatus es aquas, nos quoque tibi sanctos et
suum Dominum nostrum, cujus et onus leve est, et immaculatos sisterc facias. Qui cum Patre et Spi-
jugum siiave, virginali utero procreatus ad hoc tra- ritu sancto vivis et regnas.
 DE LITLRGIA GALLICANA LIBER III. lii
X. MISSA U VIGII.nS EPHIPHANLE. jj^pallor vina produsit. Amen. Esto tua2 familiae ipsa
PrEefatio. Res sa-
lux itineris, qui steUa indice clarificatus es
207 Incorruptaram naturarum beneficiorum Do- lutis.Amen. Converte ad te quaereudum stupidas
minum ac Deum nostrum, fratres carissimi, depre- mentes hominum, qui nuptiale convivio vertisti la-
cemur, ut nos in Epiphani», id est Manifestationis tices in falernum. Amen. Ut juncta cum angelis in
suffi diem, ad sacram escubiarum sollemnitatem col- excelsis, Deo tibi cantet gloriam plebs protecta.
lectos, tales faciat, qui inluslrationem incarnationis Amen. Prsesta, Salvator mundi, qui cum Patre et
ejus, vel nativitatem ex Virgine, vel baptismum apud Spiritu sancto vivis.
Jordanem, vel mirabile apud Cana signum pro no-
XI. MISSA m DIEM SANCTUM EPHIPHANLE.
stra salute credimus factum, nostro in nobis opere
Venerabilem ac primitivum in mirabilibus Ephi-
demonstremus, ut beneficiorum inimensitatem no-
phanioe diem, in quo noster Redemptor et Dominus
stris confessionibus lucidemur. Per Dominum nos-
virtutis suffi documenta prsetendens, ab annis infan-
trum Jesum Christum Filiumsuum: qui secum vivit.
ti<s paternam protulit potestatem, obsequiorum no-
Collectio sequitur.
strorum famulantibus votis, et celebri sollemnitate,
Deus, qui, per Unigenitum Jesum Christum Filium
fratres carissimi,veneremur, pia obsecratione po-
tuum Dominum nostrum, sanctificationem salutis
g scentes ut qui tunc aquas in vina mutavit, nunc in
ieternse aquasregenerantibus praestitisti ; et,veniente
sanguinem suum oblationum nostrarum vina con-
super caput ilhus spiritali columba, per Spiritum
vertat, et qui aliis saturitatem meri potatione con-
sanctum ipse venisti; dona, qufpsumus, ut venial
cessit, nos potationis suae libaniine et Paracliti Spi-
super hanc omnem Ecclesiani tuam illa benedictio,
ritus infusione sanctiflcet. Per Dominum nostruni
quse cunctos jugiter protegat, quee diversos sine
Jesum Christum Filium suum, qui secum vivit.
cessatione benedicat, quffi cursum te sequentium di-
GoUectio sequitur.
rigat, qure se espectationi omnium jamiam regni
Deus, qui miriflcis virtutum tuarum signis salutis
PerDominimi nostrumJesum
cfelestisaperiat. Chris-
nostra? indicia declarasti, qui, magis stella prcPfuI-
tum Fihuni tuum, qui semper tecum vivit et.
gente degressis, adorare et promereri te Regem
Collectio post nomina.
Prcesta, omnipotens Deus, per ineffabilem miseri-
wternum Dominumque perpetuum nij-sticis mune-
ribus pr<estitisti, qui in corpore noslro mirabilis
cordife tuaj caritatem, ut cujus virtusatque majestas
baptismi sacramento regeneratos es Spiritu nos ab-
inmirabihum tuorum diversitate claruit, in nostra-
luis renascendo, et ineffabilis potentia^ dono hodie
rum quoque mentium puriflcatione clarescat. Prse
*"^"' "^,*"^
sentem itaque oblalionem ita inlabere, ut medelam C '}'J"^',.'°I™^J''",'.''°'*.°'
.'^^'''I'''''' ^,"''

viventibus, defunctis refrigeriimi prEestet; et quO'

festasti 209 divinitatem, exaudi nos supplices
tuos ob diera sacratissimae sollemnitatis, et praesta
rum texuit recitatio prsemissa sortem, inter electos
ut, gloriatua inluminati, sa^culo moriamur, tibi Regi
jubeas adgregare. Per Dominum nostrum Jesum
Christum Filium tuum.
Christo vivamus, Salvator mundi, qui cum Patre,

CoUectio ad pacem. et Spiritu sancto vivis et regnas in saecula.

Deus inluminator omnium gentium, da populis CoUeclio post nomina.

tuis perpetua pace gaudere et illud lumen splendi-

;
Auditis nominibus ac desideriis offei'entum, fra-

dum infunde cordibus nostris, quem trium mago- tres carissimi, Dei Patris omnipotentis clementiam
rum mentibus aspirasti. Per Domimun nostrum Je- deprecemur, ut qui hodie per Filium suum mirifice
sum Christum FiMum tuum, tecum vi. aquae speciem vertit in vinum, ita omnium simul
Immolatio missce. oblationes et vota convertere dignetur in sacrificiura
Dignum et justum est. Vere dignumet justum est, divinura,et accepto ferre, ut accepto tulit Abel justi
nos te laudare, omnipotens sempiterne Deus ;
quia sui munera et Abrahae Patriarchm sui hostias. Et
notam fecisti in populis virtutem tuam, et Salutare quorura noraina tesit recitatio praeraissa, eorura sor-

tuura cunctis gentibus declarasti, hodiernum decla- D tem inter electos jubeat adgregare. Per Dominum
rans diem, in qua, ad adorandara veri Regis infan- nostrum Jesum Christum Filium suuni, secum vi-

tiam, excitatos de mundi partibus viros clarior ce- ventem, semperque regnantem.
teris sideribus, 208 stella perduceret, et caeli ac CoUectio ad pacem.
terrffi Dominum, in salutem omnium corporaliter na- Domine Christe Jesu, qui majestate sublimis es,

tum, radius tufe lucis ostenderet. Propterea profusis et potestate subnixus, cum in virlute Patris obse-

gaudiis totus per orbem terrarum mundus exultat queris jussionibus Matris, ut et Filiura hominis os-
sed et supernae concinunt potestates hymnirm gloriae tenderes obsequiis, et Deum virtutibus adprobares,

tuae, sine fine dicentes : Sanctus, Sanctus, Sanctus. qui ad omnium gentium lavationem Jordanis alveum
Benedictio popuU. sanctificaturus intrasti, ut peccata nostra ablueres,
Deus, qui praesentem diem ita dignaris dUigere, ut conscientiasque purgares, visita Ecclesiam tuam, et
eum tot elegeris miraculis inlustrare, Amen. Qui di- pei'fice oranium vota; pacem etiam non petentibus
gnatus es pro forma facturae salutis nostrae, in osculum quod in labiis datm-, in cordibus
prresta, ut
Jordanis fontem Fons aquae vivae descendere. Amen. non negetur. Quod ipse praestare digneris, qui cum
In quo te adorandum steUa raagos docuit, et aquae Patre et Spiritu sancto vivis et regnas.
543 APPEXDIX AD OPKIIA SAXCTI GERMANI PARISIENSIS. 241
Coulestatio.
^ recurrenli tempore multiplicasti Pastor vina prius
Vere dignuui et justum est ajquuui et justum est, in hvdriis, deindecibos in coplianis. Amen. Desccn-
nos tibi semper et uliique gratias agcro, Domiue dat a sedibus tuis super capita famulorum et famu-
sancte, Pater omnipotens, ajternc Deus. Qui uobis larum tuarum Spiritus sanctus tuus ille, qui in Jor-
super Jordanis alveum de caelis vocem in modum dane, baptizante Johanue, in columba corporaliter
tonitrui pra^buisti, ut Sulvatorem sfficuli demonstra- visus est descendisse. Anien. Reple animas eorum
res,et Patrem luniinisffterni ostenderes; ctclos ape- vino justitia', qui sermone luo hodie ex atjuarum sa-
aerem benedixisti, fontem purificasti, et tuum
ruisti, pore mutasti. Ameu. Adesto tuee plebi devotione
Unicum per columbam saucti Spiritus demonstrasli. 211 singulari te sacra per nn-steria veneranti.
Susceperunt fontes hodie benedictionem tuam, et Amen. Porrige, Pastor, epulum, quo, victa fame
tulerunt maledictionem nostram : ita ut credentibus sfeculi, cibis ajternitatis animEB saginentur. Infunde
purificationem omnium delictorum exbibeant, et etiam super eos spiritalium dona virtutum, ut nihil
Deo filios regenerando faciant ad vitam seternam, in eis inimicus aut violentia subrepat, aut fraude de-
quos ad temporalem vitam carnalis nativitas fuderat. cipiat. Amen. Sed per bonw conversationis perseve-
Nam quos mors per prffivaricationem ceperat, hos rantiam ii, qni adoptione vocati sunt liliorum, in-
vita ffiterna a morte recipiens, ad ca^lorum rcgna B trare in possessionem mereantur heredum. Amen.
revocat. Undedebita exullatione vocesnostras.jungi- rt cum hinc transferri migrando pra^cipietur, illic

mus confessionibus angelorum, qui gloriam tuam adniitti pcrmittatur, imde te Deum adoravit magis
uiirabilo sacramento bodierna sollemnilate veneran- admiratum adstans sidus pra?sepio. Amen. Quod
tes, 2d P''^ apparitionc Jesu Christi Domini nos- ipse prajstare digneris, qui in Trinitate perfecta vi-
tri, et pro nostraj vocationis exordio sacrificium tibi vis, dominaris et regnas. Amen.
laudis offerimus, per ipsum Dominum nostrum. Per Post Eucharistiam.
quem majestatem tuani laudant angeli. Divinam misericordiam, fratres carissimi, con-

CoUectio post Sancius. cordi oratione poscamus, uti ba_^c salutifera Sacra-

Vere sanctus, vere benedictus Dominus noster Je- menta nostris recepta pectoribus purificent animam
sus Christus Filius tuus, qui ad puerperii ca?lestis corpusque sanctificent, atque iu spem cailestium vi-

indicium, ha?c hodie contulit mundo sua^ miracula scera pariter et corda confirment. Quod ipse prfestare

majestatis, ut adorandani magis ostenderet stellam ;

dignetur, qui vivit et regnat.

et transacto temporis intervallo, aquas in vLno nui- Collectio sequitur.

Respicc, DomLnc, propitius ad plebem tuam et
;
taret, suoque baptismate sanctificaret fluenla Jorda-
nis, Jesus Christus Dominus noster. Qui prid. quamC qnam divinis triJmis [proficere sacramentis, ab om-
nilius absolve peccatis. Per Dominura nostrum Jc-
pateret.
Post mysteriuui. sum Christum Filium tuum.
Sacrificiis prrosentibus, Domine, qua?sumus, in- XII. MISSA IN ADSrSIPTIONE •• SANCT.E MARI.E MATIUS
tende placatus : quibus non jam
aurum, thus, et " DOMINI NOSTRI.

myrrha profertur, sed [quod] iisdem muneribus de- Genei'os£e dici dominicae Genitricis inexplicabile

claratur, oflertur, immolatur, sumitur. Per Domi-

sacramentum, tanto magis prseconabilc, quanlum
est iiiter homines Assumptione Virginis singulare
num nostrum Jesum Christum Filium tuuni, qui :

tecum, et cum Spiritu sancto vi.

apud quem vita? integritas obtinuit Fihum, et mors
Ante orationem Doraiuicam.
non invenit par exemplum nec niinus ingerens :

Non nostro pra?sumentes, Domine, merito, sed stuporem de transitu, quam exultalionem ferens

quem ut nos a nnico beata de partu. Non soluni niirabilis pignore,

Domini nostri Jesu Christi FilLi tui,

tenebris et umbra mortis liberaret misisti, obedien- quod lide conceiiit; sed Iranslalione pivedicabflis,
tes imperio. Indigni quidem sumus nomine filiormn, qua migravit. Speciali tripudio, aftectu multimodo,
fideli voto, fratros dilectissimi, corde deprecemur at-
sed jubemur dicere : Pator uostcr.
Post orationem Domiuicam.
D tento, ut ejus adjuti muniamur suflragio, quse foe-

cunda Virgo, beata de partu, clara de merito, felix

I.ibera nos a malo, omnipotens aeterne Deus, et
dominia re- piwdicatur abscessu : obsecrantes misericordiam
dominaro tu nostri, qui mortis a nobis
Domine, cogitcmus cum Redemptoris nostri, ut circumstantem plebem illuc
pulisti, ut tua semper,
mandata, cum limorejudicia, cum exulta- dignetur introducere, quo beatam matrem Mariam,
alacritate
famulantibus apostolis, transtulit ad honorem. Quod
tione promissa. Per eum qui tecum vivit, dominatur
regnat Deus in unitate Spiritus sancti in sfpcula
ipse prffistare dignetur, qui cum Patre, et Spiritu
et

SBeculornm,
sancto 212 ^i^^*- ^' regnat Deus in sBecul.

Benedictio populi. CoUectio sequitur.

Oranipotens Arlifex, qui s;epe quamplurimis, hodie Deus, qui dum opus illud fabrica; mundialis, qiiod

tumen insignrbus te declarasti miraculis. Amen. Qui sola imperii jussione creaveras, perire non pateris,

* IIa;c eadem verba in oratione Secreta pro Epi- lico continuatore,ad annum 1378.
pbania in Ordine Gregoriano. Olim Francorum re- .\s5nmptionis beatse Mari» festum apud Gallos
^

ges, esemplo magorum, aumm, thus et m.yrrham in seu Fraucos in Januario quondam celebratum fuisse,
die Epiphaniae ad aliare olferebant, ex Nangii Gal- diximus in lib. ii, num. 22.
 DE LITLRGU GALLICViNA LIBER lU. 246
domumtibi inalvumVirginisfabricasti,et ne periret ^^ ledietionem indolore generat, istabenedictionem in
gens a te plasmata, revelasti S8eculisinauditamj"ste- salute conlirmat. IUius perfidia serpenti consensit,
ria, ut, quem cselorum excelsa non capiunt, parvus conjugem decepit, prolem damnavit; hujus obedien-
puellula? alvus includeret, precanmr supplices, ut tia Patrem concihavit, Filium meruit, posteritateni

de quibus, et pro quibus suscepisti menibra morta- absolvit. Illa amaritudi em pomi succo propiual;
iia, intercedente beata Maria genitrice tua, capere ista perennem dulcedinem Nati fonte desudat. lUa

facias, devicta sceculi ambitione, victoriam, Salva- acerbo gustu natorum dentes deterruit hsec sua- ;

lor mundi, qui cum a?terno Patre viris et regnas vissimi panis blandienli cibo formavit, cui nullus
Deus in unitate Spiritus sancti Dous in sa;cul. deperit, nisi qui de hoc pane saturari fauce fastidit.

CoUectio post nomina. Scd jami veteres gemitus in gaudia nova vertamus.
Habitatorem virginalis hospitii, Sponsum beali Ad te ergo revertimur, Virgo foeta, Mater intacta,
Ihalami, Dominum tabernaculi, regem templi, qui nesciens virum puerpera, honorata per Filium, non
eam innocentiam contulit Genitrici, qua dignarelur
polkita. Felix, per quam nobis insperata gaudia suc-
incarnataOeitas generari ;qu?e nihil sseculi conscia, sumus ortu, tripu-
cesserant. Cujus sicut gratulati
tantum preeibus mens attenta, tenuit puritatem in diavimus partu, ita glorificamur in transitu. Parum
moribus, quamperceperatangelibenedictionevisce-B Christus solo sanctificasset in-
fojtasse fuerat, si le
ribus ; nec per Assumptionem de morte sensit inlu- etiamtalemmatrem adornassset egressu.
troitu, nisi
viem,qu.ievitfeporlavit Auctorem; fratres carissimi,
Rccte ab ipse suscepla es in Assumptione feliciter,
fusis precibus Dominum imploremus, ut ejus indul-
quem pie suscepisti conceptura per fidem, ut quae
gentia illuc defuncli liborentur a tartaro, quo beatae non teneret rupes
terrse non eras conscia, inclusa.
Virginis Iranslatuni corpus » est de sepulcro. Quod anima redempta cui apostoli
Vere diversis infulis :

ipse praestare dignetur, qui in trinitate perfecta vi.

sacrum reddunt obsequium, angeli cantum, Ghristus
CoUectio ad pacem.
amplexum, nulns vehiculum, assumptio paradisuni,
Deus universalis machinaj propagator, qui in san-
inler choros virginum gloria principatum, per
ctis spiritaliter, in Matro vero Virgine etiam corpo-
Christum Dominum nostrum. Cui Angeli atcpie
raliter habitasti; qufe ditala tuse plenitudinis uber-
Archangeli non cess.
tate, mansuetudine florens, caritate vigens, pace
Collectio post Saitctus.
gaudens, pietate prrecellens, ab angelo gratia plena,
Vere sanctus, vere gloriosus Unigeuitus tuus Do-
ab Elisabeth benedicta, a Gentibus merito prcTdica-
minus noster Jesus Christus, qui cum de suo, Geni-
tur beata; cujus nobis fldcs mysterium, partus gau-
tori csset cequalis, de nostro factus est minor ab
dium,vitaprovectum,discessusattulithocfestivum;Cangelis, habens immortalitatem,
et ex Patre e.t
precamur supplices, ut pacem, quse in adsumptione
Matre quod moreretur adsumpsit, ut in se liberaret
Matris tunc pra>buisti discipulis, solemni •> nuper
genus humanum de tartaro, dum ipsum mors non
largiaris in cunctis, Salvator mundi, qui cum
Patre, et Spiritu sancto vivis.
tenuitin sepulcro. 214 'P^e enira prid. quam pat.
Post raysteriuni.
Contestatio. bene-
Descendat, Domine, in his sacrificiis tuffi
Dignum et justum est, omnipotens Deus, nos tibi
dirtionis coa>ternus et cooperator Paraclitus Spiri-
magnas merito gratias agere, tempore celeberrimo,
lus, ut oblationem quam tibi de tua terra fructifl-
die pra? ceteris honorando. Quo fidelis Israhel egres-
cante porregimus, caelesti<: permuneratione , te
sus est de.-Egv-pto, quo Virgo Dei Genitrix de mundo
sanctificante, sumamus, ut translata fruge in corpore,
migravit ad Chrislum. Quae neede corruptione susce-
calice in cruore, proficial meritis, quod obtulimus
pit eontagium, 213 "'''^ resolutionem pertulit in
pro delictis. Praesta omnipotens Deus, qui vivis et
sepulcro ;
pollutione libora, gerniine gloriosa, as-
regnas in saecula.
sumptione secura paradiso dote prselata; nesciens
Ante orationem Dominicam.
damna de sumens vota de fructu; non subdila
coitu, Exaudi, omnipotens aoterne Deus supplicem ple-
dolori per partum, nou labori per transitum, nec D bem tuam ob honorem Maria; beatissimae geni-
vita voluntate, nec funus solvitur vi natura;. Specio- trieis; et ita preces nostrasbenignus intende, ut
sus thalamus, de quu dignus prodit Spousus, lux cum flducia dicere mereamur orationem, quam
gentium, spes fidelium, spes fideUum, praedo dee- nos Dominus noster Jesus Christus Filius tuus orare
monum, confusio Judaeorum, vasculum vita;, taber- sic docuit, dicens : Pater.
naculuni gloria?, templum caelesto : cujus juvencula? Post orationem Dominicam.
melius predicantur merita, cum veteris Evae confe- Libera nos ab omni malo, ab omni delicto, auctor
runtur exempla. Siquidemista mundo vitam protu- omnium bonorum et conditor, Deus; et interce-
legem mortis invexit illa prevaricando nos
lit, illa ; dente beata Maria genitrice lua, contra cotidiani
pcrdidit, ista generando salvavit. Illa nos pomo ar- hostis insidias cotidiana uos proteclione defende,
lioris in ipsa radice percussit ; ex hujus virga flos Salvator mundi, qui cum Patre, et Spuitu sancto
exiit, qui nos odore reficeret, fruge curaret. Illa ma- vivis et regnas.
' Eadem fuit persuasio Gregorii episc. Tm'onensis bri, sollempniter . pro sollemni nuper.
in lib. de Gloria martyrum, cap. 4.
I c Non
dubito quin legendum hoc loco, cselestiper-
. *> Legendum puto, soUemniter, seu, ul veteres li- mutatione, ut sequentia probant.
 2i7 APPEXDIX AD OPER.\ SANCTI GERJIANI PARISIENSIS. 248
Benedictio populi. ^ vit. Vere est enim honorandus hujus diei na-
Deus, qui, cum te non capiunt Cfeli, dignatus es tahs, quae sic terrena generatione proeesssit, ut ad
in templo uteri Virginalis includi. Amen. Ut mater divinitatis consortium per consecrationem vh-gini-
integra baberet fructum de spiritu, et incorruptio- tatis perveniret. Per Dominum.
nem de pai-tu. Amen. Da
Angelum custodem,
plebi CoUectio ad pacem.
qui Filium Maria>, flde concipiente, prfedixit. Amen. Lffita nos, Domine, quaesumus, beatse martyris
Sanctiflcet gregem tuum illa benedictio, qua3 sine tuaj Agnes semper exeipiat, quae et jocun-
festivitas
semine huraano Redemptorem, Virginis flrmavit in ditaleni nobis suae gloriflcationis, et pacis sinceri-
utero. Amen. Ut, te protegente, esultet Ecclesia de tatem infundat, et tibi nos reddat acceplos. Per
congregato populo; sicut Maria meruit gloricLri dc Domiuum.
fructu. Amen. Quod ipse prtestare digneris, qui Immolatio.

cum Patre et Spiritu sancto vivis et regnas Deus in Vere dignum, et juslum est. Tibi enim, Domi-
ssecula sfficulorum. Amen. ne, festa solemnitas agitm', tibi dies sacrata 21
Post Eucliaristiam. cclebratur, quam beatee Agnes virginis sanguis in
Adesto, qusesumus, Domine fldelibus tuis, ul veritatis tuie testificatione profusus, magnifico no-
quaesumpsitfideliter, etmentesibietcorpore, beatasgiiiinis lui honore signavit. Cui ad mirificandam
Marice intercessione custodiat. Quod ipse prcestare gratiam tuam, in tenero adhuc corpore, et necdum
digneris, qui eum seterno Patre vivis et regnas. puellare florematuro, hanc virtutem fidei et patien-
CoUectio sequitur.
titft fortitudinem contulisti, ut soevitite persecutoris
Qusesumus, DomineDeus noster, ut, interveniente
non cederet conslantia virginalis, quo gloriosior
beata Maria, sacrosancta mj^steria, qufe sumpsimus,
fieret corona niartyi-ii ;
quia inter acerba supplicia
actu subsequamur et sensu, et ejus nobis indulta
nec sexui potuit eripere, nec stati. Hujus igiturpas-
refectio vitam conferat sempiternam per eum qui
sionis diem hodierna devotione celebrantes, immo-
tecum et cura Spiritu sancto vivit et regnat.
hunus tibi, Domine Deus noster, victimam laudis.
XIII. MISSA IN N.A.TALE AGNES TIRGINIS ET MARTYRIS.
Quam cum Filio tuo Domino nostro et sancto Spi-
21 5 'f beatee martrris Agnes natalitia tripu-
rilu, per claritatem regnantem, cum angelis et ar-
diantes, fratres carissimi, devolo eorde Domino ad-
cbangclis dominationes, principatus, et potestates,
sistamus. Vere enim hujus est honorandus natalis,
cffili, coelorumque virtules, ac beata serapbin socia
qufe sie nata est mundo, ut sit caslo renata ; sic sub
exultatione concelebrant, dicentes : Sanctus.
morte legis procreata, ut conteroret mortis aucto-
XIV. MISSA IX NAIALE SAXCT.E C.ECILI.* VIRGIXIS.
rem; sic infirmo sexu condita, ut metuenda viris P
fortibus despiceret tormenta ; sic fragili condilione Venerabilem ac sublimem beat» martyi-is Csecilise
producta, ut puella virginibus et potestatibus trium- passionem et sanctam solemnitatem pia devotione

pbaret. vera nobilitas, quse sic terrena genera- celebranles, conservatorem omnium Deum, fratres
tione processit, ut ad divinitatis consortium per- carissimi, deprecemur, ut piis Ecclesice sua? preci-

veuiret! Oreraus ergo ut pi'o nobis interveniat pre- bus propitiatus adsistat; et sicut illi hodie coronam
cibus, quae digna adsistit divinis obtutibus. Quod dedit, nobisquoque misericordiam largiatur. Per
ipse prajstare dignetur qui cum Patre, et Spiritu Dominum nostrum Jesum Christum Filiura suum,
sancto vivit et rognat. sccum viventem.
Collectio scquitur. Collectio sequitur.
Deus victricis Agnes adjutor et prsemium, exaudi Omnipotens sempiterne Deus, qui eligis infirma
nos illius interventu, cujus passionis natalem cele- mundi, ut fortia quaeque confundas, da nobis in
bramus ; cui tanti muneris gratiam contulisti, ut festivitate sanctse CECcilise martyrse congrua devo-
diabolum, qui per Evam humanum genus omne tione gaudere, ut et potentiam tuam in ejus pas-
subverterat, tenera retate Agnes contereret, provisum nobis percipiamus
et sexu sione laudemus, et

inbecilli superaret, veritatis confectione proster- t\ auxilium. Per Dominum nostrum Jesum Chi'istuin

neret evidenter ostendens quod non solum perpe-

: Filium tuum.
Colleclio post nomina.
tuae virginitatis martvi'a esset et virgo mansura,
sed Agni immaciilati sponsa
Respice, Domine, qua^sumus, plebem tuam de
fieri mereretur integre
sancta; Cseciliae martyris glorificatione gratulantem
de nomine. Adsume ergo hujus sacrificii iraraola-
tionem gratanter, qui coronasti gloriosam pro tan- et beneplacitum tribue sacratarum tibi mentium
tis meritis virginem. Per Dominum nostrum Jesum
famulatum, ut qui in sanctis tuis te honorare non

Christiun FiUum tuum. desinunt, perpetua donorum tuorura largitate po-

CoUectio post nomina. tiantur ; et quod visibililer exbibent, invisibiliter

Deus, qui virgineum florem per Marise uterum re- adprebendant; ut sicut illius grata sunt merita, sic

novas, reddens nobis in Matre virgine, quod per nostrse servitutis accepta reddantur officia. Per
incontinentem perditum fuerat matrem ,
quam Dominum nostrum Jesum Christum Filium tuum.
sequentes sanctfe virgines cum palnia martyrii ad CoUectio ad pacem.
tuum usque thalamum pervenerunt. Ex quibus cst Sanctse martjTae tuse Cseciha;, Domine, supplica-
beata Agnesmartyra, cujushodie passionis solerani- tionibus tribue nos foveri, ut cujus venerabilem
tas agitur, queenos adleetitiam suoe devolionis escita- sollemnitatem preeTenimus obsequio, ejus interces-
210 DE LITLRGIA GALLICANA LIBER III. 2oO
sionLbus commendemiu' et meritis. Et prsesta, quffi- * simi, omnipotentis Dei misericordiam supplices exo-
sumus, Domine, 217 ut pax quee profertur inla- remus, ut interventu sancti Clementis antistitis et
biis etiara cordibus non negetm-. Per. martyris sui, defunctis absolutionem , viventibus
Immolatio missEB. tribuat salutem. Memores etiani simus fidelissLmo-
Dignum et justum est, aequuni et salutare est, nos rum suorum Sisennii " atque Tlieodorae, ut quibus
tibi seniper gratias agere, omnipotens sempiterne per beatum martyrem fidem se credendi inseruit,
Deus, qui perficis in infirmitate virtutem.Quiabeala eis paradisi regna participet. Per Dominum nos-
gloriosaque Csecilia, despecto mundi conjugio, ad trum Jesum Christimi FUium suum, secum vi.
consortia superna contendens, nec eetate mutabili CoUectio ad pacem.
prsepedita est, nec inlecebris esl revocata carnali- Concordator discordiae, et origo societatis seter-

bus, necsexufragilitatis deterrita ; sed inter puella- naj indivisa Trinitas, Deus, qui Sisennii infidelitatem
res annos, inter sseculi blandimenta, inter suppli- ab Ecclesiae unitate disjunctam, per sanctum Cle-
eium persequentimn, multiplicem victoriam virgo mentem antistitem et subdis catholicae fidei, et in-
casta martyra implevit, et ad potiorem triumphum nectis perpetuse caritati, exaudi preces nostras, il-

secum ad regna cselestia Valerianum, cui fuerat lamque nobis pacem tribue, quam quondam sethe-

nupta, perduxit. Et sic coronam pudicitice meruit, B rem ascensurus apostolis reliquisti, ut qui prsesen-
ut regium thalamum non solum virgo, sed etiam tium labiorum impressione inligati fuerint osculo,

martyra intraret, per Christum Dominum nostrum. tua custodia pacifici permaneant in futuro. Quod
Per quem Majestatem tuam laudant Angeli, adorant ipse praestare digneris qui cum Patre.
Dom. Immolatio missae.
Benedictio populi. Dignum et justum est. Vere dignum est, nos tibi
Summe, optime, misericordissime Deus, benedic gratias agere, Domine sancte, Pater omnipotens,
famulos et famulas tuas. Amen. Tribue eis per in- ajterne Deus, in sollemnitate sancti martyris tui Cle-
terventum sancta? Cfecilia; virginis, cor in tuo amore mentis. Qui cognationem reliquilet patriam,etpost
sollicitum, in tuo timore devotimi, in tuo honore odorem tui nominis terras mariaque transmeans,
perfectum. Amen. Daeistranquillitatem temporum, abnegansque semetipsum, crucem peregrinalionis
salubritatem corporum, salutem animarum. Amen. adsumpsit, ut te per apostolorum tuorum vestigia
Mereantur te fide qua?rere, operibus invenire, gra- sequeretur. Cui tu, Domine, secundum promissio-
tia promereri. Amen. Et illa studeant agere, te teste nem FilLi tui,tam inprsesentisfeculo quamin futuro
qua? digna fiant in remuneratione,te judice. Amen. centuplicata muneris prsemia repensasti. Nam bea-
Quod ipse pra?stare digneris, qui in Trinitate per- C tissinii Pelri mox traditus disciplinis, parentes quos
fecta vivis, dominaris, et regnas, in genitali solo perdiderat, in externa regione res-
XV. MISSA IN NATALE SAXCTI CLEMENTIS EPISCOPI. tituis; quos terrenfe generationis amiserat, divinee
Diemhuncgloriosfepassionis sancti ac venerabilis reddis natur» participes. Deinde magistri sui vica-
Clementis episcopi, per qucm superstitiosagentilitas rium per ordinem subrogando, Romanse urbis, cu-

conruit Juda^^orum, et fidescatholica in corda homi- jus propter te despexerat dignitatem, tenere consti-
num radiavit, fratres carisstmi, revoluto anni cu-- tuis principatum. Pro quo transituria claritate, cae-

culo, debito veneremur obsequio

Domini miseri- , lesti facis honore conspicuum. Postremo martyrii
cordiam exorantes, ut qui cum lumen teterrimo gloria21 9 sublimatum, pro temporalibus gcstis
gentilitatis errori prffbidt, nossuolumine oriens ex ad fftcrnam provehis coronam, per Christum Do-
alto clarificet : qui illum sacrte praeposuit ecclesi£e, minum nostrum. Per quem Majestatem tuam lau-
nos sub mundialium fasce curarum gementes, ipso dant Angeli, atcpie archangeli noncessantclamare,
exoranle, sublevare dignetur. Per Dominum no- dicentes, Sanctus, Sanctus, Sanctus.
strum Jesum Cliristum Filiimi suum, secum vi. Benedictio populi.

CoUectio secpiitur.
Custos sacerdotii, dicator martyrii, palma trium-
Christe omnipotens Deus, qui beatum Clementem L' phi, Deus benedic famulos et famulas tuas. Amen.
antistitem propter nomen tuum in altitudine maris, Dona eis martyris hujus obtentu recte vivere, sobrie
paganorum tempestate 218 dimersum, ut in cer- agere, salubriter conversari. Amen. Ut illa agant
tamine probasti bellorum, ita post bellumpatefactis suo arbitrio, qufe digna habeantur tuo judicio et
arenis educis gloriosum, quaesumus pietatem tuam, indigna inveniantm' subjacere supplicio. Amen.
ut nos a concupiscentife procellis erutos, Paternoe Quod ipse praestare digneris qui in Trinitate per-
glorise repraesentes innoxios, Salvator mundi. Qui fecta vivis et regnas.

cum ffiterno Patre vivis et regnas Deus in unitate X\l. MISSA SAXCTI SATURXIXI t EPISCOPI ET
Spiritus. MARTYRIS.
CoUectio post nomina. Dcum, quiimmortales gloriosorum martyrum pal-
Nominum serie relata defunctorum, fratres caris- mastriumphali cruoreperfudit, et beatamdiei hujus

* Hinc probatm" antiquitas Actorum sancti Cle- hTolosatium scilicet episcopi, cujus festum iii
mentis, in quibus laudantur Sisinnius, Nerva? Imp. Kal. Decemb., id est in Vigilia sancti Andreee, de
familiaris, ejusque uxor Theodora, a Clemente ad quo infra, ubi Roma Garonnce Tolosa dicitur.
fldem conversi.
Sat APPENDIX AD OPERA SAJNCTf GER.MAM PARISIENSIS. 2oi
sollemnitatem suis pro se vincentibusdedicavit, fra- ^ ciim tuee Majestatis super nos apparuerit gloria, me-
tres carissinii, suppliciter oremus, ut qui dcdit dici ritorum noslrorum tribuas indulgentiam, per Chri-
hujus solleiniiitatem, del pleiuim sollemnitatis olTe- sluin Doiiiiuuin nostrum.Cui merito omnes angeli,
ctuin. Quideditliocquod cultusfestivitatisamplecti- atque archangeli,cherubim quoque etseraphim sine
tur, det ul aflectu devotionis imitemur. Et quicquid intermissione proclamant, dicentes : Sanctus, San-
sancto viro ac beatissimo martyrisuo Saturnino ho- ctus, Sanctus.
dierno die profuit ad gloriam, nobisproficial ad sa- .WII. MISSA IN N.WALE SAXCII ANDRE.E APOSTOLI.
lutem. Per Doininiim nostrum Jesum Christuni Prffifatio.

Filiiiin suum, qui secum et cum Spiritu sancto. ApostoUcum et toti almum sasculo diem, quo re-
CoUectio sequitar. tifex ille prEeclarus Andrcas postinluminatam prw-
Debitas, omnipotens sempiterne Deus, roferimus dicatioue Achaiam feUci martyrio decoravit, vel pro-
gratias Josu Christo Domino nnstro, inciijus simili- prii corporis hostiam crucis insignia amplectendo
tudinein beatissimus Saturninus, dum oflerretvicti- gcstavit, fratres carissimi, intentis sensibus, et totis
mam,ipsefit victima; dumsacerdotiumelectusagit, visceribus excolamus, inclytam omnipotentis Dei
martmumdevotus implevit, utper eminentiamjus- misericordiam doprccantes, uli liunc populum crucis
tili» atque victori», et testis fuerit et antistes : in g sua,sig„aeulo 221 prwmunil-um.illw^JiAeatadire,
quo proficiens fidei latitudo, dum cathedram susci- adminiculante flde, quo martyr prsecessit impleto
coronam rapuil passionis. Ita Majes-
pit sanrtitalis, certamine. Quod ipse prffistare dignetur, qui cum
tatem tuam, Domine, supplices exoramus, ut qui Patre et Spiritu sancto vivit et rcg.
ei tantam pro nomine tuo piwstitisti tolorantiam, Collectio sequitur.
per ejus intercessionom tribuas pro delictis plobi Christe Domine,cruciforgloriose,quiconstantiam
huic veniam. Por Dominum nostrnm Jesum Cliris- beati Androte apostoli propter gloriam tui nominis
tum Filium luum. cruciflxi ita confortasti in proelio, ut extolleres in
Gollectio post nomina. triumpho, exaudi hunccoetumsupplicemac prsesen-
Magnuin uobis est semperque festivum, fratros tem,et prwsta ut qui hoc tempore ojus sollomnitati
carissimi, summi pontificis et martyris Saturnini me- debitum frenus exsolviinus, futuris teinporibus mo-
ritis, depensis fidelitcr precibus exorare, qui Salva- dum vitee castissimae, ipso opitulante, servemus. Per
toris 220 nostri pra^cepta custodiens, non solum te, Christe Salvator mundi, qui cum ajterno Patre
sacerdotium ac vitse beatitudinem meruit, se etiam vivis, dominaris et regnas Dous in unitate Spiritus
tanti honoris officium felici inartjTio consecravit. sancli in sfoculaswculorum.
Per ciijusmeritis deprecomuromnipotentom Deuni, (] Collectio post nomina.
ut defunctorum aniinas transferat a tarlaro,
illic Omnipotentem Deum ac Dominum nostrum, fra- I
quo illum causa amoris sui adsumere dignatus est tres carissimi, deprecemur, ut hodierna sollemnia,
post triuinplium.PerDominumnoslruin Jesum Chri- que pro natale beatissimi apostoli et martyris sui
^^lumFilium suum, secum. Andreae suscepimus, sibi ipse coinmendct; ac sicut

Collectio ad pacem. illi hodie ob praedicationem verbi sui capto, inter

Deus, qui viscera misericordise atque uberi multi- vincula carceris, flagella et crucis necem adfuit, et
plici, sic sanctos tuos coronas pro meritis, ut discor- de triumpho nobili coronam dedit, ita interventu
dantium animoseorum intcrcessione pacifices, quffi-
ejus nobis in se credentibus, qui pressuris hujus
siimus per interventum sanrti Saturnini aiitislilis el
mundi, et insidiis adversarii fatigamur, in omnibus
martyris tui ut pacificalani plebem, hujus festivitati
tentationibusadesse, ac misericordiamlargiridigne-
collectam, sic ab omni simullate separes, ut perfe- tur, ctoiTerentum ac pausantum, qufe recitata sunt
ctam tuo conspectui habere digncris. Per Doiiiiniim nomina, Apostoli sui intercessione sanctificct. Per
nostriim Jesum Christum FiJiumluum. Dominum nostrum Jesum Christum Filium suum,
• Contestatio.
secum viv.
Digiium et justum est. Optimum saue est, nobis- r\ CoUectio ad pacem.
que speciali devotione praecipuum, omnipotentiam Omuipotens sempiterne Deus, qui tanta tibi cari-
tuam, Trinitas Deus, pro cunctorum triumphalibus tate beatum Andream apostolum vinxisti, ut luo
poenis scrvitio linguje supplicantis extollere, sed auxilio mundi vinceret fluetus, carnis contereret
prcecipuc hoc tempore beatum Saturninuiii,treinendi motus, nitentisque gladii non paveret adsul tus, queiii
nomiuis tui conclamantissiraum testem debilo ho- crux elevatasuscepit humilem,ut restitueret trium-
nore suscipere : quem tm-ba gentilium cum impu- phantem, pacifica, qua>sumus, hanc familiam ejus
lit e fano, intulit coelo. Siquidem ipse pontifex tuus soUemnitati collectam, ut dum praebet oscula proxi-
ab Orientispartibusin urbemTolosatiumdestinatus, mis, indulgens laedentibus veniam obtineat pro de-
Roma Garonnffi in vicem Petri tui, tam calhedram lictis. Per Dominum nostrum Jesum Christum Fi-
quam martyrium consummavit. Unde benedicimus lium tuum, qui tecum.
te, Domine, in operibus tuis, et supplices depreca- Contestatio.
nuir, ut spiritaliaChristianipopuli desideria sollem- Dignum et justum est, Kquum et justum est, pie-

niter impleantur, et misericordia a le petita per tati tuajinefTabiles gratiasreferre,omnipotens,sem-

sancti tui Saturnini suflragia celeriter impctretur. Ut piterne Deus ; et ineestimabili gaudio passionem tuo-
 2.i3 DE LITL"RGIA OALLICANA LIBER IIL 234
rum prfedicare sanctorum, per Christum Dominum ^^ dera sedens, almum nobis sidus, Lealos apostolos
uostrum. Qui beato Andreeeinprima vocatione dedit reliquisti, quorum speeiosam cohortem,felici clari-
fidem, et in passione donavit victoriam. Acceperat tate pollentem, prius praeelegisti mcrito, ut praede-
hific ulraqne beatus Andreas ideohabebat et in praj-
; stinares in regno. Amen. Concede propitius cir-
dicatione constantiam, et in passione toierantiam. cumstantem plebem crucis tuee muniri signaculo,
Qui post iniqua verbera, 222 PO^t carceris saepta, ut universum superet adversse potestatis incursum.
LlHjratus suspendio se purum sacrificiumtibiobtulit Amen.Infundesensibusejusapostolicadogmata,qua
Deo.Extendit mitissimus l)raehia ad ccelos, ample- le contempletur mente serena. Amen. Ut in illo tre-
ctitur crucis vexillum, defisit in osculis ora, Agni mendo^discussionis tempore, eorum defenseturprae-
cognoseit arcana. Denique dum ad patibulum duce- sidio, quoruni est secuta prseceptum. Amen. Quod
retur, in cruce suspenderetur, earne patiebatur, et ipse praestare digneris, qui cum Patre, et Spiritu
spiritulofpiebatur. Oblivisciturcrucistormenta, dum sancto vivis et regnas Deus.
de crucc Chris tum pra^conat. Quantum enim eorpus
XVllI. MIsSA IN NATALE SA.NCT.E ElLALI.Eb VIRGIXIS.
ejus in ligno extendebatur, tantura in lingua ejus
Clii"islus exaltabatur, quia pendens in ligno, sociari
Deum omnipotentem, Frati-es carissimi, qui tan-
tumprudentemvirginitatemfldeisociatamapice glo-
se ei gratulabatur. Absolvi» se non patitur a cruce, B
netepescat certamen in temporc.Turba circumspi- riae consecravit, ut per quem facta est materMaria,
fieret martvra Eulalia illa pariendi effeetu felix,
cit, etlamentat; demitti a vinculo cupit, quem re-
:

paratoremmentis intelligit. Laxari postulat justum,

ista moriendo : illa iraplens incarnationis offlcium,
ista rapiens passionis exemplura ; illa credidit An-
ne pereat populus boc delicto. Interoa fundit Martyr
spiritum, possessurus sempitcrni Judicis regnum. gelo, ista restitit inimico : iUa electa, per quam na-
scereturChristus, ista per quam\"inceretur diabolus
Per cujus meritis concede nobis, omnipotens Deus,
ut a malis omnibus tuti atque defensi, libi Domino
supplici oratione poscamus, utbealam Eulaliam pro
nobis orantem exaudiat et omnia, quse, peccatis
nostroDeomartvrum, etPrincipi apostolorum, lau- :

adversantibus, impedimur, ejusauxilioabomni labe

des semper et gratias referamus cum angelis et ar-
changelis, qui gloriara tuam non cessant clamare,
peccaminura eruaraur. Per Dominuni nostrum Jesum
dicentes.
Chi'istum Filium suuni, secum.
CoUecUo post Sanctus. CoUecUo sequitur.
Hosanna in excelsis. Vere sanctus, vere benedic- Deus, qui sanclae martjTse tuae Eulaliae pro poena
tus, vere gloriosus Dominus noster Jesus Christus gloriam, promorte vitam, pro inflrmitate virlutem,
Filiustuus.quibeatumAndream apostolum primum C pro passione coronam tribuisti ;
pra?sta, ut sicut illa
electione, exinde eertamine consecravit. Ipse enim exultat in gloria, sicnosde tua misericordia gratule-
pridie quam. mur ; et in aetermmi veniam, te douante, consequi
CoUectio post secreta.
Recolimus te, Domine, passum pro mundi salute
mereamur. Per Dominum 224 nostrum Jesum
Christum Filium luum, qui tecum.
hurailem, sed crediraus subsistere seraper in Geni-
CoUectio post nomina.
tore potenteni : precamur, ut qui de altario tuo par-
Deum qui sanctae famulae suae Eulaliae gloriosam
ticipamur. cum beatis apostolis in ccelestihus glorie-
et immarcescibilera coronam martyrii contulit, fra-
mur. Prfesta, Salvator mundi, qui cum a?terno Pa-
tres carissimi, supplices deprecemur, ut praestante
trc et Spiritu sancto vivis.
divina misericordia, ipsius precibus obtineamus ve-
CoUectio ante orationem Dominicam.
niam, qui gloriam non meremur. Caris etiam no-
Deus, qui sanctos apostolos tuos, exemptos ab
stris, qui nos in somno pacis praecesserunt, peren-
hujus sieculi fluctibus, angelicis jussisti coetibus ad-
nis aevi beatitudinem el perpetuae lucis gratiam re-
gregare,quosetiam tuis praeceptionibusinhaerentes,
munerare dignetur. Per Dominum nostrum Jesum
qualiter te deprecarentur cxhortator piissimus in-
Christum Filium suum, secum viv.
formasti, supplices quaesumus, ut qui illos hilari D CoUectio ad pacem.
atfatu salubriter imbuisti, nobis ipsara precera cum
Deus simultatum discussor, pacis quaesitor, cujus
fiducia perraittas claraare vel diccre : Pater noster.
ut pietatis est disjuncta conjungere, ita amoris est
Collectio post orationem Dominicam.
tununc nos.Domine, aposto-
casta pacifice alligare,
223 -^ oranimalo nos cripe, omnipotensDeus,
lorum tuorum dogmate obsequentes pace necte, ca-
etprffista ut jubar apostolici luminiscircumdati,om-
ritate orna, castitate sanctifica, ut qui de beata? %ir-
nem naevum criminis cum pompis sajculi respua-
mus.PerPominum nostrum Jesum Christum Filium passionemeruimushabereexemplum,
ginis Eulalia?
mereamur, devicta iracundia, obtinere triumphum.
tuum.
Benedictio popuU. Per Dominum nostrum Josum Christum Filium
Domine Deus omnipotens, qui gloriosus super si- tuum, qui tectim viv.
' Haec aliaque verba desumpta videnturex vulga- nellensis cap. 14.
tis sancti Andreae Actis, quae sfeculo viii nota erant b Non Barcinonensis, sed Emeritensis, de qua
apud Hispanos Beato abbati, qui ex eis verba refert Prudentius in Pcristephanon bymno 3. De hac Cre-
sub finem libri i contra Elipandura. Libellus de Mi- gorius Turonensis in lib. i de GJoria inartyrum, cap.
raculis sancti Andrefe laudatur in Chronici Fonta- 91, et Fortunatus in lib. vm, carm. 4.
 APPENDIX AD OPERA SANCTl GERMANI PARISIENSIS.
Immolatio missa. Collectio ad pacem.
Digiium ol jiisluiu esl, sequuni et salutare
^
esl, Deus, qui justitiaj leges in cordibus credentium di-
nos tibi semper et ul)ique gratias agere, Domine gito tuo scribis, quique in Paulum hodierna die vo-
sancte, Pater omnipo.tens, eeterne Deus, teque lau- cationis ejus de CKlis, non atramento, sed Spiritu
dare in omnibus operibus tuis. Qui dono gratia^ luce tuo vivo, caritatis fervorem ita scribis, ut
tuffi pro-
famulam tuam Eulaliam nobiliore mentis stigmate prium quassandum corpus pro Ecclesias tuse tradat
decorasti, ut inl;esam in se iniaginis tute pulcritu- membris, quiipsius Ecclesiae olimcontriveratmem-
dinem cuslodiret. Digna vere comes Filii tui, quse bra, sic nobis ipsius interventu doctoris et fidelis
tenero sexu bcllum fortis invaderet : et ultra opi- magistri, fraternse caritatis sincer® consortium do-
nioneni humanie virtutis ad tolerantiam pa?naruni na; et de tuaj dilectionis, 'quam ille habuit, multi-
se, zelo tui amoris, obtulerit quse in speciem pre-
; plici flamma, vel unam scintiUam dignare largiri,
tiosi Unigeniti sangu inem suuni sub testimonio bonaj ut sequamur per dilectionem ferventem magistrum,
confessionis effunderet, et incorrupta flammis vis- rujus flagrantia in caritate frequentamusprsecepta.
cera in odorem suavissimi thymiamatis adoloret. Immolatio missae.
Vadit ad tribunal cruenti pr»sidis nec quajsita, lu- Dignum et justum est. Vere 226 £equum et ju-
cratura regnuni, contemptura supplicium, inventura g stum est, nos tibi gratias agere, Domine sancte, Pa-
quaesitum, visura confessum non trepida de sen
; ter omnipotens, Beterne Deus. Qui ut ostenderes te
tentia, nonambiguade corona, non defessa de ecu- omnium cupere indulgere peceatis, persecutorem
leo.non difflsa de prfomio. Interrogatur, confitetur, Ecclesise tufe ad unum verbum tua; vocationis lucra-
ingentique miraculo Mnjestas tua exaltatum Virginis lus es, et statim feeisti nobis es persecutore docto-
spiritum, quem adsumpsit per flammam *, suscepit rem. Nam qui alienas epistolas ad destructionem
per columbam, ut hoc prodigio in cse]\s virgo et Ecclesiarum acceperat, ad restaurationem
coepit suas
martyr ascenderet, quo tuum Pater
in terris Filium earum scribere ; et ut se ipsum Pauluin factum ex
ostenderas. Per quem Majestatem tuam laudant Saulo monstraret, repente architectus sapiens fun-
225 angeli, atque archangeli non cessant cla- damcntura posuit, ut sancta Ecclesia tua cathoUca
mare dicentes. eo fedificanle gauderet, a quo fuerat ante vastata;

XIX. MISSA IN r.ONVERSIONE b SANCTI PAULI.

et tantus ejus defensor exsisteret, ut omnia supplicia

Deus, qui beati Pauli apostoli dignitatem ubique

corporis, et ipsam cfedem corporis non timeret. Nam
facis gloriosam, pr.Tsla, qua^sumus, ut et doctrina
factus est caput Ecclesife,'qui membra Ecclesiae con-
quassaveral; caputterrenicorporistradidit, ut Chri-
semper ipsius foveamur, et meritis. Per.
^ stum caput in suis omnibus membris acciperet; per
Collectio sequitur.
quod etiani V^s electionis esse meruit, qui eumdem
Sanctorum decus, remunerator justorum, Deus,
Dominum nostrum Jesum Christum FiUumtuum in
omnia et in omnibus nobis
qui super onines et pcr
sui pectoris habitationem suscepit. Per quem Maje-
es, cui sacriflcium est cor conlritum et oratio purum
statem tuam laudant.
incensum, tribue nobis per intercessionem beatissi-
mi Pauli apostoli sanctificationem cordis, fervorem XX. MISSA IN CATHEDRA <= SANCTl PETIU APOSTOLI.

spiritus corporis puritatem, ut mortificatis terrenis

SoUemnitatis prsedicandaj diem prfecipue nobilem,

immaculati spiritu in quo fidem prfBcellenti Filius excelsi Dei ori Petri
vitiis, et corpore nostro, tOji sem-
per laudis hostias referamus. Quod. monstratus est, et in coapostolos interrogante de se

Deus qui apostolum tuum Paulum, insolentem Christo quis esset, vere confessus est, cum beatus

cnntra Christiani nominis pietatem, Bar-Jona voce Redemptoris flde devota pra^latus est,
crelesti voce
cum terrore perculsum, hodierna die vocationis ejus
ut per hanc Petri Petrain, bases Ecclesiae fixus est,

mentem cum nomine commutasti ; et qucm prius

venerantes, fratres dilectissimi, deprecemur, uttam
persecutorem metuebat Ecclesia, nunc cwlestium gloriosa laude fidem Petri qui pra?tuUt, ipse beati-

mandatorumlaHatursehaberedoctorem;quemqueD^"'^'"'' ''"'''°'' ?'*'''"" f^onroboret. Per Dominum

ideo foris caecasti, ut introrsus videntem faceres nostrum.
;
CoIIectio sequitur.
cuique post tenebras crudeUtatis ablatas, ad evo-
Dens, qui hodierna die beatum Petrum post te
candas gentes divinaj legis scientiam contuUsti sed ;
cum vere confessus
dedisti caput Ecclesife, te ille
et tertio naufragantem pro fide quam expugnave- sit, et ipse a te digne praelatus sit, supplices exora-
rat, jam devotum in elemento liquido fecisU vitare mus, ut qui dedisti pastorem, ne quid de ovibus
discrimen sic nobis, qufesumus, ejus et mutatio-
;
perderes, ut grex effugiat errores, ejus intercessione
nem et fldem colentibus, post csecitatem peccato-
quem prKfecisti, salvifices. Quod ipse preest.
rum, fac te videre in cffilis, qui inluminasti Pau- Post nomina.
lum in terris et muncra prfesentia Ubens accipe,
; Deum, qui bcato Petro tantam potestatem disci-
qufe Apostoli tui precibus libi fiant accepta. pulo contuUt, ut si ipse ligaverit, non sit alter qui

" Haec Eulalise, non Barcinonensi, qua; capitis etiam de Barcinonensi refertur.
abscissione mart^Tiumconsummavit, sedEmeritensi h In Martyrologio Gellonensi, annorum 900 : vni
ronveniunt, quai bihit ore racjum, ut Prudentius canit, Kal. Febr. beati Pauli conversio in Damasco.
etsub specie columbee coelos petiit. Quod postremum c De hoc festo vide observata in lib. ii.
257 DE LITURGIA GALLICANA LIBER III. 288
«^ernani, regnumque perpeluum conlatura
solverit, el qufe in terra solverit, item calo soluta A^'''*™
bibituris. Per ipsum Dominum.
sint, preeibus imploremus, ut eductis 227 ^ Isr-
Ante orationem Dominicam.
taro defunctorum spirilibus, non prcBvaleant sepul-
Divino magisterio edocti, et divina institutione
tis infernse portae per crimina, quas per Apostoli
fidem vinci credit Ecclesia. Per Dominum nostrum formati, audemus dicere : Pater noster.

Jesum Christum. Post orationem Dominicam.

Libera nos, a?terna Pietas et vera Libertas; neque
CoUcctio ad pacem.
sinas ab inimico capi, qui a le cupiunt possideri,
Clemeutissinie Conditor, qui lanta caritate suc-
Omnipolens. Qui vivis.
cendisti discipulum, ut se de nave jactato, ad te
Benedictio.
celer festinaret pede nudo per pelagus, el videns
Supra coelorum agmina sedens, totum orbem ter-
hanc dilectionem, claves ei dares siderum, voces
rarum pugillo concludens, votivahffc hodierni diei
inspice suggerentium ut quicumque ex prajcepto
;

sollemniacelebraturos pnraudi. Amen. Ut qui sancti

junguntur ad osculum, livore pectoris excluso, illuc
patroni nostri Petri tuique apostoli festa colimus,
per gratiam ducantur, quo coeli Petrus est janitor.
per ejus intercessionem tibi placeamus. Amen. Da
Presta Salvator mundi, etc.
Contestalio.
B sacerdotum, regum cunctorumcpie populorum illa
semper in mente, ut qui Deum verum confitentes,
Dignum et justum est : qui dives infmitse clemen-
laudes dicentes, inlata = nostrorum crimina salvan-
tice copioso munere plasmam tu;e creaturae in tan-
tur. Amen. Et quemadmodum nos fecisti de sacro
tum dignaris erigere, ut vernaculo limi patiaris
fonte procedere puros, ita nos jubeas in feterna re-
Iiomine de terrena compage claves ceeli commit-
pacula cum sanctorum cffitibus sociari perpetuos.
teres, etad judicaudas tribus solium excelsse sedis
Quod ipse praestare digneris, qui cum Patre.
in sublime componeres. Testis est dies hodierna,
beati Petri Cathedra episcopatus exposita, in qua XXI. ORDO MISS.E IN IMTIIM QL'AI)RAG1NSIM.E d.

fldei merito revelationis mysterium °, Filium Dei Omnipotens, sempiterne Deus, prajsta ut Qua-
confitendo, preelatus apostolos ordinatui". In cujus di-aginsimale hoc jejunium sollemne et competen-
confessione estfimdamentumEccIesi8e,necadversus tibus inchoemus obsequiis, et tibi placitis efTectibus
hanc Petram portaj inferi pravalent, nec serpens celebremus, humaui generis Conditor et Redemp-
vestigiuni expremit, nec triumphum mors obtinet. tor, largire propitius, ut continentiam nostrae res-
Quid vero beato Petro diverso sub tempore acces- taurationis in tuis deputatam sincera conversatione
sit laudis etglorise, quffi vox, qu« lingua, quis
C iractemus. Quod ipse prKstare.
explicet? Hinc est quod mare tremulum fixo calcat
CoUeclio sequitur.
vestigio, et inter undas liquidas pendulaplanta per- Deus abstinentiw, Deus castimoniffi, ciui libenter
ambulat. Hic ad porlam Speciosam contracti tendit jejunantiumhumilitateplacaris, et humUiantium se
vestigia, et tactus Petri digito, claudus non indiget precibus benignus inflecteris, exaudi preces nos-
baculo. Hinc carceratus duni dormitat , Chrislus tras in hac hodierna die, quo Quadraginsimale in-
cum ipso pervigilat; et retrusus ergastulo, foras choamusjejunium,et diversarum tentationum qui-
procedit per angelum. Hinc paralyticum erexit de- bus gravamur, tempestate discussa, continentiam
cubantem in lectulo, ac debilitalojverbo deditvesti- nobis a vitiis tua benignitate infunde, Salvator mundi.
gium. Hinc Tabitham mulierem revocavit de funere, Colleclio poot nomina.
et virtute imperanti pritdare non licuit. Hinc tanta OfTerentium nominibus recensitis, qui devota al-
fidei dotem'' inler apostolos petiit, ut curaret uni- taribus munera humiliati jejunio mentis 229 ^*
vorsus languores dum pr£eterit, et cadavera viverent corporis a Domino deprecantur, pro merito devotse
umbra salubris qu£e tetigit, per Christum Dominum sanctificationis obtiiieant. Per.
nostrum. Cui mer. CoUeclio ad pacem.
Post Sanctus. D Deus continentice, Deus caritatis el pacis, qui pre-
Suscipe, Domine, inter angelicse vocis officium, cibus humiliantium se inflecteris, miserere nos-
nostrse quoque servitutis obsequium. Per Christura. tri, exaudi nos, et diversarum turbinum tempestate
Post mysterium. remota, pacem nobis tuee serenilatis impertias :

Heec igitur praecepta servantes, sacrosancta mu- quam peccatorum nostrorum nimietate perdidi-
si

nera nostrae salutis offerimus, obsecrantes ut mus, per indulgentiam tutc misericordise consequa-
228 immittere digneris Spii-itum tuum sanctum mur. Per Dominum nostrum Jesum.
super haec soUemnia, ul fiat nobis tegitima Eucha- Immolatio missae.
ristia in tuo Filiique tui nomine, et Spiritus saneti, Vere dignum et justum est; sequum et salutare
in transformatione corporis ac sanguinis Domini est, nos tibi gratias agere, Domine sancte, Pater
nostri Jesu Christi Unigeniti tui, edentibus nobis omnipotens, eeterne Deus, per Christum Dominum
° Videtur legendum, revelationis mysterio Filium c Pro inlatis criminibus.
Dei confitendo, prxlatus apostolis, vel apostolus ordi- <i
scribebant
Ita illi veteres, ita in Lectionario
mtur. Gallicano,
Lege dote
>>
inter apostolos prssiit.
2b9 APPENDIX AD OPER.V SANCTl GERMMI PARISIENSIS. :>iiO

nostrum. Qiii rsl Filius luus uiiigeiiiLus, niaiieas ^ clione levciri, qui cum hsec dona contulcrit, cuncta
in gloria tua, in quo jejunantium fides alitur, spes nol)is utilia iion negabis. Per Dominum nostrum
provehitur, caritas roboratur. Ipsc estenim Panis vi- Jesum Cbristum.
vus et verus, qui de ca!lo descendit, et habitat semper Consummatio missae b.

in cffilo ;
qui esl substantia ajternitatis, et esca vir- Virtutum ca^lestium Dous, qui plura prscstas,
tulis. Verbum enim quod facta sunt
liuim, por quam polinius aut meremur, tribue, qu;esumus, ut
omnia, non solum humanarum mentium, sed ipso- tua nobis misericordia conforatur,
quod nostrorum
rum quoque panis esl angelorum. Hujus Panis ali- non habel flducia meritorum. Per Dominum nos-
monto Moises tuns famulus quadraginla diebus ot trum Josum (^hrislura.
noclibuslegem suscipions, jcjunavit, eta carnalibus, Benediclio populi in iuitiimi Quadraginsimae.

cibis, ut tuaj suavitatis capacior esset, abstinuit, de Adcustodiamgregistui,animarumPastor,quidor-

verbo tuo vivens. Cujus et dulcedinem videbat in mire nescis, invigila.Amen.Et ne nocturnis terrori-
spiritu, ol lucem accipiebat in vultu. Unde nec fa- busfatigetur, invisibilieumadtactusanctiflca.Amen.

mcm corporis sonsit, et terrenarum est oblitus esca- Fragiiemsolida, contritum cleva, invalidumque con-

rum, quia illum ot gloriaj tuai clarificabataspectus, Hrma, pietate alleva, caritate a»difica, castitate

et,influente Spiritu, Dei sermo pascebat. Hunc Pa-B ™""'i'*' sapientia inlumina, miseratione conserva.

nem, Domine, nobis por hos quadraginta dies (in Amon. Proficiat fidei vigilanti amoris tui persevc-

quibus hodie, Quadraginsimalis niacerationem ab- rantia, morum temperantia, misericordite providen-
stinentiffi inchoantes, ingrodimur) ministrare digno- tia, actuum disciplina. Amen. Ut perconcessa mise-
ris, quem ut sitiamus indesinenter hortaris. Cujus rationisindulgentia, nonabjicias eumapromissionis

carne a te ipso sanctificata dum pascimur, robora- tuco magnificentia, sed perducas ad veniam, queni

mur ct sanguino, dum hausto sifiontor potamur, ab- hir libi adoptasli per gi'atiam. Amen. Pcr Dominum.
luiniur, per Christum Dominum nostrum. Por qncm. XXII. iiEM M1S3.4 jejl:nii.
Post Sanctus. 231 Omnipotens senipilerne Deus, qui nobis
Benedictus qui venit in nomine Domini, Deus in observatione jojunii oteleemosynarum semine
scientiarum Dominus, qui praestat adinventiones posuisti nostrorum remedia peccatorum, concede,
suas, et disponit omnia suaviter ;
qui ascondit supcr qucTsumus, nos opere mentis et corporis semper
occasum, Dominus nomen est illi. Hic Panis vivus tibi esse dovotos. Quod ipse prastare.
et verus, qui de cselo descendit, ut daret escas esu- CoUectio sequitur.
rientium, immo et ipse esset esca viventium fiat : Dous
_ huraanaj salutis operator,
_ da nobis_ exercere
nobis in pane, quo corda firmantur, ut in vn'tute ^ jojunia congruenter, quil)us nostra^ substantife sem-
Panis hujus per hos quadraginta dies, sine impedi- pitorna remedia providisti
mento carnis et sanguinis jejunare valeamus, ipsum CoUectio post nomina. I
panem habcntes, qui pauperes pascit panibus : qui Deus, qui non tantum nos a carnalibus cibis, sed
Moysi et Helio3 per quadraginta dies jojunantibus ab ipsius anima> noxiis deloctationibus pra'cipis je-

230 Quadraginsimam dcdicavit ; deindo etiam in junare, sic nobis, quajsumus, indulgenti;e tuEO

suo ipse jejunio, eumdem nobis numerum diorum pro_d)o subsidium, ul jejunando ab inlicitis contagiis

jejunii soUemnitato signavit; ut quod ipsoDominus ad superna crescamus, et nomina quae recitala sunt

in nostri corporis inflrmitate pro nobis jugiter in in Ciolesti pagina conscribi pra-cipias. Per.
XL diebus explevit, id nos vel minutatim eodem nu- CoUectio ad pacem.

mero dierum calculo distributa observantia, ves- Concedc nobis, omuipotens Deus, ut per annua
pertinis ^ refectionUjus studeamus imitari. Per. Quadraginsimalis exercitia sacramenti, et ad intel-

Post mysterium. ligendum Christi proficiamus arcanum, et affectus

Accepta tibi sit, Domino, nostra' dovotionis obla- ejus digna conversatione sectemur, ut sinceram

tio, quse etjejunium nostrum, te operante, sancti-T^ nobis pacem tribuas. PerDominum noslrum Josum
ficet, et indulgonliam nobis tuaj consolationis obti- Christum.
Immolatio missae.
neat. Per eum.
Vere dignum et juslum est nos tibi semper ct
Ante orationem Dominicam.
ubique gi'atias agere, Domine sancte, Pater omni-
Non agnoscentes, Domine, meritum, sed prajcc-
potens, feterne Deus, tibi sanctificare jejunium,
ptum, quia jubere dignatus es, audemus dicere.
quod nos ab initio sajculi servare docuisti. Magnam
Post orationora Dominicam.
enim in hoc munere corporis gratiam contulisti.
Adesto, Domino, tidolibus tuis, et quos ccelestibus
Sacramentis, a terrenis conserva periculis,
Quod si illa humani generis mater interdictam sibi
instituis
arborem custodisset, et immortalitatem retinuissct
Salvator mundi.
Post Euebaristiam. et patriam. Sed peccatum matris antiquee, quod in-
Concede, Doinine, qua>sumus, morum nos corrc- licita ligni vetiti usurpatione comraisit, in nostris

Notissima Palrum nostrorum ad vesperam jeju-

^ missis non habetur, prffiterquam in missa de Natali
nia, sed tamem vel ad humilitatem nostram et pu- Domini. Similes in festo sancti Joannis evange-
dorem notanda. lista?, et in Circumcisione, supra, item infra in
b Peculiaris hac die oratio, qualis in superioribus missa 76 et sequentibus.
261 DE LITURGIA GALLIC.VNA LIBEP. I!I. 2G-2

oramus, absolve jejuniis; ot qui de paradiso uon ^,''!''''"'"*' «!• i'<-'citata nomina cojlesli cbirographo iu
abstinendo cecidimus, ad eunidem, uunc jejunando bro vita^ jubeas adscribi. Per.

redeamus, per Cliristum Dominum nostrum. Per CoUectlo ad pacem.

quem. Prsesta nobis, omnipotens Dens, ut cjuia vitiis et

XXIIl. ITEM ALU MISS.\ JEJUNU. litibus subjacet nostra mortalitas, tua, per pr»sentia
Deus, qui profundo consilio prospiciendo mortali- jejunia nos medicina 233 purificet por caritatem
bus, sancta instituisti jejunia, cjuibus corda lau- sinceram. Per Dominum.
guentium salubriter curarentur, tu animam nostram Immolatio.
corpusque castillca, eorporis aniniffique Salvator, et
Dignum et justum est te auctorem et sanclifi-
ii^tenu-e felicitatis benigne Largitor. Per coaeter.
catorera jejunii conlaudare perquod nos liberas a
CoUectio sequitur.
nostrorum debitis peccatorum. Ergo suscipe clemens
Deus, qui, ob animarum medclam, jejuuii devo-
jejunantium preces; atque ut nos a malis omnibus
tione castigaricorpora pra^cepisti, concedc, qiisesu-
propitiatus oripias, iniquitatos nostras, quibus juste
mus ut corda nostra 232 ''''. pietatis tUcC valeant
adfligimur, rogamus, absolve. Per Cbristum Domi-
exercere mandata, quateuus ab omnibus semper
num nostrum.
irossinuis abstinere peccatis. Per Dominum nostrum g
Oratiopost Sanclus inQuat,
Jcsnm.
Conectio post nomina. Deus rerum omnium couditor atque creator, qui unus in
trinitale, pt Iriniis in unitatecogaosceris cujusmagnitu- ;
Defensio tua, Domine, quaisumus, adsit bumilibus,
diuem deficieus est lingua humana narrare quem sine ;

et jugiter protegat in tua misericordia confidentes ,

cessalioue proclamant angcli Sanctus. Ideo nos mioiaii fa-
muli tui, ore quidcni indiguo non tres Sanclos, sed ter
necessariis, in quibus indiget liumana conditio, et
Sanctus [ir.i>conio vocisaltolimus, iit cumsonomodulami-
iumiortalitatis dona prreveniat, et offerentium no- num proclaractur ter repetita laudalio. Ob hoc pietatem
tuam, clementissme Domine, exoramus, optata tribuas,
mina recitata caelesti chirograpbo in libro vitai' ju- pr.Tesumta indulgeas. utdetersa nube peccaminum, pura
beas adscribi. Per. etlibera conscicutiatuam mereamur omuipotentiam con-
laudare. Salt.
Collectio ad pacem.
Vide, quiesumus, Domine, inlirmitatem nostram, XXV. ITEM .MISSA JEJINII.

et in jejunii afflictioue positis celeri nobis pietate

Concede, quaesumus, Domine Deus noster, ut
succurre, iit ad superna crescamus, et sinceram no-
quod nobis de alimoniis ob macerationem carnis
bis tribuas pacem. Per. subtrahinius jejunando, voluutate a te data, jocunde
Immolatio jnissce.
, . ,
, .•,•,•,,. conteramus paupenbus largicndo quia tiuic leiunu
Dignum
^ et lustum est nos tibi hic et ubique gra- ^ , ^. l i •» r i • .

tiasagere, Domine sancte, Pateromnipotcns, etprnp

wterne
C observatio probabitur iructuosa,
. . .
si et corporis sen-
sibus per continentiam castitatis mens nostra sit
Deus, et tibi sanctificare quod nos ad ani-
,jejunium,
purior, et conscientiam pietatis foecundet affectus.
marum medelam et castigationem corporum servare
Collectio sequitur.
docuisti : quia restrictis corporibus anima; saginan-
tur; et iu quo esterior homo no.ster adlligitur, di-
Da nobis, omnipotens Deus, ut jejunando a cor-
poralibus escis, spiritu vegetati, satiemur robore,
Memento, Doiuine, in hoc jejunio
latatur interior.
et abstinendo ab alimoniis paritorque delictis, cun-
nostro miserationum tuarum, quas peccatoribus pie
ctis proficiamus in virtute hostibus fortiores.
semper jejunantibus contulisti, nt non solum a cibis,

sed a peccatis omnibus al)stiuentes, grato tUii jejunio Collectio post nomina.

placeamus, inquo non inveniautur volunlatesnostra; PrtPsta uobis, Doniine, qu;psunms, tu;e auxilium

a tua voluntate dissimiles, per Cliristum Dominum graticC, ut jejuniis et orationibus convenienter et
nostrum. Ante cujus. devote intenti, mentis et corporis a vitiorum hosti-

XXIV. ITEM .MISSA JEjrNll. bus liberomur; quique ad boc es jejunium dare di-

Omnipotens sempiterne Dcus, qui sic bominem guatus, ut abstinentia et castigatione niacerati car-

condidisti,ut meliorem, temporalibus beneficiis D nali, in flde inveniamur firmi, et iu operibus eiTica-

competenter instructum, ad cwlestia doua provehe- ces, suscipe jejunantium preces cum libatione praj-

res, prffsta, quffisumus, ut sicut per inlicitos appe- senti, defunctis refrigerium, superstitibus indulgen-
titus de indulta beatitudinis regione decidimus, sic tiam douans, per eam placatus ; et nomina quorum
per alimonia tuo munere distributa, et transitoria sunt distincte vocata figere in scriptione sempiterna

sustentetur bumanitas, et amissa reparetur aeterui- digneris.

Collectio ad pacem.
tas. Per.
CoUectio. Acceptum tilji sit, Domine, qusesumus, hoc sacri-
Semper nos, Domine, quffisumus, continentia Qcium jejunii nostri, cpiod expiando nos caritatis
salutaris erudiat, qute et nos jejunio intentos efti- dono tua: faciat sinceritatis capaces, et per eam
ciat puriores, et tua nobis dona conciliet. Per. conjunctos ad promissa sempiterna perducat ; cordi-
Collectio post nomina. busque nostris jejunii adtenuatione intentis, per
Tua nos,-Domine, gratia et sanctis exerceat ve- fraterna oscula, puram tuw dilectionis et pro- 234
neranda jejuniis, et ca;lestibus mysteriis efficiat ximi caritatem benignus infunde, ut a terrenis jur-

* Htec in membranula litteris minutis inserta.

263 APPEXDIX AD OPERA SANCTI GERMANI PARlSIEXSIS. 264
giis vel laesionihus cum abstinentia quiescentes, pro- ^ catricuni morbida tabe corruptEe, reviviscant ex tua
pensius ca;lestia meditemur. intcrius visitatione, sicut Lazari viscera a tua fue-
Inimolatio missoB. runt animata voce, Salvat.
Dignum et justum est nos tibi semper gratias CoUectio sequitur.
agere, Domine sancte, Pater omnipotens, aaterne Bone Redemptor noster Domine, qui mansuetus
Deus, ut modulum terrence fragilitatis aspiciens, mansucti animalis aselli terga insedens, ad passionem
non in ira tua pro nostra pravitate nos arguas sed ; redemptionis nostiw spontaneus adpropinquas, cum
iinmensa clementia puritices, erudias, consoleris tibi ramis arboreis certatim sternitur via, et trium-
quia cum sine te nihil possimus facere quod tibi sit palmiscumvoce laudis occurritur, quse-
phatricibus
placitum, tua nobis gratia sola prsestabit ut salubri sumus Mnjestatem tuam divinam, ut oris nostri con-
conversatione vivamns, per Cbristum Dominum fessionem atque corporis in jejuniis humiliationem
nostrmii. Per queni Majestatem. libens suscipias, et fructum nos viriditatis babere
.\XVI. IIEM MISSA IN QU.iDRAGINSIMA. concedas : ut sicut illi in tua fuerunt ohvia cum ar-
Domine Deus, qui populis tuis etjuste irasceris, boreis virgis egressi, ita nos, te redeunte in secundo
et clementer ignoscis, inclina aurem tuam supplica- adventu, cum palmis victorice mereamur occurrere
tionibus uostris, ut qui te in jejuniorum nostrorum B laeti, Salvator mundi.
observationetotis sensibus confltemur, non judi- CoUectlo post nomina.
cium tuum, sed indulgentiam sentiamus. Per. Ecce, Domine, de te Caipba; pontiflcis vaticiniuni,
CoUeclio sequitur. ignarum sibi ipsi, in populis est probatum, ut unus
Oblata munera superposita altario tuo, Domine, occumberes pro gente, ne cuncti pariter interirent
sanctificare dignare; et per ea placatus, peccata et tu singulare granum in terra morereris, ut seges
nostra, qua!sumus, in die jejunii nostri, memor hu- plurimanasceretur. Supplices tibiipsi,quipromundi
mance conditionis absolve ; et quicquid eorum retri- salute es Hostia cossus, deprecamur, ut nobis de te

butione meremur averie. Per Dominum nostruin. ipso veniam dones, qui te ipsum obtulisti pro nobis.
Post noruina. Et hos, quos recitatio commemoravit ante sanctum
Deus bonarum actionum et inspirator et doctor, altare, qui in pacem jam tuani ab his sunt vinculis
qui voluptates per inediam jejunii corporalis restri- corporeis trauslati, quEesumus, Domine, ut te ba-
ctas, agnitionem tuani nostris cordibus tribuis, da beant ereptorem, quem per baptismum meruerunt
nobis tidei, spei et caritatis augmentum, ut per Redemptorem habere. Sed et si qui inter hos astan-
sanctiflcationem jejunii tuum in nobis sit templum. tes, qui ad baptismi salutaris sacramenta priepa-
quod praemio flat ajternum; et nomina qua; voca- C rentur, quffisumiis, Domine Deus noster, ut imbutos
bulorum sunt pro aatatibus memorata seternitatis in flde, instructos insensu,confirmatos in gratia, ad
titulo jubeas priesignari. percipiendam plenitudinem gratife tufe, Spiritus
Ad pacem. 236 tui munere jubeas praeparari, ut sancti lava-
Omnipotens et misericors Deus, exaudi preces cri fonte desiderato mereantur renasci. Quod.
jejunantium suppUces, et misericordiee tuse munus, GoUectio ad pacem.
omni cessante fraudulentia, propitius impende, ut Universorum ipse dominator qui conditor, creatu-
per conjunctiouempacis, omne simultate compressa, rse tua3 praestanter amabilis et amator, cui Martba
securis tibi mentibus serviamus. Per. satagit, Maria pedes abluit, cum quo Lazarus redivi-
Immolatio missae. vus accumbit nempe domus amore), au-
(tota est in
Vere dignum et justum est nos tibi et ubique
nue plebi tua; ita se exercitare per dilectionem, ut in
gratias agere, omuipotens sempiterne Deus. Qui
te possit unita manere per pacem. Ministra in nobis
juste corrigis, et clementer ignoscis, in utrumque illas laciymas quas Maria de multa dilectione pro-
misericors : quia nos ea lege disponis, ut coercendo
tulit; flagrare orationem nostram facito, sicut uu-
perire non sinas in ajternum, et parcendo spatium
guentum pisticum, sacris plantis infusum, Marite fla-
tribuas corrigendi. Per Cbristum. D gravit, ut eam pacem consequamur per oscula nostra
XXVII. MISSA SYMBIU TR.iDITIONE.
° IN in alterutrum porrecta, quam consequuta est Maria,
235 IQ geminas partes diem bunc excolendum sui osculans Redemptoris vestigia, Salvator mundi.
complectitur, Domine, nostrse servitutis famulatio, vel Immolatio missce.
dejejunii cuItusacrato,vel de insignibustuis qujeho- Vere dignum et justum est, tibi, Domine, ab omni
die fulserunt, mirabilibus quo Lazarum reduxisti
: sexu, setate et sensu dicere laudem in hac die jeju-
post tartara, cum ad vocem tuam intonantem essilivit, nii, et laudis tuae trimpbali prseconio, quo ab Hie-
et quatriduani j ain fcetentis funus vivificans animasti rosolymis et Betbania occurrerunt tibi plurimse po-
vel etiam, causa miraculi obstupefacta, plaudens pulorum catervffi, una voce perstrepentes Hosanna :

turba Betbania occurrit cum palmis tibi ohviam Regi. Fili David, benedictus qui venit in nomtne Domini.
Esaudi nos in boc geminato servitutis nostra; obse- Tibi enim cum lingua coma servivit arborea, cum
quio, et praesta propitius atque placatus, ut animce arenosa itinera ramis viruerunt composita. Plebis
nostrae quae tumulo sunt peccatorum conclusse, et ci- quoque indumentmn tuis plantis sternitur,nudatisque

° Pro Dominica in Palmis, ut notatur in lib. ii ad hunc diem, et inferius in Missali Gallicano.
26o DE LITURGIA GALLICANA LIBER III. 266
viris Tia vestitur ; Victori novo populus prsestat A fldei devotione conlatis, mutufe Invicem sollicitudi-
triumplium. Surgittotus clamorin laude; vocescla- nis vota promamus, a Domini pietate poscentes ut
mantium penetrant templum, dicentes : Benedictus corda omnium offerentum ad hostiam rationabilis
qui venit in nomine Domini. Ecce, Hierusalem, qua- et coniplacitse sibi sanctificationis emundet, et quies-
liter tilji Res tuus sedens super asinum mansuetus centium animas in sinu Abrabce collocare dignetur,
advenit. Adveni ergo, rogamus, et in medium nostri et in parte primse resurrectionis admittat. Per Do-
adsiste ; et qui nos tunc reparasti per crucem, per minum nostrum.
istum immolatum panem et sanguinem iterum lap- CoUeclio ad pacem.
sos repara, ut te advenire in nostris cordibus sen- Deus, qui assumptum bominem evecturus ad cee-
tientes, eseamus obviam tui, et cum supernis illis los, inter prcecipua niandatorum tuorum patribus
virtutibus clamemus dicentes : Sanctus. nostris.apostolis paceni reliquisti, tribue nobis fa-

Post Sanctus. muhs tuis sectatoribus eorumdem,per exterioris ho-

Haec est sine fine felicitas, hfec est beatitudo sine minis osculum, interioris hominis pacem. Quod ipse.
termino, sic Deo indesinenter h»rere, ut ipse sit Immolalio missae.
spes, ipse sit requies. In ipso vigilet negotium, iu 238 Dignum et justum est per Jesum Christum
ipso otium conquiescat. Sic nobiscibum prsebendum B '^^''"™ *""™ Dominum nostrum.Qui suorum pedes
vel poculum, ut quicquid pra?figuravit in mysteriis, discipulorum linteo preecinctus abluit, et humilitatis

reddat in praemiis, per Christum Dominum nostrum exemplumtransituruseisdem de mundo reliquit.Ma-

Qui prid. gisterquippe verissimus factisinformat, quos monitis
Post secreta. salutaribus frequenter instruxerat. Sed quid mirum
Aspice in caelo vultu tuo, pie miserator, hcec mu- si preecinxit se linteo, quiformam servi accipiens,
nera, qui semper es propensus ad dona ; et ipsa con- habitu est inventus ut homo? aut quid mirum si mi-
templatione oblata sanctifices naturali majestate, sit aquam in pelvem, ut lavaret pedes discipulorum,
perpetue sanctus es, et sancta largiris. Quod ipse qui in terra sanguinem fudit, ut immunditiam dilue-
prsest. ret peccatorum? Ille itaque linteo quo eratprcecinctus
Ante oralionem Dominicam.
pedes quos laverat tersit, qui carne qua erat indutus
237 Venerabilibus informati pra-ceptis, incitati
evangelistarum vestigiaconfirmavit. Lavit ergopedes
munere pietatis, qui Marise flenlis lacrymas non
discipulorum Dominus ;
quorum autem pedes extrin-
spernis, Lazaro dignanter cognomentum fratris im-
secus abluebat, ipsorum animas indulgentiae hyssopo
ponis, EcclesicB soboles appellas ore gratiae cohere-
intrinsecusexpiabat.Oadmirabilesacramentum,gran-
des, tibi supplices clamamus, et dicimus : Pater.
Post oraUonem Domiuicam.
C de mysterium ! Turbatur Petrus cernens exemplum
tantas humilitatis in rege tantse majestatis; treraiscit
Exerce, liberator, innobis jurisproprii facultatem,
pavenshumanitas, quia ad ejus vestigia sese inclinare
qui Lazari virtutem, Marise pietatem, Martha; labo-
dignatur Divinitas. Sed nisiDeus adhominem humi-
rem remuneras, favorem plebis excitas, et Patris
liatusinclinaretur, ad Deum homoerectus numquam
voce concina gloriaris omnipotens Deus. Qui in T.
levaretur. Ex tunc enim homo viventium terras
XXVIII. MISSA IN COENA DOMIXl.
coepit adpetere, exquo Deus in regione mortalium,
Sacrosanctam, fratres dilectissimi, hodierna die humanitatis est dignatus lumen ostendere. Ante c.
inchoandffi Pascha soIlemnitatem,ac salutiferam do- Post Sanctus.
minicie immolationis efflgiem in sacrificio spiritali, Vere sanctus et justus es, Domine, vere magnus
Christo offerente, transfusam, non jam in amaritu- et pius cs, qui Filium tuum Dominum nostram Je-
dine azynii, neque in fermento veteris mahtiae cele- sum Christum nobis lumen ad terras ex summa cceli
brantes, sed in nova et sincera consparsione, imma- arce misisti captivorum corporum redemptorem.
culatas sacris altaribus hostias offerentes, omnipo- Ipse enim q.
tentem Deum per unigenitum Filium suum Domi- Post secreta.
num nostrum .lesum Christum deprecemur; quiD Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, respice in
heec in sacri corporis et sanguinis sui oblatione be- nos, et miserere nobis, factus nobis ipse hostia qui

nedicere et sanctificare dignatus est, ita offerentium sacerdos, ipse pra;niium qui Redemptor; a malis
famulorum suorum munera oblata benedicat ; ut per omnibus quos redemisti, custodi, Sal.

inluslrationem Spiritus sancti, deferentibus nuntiis, Ante orationem Dominicam.

odor suavitatis ascendat. Per Dominum nostrum Vivi panis alimenta et sacri sanguinis dona sump-
Je-
sum Christum Fil.
turi, Dominica prece mentes et corda firmemus.

Collectio sequitur.
Agnoscat Altissimus Filii sui vocem; et verba Chri-

Deus sanctificationum, et Dominus CEelestium vir- sti ad aures Paternas concordis populi clamor adtol-
tutum, exaudi preces nostras, benedictam hanc lat et dicat : Pater.
et
Post orationem Dominicam.
plebem, Domini nostri Jesu Christi redemptam san-
Libera, Domine, libera nos ab omni malo, et a
guine, de sede sancta, inaccessihilis claritas, exaudi.
fortissimis adversariis diabolo et morte, ea, quse
Per coaet.
Post nomina. cunctis fortior est, virtutis et dexterse tuse protectio-
Diversis oblationibus sacris altaribus, una tamen ne defende.
Patrol. LXXII.
 267 APPENDIX AD OPERA SAXCTI GERJLVM PARISIENSIS. 268
Post communionem. 4 XXX. pr.efatio in VESPER.i PASCH.E.
Concede nobis, omnipoleus Dous, ut sicut tpmpo- Domini gratia per aquam et Spiritum renati, et
rali ccena tuee passionis reficimur, ita satiaii merea- per multiplicem Paternse dilectionis provisionem in-
mur seterna. numeris laqueis abstracti, bujus divina; dignationis
XXIX. INCIPIfXT ORATIONES IN BIDLANA ^. auctorem Dominum incenso vespertinaj precis sacri-
Ccio, et incfelesli patina per spiritum erecto, etigne
239 Da nobis, Domine, perpetuae benedictionis
muuus accipere, pro quibus Uuigenitus tuus, sputis illo quem ipse iu nobis accendi desiderat, sollemni-
ter assato, precariis affeclibus, fratres carissimi, de-
iulitus, palmas accepit et colapbos. Qui tccum.
precemur, ut totius vitoe crimina, et eotidiani erro-
Oralio nunc ad Se.xtam.
ris maculas, et bumanre fragilitatis debita, in anni <=

Respice, Domine, supcr banc familiam tuam pro-

septimanaj dierum quadraginta, ac sepulti corpoj-is
pilius, pro qua Dominus noster Jesus Christus non
sui Sabbato nobis concedat. ISos quoque in numero
dubitavit manibus tradi nocentium et crucis subire
veri Israhelis JEgypio egredi faciat; et inimicis per-
tormentum. Per eum.
cussis, in unam Ecclesiam cathoIic£e domum pacis
Oratio nunc ad Nonam.
Domini cclebrantes, Agni immaculati sanguine cor-
Deus, qui pro redemptione nostra accepisti san-T)„ „ ,u .• .•
,-,,,„
•

IJ porum nostrorum postibus aspersis, in istius noctis

» •

,,-,,. ^. ,
guinem Jesu Cbristi, solveoperam diaboli, et omnes
venerabilis sollemnilatc, vastatura mundum morte
laqueos disrumpe peccati, ut creaturam regeueratio-
defendat, orantibus nobis. Per Dominum.
nis nulla polluant contagia vetustatis. Per.
CoUcctio sequilur.
Oratio sequitur. Cbriste Jesu, in vespera mundi vespertinum sa-
Deus a quo et Judas reatus sui proditor poenam, crificium per crucem effectus, dignare nos nova cor-
et confessionis suse latro prwmium sumpsit, concede pori tuo fore <> sepulcra. Sal.
nobis piaa petitionis etfectum, ut sicut in passione XXXI. PR/EF.\TI0 AB INITIO NOCTIS S.4NCT.E PASCH.E.
sua Dominus noster Jesus Cbristus diversa utrisque Auctorem lucis, principem luminis, inspectorem
intulit stipendia meritorum, ita a nobis, ablato ve- cordis, credentium redemptorem, fratres dilectissi-
tustatis errore, resurrectionis suee gratiam largiatur, mi, cunctis confessionibus veneremur, ut vergente
Per Dominum nostrum Jesum. die vocis rugitus exaudiat, et supervenientem caligi-
Item orationes in Bid. dic Sabbati ad Se b. nem noctis, luminis sui splendore inlustret, ne sit in

Deum omnipotentem Patrem, et Filium, et Spiri- nobis ulla tentandi vexandique occasio tenebrarum.
tum sanclum, universitatis unum creatorem, in bac ,
Sit noster defensor, qui est vera? lucis indultor, ut
magna magn i matutina Sabbati, dominici scilicet
'
semper simus in lumine ejus, qui Cbristum Domi-
corporis requiei, fratres carissimi, suppliciter depre- num nostrum gloriamur auctorem. Per.
camur, ut qui Adam de profundis infernalis limi mi- Oratio sequitur.
Rege nos, Domiue, per alternas temporum vices,
sericorditer eripuit, nos ejus Filius de luto ffficis
et conserva nos per dispares dierum ac noctium suc-
hujus, cui inbaesimus, sola misericordia tantum cla-
cessiones, ut adjuti sanctorum tuorum precibus, qui
mantes eruat. Clamamus namque et oramus, ne ur-
suum; diem hunc per munus misericordiae luse duximus,
geat super nos inferni putens os eruti de luto
noctem quoque istam placita tibi animarum et cor-
peccati, ne inflgamur. Per Dominum.
Colleclio sequitur.
porum puritate 241 ducamus. Per resurgentem a
mortuis Dominum nostrum Jesum Cbristum Filium
Domine Cbriste Jesu, Deus pie exaudi nos ; et
tuum.
prsesta, precamur, qua; corde rogamus; et hoc ro-
CEKM BEATI AfGUSTINI « EPISCOPI,
X.XXII. BENEDICTIO
gamus, ut tibi placeamus, tibi bajreamus sine tine ; QUAM ADHUC DIACONUS CUM ESSET, EDIDIT ET CE-
ut semper tibi gratias agamus, quia, 240 Domi- CINIT.

ne, redemisti nos in ceternaMi vitam de ffiterua Exultet jam angelica turba ccelorum, exultent di-
morte. Qui descendisti in lacum, ut ex inferis viuctos D vina mysteria, et pro tauti Regis victoria tuba into-
educeres, descende nunc quoque, precamur, visceri- cet salutaris. Gaudeat se tantis illius inradiata ful-
bus tuse pietatis, ut ex vinculis peccatorum, quibus goribus; et ffiterni Regis splendore inlustrata, totius
unusquisque constringitur, nosabsolvas, Salvat. orbis se sentiat amisisse caliginem. Laetetur et mater

» Sic vocabant Bidmm ante Pascba, ita ut una Sabbato sancto tunc fiebant ejusmodi orationes qua-
seorsim dies Biduana diceretur, infra in Sabbato leshabentur infra, sed nulla pro Judaeis? In Missali
sancto. Idem bic in Missali Gallicano. Miror hic non Gallicano inferius orationes nostrae solitse in Para-
referri varias illas orationes quas in die sancto Pa- sceve referuntur.
rascevescum prwviis gi'nutlexionibiis post passionem 1j An ud Sextam, ut in die prajcedente.
decantari mos est. Certe Gregorius testis est eas jam <=
Gallicano, iii anrtis, forte, in fine.
Eieculo VI in Gallicanis Ecclesiis in usu fuisse. Sic ^ Id est, esse, stylo veterum.
enim babet in IJb. v, cap. Sacerdote quoque
II : u e Sic inveninius scriplum in aliis Codicibus mss.
orante, » scilicct Avito Arvernoruni episco|jo pro Qiianquam hanc benedictionem sancto Leoni polius
Juda>is, « ut conversi ad Doiuinuiu, velamen ab quidam tribuendam censent. Confer dicta in lib u
eis litterae rumperetur; » (quaJ fore verba sunt ora- ad banc diem. Eadem babetur in Missali Gallicano
tionis nostra; pro Judaeis) « quidam ex bis ad san- infra.
ctum Pascba ut baptizaretur expetiit. » An potius
269 DE LTTIRGIA GALLTCANA LIBER III. 270
Ecclesia, lantiluminis adornata fiilgore, el magnis \ rint, stalim prodeundi ad laborem cura succedit;
populorum vocibus hcec aula resultet. Quapropter dispersa;que per agros, libratis paululum pinnibus,
adstantibus vobis, fratres carissimi, ad tam miram cruribus suspensis insedunt ', partem ore legere
sancti hujus hmiiuis claritatem, una mecum, qufeso, flosculos, onerafae victualibus suis, ad eastra re-
Dei omnipotentis misericordiam invocate, ut qui me meant : ibique aliae iuEestimabili arte cellulas tenaci
non meis meritis intra sacerdotum ^ numerum di- glutino instruunt; alice liquentia mella stipant; aliae
gnatus est adgregare, luminis sui gratia infundente, verlunt flores in cera; aliae ore natos fingunt : aliae

cerei hiijus laudem implere praecipiat. Per resurgen- coUeclis e foliis nectar includunt. vere beata et
tem Fil. suum. mirabilis apis, ciijus nec sexum masouli violant,
Consecralio cerffi.
fetus non quassant, nec filii destruunt castitatem I

Dignum et justum est. Verequia dignumet justum

sicut sancta concepit virgo Waria, virgo peperit, et
est invisibilem Deum omnipotentem Patrcm Eilium-
virgo permansit. vere beata nox, quae exspoliavit
que ejus unigenitum Dominum nostrum Jesum Chri-
jEgyptios. ditavit Hebra?os! Nox, in qua lerrenis
stum, totocordis ac mentisaffectu, etvocisministerio
caelestia junguntur! Oramus te, Domine, ut cereus
personare. Qui pro nobis eeterno Patri Adaj debitum
iste in honore nominis tui consecratus, ad noctis
solvit, et veleris piaculi cautionem pio cruore deter- „ , , ... , , , ,^ •

B
,

. r^. , ., ,
nujus caligmem destruendam mdeficiens perseveret,
sit. Haec suut enim testa Paschalia, in quibus verus
in odorem suavitatis aeceptus, supernis luminaribus
ille Agnus occiditur, ejusque sanguis postibus con-
misceatur.FIammasejusLucifer matutinus inveniat:
secratur. In qua primum Patres nostros filios Israhel
ille, inquam, Lucifer, qui nescit occasum; ille qui,
educens de ^4igj'pto, Rubrum mare sicco vestigio
regressus ab inferis,humano generi serenus inluxit.
trausire fecisti. Hxc igitur nox est quae peccatorum
tenebras colunina; inluminatione purgavit. Haec nox
Precamur 243 '^''gOi Domine, ut nos famulos et

famiilas tuas, omnem clerum, et devotissimum po-

est quffi hodie per universum mundum in Christo
pulum, una cum Patre noslro beatissimo viro ill.
credenles, a vitiis saeculi segregatos et caligine pec-
quiete temporum concessa, in his Paschalibus gau-
catorum, reddit gratiae, sociat sanctitati. Hajc nox
diis conservare digneris. Per resurg. a mor. Domi-
est in qua, destructis vinculis mortis, Christus ab
num nostrum Fil. t.
inferis victor ascendit. ISihil enim nasci profuit, nisi
Collectio post benediclionera certe.
redimi profuisset. mira circa nos tuae pietatis di-
gnatio I inffislimabiUs dilectio caritatis, ut servum Sancte Domine, omnipotens Deus, qui ad nostram

redimeres, Filium tradidisti. certe neccssarium

contemplationem tenebrarum haec in mundi hujus
''^"'"™ '""""''":'' emicare ut dum jussisti, pr;esta,
Adffi peccatum, quod Christi morte deletum 242 C ad illum aeternitatis diem et Unigeniti tui properamus
est! felix culpa, quae talem ac tantum meruit ha-
bere Redeniptorem : beata nox, quo; sola meruit occursum, ad hanc interim, quam tenebris praepa-

scire tenipus et horam, in qua Christus ab rasti, lucernam, duni nox isla transcurritur, sine
inferis
resurrexit! Haec nox dequa scriptum est Et nox
esl :
peccatorum oUendiculo ambulemus. Per resurg.
ut dies inluminabitur; et Nox inluminatio mea in
:
Collectio post hyninum cera.
deliciis meis. Hujus igitur sanctificatio noctis fugat Dens, templum ignis oeterni, Deus verae lucis ha-

scelera, culpas lavat, reddit innocentiam lapsis, et bitaculum, Deus scdes perpetuaj claritatis, vota tibi,

maestis Ifetitiam : fugat odia, concordiam pavat, et Domine, sollemnia diei consummationis et noctis

curvat imperia. In hujus igitur noctis gratia suscipe, incboationis celebrantes, ac, luminibus altaris tui

sancte Pater, incensi hujus sacrificium vespertinum, incensis, temporarium lumen oflferentes, ut famulis
quod tibi in hac cerei oblatione solemni per mini- et famulabus tuis verum ac perenne lumenlargiaris,

strorum tuorum manus de operibus apiim sacrosan- oramus. Per resurg.

cta reddit Ecclesia. Sed jam columnae hujus praeconia
XXXIH. 0R.4TI0NES PASCHALES DUODECIM CUSI TOTIDEM
novimus, quam in honore Dei rutilans ignis accendit. COLLECTIONIBUS.
Qui licet divisus in partes, mutuati luminis detri-D Oratio « pro gratiarum actione.
menta non novit. Alitur liquantibus ceris, quam in Praefalio.
substantiapretiosffi hujus lampadis apis mater eduxit. Expectatiim, fratres carissimi, et desideratum no-
Apis li
ceterisqua; subjecta sunthomini animantibus bis Paschae diemadepti, gratias agamus omnipotenti
antecellit. Cum sit minima corporis parvitate, ingen- Deo Patri, quod nos in banc eamdem diem per Fi-
tes animos augusto versat in pectore ; viribus imbe- lium suum Dominum nostrum Jesum Christum (quem
cilla, sed fortis ingenio. Haec, explorata temporum pro nobis hostiam dedit in salutem acternam) voca-
vice, cum canitiem proinosa « hyberna posuerint, et vit : ob hoc fideli gratiarum actione laudemus, he-
glaciale senium verni temporis moderata deterse- nedicamus, honorificemus benedictum et beatum
Melius intra Lnvitarum numerum, iit inferius
alii, Pruinosa in aliis. Sic m in o facilis et promi-scua
c

in Missali Gallicano. Quandoquidem levitae banc be- quondam mutatio. Sic infra prsmonitam pro prxmu-
nedictionem canere solent, et Augustinus eam, cujii nitam etalia id geniis pnrmulta.
esset diacomis, cecinisse dicitur. Quod an verum esse d Ita etiam in Gallicano. An insidmt?
possit, alii viderint. " Aliae orationes habentur, sed similes in Missalj
1" Quse
sequuntur usque ad, vere beata nox, ha- Gallicano inferius.
benturetidm inaliisCodicibus, sed modoomittuntur.
27l APPENDIX AD OPERA SANCTI GERMANI PARISIENSIS. &72
nomen Dei Patris in Filio, Filiique in Patre et Spi- ^ divitias communicet, qui fidelium animarum inopiae
ritu sancto in sKcula sa?culorum. SKcuIaris substantia' participant facultatem. Per
Oratio sequitar. resurg.
Sancte Domine, omnipotens Puter, exaudi, tuere, Oratio scquitiir.

ac sanctifica plebem tuam pra?monitam signo crucis, Piisservorum tuorum precibus annue, misericors
baptismate purificatam, chrismate delibutam, quos Domine, ut quicumque, prceceptorum cselestium
ad celebrandam pra^sentis sollemnitaris beatitudi- memores, pauperibus tuis qu8e sunt uecessaria sub-

nem congregasti, universisque notiliam tui, partici- ministrant, incorruptibili et ceelesti gloria misera-
tionis tuae et misericordise coronentur. Per.
pationem sancti Spiritus propitius infunde. Per.
Oratio pro exulibus. Oratio pro peregrinantibiis.

Proefalio. Praifalio.

Unianiraes, et unius corporis in Spiritu Dei Patris CKlestium, et terrestrium, 245 ot infernorum
omnipoteutis, 244 Domini misericordiam depre- Dominum Deum Patrem onmipotentem, fratres di-

cemur pro fratribus, et sororibus nostris captivitati- leclissimi, deprecemur, obsecrantes uti fratres nos-

bus elongatis, carceribus detentis, metallis deputa- tros ac sorores, quicumque peregrinationum neces-
tis, ut eisDominus adjutor, protectur et consolatorB ^^'^''^"s subjacent, omuipotens Deus auxilio suo
exislat, neque deesse sibi reputet eos qui fideli se comes adjutor reducal ac protegal. Per.
innocentia perseverant. Oratio sequitur.

Oratio sequitur. Restitue, Domine, peregrinis desideratum patriae

Tribuc, Domine, relegatis palriam, vinctis abso- solum, ut contemplatione misericordiae tuse, dum
lutioneni, captivis libertatem, ut plebs tua et in boc ad praesens agunt beneflciis tuis gratias, cives esse
sseculo, et in futuro raisericordia» tua; raunere libe-
sanctorum ac tui domestici concupiscant. Praesta per

retur. Per. resurg.

Oratio pro sacerdoiibus. Oratio pro infmnis.
PrEefalio. Proefatio.

In sanctorum sancta admissi, et altaris cslestis Universse salutis Deum et universse virtutis Domi-
Sacerdotii ffiterni participes eflecti, Dei Patris omni- num deprecemur pro fratribus et sororibus nostris
potentis misericordiam deprecemur, ul sacerdoles qui secundum carnem diversis segritudinum generi-
suos ac ministros donis repleat spiritalium gratia- bus insultantur, ut bis Dominus caeleste medicinse

rum. sua? munus indidgeat. Per.

Oratio sequitur.
p Oratio sequitur.
Domine Deus virtutura, justiflca et sanctifica pa- Domine, cui viviticare mortuos facile est, restitue
stores et prtepositos ovium tuarum, ut adversarius segrotantibus pristinam sanitatem, ne terreni medi-
noster diabolus fide eorum et sanctitate superatus, caminis remedia desiderent, quicumque medelara
contingere dominicum gregem ac violare non audeat. cselestis misericordia? tuae deprecantur. Per resurg.
Per resurg. ^.
Oratio pro pwnitentibus
Oratio pro virginibus.
Prfffalio. Confitentes bonitatis ac misericordia? Deum, qui
Incorrupta:- ffternitatis Deum, et inviolabilis na- peccatorum mavult pwnitentiam quam mortem,
turae Doniinum unianimiter deprecemur, orantes communicatis precibus ac fletibus pro fratribus ac
pro fratribus nostris qui gloriosam virginitatem cor- sororibus nostris Domini misericordiam deprecemur,
pore ac mente voverunt, uti eos usque ad consum- uti eos peccati sui criraina confltentes, a bonitatis

mationem propositi sui misericordi» Spiritus jirose- suse venia non repellat. Per.

quatur. Per. Oratio sequitur.

Oratio sequitur. qui non vis mortem
Rex gloria?, peccatoris, sed
Respice, Doraine, virgines sacras, et spadones vo
ut convertatur et vivat, da nobis peccatorum labe
luntarios, id est pretiosas Ecclesias raargaritas, ulD poUuQg pg,Qitenliam, simul ut flerecum flentibus et
corpora eorum acspiritum intesa castitatis conscien- dolentibus, et cum gaudentibus gaudere possimus.
tia, pari exffistimatione custodiant. Per resurg.
Per res.
Oratio eleemosynas fadentibus. Oratio pro unitate.
Prailatio. Praefatio.

Sanctum ac benedictum retributionis Deum unia- Unum DeumPatrem, ex quo omnia sunt, etunum
nimes, fratres dilectissimi, oratione deprecemur, ob- Dominura nostrum Jesura Christum, per quem ora-
secrantes pro fratribus et sororibus nostris quorum nia, fratres carissimi, deprecemur, ut unitatem Ec-
ministerio atquesumptu inopiamnonsentiunt qui in clesiae suae concordi congregationis nostrae voluntate
Ecclesia sunlindigentes, ut iisdem Dominus spiritales conflrmet. Per res. Fil. s.

Poenitentes quondam, alii voluntarii, alii addicti tionem alteram saeculi m Benediclini num. 193.
erant. Ex primis erat vir magniflcus ille Agricola Avitus, in bomilia de Hogationibus, de nocte Paschae
Gallus qui, murbo ingruente, ut poniitentem profl- b»c Iiabet : « Adfuit ergo nox illa venerabilis, quffi
teretur, nuliis vestibus indulus est, teste Ruricio epi- ad spem publicaj absolutionis votivum solemne pate-
scopo Lemovicensi in lib. u, epistolaSl. Legeprjefa- fecerat. »
273 DE LITLRGLV G.VLLICANA LIBER III.

CoUectio sequitur. \ sciant, crucis tuse sigillo signentur; et qni indigent

Omnipotens Domine, qui es 246 ^^'^^ bonita- dietatem •>
ad sacri nominis tui Baptismum perci-
tis et totius consolationis, te supplices deprecamnr, pere mereantur. Per Dominum.
ut haereticos et infldeles a perpetuis gehennae igni- Item coUectlo.
bus manifestatione tuae veritatis eripias, quoniara Accipe signaculum Christi, suscipe verba divina,
vis omnes homines salvos fieri et ad agnitionem ve- inluminare verbo Domini, quia hodie confessus 63
ritatis venire. Per. a Christo. Per Dominum.
Oratio pro pace regum. Item coUecUo.
Prffifallo. Signo te in nominePatris,etFilii, et Spiritus san-
Dominum dominantiura et Regem regnantium, cti, ut sis Christianus : oculos, ut videas claritatem
fratres carissirai, oratione unianimes deprecemur, Dei ; aures, ut audias vocem Domini ; nares, ut odo-
ut nobis populo suo pacemregum tribuere dignetur, res suavitatem Christi ; conversus "=, ut confitearis
ul mitigalis eorum mentibus, requies nobis congre- Palrem, et Filium, et Spiritum Sanctum ; cor, ut
gationis istius perseveret. Per. credas Trinitatem inseparabilem. Pax tecum. Per
CoUectio sequilur. Jesum Christum Dominum nostrum qui cum Patre
Carnis spirituura totius sator, cunctorumque re-
B et Spiritu sancto viv.
gnorum mundialium indultor, da regum culmini
XXXV. COLLECTIO .iD FONIES BEXEDICEXDOS.
religionis prosperitatem et pacis, ut nobis regno
Stantes, fratres carissimi super ripam vitrigi ,
'^

tuo cffilesti in terris adhuc positisliberius liceat de-

fontes, novos homines adduc eis de terra litori mer-
servire. Per resurg.
catores sua commercia singuli navigantes pulsent :

Oratio pro spiritibits pausantium.

mare novura, non virga, sed cruce non tactu, sed ;

Praefalio.
Deum sensu non baculo, sed sacramento. Locus quidem
;
Deura Judicem universitatis, caelestium, et
paruus, sed gratia plenus. Bene gubernatus est Spi-
terrestrium, et infernorum, fratres dilectissimi, de-
ritus sanctus. Oremus ergo Dominum et Deum no-
preceraur pro spiritibus carorum nostrorura qui
strum, ut sanctificet hunc fontem ut omnes qui
nosin dominica pace praecesserunt, ut eos Dominus
;

descenderint in hunc fontem, faciat eis lavacrum

in requiem collocet et in parte primae resurrectio-
beatissimse regenerationis in remissione omnium
uis resuscitet. Per.
Oratio sequilur.
peccatorum. Per Dominum.
CoUectio sequitur.
Jesu Christe, vita et resurrectio nostra, dona con-
sacerdotibus et caris nostris qui in tua pace requie- r< Deus qul Jordanis fontem pro animarum salute
qui sanctificasti, descendat superaquas has angelusbe-
verunt, exoptatae mansionis refrigeriura, et si

nedictionis tuse, ut quibus perfusi famuli tui, acci-

ex his, daeraonum fraude decepti, errorum se mul-
tis maculis polkierunt, tu, Doraine, quisolus potens piant remissionem peccalorum, ac renati ex aqua

eorum concede, ut quos damnationis et Spiritu sancto, devoti tibi serviant in aeternum.
es, peccata
suse participes diabolus gloriabatur effectos esse, per
Per Dominura.
Contestatio.
misericordiam tuam socios tuse beatitudinis inge-
Dignum etjustum est, Domine sancte, Pater om-
miscat. Sal.
nipotens, aeterne Deus, initiator sanctorum, chrisma-
Oratio pro catechumenis.
Proefalio.
tum Pater, et 248 novi per unicum Filium tuum
Precem spei fratrum nostrorum, carissimi, unia- DominumetDeum nostruin inditorsacramenti; qui

nimes adjuvemus, uti Dominus oranipotens ad fon- portantibus aquis Spuitum tuura sanctum ante divi-

tem eos beatae regenerationis suse euntes, omnes cias mundi largires ;
qui Bethsaidas aquas, angelo

misericordise suae auxilio Spiritus prosequatur. medicante, procuras; qui Jordanis alveum, Christo
CoUectio sequilur. Filio tuo dignante, sanctificas ; respice, Doraine su-

Creator omniura Domine, et fons aquee viva^, qui per has aquas, qua? preeparatte sunt ad delenda ho-
per lavacrum baptismi peccata eorum deles, quibus
D minum peccata. Angelum pietatis tuse his sacris fon-

jam donasti resurrectionis fidem, ut mortem hujus tibus adesse dignare : vitee prioris maculas abluat, et
sfficuli non timeant, reple eos Spiritu sancto, ut for- parvum habitaculum sanctificet tibi, procurans ut
mari in illis Christum ac vivere glorientur. Per. regenerandorum viscera aeterna florescant, et vere

.\XXIV. AT> CHRISTUMM FACIEXDVM. baptisraalis novitas reparetur. Benedic,Domine,Deus

247 Domine,dignarebenedicere hujus infantia? noster, hanc creaturam aquae, et descendat super
famulotuo ill.^quoniam nec conditione quisquam, eam virtus tua desuper infunde : Spiritum tuum san-
nec a^tate depellitur, dicente dilectissimo Filio tuo ctum Paraclitura, angelura veritatis. Sanclifica, Do-
Domino nostro : Nolite prohibere infantes venire ad mine, hujus laticis undas, sicut sanctificasti fluenta
me. Hi enim, Domine, antequam bonum aut malura Jordanis, ut qui in huncfontem descenderint, in no-

' Hac nota est nominis proprii, quod in baptis- Lege, linguam, conversus ut confitearis.
<=

mate impositum fuisse intelligimus exGregorio, de Forte legendum, siiper ripam vitrei fontis. Et in-
d

Vitis patrum c. 8, ubi Nicetius nomen in baptismo fra, mercaturos pro mercafores. Nisi si in priori loco
accepisse perhibetur. Vitrigi est noraen proprium loci, ubi baptisterium
b An pietate, vel cetate, alii divinabunt. erat, vel conditoris.
273 APPENDIX AD OPEHA SANCTl GERiMANl PARISIENSIS. -'76

mine Pafris, et Filii, et Spiritus sancti, et peccato- ^ ribus liberati, ct ad justitias atque lucis ca^lestis gra-
rum veniam,et sancti Spiritus infusionem consequi tiam promissam electi, omnipotentis Dei Patris in-
mereantur. Per Dorainum noslrum Jesum Christum, fatigabilembonitatem per Christum filium ejus, fra-
qui cst henedictus apud Patreni, et Spiritum san- tres dilectissimi, deprecemur, ut Ecclesiam suam
ctum per omnia s;ecula soeculorum. sanctam catholicam difTusam per orbem terrarum,
Deinde facis cruce de Chrisma ° et dicis. quam sibi amantissimi Filii sui passione et glorio-
Exorcizo te, crealura aquae; exorcizo te omnis sissimosanguineconquesivit,jugimajestatissu8epro-
exercilus diaboli, omnis potestas adversaria, omnis tectione custodiat, atque contra omnes mundi insi-
umbra dsemonum. Exorcizo te in nominc Domini dias tutam defensamque concedat, acpra^stot ei lem-
nostri Jesu Cliristi Nazarei,quiincarnatus est in Ma- pora tranquilla in perpeluum. Por resurgentem.
ria virgine, cui omnia sabjecit Pater in caelo et in Collectio.
terra. Time et treme tu, et omnis malilia tua ; da Redemisti nos, Domine Deus, per lavacrum rege-
loeum Spiritui sancto, ut omnes qui descenderint in ncrationis ct sanguinem crucis, ut illa caro qufp
hunc fonleni, fial eis lavacrum baptismi reg-encra- prius in Adam mortalis fuerateffecta, perpassionem
tionis in remissioneomnium peccatorum. Per Do- Majestatis lua: rursumrevocarelurincffilum. Salvat.
minum nostrum JesumChristum,quiventurus estin B Post nomina.
sedem majestatis Patris sui cum sanctis angelissuis Oremus pro his qui offerunl niunera Domino Deo
judicare te, inimice, et Sceculum per ignem in sse- nostro sacrosancta250'^P'''''^*''* P™ ^^' ^^ P''^ '^*"

cula sajculorum. ris suis, et pro spiritibus carorum suorum, in com-

Deinde insufjflas aquam per tres vices, et niittis memoratione sanctorum martyrum, ut Dominus
chrisma in modum crucis, et dicis : Deus noster preces illorum clementer exaudire di-
Infusio clirisma: salutarisDomini nostri Jesu Chri- gnetur. Per resurg.
sti, ut fiat fons aquro salientis cunctis descendenti- Ad pacem.
Comple,Domine, vota supplicum, exaudi gemitus
bus in eo, in vilam seternam. Amen.
Dum baptizas interrogas ei, et dicis :
peccatorum ; osculetur nos ab osculo oris suis paci
Magister et conditor, ut in nobis hoc recipientibus
Baptizo to ill. in nomine Patris, et Filii, et Spi-

ritus sancti in remissionem peccalornm, ut habeas holocaustum,pacemquam speramushabeamus.Per.

Immolatio.
vitam ajternam. Amen.
Dignum etjustum est, asquum et justum est, nos
Dum chrisma eum tangis, dicis :

libi hic et ubique gratias agere, tibi laudes dicere,

240 Perungo te chrisma sanctitatis,.., tunicam
,

immortalitatis, qua
, , ,• n
Dominus
•

noster IIJesus Christus

ri C
^_.
et hostias immolare, et
1
_.
tfonfiteri misericordiastuas
Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus, quo-
traditam a Patre primus accepil, ut eam integram
et inlibatam perferas ante tribunal Christi, et vivas
niam magnus estu, et faciens mirabilia tu esDeus ; {
solus. Tu fecisti caelos in intellectu tu formasti ter-;
in seecula sfeculorum.
ram super aquas tu fecisti luminaria magna, solem
Dum pedes ^ ejus lavas, dicis :
;

in potestatem diei, lunam et stellas in potestatem

Ego tibi lavo pedes. Sicut Dominus noster Jesus
noctis. Tu fecisti nos, et non ipsi nos; opera ma-
Christus fecit discipulis suis , tu facias hospitibus et
peregrinis, ut babeas vitam reternam.
nuum tuarum non omittas. Tuus est dies, et tua est
nox. In die enini mandasti misericordiam tuam, et
Dum vestimentum. ei imponis, dicis :

in nocte declarasti, quam hodiernis vigiliis in lumi-

Accipevestemcandidam, quam immaculatamper-
enim nox,
nis hujus festivitate celebramus. Hrec esl
feras ante tribunal Domini nostri Jesu Christi.
Collectio.
salutarium conscia sacramentorum. Nox, inquave-

Oremus, fratres carissimi, Dominum etDeum nO- niam peccatoribus praestas de veteribus hominibus
;

strum pro aufetis <= suis, qui modo baptizati sunt, ut novos efficis de senibus elTelis maturos reddis in-
;

cum in majestate sua Salvator advenerit, quosrege- fantes, quos in novam creaturam renatos de sacro

neravilexaqua et Spiritu sancto, faciat eos ex ^jgj.. Ufonte producis. Hac nocte in eeternum diem rena-
nitate vestire salutem. Per Dominum. scentes populi procreantur, regni cailestis atria re-
Item alia. serantur, et beata lege commerciis divinis humana
Baptizatis et in Chrislo coronatis, quos Doniinus mutanlur. Haec est enim nox illa qua? facta est in de-
noster a chrisma petcntibus regeneratione donare qua maxime delectasti nos,Domine, in fa-
liciis, in

dignatus precamur omnipotens Deus, utbaptis-

est, ctura lua. Nox in qua inferna patuerunt, nox in qua
mum quod acceperunt, immaculatum ipsum perfe- absolutus est Adam, nox in qua inventa est dragma
rant usque in finern. Per Dominum. quse perierat, nox in qua boni Pastoris humeris re-
XX.XVI. MISSA IN VIGILIIS SA^'CT,E PASCH^. porlala cst ovis perdita, nox in qua diabolus occu-
Sacrosanctse noctis istius gratia tenebris ssecula- buit et Sol justitiee Christus exortus est : et solutis

" Sic chrisma flectebant veteres, ut in concilio Mysteriis, cap. 6, et in lib. iii de Sacramentis. cap. I ,

Bracarensi ii, canone 4 Ut pro chrisma nihil episco-: ubi in Romana Ecclesia id inusitatum dicilur. Idem
pus accipiat. ritus infra in Missali Gallicano.
ii
Hujusce lotionis posl baptismum mentio fit, ut <:Corruptus locus, ubi legendum videtur pro neo-
initio hujusILbridiximus,apudAmbrosium in lib. de phytis.
 277 DE LITURGLV GALLICAAA LIBER IIL 278
multa san- j^ maxinice pietatis et potestatis omnipotens Pater,
inferni nexibus, claustrisque perfractis,
ctorumcorpora,desepulcriserumpentia,intraverunt quamlibet nonsine debitareverentia, attamen nulla
in sanctam civitatem. vere beata nox, quEe sola officii dignitate, vilis admodum precator accedo, et
meruit scire tempus et horam qua Cbristus resur- reus conscientiae testis adsisto. Quidne rogabo quod
rexit ! de qua jam in psalmo fuerat prophetatum : non mereor ? Atne pie (non sine Dei pace dictum
Quia nox ut dies inluminabitur. Nox in qua exorta sit) quod peccati magis est accusator, qui pro pecca-

est resurrectio in Eeternum ! Te enim omnipotens tis debuit esse interventor? Accuso ergo me tibi, et

Deus, creaturarum cselestiura multitudo et innume- non excuso, et coram testibus conflteor injustitiam
rabiles angelorumchori sinecessatione proelamant, meamtLbiDominoDeomeo.Confiteor, inquam,con-
dicentes ; Sanctus. flteor sub testibus injustitiam impietatis meae, ut
Post Sanctus. remittas impietatem peccati mei. Confiteor quod nisi
Tuo jussu, Domine, condita sunt 251. universa remittas, recteme punias. Habes me confitentem
in caelo et in terra, in mari et in omnibus abyssis. reum,sed (scio) nisi verbis non emendantem. Verbis
Tibi patriaTcbae, prophetae, apostoli, martjres, con- enim placo, operibus ofTendo. Culpam sentio,emen-
fessores, atque omnes sancti gratias agunt : quod et dationem diflero. Subveni ergo,subveni pietasinef-
nos facientes, has bostias spiritales et sincera liba- B fabilis. Ignosce, ignosce mihi, Trinitas mirabilis.
mina ut libens exaudias deprecamur. Te oramus, uti Parce, parce, pai'ce, supplico , Deitas placabilis.
hoc sacrificium tua benedictione benedicas, et Spi- Exaudi, exaudi, exaudi me, rogo, his verbis illius
ritus sancti tui rore perfundas, ut sit omnibus legi- Filii tui clamantem Pater, aeterne Deus, peccaviin
:

tima Eucharistia, per Cliristum Dominum nostrum. cfelo, et coram te jam non sum dignus vocari filius
;

Qui pridie. tuus ; fac me ut unum de mercenariis tuis. Et nunc,

CoUectio ad panis fractionem. Pater misericors, unicum misericordiaetuae portum,
Respiee ad hanc oblationem, omnipotens Deus, Christo favente, peto, ut quod per me vilescit per
quam tibi ofTerimusin honorcm nominis tui pro sa- illum acceptum ferre digneris. Qui in aeternum te-
lute regum, et exercitu eorum, et omnium circum- cum vivit et regnat.
adstantium ; et prsesta ut qui es ea sumpserint, ac- PrtEfalio missae.
cipiant sanitatemmentis, integritatem corporis, tu-
Expectatuni, fratres carissimi, et desideratum no-
telam salutis, intellectum sensus Christi, securita-
bis atque uiiiverso generi humanosalutaremPaschae
tem spei, corroborationem fidei, ajternitatem Spi-
diem adepti, concordi ac religiosa prece omnipotenti
ritus sancti. Praesta per eum qui tecum viv. et reg.
C Deo gratiasagamus,poscentes ejusmisericordiamin
XXXVII. MISSA PRI.^U DIE SANCTO PASCHjE.
hac die Resurreclionis Domini nostri Jesu Christi Fi-
Colleclio post proplielia.
lii sui, ut tribuat temporumquietem, regum pacabi-
Summe omnipolensDeus, qHicornusalutisnostrae
litatem, judicum mansuetudinem, hostium infirmi-
in crucis tuae mysterio extuUsti, ut nos in domo Da-
tatem,corporumsaIubritatem,aeristemperiem,anni
vid pueri tui regali fastigio sublimares ; in quo etiam
benignitatem, fructuum copiam, schismatum paeni-
trifario titulo Trinitatis nobis unitas manifestata cla-
tentiam, gentium vocationem ; et conventumEccIe-
rescens ostenditur ; Salvator nempe in homine, Sa-
siasticum pacifica et pura congregatione, Paracliti
cerdos quippe in chrismate, Rex scilicet seeundum
sui sanctificatione conlustret; devotum ac dicatum
carnem ex genere preces nostras tuae supplices
;
sLbi virginalem pudorem et continentiae propositum
prosternimus Majestati, ut quos in tuo nomine per
gloriosum atque beatum in omnibus custodiat; vi-
lavacrum regenerationis consecrare dignalus es,
duarum laboriosam continentiam sua miseratione
praestes, etiam in sanctilate et justitia tibi Domino
confoveat; orpbanis opem pietatis paternce imper-
servientes, unanimitatem fidei per infusionem Spi-
tiat. Per resurgenteni a mort. Dominum nostrum.
ritus tui sancti inviolabiliter custodire, ac per viam
Colleclio sequitur.
pacis liberis gressibus properantes, caelestia regna n
coiiscendere. Per resurg.
Deus omnipotens, exaudi populum tuum, hac die
adglorianiResurrectionis Domini nostriJesu Christi
Post Preces.
Deus, cfui, evulsis superstitionum spinis, in Eccle-
Filii tui in tuo nomine congregatum, et Majestatem

sia tua plantaria fidei alta radice posuisti, exaudi 253 tuam suppliciter exorantem dirige ex prae-
senti festivitate in laetitiam sempiternam, atque ex
precem familiai tuce respice de caelo, et vide, et
;

visita vineam istam, et praestaut, te inrigante, fru-

hac hodierna; solemnitatis esultatione ad gaudia

ctum accipiat in ubertate, quae,te plantante, incre- incorrupta transmitte. Per resurg.

mentum accipit in germine. Per resurg. Post nomina.

Apologia sacerdotis. Suscipe, quaesumus, Domine, hostiam placationis

Ante tuac immensitatis conspectum, et ante tuae et laudis; et has oblationesfamulorum famularumque
inefTabLLitatis oculos, o Majestas mirabilis, scUicet tuarum, quas tibi ofTerimus hodie in Resurrectione
ante tuos sanctos vultus, 252 niagne Deus, et Domini nostri Jesu Ciiristi secundum carnem, pla-

' Id est post precem, ut iu Natali Domini, scilicet post hymnum trium puerorum, ut quidem interpre-
tamur.
279 APPENDIX AD OPERA S.ANCTI GERMANI PARISIENSIS. 280
catusadsunie.Tribue etiam per intercessionem san- \ CoUeclio.
ctorum tiiorum caris nostris, qui in Christo dormie Famuli tui, Domine, qui ad tuam sunt gratiam
ruut, refrigeriuin in regionc vivorum. Per. vocati, tuo indesinenter proteganturauxilio; ut qui

Ad pacem. divino sunt baptismo regenerati , nunquam a tui

regni potentia possint evelli. Per.
Annue, queesumus, Domine, supplicihus tuis, ut
haec nostrae servitutis obiatio in diem Resurrectionis Post noraiua.

Domini nostri Jesu Christi, et salutem nobis confe- Adesto, Domine,supplicalionibus nostris, et obla-

ferat et pacem. Per resurgentem. tiones famulorum ac famularum tuarum, quas libi

offerimus, placidus ac benignus adsume.

Contestalio.
Ad pacem.
Dignum et justum est, fequura et salutare est, nos
Concede, quwsumus, omnipotens Deus, ut festa
tibi hic et ubique semper gratias agere, Domine san-
Paschalia, quce devotione colimus, moribus exse-
cte, Pater omnipotens, a?terne Deus. Sed in hac die
quamur. Per.
Resurrectionis Domini nostri Jesu Chrisli Filii tui
Immolalio.
gratulatio major exultat in cordibus nostris. Hic est Vere dignumet justumest quia verusilleAgnus, :

enim dies in quo nobis exorta est perpetuae causa T> qui pro nobis est immolatus. Qui mortem nostram
la?titiae. Hic est dies resurrcctionis humanoe, et vitte moriendo destruxit, et vitam nostram resurgendo
natalis seternEe. Hic est dies in quo saliati sumus reparavit Jesus Christus Dominus noster. Cui merito
mane misericordia tua; quo nobis ille Benedictus, omnes angeli.
qui venit in nomine Domini, Deus noster inluxit
XXXI.X. ITE.M MISS.4. PASCa.iLIS, TERTI.*. FERU.
nobis. Hic enim Dominus noster Jesus Christus Filius

tuus adimplens prophetias temporibus prffistitutis,

Deus, qui omnesin Christo renatos genus regium
et sacerdotale esse fecisti, da nobis velle et posse
visitavit nos post biduum, die tertia resurrexit. Hic
enim dies tanti muneris benedictione signatus,
quod praecipis, ut populo ad eeternitatem vocato una
est

qui hodierna festivitate gaudentdnis in toto orbe

sit fides mentium et pietas actionum. Per.

Quiaomniummorsperem- CoUectio.
mortalibus frequentatur.
pta est in cruce Christi, et in Resurrectione ejus
Omnipotens sempiterne Deus, per quem nobis re-

Domine sancte,Pater demptio praestatur et adoptio, respice in opera pie-

omnium vitasurrexit. Et nunc,
tatistuse; et qua; dignatus es conferre, conserva
omnipotens, jeterneDeus, supplicesdeprecamur, uti

hanc oblationem benediccre et sanctificare digne- ut in Christo renatis seterna tribuatur 255 here-
ditas, et vera libertas. Per.
ris. Per Christum Dominum nostrum.
Post nomina.
Post Sanclus.
Suscipe, Domine, munera nomini tuo oblata, quse
Haec te vox, Domine, mvstica luce comitatur, quee
in Filii tui Resurrectione triumphantis in gloria,
cum in supernisdominicseperennitatemlaudisexer-
universalis ejus adquisita sanguine oflfert Ecclesia.
ceat, celebrationem tanti nominis invexit et terris,
Per.
ut hujusmodi personas si homines tacerent, saxa Ad pacem.
clamarent. Viderunt te inferi, Deus ; vidcrunt , et Omnipotens sempiterne Deus, qui perUnigenitum
timuerunt a voce tonitrui tui, dicentes : .Absorptaest tuum ceternitatisnobis aditum, devicta morte, rese-
mors in victoria tua. Ubi est, Mors, aculeus tuus ? rasti ; erige ad te corda credentium, ut omnes in
Adtonita paululummiserorumstcteresupplicia; nec Christo renati ex aqua et Spiritu sancto regnum
habuerunt tormenta cruciatum ; et judicem suum CBelorum ingredi mereantur. Per.
254 ip*^ etiam poena contremuit,quianatura ter- Immolatio.
ribilium tenebrarum, prsesentia tui fulgoris habita, Dignum et justum est nos tibi gratias agere, om-
jam tunc timuit judicari. Exultaverunt sancti in nipotens sempiterne Deus, per Jesum Christum
gloria,lc-etantesincubilibussuis,quodAuctorempro-_ Filium tuum Dominum nostrum. Per quem huma-
missffi sibi lucis agnoscerent. Quorum tu, Domine, „„„1 genus vivificans, Pascha etiam per Moysen et
stipatus agminibus, et tibi tantum noto splendore Aaron famulos tuos Agni immolatione jussisti cele-
perfusus, sacrificia per te instituta sanctifica, non brari : consequentibus temporibus usque ad adven-
invitantis merito^sedsanctificantis exemplo, ut cun- tuiu Domini nostri Jesu Christi {qui sicut agnus ad
ctis rite perfectis, Salvatore nostro ab inferis jam victimam ductus est) eamdem consuetudinem in me-
reverso, et mors se intelligat victam, et vita revo- moriam observare prsecepisti. Ipse est agnus imma-
catam, per Christum Dominum nostrum. Qui pri- culatiis,quiprioris populiprimumPascha in yEgypto
die quam p. fuerat immolatus. Ipse est Aries in verticem montis

XXXVIII. MlSS.i PER TOTLM P.iSCHA PRO

i>UTi:iIN.\LIS excclsi de vcpre prolatus, sacrificio deslinatus. Ipse
P.4RVULIS QUI RENATI SUNT, SECLNDA FERIA. est Vitulus saginatus, qui in tabernaculo patris no-
Deus, qui credentes in te populos gratiae tua3 lar- stri .Abrahse propter hospites est victimatus. Cujus

gitate multiplicas, respice propitius ad electionem passionom et resurrectionem celebramus, cujus et

tuam, ut qui sacro baptismate sunt renati, regni adventum speramus. Et ideo cum angelis et ar-

Ccelestis mereantur introitum. Per Dominum. changelis claman. dic.

281 DE LITURGIA GALLiCANA LIBER IIL 282
XL. ITEM MISSA PASCHALIS, QLARTA FERU. Ad pacem.
J^
Deus, quipopulum tuum sacrum, Jordane flumine Tribue, Domine, ut ita apud universos redemptio-

transacto, terram tuae fecisti repromissionis intrare, nis tuffi famulos infractae caritatis exundet affectus,

concede, quaesumus, ut et nos quoque, Majestatis utnibil odiorum inlerpellatio 257 pi"a?valeat ad-

tuaj revelato mysterio, divina semper beneficia sen- petitus ; sed testimonium osculi, quod pro perfec-

tiamus. Per. tione mansurae pacis impenditur, nuUa deinceps si-

CoUeclio. multatis fraude frustretur. Sal.

Annue nobis, qutesumus, Domiae, ut quemadmo- Immolatio.
dum mysteria Resurrectionis Domini nostri Jesu Vere dignum et justum est, unianimes et concor-
Christi sollemnia colimus, ita et in adventu ejus des omnipotentem Deum profusius deprecari cum
gaudere cum sanctis omnibus mereamur. Per. unico Filio ejus Domino Jesu Christo Salvatore no-
Post nomiiia. stro, qui Ecclesiam suam secunda liberavit a morte,
Auditis nominibus offerentum, debita cum vene- quando sanguis ipsius effusus est super cruce. Per
ratione beatissimorum apostolorum et martyrum, ipsum te rogamus, omnipotens Deus, ut Ecclesiam
omniumque sanctorum commemoratione decursa. luam augeas in fide, custodias in spe, protegas in
et offerentum et pausantium commemoremus no-
g garitate, et sacrificia nostra libens suscipere digne-
mina, ut seternalibus indita paginis, sanctorum coe
ris cum gloria et honore. Et ideo cum angelis et ar-
tibus adgregentur. Per.
changelis laudamus, dicentes.
Ad pacem.
XLII. ITEM MISSA PASCH.ALIS, SEXTA FERIA.
Deus, per cujus os prolatum est, quod pacem om-
Deus qui ad aeternam vitam in Christi Resurre-
nibus dares, 256 ^^ pacis statuta relinqueres, in-
ctione nos reparss, da nobis cffileslia sapere, et a
funde in cordibus nostris pacis studiuni , et piae

voluntatis affectum, ut vitiorum omnium labe pur- terrenis cupiditatihus abstinere. Per.
Collectio.
gati, pacem, quam labiis ore prosequimur, imma-
Deus gloriae, cui complacuit in Unigenito tuo om-
culatis cordibus teneamus. Per.
CoDteslatio.
nem plenitudinem habitari, onines principatus et

Dignum et justuni est nos tibi semper laudes et polestates exuere, atque in eo reconciliare omnia, in
quo condideras universa, aspice festivas subdilaecon-
omnipotens sempiterne Deus, per Je-
gratias agere,
sum Christum Filum tuum Dominum nostrum. Qui gregationis excubias, accipe preces Paschalibus sup-

sicut ovis ad occisionem pro nobis ductus est, et ut plicationibus votivas; et qui dedisti nobis dominicae

agnus coram tondente se sine voce, sic non aperuit Resurrectionis temporum revolutione victoriam, da
p operum sancliflcalione laeti-
os suum. Hic enim est Agnus Dei, Unigenitus Filius nobis ipsius festivitatis

tuus, qui tollit peccatum mundi; qui se pro nobis tiam. Per.
Post nomiEa.
offerendo non desinit, nosque apud te perpetua advo-
Da, misericors Deus, ut in Resurrectione Domini
catione defendit quia numquam moriturimmolatus,
nostri Jesu Christi percipiamus veraciler portionom.
sed semper vivit occisus. Pascha enim nostrum im-
Per.
molatus est Christus ; ut jam non in fermento veteri, Ad pacem.
neque in carnalium sanguine victimarum, sed in Deus, qui populum tuum tu» fecisti redemptionis
azymis sinceritatis, et corporis ' veritatis inimole- participem, concede nobis, qufesumus, ut de [die]
mus. Per Christum Dominum nostrum. Resurrectionis Dominicae in perpetuo gratulemur.
XLL ITEM MISSA PASCHALIS, QnXTA FERIA. Per.
Immoliitio.
Deus,qui sollemnitate Paschali cailestia mundore-
Dignum et justum est, nos tibi gratias agere, Do-
media benignus operaris, annuaj festivatis hujus
mine sancte, Pater omnipotens, ajterne Deus, per
dona prosequere, ut per observantiam temporalem
Jesum Chrislum fUium tuum Dominum nostrum
ad vitam nobis proflciat sempiternam. Per.
,

CoUectio.
T\ quem pro nobis omnibus tradi hostiam voluisti.
Deus qui et libertatis nostrte auctor es et salutis, mira circa nos pietatis tu» dignatio o ineffabilis di- !

lectio caritatis ut servum redimeres, Filium tradidis-

exaudi supplicantium voces; alque eos, quos sangui-
ti cerle necessarium Ada? peccatum, quod Christi
nis tui effusione redemisti, prsesta, ut per te vivere,
!

incolumitate gaudere. Sal. morte deletum est ! felix culpa, qute talem ac tan-
et perpetua in te facias
Post nomina. tum meruit habere Redemptorem 1 Nunquam enim
Audilis nominibus offerentum, ffiternitatis Domi- quantacirca nos pietatis tucP dilectio esset, cognosce-
num deprecemur, ut in nobis vel timor ejus, vel cor- remus, nisi ex morte unici et coajterni Fihi tui, Do-
dis puritas, vel caritas quae casumnon habet, immo- miiii ac Dei nostri Jesu 258 Christi probaremus.
biiis perseveret. Quia heec est salutaris oblatio, hsec Vicit malitiam diaboli pietatis tua; dignatio, quia ubi

vera, hsoc pinguis hostia. Ista sunt pura Ubamina, abundavit peccatum, superabundavit et gratia. Sed
qufe et pro nobis et pro requie defunctorum, contri- plus nobis tua misericordia reddidit, quam invidus

tis et humiliatis cordibus, offerentur. Per. inimicus abstulerat. Ille paradisum invidit, tu ckIos

• Sic inferius in Missali Gallicano, ubi plures^^sedem, quse hic, orationes, et quadam supplentur ad
missarum integritatem. t
283 APPEiNDIX AD OPERA SANC ri GER.M.UM PARISIENSIS. 284

mortem temporalem intulit, tu Titam suum, adsumptam ex carne Virginis viri hominis
donasti. llle
^
perpetuam tribuisti. Proplerea profusis gaudiis totus formam, inittere dignatus est, fratres carissimi, sup-

in orbe terrarum mundus exultat : sed et supernse pliciter exoremus; iit sicut in hac Resurrectione
concimmt potestates hymnum glorise tuae, sine fine ejusdem nos a morte perpetua cum illo rcsuscitavit,

dicentes. ita pietatis suaj dono ab omnibus nos inimici tutans

insidiis, inlsesos faciat in matris Ecclesiae gremio re-
XLIII. MISSA IN DIE SABBATO OCTAV.E PASCHj:.
sedere ; et conscientife integritate de regeneratione
Conserva, Domine, familiam tuam, quos ex aqua
ut velerem
gaudentes, aeterna primitivorum Ecctesiae, quemad-
et Spiritu sancto propitius redemisli;
horainem cum suis actibus exspoliantes, in ipsius
modum devotione ad prajsens, ita et remuneratione

vivamus, ad cujus substantiam per

adsociet in ceternum; et haic munera plebis sus be-
conversatione
nedicere dignetur. Sal.
hsec paschalia dierum octavarum tuse Resurrectionis
Collectio.
mysteria transtuUsti. Per.
Deus, totius claritatis conditor et moderator, quem
CoUeclio.
ea?Iestia mirantur, et terrena pavitant, inferna tre-
Fac, omnipotens et misericors Deus, ut quod octa-
miscunt ; cui angelorum turmee et archangelorum
varum dierum Resurrectionis tu» paschalibus cele-
B exercitus militant, nonutimundum expugnes, quem
bramus officiis, fructiferum nobis omni tempore sen-
ipse fecisti, sed ut subruas mundi peccata, quaj dia-
tiamus. Sal.
Post nomina.
bolus adinvenit; quia ita dignatus es diligere hunc

Deus misericordiEe sempiternse, qui in ipso Pascha- mundum, ut Unigenitum tuum traderes pro nostra

lis festi recursu fidem sacratae tibi plebis accendis,

salute, cujuscruce redempti sumus, morte vivificati,

passione salvati, resurrectione gloriflcati. Per ipsum

auge graliam, quam dedisti, ut digna omnes intelli-
itaque te supplices invocamus, ut huic familiae tuse
genlia comprehendant quo lavacro abluti, quo Spi-
ritu regenerati, quo sanguine sunt redemti. Per. in omnibus adesse digneris, sicut adfuisti patribus
noslris sperantibus in tua misericordia : sic et his
Ad pacem.
Deus, qui per Unigenitum tuum feternitatis nobis
omnibus adesse dignare, ut sit in sensibus eorum
timor devotionis tucc, in corde fldes, in opere justi-
aditum, devicta morte, reserasti, deduc nos ad socie-
tia, in actu pietas, in lingua veritas, in moribus di-
tatem caelestium gaudiorum, ut Spiritu sancto rena-
tos regnum tuum facias introire. Per resurg. sciplina, ut digne riteque immortalitatis 260 ^ibi

Conteslalio.
pra^mium consequi mereantur. Per.
Post nomiiia,
Dignum etjustumest, necessarium et salutare est,
^ Concede, quassumus, omnipotens Deus, ut qui Re-
ut te Dominum ac Deum totis visceribus bumana
surrectionis dominicge sollemnia colimus, per innova-
conditio veneretur, Rex mirabilis Christe. Cujus
tionem tui Spiritusa morte animse resurgamus. Per.
condemnatione, tartareis vinculis absoluta creden-
Ad pacem.
tium turba, libertatis insigniagratulatur. Quivereut Exaudi nos, Domine, sancte Pater, omnipotens
Leo de tribu Juda mundo ostensus, animarum devo- Deus ; et his oblationibus precibusque susceptis, prse-
ratorem extinctum leonem diabolum omnis terra sentias tum virtutem intersere, ut quod singuli ad
lastatur. Permittis te clavorum nexibus alligatum ad honorem, cunctis
Majestatis tuajobtulerunt proficiat
stipitem crucis tereri ", u t non sit parva quem impius ad salutem. Per resurg.
quondam expavescat potentia. Adcujus vocem emit- Immolalio
tens spiritum, terra tremuit, cffilum espavit, dies Dignum et justum est, necessarium et salutare est,

fugit, sol obscuratus est, astra abscondentes radios nos tibi gratias agere, omnipotens Dens, licet gloria;
suos, simul omnia migravcrunt. 259 Cujus des- tua3 mortalium membra non congruant, Redomplio-
censu, confractis porlis, luget infernum. Quo resur- nis nostree perferre praeconia: dtmi hominum gcnus
gente, lajtanlur angeli, exultat terra cum habitato- mancipatum morte, infernorum sedibus tenebrarum
ribus suis. In quo triumpho conspicitur comitatio
j)
vincla restringerent, spiritale Verbum, per quod in
illa prophetico ore promissa : Ero mors tua, o in- principio omnia fuerant constituta, descendit in Ma-
ferne. Ubi est ergo victoria tua? Nee enim ab alio riam ; quae dum partum suum Virgo miratur, inclu-
poterat, nisi a vita mors devorari. Qui descensu suo sum hominem edidit Deum. Quem tamentuum esse,
eos qui tenebantur a morte superis reddidit resur- summe omnipotens Deus, antequam nasceretur, co-
gendo, ut ejus resurrectio vivorum vel mortuorum gnoverat, quippe quse. sciebat mundi esse principium.
lestimonio formaretur. Uude sancte Pater, omnipo- Is namque crucem spontanea voluntate, propter re-

tens, eeterne Deus, per Jesum Christum Filium tuum demptionem humani generis, de inimico tyranno
Domimmi nostrum gloria tibi semper, qui in te, et triumphaturus, ascendit; et relicto pauUsper corpo-
ex te, et tecum semper est. Per quem te laud.''. ris templo, inferorum elaustra confringens, pristinas,
XLIV. MISSA CLAUSUSI PASCHiE. ut ante fuerat, vit;e restituit. Nec suiTecerat solum
Deum, qui pro ruina totius mundi unicum Filium hominem emendasse peccatum :sed per ablutionem

° Sic in Missali Gallicano. An teneri. suscepisset, quotannis rememorari debebat, ex He-

*>
quod baptizatus
Nihil hic de pascha annotino, rardo saeculi ix episcopo Turonensi, in capitulo 93.
quisqueanniversarium,id estipsodiequo baptismum
285 DE LITURGIA GALLICANA LIBER III. 286
caelestem renatus redivivoacnovonativitatisgenere, ^ Eva decipitur; nunc angelonunciante, Maria clarifi-

remeans ad originem suam, nos ad coelestia regna catur. Tunc per invidiam serpentis homo qui fuerat
produsit. Oconsilium divina; providentise ! o insesti- creatus perimitur nunc per misericordiam redimen-
;

mandumreparationis auxilium! PerVirginem nobis tis homo bomo manda-

qui perierat liberatur. Tunc
gloriosa vita restituitur, quffiperligniinobedientiam tum non cuslodiendo de paradiso pellitur, nunc
credebatm' extincta aquam mundi peccata di-
: per latroChristumDominum confitendo paradisum me-
luuntur, per quam mundus ipse nau-
ante senserat retur. Undesupplicesrogamus.clementissime Pater,
fragiura. Tibi ergo, sumne Genitor, pura devotione per inclytffi 262 crucis innarrabile sacramentum,
inimaculatum munus ofTerimus et elevatione ma- : et per Domini nostri Jesu ChristiFilii tui admirabile
nuum nostrarum, juxta Filii tui Jesu Cbristi dispo- regnum, ut ejus festivitatem celebramus, bodier-
pium sacrificium celebramus. Per
sitionem, Cbris- num diem, in quo crucis nos omnes cum Iffititia

tum Dominum nostrum. spiritali etmodestaexultationeperagere, etintercae-

XLV. MISSA IN IXVENTIONE a SANCT.E CRUCIS. lestiura virtutumlaudeshumilitatisnostraevocessus-

cipias, raultipUci confessione ita dicentes Sanctus.
Gloriemur in cruce Domini nostri Jesu Christi, :

fratrescarissimi,ettota mentis exultatione Isetemur; XLVI. .MISSA SANCTl JOHXNIS •> APOSTOLI ET EVANGE-
et bujus diei festivitatem cum grandi reverentia, B LIST-E.

261 ^*- spiritali gaudio celebremus, in qua cruce Omnipotens sempiterne Deus, qui bujus diei fe-

ipse Dominus noster et Salvator pro nostra salute stivitalem fecisli ad laetitiam beati Johannis evange-

pependit, et diabolum triumphavit. Per hanc ergo listse, da Ecclesise tuse etiam amare quod credidit,

crucem, malee concupiscentifE adpetitum,quod dul- et praedicare quod docuit. Per Dominum nostrum
cedo arboris inlexit, amaritudo fellis coercuit ; et Jesum Christum Filiura tuum.
gute desiderium, quod suavitas pomi decepit, aceti Colleclio.

asperitas refrenavit. Sal. Deus, qui per os beati Johannis evangelistse Verbi
Collectio. tui arcana reserasti, praesta, quaesumus, ut quodille
Dona nobis, omnipotens Pater, per mysterium nostris auribus excellenter infudit, intelligentiai
crucis Unigeniti tui, ut venenum serpentis antiqui
competenti eruditione capiamus. Per.
(quod fidelibus nititurpropinare) per illud medica-
Post nomina.
mentum, quod Cbristi manavit latere, possit a fide-
Praesta, omnipotens Deus, ut Verbum caro factum,
lium pectoribus expurgari quosque trangressio
;
quod beatus Jobannes evangelista pra-dicavit, perin-
picBcepti de Paradiso expulit, confessio ^omims ^^^^^^^.^^.^^^^^^^^.^^^^.^^^^^^^^^.^^^^-^
Christi in Paradiso reformet. Sal.
Per.
Post nomina. Ad pacem.
Domine Jesu Chrisle, qui in patibulo crucis sus- Pacem tuam, Domine, de cailo da uobis ; et pos-
pensus, Patrem ex forraa servi quam susceperas,
side nos, ut non haereat in visceribus nostris frau-
ut quid te dereliquerit, adclamasti, et ut persecu- quam
dulentus osculus proditoris; sed pax illa, tuis
toribus veniara tribueret postulasli, tuam supplices
reliquisti discipulis, semper inlibata permaneat in
imploramus clementiam, ut quod tunc pro suscepta
cordibus nostris. Per.
carnis humilitate a Patre expetere videbaris, nunc
Immolatio.
cum eodem, connexa semper Divinitatis potestate,
Vere dignum aequum et salutare est,
et justum est,
consistens praestare digneris. Sal.
nos tibi, omnipotens Deus, gratias agere, beati Jo-
Ad pacem.
hannis apostoli tui et evangelistce natalia venerantes.
Deus, qui Ecclesiam tuara catholicam, quam tuo
Qui Doraini nostri Jesu Christi Filii tui vocatione
sanclo sanguine redemisti, numquam derelinquis,
suscepta, terrenum respuit patrem ut posset invenire
nobisque indignis in eadem concurrenlLbus crimi-
Cftlestem. Retia sa-culi quibus implicabatur abjecit.
num indulgentiam placatus concedis, et qui latro-

nis
,

tecum
•

in cruce
j
pendentis c1- „ justifi-
confessionem iT n •
ut aeternitatis dona mente libera sectaretur. Natan-

tem in fluctibus navem reliquit, ut ecclesiasticae gu-

care dignatus es, quaesuraus, ut omnium in te cre-
dentium fidem augeas, mulliplices ; et solita pietate
bernationis tranquillitate consisteret. A pisciura ca-

ptione cessavit, ut animas mundanis gurgitLbus im-

pacem, quani custodire jussisti, inlibatam in nos
niersas calamo doctrinae salutaiis abstraheret. Des-
conservare digneris. Sal.
Contestatio. titit pelagi profunda rimari, secretorum scrutator
Dignum et justum est, omnipotcns Deus, tibi sa- redditur divinorum; eo usque procedens, ut et in
crificiorum vota persolvere, te in laudis praeconio ccena; niysticfe sacrosancto convivio ipsius recum-
indesinenter adtollere, acutriusque,et illius scilicet beret pectore Salvatoris, et eum in eruce Dominus
babitatoris paradisi, et istius Redemptoris humani constitutus vicarium sui Magistri, Virginis fihum
generis exempla proponere. Ille quidera prior, sed subrogaret; et in principio Verbum, quod Deus erat
isle melior; ille terrenus, iste caelestis; ille de limo apud Deum, ipse pra; 263
ceteris ostenderet

factus, iste verbo conceptus.TuncdiaboIo suadente, prwdicando, per Christum Dominum nostrum.

a Hoc festum item praescriptum est in Ordine t Ad portam Latinam appellamus.

Gregoriano.
287 APPENDIX AD OPERA SANCTl GERMAM PARISIENSIS. 288
XLVII. MissA PRi.MA DiE iN ROGATioNiBis. /k ac squalore jejunii substratos intuens, in virtutum
In jejunio» lioc altlicti corpore, et corde contrili successibus releva. Per.
frequentamus ad te preces, clementissime Deus, ut GoUectio.
cum abslinentia corporali abslinentia nobis vitiorum Omnipotcns sempiterne Deus, mnndentur, quaesu-
donetur : ut rcstricto corpore ab epulis, tu, qui cs mus, viscera noslra a cunctis carnis delictis, jejunii
refectio vera, in nostris cordLbus oriaris. Per. adtenuatione confecta; ut in ipsius jejunii humili-
Gratias tibi aginius, Domine sancte, Pater omni- tate prostratis non valeat carnis inflrmitas dominari
potens, ffiterne Deus, qui nos, post transgressionem quia tu institutor sobrietatis, si vis, potes nostri ci-
jejunii vetitia contingendo, ad continentiam salutis tius misereri, ut spiritalia cogitemus, et concupis-
reparasti per Christuin ; te in hoc jejunium supplices centias carnis, te adjuvante, vincamus. Per.
ac provoluti rogamus, ut dones nobis rectam a vitiis Post nomina.
mentem, et Spiritu principali (qui est mortificatio- Deus, qui mentis puritatem adprobas, nonjeju-
nis amator) nos conrobores, ut post actum jejunium nium a cibis solummodo gloriam humanam captan-
ad aeternaj refectionis nos pascua perducas. Per. lein, dignare oculos cordis nostri in hoc jejunio ita
Post nomina. inluminare introrsus, ut homines
tibi in bis quee
Tua sunt. Domine, alinionia quibus in cotidiano
g ^^^^-^^^ -^ ^^^^n^ ^ vitiis jejunio placeamus quia :

victuadsustentationemreflcimur,tuac[uejejuniaqui-
doni tui est hoc ipsum, quod a cibis abstinemus,
bus carnem a lubrica voluptate, te pr£ecipiente, re- sit muneris tui ut a peccatis etiam cum jejunio
stringimus. Tu ad consolationcm nostram vicissitudi-
emundemur; et desiderabile fonte ubertatis ita
nes temporum disposuisti, ut tempusedendicorpora
brec munera imbre sancti Spiritus perfunde, ut a
nostra refectio sobria aleret, et jejunandi tempus ea
jejunantibus percepta, cuncta vitia mundent, et
in justiliam tibi placitam faceret macerata. Hanc
virtutcs inserant morum. Per.
hostiam ob jcjunium fridiiana; macerationis a nobis
Ad pauem.
oblatam sanctiflcans dignanter adsume, et prsesta
In jejuniihumilitatesubstratis, omnipotens sem-
placatus ut, sopita deleclatione corporea, mens ab pitcrne Deus, absterge omnem labem peccati, ut
iniquitatibus pariter conquiescat. Per.
mundata nostri cordis arcana, cum abstinentia ci-
Ad pacem.
borum, jurgiorum etiam inquietudines exclusas,
Refectio tiia, Domine, restriclis corporibus, in
dilectio tua et proximi, nostris in cordibus pura
spiritu conlribulata gustatur; et ideo, prostrali je-
succrescat. Per.
junii pa?nitentia, supplices exoramus, misericordia
Conlestalio.
sola petentes quod opere non meremur ut sentia- ;
q Vere dignum et justum est te tota cordis contri-
mus in spiritu dilectionis tuoe pabulum suave, quod
omnipotens sempiterne Deus, per
lione in jejunio,
corda noslra ab cpulis vacantia, ad proximi dilec- Christum Dominum nostrum. Qui nos mysterio-
tionem succendat. Per.
Imiiiolatio.
rum tuorum secretis informans, paciflcum 265
nemus ore columbffi gestatum Noe oculis ostendens,
Vere dignum et justum est 264 te in observa-
nobis de vu'ente arbore crucis gloriosum signum
tione jejunii quasrere, qui es panis verus et vivus de
expressit; quem columbsespeciesin Christi decoravit
Cffilo descendcns. Te itaque, humiliatis jejunio cor-
honore, cunctis colendum Spiritus sanctiflcatione
poribus,menlc famulantes dovota,per liancsacriflcii
demonstrans. Cujusanimalis innocentia essesimiles
immolalionem rogamus, ut humiliationem jejunii
prajoptantes.ab eoque sanctiflcari Spiritu,ciijusipse
hujus, quam pro nostris reatibus in hac triduana
sumpsit speciem, exorantes; in hoc jejunio triduana
observatione persolvimus , ita intuearis placatus,
humiliatione instituto, invictum hoc signum b cum
ut a delictis jejunantes absolvas, quos incontinentia
plebium cuneis prwferentes, atque Majestatcm tuam
vorarum in pravitatis transgressione immersit. Per
psallentii <^
modulatione laudantes, petimus, omni-
Christum dominum.
potcns Deus, utaccipias cuncta plebis vota quajque
XLVIII. IIEM MISSA SECINDA DIE IN ROGATIONIBIS. T)
quoquo ritu tibi reddit subjecta; et ita eos in hoc
Deus,cujus excinplo jejunium datum est post gus-
jejunio sanctiflces,ut a cunctis mereantur exuipec-
tum prohibilionis, per inobedientiam ligni ingres-
catis. Per Christum Dominum.
sum, tibi,Domine,cordanostra,injejuniimaceratio-
nesubjecta,perinlustrationemtuteinspirationissan- XLIX. MISSA TERIIA DIE IN R0GATI0NIBI:S.
ctiflca ; et de ca;lestibus sedibus tuis nos in luto fsecis Deus, quem nullus mortalium sensus, usus carnis

'Non solam, ut niodo, abstinentiam, sed etiam lis quod Evangelium in nostro Lectionario
excitato
;

jejunium in Rogationibus pr,Tcipiunt concilia Galli- non pra-scribitur. Itaque varia erat Evangeliorum in
cana, Aurelianense i, canone '27, et Turonense ii, diversis provinciis lectio, licet idem esset ubique
canone 17. Unde « Rogationum operosissimam fe- Galliarum ordo ac ritus.
stivitatem appellat Avitus in homilia de Rogationi-
» b Hinc probatur, quod in lib. ii ex Gregorio Tu-

bus " Festivitas siquidem est, cujus jucunditas tota

: ronensi episcopo diximus, crucem in his supplica-
sola sobrietas, cujus epuhe lacrvm;e, cujus pastus tionibus fuisse pra?latam.
esuries est. n Hsec « non per Gallias modo, sed pene Avitus in Sermone de Rogationibus
<: ait, Mamer-
pcr orbem totum » celebris initio homiliae dicitur. tum « cum Deo (deflniisse) quidquid hodie Psalmis
Tfunc lectum fuerat Evangelium exMatthwi cap.viii, ac precibus mundus inclamat. »
de Christo Domino in iiavi dormiente, et a discipu-
289 DE LITURGU GALLICANA LIBER IIl. 290
inlecebra prsegravatus, nisi a te jejunii expiatione a omnibus, quaesumus, benedictam, ascriptam. Et re-
fuerit inlustratus, agnoscit, pelle de cordibus noslris liqua.
cum turbam vitiorumdeingluvise saturi-
abstinentia L. COLLECTIONES IK ROGATIONIBIS PER DIVERSA LOCA
tato gignentium, ut pura tibi serviat etiam post ex- SANCTORl-M.
actum jujunium, quani tu propitius donaveris, devo- In sancto Pelro minc*.
Deus refugiumpauperum,speshumilium,salusque
tio novitatis. Per.
Collectio. miserorum, interveniente pro nobis beatissimo fun-
Jam iu triduani jejunii fine conclusa, sinceritatem datore Ecclesite tuae Petro, supplicationes supplicum
tuam, Doniine, deprocamur in visceribus nostris, tuorum in die Iriduani hujus jejunii clementer exau-
maceratione jejunii adllictis, advenire ; etut de atria di; et tranquLIIitatem a vitiis pariter et hostibus
tua sancta exaudias peccatores in squalore miseria- nostris concede temporibus, ut quos justitia flagel-
rum jacentes rogamus; ut des nobis fontem gra- lorum tuorum justefacere potestesse adflictos, abun-
tiarum tuarum , et pandas iter quo post jejunium dantia misericordia; tuffi, ipso beato Petro obtinente,
escarum carnalium itur ad refectioncm pascure sem- faciat consolatos. Per.
piternam. Per. CoUectio.
Post nomina. n Omnipotens sempiterne Deus, cpii beato Petro
Jejunantium, Domine, qua?sumus, supplicum vota apostolo, conlatis clavibus regni cajlestis, animas b
propitius intuere nnmera praesentia et sanctificans,
;
ligandi atque solvendi 267 pontificium tradidisti,
per perceptionem eorum occulta cordis nostri reme- exaudi propitius preces nostras in die jejunii hujus,
dia tuaj clariQca pietatis ut opera carnalia nec
:
et intercessione ejus, quajsumus, ut a peccatorum
lluxa nos teneant, quos institutor jojunii Christus nostrorum nexibus libereniur. Per.
reparavit redemptor. Per. CoUectio iu sancto Paulo.
A(l pacem. Vide, Domine, qufesumus, inUrmitatem nostram
Deus, qui intemperantiam saturitatis tuee absti- et indiebus jejuniorum istorum, quos trina conse-
nentise dedicatione supcrasti, et puritatem castimo- cratio trino numero facit extensos, interveniente
niae, ut cognoscaris, dedisti ; serenus nos tuo vultu beato apostolo tuo Paulo, celere nobis pietate suc-
circumspice, et jejunantibus pacem proximi et tuam curre : ut quos justitia corripis, misericordia conso-
largiaris; quam ad Patrem ascendens, 266 nobis leris. Per.
reliquisti sectandam. Per. Item collectio.
Iiiimolatio. Exaudi, Domine quresumus, gemitum nostrum in
Vere dignum et justum est, satisque est diguum diebus jejuniorum trino numero Trinitati sacrato-

te solum a jejunantibus quKrere, qui es magister ^ i"uni; et intercedente beato Paulo magistro nostro
abstineiitiae, et continentice remunerator seterne : atque doctore, quajsumus, ne apud te plus valeat
quique a jejunantibus, fidele tantum corde exposcant, ofi^eusio delinquentium, quani miseratio tua, semper
abstergis omnem maculam, quam saturitas contrahit indulta Uetibus supplicantium. Per.
indecens. Hoc itaque sanctuin jejunium in Levilicis Oratio in sancto Stophano.

apicibus per famulum tuum Moysen evidentius de-

Prsesta, quaesumus, onmipotens et misericorsDeus,
ut fragilitati nostrae adflictoe in diebus istorum jeju-
clarasti : in quo jussisti ut humiliaremus animas
nostras, ne exterminaremur, sicut esu gulce deditus niorum magnificus levita ac beatus Stephanus auxi-
popuhis exterminatur. Quod etiam nobis Unigenitus lium interventionis exhibeat : qui imitator dominicffi
passionis et pietatis, priraus in cruorc martyrii eni-
tuus ita sanctificavit implendo, etut regnum perdi-
tum perjejunium panderet, etpeccatis veniam daret.
tuit; et scmper sit perfectus suffragator, atque, te

Et ideo quoe instituisti jejunia suscipe libens, per

concedente, promptus adjutor. Per.

ea nos a reatibus cunctis absolvens, per Christum

Item collectio.
Preces nostras in hoc jejunio protentas, quaesu-
Doininum nostrum.
mus, Domine, beati levitae et martyris tui Stephani
Post Sanctus pnr totas tres missas dicis :
U prosequatur oratio; etutadsit nobis adflictis mise-
Hanc igitur oblationem familiee tuse tibi adstantis,
ricordia tua, ejus precibus adjuvemur. Pcr.
quorum tibi fides cognita est, et nota devotio, quam
Oratio in sancto Martino.
tibi olTerunt pro devotione animorum suorum, pro Porrige dexterara tuam qusesumus Domine,
, ,

quorum tilji placitis desideriis supplicamus, memor plebi tuae, in die jejuniorum suorum misericordiam
esse dignare, Doraine, sancte Pater, seterne Deus,
postulanti ; ut, intercedente beato Martino, terrores
in diebus jejuniorum ipsorum, ut a cunctis eos pec-
imininentes decliuemus, et solatia vitae immortali-
catis abstergas, et residuum temporis, quo eis alimo-
tatis accipiamus, et sempiterna gaudia comprehen-
niorum perceptio concedetur, ita eos conservare di-
damus. Per.
gneris, ut sobriam vitam habentes, non involvantur Item alia.

peccatorum laqueis ab epulis excitatis, per Christum Deus auctor jejunii, institutor abstinentiee, qui je-

Dominum nostrum. Quam oblatiouem tu Deus in junii formam complectens, submovisti ingluviem sa-

Hsec particula nunc passim occurrit iu Missali de sancto Petro, ubi modo legitur absolute ligandi
Gallicano. omissa voce animas.
Sic in vetustis aliis Mss. in CoIIecta seu oratione
291 APPENDIX AD OPERA SANCTI GERMANI PARISIENSIS. 292
turitatis, iit in nobis castimonia3 sohrietas regnaret ; ^ glorias tuw, sedetque ad dexteram tuam, promissum
respice, Doniine, propitius super hos supplices tuos, sanctum Spirilum in iilios adoptionis elTiidit. Unde
jejunio triduanK abstinenlia! vacantes; et interce- lEelantes inter altaria tua, Domine 269
virtutem,
dente summo yiro beato Martino, gratiam tuam hoslias tibi laudis offerimus cum angelis et archan-
benediclionis tuoe nobis omnibus ab eo exoratus in- gelis, per Christum Dominum.
funde; ut sicut hoc jejunium ad cultus tui timorem LII. MISSA IN DIE SANCTO •> PENTECOSTEN.
constilutum vincit ingluvieni gula>, ita inluminatio Deus, inluminatio et vita credentium, cujns mu-
tua in sensibus nostris superet omnem nostrorum nerum ineffabilis magnitudo hodierniE festivitatis te-
fomitem vitiorum. Per. stimonio colebratur, da populis tuis capere intellectu
Oralio in sancto Gregorio.
quod didicere niiraculo, ut adoptio, quam in eos
Omnipotens sempiterno Deus, 268 JPJuni,de
Spiritus sanctus advocavit, nihil in dilectione tepi-
tuis etiam donis satiati, vel qualibet maceratione
duin, nibil hubeat iu confessione diversum. Per.
confecli, majestatem tuam supplices exoramus, ut
Collectio.
expulsis de cordidus nostris peccatorum tenebris, in
Mentes nostras ,
qua;sumus Domine , Paraclitus
die hacjcjunii, intercedente summo antistite noslro
ad omne
Spiritus, qui de te procedit, inluminet; et
etdivinorum mysteriorum capacc Gregorio, ad ve-Bopus bonum
perducat, sicut nobis promisit Filius
ram lucem, qufe Christus est, nos facias perve- verilatis. Per.
mre. Post nomina.
Collectio. Munera nostra, qua;sumus Domine, sancti Spiritus
Omnipoteus sempiterne Deus, cujus jussu caro a tui dignatione sacrentur, per quaj a peccatis omni-
voluptatibus jejunii maceratione restringitur, et Sa- bus adoptionis tuae Qlii renascamur. Per.
torem suum caro nostra, per sobrietatem restricta, Ad pacem.
cognoscit, per inlercessionem summi apostolici Pa- Domine sancte, Pater omnipotens, aterne Deus,
tris nostri Gregorii, in boc jejunio tribue cunctis im- cujus Spiritu totum corpus Ecclesiae multiplicatur et
maculatum in te credentibus esercere cultum ; ut regilur, conserva iu novam familiaj tuse progeniem
etiam si jejunantibus vitia succedunt, et deserunt sanclilicationis giatiam, quam dedisti; ut corpore et
virtutes, tua erga eos, Pater omnipotens, custodia mente renovali, puram tibi animam cum securitate
perseveret. Per. pacis et purum peclus semper exhiljeant. Per.
LI. MISSA IN ascensione" domixi. Immolatio.
Deus, qui Ecclesiam tuam evangelicae exhorta- Vere dignum et justum est, nos tibi semper hic ct

tione doctrinaj quee sursum sunt juhes sapere, et ad C ubique gratias agere, et gluriari in operlbus tuis,
eam se altitudinem ad quam Salvator mundi con- Domine sancte, Pater omnipotens, seterne Deus, in

scendit crigere, da supplicibus tuis subsequi intel- hoc prKcipue die, in quo sacratissimum Pascha quin-
lectu quod multi viderunt conspectu ; ut in secundo quaginta dieruni mysteriis tegitur ; et per sua vesli-

Mediatoris adventu ditentur donis, qui tuis credide- gia, recursanlibus dierum spatiis, colleguntur, et

runt promissis. Per. dispersio linguarum, qute in confiisione factafuerat,

Praista nobis, oiunipotens et misericors Deus, ut per Spiritum sanctum adunatur. Hodie enim de
sicut humani generis Salvatorem consedere tecum caf.lis repente sonum audientes apostoli, unius iidei

in tua majestate conlidimus, ita usque ad consum- Symbulum exceperunt, et linguis variis Evangelii

mationem sEecuIi manere nobiscum, quemadmodum tui gloriam gentibus tradiderunt, per Christum Do-
esl pollicilus, sentiainus. Per. minuin nostrum.
1'osl noiniiia.
LIII. MISSA SANCTORUM FERnEOLI ET FERRUCIONIS.
Sacrificium, Doinine, pio Filii tui in caelis hodie
DominuniDeumnostrum, fratres carissimi, suppli-
Ascensione deferimus; praesta, quaesumus, ut ad
ces exoremus, qui sanctis martyribus suis Ferreolo
tuam gloriain per ipsum his commerciis venerandis
rv et Ferrucioni quaedam tribuit futurorum prsemia
surgamus. Per.
gaudiorum in ipsa pra?sentium conditione certami-
Aii pacem.
Deus, qui dum subsellia Deitatis ascendis, obser-
num 270 (dum perinexlinguibilem sui amoris ar-
vare nos pacem evangelica auetoritate non desinis dorem intelligunt suavitatemvilae damnisadquirere,
et mortem moriendo calcare quibus dum prwtervo-
docere, da nobis placidus pacem tuam, ut dum dis- :

lans hic dies per urgentium poenarum acerbitatem

cordiae prona refugimus, cffili ardua consequamur.
concluditur, aditus a?terna3 lucis aperitur), det nobis
Per.
Immolatio. famulis suis, ut sicut illos nulla tormentorum genera,
Vere dignum et jusium est, per Christum Domi- corpore licet deserente, fregerunt, ita nos nuUee
num nostrum. Qui mortuus est propter peccata no- mundi hujus inlecehraj a suee proposito servitutis
Btra, et resurrexit propter justiticalionem nostram. perniciosa securitate deflectaut ; ut virtutein lidei
Aseendit super omnes ceelos ; et exaltatus throno nostree divinus ignis suse caritatis accendat, et omnia
' Inter Alcimi Aviti fragmenta unum est ex ser- mone Aviti, in quorum primo egregius locus est de
mone de Ascensione Domini. Spiritus sancti divinitate,
b Et de hoc festo habentur duo fragmenta ex ser-
293 DE LITURGIA GALLIC.\i\A LIBER III. 294

innobiscorporaliumviliorumfundamenlaconsumat. ^animurn ad martyrii vota componat ? aut quis non

Per. provocetur ad pugnam, cum videat magno laboris
CoUectio. fructu remuneratam martyrum fuisse victoriam ? Ro-
Deus, cujus amorem piissimi confessores et mar-
gamus ergo, Domine, ut iu commemorationem san-
tyres tui Ferreolus et Ferrucio cruore adserunt, et
ctorum tuorum Ferreoli et Ferrucionis, illorum pre-
morte confirmanl qu dum tibi tam libenter sumptum
;
i
tiosae virtutis memoriamrecolentes, partemremune-
a te munus impendunt, neminem non pro Vita
vitae
rationisadmittas; acpraestesutfamiliatuaperseverare
mori tcstantur; concede ut fidem quam cordibus
cursum coepti laboris expediat : quatenus qui in te
nostris proprio inscriptam sanguine reliquerunt, vitae
credunt, et tibi serviunt, etsi non in prima, vel in
meritis excolamus; etquod in eis admiramur imite- me-
secunda remunerationis sorte, locum apud te
mur, quod colimus diligamus, quod laude prosequi- cum angelis atque
reantur obtinere justitise. Et ideo
mur conversatioue sectemur. Per.
archangelis clamant dicentes.
Post nnmina.
LIV. JllSSA IN NATIVITATE SANCTI JOHANNIS BAPTlSTi.
Recensitis nominibus fratrum carorumque nostro-
rum, oremus Dominicam misericordiam, utinmedio Dcus, qui beatum Johannem Baptistam veritatis

testimonio decorasti, da nobisqucesumus, humLlitatis

Hierusalem in congregalione sanctorum haecnomina „
sibi faciat ab angelo sanctificationis in beatitudinem cjus exemplum audire, ut desideremus intelligere

setcrni gaudii recenseri : sacrificiumque hoc nostrum quod esercuit, et adsequi toto amore quod meruit.
sicut in praeformationem Melchisedech, in vLrtute Per Jesum Christum.
Collectio sequitur.
sanctilicet; precesquoque offerentium hanc oblatio-
nem propiliatus exaudiat in commemorationem Omnipotens sempiterne Deus, qui beatissimum
beatissimomm martyrum Ferreoli et Ferrucionis,
prfecursorem tuum Johannem Baptistam ad praepa-
randas Unigeniti tui vias nasci jussisti prsesta
omniumque sanctorum ut eorum precibus adjuti, ;
, ,

quassumus ut intercessionis ejus ausilium tribuas,

non solum viventibus praesidia, venim etiam defun-
et ad implenda mandata prspares voluntates. Per
ctis caris nostris requiem obtinere mereantur. Per.
Colleclio aJ pacem. Dominum nostmm.
Post nomina.
Mirabilis in sanctis tuis, Domine virtutum, etpec-
Omnipotens sempiterne Deus, qui hunc diem hono-
catoribus nobis beatissimorum martyrum tuorum
Ferreoli et Ferrucionis patrocinio largire. lUi coro-
rabilem nobis in beati Johannis Baptista; nativitate

nas insignes gemmibus, lapidibus pretiosis martyrii fecisti insignem, quffisumus, ut tuu^ Prscursor {quo

virtute meruerunt nos eorum sulfragiis, te donante 272 iuter natos muUerum omnibus major nonsur-
delictorura
;

veniam consequamur; et concede nobis

c:rexilj nostram fragilitatem tuae pietati commendet ;

ut conjunctio labiorum copula efficiatur animarum, et caris nostris, quorum sunt nomina recitata, ita

et ministerium oscoLi perpetuaj proficiat caritati.

refrigerium pietatis impetret, ut ibi recipiantur vel

Per. ultimi, ubi sumraus praeminet in regno cffilorum

ContestaUo. Baptista. Quod ipse.
Dignum et justum est. Vere dignum et justum est CoUectio ad pacem.
quotienscumque pugnas sanctorum recofimus, te Deus ' qui preesentem diem honorabilem nobis in
laudamus ; et in quo martyres tuos Ferreolum et beati Johannis nativitate fecisti, da populis tuis spi-
Ferrucionem proferimus, tuis virtutibus 271 ^^' ritalium gratiam gaudiorum, et omnium fidelium
scribamur; quia illorum corona tua est gloria, qui mentes dirige in viam salutis et pacis. Per.
per unicum Fihum tuum Jesum Christum Dominum Immolalio.
ac Salvatorem nostrum mortalia corpora docuisti Vere dignum est nos tibi semper hic et ubique
pretiosi palmam autem tuis
portare martyrii. Juste gratias agere, Domine sancte, Pater omnipotens,
meritis exhibemus, quo fortissunorum martyrum aeterne Deus. Qui in omnium sanctorum tuorum es
facta veneramur, qui humanas mentes ad certamen splendore mirabilis ; qui praesentem diem honorabi-
caeli'stis gloriae amore tu» pietatis accendis. Tu
D lem nobis in beati Johannis nativitate fecisti ; ut,
namque virtutis est pra?raium pcena sanctorum. Xam graticB tua; operante virtute, ille fquo inter natos
in qua subjacuerunt saevi membra carnificis, tibi mulierum nullus major) oriretur; da populis tuis
servitmartyrum effusus sanguis, tibi triumphum re- eruditionem spiritaliumgaudiorum, etomnium iide-
portat manus cruenta lictoris quique gladio volun- ; lium mentes dirige in viam salutis et pacis ut quem
;

taria colla subposuit, tibi vicit ;

quique ungulis flam- manifestavit testificatio nuntii, impleat preesentia
misque subjacuit , tui palmam nominis reportavit. nuntiati, per Christum Dominum nostrum. Per quem
Habcs ergo, Domine, in quo exultes, quotienscum- Majestatem tuam.
que tantac virtutis memoriam recolimus; nec inme- Benedictio b populi.
rito siugulis quibusque caelestia dona disponis, qui Deus, qui per Zacharite loquelam manifestasti na-
tantum per sanctos tuos undique amorem adquiris. tivitatem sancti Johannis, f praesta, quaesumus, ut
Quis nou post tantam pietalis tuae magnificentiam, qui natalitia ejus devotissime colimus, intercessione

' Haec Collectio eadem in Ordine Gregoriano.

•>
Tres cruces hic denotant trinam populi benedictionem
29o APPENDIX AD OPERA S.\XCTI GERMAXI PARISIEXSIS. 296
gaudeamiis. 7 Ut populus tuus, qui ad nativi-
illiiis ^ vestigiis Caput oninium nostnun secutus est Chri-
tateni ejus convenerunt, salventur meritis per in stum. Cui merito om.
terventum omnium sanctorum et deprecationem il- BenedicUo populi in nalale apostolorum Potri et Pauli.

lius meritis adjuventur. -;- Da, Domine, ut illis an- Deus, qui membrisEccIesi8e,velut gemellumlumen
gelus Gabriel (
quo ZacLarias loqueute obmutuit) quo caveantur tenebrae, fecisti Petri lacrymas, Pauli
intercessor adsistat, et meritis illius adjuventur^et litteras coruscare. Amen. Hanc plebem placitus
moribus. inspice : quiccElos facis aperire Petro in clave, Paulo

LV. MISSA SAAXTORUM PETRI ET PAULI. in dogmate. Amen. 274 Ut praeviantibus ducibus
illic grex possit accedere, qno pervenerunt pariter
Omnipotens » sempiterne Deus, qui hunc diem
tam ille Pastor suspendio, quam iste doctor per gla-
beatissimorum apostolornm Petri et Pauli martjrio
dium in congresso. Per Dominum nostrum.
consecrasti, da Ecclesiae tuse toto terrarum orbe
difl"iiS8e, eorum semper magisterio guberuari, per LM. UISSA IX KAT.VLE ^ IXHS APOSTOLI ET MARTTEIS .

quos sumpsit religionis esordium. Per Domuium Domine Deus, omnium Sanctorum splendor mira-
nostrum Jesuni Christum Filium tumn. bilis, qui hunc diem beati apostoli tui ill. martyrio
Colleclio sequitur. consecrasU, da Ecclesiae tus digne de tanto gaudere
Esaudi, qusesumus, Domine, populum tuum cum " apostolo, ut apud misericordiam tuam, et exemplo
sanctorum apostolorum tuorum Petri et Pauli patro- ejus juvemur, et meritis. Per Dominum nostrum
cinio supplicantcm ; 273 ut tuo ausilio servati, se- Filium tuum.
Colleclio sequitur.
cura tibi possit devotione servire. Per Jesum.
Majestatem tuam, Domine, suppliciter exoramus ;
CoUeclio post nomina.
ut sicut Ecclesise tuse beatus ill. apostolus prcedica-
Apostolorum tuorum, Domine, beatorum Petri et
tor et doctor esstitit, ita sit pro nobis perpetuus
Pauli desiderata sollemnia recensemus, prfesta, quse-
sutfragator. Per Dominum nostrum Jesum.
sumus, ut honora gloria passionis, sicut illis magni-
Colleclio post nomina.
ficentiam tribuit sempiternam, ita nobis veniam lar-
LiEtiticet nos, quaesumus, Domiue, munus obla-
giatur optatam nomina eorum quje recitata sunt
; et
tum ; ut sicut in apostolo tuo te mirabilem praedica-
in libro viti^e censeas deputari. Per eum, qui tecum
mus, sic per illum prsesumamus indulgentiae largita-
vivit.
CoUectio ad pacem. tem. Praesta nobis ejus desiderata commercia ; ut
Deus pacis conditor, Deus caritatis indultor, da cujus perpetuam dignitatem sacrosancto mysterio
nobis placiduspacemtuam, et praestautdum sancto- frequentamus in terris, et praesentia nobis subsidia
rum tuorum apostolorum Petri et Pauli festa cele- ^ postulet et ffiterna, Per Dominum nostruni
bramus, pereorum intercessionem pacis securitatem Conteslalio.

cum peccatorum venia consequi mereamur. Per Do- Vere dignum et justum est te laudare, omnipotens
minum nostrum Jesura. Deus, prsecipue in beati apostoUtui ilL festivitate, in

Immolalio missa;. qua gloriosus ejus sanguis pro Christo effusus est.

Vere dignum et justum est nos tibi semper et ubi- Cujus venerabilis annuae recursionis sollemnitas et

que gratias agere, Domine sancte, Pater omnipotens, perpetua semper, etnova est; quia et in conspectu
aiterne Deus prfficipue hodie in honorem beatissi-
: tuae Majestatis permanet mors tuorum pretiosa justo-
monim apostolorum et martyrum tuorum Petri et rum; et restaurantur incrementa laetitiae, cum feh-

Pauli : quos ita electio tua tibi consecrare dignata citatis aeternae recolunturexordia. Supphces te roga-
est, ut beati Petri saecularem piscandi artem in divi- mus, omnipotens Deus, ut nobis donare digneris
num dogma converteret, quatenus humanum genus apostolum tuum ill. pro peccatis nostris intercesso-
de profundo mundi praeceptorum tuorum reti-
istius rem, necessitatibus patronum; ut qui pro veritate
bus liberares. Nam coapostolo ejus Paulo mentem sacrum sanguinem fudit, ipse ante conspectum Ma-
cum nomine commutasti; et quem prius persecuto- j~, jestatis tuae vota nostra suscipiat. Et ita ei obsequio
rem metuebat Ecclesia, nunc caelestium mandatorum rum nostrorum offlciositate placeamus, ut dum nos
laetatur se habere doctorem. Paulus caecatus est ut ei supplicamus in terris, iUe noscommendare digne-
videret, Petrus negavit ut crederet. Huic claves tur in caeUs Domino Jesu Christo. Cui merito omnes

caelestis imperii tradidisti, illi ad evocandas gentes angel.

divinae legis scientiam contuhsti. Nam ille introdu- LVH. MISSA IN DIEM PASSIONIS SA^XTI JOHANNIS
cit, hic aperit. Ambo igitur virtutis aeternae prfemia BAPTIST.E ET MABTYRIS.

sunt adepti. Hunc dextera tua gradientem in ele- 275 Deum Patrem, et FUium, et Spiritum san-
mento hquido, ne mergeretur, erexit; illum autem ctum humili confessione et supphci devotione, fratres
tertio naufragantem profunda pelagi fecit vitare carissimi, uniauimes obsecremus; ut nos hodie va-
discrimina. Hic portas inferni, iUe mortis vicit acu- ticinatae Vocis, Verbi Praecursoris, legum Limitis,
leum. Paulus capite plectitur, quia gentibus caput Luccrnae'lucentis, sancti martjTis Baptistae Johannis
fidei comprobatur Petrus autem praemissis in cruce
; passionem celebrantibus, ejusdem intercessione in-

° Affinis est haec oratio Gregorianae.

i>
Deest haec missa communis in Lectionario nostro, iu qiio nullum est Commune Apostoloram.
 297 DE LITURGIA GALLICANA LIBER III.
298
luminet, defendat, et sanctificet; ut qui pro veritate Collectio ad
\ pacem.
sacrum sanguinem fudit, pro nobis ad Dcum pro- Accipe, qufesumus, Domine, munera dignanter
ces fundere dignetur. Per Dominum. oblata, etbeati Sixti episcopi etmartyris sufTragan-
CoUeelio sequitnr. tibus meritis, ad nostrse salutis augmentum prove-
lionorem beatissimi martyris tui Baptist» Jo-
In nire concede et illam, qua; in eo flagravit fortis
;

hannis, cujus hodie passionem cclebramus, hisMa- dilectio, in nobis adspira benignus. Per eum q.
jestati tuff, omnipotens Deus, laudibus servientes, Immolatio missae.
sollemnia festaconcinimus, suppliciterdeprecantes, Vere dignum et justum est, aiquum et salutare est,
ut cujus meritis obsequimur, ejus.te donante, aput tibi assiduas laudes canere, sancte, Pater Domine
clementiam tuam precibus adjuvemur. Per. omnipotens, aeterne Deus, per Cbristum Dominum
Post nomina. noslrum. Qui per adventum suum credentes in se
Munera populi tui, omnipotens Deus, qua? tibi in homines ad ca>lestia regna transire permisit : quo-
hac beatissimi Martyris tui Baptistae Johannis festi- niani hii qui se tuse testes olferunt veritatis, inimi-
vitate deferimus, qussumus, propitiatus intende cum, dum occiduntur, occidunt. Ex quibus est san-
;

ut perfecti bujus sacrificu sanctificatione purgati, ctus ac venerabifis Sixtus marlyr, cujushodie sol-
nostrorum a te mereamurconsequi veniam delicto-B lemnitascelebratur
qui dum apostolicse sedis exce :

ynYvi Oi-in
rum. Per . . . .

pisset insignia, et se primum esse conspiceret sa-

GoUectio ad pacem.
cerdotum, occasionem salutaris passionis excipiens,
Suscipe, quajsumus,Domine, preces nostras, et
non tantum sa^-cularis exuit sordes contagii, verum
intercessione martyris tui Baptistae Johannis, quem
etiam exemplum fuit ceteris. Nam moxsuus quoque
in tuo honore veneramur, Ecclesiae tuae vota con-
minister eximius venerabilis Laurentius, victoriae
flrma : qui etiam dignus est habitus ut ei te bapti-
palmam imitatus, accepit ornamentum quo debuit
zandum, mundi Salvator, ofTerres. Dignum est enim poenam subire, ut gloriam mereretur fcternam con-
hoc mereri, ut omnes nos baptismatis tui gratia
sequere. Per Christum.
consecutos, meritorum suorum intercessione, con-
ciliet Salvator mundi. LIX. MISSA IN NAT.1LE SANCTI LAURENTI MARTITilS.

Immolatio missse. Deus, fldelium tuorum salvator et rector, omni

Dignumetjuslum est, aequum et salutare est, nos potens sempiterne Deus, adcsto votis sollemnitatis
tibi semperagere gratias, omnipotens
etmisericors hodiernffi; et 277 Ecclesiae gaudiis de gloriosa
Deus, i,.„w
^^^^, inter has sacramentorum
itaa oauiameiiLurum martyris tui
"'""J»"
epulas, martyris
epuias, "" passione
H"''^"-'"'^ "cau
beati i^aurenii
Laurenti concepiis,
conceptis, be-
ce
tui caput cum evangelica recordatione
misceri, etQ "'gnus adspira augeatur omniumfides tanttB vir
:

velut in disco metalli radiantis, ita super tutis oi corda

nri,, et
ti.il^ ortu, ,.,^,-a, io„t.,.,i; 1.„:,,
la;tantium „supplicio ,
niensam martyrum
tua> propitiationis offcrri. Sit ergo nobis,
Domine, igniantur; ut apud misericordiam tuam illius juve-
jocunda laudatio, sit in honorem Martyris recorda- raur merito, cujus exultamus exemplo. Per Domi-
tio cantici
triumphalis. Et cumhiscwlestibus super- num nostrum.
nisque vii-tutibus fidelispopulisymplioniamisceatur, Golleclio sequitur.

qufp a dextris tuis consona voce sub trinarepetitio-

Deus, mundi creator et rector, qui hunc diem in
levitfe tuiLaurenti martyrio consecrasti,exaudi
ne cantant, dicentes. Sanctus, Sanctus, Sanctus. pror
pitius supplicestuos, et concede ut omnes qui mar-
LVIII. UISSA IN NATALE SANCTI SIXTI PAP.E URBIS nOXM. merita veneramur, intercessionibus ejus ab
tyrii cjus
276 DomineDeus,fide]iuminsuperabilis fortitu- oeternisgehenna-incendiisliberemur.PerDominum.
do, qui inter mundanffi conversationis
adversa san- Gollectio post nomina.
ctorumnosmaximeglorificationesolaris,...tuiinde- Concede nobis, Domine, gratiam tuam in beati
sinenter accendis, excita, Domine, in
Ecclesia tua Laurenti marlyris celebritate multiplicem ut de
;

Spiritum, cui ille servivit; ut studeamus

diligere tanti agone certaminis discat populus Christianus,
quod amavit, et opere exercero quod docuit. Pery. et firma solidari palientia, et p'ia exultare victoria'
Dommum no.strum Jesum Filium tuum. "^
pacem
Gollectio ad
GoUeclio sequilur. Sancti Laurenti nos, Domine, qua;sumus, preca-
Prssta nobis, omnipotens et misericors
Deus, ut tio justa tueatur ; et quod nostra conscientia non
beati Sixti martyris tui repetita
sollemnitas, et libe- pr»suinit, ejus nobis, qui tibi placuit, oratione do-
rationem nobis perfectam tribuat, el
salutem. Per netur. Per Dominum nostrum Filium tuuin.
Dominum nostrum.
ImmolaUo missae.
GoUecUo post nomiua. Vere dignum etjustum est, omnipotens sempiter-
Adesto, Domine, supplicationibus nostris,
et inter- ne Deus,tibiin tanlimartyrisLaurenti... laudishos-
cessione martyris tui Sixti perpetuam
nobis miseri- tiasimmolare, qui hostiam viventem hodie in ipsius
cordiam benignus impende et nomina qua;
; recita- levitfe tui beati Laurenti martyris ministerio per
ta sunt nostrorum carorum in
cajlesti pagina jubeas florem casti corporis accepisti. Cujus vocem per hym-
inlimari. Per Dominum nostrum.
nidicum modolamiui ° psalmi audivimus, canentis
°Lege modulum, vel moiulati. Hic ergo versiculus tune in festo sancti Laurentii, uti nunc, canebatur in
Ordine Gallicano.

Patrol. LXXII.
,0
299 APPEXBIX \D OPERA SANCTI GERMANI PARISIEXSIS. 300
atque dicentis : Probasti cor nioum, Dous, el visita- ^ nostris qui in Christo dormiunt refrigeria aeterna
sti nocte, id esl in tenebris sfeculi ; igne me exami- concedas. Per.
nasti, et non est inventa in me iniquilas. gloriosa GoUectio ad pacem.

certaminis virtus ! o inconcussa constantia confiten- Pra^lende nobis misericordiam 279 '-uam, et

tis Stridunt membra viventia super craticulam im- esto populi tui defensor et custos, ut sanctorum
!

tuoruin Cornili etCypriani veneranda sollemnia se-

posita; et prunis ssvientibus, anhelantes, incensum
suum modum curo possint frequentare conventu. Per.
in thymiamatis divinis naribus exlii-
Immolalio missa>.
bent odorem. Dicit enini Martyr ipse cum Paulo :

Christi bonus odor sumusDeo. Non enim cogitabat Dignum et justum

est seniper et ubique tibi gra-

quomodo in terra positus, a passionis periculo libe-

tias agere, omnipotens a>terne Deus, teque in san-

raretur, sed quomodo inter martyres in cajlis coro-

ctorum marlyrum prsedicare virtute: quos discretis
terrarum partibus greges sacros pascentes, una ea-
naretur.PerChristuniDominumnostrum. Perquem.
demque fide, de diversis licet temporibus, conso-
LX. MISSA S.iNCTI YPPOilTI MARTYRIS.
nante, parique nominis tui confessione coronasti,
278 D^ nobis, omnipotenset miscricors Deus,
PerDominum nostrum. Per quem.
ut beati Yppoliti marlyris tui veneranda solemnitas,
etdevotionem nobis augeat et salutem. Per Domi- J5 LXII. MISSA IN NATALE SANCTORUM GERMANORUM JOHAN-
NIS ET PAULI.
num nostrum Filium tuum.
Qusesumus ^, omnipolens et misericors Deus, ut
Collectio sequitur.
nos geminala leetilia hodiernffi festivitatis excipiat,
Brcesta nobis, omnipotens et misericors Deus, ut
quae de beatorum martyrum tuorum Johannis et
beati Yppoliti martyris tuirepetita solemnitas, etli-
Pauli glorificatione procedit, quos eadem fides et
berationem nobis perfectam tribuat, et salutem.
passio fecit esse germanos. Per.
Per Dominum nostrum.
GoUectio sequitur.
CoUecUo post nomina.
Omnipotens sempiterne Deus, ne aput justitiam
Deus, tuorum gloria, mart^ri tuo Yppolito, quse-
tuam peccata nostra nos adgravent, germanorum
sumus, ut pro nobis supplicantem..., omnia nobis
martj-rum sulfragiis adjuvcmur, quos etpartus, una
prospera concede. Per Dominum nostrum Filium
et par martyrii palma conjunxit. Per.
tuum.
CoUcctio ad pacem. GoUecllo post nomina.

Ut nobis tua, Doniine, remedia dent salutem, Suscipe,Domine, propitius preces nostras, et tuo-

beatus Yppolitusmartyr, quajsumus, pro nobis sup rum deprecatione justorum Johannis et Pauli, pie-
plicans copiosus audiatur. Per Dominiim nostrum. C '-iiti tuM perfjce benignus acceptas ; et quos sangui-
Immolatio missae. nis propinquitasconjunxit et fides, patrocinium no-

Vere dignum et justum est, omnipotens ceterne bis deferant solaminis. Per.

Deus. Qui beatum Yppolitum, tyrannicis adhuc ob- CoUeclio ad pacem.

sequiis occupatum, subito fecisti Laurenti sooium. Intende, Domine, munera, quajsumus, altaribus

Qui spiritali ardore succensus, dum unigenitum Fi- tuis pro beatorum martyrum tuorum Johannis et
lium tuum Dominum nostrum coram potestatibus ve- Pauli commemoratione proposita; ut sicut perhajc

raciter confitetur, posnis subjicitur, vinculis inliga- beata mysteria illis gloriam contulisti, nobis indul-
lur, cardis configitur, equorum ferocitate disjungi- gentiam largiaris. Per Dominum.
tur; et adepta palma martyrii, vita perpetua cum Immolatio missse.

lucratore et magistro Laurentio coronatur. Per Vere satis estdignum atque justum inhorummar-
Christum Dominum nostrum. tyrumJohannis etPauli, germanitate pariteretbea-
titudine consortes, tibi, omnipotens Deus, dicere
LXl. MISSA IN NAT.iXE SANCIORUM MARTYRUM COHMLI ET
CYPUIANI '. laudes : quos et fratres sorte nascendi, etmagnifiea
Sancte Domine omnipotens, quem Cornilius et prtestitisti passione germanos, ut simul essentvene-
Cyprianus, triumpbali sanguine confitendo, vene- D randm gloria genitricis, et florentissima proles Ec-

rabiles extiterunt, preesta, qua^sumus, ut uterque clesiEe. In quorummemoriapassionis oblatum sacri-

nobis jugiter suffragentur. Per. ficium accipe libens, Domine, et per eum nos cum
CoUectio sequitur. ipsorum Mart^rum intercessione emunda, utliberis
Sanctus Cornilius et Cyprianus sufTragia nobis, vocibus et consonis mentibus tibi h^Tnnum dicere
Domine, consueta dependant, et pari semper inter- laudis mereamur, cum angelis et 280 archange-
cessioue nos foveant. Per Dominum. lis clamantes : Sanclus.
CoUectio post nomina. LXIII. MISSA IN NATALE BEATISSIMI SINFURIANI .MAR-
Beatorum martyrum pariterque pontiflcum Cor- TYRIS.

nili et Cypriani nos, quaesumus, festa tueantur ; eo- Sacratam mysteriis ca?Iestibus diem ad officium
rum nos tibi, Domine, commendet oratio, ut caris devotionis nostra» sollomnitatis ingressi, fratres di-

" Tam celebre quondam erat his in partibus sancti ^ Eadem nunc in Ordine Gregoriano. Hcec missa
Cypriani festum, ut ab eo sequentes in Adventum extra ordinem, uti et sequens. De his fratribus lege
Dominicae, prima, secunda, et sic deinceps nunie- epigramma in tomo IV Analectorum, Damaso (ut
rarentur. piitoi auctore.
301 DE LITURGIA GALLICAXA LIBER IIL 302

lectissimi , laiidemus Dominum in sanctis suis :

^ pietate transfertur ad praemium, cum ei insinuatur

eumque in beatissimi Sinfuriani martjTis honore non debere mortem metuere, quia martyribus vita
veneremiir, agentes ei gratias pro trimnphis ejus et non tollitur, sed mutatur. admiranda gratiarum
gloria ;
quem adversus corporis intirmitatem poena- fides ! qu« de beato filio vitam glorioso esultat atTe-

rumque saevitiam, spiritus fortitudine demicantem, ctu ; et quee lugere credebatur, gaudere cognoscitur

spei viribus rohoravit, muro creduhtatis inclusit, secura de regni tui prsemiis, fihum exhortatur cum
successuque victorise ad prwniia immortalitatis in- ingenti laetitia, scientes morientes in Christo, vivere,

Teiit. Oremus quoque ut nos in hoc skcuIo, etsi non et amissam vitam, eo restaurante, recipere. Digne

pariagone certantibus, similisfortitudonondesinat j ergo hic honoratur in nomine tuo, qui te honoravit
et sicut illum exhortatio piee matris extulit ad per- in sanguine suo; qui pro te afflictus est in supph-

agendam eertaminis hujus victoriam, ita nos catho- cio, per te glorificatus est in sepulcro ;
qui te hono-

licse lides Ecclesiae inreprehensibiliter custodita per- ravit in gladio, tecum regnat in Cfelo ;
qui per angu-

ducat ad veniam, provehat ad coronam. Per Domi- sliam prsesentium tribulationum pervenire meruit
num nostrmn Jesum Christum. ad amphtudinem caelestium gaudiorum, per Chri-
CoUectio sequitur. stum Dominum nostrum. Per q.
Sauctorum omnium gloriosa protectio, Deus, qui B LXIV. MISSA SA^XTI AC BEATISSIMI UACBiai CUU
beato martyri tuo Sinfuriano auxihum non negasti, SOCIIS SCIS.

et per iniqua mortis ludibria ad hanc gloriam vocare Omnipotentis Domini misericordiam in hujus diei

dignatus es, prasta ut similes nos fides martyrio co- ses milhum sescentorum martyrum sollemnitate,

fratres carissimi, deprecemur, ut qui tantfe plebi

pulet, quos tenipus passionis in stadio non reliquit

ac sicut illum iter duruni et scopulosum per wrum- gloriam martyrii contulit, ita nobis diei inmensa

iias passionum paradiso conlocavit, ita nos prsesen- peccaminum misericordife suse largitate Isetiflcet.

tium Toluptatum contemptus... Per Dominum no- Per Dominum nostrum Jesum.
Coileclio sequilur.
strum.
CoUectio sequitur. Deus, qui sanctis tuis Acauninsebus pro tuitione
Recitatis nominibus offerentum, fratres carissimi, Christiani nominis persecutionis audaciam sustulisti,

omnipotentis Dei misericoi-diam deprecemur, ut plebi eorumque animum ad adepiscendam dignitatis tuas

quaj in honore beati Sinfuriani martyris vota reddit martyrio prKfulgentem graliam incitasti, exaudi sup-
altaribus, divinse credulitatis infundatur aflectus plices tuos, et prsesta ut sicut ilh tuo munere 283
ut ejiis administratione firmentur, qui llartyris me- meruerunt beatifice coronari, ita eorum suffragiis ab

ritis non jimguntur; ac sicut ille post carcerissepta, C omni conluvione peccati, te auxUiante, reddamur
postpcenarumiigamina, postque famis inediam, teler- innoxii. Per Dominum.
nitatis gaudia iufinita perfruitur, ita defunctomm CoUeclio post nomiua.

animae, laxatis infemi pressuris, Abrahse patris gre- Auditis nominibus carorum nostrorum, omnipoten-

mio conlocentur. Quod ipse prcest. dignelur q. tem Dominum deprecemur, ut plebis suae ministro-
Colleclio ad pacem. rumque vota suscipiens, oblationes nostras, quas in
Largitor bonorum omnium, Deus, qui inter illas commemorationem sanctorum Acauninsium, ac pro
martyrum splendentium nivea fide catervas, toto orhe spiritibus carorum nostrorum offerimus, in odorem

terrarum gratia coruseante diffusas, pretiosum pecu- boufe suavitatis accipiat. Unde supplices simus, ut
liaremque nobis beatum Sinfurianum martyrem in- beatissimorum patriarcharum, prophetarum, apo-
dulsisti, largire cotidianis supplicum 281 tuorum stolorum, et mart}Tum, omniumque sanctorum piis
volis, ut in cujus festa devolo exultamus trepudio precibus adjuvemur. Per.
ejus inposterum consortio conjungamur; hominum CoUectio ad pacem.

osculis corporalibus, spiritalibus alhgari mereamur Deus, cui acceptissimum ac jucundissimum sacri-

affectibus. Per. ficium est sanctoi-um tuorum fides atque devotio,

Iinmolatio missae. familiae tuae tibi supjdici, misericordiam tuam
J) adesto
Dignum etjustum est, sequum et salutai'e est, nos per sanctorum tuorum Acauninsium suffragia po-
tibi in honore beati martyris tui Sinfuriani laudum stulanti ; et da ut qui te peccatorum suorum errore
hostias immolare, Domine Deus aeterne. In cujus nos laeserunt, placere tibi per sanctorum tuorum inter-
sollemnitate confortat vel ratio manifesta rerum, vel cessionem mereantur. Per.
eruditio perfecta virtutum : qui splendere meruit non Immolalio mis86e.
solum terrenorum claritate nataUum, verum etiam Dignum et justum est. Vere cequum et justum est

sublimitate cselestiiun virtutum ; et Fausti* fulgidus nos tibi gratias agere, Domine sancte, Pater omni-
genere, fausti martyrii levatur in culmine. Qui bea- potens, ffiterne Deus. Tu enim,Domine, ThebEeomm
tos patres Andochium Benignumque secutus ,
per exercitum, ad popuLi tui supphcium destinatum, ita
martyrii flagrantiam electus pervenit ad palniam sabita jussionis tua3 gratia revocasti, ut plus
ehge-
;

qui dum adflictionem sequitm- prsesentium, instru- rent sedula devotione interfici, quam de Christiano-

ctionem effecit posterorum. Et materno conloquio rum sanguine satiari; nec cum tantis t ut te auxi-

cunctantes? Mendosa etiam quae

sequuntur.
Kaustus, Symphoriani pater, genere iUustris, ei b An
Actis et ex hoc loco.
303 APPEXDIX XD OPERA S.\.\CTI GERMAM PARISIENSIS. 304
ante, perseeutionis onus excepere, suas j^ recitatione patefacta sunt
cervices in coelestibus , paginis
persequentibus inclinare. Et cum rabies inimici de- conscribantur. Quod ipseprffst.
cerneret, ut Dei populus denumerationis instantia Colleclio ad pacenj.
deperiret, ille raptus est decimus, qui anticipatione Pacem tuam, Domine, nostris inlabere pectori-
martyrii fieret primitivus. Clamor in castris oritur," bus; et cum beatum martyrem tuum Leudegarium ,

virtus dimicandi contemnitur ; de adsumatione niar- in hoc sseculo commorantem, per pacis studium ho-
tjTii contentioardua commoTetur : Dei populus ferro die co?Iestis aula suscepit, nobis quoque peccatoribus
confoditui-, sanguis innocentum eflfunditur, fides in- pacis vinculum, et caritatis studium, ejus meritis

libata servatur. Sic, Domine, milites protegis tuos, 284 sufl^ragrantibus, largiri jubeas in aevum. Per
ut nec defuerit in passione patientia, nec in confes- Dominum.
Imniolatio missa;.
sione constantia, inter beatorum bella et beata cer-
Dignum et justum est. Vere aequum et pulcruni
tamina, plus metuitgloriosa confessio de commilito-
est nos tibi hic et ubique semper laudes et gratias
num consortio dividi quam manuscarniflcis gloriari.
agere, laudesque adtoUere , Domine sancte, Pater
Totus namqueDei populus tanta ardoris fidei alacri-
omnipotens, seterne Deus, per Jesum Christum Fi-
tate
.^j.
llagrabat, ut si tardaretur persecutio corporis,
..
praecederet devotio passioms. Tanta
^
enim
' '
T> hum *tuum n
v
" creatum,
Dormnum nostrum,
* i, -^- ,
ab imtio saecuh pro-
•

Verbum editum ^
fuit eon- , >- ,..
> . . . . , ,.
Patris, principia l>
saecuh
sfantia popuh, et.,. inimici, ut nec furor invenerit
istius conlocatum per totum orbem terrarum contu-
postmodum quod occideret, nec gloriosum remanse-
hsti : ubi beatus martyr tuus Leudegarius episcopus
rit 283 quod periret. Factus est sacer Ule Agau-
de altitudine saeculi hujus per alternas mutilationes
ninsium locus per sutfragia .Martyrum salus pr»sen-
discerptus, pompas seecuh fragilitatisqne calcavit.
tium, prsesidium futurorum quem sanguinis unda
:
Cui tu, Domine, auxihum ferre dignatus es,ut pree-
perfudit, pretiosorum corporum societas consecravit.
sentis ssecuh amorem despiceret, et coelestia adepis-
Unde merito tibi, Domine, inter ehoros martyrum et
eere promereret. Yerumtamem crucem suam toUens,
voces angelorum laudes tibi debitas agunus cum
te Pastorem sequens, ut paradisi delitias possideret,
exultalione dicentes. Sanctus.
pra>sentia omnia dereliquit, beatum virum Leu-
CoUectio post Sanctus.
degarium antistitem ! qui, per nefandomm consilia
Oremus, fratres dilectissimi, ut Dominus ac Deus
corpus c nexibus absolutum, os labiis minuatum,
noster speciem islam, suo ministerio consecrandam,
oculisque orbatum, esilium perpeti-atum, lubricita-
ccelestis gratije inspiratione sanctiflcet, et humanam
tis saeculi postpositum, diversis tormentis passum,
benedictionem plenitudine divini favoris adcumulet,
C esemplum reliquit episcoporum per suam passionem
Per Domiuum noslrum Jesum,
vel palientiam, et ad estremum vitae perpetuse resti-
LXV. MISSA SANCTl LEDDEGARII » MARTTBIS.
tutus, caelestia regna penetravit, angelorum choro
Summe, omnipotens, seterne Deus, qui vitam sociatur, coronae immarciscibilibus floribus remu-
beati antistitis tui Leudegarii martyris per istius sse-
neratiu'; unde post multae rehquiae floruerunt in
culi seruninas transire jussisti, cujus annua festa de-
Galleis. Precamur ergo te, Domine, ut nos famulos
vota mente celebramus, quaesumus, ut per ejus in- tuos omnemque plebem reminiscentes talem Pasto-
tercessionem plebem tuse clementise famulantem, rem, ejus meritis suffragrantibus, veniammereamur
ita in prcesenti foveas, ut ad cceleslia regna perdu- obtinere peccamimun, per Christum Dominum no-
cas. Per Dominum, strum, Cui omnes angeh,
CoUectio seqoitur,
Post Sanctus.
Deus, qui beatum martyrem tuum Leudegarium Hosanna excelsis, Benedictus qui venit in nomine
in agone probasti, et probatum in dolore sustentasli, Domini, vere beata voi, quam angelorum et ar-
quem hodierna die in caelestibus gaudiis recipere changelomm concinunt vii-tutes ! quae nos hodie in
dignatus es, praesta nobis famulis tuis, ut qui glo- passione beati martyris tui Leudegaru vox una pro-
riam non meremur, indulgentiam peccatomm, ipso£)i-Qmpit in laude, Ut tu Deus Pater omnium, qui
interveniente, adepisci mereamur, Per, nobis veniam tribuas de peccatis, quaesumus, da
Collectio post nomiua. obhvionem praeteritorum facinomm, qui dedisti
Auditis nominibus offerentum, fratres carissimi,
martyribus post triumphum coronam, Per Dominum
Domini majestatem deprecemur, ut qui vitam summi nostrum, Qui prid,
anlistitis sui Leudegarii martyris transtuht ad coro- Post secrela.
nam, per interventum sanctorum patriarcharum, Haec facimus, Domine, passionem tuam comme-
prophetarum, apostolorum martymm, anachori-
et morantes; haec faciraus, Pater Jesu Christe, qui no-
tarum et virginum, omniumque sanctorum conee- bis de lege veteri novam tradidisti, Concede no-
dere dignetur ut sacrae praesentis oblatio quae offer- bis, intercedente 285 beato antistite tnoLeudega-
tur, viventibus emendationem, et defunctis remis- rio martyre, cujus hodie annuam commemorationem
sionem obtineat peccatorum ; et quoram nomina hic celebramus, ut descendat hic benedictio tua super

a Vel es hoc loco patet Missale hoc fuisse Ordinis ^ An legendum Pnncipium ?
Gallicani; atque hinc eolligitur Codieis aetas, cum <=
Sic accusandi casus ponebant pro sesto casu
Leudegarius exstinctus sitanno 678, absoluto.
30.1 DE LITURGIA GALLICMA LIBER IIL 30G
nunc panem et calicem in transformatione Spiritus \ Immolatio missas.
tui sancti, uti hcec benedicendo benedicas, sanctifl- Dignum et justum est. Vere dignura et justum
cando sanctifices; utquicumque ex utraque bene- est, omnipotens et misericors Deus, te semper in
dictione sumpserimus, seternitatis praemium et vitam laude martyrum lionorare, et in prsesenti festivitate
consequi mereamur a;ternam. Per. sancti Martyris tui te confltentis gratias agere. Cui

LXVf. MISSA UNIDS MABTYRIS. dedisti cselestis palmam triumplii; nobis quoque, eo

Sancti Martrris tui

suffragante, emundationem ac veniam concede pec-
ill. quaesumus, Domine, nos
oratio sancta conciliet, qua; sacris virtutibus vene-
cati, ut in te etiam exultemus in misericordia, in

randa refulget. Per. quo ille lajtatur in gloria. Per.

Collectio sequitur. LXVill. ITEM MISSA UNIDS MARTYniS.

Beatus ill. Martyr, qusesumus, Domine, pia nos Da, qujcsumus, Domine, ut sancti Martyi'is tui ill.
intercessione commendet; et tibi placito fulti suffra- annua sollemnitate laetemur, et tantee fldei proflcia-
gio, quam non meremur indulgentiam consequa- mus exemplo. Per.
mur. PerDominum nostrum. CoUeotio sequitur.
Exaudi, Domine, preces nostras, qusesumus,
et
CoUectio post nomina
Adesto, Domine, supplicationibus nostris; et inter- ** interveniente sancto Martyre tuo ill. eas ante cons-
cessione beatissimi Martyris tui ill. perpetuam nobis pectum Majestatis tute placatus admitte. Per.
misericordiam benignus impende, et niunera super- CoUectio sequitur.

imposita dignanter adsume Inpetret, Domine, quoesumus, fidelibus tuis auxi-

; ut defunctis ad refrige-

rium, viventibus proflciat ad salutem. Per. lium oratiojusta sancti Martyris iU. ut in cujus su-

CoUectio ad pacem.
mus celebritate devoti, simus ejus sorte participes :

Deus pacis conditor, Deus proflciant hrec qua; offerimus, pro incolumitate vi-
caritatis indultor, da
nobis placidus pacem tuam, et proesta ut dum sancti ventium, et pro requie defunctorum. Per.
Mariyris tui CoUectio ad pacem.
ill. passionem celebramus, per ejus in-
Suscipe, Domine, propitius orationem nostram
tercessionem pacis securitatem cum peccatorum ve-
cum oblationibus hostiarum superimpositis; et Mar-
nia consequi mereamur. Per.
t3'ristui UI. deprecatione pietati tuaeperfice benignus
Immolatio missffi.
acceptas et illam quce in eo flagravit fortis dilectio,
Dignum et justum est. Vere dignum et justum ;

in nobis adspira benignus. Per.

est, nos tibi agere gratias, Domine sancte, Pater
Immolatio missae.
omnipotens, aeterne Deus. Tibi enim festa sollemni-
p Vere dignum et justum est, omnipotens aeterne
tas agitur, tibi dies sacrata celebratur : quam beatis-
Deus, te in omnium martyrum triumphis laudare,
simi Martyris tui ill. sanguis in veritatis tuoe testifi-
quoniam tuis donis atque muneribus beati Martyris
catione profusus , magniflco nominis tui bonore
signavit, per Cbristum Dominum nostrum. Per
287 tui i'I- passionem hodierna sollemnitate vene-
ramur. Qui pro confessione Jesu Christi Filii tui di-
quem.
versa suppUcia sustinuit; et ea devincens, meruit
LXVII. ITEM MISSA DNIUS MARTYRIS.
coronam perpetuitatis, per Christum Dominum no-
Sancti Martyris tui, Domine, nos, queesumus, in-
strum. Cui meritoom.
terventio gloriosa commendet, ut quod nostris acti-
bus non valemus, ejus precibus consequamur. Per. LXIX. MISSA DE PLURIS MARTYRIS.

Collectio sequitur. Deus, qui sanctum nobis hujus diei sollemnitatem

Tuus sanctus Martyr ill. nos, quwsumus, Domine, pro commemoratione beatissimorum Martyrum tuo-
ubique laetificet : ut ejus dum merita in praesenti rum ill. et ill. passione fecisti, adesto familiae tuae
festivitate recolimus, patrocinia in augmentnm vir- precibus; et da ut quorum hodie festa celebramus,

tutum 286 sentiamus. Per. eorum meritis et intercessionibus adjuvemur. Per

CoUcolio post nomina. T\ Dominum.

CoUectio sequitur.
Interveniat pro nobis, Domine, petimus, sanctus
Annue nobis, queesumus, Domine, sanctorum
tuusMartyr ill. qui sanguinemsuumpro tuo nomine
Martyrum tuorum ill. et ill., ut opem nobis tuee de-
gloriosum fudit; et ipso interveniente, nomina quae
precationis impendant, et iram tuam, quam nostris
recitata sunt nostrorum carorum in caelesti pagina
pravitatibus meremur, eis intervenientibus evada-
jubeas intimare. Per.
mus. Per.
CoUectio ad pacem. Post nomina.
Sancti Martyris tui, Domine, ill. nos, queesumus, Muneraqua; deferimus, Domine, benignusadsume
precatio sancta tueatur et quod nostra conscientia
;
et quia de nostris impediuntur offensis, sanctorum
non pra3sumit, ejus nobis, qui tibi placuit, oratione tuorum Martyrum ill. precibus adjuvemur.
donetur; et prsesentia munera ita serena pietate in- Collectio ad paoem.
tuere, ut sancti Spiritus perfundantur benedictione ;
Propitiare, Domine, supplicationibus nostris ; et
et in nostris cordibus eam dilectionem validam in- his populi tui oblationibus, intercedentes Martjrres
fundant, per quam sanctus Martyr ill. omnia corpo- tuos iU. et ill., praesentia tuae virtutis inlustra ; et
ris tormenta devicit. Per. celebrantibus tuorum memoriam, eam dUectionem
307 APPENDIX AD OPERA SANCTI GERMANI PARISIENSIS. 308
infunde, per quam illi cuncta inlata corporis tor- LXXI. item missa martyrum.
menta devicerunt. Per eum. Deiis, qui nos sanclorum Martyrum tnorum tem-
Imniolatio missfe. porali tribuis conimemoratione gaudeie prsesta
, ,

Dignum et justum est, omnipotens sempiterne quEesumus, ut in ea numeremur sorte salvati, in

Deus, te victorem mortis, et triumphatorem Marty- qua illi sunt confessione tui nominis gloriosi. Per.
rum conlaudare, et in festivitate prfesenti, in qiia Colleclio sequitur.
Martyrum tuorum ill. et ill. memoriam frequenta- Deus, in cujus conspectu mors est pretiosa sancto-
mus : quorum nos delcctat et certaminis reeordari rum, tribue ut nobis lidelibus vita conferat quicquid
constantiam, et victorife contemplari prfemia. Et ilhs mors deyota concessit.
ideo te petimus, nt beatis istis Martyribus ill. et ill. CoUectio post nomina.
fieri nos imitatores concedas ; ut vel ultimos in re- Exaudi, Domine, ofTerentium 289 preces, vota
muneratione eoriimparticipiuido constituas, qui illis suscipe, peccata diniille. Tribue quoque tuorum in-

pro certaminis constantiabeatitudinem tribuisti sem- tercessione sanctoriim Martyrum caris nostris qui in

piternam : per Christum Dominum nostrum. Cui Christo dormiunt, refrigerium in regione vivorum.
merito omnes. Per Dominum nostrum.
LXX. ITEM MISSA MARTyRDM. 3 Colleclio ad pacem.
Oniuipotens sempiterne Dcus, tribue nobis famulis
Adesto, Domine, precibus nostris, quas in sanc-
tuis ut sicut Martyres tui ad bravium supernee voca-
torum tuorum Martyi-um ill. et ill. commemoratione
tionis tetenderunt, ita nos, superato hoste, victoriam
deferimus, ut qui nostrwjustitiaj liduciam non habe-
consequamur et pacem quam in labiis oris exsequi-
;

mus, eorum qui tibi placuerunt meritis adjuvemur.

mur, immaculatiscordibusteneamus. PerDominum.
Per Dominum nostrum Filiuni tuum.
Immolalio missae.
CoUeclio sequitur.
Dignum et justum est, omnipotens sempiterne
288 Propitiare, Domine, supplicationibus no-
Deus. Quoniam a te constantiam fides, a te virtutem
stris, etexemplo sanctorum Martyrum tuorum ill. et
sumit infirinitas; et quicquid in persecutionibus sa;-
ill. flammam in nobis tuae caritatis accende ; ut quo-
vura, quicquid in raorte terribile est, nominis tui fa-
rum nos feceris imitatores, jubeas esse consortes.
cis confessione superare. Unde benedicimus te, Do-
Per.
CoUeclio posl nomina. raine, in operibus tuis : teque in sanctorum Mar-
SanctorumMartynimtuorumill. etill.,qu8esuraus, tyruni tuorum ill. et ill. glorificatione laudamus, ob-
Domine, precibus adjuvemur, ut quod nostra pos secrantes ut intervenire pro se excolentibus jubeas,
sibilitas non obtinet, eorum qui ante te justi inventi C quos perpetua remuneratione exaltas, per Christum
sunt nobis oratione donetur; et quorum nomina Dominum nostrum. Per quem.
ante altare sanctum sunt recitata, eos quies seterna LXXII. MISSA DNinS CONFESSORIS.
suscipiat. Per Dorainura nostrum. Deus fidelium remunerator animarum, praesta ut
Collectio ad pacem. celebritate prfesenti sancti confessoris tui et episcopi
Omnipotens sempiterne Deus, qui in Sanctorum
ill. sit nobis veneranda sollemnitas et placitorum
cordibus flammanituse dilectionis accendis, damen- tibi precibus indulgeutiam consequamm'. Per Domi-
tibus eamdem fidem, caritatisque virtutem, ut
num nostrum.
quoruni gauderaus triuniphis, proiiciamus exemplis. CoUectio soquilur.
Per. Exaudi, Domine, preces nostras, quas in sancti
Immolatio missae. commemoratione deferimus, ut
Confessoris tui ill. in
Vere dignum et justum est nos tibi gratias agere,
conspectu tuo et qui tibi digne meruit famulari cla-
omnipotens feterne Deus, per Christum Dominum
rus semper existat, et supplicatio nos adjuvet tibi
nostrum. Qui glorificaris in concilio sanctorum Mar-
gratajustorum. Per.
tyriim, magnus super omnes qui in cir-
et terribihs
Collectio post nomina.
cuitu tuo sunt. Tibienim serviunt omnes creaturse D Lfetificet nos, qufesumus, Domine, sancti Confes-
tuae quia te solum Auctorem et Dominum reco-
:
soris tui et Episcopi ill. annua devolione repetita
gnoscunt et in omni factura eorum te coulaudant
;
soUemnitas, ut per hcec pie oblationis officia, et il-
et benedicunt omnes sancti tui. Qui raagnum illud
lum retributio beata comitetur, et nobis sacrse tri-
Unigeniti tui nomen, quod est super omne nomen, buatur sufficientia servitutis. Per.
coram regibus et potestatibus sseculi hujus voce Collectio ad pacem.
libera confitentes, de persecutoribus tuis et diabolo Per studium charitatis non flctae, et intercessione
triumpharunt, et pretiosum tibi sanguinem gloriosa beatissimi Confessoris tiii et Episcopi ill. tuere. qufe-
morte fuderunt. Unde benedicimus te, Doraine, in sumus, Doraine, familiam tuam, et per dilectionis
operibus tuis ; teque in sanctorum tuorum Mar- vinculum spiritualibus instrue disciplinis. Per.
tyrum ill. et ill. commemoratione laudamus cum Immolalio missae.
angelis, et archangelis, thronis, et dominationi- 290 ^'^'^ dignum et justum est, nostibi semper
bus, cherubin quoque et seraphin, qui gloriam et ubique gratias agere, Domine sancte, Pater omni-
tuam non cessant clamare , dicentes : Sanctus potens, aeterne Deus. Qui glorilicaris in confessione
Sanctus, Sanctus. sanctorum ; et non solum excellentioribus praemiis
 309 DE LITURGIA GALLICANA LIBER 111. 310
martjTum tuorum merita gloriosaprosequeris, sed J^
tuae, et da pacem, quam permanere jugiter preece-
etiam saerum ministerium competentibus servitiis pisti ; illud etiam specialiter praestare digneris, ut
exsequentes, gaudium Domini sui Iribuis benignus parem cbaritatem teneamus, quam pontifex tuus
intrare ; ut qui in modico, lioc est in parvo vitfe Martinus in boc sbccuIo, te opitulante, meruil obti-
praesentis excursu , fidelis apparuit, supra multa nere. Per.
Immolatio.
bona, utique in sempiternum mansura, beatitudine
Dignum etjustum est, nos te, Domine Deusnoster,
disponatur. Per Cbrislum Dominum nostrum.
in laudibus sancti Martini honorare : qui sancti Spi-
LXXllI. MISSA DE PLUHES CONFESSORES*.
ritus tui dono succensus, ita in ipso tyrocinio flde
Protege nos, qua?sumus, Domine, tuorumdepre-
perfectus, ut Christum texisset in paupere et vestem ;

catione justorum, ut quorum circumdamur sulTra-

quam egenus acceperat, mundi Dominus induisset.
gio, foveamur auxilio. Per.
felix largitas, qua divinitas operitur! o chlamidis
CollecUo.
Adsit nobis, Domine, quaesumus, precatio sancta
gloriosa divisio, qua;militem texitet regem! Inaesti-

justorum : quse nos a terrenis affectibus incessabi-

mabilc donum est, quod vestire Deum meruit Deitalis.
liter expedilos coelesta desiderare pcrficiat. Per.
Digne huic confessionis tuae priEmium commisisti.
Post nomina. g DigneArrianorumnon subjacuitferitati.Dignetanto
Sacriflcium tibi, Domine, laudis ofTerimus in ve- amoreMartinuspersecutoristormentanon timuit, se-

nerabilium commemoratione sanclorum tuorum :

curus quia tanta erat gloriatio passionis, ut per quan-
da, queesumus, Domine, ut quod illis contulit ad titatem vestis exiguae et vestire Deum meruit etvi-
gloriam, nobis proficiat ad salutem. Per. dere. animi imitandabenignitas, o virtutum vene-
Ad pacem. randa potentia! Sic egit suscepti pontiflcatus offi-
Domine, quwsumus, bea-
Oblationesfamiliffi tu>T, cium, ut per formam probabilis vita', observantiam
tissinioruni sanctorum tuoruni confcssio beata con- exegerit disciplina;. Sic apostolica virtute speranti-
ciliet; et quae nostris minus apta sunt meritis, flant bus contulit medicinam, ut alios supplicationibus,
tibi placitcB tuorum deprccatione justorum. Per. alios visu salvaret. Haec tua, Domine, veneranda po-
Immolatio. tentia : cui cum lingua nun suppletmeritis exorare,
Dignum et justum est. Vere dignum et justum
operibus sancti Martini, te opitulante, mereamur
est, non solum mart^rum, sed etiam confesso-
qui
imitari. Per Christum Dominum nostrum.
runi tuorum es virtute mirabilis. Licet enim illi
LXXV. MISSA ^ DOMINIC.iLIS.
passione sint clari, qui manifeste acerba supplicia
sustinuerunt
, , , ,,..,.,tamen occulte p 292
et tormenta, etiam — »*— Deus, qui nobis omnipotentiam tuam
isti
,, *
, .„ ,,.
par-
,.
cendo maxime
,

' . ,. ,. '-' et miserando manifestas, multiplica

proposito castigationis afflicti, cruciati, spiritalis
super nos gratiam tuam, ut ad tua promissa curren-
observantia? disciplinis illorum sunt vestigia subse-
tes, caslestium bonorum facias esse consortes. Per.
cuti. Per Christum Doniinum ^.
CoUectio.
LXXIV. MISSA SANCTI MARTINI EPISCOPI. Omnipotcns sempiterne Deus, cui potestas est sine
Summi sacerdotis tui Patris nostri Martini episco- flne miserendi, respice propitius adhumiiitatis nos-
pi hodie depositionem celebrantibus tribue nobis, trfe supplicem servitutem, ut tibi subdita mente
Domine, ut sicut commemorationem ejus devotissi- perpetuum defensionis tuae servet auxilium. Per.
me coliraus, ita et opus 291 fldeliter imitemur. Per. Post nomina.
Collectio. Istis et omnibus in Christo quiescentibus, Dominey
Deus, qui sanctam nobis diei hujus sollemnitatem locumrefrigcrii, lucis etpacisutindulgeas, depreca-
prEedicandi ac venerabilis sacerdotis tui depositione mur, ac si qui peccatorum meritis inferni <= tcnebris
Martini episcopi praestare dignatus es, tribue, quae- ac suppliciis detinentur, misericordia; tuae, oramus,
sumus, ut quod nostris obtinere precibus non pos- indulge clementia, eosque adrequiem transire praeci-
sumus, ipsius mereamur obtinere suffragiis. Per. pias, et prinia anastasi cum sanctis et electistuisju-
Post nomina. D beassociari utportio tua sintin terraviventium. Per.
;

Auditis nominibus ofterentum, fratres charissimi, Ad pacem.

omnipotentis Dei inenarrabilem misericordiam sup- Deus, cujus summum sacriflcium est concordans
plices postulemus, ut nomina nostra, qui in hunc ce- anima, cui holocaustum pinguissimum est placata et

leberrimumdieminhonoremsancti antistitissuiMar- pura conscientia, concede nobis,qu»suraus, ut con-

tini oflerimus, benedicere et sanctiflcare,ipso sutfra- junctio labiorum copula efflciatur aniniarum, et
gante, dignetur et quod illi hodie conlatum est ad ministerium osculi perpetua? proficiatcharitati. Per.
gloriam, nobis quoque proficiat ad salutem. Per. Immolatio.
Ad pacem. Dignum et justum est, nos tibi gratias agere, Do-
Inclina, Domine, aurem tuara ad preces familiae mine sancte, Pater omnipotens, seterneDeus, tibi de-

' Mirumnullum hic esseCommune virginum,

est In superioribus missis 12, 16, 20, et in sequenti
«

nec itera Legendario Gallicano.

in 80 mentio de tartaro. Similes loquendi modi in
fit
^ Haec et sequentes quinque missfe dominicales missis nostris pro defunctis.
assignatse sunt pro Dominicis postPentecosten, non * Sic. Forte pluris confessoris legendum, forma ablativi
de Adventu, de quo missce duae initio Missalis pree- corrupta, ut supra num. LXiX, missa de pluris martyris.
missse erant, sed avulsee. Edit.
3H APPEXDIX AD OPERA SAiNCTl GERiMAiM PARISIENSIS. 312
bitas laudespio honore deferre, el mirabilium tuo- j!^
quam defunctorum, vel ad merita vel ad peccata
rum inenarrabilia praeconia devota; mentis venora- respiciens, alios jubeat ad gratiam, alios ad veniam
tione celebrare. Te igitur ineffabilem rerum omniuni pertinere. Per.
conditorem laudamus, bencdicimus, adoramus, per Ad pacem.
Christum Dominuni nostrum. 294 'nlabere inanimasnostras, omnipotens seter-
Post Sanclus. ne Deus, et templa, quse lapis ille angularis tuus ex-
Vere sanctus, vere benedictus Doniinus noster struxit, ingredere; ut Majestati hostias prteparatas

Jesus Christus Filius tuus : qui venit de ceelis, ut per ipsum tibi possimus offerre, qui sanctum con-
conversaretur in ierris ; homo factus, ut habitaret stituit, et pacem nobis propitiatus indulsit. Per.

in nobis; hostia ellcctus, ut nos faceret sacerdotes. launolatio.

Ipse enim qui prid. Dignum et justum

est, Majestati tuae, sancte Pa-

Post secreta. ter, omuipotens, feterne Deus, laudes pio honore

Ostende, oranipotens Deus, gratiam; agnosce deferre, et mirabilium tnorum inenarrabilia preeco-
doctrinam. Tu es mysterium pro salute, tu pretium : nia devotfe mentis veneratione celebrare. Te nam-
doce perseverantiam 293 '"" docueris discipli- f[ue incomprehensibilem atque ineffabilem Domi-
nam; ut in hav oblatione nos liberes, qui pro occi- g num, et creatorem omnium semper tremendum,
dentibus et moreris. Pcr. por Jesum Christum Filium tuum Deum ac Domi-
Ante orationem Dominioam. num Salvatoremque nostrum sentimus, credimus,
Non sufficimus tilji gratias agere, Domine sancte, sequimur, et oramus. Tibiquepurum hoc sacriflcium
Pater omnipotens, feterne Deus, pro tantis miseri- offerimus giorife tuaj cum angelis et archangelis, et
cordife tua; donis, quibus nos vivifieas, sanctificas,
innumera multitudine nunciorum nostris laudibus
feternitates prfeparas, et institutis Unigeniti tui Jesu
prosequentes, qui in conspectu Majestatis tuse sine
Christl Domini ac Salvatoris nostri indulgentiam cessatione proclamant, dicentes.
pietatis tufe cum immerita poscendi orare concedis. Post Sanclus.
Cujus prfecepta recolentes, dicimus : Pater. Vere sanctus, vere in excelsis Dominus Deus no-
Post orationem Dominicam. ster Filius tuus Rex Israel. Qui pridie.
Libera" nos ab omni malo, omnipotens Dcus : et Post secrcta.
quia tibi soli est prsestandi potestas, tribue, ut sol- Per huncte, Deus, Pater omuipotens, deprecamur,
lemne hoe sacrificium sanctificet corda nostra, dum ut sicut sacri mysterii obeditionem retinemus, ita
creditur; deleat peccata, dum sumitur. Per. ad tutelam nostram c;elestis virtus operetur. Per.
Post coramunionem. n Ante oralionem Dominicam.
Cibati pane vitfe, et saiutari poculo propinati, Concede, Doinine, famulis tuis ut orantes cum
fratres carissimi, agamus gratias omnipotenti Deo fiducia dicamus, sicut ipse jubere dignatus es di-
Patri, obsecrantes misericordiam ejus, uti hoc san- cere : Pater.
ctum benedictionis sua; donum, quod in nominis Post orationem Dominicam.

sui honore percepimus, inleesum atque inviolatum Libera nos a malo, omnipotens Deus, et custodi in

in nobis semper servare dignetur. Per. bono. Qui vivis et regnas.

Coasiimmatio missae. Post communionem.

Refecti corporis et sanguinis Domini nostri Jesu
Accepto ccelesti corporis Sacramento, et salutis

Christi, in feternum reslituti, hilares Domini mise- ajternfe calice recreati, Deo Patri omnipotenli gra-

ricordiam deprecemur. Per. tiasagamus, laudesque dicamus. Per.

Consummatio misSiE.
LXXVl. ITEM MISSA DOMIXICAIIS.
Deus, gratias tibi agimus, per quem mysteria
Omnipotens Deus, dirige nos in viam justitia?, ut
sancta celebramus, a te sanctitatis et misericordiae
haec geramus, et illa cogitemus, qufe tibi in diem
dona deposeimus. Per Dominum.
judicii e.xcusare possimus. Per.
CoUectio. D LXXVII. IIEM MISSA DOMINICALIS.
Immensam tremendamque pietatis tuse clemen- Sempiternam Dei Majestatem, fratres carissimi,
tiam, omnipotens Deus, supplices exoramus, ut au- deprecemur, ut sanctam per totius orbis spatia tuea-
xiliotuo universa a nobis terrenorum vitiorum sse- tur Ecclesiam ; conversationem sacerdotibus conce-
culariumque discriminum tentamenta discedant, dat honestam ; vitam populis tribuat sempiternam
atque in Eeclesia tua catholica religionis semper virginibus, viduis, orphanis, ac pfenitentibus, vel in
maneat inlLbata devotio. Per. quibuscumque necessitatibus constitutis, oportuna
Post nomina. prssidia tribuat; et 295 ^ibi placita vota conce-
Auditis nominibus recensitis, dilectissimi fratres, dat : in peregrinationibus prajmia, in dolorLbus
Deum pietatis et misericordife deprecemur, ut hasc medicamenta, in laboribus prsestet auxilium.
quae oblata sunt benignus adsumat : nuUum um- Colleclio.
quam ex his, pro quibus holocausta franguntur, Deus, qui dives es ad ignoscendum, et propterea
muneris sui exterum esse patiatur, tam viventium voluisti carnis humilitatem adsumere, ut nobis hu-

Eadem oratio in missa 5 Missalis Gallicani, infra.

313 DE LITURGIA GALLICANA LIBER III. 314
militatis exempla relinqiieres, et in quibuscumque a Post orationem DomiDicam.
passionibus nos faceres esse constantes, praesta ut Libera nos a auctor bonorum omnium,
malis,
semper bona quse a te percipimus teneamus, et quo- Deus : omni tentatione, ab omni scan-
libera nos ab

tiens in peccatis lablmur, per pKnitentiam releve- dalo, ab omni haeresi, ab omni opeie tenebrarum,et

mur. Per. constitue nos in omni opere bono; et da pacem in

Post nomina. diebus nostris, auctor pacis et veritas, Deus. Per,
Recensitis offerentum nominibus, divinam mise-
Post communionem.
ricordiam esoremus, ut ofTerentes sibi placitos esse
Spiritalibus pasti epulis, oremus Patrem, et Fi-
faciat : et quae offerunt in odorem incensi bene fla-
lium, et Spiritum sanctum, ut mortificatis desideriis
grantis adsumat : defuuclis pro quibus hsec offerun-
carnis, in omnibus sit nostra conversatio spiritalis.
tur, seternam beatitudinem, viventibus gratiam suse
Per.
pietatis concedat; etquia gratis non merentibus quse Consummatio missjB.

sunt oportuna prsestare non desinit, et illis pro qui- Custodi intra nos, Domine, gloriae tuse munus, ut
bus oblatio non offertur, remuneratio beatitudinis contra omnia prsesentis Sceculi macula Eucharistice
non negetur. Per. viribus, quam percipimus, muniamur. Quod ipse
Ad pacem.
g prrest.
DeusPater omnipotens, tuK pietatis, acsiindigni, L.XXVIII. ITEM MISSA DOMimCALIS.

misericordiam deprecamur, ut universos pacificos Ad aures clementiae tuae, Deus, vox nostrae sup-
esse facias, quos in sancta Ecclesia ut te deprecen- plicationis ascendat, et tua nos misericordia conse-
tur, invitas; concordia in se alLmenta nutriant ; et quatur. Per.
jin'giorum incrementa siiccidant : vel qui se affe- CoUectio.
Accepta libi sit, Domine, nostrae servitutis oblatio,
ctant osculis, puro sempercorde complectant; atque
quee nos et a reatibus nostris absolvat, et ab immi-
etiam illi studeant esse paciflci, qui se non videntur
nentibus malis eripiat. Per.
labiis osculari. Per.
Immolatio. Post nomina.
Dignum et jiistum est. Vere tequum et justum est, Offerunt tibi, Domine, virtutum, munera et vota

ineffabilis, incomprehensibilis, sempiterne Deus, nos credentes. Suscipe nomine tuo debita honoris obse-
tibi semper gratias agere, quos immensa non desinis quia pro pace Ecclesise tuae, pro commemoratione
miseratione fovere. Nam quis tuam possit digne omnium Sanctorum, pro sacerdotum et ministro-
laudare potentiam, cujus nec divinitasmortaliaspectu rum puritate, pro regum pacabilitate, pro sufUcien-
cernitur, nec inmensitas sermonibus explicatur ?ri tia rerum, et tcmporum tranquillitate, pro perseve-

Sufficit ergo quod te Patrem diligimus, Dominum rantia virginum, et continentia viduarum, pro
veneramur, Creatorem suscipimus, amplectimur orphanorum tuilione, et paenitentium sublevatione,

Redemtorem. Praesta, clenientissime Dominator pro salute omnium viventium et pro requie defun-
ut angusti callis, quani pra;cipis semitam possimiis ctorum. Per.
Ad pacem.
ascendere, per quam ad aeternam valeamus beatitu-
A cunctis iniquitatibus nostris exue nos, omnipo-
dinem pervenire; nec ullis impediti obstaculis te-
nemur, sed sit nobis cursus ipsius itineris feternitas
tens Deus :
297 ^t in tua nos fac pace gaudere.
Per.
salularis. Per Christum Dominum nostrum. Contestalio.
Post Sanclus. Dignuni et justum est, invisibihs, ina^stimabilis,
Vere sanctus, vere benedictus in excelsis Domi- immense Deus, et Pater Dominini nostri Jesu Christi.
nus Deus noster Jesus Christus Filius tuus, Rex Qui formam sacrificii perennis instituens, hostiam ^
Israhel. Qui sicut ovis ad occisionem ductus, et si- se tibi primum obtuUt, et primus docuit offerri. Te
cut agnus coram tondente se, sine voee, 296 ^ic enim, omnipoteus Deus, omnes Angeli.
non aperuit os suum. Ipse enim qui prid. Post Sanctus.
Post mysterium. D Sanctus in sanctis, benedictus in terris, Dominus
Magnum hoc munus misericordiae est, qui nobis noster Jesus Christus. Qui pridie.
docuit Redemptionis nostrse sacrificia celebrare Post secreta.
sicut obtulit Dominus noster Jesus Christus in ter- Credimus, Domine, credimus in hac confractione
ris. Per quem te, Pater omnipotens, deprecamur, corporis, et effusione tui sanguinis nos esse redemp-
ut supraposita altario tuo munera laetus aspicias : tos : confidimus etiam quod spe hic interim jam te-
atq\:e hfec omnia obumbres ^ sancti Filii tui Spiri- nemus, in aeternum perfrui mereamur. Per.
tus ; ut quod ex hac tua benediclione, acceperimus Ante orationem Dominicam.-
lEteriiitatis gloria consequamur. Per. Divino magisterio docti, et salutaribus monitis
Ante orationem Dominicam. instituti audemus dicere : Pater.
Memores prseceptorum tuorum, Domme, oramus Post orationem Dominicam.

et dicimus. LLbera nos, omnipotens Deus, a malis, et consti-

» Legeudum obumbret, vel spiritu infra. Christum in institutione Eucharistiae, ut in concilio

*>
Notanda haec verba de sacrificii oblatione per Tridentino.
313 APPENDIX AD OPERA SANCTI GERM.^M PARISIEXSIS. 310
tue no3 in bonis : evacua nos a vitiis, et reple Tirtu- ^ sanctum, edentibus nobis, vitam eeternam regnuna-
tibus tuis. Per. que perpetuum conlaiura potantibus. Per.
communionem.
Post
Ante orationem Dominicam.
Corpus » tuum, Domine, quod accepimus, et ca-
Non nostro merito, omnipotens Deus, sed Jesu
licera tuum quem potaTimus, haereat in visceribus
Christi Filii tui obedientes prtccepto, audemus dice-
nostris; prtesta, Deus omnipotens, ut non i'emaneat Pater.
re :

macula, ubi pura et sancta iutraverunt Sacramenta. Post orationem Dominicam.

Per. Libera nos a malis prsesentibus et futuris, omni-
Consummalio missa:.
potens Deus ; libera nos a periculis, ab infirmitali-
Exaudi preces familice tuse, omnipotens Deus, et
bus, ab scandalis ; et prsepara nos ad omne bonum
praesta ut sancta hrec, qufe te donante, sumpsimus,
per bonum et benedictum Dominum nostrum.
incorrupta in nobis, te donante, servemus. Per.
Post communionem.
L.\'XI.\. ITEM MISSA DOMINICALIS. Divinam misericordiam concordi oratione posca-
Deus, qui nos regendo conservas, parcendo justi- mus, ut hffic salutifera Sacramenta, nostris re-

ficas, et a temporali tribulatione nos eripe, et gau- cepta visceribus, purificent animam corpusque
dia nobis seterna largire. Per. g sanctiQcent, atque ad spem ceelestium viscera pa-

CoUeclio. riter et corda conflrment. Per.

Deus iu te sperantium misericors eruditor, ab Item coUectio.

omni nos consortio pravitatis absolve, nec ullis nos Deus justitia?, Deus misericordife, Deus imraorta-
iniquitatum vinculis patiaris adstringi ; ut unde no- litatis et vitoe, Deus splendoris et gloria?, 2991*1*'
bis est tota pietas, inde sit tuta libertas. Per Do- sumus te et oramus, ut divinis muneribus recreati,

minum. in illam beatitudinem servemur a te tibi, Per.

Post nomina.
LX.\X. ITEM MISSA DOMINICALIS.
Exaudi, Domine, otferentum preces, vota suscipe,
Multiplicibus innLsi vinculis delictorum, fratres
peccata dimitte. Tribue tuorum intercessione san-
carissimi, ad singulare confugiamus absolutionis di-
ctorum caris quoque nostris, qui in Christo dormie-
vinas remedium i et humiliati in sacrificium Dorai-
runt, refrigerium in regione vivorum. Per Domi-
num deprecemur (cpiem cotidie pravis inamarica-
num.
Ad pacem. mus operibns) quahter nos sua protegente dextera

298 Omnipotens sempiterne Deus, largitor pacis, ab omni contagione ereptos, regnorum caelestium
et generis humani formator, da servis tuis veram rj haeredes efficiat. Per.

voluntatem concordiw, et indulgentiam tufe pietatis CoUectio.

infunde. Per. Inclina aurem tuam, omnipotens Deus, et esto

Immolatio. nobis proesentis vitse rector, ut sis remunerator fa-
Dignum et justum est, sequum et justum est, nos tura;. Per.
tibi hic et ubique semper gratias agere, Domine Post noniina.

sancte, Pater omnipotens, seterne Deus. Qui nobis Ofterentum nominibus recensitis, fratres carissimi,
pietate Pater es, cumDominus potestate permaneas: Doniinum deprecemnr, ut eorum oblationem inter
quoniam quos origo fecerat servos, adoptare digna- sanctorum dona suscipiat, quorum a nobis facienda

tus es in filios; et quos generatio terrena demerse- commemoratio est, ut et nostri memores esse di-
ratin mortem, regeneratio ccelestis erexit ad vitam. gnentur. Petamus et pro his qui nos in Dominica

Te enim, omnipotens Deus, omues Angeli. pace proecesserunt, ut tartareo horrore segregatos,
in sinu Abrahae conlocatos, resuscitai-e Omnipotens
Post Sanctus.
Vere sanctus, vere iu excelsis benedictus Dominus
dignetur in prima sua resurrectione, quam factui'us

est. Per.
Deus noster. Per quem te supplices deprecamur,
Ad pacem.
uti hanc oblationem, quam offerimus pro Ec- J)
tibi
Deus, per cujus os prolatum est quod pacera om-
clesia; tuse catholicaj fide, stabilitate, concordia, pro
nibus dares, et pacis statuta reUnqueres ; infunde
emundatione vitiorum, et remissione peccatorum,
in nostris sensibus pacis studiuni et pite voluntatis,
pro gloria martyrum, et requie defunctorum, propi-
ut vitiorum omnium labe purgati, pacem quam la-
tiatus aspicias, aspiciendo sanctifices, sanctificando
biis oris prosequimur. immaculatis cordibus tenea-
benedicas per sanctum et benedictum Jesum Chri-
mus. Per.
stum Filium tuum Dominura nostrum. Qui pridie. Immolatio.
Post socreta. Dignum et justum est, «quum et justum est, nos
Memores gloriosissimi Domini passionis et ab in- tibi hic et ubique semper gratiasagere, Dominesan-
offerimus tibi, Domine, hancim-
feris resurrectionis, cte, Pater omnipotens, reterne Deus. Qui nos a mor-
maculatam hostiam,rationaIemhostiam, incruentam te perpetua atque ab ultimis infernisedibusliberasti.
hostiam, hunc panem sanctum, et cahcem salutarem, Venerat quidem mors per mulierem ; sed venit vita
observantes, ut infundere digneris Spiritum tuum per Virginem. Interitus per hgnum ; sed in ligno

» Hanc fere orationem recitant sacerdotes ad ablutionem; et quse sequitur item exstat in Missali
Romano.
317 DE LITURGIA GALLICA>A LIBER III. 318

falus. In Jesu Christo facta est finis moriendi, qui a Postorationem Dominicatn.
perennitatem vita suse corpori restituit. Cui omnes Libera nos a malo, Domine Christe Jesu. Corpus
c«lorum cum multiplici virtute militia? hvmnum tuum pro nobis crucifixum edimus; et sanguinem
debitum et gloriam tuam sine cessatione procla- sanctum tuuni pro nobis efTusum bibimus fiat :

mant, dicentes. nobis corpus sanctum tuum ad salutem, et sanguis

Post Sanctus. sanctus tuus in remissione peccatorum hic et in
Hosanna in excelsis. Benedictus qui venit de cae- seterna ssecula sfeculorum.
lis, ut conversaretur in terris, caro factus, ut per Post communionem.
passionem suam vitam credentLbus daret. Ipse Agamus omnipotenti Deo gratias, quia refecit
enim qui prid. nos pane cfelesti, et poculo spiritali, sperantes ab
Post secreta.
ejus benigna clementia ut per effusionem Spiritus
Explentes sacrosancta Ccerimonioruni sollemnia sancti sui, in quibus cibi cfelestis virtus introivit,
ritu Melchisedech 300 summi sacerdotis oblata, sinceritatis gratia perseveret. Per.
precamur mente devota te, Majestas feterna, ut Consummatio missae.
operante virtute, panem mutatum in» carne, pocu- Tibi gratias agimus, per quem mysteria sancta
lum versum in sanguine, illum sumamus in calice g celebramus ; ate quoque sanctitatis et sanitatis.,
qui de te fluxit in cruce ex latere. Sal. ... tui gratia dona desposcimus. Per Dominum.
Ante orationem Dominicam. LXXXI. MISSA COTIDIANA h R0.MEXSI3.

Agnosce, Domine, verba quae prsecepisti, ignosce Deus, qui culpa offenderis, poenitentia placaris,
presumtioni quam imperasti. Ignorantia est enim afflictorum gemitus respice, et mala quee juste in-

non nosse meritum, eonturaacia non servare prse- rogas misericorditer averte. Per.
ceptum, quibus jubemur dicere. Csetera desunt.

3 Sextus casus pro casu accusandi, ut passim in ^ Id est ex Ordine Romano seu Gregoriano.
his aliisque vetustis libris.

MISSALE FRAI\COKUM.
IXCIPIT DE SACHIS ORDIXIBIS. Episcopus cum ordinatur, duo episcopi manus eo-
I.
^
301 Ostiarius cum ordinatur, postquam ab archi- rum super caput ejus ponant; et teneant Evangelio-
domo Dei debeat
diacono instructus fuerit qualiter in rum codicem supra cervicem ejus ; et uno super eum
conversari, ad suggestionem archidiaconi tradat ei infundente benedictionem, reliqui omnes episcopi qui
episcopus claves ecclesix de altari dicens Sic age : adsunt, manibus suis super caput ejus teneant.
quasi redditurus Deo rationem pro his rebus quse
n. BEXEDICTIO » USTE.iRn.
istis clavibus recluduntur.
Deum Patrem omnipotentem suppliciter deprece-
Acolythus cum ordinatur, ab arehidiacono quidem
mur, ut hunc famulum suum benedicere dignetur.
doceatur qualiter officium suwn agere debeat; sed ab
quem in officium ustearii eligere dignatus est, ut sit
ipso archidiacono accipiat ceroferarium cum cereo; ut
ei fidelissima cura in diebus ac noctibus ad distinc-
sciat se ad accendenda Ecclesise luminaria mancipari
tionem horarum certatim ad invocandum nomen
accipiat et orciolum vacuum ad suggerendum vinum
Domini. Per.
Eucharistix corporis Christi. Alia.
Exorcista ciim ordinatur, accipiat de inami episcopi
302 Domine sancte Pater omnipotens, seterne
libellum, in quo scripti sunt exorcismi, dicente sibi
Deus, benedicere digneris famulum tuum hunc us-
episcopo ; Accipe et commenda ; et habeto potesta- B tiarium,ut interjanitores Ecclesia? paretobsequia et
tem imponendi manus super energumenum, sive
inter partem tuam mereaturhabere mercedem. Per.
baptizatum, sive catechumenum.
III. BEXEDICTIO ACOLYTI.
Diaconus cum ordinatur, solus episcopus qui ei be-
nedicit, manum super caput illiics ponat. Per. Domine sancte, Pater omnipotens, seterne Deus,
Presbyter cnm ordinatur, episcopus ei benedicat, qui Moysen et Aaron locutus es, ut accenderetur lu-
manum suam super caput ejus teneat : etiam omnes cerna in tabernaculo testimonii, sic benedicere et
presbyteri qiti prsesentes sunt, inanus suas juxta ma- sanctificare digneris hunc famulum tuum, ut sit

num episcopi super caput illius teneant. acolytus in Ecclesia tua. Per.

» EcPdem orationcs in Ordine Romano pro his et or4m ho^^co ita legitur : Helias Scotigena sic fa-
sequentibus ordinibus usque ad episcopatum edita; ciehat; et episcopus Vgo secundum Ordinem Roma-
sunt apud Morinum, inlib.de sacris Ordinationibus, num. Hi episcopi erant Ecolismenses, Helias quidem
p. 361 Eaedem item orationes habentur in pervetusto
. tempore Caroli Calvi Hugo vero medio saculo x.
:

Missali Bibliothecse regije numero 3863, ad cujus Itaque hic ritus estGalUcanus non Romanus.
31» APPENDIX AD OPERA SANCTI GERJIAM PARISIEINSIS. 320
rV. PR.CFATIO LECTORis. ^ tudinis, Spiritus scientiee et pietatis. Repleas eum
Eligunt te fratres tui, ut sis lector in domo Dei Spiritu timoris tui, ut eum in ministerio divino
tui; et agnosces officium tuuni, ut impleas illud; confirraes ; ut obediens atque dicto parens, tuam
potens est enim Deus ut aug-nat tibi gratiam. Per. gratiam consequatur. Per Dominum.
Beuediclio lectoris.
VII. .U.L0CIT10 AD POPILIM IN ORDINATIONE
Domine sancte, Pater omnipotens, a;terne Deus, DIACONI.
benedicere digneris famulum tuum hunc nom. Dilectissimi fratres, quamlibet possint ad ordina-
illum in officium lectoris, ut assiduitate lectionura tionem ecclesiastici ministerii promovendam, sibi
distinctus atque ordinatus curis modulis, spiritali ipsa sufficere privilegia sacerdotum, attamen quia
devotione lingua resonet Ecclesise. probabilior et nostra apud Dominum conversatio
V. PR.iEFATIO EXORCIST^. est, et eorum quorum honor augetur, major est
Deum Patrcm nmnipotentem supplices depreca- gratia; si id quod arbitria nostra eligunt, etiam ves-

mur, ut hunc faniulum suum nom. ill. benedicere tra; conflrmet dilectionis adsensus, idcirco fllium
dignetur in officio exorcistse, ut sit spiritalis irape- nostrum ill. cupio ad officium diaconatus in consor-
rator ad abjiciendos dremones de corporibus obses- tium nostrum divinitatis auxilio promovere. An eum
sis cum omni nequitia eorum multiformi. Per. " dignum hoc officio censeatis, scire desidero; et si

Benedictio exorcistfe. vestra apud meam concordat electio, testimonium

Domine sancte, Pater omnipotens, ffterne Deus, quod vultis vocibus adprobate. Per Dominum.
benedicere digneris famulum tuum hunc nom. ill. Oratio ad diaconum ordincuidum.
in officio exorcista;, ut per impositionis manuum et
304 Oremus, diieetissimi, Deum Patrem omni-
oris officium eum impcrium
eligere digneris ; et polentem, ut super hunc famulum suum, quem ad
habeat spirituum imnumdorum coercendorum et ; officium diaconatus vocare dignatur, benedictionem
probabilis sit medieus Ecclesife tuae, gratice curatio- gratia; clementer etfundat, et conseerationis indulta
num virtute confirmatus. propitius dona conservet, ut preces nostras clemen-
VI. alloci:tio ad subdiaco.num ordinan-dum. ter exaudiat; et qua; nostro suiit gercnda servitio,
Exhibeatw in consjiectu ejvscopi patetia » et calix suo benigno prosequatur auxilio et quem sacris mi-
;

vacuus, et dicat ei episcopiis : nisteriis exsequendis pro nostra intelligentia credi-

Vide cujus ministerium tibi traditur. Et ideo si us- mus offerendum, sua potius electione justificet.
que nunc fuistitardus ad Ecclesiam, ammodo debes Per Dominum.
esse assiduus. Si usque nunc somnolentus ammodo Consecratio.
f Adesto, quajsumus, omnipotens Deus, honorum
vigiles. Si usque nunc 303 ammodo so-
ebriosus,
dator, ordinumdistributor, offlciorumque dispositor,
brius. Si usque nunc inhonestus, ammodo castus.
Oblationes, quiR veniunt in altario, panes propo- qui in te manens, innovas omnia, et cuncta disponis

sitiouis appellantur. De per Verbum, Virtutem, Sapientiamque tuam Jesum

ipsis oblationibus tantum
debet in altario poni, quantumpopulo possit suffice- Christum Filium tuum Dominum nostrum, sempi-

re, ne aliquid 'putridum in sacrario maneat. Pallae

terna providentia prceparas, et in singulis quibusque

vero quae sunt in i>

substraturio, in alio vase debent
temporibus aptanda dispensas. Cujus corpus Eccle-
lavari: in alio corporales pallffl. Ubi pallas corpora- siam tuam, coslestium gratiarum varietate distin-
les lavatae fuerint, nullum linteamen ibidem aliud clam suorumque connexa discretione membrorum,
per legemtotius mirabilis compagis unitam, in [aug-
debetlavari:ipsaaquainbaptisteriodebetvergi.Ideo
te ammoneo, tu ita te exhibe, utDeo placere possis.
mentum templi tui crescere dilatarique largiris, sa-

Et trades ei calicem et patenam. cri muneris servientera trinis gradibus ministrorum

PrfEfatio ordiuationis subdiaconi.

nomini tuo militare constituens; electis ab initio Levi
Oremus Deum et Dominum nostrum, ut super filiis,qui myslicis operationibus domus tuae fidelibus

servumsuumnom. queni adsubdiaconatusoffi-D"^™'^"' permanentes, hereditatem benedictionis

ill.,

cium evocare dignatus est, infundat benedictionem Eeterna} sorte perpetua possiderent. Super hunc fa-

et gratiam suam; ut in conspectu suo fldeliter mulumtuum, qusesumus, Dominc, placatus intende,
ser-
viens, destinata sanctis prajraia consequatur. Per quemtuis sacrisserviturum, in officiura diaconi sup-

Dominum. pliciter dedicamus. Et nos quidem, tanquam homi-

Benedictio subdiaconi. nes, divini sensus et sumraae rationis ignari, hujus
Domine sanctc, Patcr omnipotens, asterne Deus, vitam, quantum possumus, a;stimamus. Te autem,
benedicere digneris famuhim tuum hunc, nom. ill., Domine, qufo nobis sunt ignota non transeunt; te
quem ad subdiaconatus officium eligere dignatus es occulta non fallunt. Tu cognitor pectorum, tu scru-
uti enim in sacrariotuo saneto strenuum sollicitum- tator es animarum. Tu veraciter in eum creleste po- (
que cselesti militia; instituas, ut sanctis altaribus fi- tes adhiljere judicium, et velut indignis donare quse
deliter subministret : et roquiescat super eum Spiri- poscimus. Emitte in eum, qua?sumus, Domine, Spi-
lus sapientia; et intellectus, Spiritus consilii et forti- ritum sanclum in opus ministerii fideliter exsequen-

' Huc spectat canon 6 concilii Toletani viii. rales, quee corpus Christi proxime tangunt.
^ Id est quibus sternitur altaris planities corpo- ;
321 DE LITIRGIA GALLICANA LIBER III. 322
di : iminerc septiformis tute gratia» roboretur. Abun- A sanctum consensus unus omnium animoruni. Et ideo
det in eum totius forma virtutis, auctoritas, mode- electionem vestram debetis voce publica profiteri.
stia, pudor, constans innoeentia, et spiritalis obser- Per Dominum.
vantia disciplinae. In moribus ojus prsecepta tua ful- Oratio ad presbyteros ordinandos.

geant, ut sua? castitatis exemplo imitalionem sanctce Oremus, dilectissimi, DeumPatrem omnipotentem,
plebis adquirat; et bonum conscienti;e testimonium ut super hunc famulum suum, quem ad presbyteri

perferens, in Christo firmus et stabilis perseveret; niunus eligit, coelestia dona multiphcet : et quee ejus

dignisque successionibus de inferioregradu,per gra- dignationc suscipiunt, ejus exsequantur auxilio. Per
Dominnm.
tiam tuam, 305 potiora capere mereamur. Per
Item alia.
Dominum nostrum. Exaudi nos, Deus, salutaris noster, et super hunc
Exaudi, Domine, supplicum preces, et devoto tibi
famulum tuum benediclionem Spiritus sancti, et
pectore famulantes perpetua defensione custodi, ut
gratia? sacerdotalis effunde virtutem, ut quem tuae
nuUis perturbationibus impediti, liberam servitutem
pietatis suspectibus offerimus consecrandum, perpe-
tuis semper eshibeamus ofticiis. Per Dominum no-
tua nmneris tui largitate prosequaris. Per.
strum.
Consecralio.
Ad consumraandum diacorialus officium.
g Domine sancle, Pater omnipotens, ffiterne Deus,
Commune votum communis prosequalur oratio :

honorum et orhnium dignitatum, qua> tilii niiUtant,

ut his totius Ecclesiee prece, qui in diaeonatus mi-
nisterio prffiparatur levitico, benedictione et spiritali
distributor, per quem proUciunt universa, per quem
cuncta Iirmantur,amplificatis semper in melius na-
conversatione praefulgens gratia sanctificationis elu-
turcB rationalis incrementis, per ordinem congruam
ceat. Per Dominum.
Benediclio sequilur. rationem dispositum. Lnde sacerdotales gradus, et

Domine sancte, spei, tidei, gratiae, et profectuum oflicia levitarum sacramentis nysticis instituta cre-
munerator, qui in cselestibus et terrenis angelorum verunt ; ut cum pontiflces summos regendis populis
ministeriis ul^ique dispositis per omnia elementa vo- prsefecisses, ad eorum societates et operis adjumen-
luntatis tuae defendis alfectum, hunc quoque famulum tum sequentis ordinis viros et secunda? dignitatis
tuum ill. speciali dignare inlustrare aspectu, ut tuis elegeius. Sic in eremo per septuaginta virorum pru-
obsequiis expeditus, sanclis altaribus minister purus dentium mentesMojsi spiritum propagasti, quibus ille
adcrescat; et indulgentia purior, eorum gradu, quos adjutoribus usus in populo, innumeras multitudines
apostoli tui in septenario numero, beato Stephano facile gubei'navit. Sic et Eleazaro et Ithamar filiis

duce ac praevio, sancto Spiritu auctore elegerunt, di- Q Aaron paterna' plenitudinis abundantiam transfudi-
gnus existat; et virtutibus universis, quibus tibi sti, ut ad hostias salutares et frequentioris offlcii

servire oportet, instructus compleat. Per Dominum sacramenta sufficeret meritum sacerdotum. Hac pro-
nostrum Jesum Christum. videntia, Domine, apostolis Filii tui doctores tidei
VIII. ALLOCUTIO AD POPCLUM IN OBDINATIONE PEE- comites addidisti, quibus illi orbem totum secundis
SBYTEai. prredicatoribus impleverunt. Quapropter infirmitati
Quoniam, dilectissimi fratres, rectoris navem et quoque nostr», Domine, quaesumus, hiec adjumenta
navigium deferentis eadem est vel securitatis ratio,
largire, qui quanto magis fragiliores sumus, tanto his
communis eorum debet esse sententia
vel timoris,
plurius indigemus. Da, qu»sumus, omnipotens Pa-
quorum causa communis exsistit. Nec frustra a Pa- ter, iu Iioc famulo tuo ill. presbyterii dignitatem ;
tribus reminiscimur institutum, ut de electione eo-
innova in visceribus ejus spiritum sanctitatis. Acce-
rum qui ad regimen altaris adhibendi sunt consula-
ptum a te, Deus, secundi meriti munus obtineat ,

tur et populus, quia de actu et conversatione prae-

censuramque morum exemplo suaj conversationis in-
senti, quod nonnumquam ignoratur a pluribus, scitur
sinuet. Sit providus cooperator ordinis noslri, elu-
a paucis et necesse est ut facilius quis obedientiam
exhibeat
;

ordinato, cui adsensum pra;buerit ordi-

ceat in eum totius forma justitioe, ut bonam 307
j) j,ationem dispensationis sibi creditee redditui-us,
nando. Fratris nostri et conpresbyteri conversatio
consequatur. Per.
, seternffi beatitudinis prffimia
quantum nosse mihi videor, probata ac Deo placita CoQsummalio presbyterii
est, et digna (ut arbitror) ecclesiastici honoris au- Sit nobis, fratres, communis oratio, ut hic, qui in
gmento : sed ne unum fortasse vel paucos aut deci- adjutoriuni et utilitatem vestra salutis eligitur, pre-
piat adsensio, aut fallat affectio, sententia est expe- sbyteratus benedictionem divini indulgentia muneris
ctanda multorum. Itaque quid de ejus actibus aut mo- consequatur, ut sancti Spiritus sacerdotali dona pri-
ribus noveritis, quid de merito censeatis, Deo teste, impar loco deprehendatur, ob-
vilegio virtulum, ne
consulimus. Debet hanc fidem habere caritas vestra, tineat persuum. Per Dominum.
quam secundum praiceptum Evangelii, et Deo exhi- Item benedictio.
bere debetis et proximo, ut huic testimonium sacer- [DeusJ sanctificationum omniumauctor,cujus vera
doti magis pro merito quam pro affectione 306 consecratio, plena benedictio est, tu, Doniiue, super
aliquid tribuatis. Et qui devotionem omnium expecta- hunc famulum ill. quem presbyterii houore dedica-
mus, intelhgere tacentes non possumus. Scimus ta- mus, manum tuse benedictionis infunde, ut gravitate
men quod est acceptabilius Deo, aderit per Spiritum actuum, et censura vivendi probet se esse senioreni
 323 APPENDIX .U) OPERA SAXCTI GERM.On PARISIENSIS. 324
his institutus discipliais quas Tito et Tiniotheo Pau- Oratio et preces de episcopis ordinandis.
j^
lus exposuit : ut in lege tua dieac nocte, Omnipotens, Oremus i>,
dilectissimi nobis, ut his viris ad utiU-
meditans, quod legerit credat, qiiod crediderit do- tatem Ecclesiae providendis benignitas onmipotentis
ceat, quod docuerit imitetnr justitiam, conslantiam,
: Dei gratise suee tribuat largitatem. Per Dominum.
misericordiam, fortitudincm in se ostendat; exem- Exaudi, Domine, suppUcnm preces, ut quod no-
plum probet ; admonitionem conQrmet ; ut purum stro gerendum est ministerio, tua potius virtute fii--

atque immaculatum ministerii tui donum custodiat, metur. Per Domimmi nostrum.
et per obseqiiium plebis
tuse corpus et sanguinem Fi- Propitare, Domine, supplicalionibus nostris et
lii immaculata benedictione ti-ansformet et in-
tui ; inclinato super hos famulos tuos comu gratise sacer-
violabili caritate in Tirum perfectum, in mensuram dotahs, benedictionis tuae in eos effunde virtutem.
aetatis plenitudinis Christi, in die justitiae eetemi ju- Per Dominum.
dicii, conscientia pura, fide plena, Spirilu CoUectio seqnitar.
sancto
plenus persolvat. Per Dominum. Deus, totius sanctificationis ac pietatis auctorem,

Consccratio manus. qui placationem snam, et sacrificia, et sacra consti-

Consecrentur manusistae, et sanctificentur per tuit, fratres dilectissimi, deprecemur, uti hunc fa-
istam unctionem, et nostram benedictionem, ut quse- g mulum suum, quem exaltare in Ecclesia, et seniorum
cumque benedixerint benedicta quaecumque
sint, et cathedi-a (concordibus sua inspiratione judiciis, et
sanctificaverint sanctificentur. Per Dominura. effusis super plebem suam votis fidehbus ac vocum
Item alia. tesUmoniisj voluit imponi, conlocans 309 p""^ cum
Unguantur mamus istae de oleo sanctificato et chi- principibus popiili sui, ad eerum nunc preeem imi-
smate sanctificationis sicut unxit Samuel David in
: versam eumdem summo saeerdotio debita honoris
regem et prophetam, ita unguantur et consiunmentm- plenitudine, charismatum gratia, sanctiflcationam
in nonUne Dei Patris, et Fitii, et Spiritus sancti, fa- ubertate, ac praecipue himiihtatis virtute locupletet
cientes imaginem sanctse crucis Salvatoris Domini ut rector potius non extoUatur, sed in omnibns se,
nostri Jesu Christi, qui nos a morte redemit, et ad quantum est major, humUians, sit in ipsis quasi unus
regna caelorum perducit. Exaudi nos pie Pater ,
ex UUs : omnia judicii Domini nostri non pro se tan-
omnipotens, aeterne Deus, et praesta quod te roga- tum, sed et pro omni popiUo, qui soUicitudini suae
mus et oramus. Per. creditui', contremiscens ut qui meminerit de spe-
IS. EXHORTATIO AD POPCLUM, CrM EPISCOPCS ORDI- ciUatonun manibusomnium animas reqmrendas, pro
NATDR. omnium salute pervigUet, pastoraU erga creditas sibi
Servanda est, dOectissimi fratres, in excessu sa-
C oves DonUni diUgentiae ejus semper se flagrantissi-
cerdotum lex antiquae Ecclesiae, ut decedentUjus aUis mum adprobans. Te delictorum adigitur praefuturus,
quidem dignissimi subrogentur, per quorum doctii- es omnibus electus, ex omnibus universis sacris sa-
nam fides cathoUca et religio 308 Christiana sub- crandisque idoneus homini per
fiat snb hac quae est
sistat : ne ovUi DonUni praedo violentus inrumpat. et hominem postrema benedicUo consummata atque
dispersas absque Pastore oves fur nocturnus invadat.
perfecta suae consecrationis, nbstrae suppUcationis
Recppto itaqiie dispensatione Dei sacerdote vestro, attentissimae concordissimisque omnium precibus
soUicite vobis agendum est ut in locum defuncti ta- adjuvemur; omnium pro ipso oratio incumbat, cui
lis successor praeparetur Ecclesiae, cujus pervigiU exorandi pro cmnibus pondus imponilur. Impetret ei
cura et instanti soUicitudine ordo ecclesiae et creden- aJfectus totius Ecclesise virtutem, pietatem, sanctifi-
tium fldes iu Dei timore melius convalescat. Qui, cationem, et ceteras sumnU sacerdotU sacras dotes
praecipiente Apostolo, in omni doctrina formam boni universae Ecclesiae profuturas, Domino Deo nostro
operis ipsepraebeat; cuique habitus, sermo, vultus,
(qui sacrorum munerum profluus fons est, qui dat
incessus, doctrina, virtus sit; qui vos ut Pastor bo-
omnibus adfluenter) quod sacerdoti pio affectu posci-
nus Gde inslruat, exemplum patientiae doceat, doctri-
tur ad exundandam in omnibus sanctificationem suo-
nam omni opere bono confir- " rum omnium, prompUssime ac plenissime confe-
religionis instituat, in
met caritatis exemplo. Secundum voluntatem ergo rente. Per Dominum nostrum Jesimi.
Domini in locum sanetae memoriae Ul. nom. virum Consecratio.
venerabUem UI. testimonio presbvterorum et totius Deus honorum omnium, Deus omnium dignitatum
cleri, etconsUio civium ac consistentium, eredimus quae gloriae tuae sacris famulantur ordiiiibus : Deus
eUgendum, virum ut nostis) natalibus nobilem, mo- qui Moysen famulum tuum secreti famiUaris atFectu
ribus clarum, religione probum, fide stabUem, mise- inter cetera celestis documenta cultnrae, de habitn
ricordia abundantem, humUem, justum, pacificum, quoque indumenti sacerdotalis instituens, electum
patientem, caritatem habentem, tenacem, cunctis- .\aron mystico amictu vestire inter sacra jussisti;
que ' sacerdos eUgenda sunt, bonis omnUjus exiUie- ut inteUigentiae sensum de exempUs priomm caperet
rantem. Hunc ergo, dUectissimi fratres, testimonii secutura posteritas, ne eruditio doctrinae tuae uUi
boni operis electum, dignissimum sacerdotio conso- deesset aetati, cimi et apud veteres reverentiam
nantes laudibus clamate et dicite : Dignus est. ipsa significaUonum species obtineret, et apud nos
» Forte, in cunctis quse in sacerdote exigenda sunt. >>
Haec et tertia oratio est in ordine Romano.
32o DE LITURGIA GALLICANA LIBER III. 326
cerfiora essentexperimenta rerum, quam oenigmata A movere dignatus es, qua?sumus, Domine, placatus
figurarum. IUius nanique sacerdotii anterioris habi- accipias, ut quod divino munere consecutus est, tua
tus nostrte menlis ornatus est; et pontificaUs gloria in eo proteclionc firmetur. Per Dominum nostrum.
non jam nobis honorem coinmendat vcstium, sed Adesto, misericors Deus, ut quod actum est nos-
splendorem animarum. Quia et illa, quae tunc trse servitutis offlcio, tuabenedictione firmetur. Per.
carnalibusblandiebantur obtutibus, potiusquaj ipsis Item alia.

erant intelligenda poscebant. Et idcirco famulis Ecclesiam tuam, Domine, benignus inlumina, ut

tuis, quos ad summi sacerdulii ministerium elegisti,

et gratus tui proficiat ubique successus, et grati fiant
nominituo,te gubernante, Pastores. PerDominum.
hanc, quaesumus, Domine 310 B'''^*^'3m largiaris;
ut quicquid illa velamina in fulgore auri, in nitore X. BENEDICTIO SUPER VIRGINES.

gemmarum et, multimodi operis varietate signabant, Omnipolens sempiterne Deus, adjuva quas virgi-

hoc borum moribus actibusque clarescat. Com-

in nitatis honore dignatus es decorare. Perferant in-

Domine, in sacerdotibus tuis mysterii tui sum-

ple, clioati operis consuramatum affectum, et votorum
mam, et ornamentis totius glorificationis instructos suorura expediant institutum : virginali habitu per-

cfelestis unguenti flore sanctifica". Hoc, Domine, fectam tibi offerant plenitudinem, et initia sua per-

copiose in eorum caput influat, hoc in oris subjecta B ducere mereantur ad finem, ut matura sanctimo
decurrat, hoc intotius corporis extrema descendat, nia? cumulent merita, et centenarium munus de
ut tui Spiritus virtus et interiorum ora repleat, et perfecto agone virginitatis accipiant.
Consecratio virginum.
exteriora circumtegat. Abundet in his (eo)constan-
Castum veri Dei cultum incorrupta religione re-
tia fidei, puritas dilectionis, sinceritas pacis. Sint
tinentes, inviolabilis natur£e Dominum supplicitet
munere tuo pedes horum ad evangelizan-
speciosi
oremus, ut hanc famulam suam corroboret, quee
dum pacem, ad evangelizandum bona tua. Da eis,
sanctam et maxiraam acceptabilem Deo virginita-
Domine, ministeriumreconciliationisin verbo, et in
tem, adsumptis spiritalium cogitationum viribus,
factis, et in virtute et signorum ct prodigiorum.
dedicavit, bene concepto mentis proposito perseve-
Sit sermo eorum (ejus) et pra-dicatio, non in persua-
ret ; ut virginitas, qute Ecclesia; comparatur, et si-
sibilibus humance sapientiee verbis, sed in ostensione
militudini divinoe immolationis induitur, perenni-
spiritus et virtutis. Da eis, Domine, claves regni
tatis gratiam consequatur. Per Dominum.
cslorum : ulantur, nec glorientur potestate, quam
Deusc castorumcorporumbcnignushabitator, et
tribuis in aediflcationem, non in destructionem.
incorruptarum Deus amator animarum, Deus qui
Quodcumqueligaverint super terramsitligatumetin
ceelis : et quodcumque solverint super terram sit solu-
Q humanam substantiam in primishominibus diaboli-
ca fraude vitiatam, ita in Verbotuo, per quod omnia
tumetin Quorumdetinuerint pcccata,detenla
cfelis.
facta sunt, reparas, ut eam non solum ad primaB
sint; ctquorumdimiserint, tu dimittas. Quibenedixe-
originis innocentiam revoces, sed etiam ad expe-
rit eis, sitbenedictus ; et qui maledixerit eis, male-
ricnliani bonorum, qucc in novo sasculo sunt haben-
dictionibusrepleatur. Sintservi fldeles etprudentes,
adhuc conditione mor-
da, pcrducas, et obstrictos
quosconstituastu, Domine, super fainiliam tuam ;ul
taliumjam ad similitudinem provehas angelorum,
dent illis cibum in temporc nccessario, ut cxhibeant
respice, Domine, super has famulas tuas, quee, in
omnem hominem perfectum. Sint soUicitudine im-
raanu tua continentia? sua^ proposilum ronlocantes,
pigri, sint spiritu ferventes ; oderint superbiam,
tibidcvotionemsuam offerunt, a qno ipsavotasump-
diligant veritatem, nec eam uraquam deserant, aut
serunt.Quomodo enim animus 31 2 mortali carne
lassitudine, aut timore superati. Non ponant lucem
circumdatus legem naturae libertatem licentiae
, ,
ad tenebras, nec tenebras lucem. Non dicant malum
vim consuetudinis, et stimulos a^tatis evinceret, nisi
bonum, nec bonum malum. Sint sapientibus et in-
tuperlibcrum arbitrium hunc amorera virginitatis
sipientibus debitores et fructum de profectu om-
:

clementer acconderes, tu hanc cupiditatem in earum

nium consequantur.Tribuas eis, Domine, cathedram T)
cordebenignus aleres, tu fortitudincmministrat^es?
episcopalemadregendam Ecclesiamtuam etplebem
Effusanamque in omnes gentes gratia tua, ex omni
universam. Sis eis auctoritas, sis eis potestas, sis eis
natione quw est sub ca3lo,in stellarura innumerabilem
firmitas. Multiplices super eos benedictionem et
numcrum noviTestamenti heredibusadoptatis, inter
gratiam tuam, ut ad exorandum semper misericor-
ccteras virtutes, quas flliis tuis non ex sanguinibus
diam tuam tuo munere idonei, tua gratia possint
neevoluptate carnis, sed de tuo Spiritu genitis inde-
esse devoti. Per Dominum'' .

Super oblala. disti, etiam hoc donum in quurumdani mentes de

Suscipe, Domine, raunera qu£E tibi offerimus pro largitatis tu;e fonte defluxit, ut cum honorem nu-
famulo tuo 31 1 i'lo, et propitius in eodem tua ptiarum nulla interdicta minuissent, ac super co-
dona custodi. pulam tua benedictio permaneret, existerenttamen
Hanc igilur oblationem, quam tibi offerimus pro sublimiores anima?, qute non hoc concupiscerent
illo famulo tuo, quem ad pontrflcalem gloriam pro- quod habet mortale connbium ; sed hoc eligerent

a Ha^c et sequentia verba leguntur in Ordine Ro- palium.

mano, postquam unctum est episcopi eaput. Hicc in Ordine
i;
Romano. Alia infra in Missali
b Nihil hic de benedictione ornamentorum episco- Gallicano.
327 APPEXDIX AD OPERA S.\NCTI GERMAXI PARISIENSIS. DSS
qiiod prsemittit divinuin Christi Ecclesiceque sacra- ^ Tohiptatum ; nesciat etiam incentiva desideria ; ut
mentum. .\gnovit .Vuctorem suum beata virginitas; soli tihi subdat propria colla ;
quo possit pro labori-
et a?mula integritatis angelicre, illius thalamo, illius bus tantis sexagesimum gradum percipere, munus
cubiculo se devovit ;
qui sic perpetuse virginitatis dilectabile sanctitatis. Per.
est sponsus, quemadmodum perpetuse virginitatis Item alla.
est filius. Implorantibus ergo auxilium tuum. Do-
Domine Deus virtutum cffilestium aeterne, tibi
mine, et connrmari ex benedictionis tuce consecra- supplices fundimus preces, ut banc famulam tuam
tione cupientibus da protectionis tuaemunimen, ne consecrare digneris, quam de pristina conversatione
hostis anliquus, qui exccllentiora studia suhtiliori- ad novitatem vila;, exspolians veterem hominem,
bus infestat insidiis, ad obscurandam perfecta? con- et induens novum, convertere fecisti, ut sicut Anna
linentioj palmam per aliquam serpat mentis incn- prophetissa multis temporum curriculis, veslibus
riam : et rapiat de proposito Yirginum quod etiam viduitatis induta, in templo gloria? tuae in jejuuiis et
moribus decet inesse nuptiarum. Domine Sit in eis,
orationibus lideliter serviebat , sic et baec famula tua
per donum Spiritus tui prudens modestia; et quod tibi soli Deo in Ecelesia tua devota mente serviat.
sunt professa> custodiant, scrutatori pectorum non
Per Dominum.
corpore placitura^, sed mente. Transeant in nume- B q^^^^ g^i ^n^^j fiijan, Fanuelis, vix per annos
rum sapientium puellarum, ut ca?lestem Sponsum septem sortitam jura conjugii, ita cum annis octo-
accensis lampadibus cum oleo prceparationis expe-
ginta quatuor in sancta et in timorata castitate ser-
ctent ; nec turbatte improvisi Regis adventu, secu- ut noctibus ac diebus
vasti, orationes jejuniaque
tur» cum lumine, ut pra?cedentium choro jungan- miscentibns, qua? ad prophetiae gratiam sub circum-
tur, occurrant, nec excludanlur cum stullis. Rega- cisioue Christi tui justus remunerator adducaris,
lem januam cum sapientihus Virginibus liconter quique deinceps314psrapos'olicam institutionem
introeant, et in Agni tui perpetuo comitatu proba-
sauctarum hujus ordinis manibus feminarum sexus
biles mansura castitate permaneant. Per. ipsius adolescentulos juniores instruxit, cum sancti
Accipe, puella, pallium, quod perferas sine ma- charismatis benedictione visitari laudahili dispen-
cula antc tribunal Doniini nostri Jesu Christi, cui satione voluisti; susciperedignare, omnipotentissime
tlectit omne genu cwlostium, et terrestriuni, et in- rerum omnium Deus, bujus conservae nostrae ar-
fernorum. Beuedicat te conditor cfeli et terra?,
duum et laboriosum, nec satis discrepans aperfectaj
Deus Pater omnipolens, qui te eligere dignalus vu'ginitatis proposito, quia tu ereaturarum omnium
est ad instar sancta? Maria; mati'is Domini nostri
p conditor, probas mundiales inleccbras difficilius post
Jesu Christi ad integram el immaculatam virginita- esperimentum posse vitari, sed cum ad te venitur,
tem, quam professa es coram 313 Deo et angolis idque per te, numquam animas semel tibi dicatasvel
sanctis. Idcirco serva propositum, serva castitatem terribile passionum vel divitiarum blandimenta sol-
per patientiam, ut coronam virginitatis tuae acci- lieitant. Nam sensibus (quibus ipse dignaris infuudi)
pere merearis. Nuncexoro Domini nostriJesu Chris- nihil est desiderabilius quam regnum tuum, nibil
ti divinam misericordiam, ut banc virginem consc- terribilius quam judicium tuum. Da ergo, Domine,
crare ac sanctificare dignelur usque in finem. Per. ad pelitionem maxima; rei tua? misericordiam tuam;
Benedicat le Deus Pater, et Filius, et Spiritus et tribue ut hccc famula tua in adgressae castitatis
sanctus omni benedictione .spiritali, ut maneas sine observatione perdurans, inter conjugatas uni tantum
macula subvestimento sancta; Marice matrisDomini viro feminas, fructum tricesimum sortiatur. Sit in
nostri Jesu Christi. Qui tecum vivit et regnat in
illa cum misericordia discretio, cum bumanitate so-
saecula saeculorum. brietas. Opus tuuni die ac nocte meditetur et pro
;

XI. BEXEDICTIO VESTIME.NTORUM VIDU.E. eo quod amisit conjugis solatium temporale, te, qui
Visibilium " et invisibilium rerum creator, Deus, rerum omnium requieses, sequatur; et vitaespatium
adesto propitius, ut ha?c indumenta, sanctitatis effi-
j) spiritali consolatione compensa, ut in die vocationis
giem ostendentia, desuper gratia tua inrigante, sua? talis venire mereatur, qualis Anna fuisse con-
benedicere et sanctificare facias. Per Dominum. stat, quam usque ad prophetiae spiritum promovisti.
Consecratio vestium.
Per.
Inlumina, quai-sumus, oculos majestatis tuae ad
XII. CONSECEATIO ALTARIS.
benedicendam hunc viduitatis vestem, ut quae inor-
Creator et conservator bumani generis, dator gra-
dinatis vestibus viri sui visibus placuit, in sacratis
tia;, et spiritalis targitor sterna? salutis, tu permitte
indumentis benedictionis tute servire mereatur.
Spiritum tuum super vinum cum aqua mixtum, ut
Per.
armata virtute caelestis defensionis ad consecratio-
Bcnedictio viJuae, quce fuerit castitatem professa.
Consolare, Domine, hanc famulam tuam viduitatis
nem hujus ecclesia; vel altaris proficiat, Per.

languoribus constrictam, sicut consolari dignatus es Prwfatio consecrationis altaris.

SaraptinamviduamperHeliamprophetam. Concede Ponis super cornua altaris digito tuo vinum cum
ei pudicitiae fructum ut antiquarum non memineat aqua mixtum, et aspergis altare septem vicibus; reli-

" Hspc in Ordine Romano et fere qua» sequuntur.

 '-''
DE Lni;i{(;iA cai.licana liuer :m
quum (iufi>m fundes ad hmem, et offeres incensum sit- * Ad omuia.
pei- altare odorciii suavissiiiium Domrno. Dignare, Domine, Deus omnipotens Hex rcgum,
' Dci Pati-isomnipotentis misericordiam, dilectis- et Dominus dominantium, Sacerdos omnium, Ponti-
simi fratres, deprecemur, ut lioc altarium sacrificiis fex univcrsorum, per quem una cum Patre, sancto-
spiritalibiis consecrandum, vocis nostrffi exorandus que 316 S[)irilu factasunt univorsa,
Christe Jesu,
officio, pra>senti benediclione sanctiflcet, ut in eo benedicere, consecrare, etsancliflcare digneris vasa
semper oblationes famulorum suorum studio sua3 hffic cum hoc altario, linteaminibus, ceterisque va-
devoUonis impositas benedicere et sanctiflcare di- sis ;
et quemadmodum sanctificasti officia taberna-
gnetur, etspiritaliplacatus incenso, precanti familiaj culi testimonii olim cum arca, oraculo, cjTubin alo-
sua- promptus cxauditor adsistat. Per sis, velis, columnis, candelabro, altaribus,
Doniinum. argenteis
Benediclio altaris. basLbus, tabulis deauratis, holocaustis, £ereo allare
315
Dous omnipotens, in cujus bonorem alta- cum ffineis vasis, tentoriis, funibus, oleo unctionis,
rium sub invocatione tui consecramus, clemens el et ceteris aliis in figura nostri per manus sanctoruni
propitiuspreccsnostra-bumilitatisexaudi; etprasta sanctilicasti sacerdotum,
nunc manens in a;tcr-
ita
ut in hac mensa sinl tibi libaniinaaccepta, sintgra num, summe 'jtn-ciuuo
""",'""'""' Sacerdos sacerdotum
.
-r -7 D-" secundum ordi-
sauciuuLuni secuuuujn orui-
ta, sint pmguia, et Spiritus sancti tui semper rore
g nem Melchisedech (ut diximus), patenam hanc et
perfusa ;
ut omni tempore in hoc loco supplicantis calicem hunc, et omnia instrumcnta altaris hujus
tibi familite tuee anxietates releves, ffigritudines cu- ecclesifc sfeu basilico', qua inler noslras palmas ha-
res, preces exaudias, vota suscipias,
desideratacon- bentur, corde precamur, ut benedicas, purifices,
firmes, postulata conccdas. Per Dominum nostrum consecres, et consunmies, quibus inter nos et seter-
Jesum Christum Filium tuum.
nam unitatem in supremo meatu sine flne constare
Praefatio lintcaminum.
crodimus. Per.
Domine Deus omnipotens, .sicut abinitio humini- Prfefalio clirismalis.
bus vitalia et necessaria creasti, et quemadmodum Oremus, fratres cbarissimi, ut Dous oninipotens
vestimenta ponlificalia sacerdotihus, et levitis orna- boc ministcrium, corporis filii sui Domininoslri Jc-
menta, qua; et linteamina fleri famulo tuo Moysi per su Christi gerolum, benedictione, sanctificationis
quadraginta dies docuisti, sive etiam ea qua> Maria tutamine, defcnsionis dominationc ifuplere dignc-
texuit et fecit in usum ministerii tabernaculi foede- tur,orantibus nobis. Per.
ris, sanctilicare, bcnedicere, consccrarcque digneris Omnipotens Dous Trinitas, manibus nostris opem
ha?c linteamina in usum altaris
'"'^ "^ tegendum
ad tui
Loguiiuutii
'^^*' —
tuffi
-V. benedictionis iiiiuiiui;,
"^nvvA.^iiwiixo infunde, ut
uL per nostram
iiusii aiu Denouic-
|jiri benedic-
involuendumque corpus et sanguinem Filii tui Do- C tionem hoc vasculum sanctificetur, et corporis
mini
niini nn^fri
nostri Jesu Qui t^^
Cbristi. f\„:
Tnati rii»>;^t:
tecum ..•.:i _i ...... t i''!.. .:.-(;
Christi 1--
novum sepulcrum
., n_^ .
vivit et roguHt Spiiilus saiicli gratia per-
Deus. ficiatiu'. Per Donunum nuslrum Josum Cliristum Fi-
Fiant omnia ista protectione tua tuta atquo de- lium tuujii, qiii lociim vivit.
fensa, potens Domine, vasa. Per Dominum.
XIII. ORATIONES t ET PnKCIiS Pno nEGlBUS.
Ad consecrandam patenam.
Deus, qui fideles tuos ad hoc corripis, ut emeii-
Consecramus et .sanctilicamus hanc patenam ad
conflciendum in ea corpus Domini nostri Jesu Christi
des, populum tuum, qusesumus, ne despicias suppli-
cantem, ut tuce virtutis auxilio, omni hoslilitate de-
patientis crucem pro salute nostra omniuni. Qui
pulsa, el securitate patrias laitetur, et calholica
regnat in sEecula.
Item alin. sempor exiiltot Ecclesia. Per.
Consecrareetsanctificare digneris,Domine, pate- Item alia.
nam hanc, per istam unctionem et nostram bene- Populi tui, qufesumus, omnipotens DeujS, propi-
dietionem in Christo Jcsu Domino nostro. Qui vivit
tiare peccatis, et totius liostilitatis a nobis errores

et regnal. averte, utregni Francorum nominis secura libertas

^u
Ad calicem
..atioc.u consccranJum
cuiisecranuum. tn tua devotione
in semper exultet, et ab hostium nos
Oremus ddectissimi fralros, ut Oominus Deus D defendeformidinc; utomniperturbalionesubmota.
noster calicem suum in ministerio consecrandum Ii])eris tibi mentibus serviamus.
caelestis gratite inspiratione sanctiflcet, ut ad buina- Item alia.
nam benediclioiiera plcnitudinem divini favoris Omnipotonssempiterne Deus, qui regnis
uninilius
accommodot. Pcr Doniiniini. ffterno dominaris imperio, inclina ad preces hunii-
Item collectio. iitalisnostra; auresmisericordioT317 tua2, etFran-
Dignare, Domine, caliccm istum in usum minis-
corumregniadesto principibus; uttua tranquillitalc
terii tui pia famuli tui devotiono formatum,
ea sanc- clementcs, tua scmper sint virtutc victores. Per.
tiflcalione perfundere,
qua Melchisedech famuli tui
Alia.
sacratum calicem perfudisti et quod arte vel nie-;
Omniputens et misericors Dous, cujiis regnum ost
tallo efflci non potest altaribus tuis dignum, fiat tua omnium Sioculorum,supplicationes noslras clemen-
benedictione pretiosum.
terexaudi,etFrancorumregumtibisubditumprotege
a H»c et sequentia in Ordine Romano, sed plura inOrdine Romano, et apud Menardum in unctione
ibi.
b Aliffi
regum Francorum,
orationes aliusqueregisbenedicendimodus

Patrol. LXXII.
H
331 APPENDIX AD OPERA SANCTI GERMANl PARISIENSIS. 332
principatum, ut in tu;i virtute fidentes, et tibi pla- ^ confessoris lui-Helarii alqiic pontificis sollcmnitate
ceant, ct siipor oninia regna prajcellant. Per deferimus, ut qui tibi digne meruit famulari, ejus
Item alia.
intercedentibus meritis ab omnibus nos absolve pec-
Omnipotens sempiterne Deus, in cujus arbitrio
calis : et pra?sfa, quaesumus, omnipotens Deus, ut
regnorum omnium jura consistunt, protegeregum
quia nos reatus nostrse actionis gravat, apud ineHa-
Francorum nominis ubique rectores, ul eorum vo-
bilem misericordiam tuara beali Helarii confessoris
tiva.prosperitas pax tuorum possit esse populorum.
tui atque pontillcis intercessio nos gloriosa protegat.
Siiper oblata.
Super oblata.
Sacrificium, Domine,quod imniolamus, intende, Sancti confcssoristui atque pontificis, quEEsumus,
ut ab omni nos exuat bellorum nequitia, et in tuai Dominc, annua sollemnitas pietati turn nos reddat
protectionis securitate constituat, ut et a nostris acceptos, ut per Iia;c pifc oblationis officia, et illum
muudemur occultis, et ab inimicorum liberemur beata retributio comitetur. et nobis gratife tuse dona
insidiis.
concDiet. Per.
Suscipe propitius bostias quibus et te placari vo-
Sacrificium, Domine, quod desideranterofTerimus
luisti, et nobis salutem potenti pietate restitue. Per.
gratum tibi beatus Helarius suftVagator cfficiat, ut
Vere dignum et justum est, a^quuni et salutare. T> sacris altaribus, Doniinc, bas hostias superpositas in
Agnoscimus enim, Domine Deus noster, agnoscimus salutem nobis provenire deposcat.
sicut propbetica dudum voce testatus es, ad peccan- Ut nobis, Domine, tua sacrificia dent salutem;
tium merita pertinere, ut servorum tuorum labore quffisumus beatus Confessor tuus precator accedat.
queesita, sub conspectu nostro manibus dii'ipiantur
Per. Pax fidi sancta.
alienis; et qua? desudantibus famulis nasci tribuis,
Vere dignuni et justum est, asquum et salutare.
abbostibuspatiarisabsumi; totoque corde prostrati,
Quoniam fiducialitertibi laudis hostias immolamus,
supplices exoramus, ut et prseteritorum concedas
quas sancti Helarii pontificis tuiconfessione prwsenti
veniam deliclorum et Francorum regni nominis ini-
;
palrocinio nos ad-
confidimus adjubandas; ut illius
micos viiiute tuaj conprcmas majestatis quia tunc :
jubante, debitanomini luoservituteplaceamus. Quia
defensionem tuam nou dilTidimus adfuturam, cimi
dum beati illius merita gloriosa veneramur, auxilium
a nobis ea quibus offendimus dignanler e.xpuleris; ut
nobistuajpropitiationisadquirimus;nec desperamus
populus tuus fidei integ"itate leetetur, et temporum de veni» largitate, quam per eum qui til)i placet,
tranquillilate semperexuitet. Per quemMajestatem.
deposcimus:quia supplicationibus nostrismisericor-
Hanc igitur oblationem servituUs nostrre, quam diamtuamconfidimusadfuturam,quambeati Helarii
tibi ofTerimus pro salute et incolumitate vel si^iyi

regni Francorum, (pro quibus, Domine omnipotens

Q ^onfe^.orh tui poscimus interventu 319 nobis et

confessione pro^^stari. Quia licet nobismedelamsem-

Deus, tibi supplices fundimus preces te in omnibus
per operetur divini celebratio Sacramenti, propen-
;

ducem, te in omnUius viis suis protectorem merean-

sius confldimus adfuturam, cum sanctorum tuorum
tur babere) qusesumus, Domine, ut plaeatus susci-
et illorum meritis intervenientibus exbibetur. Per
pias. Per.
quem.
Post communionem.
Protege, Domine, famulos tuos subsidiis pacis et Hanc igitur oblationem servitutis nostra;, sed et

corporis; et spiritalibus enutriens alimentis, a cun- cunctfe familise tuae, quam tibi ofTerimus in honore
ctis bostibus redde securos. Per. sancti Helarii confessoris tui atque pontificis, qua>-
Item alia. sumus, Domine. Pcr.
Fidelem populum tuum, qucesumus, Domine, po- Post communionem.
Beati Helarii confessoris tui, Domine,
tentiffi tuiB 318 niuniat iuvicta defensio, ut pio sufTragiis

semper tibi devotus alTectu, et ab infestis liberetur exoratus, percepla Sacramenti tui nos virtute de-

inimicis, et in tuajugiter gratiapcrseveret. PerDo- fende, ut caelestis remedii sacramentum ad perpe-

minum nustrum Jesum Christum Filium. tuam nobis provenire medicinam obtineat. Per.
XIV. ORATIONES ET PHECES IN NATALI SAN'CTt HELARII.
D Protegat nos, Domine, cum tui perceptione Sacra-
menti beatus Helarins confessor tuus intercedendo,
Sanctus, Domine, Helarius confessor tuus sua nos
ut confesssonis ejus semper experiamur auxilium.
intercessione tetificet, et pia faciat sollemnitate
Per Dom. nostrum Jesum Christum Filium tuum.
gaudere. Per.
XV. ORATIONES ET PHECES IMCS MAHTYRIS.
Intercessio nos, qusesumus Domine, sancta beati
Deus, qui nos annua beati Martyris tui sollemni-
Helarii commcndet, ut quod nostris meritis non va-
tate leetiflcas, prsesta qusesumusutcujusgaudemus,
lemus, ejus patrociniis adsequamuj'. Per.
meritis, instruamur exemplis. Per.
Indulgentiam nobis, Domine, quaesumus, sancti
Beali Martyris tui, Domine, nos, qusesumus, me-
Helarii confessoris tui postulet tibi grata precatio,
ritaprosequantur, ettuam nobis indulgentiamsem-
ut tuamsemper misericordiam percipere valeamus;
per implorent, ut ejus sacra natalicia et temporali-
utintercessio illius et tuamnobis non desinatplacare
ter frequentemus, et conspiciamus iEterna. Per.
justitiam, et nostram tibi devotam jugiter efficere Item alia.
servitutem. Per. Praesta,Domine, mentibus nostriscuraexultatione
Exaudi, Domine, preces nostras, quas in sancti profectum, utcujus diempassionisannua devotione.
333 DE LITURGIA GALLICANA LIBER III. 334

recoliraus, etiam lidei conslantium subsequamur. t citer deprecamur, ut qUt-c sedula servitute, doceute
Per Doni te, gerimus, dignis sensibus tuo munere capiamus.
Super oblata. Per Dominum nostrum.
Hostiam nostram, qua^sumus, Domine, sancti Mar-
XVII. ITEM DE L'NO MAHTYRE.
tvris tui et veneranda confessio, et esaudibilis com-
Omnipotens sempiterne Deus, fortitudo certan-
mendet oratio. Per Dominum.
tium, et Martyrum palma, sollemnitatem bodierni
Vere dignum etjustum est, fequum ct salutare.
diei propitius intuere, et Ecclesiam tuam continua
Quoniam a te constantiam fides, a te virtutem sumit
fac celebritate leetari, et intercessione beati Martyris
infirmitas ; et quicquid in iierseeutionibus sffivum est,
tui omnium te credentium vota perficias. Per.
quicquid in morte terribile, nominis tui facis confes-

sione superari. Unde benedicimus te, Domine, in

Pra^sfa, qucesumus, Domine321 Deus,utinterce-
dente beato Martyre tuo, et a cunctis adversantibus
operibus tuis, teque in sanctorum tuorum profe-
niuniamur in corpore, et a pravis cogitationibus
ctione laudamus. Per quem Majesfatem.
mundemur in corde. Per Dominum nostrum.
Post cotnmuQionem.
Quaesumus, Domine, salutaribus repleti mysteriis, Grata tibi sint raunera nostra , Domine, quae et

ut cujus sollemnitatem celebramus, orationibus ad- tui sunt instiluta prajceptis, et beati Martyris tui

juvemur. Per.
•J festivitas gloriosa commendat. Per Dominum.
Item alia. Suscipe,Domine, sacrificium placationis etlaudis,
Adesto, Domine, familiMtua!, ut quibus venerandi quod nos, interveniente sancto Martyre tuo, et per-
sanctos tuos pra^stas benignus atfectum, et 320 ducat ad... teternam, et in perpetuam gratiarum
vitoe mortalis concede prcesidium, et sempiterno? constituat actionem. Per.
retributionis effectum. Per. Contestatio.

XV. ITEM DE CNO MARTTRE. Vere dignura et justum est, cequum et salutare.

QuiEccIesiam tuam sempiternapietatenondeserens,

Adsit nobis, quaesumus, Domine, beati Martyris
nos et a terrenis per sanctos tuos jugiter et erudis et protegis, prceci-
tui sancta pi'ecatio, quae aflfeclibus

incessabiliter expediat, et ctelestia desiderare perfi-

pue solemnitatis hodiemte, qua beati Martyris tui
passionem consumptam recolimus, veneramur, et
ciat. Per.

Sancti Martyris tui, Domine, quaisumus, vene- ad gloriam norainis tui uitimur debiiis magniticare

randa festivifas salutaris auxilii pra?stet augmentum, prteconiis. Per quem laud.

quam prajvenimus veneranda sollemnitas et de-

Hanc igitur oblationem servitutis nostrae, sed et
et
cunctfe familiae tufe, quani tibi offeriinus in bono-
votionem nobis augeat, et salutem. Per.
Super oblala. rera beati Martyris tiii.

Muneribus nostris, Domine, sancti Martyris tui Post communionem.

festa prsecedimus ; ut quw conscienfiio nostrw pra3- Gfelesti munere satiati, qua;suraus, Doraine Deus

pedimus obstaculis, illius meritis reddantur accepta. noster, ut ba^c nos dona, Martyris tui deprecatione,

Per. sanctiticeut. Per Dominum.

Adesto, Domine, supplicationibus nostris, et in- Libantes, Domine, raensre ture beataj inysteria,

qua?sumus ut sancti Martyris tui interventionibus,

tercedente Martyre tuo ab hostium nos defende pro-
pitiatus incursu ; ut munera nostra commendet, at- temporalem et pr^sentem nobis misericordiam con-
que in ejus veneratione tuaj Majestati reddantur ferant et seternam. Per.

accepta. PerDom. XVllI. IN NATALE SANCTORDM.

Vere dignum et justum est, aquum et salutare. Deus, qui nos sanctorum tuorum confessionibus
Qui non solum malis nostris bona retribuis, sed ut gloriosis circumdas et protegis, da nobis et imita-
miseris uberiora dona concedas, qui digne pro nobis tione proficere, et orationibus fulciri. Per.
possent intercedere, contulisti, ut quod nostra scien- Prosint nobis, Domine, quajsumus, tuorum mar-
tia non babebat, gratajjtyrum sufTragia conlata sanctorum, ut qua", nostris
intercessio supplicaret tibi
justorum. Qui humanum genus de profundo morfis non possumus orationibus obtinere, placentium tibi
eripiens, captivitatem nostram Jesu Cbristi Filii tui precibus adsequainur. Per.
Doraini uostri passione quem ita virtus
solvisti. Per Super oblata.
antiqui boslis elisa quem ipse supera-
est, ut ejus, Offerimus, Domine, prteces et munera in honore

verat, etiam beatum Martyrem suum magnum face- sanctorum tuorum gaudenles : prtesta, qu;esumus,
ret esse victorein. Cujus triumphum in die quem ut et convenienter baec agere, et remedia serapiterna
sanguine suo sanctiflcavif, colentes, in tua gloria valeamus adquirere. PerDominum.
exultamus. Per quem. Suscipe, Domine, sacriDcium placationis et laudis,
communionem.
Post nt benedictio tua larga descendat, qua; et munera
Sumptis, Domine, Sacramentis, qusesumus ut in- nostra, sanctis tuis deprecantibus, tibi reddat accepta,
tercedente beato Martyre tuo, ad redemptionis seter- et nobis sacramentum redemptionis efficiat. Per.
nee proficiamus augmentum. Per. Vere dignum et justum est, fequum et salu*are.
Sumentes gaudia sempiterna de participatione Confiteantur tibi, Domine, omnia opera tua, et sancti
Socramenti, et festivitate beati Martyris tui, suppli- tui benedicant te quoniam gloria virtutis eorum tu
;
^^5 .\PPENU1X AD OPEFL\ .S UNCTl GERMAM PARISIE.NSIS. 33«
es, 322 quiljus virtutem in confessioue imgnanti- ^ cedant : precantes, ut Jesus Christus Filius tuus
bus et gloriam in passione vincentibus contuli.sti. Qui Dominus noster sua nos gratia consequatur : et qiiia
summum illum Euigeuiti tui nomen coram rcsiljus siue ipso nihil recfe valemus efficere, ipsius semper
et potestatLbus voce libera protestantes, pretiosum munere capiamus , ut libi placere possimus. Per
sanguinem gloriosa morte fuderunt. Clementiam
tibi quem Ma.
tuam supplicitcr obsccrantes, ut cum exultatione Post communionem.
sanctis iu cselestis regni cubilibus gaudia uostra sub- Cfelestis doni benedicfione pereepta, supplices te,

jungas; et quos virtutis non possumus

imitatioue Deus omnipofens, deprecamur, ut hoc idem et sa-

sequi, de vita' veneratioue conjungamus aflectu. Per cramenti causa sit, et salutis. Per Dominum.
fjuem. Ad plebem.
communionem.
Post Veniat, Domine, qua^sumus, populo suppliccanti
Puriricet nos, quajsunnis, Domine, et divini per- tuo3 benedictionis infusio, qUcC diabolicas ab eodem
ceptio Sacramenti, et gloriosa sanctorum tuorum repellat insidias, qu;c fragilitatem mundet et prote-
oratio. Per. gat, qua? inopem sustentet et foveat...
Prffista, quEesumus, omnipotens Deus, ut quorum
.XX. ITEM ALIA MISSA.
memoriam Sacramenti participatione recolimus, fi- n
Perpetua, quaesumus, Domine, pace custodi, qui-
dem quoque proliciendo sectemur. Per Dominum
bus in te spem donasti, et tufe pietatis in nobis pro-
nostrum Jesum Christum Filium tuum, qui tecum.
pitius dona concede; et ut tuis, Domine, possimus
XIX. INXIPIUNT ORATIONES ET PBECES COMMUNES COTI- inhairere servitiis, tu nos, quaesumus, ab omni pra-
DIAN.E CUM CANONE.
vitate defende. Per.
Post prophelia.
Exaudi nos, miserator et misericors Deus, et con-
Deus, qni diligentibus te bona invisibilia prsepa-
rasti, infunde cordibus nostris tui amoris affectum,
tinentioe salutaris propitius nobis dona concede.Per.
Deus, cui nuUa potest conseientia inculpabilis in-
ut te in omnLbus et super omnia diligentes, promis-
veniri, concede nobis tua; pietatis auxilium, ut ope
omne desiderium
siones tuas, qua; superant, conse-
tuae miserationis adjuti, a peccatorum nostrorum
quamur. Per Dominum nostrum.
nexihus liberemur. Per.
CoUectio.
Deus, qui in sanctis habitas, et pia corda non de- Pra?sta nobis, misericors Deus, ut placationem

seris, libera nos a terrenis desideriis et cupiditate tuam promptis mentibus exoremus; peccatorum et

carnah, ut, nullo in nobis regnante peccato, veniam consequentes, a noxiis liberemur incursibus
tibi soli

Domino Per.
liberis mentibus serviamus. Per Dominum.
p Super oblata.
Ante nomina.
Suscipe, Domine, qua?sumus, debiforum munera
Protector in te sperantium, Deus, sine quo nihil
famulorum : et tuis donis purifica servientes piefate
est validum, nihil sanclum, multiplica super nos
mysteriis, quibus etiam justilicas innocentes. Per.
misericordiam tuani, ut te rectore, te duce, sic
Alia.
transeamus per bona temporalia, ut non amittamus
Munera, Domine, tibi dicata, qutesumus, sancti-
a?terna. Per.
fica, et per eadem nos placatus intende, et a cunctis
Deus virtutum, cujus est totum, quod est opfimum,
uos reatibus et periculis propitiatus absolve, quos
insere pectoribus nosfris amorem tui nominis, et
tanti mysterii fribuis esse consortes. Per.
prsesta in nobis religionis augmentuin, ut quaj sunt
Contestatio.
bona nutrias, ac vigilanti sfudio quw sunf nutrita
custodias.
324 ^'sr& dignum et justum est, «equum et sa-

Super oblata. lutare. Vt quia tui est operis, si quod fibi placitum
Propitiare, Domine, supplicafionibus nosfris,
est aut cogitamus aut agimus, tu nobis semper et in-
et
has oblationes famulorum famularumque tuarum telligendi quse recta sunt, et exsequendi tribuas fa-

benignus adsuine, ut quod singuli obtulerunt ad-rj cultatem. Ut non in nobis nosfra malitia, sed indul-
bonorem nominis tui, cunctis proficiat ad salutem. genfia? iux pra?veniat semper aflectus, qui nos a

Per Dominum. nosiis voluptatibus indesinenter espediat, et a mun-

Adesto. Domine, supplicatiouibus nostris, et bis danis cladibus dignauter eripiat. Per quam Maje.

populi tui oblationibusprecibusquesusceptis,323 Post commuuionem.

prffiseutiam tuae majestatis intersere, ut Mysteria sancta nos, Doraine, et sacriQcis expleant
quod singuli
obtulerunt ad honorem nominis tui, cunctis proli-
aliiuentis, et corporalibus tueantur auxiliis. Per Do-
ciat ad salutem. minum nostrum.
Item alia.
Vere diguum ef jusfum esf , a?quum et salutare. Om-
Da veniam, Domine, peccatis nostris, et medicina-
nipotentiam tuum jugifer implorantes, ut quibus an-
libus sacrificiis expiatos ab omni pravitafe defende.
nua celebritatis hujus vota multiplicas, plenam di-
Per.
vini culfus gratiam largiaris; et per augmenta cor- XXI. ITEM ALIA MISSA.
porea profecfum clementer tribuas animarum, quo Post prophetiam.
ad incommutabile bonum per mutabilia dona venia- Deus, qui nobis omnipotentiam tuam parcendo
mus, temporalique Iwtifia? et gaudia sempiterna suc- maxime et miserendo manifestas, multiplica super
 r(37 DE LITURGIA GALLICANA LIBER III. 3afl

gratiam tuam, ut ad tua promissa currentes, moderamine, ut

1103
^ gubei-na adsit ei et in securitate
cselestium bonorum facias esse consortes. Per. eautela, et inter aspera fortitudo. Per Dominum
Post precem. nostrum.
Omnipotens sempiterne Deus, qui abundantia Ante nomina.
pietatis tuaj et merita supplicum excedis
Presta, quKsumus, omnipotens ct misericors
et vota,
Deus, ut inter hujus vita3 caligines noc ignorantia
effunde super nos misericordiam tuam, ut dimittas
quse conscientia metuit, et adjicias falleute mergamur, nec pra^cipiti studeamus volun-
quod oratio non
tate peccare sed quibus fiduciam sperandae pie-
pniesuniit. Per Dominum. ;

tatis indulges, optatae misericordiseprfestabenignus

Ante noraiQa.
elTectum.
Omnipotens sempitcrne Deus, adesto propitius
Pateant aures misericordiffi tua', Domine, preci-
invocationibus nostris : et quia sine te nihil potest
bus supplicantium; et ut petonlibus desiderata con-
mortalis infirmitas, pra^sta auxilium gratise ture,
cedas, fac tibi eos, quajsumus, placita postulare.
ut in exsequendis mandatis tuis, et voluntate tibi,
Per Dominum.
et aclione pariter placeamus. Pcr Dominum. Super oblala.
Creaturarum omnium auctor Deus et Domine, Deus, cui, omnium sacrificiorum varietate finita,
qui universa per co«ternum tibi Filium, cooperante B hostiam nunc ofrerimus singularem, adesto votis tua
sanctoSpiritu, condidisli, da populis tuisseire quod inspiratione conceptis, ut in te sperantium et deside-
prsecipis, custodire quod pra?stas; ut et tua inspira- riajubeas perfici, et peccata deleri. Per Dominum.
tione credaris, et nostra semper voce lauderis. Per Remotis obumbrationibus carnalium victimarum
Dominum. spiritalem tibi, summe Pater, hostiam supplici ser-
Super oblata.
vitutc deforimus, queemiro inefTabilique mysterio
Deus, qui legalium differentias hostiarum unius
et immolatur semper, et eadem semper otrertur,
sacrificii perfectionem sanxisti, accipe sacrificium a
pariterque et devotorum munus326 ct remune-
dovotis tibi famulis, et pari bcnedictiono, sicut rau-
rantis est praemium. Per Dominum.
iiera Abel, sanctifica, ut quod singuli obtulerunt ad
Quassumus, Domine Deus noster, ut nostris desi-
Majcstatis tufe honorem, cunctis proflciat ad salu-
deriis expcditos, devotionem tibi nos liberam atque
tem. Per Dom.
oblationem oflerreconcedas.PerDominum nostrum
Suscipe munera, qucPSumus, Dominc, quaj tibi de
Jesum Christum.
tua largitate deferimus, ut ha>c sacrosancta myste-
Vere dignum et justum est, ajquum et salutare.
ria, gratice tua operante virtute, prasentis vitse nos
Verbum tuuin tibi per omnia coa^teruum. Qui se-
conversatione sanctiflcent, et ad gaudia sempiterna C metipsumcxinanivit, formam servi accipiens, factus
porducant. Per Doni. nostrum .lesum Christum.
obediens usque ad mortem, mortem autom crucis,
Vere dignuni et justum est, wquum et salutare.
in qua pius sanguis in remissionem fusus est pecca-
Ilt Filius tuus Jesus Christus, qui seusquein flnem
torum. Venit enim animam suam dare redemptio-
sajculi suis fldelibus
325 promisit adfuturum, et
nempromultis, redditurus utique perenne fidei prae-
praisenticB corporalis mysteriis non deserat quos
mium, pro quibussustinuitcrucis opprobrium. Bona
redimit, et majestatis tua? beneficiis non relinquat.
quippe et mala erunt aeterna, quae dabit judicaturus,
Ut qui te auctore subsistimus, te dispensante, diri-
qui bona et mala temporalia contemni docuit judi-
gamur :non nostris sensibus relinquamur, sed ad
catus.Nonenim aliternaturadelinquit humana, nisi
tua? reducti semper tramitem veritatis, haec studea-
aut amando qua; ipse contempsit, aut timendo quse
mus exercere quse pra?cipis, ut possimus dona per-
ipsesustinuit. Unde nos tuaprovidentia regi, tua nos
cipere qua> promittis, per Dominum nostrum. Per
redemptos gratia gubernari, nullum est certius do-
quein laudant.
Post eommunioncm. eumentum; quam ejus evidentianascentis, patientia
Sumpti sacriflcii perpctiia nos tuitio non relin- morientis, potentia resurgentis. Per Dominum.
quat' noxia semper a nobis cuncta depellat. J)
et XXIIl. INCIPIT CANON ACTIONIS.
Sancta tua nos, Domine, qufesumus, et viviflcando Sursum corda. Resp. Habemus ad Dominum. Gra-
renovent, et renovando viviflcent. Per Dominum. tiasagamusDominoDeonostro.Dignum etjustumest
Ad plebera. Vere dignum et justum ost, a?quum et salutare
Benedictio, Domine^quEesumus, in tuos fidelesco- est, nos tibi semper et ubique gratias agere, Domine

piosadescendat; etquamsubjectiscordibusexpetunt sancte, Pater omnipotens, seterne Deus, per Chri-

largiter consequantur: quoniamsicut superbis resis- stum Dominum nostrum. PerquemMajestatem tuam
tis, sic humilibus tuis gratiam bcn ignus impendis.Per. laudant angeli, adorant dominationes, tremunt po-

XXII. ITEM ALIA MISSA. testates ; cseli cselorumque virtutes ac beata Sy-

Post prophetiam. rafln socia exultatione concelobrant. Cum quibus et

Concede, quaesumus, omnipotens Deus, ut viam nostras voces ut admitti jubeas deprecamur, sup-
tuam devota mente currentes, subripientium deli- plici confessione dicentes : Sanctus, Sanctus, Sanc-
ctorum laqueos evadamus. Per. tus, Dominus Deus Sabaoth.
Post precem. Te igitur, clementissime Pater, per Jesum Chri-
Ecclesiam tuani, Domine, qucpsumus, perpetuo stum Filium tuum Dominum nostrum supplices ro-
337 APPENDIX AD OPERA SANCTI GERiMAiM PARISIENSIS. 340

gamus et peHmiis, uti acoepta habeas et benedicas ^ omnipotentem, tibi gratias egit; benedixit, fregit

lifec dona, Ikbc munera, lifcc sancla sacrificia inli- dfdil discipufis suis, dicens manducate
: Accipilc et
bata : in primis qua; tibi offerimus pro tua sancta Hoc enim corpus meum. Simili modo postquam
est

Ecclesia catholica; quam pacificare, custodire, adu- coenatum est, accepit et hunc prMclarum caUcem in
nare et regere digneris toto orbe terrarum, una cum sanctas el venerabiles manus suas; iteni lilji gratias
omnibus orthodoxis atque apostoHc.T lidei cultori- agens, benedixit, dedit discipuHs suis, dicens : Ac-
bus. Memento, Domine, 327
famuloruni famula- cipite et biliitccx liocomnes. Hic enim calix san-
est
rumquetuarum,etomniumcircumadstantiam; quo- guinis mci, novi et a?terni Testamenti, mysterium
rum tibi fides cognita est, et nota devotio :
° cTiii tibi fidei, qui pro vubis et pro multis effundetur in re-
ofterunt lioc sacrificiiim laudis pro se, suisque om- missionem peccatorum. Hwo quotiensoumque fece-
tis, in mei memoriam facietis.Inde et memores
nibus, pro redemptione animarum suarum, pro spe 328
salutis ct incolumitatis sua;; tibi reddunt vota sua sumus, Domine, nos tui servi,sed etplcbs tua sanc-
seterno Dco, vivo et vero. Communicantes sed et ta, Cliristi Filii tui Domini nostri tam beataj passio-
memoriam vencrantes sempor
in pi'imis gloriosa; nis, necnon et ab inferis resurrectionis, sed et in
virffinis Maria- genitricis Dei et Domini nostri Jesu ckIos gloriosa; asceusionis : offerimus prreclara;
Christi, sed et beatorum apostolorum ac martyrum B Majestati de tuis donis ac datis hostiam purani, hos
tuorum Petri, PauH, Andrea", Jacobi, Joliannis, tiam sanctam, hostiam immaculatam, panom sanc-
Thoma-, Jacobi, PhiUppi, Bartholomaei, Mattha;i, tum vita; ajterna!, et calicem salutis perpetuae. Su-
Simonis, et Tatlia?i, Lini, Aneleti, Clementis, Systi, pra qua; propitio ac sereno vultu aspicere dignare,
Cornili, Cypriani, Laurenti, Crisogoni, Johannis et ct accepta habere, sicuti accepta habere dignatus
Pauli, Cosmaj et Damiani, Helarii, Martini, et om- es munera pueri tui justi Abel, et sacrificium pa-
nium sanctorum tuorum, quorum meritis precibus- triarcha; nostri Abrahse, et quod tibi obtulitsummus
que concedas ut in omnibus proteclionis tuo; mu- sacerdos tuus Melchisedeoh, sanctum saorificium,
niamur auxilio. Per Cliristum Dominum nostrum. immaculatam hostiam. Supplices te rogamus, et

Hancigitur oblationem servitutis nostrae, sed et petimus, omnipotens Deus, jube perferri permanus
cunctfe familitc ture (quam tibi offerimusin honore sancti angeli tui in sublimi altari tuo, in conspectu

Domni beati martyris tui ill. ot pro peccatis atque divin.T Majostatis tuce; ut quotquot ex hoc altari

otfensionibus nostris; ut oninium delictorum no- sanctificationis sacrosanctum Filii tui corpus et san-
strorum reniissionem consequi mereamur), qufesu- guinem sumpserimus, omni benedictione crelesti et

mus, Domine ut placatus suscipias, diesque nos-

p gratia repleamur. PerChristum Dominum nostrum.
tros in tua pace disponas, atque ab ceterna damna- Memento etiam, Domine, et eorum [Nomina) qui
tione nos eripias, et in electorum tuorum jubeas nos prsecesserunt cum signo fldei, et dormiunt in

grege numcrari. Per Christum Dominum nostrum. somno Domine, et omnibus in Christo
pacis. Ipsis,

Quamoblationem tu Deusinomnibus, qua;sumus, quiesccntibus locum refrigerii, lucis et pacis ut in-

benediolam, ascriptam,ratam, rationabilem,accep- dulgeas deprecamur, per Chrislum Doniinum no-
tabilemqucfaceredignare,quwnobis corpus etsan- strum. Nobis quoque peccatoribus famulis tuis, de
guis flat dilectissimi Filu tui, Domini aulem Dei no- mullitudine miserationum tuarum sperantibus, par-
stri Jesu Chrisli. Qui pridio quani pateretur, acccpit tcm aliquam et societatem donare digneris.
pancm in sanctas ac venerabiles manus suas ; ele- Cseiera desunt.

vatis oculis suis ad ceelum ad te Deum Patrem suum

» Deest hic, ut in multis aliis, quod nunc hoc loco inserimus, pro qnibits tibi offerimus, vel qui tibi, etc.

VETUS

MISSALE GALLICAI^TUM.
I. MISSA SANT.TI GERUANI EPISCOPI. T\ GoUectio.

329-^'^n6rabiIemdiem atque sublimem,fratres Gratias tibi agimus, omnipotens Dcus, pro virtu-
prompta devotione celebremus, miseri-
carissimi, tibusbeatissimiGermaniantistitistui : quasei, Patcr

cordiam Domini nostri suppliciter exorantes, ut omnipotens, non immerito tribuisti, quia te aposto-

Germani antistitis et confessoris sui, cujus

beatissimi lica confessione rebus omnibus plus amavit. Discussit
exempla miramur, etsi asquari factis ejus non pos- a se divitias, ut paupertate spiritus cfelorum regna

sumus, sallem vestigia sequi, et fidem nobis con- conscenderet. Mansuetudinem tenuit, ut terram sui

tingat imitari. Per Dom. corporis spiritaIiterpossidei'et. Lugeredelectatusest

 311 DE LITIRGIA GALLICANA LIBER III.

in sseculo, ut cselestem consolalionem ex muneris \ mandatis universa lex et prophetae pendebant, ad

tui largitate perciperet. Justitiam esurivit adque eas quas diximus evangehcas beatitudines porveni-
sitivit, ut tuis saturaretur eloquiis. Eleemosynam ret. Et quia tu, Domine Jesu Christe, apostolis tuis
jugiter fecit, ut indesinenter non tantum sibi, sed et dixeras ut, eunlesper universum mundum, universee
eeteris pietatis tuse misericordiam obtineret. Purita- creaturae Evangelium praedicarent, et virtutes efflce-
tem cordis habuit, ut te videret. Fidem servavit, ut rent, hrec tuus devotissimus Germanus episcopus
flliis tuis fraterna se participatione conjungeret. Per Tartaruni, eorimi vestigiis subseculus, per totas Gal-
cujus interventum precamur, qui illum hono lias, Roma, inectalia *, in Brettania annis triginta
plis. Per Dominum. corpore adflictus, Januis jugiter in tuo nomine prse-
Collectio post nomina. dicavit; haereses abstulit; adduxit populum ad ple-
Auditis nominibus oflerentum, indeflcientem di-
nam et integram 381 hdem ; ejecit daemones;
vinam clementiam deprecemur, ut has oblationes
mortuos suscita^it; wgris reddidit pristinam sani-
plebis, quasin honore beatissimi Germani antistitis
tatem; implevitque omnia signa, virtutes utique
et confessoris offerinias,... signatum diem hodier- adeptus. Sic coepit, ut creseeret ; sic pugnavit, ut
nae solemnitatis celebremus cum inconcussa fidei vinceret; sic consummavit, ut mortis tenebras pree-
libertate, quam ille constanti mente defendit pre- : B teriret, martvrUs se conjungeret, stolam cura cente-
cantes ut robur patientife ejus. simo fructu perciperet, et vita hac peracta regnum
inhabitaret seternum. Quod credentes, Deus Pater
Oremus etiam et pro spiritibus carorum nostro-
omnipotens, supplices exoramus, ut in ejus apud te
rum (quorom idem omnipotens Deus et numerum
patrociniis et intercessionibus pietati luee commen-
novit et nomina^ ut omnium memoriam faciat,
dati,nos in omnibus tuam misericordiam conse-
omnium peccata dimittat. Per Dominum nostrum.
quamur, angelica te exultatione laudantes et dicen-
[CoUectio ad pacem.]
Sanctus, Sanctus, Sanctus.
330 Deus, pro cujus sacro nomene beatus Ger- tes :

CoUectio post Sanctus.

manus antistes tuus desideravit pati persecutionem
Benedictus plane qui venit in nomine Domini
propter justitiam, ut etsi martyrium non perferret,
benedictus Deus Rex Israel, pax in terra, gloria in
fide tamen pertenderet; nec timeret odiis hominum
et maledictionibus subjacere, dummodo mercedem excelsis per Dominum nostrum Jesum ChristumFi-
copiosam consequeretur in ceelo et ad iUas beatitu-
lium tuum. Qui pridie quam pateretur.
Post secreta.
dines evangelicas perveniret; te per hujus interven-
^ . , , j., -1 Descendat.precamuromnipotensDeus.superhBec,
tura precamur, ut pacem quam, te jubente, dilexit p .,._,: _

in seeculo perpetualiter
_ .

Ecclesiffi
. ...
possidendara
vj qua; tibi offerimus, Verbum tuum sanctum descen- ;

,
dat inrestimabilis glorise tufe Spiritus; descendat
tribuas in futuro. Per Dominum nostrum.
Contestatio.
donum; utfiat oblatio no-
antiquaj indulgentiae tuse

Dignum et justum est. Vere a?quum et justum est, odorem suavitatis accepta
stra hostia spiritalis in

nostibi gratiasagere, etpietati tu£e in honore summi etiam nos famulos tuos per sanguinem Christi tua
sacerdotis tui Germaniepiscopietconfessorisgratias manus dextera invicta custodiat. Per Dominum.
agere, laudes canere, vota persolvere, ejusque enar- CoUectio ante orationem Dominicam.

Domine Pater omnipotens, Agnosce, Domine, verba qua; pra^cepisti, ignosce

rare virtutes, quas ei,

non immerito tribuisti, quia te apostohca confessione praesumptioni quam imperasti : ignorantia est non
nosse meritum; contumacia est non servare man-
rebus omnibus phis amavit. Discussit a se divitias,
ut paupertate spiritus c.Tlorum regna consequeretur. datum, quo dicere jubemur : Pater noster.
CoUectio post orationem.
Mansuetudinem tenuit, ut ten'ena sui corporis spiri-
Libera nos a malis omnibus, auctor bonorum
taliter possideret. Lugere delectatus est in sajculo,
Deus, ab omni temtatione, ab omni scandalo, ab
ut cselestem consolationem ex muneris tui largitudine
omni opere tenebrarum, et constitue nos in omni
perciperet.
'
, , •.,•., n" bono,•.„,,.
Justitiam esurivit atque
r~,
saturaretur eloquus. Eleemosynam jugiter
da pacem
sitivit, ut tuis
fecit, ut
,
et
, . ,.'
in diebus nostris, Auctor pacis
.

et caritatis. Per Dommum nostrum Jesum Christum.

indesinenter non tantum sibi, sed et ceteris pietatis
CoUectio post Eucliarislia.
tuae misericordiam obtineret. Puritatem cordis ha-
Sumsimus ex sacris altarLlius Christi Domini ac
buit, ut te videret. Paeem servavit, ut fihis tuis fra-
Dei nostri corpus et sanguinem... credentes unita-
terna se participatione conjungeret. Desideravit pati
tem beatae Trinitatis oremus, ut semper nobis fide
persccutionem propter justitiam, ut martyrium si
plenis, esurire detur ac situ-e justitiam; sicque opus
non perferebat, fide tamen pertenderet ad coronam
ejus, confortati salutaris escee gratia, faciamus, ut
nec tirauit omnium modis maledictionem subjacere,
non in judicium, sed in remedium Sacramentum
dummodo mercedem copiosam consequeretur in
quod accepimus habeamus. Per Dominum nosti'um
cjelo. Dilexit te, Domine, ex toto corde et ex tota
Jesum Christum.
mente, et ex tota anima sua, et proximum suum CoUectio.
tamquam seipsum ut secundum quod in his duobus
; .\spice, Domine, quiet tuo vesci corpore, ettuum
a Lege quid illud? an de pellatur. Hoc vocabulum cardinalis
in Italin. Infra, hinuis, Bona omisit, si-
Genua intelligendum, quee urbs /<(n«a? non raro ap- cut et Tartarum, supra.
S4;i APPENDIX AD UPEKA SAACTl GERMANl PARISIENSIS. 3ii
corpus effici vis lideles : fac iiobis ia remissionem A Collectio sequitur.
peceatorum esse quod sumpsimus ; atque ita se ani- Excita, quaesumus, Domine, corda nostra ad prse-
mse nostra3 divina alimonia 332 P'''' bpnedictio- parandas Unigoniti pcr ejus adventum
tui vias, ut

nem tuam facta permisceat, ut caro spiritui subdita, purificatis tibi servire mcntibus mereamur. Per.
et in consensura paciflcum subjugata obtemperel, Post nomiua.
non repugnet per Spiritum sanclum, qui in unitate Placare, Domine, qua;sunius, bumililatis nostraj

Patris et Filii coa?tcrnus vivil et regnat in seecula precibus et hosliis ; et ubi nulla suppetunt suffragia
seeculorum. Amen. meritorum, tua; nobis indulgentiaj suceurre praesi-
diis ; et corum nomina qui nos prwcesserunt >=
cum
11. PH.EFATIO AD VIRGINEM BENEDICEXm .M.
signo fldei, et dormiunt in somno pacis, ipsis et
Faventes, dilectissimi frafres, his virUitibus, quas
omnibus in Christo quicscentibus locum refrigerii,
prfcstare paucorum est, Deum semper pudicitia;
lucis et pacis, ut indulgeas deprecamur. Per.
castitatisquc custodem acceptis eidem precibus orc-
Collectio ad pacem.
mus, ut banc famulam suam, omnibus ScBcuIi inle-
Grata tibi sint, Domine, munera, quibus mystcria
cebris librram carnalibus, ac spiritu integram, Re- celebrantur nostree libertatis etvitse; et qui unitate
gis a^terni thalamo reservandam, addita calestis
g i^^^t^j.j^^ tribue nobis fldem integram,pacem perpe
propositi virtute corroboret; et ad sexagesimum ^^,^,^^ caritatem puram. Pcr.
fructum, qua? propria devotione proesuinil, addat ContPstalio.
sua libertale centesimum. Per Dominum. Vere dignum el jnstum
est... Dous, cui proprium
CoUectio ejusdem. est ac singulare, quod bonus es, ct nulla umquam
Omnium quidemlaudum atque virtutum, scdprfe- a te es commutatiune diversus. Propiliare supplica-
cipue castitatis adsertor, custos, auxiliator, effector, lionibusnoslris;etEcclesia'tua3misericordiamtuam,
dicata? tibi in sanctis corporibus pariter ac mentibus quam confitenlur, ostende, manifestans plebi tua?
puritatis; qui virginilatem ideo plus intueset diligis, Unigeniti tui mirabile Sacramentum ut universitate
;

quia tibi origo virginitas; quique in hunc mundum nationum perflciatur, quod per verbi tui Evangelium
natus ex Virgine, id in aliis probas, quod in matre promisisli; et liabeat plenitudo adoptionis, quod
elegisti;adque ideo aptissime tibi .sponso vir », pra^tulit testificatio veritatis. Per.
sponsam virginem dedicamus. Tu, Domine, tribue Post hsec, Hanc igitur obl
hancpuellaj jam tuaj semper optabilcm magno pro- Benedictio populi.
posito perseverantiam, et contra multiformis inimici Da, quoesunius, oninipotens Deus, cuncta3 familiae
instanliam semper agilantis insidias indellexam, (^ tua? hanc voluntatem in Christo Filio tuo, Domino
inexpugnabilemque constantiam ; ul tibi debeat fe- nostro venienti in operibus justis aptos occurrere,
licem consummationem, qu£e jam ante habuit bo- ut ejus dexterEe sociati, regnum mereantur possi-

nani voluntatem. Per Dominum. dere cfelesle. Quod ipse pra^st.

CoUectio post communionem.
III. Pll.EKATIO VIDUALIS.
Aniinai nostrcO, qucesumus omnipotens Deus, hoc
Deus rerum oninium, Deus noster, qui intor celera
potianturdesiderio, ut a tuo Spiritu inflammentur;
docuincnta virlutum salutem nostram castitatis vi-

gore reparasti, ut sancti Spiritus domicilium fieret

ut sicut lampades 334 divino munere satiati, ante
conspeetum venientis Christi Filii tui velut clara lii-
pro viduitatis conservatione, atque ut isto figuretur
mina fulgcamus. Per.
exempIo,majestatisVerbumparituramfoecnndatam,
Collectio sequitur.
famula tua, qure conscientiam suae
prtesta ut ha-c Repleti cibo spiritalis alimonia', supplices te de-
puritatis spondet, te custode adque rectore, conser- precamur, omnipotensDeus, ut hujus parlicipatione
vala et inviolata permaneal ;
quia nostrorum nihil mysterii doceas nos terrena despicere, et amare
magnum est voluisse, quod te non fuerit custodiente caelestia; atque omni nexu mortiferoe cupiditatis
perfeclum. Per Dominum. £) exutos, regno porpetuaB li])ertatis consortes efflcias.
Benedictio vidualis.
Per Dominum nostruin.
Deus, qui Annam flliam Fanuelis ^
V. ITEM MISSA DE ADVENTU DOMINI NOSTRI JESU
Dcsmit hic folia. CHRISTI.
Excita, qusesumus, Domine corda nostra ad pra^-
333 Deus, qui creaturre tuse misereri potius eli-
parandas Unigeniti tui vias, ut per ejus advenluin
gis quam irasci, cordis nostri inflrma considera, et
puriflcatis tibi servire mentibus mereamur.
tua? nos gratia pielatis inhislra. Per Dominum. CoUectio.
IV. INCIPIT MISSA DE ADVENTU DOMINI NOSTHI JESU Conscientiasnoslras, quajsumus.omnipotensDeus
CHUISTl. colidie visitando puriflca, ut vcnicnle Doinino Filio
Excita polentiam tuani, Domine, et veni; et quod tuo, paratam sibi in nobis inveniat mansionem. Per.
Ecclesiaj tua; usque in flnem Sceculi promisisti, cle- CoUectio post nomina.
menter operare. Per. Fac nos, qua»sumus, Domine Deus noster, pervi-

Legendum videlur, sponso vir(jiiumi. <:

Ha3c verba in Canone Ordinis Romani seu Gre-
''
Integra suprain Missali Francorum num. 11. goriani.
 3ia Dli LITLRGIA GALLICANA LIBER III. 346

giles adque sollicitos advenlum expectare Ctiristi ^ ul orationem, quam prEecepisti, dicere audeamus ;

Filii tui Domini nostri ; ut dum venerit pulsans, sed quia permittis, et dicimus : Pater noster.
non dormientes peceatis, sed vigilantes, et in suis GoUectio post orationem Dominicam.

inveuiat laudLbus exultantes ; carisque nostris, quo- Libera* nos ab omni malo omnipolens eeterne
rum uomina recitata sunt, placita recjuies, secura Deus ; et quia tibi soli est prfestandi potestas, tribue

expectatio, resurrectio desiderata contingat. ut hoc solemne sacriflcium sanctificet corda nostra,
Ad pacem. dum creditur; deleat peccata, dum sumitur. Per
Sacrificium tibi, Domine, celebrandum placatus Dom.
CoUeclio post communionem.
intende : quod et nos a vitiis nostrEe conditionis
Gratia tua, Domine, quaesumus, populum suppli-
emundet, et tuo nomini reddat acceptos, et commu-
cem benignus inlustra ; et donorum tuorum largi-
nicatio prffisentis osculi perpetu;e proficiat caritati.
tate prosequere, ut a malis omnilnis, to protegente,
Per Dominum.
Immolatio nunc. defensos, ad ineffabile mysterium spiritaliter cele-
Vere dignum et justum est nos tibi hic et ubique brandum et mente praeparetur et corpore. Per.

semper gratias agere, Domine sancte, Pater omni- CoUeclio.

potens, aeterne Deus cuiproprium est veniam deli- Sumptis muneribus, Domine, quwsumus ut cum
:
g
rtis impendere, quam pcenaliter inminire. Qui fa- frequentatione mysterii crescat nostrae salutis affe-
bricam tui operis per eumdem rursus Lapidem es ctus. Per.
Benedicllo popuU.
dignatus erigere ; ne imago, quae ad similitudinem
tui factafuerat vivens, dissimilis haberetur ex morte,
Gregem tuum, Pastor bone, placatus intende, et

munus venialis indulgentia? pra^stitisti , ut unde oves, quas 336 pretioso sanguine Filii tui rede-
misti, diabolica non sinas incursione lacerari. Per.
mortem peccato contraxerat, inde vitam pietas re-
Itembenedictio.
pararet immensa. Haec postquam prophetica saepius
Prcces populi tui, cpiresumus Domine, clementer
vox praidixit, et GabrihelangekisMariaejam praesen-
exaudi; ut qui de adventu Unigeniti tui secundum
tia nunciavit: mox Puella? credentis in utero, fidelis
Verbi mansit aspirata conceptio; et illaproles nas-
carnem la>tantur, in secundo, cum venerit in maje-
state sua, praemium ajternae vita; percipiant. Quod
cendi sub lege latuit, quffi cuncta suo nasci nutu con-
ipse praestare dignetur, qui vi.
cessit.TumebaturVirginissinus, et foecunditate suo-
rum viscerum 335 corpus mirabatur intactum. VI. PR.EFATI0 AD VESPERLM .NATALIS DOMINI.

Grandemundospondebaturauxilium, feminfepartus Deus, qui omnium mirabilium et virtutum pius es

sine viro mysterium, quando nullius maculae nebula C elTector ;
qui omnia auxilia contra audaciam inimici
fuscata tenso nutriebat ventreprfecordia,mox futura ipse credentibus praestas; (jui Sarram stelirem, An-
sui genitrix Genitoris. Per quem omnes angeli. uam de successione tristantem, adque Helisabeth se-
CoUectio post Snnctus. nectute provectam sanctorura hereditatededisti,sin-
Vere sanctus, vere benedictus, Domine Deus Pa- gulis praemium partus in successione rcstituens, ut
ter omniuni Re-
omnipotens, salus credentium, et Isaac admoveretur holocaustum, Samuhel clamare-
demptor in Cbristo. Per quem te deprecamur et tur in templo, Johannes profetaret ex utero. Deus,
qua^sumus, ut hanc oblationem gratam adque ac- cjui excellentem gloriara noritatis ostendens, supra
ceptabilem suscipere, benedicere ac sanctificare di- hanc magnitudinem quamdonasti omnibusterrenis,
gneris : cjuam tibi offeriraus pro pace Ecclesice tuae, et quod erat pretiosius praestasti, ut per Spiritum
pro sacerdotum tuorum et ministrorum omnium sanctum servi sponsa conciperet, et paritura Domi-
puritate, pro statu loci hujus adque omnium habi- luini suuni virgo Maria portaret etper eam Lumen ;

tantium in eo, pro votis adstantium, et omnium sa^culinatum, angelo nuneiante pastoribus, sollici-
commemoratione sanctorum, ac pro requie defun- tudo cognoscit; offerendum eum in Jerusalem mater
ctorum, per ipsum Dominura nostrum. Qui pridie adducit ; Symeon quoqne in manu sua eum suscepit
quara pro nostra et oninium salute pati dignaretur. D adque benedixit ; et prolata in jejuniis Anna conlau-
CoUectio post seerela. dat; per cselestis exercitus pra?conium claraoris ex-
Descendat, precamur, omnipotens Deus, super tollit, dicens : Gloria in excelsis Deo et in terra pax
htTC, quse .tibi offerimus, Verbum tuum sanctum ; horninibus bonae voluntatis. Etmagis stella novi ful-

descendat insestimabilis glorise tuae Spiritus ; des- goris innotuit mirum in nativitate mysterium, crea-
cendat antiquae indulgentise donum, ut flat tuae turfe Dominus adoratur ; in munere auruni offertur;
oblatio h»c odorem suavitatis
Hostia spiritalis in uno denique momento regnum, sacrificiimi, sepul-
accepta etiam nos famulos tuos per sanguinem
; tura, adcjue omnia tempore suo ratione complentur;
Christi tua manus invicta custodiat. Per Dominum. diverso apice litterarum in titulumdignitatis Pilatus
CoUectio ante orationem Dominicam. obsequitur : et ipse pro nobis Hostia viva, ut nos
Conscientiarum nostrarum erroce suspecti, vel salvaret offertur; per Josepb sepultura sancti cor-
peccatorura recordatione confusi, omnipotensDeus, pnris impetratur. Implentur ergo omnia; ac nos de
indignosnosadinvocationem tui nominisjudicamus. plenitudine ejus impleti sumus, et accipimus gratiam

' Eadem oiatio in missa 73 Missalis Gothici, supra.

 5i7 APPENDIX AD OPERA SANCTI GERAIAM PARISIENSIS. 348
pro gratia. Implentui' ergo omnia laudilnis, ciclum ^ VIII. item oratio is media nocte natalis domini.
et terrasigiiiset prodigiis; et ipseinferni teiToribus Te oramus, Domine saiicte Pater omnipotens,
descendit. Per ipsum inimicus occiditur, resm-rectio seterne Deus, in liac nocte Natalis Filii tui ; noctis-
in carne monstratur, liber vitse perennis aperitur. que mediae tempore tibi adsistentes, quaesumus, ut
Veniamus ergo ad eum omnes, qui onerati sumus sicut separasti lucem a tenebris
peccatis, quia jugum ejus sanctum, suave, adque Et hic desmt folia.
onus ejus leve est. Nemo formidet vel dubitet. Non LX. AD FACIENDUM <=
SCRUTINIUM.
taurorum authircorumsanguisexpetitur,sedin sim-
plicitate 337 eordis sacriricium laudis postulatur. da illi misericordiam tuam et pietatem, per lavacri
Hajo ergo Deus iii nobis, ad nationes nationuni ce- rcgenerationem, perduc eum ad gratiam spirita-
lebratissimam noctem, id est Nativitatem Filii sui, lem, ut nobiscum pariter tibi Domino Deo Patri
propitiatus nobis indulgcat ; sanclificet Ecclesiam ; omnipotenti laudes et gratias referat : induc eum
cedificet sacerdotes" ; exaltet seniores; inlustret le- in via veritatis, doce eum justiflcationes tuas. Per
vitas; benedicat populum suum; extinguat omnia Dominum.
peccata nostra ; vitam wternam consequamur. Per. X. IXCIPIT EXORCISMUS.

Collectio nunc sequitur B Adgredior 'i

te, immundissime damnate' spiritus,
Sublimem ineffabilis clementia» Rectorcm annuis qui es inveterator malitice, materies criminum,
supplicalioiiibus in hac vespertina prece, fratres di- origo peccati, qui fraudibus, sacrilegiis, stupris,
lectissimi, uuitis animis deprecemur, utnobis trans- cffidibus gaudes. Te, invocato Domini nostri Jesu
acti temporis hactenus debita donet, superven- Christi nomine, in o nius et adjuramus perejus-
turae noctis sollemnitatem Natalis Filii sui prospe- dem majestatem adque virtutem, passionem ac re-
ram prajstet, assiduam futiiri anni ^ custodiam red- adventum adque judicium; ut
surrectionem, in
dat, ad ffiternEe vitae gaudia spiritali defensione nos quacumque parte membrorum latitas, propria te
perducat orantes. Per Dominuin. confessione manifestes : exagitatusque spiritalibus
Collectio sequitur. flagris invisibilibusque tormentis, vas quod occu-
Rege nos, Domiue, brachio tuo excelso, et con- passe EBstimas, fugias, expiaturaque post habitatio-
serva uos per alternas dierum et temporum succes- nem tuam Domino derelinquas. Sufficiat quod prio-
siones; ut adjuti sanctorum precibus, qui diem ribus sfficulis per hominum corda paene toto orbe
hunc per munus misericordiae tuae duximus, noc- dominatus es. Jam in dies singulos destruitur
tem quoque istani placitam tibi animarum et cor- tuum regnum, tuaque cotidie usquetn finem tela
porum puritate ducamus. Per Dominum. C Jam prideni prsefigurata sunt ista quos
deficiant.
VII. INCIPIUNT OIUTIONES AD INITILIM NOCTIS NATALIS pateris. Jam tu vastatus JEgyptiorum plagis, tu in
DOMINI. ISTA AD DUODECIMA.
Pharaone demersus, in Hierico destructus, in sep-
Dei Patris omnipotentis vivum Verbum te, Do-
tem Chananeeis gentibus stratus, per Sansonem in
mine JesuChriste, deprecamur aeternum, uti nos in
Allophylis subjugatus, truncatus in Golia per David,
fide tuinominisrobores per speiperseverantiam, et
per Mardoceum in Aman suspensus, per Danihel in
caritatis excellentiam renovaus noslra in melius
;
Delde jectus, in Dracone punitus, per Judith in Holo-
desideria, ut semper iu bono perseverantes, te pio
pherne transfossus, per Dominum humanis impe-
sensu intelligere, et mundo corde videre possLmus:
riis subjugatus, per Paulum cajcatus in Mago, ustus
qui ex utero ante luciferum paterno natus ineffabi-
in vipera, per Petrum in Simone disruptus, per om-
liter, Deus de Deo, uiius de uuo, lumen de lumine
nes sanctos fugaris, torqueris, elideris, seternis
de sempiterno Patre coseternus Filius. Cum quo sem-
ignibus etinfernis tenebris deputatus. Unde homi-
per et Spiritu sancto in splendorihus sauctorum sine
principio et sine fine regnas et permanes in seecula.
nein Dominus 339 noster Jesus Christus in Adam
secundo dum de tetriumphat, exiinit. Abscede, abs-
Gollectiosequitur. , , ^ , ,

iterum sacramento nobiscum ])eus iihJ)^^^^<l'^°<'^^^^''^^'^^<'°^P°'^^<'°^'<'^^^^^^^V^^^

Mirabili
Interdicta sint tibi ista in perpetuo. In nomine Pa-
angelis Emmanuel nomiuatus, Filius hominis, lioc
tris et Filii et Spiritus sancti, et in gloria dominicae
est Mariaj virginis, Jesus nasceris in salutem populi
passionis, cujus cruore salvantur, cujus adventum
tui; in cujus numero nos esse pie Domine concedas
expectant, judicium confitentur. Per Dominum.
Christe, cujus Nalalis salutare mysteriuni celebran-
tes, in noctis hujus magna? initio primitias precum XI. INCIPIT " EXPOSITIO VEL TBADITIO SYMBOLI.

acsi offerentes, rogamus lui nominis vim nascendo Sermo et sacramentum totius Symboli, fratres
nobis quoque a 338 ''' donari, Salvator mundi. dilectissimi, fides est Christiani hominis et vita :

Qui vivis. fides in prfesenti, vita in futuro ; fides in via, vita in

" Sacerdotes, id est episcopos ; seniores, id est feria tcrtiae hebdomadee Quadragesimse. Vidc Ordi-
presbyteros. Supra, in Missali Francorum, nura. 8, nem Romanum.
ubi de ordinatione presbyteri, probet se esse senio- d Alia in Ordine Romano Audi, maledicte Sa- :

rcm. tana, etc.

b Nirnirum quia novus aunus a die sequente, sci- " In ordine Romano alia oratio, et pr£Bcedit hanc
.

licet a Natali Domini, tunc incipiebal. expositionem expositio Evangeliorum, quae hic se-
<=
Scrutinii tertii pars est, quod fiebat olim quarta quitur.
 340 DE LITIRGIA GAJLLICANA LIBER lU. 330

patria; fides in spe, vita in re; fides in prEelio, vita * nieus dilectus, in quo mihi bene complacuit, ipsum
in regno : fides in opere, Tita in retributione. Ac sic audite. Pater ipsum esse dicit Filium suuni, et ipsum
qui tidem cum operibus habnerit in hoc saeculo, vitam audire jubet; quis est qui neget esse verum, quod
Kternam recipiet in futuro : et ideo statim in prin- veritas dicit? Sequitur.

cipio SymboU habet : Credo in Deum ; et postea in Credo et in lesiim Christum Filium ejus unigenitum
conclusione Sjmboli Yitam xternam. Sic ergo est ;
sempitemum. lesus hebraici vocabuli nomen est, quod
Symbolun, dilectissimi, quasi pulcherrimum aedifl- aput nos Salvator dicitur. Christus a cbrismate, id
cium bene cojptum cujus ; et firniissimum est fimda- est ab unctione appellatur. Unigenitum, inquit. Uni-
mentum, et immortale fastigium, cum in principio
cus est namque Patri Christus, ut splendor igni, ut
habeat Deum , et in fine vitam seternam. Deus est
forti virtus, ut sapientia sapienti.
fundamentum, et vita aeterna fastigium. Fides, fra-
Conceptus, inquit, de Spiritu sancto. Spiritus ergo
tres carissimi, vita; ostium, viaj prineipium, salutis
sanctus refertur dominicse camis et templi creator.
est fundamentum. Qui divina mysteria intelligendo
Incipe jam binc intelligere etam sancti Spiritus ma-
se magis capere aestimat quam credendo, sic facit,
jestatem. Sic enim ait Evangelium Spiritus sanctus :

quomodo si aliquis, relicta via, petat devium, vel sine

superveniet in te, et virtus Altissimi obumlirabit til)i.
fundamento construat a;dificium, vel per objectum B
idcte ergo cooperantem sibi invicem Trinitatem.
parietemVequirat ingressum. Adbibendum est itaque
Spiritus sanctus venire diciiur super Virginem ; et
credulitatis salubre compendium, ubi imbecilla mens
capere non potest cfpleste secretum. Totum ergo
virtus Altissimi ^ , nisi ipse 341 Cbristus, qui est
Dei Virtus et Dei Sapientia? Jam jam sijubetis, h«c
credulitatis pectorissinum ad vitalis carminisexpan-
quae dicta sunt, caritati vestr» sufficiant ; et die cra-
damus oraculum, quod ita incipit :

stina, secundum sanctam consuetudinem vestram,

Credo inDeum Patrem omnipotentem, Creatorem
per ministerium fratrum nostrorum ea quje restant
ca?liet terrfe. Credo et in Jesum Cbristum, Filium
maturius audietis. Quod ipsi.
ejus unigenitum sempiternum. Qui conceptus est de
Spiritu sancto, natus est de Maria virgine. Passusest yatus, inquit, de Maria virgine; conceptus cst de

sub Pontio Pilato mortuus Spiritu sancto passus sub Pontio Pilato. Requira-
; crucifixus, et sepultus. ;

Descendit ad infema. Tertia die resurrexit a mor- mus, dilectissimi, cur Symboli conditores necessa-
tuis, ascendit ad ca>Ios. Sedit ad dexteram Dei Patris
riura judicarunt, ut ipsius etiam Pilati nomen insere-
rent. Ideo utique,quiaAntichristi multi futuri erant,
omnipotentis. Inde venturus judicare vivos et mor-
tuos. Credo in sanctum Spiritum; sanctam Ecclesiam ut nuUa ha?resis Christum alium esse diceret, cum
catholicam, 340 sanctorum communionem; remis- ^ unum utique esse constaret, quem sub Pilato passum

sionem peccatorum; carnis resiirreclionem ; vitam Symbolum tradidisset. Crucifixus, mortuus, et sepul-

ffiternam. Amen. tus, tertia die resurrexit. De manifesta et reprobata a

Symbolum, fratres carissimi, non multis Domini resurrectione licet evidentissime Evan-
in tabulis scri-
bitur, sed in corde susceptum memoriter retinetur. gelia testata sint, tamen etiam Apostolus pra^dicavit
dicens resurrexisse ab inferis Salvatorem die tertia.
Et ideo juvat iterare, quod numquam convenit obli-
visci.
(Si ea die qua mortuus est, vel nocte quse secuta

Credo in Deum Pairem omnipotentem. Sicut optime

est, statim resurrexisset, \ix eum ahqui crederent
vere fuisse defunctum. Vides quia confirmatio mortis
novit caritas vestra, carissimi, fldes omnium Chris-
est dilatio resurrectionis; et e contrario mortis veri-
tianorum in Trinitate consistit; et ideo etiam ter-
tium vobis textum Symboli repetimus, ut ipse nu- enim quemquam prius
tas rationis auctoritas est. Nisi

merus rapetitionis, in signo conveniat Trinitatis. ostenderis incUnatum, non convincis erectum et e ;

Credo in Deiim Patrem omnipotentem. Symbolum, contrafacileprobabis Ln somnofiusseresoIutum,cum

fratres carissimi,quod audistis, totum vos in auris docueris suscitatum.) Et quia visus est Cefae, et post

auditum convertite, ut semen verbi paratos sulcosrv •i«c iUis undecim, deinde visus est plusquam quin
ntirinrtt r^ rti •nmr>(^>v«A ---'
•.
• 1 1 n 1
inveniat, quibus salubriter insidens, et radices for-
l-FQTl4lC t l>Tf
gentis Vlll
fratribus
•
sunul. f\ miram
1
Domini
•> -. .
et inaestima-
T»l C? C7 1 Tl-1 1 1 1 .-1 »-.-1 i i

titer figere, et tempore retributionis uberes justitiaj

bUem pietatemParum ad confirmandum Ecclesiae
!

fructus possit afferre. Sic ergo habet exordium Sym- fidem existimavit, ffuod eum post resurrectionem om-

boli : Credo in Deum Patrem omnipotentem. Deum nes apostoli viderant, nisi videndr.m se etiam turbis

cum audis, substantiam intellige sine initio, sine adstantibus prsebuisset. Sequitur autem in Symbolo :

Une. Patrem cum audis, FUU intellige Patrem. Hoc Ascendit ud cselos; sedit ad dexteram Dei Patris
ergo ipso nomine quod Deus Pater appellatur, cum omnipotentis. Non corporaliter hic Dei dextera osten-
Patre parlter subsistere etiam Filius demonstratur. dUur, dilectissimi, quia divina Majestas non secun-
Quomodo sane Deus Pater geuuerit FUium, nolo di- dum humanam speciem designatur sedere. Ideo ad
scutias. Credendus est ergo Deus esse Pater unici dexteram Patris FiUus dicitur, quia in eo nuUa sini-
Filii sui Domini nostri; non discutiendus. Neque steritas invenitur. Cum enim in Scripturis sacris sem-
enim fas est servo de natalibus Domini disputare. per quod dexterum esl ad meliora, quod sinistrum
Contestatus est Pater de cseUs dicens : Hic est Filius ad deteriora pertineat, idcirco in Deo dextera, id est

» Supple, nbumbrabil tibi. Quss est virtus Altissimi, nisi, elc.

Sol APPENDIX AD OPERA SANCTI GERMANI PARISIENSIS. 3S*
bona sunt;ubi sinistra, id est nialapossumus suspi-^nistris illius. Hii quatuor has figuras habentes,
non dubitim est sed noniina eo-
evangelistas esse ;

Inde, inquit, venturusjudicare vivos et mortuos. rum, qui EvangeUa scripserunt, heec sunt, MatthiEus,
Credo in sanctum Sjnritmn. Ad excludenda ha>reti- Marcus, Lucas, Johannes.
corum omniuni calamilosa commeuta, eodem verbo Post hxc. legit diaconus initium Evangelii secundum
credulitatis quo in principio sui Symbolum Patrem Matthseum. Et postquam legerit, tractat presbyterhis
honoravit et Eilium, in conclusione textus sui nunc verbis.
honorat Spiritum sanctum, cum ait : Credoinsanctum Filii carissimi, ne diutius ergo vos teneamus, ex-
Spiritum. Ne inferioris ergo fortasse contumeliam ponamus vobis quam rationem et quam figuram
342 pateretur, jure eum sibi a;qualiter vindicare unusquisque in se contineat ; et quare Mattha?us in
et Deitatis ostendit plenitudinem, et Patris ac Filii se iiguram hominis habeat, quia initio suo nihil aliud
dignitalem ;
quia in Trinitate divina non est quod agit, nisi nativitatem Salvatoris pleno ordine gene-
majus minusvc credcndus sit, siquidem ubi unus rationis enarrat. Sic enim cffipit : Libcr generationis
major dicitur, dcesse minor aliquisindicatur. In hac Jesu Christi filii David, filii Abraham. Videtis quia
ergo ipsa Divinitate, majus quis, aliud minus
si aliud non immerito huic hominis adsignata persona est.
adserat, ei ipse majestati contumeliam facit, quam B quando ab hominis nativitate initium comprehendit.
majorem putal quia cum : n^qualis potestas ac digni- nec immerito (ut diximus) huic mysterio adsignata
tas Trinitatis sit, quidquid uni detrahilur, cunctaj est Mallhai.i persona. Explecit secundum Matth.
procul dubio Deitati ojqualiter derogatur. lueipit secundum Marcum.
Credo, inquit, sanctam Ecclesiam catholicam. San- Legit diaconus initium Evangelii secundum Marcum.
ctorum communioncm. Carnis resurrectionem. Vitam- Exponit presbyter :

xternam.. Amcn. .I^ternam vitam bene in condusione Marcus evangelista leonis gerens flguram, a solitu-

Symboli coaptavit, quia ipsius Symboli fides praj- dine incipit dicere : Vox clamantis in deserto : Parate
mium est aiternitatis. Ac per hoc ordo Symboli sa- viam Domini, scilicet quia regnat invictus. Hujus
Intis ascensio est quia si fideliter quisque ad sum- leonis multifaria invenimus exempla, ut non vacet
;

mitatem illius venerit, certissime salutis aHerna? dictum illut : Juda fllius meus, catulus leonis, de
cardinem possidebit, regnante Domino nostro Jesu gerniine mihi ascendisti : recubans dormisti ul leo,

Christo, cujus est honor et imperium per omnia et sicut catulus leonis; quis excitabit eum?
sascula sa^culorum. Incipit secundum Lucara.
CoUectio. Lcgit diaconus initium Evangelii secundum Lucam.
Exaudi, Domine, supplicationem familia? tufe, qui'-' Tractat presbyti

fidelium tuorum consortio desiderant sociari, ut in Lucas evangelista speciem vituli gestat, ad cujus
die sanctffi solleninitatis, clementia tua donum bap- instar Salvator noster est immolatus. Hic enim Christi
lismatis percipere mereantur. Per Dom. nostrum Evangelium locuturus, sic coepit de Zaccharia et
Jesum Chi'istum. Helisabet, de quibus Johannes Baptista in summa
natus est senectute. Et ideo Lucas vitulo compara-
XII. EXPOSITIO EVANGELIORUM IN AURIUM APERTIONE
AD ELECTOS. tur, quia duo cornua, duo Testamenta; et quatuor
Aperturi» vobis, fllii carissimi, Evangelia, id est pedum angulas, et quatuor Evangelia quasi tenera
gaudia diviua, prius ordine insinuare debemus quid iniirmitate nascentia, in se plenissime continebat.

Evangelium, et unde descendat, et cujus in eo verba Iteyn legit diaconus initium Evangelii secundum

ponantur, et quare quatuor sint qui hffic gesta scri- Johunnem. Tractat presbyter his verbis :

pserunt; vel qui sunt ipsi hii quatuor qui divino Spi- Johannes habet similitudinem quod nimis aquila;,

ritu, adnuncianle propheta, ante signati sint, ne alta petierit. Aitenim In principio erat Verbum; et
:

forte sine hac ordiuis ratione vel causa stuporem Vcrhum erat apud Deum, et Deus erat Vcrbum. Hoc
vobiscum in mentibus relinquamus. Et quia ad hoc j) crat in principio apud Deum. Et David ex persona

venistis ut aures vobis aperiantur, ne incipiat sensus Christi dicit : Renovabilur sicut aquilae juventus tua,
vester obtundi, Evangelium dicitur proprie bona ad- id est Jesu Christi Domini nostri, qui resurgens a
nunciatio. Qure utique adnunciatio est Jesu Christi mortuis, ascendit in ceelos; unde jam vobis conceptis
Domini Dei nostri. Descendit autem Evangelium ab regnans gloriatur Ecclesia, 344 onmi festivitate
eo quod adnunciet et ostendat, quod is qui per pro- votorum ad nova tendere Christiana? legis exordia

phetas suos loquebatur, venit in carne, sicut scriptum ut adveniente die venerabilis Paschee, lavacro ba-

est : Qui loquebar, ecco adsum. Explicantes ergo ptismatis renascentes, sicut sancti omnes mereamur
breviter quid sit Evangelium, vel qui sunt hii qua- lidele munus infantioe a Christo Jesu Domino nostro
tuor, qui per prophetam ante monstrati sunt, nunc percipere. Qui vivit et regnat Deus.

flguras adque nomina singulis adsignemus indiciis. XIII. PR/EMISSIONES AD SCRUTAMEN.

Ait enim propheta Hezechiel. Et simihtudo vultus Te, Domine, deprecamur et poscimns, ut hos fa-
eorum ut facies hominis, ut facies leonis 343 "^ mulos tuos lirmiter stabiUre digneris. Aperi eis totos

dextris illius; et facies vituli, et facies aquilfe a si- aditus fidei, ut credulitatis possint muris includi; et

=>
Exsla. in Ordine Romano, et qua^ sequuntur, usque ad num. sequentem.
353 DE LITLRGIA GALLICANA LIIJLK 1!L 334

viam veritatis eis plenius revelare dignare, ut ne- -^ Panetn nostrum quotidianiim da nohis hodie. Hic
sciant per semitas falsitatis errare. Agnoscant quK spiritalem cLbum intelhgere debemus. Christus enim
sunt salutaria, ut possint vitare mortifera; et Ihe- panis est noster, qui dixit Ego sum panis viTUs
:

sauros intelligant vitse, ut noverint mortis foveam qui de cselo descendi. Quem cotidianum dicens, ita
evitare residuum quod cum caligine habent, de-
; et nos semper immunes prsecepit esse peccati, ut digni
ponaut, ut inlustrationem totius luminis sumant; simus coelestihus ahmentis.
nihil intra illos restet ssecularium macularum, ut Et dimittf nobis debita nostra, sicut et nos dimitti-

digni sanctificatione baptismatis praeparentur. Per Hoc pactum est, significans,

mits debitoribus nostris.

Dom. nostrum. non nos ahter peccatorum posse veniam promereri,

GoUectio sequilur nisi prius nos in nobis delinquentibus alus veniam
Christe Jesu, qui cunctis portas aperis, et viam
relaxemus, sicut in Evangeho Dominus noster dicit :

salutis ostendis, venientes famulos tuos ad notitiam

Nisi dimiseritis peccata hominibus, nec vohis Pater
nominis tui lihenter amplectere ; ut hii divina? legis
vester dimittet peccata.
iuitiis auspicati, te desiderent sensihus sequi, quem
Et ne nos inducas in tentationem. Id est ne nos pa-
coeperunt sermonibus confiteri ; et ab his plasmatihus
tiaris induci ab eo qui tentat, pravitatis auctore.
iiiis repeUe
tuis ic^jciic uKiu^j.i incursantes insidias,, ut
diaboli JU.-H ah omni p .. j- c n
D >am dicit
,. »•

Scriptura : Deus . •
i
enim mtentator
•
.
est ma-
Ioco,ab onmi fraude dejectu5,nec anima> umquam pos- lorum. Diaholus vero tentator est. Ad quom evincen-
sit nocere, nec corpori ; ut inimicus divinaj inscriptio-
dum Dominus dixit : Vigilate et orate, ne intretis in
nis character agnoscens, quod esse jam coepit tuum,
tentationem.
a se fateatur alienum per signum crucis, quod num-
Sed libera nos a malo. Hoc ideo ait, quia dixit
quam delebit impressum in sa2cula sfficulorum. Amen. Nescitis quid vobis oporteat orare.
Apostolus : Unde
XIV. IXCIPIT PRiFATIO ORATIOXIS DOMlXICi.
Deus omnipotens ita anobis orandus est, ut quidquid
Dominus " et Salvator noster discipulis suis pe-
humana fragilitas cavere et vitare non prcevalet, hoc
tentibus quemadmodum non solum
orare deberent,
ille propitius nobis conferre dignelur Jesus Christus
formam orationis concessit, verum etiam qua mente
Doniinus' noster, qui vivit et regnat cum Deo Patre
et puritate precarentur ostendit, ut in pra?senti sacra
omnipotente et Spiritu sancto per omnia ssecula sa?-
hffic lectio demonstravit : Tu autem cum orabis, in-
culorum.
cubiculum tuum et clauso ostio, ora Patrem
tra in
tuum. Cubiculum quod nominat, non occnltam do-
;

346 Patefactum vobis, dileclissimi nobis, Oratio-

nem et Symbolum cathoIicK fidei cognovistis : nunc
iimm ostendit, sed cordis nostri secretum id est iit :

autem habetis magistros illum Primieerixmi, et Se-

mala; cogitationi pectus nostrum mystica fidei clave C cundum ejus illum, qui vos edoceant nuUo mutato
claudamus ; ac labiis clausis, incorrupta mente Deo
sermone, sed ut audistis in pra^senti. Potens est Do-
loquamur. Deus enim noster fidei, non vocis auditor
minus noster, ut vos qui ad fldem curritis, ad lava-
est.Ergo unde sermo est, id est sapientia, Christus
crum a(jU£e regenerationis perdacat; etnos qui vobis
Dominus noster hanc orationem nos docuit, ut ita
mysterium fidei eatholica? una tradimus, vobiscum
oremus :
ad cadestia regna faciat pervenire, |u-iestante Domino
345 Pfitcr noster, qui es in cselis. Hajc libertatis
nostro Jesu Chinsto, cui est houor et imperium in
vox est, et plena flducia. Ergo his morihus est vi-
seecula sajculorum. Amen.
vendum, ut et fllii Dei, et fratres Christi esse possi-
XV. MISSA IX SYMBOLI •> IRADITIONE.
mus. Nam Patrem suum Deum qua temeritate dicere
In geminas partes diem hunc excolendum comple-
prwsumit, qui ab ejus voluntate degenerat? unde ctitur, Domine, nostrae servitutis famulatio, vel die
vos dignos eshibete adoptione divina ,
quoniam jejunii cultu sacrato, vel de insignibus tuis qucC ho-
scriptum est : Quotquot crediderunt in eum, dedit eis
die fulserunt mirabilihus : qua Lazarum reduxisti
potestatem filios Dei fieri.
post Tartara, cum ad vocem intonantem exsilivit; et
Sanctificetur nomem fuum. Non quod Deus nostris j^^^.j^^^^; -^^^ faHentis funus vivificans animasti
sanctificetur orationibus, qui «eniper est sanctus plaudens turba
vel etiam causa miraculi obstupefacta
sed petimus ut nomen ejus sanctificetur in nobis ;
Dettania accurrit cum palmis tibi obviam Regi.
ut qui in baptismate ejus sanctificamur, in id quod
Exaudi nos in hoc geminato servitutis nostrse ob-
esse coepimus perseveremus. propitiatus atque
sequio, et prsesta placatus, ut
Adveniatregnum Deusnamque noster quando
fijum.
aniina? uostro?, quje tumulo sunt peccatorum con-
non regnat, maxime cujus regnum est immortale ? clusa?, et cicatricum morbidata corrupt ^

Sed cum dicimus : Veniatregmtm tuum, nostrum re-

Desunt hic multa.
gnum petimus advenire, a Deo nobis promissiim,
Christi sanguine et passione qusesitum. Pater es alto clarificat; ad commune gaudium con-

Fiat voluntas tua, sicut in cxlo et in terra. Id est in cutitur plebs hominum ; movetur et ca?Ium. Ante

eo fiat voluntas tua ut quod tu vis in ca?Io, hoc nos cujus conspectum adstant angeli, et archangeli non
in terra positi inreprehensibiUter faciamus. cessant clamare, dicentes : Sanctus.

c Quie hic desunt, repete ex Missah Gothicogedli-

in Ordine Romano.
' Ita

Id est in Dominica Palmarum,

^ ut videmus in cano num. 27, ubi eadem oratio.
lib. II, et in Missah Gothico.
 35o APPENDIX .\D OPERA SANCTl GEHMANI PARISIENSIS. 3o0
Post secrela. j^fiducia resurgendi. Digne ergo adtentiores et fre-
Aspice a sincero vultu, pie miserator, haec munera, quentiores pro ratione^emporis ipsius, puriores ad
quisemperes propensus ad dona; ut ipsa contem- audiendum S^Tnbolum convenitis. Quicquid enim
platione oblata sanctifices naturali majestate, qui prffformatum est in patriarchis, quicquid denuncia-
perpetue sanctus es, et sancta largiris. Per Dominum tum est in Scriptmis, quicquid pr.Tdicatum est in
nostrum Jesum Christum Fihum tuum. prophetis, vel de Deo ingenito, vel es Deo in Deum
Collectio anle oralionem. nato, vel de Spiritu sancto (quamvis latenter osten-
Venerabihbus informati prceceptis, incitati munere
sum sit) vel de suscipiendi hominis sacramento, vel
pietatis, qm .Marue flentis lacrymas non spemis, La-
zai-o dignanter cognomentum fratris imponis, Eccle-
^e morte Doniini, resurrectionisque 348 mysterio,
totum hoc breve tantum juxta oracuhmi propheti-
siffi soboles appellas ore grati^ coheredes, tibi sup-
cum Svmbolus in se continet, continendo et salutem
pUces clamamus et dicimus Pater noster. nostram, conlationem
:
fidei, et gratiam, professio-
Post orationem Dominicam.
„3^ mvsterii memoriffi instruens commendandam.
Exerce, liberator, in nobis juris proprii faculta-
ged jam ad istius sacramenti plenitudinem textum-
tem, qu. Lazarum virtute, Mariam pietate, Martham
^^, veniamus, quod in hoc modo incipit.
labore remuneras; favorem plebis excipis, et pacis
B Credo inDeum Patrem omnipotentem, Creatorem
voce concina gloriaris. Per
"
Dom. nostrum. „„t , ,„ i-, i •
^ t--,- /^, •

.
. .
ca;li et terra;; Et in Jesum Christum Filium ejus
popu 1.
_,_„ 11. 10 unicum, Dominum nostrum. Qui conceptus est de
347 Perseveretf°m his, ] ,-
Domine, cwleste signa-
, ,
c , •
.
Spiritu sancto :
.
natus ex
..
Mana
•
ir- •

Virgine; passus sub

euluiii,
,
quod in eis conferre dignatus es -r; ut pro- „ ,. „,, , „ / ,,
, .. „ .
^ , . ,
„, Pontio Pilato; crucifixus, mortuus, et sepultus
tecti incrementum fidei, tutelam
Spiritu sancto, , , ,• , , ,., , .

^- -^ , .
tertia die resurrexit a mortuis; ascendit victor ad
mentium, samtatem corporum consequi merean- , j-, j j , r, .^ , , ,•
j_ ^ ca>los; sedit ad dexteram Dei Patris omnipotentis
„'',..immaculatoi
Concede m his
,

vit» divitias, fldem

inde venturus iudicare vivos et mortuos. Credo in
„
, c • •, , t- , • ,•
sancto apiritu, sancta Ecclesia catholica, sanctonim
rectam,pacemsinceram,patientiamsanctam, huraili- .

... ^ . . , communionem, ac remissionem peccatorum, carms

tatem rehgiosam, et conscientiam puram f. Prospe- ,• •, ,
^ , , . ; , .
resurrectionem, vitam aeternam.
ret eis samtatis Ifetitia, plena mcolumitatis gaudia,
o c. ,, , j j, , , • • , , ,
, . , . . ! Si-mbolmu istud, dilectissimi, non atramento de-
et inluminatione ffiterna^r; ut sancte viventes, de • ,,'
•, j, • • ,

, ,
... ^ . , , ,
' pingitur, sed humams cordibus msertum memoria
hac humili terrenaque prosapia heredes ceelestes in »• ,
. 1
r H
cum
illo

mno coniessioms
....„
beataj gloriaj regno
sme
,, 'ri
electis angelis

fine conlaudent. Per Dominum vj

" te hy- „
...
, ,,• ,• •,•
Iterato vobis repetimus, quo facdius eum tenere
,„ j
' ,.

possitis. r| Credo.
nostrum.
Prajfatio post Eucharistiam.
„ ,
Credo m/ ^
Deim ,,. „
Patrem. Et
.,
qma les nostrae fidei
„,.
m
Aeceptis, fratres carissimi, spiritalibus cibis, et
Trinitate consistit, tertio repetimus, ut ipse nume-
Christi cruore gustato, petamus ut possideat pe- ™^ repetitionis cuni signo veniat Trinitatis. Credo

ctora, qui nostra ora dignatus est sanctificare per '"DeumPatrem. Ergo in primo habet Credo. Vides
munera : ipse corporis nostri purget hospitium 9"°^ Deus noster non vos juhet discutere judicia
;

totoqueintrisecushominedeterso, sanctificatismem- divina, sed credere ; nec rationem requirere, sed

bris innovet spiritum sanctiorem. fldem sjmpliciter et immobiliter adhibere. In Dewn
CoUectio. Patrem. Advertite quod diim Dei Patris nomen in
Panis vitee nostrffi aspice, Deus : sis custodia cor- confessione conjungit, ostendit quod non ante Deus
porum, sis salviCcator animarum, ut pectora nostra esse creperit, et postea Pater, sed sine ullo initio et
taiito poculo ciboque flrmata, inimica subdoli ser- Deus semper et Pater. Quia ergo semper fiiit Pater,
pentis blandimenta non quatiant. Per Doni. nostrum seniper habuit Filium cujus Pater est. Omnipotentem
Jesum Chiistum Fflium. vero ideo dixit, quia omnia potest; cuique nihil im-

-XVI. -r iNcipiT Exposiiio SYjiBou. D possibUe est :

quiacaelum, terram, mare, homines,
Fratres dilectissimi, virtus est sacramenti inlumi- '^'^1"*^ °™'"^ animalia, non aliquo operis actu aut
natio animw plenitudo est credendi in eo, qui do- artificio, sed solo creavit imperio. Et ideo non venit
;

cetur, ac discitur ; et Cnitas est Trinitatis, et Trini- ^ cogilatione, quomodo hoc aut iUud potuerit fieri,

tas distincta personis, et opulentia Creatoris, et

1"^ Omnipotentem precamur conflteri. Creatorem
redemptio passionis. Hoc nexus infldelitalis absolvi-
'^*'* ^^ '"''* "°'^ '''^' 1^°*^ superius dixit, quia

lur, hoc vitse janua panditur, hoc gloria confessionis """"'^ ^°'^ ''"'^' potestate perficit.

ostenditur. Symbolus, dilectissimi, brevis est verbis, ^''^^° *'" '^'''"'" «J"*'- Advertite quomodo in Pa-
sed magnus parum ostendens mi-^
est sacramentis *^^™' ^'"^ ^' ^^ Filmm sit credendura : et qui cum
;

minutione latitudinis, sed totmn continens compen- "^tr^

dio brevitatis: exiguiis ut memoriam non obruat, ' ^^^ ;^:„;

^ ^.^^
dilfasus ut
.
inteUigentiam supercedat; conflrmans
" ,
,
^ ' .
vm
XVII. FEIUA V I.N CCE.NA DOMI.M.
omues perfectione credendi, desiderio confitendi ,

» Htecet duee sequentes orationes ibidein.

357 DE LITUROIA GALLICANA LTBER III. 358

349 gi-atiam utilitalis indulsit; et plenitudinem j^ cruore gustato, pelamus ul possideat pectora, qui

tu;e l)enedictionis adjecit. Per hunc ergo to, Domine nostra ora dignatus est; ipse corporis nostri purget
per quem omnes, licet indignorum, attamen creden- ostium ;totoque intrinsecus homine deterso, sancti-
tium preces placabili aure exaudis, suppliciter ora- ficatis membris innovet spiritum sanctiorem. Per.
mu.s, ut liuic, quod offerimus, unguento ex aroma- Collectio sequitur.

tibus horti tui et paradisi tui tlore perpetuo odorem Panis vita?. nostrae aspice, Deus : sis custodia cor-

suavitatis injicias; accumules insuper eam gratiam, porum, sis salvificator animarum ; ut pectora nostra

eamque virtutem, qua quondara reges, sacerdotes, tanto poculo ciboque firmata, inimica subdoli ser-

prophetas, cornu a dilectione tua exundante perfu- pentis blandimenta non quatiant. Per Dominum.
sos, plcnus officiorum suorum dignitatibus induisti, XVin. INCIPIT ORATIO IN VI FF.RIA.

ut cuni exinde novam tibi familiam unxcrimus. Eadem vero die non salutat, non psallit. Legitur Lec-

superveniens in eos, cooperatione Spiritus tui san- tio Osee. Resp. Domine audivi. Item alia : Mensis

quoque iste principium. Cantat

cti,-aura gratise cselestis adspu-et; ut his
sancti Spiritus inlapsa
Deus a quo et Judas reatus sui proditor pffinam,
vere Christi tui et Filii tui,
et confessionis suee latro prffimium sumpsit, concede
virtute, efficiantur hujus semper nominis cohere-
sicut in Passione
des. Per Dominum nostrum Jcsum. J} nobis pise petitionis effectum ut ;

Post Sanctus, Te igilur. sua Jesus Christus Dominus noster diversa utrisque
Coraniunicantes , et diera sacratissimum cele- intulit stipendia meritorum, ita, a nobis ablato ve-
brantes, quo traditus est Dominus noster Jesus tustatis errore, et resurrectionis sua; graliam lar-

Clnnstus; sed et memoriam venerantes. giatur. Per.

Hanc igitur oblationem, quam tibi offerimus oh Item post lectionem Evangelii orationes soUemnes.

diem jejunii Ccena; Dominica^, in qua Dominus no- Oremus, dilectissimi nobis, in primis pro Ecclesia
ster Jesus Christus Filius tuus in novo Testamento sancta Dei; ut eara Deus et Dorainus noster paci-

sacrificandi ritum instituit, dum panera ac vinum ficare, raultiplicare et custodire dignelur toto orbe

(quK Melchisedec in prsflguratione futuri mysterii terrarum, subjiciens ei principatus et potestates,

sacerdos obtulerat) in sacramento [Leg. sacramen- detque nohis tranquillam et quietam vitam degen-
tum] sui corporis et sanguinis transformavit, quav tiljus glorificare Deum Patrcni omnipotentem. Per.

sumus, Domine, ut placatus accipias, diesque no- Oremus.

Omnipotens serapiterne Deus, qui gloriani tuam
stros.
omnibus in Christo gentihus revelasti, custodi opera
Qui pridie quam pro omnium salutc pateretur
, j. j- 4 j- j- „ „..,„,.„
hodierna die stans in medio discipulurum suorum,
• • 1 p
Li
misericordia;
""-'""^"'" "^ tuff',
'
ut Ecclesia toto orbe diffusa,' sta-
.

hili fide in confessionem tui nominis perseveret.

accepit paneni. Et rel.

Collectio ante orationem Dominicam. Pcr Dominum nostrum.

Precamur nunc, Domine Deus, ut queniadmodum 351 Oremus et pro beatissimo papa noslro, ut
Filius tuus Dominus noster in illa graliarum actiono Deus omuipolens, qui elegit eura in ordiue episco-

morteni nostrani suscepturus auditus est, ita nunc patus, salvum etincolumem custodial Ecclesia? san-
et nos qui ipsum et vitam ejus quaerimus, audki ctrc ad regendum populum sanclum Dei.

mereamiii' in oratione, quam nos paterno alloquio Oremus.

orare docuit, dicens : Pater. Omnipoteus sempiterne Deus, cujus a?terno judi-
Post oralionera. cio universa fundantur, respice propitius ad preces
Domine Deus omnipotens, libera nos a malo, et nostras, electum nobis anlistitem tua pietate
et

in tempore accepto salva nos; ut sicut in eondom- conserva; ut Christiana plehs, qua? tali gubernatur
natione tui perfidorum piaculura salus oinnium auctore, sub tanto pontiflce crediilitatis suse meritis
fuit, sic pro misericordia communis gratia? sil cul- augeatur. Per.
tus iste credentibus. Quia tibi est gloria aput a?ter- Oremus et pro omnibus episcopis, preshyteris,
num Patrem, cum quo beatus vivis. D diaconibus, acolytis, exorcistis, lectoribus, ostiariis,
Benedictio ad populum. confessoribus, virginihus, viduis, et pro omni po-
Benedic, Domine, hanc familiam tuam, quam pulo sancto Dei.
plasmare dignatus es ex cceno, et deinceps 350 ^'''
Oremus.
vifieare per lavacrum : prwsta, ut quos perdidit vita Omnipotens sempiterne Deus, cujus Spiritu totum
per gustum, mors reddidit per patibulum, inorita corpus Ecclesise sanctiflcatur et regitur, oxaudi nos
gloriflcent per adventumi. Ut non in eis inveniat pro universis ordinibus supplicanles, ut gratite tua?

dolosus hostis per eos quod capiat, divina pietas raunere ab omuibus tibi gradibus fideliter servia-
quod repellat, ultrix flamma quod s;eviat-l-. Sod tur.Per Dominum.
cum terrihile illud judicii tempus advenerit, tulia Orcmus et pro Christianissimis rogibus, ut Deus
evocenlur adcKlum, meritis ducanturad praemium, et Dominus noster subditas illis faciat omnes bar-

palmam accipiant post triumphuin. Quod prajst. baras nationes ad nostram perpetuam pacem. Per.
Post communionem. Oremus.
Acceptis", carissimi, spiritalLbus cibis, et Christi Omnipotens sempiterne Deus, in cujus manu sunt

" Hsec et sequens oratio exstat supra, num. 14.

3on APPENDIX AD OPERA SANCTI GERM.VNI PARISIENSIS. :ti>(i

omnium temporum potestates, et omnia jura regno- ^ laudem et gloriam nominis tui. Per Dominum no-
rum, rcspice [U'opitius ad Romanum benignus im- strum JesumChristum Filium tuum, qui vivit et re-

perium, ut gentes qure in sua feritate confidunt, gnat in ssecula sajculorum.

potentiffi tua; dextera conpremantur. XIX. ITEM 0R.\II0NES2 IN COEXA DO.MIXI, SIVE IX
Oremus et pro catechumenis nostris; ut Deus et BIDU.\N.\.

Dominus noster adaperiat aures pra?cordiorum ipso- Da nobis, Domine, perpetu» bencdictionis munus
rum, januamque misericordia?, ut per lavacrum re- accipere, pro quibus Unigenitus tuus sputis inlilus,

generationis aecepta remissione omnium peccato- palmas accejut et colaphos. Per.

rum, et ipsi inveniantur in Christo Jesu Domino Collectio sequitur.

nostro. Respice, Domine, propitius super hanc familiam

Oremus. tuani, pro qua Dominus noster Jesus Cbristus non
Omnipotens sempiterne Deus, qui Ecclesiam tuam dubilavit uiauibus tradi nocentum et crucis subire

nova semper prole fceeundas, auge lidem el intelle- tornicntiun. Pcr.

nostris, ut renati fonte baptis- Item alia.
ctum cateehumenis
Deus, qui pro redemptione nostra accepisti san-
matis, adoptionis tua; filiis adgregentur. Per Domi-
guinem Jesu Christi, solve opera diaboli, et omnes
num. g laqueos disruinpe peccati, ut creaturam regenera-
Oremus, dilectissimi nobis, Deum Patrem omni-
tionis nulla polluant contagia vetustatis.
potentem, ut cunctis mundum purget erroribus,
morbos auferat, famem depellat, aperiat carceres, XX. TTEM ORATIOXES IX BIDIAXA.

viucla dissoluat; peregrinantibus reditum, inlirman-

Oratio ad Secunda incipit.

tibus sanitatem, navigantibus portum salutis indul- 353 Commemorantes, carissimi, Dominica' tra-
ditiouis horam, qua sicut ovis ad occisioncm ductus,
geat.
Oremus. et sicut agnus tonsus mansuetudine os suum non
Omnipotens et misericors Deus, moestorum con- aperiens, ad crucem quam pro nobis ascendit volun-
solatio laborantium fortitudo, perveniant ad te pre- tarius ducebatur, et oblatus est, quiaipse voluit, ani-

ces de quacumque tribulatione clamantium, ut om- mas nostras Christo Domino Deo pio commende-
nes sibi in necessitatLbus suis niiserkordiam tuam mus, nostra peccata Agno immaculato (quodammodo
gaudeant adfuisse. Per Dominum. figuralis tangentes hostiee caput) illo favente (quod

352 Oremus pro h;ereticis et schismaticis ; ut sui pace dictum sit) imponamus, ut nostras iniqui-
Deus ac Dominus noster eruat eos ab erroribus uni- tates, quas ille non habuit, portet et perdat. Qui

Tersis, et ad sanctam matrem Ecclesiam catholicam (^ cum Patre vivit, dominatur et regnat.

atque apostohcam revocare dignetur. Per Dominum. Item oratio ad Terlia.

Oremus. pia Dei vivi Sapieutia, o tu vivum seterni Patris
Omnipotens sempilerne Deus, qui salvas omnes, Dei sempiternum Verbum, sempiternaque Virtus,
et neminem vis perire, respice ad animas diabolica cpiia et sempiterna nativitas ;
qui sempiterni Patris

fraude deceptas; ut omni hseretica pravitate depo- sempiternus Filius Dei es et Deus; extra quem nihil,

sita resipiscant, et ad veritatis tuaj redeant flrmita- et per quem omne ; in quo quod est constat ;
qui es

tem. Per. Deus super nos, et homo propter nos ; pro nobis enim

Oremus et pro perfidis Judeeis, ut Deus et Domi- quod nos da nobis quod promisisti,
esse voluisti;

nus noster auferat velamen de cordibus eorum, ut da nobis, indignis quod omnibus communiter
licet,

et ipsi cognoscant Jesum Christum Doininum nos- obtulisti, passionem scilicet tuam, nostram esse li-

trum. Qui vivit el reg. l)ertatem, et tuam mortem nostram esse vitam, et

Oremus. tuam crucem, nostram esse redemtionem, et tuum

Omnipotens sempiterne Deus, qui etiam Judaicam vulnus nostram esse sanitatem ; ut tecum cruciflsi,

perfidiam tua misericordia non repellis, exaudi pre- tuo dono sursum exaltemur ad Patrem tuum. Cum
ces nostras, quas pro illius popuh obca?catione defe--L' quo beatus vivis el regnas iu.

rimus; ut agnita veritatis tuaj luce, quK Christus Oralio ad Sexta.

est, a suis tenebris eruantur. Per. Christe Deus, Adonae magne, nos tecum quasi huic
Oremus et pro pagauis, ut Deus omnipotens aufe- mundo cruciflge, ut vita tua in nobis sit; nostraque

rat iniqua de cordibus eorum ; et rehctis idolis suis, peccata super te pone, ut ea crucifigas; nos quoque

Deum verum, et imicum Filium ejus

convertantur ad ad tc ipsum trahe, cum pro nobis esaltatus es a

Jesum Christum, cum quo vivit et regnat cum Spi terra, ut nos eripias ab adultero tyranno : quia licet

swculorum. carne et vitiis diabolo noxii sumus, til}i tamen, non

ritu sancto in sjecula
Oremus. illi, optamus servire; et sub tuo jure vivere deside-

Omnipotens sempiterne Deus, qui non mortem ramus, gubernari rogamus, qui nos mortales
et a te

peccatorum, sed vitam semper inquiris, suscipe et a morte invasos per mortem crucis liberare vo-
Pro quo singulari beneficio hodierna no-
propitius orationem nostram; et libera eos ab ido- luisli. tibi

Jorum cultura, et adgrega Ecclesiee tuse sanct» ad stra famulatur devotio ; teque nunc hodie supplices

» Esedem orationes in Gothico ad feriam 6.

 361 DE LITLRGFA GALLIC4NA LIBER III. 362
adoramns, imploramus, invocamus, ut ad uos prope- ^ ricorditer eripuit, nos ejus Filius de luto fecis iiujus,
res, virtusfetcrnaDeus: quod nobis proticiattuacrus cui inlioesinius, sola misericordia tantum clamantes
triumpliansscilicet de raundo in nobisper crucis vir- eruat. Clamamus namque et oramus, ne urgeat
tutcm alque tuapietas nobis illud antiquumrestituat
; inferni puteus super nos os suum ; eruti de luto
lieneficium, virtutemscilicet, et gratiam : quiper po- peceati, ne infiganiur. Per.
tentiam futura prasterita, per prwsentiam facis simi-
CoUectio sequitur.
liter prteterita pra;sentia, rcddc, ut nobis tua passio
Domine Christe Jesu, Deus pie, exaudi nos et
354 sicsalutaris sit, quasi prsesenset hodierna; et
precamur, quae corde rogamus
prffista, et hoc :

sic nobis hodie illa gutta sancti sanguinis tui super

rogamus, ut tibi placeamus, tibi hajreamus sine fme
terram olim de cruce stillantis sit salus, ut omnia ut semper tibi gratias agamus, qui tu, Domine,
terree nostrre delicta lavans, et corporis nostri humo redemisti nos in aeternam vitam de a^terna morte.
quodammodo immixta, nos de terra tuos efliciat, nos
Qui descendisti in lacum, ut es inferis vinctos
quoque tibi quasi corpus idem reconciliati Capiti.
educeres, descende nunc quoque, precanuir, visceri-
Qui regnas cum Patre semper et Spiritu sancto, bus tua' pietatis, ut es vinculis peccatorum, quibus
7umc nobis regnare incipe, Ilomo Deus Christe Jesu, unusquisque constringitur, nos absolvas. Per.
Hex in sa^cula sa^culoruni. B Item oratio in Sabbato requlei doininici corporis.
Oralio ad Nona.
Succumbente Agno nostra pro salute Agno
salutaris hora passionis ! o magna maximarum ,

gratiarum! Nona hodierna, niaxima horarum hora.

figurato diu,denium eodem vincenle letum, illo et
Leone Juda veriore, antea tempus captivatas reditus
Ilac nunc tu, nostcr dilecte Sponse, osculare de
fideliter Adam;e frati'es carissinii expectemus ,
cruce, licet post crucis trophffium. Oscular(?, preca- ,

mur salutare tuum impcrtire nobis, triumphator

prteda»; ut compilatis inferi spoliis, cujus mortem
:

coramemoravimus, eodem pietatis cultu illius cum

mirabilis, auriga supreme. Dcus pie, gloriosissime
suis regressum ex mortuis celebrare, illo favente,
])ropugnator. Avete, valete, invalescite et viriliter
tempore possimus redeunte.
agite, confortamini dicito, loquere cordihus nostris,
CoUectio sequitur.
inspector Christe. An qui olini ha;c fecisti, nunc
eadem non potes facere ? Potes utique, potes Christe Jesu, ceelorum conditor, Deus, pro tuacru-
;
quia
omnipotens es : potes, amantissime, potes facere,
cifise creatura, ineffabili pietatis sacramento nos
quod nosnou possumus cogitare; quia nihil tibi im- quoque tuis redime, precamur, jussis : Salvator

possibile est, Deus omnipotens. Jesu osculare, quae- custodi nos, parvulorum, Domiue, custos tuorum ;

so, dilectissime triumphans regressus es ad

(qui ^ quo tibi semper placentes, tuo et per te Patri ac una
Patrem, cum quo semper eras et permanes unus), sancto Spiritui gratias agere perseveremus. Qui te-

quia osculum tuum dulce est et ubera tua vino dul- ;

cum \ivit et regnat.

ciora, fragrantia optimis imgueutis ; et nomeu tuum Item oratio ad Sexta die Sabbato.
super oleum, quem adoIesceuluUe dilexerunt, queni Hac hora auspicatur obrui ferrugine Titan senante
recti diligunt, quos trahis post te, cujus lectus tlori- profunda nonatenus parente tuito stipitis in summo
dus, cujus trophoBum, crux. Qiii hac hora rubens de Hebrfeisnequaquam suspendi flammivovam sui hiare
Edom de cruce, tinctis vestibus de Bosra, solus olim uon ferens rimam, conspectansque uefas; quo
quasi calcator magni illius torcularis ad cselos ascen- versa vice orbi medetur per eum qui Patri convivit
disti ; cui occurrunt angeli, archangeli, dicentes : regnatcjue ante mundi ortum et in soecula sseculo-
Quis est iste, qui ascendit tinctis veslibus de Bosra ? rum
Quibus Oratio in Sabbato hora Noua.
te interrogantibus : Quare ergo rubrum est
vestimentum tuum ? respondisti : Torcular calcavi Domine, Pater omnipotens, qui Adam novum ex
solus, et vir de gentibus non fuit mecum. Vere, Sal- persona veteris Adam clamantem, quasi ex 356
vatur, vere rubruni est tuum propter nos corpus, t\ '"feris et abyssis, profundisque laci, libeium tamen
rubrum est sanguine uva;. Lavasti enim in vino sto- solum inter mortuos, pro sua exaudisti reverentia,
lam tuam, et palliura tuum in sanguine uvae, qui es exaudi nos, precamur, per ipsum ; ut quasi conse-

Deus snlus ; crucifixus pro nobis, quos antiqua pr»- pulti cum Jesu Filio tuo, sua vita resuscitati, in hac
varieatio morti tradidit ; cujus vulnere omnium in- suaj superveniente sanctse resurrectionis nocte, ma-
numerapeccatorum vulnera sanata sunt. Et nos, pie gnae sollemnitatis gratia, suo dono, tuo quoque
Crucihxe Christe, cum tuisredime, salva, piabonitas bono, et Spiritus sancti consilio et mysterio merea-
Deus. Qui regnas cum Patre et Spiritu sancto unus mur absolvi. Per eum qui lecum.
in ffiternum et in saicula sa?cuIorum. GoUectio sequitur.
XXI. OnATIONES POST LECTIONES SABBATI. Christe, fave desideriis et precibus nostris, et

355 Deuui omnipotentem, Patrem et Fihum et prtesta prosperam hanc supervenienteta sanctse Pa-*
Spiritum sanotum, universitatis unum creatorem, in scbai noctem, in qua tecum resurgentes de morte,
hac magna Matutina Sabbati, Dominici scilicet cor- transire mereamur ad vitam Salvator mundi. Qui
poris requie, fratres carissimi, supphces deprece- vivis.
nur ; ut qui Adam de profundis infernalis limi mise-
Patrol. LXXU, 12
 (.EP.MAN1 PARISIENSIS, niV
363 APPENDIX AD OPERA SANCTI
gloriie, iiitroitu tuo inferui tauces iuluminasti, stu-
XXII. iNciPiT oRATio iN VESPEBA PAScu^. ^
nomini gratia ' per aquam cl sanctum Spirilum pentibus inferis quia solus inter mortuos liber a
:

renati, el per nuiltiplicem paterna; dilectiouis pro- recurso tuo pcr eamdem noctem Protoplasto ut spo-
visioncm innumeris laqueis abstracti, liujus divinK lia revocasti, per quem tibi nunc, Domine, omnes

dignationis auctorem Dominum iucenso vesperlina; sancti gratias agunl, et in perpetuo exaltant nonien

precis sacrificio, et in ca?Iesti patina per spiiitum tuuni. Qui cum «t.

erecto, et igne illo, quem ipse in nobis accendi desi-

XXIII. BEXEDICTIO CERi BEATI AUGUSTINI EPI-
I.NCIPIT
derat, sollemniter assato, precariis affectilnis, fra- SCOPI, QUAM ADHUC DIACONUS CUM ESSET, EDIDIT EI
tres carissimi, deprecemur ; ut totius vitaj crimina, CECINIT FELICITER.

humanse fragilitatis Exultet jam angelica turba cselorum esultent

et cotidiani erroris maculas, et ;

debita, in annis septimante dierum quadraginta, ac divina mysteria, et pro tantiRegis victoria tuba into-
sepulti corporis sui Sabbato uobis concedat ; nos net salutaris. Gaudeat se tantis illius inradita fulgo-
Regis splendore illustrata, totius
quoque in nuniero veri Israhelis .€gypto egredi fa- ribus ; et ffiterni

ciat et iuimicis percussis, iu una Ecclesia catholieee

; orbis se sentiat amisisse caliginem. Lwtetur et mater
domuSjPascha Domiui celebrantes, Agni immaculati Ecclesia, tanti luminis adornata fulgore ; el magnis
sanguine corporum nostroruni postibus aspersis, in B populorum vocibus ha>c aula resultet. Quaproi)ter

istius noctis venerabihs sollemnitate, vastaturamun adstantibus vobis, fratres carissimi, ad tam miram
dum mortc, defendat, orantibus nobis. Per. sanctihujus luminisclaritatem, una mecum, quseso,

Collectio seqiiitur. Dei omnipotentismisericordiaminvocate; ut qui me

Chrisle Jesu, in vespera mundi vespertiuum sacri- non meismeritis intra levitarum numerum dignatus
ficium percrueem effectum,dignare nos nova cor- est adgregare, utluminis sui gratia infundente, cerei
pori tuo fore sepulchra. Qui cum a.4erno Patre vivis hujus laudem implere pr.Tcipiat.
et regnas. Sursum corda. Gra.
Oratio ad duodecima b .
Contestatio nunc.
Auctorem lucis, principem luminis, inspectorem
Dignum et justum est. Vere quia dignum et justuiu
cordis, credentium redemptorem, fratres dilectissimi, .

Deum omnipotentem Patrem, Filium-

est invisibilem
cunctis confessionibus veneremur; ut vergente die,
que Unigenitum 358 Dominum nostrum Jesum
vocis rugitus esaudiat, et superveniente caUgine
Christum toto cordis ac mentis aftectu et vocis
noctis, nos luminissui splendore inlustret; ue sit in
mysterio persouare. Qui pro nobis a?terno Patri Ada-
nobis ulla tentandi vexandique occasio tenebrarum :

debitum solvit, et veteris piaculi cautionem pio

sitnoster defensor, qui est vera; lucis indultor ; ut Q sunt enim festa Paschalium '',
cruore detersit. H«c
semper simus in lumine ejus, qui Christum Domi-
in quibus verus ille Agnus occiditur, ejusque sanguis
num gloriamur auctorem. Pcr eum qui secum.
postibus consecratur ; iu qua primum patres nostros
CoUectio sequilur.
filios Israhel educens do .Egypto, Rubrum mare sicco
357 Rfige nos, Domine, per alternas temporum qua
vestigio transire fecisti. Ha?c igitur nox est, in
vices, et eonserva nos per dispares dierum ac no-
peccatorum tenebras column» inluminatione purga-
clium successiones ut adjuti sanctorum tuorum
universum mundum
;

vit. Haec nos est qua; hodie per

precibus, qui diem hunc per munus misericordiffi segregatos et
in Christo credentes, a vitiis sa>culi
tusB dusimus, noctem quoque istam
placita tibi ani-
sanctitati.
caligine peccatorum, reddit gratis, sociat
marum et corporum puritate ducamus. Per.
Ha-c nos est inqua, destructis vinculis mortis, Chri-
Praefatio cerae incipit.
fratres dilectissimi, suppli- stus ab inferis victor ascendit. Nihil enim nobis
Omnipotentem Deum,
nasci profuit, nisi redimi profuisset. mira circa nos
citerdeprecemur; ut vinculis peccatorumnostrorum
tua? pietatis dignatio ! o ina^stimabilis dilectio caritatis,
in noctis istius solemnitate disruptis, procedamus in
utservumredimeres, Filiumtradidisti ! certe neces-
voce esultationis et confessionis, sonus epulantis.
moit
Ado. peccatum nostrum quod .hnsti
Accensisluminaribusadinluminationemnostram,etDsarium
,. j .1.1
deletum „„ii„
est! o
.f.ii;,. /.i.ino
felis quajtalemac tantummeruit
culpa, nii».talpmac tantummeiuit
candoris fldei fulgore rutilantes, alter alterius quo
habere Redemptorem? beatanos, qu£e sola meruit
que animaminluminet, sicut discipuli Domiui nostri
scire lempus et horam in qua Christusab inferisresur-
Jesu Christi quia ipse in hac nocte vita et resur-
:

nox est de qua scriptum est Et nox ut

rcxit! Ha5c :

rectio infernum inluminavit, et portas Eereas pene-

dies inlummabitar ; et Nox inluminatio in deliciis :

travit, et vectes ferreos confregit; et mors devicta

fugat scelera,
meis. Hujus igitur sanctificatio noctis
est in victoria et antiqua senieutia damnavit eam,
;
ma-stis
culpas lavat, et reddil innocentiam lapsis,
ut nos de perpetua morte liberaret. Per. curvat
concordiam parat, et
CoUectio sequitur. iKtitiam fugat odia,
:

hujus igitur noctis gratia suscipe, sancte

imperia. In
Non est similis tibi in diis, Domine, et non est quod
Pater, incensi hujus sacrificium vespertinum,
secundum operatua,qui per magnam misericordiam
tuamsalvasti nos a descendentibus in lacura. Rex tibi in hac cerei oblatione sollemni per ministromm

' Ha^c oratio cum tribus subsequentibus habetur fatio nd initium noctis Paschse.
« Sic in Missali Gothico ; aUis,
paschaha.
in Missali Gothico, supra, pag. 240.
i^
Ila-c oratio in Missali Gothico inscribitur
Pise- :
'M'j l)E LIH HCIA GALLICAiNA LIBER IIL 366
tuuruni mauus de uperibusapum sacrosancta reddit A iuque ipsuiu nustra^ sit deprecalionis ascensiu, nia-
Ecclesia. Scdjam coluninffi hujus pra;coniauoTimus, neute in eo et cum eodem divinitatis gloria. Per.

quam bonore Dei rutilansignis accendit; quilicet

in Goflectio sequitur.

divisus in partes, mutuati himinis detrimenta non Respice, Domiue, Ecclesiam luam quaj admirabile
novit, Alilur liquantibus ceris, quam in substantia nomen tuum toto terrarum orbe concelebrat, et su-

pretiosoe bujus lampadis apis mater eduxit. Apis per populum 360 tuum vultum tuse pietatis inlu-

ceteris quae subjecta sunt bomiui animantibus aute- mina. Per.

Pro Ecclesise unitate.
cellit : cum sit nimia corporis parvitate, ingentes
animos angusto versat in pectore
Deum Patrem, carissimi fratres, uno spiritu de-
: viribus imbecilla
precemm", ut omnes fidei catholicEe vinciUis inligati,
sed fortis ingenio. Ha2c, explorata temporum vice,

cum canitiem pruiuosa byberna posuerint, et gla-

unum sentiamus in Christo.
Coflectio sequitur.
ciale seuium verui temporis moderata deterserint,
Deus, qui unus et verus es, te supplices depreca-
statim prodeundi ad laborem cura succedit , disper-
mur, ut in omnibus placita tibi semper fldes catho-
sa^que per agros, libratis paululum pinnibus, cruri-
lica perseveret. Per Dominum nostrum.
bus suspensis inseduut : parte ore legerc Uoscolos,
Pro sacerdotibus et omni clero.
oneratfe victualibus suis, ad castra remeant; ibique B Deiun nostrum, carissimi fratres supplices depre-
aliee inaestimabUi 359 ^i"t6 celltdas tenaci glutino
cemur; ut sacerdotessuos,quos ceremoniee religione
instruunt ; aUre liquautia mella stipant ; aliae ver-
devinxit, sacri mysterii compotes prajstet, omncm-
tunt flores iu ceram ; alia; ore natos iingunt ; alice
que clerum citra culpam alicujus maculie jubeat
collectis e foUis nectar includunt. vere beata et
permanere. Per Dominum.
mirabilis apis I cujus nec sexum masculi violant,
Collectio sequitur.
fetus non quassant, uec fllii destruunt castitatem :
Supplicantibus domus tu£e sacerdotibus ac mini-
sicut saucta concepit virgo Maria, virgo peperit, et
stris, Deus omnium dignitatum, perpetim gratiam
virgo permansit. vere beata nox, quae exspoliavit
benignus infunde. Praist. sal.
^gyptios, ditavit Hebraios ! nos in qua terrenis
Pro regibus et pace.
ceelestia junguntur. Oranms te, Domine, ut cereus
Apicem omnium potestatum et supereminentem
iste in bonore nomiuis tui consecratus, ad noctis
dominationem Dominumdeprecemur, ut regum no-
bujus caliginem destruendam iudelicieus perseve-
strorum exercitum ita sua virtute conroboret; utper
retjin odorem suavitatis acceptus, supernis lumi-
eosdem gentibus subditis vel fugatis, Deo vivo jugi-
naribus miseeatur. Flammas ejus Lucifer matutinus"
n ter serviamus. Per Dominum uostrum.
inveniat ; ille, inquam, Lucifer, qui nescit occasum;
CoUectio sequitur.
ille qui regressus ab inferis, humano generi serenus
Respice famulos tuos, Domine, quibus oibis regi-
inluxit. Precamur ergo te, Domine, ut nos famulos
men, et rerum habenas dedisti, et prajstaut tua vir-
tuos, omnem clerum, et devotissimum populum,
populum tuum summa
tute muuiti, felicitate defen-
quiete temporum concessa, in bis paschalibus cou-
dant; ut pace nobis ubique concessa, tibi diebus ac
servare digneris. Per.
uoctibus serviamus.
GoUectio sequitur.
Pro virgiuibus.
Sancte Domine, omnipotens Deus, qui ad nostram
Unum Virginis FUium deprecemur,
ut omnibus
contemplationem teuebrarum hajc in mundi bujus
castitatis amore tlagrantibus porseverantia; palmas
obscuro lumiuaria micare jussisti, prKsta ut dum ad
impertiat. Per Dominum.
illum eeternitatis dieui et Uuigeniti tui pruperamus
Goflectio sequitur.
occursum ad banc interim, quam tenebris nostris Sancte, omnipotens Deus, eam virginitatis culto-
prceparasti, lucernam, dum uox ista transcurritur,
ribus gloriam tribue, quam Virgo mater obtinuit.
sine peccatorum ofleudiculo ambulemus. Per Donii-
Qui cum Patre.
num nostrimi.
CoUectio post hymnum
D Pro viduis el orphanis.
cerei. Deum, necessitatumomniumconsideratorem, Do-
Deus templum ignis seterni, Deus verai lucis habi- minum postulemus, ut viduis urpbanisque clemen-
taculum, Deus sedes perpetua; carilatis, vula tibi, tiffi sua; more subveniat. Per.
Domine, soUenmia diei consummatiouiset noclis iu- Collectio sequilur.
choationis celebramus ac luminibus altaris tui in-
;
Religiosa viduitate potientes, adque orbati par-
censis, corporalium lumen ollerentes, ut fauiulistuis vuli, nullo se prffisidio destitutos, Domine
te adju-
verum ac perenne lumeu largiaris oramus. Per. vante, nunc sentiant.
XXIV. INCIPIUNT OIUTIONES IN VIGII.IA PASCH.E PBO Pro aegrotautibus.
SOLLEMNITATE SAXCTA. Medicinaj caelestis auctorem Domiuum, fratres ca-
Inter prima celebrandae sanctee Paschse sollemuia rissimi, ea qua competit supplicatione rogemus, ut
votorumcontestationeetgratiarum actione suniamus actus auimorum uostrorum, corporumque languores
exordium ut passum et immulatum pro nobis Chri-
;
virtutis su£e verbo sanare dignetur. Per.
stum credentes, sacris mysteriis fidem concinentibus Collectio sequitur.
exultationis plausibus prteferamus ; ac per ipsum, 391 l>ilii'nia cegritudine laborantibus, omnipo-
 367 APPENDIX AD OPERA SANCTl GKRMAM PARISIENSIS. .'!i)8

iens, a>ferne Deus, paterna miseratione succiirre. ^ fratres carissiiiii, qni ornanieula natarse amissa per
Per. culpam dignatus est reparare per gratiam, sub reve-
Pro caplivis, vel qui in carceribus dctiaeniur. rendo mysterii prsesentis officio suppliciter exore-
Deum, qui niajstas clades dissolvit, unianimiter nius, ut aquis bis virtutem transfundat, in animas
deprecemur, ut omnes captivitatis jugo depressos, benedictiones infundal, et ad peragonduin sacratis-
et in carcerura septa detrusos, pius semper miseri- sima; regenerationis elTectum pra-sentia trina? Maje-
cordiffi largitor absolvat. Per. statis adsistat : confringat et conterat super has aquas
Collectio. caput draconis; ut sub undisfecibus transactione se-
Deus omnium laborantium insigne praesidium, li- creta chirographum pristinum evacuetur, et debifo-
bera carcere clausos, atque captivos, eos prajsertim ribus cum Christo per baiitismum consepultis, ita
qui opem tuoi pietatis implorant. hie agatur mortis imitatio, ut salvatis perditis sola
Pro percgrinantibus. se senfiat in terris perditione. Per D.
Habitatorem cajli, inspectoremque omnium regio- CoUectio sequitur.
nuni, Domiuum pro peregrinantibus uiiianiiniter de- Omnipofens sempiterne Deus, adesto raagnaj pie-
precenmr, ut eis pro siio2 pietatis clementia matu- tafis tua' mysteriis, adesto sacramentis ; et ad crean-
rum rcdituni largiatur. Per. B dos novos populos, quos tibi fons baptismatis partu-
Collectio. rit, spiritum adoptionis emitte, ut qiiod nostrce hu-
Salvalorem omuium, tjui es via et veritas et vita, militatis gerendum est ministerio, tuae virtutis com-
itinerantibus angelorum ducem, qua-sumus, pius pleatur eftectu. Per Dominum.
Pater, adtribue. Per. Exorcisnius aquae fontis.
Pro eleemosynis l.ircitorp. Esorcizo te, fons aquse perennis per Deum sau-
;

Auctorem boni operis, et lidelissimum retributo- ctum, et Deum verum, qui te in principio ab arida
rem, Dominum dcprecemiir, ut omnes qui plenas separavit, et in quatuor Uuminibiis torram rigare
indigentibus maiius aperiunt, et bic multiplicatum prcecepit. Sis aqua sancta, aqua benedicta, abluens
sui operis fructum capiant, et in futurum gloriam sordes, et dimittens peccata : in illius te nomine
consequantur seternam. Per. e.Korcidio qui dedit discipulis suis novum sacramen-
Collectio.
tum dicens : lle in gentibus, baptizantes eos in no-
Respice, Domiiie, eorum viscera benedictione cfe-
mine Patris et F^ilii et Spiritus sancti. Fiat nunc, Do-
lesti, qui te panperum pastu reliciunt. Per. mine, aqua sancta exorcidiata ad expiandos flUos
Pro pffiuitenlibus.
Patrem Filium ejus Jesum Christum
Dei. Per et
Summa?. pietatis Dominum, qui non vult morlcm C Doq,. nostrum qui venturus est cum Spiritu saucto
morienfium dummodo renascantur et vivant, pro judieare raundum per ignem.
pcenilentibus Dominum deprecemur, ut indulta suo- benedicendum
Pr»fatio ad fontes.
rum..., remissionis sufeplenitudinem largiatur. Per. Dominura immortalium munerum et salutarium
Collectio sequitur. gratiaruni, fratres dilectissiini, coucordi mentc et
Tribue, Domine, munere fontis exutis ut lidelis
humili oratione poscaraus ; ut per Verbum, Sapieu-
psenitentiw pra;miis iterum glorienlur. Per. tiam, et Virtutem suara Dominum uostrum Jesum
Pro ueophytis.
Christum Filium suura, concurrenti ad baptismum
Pro neghgentibus tardisque Domini nostri cultori- salufareui plcbi suae gratiam novte regenerationis
bus, id est neophytis, Dominum deprecemur, ut eis indulgeat atqiie accessus hinc penitus malignce con-
;

desiderium beataj et perpetuaj regenerationis infun-

tagionis averteus, 363 iiifundat vitali lavacro Spi-
dat.
ColUctio.
ritum suum sanctiim ; ut dum sitiens fidem populus
aquas salutaris ingreditur; vere (ut scriptum est)
Deus. qui semper bona facis invenire quEerentes,
uteorum rudimenta tyronura mercedem con- per aquam et Spiritum sanctuin renascatur; et coii-
praesta
sepultus in lavacro Redemptori suo, in similitudi-
summati operis consequantur. Per Dominum. l~.

iiem sacri divinique mysterii, cui conmoritur per

Pro comppteufilnis.
baptisrauui, eidem conresiirgat in reguo. Per.
Dominum majestatis oremus, ut cervi raore funte
Benediclio fontis.
jam proximo sitientes, mox ad ccelestis palniK lau-
Renodic, Domine, hanc aquam salutaris, el san-
ream consequantur. Per.
ctiflca eain, omnipotens Trinitas, qui humanum ge-
CoUectio.
nus forraare creareque jussisti quique etiamdedisti
Sitiunt ad te Deum vivum 362 Iuorum, Do-
nobis per tui baptismafis mysfcrium gratiam
:

rena-
mine, corda faniulorum; suscipc cupientes saBculo
scendi, respice propifius super istius aquoi creaturam
mori, ut tibi, Domine, renascantur ; da preesentem
religionis mysterio procuratam, spiritalem tuam
petentibus gratiam, vitam credulis daturus teternam.
benedicfionem perfunde, ut sit eis, qui in ea bapti-
Per.
XXV. (irUS AD BAPTIZANDUM. zandi sunt, fons aqua> salutaris in remissione vefe-
Praefatio antequam cxorcidietur'. rum criminiim (te, Domine, largiente) iu vitam
Autorem ac reparatorem uostrum omnipotentem, seternam. Per D,

« Ita passim infra, exorcidio, etc.

 369 DE LITURGIA GALLICANA LIBER III. 370
Contestatio fontis.
^ Ad pedes » lavandos.
Dignum et justum est. Vere a^quum et justum est Dominus et Salvator noster Jesus Christus aposto-
nos tihi gratias agere, Domine Deus seterne, qui so- lis suis pedes lavit ; ego tibi pedes lavo, ut et tu fa-
lus habes inmortalitatem ; earaque ne sohis possi- cias hospitibus et peregrinis qui ad te venerint. Hoc
deas, nobis quoque reuovata aetate tribuisti ;
qui hu- si feceris, habebis vitam ajternam in saecula saeculo-
mano generi amissam per transgressionem pristinse rum. .Amen.
originis dignitatem reformare in melius tam pre- Post baptismum.

tioso quam fehci baptisniatis munere voluisti. Adsiste, Deus, ad quem scubias h veleris homines infundit,
qua^sumus, ad invocationem nominis tui: sanclifica et depositas novellfe sobohs propago descendit, dum
fontem hunc, sanctiflcator generis humani ; fiat lo- in novam aeternampue substantiam salutaribus aquis
cus iste dignus, in quem Spirilus sanctus influat; eluimur et nascimur, conserva in nos tui laticis pu-
sepeliatur hic ilhc .•V.dam vetus, resurgat novus ; mo- rumliquorem, ut neqnam superinduere maculasnon
riatur omne quod carnis est, resurgat omne quod valeat inimicus ; nec auferatur Pater a filiis, nec Pa-
spiritus; exuantur sordentes vitiis, et discissis cri- tri subtrahatur hereditas.
minibus, amictus splendoris et immortalitatis indu-
XXVI. MISSA IX VIGILU PASCHi:.
menta sumantur. Quicumque in Christo batipzabun- B Praefatio.
tur, induant Christum. Quicumque hic renunciave-
Omnipotens sempiterne Deus, qui hanc sacratis-
rint diabolo, da eis triumphare de mundo. Qui te in
siinam noctem per universa mundi spatia gloria do-
hoc loco invocaverit, tu eum eognoscas in regno.
minicae Resurrectionis inlustras, conserva in nova
Sic in hoc fonte extinguantur crimina, ne resurgant
famiha" tuae progeniesanctificationisSpiritum,quem
sic invalescat aqua? istius beneficium,ut wterni ignis
dedisti, ut corpore et mente renovati, puram tibi
restinguat inceudium. Mitte fontis altaribus tuis,
animam et purum pectus semper exhibeant. Per
quos altaria regnis tuis mittant. Tolus hic horror
Dom.
mortis intereat. Quicumque hic tuus esse coeperit, Collectio.
tuus esse non desinat. Quicnmque hic se sibi nega- qui hanc sacratissimam
Deus, noctem gloriosae
verit, te lucrifaciat; et per ministerium nostrum et
dominicae resurrectionis inlustras, concede populo
mysterium tuum consecratus tibi populus, aeternis
ad te pra?miis consecretur. Per Dominum nostrum
tuo, originalis delicti 365 errore mundato, post
sacratissimum fontem terram tuae promissionis in-
Jesum Christum. trare, ut dulcia Sacramenlorum tuorum alimenta
Postea facis tres cnices super aquam de chrisma, et
r percipiant.
dicis : Colleclio post nomina.
Deus, ad quem 'sitientes animae, bibendique im- Auditis nominibus offerentum, fratres dilectissimi,
mortalitatis amore festinant, da eis famuhs tuis sup- omnipotent'-'m Deum supplicemus, !ut super hanc
plicantibus invenire munus 364: quod cupiunt, oblalionem cselestem gratiam suam divini ilhus odo-
adipisci gratiam quam merentur ingrediantur fon- ;
ris infundat, quam in commemoratione dominicae re-
tem regenerationis auctorem, in quo letiferam illam surrectionis offerimus; ut acceptio benedicti corpo-
primi parentis ofTensam, mutata in novum hominem ris et sacri pocuh praelibata communio defunctis
caducK carnis fragilitate, deponant. Per Dom. opituletur ad requiem, viventibus proficiat ad sa-
Interrogatio : Quis dieitui- ? i>'. Illi.
lutem.
Abrenuncias Satanse, pompis saeculi, et voluptati- CoUectio ad pacem.
bus ejus? iv'. Abrenuncio. Suscipe, Domine, preces populi tui cum oblatio-
Credis Patrem et Filium et Spiritum sanctum nibus bostiarum, ut Paschalibus iniliata mvsteriis,
unius esse virtutis ? i\'. Credo. ad aeternitatis nobis medelam, te operante, profi-
Dicis. Credis Patrem et Filium et Spiritum san- ciant; ut in nobis hoc recipientibus holocaustum,
ctum ejusdem esse potestatis ? vj. Credo. pacem quam in labiis proferimus, in intimis tenea-
J)
Credis Patrem et Filium et Spiritum sanctum tri- mus visceribus. Per Dom.
nae veritatis \Forsan, unitatis], una manente sub-
Contestatio nunc.
stantia, Deum esse perfectum ? i\'. Credo.
Vere dignum et Justum est, te quidem onini tem-
Dicis. Baptizo te? i^. Bap.
pore, sed in hac potissimum nocte gloriosius prwdi-
Baptizo te credentem in nomine Patris et Fiiii et
cum Pascha nostrum immolatus est Christus.
cai-e,
Spiritus sancti, ut habeas vitam ajternam in saecula
Ipse enim verus est Agnus qui abstuht peccata
saiculorum.
Infusio clirismae. mundi. Qui mortem nostram moriendo destruxit et.
Deus, Pater Domini nostri Jesu Christi, qui te re- vitam resurgendo reparavit. Propterea, profusis
generavit ex aqua et Spiritu sancto, quique tibi de- paschalibus gaudiis, totus in orbe terrarum mundus
dit remissionem peccatorum, ipse te lenit chrismate csultat; sed et supernae virtutes atque angeUcae con-
suo sancto, ut habeas vitam aeternam in sajcula sse- cinunt potestates hymnum gloriai tuae, sine tine
culorum. dicentes : Sanctus, Sanctus, Sanctus Dominus.
* De hoc 'itu vide notata in .Missali Gothico, ^ Sic legendum videtur Dens, ad quem scabic ve-
:

num. 3o. teris hominis in fonte deposita, etc.

371 APPENDIX XD OPEKA SAi\CTl GERMAM P.VRISIEXSIS. 372
Benedictio populi. ^propitiatus adsiste; ut prsesidio tuee pietatis adjuti,
Benedic, Domine, populo isti, quem liljeravit effu- et prBBsentia possint vitare discrimina, et ad seter-
sio sanguinis, ne damnaret conditio servitutis. Qui- nam pervenire coronam. Quod prfestare dignetur.
bus mortis tuse vita redditur, numquam ininiici
Post communionem.
hostis decipulis includantur ; et quos dignatus cs ro-
C.oncede, qupesumus, omnipotens Deus, ut pascha-
dimere per justitiam, nequaquam prajdo perlidus
lis perfectio Sacramenti mentibus nostris continua
obtineat perruinam.Permaneat in eis secunda:- pra^-
perseveret. Per Dominum.
rogativa natura» per baptismum, quam perdiderat
CoUeclio sequitur.
primi hominis prwsumplio per delictum. Fulgere
Digni nos tui nominis, quffisumus, Domine, famu-
semper faciat vivi fontis unda quos abluit, protegat
los tuos salularis cibus et sacer potus instituat, et
cffilestis gratia quos redimit. Et sicut in diebus Do-
renovationibus conditionis bumanfe, quam mysterio
minicis myslerium divinum excolitur, ita in omnium
pectoribus splendor tui luminis conservetur. Quod
continet, 367 i" nostris jugiter sensibus operetur.

Per Dominum.
praestare dignetur, qui cum a;t.

CoUectio post communionem. XXVIII. MISSA PASCHALIS.

Impleatur in nobis, qufesumus, Domine, Sacra- g Praefalio.

menti paschalis sancta libatio, nosque de terrenis Deus, qui paschaUum nobis remedia contulisti,
affectibus ad co^leste transferat institutum. Per. populum tuum ctelesti dono prosequere, utinde post
CoUectio sequitur. in perpetuum gaudeat,unde nunc temporaliter exul-
Exuberet, qufesumus, Domine, mentibus nostris tat. Per Dominum.

paschalis gratia Sacramenti, ut donis suis ipsa nos Collectio sequitur.

dignos efticiat. Deus, qui omnes in Cbristo renatos genus regium
X.XVII. INCIPIT MISSA liN DIE SANCTO PASCHi. et sacerdotale fecisti, da nobis et velle et posse
Praefatio.
quod preecipis, ut populo tuo ad aeternitatem vocato
366 DeiiSj qui per Unigenitum tuum ajternitatis
una sit Qdes cordium, et pietas actionum. Per Do-
nobis aditum, devicta morte, reserasti, da nobis.
minum.
quaesumus, ut qui Resurrectionis dominicse sollem- CoUectio post nomina.
nia colimus, per innovationem tui Spiritus a morte Sacrificia, Domine, paschalibus gaudiis immola-
animae resurgamus. Per. mus, quibus Ecclesia tua mirabiliter et renascitur et
CoUectio sequitur. nutritur. Per Dom.
Deus, qui nos Resurrectionis dominicfe annua sol- _
CoUectio ad pacem.
lemnitate Isetificas, concede propitius ut per tempo-
Paschales hostias immolantes,cpi8esumus, Domine,
agimus pervenire ad gaudia
ralia festa qufe aeterna
ut quod frequentamus actu, comprehendamus affe-
mereamur. Per Dumiimm.
ctu. Per Dominum.
CoUeclio post nomina. Conlestatio.
QuKsumus, Domine, jam non teneamur obnoxii
Veredignum etjustum est, te quidem omni tem-
damnationis humaua! sententite, cujus nos vinculis
pore, sed in hoc prascipue, Domine, die laudare,
hsec Hostia paschalis absolvit.
benedicere, et proedicare, quod Pascha nostrum
CoUectio ad pacem.
immolatus estChristus. Per quem in feternam vitam
Omnipotens sempitenie Deus, qui resurgens a
lilii lucis oriuntur, fldelibus regni ca>Iestis atria re-
mortuis, passione cassata, potentioi'em te tuis disci-
serantur, et beata^ legis commercio divinis humana
pulis reddidisti, concede propitius ut nos quoque
mutantur, quia nostrorum omnium Vita resurrexit
Majestati tua; hoc paschale sacriticium in bonis ope-
Quem in susceptione mortalitatis Deum majestatis
ribus efUciat promptiores, et gratiam tuse pietatis
agnoscimus, etin divinitatisgloriaDeum ethominem
adquirat.
Contestatio nunc. confitemur. Qui mortem nostram moriendo destru-
Vere dignum et justum est, te quidem omni tem-D sitj et vitam resurgendo restituit Jesus Christus.
pore, sed in hoc prpecipue die, quo tua Resurrectio Per Dominum nostrum.
celebratur, omni festivitate laudare, benedicere et Benedictio populi.
praedicare quod Pascba nostrum immolatus est Chri- Prtesta, Domine, quaesumus, famulis tuis tales
stus. Per cpiem potestas diabohca cccidit, tartarea Ceri tuae gratiaj largitate, ut bona tua et fidueialiter

inferni sunt vincula resoluta, chirographum est an- implorent, et sine difficultate sumant. Da eis, Do-
tiquas prtevaricationis extinctum , aculeus mortis mine, regnum tuum justitiamque semper inquirere,
obtritus; nos quoque de servitutis jugo dominationis ut quibus indigere eos perspicis, clementer facias
yEgyptiae pcr spiritales aquas educens, triumpbans aliundare. Tribue, quaesumus, ut piis sectando quce
resurrexit in gloriam, et libertati nos, misericordise tua sunt, universa iUis salutaria eondonentur. Quod
tuffi munere, donavit. Per quem Majestatem luain. ipse.
Benedictio populi. Post communionem.
Deus, qui chirographura quo tenebamur obuosii Adesto, Domine, quaesumus, nostrae redemptionis

pretiosi sanguinis elTusione delesti, omnium in te elfeclibus, ut quos sacramentis seternitatis instituis,

sperantium precibus annue, cunctorumnecessitatibus iisdem protegas dignanter aptandos. Per Dominum,
373 DE LITURGL\ GALLIC.\NA LIBER lU. 374
Collectio sequitur. i Oratio sequen^.
Purifica, Domine, qusesumus, mentes nostras be- Annue nobis, qucesumus, Domine, ut quemadmo-
nignus, et renova cseleslibus sacramentis, ut conse- dum mysteria resurrectionis Domini nostri Jesu sol-

quenter et corporum preesens pariter et futuinim ca- lemnia colimus, ita et in adventu ejus gaudere cum
piamus auxilium. Per. Sanctis omnibus mereamur. Per Dominum.
XXIX. ITEM MISSA III FERIA PASCHALIS. Collectio nunc.

Prsefatio. Agnus Dei, qui tollis peccatum mundi, respice in

368 Deiis, qui multiplicas Ecclesiam tuam so- tiios, et miserere nobis, factus ipse hostia qui Sacer-
bole renascentium, facias eam gaudere propitius de dos, ipsepra;mium qui redemptor : a malis omnibus
suorum profectibus filiorum. Per Dominum. quos redemisti, custodi, salvator mundi.
Itemalia. Item alia.

Deus, qui nostram laetitiam in tuo... prresta tiuio- Subjectum tibi populum, Domine, propitiatio csr-
rem,ut in tuis vigilantes mandatis, placere tibi pos- lestis amplificet ; et tuis semper faciat servire man-
simus. Per Dominum. datis. Per Dominum.
Collectio nunc. Immolalio uunc missae.
Praesta, quaesumus, omnipotens Deus, ut quos g Dignum et justum est nos tibi semper laudes et
aqua suscepit ad abluendos, et regenerandos muniat gratias agere, omnipotens sempiterne Deus, per Je-
et^renatos. sum Cbristum Filium tuum Dominum nostrum. Qui
Collectio super munera.
sicut ovis ad occisionem pro nobis ductus est, et ut
Suscipe, Domine, munera nomini tuo oblata, quoe
agnus coram tondente, sic non aperuit os suum. Hic
in FUii tui Resurrectione triumphantis in gloria,
enim est Agnus Dei, unigenitus FOius tuus, qui tol-
universalis, ejus qUiTsita sanguine, offert Ecclesia.
litpeccatum mundi qui se pro nobis offerendo non
;

Immolatio.
desinit, nosque apud te perpetua advocatione defen-
Dignum et justum est nos tibi gratias agere, om-
dit : quia numquam moritur immolatus, sed semper
nipotens sempiterne Deus, per Jesum Cbristum Fi-
vivit occisus. Pascha enim nostrum immolatus est
lium tuum, Domiuum nostrum. Per quem humanum
Cbristus ; ut jam non in fermento veteri, neque in
genus vivificans, Pascba etiam per Moysen et Aaron
carnalium sanguine victimarum, sed in azymis sin-
famulos tuos agni immolatione jussisti celebrare :

ceritatis et corporis veritatis immolemus. Per Chri-

consequentibus temporibus usque ad adventum Do-
stum Dominum nostrum. Per quem Majestatem
mini nostri Jesu Christi (qui sicut ad victimam du-
tuam laudant.
ctus est) eamdem consuetudinem in memoria obser- (] Benedictio populi.
vare prcecepisti. Ipse est Agnus immaculatus qui Faciat vos Deus veros esse filios Ecclesioe ; multi-
prioris populi prima Pascha in .-Egii-pto fuerat imrao- plicet vos in timore suo, et abundare faciat ab uber-
latus. Ipse est Aries in vertice montis excelsi de ve- tate ca?Iorum in omni abundantia sanitatis. Repleat
pre prolatus, sacriflcio destinatus. Ipse est Vitulus vos omnibus bonis terrarum vestrarum, copia, fru-
saginatus qui in tabernaculo patris nostri Abrahse mento, vino repleat, et oleo sanctitatis laetificet vos
propter hospites est victimatus. Cujus passionem et in flliis, exbilaret in farailiis, et abundare faciat in
resurrectionem celebramus, cujus et adventum spe- am'cis. Per Dom.
ramus. Et ideo cum angelis et ari;bHngeIis nou ces- Post communionem.
samus clamare dicentes : Sanctus, Sanctus, Sanctus. SpLritum nobis, Domine, tua? caritatis infunde, ut
Benedictio populi. quos uno cselesti pane satiasti, una facias pietate
Benedic, omnipotens sempiterne Deus, banc fami- concordes. Per Dom.
liam tuam benedictione perpetua, qui vitam humani
XXXI. ITEM MISSA V FERIA.
generis, pro nobis Filio tuo moriente, salvasti; prfe-
sta ut in bac populi tui devotione fruetus proveniat 370- ^^'^y misericors Deus, ut quod pascbalibus
gaudiorum. Quod. D celebramus officiis fructiferum nobis omni tempore
CoUectio post communionem. sentiamus. Per Dom.
Immortalitatis alimoniam consecuti, quaesumus, Item collectio.

Domine, ut quod ore percepimus mente sectemur. Benedictionem tuam, quajsumus, Domine, sacras
Per Dominum. plebi copiosapietate largire, quae per tuamtibi gra-
Collectio sequitur. tiam semper reddatur accepta.
Repleamur, Domine, gratia muneris sacri, ut qute Item alia coUectio.
gustu corporeo dulcia venerati contingimus, dul- Deus, qui populum tuae fecisti redemptionis par-
ciora mentibus sentiamus. Per eum. ticipem, concede nobis, quaesumus, nt et resurrec-
XX.X. MISSA PASCHALIS IV FERIA. tionis dominicae in perpetuo gratuletur. Per Dom.
369 Deus, qui populum tuum sacro Jordane CoUectio sequitur.
flumine transacto, terram tuaj fecisti promissionis Famuli tui, Domine, qui ad tuam sunt gratiam
intrare, concede, qutesumus, ut et nos quoque Ma- vocati, tuo indesinenter protegantur auxibo, ut qui
jestatis tuw revelato mysterio, divina semper bene- divino sunt baptismo regenerati numquam a tui re-

flcia'sentiamus. Per Dominiun. gni potentia possint evelli. Per Dom.

37b APPEiNDlX AD OPER.V SAiNCTl GERMMI PARISIEISSIS. 370
Immolatio nunc. ^ ceterne Dens, Rex omnium, sanctificator et conditoi'

Dignum et justum est nos tibi gratias agere, san- generis humani. Qui Filio tecum ceterua claritate
cte Pater, omnipotens, ceterneDeus, per Jesum Chri- regnante, cum de nuilis exstantibus cuncta protu-
stum Filium tuum nominum nostrum, quem pro hominem limosi pulvei'is initiis inchoatum ad
lisses,

nobis onmibus tradi hostiam voluisti. mira circa speciem tui decoris animasti, eumque credula per-
nos pietatis tua; dignatio! inefTabilis dilectio cari- suasione deceptum reparare voUiisti ; spiritalis gra-

tatis, ut servos redimeres, Filium tradidisti ! cerle tiae Jesum Christum

ieterna suflVagia mitte nohis per

necessarium Adoe peccatum, quod Christi morte de- Filium tuum Dominxmi nostrum. Qui mortuus est
ietum est ! fidelcm [Forsan felicem] culpam, quaj propter peccata nostra, et resurrexit propter justiQ-
talem actantum meruithabere Redemptorem ! Num- cationem nostram. Propterea cmn angelis et archan-
quam enim quanta circa nos pietatis tuiB dilectio gelis non cessamus clamare.
esset, afrnosceremus, nisi ex morte unici et costerni Benedictio populi.

Filii tui Domini ac Dei nostri Jesu Christi probare- Benedicat vos Dominus, et custodiat semper. Os-

mus. Vincit malitiam diaboli pietas tuo? dijrnationis; tendat Dominus faciam suam super vos, et miserea-
quiaubiabundavitpeccatum, superabundavit et gra- tur vestri. Convertat Domiuus vuitum suum ad vos,
tia.Sed plus nobis tua misericordia reddidit quam B et det vobis pacem. Per Dominum.
Post commuuionem.
invidus inimicus abstulerat. Ille paradisum invidit,
Prffista nobis, omnipotens Deus, ut vivificatiouis
tu ca^los donasti ; ille mortem temporalem iutulit, tu
tua; gratiam consequentes, in tuo semper munere
\itam perpetuam tribuisti. Propterea profusis gau-
gloriemur. Per.
diis, totus in orbe terrarum mimdus exultat. Sed et
CoUectio.
supernse concinunt Potestates hymnum glorise tuse
Sacramenta, quse sumpsimus, Domine, et spirita-
sine fine dicentes.
libus nos expient alimentis, et corporalibus tueantur
Benedictio populi. auxiliis. Per Dom.
Benedic, Domine, hos populos tuos, respectui tuo
XXXIII. MISSA MATfTIN.^LIS PER TOTAM * PASCHAM PUO
se supplici oratione curvantes. Fac ante conspectum
PARVULIS QUl RENATI SCNT, M.\TURE DICEXDA.
tuum cum justitia vivcre; si secus egerint, judicare.
TrLbue eis, Domine, in flde credulitatem, in labore
372 Deus, qui credentes in te populos gratise
tua2 largitate multiplicas, respice propitius ad ele-
virtutem, in affectu devotionem, in actu prosperita-
ctionem tuam, ut qui sacro baptismate sunt renati,
tem, in victu abundantiam, in pace Isetitiam, in con-
regni coelestis mereantur introitum. Per Dominum
versatione gratiam, in luctatione victoriam. Per Do-
Q, nostrum.
minum. Orafio super mimera in die Sabbati esitab Pascha.

XXXII. ITEM MISSA PASCHALIS VI FERIA. Adesto, Domine, supplicationibus iiostris, et obla-

tiones famulorum tuorum, quas tibi oilerimus, diem

371 Deus, quiper Unigenitum tuum ceternilatis
octavarum suaruni spiritalium celebrantes (qiio die
nobis aditum, devicta morte, reserasti, da nobis,
eos sacro fonte baptismatis renasci jussisti) placitus
qufesumus, ut qui Resurrectionis DominiccO sollem-
ac benignus adsmne.
nia colimus, per invocationem tui Spiritus a morte
Immolatio die Sabbati.
anima? resurgamus. Per Dom. quia verusille Agnns
Vere dignumet justum est :

Item collectio. qui pro nobis est immolatus, qui morteiu nostram
Deus, per quem nobis redemptio praestatur et moriendo destruxit, et vitam nostram resurgendo
adoptio, erige ad te tuorum corda credentium, ut reparavit Jesus Christus Dominus noster. Cui omnes
omnes regenerati sacro baptismate, adprebendant angeli atque archangeli incessabiii voce proclamant,
mente quod mysteriis susceperunt. Per. dicentes : Sanctus.
Item alia collectio. Benedictio populi.

Confirma, Domine, famulos tuos, quos ex aqua et J) Benedicat vosDeusPater omnipotens, qui in prin-
Spiritu sancto propitius redemisti, ut veterem homi- cipio cuncta creavit. Benedicat vos Filius, qui de su-

nem cum suis actionibus deponentes, in ipsius con- perna sede pro nobis salvandis descendit. Benedicat
versatione vivamus, ad cujus substantiam per hffic ves Spiritus sanctus, qui in columba Jordanis flu-

Paschalia mysteria transtulisti. Per. vium in Christo requievit. Ipse vos in Trinitate ac

CoUectio. IJnitate sanctificet, quem omnes gentes expectant

Concede, quajsumus, omnipotens Deus, ut festa venturuni Judicem ad judicandum. Quod ipse prse-
Paschalia, quai devotione colimus, moribus exsequa- stare dignetur.

mur. Per. CoUectio post communionem.

Immolatio. Prwsta, qufesumus, Domine, ut sancta nos tua ex-
Digaum et justum est. Vere dignum et justum est pient, dignosque semper sua perceptione perficiant.

nos tibi gratias agere, sancte Pater, omnipotens, Per Dominum.

' Similis etiam in Gothico. Ilodie quoque apud k Id est exeunle Pascha, scilicet Sabbato, quee dies
.Mediolanum tota Paschae hebdomada]missapro neo- octava erat baplismi.
pliytis celebratur.
377 DE LITURGIA GALLICANA LIBER lU. 378
CoUectio sequitur. A ipse fecisti, sed ut subruas mundi peccata, qute dia-
Adesto, Domiiie, Deus noster, ut per hsec queo li- bolus adinvenit, quia ita dignatus es diligere hunc
deliter sumpsimus, et purgemur a vitiis, et a peri- mundum, ut Unigenitum tuum traderes pro nostra
culis omnibus esuamur. Per Dom. salute, cujus cruce redempti sumus,morte vivilicati,

X.X.XrV. MISSA IX P.^SCHA DIE SABBATI. passioue salvati, resurrectioiie glorilicati. Per ipsum
Deus, qui nos Resurrectionis dominiciE sollemni- te itaque supplices invocamus, ut huic familise tuaj
tate Iffitilicas, concede propilius, ut per temporalia in onmibus adcsse digneris; sicut adfuisti patribus

festa qua; agimus pervcnire ad gaudia selerna me- nostris sperantiljus in tua misericordia, sic et bis

reamur. omnibus adesse dignare, ut sit in sensibus eoruin ti-

Collectio. mor devotionis tuse, in corde fides, in opere justitia,

Prsesta, quresumus, omnipotens Deus, uthujus Pa- in actu pietas, in lingua veritas, in moribus disci-
schalis 373 festivitatis mirabile Sacramentum, et
plina, ut digne riteque immortalitatis sibi pra?mium
temporalem uobis tranquillitatem tribuat, et vitam consequi mereantur. Per Dom.
conferat sempiternam. Per Dominum. Collectio post nouiina.
Ilem alia collectio. Deum, qui pro ruina totius mundi unicum Filium
Respice, quffisumus, Domine, et peccatorum no- g suum,adsumptaexcarneVirginisverihomimsforma,
strorum tenebras averle, ut quos exercet Jdevotio mittere dignatus est, fratres carissimi, supplicitcr
soUemnitatis, inlustret sollemnitas piaj cognitionis. exoremus, ut sicutin bac die Resurrcctionis ejusdem
Per Dominum. nos a morte perpetua cum illo resuscitavit, ita pie-
Item colleclio.
tatis sUcB dono ab omnibus nos inimici tutans insi-
Deus, qui in sollemnitate Pascbali mundo remedia
diis, inlffisos faciat in matris Eeclesice gremio resi-
contulisti, populum tuum, qua?sumus, CEelesti dono
dere; et conspientife integritate de regeneratione
proseqaere, ut et perfectam libertatem consequi me-
gaudentes, ffternse primitivorum Ecclesia?, quemad-
reatur, et ad vitam proficiat sempiternam.
modum devotione ad praesens, ita remuneratione
Immolatio in die Sabbati.
adsociet in a^ternum et ha^c munera plebis sua^ be-
Dignum et justum est, neccssarium etsalutare est,
;

nedicere dignetur. Per Dom.

ut te Dominum ac Deum totis visceribus humana
Immolatio clauscim Paschae.
conditio veneretur, Rex mirabilis Christe. Cujus Dignum etjiistum est, necessarium et salutare est,
condemnationetartareisvinculisabsoluta credentium nos tibi gratias agere, oninipotens (licet gloria; tua;
turba, libertatis insignia gratulatur. Qui vere ut Leo luortalium meinbra noncongruantjredemptionisno-
de tribu Juda mundo ostensus, animarum devora- Dum hominum genus man-
Q strae praeferre praeconia.
torem extinctum leonem diabolum omnis terra la;-
cipatum morte, inferorum sedibus tenebrarum vincla
tatur. Permittis te clavorum nexibus alligatum, ad restringerenl, spiritaleVerbum (per quod in princi-
stipitem crucis tereri, ut non sit parva quam impius pio omnia fuerant constituta) descendit in Mariam :

quondam expavescat potentiam. Ad cujus vocem qua; dum partum suum Virgo miratur, inclausum
emittens spiritum, terra tremuit, ca?Ium expavit,
hominem edidit Deum. Qua? tamen tuum esse, summe,
dies fugit, sol obscuratus est, astra abscondentia ra- omnipotens, an tequam nascerelur,cognoverat,quippe
dios suos, simul omnia migraverunt. Cujus descensu, qusp sciebat mundi esse Principium. Is namque cru-
confraotis portis, luget infernus quo resurgente,
;
cem spontanea devotione propler redemptionem hu-
bietantur angeli, et exultat terra cum habilatoribus
niani generis, de inimico tyranno triumphaturus,
suis. quo triumpho conspicitur conminatio illa
In
ascendit : et relicto paulisper corporis templo, infe-
prophetico ore promissa Ero mors tua, o inferne.
:
rorum 375 claustra eonfringens, pristina' (utante
L'bi est ergo victoria tua? nec enim ab alio poterat
Nec sutfecerat solum homiuis
fuerat) vitaj restituit.
nisi a Vita mors devorari. Qui descensu suo eos emendasse peccatum; sed per ablulionem coelestem
qui tenebantur amorte, superisreddidit resurgendo. renatos, redivivo ac novo nativitatis genere remeans
ut ejus resurrectio vivorum vel mortuorum testimo- J) .^^^ originem sua?, nos ad ca?lestia regna perduxit.
nio firmaretur. Unde, sancte Paler, omnipotens, consilium, o divinae providentioe, o infestimandum
ajterne Deus, per Jesum Cbristum Filiuin tuum Do- reparationis auxilium ! Per Virginem nobis gloriosa
minum nostrum gloria tibi semper, qui in te, et ex
vita restituitur, quae per ligni inobedientiam crede-
te, ettecum semper. Quem te etiam laudant angeli. aquam mundi peccata diluuntur,
batur extincta. Per
X.X.W. INCIPIT MISSA CLAUS.E PASCH.E. per quam mundus ipse naufragium.
anle senserat
Concede, quaesumus, omnipotens Deus, ut qui Re- Tibi ergo, summe Genitor, pura devotione immacu-
surrectionis dominicffi sollemnia colimus, per inno- latum munus offerimus, et elevatione manuum no-
vationem tui Spiritus a morte animee resurgamus. strarum juxta Filii tui Jesu Cbristi dispositionem,
Per Dominum. pium sacrificium celebramus. Per quem te laudant
Post precem a missa.
angeh et archangeli, dicentes.
374 ^eui totius claritalis conditor et moderator, X.XXVI. INCIPIT MISSA DOMINIC.iLIS POST PASCBA.
quem ca;lestia mirantur, et terrena pavitant, inferna Praefalio.

tremiscunt; cui angelorum turmae et archangelorum Deus qui in Fihi tui humilitate jacentem mundum
exercitus militant, non uti mundum expugnes, quem erexisti,lstitiam concedefidelibus tuis, ut quos per-
J79 .U'PE.ND1X AD OPERA SANCTI GERMAiNl PARISIENSIS. 380

petUBe mortis eripuisti casibus, gaudiis facias sempi- t^ apostolo, conlatis clavibus regni cselestis, animas li-

ternis perfrui. Per. gandi adque solvendi pontiflcium tradidisti, exaudi

CoUectio sequilur. propitius preces nostras in die jejunii hujus; et in-
neus, in cujus prwcipuis mirabilibus est humana tercessione ejus, qua^sumus, ut a peccatorum no-
reparatio, solve opera diaboli, et mortifera peccati strorum nexibus ILberemur. Salvator mundi.
vincula disrumpe, ut destructa malignitate, quae no- Oratio in sancto Stephano.
cuit, vincat misericordia qufe redemit. Per Dominum. Prfesta, qusesumus, omnipotens et misericors
CoUectio post nomina. Deus, ut fragilitati nostrae adflictce in diebus istorum
Benedictionem, Domine, nobis conferat salutarem jejuniorum magnificuslevitabeatus Stephanus auxi-
sacra semper oblatio, ut quod agit mysterio, virtute lium Lnterventionis exhibeat, qui, imitator dominicae
perticiat. passionis et pietatis, primus in cruore martyrii eni-
CoUectio sequitur.
tuit ; et semper sit perfectus suffragator, atque, te
Deus, qui nos per bujus sacriflcii veneranda com-
concedente, piomptus adjutor. Per Dominum.
mercia, unius summa? Divinitatis participes effecisti,
Item oratio in sancto Martino.
prfesta, qucesumus, ut sicut tuam cognoscimus veri-
Porrige dexteramtuam, quaesumus, Domine, plebi
tatem, sic eam dignis moribus adsequamur. Per.
B tuae in die jejuniorum suorum tuam misericordiam
Conteatatio nunc.
postulanti, ut intercedente beato Martino, terrores
Vere dignum et justum est... per Christum Do-
immineutes declinemus ; et solatia vitae immortalis
minum nostrum. Qui humauis miseratus erroribus,
per Virgmem nasci dignalus est; et per passionem
accipiamus, et 377 sempiterna gaudia compre-
hendamus. Per Domiuum.
mortis a perpetua nos morte liberavit, ac resurre-
Oratio in sancto Gregorio.
ctione sua aiternam nobis contulit vitam. Quem lau-
Omnipotens sempiterne Deus,jejuni de tuis etiam
dant angeli.
donis satiati, vel qualibet maceratione confecti, Ma-
XXXVIl. ITEM MISSA POST PASCHA AXTE ASCEXSA jestatem tuam supphces esoramus, ut expulsis de
DOMINI.
cordibus nostris peccatorum tenebris, in die jejunii,
376 ric^^i 1"' ^o*^ nobis confers gratia tua, ut
intercedente summo antistite nostro et divinorum
justi ex impiis, et beatiefficiamur ex miseris, adesto
mysteriorum capace Gregorio, ad veramlucem,quae
tuis operibus, tuis adesto muneribus; ut quibus
Christus est, nos facias pervenire. Per Dominum
inest fideijustificatio, non desit perseverantise forti-
nostrum.
tudo. Per.
CoUectio. Item coUectiones in quo loco volueris.

Deus, qui es misericors in operibus, justus in ju- Quffisumus, Domine Deus noster, vitia carnis spi-
ritus virtute constringe, ut, inten'eniente ill. in hoc
diciis, largus in donis, multiplica super nos miseri-
jejuuio, nostra in virtutibus reficiatur infirmitas.
cordiam tuam : et quia tu nobis es bonorum causa

meritorum, custodi quod tribuis, ut invenias quod CoUectio sequitur.

corones. Per. Propitiare, Domine, suppUcationibus ; et nos in

Conectio post nomina. jejunii cultu vacantes, obtinente beato ill. pervigili
Prajsta, Domine, quoesumus, veritati, ut illius sa- protectione, custodi; ut nullius animam diabolus
lutis capiamus effectum, cujus per h«c mysteria pi- jjerfldioe telo vulneret, nullius mentem veneno falsi-
gnus accipimus. Per. tatis occidat.
CoUectio.
X.XXLX. IXCIPIT UISSA IN ROGATIO.XIBUS.
Respice, Domine, propitius ad munera quae sacra-
Memores caelestium praeceptonim, peccata nostra
mus, ut et tibi grata sint, et salutaria semper esi-
coram Domino defleamus, serentes in lacrymis quid
stant. Per Dom.
Contestalio nunc. metamus in gaudiis : simus in oratione solliciti, je-

Vere dignum et justum est, devoto munere postu- juniis prompti, in eleemosvnis liberales, ut promissa»

lantes, ut tempora, quibus post Resurrectionem Do- D retributionis gloriam devota flde et fructuosa opera-

minus noster Jesus Christus cum discipulis suis cor tione mereaunur. Per Dom.
poraliter habitavit, pia devotione tractemus. Queml. CoUectio sequitur.
Deus, qui Ninivitis pro peccatis suis jejunantibus
XXXVIII. INCIPILNT COLLECTIONES IN ROGATIOXIBIS
PER DIVERSA LOCA SANCTORUM NC.»JC. pepercisti, te supplices deprecamur, ut et nobis in
In sancto Pelro '. hoc jejunio b nostrorum indulgentiam per solitam
Omnipotens sempiterne Deus ,
qui beato Petro misericordiam largiaris. Per.

' Effidem fere stationes, eaedemque orationes in diebus, quos regulariter in toto mundo celebrat Ec-
Missali Gothico. Unde colligere licet has orationes clesia. » Hoc in sermone item Cfesarius reprehendit
fuisse communes, non loci alicujus pecuUaris, ad eos qui ad Ecclesiae conventus istis diebus n tarde
quem MissaUa pertinuerint.
hffic veniimt, etprius quam mysteria compleantur absce-
etiam Jejunium in Gothico, supra, in hoc
b Ita dunt; et in ipsa ecclesia otiosis fabulis vacantes, nec
triduo. Vide sermones tres Cfesarii episcopi Ai-ela- ipsi psallunt, nec alios psallere, vel orare permit-
tensis in appendice nova tomi V novse editionis tunt. » Et in sermone sequenti hortatur Fideles, ut
sancti Augustini a sermone 173, qui primus est de ne se » de Ecclesiee conventu subtrahant in sex Ho-
Litania, ubi jejunia dicuntur necessaria « tribus his ris » canonicis.
:)81 DE CIRSU GALLICANO DISQLISITIO. 382
CoUectio post nomina. \ Pater, et directas in spiritu tuo oblationes, quasi
Recensitis offerenf.um nominibus, accincti absti- odorem incensi flagrantis, adsume. Per Dom.
nentiae cLbis, et deToto pasti jejunio, petamus a Do- Contestatio nunc.

mino Salvatore nostro uti hsec adoranda sacrificia, Dignum et justum est tibi sanctificare jejunium,
qUcE pro spiritibus pausantium et nostris nostrorum- quod nos ad animarum medelam et castigationem

que peccatis cura pietatis oirerimus, sicut munus corporum servare doeuisti : quia restrictis corpori-
Abel justi sui. . . beuedicat, et in uo. . . ticata cu- bus, animre saginantur ; et in quo homo noster exte-
studiat. Per. rior adteritur, dilatatur interior. Memento itaque,
CoUectio sequitur. Domine, in hoc jejunio miseration.
378 Suscipe preces populi tui, clementissime Reliqua desunt.

Hactenus tria Missalia quaj a Thomasio publici juris facta sunt, retulimus : quorum primum, id est
Gothicogallicanum, paucis exceptis, Lntegrum est, ac potioris momenti; alia duo mutila simt. Horum
omnium capitulationes habentnr initio hujus operis. Notas numericas in capite singulorum articulorum
supplevimus in secundo et tertio Missali (nam in primo adscripta; erant in Codice ms.) pro commodo lec-
torum. Probationes quasdam coronidis loco adjiciemus ad calcem operis, id est vetera qucedam monu-
menta ad illustrandani tum Liturgiam Gallicanam, tum sequentem Disquisitionem. Utinam hoc opus cedat
in Dei gloriam, et in utilitatem Ecclesiae cathoUcae, in primis Gallicanse ! Saltem is est scopus operis, utinam
et fructus
FINIS LITIRGI-E GALLICANa.

DE C11RS[1 GALIICANO DISQUISITIO.

379 ' • Post commentarios de Liturgia GalUcana,
g fuisset. Sed quisquis, qualisve sit auctor, eo nobis
proximum est ut de divinis offlciis quaj in Ecclesia utendum est, quando saltem ejus antiquitas ex ipsa
Gallicana jam inde a primis temporibus obtinuerunt codicis vetustate comprobatur. Suspicatus sum ali-

breviter disseramus. Neque vero id suasit argumenti quando, hunc esse ipsummet Gregorii nostri librum
modo aflinitas, sed etiam Lectionarii Gallicani oc- de cursibus ecclesiasticis ; sed postmodum aliter vi-

casio, in quo nonnulla qua; ad offlcia ecclesiastica siim est, tum quia de cursu sancti Columbani, qui
pertinent referuntur. Hanc autem Disquisitionem in- vixdum Gregorio vivente institutus erat, et de ejus
scribimus De cursu Gallicano; ([iio nomine statas atque sancti Eustasii abbatis Actis post Gregorii obi-
Ecclesia; preces, qua; sub Breviarii nomine per sin- tum scriptis mentionem facit ; tum quia potius Bri-
gulos dies decurri ac recitari debent, majores nostri tonem aut Scotum refert stylus ejus et oratio.
solebant significare. Hinc Gregorius Turonensis an- 3. Quinque autem cursuum ecclesiasticorum ge-

tistes librum e suis unum De cursibus eccksiasticis nera totidemque eorum auctores distinguit ille ano-
inscripsit : qui liber si ad nos usque pervenisset, fa- nymus. Primum Asiaticum appellare licet, quem a
cilis et compendiosa esset ha;c de GalUcanis officiis sancto Joanne evangelista, ejusque discipulo Poly-
commentatio. Sed quoniam in tenebris (si tamen carpo Smyrneorum primo episcopo institutum dicit;
uspiam est) hactenus delitescit curandum porro est ^ ac deinde perTrophimum Arelatensem, tum per
ut ex aliis, cjiia fleri poterit, monumentis horum Photinum et 381 'reua?um Lugdunenses episcopos
officiorum notitiam eruamus. Ubi in ipso hmine le- inGallias propagatum. Alterum voco .A.Iexandrinum,
ctorem monemus nos hic non tam de monachorum, auctore Marco evangelista : qui cursus in monaste-
380 quam de clericorum offlciis acturos, tametsi riis Lerinensi et Massiliensi Cassiani receptus sit,

monachi multis in locis sacrse psalmodise exemplum alque inde per sanctos Germanum Antissiodorensem
prsebuerunt. et Lupum Tricassinum antistites in Scotiam, et per
§1- Csesarium in Arelatensem Ecclesiam inductus, quem
Qusedam prxmittuntur de divinorum officiorum ori-
demum Columbanus apiid Luxovium admiserit. Ter-
gine, progressu, et incremento apitd Orientales et tius cursus orientalis « a sancto Chromatio et Helio-
Occidentales. doro, et beato Paulino, seu et Athanasio episcopo edi-
2. Atque ut clara et facUi ralione procedat hapc tus, quiinGallorumconsuetudiue nonhabetur; quem
disquisitio, a variis divinorum offlciorum modis, sanctus Macarius decantavit ; hoc est per duodenas
qui tam in Oriente quam in Occidente a primordiis horas, » nempe » unaquaque hora. » Quartus cursus
instituti exordium ducimus. Et quidem si
sunt, ^. Ambrosianus dici potest, seu Mediolanensis, quem
nomine et auctoritate illius scriptoris,
constaret de « beatus .\mbrosius propter hwreticorum Ordinem
cujus de cursum ecclesiasticorum origine Iibellus dissimilem composuit, » et quidem alium quam qui
apud Spelmannum vulgatus est, expedita esset hoc « in Italia antea decantabatur. Ex quo Bellarmini
>•

dc argumento sententia, modo ut sanior et integrior sententia confirmatur, assereutis contra quorumdam
S83 \PPE>D1X AD OPERA SAiNCTl GERMANl PARISIENSIS. 384

aliorum opinatioiiem, Ambrosium psalmodi;e in ^ tus origineni Ignatio, tertio post Petrum Antiochim
occidentalibus Ecclesiis primum institutorem non iu Syria episcopo, tribuit in lib. vi, cap. 8. Scribit
fuisse,quod ex Augustini Confessiouibus illi colli- quippe «Ignatium vidisse aliquando angelos hymnis
gebant; sed in tantum curasse, ut secundum mo- alternatim docantatis sanctam Trinitatem celebran-
rem Patrum orienlalium psalmi atque bymni a po- tes; indeque canendi ratiouem, quam in illa visione

pulo etiam canerentur, cum antea a singulissinguli, animadverterat, ecclesiaj Antiocbensi tradidisse

vel certe a solis clericis apud Italos recitati fuissent. unde ista traditio ad omnes postea Ecclesias permea-
Quintus denique cursus est sancti Benedicti, quem verit. i> Ideni auctor eodem in loco commemorat
a cursu Romano parum discrepasse tradit vetustissi- hunc ritum a saiicto Joanne Chrysostomo Constanti-
mus ille scriptor, cujus libellum Spelmannus edidit iiopoli fuisse inslitutum ex. eemulatione Arianorum,
in tomo I AngUoj Conciliorum, pag. 176. Hic, quis- « qui singulis hebdomadis, quoties festi dies occur-
quis ille est, cursus ecclesislicos cum Liturgia con- rebant, id est Sabbato ac die Dominico, in unuin

fundere videtur. .Nam agens de cursu per sanctum congregati, hymnos apte ad suam ha?resim composi-
Marcum instituto, ita illum describit, ut « Sanctus, tos, alternatim sibi respondeutes canebant, noclurnis
vel Gloria in cxcehis, vel orationem Dominicam, et scilicetac matutinis horis. » Hunc vero allernum
Amen, » universi, tam viri quam feminai decan- B cantum Socrates antiphonarium, «vTi^wvov OjivuSiav
tarent. appellat unde antipbon», quse ad alternam psal-
;

382 i- ^'^erum longe diversam, etquidem accu- morum cantum prfficinuntur, nomen retinuerunt.
ratiorem psalmodiae apud Orientales rationem nobis 7. Henricus Valesius, vir cl., in annotatione ad

eshibent Cassianus, Socrates et Theodoritus. Cas- hunc de Ignatio locum, ait se nescire unde hxc hau-
sianus quippe, omissis variis typis, quos pro loco- serit Socrates. « Coustat enim, inquit, primos om-
rum varietate dissimiles fuisse dicit, duo preecipua nium Flavianum ac Diodorum, regnante Constantio,
psalmodite apud orientales monachos genera descri- psallentium choros Antiochice bifariam divisisse, et
bit : unum eorum qui in jEgypto et Thebaide, alte- psalmos Davidicos 384 alternis canendos eis tradi-
rum eorum qui in Palajstina et in Mesopotamia ver- disse ; eamque rem primum Antiocbai institutam,

sabantur. His duobus accurate esponendis secundum poslea ad reliquas totius orbis ecclesias dimanasse, »
ac tei-tium institutorum libros insumit. testanle Theodorito in lib. n Historiee, cap. 24, et

0. ^f^gyptiorum typus in summa is erat. Primo ante illuni Theodoro Mopsuesteno. Imo eam psal-

duabus fantum vicibus in oratorium conveiiiebant, modia» speciem jam ante Flavianum atque Diodorum
vesperi scilicet, ac media nocte, et singulis vicibus „ a S.^iTis fuisse usurpatam Valesius colligit ex Theo-
psalmos duodenos cantabant, aliis horis psalmos in dori Mopsuesteni fragmento, quod refert Nicetas in

cellulis suis inter laborandum recitare soliti. Se- Thesauro orthodosa» fidei, lib. v, cap. 30. Quidquid
cundo hos duodecini psalmosunus tantumlector aut sit de auctore, alternum cantum tempore Gregorii
cantor, id est singuli singulos, vel unus admodum Nazianzeni in monasteriis utriusque sexus jam rece-

et alter senos in medio, fratrum consistentes decan- ptissimum fuisse mantfestum est ex iambico ejus
tabant, ca?teris sedentibus et intentis. Tertio psal- carmine de virtute, sub finem, idque omnibus notis-
mos, pra?sertim longiores, non continue et uno tractu, simum esse dicit. Eornm chorum angelicum vocat,
sed meditatione aut brevi oratioue iuterposita reci- >' qui nunc simul, mmc vicibus alternis canit. n

tabant ; et psalmos ipsos, non versiculo Gloria Patri, liJtx^aivov, avxt^tovov ayyEXwv fftdrrtv.

sed alia bi'evi precatione ; duodecimum vero voce Itaque saltem inde constat, uno ante Cassiammi sa;-

Alleluia concludfbant. Quarto linitis psalmis duaj culo hunc alternis canendi ritum apud Orientales
lectiones recitabantur, una ex Veteri, altera ex inolevisse, qui sensim inde manavit ad Occidentales,
Novo Testamento Sabbato ex Novo. Quinto his per-
; Legeeruditissimum in lil). i Disciplin» ecclesiasticse
actis, omnes in genua procumliebant et tunc abbas : capp. 34 et 35.
seu praspositus omnium fratrum vota precesque in J) 8. Quinam psallendi modus Roma? per ea tempora
unum colligens, publica precatione (Collectam ap- servaretur, non facile est definire. Si certa et explo-
pellamusj ofticium liniebat. Sexto denique reversi in rata esset vetusti illius apud Spelmannum auctoris
cellas suas, hora tertia, sexla, et nona ternos psal- sententia, nempe sancti Benedicti cursum a Romano
mos inter operandum persolvebant, privatis de cajte- pariim discrepasse, obvia esset de Romano conjectu-
ro precibus intenti. Illud tantum diebus 383 ra, cum Benedictinum in regula nostra expressum
Domiuicis et festis peculiare erat, quod ad tertiam habeamus. At Romanum, saltem in aliquibus, ab eo
horam in oratorium conveniebant, ut sacris myste- diversum fuisse hinc colligitur, quod sanctus Bene-
riis interessent. Et is quidem apud .•Epyptios mona- dictus ad feriales matutinas laudes « canticum unum-
chos psallcndi ritus vigebat s«cuIov. Idem fere obli- quodque die suo ex prophetis, sicut psallit Ecclesia
nebat in Palestin» et Mesopotamise ccenobiis, nisi Romana, » instituat cap. 13, de aliis etiam id dictu-
quodadsingulas horas solemnes oratorium frequon- rus, si ipsius ritus cum Romano penitus convenis-
tabant ut in publico conventu ternos Deo psalmos set ; nec sane reUquisset 385 '^i abbatis arbitrio ut

persolverent. suam psalmodiai dispositionem mutare posset, si

6. A Cassiano venio ad Socratem, qui allerni can- Romanum canonem in omnibus secutus fuisset.
385 DE CURSl CALLICANO DISQUISITIO. 386

Tlieodemams abbas Casinensis, seu Paul.is Diaco- A rei tosleiu habomus Adriani pap» 1 epistolam 3 :

nus ejus noniine, in epistola ad Carolum Magnum « Vita? Patrum sine probabilibus auctoribus minime
qusestione proposita, cur sanctus lienedictus nullas in Ecclesia leguntur. Nam ab orthodosis titulatse et

in festate pro nocturnis Vigiliis lectiones proscipiat, suscipiuntur, et leguntur. » Imo etiam tunc confes-
hanc affert causam : quia « necdum eo tempore in sorum Vitas in Ecclesia Romana recitari mos erat,

Homana Ecclesia, sicut nunc leguntur, sacras Scri- probante Joanne Diacono in pra^falione ad Vitam
pturas legi mos fuerit ; sed post aliquot tempora Gregorii Magni, in qua Joannem papam VII sic allo-
hoc institutum, sive a beato papa Gregorio, sive, ut quitur : « Nuper ad Vigilias beati Gregorii Romani
ab aliis aflirmatur ab Honorio. Qua de re (addit pontiOcis, Anglorum scilicet gentis apostoli, 387
Theodemarus) nostri majores institnerunt ut in Iioc lectione de Pardino civitatis Nolana; prsesule consue-

sacro nostro ccenobio tres quotidianis diebus ;estivo tudinaliter personante, visus es a venerabilibus epi-

in tempore ex Veteri Testamento lectiones legantur, scopis, divino quodam instinctu commotus, i'equi-
ne a sancta Romana ecelesia discrepare videren- rere, cur tantus pontifex, qui multorum sanctorum
tur. » vitas texucrat, gestis propriis in propria duntaxat
9. De Theodemari priori sentenlia, scilicet sa- Ecclesia caruisset. )>

cras Scripturas in Romana Ecclesia tempore sancti t> II. Hinc etiam patet tractatus Patrum defectu
Benedicti lectas non fuisse, legitima dubitandi ralio proprianim lectionum in eadem Eeclesia receptos
est. Neque enim verisimile est aut nullas tunc in di- fuisse : quorum delectus in arbitrio episcopi erat
vinis ofticiis lectiones; aut si aliquse ex ahis, nou tempore Gregorii Magni, ut constat ex lib. x, epi-

etiam es sacra Scriptura institutas fuisse. Sane cum stola 22, adJoannem Subdiaconum Ravennatem, in
Gelasius papa I, in concilio Romano, qui libri le- qiia non probat quod Marinianus ejusdem urbis epi-

gendi, quive non legendi essent deflnit ; id de le- scopus « commenta beati Job publice ad Vigilias
ctione publica in ecclesiis facienda intelligore vidc- legi pra^cepisset. Sed dic ei, inquit, ut commonta
tur. In eo autem Decreto, etsi gesta sanctorum mar- Psalmorumlegi ad Vigilias faciat, quee mentes sa-cu-
tyrum suscipiuntur; nihilo minus eorum Acta non larium ad bonos mores prnicipue informant. .\eque
probantur ad publicamlcctionem. « Sed ideo secun- enim volo, dum in hac canie sum, si qua dixisse me
dum antiquam consuetudinem (inquit Gelasius) sin- contigit, ea facile hominibus innotescere. » Ita pon-
gulari cautela in sancta Romana ecclesia non legMn- tifex maximus el modestissimus.
tur, quia et corum qui conscripsere nomina penitus 12. Idem Gregorius Magnus in synodo Romana
ignoranlur ; et ab infidelibus aut idiotis superllua, p statutum edidit, ut ne diaconi, « quos ad pr»dicatio-
aut minus apla, quam rei ordo fuerit, scripta esse nis cleemosynarumque studium vacare congruebat »

putantur. » Quidamhoc dccretum Gelasioabjudicant, in posterum cantorum oflicio fungerentur, dum

atque Hormisd;e tribuunt. At Gelasium auctorem cantores ipsi ob vocis suavitatem ad sacri altaris mi-
prffifert vetustissimus 386 Codex Palatino valica- nisterium adhiberentur. « Unde fit plerumque ut ad
nus n. 4!t3, in quo habotur Missale Francoruni, scri- sacrumministerium, dumblandavoxquffiritur^quwri
plum litteris quadratis ante annos fei'e mille ; iu tu- congrua vita negligatur ; et cantor minister Deum
jus fine, teste Thomasio, hoc decretum habetur sub moribus stimulet, cum populuni vocibus delectat.
hoc titulo : Incqnt Decretale sancti Gelasii papse ur- Qua de re prsesenti decreto constituo ut in sede hac
bisRomx. Ad hffic inter Codices qui Ludovici Pii sacrialtaris ministri cantare non debeant, solumque
principatu Ab Ansegiso abbate Flaviacensi monaste- evangelicaj lectionis oflicium inter missarum solem-
rio concessi leguntur in Chronico Fontanellonsi, re- nia exsolvant; psalmos vero ac reliquas lectiones
censetur volumen unum, pra;ter alia « continens censeo per subdiaconos, vel, si necessitas exigit, per

deereta Gelasii papce de libris recipiendis, et non re- minores ordines exhiberi. » Hoc decretum refertur
cipiendis. » Itaquc nullateiuis dubito quin ha!c epi- in lib. IV, opistola 44, et apud Agobardum, de cor-
stola decretalis Gelasium auctorem habeat. Ca^terum J) rectione Antiphonarii. II<ec 388 ^e ritu Ecclesiai
prsedictum Romanse ecclesiaj morem, ut martyrum Roman;e; cujus normam, qualis postea in divinis
passiones publice non legerentur, carpere vide anti- ofticiis obtinuit, ex Gregorii VII decreto intelligi-
quus auctor, qui Acta sanctorum Cantianorum scri- mus.
psit, prout in consequentibus interProbatiunes refe- De Ambrosiano seu .Mediolanensi psallendi
13.

rentur. ritu antiquo (nam modo usitatus recentior est) id

10. Et quidem, ex ejusdem Gelasii decreto, « Actus tantum compertum habemus, quod populus, id esl
beati Silvestri, licet ejus qui conscripsit nomen uterque sexus, Psalmos promiscue, sed alternis
ignoretur, a multis tamen in urbe catholicis lege- cantarot. Huo facit ipsius Ambrosii expositio in psal-
bantur, et pro antiquo usu mult;e hsec imitabantnr mum I : « Mulieres Apostolus in ecclesia tacere ju-
Ecclesia;. » Unde apparet, non in tota Romana Ee- bet: psalmum etiam bene clamant. Quantum labora-
clesia, sed plurimum iii Lateranensi, ejUsmodi Acta, tur in ecclesia ut flat silentium cum lectioneslegun-
qu» auctoris nomine destituta eraiit, lecta haud tur ! Si unus loquitur, obstrepunt universi ; cum
fuisse. Alia vero, quee probabiles habebant auctores, psalmus legitur, ipse sibi effector estsilentii; omnes
sseculo viii in Ecclesia Romana legebantur. Cujus loquuntur, et nullus obstrepit. » Itaque cum lector
387 APPIlNDIX AI) OPERA SANCTl t.ERMAM PARISIENSIS. :i88

Scriptiiras recitaret, viximpetraripoteratsiieutiuin ; 4 ecclesia stans tam devote voce personui Nunquam :

cum vero psalmus cantaretur, obstrepebat nemo, vidijustum derelictum, » etc. Verum non a populo,

quoniam omnes canlu occupati eraut. Hujusce rilus sed a lectore solo quandoque psalmum integrum
originem describit sanctus Augustinus in iib. ix Con- fuisse cantatum alibi declarat vir sanctus, ncnipe ini-

fessionum, cap. 7 : <i Non longe ccEperat Mediola- tio enarrationis in psalmum
Psalmum cxxxviii : «

nensis Ecclesia genus hoc consolationis et exhorta- nobis brevem paraveramus, quem mandaveramus
magno studiofratrum concinentium
tionis celebrai-e, cantari a lectore sed ad horam, quantum videtur,
;

Nimirum annus erat, aut non

vocibus et cordibiis. perturbatus, alterum pro altero legit. Malumus nos
multo amplius cum Juslina , Valentiniani regis , in errore lectoris sequi voluntatem Dei, quam no-
pueri inater, hominem tuuin Ambrosium perseque- stram in nostro proposito. Idem non obscure innuit
retur hseresis suae causa, qua fuerat seducta ab Aria- statiin ab exordio enarrationis in psalmum lxxxvi :

nis. Escubaliat pia plebs in ecclesia, niori parata c< Psalmus, qui modo cautatus est, brevis est numei'o
cura episcopo servo tuo... Tunc hymni et psalmi ul verborum, magnuspondere sententiarum. Nani totus
canerentur secundum morem orientalium partium ,
lectus est, » etc.

ne populus moeroris tsdio contabesceret, institutum 13. Sed dicendum videtur, duobus modis iu Afri-
est, et es illo in hodiernum retentum, multis jaiu, B cana Ecclesia psalmos fuisse recitatos , nempe vel
ac peue omnibus gregibus tuis et per ca^teras orbis cantando ad Deum laudandum, vel alta voce pronun-
partes imitantibus. » Idem sanctus Augustinus, in tiando ad psalmum exponendum. Primus modus al-

ejusdem libri ix cap. 4 exprimens animi sui atreclum, ternis choris, secundus per solum lectorem. Ha?c
cum legeret psalmos David, subdit : « Quas tibi vo- lectio in arbitrio exiionentis erat ;
qui quem volebat
ces dabam in psalmis illis, et quomodo in te inllam- psalmum in argumentura sua; concionis assumebat.
mabar 389 ^^ ^'s, et accendebar eosrecitare, si Cantus vero ille certis alicpiando psalmis pro dierum
possem, toto terrarum orbe adversus typhum gene- qualitale addictus erat,ut patet exAugustini enarra-
ris humani Ettamen tolo orbe cantantur, et non est
! tione 2 in psalmum xxi, num. 38, et ex aliis locis,
qui sc abscondat a calore tuo. » Et m capite fi : qua; brevitatis causa prsetermittimus. Postraodum
« Quanlum flevi in hymnis et canticis tuis, suave 30- cum majores in vita Christiana progressus fecisset
nantis Ecclesia; tuo; vocibus commotus acriter ! Vo- sanctissimus Doctor, illam modulalionis suavitatem,
ces illa? inlluebant auribus uieis, cteliquabatur veri- quro tantopere ipsum aliquando affecerat, simplici
tas lua iu cor meum ; et extestuabat iude aftectus pie- psalmoruiu prolationi cum gravitate factaj postpone-
tatis, et currebant lacrynuc, et bene mihi erat cum bat. Ita enira loquitur in lib. x Confessionum, cap.
eis. » Denique cantum cum suavi vocura modula- ^ 33 : « Sed valde interdum, ut melos orane cantile-
tione conjuuctum fuisse idem testatur in lib. s Con- narum suaviura, quibus Davidicuiu Psaltei'ium 391
fessionum, cap. 33. Psalinis interserebautur etiam frequentatur, ab auribus meis removeri velim, atque
hymni, qui ab auctore Ambrosiani dicti sunt. De his ipsius Ecclesiae : tutiusque mihi videtur quod de
omnibus testis est Paulinus iii Ambrosii Vita « Hoc : Alexandrino episcopo Athanasio sape mibi dictum
in tempore prinio autiphonte (id est alternus cantus) commemini, qui tara modico llexu vocis faciebat so-
hymni, ac vigiliaj iu ecclesia Mediolanensi celebrari nare lectoi'em psabui, ul pronuntianti viciuior esset,

coiperunt. » Et Ambrosius ipse in Hexaemeron lib. quain eauenti.» Alius igitur erattunc in Ecclesia ri-

III, mari comparat, in qua « re-

cap. 5, Ecclesiam tus, quando Alexandrinum Augustinus praeferebat.
sponsoriis (seu alterno cautu) psalmorum, cantu vi- Denique in Africa psalmis etiam intermiscebantur
rorum, mulierum, virginuin, parvulorum, consouans certis diebus lectiones, « qua; ita erant annuce, ut
undarum fragor resultat. » Idera hymnorumsuorum aliee esse non possent, » ait idem Augustinus initio

merainit in opusculo de Spiriiu sanclo, et in epi- expositionisin priraamJoannis. Incouciho Carthagi-

stola 32. nensi iii statuitur canone 47 : Ut prseter Scripturas
14. Qua> superius ex cantn psalmorum Mediolani rv canoiiicas, nihil in ecclcsia lcyatur sub nomine divina-
instituto sibi accidisse narrat Augustinus, ad baptismi rum Scripturarum. Quae clausulanon escludit tracta-
ipsius tempus, id est ad annura 387 referenda sunt. tussanctorum Patrum, nec lectiones martyrum pas-
Eumdem ritum iu Africam ipse invexit episcopus. sionum, quas legi permittit concilium Africanum.
Allernum porrofuissecolligimus ex ejus enarratione cum aniver^arii dies eorum cdehrantur. Caute vero
in psalmura xxvi, num. \ « Vocesistae psalmi, quas
: ac religiose a Patrihus synodi Milevitauaj suh Inno-
audivinius, et ex parte canlavimus, » etc. Tum enar- centio I decretum est, canone 12, utnulla.' preces di-

randu pialmum xlvi, num, 1 : « Itaquein hoc psal- cantur in ecclesia, nisi qux a prudentioribus tractatse,

mo, quemcantatumaudivimus, cuicantando respon- vel coinprobatai in synodo fuerint : ne fortc aliquid
diraus, ca suniusdicluriqua; nostis. » Alii ergounum contra fulem, vel per ignorantium, vel per minus stu-
versum, alii alium vicissim decantabant ; ac deinde dium sit compositum.
post psalmum sa;pe expositio ab episcopo facta sub- Ab Africa non tain disparata erat Hispania lo-
16.

sequebatur.Cantabatur 390 autemapopulo stante, corum intervallo quam psallendi ritu, qualis in Mo-
ex sermone 3 in psalmum xxxvi, num. 2 « Certene : zarabico nunc Breviario exhibetur. Nam cum in
verum est quod cantavi? certe verum est quod in Africa, sictft et in toto orbe, psalmi tam in noctur-
389 Ki: r,i asr gallicano disqhsitk). 300
nis, quaiu in diuruis tideLium couventibus caneren- A gilias nocturnas. Isidorus ex reliquis ofliciis, prceter
lur, ita ut « primus, medius etnovissimusesset David « Vesperas, Completorium, Vigilias nocturnas, et ma-
teste Clirysostomo apud Mozarabes, saltem recen- tutinas Laudes, recenset tantum Tertiam, Sextam,
tiores,non ita utpote qui nec in vigiliis, nec in ves- et Nonam, Primw nedum Aurorse ofticio,
oniissa

peris ullum psalmum prcescribunt. In omnibus au- quod Aurora? officium ante Primamin Breviario Mo-
tem, proeter Completorium, ofliciis hic ordo servatur. zarabico singulare prjoscribitur. Atqui in his diurnis
Primo Kyrie eleison prtemisso, secreto recitant ora- officiis Isidorus tres duntaxat psalmos assignat, res-
tionem Dominicam 392
*^^'" salutatione ange- ponsorium unum, lectiones ex Veteri Novoque Tes-
lica ; stalimque inchoant oflicium ab bis verbis : In tamento duas, deinde Laudes, hynmum, atque ora-
nomine Domini nostri Jesu Christi lumen cum pace, ad tionem, qufe omnia cum Mozarabico ritu hodierno,
quffi respondetur : Deo gratias. N"octurnre preces non conveniunt. Cffiterum Isidori tempore hffic apud
brevissima; constant quibusdam antiphonis, et res- Hispanos disciplina erat, ut « quando psallitur, ait,

ponsoriis, qua; Laus et Sonus appellautur; item hym- psallaturab omnibus; cum oratur, oretur ab omni-
no et cantico, quod aliud est a cantico Zacharite, bus ; cum lectio legitur, facto silentio, xqae audiatur
prfeterquam in festo Praecursoris : sicuti canticum a cunctis, in lil). i de ecclesiasticis Officiis,

beatae Marice in vesperis nunquam dicitur, prfeter- B cap. 10.

quam in festis beatfe Maria;. In aliis horis canonieis 18. Fructuosus, in regulae primfe cap. 2, ab Isi-

quidani psalmi recitantur, adjectis etiam Laude, doro in nonnullis, sed in pluribus a Mozarabico- ritu
Sono, et antiphonis. Ofticia nocturna et vespertina ditlert. 394 '" l^oc antem cum Isidoro convenit,
claudit oratio Dominica, qua3 elata voce recitatur, quod Psalmos in nocturnis Vigilis prcescribit, sed
populo ad singulas petitiones re'spondente Amen, plures quam Isidorus ; lernos vero in diurnis, xit ille,

pra;terquam adPamm nostrum, etc, ubi responde- officiis. Id peculiare, quod Primam et Duodecimam
tur : Quia Deus es, ut in missa. In fine : In nomine Do- assignat, quas ille pratermittit et ; Duodecimam qui-
mini nostriJesu Christi perficiamus cum pace. Ad quod dem a Vespera distinguit, cum horfe canonic;e ab eo
respondet populus Deo yratias. Plura de officio Moza-
: recensentur hoc modo : Tertia, Sexta, Nona, Duo-
rabum qui volet, legat tomum postrenium Bibliothe- decima videlicet, atque Vespera. Concilium vero
ca; Patrum defectu Breviarii Mozarabici, cujusrara Emeritense, canone Vesperarum offlcium ad mo-
2,

sunt exemplaria, aut cardinalis Bona; librum ii de di- dum aliaram ecclesiarum, scilicet Mozarabum, ea-
vinapsalmodia, cap. 18, ubi ait hoc ofQciumadhuc vi- mmque tres partes, Lucernarium, Vespertinum et
gere ac servari Toleti iu quinque parceciis, et in sacel- ,
Sonum distiuguit.Stcui in Ficle sancta, inquiunt Pa-
lo Francisci Ximenez cardinalis, itemque Salmantica; '
tres nostra est unanimitas, ita pro sancto Dei officio

in sacello doctoris Talabricencis, quod est iu claustro clebet esse intentio (forte consensio) summa. Oportet
majoris ecclesia?. igitur, ut sicut in aliis ecclcsiis vespertino tempore,
17. Hoc Breviarum in editionc cardinalis Ximenez postlumtn ohlatum, prius dicitur Vespcvtinum, quam
inscribitur : Officium Gothicum sivc mixtum secun- Sonum in diebus fcstis ; ita et a nobis custodiatur in

dum regulam bcafi Isidori. Sed vereor ut ejusmodi nostris ecclesiis. Beatus abbas in lib. i adversus Eh-
ritus, qualis iu illo Breviario descriptus est, ita anti- pandum, de officio apud Hispanos ante Sccculum ix

quus sit, ut ad Isidori tempora possit referri. Constat usitato hrec haliet : « Si in vespertinis lucernarium
siquidem ex ejus Regula? cap. 7 psalmos in omni sy- ante altare obtulerit, non potest aliter offerri, nisi
naxi recitatos fuisse. In vespertinis enim officiis dixerit : In nomine Domini nostri Jesu Chrisii lumen
primo « Lucernarium, » 393 ''i estprecatio ad ac- cum pace. Si etiam completo ofUcio, non potest
cendendas lucernas : « deinde psalmi duo, respon- egredi sine hac solutione, nisi prius dixerit : In m-
sorium unum, Laudes, hymnus atque oratio dicenda mine Domini nostri Jesu Christi eamus cum pace. Sic
est. » In noeturnis autem Vigiliis primum « tres Psal- in vespertinis, sic in mcitutinis, sic omnibus horis,
mi canonici recitandi sunt; deinde tres missa; psal- t\ quibus necessaria officia vel canonica in ecclesia per-
morum, quarla cantieorum, quinta Matutinorum ofli- aguntur. » Et ha;c quidem hactenus dicuntur in offl-

ciorum. Quid sit hoc loco missa, obscurum est. Hoc cio Mozarabum, quod in ahis multum recedit a re-
vocabulum aliquando lectionem, aliquando vero col- gulis Isidori et Fructuosi.

lectam seu orationem, nonnunquam diinissionem 19. Dicat forsan aliquis in his regulis monasticos
significat. Menardus hunc locum de CoIIecta recte ritus prffiscriptos fuisse, non communem, quaUs in
interpretatur : « In Dominieis vero diebus, vel festivi- Hispanicis Ecclesiis observabatur. Confirmatur id ex
tatibus martyrum, solemnitatis causa singulcE super- concilii Bracarensis primi canone 1 relectionum, ubi
addantur missae. Vemm in Vigiliis recitandi aderit decernitur, Ut umis 395 '^'tiue idem psallendi ordo
usus, in Matutinis canendi psallendique consuetudo. in matutinis vel vespcrtiuis o/ficiis tencatur ; et non di-

Lectiones autem ex Veteri et Novo Testamento tem- versx ac iirivatx, neque monasteriorum consuctudines
pore offlcii quotidianis diebus recitantur; Sabbato cum ecclesiastica sint permixtx. Verum haudqua-
autem et Dominico ex Novo tantum pronuntientur. » quam verisimile est, Isidorum, qui tantopere pro
Haec omnia longe discrepanl a vulgato BreviarioMo- rilu Mozarabico laboravit, ut ejus auctor habeatur :

zarabum, in quo psalmi nulli,nullfe lectiones ad Vi- non, inquam, verisimile est in monasteriis ab ip>o
391 VPPENDIX AD OPERA S.VNCTI GERMAM PARISIENSIS. 39-2

praescriptum fuisse lituni tam diversum ab eo qui ^ 22. Unum

versionem illam Gallicanis ac qui-
est,

in aliis Ecclesiis eodem auctore fuisset institutus : Iiusdam Germanicis Ecrlesiis al) ipso Ilieronymocon-
maximc cum in hoc antiqui Patres semper conspira- traditam fuisse in sententia Bernonis, cum Walafri-
verint, ut in divinis ofticiisuniformis, saltem in una- dus eam a Gregorio episcopo Turonensi in Gallias
quaque provincia, ritus observaretur. Certo in conci- invectam 397 tradat. Verum postGregorii tempus
lio IV Toletano, canone 2, statutum est, Vt unus ordo id factum videtur, certe post Hioronymi aetatem.
onindi atque psallendi per omnem Ilispaniumet Gal- Hujus rei argumenta noliis suspeditat Gregorius
liam conservaretur, unus modus in missarum solem- ipse in Historia sua, ubi non uno in loco Psalmorum
nitatibus, unus in vcspertinis matutinisque officiis. versiculos refert exalia versione quani Gallicana.
Atqui iu GaUia etiam Narbonensi psahnos semper ad Duos tantum insigniores proferre juvat. Unus locus
Vigilias nocturnas recitalos fuisse inon dubito, ta- est iu lib. v, cap. 14, ubi versus 18 et 19 psal-
metsi fateor nullam hujus rei tieri mentionem in mi Lxxii adducit in hunc modum : Verumtamem
conciliis Agathensi et Narbonensi, iu quilms de vigi- proj^iter dolositatem posuisti eis mala; dejecisti eos dum
liis nocturnis signanler non agitur. allevarentnr. Quomodo facti sunt in desolationem, su-
hito defeccrunt perierunt propter iniquitates suas.
§ "• ;

Psalmodix origo et progrcssus in Gallicanis Ecclesiis, D Alter locus est in ejusdem Hislorise lib. vi, cap. 3,
Lugdunensi, Arelatensi, Viennensi, et Massiliensi, ubi hemistichium versus noni ex palmo xcv ita
Ubi de Psalterio Gallicano. habet Dominus regnavit a Quajduo
: ligno. loca aliter
20. In ecclesiasticis ritibus investigandis passim leguntur in versione Vulgata seu Gallicana : magis-
comprobatum experimur elfatum coneilii vi Toleta- que convcniunt cum versione Romana, in qua pra;-
ni, in canone G, nempe lomjinquitate sxpe fieri tem- niissam bemistichium lotidem verbis jacet versus :

modo probavi-
2wris ut non pateat ratio originis. Id autem 1 8 psalmi lxxii hoc modo : Verumtamen pro-
mus esemplo cursuum ecclesiasticorum, quorum ob- pter dolos disposuisti eis mala. Eadem fere lectio
scura primordia in Ecclesia universa, nec magis nota utrobique in argenteo Codice nostro in purpureis
in sLnguIis Ecclesiis, nedum in Gallicana, quod in membranis exarato, id est in illo Psalterio quod san-
prfflsens investigare aggredimur. cti Germani Parisiorum episcopi fuisse creditur.
21. In primis Galli antiquitus peculiari Psalterii Prioris enim loci hfec lectio est in illo Codice Ve- :

versione usi sunt, seilicel ea quai a sancto Hierony- rumtamen propter dolositatem posuisti illis mala. Va-
mo emendata 396 cst. Audieudus hac de re Wala- rietas in his verbis, pcricrunt propter injustitiam
fridus StrabodeRelius ecclesiasticis, cap.23 : «Psal- p snam. Posterioris autem loci eadem prorsus lectio

mos autem cum secundum LXX Interpretes Romani est in codice Germanensi. Eadem versione usus est

adhuc habeant, Galli ctGermanorum aliqui sccundum Fortunalus, teste ejus hymno do Cruce. Ex quo in-
emendationem quam Hieronymus Paterde LXX edi- telligimus eo tempore quo GregoriusTuronensis an-
tione composuit, Psalterium cantant quam Grego- : Historiam suam scribebat, Psalterium ab Hie-
tistes

rius Turonensis episcopus a partibus Romanis mu- ronymo emendalum, quod Gallicanum vocatur, non-
tualam in Galharum dicitur Ecclesias transtulisse. » dum receptum in Gallia fuissc. Medio itaque Grego-

De re ipsa eadem est Bernonis Augiensis abbatis rium inlpr et Walafridum intervallo admissum est,
sentenlia; de tempore vero quo h£ec versio a Gallis fortasse opera sancti Bonifacii Moguntini pontificis,

recepta est, hic cuiu Walafrido iion consentit. Ber- qui illud Gallicanis Germanicisque Ecelesiis tradiderit,
nonis verba eo lubentius refero, quod accepta sinl 398 -3. Alternum in Rernonis verbis observan-
ex ejus epistola iuedita ad Meginfridum et Benno- dum illud est, nempe Romauos ejus tempore, id est

nem, ubi de Hieronymo agens : « Inter caetera, inquit, medio sebcuIo xi sua; versioni adhaesisse : qua ex ver-
ex emendata LXX lutcrpretuui translatione Psalte- sione antiphonff' qu;e in cantu Romano adhibentur
rium ex Grajco in Latiuumverlit, illudque cautandum excerpta; sint. Atqui hoc Romanum Psalterium usui
omnibus GaUiae ac quibusdam Germaniffi Ecclesiis
j) fnil in Urbis ecclesiis ad poutiricatum Pii V, cujus
tradidil, Et ob hoc Gallicanum Psalterium appella- jussu ubique recepta est Vulgata seu Gallicana editio
vit Uomauis adhuc ex corrupta vulgata editione Psal- pra>terqiiam in unaRomajVaticana ecclesia, et extra

terium canenlibus, ex qua Romani cantum compo- Urbeni in Mediolanensi : quw utraque antiquum
suerunt, nobisque usum cantandi contradideruiit. suum Psalterium retinent, uti etiam ecclesia sancti
Unde accidit quod verba quae in diurnis vel in noc- Marci apud Venetias. Denique ille antiphonarum Ro-
turnis ofliciis canendi more modulantur, intermis- manarum usus ex Romana Ecclesia iu Gallicanam

ceantur, et confuse uostris psalmis inserautur, ut a invectus est Pippinum, cui Paulus papa Antiphonale

minus peritis haud facile possit discerni, quid nos- et Responsale ex Urbe direxit.
trte vel Romana; conveniat editioni. Quod pius Pater 24. Ilis de Psalterio Gallicano praemissis, jam dis-

ac peritus magister intui'ns, tres editiones in uno qiiirendum est quo ordine quibusve modis publica-
voIuminecomposuit;et Gallicanum Psaltcrium. ipiod ruui in Gallicanis Ecelesis precum institutio facta

nos canimus, ordinavit in una columua, in altera Ro- sit, quave ratione processerit. Si ab exordio recepta>
manum, in tertia Hebrseum. » Hactenus Berno in religionis hic ritus admissus esset, Lugdunensis Ec-
epistola ms. qiiibus in verbis duo notanda sunt. clesia primas sibi hac in re, ut in ipsa religione, vin-
 :)94
:,£,:< bE CURSU GALLICANU DISQUISITIU.
dicaret. Sed elsi in publicis fldelium coiiventibus jani ^ In primo ex his tribus libris asserit vindicatque usuni

nascentis e.xordio psalnii aliaque Ecclesite Lugdunensis, qua? nulla cantica, nisi ex
inde ab Eceles.ia3

preces recitatfe sint, tamen longe alia erat eo tem- Psalmis, nullos hymnos a poetis scriptos, nullas

pore quani subsequenti disciplina. Neque enim can- prseterquam ex sacra Scriptm-a lecliones in Dei lau-
lus in usu tunc erat, nec certa psalmorum aut lectio- dlbus tunc admittebat. « Sed et reverenda concilia

niim dispositio. " Priniitiva iquippe; Ecclesia ita patrum, inquit, decernunt.nequaquam plebeios psal-
psallebat, ut inodico tlesu vocis faceret resonare mos in Ecclesia decantandos; et nihil poetice com-
psallentem, ita ut pronuntianti vicinior esset quam positumin divinis laudibus usurpandum. )> Hic locus

canenti, » ait Rabanus in lib. de Institutione Cleri- respicit canonem duodecimum concilii primi Bra-

corum cap. 48 (Vid. Augustin., supra, pag. 391). carensis, quo decernitur, Ut extra Psalmos vel canoni-

Idem subdil quod ex Isidoro accepil " Propter car- : carum Scripturarum Xoii el Vetcris Testamenti, nihil
nalcs auteni in Ecclesia, non propter spirituales, con- poetice compositum in Ecclesia psallatur, sicut et san-

suetudo cantandi est instituta; ut quia verbis non cti prxcipiunt canones, nempe concilii Laodiceni,

compunguntur, suavitate modulaniinis moveantur.» cujus canon 59 pleleiospsahnos in Ecclesia canivetat

Parum itaque 399
verisimile est id quod scribit nec alios libros Prsefer Canonem legi. Alia iuit disci-

vetus auctor apud Spelmannum, Photinum Lugdu- B plina concilii iv Toletani in canone 12, alia etiam
nensem, et Trophimum Ai-elatensem episcopos auc- quorumdam Gallise concUiorum, ut Agathensis, ca-
tores fuisse, ut cursus Asiaticus in suis ecclesiis iii- none 30, et Turonensis, canone 23, ubi hymni, et
stilueretiir. Alia proindeejusreiorigo quajrenda est. quidem Ambrosiani ad ecclesiastica officia proban-
De Lugdunensis ecclesiaj cursu nihil antiquius
23. tur, imo et aliorum auctorum, qui digni sunt forma
occurrit quam quod legiturin collatione episcoporum cantari. Agobardus 401 addit, cuivis contra sen-

anno 499 habita coram Gundobado Burgundioe rege tienti sufficere debere, quod « sicut in diebus ad
adversus Ai iaiios. Designalaarege collatio ad diem missas nonnisi divina generaliter eloquia decan-
festum sancti Justi. In vigilia ipsius solemnitatis, itaetinnoctibus ad sacras Deo Vigilias exhi-
tantui',

episcopi decreverunt ad ejus ,sepulcrum pernoctare, bendas ea procul dubio les debeatobservari. » Idem
ut futurffi collationis successum Deo commendarent. probatinsequentilibro de CorrectioneAntiphonarii,
i> Evenit autem ut ea noete, cuni lector secundum uhi ha^c verba: « Non ergo cujuscunquc figmentis,

morem inciperet lectionem a Moyse, ineidit in illa scd Spiritus sancti eloquiisMajestas divina laudanda
verba Domini : Sed ego indurabo cor ejus, etc. Deinde esl. » Et paulo post laudat quosdam « religiosos

cum post psalmos decantatos recitaret ex prophetis, viros, qui subjectis sibi fratribus prseceptum tale de-
occurrerunt verba Domini adEsiam dicentis : Vade, ^ derunt, » ut « nuUus prfesumatresponsoria, aut an-
et dices populo huic : Audite audientes, etc. Cuinque tiphonas, qufe solent aliqui composito sono pro libitu,
adhuc psalmi fuissent decantati, et legeret ex Evan- non ex canouica Scriplura assumpta canere, in con-

gelio, incidit in verba, quibus Salvator exprobrat Ju- gregatione istavel meditari, veldicere. » Quse verba
deeis incredulitatem : Vse tibi Corazaim, etc. Dcni- sunt sanctorum Pauli et Stephani in regute suae
que cum lectio lieret ex Apostolo, pronuntiatii sunt cap. 14. Demum ita concludit Agobardus : « Qua-
verba illa : An divitias bonitatis ejus, etc. Quod cum omni studio pietatis
propter, auxiliante Dei gratia,
ah omnibus episcopis observatum fuisset, cognove- instandum atque observandum est, ut sicut ad ce-
runt lectiones illas sicDomino,occurrisse, volente lebranda missaruni solemnia babet Ecclesia ILbrum
ut scirenl induratum esse corregis.
Ex hocinsigni » mysteriorum fide purissima, et concinna brevitate
laeo quinque discimus de antiqua psallendi apud digestum.habet etIibrumlectionum,exdiviiiislibris
Lugdunenses disciplina. Primum in vigUiis noctur- congrua ratione collectum, ita etiam et hunc ter-
nis quatuor lectionum generafacta fuisse, nimirum tiumoffieialemlibellumid estAntiphonarium habea-
ex Heptateucho, ex Prophetis, ex Evangelio, et ex musomnibushumanis figmentis etmendaciisexpur-
Apostolo. Deinde lecliones illas fortuito in illum n gatum,et pertotumannicirculumexpurissmiissan-
diemincidisse.fortequodPentateuchumetsequentes ctfe Scripturse verbis sufficientissime ordinatum; qua-
libri, 400 tini propbetffi, Evangelia, et Pauli Epis- tenus in sacris officiis peragendis... una a nobis
tolffi consequenterlegerentur; et in sequenti oflicio atque eadem custodiaturforma orationum,forma lec-

inde lectio inciperet, ulji in superiori desiisset. Ter- tionuni, et forma ecclesiastiearum inodulationuni. »
lium, nocturnas Vigilias a lectione incoepisse. Quar- 27. Ilunc ritum in aliquLbus etiam nunc retinet
tum vero, lectionibus Psalmorum cantum fuisse in- ecelesia Lugduuensis; sed in plerisque, maxime in
terpositum. Quintum denique, nullas de passione Psalmorum distributione, cum Roinana convenit.
sanctiJusti lectiones factas. Quodquam ob rem ob- NuIIos hymnos habet, nisi ad Completorium ; lec-

servenius, ex consequentibus intelhgetur. tiones ex Actis sanctorum admittit.

2G. Ab eo tempore ad saeculum ix nihil de cursu 28. Eumdem ferme ritumservatEccIesia Viennen-
Lugdunensi reperio in vetustis monumentis, prajter sis, quffi nullos pariter hymnos canit, nisi ad Com-
id, quodnobissuggerit.\gobardusejusurbisantistes pletorium, 402 varios pro variis festis. In officio

in libro de divina Psalmodia, itemque in alLis libris pro mortuis Vesperas collocat post Laudes. Unde in
de Correctione Antiphonarii, et contra Amalariiim. solemni anniversario omnium defunctorum Ve-
Patrol. LXXII. 13
39o APPENDIX AD OPEEIA SANCTI GERMANI PARISIENSIS. 390
speras differl in diem sccundam Novembris. Et qui- A altaque et modulata voce, instar clericorum alii

dem lioc ordine prcescribuntur in vetusto Ordine Gra^cc, alii Latine, prosas antipbonasque cantarent,
Romano ms. In Actis sancti Clari abbatis, qui seeculo utuonbaberentspatiuminecclesiafabulisoccupari.»
vn Uoruit, recensentur utriusque sexus monasteria Nimirum non solum Latini sermonis homines ibi

duodecim, in quibus numerosuscborusassiduasDeo erant, sedetiam GrceciproptercoloniamPbocensem,

laudes persolvebat. De cathedrali sanoti Mauricii, quceMassiliam immigravorat.Neque vero perid tem-
aliisque ejusdem urbis ecclesiis h;ec sul)dit auctor : pus Latina lingua in Galliis ita familiaris erat, ul
« Porro in domo majori sanctorum martyrum apo- quivis eam absque praeceptore intelligerent. Testem
stolicam vitam tenentes, in unumque viventes plu- 404 huc appello Gregorium, Gallia? nostrfe scripto-
rimi clerici crant; ita utturmis dispositis officiorum reni insignem, qui in cap. 12 de Vitis Patrum agens
ministeria peragerent. Apud sanctum Severum de Bracbione abbale, qui « cum esset adhuc laicus
quoque coetus clericorum venerabilis. Alia quoque (sic legendum ex Ms.) in nocte bis aut ter de stratu
venerabilia sanctorum in unum conversantium ha- suo consurgens, terra; prostratus orationera f undebal
bitacula ad sexaginta, sub rura pontincis degentia, ad Dominum ; nesciebat tamen, ait, quid cancret,
in Viennensi dioecesi satis ordinabiliter sita erant. quia litteras ignorabat, » id est linguam Latinam.
Sic tunctemporisad gloriam omnipotentisDei Vien-B 30.Redeo ad GaBsarium, qui de instituta psallendi
nensis Ecclesia florebat. » Ad ha5c sacra loca, quee disciplina animisui Icetitiam sic effundit in sermone
Viennaj illis temporibus erant ,
pertinere videtur 288 appendicis novaj Augustinianae : Gaudium, quod
Aviti sanctissimi ojus cpiscopi fragmentum 3. « No- mibi Dominus de vestra sancta et fideli devotione
veruntsiquidcmsceptra sa?cuIinostriin quo sitvirtus concessit,verbisnon prajvaleoexpIicare.Plures enim
temporis sui ; quorum inexpugnaiiliter, recte ut erant anni quod pro liac re aistuabat anima mea, et
confidimus, plus brec basilicis, quam propugnaculis totacordisintentionedesiderabamutistam psallendi
urbs munitur. Cingitur undique sacrarum ffidium consuetudinem vobispiusDominus inspiraret. Unde
tutamine dives accessus ; et ad portarum, quamvis benedico Dominum meum, et quantas possuni jugiter
patentium, limina tutiora, nisi sanctis janitoribus, gratias ago, qui dignatus est implere desiderium
non venitur. Desistat hinc plane nutu superno usus meum. Cum enim vos ego itapsallere desiderarem,
armorum. » In liis porro sanctis locis psallendi quo modo in aliis vioinis oivitatibus psallebatur, tali-
ritum viguisse colligitur ex bis fragmenti 7 verbis : ter Deus prseparavit animuin vestrum, ut hoc etiam

« GalHa nostra florescat. Orbis desideret quod locus meliuSjDomino adjuvante, compleatis. » Ad haec in
invexit. Incipiatur bodie exustioni ceternitas, digni- sermone 140 « Et ideo rogo vos, fratres charissimi,
:

tas regioni. Laudantibus in prwsenti sajculo Deum, c ad

= Vigilias matutinas surgite adTertiam, ad Sextam, :

laudaturis pariter in futuro, renovet magis obitus, ad Nonam ante omnia convenite. NuIIus se a sancto
quamterminet actionem, » etc. Idem in fragmento opere subtrabat, nisi quem infirmitas, aut publica

6,meminil 403
" lectai passionis » sanctorum utilitas, autforte certa et grandis necessitas tenuerit
Agaunensium in eorum festivitate, quod « ex oon- occupatum. Nec solum vobis sufficiat, quod in ec-

suctudinis debito » factum dicit. clesia divinas lectiones auditis ; sed etiam in domi-
29. Quod sancto Tropbimo Arelatensium primo bus vestris aut ipsi legite, aut alios legentes requi-

episcopo tribuit vetus auotor apud Spelmannum, rite, et libenter audite. » Ita Csesarius ad laicos ho-
non adeo antiquum videtur institutum. Apud Sido- mines civitatis Arelatensis : qui « frequenter etiam
nium ApoIIinarem, in lib. iv, epistola 11, Claudia- ad Malutinos et Lucernarium propler advenientes
nus monachus, Mamerti Viennensis episeopi ger- recitabat bomilias, )i ex Cypriauo episcopo Tolo-
manus et vicarius, laudatur, quod psalmos prseci- nensi in ejus Vita, num. 4, « ut nullus essel qui se
nuerit, et lectiones pcr annum ordinaverit. de ignorantia excusaret. » In his Vigiliis matutinis

Psalniorum hic modulalor et phonascus, non solum Scripturas sacras, sed etiam passione^
Ante allaria; fralre gratnlante,
Instructas docuit souare classes.
rv 405 mart^Tumlectasfuisse exeodem Csesario in-
Hic soleuiuibus auuuis paravit, telligimusin sermone 300 appendicis novae Augusti-
Quae quo temporc lecta couvenirent. nianae : » Ante aliquot dies propter eos, qui aut pe-
Secundum Claudianum, diviniin illa Ecclesia officii des dolent, aut aliqua corporis ini-equalitate labo-
amplificator censendus est sanclus Ccesarius episco- rant, paterna pie tate sollioitus consilium dedi, et quo-
pus, teste Cypriano episcopo Tolonensi in libro primo dam modo supplicavi, ut quando aut passiones pro-
de ejus Vita. Sic euim legitur num tO : « De profcc- lixa'', aut certe aliqute lectiones longiores leguntur,
libus itaque cuuctorum sollicitus et providusPastor qui starc non possunt, humiliter et cum silentio se-

statim instituit ut quotidie Tertiae, Sextajque, etNo- dentes, attentis auribus audiant quse leguntur. Nunc
nae opus in sancti Stepbani basilica clerici cum hym- vero aliquffi de flliabus nostris putant, quodhocaut
nis cantarent; ut siquisforte saicularium vel poeni- omnes, aut certe plures quaesancB sunt corpore, fre-

tentinm sanctum opns exsequi ambiret, absque ex- quenter debent facere. Nani ubi verbum Dei co^-perit

cusationealiquaquotidianointeresse possetofficio. » recitari,quasiinlectulis suis, itajacere volunt, » etc.

Et num. sequenti: « Adjecitotiam atqueconipulit, ut 31. Ex his colligimus, primo publicarum precum
laioDnim popularitas Psalmos ol bymnos parai-et, institutionem non minus in gratiam pupiili quam
:iy7 DE CURSU GALLICAXO DISQUISITIO. 398

cleri factam fuisse. Deinde lectionuni tempore fideles ^ chalibus pra?cipiunt, itemque pro singulis Dominicis
stelisse in pedes, exceptis infirmis. Ad lia;c millam et majoribus festivitatibus. Ab eodem Caesario con-

hic de Prima3 officio fleri mentionem, sicut nec etiam diti sunt canones concilii ir Vasensis, cujus canone

in 'constitutione Injuriosi episcopi Turonensis , de 3 statuitur, iit Kyrie eleison ad Matutinos, et ad mis-
qua inferius. Postremo hane psallendi normam in sas, et ad Yesperam frequentetur. Eam ob rem Au-
vicinis Ecclesiis, antequam in Arelalensi, fuisse in- reliani regula id aliquando ter, aliquando etiam duo-
stitutam. decies repeti jiihet. Ejusdem concilii canon b decer-

32. Non multum dislat Arelate Massilia, nbi me- nit, TJt in omnibus dausulis psahnorum post Gloria

dio sfficulo V versatus est Cassianus. Is duobus in lo- dicatur Sicut erat in universis ejus provincise ec-

cis cursus Gallieani meminit, et primo quidem in clesiis.

lib. II Institutionum, cap. 8 : « Illud etiam quod in 30. Prseter ea Ferreolus Ucetiensis anlistes, in re-

hac provincia vidimus, ut uno cantante, in dausula gulfc suse cap. 18 : « Gesla mart.n'um, inquit, id est
psalmi omuesadstantesconcinautcuni clamore, Glo- passiones sanctorum fidelium, qua;quorumdamcom-
ria Patri et Filio et Spiritui sancto, nusquam per om- paginata studio et sermone digesta sunt, tempore
nem Orientem audivimus, sed cum omnium silentio quo nobis diem migrationis eorum anni meta cursus
ab eo qui cautat, fmito psalmo, orationem succe- B sui legibus repraesentat, recenseri in oratorio au-
dere : hac vero glorifieatione Trinitatis tantummodo dientihus cunctis omnino decernimus. » Quod eliam
solere antiphonas terminari, » id est, si bene inter- de Viennensi et Arelatensi Ecclesiis superius ohser-

cantum alternum. Nam hunc antiphonae no-

pretor, vavimus. Denique Faustus ex monacho Lerinensi
mine apud antiquiores auctoresintelhgi 4:06 ^"PS" episcopus Regiensis, teste Sidonio in lih. is, epist.

rius vidimus. Aller locus esl in lib. iii, cap. 4, ubi 3, fuit <' precum peritus insulanarum,quas de palse-

duo nos docet Cassianus. Primum, matutinam so- stra eremitidis et de senatu Lerinensium cellulano-
lemnitatem, id est Laudes, « espletis nocturnis psal- rum, in urbem quoque (suani) transtulit, niliil ali

mis et orationibus, post modicum temporis interval- abhate mutatus per sacerdotem. » His omnibus ad-
lum, )> in Gallice monasteriis fuisse celebratam. Quod jungere par est metropoles Narhonensem, Burdega-
etiain in regula sua prajcipit sanctus Benedictus ; at- lensem, et Bituricensem, quarum episcopi iu con-

que de Emeritensi Ecclesia hiemis tempore in more cilio Agathensi anni 306, canone 30, sancierunt, ut
fuissetraditPaulusDiaconus inlih. de Patribus Eme- idem ordo indivinis offlciis ubique servaretur, quem
ritensibus, cap. 1. Secundum est, alteram « matuti- canonem integrum in consequentibus referemus. Ad
nam solemnitatem, » quod Prima; offlcium est, ^, ha^c Gregorius iuHistorije lib. i, cap. 29, tradit apud
•< in oeciduis vel masime i'egionibus » ohservatam. Biturigas, 408 ^ priniis acceptje Udei temporibus,

Et tamen Caesarius , ut modo vidimus , Cassiano clericos ordinatos fuisse, qui « ritum psallendi sus-
inferior oetate, nullam Prima' faeit mentionem; ceperunt. »

sed tamen in appendice regula? sua; eam diehus Do- 36. Ha>c fere sunt quEe de Lugdunensi, Viennensi,

minicis ac festis praescrLbit, ut postea videhimus. Arelatensi, aliisquevicinisecclesiis nohis observanda

33 . Mon pra?termittendus hoc loca Museus,seu (ulper occurrerunt : ex quibus intclligimus, primo quidem
vetustusCodexpra:'fert)Maseus,qui « hortatu sanctiVe- psalmos ab uno lectore aliquando fuisse recitatos,

nerii episcopi (Massiliensis; excerpsit ex sanctis Scri- testante Cassiano, et post finem singulorum versi-

pturis lectiones, totius annifestivis aptasdiehus,res- culorum Gloria Patri ab omnibus cantatum; deinde
ponsoria etiam et psalmorum capitula temporibus vero eampsalmodiffi disciplinam successisse, ut om-
et lectionibus congruentia. Quod opus tam necessa- nes canerent, quod Csesarius Arelate vicinarum Ec-
rium a lectore in Ecclesia comprobatur, ut expedi- clesiarum exemplo instituit. Nunc ad alias Ecclesias

tum et sollicitudinem tollat, et moram plebique in- progrediamur.

;

gerat scientiam, et celebritati decorem. » Hsec ex §IIL

Gennadii cap. 79, ubi ohserva lectiones ad dies tan- ]) in
j)e origine et propagatione divinorum officiorum
tum festivos designari, non ad fcriales. Lugdunensi secunda, tertia. et quarta, et in utraque
Belgica.
34. Quaratione ordinatafuerint Massihae divinaof-
ficia, non liquet; at de Arelatensi ritu conjectare 37. Psalmodiee antiquitatem in secunda Lugdu-
possumus es regulis Ca>sarii et Aureliani, qui longe nensi, id est in Rothomagensi Ecclesia, nuUum il-

diversum a Lugdunensi modum pr»scribunt. Ambo lustrius commendattestimonium, quam Paulini epi-

vero duos tantum nocturnos passim in Vigiliis noc- stola ad Victriciumejus urbisepiscopum. .< Denique
turnis assignant, et lectiones uterque missas appel- nunc Rotbomagum, et vicinis ante regionLbus temii

lant. Et tria quideni folia ad unamquamque exigit nomine pcr^Tilgatum, in longinquis etiam provinciis
Cssarius ; tres aut quatuor paginas, pro mensura li- nominari venerabiliter audimus, et inter urbes sa-
bri, Aurelianus, 40V lui lectiones de passionibus cratis loeis nohiles cum diviualaudcnumerari.Haud
martyrum iu eorum festis prffiscribit, ut permittit immerito, eum totam illic, qualis in Orienle memo-
quoque pra»-
tertium concilium Carthaginense. Ad hcec Csesarius et ratur, Hierusales faciem, apostolorum
Aurelianus in matutinis Laudihus canticum Magni- meritum tu» Sanctitatisadduxerit quipe- :
sentiam
fwat et hymnum Gloria in e.vcelsis pro diebus pas- reTinam memoriis suis tirhem, atfectu sanctorum
 ^99 APPEXniX AD OPERA SANCTI GERMAM PARI-SIENSIS. 400
spiriUium, etafleetu operum divinoruni, sedibussuis ^ hymnorum composuiL,teste Hieronymo, et posteum
comparant, qui in te ipso aptissimum sibi diverso- Isidoro. Exciderunt liymm illi; sed eos viderat Hie-
rium repererunt... Ubi quotidiano sapienter psal- ronymus, ex quo diseimus, in hymnorum carmine
lentium per frequentes ecclesias et monastoria se- Gallos indociles ab Hilario vocari, ut ipse Hiero-
cretaconcentu, eastissiniis ovium tuarum et cordibus nynms testatur in pra^fatione libri u commentarii ad
delectantur 409 ^t vocibus, » scilicet amici Ilei. Galatas. Unus ex his integer hymnus inter Hilarii
Erat ergo jam tuuc, id est sub finem sfeculi iv, in opera nobis reliquus est, iambicis versibus constans,
illa civitate quolidianuspsallentium concentus, non qui fili.T ejus Abra? missus dicitur. In eo hymno fit

modo in monasteriis, sed etiam in aliis ecclesiis, mentio Matutinre, cui hora; is aptatus est. Memoratu
exemplo monacliorum, quos huic institutioni esem- dignum id, quod Baudouivia in fine libri ii de Vita
plum praebuisse facile esset demonstrare. sanctaj Radegundis tradit, scilicet morem tunc fuisse
38. De ecclesia Turonensi, quaj tertia est Lugdu- « in festivitate beati Ililarii reliquis luonasteriiscir-
nensis, id memoriffl prodidit Gregorius sub finem cumcirca 411 prosiniis, usqueiu mediam noctem
Histoi'i£e suae, Injuriosum episcopum ibidem iiisti- Vigilias celebrare ; etde media nocte unumquemque
tuisse « Sextam » in illa Ecclesia, « quod
Tertiam et abbatem cum suis fratribus ad suum 'revertisse mo-
modo, subdit, in Dei nomine perseverat. » Ha>c sub B nasterium ad suum cursum celebranduni. » Denique
annum 330. Paulo post, id est anno .'507, concilium in Ecclesia Pictavensi Colleclarum usus nondum in-
Turonense ii ordinem psallendi priEscripsit, qui lain valuisse videtur tempore Fulberti episcopi Carnu-
in ipsa basilica sanctabeati Martini, quam in aliis ec- tensis, ut colligo ex epistola 79 ad Hildegariuni
clesiis servaretur. Hujus rei gratia couditus est ca- sancti Hilarii ecclesiio decanum : <i Finitis autem
non quoquid singulis anni luensibus ad Mufu-
18, in capitulis, post orationem Dominicam, ubi dicitur,
tinum psallendum sit, definitur, uulla aliarum hora- Bomine, exaudi orationem meam, statim esset sub-
rum mentione facta, nisi Sexta? el Duodecimte, sed denda oratio, quse ex libro Sacramentario recitatiir.
tantum coniparando veterum de Sexta et Duodecima Patere tamen Ecclesiam refinere suum usum usque
inslitutum cum Matutini observatione, quam concilii ad prffsens. »

Patres instituerunt, henipe ut noii niiuus quam sex 40. Ad quartam Lugdunensem tunc pertinebat Pa-
psalmi in Matutino, id e.st in nocturno officio, per- risiorum civitas, cujus cleri fervens in divinis lau-
solvantur, cum ad Sextam et Duodecimam totidem dibus persolvendis studium testis locuples asserit
psalmos Fairum statiita piwceperint, scilicet ^Egyp- Venantius Fortunatus. Is in libello de Vita sancti
tiorum, de quibus Cassianus in libro ii suarum In-
p Germani hujus urbis episcopi, eumlaudat ab inde-
stitutionum, capitibus3 et 6, ubi hunc uumerum duo- fessa Vigiliarum constantia, quae ea erat, ut « quin-
"decim psalmomm, tam in vespertinis, quam in no- quaginta psalmos vel amplius in templo sui pectoris
cturnis conventiculis eustodiendum angeli magisterio Domino decantaret, » id est recifaret « antequam
institutum fuisse dicitur. Ubi nocturna eonventicula reliquos de sopore commoneret assurgere : » deinde
non alia sunt quam Matutinum concilii Turonensis, ut « se mutantibus clericis, sine vicissitudine ipse
cujus Patres ad hunc locum respexerunt. Itaque ad decanfandi modulamina non finiret. » Postremo
Terliam et Sextam, quas Injuriosus in dies ordina- « terlia noctis hora ingrediens in ecclesiam, non est
verat, concilium adjecit singulisetiam 410 diel>us egressus ulterius psallentium ab ordine, donec cla-
Matutinuni. Ante id tempus sub Perpetuo metropo- resceute die, decantatus solemniter cursus universus
litahabitum estanno 463 concilium Veneticum, cu- consummaretur es canone. » Hic de multis nos ad-
jus canone to sancitum est Ut idem ordo sacrorum et monet Fortunatus. Pi-imo, episcopo moris fuisse ut
psallcndi observaretur intraprovinciam, et sicutunam, clericos suos ad Vigilias nocturnas excitaret, ac
inquiunt Patres, cum Trinitatis confessione fidem te- proinde sub eodem tecto cohabitasse omnes. Deinde
nemus, unam et officiorum regidam tcncamus. Et ca- clericos sibi invicem in canendi vices successisse. Ad
none 14 : Ut clerici, qui in civitate fucrint, matutinis Dha-c terfia nocfis hora Vigihas fuisse inchoatas in
hyrnnis intersint. Jam ergo in provincia Turononsi Ecclesia Parisiaca : quee laudabile hoc institutum
ordo psallendi erat instifufus, sod fortasse non pro efiam nunc religiose servat, nocturnas Vigilias ad
singulis diebus, sed pro diebus festis. Unde Injurio- mediam noctem persolvendo. Ppstremo sacri cursus
sus in dies feriales Terfiam et Sextam instituit. canonem tunc ratum 41 2 ^^^ tixum fuisse. De Lupo
39. Turonensi Ecclesiaj adjungere niihi liceat Pi- Senonensi episcopo id etiam litteris mandavit ejus
ctavensem, quae licet alteri metropoli, nempe Bur- Vitse scriptor, ipsum « ea hora qua clero incumbebat
degalensi, subjecta, magnam tamen cum ea affinita- matutina peragere solemnia, suis manibus signum
temhabet, tuni ob viciniam, tum ob sanctum Marfi- pulsasse. »
nuiu, qucm Turouibus concessit Hilarius sanctissi- 41 . Prajclarum vero est ejusdem cleri Parisiacen-
mus Piefavorum antisfes. Huic infer primospsalmo- sis ob assiduam psahnodiam elogium apud eumdem
dise originem esse tribuendam conjiciebam, tuiii ex Fortunatum, in lib. ii, carmine 10 :

eo quod in Phrygiam ob catholicam fidem relegafus, Gelsa Parisiaci cleri reverenlia pollens
hunc psallendi morem ex Asia iu Galliani facile in- Ecclesiae geuium, gloria, munus, honos ;
Carmiue Davidico divina poematapangens,
vehere potuit (um quia Latinoruni prirnus Jibruiii
:
Cursibus assidnis dulce revolvit opus.
 ini DE CLRSL GALLlCAiSO DISULISITIO. 4o2
Inde sacerdotes, leviticus hinc micat ordo
Illos canities, hos stola pulchra tegit.
:
^ eisque » sufOcientia victualia constituit, et prsedia

Illi jam seoio, tamenhi bene vestibus albent,

luffidam illis contulit, necnon serarium commune
Ut placeat summo picta corona Deo. usibus eorum instituit. » Ita Frodoardus in lib. ii
In niedio Germanus adest anlistes honore
Qui regit hinc juvenes, subrigit inde senes. cap. 1 1 . AtRigoberti Vitae scriptor paulo aliter idem
attestatur hisverbis: "Canonicamclericis religionem
Ex sequentibus versibus colligi videtur, psahiiorum
instituit.Juxta nunierum quoqueeorum, quotus illo
cantum a media nocte ad lucem continuum fuisse.
in tempore erat, sufficientia et continua eis victualia
Atque huc fortasse spectat quod ex Germani Vita
constituit, quatenus divino cultui liberius atque in-
niox retulimus, clericos sibi in canendo successisse.
stantius insistere quivissent. Prius quippe quam
Miles ad arma celer, signum mox tinnit in aures,
Eriglt excusso membra sopore toro.
exoptabilis hic altor ac pater eorum adveniret, non
Advolat ante aliosmysteria sacra requirens eis dabatur canonicus panis, et non erant, ut sunt
Undique quisque suo templa petenda loco.
hodie, canunici, sed sicul matricularii. Et ad hsec
Flagranti studio populum domus irrigat omnem,
Certatimque mouent quis prior ire valet. res pro[)rias cum habitatoribus earum illis contutit,
Pervigiles noctes ad prima crepuscula jungens,
CoDstruit angelicos turba verenda choros.
qui singulis necessitatibus eorum perpetuo deservi-

^, , .
Primus Rhemensium hicepiscopusferturcom-
rent.
Neque tantum vocum, sed etiam musicorum mstru-
^ D
tj ..,.,. ,.,
mune eis mstituisse serarmm, generahter .,, .

_ _ . . . . . illorum
mentorum usum in Parisiaca Ecclesia tunc fuisse
usibus in ssecula profuturum. « Quod Rigobertus hic
subdit idem Poeta.
dicitm-, canonicam clericis religionem instituisse,
^l 3 Hinc puer exiguisaltemperat organa cannis; sive, ut Frodoardus habet, restituisse, id ita intelli-
ludp senex largam raptat fib ore tubam.
Cimbalicae voces calamis miscentur acutis, gendum est, ut eos ad communem vitam composue-
Disparibusque tropis fistula dulce sonat. rit, commune eis tribuendo serarium cum antea :

Tympana rauca senum puerilis tibia mulcet,

Atque hominum reparant verba cauora lyram. rcditus communes non baberent, sed stipem suam
in dies ab episcepo acciperent, sicul matricularii,
Postremo non solum clericos, sed etiam laicos can-
ecclesiaj catalogo ascripti. Beatus Reniigius in suo
tandis Dei laudibus dedisse operam constat ex se-
ipsiustestamento clerumecclesife Rhemensis et ma-
quenti versu :

tricularios designathisverbis : « Subdiaconis solidos

Pontificis meritis clerus, plebs psallit et infans.
duodecim, lectoribus solidos duos, ostiariis et ju-
42. Hsec sunt quae de antiquo cursu Gallicano iiioribussoIidosduosjubeodari.Paupcribusin matri-
apud probatos auctores reperire nobis licuit. Caete- culapositis, 41 5 aiiteforesecclesiaeexspectantibus
runi ex aliis apud quasdam Ec- _ stipeni, duo solidi, unde se reflciant, inferentur. »
intelligimus serius
clesias quotidianum psallendi morem admissum fuis- Similiter agendo de Ecclesia Lugdunensi seu Lau-
se. In Ecclesia Virdunensi Paulus episcopus, qui sid) dunensi, solos subdiaconos, lectoros, ostiarios et
annum 647 vivere hunc rituni instituit, aut
desiit, juniores nominat, nulla presbyterorum aut diacono-
certe restituit, preediis hanc in rem a Dagoberto rege rum mentione facla. Perid tempus clermn Ecclesise
et a Grimone in dotem canoniconim impetratis. Nam Rhemensis ad offlcia divina satis numerosum fuisse
ante id tempus ecclesia illa u itarebus destituta erat, inde colligi potest. Sed cuni temporumprocellisim-
ut nemo clericorum esset qui assidue (ut sic praecipit ininutus fuisset, eum restituit sanctus Rigobertus.

ecclesiasticus ordo) missarum solemnia, vel consue- Ah hujus tempore auctusestsinedubioin Rhemcusi
tum psalmorum inibi compleret cursum ; sed pree Ecclesia divinus cultus, qui fortean prius ob canoni-
iuopia vix et cum magno labore per siugulos dies corum penuriam non ita solemnis erat. Nunc vero
adveniebat aUquis forensis presbyter, et citissime, tanta illic niajestate et rituum gravitale celebratur,
satisque indecenter horarum et missee simul complens ([uanta vix in ulla alia cathedrali ecclesia.
offlcia,mercede accepta, revertebatur ad propria.
§ IV.
Similiter secundus et tertius, cjeterique, donec idem Divinomm officioruin institutio in parochialibus aliis-
ordo confusus a novissimo rediret ad primum. » Ha- n que ecclesiis.

ctenus ex ipshis Pauli Actis, qu» in sa;culo vii 4.5. Cum non magis ad clerieorum
offlcia divina

nostro habentur. pensum quam ad fldelium exemplum instituta sint,

43. Nec fere alio modo hic ritus in Ecclesia An- non parum intererat ut non solum in cathedralibus,
tissiodorensi sub finem swculi vii fuit institutus. Te- sed etiam in parochialibus aliisque ecclcsiis celebra-
tricus quippe episcopus, primo sute ordinationis rentur, quatenus per ecclesia? cujusquefacultates id
anno, constituit utabbates, archipresbyteri et paro- liceret. Hujusce instituti nullum antiquius invenio
chi414 rurales cum dominicis (ut Acta episcopo- monumentum, quam in concilio Epaonensi, cujus
rum habent) clericis, in ecclesia sancti Stephani canone 23 id conslitutum est : Sanctorum reliquiae in
divinum persolverent offlcium ; ita ut sua cuique oratoriis villaiibus non ponantur, nisi forsan clericos
monasterio, archipresbytero, vel parocho hebdomada cujuscunque parochix vicinos esse contingat, qui sacris
incumberet, assignato singulis stipendio exdominico cineribus psallendi frequentia famulentur. Mos igitur
cellario. eo tempore arat, id est seeculovi ineunte, ut in locis
44. Eodem tempore apud Rhemos Rigobertus ubi sanclorumreliquicT asservabantur. officia divina
pontifes w canonicam cloricis religiouem restituit, » per proprios aul vicinos dericos pcrsolvereutur.
 403 APPENDIX AD OPERA SANCTl GERM.\iM PARISIENSIS. ioi
Consentanea est lniic sanctio concilii Cabilonensis ^ fideles ad nocturnas preces surgebant, ex Tertul-
medio skcuIo vii 416 celebrati, in canone 13, de liano, in Apologi.e cap. 2; e.x Plinii epistola ad Tra-
oratoriis quie per villas fiunt, ut sint in potcstate epi- janum, de Cbristianis; et Eusebii lib. ui, cap. 33;
scoporum ; qui ex facultaiibus ibidem eollectis procu- atquePvicephori lib. iii cap. 17,quibus addeHilarium
rent ut officium dicinuin possit impleri, et sacra Uba- in psahnum csviii, el Ambrosium variis in locis.
mina consecrari. Solemnis erat etiam Lucernariibora subfineni diei,
46. Concilium Emeritense in Lusitania, post me- teslc Prudentio cuni aliis, antequam Vesporarum

dium sseculum vii de parochianis presbyteris statuit, nostrarum ritus esset institutus. Scriptor Constitu-
canone 19, Ut de ecclesix sux familia clerivos sibi tionum apostolicarum, in lib. viii, cap. 34, fideles
faciant, quos per boimm voluntatcm ita nutriant, ut et onines universim alloquens : « Precationes, inquit,
officium sanctiim dirjne pcrafiant, et adserritium suum facile mane, tertia, sexta, nona, vespere, atque ad
aptos eos habeant. Item apud Anglos, auno 787, de- galli cantum. » 418 Postea refrigescente pietate,
cretum est in concilii Celicbitensis cap. 7, Ut omnes diebus festis ac Dominicis fideles a Matutinis abesse
ecclesiw piiblicx canonicis hori^ cursiim suum cwn re- religioni duxerunt. Tnde Ebroinus die Domini^o,
verentia liabeant. Vnde Eadgarus rex sfeculo x edixit, cum ab boc Matutinarum officio in tedes suas redhet.
cap. 45, « Ut quis statis temporibus campanas pul- B ab Nunc eo devenit pietas,
adversariis necatus est.
omnis tunc sacerdos cantum suum hora-
set, et ut ut qui a missa vel privata non abfuerit diebus prre-
rium Non alia apud nos discipli-
in ecclcsia psallat. » ceptis, egregic religiosus habeatur. Quod tameu

na. Xamapud Reginonem, in Collectione canonum, citra olTensam dictum sit piorum hominum, qui

lib. i, cap. 208, refertur concilii Namnetensis caput nostraetiam a-tate, priscorum Christianorum reli-

19, in haecverlja : Preshyter, mane matutinali officio gionem ac inores pro modulo imitantiu-.
expleto, pensiim sercitutis sme canendo (id est priva- §v.
tim recitando) Primam, Tertiam, Sextam, Nonamque Dicinorum officiorum in Gallicanis ecclesiis antiqua
pei'solvat; ita tamen iit postea, horis compctcntibus, ordinatio describitur.
jitxta possibilitatem, aut a se, aut a scholaribus publice 48. Hactenus quid de cursu Gallicano in variis
compleantur. Verbum canenrfo interpretor de privata Ecclesiis observare licuit, rudi opere exposuimus ;

recitatione,necaIiaminterpretationemsequentiapa- sed in quo hic cursus consisteret, nondum es supe-

tiuntur. Sic autem hcec vox alia^que similes aliquando rioribus satis distincte intoUigitur. Idvero accurate
suniuiitur apud ojusmodi auctores, ut alias probavi- describere difficile est, tum quia diversi fuerunt in
mus. Et quia h;oc observatio alicujus nionienti est in „ variis Galliarum Ecclesiis rilus, tum quia nos hujus
nostro argumento, unum affero indubitatum Remigii '
rei veteramonumenta deficiunt, Sed tamen gene-
Antissiodorensis nionachitestiinoniura,quiin expli- rale quoddam Gallicani cursus specimen sub uno
catione super Canonem miss8e,ubi rationem reddit, conspectu hic ponere visum est, ad majorem argu-
cur Canon tacite recitetur : « Idcirco, inquit, venit raenti quod tractamus illustrationem,
consuetudo inEccIesia,uttaciteipsa obsecratio atque 49, Prineipio id maxime eurarunt ubique episcopi,
consecratio a 41 V sacerdote cantetur, ne verba tam ut in quavis provincia uuiformis in divinis officus

sacra vilescerent. » Non aUter accipiturVerbumea- ritus servaretur, Exstant varia hac de re decretacum
nendiin pra;dictocanoneconcilii Namnetensis; quod apud Gallos, tum apud Hispanos, Insignis est in
quo tempore celebratum sit, ineertum est. Hoc ca- primis constitutio Toletani concilii iv, cujus Patres
pitulum totidem verbis refert Hincmarus in primi post expositam catholicam fidem nihil antiquius
Capitularis articulo 9. Porro psalmodiam in rurali- habuerunt, quam ut uniformem psallendi modum
bus etiam ecclesiis sseculo \n viguisse illud argu- adstruerent canone 2 : Placuit ut omnes sacerdotes,
mentoest.quodsanctusEIigiusNoviomonsisantistes, qui catholicx fidei 41 9 unitate complectimur, nihil
« cum dicficeses suas, » id est parochias, « ut episco- ultra diversum aut dissonum inecclesiasticissacramen-
pismos est, visitaret; » ob pravos cujusdampresby- J) iis ayamus; nequselibet nosfra diversitas apudignotos
teri mores, « in una hasilica interdixit cursum vel scu carnales schismatis errorem videatur ostendere, et
oblationem, » ut legitur in ejus Vita; lib. ii, cap. 20. multis exstet in scandalum varicfas Ecclesiarum. Unus
47. Sane Riculfus sa>eulo ix episcopus Suessio- crgo ordo orandi atque psallendi a nobis per omncm
nensis eamdem fere constitutionem habet articulo 3 Eispaniam et Galliam conservetur ; unus modus in mis-
ad suos parochos : « Habete, quseso, studium in sarum solemnitafibus, unus in vespertinis, matutinisque
psalmos cantando, in divinos libros legendo, in ca- officiis : nec diversa sit iiltra in nobis ecclesiasfica con-
nonicas horas custodiendo, id est Primam, Tertiam, suetudo, quia una fide continemur et regno. Eoc enim et

Sextam, missarum quotidiana celebratione Nonam, antiqui canones deareverunt, ut unaquseque provincia
VesperasetCompletorium,atquematutinaIeofflcium ct psallendi, et ministrandi parem consuetudinem ha-
decantando ; et invitate parochianos vestros, ut si ad beat. Hoc decretum conditum est non solura pro
alios cursus venire non sufficiunt, saltem missas Hispaniis, sed etiam pro Gallia Narbonensi, qua; tunc
audirefrequentiusstudeant, etDoniinicis, alquealiis Visigothorum regno continebatur.
diebus festis, Vesperas, Matutinas et missas frequen- 50. Qui sint illi canones a Toletanis PaWbus lau-
tare non prfetermittant. » Primis EccIesiBe sfeculis, dati, intelligimus ex decretis aliorum conciliorum.
m DE CURSU GALUCMO DISQUISITIO. 406

nempe Bracarensis Lusitania, Gerundensis in p^ Turonensi preemisso. Hanc enim esse istius concilii
in

Catalania, et apud Gallos Venetici et Epaonensis. sententiam persuadet primo Patrum exemplum ex
Sic habet Meneticum anno 465 celebratum in cano- Cassiano petilum ad probandum duodecim psalmo-
ne Rectum quoque duximus, ut vel intra proviii-
io : rum numerum apud.^Egyplios monachos receptura
ciam nostram sacrorum ordo et psallendi, una sit con- tam « in uocturnis, » quam « in vespertinis conven-
suetudo; et sicut unam cum Trinitatis confessione ticulis. » Deinde nequaquam veri simile est solum
fldcm tenemus, unam et officiorum regulam teneamus, Laudum officium, omissis precibus nocturnis, aPa-
ne variata obscrvatione, iii aliquo clevotio nostra dis- tribus Turouensis synodi fuisse institutum. Ad bsec

crepare videatur. Epaonense anno 517, in canone is non erat Laudum ritus per id tempus in Galli-

27j:Ad celebranda divina officia ordinem quem metro- canis ecclesiis, qualis in eo concilio assignatur. Nam
politani tenent, provinciales observare debebunt. ad officium « tempoins matutini » seu LauduraGallus
Neque vero solum in unaquaque provincia,
51. Arvernorura episcopus, morti proxLmus, recitavit
communis quidam ritus vi-
sed etiam in tota Gallia « psalmum quinquagesimum, benedictionem » seu

gebal, si non in omnibus, saltem in plerisque uni- canticum triura puerorum, et « Alleluiaticum psal-
formis, qui coramuni appellatione cursus Gallica mum, » id est psalraum clviii et duos secpientes,
nus a majoribus nostris dictus est, utin Actis sancti D qui Alleluia pro titulo babent, testante Gregorio de
Walariei abbatis « Cursum vero tam monasteria-
: Vitis Patrum cap. 7. Pra^ter ea idera Gregorius noc-
lem, quam et 420 Gallicanum magno studio in- turnas publici offieii preces non uno in loco Matuti-
desinenter observabat. » Idem de sancto Serenico nas appellat. Priraus locus est in lib. i de Miraculis
legitur, nempe quod « absque peculiari supplica- sancti Martini cap. 33 : « Tertia auteni nocte, post-
tione, Romanura seu Gallicanura, necnon et Sancto- quam advenimus ad sanctam basilicam, vigilare
rum Benedicti et Columbani cursum horis singulis disposuimus,jquod el implevimus. » Has vigilias Gre-

Doraino decantaret. » Itaque GaIIicana>. oranes Ec- gorio cum suo clerico privatasfuisseconstat ex con-
clesise in unum aliquem moduni conspirabant, qui textu narrationis. Mane autera facto, subdit Gre-

cursus Gallicanus dicebatur. gorius, signo adMatutinas comnioto, reversi sumus

52. De nocturnis ofliciis id statuit anno 567 cou- dormilum. » En signum 422 publicarum de nocte
cilium Turonense n, canone 18 : l't in diebus festis precura, quae hic Matutinae vocantur. Alter locus est
ad Matutinum sex aiitiphonse binis psalmisexplicen- apud eumdera Gregoriura in lib. de Vitis Patrum
tur... Septembri sejitem antiphonx binis psalmis; Octo- cap. 8, ubi Nicetius Lugdunensis antistes, cum ali-

bri octo binispsalmis; 'Soremhrinoveinternis psalmis; ^ quando « surrexisset adMatutinum, exspectatis dua-
^ i • I ^ .-. i.,-^. . I
Januario
,-.,... 73„; .•»
Febmario
VJ , . ..,.-._ "_.._ ,'j- :i.,.,- :_ -.1.,:
(dicitur) in sacrariuni; ubi
:
Beccmhri decem ternis psalmis : et bus antiphonis, egressus
itidem usque ad Pascha. Uhi obiter adverte, annum dum resideret, diaconus responsorium psalmura
desinere in Pascha. Sed quid sibi volunt hsec simi- canere nimirum post lectionem.
ccepit, »

liaque verba : Sex antiphonse binis psahnis explicen- 54. Itaque secundum prwscriptum concilii Turo-
fur? Xn plures anliphona:; quam Psalmi? Imo bini nensis, duodecimminimum psalmis, continentersub
aut terni psalmi pro singulis antiphouis. Id ex con- sex antipbonis recitatis, succedebant lectiones cura
sequentibus intelligitur, ubi additur, uivel duodecim suis responsorii^. De raense Augusto nulli psalrai

psalmi expediantur ad Matutinum. Ergo sub singu- prsescribuntur, sed hoc tantura : Toto Augusto mani-
lis antiphonis bini Psalmi canebanlur. cationes fiant, quia festivitates sunt et inissse sancto-

53. Quid Patres synodi Turononsis Matutiui voca- ruin. Quem locum explicat Aimoinus in lib. m Hi-
bulo hic significent, non levis estdifficultas. Quidam storia; Francorum, cap. 81 : » Porro toto Augusto,
hunc locura de nocturno offlcio intcrpretantur, qui- propter crebras festivitates, manicationes fiebant.
dam de solis Laudibus malulinis, quasMatutinorum Manicare autem mane surgere dicitur. « Sed quid
norainesanctusBenedictus aliique veleres designare consequentiaj est, ut quia toto Augusto mane surge-
solent. Jam
superius pag. 110 praemisiraus, Matuti- j) hatur ob frequentes festivitates, nulli psalmi ad hunc
numseuMatutinosarabigufe esse significationis, quo mensem priiescribantur ? Fortasse quod raissfe san-
noinine aliquando Laudcs (ut vocamus), aliquando etorum tunc summo mane dicerentur ob messis ne-
apud Cassianura; ali-
Prirase officium exprimitur cessitatera. Nam festivitates plerwque celebra-
illffi

quando vero ipsura nocturnum officium, quod ina- tione raissffi terminabantur. Antiphonarium Turo-
tutinis horis celebrari raos eratin Dorainicis diebus nense recensetur inter libros, quos medio saeculo

et festisrainoris4l21 soleranitatis. Duplicis quippe viii Wido abbas Fontanellensi raonasterio largitus
generis erant nocturufe preces : alije VigiliEe in so- est. Quod de mensis Augusti missis quotidianis tra-

leranioribus festis usitatae, sic dicta>, quod ab ineun- dit concilium, longe recedit a more Cisterciensiura,

te, aut certe amedia noctecirciterinitiumducerent; id est Barbellensium, in dicecesi Parisiensi raona-
aliift Matutinaj in profestis et Dominicis, quibus tar- chorura : qui « raessionura tempore cessabant a so-
dius nocturnre preces persolvebantur. In hoc signi- lemnitate missarum,» quoniam colligendissegetibus
(icatu Matutinum sumitur in concilio Veneteusi anni erant occupati. Quocirca Philippus Augustus insti-
Vfio, canone 14, ubi prsecipitur u« clerici qui in civi- tuit ut «singulis diebus mane, in remedium animse
aie fuerint matutinis hymnis intersint; et in concilio patris sui Ludovici VII, qui istic sepultus est, « Mis-
407 .yPENDlX AD OPEIU S.Vi\CTl GERMAiM PAKlSIEiNSlS. 408
sarura solemnia celebrarentur. » Quibiis penutis, j^ nuni, leetionem et capitelluni. Ubi videsin omnibus
« si quas baberent messes » monachi, 423 (I"o'-i- ofliciis liymnum psahnis et antiphonis postponi,
die possent illis metendis operam dare. » Hujus rei quem nosadPrimam etti-essubsequenteshoras prse-
diploma datum est aniio llSfi, odituni in lib, vi de ponere solemus. Lucernarii officium, ut Duodecimaj
Re diplomatioa. prajvium, celebrabalur eo tempore quo lucernai ac-
55. Ad Vigilias seu nocturnas preces aliquando cendebantur ad Duodecimam, id est ad Vesperas.
ipsi episcopi, aliquando is cui baec commissa
ab eis 59, In concilii Turonensis canone pra^laudato fit

fuerat, clericos e.\citabant. De sancto Germano Pa- mentio de Sextaet Duodecima, non defmiendo^sed
risiorum episcopo Fortunatus tradit.id per se ipsum comparando utriusque officia ab antiquis Patribus
prsestitisse, ut superius vidimus, Cajsarius Arelaten- instituta 425 <^ura Matutino, cujus offlcium in eo
sis hanc curam Stephano diacono injunxerat, ex concilio definitur, Sic quippe argumentantur hujus
Vitie ejus lib, n, num, 4. Qui Ca?sarius id observa- coucilii Patres : Quia Patrum statuta preecepenmt ut
bat, " ut nullus suorura, qui sceura raanebant, ante ad Se.Ttam sex psalmi dicantur cum Alleluia, et ad

horara legitimara excitaretur. » Ita sanctus Renedi- Duodecimam duodecim psalmi item cum .\lleluia, cur
clus officium significandi officii divini iraponit ab- ad Matutimim non item vel duodecim explicentur? Ex
bati, aut diligenti alicui fratri,'cui abbas vices suas B quibus verbis dubiuni est an concilium statutis vele-
commiserit, rum Patrum (scilicel Orientalium, de quibus Cassia-
56, Concilium Narbonense anni 589, canonc 2, nus in libro ii) adhteserit in assignando Sextse et
preecipit, ut in flne cujusque psalmi gloria dicatur, ef Duodecimae offlcio.

per intervalta majorum. Nara psalmi proli.xiores in 60. Duodecimffi officiuin a Corapletorio distinctum
duas puusatioiies dividebanlur, et per qiiamcumque fuissepatetex regula.Vureliani. In voteri .Missali Gal-
pausationem Gloria Trinitatis decantabatur. Quod licano duse referuntur orationes pro Duodecima.
etiara statuit sanctus Renedictus. Ad haec Sicut erat nempe pro Vigiliis Nativitatis Domini et Paschfe.
post Gloria addit concilium Vasense ii, canone 5. horam notat, Deum deprecando, ut ver-
Posterior
Denique prieter hymnos Amhrosianos concilium Tu- gen/ef/ievocemrugitus exaudiat, etsuperveniente cali-

ronense ii mox laudatum, canone "23, admiltit etiam gine noctis fldeles luminis sui splendore illustret.

eos qui digni sunt forrna cantari. Itaque vergente die,id est hora lucisultiina, hoc offl-

'61. Primee officium quando primum in Gallia re- cium cclebratur.

ceptum sit, non constat. Cassianus, in lib. i Inslitu- 61. Cffisarius ad Lucernarium seu Vesperas bene-
tionura, cap. t, auctor est hanc « Matutinam (quo . dictionem populo impertiebatur, ex Vitae ejus libro

nomine Prima'. offlcium intelligil) in occiduis vel II, nuin. 12 Factum esl ut quodam tempore qua-
: i<

inaximeregionibusobservatam » fuisse. Quod an de tuor ei episcopi ad occursum venirent, cum quibus

Gallia intelligendum sit, dubitare licet, cum nulla ad Luoernarium ad basilicam sancti Stephani de-
mentioPriraa' flat in constitulione Injuriosi episcopi scendil. Cuinque expleto Lucernario beiiediotionem
Turonensis, qui Tertiam et Sextani instituit, nulla populo dedisset, » etc. Praeter ea saepe homiliasaut
Primffi f ucta mentione.Quod etiam 424 de Ca>sario ipse memoriter » recitabat, aut, si quando vale-
ci

Arelatensi superius vidiraus. At reponi potest. Primaj tudo non sinebat, pcr alios i'eeitari curabat, tam,
quideraofficiunidiebusferialibus,dequibusagitInju- " ad Matulinos, » quam c ad Lucernarium, ut nullus

riosi constitutio,nonfuiss0pra?scriptum,sed tantum esset, qui se de ignorantia excusaret, » Neque id

festivis ac Dominicis. Certe C<Esarius in reguia sua solum diebus festivis, sed et ferialibus prsestabat,
hissolis praatcr Sabbatuni diebus, scilicet majoribus Legesis admonitionem in sermonem 22 appendicis
festis et Doininicis, Primam pra?scribit his verbis : novEe iV.ugustiniana'. De hac benedictiouo, quse ab
u Deinde dicenda est Prima cuni psalmis sex, et episcopis vel prfesbyteris in fiue Matutinorum et
hyninus, Fulgentis auctor setheris : Lectiones duse. Vesperarum dabatur, legendus est canon 30 concilii
una de Veteri, alia de novo Testamento, et capitel- J) Agathensis. Et quiaconvenit ordinem 426 Ecclesise
liim.Hoc modo Dominica vel Sabbato et majoribus ab omnibus xqualiter custodiri, studendum est, iit si-

restivitalibus fleri debet. » Quod si CcBsarius Primie cut uhique fit, et post antiphonus, Collectiones per or-
offlcium sanctimonialibus pro diebus ferialibus non dinem ab episcopis vel priesbyteris dicantur ; et hymni
imposuit, raulto minus insolens esse debet quod matutini vel vespertini diebus omnibus decantentur ; et

idera in ecolesia sua cathedrali, itemque Injuriosus in cvnchisione matutinarujn vel vespertinurum missa-
in sua illud cisdem diebus prsetcrmitteudum cen- rum, post hymnos capitella de psalmis dicantur; et

Totidem psalmos ellectiones, cum capitello,

suerint. plebs colkcta oratione ad vesperam ab episcopo cum
eumdemque hymnum ad Primam instituit Aurelia- benedictione dimittatur.
iius, sed eam diebus singulis assignasse videtur. 62. H;ec sunt qua; de oursu Gallicano apud veteres
58. Idera ad subsequentes horas exigit^ex psal- auctores observare potuimus. Swculo ix uniformis
nios, tum post antiphonam, hymnum, lectionem et penes clericos eral psalmodise disciplina, utex Ama-
lapitellum ; ad Lucernarium psalmum directaneum, larii supplemento ad librum de divinisOfficiis, aliis-
antiphonas,duas, hymnum,etcapitellum ;adDuode- (pie soriptoribus iiitelligimus. Id factura a tempore
cimam psalnios decem et octo, antiphonam, bym- quo Paulus papa iii Galliam transmisit .\ntiphona-
409 DE CURSL GALLICANU UISUUISITIU. 410

rium Rumanum, cujus exomplum HarduinusFonta- \ languentem saerorum ministrorum pietatemlegihus

nellce reclusus tunc descripsisse memoratur. PsalmO' excitaret, ut saltem aliquot horas divinislaudibus in-

diee ritum, qui hodie quoque in plerisque ecelesiis sumerent, quorum omnis cogitatio in Deum et de Deo
Gallicanis, viget, descripsit Gregorius VII in concilio esse deberet. Sive ergo ea lex est, sive consuetudo,

Romano, cujus decretuni refertur de Consecrat. qua ministri sacri ad recitandas horas canonicas te-

dist. 0, cap. In die. nentur, saucta et inviolabihs esse debet : cum sit

§ VL qucedam intei-pretatio juris divini, ortaque sit exipsa

De obliyatione clericorum ad cursutn privatim recitan- clericorum conditione, qui toti divino cultui sunt
dum; uhi df, ilinerantihus et infirmis. mancipati. Sed his omissis, duo nobis hoc loco dis-
U3. Tanta CLiristianisomniljus Dcum precandi ra- quirenda sunl. Lnum, quo ex tempore hsec divino-
tio et necessitas incumbit, ul jugem et non inter- rum officiorum privata recitatio in Ecclesia recepta
missam ab eis orationem exigat Apostolus, quantum- sit, praesertim apud Gallos. Alterum, quo demum
vis diversis llucluantis ac misera? vita; incommodis sajculo in legem evaserit hw consuetudo, et an fue-
ac curis distraliautur. Non minor sine dubio, imo rit lex illa generahs.
slrictior assidufc precationis obligatio clericos spe- 63. Atque ut a priori incipiam, nou uno iu loco
ctat, utpote qui quasi quidam inter Deum et homines B Venantius Fortunatus memorat, Germano Parisiorum
sequestri, speciali titulo Majestati diviuae consecrati episcopo, qui medio sa?culo vi vixit, hunc fuisse

ac mancipati suut, alquc a terrenis sollicitudinis morem, ut qnotidianum cursum religiose persolve-

magis 427 lilieri et immunes. Quapropter apostoli ret. Nam in ejus Vitse capite 63 mentionem facit de
sic orafioni sese adstrictos esse sentiebant, ut, re- <i cantato cursu Tertiae » perGermanum, id estreci-

licta diaconis inferioris ministerii cura, totos se pre- tato ; et signantius capite 76 : « Qui equitans tn iti-

cationiet pra'dicationi verbi Dci addictos profiteren- nere, inquit, semper de Deo aliquid, aut verbo con-
tur. Sed quonium huniana imbecillitas, atque adeo tulit, aut cautavit, cursum nudo capite dicens, etsi

multiplex hujusce vitse necessitas non palitur ut ho- uis aut imber urgeret. » Gregorius vero Turonensis
mines continua mentis intentione in Dei laudibus et ita cursui recitando etiam addictus erat, ut <i exper-
orationeoccupentur; imo etiamDcumagisaceeptnm gefactus circa medium noctis, ad cursum reddendum
sit ut clerici aliis ordinis sui ofliciis, quK proximi surgeret, » lib. vui, cap. 13.429 Etin
iuHistoriaj

caritas exigit, identidemincumbant; ideo «diversas lib. v, cap. i7, cum

apud Parisios versaretur tem-
is

orandi horas, » ut Hieronymus ad Eustochium lo- pore concilii «Eaveronocte, inquit, decantatis no-
:

quitur, « habei'e debent, ut si fortc aliquo fueriut ^

ctnrnalibus hymnis, » id est privatim recitatis, « os-

opere nimiumdetenli, ipsum eosad oflicium tcmpus •

tium mansionis nostr» gravibus audio verberibus
admoneat. » Atque hoc deniuin pacto jugis orationis cogi. » Idem de se ipse testatur in lib. ix, cap. 6.

pra?ceptum implere possunt, ex Augustino, « si nullo Neque id peculiari religione faciebat, sed ex more
die iutermittantur opera orandi. » Porro, ut idem aliorum sacerdotum. Nam in libro de Gloria confes-
sanctus Ductor ail in epistola ad Probam, « ideo per sorum cap. 3 1
, agit de quodam presbytero, qui in
certa intervalla horarum ac temporum etiam verbis itinere constitutus,cum apud pauperem quemdam
rogamusDeum, utipsisrerum signis nos acrius ex- hospitatus esset, « juxta morem sacerdotum nocte
enim sequctur cffectus, quem fre-
citcmus. Dignior ith stratu suo consurrexisse, et orationi adstitisse »

quentior prfficedit affcclus. » perhibetur. Lnde in hb. de Vitis Patrum, cap. 7,

64. Sancta ha;c institulio luilli non probatur : sed Gregorius Lingonensisprffisul, « noctede stratu suo,
durior multis videtur illa obligatio qua sub lethalis nullo sentiente, consurgens, adorationem, Deo tan-

peccati poena hmc divinorum officiorum recitatio a tum teste, pergebat; ostio divinitus reserato, attente
sacris ministris exigitur. Censent quippe ejusmodi psallebatinbaptisterio. » Hoc psaUentium, <(tanquam
homines novitiam hanc esso obligationem, priscis multarum vocum, pertrium horaruin et fereamplius
temporibus ignotam, nec iilla Ecclesia". universse tj spatium audiebatur. » Postea, « impleto cursu, re-
lege impositam, sed a scholasticis et a casuum arbi- vertens ad lectnlum, ita se caute super stratum de-
tris inductam. Et quidein optandum esset ut Christi ponebat, ut prorsus nemo sentiret. » Denique (quod
ministrorum voluntas ita sponle sua curreret ad of- maxime ad rem facit) Gregorius Turonensis Salonio
ficia pietatis, ut nullo legum stimulo indigeret. Sed et Sagittario episcopis, quod cursum sacrum negli-
tantaestdepravatioconsuetudinum,tantaopinionum gerent, vitio vertit in lib. v, cap. 21:« Nulla prorsus
vanitas, ut legum adminicula necessaria sint ad re- de Deo erat mentio, nullus omnino (-ursus memoriae
vocandos bonos mores, nc peuitus intereant ; et ad habebatur. »

retinendam pietatem, 428 "'-' I^*-'tandem

oblivio Incertumquotempore celebratum sitconcilium
6C.

animos occupet. Quod suni^ magnopere timendum Namnetense, cujus canonem 16 adducit ineunte sse-
essct de multis eoruin, qui divinocultui mancipati, cuto X Regino abbas Prumiensis in lib. i, cap. 208 :

ita rerum sEeculariumcuris ac desideriisabripiuntur, Presbyter, mane matutinali officio expleto, pensum ser-

ut iiisi ad Deum precaudum quadam lege admone- vitutis sux canendo (id est recitando) Primam, Ter-

rentur, miijus de Deo cogitaturi essent quam ipsi sa;- tiam, Sextam, Nonamque persokat, etc, qua: supe-
i-iilarcs. Itaquc ad Ecclesia' rcligiouem pertinebat ut rius retuhmus. Particularis quidemhfecSynodus est,
m .\1>PE.\D1X AJ) OPERA SAiNCTl GERiMANl PARlSlEiNSlS.

iion universalis : sed tamen ejus auctoritas valet ad \ censebatur gravissima illa obligatio, non pia meri
probandam Ecclesiffi tiinc temporis consuetudinem consilii admonitio. .Audi Jacobum a Vitriaco in Hi-
ac legem. Suffragalur Chrodegangus Mettensis an- storiffi occidentalis cap. 34 : « Licet autem sacerdos
tistcs post medium sa'cuhim ^30 ^''"- '^ enim in privatas orationes et secretas deprecationes variis
regulfe caunnicis pr.Tscripta; cap. 27 ita pra?cipit : circa curasanimarum occupatiouibus intenfus possit
c( Quicumque ex clero in itinere cum episcopo vel aliquando dimittere, horas tamen canonicas non de-
cum alio proiiciscuntur, ordinem sinim, in quantnm bet omittere. Aliae enim orationes sunt voluntatis,
iter vel ratio permiserit, non negligant ; et non eos hse autem necessitalis. » His adde sanctiones conci-
debent pr.-eterire hora? constitutfe, tam de officiis lii Basileensis et Lateranensis sub Leone .\, quae
divinis quani aliunde. <> Neque id solum pii moniti et beneliciatos (Basileense addit sacris ordinibus initia-
consiliiinstarerat, sed ita prteceptumcensebatur, ut tos) ad recitationem Breviarii astringunt.
qui secus fecissent, peccati se reos agnoscereut. 70. Pra;tereo alias aliarum Ecclesiarum constitu-

Unde Alcuinus, in formula confcssionis, col. 106 : tiones, qualis est concilii Tolefani iv in canoue 10,
c> Peccavi quod negligensfui de meocursu, quem per ubi sacerdotil)us ct subjectis clericis snb gravi inter-
horas canonicas exsolvere debui ; et de mea psalmo- minatione 432 prfficipit Dominicamorationem quo-
dia, et de meis orationibns, etc. » B tidie aut in piihlico, aut in privato offloio recitari. Ex
67. Sfficulo IX ineunfe scribebat auctor ille, cujus quo intelligitur privatam divini officii recitationem
librum de Benedictione Dei Sfevartius edidit, nuncu- clericis apud Hispanos etiam tunc prseceptam fuisse,
patum Bathurico episcopo Ratisponensi. Hic vero in id est ante saeculum vn. Eodem sseculo apud Graecos
prcTfatione sua carpit nonnullos sacerdotes et episco- Joannes, cognomento Eleemosynarius, i< divinum
pos, qui, ut liborius geuio indulgere possint, prins- cpiidem ecclesiastica? regulfe officium cumattentiono
quam dormitum eant, <c nocturnas Vigilias desidiose mentis, cordisque contritione prffifinitis peragebat
persolventes, stratu mox decubant. Surgentes vero temporibus. » Ubi auctor Grsecus Geiav J.eiTcjupYiav tou

dum se vestibus induunt, diurna peragunt officia : exx)iviaia(yTiy.ou xavovo; appellat. De officio publico
putantes sibi sufficere pssse, si saltem quoquo modo intelligendus concilii Carfhaginensis iv canon 49 :

illa decanfent, » id est recitent. « Ignari quia horfe Clericus qui absque corpusculi sui inxqualitate Vigiliis
sunt in sancta Ecclesia consfifufa?, quibus per diem deest, stipendiis privetur. Eodem spectat canon 14
et noctem divina? servitutis offlcia persolvanfur concilii Venetensis : CZerJCUs, jMem m^ra mwros civi-

Quas si negligimus, sanctorum Patrum institutis con- tatis susemanere constiterit, et a matutinis hymnis sine

traimus: quibns contraire pcriculosum est. Neque

^ prohabili
excusatione segritudinis inventus fuerit de-
enim possunt communionem sanctam Ecclesife ha- '-' fuisse, septem diebus a communione habeatur extra-
non verbis, operibus vero
bere, quiejusinstituta,etsi neus, etc.
impugnare nituntur: dum quod permaximumestin 7f . Non solum itinerantes, sed etiani gravissimis

sancfa Ecclesia, si cum charitale et piefatis studio morbis detenti, officium divinum aut ipsi recitabant,

peragatur, id estlaudis divinse psalmodia modulata, ant coram se recitari curabant. De Eugendo seu Au-
ctmissarum solemnia, nec temporibus congruis, nec gento abbate Jurensi, qui sub annum 510 ad superos
religiosis cele.brant aflectibus. » Quani longe erat abiit, id traditum est ab anonymo sequali, quod cuni
aucfor ille a senfentia ooriim qui divinorum officio- ultra sexagenariam ffitatem « sex feremensibus ina?,-

rum recitationeni vel in 431 unam conjiciunt ho- quafitate corporea laboraret, nunquam tamen cano-
ram, vel inter aSii^opa reponunt. At quam religio- nico usque ad horam defuissetcursui. » Idem scribi-

sior erat Liudgerus episcopus, qui nulla regis reve- tur de Benedicfo Anianensi abbate, de Adalhardo
rentia potuit tanlisper abduci a cursu recitando Corbeiensi, et aliis. At Benedictus, cognomento Bis-
(quod etiam de sancfo Saba legitur), noctu cum cle- copus, Beda testante) cum « nonfacilead explendum
ricis suis divine officia persolvere solitus. solitum psalmodiaj cursum linguam vocemve poterat
68. Huc spectat Leonis papse IV homilia quarta ad t\ levare, per singulas diurnaB sive nocturuffi orationis
presbyteros et sacerdotes : « Omni nocte ad nocfur- horas aliquos ad se fratrum vocabat: quibusPsalmos
nas horas surgite ; cursum vestrum horis cerfis de consuetos duobus in choris resonantibus, et ipse cum
cantate ; missarum celebrationes devote peragite, >
eis, quatenus poterat, psallebat. » Quod item de
Quod totidem verbis repetit Ratherius in homilia Cervino Centulensi abbate memorife proditum cst.

synodira ad suos presbyleros. 433 monachi erant. Certe sed etiani

^2. At hi :

S9. Sajculo X occurrit in statutis Eadgari Anglo- clerici paulo minus quam monachi Deo consecrati
rum regis formula confessionis, apud Spelmannum, sunl; duplici titulo plerique divinis officiis recitandis

pag. 459 : « Conflteor me horas meas canonicas ne- obnoxii, nempe titulo consecrationis, et beneflcii

peccatum esse pufet, id

glexisse. » Ef ne quis leve ecclcsiastici, quod monachis non competit. Et qui-
maxime advcrtcndum, quod inter accusationum ca- dem Gallus, Arvernorum episcopus sanctus, morti
pita, qufB Joanni Xll objecta sunt, atque Ottonem ad Ijroximus, c< advoniente die tertia, » quse erat Domi-

eum exauctorandum adduxenmt, unum est, quod nica dics, albescente jam coelo, interrogat quid in
« Matutinas et canonicas horas non celebrasset, » ecclesia psallerent. « Dixerunt benedictionem sese
apud Liutprandum, in lib. vi cap. 7. Jam ergo func psallere, » id est canlicum Benedicite. « At ille psal-
413 AD CURSU CALLICANO DlSQLlSrHu. 41 +

nio quinquagesimo et benedictione decantata, et * opusculo 39. Imo et Ciirodegangus Meltensisepisco-

alleluiaticocumcapitelloeipleto, consummavit offi- pus in regulse eap. 26 : « >'ec cum baculis, aut cam-
cium totum temporis matutini, » Laudes vocamus butis, aut fustibus in choro, exceptis debilibus, sed
Hsec ex Gregorio de Vitis Patrum, cap. 6. religiose standum et psallendum est. Sunt enim
illis

73. Ad itinerantes quod attinet, non modo reli- quidamcleiicorum quiin sa?cularibus negotiis et dis-
^iosi, sed etiam clerici sseculares etiam antiquitus ceptationlbus pene totum infatigabiliter deducunt
divina officia persolvebant. Id exemplis superius diem; et moxut ecclesiam ad divinum officium per-
probatum est, scilicet ex Gregorio Turonensi epi- agendum intraverint, ita fatigati videntur, ut nec ora-
scopo et ex regula Chrodegangi; ne repetam exem- tioni vacare, nec ad psallendum stare queant ; sed
plum sancti Germani episcopi Parisensis, quibus potius sedentes, non divinis, sed vanis solent instare
adde exemplum Epiphanii episcopi Ticinensis. Inde loquelis, » etc. Quid sit cambutis inniti in offlcio
est quod clerici omnes Psalmosmemoria tencr&de- divino, intelligimus ex Vita ms. sancti Victurii epi-

bcbant ex canonum prtBScripto. Quam ob rem Gen- scopi Cenomanensis, cui sanctus « Martinus dedit ha-
nadius C P. patriarcha « neminem ordinabat, qui culura (seu) sustentaculum, super quod solent sacer-
Psalterium non sciret memoriter, » ex Theodoro Le- dotes fusisfidestfundendis) orationihus sustentari.»
ftore apud eruditissimum Valesium, pag. 554. An B In pervetusto Codice, qui Vitam sancti AmandiTra-
lectiones etiam recitarent itinerantes, erit fortasse jectensisepiscopicontinet, apud Elnonemasservato,
ipii inquirat. Sane monachi saltem libellos seu Co- vidi ejusmodi episcoporum imagines, qui una manu
dices hujus rei gratia gestabant. Nam ut omittam id pedum pastorale gestant, aliabaculum recurvum, et
quod deEquitioahhatenarratGregoriusMagnus, qui quidem breviorem, quo se ipsi inter orandum sus-
Equitius « sacros Codices in pelliciis sacculis dextro tentabant. Hodie quoque in ecclesia sancti Georgii
Isevoque latere portare solehat, » quodetiam de Fru- apudVenetias, ejusmodi cambutis interorandum uti
ctuoso episcopo Bracarensi legimus, 434 Grego- solent hominespromiscui sexus, ut me monuit eru-

riusH de monaehis foras profecturis id statuit, « ut ditus et venerabilis Claudius Castellanus canonicus

ipsi horas dicant in via, et de libris providoafur Ad hiTC in libello supplici mo-
Ecclesise Parisiensis.

iisdem. >' Id generis duos pro itinerantibus Codices nachorum Fuldensium ad Carolum Magnum Iii con-
in sacrario Cisterciensi aliquando vidimus, quos hoc queruntur, quod prse Ratgarii ahbatis dm-itia ipsis
modo describilJosephus Meglingerus in Itinere suo infirmis « nec baculum pro sustentatione ferrc liceat,

Cisterciensi ; « Libelli ti-ium digitorum latiludinem nec ad inclinatorium, quod nos formulam dicimus.
non excedunt, plus tamen longitudinis habent. Dum p morando inhwrere. » Multo minus sanis (neque vero
clausos aspicis, parvi apparent ; ataperti triplo ma- it petunt Fuldenses) hoec indulgentia concedebatur,
jores evadunt, foliis, quse ex membrana rudi con- u1 436 tempore divini officii formulBe incumberent.
staiit, ter complieatis, deorsum, etambobus latori- 75. kd extremum maxime pia et sancta est (ut
bus. Neque in utraque parle litteris impleiitur pagi- jam diximus) illa ecclesiasticarum preeationum in-
na;, sed interius tantum ; ita ut lieet folium a folio slitutio, sive publice, sive privatim recitandse sint.

sejungas, nisi pliccC explicentur, nullse litterae pro- Quid enim aptius ad Deo debitum cullum bonorem-
stent. Quse quidem minutissima? paucis syllabis que persolvendum ? autquidadexcitandam fidelium
tolas pcriodos brevissimo compendio absolvunt. pielatem accommodatius ut vel suo ipsius testimonio
Nulla compage seu tegumento vinciuntur sed uno ; probavit Augustinus, quam Psalmorum in eeclesia

in latere filum colligat folia, ne diffluant, ac deinde canlus ? Jami vero nihil ad refricandara Dei Opt. Max.
sacculus ex corio libellos recipit. » IIa?c ille. memoriam efficacius quamejusmodi preces privatim
74.Quanta porro reverentia divinis offlciis inter- rccitanda; : quarum ohligatio si nonnullis durior
esse solerent majores noslri, intelligimns ex facto videtur et morosior, timendum est ne id ex divina-
sancti Martini episcopi Turonensis, quem « in eccle- rumrerumta?dio et fastidio oriatur. Cum enim Bre-
sia nemo unquam sedere conspexit, ut legitur in jy viai-ium(quodvocant)triacontineatmagnopere utilia
»

lib. n de ejus Vita. Quod etiam de sancto Epiphanio et a'dificationeplena,Dei videlicet laudes, lectiones

Ticinensi episcopo Ennodius tradit : » Is junctis p1 orationes, nihil homini religioso suavius, nihil

pedihus usque ad consummationem mystici operis sanctius,quam Dei laudes ex Psalmis depromplfe,
starc se debere constituit ita uthumorevestigiorum
; quse mentem ad Deum rapiunt etsacro divini amoris
locum suum depingeret et longe aspicientibus indi- igniculo aceendunt. Quid vero ecclesiasticis homini-
i-aret. »Quosdam tamen formulis accubuisse discimus bus antiquius esse debet aut familiarius quam lectio-

ex Gregorio in lib. viii, cap. 31, ubi de Praitextato nes ex Scripturis divinis, qua; plurimum in sacris
Rothomagensi pontifice agens : « Adveniente,inquit, locum habent? Denique qui pressius etsoli-
officiis

dominicaeresurrectionisdie,» idest dominica, «cum dius ad devotionemquam orationes seu Collectae ab

sacerdos (Pnetextatus) ad implenda ecclesiastica of- Ecclesia prohatffi, cum frequenti recitatione Domi-
ficiaad ecclesiam maturius properasset, antiphonas nica; precationis? Nihil itaque Dei ministris conve-

juxta eonsuetudinem incipere per ordinem 435 nientius institui poterat quam illarum precum Bre-
cu-pit. (^umquo inter psallcndum t'iirnuil;pdecumbe- viarium, si modo a nimia prolixitate, et ab incertis
ret, .) etc. Id tamcn improbat Petrus Damiani, in bistoriissilrepurgatum. Id pro suapruvidentiaiden-
413 APPENDIX AD OPERA SA-NCTI GERJIAiM PARISIENSIS. 416

tidem curariint ?ummi emendando Bre-

pontifices, \, tis officia, aliaque id genus exercitia virtutis. Haec

viario Romano, quod aliorum exemplum es?edebeat. oportet facere, sed pias etiauu precationes non omit-
Sed quia multa in dies a viris doctis illustrantur, tere.

eam in se curam etiam susceperunt episcopi masmie 77. Neque desunt diligenti ac cordato viro tem-
Gallicani, quorum hac in n; sedulitas etreligio 437 porisintervaUa etferise ad utrumque praestandum, ubi
alios ad idem opus merito incitat. Et qaidem in ec- semel ejus animum pietas, et divinariim rerum, se-

desiasticis officiis « non novella audiri decet vel le- clusis inutihbus curis, sollicitudo imbuerit, cum le-

via, » ut scribit Bernardus in epistola 312 ad Arre- gamus saeculares viros (nec nostra eetate etiam exem-
marenses, " sed certe authentica et antiqua, quse et pla desimt), imo etiam reges, qui strenue rem pu-

Ecclesiam cedificent, et ecclesiasticam redoleant gra- bhcam per se ipsi administrabant, inter tot nego-
vitatem. Quod si nova audire libet, et causa requi- tiorum turbas eisdem precationibus non defuisse.
rit, ea, ut dixi, reeipienda censuerim, quse cordibus Hujus rei testes duos appeUo, .\Ifredum scilicet An-
audientium, quo gratiora, eo utihora reddat et elo- glorum regem, et sanctum Ludovicum. Alfredus
quii dignitas et auctoris. Porro sensa indubitata res- ijuippe, referente Vita ejus scriptore accurato Assero,

plendeant veritate, sonent justitiam, humihtatem uter bella et prwsentis vitae frequentia impedi-
suadeant, doceant sequitatem : quse etiam lumen ve- 1> menta, necnon paganorum infestationes et quotidia-

ritatis mentibus pariant, formam moribus, crucem nas corporis infirmilates, inter regni gubernacula,
vitiis, affectibus devotionem, sensibus disciplinam. » nihilominus missam quotidie audire, psalmos quos-
Tot verba, tot oracula, sanctissimo Ecclesise Patre ac dam et orationes, et horas diurnas et nocturnas ce-
doctore digna. lebrare, et ecclesias nocturno tempore, orationis

76.Cwterum, ut ad scopum redeam, parum inte- causa, clam a-suis adire solebat. » Sic vero totum
rest quo jure primum inducta sit hffic Breviarii reci- cujuslibet diei cursum espendebat, « ut octo horas
tandi obUgatio, lege an consuetudine, cum legitimo in scribendo, legendo et orando ; octo in cura cor-

fundamento innitatur, scUicet prsecepto generali quo poris ; octo in expediendo regni negotio transigeret,
Christiani omnes ad jugemprecationem tenentur, et quod de eo scribit WUIelmus monachus Malmesbu-
speciali Dei ministrorum conditione, qui toto sese riensis. Utiiiam simiUs sedulitas animos nostros oc-
divino cultui manciparunt. Is enim divinum et apos- cuparet. Do sancto Ludovico id memorife prodidit
tolicum de indesinente oratione prseceptum implere auctor ejus eequalis in sermone inedito, quem nun-
censetur, « qui caLuonicis horis quotidie, justa ritum qucun satis laudatus Antonius HerovalUus nobis cora-
ecclesiasticse traditionis, psalmodiisprecibusque con- p municavit : « Omnes horas canonicas, et de gloriosa
suetis Deum laudare et rogare non desislit, » ut ait Virgine semper cum uota audiebat submisse tamen;

Beda in Luc* cap. 18. Sunt quidem et alia non mi- easdem inter se et capeUanum suum et pro defun-

noiis momenti sacrorum ministrorum offlcia et onera ctis novem lectiones quoUdie dicebat. Media 439
neque ad hoc unum eis assignati sunt tam copiosi nocte surgebat ad confltendum Domino, et regina
Ecclesiee proventus, quasi recitato semel Breviario, bonae memoriee aliquando eum propter frigus de
muneris sui summam statim espleverint. Quae- vestimento aUquo operiebat. » Sic nuUi unquam,
dam quippe alia ab ecclesiasticis viris exiguntur, le- etiam occupatissimo, deerit tempus et otium ad
ctio et studium sanctarum Scripturarum et sacrae Deo vacandimi, si pietatis studium non defuerit.
traditionis, divini 438 ^erbi pi'a3dicatio, charita-

440 APPEMDIX
Continens probationes (juasdam Liturgice Gallicance
et cursus Galticani.

DOMIXICA PBIUA ADVENTDS, AD MISSAM 0FF!CIL'M. Dicat preshyter Per omnia ssecula saeculorum.
1.
D :

Ex Missali Mozarabum'. i^'. Amen.

Ecce super montes pedes evangeUzantis pacem, In adventu Domini non dicimus, Gloria in excelsis,
alleluia, et annuntiantis bona, alleluia : celebra Juda Dominicis diebiis et feriis, sed tantum diebus festivis.
festivitates tuas alleluia, et redde Domino vota tua Oratio.

aUeluia. f . Dominus dabit verbum evangelizantibus Deus qui per angelicos choros adventum FiUi tui
in virtute multa. Ps. Et redde. f . Gloria et honor Domini nostri Jesu Christi annuntiare voluisti, qui
Patri et Filio et Spiritui sancto in ssecula sa?culorum per angelorum praeconia, Gloria in excelsis Deo, et
amen. Et redde. in terra pax hominibus bonse voluntatis, adclaman-

' Vide pag. 23 et seqq.

417 AD PR^CEDENTIA LITURGLE MONUMENTA APPENDIX PRLMA. il8
tibus demonstrasti, concede ut in hujus doiuiuica' A Habeo igitur gloriam in Christo Jesu ad Deum. Nou
resurrectionis festivitate, pax terris reddita conva- enim audeo aliquid loqui eorura qua3 per me non
lescat, et fraternse dUectionis caritate innovata pev- efficit Christus, in obedientiam gentium, in verbo
maneat. iV. Amen. et factis, in virtute signorura et prodigiorum, in vir-
Dicat sacerdos. tute Spiritus sancti ; ita ut ab 442 Jerusalem per
Per misericordiani tuani, Deus noster, qui es be- circuitum usque ad lllyricum repleverim Evange-
nedictus, et vivis, et omnia regis in swcula sa;culo- lium Christi. Sic autem praedicavi hoc Evangelium,
rum. iV. Amen. f. Dominus sit semper vobiscum. non ubi nominatus est Christus, ne super alienum
IV'. Et cum spiritu tuo. fundamentura a>dificarem, sicut scriptum est : Qui-
bus non est annuntiatum de eo videbuut, et qui non
Lectio libri Esaite prophetro. Capitulo x.
audierunt intelligent. Propter quod et impediebar
1^1. Deo gralias. plurimum venire ad vos, et prohibitus sum usque
Ecce dominator Dominus exercituum confringet adhuc. Nunc vero ulterius locum non habens in his
lagunculam 4:4:'l '" terrore, et excelsi staturasuc- regionibus, cupiditatcm autem habens veniendi ad
cidentur, etsublimeshumiliabuntur, et subvertentur vos ex multis jam pra^cedentibus annis; cuni in
condensa saltus ejus ferro, et Libanus cum excelsis B Hispaniam proficisci coepero, spero quod prseteriens
cadet. [Caip. xi.] Et egredietur virga de radice Jesse videam vos, et a vobis deducar illuc, si vobis ex
et flos de radice ejus ascendet, et requiescet super parte primum fruitus fuero. Nunc igitur proficiscar
eum Spiritus Domini, spiritus sapientia; et intelle- in Jerusalem ministrare sanctis. Probaverunt enim
ctus, spiritus consilii et fortitudinis, spiritus scien- Macedonia et Achaia coUationem aliquam facere in
tise et pietatis : et replebit eum spiritus timoris Do- pauperes sanctorum qui sunt in Jerusalem. Placuit
mini. Non secundum visionem oculorum judicabit, enim eis, et sunt debitores eorum. Nam si spiritua-
nequesecundum auditum aurium arguet; sedjudica- liura eorura participes facti sunt gentiles, debent et
bit in justitia pauperes, et arguet in a-quitate pro in carnalibus ministrare eis. Hoc igitur cum con-
mansuetis terraj. Et percutiet terram virga oris sui, summavero, et assignavero eis fructum hunc, profi-
et spiritu labiorumsuoruminterficietimpium.Eterit ciscar per vos in Hispaniam. Scio autem quoniam
justitia cinguhim luraborum ejus, et fidescinctorium veniens ad vos, in abundantia benedictionisChristo
renum ejus. Habitabit hipus cum agno, et pardus veniara. i^!. Amen.
cum hsedo accubabit : vitulus et leo et ovis simul Dicat sacerdos : Dominus sit semper vobiscum. iV

morabuntur, et puer parvulus minabit eos. Vitulus _ Et cum.

et ursus pascentur, simul requiescent catuli eorum, Lectio sancti Evangelii secundum Lucam. Cap. m.
et leo quasi bos comedet paleas. Et delectabitur in- iV. Chorus : Cloria tibi, Doraine.
fans ab ubere super foramina aspidis, et in caverna Anno quinto decimo iraperii Tiberii Csesaris, pro-
reguU, qui ablactatus fuerit, manum suam mittet. curante Pontio Pilato Judfeam, tetrarcha autem Ga-
Non nocebunt et non occident in universo monte lileae Herode, Philippo autem fratre ejus tetrarcha
sancto meo, quia repleta est terra scientia Domini, Iturea? et Traconitidis regionis, et Lisania Abilinse
sicut aquEe maris operientis. In die illa Radix Jesse tetrarcha; sub principibus Anna et
sacerdotum
qui stat in signuni populorum, ipsum gentes depre- Cdipha ; factum est verbum Domini super Johannem
cabuntur, et erit sepulcrum ejus gloriosum. i\l. Zachariw filium in deserto ; et venit in omnem re-
Amen. gionem Jordanis, prwdicans baptismum pa;nitenti£e
Dicat presbyter in cornu siHistrum altaris : Dominus in remissionem peccatorum, sicut scriptum est in
sit semper vobiscum. iv'. Et cum. Psallendo. Qui libro sermonum Esayse prophetfe : Vox clamantis
dat nivem sicut lanam, nebulam velut cineremspar- in deserto : Parate viam Domini, rectas facite semi-
git; qui emittit chrystallum suain sicut frusta panis. tas ejus. Omnis vallis iraplebifur; et oranis mons et
Ante faciem frigoris ejus quis subsistet ? f. Mittit T\ collis humiliubitur ; et erunt prava in directa, et
verbum suum et liquefaciet ea, liat spiritus ejus et aspera in vias planas : et videbit omnis caro salutare
fluent aquse. P. Ante. Dei. Dicebat ergo ad turbas qui exierant ut baptiza-
Dicat sacerdos : Silentium facite. rentur ab ipso ; Genimina viperarum, quis ostendit
Sequentia Epistolw Pauli apostoh ad Romanos. vobis fugere a ventura ira? facite ergo fructus di-
Cap. XV. gnos paenitentise. Et ne coeperitis dicere : Patrem
Respondeat chorm : Deo gratias. habemus Abraham. Dico enim vobis, quia potens est
Fratres. Certus sum ego ipse de vobis, quoniam Deus de lapidibus istis suscitare Ulios Abrahse. Jam
et ipsi pleni estis dilectione, repleti omni scientia, enim securis ad radicem arboris posita est. Omnis
ita ut possitis alter alterutrum monere. Audacius ergo arbor 443 ^o^^ faciens friictum bonum excide-
autem scripsi vobis, fratres, ex parte, tamquam in tur, et in ignem mittetur. Et interrogabant eum tur-
memoriam vos reducens, propter gratiam qua; data bre, dicentes Quid ergo faciemus? Respondens au-
:

est mihi a Deo, ut sim minister Christi Jesu in gen- tera dicebat iUis ;
Qui habet duas tunicas det non
tibus, sanctificans Evangelium Dei, ut fiat oblatio habenti, et qui habet escas siiniUter faciat. Venerunt
gentium accepta et sanctilicata in Spiritu sancto. autera et publicani ut baptizarentur, et dixerunt ad
419 APPEXDIX AD OPEM S.\NCTI GERMAM PARISIENSIS. 420
illum : Magister, quid faciemus ? At A et ia conspectu seniorum alleluia. f. Hiec dicet Do-
ille disit ad eos :

Jiihil aiuplius quam quod constitutum est Tobis, fa- minus, erit quasi pater habitantibus Jerusalem, et
ciatis. luterrogabant autem eum et milites, dicentes : qui inhabitant in Sion, et dabo clavem domus Da-
Quidfaciemus etnos ? Etaitillis : Neminem concutia- vid super humeros ejus, et aperies ; et non est qui
tis, neque calumniam faciatis, et contenti estote sti- claudat Jerusalem, alleluia.
pendiis vestris. Existimante autem populo, et cogi- Hic accipiat saccrdos aquam in manibus, et dicat
tantibus omuibus in cordibus suis de Jobaune, ue silentio sjiper oblationem cum tribus dicjitis : In no-
forte ipse esset Christus ; respoudit Johannes dicens mihe Patris t et Filii et Spiritus sancti regnas Deus
omnibus Ego quidem aqua baptizo vos, veniet au-
: in ScBCula sieculorum, amen.
tem fortior me post me, cujus non sum dignus sol- Inclinet se ante altare, et dicai in silentio istam ora-
vere corrigiam calciameutorum ejus. Ipse vos bapti- tionem :

zabit iu Spiritu sancto et igni, cujus veulilabrum iu Accedam ad te in huniilitate spiritus mei, loquar
manu aream suam, et congregabit
ejus, et purgabit ad fe, quia muitam spem, et fortitudinem dedisti
triticum in horreum suum, paleas aiitem comburet mihi. Tu ergo, fili David, quirevelatus mysterio, ad
igni inestinguibili. Multa quidem et alia exhortans, nos in carnem venisti, clave crucis tua? secreta cor-
evangebzabat populo. iV. Ameu. t» dis mei adaperi, mittens unum de Seraphin, qui
Dicat presbyter : Domiuus sit semper vobiscum. candenti carbone illo, qui de altari tuo sublatus est,

i^. Et cum. sordentia labia mea emundet, mentem enubilet,

Dicat chorus : Lauda. Allcluia. f. Mitte uobis, docendi materiam subministret, ut lingua qu»
Domine, auxilium de saucto, etde Sion tu erue nos proximorum utilitati per caritatem servit, ne erro-
alleluia. Interim quando chorus dicit Alleluia, offert ris insonet casum, sed veritalis resultet sine flne
sacerdos hostiam cum calice, et cum orationibus qux prffconium, pcr te Deus meus qui vivis et regnas in
sequuntur. SKCuIa sa?cuIorum. amen.
Acceptabilis sit Majestati Inse, oniuipotens eeterne
Deus, hcec oblatio, quam tibi offerimus pro reatibus INCIPIT MISSA.

et facinoribus nostris et pro stabilitate sanctse ca- Dicat presbyter : Dominus sit semper vobiscum.
tholica^ et apostolica? fldei cultoribus. Per Chri- J^. Et cum spirilu.

stum Dominum uostrum. Oratio.

nominePatris 7 et Filii
In
et Spiritus sancti. Amen. Dimittendo patenam su2)er 445 Adventum Domini nostri Jesu Christi, fra-

co]'porales. Deinde accipiat calicem sanctificando sic. tres dilectissimi, votis omnibus prsestolantes, Dei
In nomine Patrisf et Filii et Spiritus sancU, amen. ^ Patris omnipotentiam imploremus, ut corda nostra
Oratio. puriflcet, et corpora immaculata conservet. Det ha-
Offerimus Domine, calicem adbenedicendum
tibi, bilitatem fidelium mentLbus fldeUter quwrere, quod
sanguinem Christi filii tui, deprecamurque clemen- saluti posset prodesse. Esspectemus conscientia se-

tiam tuam, ut ante conspectum divinse Majestatis cura venturum, quem super omnem principatum et

tuse,cum odore suavitatis ascendat, per eumdem potestatemcredimusexaltatum. Simusetiam persin-

Christum Dominum uostrum. Amen. Ponat calicem gula momenta solhciti, ul mereamur habere prin-
super aram, et accipiat fdiolam sine sanctificatione, et
cipium, quem credimus et fatemur ad judicandos nos
ponat super calicem diccndo sic :
vivos et mortuos in gloria esse venturum. i^. Amen.

Oratio. Dicat presbyter ' Per misericordiam tuam, Deus no-

i^^4Hauc oblatiouem, quaesumus, Domine, ster, qui cs benedictus, et vivis et omuia regis in

placatus admitte, et omuium oflferentium eorum stEculasaacuIorum. v}. Amen. Dicat presbyier elevando

pro quibus tdii offertur peccata indulge, per Chri- manus. Oremus. iv'. Chorus, Agios, Agios, Agios,

stum Domiuum nostrum, amen. Domine Deus, rex seterne, tibi laudes et gratias.

Et dicat junctis manibus inclinando se. n Postea dicat presbyter :

Oratio. Ecclesiam sanctam cathohcam in orationibus in

lu spiritu humilitatis et in animo contrito susci- mente habeamus, ut eam Domiuus flde, et spe, et

piamur, Domine, ate, etsic flat sacrificium nostrum, caritate propitius ampliare dignetur. Omues lapsos,

ut a te suscipiamur hodie, ut placeat tibi, Domine captivos, infirmos, atque peregrinos iu mentehabea-
Deus. Veni, sancte Spiritus sanctificator, sanctiflca mus, ut eos Dominus propitius redimere, sanare et
hoc sacrificium de manilius meis tibi pr»paratum. confortare dignetur. v}. Chorus " Prsesta, seterne,

Hic ponat incensum in thuribulo, et incenset sacrifi- ouiuipoteus Deus.

cium si placuerit. Postea inclinet se sacerdos in me- Dicat presbyter aliam orationem

dium altM'is jwictis manibus, et dicat alta voce : Ad- Puriflca, Domine Deus, Pater omnipotens, pecca-

juvate me, fratres, iii oratiouibus vestris, et orate torum arcana nostrorum, cunctasque propitius ma-
pro me ad Deum. Chorus respondeat : Adjuvet te cuIasabIuepeccatorum,ac prsesta, Domine, utbeue-
Pater et Fiiius et Spiritussanctus. Et sacerdos vertat criminibus emundati, me-
ficio pielatis tuEe, nostris

se ad populum et faciat offertorium si voluerit, et dicat luendum terribilemque adveutum Domini nostri Jesu
chorus sacrificium. Regnabit Dominus in Jerusalem, Christi filii tui exspectemus interriti : sicque, te mi-
421 AD PR.ECEDENTIA L1TURGLE MONLTklENTA APPENDIX PRIMA. 422
seraute, hic percipere mereamur omnium veniam ^ socies nuuiorandos, qnos in fidei primordio. a Jo-
delictoruin, ut tuum in futuro judicium nobis sen- hanne in Jordane pa;nitenti<:e undis aquarum ablu-
tiamus omnino mitissimum, et dexterae tuje partici- tos, postremo per Filium in Spiritu sancto et
a te

pes facti, a te mereamur perpetuse vitae percipere igni cognoscimus baptizatos. Respondeat choriis •
praemium, tuumque consequemur invictum, infini- Amen. Dicat presbyter : Quia tu es vera 447 P^^
tum et fortissimum regnum. i^. Amen. nostra et charitas indisrupta, vivistecum et regnas
Dicat presbyter : Per misericorJiam tuam, Deus cum Spiritu sancto unus Dcusin sfecula saeculorum.
noster, in cujus conspectu, sanctorum apostolorum i^ . Choms : Amen. Dicat presbyter elevatis manihus
et martyrum, confessorum atque virginum nomina in csslum : Gratia Dei Patris omnipotentis, pax ac
recitantur. iv'. Chorus. Amen. Dicat presbyter : Offe- dileclio Domini communicatio
nostri Jesu Christi ot
runt Deo Domino oblationem sacerdotes nostri, papa Spiritus sancti sil semper eum omnibus nobis. iV.
Romensis, et reliqui pro se et pro omni clero ac ple- Chorus cum omnilius bon» voluntatis. Dicat
: Et
bibus Ecclesiae sibimet consignatis, vel pro universa presbyter Quomodo astatis, pacem facite. b}. Cho-
:

fraternitate. ItemofTeruntunivcrsipresbyteri, diaconi, rus. Pacem meam dovobis, paeem meam commen-

clerici, ac populi circumstantes 446 •" lionorem do vobis; non sicut mundus dat, pacom do vobis.
sanctorum pro se et suis. i^. Chorus : OiTerunt pro se B f. Novum mandatum do vobis, ut diJigatis invi-
et pro universa fraternitate. Dicat sacerdos : Facientes cem. Reiteretur : Pacem meam do vobis. f. Gloria et
commemorationem beatissimorum apostolorum et bonor Patri et Filio et Spiritui saneto in sfficula sse-

martyrum, gloriosfe sanctK Maria? virginis, Zacha- culorum amcn. Reiteretur : Pacem meam.
rise, Johannis, Infantum, Petri, Pauli, Johannis, Interim quando Chorus dicit : Pacem meam, acci-

Jacobi, Andrete, Philippi, ThomiB, Bartholomoei, piat sacerdos pacem de patena dicendo sic : Habete
Matthsei, Jacobi, Simonis et Juda;, Matthia>, Marci et osculum dileclionis et pacis, utaptisitissacrosanctis
Lucae. vj. Chorus '
Et omnium martyrum. Dicat sa- mysteriis Dci Et statim det pacem diacono vel
cerdos : Item pro spiritibus pausautium Hilarii, Atha- puero, ct puer populo. Postea inctinet se sacerdos jun-
nasii, Martini, Ambrosii, Augustini, Fulgentii, Leaii- ctis manibus et dicat: lutroibo ad altare Dei. i^. Cho-
dri, Ysidori, David, Juliani, item Juliani, Petri, item rus : AdDeum quilsetificatjuventutem meam. Pres-
Petri, Johaunis, Servi Dei, Visitani, Viventi, Felici, byter ponat manum super caticem et dicat : Aures ad
Cypriani, Vincentii, Gerontii, Zacharia>, Cenapoli, Domiiium. i^'. Habemus ad Doniinum. Dicat
Chorus :

Dominici, Justi, Saturnini, Salvati, item Salvati, presbyter : Sursum corda. Ckorus Levemus ad i\'. :

Bernardi, Reimundi, Johannis, Celebruni, Gundisalvi, Dominum. Dicat presbyter incUnando se junctis mani-
Martini, Roderici, Jobannis, Guterii, Sancii, item bus : Deo ac Domino nostro Jesu Ctu'isto Filio Dei

Sancii, Dominici, Juliani, Philippi, Stephani, Johan- qui cst in ccelis, dignas laudes dignasque gratias
nis, item Johannis, Felicis. iv'. Chorus : Et omnium referamus. Et dicendo : Gratias referamus, elevet

pausantium. sacerdos manus in altum. f^. Chorus : Dignuin et ju-

Dicat presbyter post nomina :

stum est. Postea dicat presbyter :

Inlatio.
Te quaesumus, Domine Jesu Cbriste, ut dilectio
adventus tui ita in nobis permaneat, ne ad te corda Dignum et justum est nos libi gratias agere, Do-

nostra umquam recedant ; sicquo nos jam in a-ternam mine sancte, Pater aeterne, omnipotens Deus, per
advocationem asscribe, ut ad fufurum non confun- Jesum Christum Filium tuum Dominum nostrum,
damur, cum ad judicandum veneris orbem. i^. Chorus, quem Johannos fidelis amicus pra>cessit nascendo
Amen. Dicat presbyter : Quia tu es vita vivorum, prKcessit in desertis eremi praidicando, praecessit

sanitas inflrmorum, ac requies omnium fideliumde- baplizando ;

viam quoque prseparans judicii ac ro-

functorum in aeterna saBCuIasseculorum. Chorus :

demptoris, convocavit peccatores ad paeniteritiam
rJ. ;

Amen. et populum Salvatori adquirens, baptizavit in Jor-

Oratio ad pacem. £) danc peccata propria confltentes
non homines in- ;

Dicat presbyter : novando plcnam conferens gratiam, sed piissimi

Domine Deus omnipotens, qui pro humani generis Salvatoris ammonens exspectare praesentiam ; non
redemptione cofetenium tibi corequalemque Filium remittens ipse peccata ad se venientibus, sedremis-
angehca annuutiatione, per Marite virginis uterum sionem peccatorum ad futurum poliicens esse cre-
usque ad nos voluisti transmittere, atque ante ipsius dentibus ut descendentibus in aqua paenitentiae,
;

Filii tui adventum Johannem dignatus es destinare ab illo sperarentremedium indulgentife, quem ven-
prseconem, ut per ejus veridicam in deserto eremi turum audiebant pleuum dono veritatis et gratia;,
prsedicationem populus p;enitens vcternorum facino- Baptizatur igitur ab eo Christus ex clemento visibili

rum acciperet veniam, per novi autem hominis Dei et spiritu iuvisibili : ducebantur por obedentiam ad
regnum evangelizantis divinae Trinitatis plenam misericordiam ;
per fllium sterilis ad fiJium Virgi-
mundus consequi mereatur inefTabilem giMtiam; nis; per 448 •'ol'3nnem
hominem magnum, ad
dona nobis in boc tenipore Adventus Lnigeniti tui Christum hominem Deum. Qui cum Patre et Spi-
eamdem pacis gratiam quam in prseterita largire ritu sancto adorant angeli atque archangeli, throni,
dignatus es sfecula; et illis nos in occursu fidei dominationes et potestates, ita dicentes ;
423 VPPKNDIX Al) OPERA SANCTI GERMANl PARISIENSIS
i\.'. Choms :
A
Sanctus, Sanctus, Sanclus, Dominus Deus Sa-
baoth. Plcni sunt c»li et lerra gloria majestatis
tua;; osannalilio David, osanna in excelsis. Benedi- Corporatio
ctus qni venitin nomine Domini, osannain excelsis.

Dicat presbyter post Sanctus :

Vere sanctus et gloriosus Dominus noster Jesus

Christus FiHus tuus, queni olim credimus incarna-
tum fuissp pro saUite liumani generis ; et nunc ex- Mors Nativitas Resiirreolio

speclamus ad judicium venturum in gloria claritatis

cum omnihus sanctis, ipse Dominus ac redemtor

feternus.

Deinde dicat presbyter in silentio junctis manibus

inclinando se ante altare hanc orationem :
Cii-oumcisio Gloria
Adesto, adeslo, Jesu bone pontifex, iu mcdio g
nostri, sicut fuisti in medio discipulorum tuorum;
sancti -{-ficahanc oblationem, i ut sanctificata f su-
mamus tui, sancte Ddmine
per manussancli angeli
ac redemtor wterne. Dominus noster Jesus Christus
in qua uocte tradehatur accepit panem, et gratias
Apparitio Regnum
agens bene -|- dixit ac fregit : deditque discipulis
manducale Hoc est corpus
suis dicens, accipite et :

ineum quod pro vobis tradetur (a). Hic elevetur cor-

pus. Quotiescumque manducaveritis, hoc facite in

meam f commemorationem. Similiter et caliceai,

postquam cainavit, dicens Hic j- est calix novi Te- : Passio
slamenti in nieo sanguine qui pro vohis et pro
multis effundetur in remissionem peccatorum. Hic
elevetur calix coopertus cum filiola. Quotiescunque
biberitis, boc facite in meam-i- commemorationem. ^ 450 Dominus sitsemper vohiscum. i^'. Et cum.
Et cumpcrvcntum fucrit uhidicit : In meam comme- Dicat preshyter
morationem, Dicat presbyter alta voceomnibus diebus Fidem quam corde credimus ore autem dicamus.
prxter festivis. Pari modo uhi dicit : In claritatem Et elevet sacerdos corpus Christi ut videatur a populo.
de cseHs. Et qualibet vice rcspondeat Chorus Amen. : Et dicat chorus Symholum hini ac hini, videlicet:

Quotiescunquc manducaveritis panem hunc et Credimns unum Deum Patrem omnipotentem,

in

calicem istum hiheritis, morlom Domini annuntia- factorcm oa.'li et terra; visihilium omnium elinvi-
;

bitis donec veniot. In claritatem i" de cailis. i^'. Cho- sihilium conditorem. Et in unum Dominum nostrum
rus : Amen. Jesum Christum Filium Dei unigenitum, et exPatre
Dicat preshytcr post Pridie : natum anle oninia sa?.cula, Deum ex Deo, Lumenex
Oralio. Lumine, Deum verum ex Deo vero, natum non fa-
ctum, omousion Patri, hoc est ejusdem cum Patre
Domine Jesu Christe, hanc hostiam vivam illu-
subslantise per quem omnia facta sunl, quse in
stratione adventus tui sanctitica ; ul ex ea lihantes, ;

ceelo, et quse in terra qui propter noshomines, et

:

mundemur a crimine, et tuam gratiam mereamur

p. propfer nostram salutem descendit de cajlis ; et in-
percipere sine line. b'. Amen.
oarnatus est de Spiritu sancto ex Maria virgine, et
Postea dicat presbijter :
liomo factus est. Passus suh Pontio Pilato, sepultus,
449 Ts pra;stante, sancte Domine, qui tu b;ec lertia die resurrexit ; ascendit ad caelos, sedel ad
omnia nobis indignis servis tuis valde bona creas,
dexteram Dei Pati'is omnipotentis ; inde venturus
sanctii bene di cis j- ac pra;stas
flcas, vivilicas -1-,
est judicare vivos et mortuos, cujus regni non eril
nobis, ut sit hencdiota a te Dco nostro in saecula fiuis, et in Spiritum sanctum Dominum, vivificato-
seeculorum. nj. Chorus Amen. :
rem, et ex Patre et Fiho procedentem, cumPatre et
Et tunc preshyter accipiat corpus Domini de patena, Filio adorandum et conglorinoandum ;
qui looutus

et ponat super calicem discoopertum, et dicat alta voce est per prophetas. Et unam sanctam calholioam et

omnibus diebus, videlicet festivis et Dominicis, prxter apostolicam Ecclesiam. Confiteor unum haptisma in

in locis, in quibus erit antiphona propria ad confrac- remissionem pecoatorum. Exspectamus resurrectio-
tionem panis ; nem mortuorum, et vitam venturi Scecuh. Amen.

(a) Forma ista conseoratiocis ponitur, ne antiquitas ignoremur, sed hodie servetur Ecolesia? traditio, etc.
 AD PR.ECEDENTIA LITURGI.E MOMOIENTA APPENDIX PniMA. 426
Etdeindefaciatpresbytevsk:FrangatEucharistiam^s\iaL\is est Dominus. Alleluia, alleluia, alleluia. f.
per medium, et ponat mediam partem in patena, et de Benedicam Dominum in omni tempore : semper laus
aliaparte faciat quinque particulas, et ponat inpatena; ejus in ore meo. P. Alleluia, alleluia, alleluia. y.

et accipiat aUampartem,et faciat quatuor particulas, Redimet Dominus animas servorum suorum, et non
et ponat in patena similiter per ordinem factas per lo- derelinquet omnes qui sperant in eum. P. Alleluia,

culos istos qui supra sunt. Et statim purget bene digi- alleluia, alleluia. f. Gloria et honor Patri, et Filio

tos; et cooperto calice faciat iMemento pro vivis. et Spii'itui 452 sancto, in ssecula siBculorum. Amen.
Postea dicat presbyter ad orationem Dominicam P. Alleluia, alleluia, alleluia. In dicendo Gustate et
sequaliter istam orationem. videte, accipiat presbyter aliam particulam sequentem
Oremus. qux dicitur Gloria, et ponat super calicem et dicat
Verbum Patris quod cum* factum es, ut habitares in cum silentio istam orationem Panem caelestem de :

jam eredimus,
nobis; pr.-estanobis, ut qui te venisse mensa Domini accipiam, et nomen Domini invocabo.
ab omni peccatorum eruamurcontagione, cum pra?- Et dicat sacerdos Memento pro mortuis, tenendo
ceptionis tuaj oraculis proclamaverimus e terris. illam particulam super calicem, et dicto Memenlo,
Pater noster, q\ii es in Ccelis. Amen. Sanctifice-
t^. dicat istas orafiones quse sequuntur.
tur nomen tuum. iv'. B
Amen. Adveniat regmmi tuum. Domine Deus meus, da mibi corpus et sanguinem
iV. Amen. Fiat voluntas tuas sicut incoeloet in terra. Filii tui Domini nostri Jesu Christi ita sumere, ut per
i^. .\men. Panem nostrum quotidianum da nobis ho- illud remissionem omnium peccatorum merear acci-

die. b/. Quia Deus es. 451 Et dimitte nobis debita pere, et tuo sancto Spiritu repleri, Deus noster, qui
nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus nostris. vivis et regnas in sseeula sKculorum, amen.
r!. Amen. Et ne nos inducas in tentationem. i^. Sed
Oratio.
libera nos a malo. Dicat presbyter : Liberati a malo,
Ave in sevum, sanctissima caro Christi, in perpe-
confirmati semper in bono, servire mereamur
tuum summa dulcedo panem caelestem accipiam, et
:

Deo ac Domino nostro. Pone, Domine, finem. Eic

da gaudium tri-
nomen Domini invocabo. Eic faciat signum cum Eo-
percutiat pectus, peccatis nostris :

stia, et sumat particulam quamin manu habet, et coo-

bulatis, prcebe redemptionem captivis, sanitatem
periat calicem, et veniat ad patenam, et consumat
infirmis, requiem defunctis concede pacem et se- :

omnes particulas per ordinem. Et deinde accipiat pate-

curitatem in omoibus diebus nostris. Frange auda-
nam et ponat super calicem, et purget bene cum digito
ciam inimicorum nostrorum, et exaudi Deus oratio-
jMllicem et dicat hanc orationem :
nes servorum tuorum omnium fidelium Christiano-
Per Dominum C
Ave in sevum, caelestis potus, qui mihi ante omnia
rum, in hac die, et in omni tempore.
et supra omnia dulcis es.
nostium Jesum Chiistum Filium tuum qai tecum
vivit et regnat, in unitate Spiritus sancti, Deus, per Alia oratio.

omnia sajcula saeculorum. Amen.

f}. Corpus et sanguis Domini nostri Jesu Christi cu-

Sic faciat presbyter: Accipiat modo particulam qux stodiat corpus et auimam mecun in vitam Eeternam,
dicitur Regnum, de patena, et ponat super calicem. amen. Eic accipiat sanyuinem ; et dum sacerdos sum-
In tempore resurrectionis videlicet,dicat tribusvidbus, serit satiguinem, dicat immediate hanc orationem :

Vicit Leo de tribu Juda radix David, alleluia. Respon- Domine Deus meus, Paler et FUius et Spiritus
deat chorus qualibet vice : Qiu sedes super cherubin, sanctus, fac me te semper qua>rere et dihgere, et a
Radix Da\id, alleluia. Et postea dicat istam oratio- te per hanc sanctam communionem quam sumsi
nem inter se submissa voce : numquam recedere, quia tu es Deus, et preeter te
Sancta sanctis, et conjunctio corporis Domini no- non est alius in saecula saeculorum, amen.
stri Jesu Christi ; sit sumentibus et potantibus nobis Canfet chorus communionem : Refeeti Christi cor-
ad veniam, et defunctis fideLibus praistetui" ad re- pore et sanguine, te laudamus, Domine, alleluia,

qniem. Et mittat particulam in calicem, et coopena^ alleluia, alleluia.

J)
calicem, etdicatalta voce sic, si non fuerit ibi diaconus: Eatsacerdosadcornu altaris,etdicathancorationem
Humiliate vos benedictioni. Dominus sit semper Refecti Chrisli corpore et sanguine pariterque
vobiscum. iV. Et cmuspiritu. Benedictio. lllustretvos sanctificati, Deo Patri omnipotenti gratias refera-
unigenitus FUiusDeilumineadventus sui, qui vos re- mus, ut nos eamdem resurrectionem et sanctiticatio-
dimere non dedignatus est pretio sanguinis proprii. nem habentes hic, et in futuro saeculo gloriam perci-
i\i. Amen. Accingat mu-vos virtutibus pacis, et ditet piamus. h'. Amen. Dicaf presbyter : Per misericordiam
neribus copiosis. bJ. Amen. Ipsumque Dominum tuam, Deus noster, qui es benedictus, et vivis, et

semper habeatis protectorem, quem omnipotens Pa- omnia regis in saecula sseculonim. i^. Amen. Domi-
ter suscitavit detribu Juda victorem. i^'. Xmen. Dicat nus sit semper vobiseum. 453 ^- ^t cum. Dicat
presbyter : Per misericordiam ipsius Dei nostri, qui presbyter vel diaconus: Solemnia completa sunt in
est benedictus, et vivit, et omnia regit in saecula sae- nomine Domini nostri Jesu Christi votum nostrum ;

Culorum. iV. Amen. Dominus sit semper vobiscum. sit acceptum cum pace. i^'. Deo gratias. Ista oratio

p), Et cum. Dicat chorus : Gustate et videte quoniam supra dicta fit in medium altaris.
' Hic mendum typographicum patet : evidenter legendum caro factum es. Edit
Patrol. LXXII. 14
427 APPEXDIX AD OPERA SANCTI GERMANI PARISIEXSIS. 428
In ista missa et in aliis non certitur sacerdos ad ^ Sacrificium. Parvtiliis natus est nobis, et filius datus
poimlum, nisi quando dixerit ••
Adjuvate me, fratres, est nobis : et factus est principatus ejus superhume-
in orationibus vestris. ros ejus, alleluia, alleluia.
II. IN NATIVITATE DOUINl NOSTBI JESU CHRISTI MISSA.
AD MISSAM OFFlCIfM.
Ecce nunc tempus aeceptabile, ecce nunc dies sa-
Ex eodem Missali Mozarahum. lutis. Lux a ten-a prodiit, eseamus a tenebris. Ad-
Alleluia, Benedictus qui venit, alleluia, lu nomine vocatus e calo descendit, quod oportet agaoius,
Domini, aUeluia, aUeluia. Redemtor mundi apparuit, pro libertate clamemus.
f. Deus Dominus et illuxit nobis. P. {d In nomine Venit ad a?grotosmedicus,vulneraproferamus. Panis
Domini. y. Gloria et bonor Patri et Filio, et Spi- vivus credentiLus datus est, bunc sumamus. Fons
ritui sancto in sajcula saiculorum amen. P. In no- perennis fldelibus ortus est, animas impleamus, cu-
mine Domini. jus misericordiavirtute et gratia inillo fidei processu,
Dicat presbyter : Per omnia sKcula sfeculorum. justitiaj cultu, confessionis gradu, castitatis aBectu
v}. Amen. slare nos faciat, in quo animas floruisse sibi, non
Dicat presbyter Gloria in escelsis Deo.
:
aruisse convincat. Atque in illo statu illum vita no-
Postea dicta, Gloriain excelsis, dicat hanc oratio- B stradelectetur,nobisquefructificet,inquo segeneris,
nemi non cnminisnostri, permanens Deus, in nobis nasci-
Hodie nobis thesaur.is natus est. Hodie nobis lu- turus inseruit, et pro nobis moriturus apparuit. iv'.

cerna Virginis, quam Spiritus sanctus ignivit verum Amen. Concedente gratia miserationis illius, cujus
lumen apparuit. Hodie cajcorum medicus natus est.
regnum et imperium juge et gloriosum in sa»cula
Hodie paralyticorum sanitas. Hodie debilium flrma- sceculorum. i^. Choriis : Amen.
mentum, inflrmantium virtus. Hodie resurrectio mor- Alia oratio.
tuorum Salvator noster advenit. Hodie nobis inter Te, Domine Jesu Christe, te Deum pluraliter ho-
noctem ignitam lux nova apparuit. Hodie nobis Sal- mines salvantem, hominem
Deo singulariter
et in
vator advenit, quem propheta» praidixerant ex Maria potentem invocamus, laudamus, rogamus ul adsis,
Virgine nasciturum. Hodie nobis prsesepio positus parcas, miserearis, ignoscas, des in corde, votaque
perpetuus Panis lucis ostenditur qui dixit Ego sum
:
compleas ; des in ore, verbaque exaudias des iii
,

panis verus qui de cajlo descendi. Si quis autem de opere, factaque benedicas. Non petimus renovari no-
pane isto manducaverit non esm'iet in eeternum. bis, sicut in hac die olim acta est, corporalis nativi-
Prffista nobis, Domine, per gloriam nativitatis tuaj a tas tua ; sed petimus incorporari nobis invisibilem
malis propriis liljerari, et in tuis laudibus semper^ divinitatem tuam, ut quod prajstitum est carnaliter,
Amen.
gloriari. iv'.
455 sed singulariter tunc Mariae, nunc spirituaUter
Prophetia. Lectio libri Esaia^ propheto3. Cap. ix. prajstetur Ecclesiai ; ut te fldes indubitata concipiat,
Deo gratias.
i^,
temens de corruptione liberata parturiat, te semper
Primo tempore allevata est terra Zabulon et terra anima virtute Altissimi obumbrata contineat.Ne dis-
NeptaUm, etc, usque ad zelus Domini exercituimi cedas a nobis, sed procedas ex nobis. Sis re vera
faciet hoc. i^. Amen. Emmanuel noster nobiscum Deus. Digneris manere
Dicat presbyter : Dominus sit semper vobiscum. in nobis, etpugnarepronobis; teenimpugnante, nos
r|. Et cum spiri.
vincimus. Solve nos, qusesumus, a pannis putribus
454 Dicat chorus psallendo :
peceatorum, qui te pro peccatis nostris dignatus cs
Dominus dixit ad me : FiUusmeus es tu, ego hodie putredine ligari pannorum. Lac tuum Ecclesife tua»
genui te. f. Pete a me, et dabo tibi gentes heredi- parvulos nutriat, adeo inflrmos delicatiis olerum ci-
tatem tuam, et possessionem tuam terminos terro;.
bus pascat, ut ad peiTipiendum fortiorem ac solidum
P. Ego. Dicat presbyter : Silentium facite.
cibum validiores quotidie vires erescant. Et ita nove-
Principium epistolse Pauli apostoli ad Hebraeos, defecatam voluntatem et fldem exhibere flr-
J) rinius
Cap. I. missimam, ut jugiler cnitamur auxilio tuo ad vitam
vt). Deo gratias.
pervenire perpetuam. i^. Amen.
Fratres multifarie multisque modis, etc, nsque ad
Post nomina.
et anni tui non deflcient. Respondeat chorus: Amen. FarauU tui indigni et exigui sacerdotes tremendse
Lectio sancti Evangelii secundum Lucam. Cap. ii. majestati tua spiritales victimas immolantes, offeri-
Factum est autem cum essentibi impleti sunt dies mus tibi, Deus, hostiam immaculatam, quam mater-
ut pareret : et peperit filium, etc, usque ad sicut nus uterus impolluta virginitate produxit ,
pudor
dictum Amen. Lauda.
est ad illos. i^. edidit, sanctiflcatio genuit, integritas fudit, hostiaque
Alleluia. f. Redemtionem misit Dominus populo immolata vivit, et vivens jugiter immolatur; hostia
suo, mandavit in wternum testamentum suum san- : quaj sola Deo placere priEvalet, quia Dominus est.

ctum et terrUjile noinen ejus. P. Alleluia. Dicatpres- Hanc tibi, summe Pater, offerimus pro sancta Eccle-
byter : Adjuvate me, fratres, in orationibus vestris. sia tua, pro satisfactione saecuU delinquentis ,
pro
emundatione animarum nostrarum, pro sanitate om-
(a) Pi'secentor. nium infij'morum,acrequie vel indulgentia fideUum
w.< AD PR/ECEDENTIA LITURGI.E MONUMENTA APPENDIX PRIMA. m
defunctoruin, ut mutata sorte tristium mansionum, \ Dedit illi tamquam rosas martyres, velut lilia virgi-
fclici perfruantur societate justorum. i^. Chovus : nes, quasi violas continentes. Ifec ad illam per nii-
Amen. nistros voluntatis ejus apostolos conferta operis sui
Ad pacem oratio.
impensa transniisit. Unde nunc a dcxtris ejus felici
Excelsum te Deum pariter atque humilem liomi- et gloriosa perennitate consistens, 'eum tecum, om-
nem Christum Jesum acclives servuU supplices de- nipotens Pater, et cum sancto Spiritu regnantem cum
jirecamur, ut pacem quam ascensurus ad Cielos tuis omnibus angelis confitendo conlaudat et dicit. r<j.

caris noticia commendasti, dones, augmeutes, perti-

Choms : Sanctns, Sanctus, Sanctus.
cias atque custodias. Atque ita fiat pax tua in virtute,
Dicat presbyter post Sanctus :

et abundantia in turribus tuis, ne ofticii oscula sint Vere sanctus, vere benedictus Dominus noster
tegmina virus occulli sed qui decantantibus angelis
;
Jesus Chrislus 457 fllius tuus, qui venit e cielis ul
pacem tribuisti hominibus bonae vokmtatis, in hoc conversaretur in terris : caro factus est, ut habitaret
die Natalis efficias nos nuntios ac filios pacis. b/.
in nobis Christus Domiuus ac redemtor aitemus.
Amen. Dicat presbyter post Pridie :

Inlatio
Ha;o Domine dona tua et prfficepta servantes, in
Dignum et justum est nos omnipotentia; et pietati
B altare timm panis ac vini helocausta proponimus,ro-
tua? referre quas posse donaveris laudes , clementis-
gantes profusissimam tuse misericordiaipietatem, ut
sime Pater; quia post multa tempora in hac die ante
in eodem spiritu, quo te in carne virginitas incor-
non multa tempora, qui tilii vel sibi semper erat,
rupta concepit, has hostias Trinitas indivisa sancti-
nobis natus est Christus Jesus unigenitus tuus : factus
ficet ; ut cum a nobis fuerit non minori trepidatione
456 cst aneillai suse flhus, Dominus matris sute;
quam veneratione percepta, quicquid contra animam
partus Mariw, fructus Ecclesia:>, qui ab illa editur, ab
male vivit intereat; quicquid interierat nullatenus
ista suscipitur; qui per illam pusillus egreditur, per
reviviscat. i^. Amen.
istam mirificus dilatatur. llle salutem populis creavit,
Dicat presbytcr ad orationem Dominicam:
litec populos ; illa vero vitam portavit, h;ec lavacro
Quod Via ut sequeremur ostendit, quod Vita ut
in illius membris Christus infusus est, in istius aquis
loqueremur edocuit, quod Veritas ut teneremus in-
Christus indutus est. Per illam, qui erat, nascitur;
stituit, tibi, summe Pater, cum tremore cordis pro-
per istam qui perierat invenitur. In illa Hedemptor
clamemus e terris. Pater noster.
gentium vivificatur; in ista gentes vivificantur. Per
Dimt presbyter benedictionem :
illam venit ut peccala toUeret; per istam tulit pec-
Dommus
., -,
cata propter qua? venit. Per illam nos ploravit; per
.,,.,,.„
•,,

....gigans.
, ,
,,.'-'
/->
,.
Jesus Chnstus cnu
.
'
.
olnn pro nobis hodie
dignatus est nasci, ipse vossuanativitate vivuicet.
... i\'.
istam nos curavit. In illa infans, in ista Ibi
Amen. Et qui infantiam sumeus humanitatis, viUbus
exulat, hic triumphat. Per illam crepundia gestavit,
indutus est pannis, cffilestium virtutum vos vestiat
per istam regna subjecit. Illam parvuli jocunditate
indumentis. i^. Chor. Amen. Sitque vestrorum cor-
demulsit, ipsam sponsi credulitate despondit. Extant
dium interior pastus, qui in praesepio positus creden-
deniqucpretiosiamoris incorrupta commercia. Dedit
tibus se voluit monslrari vescendus. iV. Chorus :
sponsus sponsse suee munera, aquas vivas, id est
Amen. Per misericordiam ipsius Dei nostri qui est
Christus Ecclesiee, et quibus semel ad placendi me-
benedictus, et vivit, et omnia regit in saecula sseculo-
ritum lavaretur. Dedit oleum la^titiaj, quo odorifero
rum. v}. Amen.
unguento chrismatis ungeretur. Vocavit eam ad men-
Dicat presbyter: Dominus sit semper vobiscum.
sam suam, adipe frumenti satiavit Ulam, vino suavi-
Hic dicat chorus : Gustate et videte.
tatis implevit, justitiae imposuit ornamentum ; dona-
deauratum virtutum varietate vestitum Post communionem oralio.
vit ; animani
suampro illaposuit; susceptaj et calcataj mortis spo-
Gratias tibi agimus, Domine Deus, et te Deum be-

liaindotemilleregnaturus victor exhibuit;se ipsum nedicimus de die in diem, qui nos in hac die sanctie
dignatus es. Fac nos perducerc
iUeinciboacpotuiudumentoqueconcessit. Promi-D^ol'^'^"^'^*'* ^"^*^
diem istum nativitatis iux per multa curricula anno-
sit ei se illi daturum regnum aHernum ipsam polli ;

citus est statuendam in dextera; sute parte Heginam rum in pace et tranquillitate suscipere cum fideli po-

concessit et ipsi quod concessum est Genitrici, im-

pulo tuo. i\l. Chorus : Amen. f. Per misericordiam

non tuam, Deus noster, qui es benedictus et vivis ct

pleri, non corrumpi; illi semel,
violari; parere,
isti semper, sedere tamquam sponsam in thalamo omnia regis in sascula saiculorum. i^l. Amen. f. Domi-
pulchritudinis, et multiplicare nus sit semper vobiscum. ivl. Et cum. f. Soleninia
fllios gremio pietatis,

Fetosam esse prolem, uon fetidam voluntatum. Sic completa sunt in nomine Domini nostri Jesu Christi :

et ipsa in ipso per ipsum dives eflecta, sponso ac votum nostrum sitacceptum cum pace. i^. Deo gratias.
Domino suo humilia refert munera; hoc enim de III. INCIPII EPISTULA SANCTI AGUSTINl AD SANCTU.M
proprio suo offerendo quod credidit, hoc de exemplo DEI BIBIANUM SANTONIC.E CIVITATIS ANTESTITE.M.

quod eum redamavit, hoc de dono ipsius id ipsam et Ex ms. Codiee sanctiPetri Carnutcnsis (a).
quod voluit, id ipsam voluisse quod potuit,
potuisse 458 Domino vere sancto, palmje triumphatione

(a) Vide pag. 90 et seqq.

431 APPEXDIX AD OPEM SANCTI GERMANI PARISIENSIS. 432
decorato, et pontificali officio coronato, Bibiauo or-
^ pleverit. Apud nos itaque ex ejus sollemnitate absti-
todoxo, Agustinus Dei servorum servus, in Domino nentia a carnibus vel conjugali copuJa Cliis Ecclesia;

salutem. Litteras apostolatus vestri, carissimo filio indicatur, ut ad Nativitatem Domini sccurius com-
nostro Trojano vestro diacono deferente, adnos per- municent. Rectius autem boc opus in sancti Johannis
venisse comperite; et duni sospitas vcstra nobis conceptione instituitur : quia ipse prfecessit ante
fuisset ceiiificata per paginam, immensa reddidimus Dominum, et per prseconium angeli, et per significa-
Deo laudis prfficonia. Et cfiiamvis simus absentes tionis contactum, dum Dominus de Vii'gine, servus
corpore, prajsentes tamen florigera caritate, exhila- vero nasceretur es vetula et sterile matre ; et ipse
rati sumus valde pro sanclitatis rumore, et escel- clausus utero, exultans in gaudio, clausum CLristum
lente culmine sacerdotii vestri, qui longe radiat in Virginis alvo mystico salutavit praesagio. Sed et
orbe, non solum Oceidentis et Gallise, verum etiam quando Johannes imminere diem obitus sui,
sensit
Orientis et AtlVica?, meritorum lumine percurrente. ideo misit ad Dominum dicens Tu es qui ventunis :

Oramus autem Deum, ut bonum opus in voljis qui es, an alium exspectamus? quasi diceret illi Indica :

co»pit, ipse ccepta perficiat ; simulque vobis sup- mihi utnun per te ad inferni claustra descendas, an
pliciter petimus, ut precibus vcstris adjuti merea- ad liberandum genus humanum alium mittas : quia
mur de laqueis hujus srecuh liberari. De eo autem B sicut te in terris positus docendo et baptizando prn?
quod nobis dignati fiiislis injungere, ut ordtnem currens digito oriendum demonstravi, ita volo populo
Hypponaj Regiensis ecclesia;, qualiter divina offlcia in tenebris resedenti, et te quotidie postulanti ad-
per Testamenti et Novi et Veteris paginam annualem ventum tuum jussus a te, Domine, nuntiare ? Et
persolvit harmoniam, vobis dirigere deberemus ideo ; certis his de causis in celebritate Adventus Domi-
ad prajsens non potuimus, quia in libro Exameron nici, sollemnitas anteponitur Johannis Baptistae. Sed
nostrosnotarios occupatos habebamus. Sed cum illud et vide ordinem temporum in idipsum congrue con-
opus fuerit, favente Domino, consummatum, mox cordantem. In aequinoctium autumni, quando cre-
obedientes vestro imperio per famulum vestrum, scunt teuebroe, tunc traditur Johannes fuisse concep-
fiUum in Christo nostrum, Eugepium presbyteruni, tus ; et sub rotatu ejusdemtemporispassus. In a?qui-
vobis liboUum dirigemus in quo totius anni opifi-
: noctium quando lux extenditur, et tenebra» minuun-
cium inlectionibus Divinis perflorandoperstrinximus, tur, tunc traditur Christus et conceptus utero Virgi-
incipientes ordinem Adventus Dominici ab octavo nis ; et sub eodem curriculo adfixus patibulo crucis.
Calendas octubris fequinoctium autumnale, pro eo In solstitio, in quo dies imupit minui, et nox augeri,
quod eadem die Johannes prjecursor Domini a majo- Johannes creditur natus, ut famulus : in illo vero
rdnis nostris traditur et .^.ngelo nuntianle conceptus, '
solstitio, ex quo dies augetur, et tenebrae minuun-
et Herodis funesti gladio trucidatus. Est et praeter tur, natus est460 ex virgine Maria Salvator. Pro
Nativitatem alia sollemnitas Johannis Baptista» hoc qp.iatripartito rotantis anni curriculo etiam libri

quarto scilicet Calendas Septemliris, quando inven- hujus fidem terminando distinximus ; ut quia qua-
tum legitur caput dominici proecursoris. Quod ut tuor tempora anni isto videntur ordine tei'minari,
opinor decrevit ideo dispensatio Deitatis, ut quia in ita etiam quatuor voluminis hujus libri distinctum
unda baptismatis, ministerium dumtaxat, quod ante reddent offlcium per circulum anni, instar sancti
faciem Christi praedicavit Johannes, sacramur mer- Evangelii, j uxta quod rota inferius praesignata videtur
sionibus trinis, ideo trifarias sollemniter reddat Ec- attendere. Deprecor autem te, et omnes ad quos

clesia ejus laudes. Et quia de illo scriptum 459 ^st formula ista legendi pervenerit, ut omnipotenti Do-
vocibus prophelicis et testimoniis Salvatoris : Ecce mino pro me exoraredignemini, quatenus prohujus
cr/o mitto amjelum mcum qui prseparabit viam ante operis labore ahquantulam apud ipsum capere
faciem, tuam ; ideo et ab ejus conceptu vel obitu Ad- merear gratiae portionem. Data Calendas Junias,
ventus Christi inchoamus offlcium. Dignumest nam- Hippone Regio, Arcadio et honorio Agustis.
que, ut ab eodem die usque ad Nativitatem Christi Q Feliciter explicit epistula sancti Agustini epi-

prophetariuB organa tympanizando resultet Ec- scopt

clesia,
IV. SERMO IN VIGILIA EPIPHANLE.

Sed quia sunt nonnulli qui Adventum Domini a Ex veteri Lectionario Gallicano [a).

festivitate beati Martini Turonensis urbis episcopi Audivit nobiscum caritas vestra, Evangelista di-

videntur insipienter excolere, nos eos non reprehen- cente : Cum natus esse, inquit, JDeus in Bcihlecin

dimus, quia non omnes omnia possunt, et maxime ludseie in diebus Herodis regis : ecce magi venerunt ab
cum .Vpostolus dicat : Unicuique sicut Deus divisit Oriente Hyerusolyma dicenics : Ubi cst qui natus est
mcnsuram fidci. Sed longe aflter estplenitudoordinis Rcx ludxorum ? Vidimus enim stellam ejus in Oriente,

et religionis nostrai. Martinus etenim sanctus longe et venimus adorare eum. Felix illa civitas, fratres,

post ascensionem Domini, vel post nativitatem pro- cui civis natus est Deus ! qua; singulare raeritum
diit, vel post mortem discessit, quippe qui nostris ante adventum Salvatoris accipiens, prima laudari
temporibus prope fuit, fpiamvis in brevi tempore meruil per prophetam, quam disceret quem sumebat.
faraa sanctitatis et virtutis illius totum munduni re- Felix tu, civitas Bethleem ! quia non es minima inter
(rt) Vide pag. W^.
 133 AD PRyECEDEiNTIA LITURGl/E MONUMENTA APPENDIX PUIMA. 434
principes Juda. Ex teenim prodiet Res qui reget ^ vagitus majores gemitus exigebant. Nulla domus,
populum meum Israhel. Quid agit Juda, eoram cae- nullus orbitati restaverat locus, ubi non diligens
citasmentium, qui adventum Salvatoris nec intel- crudelitasfuit. Jacebant brevia vulneramembrorum,
ligere meruerunt, nec nosse ? Impletum est cunctis et velato vultu tristi colorata pallore cunctorum
prophetfe responsum Salvatorem nostrum prodidit
: mentibus lacrymas dabant. Minutis mortibus tota
ceelum. Quando enim latere poterat, quem Deus ante civitas replebatur, et omnium posteritatc truncata,
praediserat ? BetMeem civitas accepit de astriferis hoc solum cvasit, quod vagitumhaberenonmeruit.
partibus civem, et per novum incolam grande meri- In illa matres filiorum pernicicm ^^62 intentaj
tum transit, quia non potest finiri quod meruit. Sed grandine liberorum, una femina felis evasit, quai
postea quam partus ille cjelesti signo monstrante fuitvirgo post partum. Quidjuvit replesse tot fune-
repertus est visusque, magos veneranda turbavit in- ribus terram ? quid profuit tanta ubera fluentibus
fantia.'_Nihil ibiomninocontemtibile inillis vagitibus siccasse, cum futurum malum Deus ante praedixit?
fuit, quia humanos Deus sensus aspexit; sed post- Constat gentem nascenti Domino
ergo Judaicam
quam probatam ipsius sideris fldem, fallentes magi prfeparare perniciem; adeoque eodem lempore
regale prseceptum, exteras tenuere regiones ; Hero- DeusChristus voluit docere, quia Judffiusnon nove-
dis regis vitantes aspectum, voluerunt monstrare B rat quod fieret. Sed quia Dominus Christus passioni
plenius 461 luod timebant.Majoremrexstimulum prohibitus vel dilatus est, maluit virtutibus disci,
sentit, cui non ostenditur quod veretur. Sed cum quam antc tempus occidi.
sollicitus rex, transacto tempore veniendi, fallentes V. testamentum illustris matron* ermenteudis.
inagos deviasse cognosceret, adque ejus animum Ex autographo Dionysiano in charta Mgyptiaca (o).

incognitus infantis aspectus diversis motibus dissi- sacratissimus fiscus percipeat. Si vero omnia
paret; hoc prodidit crudelii arte consilii, ut ad inve- quod in hunc testamentum inserui cuslodieris,
niendam successoris infantiam, occidendo quBBreret quidquid tibi superius delegavi, in tuo jure perenni
quod latebat, sicut scriptum est Cum videret He- : tempore permaneant in hunc testamentum,
rodes, quod delusus essct a magis, iratus vehementer cuicumque non depotavi, tibi, dulcissimeflli,habere
misit ut occiderentur omnes infantes in Bethleem, et cupio. Similiter demandatione bouce memoriae
in omnibus finibus ejus a bimatu et infra. Felix erat Deorovaldi dono tibi eanna argenlea valente plus
ludus parvuUs, moriendi conditio, qui pro Christo, minus solidos xxv. Et a parte mea dono tibi cauco
meruerunt pati. Furentis regis vesana ssevitia mo- argenteo valente sol. xxx, et medietatem ovium,
rientibus profuit : qui dum successorem suum dih- . quasVigiliusadtendit,cum pastore nomine Gaugiulfo.
genti crudelitate perquuit, dignos iratus martyres JiSimili modo de Latiniaco et Balbiniaco, tam vestis
fecit. Nam Herodes, quem tantum ravidus sensus ^quam seramen vel utinsilia, et de bovebus ex omnia
furoris facibus eregebat, quantum amor dulcis raedietatem, tibi, dulcissime fili, habere prajcipio.
potestatis accendebat, carniflcessuos adinquii-endum Pari conditione ex demandatione bonae memoriaj
misit infantes, quasi qui Deum posset invenu-e Deorovaldi dono tibi, dulcissime fili, de portione
cum vellet. Pergunt in civitatem ministri regis, cru- ejusetdeproprietate mea mancipia his nominebus,
dele portantes imperium, et durura prceceplum Unnegiselo, Aunemundo, et filias Patricio, id est
ferentes, in gjadiisad matrum lacrvmas festmabant. Fedane, et Ausegunde, et Agnechilde et Baccione
Infantile bellum in domibus gerebatur; et secum cum gregim porcorum; vineae pedaturas duas, sitas
sola pugnante ssevitia, orbitatiscrudelitaseminebat. in monte Maurilioni, quas Theodaharius et Gari-
Mactabantur in cunis infantes, in quibus nondum mundus colunt. Vinese pedatui^atertia, sitain monte
erat nascendi conscientia : et ilhid membrorum Metobaure, cum vinitore Guntrachario.... Vineas pe-
initium primuni funus discit esse quani corpus. datura quarta, sita Taurimaco, quem Imnerdus co-
Occidebantui' initia membrorum, mlnutissimi la- lit cum vinitore Munegisilo. Vineee pedatura quinta.
ctantes, et accepti a matribus parvuli in duritiaj) sita in monte Vultoricino, quem ^evila colit, cum
lapidum vibrabantur, ut ad execrandum malum vinitore. Ha?c omnia supra scribta tibi, dulcissime
saxorum aspera moles artus spargeret. Et necatos fili, ex mea voluntate vel ex demoudatione divse
excepit nolens terra conlisos, atque iterum ipsa memorise Deorovaldi habere constitui. Vinea sita in
mortalibus sepulturam prsebuit, qui pridem natos monte <i63 ^e quem Habundancius colit, me-
feste suscepit. Sub conspectu matrumpremebantur dietatem sanetae ecclesiaj... eliense dare prajcipio :

vagitus infantum, et lacrymas suas in maternos aliam medietatem de ipsa vinea dulcissimo nepoti
oculos reportabant. Salvator noster inter infantium meo Bertigisilo habere jubeo. Vinea, quam Agila
funera quferebatur : qui ad hoc permisit pro se femina tenuit ; et vineam, quam Imnacharius colit,
infantes occidi, ut pro ipso ceteri discerent mori. dulcissimee nepti mese Deorovarae cum ipso Imna-
Natabant domus sanguine parvulorum ; nec fuit qui chario habere prsecipio. Vineaplantas,qui suntsecus
consolarialterum posset, quia non erat qui lacrymas vineam Sevilam, dulcissimo nepoti meo Berterico
nonhaberet. Invicta orbitas cunctos fequaverat, et habere preecipio. Vinea quem Vincimalus in monte
commune malum ubiqueluctibus gerebatur.Oppressi Vultoricino colit, etpuella, nomine Sunnechilde, et

(o) Vide pag. 184.

 ti'6 APPEiNDiX AD OPEKA SANCTl GERMAiM PARISIENSIS. i3<i

ancilla nomine Iveria-, cum filioLcudino duleissimse ^ harius sirailiter cum

boves ut iaborent jubeo, undo
nora; me;e Bertovarajliabere juLeo. Item dulcissimo oblata ad baselica sancti Sinsuriani pro requicm
nepoti meo Bcrtegisilo ichriario argenleo, et man- Deorovaldi offeretur. Simili modo vineee pedatura
cipia his nominebus, Sunniulfo, et sorore cjus Gi- una, sita Tauriniaco, et quem Pinpo colit, baselicfe
belhrude, et filias Anthimio, cl filio Thc n» Domni.... corgi (Gcorgii) Cal... (Cala) dari prajcipio.
juniore habere conslituo. Nepti racas Deorovar<;e Vineaj pedatura una, sita in monte Buxata, quem
sculella argentca cruciolata, et mancipia his nomi- Juvius colit, ecclisice Boninsiacinse dari constituo.
nebus, Tanechildem Imnegunthem, Ininegisilura ;
Vinca, quem Uvassio colit, cum ipso Uvassione. . .

et lectaria ad leclo uno qui melior fuerit, ct puero

nomine Gundofrcdo, ct ancilla nomine Theigun- quom colere debeat, baselicee dorani
dem, necnon et puella nomine Andechildem dari Sinsuriani oblata dari
constituo. Duleissimo nepoti meo Berterico, pucro constituo. Vinea? pedatura una, sita in monte Blixata,
nomine Meiiigisilo haberc jubeo. (luem Leudefredo colit, baselica! sancli ar-
Baselicis constitutis Parisius, id esl baselicaj san- tini {Lcij. Martini) ci perente dari jubeo
cti Petri, urcio argenteo valente soledus duodece, et libertoruni meorum nomena in . . . . testamento
fibla aurea gemmata ad mento dari constituo. Ba- D abin cti constituo Medibergane, Honorio,
selica; domna; Marias gravata argentea valente sol. Gundileubane, Piane, Sumthulfo Ciuccirane, Hic-
duodece, et cruce aurea valente sol. septe, dari ju- ihiciono, Maxa uxore Chioberga, Sinderedo, Angi-
beo. Baselicai domni Stefani anolo aureo nigellato lone, Lcudefredo cum uxore Vuandilone, Chaide-
valente sol. quatuor, dari volo. Basilicse domni Ger- runa, Childeruna, Thrasteberga, Theodaehario, Vi-
vasi anolo aureo, nomen meum in se habentera gilio cum uxore Sunnine, Agione cunifilio suoGari-
scribtum, dari pra:cipio. Baselica; sancti Sinsuriaiii lulfo, Vincimalo cum uxore Maurclla, Meliita cum
(Sic), iu qua bona; recordationis filius meus Deoro- filio suo juniore, Coccione cum filio suo Daigisilo,
valdus requiescit, freno valente sol. duodece, et ca- Mudilane cum liliis suis Munegisilo et Monechrude,
ballo strato, el carruca in qua sodere eonsuevi, cum Acchione, Bonane, Leubosaintho, Gibulfo filio Vigi-
boves ; et lectaria cum orani stratura sua, pro de- lio. Dommoruna, Childerimane, Basone, Childegi-
volione mea et requiem Deorovaldi dari prsecipio. selo, Childegunthe. Chrodulfo .... 465 Siude-
Alia carruca cum boves vel omni stratm-a sua, ec- bergane, Monechilde, jEterno Bauderuna hos
, ;

clisifB vici Boniciacinsis dari jubeo. Simihter villa- omnes cum omni peculiare eorum, tam areolas,
rem, cui vocabulum est Volonno, cum adjacentia . , hospitiol, ahortellus, vel vineolas, et cum id quod in

sua, supra scribtaj ecclisife. Bonisiaciuse, pro remc- '

quibuslibct rebus habere videntur, liboros liberas-

dium anima; me86 habere prsecipio. Sacrosanctai que esse preecipio; etquidquid exinde facere volue-
ecclesia; civitatis Parisiorum missorio argenteo, va- rint, habeant liberam potestatem.

lentc sol. quinquaginta, dari pra^cipio. Baselica; Similiter Mumolane cum omni peculiare suo in-
sanctEe Cruces vel Domni Vincenti cocliaria argon- genuum esse prajcipio : luminariatantumin eeclesia
tea dece dari jubeo. Lectaria par uno, et vestimenti Bonisiaca ministrare stodeat. Vualachariura cura
mei pareclo uno fratribus ad minsa baselicee sancti omni peculiare suo, el cum boves quosbajolat,inge-
Dionisi dari praecipio. Alia pariclo vestimenli ad nuum ea condicione esse jubeo, ut ligna.tantum ad
vico Bonisiaca fratrDius dari 4:64 conslituo. Ter- ulilata faciendum ministrare procuret. Gundefredo
tio pariclo vestiraenti Emilia ad vico dari jubeo. cum boves duos laborare praecipio, unde cei'a ad ba-
,
Item pro remedium anemfe mea;, vel es demanda- selica domni Sinsuriani comparetur. Marliniano,
cione bonaj recordacionis fili mei Deorovaldi villam, Theoderuna cum fllio suo seniore, cum peculiare
cui vocabulum est Laliuiaco, sita in territurio Mel- eorum, sicut supra scribtibeneraereti, ingonuosesse
dinse, eumcampis, colonecis adeadem pertinentes. jubeo. Simili modo pro remedium anirate nieee, et
cum pratis pascuis, silvis, vel orani jure et termino J) ex demandatione filiraei Deorovaldi, Gygone, Sep-
suo, quiain portione supra raemorati filii meiDeo- lercdo cura uxore Goderuna, Theodonivia, Baudoni-
rovaldi obvenit, cuni omni integritate baselica; via, Caranc, Patricio cuni uxore Eusebia, Dagarico
sancti Sinsuriani, ubi sepultura habere dinuscitur, cum uxore Aurovefa, Ciuncileno, Blidcmundo cum
pro requiem ejus dari priBcipio. Sirailiter porcario, lilia Blidechilde, Manileubo, Trasilane, Eumundo,
noraine Gudilane, cum gregim porcorum, et Bau- Imneredo cum uxore Torigia, Chadulfo, Aridia,
domere cum gregim ovium, et troppo jumentorum, Rocculane, Babiccono, Gunthivera ; hos omnes cum
qui sunt ad supra seripta villa Latiniaco, supradi- onini pceuliare, tam areolas, quani hospiciola, vi-

ctae baselica; sancti Sinsuriani habere jubeo. neolas vel hortellus, cumid quod pra;senti tempore
Goderico et Gunderico in supra scriptam villam, habere videntur, ingenuus esse constituo, Baudulfo
quem baselica; domni Sinsuriani deligavi, ita jubeo etSumthahario, cum boves quos bajolant, laborare
ut laborent, unde ad ipsa basileca oblata cotidiaj prajcipio, unde oblata ab baseliea Dorani Sinsuriani
ministretur. Loudulfocumvinea, quem Sabucito eo- jugiter ministretur. Ita do, ita ligo, ita testor, ita
lit, ad oraturio, qui est in viUa Latiniaco, unde ibi- vos mihi Quu-itis testimonium perliibetote ; citeri,

dera oblata occurrat, dari volo. Baudulfus, Sumtha- citeraeque proximi, proximseque, exlieredis mihi es-
 137 AD PR.«CEDENm LITLROLE MONUMEiSTA APPEADIX PRIMA. 438
tote : proculque habetote si quse liturm vel carasa- ^ Germania Pratis mss., ihid., in Catna Domini). Post

turee in hoc testamento meo sunt, ego feci fieriquo Primam dicentur septem psalmi, et Letania postea ;

praecipi , dum raihi ssepius volui recenseri. Addi veniemus sessum 467 i" claustro. Sacerdotes
etiam constitui, si quis contra hunc testamentum ibunt dictum missas suas, et omnes debent cele-
venire voluerit, aut voluntatem meam in aliquo cor- brare die illa; et celebrabunt sine igne.
rumpere temptaverit, a communione omnium san- VII. PASSIO BEATISSIMORUM lUHTTBUM SANCTORUM
ctorum et a limenebus ecclesiarum efficeatur extra- CAXTUXORUM.
neus, et insuper ante tribunal Christi anathimatus Ex ms. Codice viri clarissimi Ulrici Obrechti (d).

permaneat. Actum Parisius suh die et tempore supra Omnia (e) quae a sanctis gesta sunt vel geruntur,
scripto.Signumf Erminethrudife testatricis. iMum- si quis voluerit studiose perquirere, et sibi et plmi-
molus com., rogante et praesente Ermenthrude, mis sedificationis exhibet fructum. Et sicut arbor
hunc testamentum subs. Scupilio spatarius, rogante fructifera non sine causa probatur terram occupare
Erminethrudia;, huic testamentum subs. no. die et dum vivit, cum et ipsa suis pomis ornatur, et omnis
anno quibus supra. Munegiselus, rogante et prae- qui ex eo fructu perceperit, saginatui'. Scribimus ut
sente Ermminetlu'ude, liunc testamentum test in gestis invenimus, quid egerint, quid locuti fue-
no. die et 466
^nno quibus supra. Baudacharius t» rint, quid passi sint sancti. Ostenditis vos esse catho-
defensor subs. Eusebius rogatus ab Erminethrude licos, qui victorias Christi libenter legitis, libenter
hunc testanientum seripsi, relegi et subs. auditis. Interrogo vos qui ista inter apochryphas lit-

Ex testamento sancti Remigii Rhemorum episcopi. teras exvolanda censetis per quos constat canon
:

Vas argenteum decem et octo librarum inter te, Scripturarum omniimi dirinarum? numquid per eos
heres mea {Ecclesia Rhemensis) et dioecesim tuam qui pro ipso canone occidi magis optaverant quam
ecclesiam Laudunensem, faetis {id cst faciendis) pa- vinci? Quid ergo tenuerunt martyres? Fidem re-
tenis atque calicibus ad ministerium sacrosanctum, ctam, quae sacris voluminibus certo hbrorum nu-
prout valui, Deo annuente distribui. Aliud vas ar- mero Agunt illis gratias apiees sacratis-
continetur.
genteum, quod mihi Domnus illustris Chludovicus simi, qui pereorum perseverantiam perseverant.Et
(quem de sacro baptismatis fonte suscepi) donare ideo volunt eorum gesta conscribi, ut in conspectu
dignatus est, tibi heredi mea> eeclesia; supra memo- Dei et hominum semper laudentur sancti, qui in
ratse jubeo imaginatum calicem (n) fa-
turriculum et conspectu incredulorum pro eorum defensione tor-
bricari. Vineam, quam Bebrimodus facit, tibi
. . . menta immania pertulerunt.Nihil praeter Scripturas
eatenus derelinquo, ul diebus festis et omnibusDo- p canonicas recipientes, ista studiose conscripsimus,
minicis, sacris altaribus mea ofTeratur oblatio{6). . . ostendentes dogma catholicum per catholicos mar-
Vineam do, quam posui Vindonissce, sub ea condi- tyres custoditum. Exemplum posteris damus, eedifi-
tione, ut a patribus suis, omnibus diebus festis ac cationem credentibus tradimus, artem belli Christi
Dominicis, pro commemoratione mea sacris altari- militibus demonstramus. Constat eos nolle pugnare
bus offeratur oblalio. si necesse sit, qui nolunt legere pugnatores. Impe-

VI. FRAGMENTA C.CTEMONIALIIM. rent silentium infidelibus, spectent pugiles diabo-

De passione non legenda Dominica Palmarum in licos qui athletas Domini spectare contemnunt. Nos

missis privatis (c). divmas virtutcs loquimur, scribimus, prtedicamus.

Dominica in Palmis Sacerdotes ad privatas Prohibeant a?muli, imperent silentium timidi, ver-
missas unam tantum Collectam dicant; Evange- berent contemnentes : legentes increpent, libenter
lium : Cum appropinquasset passionem nullus le- ; hiec audientes accusent; 468 gloriosos facient mi-
gat, nisi fratres qui m formis cantant. {Lanfranciis, Htes vulnera pro imperatoris laude suscepta, pro
in Decret. pro ord. snncti Bcned., pag. 2G0.) amore etiam animas ponere libenter optamus.
cujus
In RamisPalmarum ad matutinalem missam non- Triumphorum Christi ac victoriarum labores exerci-
nisi una CoUecta est dicenda nec passio legitui-, sed Q tibus de
; occultis foris proferimus. Scimus pugnas,
illa tantum lectio sancti Evangelii Ciim appropin- quas illi : visibiliter passi sint, invisibUiter nobis exci-
quarci lesus. Quod etiam cunctis sacerdotibus, qui tari quotidie, et neglegenter pugnantes acrius vulne-
privatas missas cantaverint, pra^eipitur, ut sint pa- rari.Ergo ut arma pertractes, adtende bellantes; da
rati ad duas processiones qua? illo die suntagendte. mentem studiis, ut hostis incipiat te timere.

{Udalricus, in lib, i Consuetud. Cluniac, cap. 54.) 2. Beatissimos martyres Cantium, Cantianum, et
Quando erimus circa finem Tractus, sacrista pul- Canlianellum, a psedagogo suo Proto valde fide ca-
sabit unam parvam campanam pro congregando do- Iholica fuisse edoctos. . . qui de genere Anieiorum,
minos ad audiendam passionem, quia ipsa non de- lioc est divw memoriae Carini imperatoris, noscuntur
bet legi nisi in magna missa {Consuetudines sancti progeniti, et intra urbem Romam, in quarta decima
fal Vide pagg. 66 et 93. Christum Deumverum colentibus fratribus per omnem
\h)Vide pag. 184. Italiam, in Domino omnem satutem. Omnia qux a
ic) Vide pag. 127. Sanctis, usque ad sequentem versum, Scribimus ut
\d) Vide pag. 386. in gestis invenimus, etc, quibus omissis, resumilur
(e)PassiohaecapudHonibritiumAmbrosiotribuitm' lectio a sequenti numero quarto.
sub hoc initio Servus Christi Ambrosius cpiscopus.
:
ii'J APPEiNDIX AD OPEIU SANCTl GERMANI PARISIENSIS. •14

regione, nali atque edocti probantur, Diocliliano ^ Bcatissimi vero martyres ascenso («) vehiculo jun-
Romte iniperante, et Maximiano partibus Ill^-rici, ctis mulabus, cum secedere voluissent, et non longe
Carino quoquo intra Gallias bene agente erga Chi-i- ab urbis mffinibus iter agerent, et unum animal de
stianos, qui non post multum tempus defunctus est. subjunctis subito corruissetin loco quiappellatur Ad
Post cujus obitum sceleratissimi Dioclitianus et Aquas Gradatas, ita illinc sunt a persecutoribus com-
Maximianus pcr omnes provincias docrcta posue- prehensi.Quod factum quam gioriosum sit et a di-
runt, ut ubi Christiani invenirentur, si sacrificare vinilatodisposilum, debemus adverlere. Semper
contemnerent, diversis poenis adfligerentur. Cumque cnim Deus quos elegit, quasi victores cum subve-
his dictisbeatissimi martyres Cautianiln urbe Roma ctionc sublimi in aulam rcgni cselestis inducit. Nam
fuissent positi, consilio habito cuni beato Proto, ut sicul Helias cum adplicato quadriga ascenditin ca;-
iniquam vitarent sententiam, praedia sua suburbano lum, ita et isti vehiculo amoto ad raartyi-ium perve-
posita sub specie visitationis circuire decrevcrunt. ncrunt; et quadriga sicut illum evexit ad requiem,
3. Qui eodem tempore in urbem Aquilegensem re- ita et hos portavit ad gloriam. Et quamvis illa ignea
pedarunt : in qua tunc tcmporis non parva rura pos- quadriga fucrit, ha-c tamen non inferior habenda
sidebant. Scd quia kmicn in tenebris latere non po- esl; quia illa unum gestavit prophetam, hffic tres

terat, necesse erat ut eos Dominus ad gloriam nomi- B martyres sustentavit. Sed dicit aliquis : Gloriosius
nis sui coronaret. Cumque in Aquilegensem urbem gestavit quadriga ignea, quam tcrrena. Nec hoc
sancti fuissent ingressi , duriorem sffivitiam erga plane defuit sanctis viris. Nam sicut Heliam ignea
Christianos repperiunt, quam reliquerant Romaj.Ita quadriga portavit, ita et martyres fidcs ignea jam
enim onines sanctorum vel confessorum pro Christi ferebat. Ferebat illos, inquam, Christus, qui lumen
nomine multitudo in vinculis carcerum custodia te- est, qui ignis est, de quo scriptum est : Deus noster
nebantur, ut enumerari non potuissent, agente sci- Ergo cum beatos dc quibus lo-
ignis coiisumens est.

licet Dulcidio praiside, una cum Sisinnio comite. quimur persecutor urgueret, vehiculum conscende-
4. Audientes itaque sanctos Dei advenisse, statim runt. Qua causa? ut fugerent? absil; noii ut fuge-
inveniri ah apparitoribus pra?cipiuntur,ut diis thura ront, sed ut ad martyrium citius pervenirent ; non
ponerent. Tunc beatissinii martyres aspicientes in ut lalilarent, 4*70 ^^d ut se Christianos cunctis
cffilum responderunt Nos dajmoniis non sacrifica-: transountibus manifestarent. Ceterum occultius in-
mus, quia scriptum est Omnes dii gentium dxmonia, : ter plui'es in civitate latere poterant; sed hoc ege-
Dominus autem cxlos fecit. Et iterum Similes illis : runt, ut totius populi corda, dum per diversa fu-
fiant qui yfaciunt
ym/tt 'j iiti '_(,', etV v»/t»n.
n.t/t(' eri, v '-'."> vft.^m n n
omnes qui confidunt in
»t cis. Ito
ii.\j
-' ly ii-t ^. i- t •. t'.- •
^ giunt, Christi amore iiij.iiiiiiv^iii.ui.
vjiiii..-'vi
c^ii.iii<.t flammentur. in,
uiii'ji>_' At vero
\ji ubi
uui i-iu.i^
quis i kj

ergo nuutiate iniquo proesidi vestro, nos pro Christi vehiculi adparato disposito, per aggerem publicum
noniine optare mori, quam ab ejusmandatis absce- graditur illic non fuga dicenda est, sed profectus.
;

dere, quia ab ipsis cunabulis Dominum Jesum Chri- Sancti enim viri hoc facto, velut in triumphali curru
stum confitcmur. At illi redeuntes prajsidi vel co- positi, contcstabantur dicentes : Ecce, persecutor,
miti retulcrunt omnia qua; gosta fuerant. cccc proficiscimur, ecce pra?cedimus. Quid resides?

469 Tunc Dulcidius prajses una cum Sisinnio quid moraris? subsequere nostra vestigia. Nolumus
comite valde commoti, talem dederuntimpio Diocli- cnim videri inviti duci ad poenam, qui prsecedere
liano suggestionom Piissimi, subvenite Romanis
: nos profitemur ad gloriam.
legibus, pro quibus victrix dextera vestra hostium Tunc Sisinnius comis hsec audiens, jussit beatos
cervices inolinat, et diis omnipotentihus, qui a martyres comprehendi; qui judex hortatur eos, ut
Christianis contemnuntur, juvamina pra;bete. Ad- Jovi thura offerrent. Beatissimi vero famuli Dei ex-
venerunt enim tres germani ex urbe Roma, uno secrantes dixerunt se numquam dajmoniis immola-
animo fortiter reluctantes, et noscio quem Christum turos, scd omnipotenti Domino qui fecit ca?lum, ter-

confitentes, et contemnentes decreta pietatis vestrte. ram, mare et omnia quai in eis sunt. Nam omnia
Unde quid jussione vestra decreveritis, decernite. ]) idola, sive quiea colunt, cum eisdemibuntin ignem
His auditis sceleratissimus Dioclitianus vehementius porpetuum.Tuncimpius Sisinnius comis,hoc audito,
est commotus, et hanc dedit auctoritatom, ut si sa- valdo iratus est, et prwcepit spiculatoribus, ut si

crificare noluissent, capitali sontentia plecterentur. Jovi thura non oflcrrent, capita plecterentur.Beatis-

Cumcpie iniqua sententia pervenisset ad beatissimos simi vero martyres Cantiani una cum Proto pffida-
martyres, ascenso vehiculo una cum peedagogo suo gogo suo gaudentes et psallentes ducebantur a spi-
Proto ex urbe Aquilegenso ogressi sunt, divinam culatoribus. Tunc boati famuli Doi expansismanibus
Scripturam habontes prte oculis, quffi dicit : Cum ad cailum orationem fuderunt ad Dominum dicen-
persequentur vos in civitate ista, fugite in aliam. Nun- tes Domine Jesu Christe, qui perseverantibus in tuo
:

tiatur ergo iniquissimis judicibus sanctos Dei pro- nomine te patrem et matrem dixisti esse, et pro
perasse. Tunc Sisinnius comis una cum spiculatori- tcmporalibus futura, et pro perituris perpetua, et

bus ex praecepto impiissimi Dioclitiani imperatoris pro divitus terrenis incorruptam vitam aeternam cum
subsequitur. felicitate dare promisisti : te obsecramus, Amator

(ft) Haec verba usque ad sequentem scctionem, paucis praitermissis, leguntur in vulgato sermone apud
.\mbrosium et apud Augustinum.
 141 .VD PILECEDEiNTlA LITLRGLE MONTMENTA APPEXDL\ ALTERA. 442
purse conscientiffi, utrespicias de summitate ecelorum A ligens beatissimorum martjTum corpora, condivit ea
ad hanc horam, ut suscipias animas nostras in pace, aromatibus pretiosis, et in loculo conlocavit. Qui et
et inter sanctos Electos tuos conlocari pr«cipias, ut ipse sanctus Zoelus post aliquantum tempus suscep-
cognoscant omnes quia tu es Deus solus et benedi- tionis su» hoc ordine perrexit ad Dominum. Passi
ctus in swcula. Et cum complessent orationem, po- sunt autem beatissinii martyi-es Cantius, Canlianus et
nentes genua susceperunt gladium, et acceperunt Cantianella, pridie Kal. Junias, regnante Domino
coronas sempitemas : et ecce sanguis eorimi tam- nostro Jesu Christo, cui est gloria, honor et po-
quam lac omnibus videntibus apparuit. testas in saecula seeculorum, amen.
Quo tempore veneraibilis vir Zoelus presbyter col-

APPEIVDIX ALTERA.
In quo variantes scriplurce sacrce lectiones prcecipuw
ex Lectionario Gallicano exhibentur.

471 Quoniam magnopere interestscire antiquam g fiUas pharetrx, Grsece, lou;. Lection., phialas phare-
Scriptura; sacrfe versionem, qua priniis temporibus trx, forte mendose.
usa est Gallicana ecclesia, ideo hic sub uno conspe- EzECH. Liui, 20, et super coronam in circuitu,
ctu variantes Lectionarii antiquissimi lectiones insi- Greece, paotv. Lection., et super cornua in circuitu.
gniores referre visum est opera? pretium, ut ex his — Cap. xiiv, 3, 4, egredietur. Et adduxit me, cum
viri docti suam de illa versione sententiam statuere LXX. Lection., egredietur. Sic sicut est clausa, Rex
possint. transivit per eam. Et adduxit me.
Et primo quidem generatim observandum anti- Daxiel m, 1, Xabuchodonosor rexfecit. Lection.,
quam iUam versionem Vulgatse nostra passim inhfe- cum LXX, ajino octavo decimo Nabuchodonosor rex
rere, et plerasque lectiones variantes potius ex li- fecit. Ibid., vers. 6, 13, 20, fornacem ignis ardentis,
brariorum genio vel errore, ([uam exversionis ipsius Lection., cum LXX, ubique habet ardentem. Ibid.,

discrepantia repetendas. Deinde ubi versio antiqua vers. 94, Sarabala. Lection., cum L.\X, sarabara.
differt a nostra Vulgata, eam seepius, non tamen Ibid., vers. 96, positum est hoc deeretum. Lection.,
perpetuo, cum versione Grseca convenire. Tertio cnm LXX, propositum est dwretum. Ibid., vers. 97,
ScripturEe libros, es quibus lectiones in Lectiona- 98, in provincia Babylonis. Nabuchodotiosor. Lection.,
rium nostrum acceptaj sunt, hos omnino esse, nempe C in provinciam Babylonis, et scripsit epistulam sic con-

Genesim, Exodum, Josue, Tobiam, Judith, Esther, tinentem. Nabuchodonosor, quse verba etiam desimt
omnes prophetas, majores ac minores, ex Veteri apud LXX. — Cap. ix, 14, et vigilavit Dominus supcr
Testamento ex Novo autem, quatuor Evangelia,
; malitiam. DeestSMper tnalitiam in Lectionario. Ibid.,
Actus apostolorum, omnes Pauli Epistolas, praeter vers. 23, scito ergo et animadverte. Lection. Scito
unam ad PhiUppenses, omnes Catholicas, et Apoca- ergo, et planta aurem, et animadverte.
lypsin. Singulos ex ordine percurramus. OsEE rv, 17, dimitte eum. Lection., dimittet eum. —
LN VETERI TESTAMENTO. Cap. VI, 6, et nonsacrificium, cum L.\.X Lection. vero,
Genes. vii, 16, ubi legitur in Vulgata, inclusit eum et nonjudicium.
Dominus deforis, addit Lectionarium deforisin arcam, JoEL I, 13, libatio. Lection., oblatio. — Cap. ii, 23,
quod melius Graeco textui respondet, x«t HXtwz d-,-! serotinum sicut in principio. Vox sicut deest non
•/.'.oMTov I?u9ev aCiTou. semel in Lectionario. Ibid., vers. 28, spiritum meum.
JosiE IV, 19, decimo die mensis primi, Lectiona- Lection., de spiriiu meo, cum L.VX, et sic legit Lucas
rium habet decimo mense, prima die mens^. LXX Act. II, 47.
Vulgatfe favent. _ Aiios VIII, 3, quando transibit mensis, cum L.VX.
ISALE sxvi, 6, pes, pedes pauperis. Lection., abs- Lection., messis, forte mendose.
que geminatione, pes pauperis. LXX, TioSs:, semel. Malach. III, 3, colabit eos. Lection., cum LXX,
Ibid., vei-s. 18, et peperimus spiritum : salutes non conflabit eos, rectius. Ibid., vers. 8, confiximus te,

fecimus, in terra. Lection. vero, sine dispunctione, «mi LXX, pro configimus te, quod est in Vulgata.
spiritum salutis non fecimus in terra. LXX, m{(i\s.iL Ibid., vers. 17, erunt tnihi. Lection., erunt mihi oves
<7anT,fia; (70U eTcoiTiaajiev. Complut., 5 £7cotr,ra; — Cap. mex. — Cap. iv, 1, stipula. Lection., sicut stipida.
Lii, 14, sic inglorius erit. Lection., sic gloriosior erit, Deest tamen hsec particula apud LXX, licetsubintel-
LXX, cum Vulgata, aSoSr.sei- Ugatur.
472 Jerem. XII, 7, inmanu inimicorum ejus.LXX IiN NOVO TESTAMENTO.
«JTYi;. Lection., inimicorum meorum. — Thren. lu, 13, Maiih. VI, 11, supersubstantialem. Lection., Coti-
uz .ypEADIX AD OPERA SANCTl GERilAM P.\RISIEiNSlS.
diamtm ; et vei-s. 20, exterminat, pro demolitur ; et ^ liaec vers. 33 omnis domus ejus. Lection,, omnes ejus
vers. 23, quantx sunt, pro quantx erunt ; et vers. T6, cum Graecis.
(/iHd manducetis, aut quid bibatis, neque, cumGrEeco, IN EPISTOLIS PAULI.
pro quid manducetii, tieque; et vers. 33, quxrite RoM. viii, 3, impossibile erat /cji ; in Lection. legis,
autem, ciim Grfflco, pro quxrite ergo.— Cap. xxviii, ut in Greeco, vo(jiou. Et vers. 16, ipse etiim spiritus.
3, etvestimenta ejus sicut nix. Lection., vestimentum Deest in utroque particula enim. Tum vers. 23, filio-
ejus candidum sicut ni-x, cum Groeco. rttm Dei. Deest utrobique Dei. — Cap. xv, 22, et pro-
473 Marc. xvi, 14, resuirexisse non crediderunt. hibitus suin usque adhuc. Deest in Lectionario et in
Lection., resmrexisse nuticiantibus illis non credide- Graeco. Ibid., \eTs.2d,EvatigeHi. Deest in Lectionar.,
runt. quanquam babetur in Graeco.
Luc, II, 2, aprxside. Lection., sub prxside.— Cap. I CoR. \ix, 39, liberata est. Lection. addit, a lege.
XII, 31, quxrite primum, Deest in Lection., primum ;
— Cap. X, 17, de uno paneparticipamus. Lection., de
et in Graeco ; ibid., vers. 43, vencrit Dotninus. Addit uiio patie et de uno calice particip. In nova editione
Lection., illius, cum Graeco. Cap. xiv, 12, tteque — Grseca Oxoniensi quidam Graeci Codices ita habent.
vicinos divites. Lection., ncque vicinos, tteque divites. — Cap. XV, 21, quoniam quidem, cum Graecis; at
Sed praeferenda Vulgata, cui Graecus testus favet. — B Lection., non semel, qitotiiam enim. Md., vers. 52,
Cap. XXIV, 24, ipsitm vero non invetieruitt. Lection., canet enim tuba. Deest duobus in loeis Lectionarii
ipsttm vero tion viderunt, cum Graico. tuba. Attamen Gregorius Tm'onensis episcopus, titba
JOAN. II, 10, cum inebriati fuerint. Lection. addit, legit in Historiae lib. x cap. 13.
convivx. — Cap. x, \\,po)iit, cum Grwco, pro dat, Gaut. V, 13, caritatcm spiritus; in Lection. deest
quod legitm- in Vulgata. — Cap. xi, 10, si autetn am- spiritus, sicut etiam in Graeco. Ibid., vers. 20, hxre-
bulaverit. Lection., cum Grajco, si quis ambulaverit. ses, pro sectx. Ibid., vere. 22, in Lectionario fructus
— Cap. XII, 6, portabat. Lection., exportabat, quae spiiitus tantum decem numerantur hoc ordine Cha- :

lectio favet doctissimi Huetii interpretationi qui ritas, gaudium,pax, patietttia, lotiganimitas, botiitas,
,

verbumsSi^jTaCEvhocloco defurto interpretatiir. Idem benignitas, fides, modcstia, continetitia. In Graecotan-

vers. 8, liahebitis ia Lectionario, pro habctis. tum novem, sed (i.ay.j;o6ui».;a ponitur pro patientia et
IN ACTIBUS APOSTOLORDM. longanimitate. — Cap. vi, 12, quicumque enim, deest
AcT. I, 2,per Spirititm sanctttm quoselegit, assum- etiim in Lectionario et in textu Graeco. In Oxoniensi
ptus est: quibus etprxbuit sc. Lection., per Spiritum tamen editione quidam Codices notantm- pro parli-
sanctum prxdicare Evangelium, quos et elegit quibus / cula Yip.
etiam prxbuit se. Tum vers. 4 : Et cum conversare- Ephes. n', 22, adimpletur. Lection., adimplet in
tiir cutn illis, prxcepit eis. Deinde, baptizabiitiini Spi- Christo Jesu, Anceps est participium Graecum jtXi)-

ritu sancto, qucm acccpturi estis non post ttiultos hos pouiiEvoy. — Cap. 11, 22, i;i spiritu. Lection., in S^n-
dies. — Cap. ii, 33, videtis etauditis., etiam in Grseco ritu sancto. At saticto redundat seeundum Graeca et
nt in Lection., vidistis et audistis. — Cap. iii, 12, vir- Ambrosium alque Hieronymum. Cap. — v, 18, iii

titte autpotcstate ; in Lection., virtute etpietate ; Grae- qito est luxuria.Leclion., in quo est omnis luxuria;
cis, e'j(7£6£io. — Cap. v, 24, principes. Lection., in Graeco, simpliciter, i.au>-:ia.

princeps: Groece, Item vers. 36, pro qui crede-

icpeu?. Hebr. XI, 6, placcre Deo. Deest Deo in Lectionario
bant, Lection. ,
quicumque credebant; in Graeco, et in textu Graeco, etiam apud Chrysostomum et
ooot. Item vers. 40, ubi in Vulgata, ne otntiino loque- Theophylactum. Ibid., vers. 21, fastigium virgx.
rentur, Lectionario deest otmiino, ut etiam Graecis. Lection., fastigiitm, cacumcn virgx, ubi duplexversio
— Cap. VI, 10, spiritu qui loquebatur. Lection., quo vocis Grfficae t6 oxfov, ut etiam infra vers. 24 in Le-
toquebatur, cnm Graecis. Tnm vei-s. 13, verba hla- ctionario dici, esse, pro Graeco iife.<s^t. Potius est
sphemix (sic in Graco) adversus locutti sanctum, et quod vers. 23 legitur cumGraeco, temporalem peccati
Deum, et legem, ubi legitur inVulgata, verba adver-J)jucitiiditatcm, non temporalis, ut in Vulgata; etvers.
sus locum sanctum, ct legcm. — Cap. vir, S9, obdor- 30, rucritnt circuiti cum Graeco, ubi in Vulgata, cor-
mivit in Domino. Lection. deest in Domino, uti et in ruerttnt eircuitu. — Cap. xiu, 1, maneat in vobis. In
Graeco. — Cap. xu, 8, caligas tuas. Lection., galli- Lectionario deest in vobis, atque in Graeco; et vers.
culastuas; Graecis, Tico-^Stoia. Item vers. lS,pulsante 9, stabiliri, pro stabilire.
autem eo ostium jatiux, processit, ut in Graeco. Le- L\ EPISTOLIS CANOMCIS.
ction., pulsante autem eo, ad januam processit. Tum 475 Jacobi cap. 1, 8, inconstans est. Deest in Lectio
vers. 14, ut cognovisset nomen Petri, pro ut cognovit nario et in Graeco est. Vers. 11, itineribus. Lection.,
vocem Petri, etiam Graece. — Cap. xiii, 20, quadrin- honoribus. Vulgatae consentit textus Graecus, sed
gintos et quinquaginta, ut in Grteco. Lection., qua- tamen Leclionarii variatio non temnenda. Vers. 18.
dringetitos et quadraginta. Tum vers. 37, suscitavit a voluntarie etiim. Deest etiim in LecUonario et in
mortuis. Deest a mortuis in Lection. et in Graeco. — Graeco, et vers. 26 deest autem in utroque. — Cap. iii,

Cap. XVI, 22, cucurrit. Lection., concitrrit ; Graece, 12, ttvas. Lection., cumGraeco, olivas. — Cap. v, 3,
i7uveTO<rrr,- Deinde 474 vers. 24, strinxit ligno. thesaurizastis vobis iram in diebus tiovissimis. Lectio-
Lection., in ligno, pro in ligmtm ; ei; to 5-j).ov. Ad nar., cum Grffico, thesaurizatis in diebus novissimis.
 AD PR.ECEDENTIA LITURGU:; MONUMENTA APPENDIX ALTERA. 446
Ibid., vers. 12, sit autem sermo vester, est, est. J^bis, adukscentes, quoniam ricisiis malignum. Scribo
Lection., sit autem vestrum est, est, cui lectioni Grse- vobis, infantes, quia cognovistis Patrem. Scribo vobis,
CII.S textus respondet : «ixt&v ib vai, vai, quasi diceret patres, quia cognovistis, eum qui ab initio est. Scribo

Vrstrum cst, sit est, et vestrum non, sit non. Hoc est, vohis adulescentes, quia fortes estis, et vcrhum Dei in
inquit Erasmus, quod affirmatis, vere affirmate; et vobis manet, et vicistis malignum. —-Cap. iii, 11, di-

quod negatis, vere negate. Perperam itaque in uno ligatis. Lection. , cum Grseco , diligamus. Ibid.,

Codice editionis Oxoniensis addilur in Grseco toxtu vers. 13, si odit nos mundus, non vos, ut in Vulgata
et in GrsBco. Ibid., vers. 19, suademus pro suadebi-
I Peiri, inscribitur Ad Gentes, cap. i, 6, 8, exultabi- mus; grffice, TOiuonev. — Cap. iv, 3, et hic est anti-

tis. Lection., exultatis, cum Greecis. Ibid., vers. 7, christus, de quo audistis. Lection., et hoc est Anti-
probatum vestra; fidei multo ipretiosivs sit auro, quod christus, quod audistis. Ita Grsece, nisi quod in patrio
perit, pcr ignem probalo, ut in Graico. Ihid., vers. 10, casu legitur 'AvTixpisTou. Ibid., vers. iO, non quia,on
qui de futuris in vohis gaudiis, pro ([uo Vulgata, qui in Vulgata non quasi. Deinde, Ibid., ipse prior di-

de futura in vohis gratia; sic in Graico. Alibi Lectio- lexit nos. Deest prior in Lection. et in Graeco. — Cap.
narium consentit cum Vulgata. Tum in duobus locis, v, 4, 5, vincit, ter; in Lection., ubique, vicit. Gm-
vers. H, scrutantes initium, quod vel quale tempus. i> cum habet in secundo loco vtxvjuaua. Ibid., vers. 7, 8,

Ihid., vers. 22, in obedientia carifatis. Lection., in ita Lection. : Quia fres sunt qui testimonium dant,
ohedientia veritatis, cum Grfoco. — Cap.
• ii, 2, si tamen spiriius, aqua et sanguis ; et tres unum sunt. Nihil de
gustastis, quoniam didcis est Dominus. Lection., cum testimonio trium personarum divinarum. Antiqua est
Graeco, si gustastis, quoniam dulcis Dominus. Ibid., haec omissio, quam Hieronymus in prologo ad Epis-
vers. 21, pro vohis, ut in Grajco ; non pro nobis, ut tolas canonicas, in recentioribus Bibliorum edilio-

in Vulgata. Ibid., vers. 23, visitatorem, pro episco- nihus, nescio qua de causa, detracto, » ah infidelibus
pum. — Cap.. III, 8, modesti. Deest in Lectionario et in translatoribus » factam commemorat, his verbis :

Graeco. Tum vers. 18, nosiris in utroque deest. Ibid., « Est enim una earum prima Jacobi, duse Petri, tres
hffic verba Vulgatae, vers. 22 , deglutiens mortcm, et Joannis, et Juda; una. Qua; si, sicut ab eis digesta;

vitse seternx heredes efficcremur, dcsunt iii Lectiona- quoque ab interpretibus fidoliterin Latinum
sunt, ita

rio et in textu Gra?co. Citanlur tamen pro hoc addi- verterenturcloquium; nec ambiguitatem legentihus
tamento quidam Codiccs Gra^ci in editione Oxo- faccrent, nec sermonum se se varietate impugnarent,

niensi. — Cap. iv, 4, admiraniur; in Lection., pere- illo preecipue loco, ubi de unitate Trinitatis in prima
grinantur, ut in Grseco, Sevi^ovTat. Ibid., vers. 12, nolite Johannis epistola positum legimus. In qua etiam ah
p
peregrinari in fervore, qui ad tcntationem vohis fii, infidelihus translatoribus mulluni erratum esse a fi-
quasi novi. Lection. addit ppst vobis fit : nolite pavere, dei veritate comperimus, trium tantummodo voca-
tamquamnovi. Minutulum est quod, vers. 17, tempics hula, hoc est aqua>, sanguinis, et spiritus, in ipsa sua
est, ahest verbum est a Lectionario et GrEeco. editione poncntibus; et Patris, Verhique ac Spiritus
II Pethi, cap. IV, 17, deest in Lectionario dilecius; teslimonium omittentihus; in quo maximo et Udes
et postca deest etiam, ipsumaudite, uti etin Graico. catholica roboratur, et Patris ac Filii ac Spiritus
Gregorius Turonensis hunc locum, ex Evangelio, aa una Divinitatis substantia comprohatur. » Ne-
sancti
ex Petri Epistola, refert in Historiae lih. vi, cap. 40 quaquara ergo mirum videri debet, quod totus ver-
c< Certe si ohpilatas habes aures ut ista non audias, sus, septimus in nostro Lectionario desit, cum Hiero-
crede apostolis quid in monte audiorint, cum trans- nynii temporehoc in loco deficerent Latini Codices:
liguratus Jesus in gloria loquerctur cum Moyse et quorum omissionem, ab infldelihus translatoribus
Elia. Nempe de nuhe splendida Pater ait : Eic est factam, etsi vir sanctus supplevit, non tamen penitus
Filius meus carissimus, ipsum audiie. » Quidquid sit, impedire potuit quo minusexvitiosisCodicihus error
ex aliis locis intelligimus, non fixam aliquain con- in alios propagarotur. Bonam Hieronymi fidem ac

stantemque in omnibus lectionem, sed aliquando J)

proinde genuinam hujus loci lectionem comprobat
variam in diversis etiam Galliarum Ecclesiis fuisse; illustrissimus testis, omni exceptione major, ncmpe
imo aliquando in una Ecclesia ; siquidem in nostro magnus Cyprianus in lihro de unitate Eccicsiffi! : ubi
Lectionariopro secunda die Rogationum legiturEpi- hoc hemistiehium, Et hi tres unum sunt, ex Scriptura
stola prima Pctri, in aliquibus minutiis diversa ah commemorat, divinisquc personis attrihuil: « Et ite-

alialectione ejusdem 476 Epistolse, quae prsescri- rum de Patre, et Filio, et Spiritu sancto scriptum est
hitur in natali episcoporum. — Cap. ii, 4, in taria- Et hi tres unum sunt. Idem in epistola ad Jubaianuin,
rumiradiditcruciandos.injudiciumreservari.Leclmn., prohare volens, al) hcorcticis haptizatos non esse lem-
in iartarum tradidit in judicium cruciafus reservari. plum Dei : « Qua^ro, inquit, cujus Dei?... Si Spiritus
I JoAN. IV, 4, ut gaudeatis. Deest in Lection. et sancti, cum 477 ti"es unum sint, quomodo Spiritus
Grseco. Ihid., vers. 7, amhulemus, non amhulamus sanctus placatus esse ei potest, qui aut Patris, aut
legitur. Et vers. 9, peccata nosira. Deest in Lection. Filii inimicus est? » Itaque Cypriani tempore, id est
nosira, quod tamen est in Grseco. — Cap. ii, 14, ita modio sjeculo iii, longe ante natam hffiresim Aria-
lectio instituitur in Lection. : Scribo vobis, patres, nam, ita hunc locum legebat Cyprianus. Eumdem
quoniam cognovisiis eum qui ab inifio esi. Scriho vo- veio Hieronymus male multatum rcstituil. Quin
447 .VPPENDIX AD OPERA SANCTI GERMANI PARISIENSIS. 448

etiam ita legisse videtur Tertullianus adversus y^ eadem prima epistola Johannis, cap. vii, vers. 12,

Praxeam. in hwc verha, cap. 25 : » Celerum de meo qui non habet filium, Lection., cum Grseco addit Dei.
sumct, inqLiit, sicut ipse de Patris. Ita connexusPa- Dein vers. 15 : Et scimus quia audit nos quicquid pe-
tris in FiUo, et Filii in Paraeleto, tres effieil coha;- tierimiis deest in Lection., sed non in Gra;co. Ibid.,

rentes, alteruin ex altero, qui tres unum sint, non postulamus; Lection. postulavimus, cum Grteco 'it^-

unus. Quo modo dictum est : Ego et Pater unum su- (ja|x£v. Postea vers. 16, ut roget quis. Abest quis a
mus, » elc. Et sub finem libri : « Quod opus Evange- Lection. et Greeco. Tum vers. 17, peccatum ad mor-
lii, quffi est substantia Novi Testanienti, statuens le- tem; in Lection. et Greeco, peccatum non ad mortem.
gemetproplietas,usqueadJohannem,sinoncxinde Jdd^ iv, 4, Domimim nostrum Jesum. Lectiou.,
Pater et Filius et Spiritus tres crediti unum Deum Deum nostrum Jesum, et in Greeco. Ibid., vers. 6,
sistunt? )> Hi duo loci, maxime prior, ad textum judicium magni diei, cum Graco. Leciion., judicium

Epistola» Johannis respicere videtur. Quidquid sit, diei magni Dei. Rursus vers. 11, in via Cain, et in

plana est Cypriani et Hieronymi auctoritas, qua; contradictione. Deest in Lection. et Grieco. Ibid.,

ulraque sufficere potest ad asserendam huic loco vers. 21, exspectantes misericordiam Domini nostri

auctoritatem. His tamen aecedunt Fulgentius in lib. Jesw Christi in vitam seternani. Desunt haec verba in

dcTrinitate, cap.4; VictorVitensis, inlib.ndePerse-B Lection., sed non in Graeco. Denique, vers. 24, in
cutione Vandalica; Eugenius Carthaginensis, in Ex- cxuUatione, in adventu Domini nostri Jesu Christi soli

positione fidei catholicae, el (ut alios omittam) Am- Deo, etc. Lection., cum Grseco, in exultatioiie, soli

brosius Autperthus, in lib. i super Apocalypsin, ad Deo. Hsec in specimen satis.

hunc versum : Qui est testis fidelis, etc. — Item in

SACRAIEKTARIUI GALLICANUM
SEU

LIBER SAGRAMENTORUM
ECCLESI E GALLICAN E
A MURATORIO IN LUCEM EDITUM
(MUSiEI ITALICI TOMI I, P. 273 SEQQ.)

IHuratarit prarfatta»
I. Ordo missae, quem niox subjiciemus, haud diibie pertinet ad Liturgiam GalUcanara. Primum hujus
rei argumentum desumi potest ex Collectionibus Post Nomina, Ad Pacem, et ex vocabulo Contestationis,
quales notaj in vera Liturgia Gallicana deprehenduntur, ut in opere de Liturgia Galhcana ostendimus.

Alterum argumentum petitur ex convenientia, quam habet hic Ordo cum MissaU Gothico, seu GaUi-
II.

cano et cum Lectionario Luxoviensi a nobis editis, ut facta comparatione suis locis observabimus. Cur
vero in omnibus non eonveniat, inferius dicturi sumus.

Tertium argumentum suppeditant sanctorum festa, quse paucissima in hoc Ordine referuntur. Ilsec
III.

festa sunt sanctorum Stephani protomartyris, Jacobi et Joannis apostolorum, Cathedrae sancti Petri, De-
positionis seu Assumptionis sanctissima'. Virginis, Inventionis sanctse Crucis, Nativitatis sancti Joannis
Baptistffi, ejusdemque passionis apostolorum Petri et Pauli, Missa Sigismundi regis, festum sancti Mar-
;

tini episcopi Turonensis, et Michaelis archangeli; quibus adde triduum Rogationum ante Ascensionem.

Ex his peculiaria GaUis erant missa sancti Sigismundi Burgundia; regis, et festuni sancti Martini, quod
tamen extra Galliam antiquitus celebrari potuit. Ad ha!c Rogationes triduanse ante ascensionem ritui
Gallicano conveniunt et Depositio seu Assumptio Deiparee in Januario, itidemque Cathedra sancti Petri
;

inhoc Ordine eodem mense, uti el in Gothico et in Lectionario Luxoviensi assignantur. Prseterea in
Canone fit commemoratio sancti Hilarii.

\Quod supra de najvis lilirorum Liturgiffi Galli- relegere veUs, lector erudite, dictumque putes de
canse, in fine moniti iisdem libris preefisi, diximus, sequentium monumentorum sphalmatihus. Edit,
4't9 SACRAMENTARIUM GALLICAXUM. PR.EFATIO. 430
IV. Deniffue hic Ordo non est Romanus,
primo intuitu evinoi potest necpie ferme ullam habet, ex-
iit ;

cepto Canone, cum Gelasiano aut Gregoriano Ordine convenienliam. In veteri nostro exemplari prajmitti-
tur quidem Missa Romensis cottidiana, cum Canone item Romano. Verum in Iine Missalis Gothici eadem
missaascripta erat, sedmutila in Codice Chi-istinai reginoe, quo usus esteruditus Thomasius in edendo pri-
mum iilo Missali. An Canon etiam Romanus in eo Codice relatus fuerit, affirmare non licet propter mutili
Codicis defectum. Attamon cum ad singulas missas in illo Gothico habeantur singuli Canones, secus quam
in Ordine quem hic vulgamus, conjici potest in illo Gothico nondum fuisse receptum Canonem Rumanum
qui in nostro Ordine jam admissus erat, uti etiam in Missali Francorum Thomasiano, quod a nobis recu-
sum est. Atque adeo, ut in libro primo de Liturgia Gallicana observatum, majores uostri prius Romanum
Canonem quam integrum missse ritum Romanum susceperunt. Ex his manifestum est hunc Ordinem
nostrum non esse Romanum.

V. Sed neque Mozarabicus ut conferenti patet. Neque Ambrosianus siquidem, prEeter multas ahas
est, :

rationes, Rogationes in Ordine Ambrosiano celebrantur post Ascensionem, hic ante illam ex ritu Gallicano.
Prceter ea nullum est in nostro Ordine festum sanctorum Mediolanensium ac demura non omnino ea;dem
;

sunt missa? partes in Ambrosiano, cui desunt Prajfationes initio missa>, in hoc Ordine usitatissimce item ;

Collectiones Posl Nomina et Ad Pacem ante Contestationem.

VI. At forte hic Ordo fuerit Ecclesiaj Africanse. Sed neque hoc dici potest. Quippe Liturgioj Africanse in-
dicia duo ex Augustino discimus, quse huic, qua de agimus, nullo modo conveniunt. Primum indicium
est, quod cum in Ecclesia Gallicana tres Lectiones ex Libris sacris ad missam catechumenorum recitari
mos esset, in Africana duaj tantum Lectiones cum intermedio psalmo recitabantur. Id patet exSermonibus
Augustini ad populum, editis in tomo V ejus Operum novce editionis, qua in posterum semper utemur. In
sermone M2 « Lectiones sanctse propositae sunt, et quas audiamus, et de quibusaliquid sermonis, adju-
:

vante Domino, proferamus. In Lectione Apostolica gratia' aguntur Domino de fide gentium. In psalmo
diximus, Dcus virtutuin converte nos, etc. In Evangelio ad coenam vocati sumus. > Brcvius in sermone l6o :

« Apostolum audivimus, psalmum audivimus, Evangelium audivimus. » Idem coUigitur ex sermonibus 170
et 176. Loquor de Lectionibus sacris. Nara paulo ante missam in festis Martyrum Aeta eorum legebantur,
ut patet ex sermonibus 37 et 276. « Post sermonem fit missa (seu dimissio) catechumenis (Augustini verba
sunt in sermone 49 num 8j manebunt fideles venietur ad locum oralionis (sci)icet Dominicse. Alterum
; ;

indicium est, quod in Africana Ecclesia, uti in Romana et in Mediolanensi) post sauctiflcationem sacriflcii
;

et orationem Dominicam, dicitur Pax vohiscum, et osculantur se Christiani in osculo sancto, » ex ser-
mone 237. Contra in GaUicana et in Mozarabica Liturgia Pax dabatur ante actionem, imo ante Praefatio-
nem sacriflcii, qua; Coutestatio appellatur. Itaque sequens Ordo non est Africanus, ac proindc supcrest ut
sit Gallieanus.

\TI. Cur ergo, inquis, in omnibus non convenit cum Missali Gothico Gallicano ? Id ex eo factum esse
existimamus, quod, etsi in ecclesia Gallicana primis sseculis, id est ante Caroli Magni principatum, fuerit
uniformis celebrandai missse ritus, eredemque partes, non tamen eaedem eranl ubique Collectiones, Lec-
tiones, el Contestationes sed forsan in unaquaque metropoli diversae. Id coUigere licet ex concilio Vene-
:

tico anni 463, cujus baecverba sunt in canone VS Rectum quoquc dujcimus, ut vel intra provinciatn no-
:

stram, sacronm orclo et psallendi una sit consuctudo. Quasi dicerent Patres Si non in tota Gallia, saltem
:

intra provinciam nostram, id est Turonensem, uniformis sit sacrorum ritus. Epaonense, anno 517 celebra-
tum, huic interpretationi suffragatur canone 27 Ad celebranda divina offkia, Ordinem quem metropolitani
:

tenent, provinciales observare debebunt. Hiuc est quod Ecclesia Ludunensis peculiai^em in sacris rituni sem-
per retinuit. Non itaque mirum si provincia Narbonensis, qu;e Gothorum imperio tunc parebat, non in
omnibus consenserit cum aliis Gallicanis provinciis; imo non mirum, si singulaj provinciai, quae rarissime
in unum nationale concilium convcnu-e poterant, aliquid habuermt diversi in Ordiue rerum sacrarum,
tametsi in plerisque atque in ipsa rei (ut ita dicam) substantia conveniebant.

VUI. Codicem autiquum, ex quo subsequentem Ordinem Gallicanum descripsimus, invenimus in biblio-
theca percelebris et perantiqui monasterii Bobiensis. Scriptus est Codex ante annos miUe, et quidem htte-
ris majusculis.

folii cujusdam, quem putamus esse ipsum Bertulfum lociabbatem me-

Bertulfus alicuibi legitur in ora
dio saiculo aho folio Elderatus item in alio Munubertus. lUud in eo Codice magni faciendum,
vii. In ;

quod sit integer, non mutilus, ut in iUis vetustis libris evenire solet. Porro continet Collectiones, Lectio-
nes propheticas, apostolicas et evangelicas, atque Contestationes ad missam per totum annuni. In line
etiam (quod rarissimum est, et pene singulare) habetur liber Poinitentialis, in quo multa scitu digna oc-
currunt ad veteris disciplinse ecclesiasticae cognitionom.

K. Cujus porro non obvium est deflnh-e. Forte ad usum erat provinciaj
provincife fuerit hoc Missale,
maxiniiE Sequanorum, id est Vesontionensis, qua situni est Luxoviense monasterium, unde Columbauus
ii

Bobium migravit. Favet huic conjectui-£e missade sancto Sigismundo rege Burgundionum. Certe hic Codex
non fuit ad usum monachorum Bobiensium. Nihil enim in eo de sanctis Bobiensibus, Golumbano, ejusve
 4ol APPENDIX AD OPERA S. GERMANI PARISIEXSIS. 432
discipulis. Xihil ilnm de rebus inonasticis : non bcnedictio a])batis, aiit inonaclionim ; non benedielioncs
pro niouasterii officinis, in ejusmodilibris inonastieis usilata^ Fit quidein sancli Bencdicti comnienioralio
inCanone niisssie; sed hwe itidem in plerisquc aliis cathedralium ecclesiarum vetustissimis libris occurrit,
utin Canone Ecclesiai Mediolanensis ante annos sexcentos scripto, imo in edito Missali pcr sanctum Ca-
rolum reformato. QufE tamen commemoratio in subsequentibus Ambrosianorum Missalium editionibus
ergo prohibet quin hoc Missale fuerit ad usuin Ecclesiae et provinciae Vesontionensis, quod ta-
est. Nihil

men expendendum permittiinus. Confcr ea qua? in inissa proprincipe dicuntur. In Canone post con-
aliis

secrationem commemoratur cum aliis sanctis Eugenia, eademque laudatur iii Contestatione missae pro
Vigilia Natalis Uomini. Hific est Eugenia virgo quas Roma; tempore Gallieni martyrium passa est. In ejus

ecclesfa extraportara Latinam sanctum virginis corpus requiescere dicitur inVita Leonis III, qui quajdam
ornamenta eidom ecclesite assignavit. Adrianus ante Leonem ibideni monasteriuni pucllaruin construxe-
rat. At quo apud Gallias in loco Eugenia cultum habuerit, nobis iucompertum.

. X. Superest ut sequenti Liturgiae Gallicanae titulum apponamus, quandoquidem nullus exstat in Codicc
Bobiensi. Ne simplici vocabulo appellemus Liturgiam Gallicanam vetant alise Liturgia; quaj hoc nonien
oecuparunt. Dici potest Liturgia Bobiensis; at prajferendus videtur titulus, Liber Sacramcntormn ccclesix
Galliranx, propterea quod in fine Codieis, ubi libri sacri rccensentur, extremo loco ponitur Sacrainenlorum
unus, quo nomine librum de re sacra majores nostri solebant designare. Sic Liturgia Romana, qualis a
Gregorio Magno ordinata est, appellatm- Liber sacramentorum de circulo anni. At Gre- quemadmodum
gorianus ille liber corapendioso raodo non tantum a recentioribus, sed etiam a Micrologo aliisque laudari
solet sub titulo Sacramentarii Gregoriani, ita ctiain nosterliic liber dici polerit SacramentariumGallicanuin.
XI. Caiterum in Scripturaj sacrse lectionibus, quoe hoc in Ordine fiuiit, adhibetur vcrsio Vulgata, ut in
Lectionario Luxoviensi, nisi quod Lectiones nonnulla; potius ad sensuin quam ad verbum rcferuntur non
consequenter, sed quasi centones ex variis Scripturse locis. Hsec in antecessum preemisisse sufficiat.

MISSA ROMENSIS GOTTIDIANA^

Lectio lihri Danihel prophetx in cottidiana ^ legenda. \ Lectio sancti Evangeli secundum Lucam.
tempore autem illo consurgit Michahel prin-
In in lempore illo dixit Dominus Jesusd discipulis
ceps magnus, qui stat pro liliis populi tui, et veniet suis. Adtendite vos, ne forte graventur corda vestra
teinpus, quale non fuit ab eo quo gentes esse ccepe- in crapola, et ebrietate, et curis hujus vita ; et su-
runt, usque ad tempus illud. Etin tempore illo sal- perveniat in vos repentina dies illa,tamquam fui'.

vabitur populus tuus omnis, qui inventus fuerit in Laqueus eniin superveniet in omnes qui sedent su-
libro scriptus; et inulti de his qui donniunt interrffi per faciem orbis ten\T. Vigilatc itaque omni tem-
pulvere, evigilabunt, alii in vitam ajternam, et alii pore orantes, ut digni habeamini fugu'e ista omnia
in obprobrium, ut videant semper. Qui autcin docti quff! futura sunt, et stare ante fllium hominis. Erat
fuerint, fulgebunt quasi splondor firmamenti ; et aulem diebus docens in teinplo , noctibus vero
qui ad justitiara erudiunt plurimos, quasi stelliEi: in exiens raorabatur in monte, qui vocatur Oliveti, et
perpetuas reternitates, ait Dominus Deus. omnis populus magnificabat Deum.
Epistola Pauli apostoli ad Gorinthios. INXIPIT MISSA.
I'ratres, Domino glorietur. Non
qui gloriatur, in Deus qui beato Petro apostolo tuo conlatis clavi-
enim qui seipsumeommendat, ille probatus est, sed bus regni ca?Iestis, animas ligandi atquc solvendi
quein Dominus commendaverit. Utinam sustinere- B poutificium tradidisti, suscipe propicius preces no-
tis raodicum quid insipieutia; mei. /Emulor vos stras,etintercessione ejusqua;sumus,Domine, auxi-
Dei remulatione in Christo Jesu. liuin, ut a peccatorum nostrorum nexibus liberemur.

" In fine Missalis Gottiicogallicani

pari modo ha- teneatis quia etsi quis vestrum non poterit tenere
;

betur Missa cotidiana Romensis, sed mutila ;incipit- perfecte, audiendo quotidie teuebit. » Post prophe-
que a Collccta qua; bic in secundo loco refertur : tiara CoIIectio, post Epistolam responsorius psal-
Ueus, qui culpa. Et si vero ha:'C missa plm'imum de- mus; cujussingulosversus, prsecinente lectore, cho-
sumpta est ex Ordine Romano, tamen Gallicano ac- rus repetebat, ut recte probat amicus nosterpius ac
commodata cst, ut patet ex Collectionibus Post No- doctus Josephus M. Carus seu Thomasius in erudita
mina, ad Paceni, etc. pi'a>fatioue sua ad Responsorialia et Antiphonalia,
b Nenipe ad missam, in qua tres quondaniLeclio-
quaj Romauis typis anno superiore prodierunt.
nes recitari mos erat, ut alias diximus. Erant ergo c In Codice, stillae, et constans ubique scnptura
etiam tunc missa; quotidian;e, quales iterum liabes ubi occarrii stilla, uon stella. Passira obvia; sunl in-
inferius sub finem liujus libri. Missaruin hujusmodi Codice uostro ejusiuodi corainutationes litterarum.
quotidianarumusmutcmpore.Vugusliui in Africa ob- i>
Sic passiin legendo Evangelio quondam diceba-
tinuisse colligimus ex serraonc oS ad populuin, nov» tur Dominus Jesus, non simpliciter Jcsus, quod de
editionis, num 12 : <i In Ecclesia ad altare Dei quo- Arabrosiano ritu observavimus in Musei tomo I,
tidie dicilui' ista Dominica oratio, et audiunt illain pag. lOo.
fideles. Nonergo timemus, neminus diligenter eam
433 SACRAMENTARIUM GALLICANUM MISSA ROMENSIS QUOTIDIANA. io4
Collectio. . nium sanctorum tuorum, qui per univcrsum mun-
Deus, qui culpa offenderis, pcenitentia placaris, dum passi sunt propter nomen tuum, Domine, seu
aftlictorum gemitus respice, et mala quffijuste in- confessoribus tuis, quorum meritis precibusque con-
rogas, misericorditer averte. cedas, ut in omnibus protectionis tua; muniamur
Post nomina. auxilio, per Christum Dominum nostrum.
Oblata, Domine, munera sanctilica, nosque a pec- Hanc igitur oblationem servitutis nostra», sed et
catorum nostrorum inacolis emimda. cuncta', familiaj tua i>,
quam tibi offerimus in bono-
Ad pacem. rem nominis tui, Deus, queesumus, Domine, ut placa-
Grata sit tibi,Domine, ha;c oblatio plebis tu», tus accipias, diesque nostros in tua pace disponas,
quam tibi offerimus in bonore noniinis tui, [ut] adque ab seterua damnatione nos eripi, et in electo-

cunctis proficiat ad salutem. rum tuorum jubeas gregc numerari, per Christum
Contestatio. Dominum nostrum.
Vere dignum et justum est, cTquum et salutare i Quam oblationem tu, Deus, in omnibus quffisu-
nos tibi semper et ubique gratias agere, Domine mus benedictam adscriptam f, ratam, rationabi-
-]•,

sancte, Pater omnipotens, Kterne Deus, per Cbristuni lem acceptabilemque facere digneris, qu» < nobis t
Dominum nostrum. Per quem Majestatem tuam lau- g corpus t et sanguis fiat dilectissimi Fihi tui Domini
dant angeli, adorant dominationes, tremunt potesta- Dei nostri Jesu Christi. Qui pridie quam pateretur,
tes. Cffili cailorumque virtutes ac beata seraphin AccEPiT PANEM ifj SANCTAs d ac vencrabiles manus
socia esultatione concelebrant. Cum quibus et no- suas, [et] elevatis oculis suis in ca^Ium, ad te Deum
slras voces ut admitti jubeas deprecamur, supplice Patrem suum omnipotentem, gratias agens, benedi-
confessione dicentes : Sanctus. sit •;-, FREGiT, DEDiT DisciPULis suis diccus, Accipite
Te igitur^, clementissime Pater, per Jesum Chri- et manducate ex hoc omnes. Hoc est enim corpus
stum Filium tuum, Dominum nostrum, supplices meum. Simile modo posteaquam cenatum est, acce-
rogamus et petimus, uti acceptum habeas, et bene- pit et hunc prajclarum calicem in sanctas ac venera-
dicas i ha^c dona, hajc munera, ha;c sancta sacrificia biles manus suas; item tibi gratias agens, benedixit
iuhbata. f, DEDii DisciPOLis suis, dicens, Accipite, et hibite ex
In primis quse tibi offerimus pro Ecclesia tua san- eo omnes. Hic est enim calLx sanguinis >=
mei, novi
cta cathohca, quani pacificare, custodire, adunare, et oHerni testamenti, mvsterium fidei, qui pio vobis
et regere digneris totum orbem terrarum, una cum et pro multis eflunditur in remissione peccatorum.
devotissimo famolo tuo ill. papa nostro, sedis apo- Ha?e quotienscumque feceritis, in mei memoriam
stohcae et antestite nostro, et omnihus orthodo.xis, C facietis.

atque catholicae fidei cultoribus. Unde et memores sumus, Domine, nos servi tui,
Memento, Domine, famulorum famularumque tua- Filii tui Domini nostri,
sed et plebs tua sancta Christi
rum, et omnium circum adstantium, quorum tibi tam beata; passionis, necnon et ab inferis resurre-
fides cognita est, et nota devotio, qui tibi offei'unt ctionis, sed et in ca?los gloriosse ascensionis, offeri-

hoc sacrilicium laudis, pro se suisque omnibus, pro mus, prEeclara; Majestati ture de tuis donis ac datis

redemptione auimarum suarum, pro spe salutis ct T nosliam puram, nostiam sanctam f , Hostiam im-
incolomitatis sua;, tibi reddunt vota sua fetemo Deo maculatam f panem sanctum vit;E ojternEe, et cali-
,

vivo et vero. cem salutis perpetuae. Supra quaj propicio ac sereno

Commimicantes, et diem sacratissinuim celebran- vultu aspicere dignare f, et acceptum habere, sicuti
tes, [dicitur in Nativitate Domini : in quo inconta-
) acceptum habere dignatus es munera pueri tui justi

mundo edidit Salvatorem Je-

minata virginitas huic Ahel, et sacrificium, patriarch» nostri Abrahoe, et
sum Christmn Dominum nostrum. {Dicitur in sancto quod tibi optulit summiis sacerdos tuus Melchisedech
Pascha .') et diem sacratissimum celebrantes resurre- sanctum sacrificium, immaculatam hostiam.
clionis Domini nostri Jesu Cbristi Filii tui. Sed et Supphces te rogamus, omnipotens Deus, jube
memoriam venerantes in primis gIoi'iosa3 semper D ha?c perferri per manus sancti angeli tui in subhmi
virginis Mariae, genetricis Dei et Domini nostri Jesu altario tuo in conspectu divinse Majestatis tus ; ut
Christi ; sed et beatissimorum apostolorum ac mar- quotquot ex hac altaris participalione sacrosanctum
tyrum tuorum Petri, Pauli, Androfo, Jacobi, Johan- Filii tui corpus et sanguinem sumpserimus, omni be-
nis, Thoma?, Jacobi,PhiIippi, BartIioIom«i,Mattha'i, nedictione ctelesti et gratia repJeamur, perChristum
Simonis, et Thada^i, Lini, Cliti, Clementis, Sixti, Dominum nostrum.
Cornili, Gypriani, Laurenti, Chrysogoni, Johannis et Memento etiam, Domine , et eorum nomina ,
qui
Pauli, Cosmas et Damiani, Hilarii, Ambro-
Martini, nos pra^cesserunt cum signo fidei et dormiunt in

sii, Agustini, Gregorii, Hieronymi, Benedicti, et om- somno pacis. Cotniiiemoratio dcfuiictorum. Ipsis et

" Cum hic Canon [ut vocamus) non repetatur in primaria manu; secundaria, ut.
c Ita

subsequentibus missis, id argumento est eos qui hoc d QuM

majusculis hic htteris edita sunt, minio de-
Codice utebantur, non alium Canonem habuisse ' picta exstant in vetere exemplari.
quam Romanum. « Additumerat sancti, sed postea tribus obelis ex-
b Haec verba, sed et cunctee familix tuse usque ad punctum.
nominis tui Deus. cancellata sunt in veteri Codice, f Corresit nonnemo antiqua manu, ut alia, respi'
item infra pro accipias, correclum suscipias. cere digneris.
453 APPENDIX AD OPERA SANCTI GERMAM PARISIENSIS. toO
omnibus in Cliristo quiscentibus locum refrigeru, A pidibus, et ejus agmina sanetorum sanguine pingi
lucis, et paeis ut indulgeas deprecamur, per Cbri- libera nos tuo vabdo bracbio, et salva nos per ausi-
stuni Dominum nostrum. liatricem dexteram tuam, et defende in nobisprecium
NoBis quoque peccatoribus famuUs tuis, de multi- preciosi sanguinis tui, quos redemisli. Per.
tudine miserationum tuarum sperantibus, partem Gloria ad missam decanlanda.
aliquam societatis donare digneris cum luis sauctis
Gloria in excelsis Deo, ct in terra pas bomini-

apostolis et mart^Tibus, cum Jobanue, Stefano, Mal- bus bonee voluntatis. Laudamus te, benedicimus te,

tbiam, Barnaban, Ignacio, Alexandro, .Marcelliuo, adoramus te, gloriQcamus te. Gratias agimus tibi

Petro, Perpetua, Agne, Cicilia, Febcitate, Anastasia, propter magnam gloriam tuam, Domine Deus, re.x

Agatbe, Lucia, Eugenia ', et cum omnibus sanctis cffilestis, Deus Pater omnipotens. Domine, Fili uni-

tuis, intra quorum nos consortium non siimator me- genite Jesu Cbriste, Domine Deus, agnus Dei,FDius
riti, sed venia; quaesumus largitor admitte, per Patris. Qui tolbs peccata nmndi miserere nobis, qui

Ckristum Dominum nostrum. toUispeccata mundi suscipe deprecationem nostram.

Per qcem h.ec o.mnia, Domine, semper bona creas,

Qui sedes ad dexteram Patris, miserere nobis. Quo-
•]•
7 viviticas, 7 beuedicis, et
sanctiticas, praistas
niam tu solus sanctus, tu solus Dominus, tu solus
nobis. Per ipsum, et cum ipso, et in ipso est tibi B =i'^'^s"""s Jesu Cbriste, cum sancto Spiritu in glo-

Deo Patri omnipotenti in unitate Spiritus sancti omnis riam Dei Patris. Amen ».

bonor et gloria, peromnia seecula sreculorum. Deus, cui merito et in excelsis, et in terra, utrius-

Diviuo magisterio edocti et divina institutione au- que loci incolis gloria decantatur qui pacem tuam, ;

demus dicere ^ : Pater. non in mabbolis, sed et in bomenibus bona? volun-

tatis f essc testaris ; te orantes laudamus, tibique
Post Pater nosler.
agentes gratias supplicamus; ut qui in te suscipiens
Libera nos, Domine, ab omni malo, prseterito,
mundi peccata, purgata delesti, suscipias ex dono
prffisenti, et futuro, et intercedente pro nobis beata
tuo tilii placita, et ampotes prava desideria nostra :

et gloriosa semperque virgine Maria <=, et beatis apo-

siinulque prwsta ut pro?sentem diem te protegente
stolis Petro et Paulo, da propicius pacem tuam in
sine peccato transigere mereamur.
diebus nostris; ut ope misericordiaj tua; adjuti, eta
Item alia.
peccato simus semper liberi, et ab omni perturba-
Deus, cui merito, et angeli in cselis, et homines
tione securi.
in terra debito famolato conlaudant ; cujus sanctum
Post communionem.
Quos cailesti, Domine, dono saciasti, prajsta qua;
nomen super omne nomen exaltatum lldele exulla-

C tione concelebrant; pra^stanobis famolis tuis, effectu

Bumus, ut anostrismundemuroccultis,et ab bostium
tibi bononim operum propinquare, teque vita simul
liberemur insidiis.
et voce laudare, tuamque misericordiam rectis ac-
CoDsummatio missae.
tibusimpetrare ; ut universus bic populus, qui an-
Gratias tibi agimus, Domine sancte, Pater omni-
gelos tuos a^quiperare contitendo, sectari quoque stu-
potens, wterne Deus, qui nos corporis et sanguinis
deat imitando.
Cbristi Filii tui communione saciasti,tuamque mise- Oratio post precem g.
ricordiam bumiliter postolamus; ut boc tuuin, Domi- Miserere, Domine Deus onmipotens, qui discipolis
ne, Sacramentum non sit uobis reatus ad puiuam, tuis Spiritum sanctum dedisti, vel per Evangelista-
sed sit intercessio salutaris ad veniam; sit ablutio rum tuorum omnes docuisti, etiani omnibus nobis
sceleruui, sit fortitudo fragilium, sit muudi
contra per baptismum indulgentiam tribuisti, et omnes cre-
pericola lii-mameutum. Hajc nos, Domine, commu- dentium nomen sanctum tuum de infernaredemisti.
nio purget a crimine, et cselestis gaudii tribuat esse Per.
participes. Per. Item post precem.
Dicilur post Aios. Domine, preces populi tui placatus exaudi, imiver-

Tu, summe Deus, aios, ipse sanctus ^, omnipotens sis quee postulant tribue, et singubs qua3 simt opor-
Sabaotb, qui venisti ab excelsis pati pro nobis, mi- •L'
tuna concede. Crescat in eorum sensibus devotio tLbi

serere nobis, tu trince potenti» Pater inclyte, qui in omnibus placita, quabter a te beneficia obtineant

moenia excellentissima Hierusalem divinis ornas la- oportuna. Per.

* Altera manu, Petro, Felicitate, Perpetim, Agathe, scribendi modus ubique retinetur in nostro Codice.
Agne, etc. Apposite Hildemarus in caput septimum regul»
b Emendatum
Oremm. Prxceptis salutaribus mo-
: sancti Benedicti, ubi de secuiido gradu bumilitatis :

niti, etdivina institutione formati audemus dicere. « Suntmultiqui distinguuut voluntutcm per n adti-
Alia formula est Ordinis Gallicani. nere ad Deum et volumtutcm per m ad bominem ;
:

<= Additum secunda mauu, Dci (jc)iitricc. vuluptatem vero per p ad diabolum. » Tamen ubi
d Fortasse, id cst Sunctus, quod esset glossema etiam agitur de Deo, volumtus per m scrDjituriu no-
vocabuli aY'u;- stro exemplari.
NuIIa bic mentio de Symbolo CP. quod fortasse s In Missali Gotbico, pagg. 190 et 2S1 bbrorum de
lum in missa Galbcana baud recitaretur. In Africa Liturgia Gall. babentur ilidem (^iollectiones post
tempore Augustini Symbolum ad missam non reci- precem. Id de cantico trium puerorum interpretati
tabatur, ut oratio Dominica, ex sermone 38 ad po- sumus. At de hymuo angeloriim Gloria in excelsis,
pulum, num. i2et 13. qui bic proxime antecedit. interpretandum esse pa-
' Hic, uti et iii supeiiori Cantieo, volumtatis. Qui tet ex sequenti notatione.
4S7 SACRAMENTARIQI GALLICAiNUM. - LECTIONES AD ADVENTU -
DOJHINI. 438
Item alia. * cede nobis, piissime Pater. timeamus quia
ut [te]

Domine Deus, qui populis tuis et juste irasceris, bonus es, sperantes in misericordia tua. Tu enim
et clementer ignoscis, inclina aurem tuam supplica- dixisti, Nolo mortem peccatorum. Tantum adjutor

tionibus nostris ut qui te totis sensibusconfilemur,

: esto revertentibus, ut vivamus.
nonjudiciuintuum,sedindulgentiam consequamur.
Oralio post ' Benedictionem.
CoUeclio post Aios.
Judicia tua, Deus, comprehendere non valemus, Deus, qui tribus pueris in camino ignis mitigasti
reprehendere non audemus : nimis profundae factae flammas incendii, concede, qusesumus, ut nos fa-
sunt cogitationes tuae, quis investigaverit eas?Con- mulos tuos non urat flamma vitiorum. Per.

' Id est post canticum trium puerorum, quod ex sequenti Collectione intelligitur.

mCIPIlJKT LECTIOI^ES
DE ADYENTU DOMINr.
MISSA IN ADVEXTIM DOMINI. cerit peccatorem ab errore vise suse, salvat animam
1.
B
Leclio Malachise prophetce. ejus a morte, et operit multitudinem peccatorum.
Haec dicit Dominus :Ecce ego mittam angelum Lectio sancti Evaugelii secundum Matlhoeum c.

meum, et prseparabit viam ante faciem meam et : In diebus Johannes cum audisset in vincolis
illis,

statim veniet ad tempus suuni Dominator, quem vos opera Christi, mittens duos de discipulis suis, ait
quseritis, et angelus testamenti, quem vos vultis. illi:Tu es qui ventra-us es, an alium expectamus?
Ecce venit, dicit Dominus exercituum ; et quis pote- Et respondens ait ilUs Euntes renunciate Johanni
:

rit cogitare diera adventus ejus? et quis stabit ad quae audistis et videtis. Caeci vident, claudi ambu-
videndum eum ? Et erunt Domino offerentes sacri- lanl, leprosi mundantur, surdi audiunt, mortui re-
ficia in justitia ; et placebit Deo sacrificium Juda et surgunt, pauperes evangelizantur, et beatus est qui
Hierusalem, sicut dies sseculi, et sicut anni antiqui. non fuerit scandalizatus in me. lllis autem abeunti-
Et accedam ad vos in judicio, et ero testis velut bus, ccepit Jesus dicere ad turbas de Johanne Quid :

maleficis, et adulteris, et perjuris, et qui calumnian- existis in deserto videre ? arundinem vento agitatam?
tur mercedem mercenariis, viduani et pupillos, et Sed quid existis videre ? hominem mollibus vestitum?
oppremunt peregrinum nec timuerunt me, dicit ; Ecce qui mollibus vestiuntur, in domibus regum
Dominus e.xercituum ego Dominus Deus vester, et
: C sunt. Sed quid existis videre ? prophetam ? Etiam dico
non mutor, ait Dorainus Deus. vobis et plusquam prophetam. Hic enim est de quo
Leclio epiiloloe Jacohi apostoU ad gentes b. scriptum est Ecce mitto angelum
: meum ante faciem
Fratres, patientes estote usque ad adveutum Do- tuam, qui viam tuam ante te. Amen dico
prffiparavit

mini. Ecce agricola expectat preciosum fructum ter- vobis, non surrexit inter natos mulierum major Jo-
ra;, patienterferens, donec accipiat temporivum et hanne Baptista. Usque nunc regnum caelorum vim
serotinum.Patientesestote, et confirmate corda ves- patitur, et violenti rapiunt illud. Oranes enim lex et

tra, quoniam adventus Domini adpropinquavit. Fra- Prophetee usque ad Johannem prophetaverunt ; et si

tres, nolite ingemiscere in alterutrum, ut non judi- vultis recipere, ipse est Helias qui venturus est. Qui
cemini. Ecce judex ante januam adsistit. Exemplum habet aures audiendi audiat.
IXCTPIT MISSA d.
accipite, fratres, laboris et patientiffi prophetas, qui
locuti sunt innomine Domini. Eccebeatificamus qui Excita, Domine, potentiam tuam et veni et quod ;

sustinuerunt sufferenliam misericors est Dominus : Ecclesia; tuse usque in fmem saeculi promisisti, cle-

et miserator. Ante omnia, fratres mei, nolite jurare menter operare.

neque per caelum, neque per terram, neque aliud _^ Excita, Domine, potentiam tuam, et magna nobis
quodcuraque juramentum. Sit aulem vestrum Est, virtute succurre ; ut per auxilium gloriae tuae, quod
est; Non, non, ut non in judicio decidatis. Fratres nostra peccata prsepediunt, indulgentia tuse propi-
moi, si quis ex vobis erraverit a veritate, et conver- ciationis acceleret.
til quis eum, scire debet, quoniam qui converti fe-

" Ab hoe maxime

loco incipit Missale Gallicanum. tribuitur in Lectionario Gallicano.
Nam quae prKcedunt, fere ex Ordine Romano de- c Hcec Evangelii lectio in Romano habetur Do-

sumta sunt. Lege qucE de Adventu diximus in Litur- minica secunda Adventus.
gia Gallicana a pag. 98. J Quippe missa proprie incipit post lectiones sa-
^ Sic passim iu hoc jLectionario laudatur Jacobi cras. Legesis Liturgiai Gallicanae caput 5.
epistola ad gentes. Qui titulus Petri Epistolaj primse.

Patrol. LXXII, 15
439 APPENDIX XD OPERA S. GERMMI PARISIENSIS. 460
CoUectio.
^ circa lumbos suos : esca autem ejus erat locustaj et
Exc-ita, Domino, qucesunius, corda nostra ad prfe- mel silvestre. Tunc exiebant ad cum Hierusolyma,
parandas Unigoniti tui vias ut per ejus adventum
;
etomnis regio circa Jordanem, cl baptizabantur in
purificati, tLbi servire mereamur. Jordane abeo.conrilentcspeccata sua.Vidensautem
Prseveniat nos, qusesumus, omnipotons Deus, tua multos Pharisjoorum et Saducseorum venientes ad
gratia semper et subsequatur; ut cum adventuUni- baptismum suum, dixit eis : Progenies viperarum,
geniti tui, quem summo cordis desiderio » sustinc- quis demonstravit vobis fugerc a futura ira ? Facite
mus, et praesentis vitaj subsidia, et futura; etiam ergo fructum dignura pienitentiffi. Et ne velletis di-
consequamur. cere intra vos Patrem habemus Abraham. Dico
:

Post nomiDa.
enim vobis, quoniam potens est Deus ex lapidibus
Conscientias nostras, qusesuinus, omnipotens, cot-
tidie visitando purifica,
istis Jam enim seeuris ad
suscitare fllios Abrahaj.
ut veniente Domino Filio
radices arborum
Omnis ergo arbor, qua'
posita est.
tuo, paratam sibi in nobis inveniat mansionem.
non facit fructum bonum, excidetur, et in ignem
Corpora mentesque nostras, omnipotens Deus, di-
mittetur. Ego quidem baptizo in aqua in pa^niten-
gnanter emunda; ut tua benedictione flrmati, ab
iT,•„„,-. 1 n
Unigenito tuo Donnno .
nostro,
•

veniente, semper inhiminemur etprotegamur.

quem expectamus,
'
.

'
ij
l5
''am
.
qui autem post me venturus est, fortior me
:

• -,•
est cujus non sum dignus calciamenta portare. Ipse
:
, •
...
vos baptizavitc in Spiritu sancto et igni, cujusven-
Ad paeem. tilabrum in manu sua, et congregavit triticum in
Fac nos, qua:>sumus, Deus noster, pervigiles atque
horrcum suum : paleas autem comburit igni inex-
sollicitos adventuin Christi Filii tui Domini nostri
tinguibili. Multa quidem et alia exhortans evangeli-
expeetare; ut dum venerit pulsans, non dormientes zabat populo.
peccatis, sed vigilantes et in suis inveniat laudibus INCIPIT MISSA.
exultantes. Oratio post proplietiam d.
Contestatio.
Opifex hicis alm», plebis visitator inmerita^, qui
Vere dignum et justum est, h omnipotens Dcus
illa prophetalium vaticiniorum oracula, qua; saeculis I
per Christum Domiimm nostrum. Cui proprium est
fuerunt nunciata, beati Johannis ore exples, opere
ac singulare quod bonus est, et nulla umquam a te
perflcis, professione peragis, concede plebi supplici
est commutatione divisus. Propitiare supplicationi-
tibi sine formidine famolari : ut per viscera miseri-
hus nostris, et Ecclesia?, tuse misericordiam tuani,
cordiffi repleti scientia, veritate dirigi mereamur.
quam confitentur, ostende, manifestans plebi tua;
Collectio.
adventum Domini nostri Jesu Christi
Unigeniti tui p j • .• p
Adventuni rv r-i
. .
i t •
i
.
\j Domini nostn Jesu Christi, fratres ca-
mirabue sacramentum; ut in universitate nationum
rissimi, votis omnibus pra;stolantes, Dei Patris om-
perficiatur, [quod] per Verbi tui evangelium promi-
nipotentiam imploremus, ut corda nostra puriflcet,
sisti;uthabeatplenitudoadoptionisquodprotulittcs-
et corpora immacolata conservet. Expectemus con-
tificatio veritatis, por Christum Dominum nostrum.
scientia secura venturum, quem super omnem prin-
II. ITEM MISSA IN ADVENTUM DOMINI. cipatum et potestates credimus exaltatum. Simus
Epistola Pauli apostoli ad Romanos. ergo per singula momenta solliciti, ut mereamur ha-
Fratres, Deus Filium suum mittens in similitudine bere propicium, quem credimus et fatemur ad judi-
earnis peccati, et de peccato damnavit in carne pec- candos vivos et mortuos in gloria esse venturum.
catum, ut justificatio legis impleretur in nobis, qui CoUectio.
non secundum carnem ambolamus, sed secundum Puriflca, Doinine Deus, Pater omnipotens, pecto-
spiritum. Qui enim secundum carnem sunt, quaj runi arcana nostrorum, cunctasque propicius ma-
carnis sunt sapiunt; qui vero secundum spiritum, colas ablue peccatorum : ac praista, Domine, ut
quiB sunt spiritus sentiunt. Nam prudentia carnis benedictione pietatis tute a nostris criminilius mun-
mors est, prudentia autem spiritus vita et pax in dati, metuendum terribilemque adventum Domini
Christo Jesu Domino nostro.
D nostri Jesu Christi expcctemus interriti.
Lectio sancti F.vangelii secundum Matthaeum. Post nomina.
In diebus illis venit Johannes Baptista prffidicans Exaudi, Domine, preces populi tui, iit jubeas sus-
in deserto Juda^, et dicens : Pajnitentiam agite, ad- cipere qui jussit olferri munera ac- " : sintquc hajc
propinquavit enim regnum ca;lorum. Hic est enim ceptabilia in ejusconspectu pro ornnium animarum
qui dictus est per Isaiam prophetam dicentem : Vox emendatione, et corporum sanitate; pro martyrum
clamantis in deserto, Parate viam Domini, rectas laude, et pro defunctorum requie.
facite somitas ejus. Ipsoautem Johannes habebat CoUectio ad pacem.
veslimentum de pilis camelorum, ct zonani pelliciam Pacemtuamnostrispectoribus, boneJesu,inlabere,

*Inexemplarilegituriesidera<j,manifestomendo. congregavit, cic, vulgari ac facili permutatione lit-

>> Supplendum
hic et in consequentilius vulgata terarum.
formula, sequum et sahilare, etc. Haec Contestatio d Confer Missale Gothicogallicanum in Natali Do-

exstat in Ambrosiano Dominiea prima Adventus ; mini, pag. 190 [lib. de Liturg. Gall.] ubi similiter
sed alia? omnino Lectiones ibi ad missara. Cotleetio iwst prophetiam.
c Ita passini haptizrtvif pro haptiznfiit : et infr.i e Forte ege n d um utju hea t suscipi quijussit offerri.
I ,
4(11 SACRAMENTARIUM GALLICANUM. - LECTIONES DE ADVENTU DOMINI. 462

in qua est plenitudo dilectionis. Preesta, Domine, ut ^ ibunt. De die autem illa et hora uemo scit neque
angeli Cc-elorum, nisi Pater solus. Sicut autem in die-
pacem, quam nunc ore proferimus, semper spiritali
sensu conservare mereamur. bus Noe, adventus Filiihominis. Sicut enim
ita erit et

Contestatio. erant in diebus ante diluvium, comedentes et biben-

Vere dignum et justum est omnipotens Deus per tes, usque ad eum diem, quo intravit in arca Noe, et
Christum Dominumnostrum. Quem Johannes, fidelis
non cognoverunt donec venit diluvium; et tulit om-
amicus, prajcessit nascendo, praecessit in desertis hominis. Tunc duo
ues, ita erit et adventus Filii
eremi preedicando, praecessit baptizando, viam quo- erunt in agro, unus adsumitur, et unus relinquitur.
que jirajparansjudiciac redemtori. Conrocavit pec- DucO molentes ad molam, una adsumitur, et altera
catores ad pa?nitentiam ; et populum Salvatori ad-
relinquetur. Vigilate ergo, quia nescitis qua
hora
quirens, baptizavit in Jordane peccata propria
Dominus venturus sit. lllud autem scitote, quoniam
confltentes non hominis innovandi plenam confe-
:
si sciret paterfamilias qua hora fur
venturus esset,
rens gratiam, sed piissimi Salvatoris admonens vigilaret utique, et non sineret perfodi domam suam
expectare pra?sentiam non remittens ipse peccata
;
Ideo et vos estote parati, quia nescitis qua hora
Fi-

ad se venientibus, red remissionem peccatorum ad lius hominis venturus est.

futurum pollicens esse credentibus ut descendenti-

;
g INCIPIT MISSA.
bus in aquam pEenitenlia;, ab illo sperarent reme- Collectio post prophetiam.
dium quem venturum audiebant ple-
indulgentia?, Concede, qutesumus, Domine, hanc gratiam plebi
num dono veritatis et gratife, Dominum nostrum tufe, advenlum Unigeniti tui cum summa vigilantia

Jesum. Quem laudant angeli. expectare : ut sicut ipse [est] auclor nostr.-e salutis,
ADVENTUM DOMINI.
in=. ITEM MISSA IN velut fulgentes lampadas in ejus occurso nostras ani-
Epistola Pauli apostoli ad Romanos.
'
masprasparemus.Prceeinge, quaBsuraus,DomineDeus
Fratres, dico enim Christum Jesum ministrum
noster, lumbos mentis nostrc-e diviua tua virtute po-
fuisse circumcisionis propter veritatem Dei, ad con-
tenter, ut veniente Domino nostro Jesu Christo Filio
flrmandas promissiones Patrum. Gentes autem super
tuo, digni inveniamur aeterna! vita; convivio, et vota
misericordia honorare Deum, sicut scriptum est :

cKlestium dignatum ab ipso percipere meremur.

Propter hoc confitebor tibi in gentibus, et nomini tuo
Collectio sequitur.
cantabo. Et iterum dicit: Lcetamini, gentes, cum Domine, ne tardaveris et
Festina, qusesumus , ,

plebe ejus. Et iterum : Laudate, omnes gentes, Deum impende; ut oportunis

pi-cTsidium nobis tua; pietatis
el magnificate euui, omnes populi. Et rursus Isaias in tua miseratione
cousolationibus subleventur, cpii
Erit radix Jesse, et qui exsurgit regere gentes,
ait :
q confiduut.
in eum gentes sperabunt. Deus autem spei repleat
Onmipotens sempiterne Deus, qui nos omni tem-
vos omni gaudio et pace in credendo, ut almndetis mandatis, concede propi-
pore tuis deditos vis esse
spe in virtute Spiritus saucti.
cius, ut ad adventum Domini possimus esse
devoti,
Lectio sancti EvangeUi secundum Matthoeum.
quilius illud est mysterium celebrandum, cui servit
In diebus iUis interrogatus a discipulis suis Domi-
nus Jesus, quando venerit regnum Dei, dixit eis :
omnis excusatio mandatorum.
Post iiomina.
Sicut fulgur esit ab Oriente, et paret usque in Occi-
Concede nobis, Domine, quwsumus, ut magna;
dente, ita erit adventus Filii hominis. Ubicumque
festivitatisventura solemnitas prospero celebretur
fuerit corpus, illuc congregabuntur aquilae. Statim
elfectu, pariterque reddamur et intenti CKlestibus
autem post tribulationem dierum illorum sol obscu- consequa-
disciplinis, el peccatorum indulgentiam
rabitur, et luna non dabit luraen suum et stella: :

mur.
cadent de c8eIo,et vu'tutesca?Iorum commovebuntur. Ad pacem.
Et tunc parebit signum Filii hominis in ckIo ; et tunc Devotionis nostra; tibi, Domine, qua?sumus, hostia
plangent omnes Iribus Et videbunt Filium ho- et sacri peragat instituta
terrae. jugiter immoletur, quffi

minis venientem in nubihus ceelicum virtute multa jy mysterii, et salutare tuuni nobis
mirabiUter opere-
et majestate. Etmittet angelos suos cum tuba et vote {m- c.

magna : etcongregabuntelectos ejusa quattuor ven- Sacrificiumtibi, Doraine, celebrandum placatus

tis summis caelorum usque ad terminos eorum. Ab

a intende, quod et nos a fitiis nostra? conditionis
arbore autem fici discite parabolam. Cum jam ramus emundet, et tuo nomini reddat acceptos.
ejus tener fuerit, et folia nata, scitis quia prope est Contestatio.

Vere dignum justum est, omnipotens Deus, cui

eestas •'. Ita et vos cum viderilis hiec omnia, scitote et

quia prope est in januis. Aiuen dico vobis quia non propriumest veniamdelictis inpendere, quam poena-
J. Qui fabricamtuioperis pereumdem
prseteribit hsc generatio, donec omnia flant. Cselum liter inminere
ne imago, quffi
et terra transibunt : verba autem mea non prceter- rursus Lapidem es dignitatus erigere :

hKC legitur non solum in Romano sed

" Codice nota numerica deest ac deinceps
In c CoIIectio
quartci Adventus.
itemque titulus ansulis inclusus, quem ex superiori etiam iu Ambrosiano Dominica
Contestatio ha-
missa supplevinms. d Sic inmmerc pro instm-e. Et h«c
Ambrosiano Dominica quarta Adven-
1' Nescio an opercO pretium sit adnotare in exem- betur in Ordine
Hxc 'postqimn, etc.
plari legi, stas. Sic inira, stote ,pro estote. Sic supra, tus usque ad hffic verba,
stimator pro xstimator.
 463 APPENDIX AD OPERA S. GERMANI PARISIENSIS. 464
ad similitudinem tui facla faerat vivens, dissimilis cum ex
^ qui Virgine te nasciturum pronuncias, quia
haberetur ex morte, munus venialis indulgentia* Mariara Matrera creasti, ut Dominus, de qua uatus
prtestitisti unde morteni peccatum contraxerat,
; ul es filius ; da nobis ut qui cum illa a te vel per te
inde vitam pietas repararetimmensa. Ha?c postquam creati sumus ex nihilo, simili ut ea creduhtatis re-
prophetica sfepius vox prsedixit, et Gabrihel angelus muneromur ex pra^mio.
Mari» jam prasentia nunciat, raox puella eredente Post nomina.
in utero fidelis Verbi mansit aspirata conceptio per Omnipotens sempiterne Deus, qui nasciturum ex
Christum Dominum nostrum. Per qxiera Majestatem utero virginali Jesum Chi-istum Fihum tuum agnosci
tuamlaudant angeli. ab omnibus, sancto archangelo nunciante, voluisti;
Itcm Goatestatio' de Adventu. da ut cujus Dativitatem accepimus, ejus prsesentia
Vere dignum et justum est. Tu, clementissime gaudeamus.
Deus, verse credulitatis in sensibus nostris incre- Ad pacem.
menta multipUca, et imaginis ac similitudinis tuee Deus, cujus nativitate Filii tui Domini nostri glo-

formara in nobis [magis] magisque restaura, ut te,

riosa festivitas et Marite partum et Eogeniae f trium-

quem dudum venisse credimus pro remedio captivo

phum. Hodie quippe Maria Christum genuit ; hodie

rum, in secundo adventu tuo te cum majestate ven- B ''°S^"^^ ^*^ *^'^"*'"™ ''"'^"^'^' '.^°'^''^ ^^^ generat, ad

turum sustinentes videre mereamur cum indul-

quem ista festinat ; hodie Christus in mundo venit,

gentia peccatorum. hodie virginem in caelo Christus suscipit ; hodie na-

scendo virginem matrem fecit, qui hodie perficiendo
Prsesta, unila ^ et indivisa Trinitas Deus, quem
cfelorum multiplex et ineffabilis numerus, quemom- martyrem coronavit.
Contestatio.
nium angelorum et archangelorum milia, cum se-
Vere dignum et justum est, omnipotens Deus, per
nioribus et virtutibus, cumthronis etdominationibus
Christura Dorainum nostrum.Quiasummo caelothro-
laudare non cessant dicentes : Sanctus.
nisque regalibus ad ima descendens, Patris imperio
MISSA IN VIGILIA NATALIS DOillNI.
EpistolaPauli apostoli ad Pbilippeuses
sacr« Marias utero inviolate susceptus est, ut misce-
c.

Fratres, gaudete in Domino semper, iterum dico tor s Deus elementi, sucepit membra raortalia, sum-
gaudete modestia vestra nota sit omnibus homini-
:
sit carnis injuria liberandi hominis vota. Jacebat in

bus, Domimis enim prope est. Nihil sollicili sitis, pannis, fulgebat in stellis. Caro est quod involvitur
sed in omni oratione cum gratiarum aclione petitio- divinitas, cui ab angelis ministratur. Erat positus in
nes vestra? innotescant apud Deum. Et pax Dei, qua? prtesepio, sed virtus ejus operabatur in caelis. In

superat omnem sensum, custodiat corda vestra et C "^""^^"^'^ '^S^^^™ <=*1^^*^ '^°"^^^*- "^**"'
j'"'^^''^*' '^*

intelligentias vestras in Christo Jesu. est nobis Christus, inluminatus est mundus. Innupta
Lectio sancti Evangelii secundum Matlbaeum. peperit, sed virgo concepit; de viro pura, de tilio

Sint lurabi vestri pr»cincti,et lucerna? ardentesiJ gloriosa. Accepit nomen matris, sed non habuit thro-
et vos similes homnibus expectantibus dominum num uxoris. Per cujus nativitatem indulgentia cri-

suum, quando revertatur a nuptiis, ut cum venerit minum conceditur, et resurrectio non negatur. Per
et pulsavcrit, confestini aperiant ei. Beati sunt servi ipsum quem laudant angeli.
illi, quos, cum venerit dorainus, iuveneritvigilantes. MISSA IN NATALE DOMINI.
Amen dico vobis, quod preecingit se, et facit illos Lectio Isaiae prophelcE, legenda ia Natale Domini.
discumbere, et transiens ministrabit ilhs. Parvulus cnim natus est nobis, lilius natus est
INCIPIT MISSA e. nobis : et factus est principatus ejus super humerum
.Misericors ac piissime Deus, cujus voluntate ac ejus, et vocabitur nomen ejus Adinirabilis, Consilia-

munere Dorainus noster Jesus Christus ad hoc se rius, Deus, Fortis, Pater futuri sceculi, Princeps
humiliavit, ut totum genus exaltaret humanum, et pacis. Multiplicabitur ejus imperium, et regni ejus
ideo ad ima descenderit, ut humilia subliraaret non erit finis. Super soiium David et super regnum
; ac
propterea Deus homo nascitur per Virgiuem, ut iuDejus [sedebit], ut confirmet illud et conrobaret in
homine perditara cselestera reformaret imaginem judicio et justitia. Amodo et usque in sempiternum
;

da ut plebs hfec tibi adhsereat, ut quam redemisti tuo zelus Domini exercituum faciethoc.
munere, tibi semper devota placeat servilute. Epistola Pauli apostoli ad Hebraeos.

Collectio. Fratres, multifarie multisque modis olim Deus

Emmauuhel, Nobiscuin Dcus, Christe Filius Dei, loquens Patribus in prophetis ; novissime autem die-

"Contestatio hsec pro alia missa de Adventu; de sunt in Codice nostro, textuque Graeco, et apud Au-
quo nonnisi tres missa; integrae hoc in Ordine assi- gustinum, non tamen apud Gregorium Magnura.
gnantur forfe quod, si Dorainicfe sex tum mimera-
: " Missa ha>c diflert ab ea quse assignatur in Missali

bantur, hse missa^ repeti possent. Cofbicogaflicano. Si quando convenient,adnotabimus.

b Sic unUa in exemplari, pro uyia. Veteres uniomin f
Nota hic de sancta Eugenia virgine et martyre
pro unitate dicebant. Adi Valesium in Evagrii lib. v, Romana, quoe passa est die 23 Decembris, iiei'i meu-
cap. 4. tionem, non de sancta Anastasia, de quaRomanus
' Lectio ha>c in Ordine Gregoriano habetur Domi- Ordo hac die coramemorationem habet. Ejusdera
nica tertia Adventus, quae hic pro Vigilia Natalis Eugenise luemoria in Canone missse supra.
Domini. s Pro mistor, ut quidem verisimile est.
^ Addit Vulgata, in mnnihus vestrix : quse verba de-
465 SACR.\-MENTAR1UM GALLICANLM. — LECTIONES DE ADVEJJTU DOMINl. 46r.

biis istis locutus est nobis in Filio suo, quem consti- ^ Deus Pater omnipotens, quiper unicum Filiumtuum
tuit heredem universorum, perquem fecit et saecula salvare dignatus es mundum : naturfe carnis adsum-
Qui cumsit splendorglorioeetfigurasubstantiEeejus, tione miscetur, ut qui Deus erat ex Deo Patre,horao
portansque omnia vei'bo virlutis suse, purgationem quoque esset ex matre ; ex te sine tempore, ex illa

peccatorum faciens, sedit ad dexteram majestatis in sine semine : respice nos, et adesto precibus nostris.

escelsis, tanto melior angelis eCFectus, qiiantum dif- et prsesta ut qui adventum Filii tui humilem cum
ferentior prw illis nomen bereditavit. Cui enim disit gaudio colimus, in gloria venientem cum l£etilia me-

aliquando angeloriim : Filius meus es tu, ego hodio reamur aspicere.

Post nomiua.
genui te ? Et rursum : Ego ero illi in patrem, etipse
Christe Domine, qui te exinanisti, ut nos adimple-
erit mihi in filium.
res qui humiliasti te, ut nos exaltares, ut qui eras
Lectio sancti EvangoUi secundum Mattliaeum. ;

David, ante Virginem, esses ex Virgine ; ex Deo Patre na-

Liber generationis Jesu Christi fllii filii

Abraham. Abraham genuit Isaac, Isaac autem genuit tus Deus ante saicula, hodie homo nascoretis ob sae-
cula te oramus, et petimus ut preces nostras placa-
Jacob, Jacob aulem genuit Judam et fratres ejus. Et
;

tus exaudias.
alius Judas genuit Joseph virum Mariae, de qua na-
Ad pacem.
tus est Christus ". Christi autem generatio sic erat. B Deus, antiqua exspectatio gentium, qui oracola
Cum esset desponsata mater ejus Maria Joseph, an-
prophetarum in luce Evangelii posuisti, qui languo-
tequam convenirent, inventa est in utero habens de res nostros curaturus cselestis mediciis advenisti.
Spiritu sancto. Joseph autem vir ejus, cum esset
Nam quis te possit agnoscere, nisi ipse voluisses
justus, et nollet eam traducere, voluit occultedimit-
agnosci ? tribue, quaesumus, ut communicatio prse-
tere eam. Hsec autem eo cogitante, ecce angelus Do-
sentis osculi perpetuaj proficiat caritati.
mini in somnis apparuit ei, dicens Joseph : flli David,
Contestatio.
noli timere accipere Mariam conjugem tuam. Quod
Vere dignum et justum est, omnipotens Deus,
enim in ea natum est, de Spiritu sancto est. Pariet per Christum Dominum nostrum. Cujus Incarnalionis
autem filium,et vocabisnomen ejus Jesum. Ipse enim natalem hodie celebramus, per quem annua festivi-
salvum faciet populum suum a peccatis eorum. Hoc tatelucemgentiumgenuisse testaris quemprophetm ;

autem totum factum est, ut adimpleretur quod di- Emmanuhel, >'obiscum Deus;
cecinerimt, nasciturum
ctum est per prophetam dicentem Ecce virgo in
:
quem angelus nunciavit creatorem carnis in carnem
utero concipiet, et pariet fllium, et vocabitur nomcn venturum ; quem natum pro salute universorum mul-
ejus Emmanuhel, quod est interpretatum, Nobiscum j-j^jj^ cajlestis exercitus divinis laudibus honoravit;
Deus. Exsurgens autem Joseph e somno fecit sicut quem credentium piafides agnovit ettenuit. Te ergo,
praeceperateiangelusDomini; et accepit Mariamcon- qusesumus, Domine Deus noster, exaudi, tuere, san-
jugemsuam, etnoncognoviteam,donecpeperitfiUum ctifica plebem tuam, quam ad celebrandam praisen-
suum primogenitum, et vocavit nomen ejus Jesum. tis sollemnitatis beatitudinem congregasti, universis-
Lectio sancti Evangelii secundum Malthaiumb.
que notitiaj tu.Te [gratiam] participatione sancti Spi-
Cumnatus essetDominus JesusinBetthelem Judee
propiciatus infunde, per illam exspectatam
ritus
in diebus Herodis regis, ecce magi ab Oriente vene-
sanctis tuis adventus tui gloriam, per Christum Do-
rimt Hierusolyma, dicentes : Ubi est qui natus est
minum nostrum. Per quem.
rex Judaeorum?vidimusenimsteIIamejusinOriente,
MISSA <1 SANCTI STEFANI.
et venimus adorare eum. Audiens autem Herodes
omnis Hierusotyma cum Et Legenda in sancti Stefani missa.
rex turbatus est, et illo.
Lectio Pauli apostoli ad Romanos.
congregans omnes principes sacerdotum et scribas
Fratres, nolo vos ignorare, quia sfepe proposui ve-
populi, sciscitabatur ab eis ubi Christus nasceretur.
ad vos, et prohibitus sum usque adhuc, ut ali- iiire
At illi In Belthelem Judie ; sic enim scri-
dixerunt :

. , r* ( n in ,
t quem
^ fructum habeam in vobis, sicut in ceteris gen-
ptum est per prophetam Et tu Betthelem terra t^
,
1
: ., . . .
, , .

- . _ . J.' tibus. Graecis ac barbans,

. .sapientmus et msensatis ,

Juda... ex te enim exiet Diix, qui regat populum

debitor sum, et in vobis evangelizare. Non enim
meum Israel.
INCIPIT MISSA <=.
crubesco super Evangelium. Virtus enim Dei est in

Nativitatis Dominicfe splendidum diem, in quo sa- salutem omni credenti, Judreo primum, et Graeco,

lutis nostrae institutor et redemtor mortis legem cal- Justitia enim Dei in eo revelabitur ex flde in fldem,

cavit, humani generis membra suscepit, debita, fra- sicut scriptum est : Justus autem ex fide vivit in

tres dilectissimi, sollemnitate veneremur, rogantes Christo Jesu.

ut qui ad redemtionem nostrorum criminum natus Lectio sancti Evangelii secundum Matthaeum.
est, ipse sit custos perpetuus ad salutem. Cum Dominus Jesus Capharnaum, acces-
venisset
CoUecfio. serunt qui dracma accipiebant, et dixei-unt Petro :

Spesunicaviteenostra; etfidei remunerator, aeterne Magister vester non solvit didracma? Ait Etiam. Et :

° Sic EvangeUum de genealogia Domini breviatur Natalis Domini, forsan ad libitum varianda.
in veteri Codice et in aliis nonnullis antiquis Missa- « Unica hxc, missa pro die ipso Nativitatis Domini.

libus. d Hic litulus secunda manu, sed antiqua adjectus

*>
Notanda haec secunda lectio Evangelii pro Vigilia est, at necessarius,
 467 APPEiNDIX M) UPERA S. GERJLLM PARISIENSIS. 168
cum intrasset dommii, prajvenit eum Jesus dicens :
^ nostrum de liis qui liabitaut in terra ? Et datffi simt
Quid tihi videtur, Simon ? Reges terraj a quibus ac- singulse stolai alba;, et dictum est illis ut requies-
cipiunt tributum vel censum? a filiis suis, an ab cerent tempus adhuc modicuni, donec impleantur
alienis? Ab alienis. Dixit illi Jesus Ergo liberi sunt : conservi eorum et fratres eorum, qui interliciendi
alii. Utautem non scandalizemus eos,vade admare; sunt sicut et illi.

et mittehamum, et eum piscemqui primus aseende- Lectio sancti Evangelii secundum Matthceum.
rit tolle, et apertoore ejus invenieus staterem, illum Diebus illis, apparuit augelus Domiui in somnis
sumens da eis pro me et te. Joseph dicens : Surge, et accipe puerum et matrem
INCIPII MISSA. ejus, et fuge in .Egyptum; et esto ibi usque dum
Deus omnipotens, qui Ecclesife tu£e sanctum Ste- dicam Futurum est enim ut Herodes qucerat
tibi.

faninn martyrem primum messis tuaj manipulum pucrum ad perdendum eum. Qui consurgensaccepit
dedisti, et primitivam oblationem novello! confessio- puerum et matrem ejus nocte, et recessit in ^gyp-
nis ostendisti prajconem, quod fructus maturescentes tum ; et erat ibi usque ad obitum Herodis. Ut adim-
exbibuit ;
pra?sta universo cretui intercessione mar- pleretur quod dictum est a Domino per prophetam
tyris meriti, ut Ecclesiamtuam juvet suffragio, quam dicentem Es .Egj-pto vocavi Filium meum, quo-
:

ornavit ministerio. D niam Nazarasus vocabitur.

Collectio.
IXCIPIT MISS.4.
Domine, qpii ambulante de virtute invirtutemsan-
Deus c cujus hodierna die praeconium Innocentes
cto Stefano martyri tuo aperuisti caelos ad gloriam
niartyres non loquendo, sed moriendo confessi sunt,
contemplationis, quos ei aperueras ad meritum
omnia in nobis vitiorimi mala mortitica, et gaudia
sanctitatis, ut confessionis su» fructum caperet
seterna nobis largiri concede.
ostende nobis sufTragio ejus misericordiam tuam.
CoUectio.
Post nomina.
Deus, lactentium fides, spes infantium, charitas
Domine Jesu, a quo suum spii-itum suscipi martvr
Stefanus postulavit, tu praesentis bujus sollemnitatis puerorum, qui per Innocentium laudem cunctos
provocas ad salutem ; infunde in nobis puritatem
placatus oblatione, et viventibus veniam, et quiescen-
tibus concede requiem sempiternam. lactentis infantiaj, concede doctrinam.
Gollectio ad pacem. Post nomina.'

Deus pacis conditor, Deus indulgentife remunera- Deum omnipotentem oremus, qui Bethlemiticae

tor, qui sancto martyri tuo Stefano in passione lar plebi ac dominicae civitati pro temporalibus aerumnis

imbrem lapidum clementer gaudia «terna tribuit, ut Rachel sancta plorans.

gitus es ut exciperet, et Q
pro lapidantibus se supplicaret, pietatem tuam, Do- quce proferebat ex dolore gemitum, nollet ex conso-

tnine, supplices deprecamur, ut peccatorum veniam lalione solatium : qure licet videretur de prsesente

consequamur. infantum amissione conterrita, erat tamen de mar-

Contestatio. tyrii beata perpetuitate secura.
Vere dignum et justum est per Christum Dominuin Ad pacem.
nostrum. Qiii ita militi suo fidei armata astutia ", ut Deiis, qui martyrio et innocentia parvulorum
pro illo certare non dilTerat. Hic est beatus ille Ste- triumphalem hunc diem esse fecisti ; exempla ad
fanus, corona nominis et divinai gratise consecratus. augendam fidem Ecelesiarum tuarum proficientibus
Hic est praesens passionis Domini et Salvatoris nostri exaudire digneris.
consors, apostolicae dignatis [culmen) attigit, mox Gontestatio.

prajdicationis Dominicai et testis veritatis esse non A'ere dignum et justum est omnipotens Deus, per
distulit. Dum ab impiis Judaeis sffivissimis ictibus coe-
Cliristum Dominum nostrum. Qui mtilante fonte in

deretur, precem pro eis fundebat ad Dominum.

ille
Betthelem civitate Infantes, qui setate loqui non po-
Hogo, iiiquit, Domine, ne statuas illis hoc peccatuni. terant, laudem Domini cum gaudio resonabant
°'^'^'^^'^ prfedicabant quod vivi nequiverant loquentes;
Dum terrena tamen terris membra commendat, cai- J)
lestem spiritum angelicis manibus evexit ad cselum. Infans Cbristus transmittit ad CEelos nova exsenia

Per quem maj^ Patri, primitias exhibet genitori, per Christum Do-

MISSA SANXTOUCU INFANTUM.

uiinum nostrum.
Lectio Apocalypsis sancti Johannis legenda in missa MISSA JACOBI ET JOHANNIS.
Infantum h.
[Lectiones in fcsto apostolorum Jacobi et Johannis d.]
Ego Johanncs vidi in spiritu quffi oportetfieri cito. Lectio Actuum apostolorum.
Vidi subtus altare animas interfectorum propter ver- In diebus iUis misit Herodes rex ut affligeret quos-
bum Dei, et propter testimonium quod habebant : et dam de Ecclesia. Occidit aulem Jacobum fratrem
clamabant voce niagna dicentes : Usquequo, Domine Johannis gladio : videns autem quia placeret Ju-
sanctus et verus, non judicas et vindicas sanguinem da?is, adposuit adprehendere et Petrum.

° Forte, arma dcdit contra astutiam, <•

Hunc titulum, qui in Codice deest, item sup-
^ Eadem lectio pro missa hujus festi in Lectio- plevimus. Epistola non videtur integre descripta, ut
nario Lusoviensi. aliquoties infra. Evangelium in Lectionario Luxo-
<=
CoIIectio hsec partim eadem in Ordine Gre- viensi, sed ex Marco.
goriano.
'm SACR.V.ME.\"rARlUi\l G.\LLlCAiM"M. — LECTIONES DE ADVEOTU DOMIJNL 470
Lcclio sancti Evangelii secundum Malthaeum. k alius videtur confidere incarne, ego magis; circum-
Diebus illis accedens ad Dominum Jesum mater cisusoetavadie, exgenere Israel, de Tribu Benjamin,
Cliorum Zebedoji cum filiis suis, adorans et petens Hebrajus ex Hebrseis, secundum legem Pharisseus,
aliquid ab eo. Qui dixit ei : Quid vis "? Ait illi : Dic secundum iEmuIationem persequens Ecclesiam Dei.
ut sedeant hi duo mei unus ad dexteram tuam,
filii secundum Lucam.
Lectio sancti Evangelii
et unus ad sinislram in regno tuo. Respondens au- Diebus Ulis, postquam consummati sunt dies octo
tem Domiuus Jesus disit ei Nescitis quid petatis. : ut circumcideretur, vocatum est nomen ejus Jesus,
Potestis calicem bibere quem ego bibiturus sum ? quod vocatum est ab angelo, priusquam in utero
Dicimt ei : Possumus. Ait illis : Calicem quidem conciperetur. Et postquam impleti sunt dies purga-
meum bibetis; sedere autem ad dexteram meam secundum legem Moysi, tulerunt illum in
tionis ejus

et sinistram, non est meum dare vobis, sed quibus eum Domino, sicut scrip-
Hierusalem, ut sisterent
paratum est a Patre meo. tum est in lege Domini, quia omne masculinum
INCIPIT MISSA •. adaperiens vulvam, sanctum Domino vocabitur.
Electionis DominicEe prcPclarum testimonium, at- INCIPIT MISSA.
que apostolicae congregationis mirabile ornamentum, Dominum nostrum Jesum Chi'istum, fratres ca-
et evangelicffi veritatis ca^Ieste praeconium sanctos B rissimi, humiUter deprecemur, qui inflnita ejus mi-
Dei apostolos et martyres Jacobum et Johannem, sericordia in salutare suo nos visitavit, in passione
Dominum deprecemur ; ut qui illis apostolatus gra- redemit, vitiaque nostra a nobis circumcisit, et om-
tiam vel martyrii dedit coronam, nobis quoque con- nia idola destruxit, malaque discussit.
cedat veniam peccatorum. CoUeclio.
CoUecUo. Esaudi nos, Domine, sempiterna Trinitas Deus,
Deus, qui beatissimis apostolis tuis Jacobo et qui propter hominum peccata carnem adsumere di-
Johanni gloriam martyrii, bibitionis tui caUcis prae- gnatus est. Dies enim octava est a tua nativitate,
dixisti, ut et confirmares responsionem quam fides quo circumcisionem Dominum nostrum Jesum Cbri-
pura protulerat ;
prosit patrociniis, ut digneris stum FiUum tuum posuisti pro nobis, et regnum ido-
exaudire sufFragiis. lolatriae destruxisti, viam veritatis docuisti, legem
Post nomina.
implesti, Joseph et Mariam in herimo satiasti ; te
Domine, quem vocsmtem sanctiapostoU Jacobus et
obsecramus, Domine, ut a peccatis hujus sKCuli nos
Johannes lide integra sunt secuti, et quem sequentes
liberare digneris.
caritate integra sunt electi, ut mundi piscatores fie- Post nomina.
rent, qui profundi retia reliquissent ; auribus per- C Sanctorum omnium Deum Patrem omnipotentem
eipe, quaesumus, orationemnostram, utdum adsequi deprecemur, ut oblationes famulorum ac famularum
eorum facta non possumus, implere saltim monita suarum placido ac sereno vultu respicere digneris.
pertendamus. Ad pacem.
CoUectio ad pacem. Christum Dominum deprecemur, cpiem adofant
Domine aeterne, cui ita in sanctis apostolis tuis inagi, prophetarum vaticinia complentur, veniunt
Jacobo et Johanne placuit arcanum dispensationis ex oriente legati, fides gentium declaratur : circum-
implere, ut glorioso passionis exemplo apostolorum, ciditur octava die circumcisionis inventor : ad tem-
quorum ille prsecederet, iste prfemitteret. plum ducitur offerendus qui est adorandus in templo.
Contestatio. Contestatio.
Vere dignumet justum est, omnipotens Deus, ut Vere dignum et justum est, omnipotens Deus,
apostolos tuos Jacobum et Johannem meritis suffragan- propterea exultemus uberius, quia scimus in ho-
tibus precesnostras propitius exaudias, perChristum diernum diem salutaris fieri nataUs octavum legiti-
Doniinum nostrum. Qui est sanctorumomniumvirtus inum Domini secundum carnem geniti circumcisione
et gloria, victoria martyrum et corona, Pastorovium,
signatum : quia sicut mortaUtatem nostram adsum-
et hostia sacerdotum ; redemtio gentium et propicia-
J) sit ut mortem consumeret, itaet jugum legis in sua
tio peccatorum, ipse Dominus ac redemtor noster, carne suscepit ut nostra cervice discuteret, quia pro
ante cujus sacratissimam sedem stant angeli, ad. . .
universitate humani generis Salvator advenerat.
MISSA DiE CIRCUMCISIONIS DOMINI. Quem laud.
[Lectiones in Cii-cumcisione Domini •'.] MISSA IN EPHYFANU '^.

Epistola Pauli apostoli ad Pliilippenses. LcctionesEpiphania. ]

in
[

Fratres, videte circumcisionem. Nos enim sumus Epistola Pauli apostoli ad Titum.
cii'cumcisio, qui spiritu = Dei servimus et gloriamur Fratres, apparuit gratia Dei Salvatoris nostri om-
non in carne fiduciam habentes.
in Christo Jesu, et iiibus Uominibus, erudiens nos, ut abnegantes Un-
Quamquam ego habeam confidentiam in carne Si quis . pietatem et saecularia desideria, sobrie, et juste, et

* Ordine prtepostero post missam Innoceutum po- quos ansulis inclusos Uabes.
nitur ha;c missa, quse eadem est atque hic usque ad « Legebat Augustinus Spirilui in sermone clix ad
Contestationem in iMissali Gothico, sed prolixitor, in- populum, num. f, ubi subdit « Scio plerosque Co- :

scripta Missa in natateapostotorwn lacobi et lohannis.

: dices habere 0;« Spiritu Dco servimus. »
:

Et hic titulus deest in veteri esomplari, sed

i»
'1
Ephyphania etiam scribitur in Lectionario Luxo-
necessario supplenclus. Idem observa de aliis litulis, viensi, tum in Missali Gothico.
 i'i APPENDIX AD OPERA S. GERMAiM PARISIENSIS. 472
pie vivamus in hoc saeculo, exspectantes beatam
^ Post nomina.
spem et adventnm glorise magni Domini et Salva- Deus qui dives es in omnibus misercordia, Pater
toris nostri Jesn Christi. gloria;, qui posuisti Filium tuura, lumen in nationi-
Lectio saiicli Evaiiselii secundum Johannem. bus, prtedicare captivis
redemptionem, ca;cis vi-
Diebus illis ", venit Doiiiinus Jesus in Jordanem sum ; remissionem peccatorum, et sortem inter sau-
ad Johannem, iit baptizaretur ab eo. Johannes autem ctos per (idem, qui es in Christo largus miserator,
prohibebat eum dicens : Ego a te debeo baptizari, indulge.
et tu venis ad nie ? Respondens autem Dominus Ad pacem.
Jesus dixit ei modo; sic enim decet nos
: Sine Deus, qui per unigenitum Jesum Christum Filium
implere omnem justitiam. Tunc dimisit eum. Bapti- tuum Dominura nostrum hodie sanctiiicationem sa-
zatus autera confestim ascendit de aqua, et ecce lutis Eeternse aquis regenerantibus pra^stitisti, et
aperti sunt ei ceeli, el vidit Spiritum Dei descen- veniente super caput ilUus spiritali columba, per
dentem columbam venientem super se, et vox
sicut Spiritum sanctum ipse venisti, dona, qua;sumus,
de cffilis Hic est Filius meus dilectus, in
dicens : ut veuiat super hanc omnem ecclesiam tuam illa

quo mihi complacui. [Luc. m, 13.] Ei ipse Jesus benedictio, quK cunctos jugiter protegat.
erat incipiens quasi annorum triginta ut putabatur
g Contestatio.
filius Josep. Vere dignum et justum est, omnipotens Deus,
[Joann. ii, 1.] Et die tertio nuptise factse sunt in quia notam fecisti in populis misericordiam tuam,

Cana Galileae, et erat mater Jesu ibi. Vocatus est et salutare tuum cunctis gentibus dcclarasti, hodier-
autem Dominus Jesus et discipuli ejus ad nuptias. num declarans diem, in quo adoranda veri Regis
Et deflciente vino dicit mater Jesu ad eum : Vi- infantia excitatos de remotis partibus viros clarior

num non habent. Et dicit ei Dominus Jesus : Quid ceteris sideiibus stella perduceret, et ca;Ii ac terrse
mihi et tibi est, mulier nondum venit hora mea.
'? Dorainum corporaliter natum, radio sum lucis os-
Dicit mater ejus ministris Quodcumque dixerit vo-
: tenderet. Propterea profusis gaudiis totus per orbem
bis facite. Esant autem ibi lapidese hydria; sex positae terrarum mundus exuItat.Sed etsupernee concinunt
secundum puriUcationem Judteorum, capientes sin- potestates, hymnum gloriae tuje sine cessatione di-
gulffi metretas binas vel ternas. Dicit eis Dominus : centes : Sanctus.
Implete hydrias aqua. Et impleverunt eas usque ad
MISSA IN CAIHEDRA SANCTI PETRI.
summum. Et dicit eis Jesus : Haurite nunc, et ferte
[Lectiones in Cathedra sancti Petri^.]
architriclino. Et tulerunt. Ut autem gustavit ar- Epistola Petri aposloU ad gentes.
chitriclinus aquam vinum factum, et non sciebat C Deus et pater Domini nostri
Fratres, benedictus
unde esset; ministri autem sciebant qui hauriebant secundum magnam misericordiam
Jesu Christi, qui
aquam ; vocat sponsum architriclinus, et dicit ei :
suam regeneravit nos in spem vit«, per resurre-
Omnis homo primum bonum vinum ponit, et cum ctionem Jesu Christi ex mortuis, in hereditatem in-
inebriati fuerint, tunc id quod deterius est. Tu au- corruptibilem et incontaminatam, et inmarcessLbi-
tem servasti bonum vinum usque adhuc. Hoc fecit lem, conservatam in cfelis.
initium signorum Domiuus Jesus in Cana Galilese, Lectio sancti EvangeUi secundnm Matthaeum <:.

et manifestavit gloriam suam, et crediderunt in eum Tempore illo, venit Dominus Jesus in partes Cee-
discipuli ejus. sarese Philippi, et interrogavit discipulos suos, di-
INCIPIT JIISSA.
cens : Quem me dicunt homines esse filium hominis?
Deum qui sanctum huic Ephyfaniae festivitatem
Qui dixerunt : Alii Johannem Baptistam, alii Eliam,
nomen de mirabilibus dedit, fratres carissimi, per
alii vero Jeremiam, aut unum ex Prophetis. DLxit
misericordiam Domini Dei nostri Jesu Christi sup-
autem ilUs Dominus Jesus : Vos vero quem me esse
pliciter deprecemur, ut sicut hodierna soUemnitas
dicitis ? Respondens Simon Petrus Tu es
dixit ei :
et Apparitio, ct Inluminatio, et Declaratio, ex mi
,
raculo aquee in
. .

vinum versse, ita in

... ,
populo suo
,

est, i^
n CUrislus...
Ulius Dei vivi. Respondens autem Dominus
Jesus dixit ei : Simon n
Beatus es, c- Barjona, quia caro
ut claritas majestatis sure sine cessatione fulgeat, et
et sanguis non revelavit tibi, sed Pater meus qui in
sanctitatis lumen semper appareat, ut plebs ista suo
cselis est. Et ego dico tibi, quia tu es Petrus, et
nomine consecrata permaneat.
Collectio. super hanc petram oediUcabo Ecclesiam meam, et

Deum qiii sanctificavit Jordanis fluenta, benedixit portse iuferinon praevalebunt adversus eam. Et tibi
conjugia nuptialia, fratres carissimi, deprecemur, ut dabo claves regni ca?Iorum et quodcumque ligaveris ;

cujus miracula annuis recolimus vicibus, sola ejus super terram, erit ligatum in cajlis ; et quodcumque
gratia mereamur indulgentiam peccatorum. solveris superterram, erit solutum et in caelis.

' Eodem modo Evangeliura hoc die in Lectionario Januarii olim celebrari mos erat. Ergo etiam Cathe-
Luxoviensi contextum est ex tribus Evangelistis dra in Januario, ut validis argumentis probatum in
Matthaeo, Luca, et Johanne. notis ad Lectionarium Luxoviense, quod vel ex solo
i>
Mhil hic de sancta Genovefa, sic vero in Le- hoc loco conficitur.
ctionario Luxoviensi. Illud observatione dignum, c Idem Evangelium hac die in Lectionario Luxo-

quod Cathedra sancti Petri hoc loco praecedit fes- viensi, sed aliqua ibi addita ex Johamie, quse hic
tum Assumptionis beatissima; Yirginis, quod die 18 non adduntur.
473 SACMMEMARl L M GALLlCAiN LM — LECTIONES DE .y)VE>TU DUMLM. 474

IXCIPII .MISSA. j^herem revocavit de funere, et virtutem imperante,

Beatissimi Petri apostoli sollemnissimum diera morti prwdari» non Ucuit, per Christum Dominum.
inquo omne jus Gentium Judeeorumquc sortitus est, MISSA IN SAXCT.E MAIU.E SOLEMNITATE.
quem diem ipsa divinitas consecravit delegando [In missa sanctsMarix^.']
CEeloium claves, vel pontificalis cathedrae contulit Epislola Pauli aposloli ad Ephesios.

dignitatem, fratres carissimi, esultantes in Domino Filii, obedite parentibus vestris in Domino, hoc

[celebremus,] deprecantes ejus misericordiam; ut enun est justum. Honora patrem tuum et matrem
sicut beato Petro principalia munera contulit, ita et tuam, quod est mandatum primum in promissione,
nobis peccatorum commissa concedit. ut bene sit tibi, et sis longaevus super terram. Et
CoUecUo. parentes, nolite ad iracundiam provocare filios ve-
* Deus qui hodierna die beatum Petrum post te stros, sed educate illos in disciplina et correptione
dedisti caput Ecclesise, cum te iile vere confessus Domini. Servi, obedite dominis carnalibus cum ti-

sit, et ipse a te digne prielatus sit, te suppliees exo- more et tremore, in simplicitale cordis vestri, sicut
ramus; ut qui dedisti Pastorem, ne quid de ovibus Christo, non ad oeulum servientes, quasi hominibus
perdares, ut grex effiigiat errores, ejus interces- placeatis : sed ut servi Christi faciatis voluntatem
sione quem fecisti ^ salvifices. B Dei ex animo, cum bona voluntate servientes, sicut
Post nomina. Domino et hominibus, scientes, quoniam unusquis-
Deum qui beato Petro tantam potestatem discipulo que quodcumque fecei'it bonum, hoc percipiet a
contulit, ut si ipse ligaverit, non sit alter qui solve- Domino, sive servus, sive liber. Et vos, domini,
rit; ct quse in terra solverit, item cielo soluta sint, eadem facite illis, remittentes minas, scientes quia
precibus imploremus ; ut eductis a tartaro defun- Ulorum et vester Dominus est in caelis.
ctorum spiritibus, non pra?valeant sepultis inferni
Lectio sancti Evangelii secundum Lucam.
portee per crimina, quas per apostoli fidem vinci Tempore iUo, ibant parentes Jesu per omnes an-
credit Ecclesia. nos in Hierusalem in die sollemni Paschae. Et cum
Ad pacem.
factus esset annorum duodecim, ascendentibus UUs
Clementissime conditor, qui tanta caritate succen-
in Hierusolyraa secundum consuetudinem diei festi,
disti diseipulura, ut se de nave jactatum ad te ce-
consummatisque diebus, cum redirent, remansit
lere festinaret pede nudo per pelagus ; et videns

dares siderum, voces in-

puer Jesus in Hierusalem, non cognoverunt pa-
et
hanc dilectionem, claves ei
rentes ejus. Existimantes autem Ulum esse in comi-
spice suggerentum».
Contestalio.
tatu, venerunt iter diei, et requirebant eum inter

Vere dignum et justum est omnipotens Deus, qui cognatos et notos. Et non invenientes regressi sunt

dives infinitce clementiae copioso munere plasmam in Hierusalem, requirentes eum. Et factiim est post

tantum dignaris erigere, ut verna-

tua; creaturffi in triduum invenerunt iUum in templo, sedentem in
culo hmi compatiens, homini de terrena compage medio doctorum, audientem illos et interrogantem.
claves cjeU committeres, et ad judicandas tribus so- Stupebant autem omnes qui eum audiebant super
lium excelsse sedis in sublimi componeres. Testis prudentia et responsis ejus. Et videntes admirati
est dies hodierna beati Petri cathedra episcopatus sunt. Et dixit mater ejus ad iUum : FiU, quid fecisti
exposita, in qua fidei merito revelationis mysterium nobis sic? Ecce pater tuus et ego dolentes quaereba-
fidei *, Fihum Dei confitendo, prselatus apostolus mus te. Et ait ad illos ; Nesciebatis, quia in quae pa-

ordinatur, in cujus confessione est fundamentum tris mei sunt oportet me esse ?

Ecclesise : nec adversus hanc Petram portee inferi IXCIPIT MISSA.

praevalent, [nec serpens vestigium exprimit, nec Oninipotens sempiterne Deus, qui terrenis corpo-
triumphum mors obtinet.l Quid vero beato Petro ribus Verbi tui veritatem per venerabilem Mariam
diverso sub tempore accessit laudis et glori», [quce conjungi voluisti; petimus immensam clementiam
vox, quse lingua, quis exphcet ] Hinc est quod mare J) tuam, ut quod in ejus veneratione deposcimus, te
tremulum fixo calcat vestigio, et inter undas liqui- propiciante mereamur conseqm.
das pendula planta perambulat. Hic ad portam Spe- CoUeclio.
eiosam contracti tendit vestigia, et tactus Petri di- Exaudi nos, Domine, sancte Pater, omnipotens
gito claudus non indiget baculo. Hic carceratus dum Deus, qui beatfe Mariae uteri obumbratione cunctum
dormitat, Christus pro ipso pervigilat, et retnisus mundum inluminare dignatus es : Majestatem tuam
ergastulo, foras procedit per angelum. Hic paralyti- suppUces deprecamur, ut quod nostris meritis non
cum erexit decubantem in lecto ; hic Tabitam mu- valemns, ejus adipisci prffisidUs mereamur. Te, quaj-

Quse sequuntur ex hoc officio Cathedree sancti inclusa indidem supplentur.

Petri, eadem sunt in Missah Gothico. In Gothico, virtiito imperante prxdari non licuit.
'^

b In Missali mox dicto legitur, praefecisti. Post quce nonnuUa ibidem adduntur.
c Post ha^c additur ibidem : Ut quicumqiie exprx- f Hic titulus alia manu adjectus est, sed antiqua.
cepto junguntur ad osculum, livore pectoris excluso Fuerint proinde hae lectiones pro VigUia .\ssump-
illuc per gratiam ducantur, quo cseli Petrus estjani- tionis, qufe sanctx Marise sollemnitas hic appelletur;
tor. Prssta, Salvator mundi, etc. aut certe pro quovis alio ejus festo praeter Assump-
^ Deest (idei repetitio in Missali Gothico. Ansulis tionem, quae sequitur.
47b APPEiNblX AD OPERA S. GERMANI PARISlEiNSlS. 470
sumus, Domine, famulantes, ut beattc Mari;e nos A nomine Maria, qu.-e etiam sedens secus pedes
^o''"''.

gaudia comitentur, cujus meritis nostra deleantur Domini audiebat verbura illius. Martha autem sata-
chirographa peccatorum. gebat circa frequens ministerium. Quse stetit et ait

Post nomina. Domine, non est tibi curce quod soror mea rehquit
Offerimus, Domine, preces et munera in bonore me solam ministrare ? Dic ergo illi ut me adjuvet.
sanctse Marise gaudentes : proesta, quEesumus, ut et Et respondens dixit illi Jesus : Martha, Martha, sol-
convenienter hffic agere, et remedium sempiternmn licita es et turbaris circa plurima. Porro unum est
valeamus adquirere. necessarium. Maria optimam partem elegit, qute non
Ad pacem. auferetur ab ea.
Altario tuo, Doraine, proposita munera Spiritus INCIPII MISSA.
sanctus benignus adsumat, qui beatae Mariae viscera ^ Generosaj diei dominicm Genitricis inexplicabile
splendoris sui veritate replevit. sacramentum, tanto magis prseconabile sacramen-
Contestatio. tum, quantum inter homines adsumptione Virginis
Vere dignum et justum est, omnipotens Deus. Qui
singulare, apud quam vita; integritas obtinuitfllium,
nos mu-abile mysterium et inenarrabile sacramentum
et mors non invenit par esemplum; nec miims in-
per venerabilem Mariam servare docuisti, in qua
g ggj,ens stuporem de transitu, quam exultationem fe-
manetmtactacastitas, pudorinteger,flrzuaconscien- ^^„3 unico beata de partu; non solum mirabilis
lia. Nam in hoc matrem Domini sui Jesu se esse co-
pignore quod fide concepit, fratres carissimi, depre-
gnovit, quia plus gaudii contulit, quam pudoris.
cemur; ut ejus adjuti muniamur suffragio, quae
Lsetatur ergo quod virgo concepit, quod cffiliDomi-
beata Maria de partu clara, de merito felis prmdica-
nuin clausis !porlavit visccribus, quod virgo edidit
tiir post transitum.
partum. magna clementia Deitatis quae virum uon I Secreta.
novit et mater est, et post fihum virgo est. Duobus Deus universalis, qui in sanctis spiritaliter, in ma-
enim gavisa est muneribus : miratur quod virgo pe- tre vero Virgine etiam corporaliter habitasti ; caritate

perit; Ifetatur quod edidit Redemtorem Dominum decens, pace gaudens, pietate prcecellens ; ab angelo
nostrura Jesum Christum. Per quem. Sanctus. gratia plcna, ab Helizabet benedicta, ab gentibus

MISSA IN ADSUMPTIONE SANCT.E MAIil.E. prsidicaturbeata; cujus nobis fldes mysterium, par-
Lectio Apocalypsis sancti Johannis. tus gaudium, pacem quam in adsumtione matris
Et vidi, et ecce agnus stabat super montem Sioii, tunc praibuisti discipulis, nobis misereresupplicibus,
et cum illos centum quadraginta quatuor milia ha- Contestatio.
bentes nomen ejus, et nomen patris ejusscriptum in r ^'ei'"^ dignum et justum est, omnipotens Deus, per
frontibus suis. Et audivi vocem de ca^Io, tamquam Christum Dominum nostrum. Quo fldelis Israel

vocem aquarum multarum, et tamquam vocem toni- egressa est de iEgypto; quo virgo Dei genitrix

trui magni et vocem quam audivi, sicut cytharo»-

;
Maria de mundo migravit ad Christum, <= germine
dorum cytharizantium in cytharis suis. Et cantabant gloriosa, adsumtione secura, paradisi dote preelata,

quasi canticum novum ante sedem, et ante quattuor damna de sumens vota de fructu non sub-
coetu, ;

animalia, et seniores : et nemo poterat dicere canti- dita labori per partum, non dolori per transitum ;

cum, centum quadraginta quattuor milia qui

nisi illa speciosus thalamus, de quo deeorus procedit sponsus

empti sunt de terra. Hi suntqiii cummulieribus non lux gentium, spes fidelium, pra?do demonum, con-

sunt eoinquinati, virgines enim sunt hi qui sequun- fusio Judoiorum, vasculum gloriaj, templum ceeleste
:

tur Agnum quocumque abierit. Hi empti enim sunt [cujus juvenculse melius prcedicantur] merita, cum

es hominibus, primici<i2 Deo et Agno, et in oreipso- veteris Evoe conferentur exempla. Si quideni ista

rum non est inventum mendacium sine macula mundo vitam protulit; illa legem mortis invexit illa
:
:

sunt. Vidi angelum volantem per medium caelum pScBvaricando nos perdidit; ista generando servavit :

habentem Evangelium cTeternum ut evangelizet seden- illa nos ponio arboris in ipsa radice percussit; es

refecerit, etfruge
tibus super terram, et super omnem gentem et tri- D tujus virga flos exiit qui nos odore
curarit illa maledictione in dolore generat ; ista
bum, et linguam, et populum, dicens magna voce :
:

Timete Deum, et date illi honorem, quia venit hora benedictione in salute illa perfldia serpenti consen- :

judicii ejus; et adorate eum qui fecit caelum et ter- sit, conjugem decepit, prolem dcamnavitd, nisi etiam

ram, mare aquarum.

et fontes tali matri adornasset egressum. Recte ab ipso sus-

Lectio sancti Evangelii secuodum Lucam °. cepta es in adsumtione feliciter, quem pie suscepisti

Factum est auteni dum iret Dominus ejus, intra- conceptura per fldem : ut qui terrae non eras con-
vit in quoddcam Ccastellum, et mulier qucedem Martha scia, te non tcneret rupis inclusa. Vere diversis in-
nomine excepit illum in domo sua. Et huic erat folis auima redimita, cui Apostoli sacrum reddunt
" Hoc Evangelium modo etiam legitur in Assum- illic prolixiores, et aliaj plures. Contestatio fere
])tione Deipar;e aliud in Lectiouai-io Lusoviensi es
: eadem. Omissa hic CoIIectio post nomina.
Lucc-c cap. I Exsnrgens Mariii. etc. In vetustissimo
:
c Addit Missale Gothicum Quai nec de corruptione
:

Kalendario sancti Cyriaci ac Thermas notatur xv : susccpit conlagium, nec resolutionem pertulit in sepul-
Kal. Fch. Depositio sanctx Marix virginis, matris Do- cro : pollutionc libera, gcrmine, etc.
mini nostri Jcsu Christi. '1
Hic multa supplenda sunt ex Missali Gothico.
^ Eeedem orationes in Lexionario Lusoviensi, sed
477 SACRA5IENTARJLM GALLIC.\>LM. - LECTIONES DE .\DVEXTU DOMLNL 478

obsequium, Angeli cantum, Christus amplexum , ^ Sancto, in caritate non ficta, in verbo veritatis, m
!_•_ _i__• _ j i: j: :_ „i :.. : _:_i..»„ T\^:
virtute Dei per ovma juslitiaj
^<^n arma
. inciitl.T» a HpYtris et
n dextris ftt sinistris,
sinistris.
nubis veicolum, adsiimptio paradisum, ia choris vir ;

ginum gloria tenens principatimi, per quem laudant per gloriam et ignobilitatem, per insaniam et
bonam
sicut qui ignoti, et
Angeli. famam, ut seductores et veraces;
MISSA QUADRAGmSlJIALIS. quasi morientes, et ecce vivimus ut cas-
cogniti ;
,

Lectio librl Regum quae legitur initio Qiiadraginslmae ".

tigati, et non mortiflcati ;
quasi tristes, semper autem
Tempore venit Elias in Bersabee Juda, et di-
illo,
gaudentes; sicut egentes multos autem locupletan-
,

misit ibi puei-um suum et perrexit in deserto viam

,
tes; tamquam nihil habentes, et omnia
possidentes,
unius diei. Cumque venisset, et sedisset subter unam in Christo Jesu Domino nostro.
juniperum, petivit animae suee ut moreretur, et ait
Lectio sancti Evangelii secundum Matlhaeum.
Sufflcit mihi, Domine, toUe animam meam. Neque Diebus illis, dixit Dominus Jesus discipulis suis :

enim melior sum quam patres mei. Projecitque se, Adtendite ne justitiam vestram coram homi- faciatis

et obdormivit in umbra juniperi. Et ecce angelus ab Alioquin mercedem non

nibus, ut videamini eis.

Domini tetigit eum, et dixit illi : Surge et comede. apud Patrem vestrum qui in cfelis est.Cum
,
habebitis
Respexit, et ecce ad caput er-^o
suum eleemosynam
^^^^^ eieemu=j
^j.^^ facis ucui. noli v.^.. canere ante te,
subcinericius panis,
uv.». tuba ,
,

rursum g jjgj,^ bypocritse faciunt in synagogis et in vicis, ut

•

et vas aquse. Comedit ob-

ergo, et bibit; et
dormivit. Reversusque est angelus Domini secundo, iionorifieentur ab boniinibus. Amen dico
vobis, re-

et tetigit eum, dixitque illi Surge, grandis enim ceperunt mercedem:

-^
suam. Te o„*o„> faciente
'^^ autem pI
fof.iontp elee- —
tibi restat via. Qui cum surrexit,comedit et bibit, et mosynam, nesciat sinistra tua quid faciat dextera
quadraginta die- et Pater
ambulavit in fortitudine cibi illius
tua,"utsit eleemosyna tua in abscondilo,
bus, et quadraginta noctibus usque ad montem Dei tibi. Et cum
tuus qui videt in abscondito, reddet
Oreb. Cumque venisset in spelunca , et ecce sermo oratis, non eritis sicut hypocrita?, qui amant in sy-

Domini ad eum, dixitque Quid hic agis, Helia ? ut

ei :
uagogis et in angulis plateariun stantes orare,
At ille respondit : Zelo zelatus sum pro Domino videantur ab hominibus. Amen dico vobis,
recepe-
exercituum, quia dereliquerunt tilii Israel paclum mercedem suam. Tu autem cimi orabis, intra in
runt
tuum, et prophetas tuos occiderunt gladio, et dere- cubiculum tuum, et clauso ostio tuo, ora Patrem
lictus sum ego solus ; et qucerunt animam meam ut
tuum in abseondito; et Pater tuus qui videt in abs-
auferant eani. Et ait ei : Egredere, et sta in monte
condito, reddet tibi. Orantes autem nolite multum
coram Domino. Et ecce Dominus transit, et spiritus
loqui sicut hynici, putant enim qaod in mullUoquio
grandis et fortis, subvertens montes, et conterens eis. Scit
suo exaudiantur. Nolite ergo adsimilari
petras ante Dominum. Non in spiritu Dominus. Et L<
enim Pater vester quibus opus sit vobis anlequam ,

post spiritum commotione Domi-

commotio : non in
eum.
petatis
nus. Etpost commotionem ignis noninigneDomi- : INQPIT MISSA.
nus. Etpost ignem sibOus aursetenuis ibi Dominus. : Omnipotens «terne Deus, ut quadraginsimale hoc
et
Quod cum audisset Helias, operuit vultum suum jejunium et competentibus inchoemus obsequiis,
pallio, et egressus stetit in ostio spelunca;, et ecce tibi placitis effectihus celebremus , humani generis

vox ad eum dicens : Quid hic agis, Helia?Et illeres- Conditor et Redemptor largire propitius, et continen-

pondit : Zelo zelatus sum pro Domino esercituum, tiam nostrse salutis misericors exaudias. Per.
Colleclio.
quia dereliquerunt pactuni tuum filii Israel. Altaria
prophetas tuos oceiderunt gla- Deus abstinentia», Deus castimonia?, qui libenter
c
tua destruxerunt, et

animam jejunantium humihtate placaris, et humiliantium se

dio; et derelictus sum ego solus, et quserunt
Dominus ad eum precibus benignus inflecteris ; exaudi preces nostras
meam ut auferant eam. Et ait :
inchoamus
in hac hodierna die, quo quadraginsimale
Vade, revertere viam tuam per desertum in Da-
jejunium; et diversarum turbationum, quibus gra-
masco.
dimur, tempestate discussa continentiam nobis a ,

EpistolaPauliapostoliadCorinthios,iD Quadraginsima b
^ itiis tuee benignitatis infunde.
nunc tempus acceptabile ecce nunc
Fratres, ecce ;

Post nomina.
dies salutis.Nemini dantes uUam olfensionem, ut
Unianimes atque concordes Dominum Deiun no-
non vituperetur ministerium nostrum sed exhibea-
strum, fratres carissimi, deprecemur, ut jejunium
:

mus in omnibus nosmetipsos, sicutDei ministros, in remissiopeccatorum,et dono gratiee suae

uostrum sit
multa patientia, in tribulationibus, innecessitatibus, mentium conse-
castigationem corpomm profectus
in angustiis, in plagis, in carceribus, in seditionibus,
quantur. Per.
in laboribus, in vigiliis, in jejuniis, in castitate , in Ad pacem.
scientia, in longanimitate, in suavitate , in Spii'itu Jejunia nostra, quaesumus, Domine, ut nos a rea-

' Quadrarjmsvnx vocabulum

Hic ijuaarafjinstmse
nic vocaDUium et iia
ei scriben
ita scrineu- : prima, aui uie sequeuu, ut
aut diesequenti, conjicimus.Necdumenim
ui i^uuji^uiiii.3.
dum more illius temporis, patet ex sequentibus, et ex Quadragesima tunc incipiebat a feria 4 Cinerum.
i.t,.v.v^.»«..v, Luxoviensi
Lectionario ^,..» ac Missali Gothico.
.*...„..,..... -^. Nihil- „..,
hic Eadem lectio
b i.au<riu
u hic in Lusoviensi
.c^...^ .x...... ^..«..^ L.cctionario lu
1
de
o .._: n _i /.\.-;
Septuagesima .Sexagesuna et Quinquagesima.
,
: ; j.i;.;
quo deticiunt
l —
—.. — _^«*;.i..i^4-o^ccrTn
ea qu» perttnentad sequentesQuadra-
,

Lege adnotataad Lectionarium Luxoviense pag. 123 gesiiuce dies.

[lib. de Lit. Gall.l. In Gotbico pariter legitur Ordo : c Eadem Collectio in Missali Gothico, eademque
missx in initium Quadraginsimse, id est proDominica ut infra Contestatio; ibidem, page 220.
479 APPEiNDlX AD OPERA S. GERJMAKI PARISIENSIS. 480
libus nostrorum criniinum solvant, et tuam nobis ^ INCIPIT MISSA.
justitiam faciant esse placabilem, et coneordes nos Omnipotens sempiterne Deus, qui nobis in ob-
^

vinculo per complexum osculi nectant. eleemosynarum semine, posuisti

servatione jejunii et
Conteslalio. nostrorum remedia peccatorum, concede, qua-su-
Vere dignum justum est omnipotens Deus, per
et
mus, nos opere mentis et corporis semper tibi esse
Christum Doniinum nostrum. Qui est filius tuus uni-
devotos.
genitus, manens in gloria tua, in quo jejunantium Colleclio.

fldes alitur, spes provehitur, caritas roboratur. Ipse Deus, qui ad animarum medellam jejunii devo-
est enim panis vivus et verus, qui de ca^lo descendit, tione castigare corpora prKcepisti , concede quaesu-
,

et habitat seniper in corIo, qui est substantia ceter- mus, ut corda nostra ila pietatistu» valeant esercere
nitatis, et esca virtutis. Verbum enim tuum, per quod niandata ,
quatenus ab omnibus semper possimus
facta sunt omnia, non solura humanarum mentium, abstenere peccalis.
sed et ipsorum qiioque panis est angelorum. Hujus Post nomina.
panis alimento Mo>-ses famulus tuus quadraginta Deus, omnium pie jejunantium spes, salus, gloria,
diebus et noctibus legem accipiens jejunavit et a
,
prsesta ut imposita altaribus tuis munera ,
quae pro
carnalibus cibis, ut ture suavitatis capacior esset, B nostris nostrorumque peccatis studio pise devotionis
abstenuit, de verbo tuo vivens : cujus dulcedine vi-
offerimus, propicius et benignus aspicias, benedi-
vebat in spiritu, et lucem accipiebat in vultu. l"nde
cendo benedicas, et nobis sanctificata custodias.
nec famem corporis sensit, et terrenarum est oblitus
Ad pacem.
escarum ;
quia illum glorias tua; clariticabat aspectus,
Deus, qui ad hoc nobis dignatus es donare jeju-
et inftuente spiritu Deisermo pascebat. Hunc panem,
nium, ut abstinentia et castigatione carnali in fide
Domine, nobis ministrare non desinas ,
quem ut
inveniamur stabiles, in operibus efficaces; jejunia
sitiamus " indesinenter hortaris : cujus cabne a te
nostra suscipiens, da nobis ut sine disceptationis
IPSO SANCTIFICATA DUM PASCTMDR , roboramUr; ET
impuritate ^ in dileclione sinceri , manus nostras ad
SANGUINE DDM POTAMDR , abluimur, pcT Christum
te puras levare possimus.
Dominum nostrum.
Contestatio.
ITEM MISSA JEJDNII.
Vere dignum et justum est, omnipotens Deus, tibi
EpistolaPauUapostoliadCorinthios, legenda inJejunio b.
quod nobis ab initio s£Eculisanctificare jejunium,
Fratres, libenter sutTertis, secundum ignobilitatem
servare docuisti. Magnam enim in hoc raunere cor-
dico, quasi nos infirmi fuerimus, in qno quis audet, „
poribus gratiam contulisti quod si illa humani ge- :
in insipientia dico, audeo et ego. Hebraei sunt, et
neris mater interdictam sibi arborem custodisset,
ego Israhelitse sunt et ego semen Abrahae sunt,
: , :

inimortalitatem retinuisset et patriam. Sed peccatum

et ego ministri Christi simt, ut minus sapiens dico,
:

matris antiqute, quod inlicita hgni vetiti usurpatione

plus ego in laboribus plurimis,in carceribusabun-
:

commisit, et nostris oramus absolve jejuniis; ut qui

dantius, in plagis supra modum, in mortibus frequen-
de paradiso non abstinendo cecidimus eodem nunc
ter. A Judreis quinquenis quadragenas una minus
,

jejimando redeamus, per Christum Dominum no-

accepi. Ter virgis csesus sum, semel lapidatus sum,
strum.
ter naufragium feci, nocte et die in profundo maris
ITEM MISSA JEJUmi.
fui. In itineribus saspe, periculis lluminum, pericuhs
Epistola Pauli apostoli ad Romanos.
latronum, periculis ex genere, periculis ex gentibus,
pericuhs in civitate, periculis in solitudine, periculis Fratres, vivo ego, dicit Dominus, quoniam mihi
in mari, periciilis in falsis fratribus. In labore et flectit omne genu, et omnis lingua confltebitur Deo.
serumna , in vigiliis multis, in fame et siti, injeju- Itaque unusquisque nostrum pro se rationem reddet
niis frequenter, in frigore et nuditate; sollicitudo Deo. Non ergo amplius invicem judicemus ; sed hoc

omnium ecclesiarimi in Christo Jesu. judicate magis, ae ponatis offendiculum fratri vel
J)
Leclio sancli Evangelii secundum Matthaeum. scandalum. Scio et confido in Domino Jesu. Si enim
c D. Cum jejunatis, nolite fieri , sicut hvpocritBe, propter cibum frater tuus contristatur, jam non
tristes. Esterminaiit eiiim facies suas, ut pareant secundum caritatem ambulas. Noli cibo tuo illum
hominibus jejunantes. Amen dico vobis, receperunt perdere, pro quo Christus mortuus est. Non enim
mercedem suam. Tu autem cum jejunas, unge caput blasphemetur bonum nostrum. Non est regnum Dei
tuum, et faciem tuam lava, ne videaris hominibus esca et potus, sed justitia, etpax, et gaudium in Spi-

jejunans, sed Patri tuo, qui est in abscondito; et Pa- ritu sancto. Qui enim servit Deo, probatus est homi-
ter tuus qui videt in abscondito, reddet tibi. nibus.

Forte legendum, esuriamus.

° etc, sed item alia missa Jejunii. In eodem Gothico
:

in Ordine Romano legitur Domi-

^ Epistola hffic habentur tantum sex missse ante missam in Symboli
nica Sexagesima?. traditione, quse fiebat in Dominica Pahnarum ne- :

Id est, Dixit Dominus Jesus discipulis suis.

<;
que hic plures.
d Ha3c item CoIIectio in Gothico pro secunda missa " Legebafur in exemplari disceptatione puritate
,

jejunii : ubi non aliterquam hic missaj inscribuntur, sed manifestum mendum hoc modo indubie sanan-
non, ut solet, pro Dominica piima, secunda, tertia, dum.
481 SACRAMENTARIUM GALLICANUM - LECnONES DE AD\TNTU DOMINI 482

Leclio sancti Evangelii secundiim Matlb£Eum ".

\ Ad pacem.
Simile est regimm cselorum homini patrifamilias, c Accepta tLbi sint, Domine, qusesumus, nostri

qui exiit primo mane conducere operarios in vineam dona jejunii, quas expiando nos tua; gratise dignos
suam. Conventione auteni facta cum operariis es de- efficiant et ad sempiterna promissa perducant.
nario diurno, misit eos in vineam suam. Et egressus Contestatio.

circa horam tertiam, vidit alios stantes in foro otio- Vere dignum et justum est, omnipotens Deus,
sos, et ilhs dixit : Ite et vos in vineam meam, et suppliciter exorare, ut cum abstinentia corporali

quod justum fuerit daho vobis. Illi autem abierunt. mens quoque nostra sensus declinet inlicitos ; et quse

Iterum exiit circa sextam et nonam horam, et fecit terrenje fehcitatis carnalibus epulis abnegamus, hu-
similiter. Circa undecimam vero exiit, et invenit manae voluntatis pravis intentionihus amputemus,
alios stantes, et dicit illis : Quid hic statis tota die ud ad Sancta sanctorum d [pie] fldeliterque capienda
otiosi? Dicunt ei, quianemo nos conduxit. Dicit il- conpetenti jejunio [pervenu'e] valeamus. Per Chri-

lis : Ite et vos in vineam. Cum sero autem factum stum Dominum nostrum.
esset, dicit dominus vineae procuratori suo : Voca ITEM MISSA JEJUNII.
Epistola PaaU apostoli ad Romanos.
operarios, et redde illis mercedem, incipiens a no-
Fratres, odientes mala, adhffirentes bono, cari-
vissimis usque ad primos. Cum venissent ergo qui B
tate fraternitatis invicem diligentes, honore in-
circa undeciraam horam venerant, acceperunt sin-
vicem prajvenientes , soUicitudine non pigri, spi-
gulos denarios. Venientes autem et primi, arbitrati
ritu ferventes, Domino servientes, spe gaudentes, in
sunt quod plus essent accepturi ; acceperunt autem
tribulatione patientes, orationi instantes, memoriis
et ipsi singulos donarios. Et accipientes murmura-
sanctorum communicantes, hospitalitatem sectantes.
bant adversus patremfamihas, dicentes: Hii novis-
Benedicite, et nolite maledicere gaudere cum gau- :
simi una hora fecerunt, et pai-es nobis illos fecisti,

qui portavimus pondus diei et aestus. At ille respon-

dentibus, flere cum flentibus ; id ipsum invicem sen-
tientes, non alta sapientes, sed humilibus consen-
dens uni eorum dixit : Amice, non facio tibi inju-
tientes in Christo.
riam. iNonne es denario convenisti mecum ? Tolle
Lectio sancti Evangeli secundum Lucam.
quod tuum est, et autem et huic novis-
vade. Volo
Diebus iUis, dicebat Doniinus Jesus parabolam ad
simo dare sicut et tibi. Aut non licet mihi quod volo
discipulos suos, quoniam oportet semper orare, et
facere ? An oculus tuus nequam est, quia ego honus
non Judex quidam erat in quadam
deflcere, dicens :

sum? Sic erunt novissimi primi, et primi novissimi.

civitate, qui Deum non timebat, et hominem non re-
Multi enim sunt vocati, pauci vei'o electi
p verebatur. Vidua autem quasdam erat in civitate illa,
INCIPII MISSA.
et veniebat ad eum, dicens Vindica me de adversa-:

Memores caalestium prteceptorum, fratres caris-

rio meo ; et nolebat per multuni tempus. Post hoec
simi, peccata nostra corani Domino deileamus, se-
autem dixit intra se :Et si Deum non timeo, nec ho-
rentes in lacrymis, quod metamus in gaudiis. Simus
minem revereor ; tamen quia molesta est mihi hoec
in oratione adsidui, in jejuniis prompli, in eleemo-
vidua, viudicaboillam, ne in novissimo veniens, su-
syuis hilares, ut promissiB retributionis gloriam de-
gilletme. Ait autem Dominus: Audite quid judex ini-
vota fide et futura operatione mereamur.
quitatis dicit. Deus autem non faciat vindictam elec-
Collectio.
torum suorum, clamantium ad se die ac nocte, et
Tempus hoc sacratissimum, fratres dilectissimi,
patieutiam habebit in illis ? Diio vobis, quia cito
vehementi devotione ac solUcitudine celebremus, in
faciet vindictam illoruni. Verumtamen Filius hominis
quo Dominus nosterquadragintadierum vel noctium
veniens, putas inveniet fldem in terra ? Dixit autem
cursum absque ullo ejus juvamine sub indumento
ad quosdaiu Dominus Jesus qui in se conUdebant,
corporis jejunavit. Nam sicut reliquo anni tempore
tamquamjusti, et aspernabantur ceteros parabolam
jejunare prsemium est : ita in his diobus non jejunare
istam: Duo homines ascenderunt in templum ut ora-
peccatum est •>. Illa enini voluntaria sunt jejunia,
ista necessaria; illa de arbitrio, ista veuiunt de man-
D rent, unus Phariseeus, etalter Publicanus. Pharisseus
stans ha^c apud se dicebat Deus, gratias ago tibi,
:
dato ; ad illa denique invitamur, ad ista compelli-
quia non sum sicut ceteri hominuni, raptores, injus-
mur. Precemur ergo Dominum, ut nobis tribuat re-
ti, adulteri, velut etiam hic PubUcanus. Jejuno bis
missionem peccaminum. Per.
Post nomina. in sabbato, decimas do omnium quse possideo. Et

Efficiatur haec hostia, Domine, quaesumus, sollem- Publicanus a longe stans nolebat nec oculos ad cse-
nibus grata jejuniis ; et ut tibi flat acceptior, purifl- luni levare, sed percutiebat pectus suum dicens :

catis mentibus immoletur. Deus propicius esto mihi peccatori. Dico vobis, des-

Hoc Evangelium in Ordine Romano legitur Do-

" ioD, m, 183.
minica Septuagesimse. Idem ipsum in Afncana Ec- b Nolandus hic locus de prsecepto jejunii Quadra-
clesia lectum est tempore vindemise, vivente Augus- gesimalis.
tino,ex sermone ad populum 87. Itemque ipso die Na- Eadem fere CoUectio in Romano feria 3 hebdo-
talis Domiui, ex sermone 49. Sed ha; Lectiones non madte Passionis.
eraiit solemnes pro sacris mysteriis, sed tantum ad d Id est Eucharistiam seu communionem Pascha-
sermonis matenam ad quam continua librorum sa-
: lem.
crorum lectio fiebat. ut patet ex sermonibus 152, 154,
483 APPENDIX AD OPERA S. GERMiW>JI PARISIENSIS. 484

cendit hic justificatus in domuni suaui ab illo : cpiia y^ struni deprecemur ut jejunium nostrum sit proiji-
:

omnis qui se exaltat, humiliabitur; et qui se humi- cialio nostra, et dono gratifc sua^, castigationem cor-

liat, exaltabitur. porum profectus mentium consequantur.

1M;1P1T MISSA. Conteslalio.
Deus, cui omnis creatura pro suo ordine serviens Vere dignum et justum est. Qui fideles tuos nou
famulatur subjecta, in hac jejunii humiliatione pre- solum cibis corporalibus pacis, sed etiam spirilalibus
ces nostras cxaudi proiiicius. opulis misericors reficis, ac prseslas, ut qui de para-

Collectio. diso in primo parente per inobedientiam non absti-

Jejunii incurvatione pro nostris reatibus et delictis nendo cecidimus, per Christi Domini nostri obedien-
miserere, qutEsumus, Domine, el acontinuisvitiis oc- tiam jejunando redeamus ; et quibus per cibum ligni
cupatos, ad virtutes propiciatus respicere dignare. inlata mors fuerat, per crucis lignum salus perdita

Post nomina. redderelur. Quem merito venerantur sedes, miran-

Prajsta nohis, misericors Deus, ut munera nostra tur throni, cunctusque senatus cselestium potestatum

pro jejunii sanctificatione ohlata Spiritus sanctus ad- cum beata seraphim proclamant ; Sanctus.
sumat, et ad te loto corde clamantes pvopiciationis CoDlestatio dc Joseph c.

Vere dignum et justum est omnipotens Deus, per

tuse indulgentiam consequamur. B
Ad pacem. Christum Dominum nostrum. Cujus typum Josepli

Omnipotens et misericors Deus, exaudi preces jeju- portans, immenso amore a patre dUigitur, in occulto

nantium Christianorum, munus, et misericordiee tua>

odio a fratribus reportatur. lllum denique oderant

omni cessante fraudulentia, propicius impeude ut ;

tratres sui propter mysteria somniorum ; et Chri-

per conjunctionem pacis omnes a te comprehensam,

stum Dominuni persequebantur Juda?i propter mani-
festationem virtutum. llle ad visitandum populum a
securis tibi mentibus serviamus.
Conlestatio.
Deo patre piissimo destinatur ; ille errabat per he-

" Vere dignum et justuni est te auctorem et san- remum, ut inveniret fratres, qui noscebantur pasto-

ctificatorem jejunii conlaudare, per quod ILberas a res. Hic Christus Dominus praedicabat in populo, ut

nostrorum debitis peccatorum. Ergo suscipe libeus ab errore converteret peccatores. Illum in Dolahim

adque nos a malis omnibus vendiderunt fratres, et occidere tractavemnt ; hunc

jejunantium preces,
propitiatus eripias ; iniquitates nostras, quibus justc Cluistum Dominum Bethania Lazarum suscitantem

adfligimur, rogamus aljsolve per Christum Domi- doluerunt Judoei, et crucifigere statuerunt. llle in
cisterna servaudus reputatur; hic custodiae militum
num, etc.
ITEM MISSA JEJfMl. C deputatur. Ule a fratribus ; hic Christus Dominus a
Epistola Pauli apostoli ad duodeclm tribus. Judffiis tradilur. Ille Ismaelitis trigtntaargenteis ven-
Fratres, Deus elegit pauperes in hoc mundo, di- ditus in deserto ; hic Christus Dominus triginta ar-

vites in fide, et heredes regni, quod repromisit Deus genteisaJud»is.Illumfratresvendideruntin^Eg}'pto;

diligentLbus se >. hunc milites exspoliaverunt. Ille addicitui' servituti
Lectio sancli Evangelii secundum Johannem. hic Christus Dominus adfigitui' cruci. llle in JEgjpto
Diebus illis, dixit dominus Jesus discipulis suis : descendit; hic Christus Dominus in ligno pependit.
Amen, ameii dico vobis, nisi granum frumenti ca- Cum illo duo damuati servantur in carcere; cmu Chri-
dens interra mortuumfuerit, ipsum solum manet sto Domino duo latrones adjunguntur in cruce. Josep
si autem mortuum fiierit, multum fructum adfert. damnatis somuia exponit; Chi'istus Dominus latroni
Qui amat animam suam, perdit eam ;
qui [autemj pra;miapromittita,'terna.Josephde ergastuloegressus
odit animam suam in hoc mundo, in vitam celernam componitur; Christus Dominus infernum exspoliatu-
custodit eam. Si quis mihi ministraverit, me sequa- rus aggreditur. Ille post tribulationem perveuit ad ho-
tur ; et ubi sum ego, illic et minister meus erit. Si norem; ChristusDominus post resurrectionem triura-
quis mihi ministraverit, honorilicabit eum Pater phansasceudit ad Patrem. Ille frumenta distribuit
meus, qui est in c;elis.
D in .'Egypto ; hic Eucharistiam consecravit in mundo.
INCIPIT MISSA. Ille a fratribus est adoratus in terris ; hic Christus

Dominum Deum nostrum, fratres carissimi, in hac Dominus ab angelis jugiter adoratur in ckIIs. Cui.
CoQti^stalio quando de manna legiturd.
nostri humiliatione jejunii supplices deprecemur;
Vere dignum etjustum est, omnipotens Deus: cu-
ut observantiam, quam corporaliter exhibemus,
jus jussu manna de ctelo descendit, similique modo
mentibus etiani valeamus exercere sinceris, et cas-
de virga percusso sihce aqua parturiens, et obduris-
tigatio nostrorum corporum profectui militet anima-
simum saxum iu stagnum manantibus rivis spuman-
rum.
Secreta. tibus unda sulcabat. Nam totus iste mundus, qui ma-
Unianimes adque concordes Dominum Deum no- nifestissime fuit heremus, venit ad petram, id est

° Eadem
in Missali Golhico, pag. 233. c Nempe quando Joseph patriarchee historia lege-

^ Epistola non videtur descripta fuisse inte-

Ilffic batur infra.
gra qualis ad missam tunc recitabatur. Quod etiam d Id intelligendum videtur de Evangeho, quod pro

de quibusdam aliis, qu8e hic breviores simt, conji- tertia Dominica Quadragesim» assignatur infra.
cimus.
48d SACIL\MENTARIUM GALLlCAiXmi. — LECTIOXES DE ADATNTU DOMIM. 48G

Christus. Crucis virga percussuin lancea latus ejus ^ gionis illius, et niisit illum in villani suani ut pasce-

aperuit, aquas vivas evomuit, unde simul bibit om- ret porcos, et cupiebat implere ventrem suum de si-

nis credulitas gentium, (jui numquam sitiet in seter- liquis quas porci manducabant, et nemo illi dabat.
num. Cui merito. Ipse autem reversus dbdt Quanti mercenarii patris :

Item Contestalio in medio Quadraginsimae.

mei abundani panibus, ego autem hic fame pereo
Vere dignum et justum est, omnipotens Deus- Surgam, et ibo ad Deum meum, et dicam Uli Pa- :

ter, peccavi in cselum et coram te, et jam non sum

Quem nullus potentiam majestatis tuaj offensus efTu-
gere potest, nec ante faciem nominis tui eriperetur dignus vocari filius tuus, fac me sicut unum de mer-

laesus; qui aras a?dificat in consecratione adversa- cenariis tuis, et surgens venit ad patrem suum. Cum

rii, ut maledicat cui tu beuedicis. Qu»nam Balaac autem adhuclonge esset, vidit illum pater ipsius, et
insidiator petit populo maledici; sed jusso tuo pro- misericordia motus est et adcurrens cecidit supra :

phetatus Balaam benedisit, laudans tabernacula Ja- collum ejus, et oscolatus est iUum. Dixitque ei fi-
cob, et benedicens tentoria tua Israel. Unde te, Do- lius Pater, peccavi in ceelum et coram te, et jam
:

mine Deus omnipotens, deprecamur, quia caelos te- non sum dignus vocari filius tuus. Dixit autem pater
nes, et abyssos regis, ut virga qure egressa est de ad servos suos Cito proferte stolam primam, et
:

Jacob, et consurgit de Israel, dominetur cunctis gen- " induite illum et date anolum ia manu ejus, et cal-
;

tibus, benedicat hereditatem, quam suo sanguiue ceamenta in pedes ; et adducite vitulum saginatum,
adquisivit Dominus noster Jesus Christus Fdius tuus. et occidite; et manducemus, et epulemur quia : liic

Cui merito. filius meus mortuus erat, et revixit; perierat, et in-

Lectio sancti Evangelii secundum MattbfEum quae legitur

ventus est.

initio Quadraginsimse ". Lectio sancti Evangelii secundum Johannem, quse legitur
Dominica. tertia
Tempore illo ductus est Dominus Jesus in deser-
Diebus illis loquentes turbte ad Dominum Jesum,dixe-
tum a Spiritu ut temtaretur a diabolo. Et cum jeju-
runt : Quid faciemus ut operemnr opera Dei ? Respon-
nasset quadraginta diebus et quadraginta noctibus,
Hoc est opus Dei ut credatis in eum
dit Jesus et dixit eis :

postea esuriit. Et accedens temtator dixit Uli : Si li-

quem misit ille. Dixerunt ergo ei Quod crgo tu facis si- :

lius Dei es, dic ut lapides isti panes flant. Qui res-
gnum.utvideamus etcredamus tibi? quid operaris?
pondens dixit Scriptum est, non in pane solo vivit
:

Patres nostri manna manducaverunt in deserto, si-

hpmo, sed in omni verbo, quod procedit de ore Dei.
cut scriptum est Panem de cselo dedit eis mandu-
:

Tunc adsumpsit eum diabolus in sanctam civitatem,

care. Dixit ergo eis Jesus : Amen amen dico vobis,
et statuit eum super pinnaculum templi, etdixitei:
Si fdius Dei es, mitte te deorsum. Scriptum est emm,
C non Moyses dedit vobis panem de cselo, sed Pater
meus dat vobis panem de ca^lo verum. Panis enim
quod angelis suis mandavit de te, ut manibus tol-
Dei est qui descendit de cselo, et dat vitam mundo.
lant te, ne forte offendas ad lapidem pedem tuuni.
Dixerunt ergo ad eum : Domiue, semper da nobis
Ait illi iterum Jesus : Rursus scriptum est, non tem-
panem hunc. Dixit autem eis Jesus : Ego sum panis
tabisDominum Deum tuum. Iterum adsumpsit eum
vita. Qui venit ad me, non esuriet; et qui credit in
diabolus in moutem excelsum valde, et ostendit ei
me, nonsitiet unquam. Sed dixi vobis. quia et vidis-
omnia regna mundi et gloriam eorum, et dixit Uli
tis me, et non creditis. Omne quod dat mihi Pater,
Hfec tibi omnia dabo, si procidens adoraveris me.
ad me venit ; et eum qui venit adme,non ejiciam foras.
Tunc dicit ei Jesus : Vade retro, Satanas. Scriptum
Quia descendi de cajlo, non ut faciam voluntatem
est : Dominum Deum tuum adorabis, et illi soli ser-
meam, sed voluntatem ejusquimisitmePatris; utom-
vies. Tunc reliquit eum diabolus; et ecce angeli ac-
nequoddedit mihi,non perdamexeo, scd resuscitem
cesserunt, et ministrabant ei.
illum in novissimo die. Ha-c est enini voluntaspatris
LectiosanctiEvangelii secundum Lucam, quando historia meiquimisitme, ut omnis qui videtFilium, etcredit
de Joseph legitur b.
Homo quidam habuit duos filios, et disit adoles-
' n eum, habeatvitam aeternam, et resuscitabo eum in
J)
novissimo die. Murmurabant ergo Juda?i de iIIo,quia
centior ex illis patri : Pater, da mihi portionem
dixisset, ego sum panis qui de cfelo descendi ; et
substantiae quae me contingit. Et divisit illLs sub-
dicebant : Nonne hic est Jesus filius Joseph, cujus
stantiam. Et non postmultos dies, congregatis omni-
nos novimus patrem et matrem ? Quomodo ergo
bus, adolescentior fllius peregre profectus est in re-
dicit hie, quia de cajlo descendi ? Respondit ergo
gionem longinquam, et ibi dissipavit substantiam
Jesus et dixit eis : Nolite murmurare in invicem.
suam, vivendo luxoriose. Et postquam omnia con-
Nemo potest venire ad me, nisi Pater qui misit me,
summasset, facta est fames valida in regione illa, et

ipse caepit egere. Et abut, et adhsesit uni civium re- traxerit eura, et ego resuscitabo eum in novissimo

tinas tertia Quadragesimse, ut Evangelmm

Dominica
Non ergo ex ordine Lectiones accurate hic despo-
*
de prodigo Sabbato pra?cedente quo die pro
sitK. Idem Evangelium hodie quoque in Romano filio :

Dominica prima Quadragesima;, quae initio Quadrn- Epistola Missa» est eadem Josephi hisforia. Videtur
gesimx hoc loco designari videtur, olim caput Qua- autem hic assignari pro Dominica secunda Quadra-
dragesimse etiam in Ecclesia Romana, ex notis Me- gesimee, nam praecedens est pro prima, subsequens
nardi nostri in Sacramentarium, pag. 52. pro tertia.
b Hffic historia nunc in Romano lesitur ad Matu-
487 APPEXDIX AD OPERA S. GERMANI PARISIENSIS. 488
die. Est seriptum in Proplietis Et erunt omnes do- secundum Marcum.
:
^ Legit diaconus.
Incipit
cibiles Dei. Omnis qui audit a Patre, et didicit, ve-
nit ad me. Non quia Patrem vidit quisquam, uisi is Initium Evangelii Jesu Christi Filii Dei. Sicut

qui est a Deo, hic vidit Patrem. Amen amen dico

scriptum est in Esaia propheta : Ecce mitto ange-
vobis, qui credit in me, habet vitam seternam. Ego lum meum ante faciem tuam qui prseparabit viam ,

sum panis vitae. Palres vestri manducaverunt in de- tuam ante te. Vox clamantis in deserto Parate viam :

serto manna, et mortui sunt. Hic est panis de coelo

Domini, rectas facite semitas ejus.

descendens, ut si quis ex ipso manducaverit, non Exponit presbyter.

moriatur. Ego sum panis vivus qui de ccelo descendi. Marcus Evangelista leonis gerens figuram , a soli-

Si quis manducaverit ex hoc pane, vivet in feternum; tudine incipit dicere : Vox clamantis in deserto :

et panis quem ego dabo, caro mea est pro mundi Parate viam Domini. Sive quia regnat invictus. Hu-

vita. Liligabant ergo Juda?i ad invicem dicentes jus leonis multifarie invenimus exempla, ut non va-
:

Quomodo potest hic carnem suam nobis dare ad cet dictum illud : Juda filius meus, catulus leonis,

manducandum ? Dicit ergo eis Jesus : Amen amen de germine mihi recubans , dormisti ut leo et sicut
dico vobis, qui manducat meam carnem, et bibit
catulus leonis, quis excitabit eum?
meum sanguinem habet vitam ajternam, B Incipil secundam Lucam.
, et ego
Legit diaconus.
resuscitabo eum in novissimo die.
Fuit in diebus Herodis regis Judee sacerdos qui-
MISSA IN SYMBOLI TRADITIONE. dam, nomine Zacharias, de vice Abia, et uxor illius
In Symbolum ad aurium apeiiionem ad electos". de filiabus Aaron, et nomen ejus Elizabeth.
Aperturi vobis, carissimi, Evangelia, id est, gau- Exponit presbyter.
diadivina; prius ordine insinuare debemus ,
quid Lucas evangelista spcciem vituli gestat : ad cujus
Evangelium sit, et unde descendat ; et cujus iu eo instar Salvator noster est immolatus. Et ideo Lucas
verba ponantur; et quare quattuor sint qui baec vilulo comparatur, quia duo cornua, duo testamenta;
gesta scripserunt ; vel qui sunt ipsi ii quattuor, qui et quattuor pedum ungulas quattuor Evangelia con-
divino Spiritu, adnuntiante propbeta, ante signati tinebant.
sunt : ne forte sine hac ordinis ratione vel causa [Incipit secundum Johannem.]
stuporem relinquamus, ut qui ad hoc [Legit diaconus.]
venistis ut au-
res vobis aperiantur, ne incipiat sensus vester ob- In principio erat Verbum et Verbum erat apud ,

tundi. Evangelium dicitur proprie, bona adnuntiatio. Deum, et Deus erat Verbum. Hoc erat in principio
Qua» utique adnuntiatio est Jesu Christi Domini apud Deum. Omnia per ipsum facta sunt et sine ,

Q ipso factum est nihil.

nostri. Descendit autem Evangelium ab eo quod ad-
nunliet et ostendat quod is qui per prophetas suos Exponit p7'esbyter.
,

loquebatur, venit in carne sicut scriplum est : Qui Joannes habet similitudinem aquilfe ,
quod nimis
,

loquebar ecce adsum. ExpKcantes ergo breviter quid alta petierit. .4it enim David ex persona Cbristi :

sit Evangelium, vel qui sunt ii quatluor qui per pro-

Renovabitur sicut aquiliB juventus tua, id est Jesu

phetam ante monstrali Christi Domini nostri, qui resurgens a mortuis as-
sunt, nunc figuras atque no-
miuasingulaadsignemus indiciis.Ait enim Propheta
cendit in coelos. Unde jam vobis conceptis regnans
gloriatur Ecclesia, nova tendere ChristianEe legis
Ezechihel : Et similitudo vultus eorum ut facies ho-
exordia.
minis, ut facies leonis a dextris illius ; et facies vi-
Incipit expositio Symboli<^.
tuli, et facies aquilse a sinistris illius. Hos quattuor
Sacramenta divina, fratres carissimi, non tam
has figuras habentes Evangelistas esse non dubium
est. Sed nomina eorum qui Evangelia scripserimt,
discutienda sunt, quam credenda ; et nec credenda
tantummodo, sed et timenda : nec potest tenere
heec sunt : Matthseus, Marcus, Lucas, Johannes.
fidei disciplinam, qui non habuerit fundamentum
Post hssc legit diacomis. ^. timoris Domini, sicut Salomon Initium sa-
ait :

Liber generationis Jesu Christi David

timor Domini. Qui enim timet Dominum
filii , tilii
pientiee
Abraham. Abraham genuit Isaac, Isaac autem genuit in omnibus, quae dicuntur a Deo et sapiens est, et
,

Jacob, Jacob autem genuit Judam et fratres ejus.

fldclis. S^-mbolum igitur hodie audiluri estis , sine
Christi autem generatio sic erat.
quo nec Christus adnuntiari potest, ncc fides teneri,
Post hsec tractat ^ presbyter. nec baplismi gratia celebrari. Symbolum est signa-
Filii carissimi, exponamus vobisut quam Qguram culum sacramentum religionis eeter-
fldei catholicfe,

unusquisque in se contineat, et quare Matthajus figu- na^. Vos ergo, competentes, cum omni reverentia
ram hominis babeat. Quia initio suo nihil aliud agit, preeparate sensus vestros; audite Symbolum, quod
nisi nativitatem Salvatoris, pleni ordinis generatio- vobis hodie materno ore sancta cathohca tradit Ec-
nes enarral. clesia.

° Haec aurium apertio prEemittebatur traditioni eorum sermones de Scriptura.

Symboli : quoe traditio fiebat Dominica Palmarum Confer homiliam sancti Maximi episcopi Tauri-
>=

ex notis ad Lectionarium Luxoviense. nensis de expositione Symboli.

b Id est eocponit, Hinc tractatus Patrum appellati
489 SACRAMEXT.^Rini GALLICANUM. - LECTIONES DE .ADVEXTl" DOMIXI. 490
Credo in Deum Patreni omnipotenfem, creatorem a Spiritum sanctum Deum te necesse est confiteri. Hic
cseli etterra;. Credo in Jesuni Christum FUium ejus est enini Spiritus sanctus, qui egreditur a Patre ", de
unigenitum sempiternum. Conceptum de Spritu san- quoj|ait Salvator beatis apostolis suis : Ite, baptizate
cto, natum es Maria virgine; passum sub Pontio omnes gentes in nomine Patris et Filii et Spiritus
Pilato, cruciflxum, mortuum, et sepultum. Descen- sancti. Xon potest videri separabilis virtute, qui non

dit ad inferna, tertiadie resmTexit amortuis. Ascen- potest in nomine separari. Sanctam Ecclesiam catho-
dit ad caelos, sedit ad dexteram Dei Patris omnipo- licam remissionem peccatorum, carnis resurrectionem,
tentis : inde venlurus judicave vivos et mortuos. vitam seternam. Xisi credideris Ecclesiam Dei san-
Credo in Spiritum sanctum, sanctam Ecclesiam ctani, non potes in Ecclesia Dei dona percipere. Pro-
catholicam, Sanctorum commuuioneni, remissionem pter hoc una curn Patre et Filio, et Spiritum sanctum
peccatorum, carnis resurrectionem, vitam aeternam. professus es Deum , ut per gratiam baptismi pecca-
Amen. torum tibi remissio concedatur, el carnis tuse resur-
Repetendus vobis esl, dilectissimi, sermo Symboli rectio reparetur in feternum. Xisi enim credideris
hujus, qualiter ea, quae dicimus, vestris sensibus dimissa tibi peccata tua, absolutus esse non poteris.
melius inserantur. Credo in Deum. Tertia igitur vice Xisi credideris carnis resurreclione reparandum te

nt ad reliqua capienda fidcliore cursu pervenire B esse post mortem, ad fructum vitse perpetuse venire
possimus, ordo Syniboli recensendus est : Credo in non poteris.
Deum. Ecce addidisti omnipotentem, et veraciter ad- Repletum esi •>.

didisti. Xihil de promissione diffidas, sed securus ex- Ledio Isaioe prophetoB legenda in tradilione Symboli.
pecta, si credis quia omnipotensestqui promittit. Et Hasc dicit Dominus : Ecce justus perit, et nemo
in Jesum Christum Filiiim ejus unicum, Dominum no- est qui recogitet in corde suo : et viri misericordes
strum. Hoc est illud sacranicntum lidei. Xisi enim excolliguntur, quia non est qui intellegat. A facie
Filium Dei tota menle credideris, Patrem non potes enim malitia; colleclus est justus. Veniat pax, et re-
conliteri. Crede ergo Filium Dei unigenitum ab in- quiescvit in cubile suo. Vos autem accedite huc, filii

genito, viventem a vivente, vertim de vero. Qui con- augurialricis, semen adulteri et fornicarii» Super
ceptus est de Spiritu sancto, natus cx Maria virgine. quem lusistis? super quem dilatastis os, et ejecistis

Spiritum sanctum audis auctorem : ne dubites vir- ILiiguam? Xam qui flduciam habet mei, hereditabit
ginem poluisse concipere. Hoc est quod ait angelus terram, et possidebit montem sanctum meum, ait

Gabrihel ad Mariam dicens : Spiritus sanctus veniet Dominus Deus.

in te, et virtus Altissimi obumbrabit tibi. Cur non Epistola Petri aposloli ad gentes.
credis eum iu utero virginis hominem figurasse, ^ Fratres, in hoc vocati estis, quia Christus passus
quem credis hominem fecisse de terra ? Xec Mariam est pro vobis, relinquens vobis exemplum, ut sequa-
dubites virginem mansisse postpartum, quod ante mini vestigia ejus. Qui peccatum non fecit, nec in-
mulla tempora propheta Esaias cecinit, dicens : Ecce ventus est dolus in ore ejus. Qui cum maledicere-
virgo in utero accipiet, et pariet fdium. Hoc divini tur, non remaledicebat cumpateretur, non commi-
;

eloquii auctoritate credeuduin est. Fassum sub Pon- nabatur. Tradebat autem se judicanti'^ injuste. Qui
tio Pilato, crucifixum, mortuum et sepultum. Nulla peccata nostra portavit in corpore suo super li-

te trepidatio de Douiini tui passione confundat : ni- gnum : ut peccalis mortui, justitiae viveremus.Cujus
hil de cruce, nihil de sepultura verearis. Xon fuit in livore sanati sumus. Eratis enimsicutoveserrantes :

illo qui te redemit fragilitatis intirmitas, sed pietatis sed conversi estis nunc ad pastorem et visitatorem
officium. Crus illius tuum regnum est : mors illius animarum vestrarum.
tua est vita. Descendit ad inferna, tertia die resurrexit Lectio sancli Evangelii secundum lohannem i.

a mortuis : ad dexteram Patris

ascendit in cxlos, scdit In illo tempore, ante sex dies Paschse venit Do-
omnipotentis. Si te triduanaDomini tui sepultura con- minus Jesus Bethaniam, ubi fuerat Lazarus mortuus,
turbat, resurrectio magis ffiterna confirmet. Quid- T\ quem suscitavit Jesus. Fecerunt auteni ei csenam
quid infirmitatis audis in Christo, mysterium est. ibi, et Martha ministrabat Lazarus vero unus erat :

lUud tameu oportet mirari, quod ei, cui cselum me- ex discumbpntibus cum eo. Maria ergo accepit li-

rilo debebatur, crucem pro te contempsit sustinere. bram unguenti nardi pistici preciosi, unxit pedes
Si credis ea quse tibi videntur, crede et illa quse Domini Jesu, et extersit capillis suis pedes ejus, et
negare non potest in gloria. Inde ventwus judicare domus implcta est ex odore unguenti. Dixit ergo unus
vivos et mortuos. Ecce ille qui ab iuiquis est judica- ex discipulis ejus Judas Scariothis, qui erat eumtra-
tus in lerris, de sede cselesti judicaturus advenit. Si ditunis : Quare hoc unguentuni non vendidit trecen-
judicalum despicis, judicempertimesce. Credo inSpi- lis datum est egenis? Dixit autem hoc,
denariis, et
ritum sanctum. Si credidisti Deura Patrem omnipo- non quia de egenis pertinebat ad eum, sed quia fur
tentem, et in Fihum^ ejus unigenitum per fidem, et erat, et loculos habens, ea quae mittebantui- porta-

* XuUa hic mentio de processione ex Fiho, nuUa c Sic in veteri exemplari, ut in Vulgata, non ju-
item infra in quadam missa Dominicah. ste, ut ex Graeco.
^ Forle, Expletum est, quod minio descriptum in d Idem Evangelium in Gothico pro missa in Sym-
Codice. boli traditione.

Pathoi.. LXXIl. 16
 491 APPEXDIX AD OPER.\ S. GERMANI P.UIISIENSIS. 49-2

bat. Dixil ergo Doniinus Jesus : Sine illam, ut in die A Vere dignum
Contestatio.
justum
sepulturse meie servet illud. Pauperes
et est, omnipotens Deus, ab
enim semper
omni sexu, setate, et sensu dicere laudem in bac
habetis vobiscum, me autera non semper habetis. In
crastinum autem turba multa qua venerant ad dieni
die jejimii et laudis tuK triumphali prEeconio, quo
al) Hierosolymis et Bethania oeeurrerunt tibi pluri-
festum, cum audisseut quia venit Dominus Jesus
m£e populorum catervae, una voce perstrepentes
Hierosolymam, acceperunt ramos palmarum, et pro-
:

Osanna filio David, benedictus qui venit in nomine

cesserunt obviani ei, et clamabant : Osanna, bene-
dictus qui venit Rex Israel. Et invenit Dominus Je-
Domini. Tibi enim cum lingua couia servivit arbo-
rea, cum arenosa itinera ramis virueruntcomposita.
eum, sicut scriptum est
sus asellum, elsedit super :

Plebis quoque indumentum tuis plantisproslernitur,

Noli timore, Rex tuus venit sedens
iilia Sion, ecce
nudalisque novo populus
viris via vestitur Viclori
super puHum asin». Hajc non cognoverunt discipuli :

ejus primum; sed quando gloriflcatus est nominus

prajstat triumphum. Surgit totus clamor in laude,
voces clamantium penetrant templum, dicentes Be- :
Jesus, tunc rerordati sunt quia ha-c erant scripta de
nedictus qui veuit in nomine Domini. Ecce, Hieru-
eo, et crediderunt ei.

INCIPIT MISS.\ ^ salem, qualiter tibi Rex tuus sedens super asinum
In geminas partes diem hunc excolendum com- ^ mansuetus advenit. Adveni ergo, rogamus, et in

plectitur, Domine, nostrse servitutis famulatio, vel

medio nostri adsiste, et qui nos tunc reparasti per
de
jejunii cultu sacrato, vel de insignibus tuis, quse ho- crucem per istum immolaium panem <=
et sanguinem
iterum lapsos repara; ut te advenire in nostris cor-
die fulserunt, mirabilibus, quo Lazarum reduxisti
post tartara : cum ad vocem tuam, Domine, tonan- dibus sentientes, exeamus obviam tibi, et cum su-

tem exilivit, et quatriduani jam fwtentis funus vivi-

pernis illis virtutibus clamemus dicentes : Sanctus.

flcans animasti; vel etiam causa miraculi obstupe- MISSA IN C.«NA DOMINI.
Epistola Pauli apostoli ad Corinthios in caena Domini
facta plaudens turba Bethania; occurrit cum palmis
legenda.
tibi obviam Regi. [Exaudi nos in hoc geminato ser- unum, jam non
Frafres, convenientibus vobis in
vitutis fiostr» obsequio] et praesta, Domine, qua?su- estDominicam caenam manducare, unusquisque enim
mus, ut animffi nostra; qua; tumulo sunt peccatorum suam csenam pi'a;sumit ad manducandum, et alius
conclusee, tabe corruptffi reviviscant ex tua interius quidem esurit, alius autem ebrius est. Numquid do-
visitatione, sicut Lazari viscera a tua voce fuerunt mus non habetis ad manducandum et bibendum ?
animata, Salvator mundi. Aut ecclesiam Dei contemnitis, et confundilis eos
CoUectio.
„ „
Bone Redemtor
, , , ,^ .

Domine, qui mausueti

r
^ non habent ? Quid dicam vobis ? Laudo vos ? In
«Tiii
noster, ani- ^ ^
noc non laudo. Ego emm accepi a Domino,. quod et
. .
, , , .

malis aselli terga insedens, ad passionem redemtio-

tradidi vobis quoniam Dominus Jesus, in qua iiocte
;
nis nostra; sponlaneus adpropinquans, cum tibi
tradebatur, accepit panem, et gratias agens fregit et
ramis arborum certatim sternitur via, et triuinpha-
dixit : Hoc est corpus meum pro vobis : hoc facite
tricibus palmis cum voce laudes occurrunt : prajsta,
in meam coramemorationem. Similiter et calicem,
quaesumus, Majestatem tuam, ut sicut illi in tuafue-
postquam cfenavit, dicens : Hic calix novum testa-
runt obviam cum arboreis virgulis egressi, ita uos te
mentum est iu meo sanguine : hoc facite quotiens-
redeunte in secundo adventu cum palmis victoris^
cumque bibetis in meam commemorationem. Quo-
mereaniur occurrere la?ti.
tienscumque enim manducabitispanem hunc, etca-
Post nomina.
Ecce, Domine, de te Caiphee pontificis vaticinium, licem bibetis, mortem Domini adnunciabitis donec
ignarum sibi ipsi, in populis est prolatum, ut unus veniat, in Christo.

occumberes pro gente, ne cuneti pariter interireut. Lectio sancli Evangelii secundum Xlatthaeum.
Et tu singulare granum in terra moreris
Vespere autem facto, discumbebat Dominus Jesus
, ut seges
plurima nasceretur : supplices tibi ipsi qui pro mun-
cumduodecimdiscipuli5,etedentibiisilIisdixit: Amen
di salute es hostia cssus deprecamur, ut nobis de^ dico vobi^s, quia unus vestrum me traditurus est. Et

ipso veniam dones •)

contristati valde cceperunt singuli dicere : Numquid
Ad pacem. ego sum, Domine? At ipse respondens ait : Qui in-
Universoi-um ipse Dominator qui conditor, creatu- tinguit mecum manum in parapside, hic me tradet.
rae tuae pi-r-sfabilis amator, ciijus Maria pedes abluit, Filius quidom hominis vadit, sicut scriptum est de
cum quo redivivus Lazarus acciibuit; ministra in illo : vffi autem homini i!Ii, per quem Filius hominis
nos illas lacrimas, quas Maria de multa dilectione traditur. Bonum erat ei si natus non fuisset homo
Fragrare facito nostram orationem, sicut
protulit. ille. Respondens autera Judas qui tradidit eum di-
unguentimi pisticum sacris plantis infusum Mariae xit : .Numquid ego sum Rabbi ? Ait illi domimis Je-
fragravit : ut eam pacem consequamur in pectore, sus : Tu dixisti. 'r Cteiiantibus autem eis, accepit
quam assecuta est Maria sui osculans Redemptoris Jesus panem, et benedixit ac fregit ; dedit discipulis
vestigia. suis et ait Accipite et comedite Hoc est corpus
: :

° Eadem missalegitur in Missali Gothico, p. 23.5 233.

librorum de Liturg. Gall. Observa hic panem sumi pro corpore Christi
<=

b Prolixior heec collectio in Missali Gothico,

p. Domini, cum infra legas sanguinem.
493 SACRAMENTARIUM GALLICANUM. — LECTIONES DE ADVENTU DOMINI. 494

diim moritur, omnia surreserunt per ipsius Majes

meum. Et accipiens calicem gratias egit, et dedit ^
illis dicens : Ribite es eo omnes. Hic est enim san- tatem, quem laudant angeli.
guis meus novi Testamenti, qui pro multis elTunditui' Item Gonteslatio eodem die.

in remissionem peccatorum. Dico autem vobis, non Vere dignum et justum est, omnipotens Deus, per
bibam amodo de boc genimine vitis usque in diem Christum Dominum nostrum. Quod pro nostris pec-
iUum, cum illud bibani novum in regno Patins mei. catis talis ac tantus traditus est, qui cum sine pec-

Et bymno dicto exierunt in montem Oliveti. f Tunc cato esset, a te pro peccatoribus traditus est, justus
dicit illis Dominus Jesus : omnes vos scandalum pa- pro injustis, pius pro impiis ; et cum omnia sciret

tiemini in me in ista nocte. Scriptum est enim, Per- Deum nescientibus sic se subdidit, ut nos ignaros ad
cutiam Pastorem, et dispergentur oves gregis. Post- agnitionem veritatis de fece ultima, in qua jaceba-
quam autem i-esurrexero, priEcedam vos in Galilaa. mus, erigcret. infelicitas Juda; cupidus super !

Respondens autem Petms, ait illi : Etsi omnes parvo niunere tradidil omnium hominum remunera-
scandalizati fuerint in te, numquam scandaliza- torem dum salutat, vendidit dum obsequitur, tra-
ego : :

bor. Ait illi Dominus Jesus Amen dico tibi quia dit. :
falsa labia qui sic conflat incendia et paceni ! ;
,

in bac nocte, antequam gallus cantet, ter me negabis. non dubitavit facere bella, salutando tradens Domi-
Ait illi Petrus Etiam si oportuerit me mori tecum, B num nostrum Jesum Cbristum complet osculo bo-
: ,

non te negabo. Similiter et omnes discipuli dixe- micidium. In honore Paschse reus mortis dimittitur,
runt. et Dominus caelorum interimitur. Barrabas latro do-
INCIPII MISSA. natur, et innocens Cbristus cruciligitur. Cui merito
Omnipotens sempiterne Deus, da, quaesumus, uni- omnes angeli.
versis famulis tuis, plenius atque perfectius omnia I.ECTIONES IN PARASCEVE.
festi Paschalis introire mysteria : ut incunctanter Lectio sancti Evangelii secundum Joliannem, quae legitur
in Parasceve ad Terlia a.
pia corda cognoseant quantum debeant de conQr-
,

Milites praesidis susceperunt Dominum Jesum ba-

mata inCbristo renasceutium gloriticatione gaudere.
julantem sibi autem et tilulum Pi-
crucein. Scripsit
CoUectio.
latus, et posuit super crucein. Erat autem scriptum
Concede credentibus, misericors Deus , salvum
Hebraice, Groece et Latine Jesus Nazarenus Rex :

nobis de Cbristi Passione remedium : ut bumanse

Juda?orum. Hunc ergo titulum multi legerunt Ju-
fragilitatis prseteritfe culpae laqueos aeternse suffra-
dajorum. Dicebant ergo Pilato pontifices Judiso-
gium plebis absolvat.
rum : Noli scriberc Rex Judasorum, sed quia ipse
Post nomina.
C dixit Rex sum Judajorum. Respondit Pilatus Quod
: :

Omnipotens sempiterne Dcus ,

qui vitam bumani scripsi, scripsi. Tunc milites praesidis suscipientes
generis pro nobis Filio tuo moriente salvasti, praesta,
DominumJesumin prastorio, congregaveruntad eum
quaesumus, ut in hac populi tui devotione fructus exuentes eum, clamydem
universam cobortem, et
proveniat gaudiorum. coronam
coccineam circumdederunt ei ; et plectente
CoUeclio ad pacem. de spinis, posuerunt super caput ejus, et arundinem
Virtutum caelestium Deus, de cujus gratise rore in dextera ejus ; et genu fleso ante eum, inludebant
descendit , ut ad mysteria tua purgatis sensibus ac- ei, dicentes : Have, Hex Juda;orum. Et expuentes in
cedamus, pra?sta, quajsumus, ut in eorum traditione eum, acceperunt arundinem, et percutiebant caput
sollemniter honorum, tibi placitum deferamus obse- ejus. Et postquam inluserunt ei esuerunt eum cla- ,

quium, et pacis aeternte' pactum tLbi reddamus. mydera, et induerunt euni vestimentis suis, et duxe-
Contestatio. runt eum ut cruciflgerent. Exeuntes autem invene-
Vere dignum et justum est omnipotens Deus, per runt hominem CyrencBum, nomine Symonem. Hunc
Christura Dominum nostrum. Cujus passione cuncta angariaverunt ut toOeret crucem ejus. Sequebatur,
commota sunt, et eventum domiiiici vulneris ele- auteni illum multa turba populi, et muUerura quae ,

menta tremuerunt. Expavit dies non solida nocte, et" plangebant et lamcntabantur eum. Conversus autem
suas tenebras mundus invenil. Stetit sub inceito ad illas Jesus, dixit Filiaj Hierusalem, nolite flere :

lumine dies, inclausis etiam lux ipsa visa est mori super me, sed super vos ipsas Uete et super fllios

cum Christo. Ad boc enim omnis claritas niigravit vestros; quouiam ecce venient dies, in quibus di-
in noctem, ne sacrilegium cernei'e videi'etur. Clau- cent : Beata? steriles et ventres qui iion genuerunt,
serat enim suos oculos saeculum ne in cruce aspice- , et uhera quae non lactaverunt. Tunc incipient dicere
ret Redemtorem et mundus ipse testis esse non
; montibus : Cadite super nos ; et coUibus : Operite
potuit, ut solus aspiceret qui percussit : cujus dolore nos. Quia si in viridi ligno ha^c faciunt, in arido quid
plaga nostra curata est , et lapsus nostros aliena tiet? Cum venisset autem ad locum, qui dicitur Gol-

ruina suscepit. Tremuerunt elementa mundi sub gotta, quod est Calvariae locus , dederunt ei vinum
uno percusso , cujus vulnere captivitas resoluta est. bibere cum feUe raixtum ; et cum gustasset, noluit

Dum enim occiditur Christus, cuncta renata sunt; et bibere.

In Lectionario Luxoviensi habentur etiam ad que modo scribitur, ad Tertia, ad Sexta, etc,
Primam, Secundam, uti et ad Tertiam horam; pari-
495 APPENDIX AD OPEM S. GERMANl PARISIENSIS. 496
Lectio sancti EvangeliisecundumJohannem, quaelegitur 4 revertebantur. Stabant auteni omnes noti ejus a
ad Sexla in Parasceve". i„ r- » •
i r u
longe. Lrant enim i
ibi ct mulieres multse, quse secutee
Postquam crucifixerunt Dominum Jesum, dixitJe-
erant Jesum a Galilsea , ministranles ei : inter quas
sus voce magna Pater, dimitleillis, non enim sciunt
:
erat Maria Magdalene, et Maria Jaeobi, et Joseph
quid faciunt. Tunc diviserunt vestimenta ejus, sor-
mater, et niater filiorum Zebedai. Judaei ergo, quo-
tem mittentes. Erat autem tunica inronsutilis, de-
niam parasceve erat, ut non remanerent in cruce
supercoutextapertotum. Dixerunt ergo ad invicem :

corpora Sabbato, erat enim magnus dies ille Sabbati,

Non scindamus eam, sed sortiamur de illa cujus sit.
rogaverunt Pilatum, ut frangerentur eorum crura ,
Ut scriptui-a impleatur dicens : Diviserunt sibi vesti-
et tollerentur. Venerunt ergo milites, et primi qui-
menta mea, et in vestem meam miserunt sortera. Et
dem fregerunt crura, et alterius qui crucifixus est
sedentes servabant eam. Et imposuerunt super caput
cum eo.Ad Jesum autem cum venissent, et vidissenl
ejus causam ipsius scriptam : Hic est Jesus rex Ju-
eum jani mortuum non fregerunt ejus , crura : sed
dseorum. Tunc crucifixi sunt cum eo duo latrones,
unus militum lancea latus ejus aperuit, et continuo
unus a dextris, et unus a sinistris. Et adimplcta est
exivit sanguis et aqua. Et qui vidil, testimonium por-
Scriptura quse dicit : Et cum iniquis reputatus est.
hibuit, et verum est ejus testimonium. Et ille scit
Prsetereuntes autcm blasphemabant eum moventes ,

capita sua, et dicenles Vab qui destruis templum

:
B qnia vera dicit, ut et vos credatis. Facta sunt eniin
beec ut Scriptura impleatur : Os ejus non commi-
Dei, et in triduo illud rea^diflcas, salva tenietipsum.
nuetis ex eo. Et iteruni alia scriptura dicit : Vide-
Si Filius Dei es, desceude de cruce. Similiter et prin-

cipes sacerdotum inludentes c.um scribis et seniori-

bunt in quem transfixerunt. autem factum Cum sero
esset, venit quidam bouio dives ab Arimatia, nomine
bus dicebant : Alios salvos fecit, seipsum non jiotest
Josepb, qui et ipse discipulus erat Jesu. Hic accessit
salvum facere Si rex Israel est, descendat nunc de
ad Pilatum, et petiit corpus Jesu. Tunc Pilatus jussit
cruce, et credimus ei. Contidit in Domino; liberet
sum.
reddi corpus ejus. Venit autem et Nicodamus, qui
nunc eum si vult. Dixit enim quia Filius Dei
venerat ad Jesuni nocte prinium ferens niisturam
Idipsum autem et uuus de his qui pendebant latro- ,

murraj et aloes, quasi libras centum. Acceperunt

nibus blasphemabat eum, dicens : Si tu es Christus,

temetipsum Respondens autem

ergo corpus Jesu, et ligaverunt eum linteis cum aro-
salvum fac et uos.

eum, dicens Miser, ncque tu times

matibus, et posuerunt illud in monumento novo, in
alter increpabat :

quo nondum quisquam positus erat. Et adposuerunt

Deum, quod in eadem damnatione es! Et nos qui-
saxum magnuni ad bostium monumenti, et abierunt.
dem juste, nam digna factis recipimus, hic vero nihil
Erat autem ibi Maria Magdalene, et altera Maria, se-
mali gessit. Et dicebat ad Jesum : Domine, memento (^
dentes contra sepulcbrum.
mei, cum veneris in regnum tuum. Et dixit illi Je-

sus : Amen, amen dico tibi, quia hodie mecum eris DIE SABBATO.
in paradyso. Mane.
Leclio sancti EvangeUi secundum Johannem, qutB legitur Altera autem die ,
qua> est post Parasceven , con-
ad Nona b.
venerunt principes sacerdotum et Pharisaei ad Pila-
A sexta hora teneBrre facta^ sunt super universa
tum, dicentes : Domine, recordati sumus, quia sedu-
terra usque ad horam nonam
horam nonam. Et circa
ctor ille dixit adhuc vivens Post tres dies resurgam.
clamavit Jesus voce magna dicens Heli, Heli, hma-
:

Jube ergo custodiri sepulcrum usque in diem ter-

sabactani. Hoc est, Deus meus, Deus meus ut quid ,

tium,neforteveniant discipuli ejus, et furentur eum

dereliquisti me? Quidam autem illic stantes di-
nobis dormientibus, et dicant plebi : Surroxita mor-
cebant : Heliam vocat iste. Continuo currens unus
tuis; et erit novissimus error pejor priori. Ait illis
ex eis, acceptam spongiam implevit aceto, et posuit
Pilatus : Habetis custodiani, ite, custodite sicut scitis.
[in] arundine, et dabat ei bibere. Ceteri vero dice-
Illi autem abeuntes munierunt sepulcrum, signantes
bant : Sine, videamus an veniat Helias liberans eum.
lapidem cum custodibus.
Jesus autem iterum clamans voce magna, eraisitrv
Incipit precis de eodem die.
spiritum. Et ecce velum templi scissum est in duas
Insidiati sunt mihi adversarii mei Magis gratis.
partes, a summo usque deorsum et terra mota est, ;

monumenta aperta sunt et Tu Pater sancte miserere , et libera me. Portatus

et petrae scissas sunt, et ,

sum, ut agnus innocens, ad victimam ; captus ab

multa corpora sanctorum qui dormierant surrexe-
inimicis, ut avis in muscipola. Mag. <=.

runt. Et exeuntes de monumentis post resurreclio-

appa- Aperuerunt omnes ora sua contra me : dentibus
nem ejus, venerunt in sanctam civitatem , et
cum fremuerunt, quasrentes deglutire me. Sibilantes cla-
ruerunt multis. Centurio autem, et qui eo erant
custodieutes Jesum, viso terrs motu et his quai fie-
mabant, et movebant capita, tractantes de me pro-
ferre falsum testimonium. Mag.
bant, timuerunt valde, dicentes : Verc Dei Filius
erat iste. Et omnis turba corum, qui simul aderant, Suspensum cruce damnant fixum clavis ferreis,

et videbant quaj fiebant, percutientes pectora sua venditum a Judseis propter triginta argenteos. In la-

" Eadem item lectio acl Sexta (ita scrLbebant) in c Repelitio est versiculi primi, Magin gratis, tu
Luxoviensi. Pater sancte, elc, qu» repetitio pluries fit in conse-
b Ihec lertio deerat in Codice mutilo Luxoviensi. quentibus.
i97 SACRAilEM.UtlLM GALLICAMM. LECTIONES DE ADVEML DOMLNI. i98

tere confusus gladio honorifico ', illic conQuit aqua * in sanctos et hiijus sfeculi pauperes efTusa largitio ia
cum sanguine inoxio. Mag. cffilestium divitiarum opes refluat, et carnalium par-
Omnes inundaverunt sicut aqua super me dimer ticipatio societatem possit munerum spiritualium
sum in sepulcrum, adposuerunt lapidem. Mag. promereri.
Intcnde, pie Pater, et succurre miseris, pro quibus VI. Oremus pro peregrinantibus.
lam b acerbis adfligor suppliciis. Magis gratis tu Pa- Ca?lestium et terrestrium Deum Patrem supplices

ter sancte m. I.
deprecemur : ut onines fratres nostros, qui peregri-

Item alia de eadem die. nationum necessitatibus subjacent, potentia auxilii

Domine, humilitatem meam quia erectus est

Vide, sui protegat atque defendat.
inimicus. Miserere, Pater juste, et omuibus indul- VII. Pro aegrotis.

gentiam dona. Universae salutis Dominum deprecemur pro fratri-

A Patre missus veni perditos requirere , et hoste bus et sororibus nostris, qui secundum carnis infir-

captivatos sanguine redimere. Plebs dira abjecit me. mitatem diversis aegritudinum vexantur incommodis
Miserere, Pater juste. ut is qui solus potest, pro sua pietate omnibus adesse

Praedictus a prophetis natus sum ex Virgine : ad- dignetur.

VIII. Pro Poenltentlbus.
sumpsi formam servi dispersos colligere ; venantes B
Deum spei nostra;, fratres carissimi, deprecemur :
ceperunt me.
ut temeratse praeceptionis reos, reversos in viam re-
Mihi pro bonis mala reddita sunt plurima : adver-
ctam, ab aspectu serenitatis suse non rejiciat, neque
sus me iniqua dederunt consilia , venditus pecunia.
in adventu suo a regni cjelestis janua condemnandos
Spineam coronam posuerunt capiti, sputis sordi-
excludat.
datum inluserunt impie, adflictum crudehter. IX. Pro unitate Ecclesise.
Cum noxiis lalronibus suspensus patibulo, amaro Bonorum omnium fontem, auctorem humanae sa-
cibo pastus et acerbo poculo, traditus supphciis. lutis Dominum deprecemur : ut unitatem Ecclesiae
Quos veui liberare accusaverunt me, flagellis ver- inviolatam custodire dignetur, ut in prsesenti prote-
beratum cruci adfixerunt me lancea percusserunt :
ctionem, et in futuro perennis vitee stipendia conse-
me. qui mereamur.
Dimitte illis nosam, Pater clementissime : cuncta X. Pro pace populi et regum.
dele peccata, et relaxa crimina, ignorant quid fa- Deum ac Regem universte conditionis Dominum
ciunt. suppliciter oremus : ut regibus ac potestatibus hujus
INCIPrcNT ORATIONES IN VIGILIIS PASCH^ ri mundi, eorumque ministris, supplicem inter se amo-
I.
rem et concordiam largiatur.
Inter prima celebrandfe Pasehse sollemnia, voto-
XI. Pro spiritibus pausantium.
rum consecratio ex gratiarum actione sumat exor-
Deum Patrem omnipotentem, fratres carissimi,
dium : ut passum et immolatum pro nobis Christum pro comraemoratione defunctorum supplices oremus
credentes, et sacri ministerii principem confitentes, Dominus, adtenuatis qure merito aspera
ut eisdem
consono ore prosequamur. sunt culpse piaculis, clementissime remissionis suaa
II. Oralio pro his qui ciistodlarum vlnculls et captivitate
refrigeria largiatur.
detenti, Pascha inleresse noQ possunt.
XII. Pro compelcntibus.
Dei Patris omnipotentis clementiam , carissimi,
Dei Patris misericordiam pro competentibus , fra-
deprecemur, ut eos quosinvidusdiaholus captivitatis

Dei nostri misericordia in statum

tres carissimi , supphces deprecemur, ut eos Domi-
servitio premit,
nus omnipotens ad fontem suse regenerationis euntes
pristimim libertatemque constituat.
III. Pro sacerdolihus ac mlnlstris Ecclesiae. omni cfelestis misericordiae auxilio prosequatur.

Deum ac Dominum nostrum Jesum Christum pro Collecllo.

sacerdotibus ac ministris Ecclesia? suoe, fratres caris- Auctor universitatis ac Domine te deprecamur et

simi,supplicesdeprecemur : utingressi Sancta san- D 'I"«sumus, ut mortificatos terrenis vitus in novum

ctorum, totiusque participes allaris, spiritalium gra- hominem tibi servire patiaris per resurgentem a

tiarum donis abundantiaque multimoda repleamur. mortuis Dominum nostrum Jesum Christum.
IV. Pro Virginibus. BENEDICIIO CEREI SANCTI AUGUSTI.M EPISCOPI, CUM
Deum Patrem omnipotentem, fratres carissimi, ADHUC DIACONUS ESSET, CECINIT, DICESS <1.
supplices oremus ut : in fratribus ac soi-oribus nostris, Exultet jam angeUca turba cselorum : exultent di-
qui sanctam et maxime acceptabilem Deo virginita- vina mysteria, et pro tanti Regis victoria tuba into-

tem dicanmt bonee conceptum mentis propositum

,
net salvaloris. Gaudeat se tantis Ulius inradiata ful-
tenentes, immaculati jugiter perseverent. goribus, jeterni Regis splendore lustrata, totiusorbis
V. Pro his qui eleemosynas faciunt. se sentiat amisisse caliginem. Laetetur mater Eccle-
Deum Patrem misericordia' suppliciter oremus ut : sia tanti luminisornatafulgore, et magnis populorum

' Legendum confossus gladio homfico. itidem habentur, sed paulo diversae ab his quae hoc
•> Scribitur in exemplari , acei-vis , et supra , sivi- loco referuntur.
lantes, et alia similia. ^ Idem titulus in Gothico. Multa hic mendosa, sed
<'
Hujusmodi orationes totidem hac die in Gothico cuivis facile emendanda.
499 APPENDIX Ab OPEKA S. GERJLLM PARISIENSIS. 500
vocibus heec aula resultet. Qua adstantibus vobis,
^ ad chhistia.\um faciendum •

fratres carissimi, ad tam mlram sancti hujus lumiuis Deus caritatis totius conflrmator et conditor, qui
claritatem una mecum, quseso, Dei omiiipotentis mi- maculas mundimortem fiigandam fecisli, te oramus
sericordiam invocate; ut qui nos dignatus est adgre- et qusesumus, ut custodias animam famuli tui ill. ut
gare, luminis sui gratiam infundente, cerei hujus calcato diabolo conrobores eum; ut primi parentis
laudem implere percipiat. Sursum corda. Dignumet detersis tenebris christianum nomen fide percipiat.
,

justum est invisibilem Dominum, omnipotentem Pa-

Item alia.
trem, Filiumque unigenitum Dominum nostruni Je-
Deus qui perdita reparas, et reparata conservas;
sum Christum, toto cordis ac mcnlis ailectu ct vocis
Deus qui opprobrium gentOitatis signare subtituhim
ministerio peisonare. Qui pro nobis ffiterno Patri
nominis tui prpecepisti, ut ad fontem baptis3ii per-
Ad£e debitum solvit; et veteris piaculi cautionempio
venire mereantur.
cruore detersit. Hsec sunt enim festa Paschalia , in
Item alia.
quibus verus ille Agnus occiditur, ejusque sanguis
Domine sancte Pater omnipotens seteme Deus, qui
postibus consecratur, in quaprimum scire tempus et
fecisti ca>lum et terram, mare et omnia quse in eis
horam, in quaChristus ab inferis resurresit. Hsecnox
T) sunt; respicere dignens ad preces humihtatis mea;
,

est,
,
de qua
. .
. „,
scnptum est: Et nosut dies inlummabi-li .
pro lamulo tuo
. ,. , . ,•
j. , -,,
ill.,
...
per invocationem nominis tui
. . .

tur, et nox inluminatio mea in deliciis meis. Hujus

confirmes eum , inlumines vultum claritatis tuae su-
igitur sanctificatio noctis fugat scelera , culpas lavat,
per eum. Benedicere et sanctificare digneris ; sicut
et reddit innocentiamlapsis, majstis tetitiam : fugat
benedisisti domum .\braham, Isaac, et Jacob. Adsi-
odia, concordiam parat , et curvat imperia. In hujus
gna ei angelum pacis, angelum misericordise, qui
igitur noctis gratiam suscipe , sancte Pater, incensi
eum perducat ad vitam aeternam , adjuvante Spiritu
hujus sacriiicium vespertinum, quod in bac cerei
sancto, et de faucibus inimici Uberes eum, et per si-
oblatione sollemni per ministrorum manus de operi-
gnum Jesu Christi tempus vita> suae religiose con-
bus apum sacrosancta reddit Ecclesia. Sed jam co-
sistat. Per.
lumnEehujusprfeconia nuvimus, quam iuhonoreDei
rutilans ignis accendit. Qui licet divisus in partes, Deus qui es, et qui eras , et permanes usque in fi-

mutuati luminis detrimenta non novit. Ahtur liquan- nem sa>cuU, cujus oiigo nescitur, nec finis compre-
tibus ceris, quas in substantia preciosae hujus lam- hendere potest; te oramus et quaesumus, ut custo-
padis apis mater eduxit. Apis ceteris quse subjecta dias animam famuli tui ill. quem liberasti de ore

sunt homini animantibus antecellit,cum minima „ gentilium, eta conversatione pessima. Dignare exau-
sit

corporis parvitate, ingentes animas augusto versat in dire eum, qui tibi cervicessuashumiliat etperveniat

pectore, viribus inbeciUis, sed fortis ingenio. Ha?c ad baptismum fontis regeneratione ex aqua et Spi-
explorata temporum vice,cum canitiem pruinosahi- litu sancto, qui cum Patre et Filio vivit et regnat.

berna posuerunt, et glaciale senium verni temporis Facis signum x in eim et diees Symbolum.
moderata deterserit, slatim prodeundi ad laborem
Accipe signum crucis tam in fronte, quam in corde
cura succendit : disperseeque per agros libratim pau-
Semper esto fidelis. Templum Dei ingredere; idola
lulum pinnibus, rruribus suspensis insidunt, parte
derelinque. Cole Deum Patrem omnipotentem et ,

ore legere flosculos, oneratis victualibus ad castra

Jesum Christum Filium ejus ,
qui venturus est judi-
remeant ; ibique aliae inaestimabili arte, cellulas te-
care vivos et mortuos , et saeculum per ignem , cum
naci glutino instruunt. Aliee liquantia mella stipant,
Spiritu sancto in s«cula saeculorum.
alise vertimt flores in ceram, aliaj ore natos fingunt,
ahae coilectis e foliis nectar includunt. vere beata Post hxc insufflabis in os ejits ter, et dices : Accipe
et mirabilis apis , cujus nec sesum masculi violant, Spiritum sanctum, et in corde teneas.

nec tilii destruunt castitatem : sicut sancta concepit

INCIPIT ORDO BAPTISMI.
Maria, vh-go peperit, et virgo permansit. vere J)
beata nos ! qu» expoliavit ./Egyptios, ditavit Hebrwos. Exorcidio •> te, creatura aqua;, in nomine Dei Pa-
Nox, in qua terrenis caelestia junguntur. Oramus te, tris omnipotentis, et in nomine Domini nostri Jesu

Domine, ut cereus iste in honorem nominis tui con- Christi Filii ejus, et Spiritus sancti , ut omnis virtus

secratus, ad noctis hujus caligines destruendas inde- adversarii, omnes exercitus diaboli, omnes incursus,

ficiens in odorein suavitatis acceptus supernis himi- omne fautasma eradicare et effugare ab hac creatura

naribusmisceatur, flammasqueejusLucifermatutinus aqua;, ut sit omnibus, qui in eam descensuri sunt,

inveniat. Ille inquam Lucifer, qui nescit occasum. fons aquae salutaris in vitam aetemam ut cum ba- :

Ille qui regressus ab inferis, humano generi serenus ptizatus in ea quisquis fuerit, fiat templum Dei vivi

inluxit. Precamur ergo, Domiue, ut nos faniulos iu remissione peccatorum in nomine Dei Patris om-

tuos, omnem clerum, et devotissimum populum, nipotentis, et Christi Jesu Filii cjus et Spiritus san-

quiete temporum concessa , in his paschalibus con- cti, qui judicaturus est sa»culum per ignem, per hoc

servare digneris. signaculum quod permanet in saecula sseculonim.

a Idem titulu? etiam in Gothico, sed orationes di- b Ita etiam legitur in veteri .Missali Gallicano pas-
sim a p. 362.
501 SACRAilENTARIUM GALLICANLM. — LECTIOiNES DE ADVEKTL DOMINI. 302
Oratio. A quos de tenebrisad lucem redirejussisti, nuUusde-
Omnipotens sempiterne Deus «, adesto magnse cipiatur fraudibus inimici.
pietatis tuse mysteriis, adesto sacramentis, et ci-ean-
Incipit exorcismus hominis, antequam baptizetur.
dis novis populis, quostibifons baptismatisparturit,
Exorcidio te.spiritusinmunde, per Deum Patrem
spiritum adoptionis emitte; ut quod humilitatis no-
omnipotentem, qui fecit ca^lum et terram, mare et
strae gerendum est ministerio, tuse virtutis complea-
omnia qua; in eis sunt : ut omnes incursus, omne
tur effectu. Deus qui invisibili potentia sacrameiito-
fantasma eradicetur acfugetur ab hoc plasmate, ut
rum tuorum mirabiliter operaris efTectum , et licet
fiat templum Dei sanctum, in nomine Dei Patris
nos tantis mysteriis exsequendis simus indigni , tu
omnipotentis et Jesu Christi Filii ejus, qui judica-
tamen gratiaj tuee dona non deserens , etiam ad no-
turus est swculum per ignem in Spiritu sancto in
stras preces aures tuae pietatis inclina. Deus, cujus
saecula sajculorum.
spiritus super aquas inter ipsa primordia ferebatur, effecta
Tangis nares, deinde dicis : Effecta, est
ut etiam tunc virtutem sanctificationis aquarum na-
hostia in odorem suavitatis.
tura conciperet.
Ungis ewn de oleo sanctifirato, dicens : Ungo te de
CoUectio sequitur.
Deus, qui nocentis mundi crimina per aquam _. oleo sanctificato, sicut unxit Samuhel David in re-

abluens, regenerationis speciem in ipsa diluvii efTu- gem et prophetam.

sione signasti; libera ab omni impugnatoris incursu, Tangis nares, et aures, etpectus. Operare creatura

et totius nequitife purgataj discessu. Sit vivis aqua olei, operare, ut non lateat hic inmundus spiritus
regenerans, unda purificans : ut homines hoc lavacro nec in membris, nec in medullis, nec in uno con-

salutem in eis Spiritu sancto purificati, perfectae pu- pagine membrorum ; sed operetur in te virtus

rificationis indulgentiam consequantur. Unde bene- Christi Filii Dei altissimi et Spiritus sancti per omnia
dico te, creatura aqu.T?., per Deum t verum ,
per Sfficula.

Interrogas nomen ejtis dicens Quis dicitur ? III.

Deum f sanctura ,
qui te in principio verbo separa- :

vit ab avida, et in quattuor fluminis terrse rigare prae- Ahrenuncias salanre, pompis ejus, luxuriis suis, sse-

ccpit qui te in deserto amarum suavitate indita fe- culo huic ?

;

cit esse potabdem, et sitiente populo de petra pro- Resp. Abrenunciat. Hoc ter dices.

per Jesum Christum Filium hiterrogas nnmen ejus : Quis dicitur ? III.
duxit ; f benedico te ,

ejus unicum Dominum nostrum qui te in Chana Ga- Credit in Deum Patrem omnipotentem, creato-

lilea>, signum f admirabile, sua potentia convertit in

rem cseli et terrEe?Resp. Credat.
Credit et inlesum Christum Filium ejus unicum,
vinum; qui pedibus super te ambulavit , et ab Jo- Q
hanne in Jordane baptizatus est; qiii te una cum Dominuni nostrum, conceplum de Spiritu sancto,
sanguine de latere suo produxit, et discipulis suis natum ex Maria virgine, passum sub Pontio Pilato,
ut credentes baptizantes eos in nomine crucifixum et sepultum. Descendit ad inferna, tertia
jussit,
die resurrexit a mortuis : ascendit in cselos, sedit ad
Patris et Filii et Spiritus sancti, qui vivit et regnat.
Sursum corda. Dignum et justum est, omnipotens dexteram Dei Patris omnipotontis inde venturus ju-
Deus : qui aperuisti nobis fontem vitse a^ternse, et dicare vivos acmortuos? Resp. Credat.
regenerans nos per Spiritum tuum sanctum quem Credit in Spiritum sanctum, sanctam Ecclesiam
,

ducem esse hujus sancti lavacri in remissione pecca- catholicam, sanctorum communionem, remissio-

torum, et flerl lavacrum aqufe in Spiritu sancto : per nem pcccatorum, carnis resurrectionem, vitam

quem o|pinem maculam tollens a nobis , esuis nos habere post mortem, in gloriam Christi resurgere?

mortem, et induis nos vitam : tibi adsistentisin glo- Resp. Credat.

ria laudamus Patreni semper in crelis , et recipientis Ba^Hizas eum, et dicis : Baptizo te in nomine Pa-
ex initio virtutem per Dominum noslrum Jesum Chri- tris et Filii et Spiritus sancti, unam habentem sub-

stum. Per quem te Deum Patrem omnipotentem de slantiam, ut habeas vitam ailernam, partem cum
precamur, ut hic Spiritum sanctum in aquam hanc U Sanclis.
super mittere digneris , quoscumque baptizaveri-
ut Suffundis chrisma in frontc cjus, dicens : Deus Pa-
mus in nomine tuo et Filii tui Dei ac Domini nostri
tor Domini nostri Jesu Christi, qui le regeneravit

Jesu Christi et Spiritus sancti, purificans ac regene- per aquam et Spiritura sanctuni, quicquid tibi de-

rans accipias eos in numero Sanctorum tuorum et ,

dit, remissionempeccatorum perlavacrum regene-
consummes in Spiritu tuo sancto in vitam aHernam rationis et sanguinem, f ipse te liniat chrismate

in saecula saeculorum. suo sancto in vitam seternam.

Deinde in fonte chrisma decurrente , signnni

Siqjerindues eum dicens Accipe vestem candidam,
:
f facis
ct dicis : Infusio chrisma; salutaris Domini nostri quam imraaculatam perferas ante tribunal Christi.

Jesu Christi, ut fias fons acpia; vivcB salientis cunctis Collectio ad pedes lavandos b.

venientibus in vitam cetemam. Ego tibi labo pedes, sicut Dominus noster Jesus
Post hsec dices : Admitte ,
qua>sumus , oranipotens Christus fecit discipulis suis, itatu facias hospitibus
Deus, familiam tuam ad fontem salutis feternae ; ut et peregrinis.

Ita in Gallicano Missali, p. 362. b Hujus item lotionis,sed postalbae vestis imposi-
303 APPENDIX AD OPERA S. GERMAiM PARISIENSIS. 504
Domiiius uoster Josus Christus de liuteo» qiio ^^ consilio accepto, pecuniamcopiosamdederunt mili-
erat prsecinclus, tersit pedes discipulorum suorum, tibus, dicentes: Dicite quia discipuli ejus nocte ve-
et ego facio tibi : tu facies peregrinis hospitibus et nerunt, et furati sunteum nobisdormientibus. Et si
pauperibus. lioc auditum fuerit a prwside, non suadobimus ei, et
Post baplisranm.
securos vosfaciemus.Atilli acceptapecuniafecerunt
Laudes et gratias Domiuo rcferamus, fratres di-
sicut erant edocti, et devulgatum verbum
est istud
lectissimi, quod augere dignatus est Ecclesise suai
apud Judwos usque in liodiernum diem. Undecim
congregationem per caros nostros, quimodo bapti-
monte ubi
nuteni discipuli aliierunt in Galila;ani, in
zati sunt. Petamus ergo de Domini misericordia, ut
constituerat Dominus Jesus. Et videntes eum
illis
baptismum sanetum quod acceperunt, inlibatuni, adoraverunt, quidam autem duhitaverunt. Et acce-
inviolatum, et immaculatum perferant ante tri-
dens Domiuus Jesus locutus est eis dicens Dataest :

bunal Christi.
mihi omnis potestas in caelo et in terra. Euntes
Item alia.

quos ergo docete omnes gentes, baptizantes eos in no-

Domine Deus omnipotens, famulos tuos,

jussisti renasci ex aqua et Spiritu sancto, conserva

miue Patriset Filii et Spiritus sancti, docentes eos
servare omnia quaecumque mandavi vobis. Et ecce
in eis baptismum sanctum quod acceperunt, et in

nominis tui sanctincationem perficere dignare ut ;

^ "^S" vohiscum sum omuibus diebus usque ad con-

proficiatin illos gratia tua semper, et quod te anle summalionem Sc-eculi.

donante susceperunt,vita3 sua; integritate custodiant. INCIPII MISSA.

MISSA IN VIGILIIS PASCH.E. Omnipotens sempiterne Deus, qui hanc sacratis-

Epistola Pauli apostoli ad Corinthios b.
simam noctem per universamundi spatia gloriosae
Fratres, bona gloriatio vestra in Cbristo Jesu.
Dominicffiresurrectionisinlustras, conserva in nova
Nescitis quia modicum fermentum totam massam familia? tufe progenie sanctificationis spiritum quem
corrumpit? Expurgate vetus fermentum, ut silis dedisti, ut corpore et mente renovati, puram tibi
nova consparsio, sicut estis azymi. Etenim pascba animam et puruni pectus semper exhiheant.
nostrum inmolatus est Christus. Itaque sollemnita-
CoUectio.
tem celebremus, non in fermento veteri, neque in
Deus, qui hanc sacratissimam noctem gloriosee
fermento malitia? ct nequitioe, sed in azymis since-
domiuicaj resurrectionis iulustras, conserva in no-
ritatis et veritatis in Christo Jesu.
secundum Mallhseum. va familire tuoe progeuie adoptionis spiritum quem
Lectio saucti Evanselii
Vespere autem sabbati, qua; lucescit in prima „ dedisli, ut corpore et mente puram tibi exhibeant
sabbati, venit Maria Magdalene, et allera Maria vi ervitutem.
Post nomina.
dere sepulcrum. Ecce terra» motusfactus estmagnus.
Deus, cujus munere adoranda baptismatis sunt
Angelus enim Domini descendit de cselo, et accedeus
adimpleta mysteria.-concede populo tuo originalis
revolvit lapidem, et sedcbat super eum. Erat autem
delicti errore muudato, post sacratissimum fontem,
aspectus ejus sicut fulgur, et vestimentum ejus sicut
terram tuaj promissionis intrare, ut dulcia sacra-
nix. Praj timore autem ejus exterriti sunt custodes,
Rcspondensaulemangolus
mentorum tuorum alimeuta percipiant.
etfacti suntvelutmortui.
mulieribus: Nolite timerevos. Scio enim quod Ad pacem.
dixit

qui Jesum crucifixus est quajritis. Non est hic,sur- Suscipo, Domine, preces populi tui cum oblatio-

rexit sicuf dixit : Venite et videtc lociim ubi positus uibus hostiarum ut Pascbalihus initiata mysteriis,

erat Domiuus; et cito euntes dicite discipulis ejus, adseternitatis nobismedillam te operante proficiant.

quiasurrexit etproecedit vos inGalilea, ibi eum vi- Contestatio.

debitis. Ecce dixi vobis. Et exierunt cito de monu- Vere dignum et justum est, omuipoteus Deus, te

mento cum timore el magno gaudio, currentes uun- (juidem umni temporo,sed in hacpoLissimumnocte,
ciare discipulis ejus. Et eccc Dominus Jesus occurrit
J)
gloriosiusprcedicare,cumPaschauostrumimmolatus
illis dicens:Avete.Il!£e autem accesserunt et tenuerunt est Chrislus : ipse enim verus est Agnus, qui abstulit
pedes ejus, et adoraverunt. Tunc ait illis Dominus peccata mundi, qui mortem nostram moriendo de-
Jesus : Nolito timere, ite nuuciate fratribus meis ut struxit, et vitam resurgendo reparavit. Propterea
eant in Galil<Ta;ibime videbuul. Qute cum abiisscnt, profusis paschalibus gaudiis totus in orbe terrarum

eccequidam de custodibus veneruntin civitateni, et mundus exultat. Sed et supernse virtutes atque an-

nunciaverunt priucipibus sacerdotum omnia qu«- gelicaj concinunt potestates, hymnum gloriffi sine

cumquefacta fueraut. Et congregati cum senioribus, cessatione dicentes.

tionem, menlio estiuMissaliGothico et inGallicano; tur: iu Africana vero fiebat die Caense, ex Augustini
nec non in duobus Cffisarii episcopi Arelalensis ser- epistolis 5-i el tio.Ecclesia Gallicana hoc inritucon-
monibus, qui in .ippendice tomi V Augustiuiani ha- veniebatcum Mediolanensi, dc ([ua vide Amhrosium
bentur ordine 168 et 237, atque iu sermone ad Neo- in lih. do Mj^steriis cap. 6.
phytos, relato in appendicem tonii VI, col. 291. Ha>c ° In exemplari conslanter scriptum lenteo.

lotio apud Hispauos abrogata fuit in concilio Elilie- ^ Ha2 lectiones sunt pro missa sequente de Vigilia

i-itano ; nec fiebat in ecclesia Romana ut patet ex Pascha3.

libro II! de Sacrameritis, quod opus Ambrosiotribui-
505 SACR.\iMEM.yilL'M GALLICAiMM. — LECTIONES DE .U)VEi\TU DOMINL 506
MISSA PRIMA DIE PASCHi. * hannes quidem baptizavit aqua, vos autem bapti-
Lectio Apocalysis sancli Johannis Apostoli*. zabimini Spiritu sancto non post multos hos dies.
Revelatio Jesu Christi quam dedit illi Deus palam Igitur qui convenerant, interrogabant eum, dicentes:
facere servis suis, quse oporlet fieri cito, et signifi- Domine, siin tempore hocrestitues regnum Israel"?
cavil mittens per angelum suum servo suoJohanni, Dixit autem eis Non est vestrum nosse tempora
:

quitestimoniumperhiliuit verboDei, etteslimoniuni vel momenta quae Pater posuit in sua potestate :

Jesu Christi qufecumque vidit. Beatus qui legit, et sed accipietis virtutem supervenientem in vos, et
qui audit verba prophetise, et servat ea qua in ea eritis mihi testes in Hierusalem, et omni Judaea, et
scripta suiit. Tempus euim prope est. Johannes se- Samaria, usque ad ultimum terrae.
et
ptemEcclesiis qusesuutin .Asia : gratia vobis etpax Lectio sancti Evangelli secundum Lucam c.
a Deo qui est, et qui erat etquiventurus est, eta se- Tempore illo, una sabbati, valde dUuculo, vene-
ptem spiritibus, qui inconspectu throniejus sunt, et runt ad monumentura, portantes quae paraverant
a Jesu Christo, qui est testis fldelis, primogenitus aromata : et invenerunt lapidem revolutum a monu-
mortuorum, et princeps regum terra?, qui dilexit inento ; et ingressfe non invenerunt corpus Domini
nos, et lavit nos a peccatis nostris in sanguine suo, Jesu. Et factum est dum mente consternatce essent
et fecit nostrum regnum sacerdotes Deo et Patri suo B de isto, ecce duo viri steterunt juxta illas in veste
ipsi gloria et imperium in sfecula saeculorum. Ecce fulgenti. Cum timerentautem, et dechnarent vultum
veniet in nubibus, et videbit eum omnis oculus, et in terra, dixerunt ad iUas : Quid quseritis viventem
qui eum pupugerunt: elplangent supereum omnes cum mortuis ? Non est hic, sed surrexit. Recorda-
tribus terree, etiam amen. Ego sum .\lfa etOmega, raini qualiter locutus est vobis, cura adhuc in Gali-
principium et finis, dicit Dominus qui est, et qui Isea esset, dicens, quia oportet filium hominis tradi
erat, et qui venturus est omnipotens.Ego Johannes in manus bominum peccatorum, et crucifigi, et ter-

frater vesler et particeps in tribulationeet regno et tia die resurgere. Et recordata? sunt verborum ejus,
palientiaJesu; fui in insulaquseappellatur Pathmos et egressse sunt a monumento, nunciaverunt hsec
propter verbum Dei et testimoniura Jesu ; fui in spi- omnia illis undecim et ceteris omnibus. Erat aitem
Dominico die, et audivi post me vocem Agni
ritu in Maria Magdalene, et Johanna, et Maria Jacobi, et
tamquamtubae dicentis Quod vides scribe, et mitte
: ceterae, quiP cum eis erant, quse dicebant ad .\po-
septem ecclesiis, id est Ephesum, Zmirnam, et Per- stolos hrec ; et visa sunt ante illos sicut deliramen-
gamum, et Tiathiriae, etSardis,etFiadelfi8e,et Lau- tum verba ista et non credebant illis.
; Petrus au-
dicia;. Et converti me utvideremvocemquffimecum tem surgens cucurrit ad monumentum, etprocum-
loquebatur. Conversus vidi septem candelabra aurea, '-'
bens viditlinteaminaposila, et abiit, secum mirans
et in medio candelabrorum similem Filio hominis, quod factum fuerat.
vestitum tunicam talarem, et pra?cinctus erat ad IXCIPIT missa.

ubera zonam aureani. Caput autem ejus et capilli Deum acDominum nostrum Jesum Christum, fra-

albi tamquam nix, et oculi ejus ut flamma ignis :

tres carissimi, suppliciter exoremus, qui tertia die

pedes ejus sicul uricalco turino, projecto decamiiio dum resurrexita mortuis,multorum sanctorum cor-

ignis. Vox ejussicutvoxaquarum multarum, et ha- pora suscitavit de sepulcro : quem cum Maria plo-
bebat in dextera manu stillas septem, et de ore ejus rans quaereret ad raonumentum, dicitm-ei ab ange-

gladius ex utraque parte acutus proccdens; etfacies lis, quod jam surrexisset a mortuis. FundebatMaria
ejus sicut sol lucet in virtute sua. Et ut vidi illuin, pro affectu fluminalacrimarum ; eo quod non inve-
cecidi ad pedesejus tamquam mortuus, etposuit sii- nisset in monumento Dominura. Plangebatinhorto
perme manum suam dexteram dicens Nolitimere, :
dominicse resurrectionis ; invenit sepulcrum paten-

ego sum primus et novissimus, ego sum qui vivo tem, et expavit. IUic enim excubice angelorum super

semper, qui fui mortuus, et ecce vivens sum in sa;- lapidemrevolutumcantabantde resurrectione domi-
cula sfeculoruni, anien. nica hymnum novimi, prfeclara legio angelorum :

Actuum apostolorum
Lcctio i'.
D illa fundebat [lacrimaSj ante sepulcrum. Dicitur ei

Primura quidem sernionem feci de omnibus, o ab angelis quod jam resurrexisset a mortuis. Dum
Theofile, qufecoepit Jesus facere et docere usque in ista audit, efficitur quem quferebat corpus Domini
diem, qua prfecipiens apostolis per Spiritum san- Salvatoris. Clamabat jam gaudens Tu es Dominus :

ctum, quos elegit, adsumptus est. Quibus pra^buit meus, qui in lignopependisti^et in sepulcropro toto
seipsum vivumpost passionem suam in multisargu- mundo jacuisti. Noli mihi indignari etsi hortula- :

mentis, per dies quadraginta apparens eis, et loquens num putavi, taraen Dei Filiura non negavi. Plorans
de regno Dei. Et convescens prtecepit eis ab Hieru- ploravi ad te ante sepulcrum, et ibi vidi sudarium
solymis ne discederent, sed expectarent promissio- vultus tui [in] salutem. Sepultiu'a enim non tuis rae-

nem Patris, quani audistis per os meum : quia Jo- ritis, sed nostris peccatis [debebatm',] unde Mai"ia

= Hse Lectiones item pro raissa sequente. Nam Actus apostolonim. »

Lectiones ex .\pocalvpsi et ex Actis .\postolorum a Idera Evangeliuni ad raissam Pascbas in Lectio-
<=

die Paschai' incipiebant. nario Luxoviensi, ita incipiens : Diebus illis una,
•> Augustinus, in sermone 4 de Paschate « Modo
: Sabbati, etc.
ineipit liber isle legi ; hodie cospit liber, qui vocatur
o07 APPENDIX AD OPERA S. GERMAiM PARISIENSIS. 808
tergerel ooulos luotus. Sub illud enim suclanum,id ^ bus eorum coronas aureas. Et de throno procedunt
est in sepulcro, reliquerat, ut testimoniuni pcrhibe- fulgora, et voces, et tonitrua ; septem lampades ar-
ret de resurrectione. dontes ante thronumqucesuntspiritusDei; etincon-
CoUeclio.
spectusedis tanquam mare vitreum, simile crystal-
Deus, qui per Unigenilum tuum «ternitatis nobis
lo ; et in medio sedis et in circuitu sedis quattuor
aditum devicta mortereserasti, danobis, qua;sumus,
animalia, plena oculis ante et retro. Et animal pri-
ut qui [nos] resurrectionis dominicae annuasollem-
mum simile leoni, et secundum animal simile vitulo,
nitate lietificas, concede propitius, ut per tempo-
et tertium animal habens faciem quasi hominis: et
ralia qure agimus, pervenirc ad gaudia iEterna me-
quartum animal simile aquilff volanti. Et quattuor
reamur.
animalia singula eorum habebant alas senas et in ;
Post nomica.
Omnipotens sempiterne Deus, qui resurgens a oircuitu et intus plena sunt oculis. Et requiem non
mortuis, passione cassata, potentiorem te tuis disci- habent die et nocte dicentia : Sanctus, Sanctus,

pulis reddidisti : concede propicius, ut nos quoque Sanctus Dominus Deus omnipotens, qui erat, et qui

apud Majestatem hiam in hoc paschali sacrilicio in est, et qui venturus est. Qui habet aurem, audiat
bonis operibus efficiat promptiores, et gratiaj tuae quid Spiritus dicat Ecolesiffi.

pietatis adquirat. B Lectio Actuutn apostolorum*.

Ad pacera. Diebus illis reversi sunt apostoli in Hierusolyma,
Deus omnipotens, qui et vitaj nostrfe auctor es et amonte quivocatur01iveti,qui est juxtaHierusalem,
salutis, exaudi supplicum voces, atqueeosquos san- sabbati habens iter. Et cum introissent in ca-naco-
guinis tui eirusione redeniisti, pra;sta, et per te vive- lum, ascenderunt ubi manebant Petrus et Johannes,
re.et perpetuafaciassensuumincolomitate gaudere. Jacobus et Andreas, Philippus et Thomas, Bartho-
Gontestatio. lomffius et Matthaeus, Jacobus Alfei et Simon Ze-
Vere dignum et omnipotens Deus, te
justum est lotes, et Judas Jacobi. Hii omnes erant perseveran-
quidem in omni tempore, sed prfBcipue die, quo tua tes unianimiter in oratione, cum mulieribus et
resurrectio celebratur,omni festivitatelaudare, be- Maria matre Jesu, et fratribus ejus.
nedicere etpraedicare, quo Pascha nostrum immola- Lectio sancti Evangelii secundum Marcum.
tus est Christus. Per quem potestas tartarea cecidit, Una sabbatorum Maria Magdalene el Maria Jacobi
inferni sunt vincolaresuluta, cyrographum est anti- valde diluculo venerunt admonumentum, ortojam
quw priEvaricationis extinctum ; aculeus mortis ob- sole. Et dicebant ad invicem : Quis revolvet nobis
tritus; nos quoquo de servitutis jugo damnationis lapidem ab ostio monumenti? Et respicientes vide-
.-Egyptia? per spiritales aquas educens, triumphans C ,.i,nt revolutum lapidem. Eratquippe magnus valde
resurrexit in gloriam, et libertatem nobis miseri Et introcuntes in monumentum, viderunt juvenem
cordiaj suremunere redonavit Jesus Christus Do- sedentem a dextris, coopertum stolam candidam,
minus noster. Per quem. et obstipuerunt. Qui dicit illis : Nolite expavescere,
Item Contestatio. Jcsum qua?ritis Nazarenum orucifixum. Surrexit,
Vere dignum et justum est, omnipotens Deus, per non est hic. Eooe locus ubi posuerunt eum. Sed ite,
Christum Dominum nostrum. Cujus sanguine fuso et dicite discipulis ejus et Petro, quia preecedit vos
paxin cado terraque firmata est. vere preciosa est in (lalihiea. Ibi eum videbitis, sicut dixit vobis.
conventio pacis, qua; facta est oblatio sancti criio-
INCIPIT MISSA.
ris! non auro, nequc argento; non gemmis aut Deus, qui unigenitum Filium tuum de ca?lis pro
margaritis, sed cruore efTuso latere Salvatoris.
nobis misisti, ut intoleranda sustinuit, crucifixus
Sanguis effusus oaelum Uetinoavit, terram munda- pendi voluit, ut nos a perpetuis cruciatibus libera-
vit, inferos conturbavit. Viderunt angeli, accepe-
ret ; tumulo suo, ut oredimus, peocata nostra se-
runt Iffititiam : viderunt homines, et luce gavisi
pelivit, avaras inferni fauces interiora penetravit
sunt magna. Per q. m. I.
T\ nobis quoque famulis suis jubeat in prima resur-
ITEM MISSA PASCHALIS. rectione esse participes.
Lectio Apocalypsis sancti Johannis apostoli. CoUectio.
Ego Johannesvidi oslium apertum in cffilo, etvox Deus, qui paschalium [gaudiorum] nobis remedia
prima, quam audivi, tanquani tubce loquentis me- contulisti ;
populuni tuuni caelesti dono prosequere :

cum, dicens : Ascende huc, et ostendam tibi quiB ut inde post in perpetuuni gaudeat, unde nunc
oportet fieri post hmc. Statim fui in spiritu, et ecce taniporuliter exultat.
sedes posita erat in ocelo, ctsupra sedemsedens. El Post nomina.
quisedebat, similiserataspcotui lapidis hiaspidis ; et Saspioo, Domine, propioius munera et vota famu-
sai"dinis, ethiris erat in circuitu sedis similis visioni lorura : ut confessione tui nominis etbaptismatere-
smaragdinae etin circuitusedis sediliaviginti quat-
; novati, sempiternam beatitudinem consequantur.
tuor, et super thronos viginti quattuor seniores se- Ad pacem.
dentes, circum amicti veslimentis albis, et in capiti- Omnipotens sempiterne Deus,cui resurgenti a mor-

' Hffi Lectiones pro sequentibus diebus paschali- Lectionario, ubi taraen desumuntur etiam ex Apo-
bus diversee ab eis quas assignantur in Luxoviensi ealypsi et ex Actis,
b09 SACRAMENTARILM GALLICAXUM. — LECTIONES DE ADVE.NTU DOMIXL 510

tuis sacriticiapaschalibus gaudiisimmolamus, quibus A clausee, ubi erant discipuliproptermetum Judseomm,

Ecclesia tua mirabiliter et reuascitur, et nutritur. venit Dominus Jesus, et stetit in medio eorum, et
Contestatio. dicit eis Pax
: vobis. Et hoc cum dixisset, ostendit
Vere dignum et justum est omnipotens Deus, te
eis manus et latus. Gavisi sunt ergo discipuli viso
quidem omnitempore laudare, benedicere, et pr«di- Domino. Dixit ergo eis iterum : Pax vobiscum. Sic-
care, quod Pascha nostrum imraolatusest Christus. ut misit me Pater, et ego mitto vos. Hoc cum di-
Per quem [in] ceternam vitam filii lucis oriuntur, fi-
xisset, insufflavit, et dicit eis:Accipite Spiritum
delibus regni cselestis atria reserantnr, et beati lege sanctum; quorum remiseritis peccata remittuntur
commercii divinishumanarautantur. Quianostrorum eis, et quorum retinueritis retenta sunt. Thomas au-
omnium mors cruce Christi redempta est, et in re-
tem unus ex duodecim, qui dicitur Dydunus, non
surrectione ejus omnium vita surrexit. Quem in su- erat cum eis quando venit Dominus Jesus. Dixerunt
sceptione mortalitatis Deum majestatis agnoscimus, ergo ei alii discipuli Vidimus Dominum. llle autem
:

et in divinitatis gloriam Deum et hominem confite- disit eis : Nisi videro in manibus ejus iixuram cla-
mur. Qui mortem nostram moriendo destrusit, et vorum, et mittam manum meam in latus ejus, non
vitam resurgendo restituit Jesus Christus Dominus credam. Et post dies octo° iterum erant diseipuli
noster. Quem laudant. g ejusintus; et Thomas cum eis. Venit Dominus Je-
ITEM MI5SA PASCH.\LIS. Pax
sus januis clausis, et stetit in medio, et dixit :

Lectio Apocalypsii sancti Johannis.

vobis. Deinde Thomae Infer digitum tuum
dixit :

Ego Johannes vidi nubem candidam, et supra nu-

huc, et vide manus meas et aifer manum tuam, et ;
bem sedentem similem Filio hominis, habentem in
mitte in latusmeum; et noli esse incredulus sed fi-
capite suo coronam auream, et in manu sua falcem
delis. Respondit Thomas et disit ei Dominus meus, :

acutam. Et alter angelus exivit de templo, clamans

et Deus meus. Disit vidisti me, et
ei Jesus : Quia
Toce magna ad sedentem supernubem:Mitte falcem
quinon viderunt, et crediderunt.
et credidisti :beati
tuam, et mete quia venit hora ut metatur, quoniam
:

Multa quidem et aha signa fecit Dominus Jesus in

matura est messis terra;. Et misit qui sedebat supra
conspectu discipulorum suorum, qui non sunt scri-
nubem falcem suam in terram, et messa est terra.
pta in libro hoc. Hsec autem scripta sunt ut credatis
Et alius angelus esivit de templo, quod est in CcbIo,
quia Jesus est Christus Filius Dei, et ut credentes vi-
habens et ipse falcem acutam. Et ahus angelus de
tam habeatis in nomine ejus.
altari, qui habet potestatem supra ignem, et clama-
INCim MISSA.
vit voce magna, cpii habet falcem acutam, dicens :

Omnipotens sempiterne Deus, qui populum tuum

Mitte faloem tuam acutam, et vindeniia botros terrse, (^
Unigeniti tui sanguine redemisti, solve vincula pec-
cpioniam maturae suntuvceejus. Et misit angelusfal-
catorum nostrorum ; ut qui reternam vitam in con-
cem suam in terram, et vindemiavit vineam terroe;
fessione tui nominis sunt adepti, nihil debeant mor-
et misit in lacum ir» Dei magnum, et calcatus est
tis auctori.
lacus extra civitatem, et exivit sanguis de lacu usque Collectio.
ad frenos equorum per stadia mille sexcenta. Preesta, qusesumus, omnipotens Deus, ut hujus
Lectio Actuum apostoloram. paschalis festivitatis mirabile sacramentum et tem-
Tempore iUo Saulus adhuc spirans minarum et
vitam
poralem nobis tranquillitatem tribuat, et tri-
cfedis in discipulos Domini, accessit ad principem
buat sempitemam.
saccrdotum, et petiit ab eo epistolas in Damascum Post nomina.
ad sTOagogas ; ut quos invenisset hujus vise viros ac Respice, qusesumus, Domine, et peccatorum no-
mulieres, vinctos perduceret in Hierusalem. Et cum strorum tenebras averte : ut quos exercet devotio
iter faceret, contigit ut adpropinquaret Damasco : et solemnitatis paschalis, inlustrent gaudia pise cogni-
subito circumfulsit eum lux de ca?Io, et cadens in tionis : et nomina quae recitata sunt, in caelesti pa-
terram, audivit vocem dicentem sibi : Saule, Saule, gina conscribi prsecipias.
qiiid me persequeris ? Et disit Quis es, Domine ? D
:
Ad pacem.
Et ille : Ego sum Jesus quem tu persequeris. Sed Concede, quaesumus, omnipotens Deus, ut festa
surge, et ingredere in civitatem, et diceturtibi quse Paschaha, quee devotione colimus, moribus exsequa-
le oporteat facere. Viri autein qui comitabantur cum mur ; et pacem quam per omnia custodire jussisti,
eo,stabant stupefacti,audientesquidemvocem, nemi- non tantum osculis, sod animis conservare nos ju-
nem auteni videntes, Surgens autem Saulus de terra, beas : ut spiritalibus donis instituti, apostolica prae-
apertisque ocuUs nihil videbat. Ad manum autem U- cepta servemus.
lum trahentes, introierunt Damascum : et erat tri- Contestatio.

bus diebus Saulus, et non manducavit, neqiie bibit. Vere dignum etjustum est, omnipotens Deus, per
Lectio sancti Evangelii secundum Johannem. Christum Dominum. Cujus mors humanEE vitce facta

Diebus iUis post resurrectionem, cum fores essent est reparatio, destructio moi-tis, ablatio peccati, ve-

Hoc Evangelium bene convenit octavo diei post deponendas Oratio quam debet sacerdos dicere super
Paseha, quo die in Ordine Romono assignatur. Vo- infantes. quando eis scueusare vult, id est albas
catur Dominica in alhis seu ad nlbas deponendas. \n esuere.
Codice Vallicellano aflertur ad hanc diem ad albas
 II APPENDIX M) OPER.\ S. GERMAMI PARISIENSIS. 512
uiaoffensis, redemtio liomimiin,i'econcilialiomundi, \ QuideniDiillaraensperfidapoteratescogitaredecruce
et tuse Pater pietatis niira placalio. De morte eniiu quro jamsacrilegiumcommiseratinauctorem? Itaque
Christi resurrectio nostra venit in munduni, qui si- sicut in Christi resurrectione calliditas Judaeorum dam-

cut ovis ad occisionem pro nobis ductus est ; et ut nata est,ita est in crucis manifestatione virtutis confusa
agnus coram tondente sine voce, sic non aperuit os Secreta.
Deum creatorem et redemtorem nostrum, qui in
suum. Hic pnim est a°:nus Dei unigenitus Filius tuus,
carne, quam sumpsit de Virgine, pro tolius mundi
qui toUit peccata mundi : qui se pro nobis offerendo
salute admirabilis hostia immolalus est in crucis al-
non desinit, nosque apud te perpetua advocalione
tari; etproplcr expellendumvenenum,quodin Adam
defendit : quia numquam moritur immolatus, sed
fuerat suasione serpeutis infusum, preciosi sanguinis
semper vivit occisus. Quem laudaut, etc.
porrexit antidotum, ut criminis anliqui peccatum
Item contestalio paschalis.
Vere dignum et jiistum est omnipotens Deus, cu-
tam novo sacrificio purgaretur ; et mors, quae pro-

jus a mundi origine in£estimabilis erga hominum ge- cessit gustando de seientipe ligno, morerelur per 11-

nus dilectio perseverat ; dum justos per viam rectam gnum; supplices deprecamur, ut nos, quos eripuit

gradientes coelestem ducit ad patriam, et peccatores de inferno per hujus signi patibulum, ejusdem pro-

ab iniquitate conversos palernam reportat ad gratiam g tectione perducat ad regnum.

CoQtcstatio.
Hinc ergo est, omnipolens Deus, quod Dominus no- Vere dignum justum omnipolens Deus
et est, : qui
ster Jesus Christus sicut passione sua exspoliat in- genus liumanum praevaricatione sua in ipsius origi-
feros, ita etiam resurrectione sua manubiis, quibus nis radice damnatum per : tloremvirginalis uteri red-
tartarea vincla nudaverat, vestivit potentialiter cae- dere dignatus es absolutum hominem
: et recreari,
los. Per quem Majestatem tuam. ut diabolus, qui Adam in fragili carne devicerat,
MISSA IN INVENTIONE SANCT.Ef». conservata justitia a Deocarne reddereturadsumpta,
Epistola Pauli apostoli ad Pliilippenses b.
cum perfectum Dominum Jesum Christum in utraque
Fratres, hoc sentite invobis quod in Christo Jesu,
substantia hostis temtaret humilem, sed agnosceret
qui, cum in forma Dei essot, non rapinam arbitratus
proepotenlem. Nam adversarius noster nec a solo Deo
est esse se sequalem Deo, sed semetipsum exinani-
certari poterat, nec a solo homine debellari. Sed cu-
vit formam servi accipiens, in similitudinem homi-
jus provocatus visibili corpore, victus est invisibili
num factus, et habitu inventus ut homo. Humiliavit
potestate. Dic igitur, hostis antique, quo tua fraus,
semetipsum, factus obediens usque ad mortem, mor-
quo argumenta, quo serpentina consilia sunt vorata?
tem autem crucis. Propter quod et Deus illum exal-
Ecce deceptor deceptus es, et qui triumphaveras
tavit, et donavit illi nomen super omne nomen, ut in C conculcaris. Nam caro, quse tibi fuit in Adam cibus,
nomine Jesu omne genu flectatur, cfelestium, terre-
factus est in Christo interitus unde prius esca,
: et
strium et infernorum ; et omnis lingua confiteatur
inde snccessit penuria. Sed videamus uhi contigit
quia Dominus Jesus Christus in gloria est Dei Patris.
poena, de qua tenemus victoriam et adoremus cru- :

Lectio sancti Evaugelii secundum Matthajum.

cis signaculum, per quod salutis sumsiraus sacra-
Simile est regnum cfelorum thesauro abscondito in
mentum. Ecce criix venerabilis evacuatio vulneris,
agro, quem homo abscondit, et pras gau-
qui invenit
reslitutio sanitatis, fidei oraculum, spei suffragium,
dio illius vadit, et vendidit universa qu» habet, et
victoriaB nrraamentum. In hac Dominus noster ma-
emit agrum illum. Iterum simile est regnuni cselo-
uus sacras pugnaturus inseruit : in hac ut nobis
rum homini negotiatori quasrenti bonas margaritas.
palmam tribueret, suas palmas Redemptor aptavit
Inventa autem una preciosa margarita, abiit, et ven-
et quasi in statera se ipsum pro precio nostro pen-
didit omnia qu» habuit, et emit eam. Iterum simile
savit, ut vita vendita fieret mors captiva. In hac ne
est regnum cffilorum sagenas misste in mare, et ex
raundus gravem lapsum gemeret, sanctos pedes
omni genere piscium congreganti quam cum im- :

Christus adfixit, et contra fortem fortior totum cor-

pleta osset, educentes, elegerunt bonos in vasa, ma-
D pus triumphaturus extendit. Hoc tamen plus est mi-
los autem foras miserunt. Sic erit in consummatione
rabile, quia quod toto mundo profecerit, in uno
saeculi. Exibunt angeli, et separabunt malos de me-
stans stipite cursum victor implevit. crux admira-'
dio justorum, et mittent eos in caminum ignis : ibi
bih virtute prajcellens, muneris preciosi largitrix,
erit fletus et stridor dentium.
qu£e reddis cives de peregrinis, felicis de naufragis,
INCIPIT MISSA.
Venerabilem toto mundo de inventione sanctaj liberos de subditis, vivaces efficis de peremtis ! Ad
cselos ducis de tartaris, araicos revocas ex offcnsis,
Crucis sacratissimum diem sollemniter celebrantes
gratias agamus divinoe potentiie, qui tantae salutis adoptivos facis de perditis, heredes instituis de dam-
vexillum, quod Judaica nobis abscondebat malitia, natis. Vere summis digna prBeconis, quaj viduato

caelestis hodie revelavit clementia. Nam etsi gens inferno dotasti paradisnm, et virtus quee illum sub-

perflda Dominum nostrum in sepulcro retinere non didit, hunc erexit. Tu nostri capitis galea, lateris

potuit, vel ipsaCrucis indicia voluit sub fossa celare. palma, pectoris es lorica, et quicquid tota membra
• Habetur item missa de ea in Gothico, sed diversa. b Sequentes dua; Lectiones subsequenti festo in-
Observa hic nullas assignari missas pro Dominicis ventoe Crucis conveniunt.
post Pascha, quia paschales repetehantur.
313 SACRAJIENTARIUM GALLICAiNLM. - LECTIONES DE ADVENTU DOMINI. 514

poposcerint, sola sufflcis priemumre. Ecee factum ^scipuli ejusdicentes : Dcsertus estlocus, et horajam

est nobis signum crucis in bonum perChristum Do- proetcrit; dimitte turbas, ut euntesincastella, emant
minum nostrum. sihi escas. Jesus autem dixit «is : Nonhabent neces-
se ire, date illis vos manducare. Responderunt ei :
MISSA IX LETAXIAS DICE.NDA.
In Letnnias legenda'. Non habemus hic nisi quinque panes, et duos pi-

Leclio Johel prophctae. sces. Qui ait eis Adferte illos mihi huc. Etcumjus-
:

Heec dicit Dominus : Convertimini ad me in toto

sisset turham discumbere supra foenum, acceptis
corde vestro, in jejunio, et fletu, et in planctu : scin-
quinque panibus etduobus piscibus, aspiciens in cse-
non vestimenta vestra ; et con-
dite corda vestra, et lum benedixit, et fregit, et dedit discipulis suis pa-
vertiminiadDomimimDeum vestrum, quiabenignus nes, discipuli autem turbis. Et manducaverunt om-
et misericors est. Conite tuha in Sion, sanctilicate nes, et saturati simt, et tulerunt reliquias duodecim
jejunium, vocate coetum, congregate populum, san- cophinos fragmentorum plenos. Manducantium au-
ctificate ecclesiam, vocate senes et sugentes ad ube- numerus quinque milia virorum, exceptis
tem fuit
ra. Inter vestibulum et altare plorabunt sacerdofes mulieribus et parvulis.
ministri Domiui, et dicent : Parce, Domine, populo LNXIPII MISSA.
tuo, et ne des hereditatem tuam in opprobrium. Et g Misericors Domine, cujus miserationes sunt super
respondit Dominus, et dixit populo suo : Ecce ego omnia opera ejus, fratres carissimi, supplicemus, ut
mittam vobis frumentum, vinum et oleum, et reple- reliquiis populi sui, quem ruina mundi labentis ac
bimini eo et non dabo vos ultra in opprobrium in prffitereuntis oppressit, in variis adflictiouum ejus
gentibus, quia dedi vobis Doctorem justitise, et des- succurat angustiis, quo siugulis adque universis tri-

cendere faciam ad vos imbrem matutinum et seroti- bulationum suarum pondus non ira delendi sint, sed

num, ait Dominus Deus. eruditio convertendi.

Lectio sancli Evan^elii secundum Matthaeum. Secreta.

Diebus illis, dixit Duminus Jesus discipulissuis :

Deus,nostrumrefugiuni inlaboribus, virtusin in-

Audistis quia dictum est antiquis, Diliges proximum Crmitatibus, adjutorium m tribulationibus, solamen

tuum, et odio habebis iuimicum tuum. Ego autem in fletibus; parce Domine, parce populo tuo, ne tra-

dico vobis : Dihgite inimicos vestros, benefacite his das bestiis animas confitentes tibi.

Contestutio.
qui oderunt vos, oratc pro persequentibus et calum-
Vere dignumet justum est, omnipotens Deus. Ex-
niantibus vos : ut sitis tilii Patris veslri qui in cffilis
pectantes ergo misericordias tuas, ante oculos tuos
est, qui solem suum oriri facit super malos et bonos,
extensum humilitatis nostrffi siiie infusione tuee be-
et pluit super justos et injustos. Si enim diligatis Q nedictionis expetimus. Parce, Domine, miseris, et
eos, qui vos dihgunt, quam merccdem habebitis ?
ante tuum conspectum parce prostratis ; nec afferant
nonne et publicani hoc faciunt? Et si salutaverilis
nobis nostra delicta reatum, sed tribuat tua dulcedo
fratres vestros tantum, quid amplius facietis? nonne
consolationis remedium. Verumtamen, omnipotens
ethnici hoc faciunt? Estote ergo perfecti, sicut Pa-
et misericors Deus, te obsecramus, ut voluntariam
ter vester caelestis perfectus est.
nobis conferas pluviam, et ne secundum peccata
Item alia. Lectio sancti Evangelii sccundum Malthsum.
uostra tribuas nobis, nec ea qua meremur austerita-
In illo tempore, convocatis Dominus Jesus disci-
Misereor turbae, quia triduo jam te nos judices, quia tu reples omnem animam bene-
pulis suis, dixit :

dictione per Christum Dominum nostrum.

perseverant luecum, et non habent quod maiidu-
MISSA IS ASCENSIONE DOMINI.
cent : et dimittere eos jejunos nolo, ne deficiant iu
Lectio Apocalysis saiicti Johaunis c.
via. Et dicunt ei discipuli Unde ergo nobis in de-
:
turbam magnam, quam dinumerare nemo
Vidi
serto panes tantos, ut saturemus turbam tantam?Et poterat ex omnibus gentibus, et trihubus, et popu-
;

ait illis Jesus : Quot panes habetis? At Uli dixerunt

lis, et linguis, stantes ante thronum in conspecto
Septem, et paucos pisciculos. Et pra?cepit turbse ut _ Agni, amicti
WliiiVl,i stolas
^vwxu.^ ^xj^^j palmae in
^^ jj^xx.^^
adbas, et *** manibus
...u.xi^ii^ eo-
y,^

discumberet super terra ; et accipiens

septem panes U ^O"*,
^^^ ^^ clamabant voce magna, dicentes : Salus Deo
et pisces, gratias agens, fregit, et dedit discipulis thronum, Agno. Et omnes
nostro, qui sedit super ct
suis, et discipuli dederunt populo : et comederunt in circuito throni, senionam,
angeli stabant et et
omnes et saturati sunt. Etquodsuperfuitdefragmen-
quattuor animalium : et ceciderunt in conspecto
tis''tulerunt soptem sportas plenas. Erantautem qui
throni in facies suas, et adoraverunt Deum, dicentes,
manducaverunt quattuor milia hominum, extrapar- Amen. Benedictio, et claritas, et sapientia, et gra-
vulos et mulieres. honor, et virtus,
tiarum actio, et et fortitudo Deo
Item alia.
Vespere autem facto, accesserunt ad Jesum di- nostro iu sfecula sseculorum, amen.

° Diversse et prolixiores Lectiones assignantur in lecUone fvaumentorum.

Luxoviensi Lectionario; sed hce pro missa, alia; ex- c Sequeutes Lectiones festo Ascensionis conve-
tra missam. Porru Litauiae Rogationum Roni« non niunt. Augusliuus iu sermone 3 de Ascensione ait
receptee suut ante pontilicatura Lcunis 111, qui poii- lectuni fuisse ex Apocal\'psi Xicit Leo detnbu Juda. :

tifex constituit, ut ante tres dies.\scensionisdomi-

i<
In sermone b meutionem facit Lectionis ex Lihro
nicse Litamae celebrentur, » testante Anastasio. Actuum apostolorum quK prima est Lectio ex tri-
:

^ In exemplari fraumentis; et in subsequeute alia bus in Lectionario nostro Gallicano.

51 o APPENDIX AD OPERA S. GERiMANI PARlSIEiNSlS, 516
Lectio saticti Evangelii secuudum Lucam. * formet corpus humilitatis nostree corpori glorise
Diebus illis stetit Uoiniuus Jesus in medio disci- suK, Quem laud,
pulorum suorum, et dicit eis : Pax vobis, ego sum, MISSA m QUIiSQUAGINSIMO.
nolite timere. Conturbati vero et conterriti, existi- Lectio Apocalypsin sancti Jobannis apostoli b.

mabanl se spiritum videre. Et dixit eis : Quid tur- Veni, ostendam tibi sponsam uxorem Agni. Et
bati estis, et cogilationes ascendunt in corda vestra? sustulit me in spirituin montem magnum et altum,
Videte manus meas ct pedes, quia ipse ego sum. et ostendit mihi civitatem sanctam Hierusalem de-
Palpate et videte, quia spiritus carnem et ossa non scendentem de csIoaDeo, habentem claritatem Dei.
habet, sicut me videtis habere. Et cum boc disisset, Lumen ejus simile lapidi precioso, tamquani lapidi
ostendit eis luanus et pedes. Adhuc autem illis non jaspidis, sicut crystallum. Et habebat murum ma-
credentibus, et mirantibus prse gaudio, dixit : Habe- gnum et altum, habens portas duodecim et in portis

tis quod manducetur? At illi optulerunt

hic ahquid angelos duodecim et nomina inscripta, quse sunt no-
ei partem piscis assi, et favum mehis. Et cum maii- mina duodecim tribuum Uliorum Israel. Ab Oriente
ducasset coram eis, sumens reliquias dedit eis. Et portaj tres, et ab aquilone portse ties, Et murus civi-
dixit ad eos : Hkc sunt verba qua; locutus sum ad tatis habens fundamenta duodecim et in ipsis duode-
Tos cum adhuc [essem] vobiscum, quoniam necesse B cim nomina apostolorum Agni, Et qui loquebatur
est impleri omnia qua; scripta sunt in lege Moysi, mecum, habebat mensuram, harundinem auream,
et Prophetis, et Psalmis de me. Tunc aperuit illis utmetiretur civitatem, et portas ejus, et murum, Et
sensum, ut inteUigerent Scripturas, et dixit eis, quo- civitas in quadrato posita est, et longitudo ejus tanta
niam sic scriptum est : et sic oportebat Chrislum est, quanta et latiludo, Et mensus est civitatem in

pati, etresurgere a mortuis die tertia, et praidicari harundine per stadia duodecim, Longitudo et alti-

in uomine ejus pa^nilentiam et remissionem pecca- tudo a?qualia sunt, Et mensus est murus ejuscentum
torum in omuibus gentibus, incipientibus ab Hieru- quadraginta quattuor cobitorum mensura hominis,
solyma, Vosautem eslistestes horum : et ego mitto quaj est angeli, Et erat structura muri ejus ex lapide
promissum Patris in vos, Vos autem sedete in civita- jaipide : ipsa vero civitas auro mundo, simile vitro
te, quoadusque induamini virtutem ex alto. Edlxit mundo, Fundamenta muri civitatis omni lapide pre-
ADTEM Eos FORAS lu Kethanea, et elevatis manibus cioso ornata, Fundamentum primum jaspis; secun-
suis in caelum, benedixit eis, Et factum est dum be- dus, sapphirus; tercius, calcidonius; quartus, zma-
nediceret illis, recessit ab eis, et fereliatur in ceelum, ragdus; quintus, sardonis ; sextus, sardinus; septi-
Et ipsi adorantes regressi sunt in Hierusalem cuni _ mus, chrysolitus; octavus, ber}"IIus; nonus, topa-
gaudio magno, Et erant semper ia templo, laudan- sius; decimus, chrysoprassus ; undecimus, hyacin-
tes et benedicentes Dominum, thus; duodecimus, ametbystus et duodecim portse
:

IXCIPIT MISSA. duodecim margaritse sunt per singulas. Qui habet

Mirabilis iii excelsis Dominus Deus noster, qui am"em audiat quse spiritus dicat,
ascendisti super cselos caelorum ad orientem, inter Lectio sancti Evangelii secundum lohannem,

angelorum minisleriacarnis tropha^a sustollens, cum Diebus illis, dixit Dominus Jesus discipulis suis ;

ad occursum tuum caeli potestates occurrunt; pone, Qui credit in me, opera quse ego facio, et ipse faciet,
quajsumus, ascensiones in cordibus nostris ; ut etiam et majora horum faciet, quia ego ad Patrem vado :

nos te sequentes, illuc tendamusfide, ubi scimus ad et quodcumque nomine meo, hoc fa-
petieritis in

Dei Patris desteram te regnare. ciam. Si diUgitis me, mandata mea servate et ego :

Secrela. rogabo Patrem, et alium <= Paraclitum dabit vobis,

Ascensionis Domini sacramentum, quo advocatus utmaneat vobiscumin aeternum, Spirituin veritatis,
Dominus noster Jesus Christus ad Patrem nobis mis- quem mundus non potest accipere, quia non videt
surus ascendit, fidei nostrfe gaudia multiplicata con- eum, nec scit eum vos autem cognoscetis eum,
:

quia apud vos manebit, et in vobis erit. Non reliu-

celebret : ut promissionis suse memorata interpellet D
pro nobis, utinsecundo ejus adventu mereamur oc- quam vos orpbanos, veniam ad vos, Adhuc modi-
currere laeti. cum, et mundus me jam [nonj videt vos autem vide- :

Contestatio*, bitis me, quia ego vivo et vos vivetis, In illo die vos
Vere dignum et justum est omnipotens Deus per cognoscetis quia ego sum in Patre meo, et vos in me,
Christum Dominum nostrum. Qui mortuus est prop- el ego in vobis, Qui habet mandata mea, et servat ea,

ter peccata nostra, et resurrexit propter justiflcatio- iUe est qui diligit me. Qui autem diUgit me,» dilige-
nem nostram. Qui solutis inferni nexibus aereas por- tur a Patre meo, et ego diligam eiun, et manifestabo
tas ac ferrea claustra confregit ; deinde resurgens a ei meipsum.
mortuis, quadraginsimo die, videntibus cunctis disci- INXIPIT MISSA,

polis, ad cselos ascendit : quia ipse est expectatio Te datorem Spiritus sancti, Domine Christe, in

nostra, quem expectamus venire de caeUs, ut con- hac die celeberrima, quotuos apostolos charismatum

' Eadem conteslatio in Gothico usque ad hsec Quinquagesimum infra non semel appeUatur.
verba : Qui solutis inferni, etc, « Sic Paraclitus, non Paracletus, in vetustissimo
i>
Lectiones pro festo Pentecostes, quod absolute exemplari.
 517 SACRAMENTARIUM GALLICANUM . - LECTIONES QUOTIDIAN^. 518

donis Spiritns sancti igniditasti, provoluta ac sub- a nomini dedicavit, et intelligibile nobis faciat et
missa prece rogamus : quo adveniente Trinitas co- n^ternum.
Collectio ad pacem.
ruscavit, quinquaginsima dies emicuit ; in quo Pa-
Munera nostra, qutesumus, Doniine, sancti Spiri-
scha adinipleta est, mysterii tui sollemnitatem con-
tus tui dignatione sacrentur, per quae et a peccatis
cludinius obsecrantes ut corda nosti'a purilices, a
omnibus absolvantur, et adoptionis tuse fiHi rena-
quo discipulorum corda quasi ferrum ad capiendura
scantur.
ignisli.
Contestalio
Collectio.
3 Vere dignum et justum est, omnipotens Deus,
Spiritus sanclus tuus Paraclitus, qua^sumus, Do-
te laudare in hoc prajcipue die, quo sacratissimum
mine, apeccatis nostris emundans continuam nobis
Pascha quinquaginta dierum m^-steriis tegitur, etper
tribuat claritatem; quique quasiignis super aposto-
sua vestigia recursantium dierum spatiis colligitur
los advenit, dispergens dona, super nos quoque in-
et dispersio linguarum, quae in confusione facta fue-
flrmos, te concedente, vel aliqua portione sua;
rat, per Spiritum sanctum adunatur. Hodie namque
dignationis adveniens, etpeccata deleat, etpietatis
de ceelis repente sonum audientes Apostoli, unius
dona largiatur.
Post nomina. fidei Symbolum exceperunt, et hnguis variis Evan-
Virtute sancti Spiritus, Dominc, inunera nostra B gelii tui gloriam gentibus tradiderunt per Christum
continge: utquodsollemnitate quinquaginsimajsuo Dominum nostrum.
' Eadem in Gothico est contestatio, p. 169.

IN DEI NOMINE

INCIPIUNT LECTIONES COTTIDIANAS.

MISSA SANCTI lOHANXIS BAPTIST*. tus, si qua lans; hsec cogitate; quia et didicistis, et

Lectio de Hieremia prophola. accepistis, et audistis, et vidistis in me. H«c agite,

Dominus Quaerite pacem civitatis, et

Haec dicit : et Deus pacis erit vobiscum.
orate pro ea ad Dominum, quia in pace illius erit pax Lectio sancti Evangelii secundum Lucam.
vobis. Hasc dicit Doniinus Non vos seducant pro- : C Fuit indiebus Herodis regisJndce sacerdos quidam,

phetffi vestri, qui suntin mediovestri, et divini ve- nomine Zaccharias, de vice Abia, et uxor illi de fl-

stri; et ne attendatis ad somnia vestra, quoe vos liabus Aaron, et nomen ejus Elizabeth. Erant autem
somniatis, quia falsum vobis ipsi prophetant in no- justi ambo ante Deum, incedentes in omnibus man-
imine meo, etnon misi eos, dicit Dominns. Visitabo datis et justiflcationibus Domini sine querella ; et non
vos, et suscitabo super vosverbum meum bonuni, erat illis fllius, eo quod esset EHzabeth sterilis, et

ut reducam vos ad locum istum. Ego enim scio co- ambo processissent in diehus suis. Faclum est au-
gitationes, quas cogito super vos,cogitationes pacis, tem cum sacerdotio fungeretur in ordine vicis suse
et non adfUctionis, ut dem vobis finem et pseniten- ante Deum secundum consuetudinem sacerdotii, sorte
tiam. Invocabitis me, etvivetis; orabitisme ctexau- exiit ut incensum poneret ingressus
in temphim Do-

diam vos ;
quoeretis me et invenietis. Cum qua>sie- mini, et omnis multitudo erat populi orans foris hora
ritis me in toto corde vestro, inveniar a vobis, ait incensi. Apparuit autem illi Angelus Domini stans a
Dominus : et reducam captivitatem vestram, ct dextris altaris incensi, et Zaccharias turbatus est
congregabo vos de universis gentibus, et de cunctis videns, et timor inruit super eum. Ait autem ad
locis, ad quse expuli vos, ait Dominus. _ ilhim Angehis : Netimeas Zaccharia, quoniam e.xau-
Epislola PauU apostoli ad Philippenses in sancti
dita est deprecatio tua, et uxor tua Elizabeth pariet
lohannis missa°. tibi fihum, et vocabis nomen ejus Johannem, et erit
Domino semper, iteruni dico
Fratres, gaudete in gaudium tibi, et exultatio; et multi in nativitate ejus
gaudete. Modestia vestra nota sit omnibus liomini- gaudebunt, et erit magnus coram Domino, et vinum
bus,Dominus enim prope est. Nihilsollicitisitis, sed et siceram non bibet, et Spiritu sancto replebitur

tin omni oratione et obsecratione cum gratiarum ac-

tionepetitiones vestrae innotescant apud Deum. Et
adhuc es utero matrissua?,
convertet ad Doiiiinum Deum
et multos filiorum
ipsorum. Et ipse pras-
Israel

pax Dei quoe exsuperat omnem sensum, custodiat cedet ante illum iu spiritu et virtute Helise, ut con-
corda vestraetinlelligentias vestras in Christo Jesu. vertat corda patrum in filios, et incredibiies ad pru-
De cetero, fratres,qu8ecumque sunt vera,qua!cumque dentiam justorum, parare Dominoplebem perfectam.
pudica, qufficumque justa, queecumque sancta, quse- Et dixit Zaccharias ad angelum : Unde hoc sciam ?
cumque amabilia, qucecumque bona> famee; si quavir- Ego enim sum senex, et uxor mea processit in die-

' Id est festo, uti coUigitur ex Lectione sequente

apud veteres sigmficari, notius est quam ut probari
Post sancti lohannis missam. Quo nomine festum sit necessarium.
519 APPEXDIX AD OPERA S. GERMANl PARISIEXSIS. S20
bus suis. Et respondens angelus tiisit ei : Ego sum * Nolo. Postea auleni pwnitentia motus abiit. Accedens
Gabriel, qui adslo ante Deuni, et missus sum loqui autem ad alteruui, dixit similiter. Atille respondens
ad te, ethiec tibi evangelizare, et ecce eris taeens, ait : Eo, doinine, el non ivit. Quis es duobus fecit
et non poteris loqui usque in diem quo boBC iiRnt, voluntatem Patris? Dicunt ei, Xovissimus. Dicit ilhs
pro eo quod non credidisti verbis nieis, quse imple- Jesus : Anien dico vobis, qiiia puMicani et meretri-
buntur in tempore suo. Et erat plebs exspectans ces pra}cedunt vos in regno Dei. Venit enim ad vos
Zacchariam, et mirabantur quod tardaret ipse in Johannes in via justitia?, et non credidislis ei : pu-
templo. Egressus autem non poterat loqui ad illos : bUcani autem et meretrices crediderunt ei, vos au-
et cognoverunt cpiod visionem vidissetipse in templo. tem videntes nec pwnitentiam habuistis postea ut
Et ipse erat innuens illis, et permansil mutus. Et crederetis ei.
Post prophetiam
factum est ut impleti sunt dies oflicii ejus, abiit in
Aperi, Domine, claustra oris nostri, non solum
domum suam. Post hos autem dies, concepit Eliza-
linguam, sed et mentem, seciindum servi tui Zaccha-
betb uxor ejus, et occultabat se mensibus quinque
riie prophet», ut omnibus diebus vitse nostrse te
dicens : Quia sic mihi fecit Domiuus in diebus, qui-
laudare possimus, et remissionem peccatorum con-
bus respexit auferre opprobriuni meum inter bomi

nes. Elizabeth autem impletum cst tempus pariendi, B ^^qui mereamur in via pacis a;tei-n«. Per
IXCIPIT MISS.\ '.
et peperit filium. Audierunt vicini et cognati ejus,
Omnipotens sempiterne Deus, qui hunc nobis ho-
quia magniticavitDominusmisericordiamsuam cum
norabilem diem in beati Johannis Baptistee nativitate
illa, et congratulabantur ei. Et factum est in die oc-
fecisli insignem, queesumus ut tuus proecursor, qui
tavo venerunt circunicidere puerum, et vocabant
iDtcr natos mulierum omnibus major siirrexit, no-
eum nomine patris ejus Zaccharia. Et respondens
stram fragilitatem tuffi pietati commendet.
mater ejus dixit : Nequaquam, sed vocabitur Johan-
Colleclio.
nes. Et dixerunt ad illam : Quia nemo est in cogna-
Deus qui hunc diem nalivitatis beati Jobannis
tione tuaqui vocetur hoc noniine. Innuebant autem
Baptistae incomparabilem hominibus consecrasti
patri ejus quem vellet vocari eum. Et postulans pu-
prwsta nobis de ejus meritis, illius nos calceamenli
gillarem, scripsit dicens : Johannes estnomen ejus.
sequi vestigium ;qui se ad solvendam Salvatoris cor-
Et mirali sunt universi. Apertuni est aulem ilico os
rigiam praedicavit indignum.
ejus, et lingua ejus, et loquebatur benedicens Deum.
Post nomiua.
Et factus est timor super omnes vicinos eomm, et
Tua, Domine, muneribus salutaria b cumulamus,
super omuia montana Jud» divulgabantur omnia
^ j^^^^. j^^^^^^.^ ^^^^^^^^ nativitatem honore debito
verba ha;c. Et posuerunt omnes qui audierant in
celebrantes, qui Salvalorem mundi ceeinit ad salu-
corde suo dicentes : Quid putas puer iste erit? ete-
tem.
nim manus Domini eratcum illo. Et Zaccharias pa- Ad pacem.
ter ejus impletus est Spiritu sancto, et propbetavit Praesta, quffisumus, Domine, ut populus tuus ad
dicens : Benedictus Dominus Deus Israel. Piier au- plenae devotionis eflectum, beati Johannis Baptistae
tem crescebat et confortabatur spiritu, eterat in de- natalitiis imbuatur, quem preemisisti Filio tuo ple-

serlo usque in diem ostensionis sua; ad Israel. bem parare perfectam.

Conleslalio.
Lectio sancU Evangelii secimdiim Mallliaeum, qufe
legilur post sancll Joliannis missam. Vere dignum el justum est, omnipotens Deus, in

Diebus illis, cum venisset Dominus Jesus in tem- die festivitatis hodiern£e, quo beatus ille Johannes
plum, accesserunt ad eum docentem principes Sa- exortus est, quivocem Matris Domini nondum edi-
cerdotum, et seniores populi, dicentes in qua po- : tus sensit, et adhuc clausus utero adventum salutis
testate bfec facis, et quis dedit tibi hanc potestatem ? humanffi proplietica exultatione gestivit : qui et ge-
Respondens Jesus dixit illis : Interrogabo vos et ego netricis sterilitatem conceptus abstersit, et patris
unum sermonem, quem si dixeritis milii, et ego vo- rv linguam natus absolvit, solusque omnium propheta-
bis dicam in qiia potestate ha?c facio. Baptismum rum, Redemtorem mundi, quem pra;nunciavit, os-
Johannis unde eral? e ceelo, an ex hominibus? At tendit ; et ut sacrae purificationis effectum aquamm
illi cogitabant inter se, dicentes : Si dixerimus, E natura conciperet, sanctiflcandis Jordanis fluentis

caelo, dicet nobis : Quare ergo non credidistis illo ? ipsum baptismatis lavit auctorem Jesum Christum
si autem dixerimus: Ex bominihu5,timemus tnrbam. Dominum noslrum. Per quem.
Omnes enim habebant Johannem sicut prophetam. .MlSS.i IN S.4NCTI lOHANXIS PASSIOXE.

Et respondentes Jesu, dixerunt : Nescimus. Ait illis c Leclio libri Sapientia; Salomouis, de uno justo.

et ipse : ISec ego vobis dico in qua potestate hajc Beatus vir qui inventus est sine macula, et qui
facio. Quid autem vobis videtur ? Homo habebatduos post aurum non abiit, nec speravit in pecunia et

filios, et accedens ad primum dixit : Fili, vade hodie thesauris. Quis est hie, et laudabimus eum? fecit

operari in vinea mea. IUe autem respondens ait : enim mirabilia in vita sua. Quis probatus est in illo,

•Haec pra?postere posita, qua> prsecedere debue- tur, legilur altaria.

rant superiora Post missam sancti lohannis. ^ Sequentes Lectiones assignantur pro subsequente
b In Romano, ubi haec CoUectio fere eadem refer- festo passionis sancti Johannis Baptistae,
 oio SACRAMENTARILM GALLlCAiNUM. — LECTIO.NES QLOTIDL\i\.£. 326
et perfectus invenlus est, et erit Qui po- 4 perqueinaccessumhaboniusfideingratiaista.inqua
illi gloria.
tuit transgredi, et non est transgressus; et facere stanius, etgloriamur in spe gloriae filiorum Dei. Non
mala, et non fecit : ideo stabilita sunt bona illius, solum autem, sed et gloriamur in tribulationibus,
et eleemosyuas illius enarrabit ecclesia sanctorum. quod tribulatio patientiam operatur, patien-
scientes

Loctio sancli EvangeUi secundum Marcum. tiaautem probationem,probatio verospem,spes au-

tempore audivit Herodes tetrarcha famam
In illo tem nonconfundit quiacaritasDeidefusaest incor-
:

Jesu, tenuit Johannem, et alligavit eum, et posuit dibus vestris per Spiritum sanctum,qui datus esl nobis

in carcere propter Herodiadem uxorem fratris sui. Ut quid enim Cliristus, cum adhuc infirmi essemus,

Dicebat eniin illi Johannes Nun licet tibi habere :

secundum tempuspro impiis mortuusest? Vix enim
eam. Et voluit illuin occidere timuit populum, quia :
pro justo quis moritur; nam pro bono forsitan quis

sicut prophetam eum habebant. Die autem natalis etaudeatmori'?Commeiidat auteni suam caritatem
Deus in nobis, quoniam cum adhuc peccatores es-
saltavit filia Hcrodiadis in medio, et placuit Herodi.
Unde cum juramentopollicitusest ei dare quodcum- semus, Christus pro nobis mortuus est. Multo igi-
que postulasset ab eo. At illa pra-monita a matre tur magis justificati in sanguine ipsius, salvi erimus.
Lectio sancti Evangelii secundum lohannein.
sua : Da mihi, inquit, hic in disco caput Johannis
" Diebus illis ambulans Domiuus Jesus juxta mare
Baptistoe. Et contristatus est rex. Propter juramen-
GaUleaj, vidit duos fratres, Simon, qui voeatur Pe-
tum autem et eos qui pariter rccumbebant, jussit
trus, et Andream fratrem ejus, mittentes relia in
dari. .Misitque, et decollavit Johannem in carcere ;

mare, erantenim piscalores, etait illis: Venite post

et allatum est caput ejus in^isco, et datum est
nie, et faciam vos piscatores hominum. At illi conti-
puellse, et lulit niatri sufe. Et accedentes discipuli
nuo reUctis retibus suis secuti sunt eum. Post heec
ejus, tulerunt corpus ejus, et sepelierunt illud.
dicit Jesus Petro : Simon Johannes diligis me plus
INCIPIT MISSA.
his ? Dicit ei : Etiam, Domine, tu scis quia amo te.
Deus cui sancta conversatione directa gloriosi Dicit ei : Pasce agnos meos. Dicit ei iterum : Simon
Johannis oranda sanctitas, celebranda sollemnitas Johannes diligis me? At ille ait : Etiani, Domine, tu
est : qui quoiulam cum adnunciarot mirabilitor He- scis quia amo te. Dicit ei : Pasce agnos meos. Dicit
demlorem, expcctabat, speculum luminis, initiuin ei tertio : Simon Johannes, amas me ? Contristatus
baptismatis, testimonium veritatis ; et in plenitudi- Petrus, quia di.xit ei tertio, Amas me ? Et dicit ei :

nem Christi signorum, post signa monstrabat, nun- Domiiie, tu nosti omnia, tu scis quia amote. Dicit
cius salutis, Kiiiulus passionis : serviit propheta ba- ei : Pasce oves meas. Amen, amen dico libi, cum
ptismo,baptistamartyrio, etJesum Dei Filiummun-C esses junior, cingebaste, et ambulabas ubi volebas.
di redemtione venturum, quem adnunciare se prse- Cum autem senueris, extendes manus tuas, et alius
dicatione sermonis ostendit, amare se effusione te cinget, et ducet quotu non vis. Hoc autem dixit,
sanguinis conprobavit. signiflcans qua morte esset clarificaturus Deum.
Collectlo secreta. INCIPIT MISSA.
Exaudi nos bonorum omnium dispensator, atque Deusqui hunc [diem] beatorum tuorum Petri et
in electissimi tui Johannis sollemnitate prKsenti Pauli martyrio eonsecrasti Ecclesiam tuam eorum, ;

delictorum indulgentiam placatus adtribue: cui to- quaesumus, magisterio gubernare [dignerisj per
tum in virtutemsaneti Spiritus ab ore translatum, quos sumpsit inicium.
Christus fuit moriendi causa, cui Christus fuerat Gollcclio.
causa nascendi. Ipse igitur nativitatis dominicaj Apostolorum, Domine, beatorum Petri et Pauli
nuncius, ipse prsecursor probatus est passionis. Per. desiderata sollemnia recensemus ;
preesta, quaesu-

* Coulcst.-ilio. mus, ut eorum supplicatione muniamur, quorum

Vere dignum et juslum est, omnipotens Deus per regimur principatu.
Po-t noitiina.
Christum Doniinum nostrum. Cui in conspectu vati-
cinium, in actu baptismum, in obitu martyrium :
D Largiente te, Domine, natalicio Petri et Pauli lu-

quo per unam eamdeinque dispensationem ostendil men effulsit : concede, quaisumus, ut hodiernaglo-
ria passionis sicut illis magnificentiam tribuit sem-
generatio quem promisit, conversatioquem docuit,
piternam, ita nobis veniam iargiatur optatam.
passio -quem dilexit : prophetat in utero, prfedicat
Ad pacem.
in saeculo. consunimatin gaudio. A jiistitia eles-itur,
Munera qu;e deferimus, Domine, beniguus ad-
de justitia loquitur, pro justitia decoliatur. Tantus
sume qui nostris inpcdimiir offensis, apostolorum
;
prophetae splendor in carceris claustra detruditur,
precibus adjuvemur.
etpreciosusDeo sanguis meretricife saltationis mer-
Contestatio.
cede taxatiir, atque inter gentilici» voluplatis fit
Vere dignum et justum est, omnipotens, te glorio-
epulasspeculum. Cuimerito omnes angeli. Sanctus. mirabilem
sum in sanctis tuis, te in tuis diseipolis
MISSA IN NATALF, PETRI ET PAI LI. declamare. Te enim verum Deuin deprecantes apo-
Epistola Pauliaposloliad Romanos.lQnataleapostoloriim. stoli in omnem terram sonum praebuerunt, et in fi-

pacem habeamus
Fratres,justificati igiturexfide, nes orbis terrae verbum sancti certaminis tradide-
ad Deum per Dominum nostrum Jesum Christum : runt. Ex quibus beatum Petrum in fundamentum
PATRor.. LXXII, 17
0-23 APPEiNDlX AD OPERA S. GERMANI PARISIENSIS. S24
Ecclesiae conloeasti, cujusfidein omnium discipulo- a Nunc ergo donomajostalistUceagnoscimusreliquias
i-um tuorum gaudio confortasti. Huic gcntium ma- esse homini pacifico. Tuergo, Domine Deus noster,
gistrum tradidisti coUegani, novissimum quidcm in qui intcr belloruni tumultus, nonexaminatione per-
cursunijsedffqualem adpraemium. Plusenim omni- secutoris, electo tuo Sigismundo triumphum mar-
buslaboral in praedicatione, quiplusin persecutione tyrii contulisti, tu dispensando pauperibus pulsanti
prsesumpserat; et quem Saulum persoqucn tem nomi- aperirc dignatus es, secutus gratiam, consecutus
nabat', Ecclesiaprajdieantem Paulum appellaf. Par misericordiam, ut post mortem ostendas in virtute,
efficitur Petro in passione, utcredaturejus particeps quem mortem
ante firmasti infide. Tua enira dona
esse in remuneratione. HiEc tu omnia, Domine, ope- sunt, Domine, ut in nomine electi tui Sigismundi
raris, qui a proplietis demonstraris, ab angelis ado- per communionem corporis et sanguinis Domini
raris, et ad omne sseculum apostolorum lumine de- nostri Jesu Christi Filii tui a faraulo tuo ill. tempes-
clararis. Etideocumangeliset archangelis conlaud. tatis frigora, febrium ardorem repellas, et sanita-

MISS.4 S.\NCTI SIGISMUNDI REGIS. tera prislinam revocare digneris. Praesta, quem in
Epislola Johaniiis apostoU ad gentes h. Trinitate laudant onines angeli.
Fratres, nolite diligere mundum, nec ea quae in MISS.\ IN S.iNCTORUM M.\RTYRUM.
mundo sunt. Siquis diligit niunduni, non est cari- B Lectio Apocalysis sancti lohannis, in sanctorum <i legenda.
tas Patris in eo : quoniara omne quod est in mundo, Vidi, et ecce unus de senioribus dicens raihi : Hi
concupiscentia carnis, el concupiscentia oculorum,
qui araicti sunt stolas albas, qui sunt et unde vene-
et superbia vita?.
runt"? Et dixit illi : Doraine mi, tu scis. Et dixit
Lectio sancti Evangelii secundum Matlhaeum. mihi : Hi sunt qui veniunt de tribulatione magna, et
Diebus Dominus Jesus totam Gali-
illis, circuibat
laverunt stolas suas, et dealbaverunt eas in sangui-
Iseam, docens in synagogis eorum, et prEedicans
ne Agni. Ideo suut ante thronum Dei, et serviunt ei
Evangelium regni, et sanans omnem languorem et
die ac nocte in templo ejus ; et qui sedet in thi'ono
omnem infirmitatem in populo. Et abiil opinioejus
habitabit super illos. Non esurient neque sitient
in totam Syriam, et obtulerunt ei omnes male ha-
amplius, neque cadet super neque uUus
illos sol,
bentes variis languoribus et tormentis comprehen-
aestus : quoniam Agnus, qui in medio throni est, re-
sos, el curavit eos.
get illos, etdeducet eos ad vitae fontes aquarum, el
IXCiriT JIISSA.
absterget Deus omnem lacrimam ex ocuhs eorum.
Omnipotentem Doniinum, qui per apostolos et
Epistola Pauli aposloli ad Hebraeos.
martyres suos diversa sanitatum dona largitur, fra-
^ Fratres, sancti per fideni vicerunt regna, operati
tres dilectissimi, deprecemur, ut huic seiTO suo ill.
sunt justitiam, adepti sunt repromissiones, obtura-
qui typi quartani vexatione fatigatur, fidelis famuli
Sigismundi precibus clementer occurrat; verunt ora leonum, extinxerunt irapetum ignis,
sui et dum
nobis effugerunt aciein gladii, convaUierunt de infirrai-
illius facit merita, isti conferat medicinam.
tate, fortes facti sunt in bello.
Secreta.
Inclina, Domine, pias precesc ad desideria sup- Lectio sancti Evangelii secundum Mattbaeum.
plicantium.et qua? devoto cordeposcimus,benignus Videns Dominus Jesus turbas, ascendit in raon-
admitte ; ut servo tuo ill. qui typi quartani vexatio- teni : et cuin sedisset, accesserunt ad eura discipuli
ne faligatur, fldehs famuli tui Sigismundi precibus ejus, et aperiens os suum docebat eos dicens Beati :

clementer occurras nobis : illius patefacias merita, pauperes quoniam ipsorum est regnum cee-
spiritu,

praesentiaigroto confcras mcdicinam. loruni. Beati mites, quoniam ipsi possidebunt ter-
CoDteslatio. rara. Beati qui esuriunt etsifiunt justitiam, quoniam
Vere dignum justumest,omnipotens Deus,no-
et ipsi saturabuntur. Beati misericordes, quoniam ipsi
men tuum laudare, cujus majestatem tuani tanto misericordiam consequentur. Beati mundo corde,
magisobnoxii sumus,quantumilli pro susceptanos- quoniani ipsi Deura videbunt. Beati paciflci, quo-
tri corporis humilitate debemus, exemplum nobis uiara filii Dei vocabuntur. Beati qui perseculionem
relinqucns, ut sequamini vestigia ejus quipeccatum patiuntur propter justitiam, quoniara ipsorura est
non fecit, nec dolus inventus est in ore ejus. Quis in regnum cselorum. Beati estis cum maledixerint vo-
hoc mundo ita poterit sequi, ut nec dolus in ore, bis, et persecutivos fuerint, et dixerint oninemalum
nec peccatum ejus inveniatur in opere sed in pa- '?
adversura vos, meutientes, propterme : gaudete et
tientia,qaa;Deusamat,majestas divina commendat, exultate,quoniara raercesvestra copiosaestincaelis.

* Legendum videtur nominabas. id est confessorum.

b
SequentesLectionespro missasanctiSigismundi "=
Legcnduni videtur aiwes.
regis, quem in consortium Sanclorum adscitum,
i<
'f
Hic incipit Comniune
vocant) sanctoruni.iut
ipsa res quae geritur manifcstat, > ait tiregorius Tu-
Uu;e voro soquuntur Lectiones conveniunt sanctis
ronensis in lib. i de Gloria martvrum, cap. 73. niartyribus, de quibus est missa sequens nam ni- ;

" Nam si qui nunc frigoritici in ejus honore niissas liil de Comrauni apostolorum, nequidem in Gothico.
devote celebrent, ejusque pro requio Deo olTerant Quanquani nomine martyrum etiam apostolos com-
oblationem, statim... pristinwsanitatiresfituuntur. « prohensos fuisse patet ex missa sequente, quse vi-
Sic in .Alissali Mozarabum Saerificium olfertur pvn detur esse de omnibus sanctis.
spiritihus pansantvim Hilarii. Athaiinxii, Mfirtiiii, etc.
 52S SACRAMENTARIUM GALLICANUM. — LECTIONES QUOTlDIANvE. B-26

INCIPIT MISSA. A INCIPIT MISSA.

Deus, qui in sanctorum tuorum cordibus sancti ca- Sancte Domine, cujus tam multa est miseratio,
loris tui ignes accendens, usque ad martyrii eosglo- quam copiosa redemtio, propicius ac benignus ex-
riosa certamina sustulisti, ut in supplicio constituti, audi preces nostras, et da intercessionibus beatissimi
persecutores tuos te vincente despicerent ,
poenas te niartyris tui ill. ^ ut quaj pro alterutrum poscimus,
confortante contemnerent ,
pramia te remunerante etiam pro nostris criminibus impetremus.
perciperent in gloria; per illorum te, Domine trium- CoUeclio.
phum deprecamur, ut nobis reniissionem tribuas Deus, cpii nos de spe misericordise tuae hao prima
peccatorum. ratione voluisti confileri, ut martyrum tuorum,quo-
Secreta.
rum hic reliquias veneramur, et praesentia, et au-
Omnipotens Deus nostei', tu tribue iit iiitercessio
xilio circumdares, ut haberet et oratio nostra sufTra-
beatissimorum patriarcharum, propbetarura, aposto-
gium, et vita patrocinium, illud sanctorum interces-
lorum, martyrum, confessorum, virginum, et sacer-
sione, hoc munere. Custodi igitur, quaesumus, Do-
dotum, omniumquesanctorum, nostrarum profectus
mine, Ecclesiam tuam , ciistodi locum istum, vel
sitanimarum,etcultus, quemillisdcferimusad hono-
omnes conveuientes in eo sutTragio sancli martyris
rpm,nobisproticiatadsahitem,utintercessioneeorum
gratiam tuam pacem
B tui ill. flatque nobis ipse auxiliator e ccelo, qui ad te
et in nobis facias permanere.
pra?senti migravit e sa?cuIo ; sitque hfec vicissim
Iinmolatio misss.
dignum justum
retributio muneris tui, ut mereatur Iiic locus martyris
Vere et est, omnipotens Deus.
Tibi enim, Domine, festa sollemnitas agitur, tibi dies
gratiam, qui misit eumdem Martyrem ad coronam.
sacrata celebratur, quam beatorum tuorum patriar- Post nomina.

charum, prophetaruni, apostolorum martyrum, et

Munera nostra, quaesumus, Domine, dignanterad-
,

confessorum, virginum et sacerdotum, in veritatis sume; ut quod in honore sancti Martyris tui ill.
venerabiliter exsecuntur, impetret fidelibus tuis au-
tua? testiticatione profusis , maguilico nominis tui

honore quo unicum xilium oratio justa sanctorum.

signavit, iu salutis nostrK prtesi-
dium, Pater ajterne, posuisti. Tuas igitur, Domine, Ad pacem.
virtules, tuasque victorias admiramur, quotiens in Oramus te, Pater sancte, ut nos servos tuos bea-

Ecclesia tua horum dierum festa celebramus quos insi- tissimi martyris tui ill. jubeas esse consortes, in

gues sanctorum tuorum palmse ad perennein niemo- confessione participes , in fide stabiles, in persecu-

riam sollemnemque Itetitiam tidelibus populis sacra- tione lirmos, in tribulatione patientes, in consum-
matione victores; ut nos dies persecutionis inve-
veruntperChristumdominum nostrum. Ciii merito. Q si

neril, jungat consummatio virtutum, par prfemium,

MISSA TMUS MARTVRIS.
Epistola Pauli apostoli ad Corinlhios, unius raartyris. et corona crelestis.
Contestalio.
Fratres, Dominus mihi adstitit ; et confortavit
Vere diguum et justum est, omnipotens Deus,
me, ut per me priedicatio impleatur, et ut audiant
dedicator iiiarlyrii, inspector belli, largitor triumphi.
omnes gentes quia liberatus sum de ore leonis.
Qui inter spiritalium agonum, non effusione sangui-
Liberavitenim me Dominus, et ab omni opere malo
nis, non morte hominis, sed praeconio veritatis, et
salvum faciet in regnum suum Cieleste cui gloria in ,

pio in te caritatis offlcio delectaris, adtestantibus

ssecula sseculorum.
meritis beatissimi Martyris tui iU. Cujus hodie glo-
Lectio saucti Evangelii secundum MaltliEura.
Omnis ergo qui confitebiturmecoram homiuibus, riosam passionis vietoriam recolentes sperantes ,

confitebor et ego eum coram Patre meo qui est in per ejus suffragia ut nostras qiioque voces admittere
,

Ccelis. Qui autem negaverit me coram honiinibus, jubeas cum sanctis angelis atque archangelis tuis,
negabo et ego eum coram Patre meo, qui est in qui tibi hymnum perpetim supplice confessione di-
caelis. Qui amat patrem aut matreni plusquam me, centes, Sanctus.

non est me dignus et qui amat tilium aut tiliam D

: MISSA DK, UNO CONFESSORE.
super me, non est me dignus. Qui invenit aniniam Lectio Hieremiffi prophetae. I'

suara, perdet illani; et qui perdiderit animam suam Heec dicit Dominus Benedictio Domini super ca- :

propter me, inveniet eam. Qui recipit vos, me reci- putjusti. Eleemosyna illius non erit in oblivione,
pit; et qui me recipit, recipit euni qui me misit. omnia opera ejus sicut Iiix in conspecto Dei fulge-
Qui recipit prophetam in nomine prophetse, merce- bunt. Manussuas aperuit pauperibus, fructum aiitem
dem prophetae accipiet; et qui recipit justum in no- porrexit inopi. In fortitudinem et decorem indutus
mine justi, mercedem justi accipiet. Et quicumque est, et la-tatus est in diebus novissimis. Os suum
potum dederit uni ex minimis istis calicem aquse aperuit in piwdicatione, et ordinem posuit lingua»
frigida; tantum in nomine discipuli, amen dico vobis suae : cibos autem pigros comedit. [Omnia] factus
non perdet mercedem suam. est omnibus, ut omnes salvos faceret.

• In nostro exemplari passim scriptum est //. non nedietio Domini sup. caput
justi ex Prov. x, 6, elee-
ill. Nos tamen viilgarem modum substituimus ad- rnosyna elc, ex Eccli. iii, l.i. Alia ex aliis
illiiis,
jecta littera i. locis, quod etiam in sequenti lectione observandum.
^ Imo ceiitones ex variis Scripturep locis. .Nam be-
d27 APPENDIX AD OPERA S. GERJLVNI PARISIENSIS. 328
Epistola Pauli aposloli ad Titum ".
^ radiccs suas, el non tiinebit cum venerit testus.
Fratres, tinior Doniini custodit auiinam jusli, et Et erit folium ejus viride, et in tempore siccitatis
spiritus sapientife erudivit illum. Tcnons psaltcrium non erit soUicitum, nec aliquando desiuet facere
et cytliarani, Itetatus est ad vocem organi. Et quia fructum. Pravum est cor omnium et inscrutabile,
dulcis fuit in ore ejus decanlatio laudis ; ideoque in quis cognoscet illud? Ego Dominus scrutans cor,
die obitus sui gavisus est, eo quod suscepit illum et jirobans renes, qui do unicuique juxta viam et
dextera Dci. juxta fructiun adinventionum suarum. Soli\im glo-
secundum Mattbajum.
Lectio sancti Evangelii riic a principio locus sanctificationis nostra?, expe-
Inilloterapore, dixitDominusJesus discipulis suis ctalio Isracl Dominus. Omnes qui te derelinquunt
Quis putas est fldelis servus et prudens, quem consti- confundentur, recedentes in terra scribenlur, quo-
tuit Dominus supra faniiliam siiam, ut iet illi cibuni niam dereliquerunt venam aquarum viventium Do-
in tempore? Beatus ille servus, quem, cum venerit miuum. Sana mc, Domine et sanabor; salvum me ,

Dominus ejus, invenerit sic facientem. Amen dico vo- fac, et salvus ero, quoniam laus mea tu es, Domine,
bis, quoniam super omnia bona sua constituet eum. Deus meus.
INCIPIAT HISS.4. Epistola Pauli apostoli ad Timotheura.
Fratres, omnis Sci'iptura divinitus inspirata utilis
Propiciarenobis, Domine,ovibus luis, interveniente B
est ad docendum, ad arguendimi, ad corrigendum iu
beatissimo confessore tuo ill., et quia tui est muneris,
justitia, ut perfectus sit omnis homo Dei, ad omne
utqueeprsecipisinipleanms, gratia^tuaelumenemitte.
oiuis bouum iustructus. Testiflcor coram Deo et Chri-
CoUeclio.
sto Jesu, qui judicaturus est vivos et mortuoj, per
Omnipotens sempiterne Deus, cui cuncta famu-
lantur elementa , interpellante pro nobis beatissimo
adventum regnum ejus prjedica verbum,
ipsius et ,

Confessore tuo ill. esaudi propicius orationem no-

insta oportune, inportune. Tu vero vigila in omni- ,

bus labora, opus fac evangelistae, ministerium tuum

stram, ettribue nobis misericordiam tuam : et qua2-
imple. Ego enim jam libor, et tempus resolutionis
cumque prsecipis ut agamus, ipse adjuva ut implere
meaj instat. Bonum certamen certavi cursum con- ,
possimus.
Post nomina. summavi, fldem servavi. In reliquo reposita est mihi
SanctijDomine, confessoristuiill. tribuenobissup- corona justitiae, quam reddet mihi Dominus in illa

plicationibus foveri ; ut cujus depositionem colimus, die justus non solimi milii, sed et his qui
judex :

obsequio ejus apud te intercessionibus, et meritis diligunt adveutum ejus.

commendemur. Proficiant btcc qua:! otferimus pro in- Leclio saucti Evaugelii sccundum Matthaeuin.

columitate viventium, et pro requie defunctorum. Q Homo quidam proticiscens vocavit servos suos,
Ad pacem. et tradidit iUis bona sua. Et uni dedit quinque ta-

Omnipotens sempiterne Deus, da nobis in prie- lenta, alii autem duo, alii vero unum, unicuique'

senti festivitate beatissimi confessoris tui ill. con- secundum propriam virlutem, et profectus est sta-
grua devotione gaudere, ut et potentiam tuam in tim. Abiit autem qui quinquetalentaacceperat, ope-

ejus glorioso continentiffi cultu laudemus, et divinum ratus est in eis, et lucratus est alia quinque. Simili-

obtineamus auxilium. ter qui duo acceperat, lucratus est alia duo. Qui
Conlestatio. autem unum acceperat, abiens fodit in terra, et
V^re dignum et justum est , omnipotens Deus, te abscondit pecuuiam Domini sui. Post multum vero
adorare in sanctis, in quibus gloriUcatus es, Domine, tcmporis, venit dominus servorum illorum, et posuit

vebementer, qui libi adbserentes calcaverunt super- rationem cum eis. Et accedens qui quinque talenta
bientem excellentiam mundi virtule Spiritus sancti, acceperat, obtulit alia quinque, dicens : Domine,
contemnentos bianditias et inlecebras mundi Inijus quinque talenta tradidisti mihi, ecce alia quinque

et frivolas pompas. Ex quibus beatus tuus confessor superlucratus sum. Ait illi dominusejus: Euge, serve
ill. emicuit , mundum contemlui crucis postpnnens. bone et fldelis, quia super pauca fuisti lidelis, super
Pfopterea nunc requiescit in pace tua, nihil inlece- D multa te constituam; intra in gaudium domini tui.

brosum , nihi! jam metuens adversum Cui inspira, mi-

.
INCIPIT MISSA.

sericors Deus, intercedere tibi pronobis; ut quem Sanctuni in mirabilibus, mirabilem Deum in san-

securum, pro nostra ctis suis et confessoi'e suo Martino [fratres carissimi,
fecisti de sua felicitate facias li-
deprecemus :] ut cujus vcnerabilem diem celebra-
berationesolIicitum,perChristumDominumnostrum.
mus, mcreamurejus esse participes. Hic vir, quem
MISSA SANC.TI MABTINI F.PISCOPI.
aduumeranduni apostolis, martyribus adgregandum
Lcclio HieremiK prophetaj iii dcposilione sancti Martini
episcopi b. proxima ita in i-em tcmpora protulerunt. Dubium
Benedictus vir qui conlidit in Doinino , et erit enim non est ut sit martyr in cselo, qui fiiit confessor
Dominus fiducia ejus. Et erit ijuasi lignuni quod in steculo, cum sciamus non Martinum martyrio, sed

transplantalur super aquas, quod ad humorem mittit niartyriiim defuisse Martino. Oremus qui in tantum

' Nihil in sequenti Lectione ex Pauli apostoli epi- b Ita post comraune confessorum seqiiitur missa

stola ad Tilum; sed varia sunt loca ex Scripturis, de sancto Martino in Gothico Missali ubi tamen di- ,

neque ad verbum, neque etiam ad sensum relata. versa de eo raissa praHer Contestationem, qufe utro-
Hffi Lectionc^ pro uno confessore. biqiie est eadem.
5-29 SACRAAIENTARIUM GALLlC.ViNUM. — LECTlOJsES QLOTIDIAA.E. S3{}

Domini potuit fetjuare virtutes, dignelur in tribula- j^ qui gau(ient,tamquam non gaudentes; etquiemunt,
tione defendere, qui potens fuit mortuos suscitare. tamquam nonpossidentes;etquiufunturhocmundo,
CoUectio. tamquam non utantur ;
prceterit enim figura hujus
Deus, cujus per summum antistitem et confesso- mundi. Volo autem vos sine solHcitudine esse. Qui
rem tuum Martinum fulgoris fui lumen effulsit sine uxore est, sollicitus est quse Domini sunt, quo-
cujus hodie felicemtransmigrationisdiemcelebran- modo placeatDeo. Qui autemcum uxore est, solli-
tes, clementiam tuam supplices exoramus, ut Ec- citus est quae sunt raundi, quomodo placeat uxori,
clesiam tuam conversantem in tribulatione digue- et divisus est. Et mulier innupta, et virgo cogitat
tur defendere, cui a tesatis larga pietate eoncessum quae sunt Domini, ut sit sancta corpore et spiritu.
est etiam mortuos suscitare. Leclio sancli Evaogelii secimdum MallhajiirQ.

Post nomina. Simile erit regnum ca^lorum decem virginibus,

Largam Dei Patris oranipotentis misericordiam, quce accipientes lampades suas, exierunt obviam
fratres carissirai, depreeemur, ut intercessione san- sponso et sponsse. Quinque autem ex eis erant fatuae,
cti ac beatissimi antistitis sui Martini, cujus hodier-
quinque prudentes. Sed quinque fatuee acceptis
el
na die officium commemorationis impendimus, lampadibusnonsumseruntoleumsecum prudentes :

ejus iuterventu per misericordiam Domini indul-g^.gpQ acceperunt oleum in vasis cum lampadihus.
gentiam consequi mereamur Moram autemfacientesponso, dormitaveruntomnes
Ad pacem. et dormierunt. Media autem nocte, clamor factus est
Exaudi, Doraine, preces nostras, quas in sancti
Ecce sponsus venit, exite obviam ei. Tunc surrexe-
confessoris et sacerdotis episcopi tui Martini com-
ruut omnes virgines illfe, et ornaverunt lampades
memoratione deferimus, et praesta, ut sicut ille in
suas. Fatuce autem sapientibus dixerunt Date nobis :

conspectu tuo qui tihi digne meruit famulari clarus

de oleo vestro, quia lampades nostrje extinguuntur.
semper extitit, ita ejus nos supplicatio in bonis
Responderuntprudentesdicentes; Ne forte non suf-
actibus adjuvet. Per.
ficiat nobis et vobis, ite potius ad vendentes, et
Contestalio.
Vere dignum et justum est, omnipotens Deus, te emite vohis. Dum autemirentemere, venit sponsus;
et quee paratoe erant intraveruntcum eo ad nuptias,
in Martini tui laudihus honorare,qui sancti Spiritus
et clausa est janua. Novissime venerunt reliquse vir-
tui dono succensus, itain ipso tirocinio fidei perfe-
gines dicentes Domine, Doraine, aperi nobis. At
ctus inventus est, ut Christum texisset in paupere;
;

mundi Dorainus ille respondens ait .\men dico vohis, nescio vos.
et vestem, quam egenus acceperat,
;

felix largitas, in qua divinitas operitur! ri Vigilate itaque, quia nescitis diem neque horam.
induisset.
INCIPIT MISSA.
o clamydisgloriosa divisio, quiPmilitem texit et re-
gera ! insestimahile donum est quod vestire Deura Propitiare, Domine, supplicationibus nostris, et

meruit Deitatis. Digne huic confessionis tuas prae- tlammam in nohis tuae caritatis accende ; ut sanctae

mium coramisisti ; digne Arrianorum non subjacuit tuae virginis ill. vel martyris, quae sexum cum sae-

feritati ; digne tantum amore Martinus persecutoris culo vicit, cujus nos fecisti esse imitatores, jubeas

tormenta non timuit securus quia tantaest glorifi-:

esse consortes.
Collectio.
catio passionis, ut per quantitalem vestis exiguaj
Deus, qui candidatam tuam ill. virginitate pariter
vestireChristummeruitetvidere. animseimitanda
et martyrio in fonte vivi certaminisabluisti, utcon-
benignitas ! o virtutum veneranda potentia ! sic egit
fessionis gloriam roseo sui sanguinis decore ornata,
suscepti pontificatusofficium. utper formam proba-
spe caneret victoriae, etmudum in suis dormiantem
bilis vitffi observantiam exegerit diseiplina?. Sicapo-
peccatis ad confessionem tui nominis excitaret ; da
stolica virtute sperantibus contulit medicinam, ut
ejuspatrocinio peccatisnostrisindulgentiam, quide-
aliossupplicationibus, aliosvisusalvarit. Hsec tua est,
disti certanti coronam.
Domine, veneranda potentia, cui cum lingua non
Post nomina.
suppleat, meritis exorat, per Christum Dominum. D Supplicalionibus nostris, Domine, propiciatus in-
MISSA DNIUS VIRGIMS. tende, quas in sanctEe tuae ill. virginis et martyris
Epistola Pauli apostoli ad Romanos.
commemoratione deferimus ; et hoc sacrificium su-
Fratres, de virginihus prajceptumDomininonha-
per inlatum ita cleraenter adtende ; ut qui fiduciam
beo, consilium autem do, tamquam misericordiain
de propria justitia non habemus, ejus quae tibi pla-
consecutus a Domino,utsim fidelis. Existimoaulem
cere meruit precibus adjuvemur. Per.
hoc bonum esse propter instantem necessitatem, Ad pacem.
quoniam bonum est homini sic esse. Alligatus es
Exaudi, Domine, preces nostras in die sollemni-
uxori? noli quferere soIutionem.Solutus es abuxore"? magnifico sanctce virginis et raartyris, qua;
tatis
noli quferere uxorem. Si autem acceperis uxorem, nuindum vicit cum fragili sexu, et dona ejus apud
non peccasti. Etsi nupserit vtrgo, non peccabit tri- ;
teinterventuplacatus, ut cunctiqui adsistimus, ejus
bulationem carnis habebunt hujusmodi, ego autem
memoriam frequentantes, pacis et caritatis vinculo
vobis parco. Hoc itaque tempus breve
dico, fratres,
colligemur.
est.Reliquum est ut qui habent uxorestamquam non Contestatio.

habentes sint ; et qui flent, tamquam nonflentes; et Vere digiium et justum est, omnipotens Deus, in
33 APPENDIX AD OPEKA S. GERMAM P.UilSlENSlS. 53i

virgine dfiforofatp palma laudare. Etideo pro mar- ^ conditionis nostra? infusa virtutis tuEe dignatione

tyre tuaill. vel virgine decorosa tionoris obsequium confirmas, ut salutaribus remediis pietatis tuae cor-
persolventes, supplices clementise tuae fundimus pora nostra et membra vegetentur, super famulum
preces, rogantes utnos exaudire digneris, et in san- tuum ill. propitius intende, ut omni necessilate

ctse ill. sollemnitale la?tifices, quo sancta ill. virgo corporca? infirmilatis exclusa, gralia in eum pristi-

dum humanas nuptias tempsit, sponsum sibi, qui nx sanitatis perfecta reparetur. Per.

perpetuus immortalitatis prsemio esset, adjunxil: CoUectio.

mar- Virtutum cselestium Deus, qui ab humanis corpo-

cui confessionis testimonio seelegit sanguinis
tyrio consecrare, ut virginalis integritas eo esset in
ribus omnem languorem et omnem infirmitatem
prcTcepti tui potestate depellis, adesto propitius fa-
sponsa preeclarior, qua? sanguinis rosea diadema
gloriosum certamen vo- mulo tuo ill., ut fugatis inflrmitatibus, et viribus
micabat. In liujus ergo tale
cum reparatis,nomini sancto tuo instaurata protinus sa-
torum tibi bostias immolamus, laudes tibi an-
nitate benedicat.
couclamant dicentes Sanctus.
gelis :
Post nomina.
COLLECTIONES IN DEDICATIONE ECCLESI.E. Adesto supplicationibus nostris, omnipotens Deus,
Lectio post proplietiam in dedicatione Ecclesiae. et hanc oblationem pro incolomitate famuH tui ill.
Benedicite, Deus sancte Israel qui cslestem Hie- B ^,biatam sanctificans, tu qui eshumance fragilitatis
rusalem cottidie multiplice a?dificas congregatione singulare prsesidium, auxilii tui ostende virtutem ;

sanetorum, respice super domum hanc, cujus nata- ut ope misericordia? luse adjutus, ad omnia sanita-
Us est hodie, quse in honore martyrum tuorum ill.
tis reparetur offlcia.
conditaest, etpra?sta, ut omnes invocantes te in ea Ad pacem.
Sacrificia, Domine, tibi cum Ecclesise precibus
inveniant salutem, inflrmi medicinam, vulnerati re-
immolanda, qufesumus, corda nostra purificent, et
medium, mserentes gaudium, reditum captivi, pa>-
indulgentiae tufe nobis dona concilient et de adver-
nitentes indulgentiam, rei veniam, vincti solutio-
sis prospera sentire faciant.
nem, orantes prEesidium.
Contestatio.
Item alia ejusdem.
Vere dignum et justum est, omnipotens Deus, te
Ascendat oratio nostra per manus sancti angeli
Dominum totiusmisericordisein necessitatibusinvo-
tui ad divinum altare tuum, Domine, cum odore
care, qui dominaris vita? et morti, qui es medicus
suavitatis tua>, commendante advocato Domino no-
animarum. Sanctificans ergo hanc oblationem pro
stro Jesu Christo, cum quo tibi est imperium, pote-
incolomitate famuli tui ill. oblatam, quaesumus, ut
slas, honor, laus, majestas, gloria, seternitas, cum
Spiritu sancto in ssecula seeculorum.
C respiciaspropitiusdeprseparatohabitaculotuosuper
eum, qui diversa Eegritudine continetur, et visites
MISSA PRO jEGROTIS.
eum visitatione tuaca>Iesti, sicutvisitare dignatus es
Epistola Jacobi apostoli ad gentes pro infirmis.
socrum Petri, puerum Centurionis, et Sai-ram ancil-
Fratres, infirmatur aliquis in vobis? inducat pre-
lam tuam..AIIevaeum,Domine, de strato dolorissui,
sbyteros Ecclesiae, et orent super eum"? ungentes
ut salvus atcpie incolomis inEcclesia tibi ore David di-
cum oleo in nomine Domini ; et oratio fidei salva-
ccre possit :Castigans castigavit me Dominus, et morti
bit infirmum, et allevabit eum Dominus ; et si in
non tradidit rae, per Christum Dominum nostrum.
peccatis sit, dimittetur ei. Confitemini alterutrum
HISSA IX DEDICATIOXE.
peccata vestra, et orate pro invicem, et salvemini. Lectio libri Genesis legenda in Dedicatione Ecclesiaeb .

Multum enim valet deprecatio justi adsidua. Helias Tempore illo, egressus Jacob de Bersabee, perge-
erat homo similis nobis passibilis, et oratione oravit bat Aram. Cumque venisset ad quemdam locum, et
ut non plueret super terram et non pluit annos :
vellet in eo requiescere post solis occubitum, tulit

tres etmensessex. Et rursum oravit, et cselum dedit de lapidibus, quos subponens capiti suo dormivit in
pluviam, et terra dedit fructum suum. eodem loco ; vidilque in somnis scalam stantem su-
Lectio sancti Evangelii secundum Lucam. D per terram, et cacumen ejus tangens caelum, et an-
In tempore illo Dominus noster Jesus Cbristus in- gelos quoque Dei ascendentes et descendentes per
troivit in domum Pelri socrusautemSimonis tene-
:
eam, Dominum innixum scaIajdicentemsibi:Ego
et
batur magnis febrilus. Et rogaverunt illum pro ea. sum Dominus Deus Abraham patris tui, et Deus
Et stans super illam, imperavit febri, et dimisit Isaac. Terram in qua dormis, tibi dabo et semini
illam. Et continuo surgens, ministrabat illis. Cuni tuo eritque semen tuum quasi pulvis terrae. Dilata-
:

sol autem omnes qui habebant infirmos

occidisset, beris ad occidentem et orientem,septemtrionem et
variis languoribus, ducebant illos ad eum. At ille meridiem et benedicentur in te et semine tuo cun-
;

singulis manus imponens ctae tribus terrae, et ero custos tuus quocumque per-

INCIPIT HISSA. rexeris. Et reducam te in terram hanc, nec dimit-

Omnipotens sempiterne Deus, qui fragiUtalem tam nisi eomplevero universa quffi dixi.Cumque evigi-

Hic deficit Missale Gothicum, in quo post Com- 1) HtrcLeetio item assignaturinLectionario Luxo-
mune confessorum et missam de sancto Martino viensi pro dedicatione, de qua superius assignatfe.
sequuntur sex missa? doniinicales tum missa Ro- ; sunt Collectiones.
mensis cottidiana, quae mutila est.
333 SACRAMEMAKILM GALLICANLM. LECTIO.NES QLOTIDLLN/E. 334
lasset Jaeob de somno, ait : Vere Dominus est in
^ dixit deos, ad quos sermo Dei factus est, et non po-
loco isto, et ego nesciebam. Pavensqiie : Quam ter- quem Pater sanctiflcavit et misit
test solvi Scriptura,
ribilis, inquit, est locus iste! non est 'hic aliud, nisi in mundum, vos dicitis, quiablasphemas, quia dixi
domus Dei et porta caeli. Surgens ergo raane tulit Filius Dei sum? Si non facio opera Patris mei, nohte
lapidem, quem supposuerat capiti suo, et erexit in credere mihi ; si autem facio, et si mihi non vultis
titulum, fundens oleum desuper; appellavitque no- credere, operibus credite : ut cognoscatis et credatis,
men urbis Bethel, qu?e prius Luza vocabatur. Vovit quia in me est Pater, et ego in Patre.
etiam votum dicens : Si fuerit Deus mecum,etcusto- INCIPIT MISSA.
dierit me in via qua ambulo , et dederit mihi panem Deum qui templorum condidit ornamenta, qui mar-
ad vescendum, et vestem ad induendum, reversus- tyribus suis atque confessoribus sacra dedicavit alta-
que fuero prospere ad domum patris mei ; erit mihi ria, fratres dilectissimi, affectu piissimo veneremur,
Dominus Deum, et lapis
in iste, quem erexi in titu- prona humilitate poscentes : ut templa, quse nomini
lum, vocabitur domus Dei ; et cunctorum qua; dede- suo dedicata sunt , munere spiritah respersa nostris
ris mihi, decimas offeram tibi. artibus inserantur ; ut dum diem festivitatis hujus
Epistola Pauli apostoli ad Corinlhios. annuis recursibus honoramus, templorum c<e-
ipsi
Fratres, Deisumusadjutores, Dei agrieultura estis, t> lestium pares effici mereamur. Precemur etiam ut
Dei Secundum gratiam Dei qua; data
ffidificatio estis. bealissimorum niartyrum intercessione salvemur,
est mihi, ut sapiens architectusfundamentum posui. quorum in hoc loco » reliquias pio amore veneramur.
Alius autem supereedificat': unusquisque autem vi- CoUectio.
deat quomodo superajdificet. Fundamentum enim Deus qui ad cultum tuum pro salute credentium
aliud nemo potest ponere prreter id, quod positum loci istius ampliludinem consecrasti , ubi cottidiana
est, quod est Christus Jesus. Si quis autem super- invocatione nominis tui cwlestis consolatio non dees-
sediflcat supra fundameutum, aurum, argentum, la- set : quaesumuspietatem tuam,utmemori8e quae sa-

pidos pretiosos; ligna, foenum, stipulam; uniuscu- cris inferuntur altaribus, devotis mentibus ad reme-
jusque opus manifestum erit. Dies enim declarabit, diiimprai-parcntur animarumet supplicemfamiliam
quia in igne revelabitur, et uniuscujusque opus :
tuam qua' tibi in templo gloriaj tuae sacriflcium laudis

quale sit, ignis probabit. Si cujusque opus nianserit gratulantes immolantvotis, inillasancta Hierusalem

quod superydiflcavit, mercedem accipiet. Si cujus inter electa cffilestis regise ornamenta constituas.
Post nomina.
opusarserit, detrimentumpatietur: ipse tamen salvus
Gloria libi Domino Deo nostro, seeculorum regi,
erit, sic tamen quasi per ignem. Nescitis quia tem-
p hominum condilori, qui in cultum perpetim templi
plum Dei estis, et Spiritus Dei habitatin vobis? Si quis
hujusambitumcumsanctorum martjTum patrocinio
autem templum Dei violaverit, disperdet illum Domi-
consecrasti,ubi cottidiana devotioneprsestaris e cse-
nus. Templum enim Dei sanctum est, quod estis vos.
lis, quod petebaris in terris. Introeat ergo, Domine,
Lectio sancti Evangelii secuudum Johannem.
postulatio nostra coram te hodie, et in conspectu
Diebus illis facta sunt encaenia in Hierusolymis, et
majestatis tuse oratio contriti cordis ascendat ; ac
hiems erat. Et ambulabat Jesus in templo, in porticu
singulorumvolisin templo hoc,cujusnataIis est ho-
Salomonis. Circumdederunt ergo eum Judaji, et di-
die,pro benignitatis tuee serenitate responde,et fldem
cebant ei : Quousqiie animam nostram toOis? Si tu
credentis effectu concesso petitionis amplifica. Per.
es Christus, dic nobis palam. Respondit ei Jesus :

Ad pacem.
Loquor vobis, et non creditis. Opera quse ego facio
Deus, qui nobis per singulos annos sancti hujus
in nomine Patris mei, hffic testimonium perhibent de templi tui consecrationis reparas diem, et sacris sem-
me. Sed vos non creditis, quia non estis ex ovibus per mysteriis repraesentas incolomes ; exaudi preces
meis. Oves mea; vocem meam audiunt, et ego cogno- populi tui et praesta, ut si quis hoc templum beneficia
sco eas, et secuntur me, et ego vitam ffiternam do petiturus ingreditur, cuncta se impetrasse Isetetur.
eis; etnon peribunt in aeternum, et non rapit easD Contestatio.
quisquam de manumea.Patermeusquod deditmihi, Vere dignum et justum est, omnipotens Deus, pro
majiis omnibus est, et nemo potest rapere de manu aunua dedicatione tabernaculi hujus, gratias hono-
Patris mei. Ego et Pater unum sumus. Sustulerunt remque referre, cujus virtus magna,pietas copiosa.
lapides Judeei, ut lapidarent eum. Respondit eis Je- Respice, quffisumus, de cfelo, et vide, et visita do-
sus : Multa opera bona ostendi vobis ex Patre meo : mum istam, ut si quis in ea nomini tuo supplicave-
propter quod eorum opus me lapidatis ? Responde- rit, libenter exaudias, et satisfacientibus clementer
runt ei Judffii ; De bono opere non lapidamus te, sed ignoscas. Hic tibi sacerdotes tui sacriflcium laudis
de blasphemia; et quia tu homo cum sis, facis te offerant ; hic fldelis populus vota persolvat hic pec- ;

ipsum Deum. Respondit eis Jesus : Nojine scriptum catorum onera deponantur hic ; fides lapsa repare-

est in lege vestra, quia ego dixi : Dii eslis. Si illos tur; hic ipse inter bonum malumque discernens,

' Pecularis dedicationis ritus erat olim in ecclesia multi tamquam uno ore interpellare coeperunt di-
Romana, saltem diversus ab eo, quem Mediolani centes Sicut in Romano, sic basilicam dedices.
:

servari mos erat, ut ex Ambrosii epistola 52 intelli- Respondi faciam si martyrum reliquias inve-
:

gimus. " Cum ego, ail, basilicam dcdicare vellem, nero. » Ita ille ad Marcellinam.
 533 APPENUIX AD OPERA S. GERMANI PARISIENSIS. S36
cumcausarainterpellatusjudicaverisquamnonigno- j^didisti, quique angelicam substantiam splendore
ras, hinc simplicilas absoluta redeat, liinc impietas conspicuo potentialiter adornasti, te supplices quse-
emendata discedat. Inveniatapudlc,Domine,locum sumus et oramus, ut in hac soUemnitate, quam sub
venia' quicumque ad domum islam satisfactionis tui nominis invocatione in honore archangeli Mi-
confugerit, et conscio dolore viclus, ad allaria tua, cbaelis [celebramus], nostras preces exaudire di-
rivissuarum lavcrit lacrimaruni, ubi si quando po- gneris. Per.
pulus tuus trislis mrcstusque convenerit, adquiesce Secreta.
Preces populitui, Domine, dignanterexaudi, quas
rogavi,etrogatusindulge.Custodiotiam sul)guberna-
tionenominis tui. PerCbristum nominum nostrum. in culto templi hujus ob honorem sancti archangeli
llem Couteslatio. tui Michahclis.... et ita tibi pro ejus sollemnilate
Vere dignum et justum est, omnipotens Deus, ut oblatio nostra fiat accepta.
altare hoc sanctis usibus prseparatum cselesti dedi- Contestatio.

catione sanctifices; utsicut Melchisedecli sacerdotis Vere dignum et justum est, omnipotens Deus, in
oblationem dignam, ita novo huic altario munera die festivilalis hodierna:', quo in honore beati ar-
semper acceplo ferre digneris ut populus tuus ec- changeli .Michahelis dedicata noniinituo loca sacris
:

domum sanctam convcniens,superha?cpuraB sunt instituta mysteriis, omnium societate sancto-

clesiae

libamima caslesti sanctificatione animarum quoque rum ipsa fides, quae illos tibi fecit amicos esse, pro
Euarum salutem perpeluam consequatur, per Chri- nobis apud te faciat advocatos. Illorum corona nos-
stum Dominum nostrum. tra sit venia ; imitatio nos esse faciat sine poena, il-

MISSA IN nO.NORE SANCTI MICHAEL. lorum oratio salutem nobis conferat sempiternam
Lectio Apocalypsis saucti Joliannis'. per Chrislum Dorainum.
Factum estproelium in ccelo, Michael et angeli ejus MISSA PRO ITER AGENTIBDS.
proeliabantur cum dracone, et draco pugnabat, et Epistola Pauli apostoli ad Ephesios.
angeli ejus; et non valuerunt, neque locus inventus Fratres, videte quomodo caute ambuletis, non
est eorum amplius in ckIo. Et projectus est draco quasi insipientes, sed ut sapientes, redimentes tem-
ille magnus, serpens antiquus, qui vocalur diabolus pus, quoniam dies mali sunt •>

et Satanas, qui seducit universum orbem, projectus Lectio sancti Evangelii secundum Mattliaeum.
est in terram, et angeli ejus cum illo missisunt. Et In quamcumque civitatem aut castellura intrave-
audivivocem magnam in cselo dicentem : ISunc facta ritisjinterrogate quis in ea dignus sit; et ibi manete
est salus, et virlus, etregnum Dei nostri, et potestas donec exeatis. Intrantcs autera in domum salutate
Christi ejus, quia projectus est accusator fratrum Q eam ; et si quidem fuerit domus digna, veniat pax
nostrum, qui accusabat illos ante conspectum Dei vestra super eam; si autem non fuerit digna, pax
nostri die ac nocte : ct ipsi vicerunt illum propter vcslra ad vos revertatur. Et quicuraque non recepe-
sanguinera Agni. Qui habetaurem, audiat quid rit vos, neque audierit sermones vestros, exeuntes
Lectio sancli Evaufielii secundum MattbiBum. foras de domo vel de civitate, excutite pulverem de
Diebus illis, adsumpsit Dominus JesusPetrum, et
pedibus vestris. Amen dico vobis, tolerabilius erit
Jacobum, et Johannem fratrem ejus, et duxit illos
terraj Sodonionim ct Gomorreorum in die judicii,
in montem excelsum seorsum, et tranflguratus est
quam illi. Qui habet aures audiendi, audiat.
ante eos. Et resplcnduit facies ejus siciit sol, vesti-
IXCIPIT MISSA.
menta autemejus facta sunt alba sicut nix. Et ecce
Adesto, Domine, supplicationibus nostris, etviara
apparuerunt illis Moyses et Helias cum eo loquen-
faraoli tui ill. in salute et prospcritate dignare di-
tes. Respondens autem Petrus, dixit ad Jesum. Do-
rigere, ut inter omnes vita? hiijus varietates tuo
mine, bonum est nos hic esse. Si vis, hic faciamus
semper auxilio protegatur.
tria tabernacula, tibi unum, etMoysi unum, et Heliae Collectio.
unum. Adhuceo loquente, ecce nubes lucida obum- Exaudi. Doraine, qua-suraus, preces nostras, et
braviteos. Et ecce vox de nube dicens : Hic est fi- D profectioni farauli tui ill. misericordiam semper et
lius meus dilectus, in quo mihi conplacuit, ipsum ubique pra^tende, ut in omnibus tua defensione
audite. El audientos discipuli ceciderunt in faciem justorum desideriorum potiatur effectibus, ut de
suam, ettimuerunt valde timore magno. Et acces- incolomitate ipsius adquevicturiatibiDomino sem-
sit Jesus, ct tetigit cos, dixitque eis Surgile et no-
:
per gratias referamus. Per.
lite timere. Levantes autem oculos, neminem vide- Post nomlna.
runt, nisi solura Jesum. Et descendentibus illis de Deus, qui diligentibus te in nuUa es regione lon-
monte, proBcepit Jesus dicens Nemini dixeritis vi- : ginquus, dirige viam famolorum tuorum ill. in vo-
sionem, donec filius hominis a mortuis resurgat. luntale tua, iit le protectore, te duce per juslitise

INXIPIT MISSA. fua' semitas sine otfensione gradiantur.

.^terne, omnipotensDeus. Quiuniversam iii prin- Ad pacem.
cipio cra^aturam, Verbo cooperante, ex niliilo con- Suscipe, Domine, propicius orationem nostram

^ HiBC lectio recte convenit festo sancti Michaelis i»

Hic lacuna seu spatium quinque versuum in
sed quomodo Evangelium eidem aplari possit, non exemplari vacuum est.
facile intelligitur.
»37 SACRAMENTARIUM GALLICANUM, — LECTIOiNES QUOTIDIAN^E. 838
viciis contraxi, pius et propicius ac miseratus indul-
pro faraulo tuo ill. qiii in longa terrarum spatiade- A
fundimus geas, et locum paenitentia? ac flumina lacrimarum,
tinetur, pro quo Majestati tuaj supplices

preces,utdirigaseiAngelumpietatistua^, qiiicum ad concessam veniam, a te merear accipcre.

domiciliamsuumsalvum et incolomen repra!sentet. Post DominQ.
Conteslalio. Deus, qui vivorum es salvator omnium, qiii non
Vere dignum et justum est, omnipofcns Dcus. Qui vis raortem peccatoris neo laetarisin perditione mo-
properante .lacob sub felicilatis gratia comnioda- rientiiim, te suppliciter deprecor, ut concedasmihi
itenera dire.^sisti ; cuique tu ipse cursum, curam sol- veniam delictorum, ut admissa defleam, et in post-
licitudinemque gerere dignatus es; necnon et Thobia> modum non admittam ; et cum mihi extrema dies
famolo tuo angelum tuum ducem praiviumpra?stiti- fmisque vitse advenerit, emundatis delictis omni-
sti. Quapropter omnipotentiam tuam, Domine, liu- bus, me angelus sanctitatis suscipiat. Per.
militer postolamus, ut itaprofectionem famolorum Ad pacem.
tuorum dirigerocosinitenere et custodiredigneris; Deus caritatis et pacis, qui pro salute generis hu-
quatinus nullum pericolum [sentiant) per spatia ter- manicrucispatibolum pertulisti, et sanguinemtuum
rarum, aut juga montium, vel coangusta vallium pro redemptione nostra fudisti, preces nostras pla-
vadaque fluminum, vcnenaserpentum,vel impetum B eatus et benignus suscipe ; et hoo sacriricium, quod
bestiarum, aut infestorum liominum sed sub tui no- ;
tuae gratiffi offero, sereno vultu digneris respicere,
minisdefensioneadlocumdestinatumperveniant, et et misericordiam tuam mibi concedas ; ut quando
oporlunitemporisiteraclo repetito, adpropriahabi- de corpore me exire jusseris, pars iniqua in me
tacularevertendo suffragii tui mereanturadipisci cu- non habeat potestatem, sed angelus tuus inter san-
stodiam per Christum Dominum nostrum.Cui nierito. ctos et electos conlocet, ubi lux permanet, et vita
MISSA QlOJlnDO S.iCEnnOS PRO SE 0R.\nE UEBET. regnat in ssecula saeculorum.
E|)istola Jacobi apostoli aJ duodecim tribus '.
Conteslatio.
mei dilecti, sit autem omnisliomo velox
Fratres
Vere dignum etjustum est, omnipotens Deus, per
ad audiendum, tardus autem adloquendum,ettar-
Christum Dominum nosfrum. Qui
pro amore homi-
dus ad iram. Ita enim viri justitiam Dei non ope-
numfactusin similitudinem peccati, formam servi
ratur. Propter quod ahicientes omnem immundi-
Dominus adsumpsitet speciem vulneratus medicus :

ciam et abundantiam malitiie, in niansuetudine

ambolavit, hic nobis dominus et minister salulis, ad-
suscipite insitum verbum, quod potest salvare ani-
vocatus, judex, sacerdos, et sacrificium. Per bunc
mas nostras. Si quis autem putat se religiosum es-
te, sancte Pater, suppliciter exoro, ut dum reatum
se, et non refrenans linguam suam, sed seducens C
conscientiae meae recognosco, et in prfficeptis tuis
cor suum, hujus vana est religio. Religio munda et
prajvaricator perstiti,et per delictorum facinus conrui
imniacolata apud Deum et Patrem ha?c est, visitare
in ruina, tu me, Domine, erige elisum, quem lapsus
popillos et viduas in tribulatione.
Lectio sancli Evangelii secundum Lucam. peccatiprostravit:inluminac8ECum,quoniteiT8epec-
Quis ex vobis honio qui habet centum oves, et si catorum caligines obscuraverunt solve compeditum, ;

perdiderit unam ex illis, nonne dimittit nonaginta quem vincola peccatorum constringunt. Prsesta per
novem in deserto, et vadit ad illam qua:' perierat, sanctum et gloriosum et adorandum Dominum no-
donec inveniat eam? Et cum invenerit eam, ponit strum Jesum Christum Filium tuum, quem laudant
in humeros suos gaudens; et veniens domum, con- angeliatque archaugeli, cherubin quoqueacserafin.
vocat amicoset vicinos, dicensillis :CongratuIamini
MISSA OMNIMODA.
mihi, quia inveni ovem meam qua? perierat. Dico Epistola Jacobi aposloli ad dnodecim tribiis h.
vobis, quod ita gaudium erit in ca^Io superuno pec- Fratres, si dixerimus quia peccatum non babemus.
catore pcenitentiam habente, quam super nona- ipsi nos sedueimus, et veritas in nobis non est. Si
ginta novem justis, qui non indigent paenitentia. aufem confessi fuerimus peccata nostra, fidelis est et
INCIPIT MISSA. D jusfusDominus, qui nobispeccatadimittat,et eraun-
Suppliciterte,DeusPater omnipotens,quiescrea-
det nos ab orani iniquitate. Sed si quis peccaverit,
tor omnium rerum, deprecor, ut dum me famolum advocatura haberaus apud Patrem Jesum Cbristum :

tuum coram omnipotentia majestatis tuee graviter de-

et ipse est propiciatio non pro
pro peccatis nostris ;

liquisse confiteor, munus misericordise tuse ut raibi

nostris autera tanlura, sed etiam pro totius mundi.
porregas :quatinusdiimhanc oblationem tuaepietati
Et in boc scimusquoniam cognoviraus eum, siman-
ofTero, quodnequiler admisi, clementissime digneris
data ejus observemus. Si quis dicit se nosse Deum,
absolvere.
et mandata ejus non custodit, mendax est; in hoc
CoUectio.
Deus misericordiae, Deus pietatis, Deus indulgen- veritas non est. Qui autem servat verbum ejus, vere

tite, indulge, quwso, et miserere mei : sacrificium in eo caritas Dei perfecta estin Cbristo Jesu.
quoque, quod pietatis tu8e gratia humiliter offero, Lectio sancti Evangelii secundum Matltiaeum.
benigne dignaresuscipere, etpeccataquaelabentibus Diebus illis cumtransiretDominus Jesus, vidit ho-
° Incertum est an hse Lectiones dua- ad superiorem revocamus, quanquam in missis dominicalibus Le-
anadsubsequentemmissampertineant.Sedquiamis- ctiones secundo loco post missam posita-sunt infra.
' Imo Joannis apostoli prima.
samsolentpreecedereLectiones,potiusad sequentem
o39 APPENUIX AD OPERA S. GEKMAM l'AKISlEt\SIS. 340
minem' sedentem in teloneo, Malthseum nomine, ^ stram omnium humilitatem intendas, crimina re-
ait illi : Sequere me. Et surgens secutus est eum. laxcs et peccata dimittas; simulque oratione exau-
Factum est cum accumberet Dominus Jesus in domo dias, et ubique nos protegendo custodias : ut eruti
illius, multi publicani et peccatores simul discum- adversitalibus mundi, hic et in ceternum sanctifica-
bebant cum Jesu et discipulis ejus. Erant enim multi li, te incessabiliter cum angelis et archangelis con-
qui et sequebantur euni. Et Seribai et Pharisasi vi- laudemus ita dicentes, Sanctus.
dentes quia manducaret cum peccatoribus et publi- MISSA VOTIVA.
canis, dicebant discipulis ejus Quare cum publiea- : Epistola Pauli apostoli ad Romanos.
nis el peccatoribus manducat magister vester ? Hoc Fratres, obsecro vos per Dominum nostrum Jesum
audito, Jesus ait illis Non iiecesse liabent sani me-
:
Christum et per caritatem Spiritus sancti, ut adju-
dicum, sed qui male habent. Non enini veni vocare vetis mc in orationibus pro me ad Dominum, ut li-
justos, sed peccatores. berer ab infidelibus qui sunt in Judaja, et obsequii

INCIPIT MISSA. mei oblatio, accepta flat Hierusolyma sanctis, ut ve-

Omnipotens seterne Deus, tuae glori» pietatem niam ad vos per voluntatem Dei, ut refrigerer vobi-
supplici devotione deposco, ut omnium malorum scum. Deus autem pacis sit cum omnibus vobis.
meorum vincula solvas, cunctisque meis criminibus g Lectio sancti Evangelii secundum Lucam.
atque peccatis clementer ignoscas; utquiame indi- Tempore illo, perambulabat Dominus Jesus Hieri-
gnum et peccatorem ad ministerium tuum vocare cho, et ecce vir nomine Zaccha>us, et hic erat prin-
dignatuses, sic me idoneum tibi ministrum effkias, ceps publicanorum, et ipse dives : et qucerebat Jesum
ut sacrificium de manibus nieis placite ac benigue videre quis esset, etnoii poterat prEeturba, quiasta-

suscipias ; electorum sacerdotum me participem fa- tura pusillus erat. Et praecurrens ascendit in arbo-

cias, et deprfeceptistuis in nullo aberrare permittas. rem sycimorum, ut videret illum, quia inde erat
GoUectio. transilurus. Et eum venissel ad locum, suscipiens
Adtende, Domine, propicius niese servitutis obse- Jesus vidit illum, et dixit ad eum : Zacchaee, festi-
quium,etmisererefidelibusfamulistuisill.;utcunctis nans descende, quia hodie in domo tua oportet me
eorum sceleribus amputatis,ita sinttuse miserationi manere. Et festinansdescendit, etexcepitillum gau-
defensione protecti, utin observatione mandatorum dcns. Etcum viderent omnes, murmurabant, dicen-
luorum mereantur esse perfecti : quatinuset in hac tes,quodad hominempeccatorem divertisset.Stans
vita universa facinora caveant, et ante conspectum autem Zacchceus dixit ad Dominum:Ecce dimidium
gloriae tuEe quandoque
sine confusione perveniant. bonorum meorum, Domine, do pauperibus, et sicui
Post nomina. n
aliquid defraudavi, roddoquadriiplum.Ait Dominus
Accipe, Deuspiissime, tuorum supplicum vota, et
ad eum, quia hodie salus domui huic facta est, eo
nominaquaetuo coram altario conspicis recenseri, in
quod et ipse filius est AbraliEe. Venit enim fllius ho-
seterno vita? libro conscrihe. Concede etiam mihi in-
minis quaerere, et salvuin facere quod perierat.
dignoetomnibus,proquibuste supplexpostulo: per-
INCIPIT MISSA.
petuam requiem tribue famulorum tuorum ill., vel
Exultatio divina, paternapietas,inmensamajestas,
omniumfidelium defunctorum,utin Abrahfegremio
te supplices, trementes quidem precamur pro servo
conlocati, illic poenas evadant inferorum et resurrec-
luo ill., ut des ei, Domine, mentem puram, carita-
tionistemporecoetibuseos sociarijubeas angelorum.
Ad pacem. tem perfectam, in actibus sinceritatem, in corde
Dcus, quicaritatisesauctor,et puraj pacisacdilec- pnritatem, in opere virtutem, in necessitatLbus forti-

tionis amator, susoipe oflerentium oblationem, et om- tudinem, in moribus disciplinam ; et quod pro justi-

nium infirmorum Christianoramsanalanguoresill., tiae tuse timore, integra mente vel devotionepro ipso
quote medicante salutem recipiant, et tuis semper tibi offerimus, pietatis tufe obtinenda cognoscat.
sanijussionibusappareant.Id deniqueobnoxiusqua'- Secreta b.

so,utoninesmetutcrritos, inopiaaftlictos.tribulatio- Iteramus, omnipolens Deus, deprecalionem no-

nevexatos, morbisobrutos,suppliciisdeditos, debitis

D stram ante conspectum majestatis tua^, quem specia-
obligatos, in captivitate et peregrinatione constitu- liter pro famulo tuo ill. oblationem pro peccatis vel

tos,cunetosindulgentiatua»pietatisabsolvat, moruni pro auxilio ejus offerimus, vota perficias. Petitiones

emendatione relevet, et miseratio quotidiana con- ejus ascendant adauresclementicetuse, et descendat

foveat. super eum pia benedictio tua; ut sub umbra alarum

Contestatio. tuarum in omuibus protegatui-, et orationes nostrae
Vere dignum etjustumest, omnipotens Deus, per pro ipso rion refutentur a conspectu
te propiciante
Christum Dominum nostrum. Verum pontiflcem et
pietatis tua^, sed in omnibus ei auxiliari atque de-
solum sine peccati macula sacerdotem per quem te, ;
fendere digneris.
feterne Paler et Domine, omnimoda intentione de- Contestatio.

posco, ut oblationem haiic, quam pro famulis tuis Veredignum etjustumest,omnipotensDeus, cujus
ofFerimus ill., benigne suscipias, segrotantium me- potentia deprecanda est, misericordia adoranda, pie-
dellam sanitatis impertias, locum lucis et refrigerii tas amplectenda. Quis enim disputare poterit opus
animabus defunctorum in pace vocatis tribuas, no- onmipotentiee tu», nec aures hominum audire, nec
' Super hanc vocem legilur Levin Alfei. b Haec propius ad ritum Romanum, omissis ora-
54 i SACR.Ulli.NTARILM C.VLLICANLM. - LECTIONES UL0TID1.A.N.1;. S42

in cor hominis adscendere , nec stimatio liominum ^ ill. oblationem dignanter accipias, et in ejus humili-
poterit inveuire, quanta sit pietas misericordiie tua?, tatem intendas, peccata deleas ,
orationem accipias ;

quantum praeparas sauctis et electis tuis. Sed in ut liberatus ah omni adversitate , et hic et in eeter-

quantum possumus miseri, territi quidem de con- nura jiistiflcatus, cum angelis sine fine conlaudet di-

scientia, sed fidi de tua misericordia ,veniam mise- cens : Sanctus.

comme- ITEM MISSA VOTIVA.
rationis, et refugium postulantes, atque in
Epistola Paull apostoli ad Romanos.
moratione sanctorum tuorum Petri et Pauli, per
Fratres, quaecumque enim scripta sunt, ad nostram
quorum sufTragia sperantes veniam, precamur ut fa-
doctrinam scripta sunt, ut per patientiam et consola-
mulo tuo ill. remissionem tribuas peccatorum, opus
tionem Scripturarum spem habeamus. Deus autem
ejus perficias, vota condones. Dona idemque servo
ipsum sapere in alte-
patientiae et solatii det vobis id
tuoill. intercedentibus sanctis remedium animae suas,
rutrum secundumJesumChristum, ut unianimes uno
quos postulamus, ut vota desideriorum ejus perficias.
ore honorifieetis Deum et Patrem Domini nostri Jesu
Pr«sta, omnipotens Deus, supplicantibus nobis in-
Christi. Propter quod suscipite invicem, sicut et
dulgentiam postulanti, veniam poscenti. Protege ei
Christus suscepit vos in honore Dei.
nomen Dei Jaeob, niitte ei auxilium salutis de Lectio sancti Evangelii secundum Lucam.
sancto, et de Sion tu erigeeum. Memor esto, mise- t>
In illo tempore, Dominus noster Jesus Christus
ricors Deus, sacrificium ejus, et holocaustum ejus
cum adpropiuquasset Hiericho, csecus quidam sede-
ante conspectiim oninium sanctorum tuorumpingue cum turbam
bat secus viam mendicans. Et audiret
Cat. Per Christum Dominum nostrum.
prsetereuntem, interrogabat quid hoc esset. Dixerunt
MISSA VOTIV.4.
autem ei quod Jesus Nazarenus transiret. Clamavit
Lectio libri Sapientire Salomonis.
dicens Jesu flU David miserere mei. Et qui praei-
quid vovisti Deo, ne moreris reddere. Dis-
: ,
Fili, si

enim ei infidelis et stulta promissio sed quod- bant increpabant ei ut taceret. Ipse vero multo ma-
plicet :

Multoque melius est non gis clamabat : Fili David, miserere mei. Stans autem
cumque voveris, redde.
vovere, quam votum promissa non reddere. Ne
post
Jesusjussit eumadduciad se. Et cum adpropinquas-
dederis os tuum, ut peccare faoias carnem tuam,ne- set, interrogabat eum dicens : Quid tibi vis faciam ?

que dicas coram angelo Non est providentia, ne

:
At ille dixit : Domine ut videam. Et
, Jesus ait illi :

tuos, dissipet cuncta

Respice, Udes tua te salvum fecit. Et confestim vidit,
forte iratus Deus super sermones
et sequebatur Ulum magnificans Deum. Et oranis
opera manuum tuarum. L"bi multa sunt somnia, pluri-

mavanitas, et sermones innumeri; luveroDeumtime. plebs ut vidit, dedit laudem Deo.

secundum Lacam. '-' INXIPIT MISSA.
Lectio sancti Evangelii
Diebus illis, di.xit Jesus : Quis vestrum habet ami- Deum cui acceptiora sunt vota fidelium quam mu-
cum, et ibit ad illum media nocte, et dicet illi : .Amice, nera, fratres carissimi, supplices deprecemur, ut
commoda mihi tres panes, quoniam amicus meus hanc oblationem famuli sui iU. dignanter accipiat.

venit de via ad me, et non habeo quod pouam ante Tribuat et magna pro parvis, protemporalibuspra?-

illum. Et ille deintus respondens dicat : .Noli mihi mia sempiterna. Det ei auxilium sive praesidium

molestus esse, jam ostium clausum est, et pueri mei gratiae suae, ut quod humUiter implorat, Domino lar-
mecum sunt in cubili non possum surgere et dare
,
giente, suscipiat.
Secreta.
tibi. Dico vobis, etsinon dabit illi surgens, eo quod
Omnipotens etmisericors Deus, cui redditur votum
amicus ejus sit; propter inportunitatem tamen ejus
in Hierusalem, esaudi preces famuli tui, memor
surget, et dabit illi quotquot habet necessarios. Et ego
esto sacrificii sui, fiant holocausta sua [pinguia :]
vobis dico : Petite et dabitur vobis, queerite et inve- tribue et devotionis gratiam, comple iu bonis deside-
metis,pulsateetaperietur vobis.Omnisenim qui petit rium suum, et corona eum in misericordia. Tibi, Do-
accipit, et qui quaerit invenit , et pulsanti aperietur. mine,quando fideli devotione famuletur,ignoscefaci-
INCIPIT MISSA.
T) nora;etneIugendacommittat,paternapietatecastiga.
Suscipe, Domine, supplicantis servitui iU. votivum Contestatio.
tibi munus oblatum, et multiplici fenore gratiarum, Vere dignum et justum est, omnipotens Deus, te
ut quae te fidelissimis votis petit, tu ei, piissime, mi- laudare, te benedicere , teque glorificare, tuae maje-
seranter indulge. stati ac voluntati semper obtemperare, in quo est sa-
Secreta.
lus omnium populorum. Cui .\bel mimera obtulit,
Redemtor [et natur»] humans conditor Deus, da
cui .Abraham holocaustum otferre decrevit, cui Jacob
ut servus tuus iU. vota adipiscatur, et impetrare me-
votum vovit, et reddidit, miserere, Domine , servo
reatur quod exoptat.
Contestatio. tuo UL, qui in honore sanctorumUl. votorum munera
Vere dignum et justem est, omnipotens Deus, per offert per suffragia orationum sanctorum tuorum : te

Christum Dominum nostrum. Qui nobis votum quo protectorem suum semper agnoscat, et sui auxihi

placeris inspiras, et votiva nos inspiratione remune- opem indesinenter inveniat Ulum glorietur recipere :

ras, te obsecramus supplici prece, ut hanc servi tui prMmium,quidevoto pectore ad alta contemplatione

tionibus Postyomina, et Ad Pacem, relento tamen nomine Contestationis. Sed plura exempla infra sub
finem Missarum dominicaUum.
 APPEiNDlX AD OPERA S. GERMANl PARISIENSIS. 544
suspendere Tu es enim Deus quinullumtibi perire ^ exaudi : suscipe propicius oblationemadquelibamina
vis, sed omnibus reddis magna pro parvis, pro morte pro fratribus ac sororibus nostris quam tibi otferi-

vitam, pro pcena ploriam, pro votorum officio pra?mia mus, seu cunctis benefactoribus nostris, tam pro
tribuis sempitema, perChristum Dominum nostrum. vivis, quam mortuis, velfidelibus tuis, proquibus obla-
ITEM MISSA VOTIVA. tionem offerimus, ut cunctis proliciat ad salutem.
Deus, qui vulnere passionis et crucis nostrorum Conleslalio.

vincula solvis [peccatorum,! votivam hanc servo tuo Vere dignum et justum esl, omnipotens Deus, ad
ill. suscipe precem in omnibus, pro quibus te popo- vota huniilium manum dextera; tua; Majestalis ex-

scerit fideli devotione, exaudire digneris. tende, ut animabus famulorum famulai'umque tua-

Licitur Secreta. rum, tam pro vivis quam et solutis debito mortis,
Conleslalio. quorum animasad memorandum conscripsimus, fide-
Vere dignum et justum est, omnipotens Deus, qui lium catholicorum orthodoxorum, qui tibi placue-
obhocpeccalorum nonrenuis postulata; pro qiio te, runt, quorum commemorationcm agimus, vel quo-
Domine, suppli''es postulamus, ut huic servo tuo ill. rum nomina super sanctum altarium scripta adest
delectabiles petitiones impleas, et perseverantiam in evide.nter, remissionem peccatorum, indulgentiam
Lonis operibus tribuas per Christum Dominum no-
g q„am semper optaverunt piis supplicationibus con-
strum. Per quemMajestatemtuam laudant angeli. sequantur, per Christum Dominum noslrum. Cui.
MISSA PRO VIVIS ET DEFINCTIS. MISSA IN DOMO CLJISLIBET •>.

EpistolaPauli apostoli ad Colossenses ". Leclio sancli Evangelii secuudnm Lucam.

Fratres, qui sub potestate domini sumus, nianda- Diebus Dominus Jesus turbis similitudi-
illis dixit
tum Deicustodire debemus. Qui custodiunt prBecepta nem hominis cujusdam divitis. Uberes fructus ager
Domini, habent vitam a;ternam ; et qui negant man- attulit, et cogitabat intra se dicens : Quid faciam,
data ejus, adquirunt ruinam, et in hoc secundam quod non habeo quo fructus meos congregem? Et
mortem. Prajceptum Domini hoc est Non perjura- : dixit Hoc faciam. Destruam horrea mea, et majora
:

Non furtum facies. Non adulterabis. Nou fal-

beris. faciam et illuc congregabo omnia quae nata sunt
;

sumtestimonium dices. Non accipies munera contra mihi, et bona mea ; et dicam animae meee Anima, :

veritatem, nec per potestatem.Qui habet potestatem habes multa posita in annos plurimos. Requiesce,
et abnegat veritatem, abnegabitur illi regnuni Dei, comede, bibe, epulare. Dixitautem illiDeus : Stulte,

et conculcabitur in infernum. Ibi non egreditur bis. hac nocte animam tuam repetunt a te ;
quae autem
Quomodo sumus fragiles et prfevaricatores agentes parasti, cujus erunt? Sic est qui sibi thesaurizat, et

peccatum. Non per singulosdies paenitemus, sed per Q non est in Deum dives. Dixitque ad discipulos suos :

singulos dies peccatum super peccatum facimus. Ut Ideo dico vobis, nolitesolliciti esse anima^ quid man-
sciatis hoc, fratres carissimi, quia opera nostra ducetis, neque corpori quid vestiamini. Anima plus
scriptum est in hoc libro, in commemoratione erit est quam esca, et corpus quam vestimentum. Consi-
nobis in die judicii. Ibi nec testes, ibi nec pares, ibi derale corvos, quia non seminant neque metunt, qui-
nec per niunera judicabitur : quia non est melior bus non est cellarium neque horreum; et Deus pas-

quam tides, veritas, castitas, jejunium, et eleemosy- cit illos. Quanto magis vos pluris estis iUis?

na, quae extinguit omnia peccata. Et quod tibi non INCIPIT MISSA.
vis, alio non facias. Stipola regnum Dei, et accepit Protector in te sperantium Deus, et subditarum
coronam, quod est iu Christo Jesu Domino. tibi menlium custos, habitantibus in hac domo fa-

Evanyeliwn inferius (lidtur. molistuis ill. propicius adesse dignare. Veniatsuper

INCIPIT MISSA. eos sperantes a te benedictio, ne subvertas : ut pie-
Majestatem tuam, clementissime Pater, exoramus tatis tuffi repleti muneribus, in tua gratia et in tuo
pro fratrihus et sororibus nostris, seu omnibus bene- nomine l;eti semper exultent.
factoribus nostris, vel qui se in nostris orationibus Secreta.

commendaverunt, tam pro vivis, quam et solutis de- D Suscipe, Domine, quffisumus, preces et hostias fa-

bito mortis, quorum eleemosynas erogandas suscepi- mulorum tuorum ill., et muro custodiae tuae hanc
mus, vel quorum animas ad memorandum conscrip- domum circumda ut omni adversitate depulsa, sit
;

simus, vel quorum nomina super sanctum altarium hoc semper domicilium incolomitatis et pacis. Per.
Contestatio.
scripta adest evideuter ; concede propicius, ut hffic
Vere dignum et justum est omnipotens Deus, be-
sacra oblatio mortuis prosit ad veniam, et vivis pro-
nignus indultor in secretis officiis nostris, et in hanc
flciat ad salutem ; et fidelibus tuis, pro quibus obla-
tionem offerimus, indulgentia tuw pietatis succurrat.
domum manentibus prffisentise tuae concede custo-

Dicitur Secrota alia.

diam, familise tua; defensor, ac totius habitaculi hu-
Preces nostras, clementissime Deus, benignus jus liabitator appareas.

Sequens Lectio non legitur in epistola ad Colos- Vita sancti Ambrosii, qui Romae, trans Tiberim, apud
senses, neque in Uibris sacris : sed est farrago ex quamdam clarissimam matronam invitatus, sacrifi-

Scripturaj verbis contexta. cium in domo obtulit.

b Moris aliquando fuisse ut in domihus privatis, Hoc Evangehum videtur potius referendum ad
i-

sive pro infirmis, seu pro aliis causis, sacra celebra- missam sequentem, quam ad superiorem de mor-
rentur, testis est, prseter alios, Paulinus, in libro de tuis.
 LEGTIONES DOMINICALES.
MISSA DOUIXICALIS. \ pulis suis : Amen dico vohis, facilius est camelum
Lectio Hiezechiel prophetae. per foramen acus transire, quam divitem intrare in
Factum est verbum Domiui ad nie dicens Quid :
regnum cselorum. Auditis autemhis discipulis mira-
est quod inter vos parabolam vertitis iii proverbium bantur valde, dicentes : Quis ergo poterit salvus
istud in terra Israel dicentes Patres comederunt :
esse? Aspiciens autem Jesus dixit illis :'Apud homi-
uvam acerbam, et dentes tiliorum obstupescunt ? nes hoc impossibile est, apud Deum autem omnia
Vivo ego, dicit Doiiiinus Deus, ecce omnes animse possibilia sunt. Tunc respondens Petrus dixit ei :

mnae sunt. Ut anima patris, ita et anima filii mea est. Ecce nos reliquimusomnia, et secuti sumus te:quid
Anima quffi peccaverit ipsa morietur. Et vir, si fuerit ergo erit nobis? Jesus autem dixit illis : Amen dico
justus, et fecerit judicium et justitiam, de rapina vobis, quod vos quisecuti estisme^in regeneratione,
non comederit, et oculos suos non elevaverit ad cum sederit Fihus hominis in sede majestatis suae,
idola domus Israel, et uxorem proximi sui non vio- sedebitis et vos super sedes duodecim, judicantes
lavarit, et ad mulierem menstruatam non accedat, dnodecim tribus Israel. Et omnis qui reliquitdomum,
et hominum non contristaverit, pignus debitori red- vel fiatres aut sorores, aut patrem, aut matrem, aut
diderit, per vim nihil rapuerit ; panem suum esmienti uxorem, aut filios, aut agros propter nomen meum,
dederit, et nudum operuerit vestimento; ad usuram B ceutuplum accipiet, et vitam seternam possidebit.
non commodaverit et amplius non acceperit ; ab ini- Multi autem erunt primi novissimi, et novissimi-
quitale averterit manum suam, judicium verum fe- primi.
cerit, inter virum et proximum; in pra^^ceptis meis IXriPIT MISSA.

ambulaverit, et judicia niea custodierit ut faciat veri- CoUectio post prophetiam b .

tatem : hic justus est, vita vivet, ait Dominus Domine Jesu Christe, spes et salus humani gene-
ris, qui ad nos veniens es alto visitare dignatus es,
Deus.
Epistola Pauli apostoU ad Galatas. et de antiqua morte peccati per miserationis tuae
Fratres, fructus autem spiritus est caritas, gau- mysteria redemisti ;
qui inluxisli nobis, qui erraba-
dium, pax, longaniniitas, bonitas, benignitas, fides, mus in tenebris, et vitalem diem in umbra mortis
modestia, continentia". Adversus hujusmodi non est sedentibus intulisti; respice, Domine, et dirige pe-
lex. Qui autem sunt Christi , camem suam crucifixe- des nostros in viam pacis. Per.
runt cum vitiis et concupiscentiis. Si spiritu vivimus, Praefatio.

spiritu et ambulemus. Non cfficiamur inanis glorise Domine Deus incomprehensibihs et inenarrabilis,
cupidi, iiivicem provocantes, iuvicem invidentes. qui dixisti Non veni vocare justos, sed peccatores
:

Fratres, etsi praeoccupatus fueril homo in aliquo de-C ad paenitentiam ; et cum profectu nostro non egeas,
licto, vos qui spiritales estis, hujusmodi instruite in gaudes tamen super peccatorem paenitentiam agen-
spiritu lenitatis, considerans te ipsuni, ne et tu ten- tem, quia non vis mortem peccatoris, sed utconver-
teris. Alter alterius onera portate, et sic adimplebi- tatur et vivat. Converte nos, Domine, ad te et con-
tis legem Christi. vertemur. Converte nos Deus §alutaris noster, et ne
Leclio sancli Evangelii secundura Mattliteiun. perdas nos cum peccatis noslris, ne tradas nos in
Diebus illis, accedens unus de Scribis ad Donii- finem. Ne intres in judicium ciim servis tuis, ne tra-
num Jesum, et dicit illi : Magister bcne, quid boni das bestiis animam confitentem tibi, memento con-
faciam, ut habeani vitain seternam? Qui disit ei :
gregationis tuae, et dirige nos in via recta. Doce nos,
quid me interrogas de bono ? L'nus est bonus Deus. Domine, facere voluntatem tuam, quia tu es Deus
Si autem vis ad vitam ingredi, serva mandata. Dicit noster. Statue pedes in consummatione, ut te adju-
illi Qua;? Jesus aulem dixit Xon homicidium fa-
: :
vante vincamus antiqui hostis insidias, ut iiberi ab
cies, nonadulterabis, non faciesfurtum, uon falsum infestatione inimici, serviamus tibi in sanctitate et
testimonium dices; honora patrem etmatrem, et di- justitia omnibus diebus vitae nostrae.
ligesproximum tuum sicut teipsum. Dicit illi adii- CoUectio.
lescens Omnia hsec
: custodivi, quid adhuc mihi 1) Domine Deus omnipotens, qui salvos facis speran-
deest? Ait illi Jesus : Si vis perfectus esse, vade, et Tu clementissime, qui revocas errantes; tu
tes in te.

vende quce habes, et da pauperibus, et habebis the- misericordissime, qui non despicis peccatores; tu,
saurum in cselo, et veni, sequere mc. Cum audisset Domine Pater, cum ceciderit justus, manum appo-
autem adulescens verbuin, abiit tristis. Erat enim nis; tu excelsus in coelis, habitare promisisti in ter-
habens multas possessiones. Jesus autem dixit disci- ris, ubi sunt congregati in tuo nomine duo vel tres;

" Hic novem tantum fructus Spiritus sancti, ut in aliquando, inchoatam fuisso a lectione prophetiae,
Grseco ; in Lectionario Luxoviensi decem, ubi pa- quemadmodum in Parasceve incipit missas Praesan-
tientia. lonrjanimitas. clificatorum. Coufertres alias niissas dominicales in-
^ Hinc inlHgiiur, missam, si non semper, saltem ferius, nhi similiter Pra^fatio post prophetiam.
JJ47 APPF.NDIX AD OPERA S. GERM.\N1 PAHl.SIENSIS. Si9

Domine, tenemus promissorem, ut des veniam obedientia perseve-

le, ^ plex alTeetus, patientia fortis,

poenitentibus.Te inveniant omnes qui quajrunt te. rans, pax perpetua, mens pura, rectum et munduni
Tu rex glori» Christus, tu rex omnis terraa Deus, tu cor, vohmtas bona, couscientia sancta, compunctio

rex virtutum. Te perserutatorem conscieutiarum no- spiritalis, virtus anim», vita immaculata, inrepre-

strarum scimus ideo et veniam petimus deliclo-

: hensibilis; consummatoque viriliter cursu, in tuum

runi. Tu magnus Dominus et laudabilis valde. Te feliciter mereamur iutrare regnum. Cui merito.
LecLio Apocalypsin sancti Johannis *.
preeamur, ut sis nobis propicius. A te speramus.
Ego Jobannes sedentem super thronum, et in
vidi
Averte faciem tuam a peccatis nostris, et omnes ini-

Te obsecramus, qui pnemia dextera sedentis superthronum, librum scriptumin-

quitates nostras dele.
tus et foris, signatum sigillis septeni. Et vidi ange-
paras justis, da veniam peccatoribus. Tibi coulitenuu-
lum fortem, prffidicanteni voce magna, et dicentem:
mala nostra, ut mereamur consequi bona tua.
Post nouiina. Quis est dignus aperire libnira, et solvere signacula
Domine Deus Abraham, Deus Isaac, Deus Jacob, ejus? Et nemo poterat. Et ego flebam multum, quia
Deus patriarcbarum, propliotarum, apostolorum et nemo dignus inventus est aperire librum, et videre
martyrum, omniumque sancloruni, sicut pro piissi- eum. Et unus de senioribus dicit mihi : Ne fleveris.

ma misericordia tua dedisti eis voluntatem veniendi g Ecce vicit Leo de tribu Juda, radis David, aperire
ad te ; ita, clementissime Pater, da servis tuis intelle- iibrum, et septem signaeula ejus. Et vidi, et ecce in
ctum, virtutem, et possibilitatem, ut tibi secundum medio Ihroni et quattuor animalium et in medio se-
voluntatem tuam serviamus. Spiritus tuus bonus de- niorum Aguum stanteui quasi occisum, habentem
ducat nos in via recta. Da incipientibus perfectioueui, cornua septem, et oculos septem, qui sunt spiriritus

da parvnlis intellectum, da currentibus adjutorium. Dei raissi in omnem terram. Et venit, et accepit li-

Da negligentibus compunctionem, da tepidis spiri- brum : et quattuor animalia, et viginti quattuor se-
tum ferventem, da perfectis bonam consummatio- niores ceciderunt coram Agno ; et cantant novum
nem. Lotpiatur nostrum laudem tuam, et per sin-
os canticum dicentes : Diguus es aperire librum, et si-

gulosdies benedicamuste, et laudemus nomen tuum gnacula ejus, quoniam occisus es, et redemisti nos

in seterna sajcula seeculorum. Deo in sanguine tuo. Et omnes audivi dicentes : Se-
Ad pacem. denti in Throno et Aguo, beuedictio , et honor, et
Deus pax et caritas te deprecamur ; Domine san-
sKcuIorum amen. Qui
gloria, et potestas in sajcula
cte, Pater omnipotens, «terne Deus, libera nos ab habet aurem audiat, quid Spiritus dicat Ecclesiis.
omni temtatione, adjuva nos in omni certamine, con- MISSA DOMINICALIS.
solare in omni tribulatione. Da nobis patientiam in Q Epistola Pauli apostoli ad Corinthios.
adversis, da nobis ut te puro corde adoremus, tibi Fratres, cum ergo Christus prsedicatur quod a

munda conscieutia psallamus, tilji tola virtute servia- mortuis resurrexit, quomodo dicuut quidam in vo-
mus. Te benedicimus, Trinitas sancta, tibi gratias bis, quoniam resurrectio raortuorum non est? Siau-
agimus, te per singulos dies laudamus, te depreca- tem resurrectio mortuorum non est, neque Christus
mur, Abba Pater. Suavis sit laudatio nostra, sitque resurrexit. Si autem non resurrexit, sine causa est
acceptabilis oratio nostra. ergo et priedicatio nostra, et iides vestra vacua. In-
Gontestatio. venimur autcm quoniam testimo-
falsi testes Dei;
Vere dignum et justum est, Domine Rex caile-
niura dixiiuus adversus Deum, quod suscitaverit
stium, Rex regum, Deus deorum, et Dominus domi- Cbristum, quem non suscitavit. Si enim mortui non
norum, tibi gratias agere,laudum hostiasimmolare. resurgunt, neque Christus resurrexit. Quod si Chri-
Exaudi oratiouem et deprecationem famulorum fa- stus non resurruxit, siue causa et fides veslra est, et
mularumque tuarum ; auribus percipe lacrimas eo- adhue estis in peccatis vestris. Ergo et qui dormie-
rum, Abba Pater. Imple nominis tui oflicium super runt, in Christo perierunt. Si in hac vita sola in
famulos et famulas tuas; tu eos rege, tu protege, tu Christo sperantes sumus tantum, miserabiliores su-
conserva, tu sanctifica, tu guberna, tu consolare. D ,„^,5 omnibus hominilius. Quoniam in Adam omnes
Sicut non es dedignatus congregare et vocare eos ;
moriuntur, ita et in Christo oranes viviticabuntur.
itatuoinflammenturamore, ut atenon despiciantur, Lectio sancli Evangelii secundum Matthteum.
Domine cleraentissime, et piissime Pater. Oro te, Diebus illis, Dominus Jesus tur-
convocatis ad se

Domine, non pereat in nobis factura redemtionis et bis, dixit eis : Non quod intrat
Audite et intelligite.

vocatio tua : sicut vocasti errantes, ita eustodi in hoc in os, coinquinat hominera sed quod procedit ex ;

ovili habitantes. Precamur te, Domine sancte, Pa- ore, hoc coinquinat hominem. Tunc accesserunt di-

ter omnipotens, eeterne Deus, exaudi famulos tuos, scipuli ejus, et dixerunt ei : Scis quia Pharisaei, au-

quia benigna cst misericordia tua. Concede eis ut dito hoc verbo, scandalizati sunt. At ille respondens

tuo saucto Spiritu inUammentur, tua virlute tir- ait : Omnisp]autatio,quamnou plantavit Pater meus
mentur, tuo splendore inluminentur, tua gratia re- ca?Iestis, eradicabitur. Siuite illos, ceeci sunt, duces

pleantur cum tuo adjutorio proficiant. Dona eis, ca?corum. Ca^cus autem si ceeco ducatum prsestet,

Domine, fideni rectam, caritatem perfectam, humi- ambo in foveam cadunt. Respondens autem Petrus
litatem veram. Concede,Domine, ut sit in nobissim- dixit ei : Edissere nobis parabolam istam. At ille

° Hsec est illa prophetia, de qua superius mentio.

549 SACR.^ilENTARIUM GALLICAXLll LECTIO.NES DOMIMCALES. bbO

.Adhuc et vos sine intellectu estis? non intelli- guravit in curro. Cujus dono vidua benedixit in oleo.
dixit :
^
gitis quia omne quod in os intrat, in ventrem vadit, ipsius vivificationem Heliseus vidit in sepulcro. Cu-

et in secessum mittitur? quae autem procedunt de jus patientiam Hieremias docuit in lacum, ipsius mi-
ore, de corde eseunt, et ea coinquinant liominem. sericordiam Zerobabel pra?dicavit in reditum. Cujus
De corde enim e.wunt cogitationes malop, liomicidia, opus Patriarcharum forma distinxit, ipsius propicia-

adulteria, fomicationes, furta , falsa testimonia, tionem sacerdotum pra?paratio declaravit. Cujuslon-
blasphemiaB; hsec sunt qua? coinquinant hominem. ganimitatem judicum sequitas protulit, ipsius sapien-
Non autem manibus manducare,noncoinquinat
lotis tiam regum vita deservit. Cujus spiritum propheta-
hominem. Egresscs ixde Domincs Jesis secessit in rum veritas adprobavit, ipsius adventum Zaccharias
partes Tyri et Sidonis : et ecce mulier Chananea, a casligatus ostendit. Cujus introitum Johannes prse-
finibus illis egressa, clamavit, dicens ei : Miserere cursor admonuit, ipsius nativitatem Virgo protulit,
mei, Domine, tili David; fiha mea male a dcemouio stella praecessit. Angelorum vox sacra cecinit, pasto-
vexatnr. Qui non respondit ei verbum. Et accedentes rum pervigil solUciludo pervidit, magorum tripertita

discipuli ejus rogabant eum, dieentes : Dimitte eam, oblatio muneris honoravit. Cujus passionem mundus
quia clamat post nos. Ipse autem respondens ait non sustinuit, sol refugit. Cujus resurrectionem ad-

Non sum missus nisi ad oves quse perierunt domus B sistentes sustentaverunt angeli, cum resurgentem
Israel. At illa venit, et adorabat eum dicens : Do- glorLficaverunt sancti. Cujus regnum universum ca-
niine, adjuva me. Qui respondens ait : Non est bo- lcstium et terrestriura infernorumque concentum,
num sumere panem fihorum, et mittere canibus. At animalium, seniorum, signatorum, incessabile voce
illa dixit Domine nam et catelli edunt de
: Etiam , , proclamabant dicentes : Sanctus.
mensa dominorum suorum. Tunc respondens Jesus MISSA DOMINICALIS.
ait illi : mulier, magna est fides tua; fiat tibi sii-ut Lectio MalachifE prophetie , dominicalis legenda.
vis. Et sanata est fiha ejus es illa hora. Haec dicit Dominus : Inferte omnem decimam in .

INCIPIT MISSA. horreum meum, et sit cibus in domo mea, et pro-

Oremus, fratres carissimi, unianimes atque con- hate me super hoc, dicit Dominus. Si non aperuero
cordes, ut Ecclesiam suam Dominus in pace consti- vobis cataractas cseli, et eSudero vobis benedictio-
tuat,clerum suum cselesti benedictione circumdet, neni usque ad ahundantiam : et increpabo pro vobis
plebem suam donis repleat spiritalium gratiarum; non corrumpet fructum terrse vestrae, devorantem, et

ut quietam vitam agentes, aeterno Domino inhbate nec erit sterilis vinea in agro, dicit Dominus exerci-
serviamus. _ tuum. Et beatos vos dicent omnes gentes. Eritis
Collectio. (j
eniiii vos terra desiderabilis, dicit Dominus exerci-
Sempiternum Dominum, infinitum, ingenilum,
tuum. Invaluerunt super me verba vestra, dicit Do-
immortalem, devotis mentis, desideriorum cordis
minus, et dixistis Quid locuti sumus contra te ? :

habitatorem deprecemur, ut Ecclesiam sanctam ca-

Dixistis Vanus est qui servitDeo. Convertimini, et :

tholicam perpetua defensione tueatur.

videbitis, quid sit inter justum et impium, et inter
Post nomina.
Domine Deus dLIectionis et pacis, in cujus dextera
servientem Deum et non servientem ei. Ecce enim

non ore tantum, sed

dies veniet succensa quasi caminus, et erunt omnes
salus nostra est.preesta ut ad te
superbielomnesfacientesimpietateui stipula,et in-
et corde vigilemus.Timorem tui nominis nostris
flammabit eos dies veuiens. Et orietm-vobis timen-
emitte visceribus, et amorem infunde pectoribns. Per.
Ad paceta. tibus nomen meum sol justitiae, et sanitas in pinnis

Presta nobis, Domine, in domo tua sancta unani- Ecce ego miltam vobis Heliam prophetam, an-
ejus.

raitate viventibus pacem habere quam tradimus tequam veniat dies Domini niagnus et terribilis. Et
pacem servare quam sumimus patrum ad filios, et cor filiorum ad
coiivertet cor

Conteslalio. patreseorum ne forte veniam et percutiam terram

;

Vere dignum et justum est, omnipotens Deus, per £) anathemate, ait Dominus Deus.
Christum Dominum nostrum. Cujus vocem Adam Epistola Pauli apostoli ad Romanos.

audivit, et timuit ipsius aspectum ; Abel quwsivit, et Fratres, nonergo regnet peceatum iu vestromor-
nieruit. Cujus nomen Enoch credidit, et vocavit tali corpore, ut ohediatis concupiscentiis ejus. Sed
ipsius gratiam Noe justificatus invenit. Cujus bene- neque exhibeatis membra vestra arma iniquitatis
dictionem Abraham vocatus accepit, ipsius caritatem peccato ; tamquam exmortuis
sed exhibete vos Deo
Isaac probatus agnovit. Cujus sanctificationem Jacob viventes, et membra vestra arma justitiaj Deo. Pec-
electus emeruit, ipsius ignem .Uoyses miratus in- calum euim vobis non dominabitm'. Non enim sub
spexit. Cujus ducatum Jesus sibi conscius adoravit : lege eslis, sed sub gratia. Quid ergo ? peccabimus
ipsius suavitate Debbora cantavit in voce. Cujus po- quoniam non sumussub lege, sed sub gratia ? Absit.
teutiam Gedeon probavit in vellere : ipsius fortitudi- Nescitis cui exhibuistis vos servos ad obediendum,
nem Samson ostendit in criue. Cujus majestatem servi esli? ejus cui obeditis, sive peceati in mortem,
Samuel vidit in sancto , ipsius magnitudinem David sive obeditionis ad justitiam ? Gratias autem Deo
exultayit in tympano. Cujus honorem Salomon glo- quod fuislis servi peccati, obedistis autem ex corde
vificavit in templo, ipsius ascensionem Helias prsefi- in eam fnrmam doctrinfp. in qiia tvaditi cstis. Libe-
53 APPENUIX Al) OPERA S. GERMAM PARISIENSIS. bo2

rali aulem a peccalo, servi facli cstis jusLilio^ per ^ Patreni oinnipotenteiu, quiclamantes ad seclenien-
Jesum Cbristum Dominura. ler exaudit, ct sperantes in se non derelinquit.

Leclio sancti Evaugelii secundum Maltliaeiim. Collectio.

Simile factumestregnum cadorumhonuni,qui se- Quam magna est misericordia tua, Domine, sub-
minavit bonuni semen in agro suo. Cum autem dor- venire captivis, miseris parcere, indulgere peccanti-

mirent homincs, vcnit inimicus ejus, et supersemi- bus, peregrnios consolari, oppressos sublevare, ro-

navit zizania in medio tritici, et abiit. Cum autem gantesaudire; nonhabentLbusdare, veniampeccan-

crevisselhcrba etfructum fecisset, tunc apparuerunt tibus dare, gentes barl)aras ad invocalionem nomi-
nis tui convertere. .\d illam misericordiani converte
zizania. Accedentos autemservi patrisfamilias dixe-
runt ei : Domine, nonne bonum semen seminasti in nos, quam rogantibus nobis pius el miscricors Deus
e.xaudire dignerisper interventum sanctfe Mariae.
agro tuo? unde ergo habet zizania? Et aitillis: hii-

micus bomu hoc fecit. Servi autem dixerunt ei : Vis Post nomina.

imus, et colligimus ea? Et ait illis Non, ne forte : colii- Cajleslium vila^ ceternic adoremus Dominum, fra-
cum eis et triticum.
tres carissimi, suppliciter deprecemur, ut populum
gentes zizania, eradicetissimul
Sinite utraque crescereusquead messem; etin tem- suum semper ubique custodiat, protegat atque de-

pore messis dicam niessoribus : Colligite primum B fendal, principes mitiget, potestates gubernet, ju-

ad comburen dices regat, nocentes reprimat, bostes repellat, la-

zizania, et alligate ea in fasciculos

dum,triticum autem congregale in horreum meum. borantibus opem tribuat, oppressos liberet, vinctos

dimittat, caplivos revocet, lapsos restituat, contri-

" Locutus est Dominus Jesus in parabolis ad tur-
tos foveat, languidoscuret, cunctis misericordia sub-
bas, et sine parabolis nun loquebatur eis, ut imple-
per prophetam dicentem veniat, jiiusot misericors Deus preces nostras pro-
retur quod dictum est :

piciatus exaudiat.
Aperiam in parabolis os meum, eructuabo absconsa
Ad paoem.
a constitutione mundi. Tunc dimissisturbis, venitin Deus pater omnipotens, bonus ac mitis es, qui
domum ; et accesserunt ad eum discipoli ejus, dicen-
Duiiiiiiiiin nostrum Jesum Christum hoc sedem lee-
tes Dissere nobis parabolam zizaniurum agri. Qui
:
titiai ciini ergo quis ascensurus es in caelum pacem <=

respondens ail Qui seminat bonum semen, estFi-

:
siiain dare nuliis, pacem suara relinquere servis tuis.
liushominis. Ager autem est mundus. Bonura vero
Respice, Domine, sanctffi Ecclesiaj tua? catholicae si-
semen hii sunt lilii regni, Zizaiiia autcm lilii sunt ne-
gnum pacis inpone. Fiat in virtute quod de ea dici-
quam. Quiseminavitea,estdiabolus.Messisverucon-
lur, et quo titulus impleatur. Pacem teneant sacer-
summatio SKCuli esl messores autem angeli sunt. :

C dotes, pacem habeant divites,pacerahabeant paupe-

Sicut ergo colliguntur zizania, el igne comburun-
gaudeanl locupletes pace niitescant bar-
res, paceni ;

tur, sic erit in cunsummatione s;ecuh. Mittet Filius

bar» nationes;paceni videantliberi, pacem sentiant
hominis angelos suos, et colligent de regno ejus om-
servipacem cogitentregespacerafaciant principes,
;

nia scandala, et eos qui faciunt iniquitatera, et mit-

pacem luam, omnipulens, danobis, perintercessio-
tent eos in caminum ignis. Ibi erit fletus et stridor
nembeatissimiJohannisBaptistaeraerearauraccipere
dentium. Tunc justi fulgebunt sieut sol in regno Coutestatio.
Patris eorum. Qui habet aures audiendi, audiat. Vere dignum et justuni est, omnipotens Deus, qui
INCIPIT MISSA. cura patribus nostris veniam supplicantibus
Collectio posl prophetiam. te, Domine, quia tempus est necesse pcBnitendi, el

Benedicte, sancte Deus Israel, visitaplebem tuam, non egrediamur alieni. magnamvallem Josaphat,
benedic popuhim tuura, et libera eura a peccatis eo- ubi omnes ad judicium venient, idii erit discussio

rum, et preesta, Domine virtutum, ut de manibus interjustos et injustos utcognoscantur mendaces

:

iniraicorum nostrorum liberemur, et tibi soli servire et veraces in illo die judicii, ubi nulla est accusatio

mereamurcuinjustitiaetsanctituteomnibus[diebus nec excusatio, uhi nec fides datur, nec fides repel-
nostris : et dirige pedes nostros in via pacis, utD liiur; ubi justi solvuntur, et peccatores ferro fixi

volunlalcin tuam in omnibusimplere possimus. Per, tcufiilur. magnumregein, quide profundobonos

Prcefatio. adducit, ct nialos repellit. Justi eligendi sunt, pec-

Oremus Dominum, dilectissimi nobis, qui amara catores torquendi, justi ad vitam, peccatores ad ge-

nobis adveniunl tempora et periculosi adproximant hennam. Nec pater filium, nec filius patrem luge-

anni. Mutantur ^ regna, vocantur gentes exeidit : bit : se unusquisquo lugebit nec ullus ulluin requirel,
caritas, exsurgit iiiiquitas : increvil cupiditas, prwva- quia omnis cupiditas requiescet ! magnum diem
luit impietas; ct in luiserorura creatura? fugit. Dum judicii, ubi nec lortores deficiunt, nec raurtiii mo-
ergo tempus est, convertainur ad Dominum, tlocta- riuntur Timeamus dum vacat, ne limearaus ubi
!

mus genua, curvemus cervices, rogemus Deum non vacat. Timcamus gehennam, quae est in «ter-

» Hfec Lectio esl sine titulo in exemplari, ubi pri- liam, vel Langobardi in Italiam irruperunt.
c Locuscorruptus. Forte \egendam, obsidem leti-
mus hujus Lectionis versus minio descriptus est, ut
nempe essetindicio lia>c non consequenterlegi apud tise nobis reliquisti, cum is ascensurus iii cselum voluit

Matthwum in cap. xiii. pacern, etc.

Ht-pc fortas.se dicla sunt. cum vel Franci in Gal-
•>
ob3 SACRAMEXTARILM GALLIC.OfLM. — LECTIOXES D0MIX1C.\LES.
nummalum: cumDeo vivamus,quodestinaeternum ^me; nudus, et operuistis me; inflrmus, et visitastis
bonumperChristum Dominum nostrum,cui merito. me ; in carcere ad me. Tunc res-
eram, et venistis
Uem conlestalio doraiuicalis. pondebunt ei justi dicentes Domine, quando te vi-:

Vere dignum et justum omnipotens Deus, te

est
dimus esurientem, etpavimus; sitientemetdedimus
glorificare, et tibi cumtimore et tremore immensas tibi potum? quando autem te vidimus hospitem, el
laudes canere, Deus noster, qui per Filium tuum collegimus te aut nudum et cooperuimus ? aut quan-
;

Dominum nostrum genus humanum judicare dispo- do te vidimus infirmum, autin carcere, et venimus
suisti. quam magna et alta sapientia factum est ad te? Et respondens Rex dicet illis : Amen dico vo-
hoc, ut ille Dominus noster Jesus Christus venera-
bis, quamdiufecistis uni de his fratribus meis mini-
biUs statu, et pretiosus forma judicaret, quam cru-
mis, mihi fecistis. Tunc dicet et his qui a sinistris
delissima plebs Judoeorum praesumsit sauciare. Ille
erunt ; Discedite a me, maledicti, in ignem seternum,
venturus est judicare quipoenamsustinuit, ille ven-
qui paratus est diaboloet angelisejus.Esurivi enim,
turus est judicare qui crucem portavit, ille venturus et non dedistis mihi manducare sitivi, et non dedi- ;

estjudicare, cujus latus Judaica perlidia vulneravii. stismihipotum; hospes eram,et non collegistisme;
llle venturus manustendit adjudicandum, ubi clavi nudus, et non operuistisme; infirmus et in carcere,
confiii sunt, et ipsasigna permanent in a;ternum,
g ^^ „on visitastis me. Tunc respondebunt et ipsi di-
sicutscriptum est : Videbunt quem transfixerunt, et
centes: Domine.quando te vidimu? esurientem, aut
plangent se cunctse tribus terrse. Ibi erit tribulatio,
sitientem, aut hospitem, aut nudum, aut infLrmuin
et impiis condemnatio; ibi erit justis exultatio, et
vel in carcere, et non ministravimus tibi ? Tunc
impiis condemuatio; ibi eritjustisjocunditas, etim- respondebit illis dicens Amen dico vobis, quamdiu
:

piis verecundia; ibi eritjustis gratia defusa, et plebs

non fecistis uni de minoribus his, nec mihi fecistis.
Judseorum erit confusa. quam gravis et laboriosa
Et ibunt hi in supplicium seternum, justi autem in
est dies illa ! o quam terribilis et horribilis est dies
vitam aeternam.
illa, dies iree, dies tribulationis et angusti», dies cala- IXCIPII MISSA.

mitatis etmiseriee, dies tenebrarum et caliginis, dies Colleclio post prophetiam.

Dirige, omnipotens Deus Dominator, gressus no-
nebulse etturbinis, dies tubseet clangoris ; ubi ca;lum
stros in via pacis, et sensus nostros conrobora in
cum terra contremiscit, et omnes justi terriljiliter
raandatis tuis : visitet nos Oriens ex alto, et inlumi-
conturbantur ubi omnis causa venlilatur, etunicui-
;

net eos qui intenebris etumbra mortissedent ; utte

que secundum opera sua dispensatur, per Ciiristum
adorent propter miscricordiam tuani, te sequantur
Dominum nostrum, cui merito, etc,
Q propterveritatem tuam, teque desiderent propter
ITEM .MISSA DOMIXICALIS.
Epistola Pauli apostoli ad Colossenses, dominicalis dulcedinem tuam, qui es benedictus Dominus Deus
legenda. Israelin unitate Spiritus sancti in Sceculasceculorum.
Frati'es, mortificate membra vestra qua? sunt super
Missa dominicalis '.
terram, fornicationem,inniunditiam, libidinem,con- Pronis mentibus et totius corporisdevotione por-
cupiscentiam malam, et avaritiam, quae est simula- recti,omnipotentemDominumdeprecemur,utomnes
crorum servitus : propter quaj venit ira Dei super incolas suos unumque corpusEcclesiae trinaet unita
filios incredulitatis. In quibus et vos ambulastis ali- plebeni suam custodiat. Sacerdotibuspacem et con-
quando, cum viveretisin illis. Xunc autem deponite cordiam, et universo clero perpetis ministerii gra-
vos omnia, irani,indignationem, malitiam,blasphe- tiainIargiatur,defensionem pupiIlis,solatium viduis,
miam, turpem sermonem deore vestro. Nolitemen- continentiam monachis.mercedemoperantibus; esu-
tiri in invicem, expoliantes vos veterem hominem rientibus victum, vestitum nudis.aegrotantibus sani-
cum actibus suis, et induentes novuni, eum qui re- tatem, vinctis absolutionem, peregrinantibus pa-
novatur in agnitione secundum imagineni ejus qui triani, navigantibus portum dignatus inpertiat: hu-
creavit eum, ubinon est gentihs et Judaeus, ciixujii- militatem superbis, maleloquentibus emendationem
cisio et praeputium, barbarus et Schyta, servus et
J) pj£„itentibus delictorum flnem, peccatoribus ve-
liber, sed omnia et in oninibus Christus. niam, in ha;retico errore viam veritatis ostendat.
Leclio sancti Evangelii secundum Matlhaeum. Colleclio.
Diebus illis, dixit Dominus Jesus discipulis suis :
Deum inelTabilis potentiae , bonitatis inmensse,
Cum etom-
venerit Filius homiais in majestate sua,
fratrescarissimi, deprecemur, utsacerdotes, clerum
nes angeli cum eo tunc sedebit super sedem ma- populum suum visitet, et tueatur inluminet to-
;
ac :

jestatis suaj, et congregabuntur ante eum omnes

tam plebein suam, et illa qua redemit pietate, sua
gentes, et separabit eos ab invicem,sicut Pastor se-
miseratione conservet.
gregat oves ab hcedis. Tunc dicet Rex his qui adex- Post nomiua.
tris ejus erunt: Venite, benedicti Patris mei, possi- Respice, Deus omnipotens, ad precem familiae
dete paratum vobis regnum a constitutione mundi. tuae, quae misericordiam tuam sinceritatis officio et

Esurivi enim, et dedistis mihi manducare ; sitivi, et studio caritatis obtinere desiderant, atque muneris
dedistis mihi bibere ; hospes eram, et collegistis tui donum te adjuvante percipianl.

" Legendum Prxfalio dominicalis. Ita enim vocabatur illa adhortatio post prophetiam, ul supra in
prima missa dominicali.
pATiiOi.. L.\XII. IS
353 APPENDIX VD OPERA S. GERMAM PAP.ISIENSIS
Ail pacpm. i et spatiosa via quie ducit ad perditioncm, et mulH
Pacein tiiam noslris temporibus, boneJesu, inla- suntquiintrant peream. Quani angustaporta etarta
bero, in (jua esl plcnitudo dilectionis tua?, et praesta via qua; ducit ad vitam, et pauci sunt qui invcniunt
ut paeem quam nunc orc proferinius semper spiri- eam. Adtendile a falsis propbetis,qui veniunt ad vos
tali sensu conservare moreamur. in vestimentis ovium, intrinsecus autem [sunl] lupi
Conlestatio. rapaces. A fructibus eorum cognoscetis eos. Num-
Yere dignumet justum est, omnipotens Deus,qui
quid colligunt de spinis uvas, aut de tribulis ficus?
peccato primi parentis borainem a salutis finibus Sic onniis arbor bona fructus bonos facit mala au-
;

exulanlem, piolalisindulgontia ad veniam vilamque leni arbor fructus malos facit. Non polosl arbor bona
revocasti, mittendonobis Unigenitum tuum Salvato- IVuctiis malos facore, neque arbor mala fruclus bo-
rem nostrum, per quem languores nostros curares,
nos faeere. Omnis arbor qufe non facit fructum bo-
peecata dimitteres, potentiam hostis antiqui conte- num, excidctur, etin ignem mittetur. Non omnes
reres, infernorum noxus resolveres, paradisi portas
qni dicont mihi, Domine, Domine, intrabunt in re-
aperires, fidem innovares, vitam morluis redderes,
gnum cselorum ; sed qui faciunt voluntatem Patris
Dei filios faceres, et ad cselestia regna perduceres intrabunt in regnum caelorum.
mei qui in crelis est,ipsi
Dominus noster Jesus Cbristus. Cui merito.
Alia Contestatio.
B hicipit Apologia
Ante oculos tuos,Domine, culpas quas fecimus, et
Vere dignum omnipotensDous per
et juslum est,
plagas qnas excepimus conferimus. Minus est quod
Chrislum Dominum nostrum. Qui videns humani
patimur, majuscstquod moromur. Peccati poenam
generis fabricam, hostis anliqui exlinguentis falla-
scntimus, et peccati pertinaciam non vitamus. In
ciam, in terra dcscendit Dominus noster Jesus Chri-
Domine, fragilitas nostra vincitur,
flagellis tuis, et
stus, utero conceptus est virginali, Deus el bomo
iniquitas non mutatur. Mens aegrota torqiietur, et
processit. Homo videtur in corpore, Deus automma-
cervix dura non flectitur. Vita in dolore suspirat, et
nifestalus est in virtute. Homo fuit quando cum Ju-
in opere non inmendat. Si expectas, Domine, non
deeis ambulavit; Deus autem manifestatus estquan-
corrigimus; sivindicas, non duramus.Confitemur in
do paraiyticum triginta octoannorum solo vcrbo cu-
confractione quod Ifesimus. Si oppresseris manum,
ravit. Homo fuil ad frequentiam nuptiarum Deus ;

facienda promittimus ; si suspenderis gladium, pro-

aulem mauifeslatus ost quando aquas convcrtit in
missa non facimus. Si ferias, clamamus ul parcas
vinum. Homo fuit quando ad piscinam Siloe cum
si iterum pcperceris, te provocamus ut ferias. Si an-
discipulis venit; Deus autem manifestatus est quando
gustia venerit, tempuspetimuspcenitendi; simiseri-
caecum a nativitate inluminavit. Homo fuit quando n
cordiavenerit,abutimurp£enitentiaab misericordia.
mulier peccatrix lacrymis pedes lavit Deus aulom ;

Te volumus observare quod jusseris; te nolumus

manifestalus est quando eam a profluvio sanguinis
obaudire quod feceris. Habes, Domine, conlitenlos
liberavit. Homo fuit quando in nave dormivit;Deus
reos. Parce quia pius es, quia tibi multa miseratio
autem manifestatus est quando ventibus in mare ut
perabundat. Praesta, Domine, sine merito quod ro-
quiscerent imperavit. Ilomo fiiit quando Maria et
gamus, qui fecisti ex nihilo qui rogarent : quia
Marthapro fratre eum rogabanl Deus autemmani- :

[justis] prwmia Iribues, et peccatoribus veniam non

festatus est qiiando Lazarum quatriduanum de mo-
negasti. Rogo, inclite Pater
numento Homo fuit quando in cruce
resuscitavit.
INXIPIT MISSA.
pependil ; Dousautem manifestatusest quando ter-
Prxfatio.
tia die resurrexit a mortuis, sedit ad dexteram Pa-
Deum ac Dominum nostrum, fratres carissimi,
tris, interpellat pro peccatis nostris. Quis non ti-
deprecemur, ut custodiat in nobis opus redemptio-
raeal talem Dominum Regem aiternum, aut quis
nis suce ; et qui vitam nostram emere sua morte
non prostralus adoret? cui merilo.
dignatusestad seternam nobis beatitudinem conse-
MISSA DOMIMCALIS.
Epiitola Pauli apostoli ad Romanos, dominicalis legenda. J) quendam, donet pacem temponbus nostris, castita-
Fralres, hoc est verbum fidei quod praedicamus tem cordis et corporis, decessum vitiorum, succes-
quia si confitearis in ore tuo Dominum Jesum, etin sionem virtutum, desiderium futurorum. Per.
corde tuo crcdideris, quod Deus illum suscitavit a CoUectio.

mortuis, salvus eris. Corde enim creditur ad jusli- Domine Deus noster, suscipe preces supplicum,
tiam, aure autem confessio fit ad salutem. Dicit ot famolorum tuorum orationes benignus exaudi.

enim Scriptura Omnis qui crediderit in illum.non

: Debemus deferre ad publicum crimina, si ad judi-
confundetur. Non enim estdistinctio JudaeielGrasci. cium nolumussustenere tormenta. Debemus humi-
Nara idem Dominus omniuin, dives in omnibusqui liari corara hominibus, si volumus coram angeli»

invocant eum. Omnis enim qui invocaverit nomen gloriari. Dobemus lugere in sajculo, si volumus re-

Domini, salvus erit. gnare cum Christo. Debemus honorem expernere

Leclio sancti Evangolii secundiim MallhEeiim. temporalem, si obtenorevolumus gloriamsempiter-

Omnia ergo qu-T^cumque vultis ut faciant vobis nam. Timeamus Deum occultura in conscienlia te-
homines, enim lex el pro-
et vos facite cis. Ha:"c ost stem, ot publicum in examinationo ccnsorem. Non
phcla;, Inlraleper angustam portam, quialata porta ille quwrit pro ignorantia confessionem, sed pro
837 SACR.ViMENTARlLM GALLIC/U\LM. — LECTIONES DOMIXICALES. bo8
misericordia confessorem. Fratres carissimi, Domi-^tibi filium genuisse, quem sic festinabat oiTerre,
num deprecemur, ut sic absolvat pietas humiies, ut e rege devotus pater, cum sacrificio jam parato ibat
non puuiat severitas contumaces. Per. et devotus filius cum sacerdote perfecto. Ita enim
Post nomina. utrumque sibi vota conteserant, ul nec pater de fihi
OfferentesDeo, fratrescarissimi,spiritalia munera,
voluntate esset suspectus, nec Clius de patris vo-
divinam clementiam deprecemur, uthas oblationes,
luntate esset sollicitus. Consulit victima sacerdotem,
quas incommemorationesanctorum et prosaluteom-
et percussorem suum morilurus interrogat : Ecce
nium credenliura olTerimus, plena pietatis suae digna-
adest ignis et ligna, ubi est ovis quas est ad victi-
tione suscipiat, nostruui oninium preces esaudiat.
Ad pacem.
mam ? espectacolum dignum Deo o invictum de- !

Deus vita credoulium, regio vivorum, expectatio triumphum, et magnum et inviolabile sa-
votionis

fidelium, resurrectio mortuorum, captivorum re- cramentum. Devotio dicebat Percute;pietasclama- :

demtio, seternitas redemtorum, benignus induTtor bat : Parce. Illa provocabat, ista revocabat. Filius

supplicantium preces accijie, suflragantium inter- tamen moriturus jacebat, non vincolis arduis inreti-

cessionibus mitigare, confitentium peccata dimitte :

tus, sed oflicium pietatis indutus. Totis ergo pater
et quos redemere dignatus es humilitate corporea, visceribus in sua viscera feriturus insurgit , et nul-

protegere digneris virtute divina. B lam devotionis suse afferre patilur tarditatem, nec ex
Conlestalio. tarditate perdidit mercedem. Sed ecce divinitas, quae
Vere dignum et justum est, omnipotens Deus, jusserat ut feriret, iterum dicebat : Parce, parce,
Deus Abraham, Deus Isaac, Deus Jacob : cujus verbo inqult, devote pater, parce, religiose percussor,
universacreata sunt, cujusspirituomnianunciantur', parce, sine crimine parricida. Ego libens victimam
una divinitas, et triua majestas; natura inseparabi- tuam acceptavi; votum nou reprobo, sacrificium
lis, persona individua ; Deus unus et solus, unitas laudo, fldem non repello. Tu quidem non perimes
triplex, incomprehensaconjunctio, indivisadislinclio filium, sed facti tui per saecula manet esempk-m.
quem unum insubstautialiter, trinum personaliter qualera rem nec filius timuit victima, nec pater
!

nominamus, crediums, coufltemur. Tu es enim Deus, inventus parricida quoniam adventum Domini no-
:

et non est secundum opera tua. Tu fundasti terram stri Jesu Christi expectabat, ante cujus conspectuni
super aquam; tu legem creaturis omnibus posuisti; oranes angeli atque archangeli.
qui in uno trinusappares, in tribus unusagnosceris:
Ilem Contestaliodominicalis.
Pater ingenitus, Filius unus est generatus, Spiritus
Verc dignum et justum est credentium populum
sanctus unus est ex !>
procedens, Patri et Filio
Patre ^ r> j- j
'
p semper Deo dicere laude
i
et in Christo dominicae
coeeternus. Una tamen in tribus virtus et dignitas,
is. ti
sublimitatis pr;rferre virtutem, et in filio misericor-
potestas, atque ita conjuncta divisio qua; libi esset
:

dem praedicare pietatem, per quem cuncla protulit,

gloria in caehs, potentia in aquis, sapieulia in terris,
universa restituit. Sublata sunt omnia quiE prophe-
virtus in abyssis, claritas in angelis, dignitas in pro-
ticis vocibus ate mandaveras: perfecta smit cuncta,
phetis, sublimitas in evangelistis, auctoritas in apo-
qu.T de adventu tuaj sublimitatis ante prsedixeras.
stolis; pietas in j^rwceptis, placabililas in tempUs, fe-
Tu cs Lco de tribu Juda fortis in proelio; tu catulus
stivitas in holocaustis, largitas in ministris, per Domi-
leonis resurgens victor a mortuis ; tu verus agnus
numnostnmi.Cui angelicus flammiferuschorus terri-
Dei, diu q>ia>situs ad victimam, per cujus sauguinem
biIeexhibetobsequium:quemcherubinetserafinauri-
placata sunt omnia ; tu lapis angularis sedificantibus
gam sedentem pavida subjeclione muantur; ante cu-
spretus, id Ecclesise capite constitutus, admirabilis
jus conspectum sexquaterni seniorum mirilicus ordu
poslmodum effectus. Tu sacerdos excelsus et verus
splendifluam nitentium gemmarum coronam capilis
miuister. Tu virga de radice Jesse proiata. Tu tem-
Tcrtice gestantium; animahumquoque diversis numi-
plum verum, quod pro nostra redemtione prostra-
num vultibus variataque terga Evangelia una se jun-
tum est. Tu post triduum resurgens vivusa mortuis.
gentes, perenne jubUalione conlaudant dicentes
J) Tu igitur in Noe rector arcae, non solum Noe, sed
Sanctus.
Ecclesiae gubernator, In Abraham fidelissimus pa-
Contestatio de Abraham.
Ineipit Conteilatio dominicali» dicenda. triarcha, in Isaac gloriosissima hostia patris, in Jacob
Vere dignum et justum est, omnipotens Deus, qui summ» patientice magister, in Joseph misericordiae
Abrahae famolo luo unicum filium, quem ipse dede- pra;dicator, in Moyse laudabilis dux, in David pa-
ras, in sacrificium tibi victimam esse jussisti. Do- triarcha prseclarus, in Salomone abundantissimus
mine in promittendo fidelis, in perficiendo liberalis, omnium prophetarum,
fons sapienli» in Isaia auctor
nunc per sterilem senem fecundasti; sed ut devotio in Johanne primus baptista, in Stephano primus
comprobaretur in patre, aflectio postponeretur in so- mart} r, in Petro negantium fides, in Paulo Spiritus
bole, et qua futumm nesciebataffectum. PIus siqui- sanctusParacIitus, Quod merito tibi, Domine, conlau-
dem gavisus est oflerens tibi lilium, quam promissum dant opera illa, viginti quatuor seuiores, et quatuor
crediderit nasciturum. Pro hoc enim non sibi, sed animaUa senas alas habentes, dicentes : Sanctus.

Forte legendum, munhintur.

' expositione Symboli, pag, 313 Ihuj. edit. col. 490
Hinc patet hanc missam usitatam fuisse ante ad-
> init. et not. ai.
ditamentum Filii-ique, quod jam superius vidimiis iii
bb9 APPENDIX AD OPERA S. GERM.\>I P.VRISIENSIS. 06
Itera Conleslatio dominicalis.
Veredignum et justuni est, omuipotens verbum
^ gaudens propria reduceret ad loca, ita principem
nostrum semper victorem contva cunctos adversa-
lumen
Teritatis et claritatis. Gloria in excelsis Deo,
rios vivificet, salvum tueatur, conservet inlaesum :

et in terrapas homiuibus honse voluutatis, die, in qui Melchisedech et Abraham a:terno tempore feli-
qua uatus est Dominus. Die sancto Dominico baptis- citer regnare [fecit] in mundum. Per Dominum.
mum introivit. Die sancto Dominico resurre.xit Do- Collectio.
minus. Die sancto Dominico fecit mirabilia in Cana Domine Deus omnipoleus, qui per sapientiam
Galilea?, aquas in vina convertit. Die sancto Domi- qua ita disposuisti munduni, ut
inffistimabilem,
nico de quinque panibus et duobus piscibus qninque absque regibus et principibus nulla cum pace subsi-
millia hominum pavit. Die sancto Dominico siccatum sterent chmactera saeculi, quatinus bonorum florente
est mare ante populum Moysis. Die sancto Dominico justitia, cuncta subacta tabescerent periidorum ne-
ordinatus est Petrus^ secunduui Apostohis in iNovo quitia. Unde, Domine, te supplices deprecamur, ti-

Testamento. Die sancto Dominico mare pedibus bique devotis mentibus in hac die fundimus preces
ambulavit. Die sancto Dominico respesit in tcrra pro fideli famulo tuo principe nostro ill. atque pro
Babjlonis, et vidit Ires civitates ardeutes, una Ba- imiverso esercitu eum, Domine, per dexte-
illius. Ita

billa, secunda Bab^-Ionis, tertia I.andoglado. Babilla g ram virlutis tuae contra omnes adversarios semper
cedunt pedes peccatorum: Babylonis cedunt pedes esse jubeas cum triumphis victorem, sicut quondam
fornicatorum ; Landoglado cedunt qui contradicunt auxiliatus es Moysi, dum adversus inimicos suos di-
verbo Domini. Ibi sonat ossa morigena peccato- micans, Hur brachia illius sustenfaret usque ad ves-
rum 1', et linguas aridas. Omnia qusecumque vohiit peram Dleque lumina
; levans ad crelos, mox te auxi-
Dominus fecit in ca-lo et in terra, in mari et in liante, Domine, usque ad internecionem suos per-
abyssis.Descandit ad infernum et exinde tulit.\dam, cussit atque prostravit adversarios. Proinde te, Do-
et direxit eum in paradisum, et restituit eum una mine, subnixe deposcimus, ut taliter princeps noster
cum patriarchis. Merito tibi, Domine, omnis terra in cunctis tuo jugiter fultus auxilio, innumeros per
adorat te et conhtetur. annos feliciter vigeat in regno. Per Dominum.
Item Contcstatio dominicalis c. Post nomiua.
Vere dignum et justuni est, omnipotens Deus, te Dominator Domine, qui superstites atque defun-
angelorum aptare licet illa in caelestibus, te in per- ctos, sicut volueris, misericors tuo tenes in nutu,
sonis trinum, unum Deum in Trinitate sine cessa- adesto precibus nostris; ut Saneforum nominibus
tione conlaudantes demonstrant. Sed nostra exigui- recensitis, Ulorum meritis adjuvemur, atque hsec sa-

tas, terrigeno pulvere circumsepta, quomodo poteritC crificia, quae tibi offerimus, et viventibus proficiant
de tuis ineffabilibus operibus, saltim paucissima, in ad salufem, et defuncfis opitulentur ad requiem
laudes promere verba? pra?serfim cum ca?him tibi Eeternam. His inlatis muneribus princeps noster et
sedes sit, terra autem scabellum pedum tuorum et ; universus exercitus illius in omnibus victor ope po-
cuncta visibilia et invisibilia pugillo concludens, po- tiatur divina deprecantibus nobis. Etsicut olimJosue
lum reples sanctorum angelorum catervis, tellurem dum septies cum fubis moenia circuit Hierico, ruen-
per gradus hominum locatim disponis miriUce. Sic tibus muris ilico victoriam cepit de urbe ; ita, Do-
namque te ordinante regalis potentia principafum miue omnipotens Deus, orantes deposcimus, ut si

gerit in mundo, quatinus in cunctis te Deum Domi- qui fortassis conati fuerint principis nostri contraire
num et auxiliatorem suum semper esse cognoscat. imperiis, sub pedibus illius tabescant feliciter pro-
Proinde, Domiue, subnixe deposcimus, ut prolixa Deus omuipotens.
strati. Pra?sta,

pertemporaistoin saculo pacifice etfeliciter principi Ad pacem.

nostro concedas regnare, et quandoque post anno- Mediator cseli et terra?, omnipotens Deus Jesus

rum multa curricula peracta, tecum aeterno aptes in Christus, qui pacata atque pacifica hominum dihgis

regno per Dominum nostrum Jesum Christum Filium corda; te supplices deprecamur ; ut pax illa, quam
tuum, cui merito omnes Angeli, etc. U fenendam tuis reliquisti .\postolis, jugiter perseve-

MISSA PRO PRmXIPE d. rans nostris vigeat in cordibus : et sicut David quon-
Regem regum, atque cunctorum regnantiuni Do- dam forti manu spurio percusso Golia pacem Saulis

ininum Deum omnipotentem, sub cujus nutu et vir- fecit in popnlo, ita priuceps nosterte opitulante uni-
tute universa regnaterrarum pia moderationesubsi- versis devictis undique gentibus pacifice innumeros
stuut, fratres dilectissimi, unianimiter deprecemur; per annos suo fehcifer splendeat in reguo.
ut prineipem nostrum tali jugiter tueatur auxilio, Contestatio.

quali Abraham quondam cum trecentis decem et octo Dignum et justum est, Domine Deus omnipotens,
vernaculis suis de qiiiuque regibus cum phalangis laudes vocum nosfrarum, si fas est, concentibus an-
prostratis victoriam refeientem mirabiliter salvavit gelorum aptare, licef illi in cajlestibus te in personis

ciim triumpho. Ut ncpotem smini Loth, et praedam trinum, unum Deum in divinitate sine cessatione

° Sic habet vctus exemplar. Contestationem, in qua de rege agitur, referimus.

^ An legendum,
os Amorrhxi, genas pecratomm ? d Hunc titulum, qui in exeniplari deest, atque
Hoclncoanteponitursecundaquidemsedantiquis-
c alios ejusdem missa? titulos supplevimus. In hac
fiima mami, missa pro regibus quani po^^t sequenfpm: missa .semper sermo est de prinripe. non de rege.
5fii SACILLMENTAU11.M GALL1CA.NUM. — LECTIONES DOMLNK.ALES. ot'A

conlatidantes demonstrent. Sed nostra exilitas ter- ^utqiii ante in deserta et arida solitiidine tenebamur,
1'igeno pulvere circumsepta, quomodo poterit de tuis vitae patefacto salutari spiritu, rigaromurmisso nobis
ineffabilibus operibus saltim paucissima, etc, ut su- Jesu Christo Filio tuo Domino Deo, Rege et Salvatore
pra, pag. 378 (huj. edit. col. oa9 versus medhm). nostro, quiinse delicta nostra suscipiens,et quicquid
C0TTIDUXI5.
LF.GENDIS homo antea peceaverat, sanguine suo abluens, nati-
Romanos.
Epistola Pauli apostoli ad vitatem novam credentibus et ad se confugientibus
Fratres, rogo vos ut observetis eos qui dissensio-
patefecit : in cujus ineffabili gratia gloriantes, quse-
nes et ofTendicuIa, praeter doctrinam quam vos didi-
sumus, Domine, ut statuas in via recta, quos firmas-
cistis, faciunt, et declinate ab illis. Hujusmodi enim
li per gratiam per Christum Dominum nostrum.
Christo Domino nostro non serviunt, sed suo ventri,
MlSS-i ALU.
et per dulces sermones et benedictiones seducunt Epistola Apostoli atl Galalas.
corda innocentiura. Vestra enim obedientia in omni Fratres, omnes nos manifestari oportet ante tribu-
loco divulgata est. Gaudeo igitur in vobis, sed volo nal Christi, nt referat unusquisque propria corporis
vos sapientes esse in bono, et simplices in malo.Deus sui prout gessit, sive bonum, sive malum. Quscum-
autem pacis conteret Satanan sub pedibus vestris ve- que enim seminaverit homo, haec et metet : quoniam
lociter. Gratia Domini nostri Jesu Christi voblscum. g qui seminat came, de carne et metet corruptio-
in
Lectio sancti Evangelii secuDdum Lucam. nem ;
qui autem seminat in spiritu, de spirilu metet
In illo tempore, factum est una dierum sedebat vitam ceternam. Bonum autem facientes,non deficia-
Jesus docens, et erant Pharisasi sedentes, et legis mus. Ergo dum tempus babemus, operemur bona ad
doctores qui venerant ex omni castello Galileo? et Ju- omnes homines, maxime autem ad domesticos fidei,
dae et Jerusalem, et virtus erat Domiui ad sanandum in Christo.
eos. Et ecce viri portanles hominem in lecto, qui Lectio sancti Evan!;elii seciindum Mattliaeum.
erat paralj-ticus, et quasrebant eum inferre, et pone- Diebusillis iuterrogavitDominum Jesum unus Pha-
re ante eum. El non invenientes qua parte illum in- risa^us legis doctor tentans eum : Magister, quod est
ferrent prse turba, ascenderunt supra tectum per te- mandatum magnum in lege ? Ait illi Jesus : Diliges
gulas et submiserunt illum in medio acte Jesum. Quo- Dominum Deum tuum in toto corde tuo, et in tota
rum tidem ut vidit, dixit : Homo, reiuittuntur libi anima mente tua. Hoc est maximum
tua, et in tota

peccata tua. Et cceperuut cogitare Scribfe et Phari- et primum mandatum. Secundum autem simile est
seei, dicentes : Quis est hic ? quid loquitur ? blasphe- huic : Diliges proximnm tuum sicut te ipsum. In his
mat ». Quis potest dimittere peccata, nisi solus Deus? duobus mandatis universa lex pendet et prophetae.

Cognovit autem Jesus cogitationes eorum, etrespon-(] Congregatis autem Pbarisa>is, interrogavit eos Jesus
dens dixit ad illos : Quid cogitatis in cordibus ves- dicens : Quid vobis videtur de Christo? cujus filius

tris? quid est facilius dicere Dimittuutur : tibi peccata, est? Dicunt ei, David. Ait Quomodo ergo Da-
illis :

an dicere, Surge etambula ? ut auteni sciatis quia fi- vid in spiritu vocat eum Dominum, dicens DixitDo- :

lius hominis potestatem babet in terra dimittere pec- minus Domino meo, sede a dextris meis, donec po-
cata, ait paralvtico : Tibi dico surge, el tolle lectum nani inimicos tuos scabellum pedum tuorum ? Si ergo
tuum, et vade in donium tuam- Et confestim surgens David vocat eum Dominum, quomodo filius ejus est?
coram illis, tulit lectum in quo jacebat, et abiit in Et nemo poterat respondcre ei verbum, neque ausus
domum suam magnilicans Deum, et stupor adpre- fuit quisquam ex illa die eum amplius interrogare.
hendit omnes, et magnificabant Deum. ITEM MlSS.i DOMIXIC.iLIS.
MISS.i COITIDLlN.i DOMINIC.\LIS. Omnipotens sempiterne Deus, cui potestas est sine
Placatus, Domine, queesumus, quicquid meremur flne miserandi, respice propitius ad humilitatis nos-
averte, nec apud te delicta nostra plus valeant, sed trae suppUcem servitutem, quam ante te perprecem
misericordia tua semper nos peccatores prseveniat subjectam pr;p.tendimus et prwsta ut tibi subditas
et per precem suppliccm ita nos dignare respicere, mentes perpetuum defensionis servet auxilium.
et a cunctis iniquitatibus nostris emunda. D Secreta.
Sccreta b. Deus <:
in te sperantium fortitudo, adesto propicius
Prjesta populo tuo, Domine, quaesumus, consola- invocationibus nostris; et quia sine te nihil potest
tionis auxilium, da veniam peccatis nostris, et ab mortalis infirmitas, praesta auxilium grati» tuee, ut
omni nos iniquitate custodi, et quia humana fragili- in sequendis mandatis tuis, et voluntate tibi et actio-
tas incessabiliter meretur olfensa, celerius in tua mi- ne placeamus.
sericordia gaudcamus. Contestatio.

Contestatio. Vere dignum et justum est omnipotens Deus, per

Vere dignum et justum est oranipotens Deus, te quem Moyses famulus tuuspopulum suum eduxit in
semper cultu servitutis humana? laudare, qui divinis Cbristl triumphum per bacubim crucis. Unde et bap-
muneribus tuis, et crelestibus beneficiis in nostra hu- tismum ejus significavit in mundo. Ixde Maria ca-
militate largus ad lucem nos de tenebris revocasti : nebat in tympano, unde passio Christi veneranda

'Nondubitocfuinleg.situt in Vulgata : Quis est hic mano, ut superius observatum.

7Mj7o j[u'<i(i- t/asp/jewias.Nihil tamen mufare visum est Hffcex SacramentarioGregorianoad Donunicam
<;

•> Secretee ejusmodi orationes sunt ex ritu Ro- primam post Pentecosten.
SC3 APPE.NU1X AD OPEltA S. GERJLViM PARISIENSIS. oCi

depignitui". Ixde Jonas vaticinavil inclusus, unde \ archisj-naftogi, et vidit tumultum, et tlentes et eju-
Ecclesia margarita te feeuudant. Inde Davld psalle- antes multum. Et ingressus ait eis Quidturbamini :

bat in cylliara, unde Paulus Apostolus prajdicabat : et ploratis ? puella non est mortua, sed dormit. Et
Fundamentum aliud nemo potesti)onerenisiCliristus inridebant eum. Ipse vero ejectis omnibus, ad.sumsit

Jesus. I.NUE Potro mergenti manus porrigitur, ubi patrem et matrem puell.e, et qui seciim erant. Et
tilubantis fides munitur, ibi caput Ecclesise confir- ingreditur ubi erat puella jacens, et tenens manum
matur. Inde Lazarus de sepulcro proditur, unde re- puellm et tibi : Tabita cumi, quod est interpretatum,

surrectioChrisligloriosalaudatur.Gaudeutesangeliet puella, tibi dico, surge.Et confestim surrexit puella,

exultanlesarchangeli, cherubim quoqueacseraphim. et ambiilabat. Erat autem annorum duodecim. Et

ITEM ALIAS LECTIO.NES COTTIDIANAS, obstipuerunt stupore maximo, et prcccepit illis vehe-
Ad Tilum. meuter ut nemo id sciret.

Fratres, hffic loquere et exhortare, el argue cum MISSA COTTIDLiNA.

oinniiniperio. Nenio tecontemnat. Admoneillos prin- QuiBSUinus, omnipotens Deus, ne nos tua miseri-
cipibus et potestatibus subditos esse, neminem blas-
cordia dereliquat, quae et terrores nostros amoveat,
phemare, non litigiosos esse, sed modestos; omnem et noxia cuncta depellat.
ostendentes mansuetudinem ad omneshomines. Era- g Secreta.
mus enim et nos aliquando insipientes et increduli,
Munda nos, Domine, sacriflcii pra!sentis elfectu,
errantes, servientes desideriis et voluptatibus variis, et perfice miserator in nobis, ut ejus mereamur esse
in mahtia et invidia agentes. Cum autem benignitas
participes.
et humanitas apparuit salutaris nostri JesuChrisli... Contestalio.

Lectio sancti Evangelii secundum Lucam. Vere dignum et justum est, omnipotens Deus :

Tempore illo ibat Dominus Jesus in rivitatein qUcB verus homo carnem sumsit de Virgine, verus Deus
vocatur Naim, et ibant cum illo discipuli ejus et non abstulit virginitatem; verus homo positus in

turba copiosa. Cum autem adpropinquaret portae ci- prajsepio, verus Deus .Magis stellam ostendit. Verus

vitatis, etecce defunctus efferebatur filius unicus ma- himio baptizatus a Johanne, verus Deus aquas Johan-
tris suaj. Et haec vidua erat, et turba civitatis multa nis sanctilicavit. Verus homo ad nuptias fuit, verus
cum illi. Quam cum vidisset Dominus, misericordia Deus aquas in vinum convertit. Verus homo dormie-
motus super eam, dixit illi : Noli flere. Et accessit, et bat in nave, verus Deus sedavit tempestatem. Verus
tetigit locukim. Hii autem qui portabant stetemint. homo fldem miratur centurionis, vevus Deus sanavit
Et ait : Adulescens tibi dico, surge. Et resedit qui puerum ipsius. Verus homo super aquas pedibus
erat mortuus, et cwpit ioqui, et dedit illum matri L ambulavit, verus Deus Petro mergenti manum po
satp. Acccpit autem timor omnes, et magniflcabant rexit. Verus homo super Lazarum flevit, verus Deus
Deum dicentes, quia propheta magnus surrexit in una voce Lazarum ab inferis suscitavit. Quis non ti-

nobis, et quia Deus visitavit plebem suam. meat talem Domiuum, Regem a?ternum? cui mevito.
ITEM LECTIONES COTTIDIANi. Sanctus.
Epistola Pauli apostoli ad Colossenses. ITEM LECTIOXES COTTIDIANAS.

Fratres, induite vos, sicut electi Dei, viscera mi- Epistola Pauli apostoli ad Philippenses.

sericordiae benignitatem, humihtatem, modestiam, Fratres, scio vos gaudii mei omnes [socios] vos
patientiam, supportantes invicem, et donantes vobis esse. Testis enim mihi est Dominus quomodo cupiam
ipsis, si quis adversus aliquem habet quferelam.
vos omiies in visceribus Christi Jesu Domini nostri.

Sicut et Dominus donavit, ita et vos. Super omnia Lectio sancti Evangelii secundum Johannem.
autem hEec caritatem, quod est vinculum perfectio- Sic enim dilexit Deus mundum, ut Filium suum
nis, et pax Chvisti exultet in cordibus vestvis. uuigenitum daret in illo, ut omnes qui credunt in
Lectio sancti Evaugt^ii secundum Lucam. eum non pereant, sed habeant vitam feteruam. Non
In diebus illis, factum est cum redisset Dominus euim misit Deus Filium suum in mundum, ut judicet
Jesus, excepit illum turba. Erant enim omnes expe- D mundum, sed ut salvetuv mundus per ipsum. Qui
ctantes eum. Et ecce venit vir nomine lairus, et ipse cvedit in eum, non judicatur, qui autem non credit
princeps erat Synagoga.'; et videns eum prociditad ineum, judicatus est, quia uon credit in nomine
pedes ejus, et deprecabatur eum multum dicens, unigeniti Filii Dei. Hoc est autem judicium, quia lux
quoniam tilia mea in extremis est; veni, inpone ma- venit in mundum, et dilexevunt homines magis te-
num super eam, ut salva sit, et vivat. Et abiit cum nebvasquam lucem. Erant enim eorum mala opeva.
illo, et sequebatur eum turba multa. Adhuc eo lo- Omnis enim qui male agit, odit lucem, et non venit
quente, veniunt ah archisynagogo dicentes : Quia ad lucem, ut non avguantur opera ejus. Qui facit
fiUa tua mortua est, quid ultra vexas Magistrum ? veritatem, venit ad lucem, ut manifestentur opeva
Jesus autem verbo quod dicebatur audito, ait archi- [ejus,| quia iu Deo sunt facta.
synagogo iSoIi timere, tantummodo cvede. Et non
: Item alia secundum Johannem.
admisit quemquam sequi se nisi Petvum et Jacobum Amen, amen dico vobis, qui cvedit in me, opera
et Johannem fratrem Jacobi. Et veniiint in domum quifi ego facio, et ipse faciet, et majora horum faciet;

Ecclesia margaritis fecundatur.

' An dcpingrtur ? Et paulu infraforte Ecclesiam mcr- :
rjnritse fecundant: vel :
m SACRx\MEM'AKlLM GALLICAMM. — LECTIONES DOMi.MCALES. MlJ

etquodcumque nominemeo.hocfaciam,
petieritisin a ill. quem in hoc saeculo commorantem sacris mune-
ut glorificetur Pater in Filio. Si diligitis me, mandata ribus coronasti, caelesti sede gloriosa semper exultet.

mea servate. Qui audit mandata mea, et servat ea, Colleclio.

ille est qui diligit me qui auteni diligit me, diligetur

: Deus qui confitentium te portio es defunctorum,
a Patre meo, et ego diligam eum, et manifestabo ei preces nostras quas in sacerdotis tui ill. depositione

me ipsum. deferimus,propitius exaudi ; ut qui nomini tuo mi-

ITEM MISSA COTTlnlANA DOMTNrCALIS. nisteriurafideledependit,perpetuaSanctorumsocie-
Deus qui diligentibus te bona invisibilia praepa- tate lajtetur.
rasti, infunde in cordibus nostris tui amoris efTec- Post nomina.

tum, ut te in omnibus et super orania diligentes, Dcus qui uiiiversorum creator et conditores, cum sis
promissiones tuas quan omne desiderium superant tuorumbeatitudosanctorura.prcpstanobispetentibus

consequamur. ut depositionem sacerdotis tui et corporis nexibus

Secrcta absolutum in prima resurrectione facias prsesentari.
Respice, Domine, qufesumus, adQictionem populi Conlestalio.
tui; et quos justitia corripis, misericordia consolari Vere dignum et justum est, mysteriorum caele-
dignare, ut te custode servati, ab omnibus periculis stium consecrator ceterne Deus, custos Ecclesiae, sa-
hujus vitce liberemur. B cerdotum decus, et laus omnium certa pontificum,
Contestatio.
eminentiam Majestatis tuae, excelsum noraen orare,
Vere dignum et justum cst omnipotens Deus, cle-
ut haec sacra mysteria, quas tuae pietati ofTerimus
mens et misericors, qui januam fidelibus tuis per
pro anima et spiritu sacerdotis lui ilL, cujus hodie
studium pacis, et caritatis munimine patere voluisti
depositionem celebramus, inter sanctorum consor-
respice in nobis, et miserere nostri Deus, qui ad
tium in libri vitae jubeas paginam intimare, per
seternam vitani in Cliristi resurrectione nos reparas.
Christum Dorainum nostrum. Cui.
Custodi opera misericordia} tuce ut ; cum in majestate
lectiones pro defunctis.
sua Unigenitus tuus advenerit, ad immortabtatis glo-
Epistola Pauli apostoli ad Romanos.
riam resurgamus per Christuni Dominum. Sa.nctis.
Fratres, nemo vestrum sibi vivit, et nemo sibi mo-
LEGENDA IN DEPOSIIIOXE SACERDOTIS.
ritur. Sive enim viviraus, Domino vivimus; sive mori-
Epistola Pauli aposloli ad Titum.
Fratres, de dorraientibus nolumus vos ignorare,
b mur, Domino raorimur. Sive enim viviraus, sive raori-
ut non contristemini sicut ceteri qui spem non ha- mur,Domini sumus. In hoc enira Christus mortuus est
bent. Si enim credimus quod Jcsus mortuus est, et et resurresit, ut etmortuorum et vivorum dominetur.

resurrexit, ita et Deus eos qui dormierunt per Jesum C Lectio sancti Evangeliisecundam Jobannem.
In illo tempore, Dorainus noster Jesus Christus
adducet cum eo. Hoc enim vobis dicimus in verbo
loquebatur discipolis suis dicens : Haec est voluntas
Domini, quia nos qui vivimus, qui residui sumus in
adventum Domini, non praeveniemus eos qui dor- ejus qui misit me Patris,ut omne quod dedit mihi, non

mierunt. Quoniamipse Dominusin jussu et voce ar- perdam ex eo, sed resuscitem illud in novissimo die
changeli, et in tuba Dei descendet de cselo, et raor- Hajc estenim voluntas Patris mei qui misit me, ut
tui qui in Christo sunt resurgent primi. Deinde nos omnis qui videt Filium, et credit in eum, habeal vi-
qui vivimus, qui relinquemur, simul rapiemur cum tam aeternam. Et resuscitabo eura in novissimo die.

illis in nubibus obviam Domino in aera, et sic sem- MISSA PRO DEFUNCTIS.
OmnipotentemDominum,fratrescarissimi,depre-
per cum Domino erimus.
Leclio sancli Evangelii secunduni Johannem. cemur, ut animam famoli tui ill. quam de corporis
Dominus Jesus ad turbas Amen amen dico
Dixit : carcere absolutam in illud sempiternum, et inviola-
vobis, quia qui verbum mcum audit, et credit ei qui bile scpculum migrare praecepisti, iu Abrahfe sinum
raisit me, habet vitam i-eternam, et in judicium non eum digneris excipere, et in consortio primae resur-
venit, sed transit a niorte in vitam. Amen amen dico rcctionis suscitare jubeas.
vobis quia venit hora, et nunc est, quando mortui U Collectio.

audient vocem Fihi Dei, et qui audierint vivent. Domine salvator noster, qui de fluctibus hujus
Sicut enim Pater habet vitam in semetipso, sic dedit saeculi bonorum animas suscipere dignatus es, ani-

et Filio habere vitam in semetipso, et potestatem mam quoque famoli tui ill. adsuraere digneris, ut
dedit ei judicium facere, quia Filius hominis est. euni ad portuni aeterncT quietis admittas,ut caelestibus
qua omnes qui
Nolite rairari hoc, quia venit hora, in fruatur bonis et gaudeat se malis evasisse tormentis.
in monumentis sunt, audient vocem ejus et pro- ; Post nomina.

cedent qui bona fecerunt in resurrectionem vitoe, Rogamus etiam, Domine, pro anima fanioli tui

qui vero mala gesserunt, in resurrectionem judicii. ill. quani in pace dominica adsumere dignatus es ut ;

MISSA sacerdotis defcncti. locura refrigerii teneat, vitae merita consequatur

Praesta,Doraine,qucesumus,utanimasacerdotis tui mterna, ibique eum statuere digneris, ubi est ora-

* Htec CoIIectio habetur in Romano Dominica post celebramus dies fratrum defunctorum. -> Quantum
Pentecosten quinta. vero defunctis prosit sacrificium,idera testatur in ser-
b .A.ugustinus in scrraone 173 ad populum ait, nos mone pra;cedente.
dcbere hanc lectionem in mcnte habere, quando <>
367 APPENDIX AD OPERA S. GERMAiM PAKISIENSIS. 568

niura bealitudo juslorum; el cum dies iUe judicii ^ inisencordiamDeinoslri,ut ipse tribuere eidignelur
advenei'it, inler sanctos et electos tuos eum facias placitam elquietammansionem.Remitlat omneslu-
suscitari. bricae temeritatis oflensas : ul concessa plen;e indul-
Ad pacem. gentise venia, quicquid in boc sfficulo proprius error
.ludcx superstitum pariter alque pausantium, pro
attulit, incffabile pietate ac benignitate sua indulgeat.
fideliumomnium defunctorum spiritibus te depreea-
Itrin (tliu.
mur, sed maxime pro hujus anima famoli tui ilL, ut
Tu nobis, Doinine, auxilium preestare digneris, tu
promeritisetoperationejustorum motusin eoanim-
per misericordiam largiaris, animam quoquefamoll
adversionis exageres ', et omnia ei pro clemen-
tui ill. a vinculis corporalihus liberatam in pace
tia tuw pietalis indulgeas.
sanctorum tuorum recipias,et gebennseignisevadat.
Conteslatio.
Vere dignum et justum est, omnipotens Deus. Tu, Item alia.

Domine, omnia adsunt, cui vivunt omnia, qui

eui Deus, qui justis supplicationibus semper prcesto
vocas ea qua; non sunt tamquam ea qutp sunt, aeterne ades, qui pia vota dignaris intueri, da animas famoli

miserator, qui non sectmdum iniquitates nostrasre- tui ill. cujustransitus liodie officia pr£6Stamus,cum

tribuisnobis;etsiiniquitatem observaveris,Domine, sanctis adque electis tuis beati muneris portionem.

Jj
quis sustinebit? Atque ideo deprecamurMajestatem Item alia.
tuam omnipotons Dcus, ut rcmittas famolo tuo ill. Antiqui memores clnrographi, fratres dilectissimi,

quos in hac vita babuit carnis errores. Tribuas ci, quo primi bominis peccato el corruptione addicta est
Domine, delictorum suorum veniam in illo secreto humana conditio, sub cujus lege id sibi unusquisque
receptacolo, ubi jam non est locus pamitentise. Non formidat, quod alia investigavit, videatque, omnipo-
intres in judicium cum servo tuo. Quis enim in con- tentis Dei misericordiam depreceniur pro anima cari
specto tuse justiti» justus appareat ? Non se ei oppo- nostri ill., cujus hodie depositionem celebramus, ut
nat leo rugiens, et draco devorans, miserorum ani- eam in aelernam requiem suscipiat, et beatae resur-

mas rapere consuetus. Non accusationem exequatur rectioni repr?esentet.

adversus eum. Non obiciat quicquidsemper suaden- Item alia.
dum cum ipso ost.Tu autem,Cbriste,recipe aniniam Te, Domine,sancte Pater, omnipotens Deus, sup-
famoli tui ill. quam dedisti, et demitte ojus debita plices deprecamur pro anima cari nostri ill. quem
magis quam ille demisit debitoribus suis ; ul ab ab boc sieculo arcessiri jussisti. Dona ei, Domine,
omni metu pcente adque ab wlerni judicii terroribus locum lucidum et refrigerium. Liceal ei transire
absolutus, in bonis tuis demoretur in pace per Cbri- C portas inferorum et vias tenebrarum, maueatque in

stum Dominum nostrum. Cui merito. Sanctls. mansionibusMoj-si, Eliae, et Simonis, et Lazari, cun-
Orationes ad defunctos. ctorumque sanctorum, et in luce quam promisisti
Pie recordationis affecto, fratres carissimi, com- .\braham et semini ejus; ut cum dies tremendus
memorationem faciamus cari nostri ill. quem Domi- ille resurreclionis advenerit, resuscitari eum praci-
nus de temtationibus saiculi adsumpsit, obsecrantes pias ad indulgentiam, et non ad panam.
" An legendum, non exaggeres.

EXORCISMUM.
AD SALis SPARSUM FAClENDfM. uuiversa coudiri, qua? homiuibus ad cscam pcr filium
Exorcizo te, creatura salis, in nomine Patris, ot tuum Dominum nostrum dignatus es largiri per :

Filii, et Spiritus sancti ;

qui te perEIiseum in aquam quern, Domine, supplices exoramus, ut boc sal di-
mitti jussit, ut sanaretur sterilis, qui divina oris sui gneris sanctificare, ut ex vultu Majestatis tuce vir-
vore ait : Vos estis sal terra?; ef per .\postolum suum : tv tutem contra omnes inmundos spiritus possit acci-

Sit sermo noster sale conditus. Ideoque efficere sal pere. Expellat a tabernaculis famolorum tuorum
exorcizatum, ut ubicumque fueris aspersa, praestes quicquid potest esse pestiferum exhibeat plenum
;

omnibus sanitatcm mentis in protectionem salutis, salutis eifcctum, detergat omnes prsestigias inimici,

ad cxpellendas et excludendas omnes da>monum et omnia monstrorum generalongius faciat effugere,

temtationesperDominum nostrum JesumChristum, gravedines omnes fantasiasque compe_scat, et tran-
qui venturus est judicare saeculum pcr ignem. quillitatis in omnibusconferat gratiam. Per signum
Benedicto salis. crucis Filii tui Domini nostri tutellam fidclissimam
Virtutis tuaj invictissimam fortitudinem deprecor,
dcsiderautibus praesles.
Domine sancte, Pater omnipotens, a?terne Dous, qui Exorcismum aquae.
inter cuncta qua; procreari jussisti, non minimam Exorcizo te creatura aqu;e per Deum vivum, per
gratiam conferre dignatus es sali, ut ex illo possint Deum crcatorem, qui te in principio e terra sepa-

Sic. Libenter autem pro titulo scribereoi ; Benedictiones et exorcismi. Edit.

369 SACRAJIEMAKILM UALLICAMM. - BEiSEDICllONES ET - E.VORClSMI. 570
ravit, et in quatuor fluminibus dividere dignatus est, * cretio sexuum, nec ulla sanctarum disparilitas ani-
ut ubicumque potata vel asparsa fueris, effugetui-, et marum : qui ita vii-os ad spiritalia certamina conro-
expugnetur iuimicus et omnis putredinis vis, ut sis boras, ut feminas non derelinquas, pietatem tuam
proprie Deo dicata. humili supplicatione deposcimus, ut huic famolae
Benediclio uquas. tua; ill., quam sacrosancto gregi virginum, nostra-
Deus qui ad salutem generis hmiiani maxima sa-
rum impositione manuum
hoc velaminis tegu- et
cramenta in aquarum substantia dedisti, adesto sup-
mento in ccenobio matrem
fieri optamus, cle-
ill.
plicationibus nostris, et elemento huic multiniodis
mentia tua roboratrix perpetua non recedat. Da ei,
purificacionibus prteparato virtutis tus benedictio-
Domine, mrtitudinem spiritalia bella gerendi, ut
nem infunde ; ut ha;c creatura mysteriis tuis ser-
nec honesta delaceret, nec inhonesta delectet atque ;

viens, ad ablegandos dajmones morbosque repel-

ita a te inluminata, sibi creditam multitudinem
lendos divinee gratiae simiat effectum ; et quicquid in
animarum tuo sancto nomini jugiter admonendo
domibus fidelium haec unda asparserit, careat in-
faciat inservire, ut de nullius perditione confusa,
munditia, liberetur a noxia non illic resideat spi-
:

tuae Genitricis adjungatur ccetibus laetabunda, cum

ritus pestilens, non aura corrurapens abscedant ;
suis omnibus feliciter coronanda. Per, etc.
omnes latentes insidise inimiei, omnesque inquietu- t>
BEXEDICTIO SUPER VIDIAM VESTE UITANDA.M.
dines procul aufugiant : et si quid est quod incolo- Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus,
mitati habitantium invideat aut saluti, adsparsione
qui in tantum humano generi miserationis tuae
aqufe hujus abseedat. ut salubritas per invocationem
curam inpendis, et ita virginitatis devotionem am-
sancti nominis perraaneat inpugnatione defensa. plecteris, ut viduitatis profossionera clementer ac-
Bencdiclio salis et aqiiiE.
ceptes, te, quaesumus, Domine, precibus inplora-
Domine Deus omnipotens, institutor omnium ele-
raus, te supplices deprecamur, ut famolam tuam ill.
mentorum,teperDominumnostrumJesumChristum
quae ob timorem tui nominis casto limore sibi pros-
Filium tuum supplices esoramus, ut has creaturas
piciens, viduitatis indumentura per nostrae humili-
salis et aqua> benedicere et sanctificare digneris; ut
tatis manus percipere postulavit, tuo auxilio contra
ubicumque asparsce fuerint, omnis spiritus inmun-
dus ab eo loco confusus abscedat atque recedat, nec
inlecebras carnis atque insidias inimici munias
praesidio ac defendas, ut sit famola tua ill. Annee
ulterius in eo loco commorandi habeat potestatem ;

flliae Fanuhelis similis in vigiliis, in abstinentia, in

per virtutem Domini nostri Jesu Christi, qui tecum
orationibus atque eleemosynis prompta.
DeusPater omnipotens, et cum Spiritu sancto oequa-
BEXEDICTIO THALAMI SIPER XCBENTES '.
lis semper regnat in stecula sseculorum.
vivit et p Deum qui ad multiplicandam huraani generis pro-
ORATIO IN DO.MO.
Benedic, Doniine, doraum istam, et oranes habi- lera benedictionis sua; dona largiri dignatus est, fra-
tantes in ea per intercessionem sanctorum tnorum tres carissimi, deprecemur, ut hos famulos suos ill.
benedicere et sanctificare digneris, et bonis omnibus et ill. quos ad conjugalem copulam ipse praeelegit,
amplificare tribuas eis de rore ipse custodiat. Det eis sensus paciflcos, pares ani-
: Cfeli et de pingue-
dine terrae abundantem vita; substantiam, in bonis mos, niores mutua caritate devinctos. Habeant quo-
omnibus desiderium ad effectum suse miserationis
que optatas ejus munere soboles, qua sicut donum
Dominum, ipsius tribuit, ita ipsius benedictione consequantur,
perducat. Per etc.
ORDO AD COXSEC.ILV.NDAS MO.XACHAS. ut hi famoli sui ill. et ill. in omni idem cordis humi-
OranipotenssempiterneDeus,paterDomini nostri litate deserviant. Per.

Jesu Christi : tu, Domine, adjuva voluntatera ancil- Item alia.

Te deprecamur, Domine sancte, Pater omnipo-

larum tuarum, qufe meliorera portionem elegerunt;
tens, seterne Deus, super hos famolos tuos ill. et
et prsesta eis gratiam spiritalem, ut sobrie, pudice
quos ad gratiam conjugii venire jussisti, qui per
ill.
viventes, haec semper faciant qua> tibi sunt placita. Di-
nostram licetprecemautvocembenedictionemtuam
gnare etiara, Domine, lampadas eorum inestinguibi-
ies servare usque in finem ; ut sponso veniente laetee
D desiderant. Tribue eis, Domine, Ddele consortium
caritatis. Induant caritatem Sarrae, pcenitentiam Re-
occurrere possint, atque i-egna caelestia intrare : in-
beccae, amorera Rachel, gratiam et caritatem Su-
clus» gratias tibi referant in regione vivorum hoc
sannse. Descendat super hos famolos tuos ill. et ill.
signum Filii tui bajulantes f qui vivit et regnat, etc.
AD VELA.\D.\M VinGlXE.M. sicut descendit ros pluvias super faciem terrae : ma-
Haec sunt, Domine, capitis consecrati splendidiora nus tuae sentiant actum, et Spiritus sancti tui perci-

velamina. Nullus hic candidissimae vestis ornatus piant gaudium sempiternum.

cum quo errore decepta iter... sequatur .Agnum; ita OraUo snper eos qui secundo nubunt b.
lumen Antiphona. Benedictio Domini super vos. Beati
Ecclesife atque immaculata virgo uni Dumino
nupta beatani sedem requirat. omnes.
BEXEDICTIO ABB.ATISS.E. Deus, qui multimoda subsidiorum remedia fragili-

Omnipotens Domine Deus, apud quem non est dis- tati humana' beneficia confers, et tribuis incremen-

Hoc est quod ait Ambrosius in epistola 24 ad .Antiquissiraa est in Ecclesia benedictio super
•>

Vercellenses, « ipsum conjugium velamine sacerdo- nubentes, super secundo nubentes rarior.
tali et benedictione sanctificari oportere. »
571 APFENDIX AD OPERA S. GERMAM PARISIEiXSlS. rrl
tum ; ut natura non defraudetur a semine, per quod ^ sive vinum, sive oleum, mela ut aquam ; ul nuUam
geminata propag-o crescatin progenies.Sic tempori- inquinationem sentiamus, qui dixit : Omne quod
bus priscis Rulh Moabitem benedixisti, sic in novis- intrat in os non coinquinat. Nos humiles servi tui,
simisper Apostohim tuum spcunda matrimoniacon- exigui sacerdotes, jussa impientes, laudes honoris
cessisti. Da eis ergo, Doniine, 1'amohs tuis proerean- tui in corde retinentes, cruce tua expellimus sordes
dorum fihorum unianime desiderium, ut faciat Do- omnes, fiducia divina protege omnes, vincamus mo-
minus hanc muHerem ill. quie ingreditur in donium lestias in nomine Patris et Filii et SpiriUis sancti re-
luam.sicut Rachcl et Lia.quaj a-dificaverunt domum gnantis in sajcula saeculorum.
Israei, et sit exemplum virtutis in Ecclesia Dei. Per. BENEniCTIO P.U-M.li ET OLIV.E SIPER .\LTAHIO.
BENEDICTIO OMNI QUOD IN ErCLESIA OFFEBHR. t Ecce dies, Domine, festa recolitur, in qua infan-
Deus, cujus verbo et potentia facta sunt omnia, tum proesciffi turbaB frontes arboreos adsumentes in
cujusdono percipimus quse ad vita; remedium possi- tufe laudis trophaeo osanna in excelsis, fih David,
demus; supplices te nixis precibus exoramus, ut de Benedictus qui venit in nomine Domini acclamantes
sede majestatis tuse hujus oblationis sanctificator occurrunt, pro qurbus omnes gentes cognoscerent te
accedas. Suscipe de manibus famulorum tuorum ill.
et victoriam levasse de mundo, ot de diabolo obti-
munus oblatum, quod a tua clementia bcnedictum B nuisse triumphum : prresta ut plebs tua ad sanctam
in usum sanctuarii tui ill. maneat consecratum. Sint resurreetionem tuam excubanda perveniat; hsec quo-
haec in eonspeetu tuo libenter accepta, sicut quon- que creatura arboris olivarum una cum palmis, quas
dam Abel pueri tui munera tibi ipsa placuerunt, et populus pro tuis laudibus benedicatur benedi-
quia obhonorem amoris tui Ecclesia tua offerit, re- ctione perenni quicumque pia devotione pro
: ut
compensa ei pro parvis magna ut devotionem ejus :
expellendis languoribus, sive etiam pro expugnan-
aspiciens, peccata dimittas, flderepleas, indulgentia das omnes insidias inimici in cunctis habitationibus
foveas, misericordia protegas. Per Dominum. suis eas adportaverint, aut biberint, ab omni sint im-
Benediclio calicis, et patena;, et turris *.
omnes
pugnatione inimici securi ; ut cognoscant
Deus omnipotens, qui cum Moyso famolo Uio in
gentes, quia nonien tuum gloriosum est super oni-
Chore montem servando populo tuo prrecepta dis-
nia saecula saeculorum.
poneres,templum sanctum tuum quahtereedificaret,
BENEDICIIO .iD AGXIM BE.NEDICENDUM IN PASCHA»-
instituisti. Precamur te, Domine, tuam majestatem,
Domine Deus, omnipotens Pater, qui populo tuo,
ul hunccalicem, patenam et turrem, in quo celebra-
quem eduxisti de terra .•Egypti in manu robusta et
turi sumus sacrosancta mvsteria, caelesti benedic
,. ,.,, , 1 ', r! brachio forli, 'per fidelissimum famulum tuum Moy-
j- , ,• '
tione sancluices atque benedicas, ut sanctis vasculis vj '

sen, pra^cipere dignatus es, ut Pascha; solemma ce-

tuis acceptabilem deferat famulatum. Per.
lebrarct, tuisque praiceptis obtemperans agnum im-
Benediutio super eum qtii in ecclesia primitus tondetur.
Manda, Deus, benediclionem et vitam famolo tuo macolatum imaginari, quem in figui-a ovistui Domini
nostri Jesu Christi immolaret, dum ait, Ecce agnus
ill. ut unguentum quod descendit in capite et in

barbam illius Aaron, toto maneat et in corpore, ut Dei, ecce qui tollit peccata mundi. Ob hoc igitur
supplices qusesumus, ul intercedente Filio tuo Do-
sit eodem faraolo tuo ill. perfectio ad hanc quae se

juvenilem gaudet pervenisse Eetatem, et quod in tuo

mino nostro Jesu Christo, hunc agnuni prffparatum
benedicere et sanctificare digneris.
nomine suo celebrat voto, a tua clementia toto
corde benedictionem exspectet. BEXEDICTIO OMNI CREATUR.E POMORUM.

BENEDICTIO SIPER PUTEUM. Benedic, Domine, et hos fructus novos ill. quos
Domine sancte, Pater omnipotens, a^terne Deus, per temperamentum aeris et pluviaj, et temporum
qui Abraham, Isaac et Jacob patres nostros puteos serenitatem, ad maturitatem perducere dignatus es

fcederis fodere, atque ex his aquam bibere propicia ad precipiendum nobis cum gratiarum actione in

divinitate docuisti , te supplices deprecamur ut nomine Patris et Filii et Spiritus sancti : per quem
aquam putei hujus ad communis vitai utilitatem
D hiPc omnia, Domine, semper bona creas d

ca;Iesti benedictione sanctifices, ut fugato ea omni BENEDICTIO AD MENSAM.

diaboli temtationis seu pollutionis incursu, quicum- Benedicantur nobis, Domine, dona tua, quee de
que cx ea deinceps biberit, benedictionem Domini tua largitate sumturi sumus, qui vivis et regnas.
nostri Jesu Chrisli percipiat. Per. BEXEDICTIO POST MENSAM LEVAT.AM.
BEXEDICTIO I BI AUQUID IMMUNDUM CECIDERII IN VAS. Gratias tibi agimus, omnipotens, seterne Deus, qui
Misericordiam tuam, Domine, supplices depreca- nos de tuis donis satiare dignatus es, per famolos
raur, seterne, omnipotens Deus, ut descendat bene- ill. Redde illis, Domine, pro parvis magna, pro teni-

dictio tua in horum vasorum pollutionem emundet : poralibus preemia sempiterna, qui vivis et regnas.

' Singularis est hcPC benedictio turris, de qua fit Dominica Palmarum.
mentioapudGregoriumTuronensemetFortunatum. HujusagnibenedictionismeminitOrdo Romanus.
<:

In testamcnto sancli Remigii Rhemorum episcopi :

J Ha;c verba extrema suntCanonis missce, in qua
" Jubeo, inquit, turriculam et imaginatura calicem olim hajc benedictio fiebat per ba^c verba, teste Udal-
fabricari. » De hac alias fusius. rico in lib. 1 Consuetud. Cluniac. cap. 33.
>>
Hinc colligitur, hancbenedictionem factani fuisse
o73 SACRAME.\i'ARlUM GALLICVNUM. - .lUDlCIUS !'OEMiENTL\LIS. 874

ORAIIONES VESPERTIN.E.
^ tui estquod ad te diluculo vigilamus. Dona deside-
Omnipotens senipiterne Deus, vespere et mane et rabilem fontem lucis post tenebras noctis ; utperfusi
meridie majestatem tuam suppliciter deprecamur ;
rore ca^lesti, tota die refriseriis medicinalibus fo-

ut e.xpulsis de cordibus nostris peccatorum tenebris, veamur.

Alia.
ad verara lucem, quae Ciiristus est, facias nos per-
Exsurgentes de cubilibus nostris, auxilium gratiae
veuire.
Item alia. tuae matutinis precibus imploramus ; ut discussis te-

Deus quiinluminas noctem, etlumen postlenebras nebrisvitiorum,ambolaremcreamurinlucevirtutum.

facis, concede nobis ut banc noctem sine inpedi- Alia.

mento Satanae transeamus, adque ad matutinis boris Matutina supplicum vota, Domine, propitius in-
ad altare tuum revertentes tibi Deo gratias refera-
, tuere, et occulta cordis nostri remedio tuae clariflca

mus. piefatis ; ut desideria tenebrosa non teneant ,

quos
Item alia.
lus cajlestis gratiw reparavit. Per.
Inlumina, quaesumus, Do^iine , tenebras nostras,
Alia.
cX totius noctis insidias repelle propicius. Per.
Te lucem veram auctorem, Domine, de-
et lucis
Alia.
precamur ; ut digneris nobis tenebras repellere pec-
Tuus est dies, Domine, et tua est nox : concede
B
catorum, et clariticare nos luce virtutum.
solem justitiee tuee permanere in cordibus nostris ad
EXORCISMU.M OLEr.
repellendas cogitationum tenebras iniquitatum.
Exorcizo te, spiritus inmundissime, per Deum
Item alia.
Patremomnipotentemet JesumCbristum Filium ejus
Vospertina3 laudis officia persolventes, clementiam
Dominum nostrum; ut omnis virtus adversarii, om-
tuam, Domine, humilc prece poscimus ut nocturni
,
nes exercitus diaboli, omne phantasma eradiceturet
insidiatoris fraudes te protegente vitemus.
elfugiat ab hac creatura olei ; et sit ei, qui ex hac
Item alia.
creatura olei contingitur, ubicumque in membris
Propiciare, Domine, vespertinis supplicationibus
illius tetigerit,vel perfusus fuerit,Domiuo auxiliante,
nostris, et fac nos sine ullo reatu matutinis tibi lau-
benedictionem percipiat, etvitamfeternam percipere
dibus reproesentari. Per.
mereamur.
OHATIO DE MAIUTINIS. Benediclio olei.

Gratias tibi agimus , Domine sancte Pater omni-, Res gloria; majestatis fua>, Domine Deus, benedic
potens, a?terne Deus, qui nos transacto noctis .spatio banc creaturam olei, et sanctifica eam. Infunde illam
ad matutinas horas perducere dignatus es quaesu- (] a rore ceelesti spiritu sanctitatis; ut cujuscumque
:

mus, ut dones nobisdiem banc sine peccato transire, corpus vel membrum ex eo fuerit linitum vel per-
quatenus ad vesperum gralias referamus. fusum, salutaris grafiam, et peccatorum veniam, et

Alia. sanitatem caelestem consequi mereatur. Per Domi-

Doni tui est, Domine, quod quievimus : muneris num nostrum Jesum Christum '.

*
Post hanc orationem sequitur alia benedictio perogre proflciscebantur, ut varia exempla probant,
oleisecunda manu. Frequens olim usus olei erat ad qua; aUas retulimus.
morbos sanandos. Unde episcopi nunquam sine oleo

IX DEI NOMINE.
INGIPIT JUDICIUS P.ENITENTIALIS.

I. Siquisclericushomicidiumfecerit, etproximum r\ et non factum fuerit, tres annos pseniteat , duos in

suum occiderit, decem annos exsol • pseniteat. Post pane et aqua.
hos recipiatur in patriam cui conmisit , satisfaciat VI. Si quis perjuraverit, septem annos paeniteat,
parentibus ejus quem occidit. tres in pane et aqua, et numquam juret postea.
II. Si quis ruina maxima ceciderit •>, et fllium ge- VII. Si quis coactus aut nesciens perjuraverit, tres
nuerit, septem annos pwniteat. annos pEenifeat, unum in pane <:

iii. autem fornicaverit, sicut Sodomitoe fe-

Si quis vm. Si quis furtum capitale fecerit ,
quadrupedia
cerunt, decem annos pteniteat, tres in pane et aqua, vel casas fregerit ,
quinque annos pa?niteat, tres in

et numquam cum alio dormiat. pane.

IV. Si quis vero homicidium casu fecerit, non vo- IX. Si quis maleficio suo aliquid perdiderit, decem
lens, quiuque aunos pa?niteat, tres in pane et aqua. annos paeniteat, fres in pane.
v. Si quis ad homicidium faciendum consenserit, X. Si quis pro amore veneficium fecerit, et nemi-

" Ita scriptum est pro exsul. 1=

Supplendum videtur hic et in sequentibus, ct
Id est qui grave
*> crimen caruale commiserit, si aqua.
recte conjicimus.
375 APPE.NDIX AD OPERA S. GEKMAM PARISIEXSIS. j76
iieni perdiderit, tres annos paeniteal , unum in paue \ xxvu. Si quis ad arbores vel ad fontes aut can-
et aqua. cellos, vel ubicumque, nisi in ecclesia, votuin vove-
XI. Si quis mulieri partum deceperit, sex quadra- rit, aut solverit, tres annos peeniteat , unum in pane
genas agat in pane. et aqua, quia boc sacrilegium est. Et qui ibidem
\u. Si quis clericus vel superio gradus ,
qui uxo- comederit aul biberit, unum annum pEeniteat.

rem habuit, et posl honorem iterum eani cognoverit, xxvui. Si quis clericus, postquam se Deo vovcrit,
adulterium commisisse. Clericus ' quatuor,
sciat se iterum ad saiculum reversus fuerit , vel uxorem du-
diaconus sex, sacerdos septem, episcopus duodecini, xerit <, duodecim annos pgeniteat, sex in paiie et
singuli in paue aqua juxta ordinem suum.
et aqua, et numquam in conjugio copuletur. Quod si

xiu. Si quis cum sanctaemoniale vel Deo devota noluerint, sancta sedes aposlolica separavil eos a
fornicaverit, unusquisque superiore sententia juxta communione sanctorum. Similiter et mulier post-
ordinem suum pwniteat. quam se Deo vovit, et tale scelus admiserit, simili-
XIV. Si quis vero proptercoucupiscentiam, vcl lilji- ter faciat.
dinem scipsum fornicaverit, ununi annum peeniteat. XXIX. Si quis falsitatem commiserit, septem annos
XV. Si quis sepulcrum violaverit, quinque annos paenilcat, tres in pane.
p8eniteat. B XXX. Si quis eum quadrupedia fornicaverit, si cle-
xvL. Si quis concupiscit mulierem, et non vult ricus, duos annos, diaconus quinque, presbyter sep-
eam suscipere, unum annum pa?niteat. tem, episcopus decem.
XVII. Si quis eucharistiam, corpus Domini, negle- XXXI. Si quis Kalendas Januarias in cervolo, vel
xerit aut perdiderit , unum annum pteniteat. Si per vicola « vadit, tres annos pffinileat.
ebrietatem aut voracitatem illum vomerit, tres qua- XXXII. Si quis mulier avorsum fecerit voluntarie,
dragesiraas in pane et aqua. Si vero per intirmita- tres annos paeniteat, unum in pane etaqua.
tem, una hebdomada in pane et aqua. xxxiii. Si quis per invocalionem dEemonum homi-
xviii. Si quis clericus, aut uxor sua, vel cujuscum- num mentes tulerit, quinque annos pwniteat.
que inf intem oppresserit, tres annos paeuiteat^unum XXXIV. Si quis virginem vel viduam raptus fuerit,
in panc. Ires anuos pseniteat, unum in pane et aqua.
XIX. Si quis ve)'o maluticus inmissor tempestatis,
XXXV. Si quis dilaturas fecerit, quod detestabile
septem aunos pieniteat, tres in pane et aqua.
est, superiore sententia subjaceat.
XX. Si quis autem membrum voluntate truncave-
xxxvi. Si quis servum vel qualemcumque homi-
rit, quinque annos paenileat.

XXI. Si quis autem usuras ^ undecumque exege-

C nem in captivitatem duxerit, tres annos pceniteat,
uuum in pane.
rit, tres annos pseniteat, unum in...
XXXVII. Si quis domum vel aream cujuscumque
XXII. Si quis per polestatem aut quodlibet inge-
igne cremaverii, superiore sententia peeniteat.
nium res alienas malo ordine iuvaserit, superiore
XXXVIII. Si qiiis aliquid de miuisterio sanctae ec-
sententia paeniteat.
clesiaj fraudaveril vel neglexerit, septem annos pee-
xxiii. Si quis sacrilegium fecerit, quod aruspices
niteat, tres in pane.
vooant, si per aves aut aguria colunt, vel ad divina-
xxxix. Qui pruritu voluutatis fluvium patitur se-
tioues eorum vadunt, quiuque annos pfeniteat, tres

ia pane et aqua. minis, et per somnum pollulus peccaverit, surgat et

XXIV. Si quis clericus proximum suum percusserit, oret ad Deum, cautet septem psalmos , et die illo in

uno pwniteat anno. pane et aqua vivat ; et iterum canat triginta psalmos
et sanguiuem fuderit,
in cruce, et ad altare non accedat usque mane.
XXV. Si quis malo ordiue cupidus, aut avarus, aut
superbus, aut tenebrosus , aut fratrem suum [odio] XL. Si per somnum peccaverit quasi cum femina
habuerit, tres annos pajniteat. viginti quinque psalmos cantet.
xxvi. Si quis sortes <=
sanctorum contra ralionem j) xn. Si ex cogitatione per somnum pollutus fuerit,

invocat, vel alias sortes habuerit, tres aunos pajniteat, quindecim psalmos dicat.
unum in pane et aqua. XLii. Si ex corpore repleto poliutus fuerit, psal-

a Locus observatione dignus de coutinentia cleri- pa>nitentice imponuntur. Exstat cum operibus Co-
corum, etiam eorum qui conjugali erant. Concilium lumbani editionis Lovauiensis an. 1667.
Africaiium, a Zacbaria poiitilice relatum in epistola <^
Sortes ejusmodi liebaut per sacros codices , ut
9 ad Pipinum, eap. 1 minores clericos ad conti-
1
, nutum est.
nentiam non cogit, sed secundum uniusciijusque ecclc- d Haic iisdem ferme verbis reperies in Poenitentiali
sise consuetudinem observari debere saucit. Concilium Cummeani, cap. 3.
Matisconense can. H, honoratiores taiitum clericos, « Legendum videtur, vitola pro vitula.xi^ in variis
,

id est majores, ad id adstringit. Fortasse hic clerico- locis. Iii sermone tameu sancti Pirminii a nobis
rum nomine subdiaconi censentur, de quibus vi- edito, qualis est in Codice Einsidlensi , legitur vehi-
denda Gregorii magni epistola 42 hb. i. Confer cuhis, lomo IV Analect., pag. 586. Forte quod pro-
Petri Damiani Opusculum 7, a cap. 10 et num. 28, bibercnlur vectaliones in vehiculis quo? ab homini -

iufra. bus in spcciem pecorum compositis trahebautur. In

Et hic locus observandus conlra usuras, nulla
1) pi\Tfalione de Assumptione Deipara; supra, pag. ,301
mentione facta solorum clericorum. Confer pa?niten- [huj. edit. col. 447 init.), legitur vcicohm pro vehi-
tiale Cummeaui, cap. 8, ubi usurariis quatuor anni culum.
S77 SACRAilEXT. GALLIC— RATIO IXSTITUTIOMS CrRSLX^I ECCLESIASTICORUM. 878
mos duodecim dicat, et die illo jejunet. * fert calicem, et efruderit in terrani, decem diebus
XLiii. Si quis sacriflcium per negligentiam perdi- paenitcat in pane et aqua.
derit, uno anno paeniteat. xi.vii. Si tutoaverit<= sacerdos super oratione I)o-
SLiv. Et qui negleserit sacrificium, et a vermibus minica, die uno in pane et aqua. Qui autem commu-
consumatur ', dimidio aiino pa^niteat in pane et aqua. nicaverit inconsius <*, septem diebus pa>niteat. Qui
Et ipsum in igne combuiatur, et abscondat cineres per ignoranliam communicaverit, sex diebus pa>ni-
sub altare. teat.

XLv. Qui autem miserit per neglectum in sacrifi- Oratio supcr pcenitente.

cium ^, quadraginta diebiis pseniteat. Deum omnipotentem ac misericordem, qui non

XLVi. Sacerdos qui otTert, et ceciderit de manibus vult morlem peccatorum, sed ut convertantur et vi-

ejus Eucharistia in terra, et non invenerit eam, vant, fratres carissimi, deprecemur; ut ad veniam
scopa munda scopet et comburat igne, et abscondat rectam famulus tuus ilL misericordiae vehiam propi-
cineres ejus sub altare in terra, et diinidium annum ciatus indulgeat, si qua sunt culparum suarum om-
pseniteat. Si autem invenerit locum, similiter faciat nium vulnera, quse post sacri lavacri undam contra-
et paeniteat quadraginta diebus. Si autem usque ad sit, ita in hac pubUca confessione delicta saneniur,
altare ceciderit, uno die paeniteat. Si vero declina- B ut nulla cicatricum signa remaneant. Per Dominum
veritin terra, lingua sua lingat. Si fuerit tabula, ra- nostrum.
dat. Si non fuerit, mittat tabulam, ut non conculce- Item alia.

tur sanguisChriiti, quadraginta diebus. Si autem su- Salvator Redemtorque noster, qui non solum pse-
per altare ceciderit stilla, sorbeat illam, et tres dies nitentibus, sed etiam omnes qui nec ante venire cu-
pseniteat. Si exegerit per linteum ad alium, ses die- piunt, veniam propitius et miserator indulges, sup-
buspaeniteat inpane; et siadtertium, septem diebus plices quaesumus ut huuc famulum tuum ill. ad
:

paenitcat ; ita ut ponat calicem sub hnteamina, ef- corporis et sanguinis tui comnnmionis, indulta venia,
fundat aquam tribus vicibus, et bibat. Siquando in- cselestem benedictionem perducat. Per.

' Vel hinc patet Eucharistiam per ea tempora, id vero-Columbani Si decantans psalmum
: titubaverit,
est ante mille annos, in vialicum infirmorumasser- etc.
vatam fuisse. i
Quasi diceret conscius, cui ignorans opponitur.
•> Locus obscuras. Crederem legendum amiserit Cummeanus, in fine cap. 13 Qui communicaverit:

sacrificium, nisi articulus 43 aliter suaderet. sar.rificium inconscii, septem dies poeniteat. Quicumque
•^
Id est, si caatando titubaverit. Cummeanus, in alicui capitale crimcn admittenti communicaverit , sep-
cap. 13 Si titubaverit sacerdos super orationem Bo-
: tem dies pceniteat.
minicam, qux dicitur periculosa, etc. Pcenitentiale C

RATIO INSTITUTIONIS CURSUUM ECCLESIASTICORUM =.

Audivimus dicente scriptura pro cpiali virtute can- Tertia vero crucifigitur. Et hora tertia sic desceu-
tantur omnes cursus. dit Spiritus sanctus super apostolos, quando dixit
Nocturni cantantur pro illa virtute, quam fecit Do- Doiuinus : Spiritum sanctum, quorum de-
.\Ccipite
minus quando ostendit primogenita .Egjpti, et miseritis peccata, demissa sunt; et quorum reti-
quando ediixit Paulum, et Sileam de careere clauso nueritis, retenta sunt.
foras. Et de hoc dixit Evangelista : Media nocte cla- Sexta vero hora sicDominus in cracem,
ascendit
mor factus est, ecce sponsus venit, exite obviam sic tenebraj facta; sunt usque adhoram nonam. Et
ei. tunc vocavit Dominus Saulum quando pei-secutor
cantus pro hoc cantatur quando D erat Christianorum, et dixit Saule, Saule quid me
:

negavit sanctus Petrus ac passionem Domini, et re- persequeris? Et tunc venit vox ad Cornelium quando
cordavit postea ad corpore sani dixit, CorneU exaudita est deprecatio tua, et elee-
[Matutinum] prohoccanlatur, quiaDominus mane mosynae tuae ascenderant coram me.
surrexit, et dixit evangelista Prima autem Sabbati
: Nona vero hora sic emisit spiritnra, et sic osten-
Maria Magdelene venit mane, cum adhuc tenebrae sum est vas sancto Petro, ubi habebat omnia munda
essent; tertia die resurrexit quae lucessit a prima et immunda, sic dixit angelus : Surge Peti'e, co^
Sabbati. Quia et angeli, et homines, et aves, quae mede.
jussit super terram, omnes in illa hora Deum con- Undecima vero sic caenavit cuni apostolis, quando
laudant, et tunc animas justorum qui in inferno jejunavitquadragintadiebusetquadragintanoctibus.
erant, in ipsa resurrectione liberavit, qui mane sur- Duodeciraa vero sic ascendit Dominus in niontem
rexit. Oliveti orare, et quia gutta sanguinis in sudore ceci-
Prima autemproquid cantatur?Quia tunc fuit con- dit, propter iUud quod ad Adam dictum fuerat : In
datus contra FiUum Dei, quomodoeum perde-
silius sudore vultus tui vesceris panein. Explicit.
rent Juda;i.

Hunc titulum, qui in Codice legi non potest, de nostro apposuimus.

 SYMBOLUM APOSTOLORUxM
Cum magna cautela collcctum, ct credenlibus adsig?iatum.

Petrus dixit : Credo in Deum Patrem omnipoteii- \ peccatorum ^. Mattliias dixit : Carnis resurrectionem
tem. Johannes dixit : Credo in Jesum Cliristum Fi- in vitam ceternam. Amen.
lium ejus unieum, Deum etDominum nostrum. Ja- Hoc est quod ad duodecinarium numerum aposto-
cobus dixit : Natum de Maria virgine per Spiritum lorum cum magna cautela coUectum est, et creden-
sanctum. Andreas dixit : Passuni sub Pontio Pilalo, tibusadsignatumf. Quia iides sanctarum Deo adho-
crucifixum et sepultum. Pliilippus disit : Descendit minibus nominibus nomen est fides divini muneris
ad inferna. Thomas disit : Tertia die resurrexit. potio est : fides Deo hominem soeiat, fides prajsentia

Rartholomaeus dixit : Ascendit in cselos, sedet ad et futura conjimgit, fides etiam quae invisibllia sunt
dexleram Dei Patris omnipotentis. Matthseus dixit : facit videi'e, fides post sepulcrum generis cselum
Inde venturus judicare vivos et mortuos. Jacobus atque regna ceelorum promittit. Ideoque qui in tali

Alphaei dixit : Credo in Spiritum sanctam.SimonZe- confessione permanserit, a superveniente ira timere
lotes dixit : Credo in Ecclesiam sanctam '. Judas non potesli.
Jacobi dixit : Per baptismum sanctum remissiouem
" Omittitur Sanctorum comimmionern, uti et apud ^ Apud Cyprianum : Remissionem peccatorum per
Augustinura, Maximum Taurinensem, Petrum Chrj-- sanctam Ecclesiam, in epistolis ad Magnum et ad Li-
sologum, et aUos nonnuUos. llabetur tamen supra in beralem.
traditione Symboli, pag. 312 [huj. edit. col. 489 init.)

INCIPIT CAPITULUS DE VETERE [tESTAMENTo] CANONIZATUS.

Be Vetere. De Novo.
g
Liber Genesis, Exodum, Leviticum, Xumeri, Deu- Apostolorum libri, [Pauli] quatuordecim Epistolse;
teronomium, Josue, Judicum. Petri du», Johannis tres. Jacobi et Judae singulse,
mulierum Ruth, Stcrh, et Judith.
Libri Apocalypsis uno, Actus Apostolorum uno. Evangelia
Maccabeorum libri duo, Job et Thobias, libri sin- libri quatuor. Sacrameutorum uno <=. De Novo sunt
guli. Regum quattuor. Prophetarum libri sexdecim. libri viginti octo.
Daviticum quinque '. Salomon tres. Proverbiorum,
Esdra uuus.
Fiuntin summa libri septuagiuta duo.
Ecclesiastes, et Cantica canticorum •>,

Fiunt libri Veteris numero quadraginta quatuor. EXPLICIT CODEX BOBIEXSIS.

' Olim apud veteres Psalterium dividebatur in veteri Canone Hebrfeorum.

quinque partes seu libros, quoram singuli desine- c Observa hic in nuraero librorum sacrorum re-
bant in Psalrais, quorum linis est. Fiat fiat. censeri libruni Sacramentorum quo nomine veteres :

i>
Hi tres libri alia raanu, sed antiquissima adje- euni librum designabant, qui Collectiones et Preefa-
cti, nempe Proverbia, Ecclesiastes, Cantica, erant in tiones ad missas continebat.

ANTIPHONARIUM
MONASTERII BENCHORENSIS.
{Murat. anecd. I. IV, p. 121 sqi/.)

TTnpHg^i— —
:

Ex Codice ms. Anibrosianaj BibIiothec«, num. 10, lit. C descriptum per mefuit hoc opusculum. Mutuus
est libernon uno in loco vetustatem autem illius ad annos pene miUe ascendere conjeci, charactere ad
;

Saxonicum accedente, litterisque nonnullis minio distinctis. Celebre autem olim fuit in Ultonia Hibernia?
Wallia
Provincia Benchorense, sive Benchorense monasterium diversum ab altero Benchorensi ccenobio in
ad Benchorense
Angliae provincia sito. Usserius in Britannicar. Ecclesiar. Antiquitatilsus, pag. 476 et 531,

Hibernicum coenobium refert locum desumptuni e lib. n, cap. 2, Hist. Eccles. BediE, cujus verba sunt
« Erant autem plurimi eorum de monasterio Bancor., in quo tantus fertur fuisse numerus monachorum,
Ut cum in septem portiones esset oum preepositis sibi rectoribus monasterium divisum, nuOa harum portio
bSi IX AXTlPHON.VRnil MONASTERll BEXCHORENSIS. b82

iiiinus quam trecentos hoiuiiies baberet, qui oiuues de labore manuuiu suarum vivere solebant. » Siuiilia

babet Gotselinus monaobus Bertinianus in Vita sancti Augustini Cantuar. episc. At bajc potius speclare ad
alterum coenobium Bencborense in Anglice provincia Wallia positum, praeter alios clarissimos viros .Mabil-
lonius arbitratur in notis ad laudatam Vitam sancti Augusliiii scriptam a Gotselino monacbo Bertiniano,
tom. 1 Act. sanct. ord. sancti Benedicti. Et revera animadverlere Lic possumus, Benchorensium mona-
chorum cladem Bedte memoratam iu eo Monasterio contigisse, cui prcefuerat Dinooth abbas, de quo tamen
nuUaui mentionem babetCatalogus piiorum Bencborensium in Ilibernia abbatum, quiin Antipbonario nostro
occurrit. At Usserii sententiam roborat locus e Vita sancti Comgalli descriplus, queni ipse affert pag. 472.
Ita vero scribit ejus Vitae auctor : « In diveisis monasteriis et collis tria millia monachorum sub cura sancti
Patris Comgalli fuerunt; sed major et nominatior cfflteris prajdiclum monasterium Beancbor est, » etc.
Sanctus itidem Bernardus Clarevallensis abbas in Vita sancti Malacbije, cap. G, laudes Hibernici Benchorensis
monasterii persequitur, eique ascribit quse Brilannico tribuere videtur Beda loco citato.

Ad usum itaque insignis illius nionasterii in Hibernia siti fuit Antipbonarium nunc a nobis exTilgatum.
E Bobiensis autem coenobii Bibliotbeca in .\mbr03ianam transiit Codex cura amplissinii cardinalis Friderici
Borromaji, cui Bibliotbeca illa suum ortuin debet, urbs, et archiepiscopatus Mediolanensis, omnesque lit-

teratiplurima Eeternum debebunt. Neque miruni, quod in Bobiensi coenobio monumentum hoc asservaretur.
Celeberrimi bujus monasterii institutor fuit sanctus Columbanus abbas, qui ut Jonas Bobiensis mouachus
in ejus Vita narrat, nou alibi monachorum albo nomen primum dederat, quam in monasterio, « cujus est
vocabulura Ranchor, nempe, quod in Hibernia sitiim fuis^^e diximus. Proinde inter Bobienses et Ben-
» illo

cborenses monacbos magna in posterum quoque necessitudo intercessit, ac amoris commercium. Et quan-
quam escogitare non possimus, ac ipso sancto Colimibano delatum in Italiam .Vntipbonarium istud fuisse,
cum ibi qufedam babeantur quae aliquot duntaxat post ejus mortem annis contigere; attamen ab ejus
discipulis, proximisve successoribus id factum non immerito opinor.

Quando autem in usu Benchorensium fuerit hocce Antiphonarium, conjicere possumus ex ipsius postremis
lineis, ubi Memoria abbalum nostrorum exhibetur. Primus Benchorensis monasterii abbas ibi numeratur
sanctus Comgillus, qui sancti Columbani magister ac in eruditionc pietatispaterfuit. Ita de Columbanolau-
datus Jonas « Dedit deinde operam ut monacliorum necteretur societati, el monasterium, cujus est voca-
:

bulum Banchor, petiit, in quo virtutum prsesul ubertate cluebat beatus Commogellus, egregius inter suos
monachorum pater. » Quamobrem sanctus Comgillus floruit circiter annum Christi 08O, et adhuc Bencho-
rensi monasterio prajerat, cum sanctus Columbanus ex Hibernia in Gallias processit, nova monasteria insti-
tuturus quod paulo ante annum Cbristi 391} accidisse Mabillonius contendit in notis ad eamdem sancti
:

Columbani Vitam s;bc. ii Act. sanct. ord. sancti Benedicti. Baleus, Centur. i, cap. o4, Script. Britann.,
sancti Comgilb setatem nimium anticipat, cum illum coenobio Benchorensi prsepositum anno Christi b30
scribit, eique regendum Britannicum, non vero Hibernicum, Benchorense monasterium tribuit. Usscrius

ejus mortem flgit in anno Christi 601 pag. 494 Antiq. Britannicarum.
,

Succedunt in Antiphonario abbates Beognous, .f^deus, Simlanus, Fintenanus, .Michlaisreus, Seganus, Be-
racnus, Cumnenus, Columba, Aldanus, Bautberius, Cronanus, Camanus et Cronauus. De postremo haec ibi
leguntur :

Chrislo nunc sedet supremiis Conservet eum Dominus.

Hymnos quindecimus
canoiis Quos convocavit Dominus
Zoen ut carpat Gronanus, Coelorum regni sedibus.

Quse sane indicare videntur, Cronanum tunc etiam temporis in vivis fuisse, cum ei Zoe, id est, vita,
optetur, et dicatur convocandtis ad Ccelorum regni sedes. .\f tamen cum scriptum ibi sit quos convocabit, non
vero quem convocabit, vebemens oborta mihi dubitatio est, ne convocabit idem sit alque convocavit, quod in
supenoribus repetitum videas ; et prEecipue cum postremus etiaiu ex bis abbatibus inter sanctos invocandos
eniuneretur.

Quod revera Cronauus abbas tunc vivebat, tempus quo Antiphonarium illud concinnatum fuit aut in
si

usu erat, divinare fortasse liceret.

In antiquo eatalogo sanctorum Hibernis, quem Usserius publici juris
lecit, pag. 473 laudati Operis, Cronanus
nescio quis presbvter sanctus enumeratur. Tres vero Cronanos
deinde agnoscit Usserius ipse pag. ,^02. Priinus anno Christi 640 vixisse in
Hibernia fertui Secundus anno .

Cbristi 663 mortem obiisse dicitur in Hibernicis

Annalibus. Tertius abbas fuit magniUcique monasterii fun-
dator inTipperariensi comitatu. Videndus
etiara Bollandus ad diem primam Januarii, nbi refert Vitam
sancti Mochua3,sive Cronani, quem facit
discipulum sancti Comgilli, et abbafem. Xos in catalogo Bencho-
rensium abbatum duos Crouanos reperimus. A vero non abhorret recenfiorem
inter eos floruisse circifer
annura Cbristi 660, quanquam recte memini, Gabriel Bucelinus
si in libro de sanctis Viris ord. sanctiBene-
dicti, quem olim Cronomim Benchorensem abbatem vixisse circiter annum Christi 636. Quse
vidi, scribit,
tamenita dicta velim, utnon putemproplerea Codicemipsum quo sum usus ad cam ipsam az^tatem esse
referendum, cum exemplar in Ambrosiana asservatum, et certe vetustissimum, ex antiquiore tamen Codicq
descrihi subinde per monachos Bobienses sive Beneborienses potuerif.
583 APPENDIX AD OPERA S. GERMANI PARISIENSIS. liU
Qiiod est ad reliquos abbates, eniditis locus erit inquirendi eoruni tenipus ac memoriam in antiquis Au-
nalibus, atque Agiologiis, ac potissimum in vastis Bollandistarimi libris, eamque in rem plurimum opis con-
fereut qua> de sanctis Ilibornia> viris vaganti, sed magni tamen facienda, erudilione congessit memoratus
Usserius in libro Antiquitalum Britannicarum. Hic interim adnotasse juvabit priorem Iiymnum, qui in hoc
Antiphonario occurrit, tribui sancto Hilario Pictaviensi episcopo, illis verbis : Hymnum sancti Hilarii de
Chnsto. Et profecto comperlum est inter eruditos, teste sancto Hieronymo, Hymnorum librum a sancto
Hilario fuisse compositum. Ex iis etiam nonuullos in ecclesia decantari solitos fuisse tradit concilium Tole-
tanum iv, anni 633. At in hymnonunc anobis productomajorem fortasseelegantiam desiderabuntuonnulli,
ut eum sancto Hilario ascrilxint.

Ad haec legimus in Antiplionario nostro Hymnum sancti Patricii mayistri Scotorum. Memini autem, claris-
simum virum P. D. Bernardum de Montefaucon, dum olim Mediolani ageret, conspecta Codicis hujus, ac
monunienti vetustatc, mihi oslendenti fuisse gralulatum. Narrabat quippe, in Galliis esse eruditum quem-
dam, cui nata suspicio fuerat non ipsassolum sancti Patricii res gestas, sed eumdem sanctum Patricium
inter Fabulas Romanenses amandandum, tantis nempeanilibuscommentisdeturpatafuerat sancti illius
esse
episcopi Historia. At profecto unus hic hymnus satis esse potest ad confirmandam veritatem cum insignium
Patricii operum, tum celeberrimae famaj, quaj de sancto viro ad nostra usque temporapermanavit. Tu ube-
riora, elsi non paria antiquitate, ab Usserio pete, cap. )7, pag. 42o etseq., Britannic. Antiquitatum.

IN NOMINE DEI SUMMI.

Canticum Moysi, Multa parvus, multa adultus Mortem vicit omnium.
Audite, coeh, qufe loquor, etc. Signa fecit caelitus. Tum Deum clamore magno
Qufe latent, et quae leguntur Patrem pendens invocat
Hymnum sancti Hihnii de Christo. Coram multis membra Christi
testibus,
Hymnum dicat turba fidelium. Pra?dicans cKleste regnum,
Hymnum cantus person... Dicta factis adprobat. Vela templi scissa pendent;
Christo Regi concinnentur Debiles fecit vigere, Nox obscurat sajculum
Laudes Cajcos luce inluminat, Excitantur de sepulchris
Tu Dei de Verbis purgat leprse morbum, Dudum clausa corpora.
Mortuos resuscitat. Adfuit Joseph beatus ;

Vinum, quod deerat hydriis, Corpus myTra perlitum

Mutari aquam jubet. Linteo rudi ligatum
Dextra Patris, mons, et Agnus, Cum
Nuptiis mero retentis dolore condidit.
Angularis tu lapis,
populo. Milites servare corpus
Sponsus idem, vel columba,
Anna princeps prsecipit,
Flamma, Pastor, Janua.
bino Ut videret, si probaret
hi prophetis inveniris
Christus, quod spoponderat.
Nostro natus sseculo
Angelum Dei trementes
Ante stecla tu fuisti
Turba ex omni discumbente Vesteamictum candida,
Factor primi Sceculi.
Jugem laudem pei-tulit, Quo candore claritatis
Factor coeli, terrfe factor,
Duodecim viros probavit, Vellus vicit sericum.
Congregalortu maris,
Per quos vita discitur. Demovit saxum sepulchro
Omuiumque tu creator
Ex quibus unus invenitur Surgens Christus integer
Quee Pater nasci jubet.
Christi Judas traditor, Hsec vidit Ju(ia?a mendax,
Virginis receptus membris,
Instruuntur niissi ab Anna Heec negat, cum videret.
Gabrielis nuntio
Proditoris osculo. F. .
Crescit alvus prole sancta
erius credere. Innocens captus tenetur,

visam Nec repugnans ducitur,

Sistitur falsis, grassantur
Offerentes Pontio. Seque a mortuis paterna
Dicerent Christum negandum Suscitatum dextera
Ciim jubet parvos necari, Turbis sanctus traditur Tertia die rediisso

Turbam fecit Marlyrum; Impiis verbis grassantur Nuntiat apostolis.

Fertur infans occulendus, Sputa, flagra sustinet, Mox videtur a beatis,

Mli flumeu quo lluit. Scandere crucemjubetur Quod probavit, fratribus,

Qui refertur post Herodem Innoeens pro noxiis; Quod redisspt ambigentes,

Nutriendus Nazareth Morte carnis, quam gerebat, Intrat januis clausis,

 S8o ANTIPHONARIUM MONASTERII RENCHORENSIS. b86
Dat docens piaecepta legis, Polum nodoso Tum per prophetam
Dat diTinum Spiritum, Sokit mortis vinculo Completur ut dictum :

Spirituni Dei perfectum,

^^^^1,^3, ^^p^^ SaUet claudus
Trmitatis vmculum. ^nte erant abjssum. Ut cervus perniciter.
Pra>cipit totum per orbem Quam radiaret Planaque fatur
Baptizari credulos, ^
Prinjus jies dierum. Absoluto vinculo
Nomen Patris invocantes,
Lingua mutorum,
Confitentes Filium. "*" 1"^™ P™^^""'^*
Imperante Domino.
,,,.„,
Mystica fide revelat , ,
\era hix mortalia
„ . ., ,.
Surdi sanantur,
„,. Contexitalta
Tmctos sancto o
1
. •. •

Spintu o j •

!;.„„. ,- , . ^
,
Corda ignorantia. Cseci, atque leprosi,
J-onte tmctos innovatos,
Eodem Fune retroso
Filios faetos Dei. die
Suscitantur mortui.
Antelucemturba.
Rubrum, ut ajunt, mare
. .

Post tergum licpiit

Totidem panes
Concinit
Liberatus Israhel. Quinque dividit virum
Saturatmis
Per hoe docemur
Procul dubio millibus.
Galli cantus, galli plausus Mundi acta spernere,
Past tantas moles
Prosimum sentit diem, Et in deserto
Divinee clementiae
Nos canentes, et precantes Virtutum consistere.
Exosus iUe
Quffi futura credimus. Summerso ssevo
Stimulo invidiae.
Majestatemque inmensam Cicni canimt iemulo.
Qui invidere
Concinnemus uniterj Certatim Deo
Ante lucem nunliemus Laudes Duci igneo.
Et odire animam
Pro iuimicis
Christum Regem Sceculo. Sicque erepti
Ante lucem nuntiemus, Nequam jubemur fretis
Prorogans ....
Laudare Deum
Adversus eum
Christum Regem sseculo.
Initur consiUum,
Qui in illum recte credunt Explosis inimicis.
Qui magni dictus
Regnaturi cum eo. Et sicut ille
Consilii est nuntius.
Gloria Patri ingenito, Lucis fuit initiimi,
Accedunt ei
Gloria unigenito Ita et isti
Simul cum Sancto Spiritu
Ut latroni cum gladiis
Salutis esordium.
Furem aeternis
In sempiterna sfecula. ,
Loquatur prmius Tradituri sestibus.

Eymnum apostolorum. ''^ tenore diei Tandem humano

r, r. i Secundus vero Traditur judicio
Precamur Patrem , , ., , .

r, X • 11 calore ndei. Mortali rege

Regem omnipotentem, .

Et Jesum Christum, In Dne mundi Damnatur perpetuus.

Sanctum quoque Spiritum. Po^t tanta mysteria Cruci confixus

Alleluia. Adest Salvator Polum mu-e concutit,

Deum in una Cum grandi clementia. Lumenque soUs
Perfectum suistantia Tamque Tribus obtondit horis.
aperte
Trinum Elementa prsetendunt, Saxa rumpuntur,
Quam vatum hora Velum scinditur templi,
Universorum Lucide concelebrant. Vivi consurgant
Fontis jubar luminum De sepulchris mortui.
^-^t„3 ^ ^^^^^
^thereorum, Mortali in tegmine Conrosum nodis
Et orbi lucentium. .
Armos fere millibus
Non deest coelo
H.c emm dies Manens in Trinitate.
Estricat senis
Velut pnmogenitus Inferni feralibus
Coeli ab arce ^''Sit m pannis,
Veneratur a magis,
. . . to-plaustum
Mundi ohm micuil. . osa soboles,
. .
Fulget in stellis,
Sicverbumcaro Abjecta mali morte
Factum a principio Adoratur in ccehs.
Sseva ultrice.
Lumen aeternum Statura vili
Quemque antiquum
Missum Patre saeculo. Continetur prsesepi,
Paradiso incolam
Illeque proto Cujus pugillo
Recursu suo
Vires adimens Caho, Potest orbis concludi.
Clementer restituit.
Tum improviso Primumque signum Exaltans caput
Noctem pepulit mundo. Portendit discipulis Universi corporis,
Ita aeterno Aqute conversa In Trinitate
Iste hoste subacfo In sapore nectaris. Locavit Ecclesia?.
Patrol. LXXIl.
i9
 887 APPENDIX AD OPERA S. GERMANI PARISIENSIS. 888
In hoc caelitus Tu Patris sempiternus es Eilius. Sanctorum custos
Jubet portas principes Tu ad liberandum mundum susoe- Rector quoipic Dominus
Regi cum sociis pisti bominem. Vitffi perennis
Eternales pandere. Non borruisti Virginis uterum. Largitur credentibus.
Errantem propriis Tu devicto mortis aculeo aperuisti Coelestem panem
Evebens certissimam credentibus regna coelorum. Dat esurientibus
Supernis oveni Tu ad dexteram Dei sedens in De fonte vivo
Humeris ovnibus. gloria Patris judex crederis esse Praebet sitientibus.
Quem expectamus venturus. Alpba et omega
Adfuturum Judicem Te ergo qusesumus nobis tuis Ipse Christus Dominus
Justum cuiqvie famulis subveni , quos pretioso Venit venturus
Opus suum reddere. sanguine redemisti. Judicare bomines.
Rogo quam tantis .^terna fac cum sanctis gloria
Talibusque donariis munerari. Hymnum quando cxria benedidtur.
Vicem condigne
Salvum fac populum tuum, Do- Ignis Creator igneus
Possumus rependere ?
mine, etbenedic hereditati luoe, et Lumen donator luminis,
Quid lam mortales rege eos, et exlolle usque in
illos Vitaque vitae conditor,
Temptamus micrologi seeculum. Dator salutis, et salus.
Narrare, quivit
Per singulos dies benedicimus Nec noctis hujus gaudia
Qute nullus edicere?
te, et laudamus nomen tuum in Vigil lucerna deserat,
Solum oramus eeteruum, et in sfficulum saeculi. Qui bominem non vis mori,
Hoc, idemque maximum :
Amen. Da nostro lumen pectori.
Nostri aeterne
Fiat, Domine, misericordia tua Ex Ji^gypto migrantibus
Miserere, Domine. Alleluja.
^
super nos, quemadmodum spera- Indulges geminam gratiam,
Canticum sancti Zacharix. vimus in te. Nubis velamen exbibes,

Benedictus Dominus Deus Is-

Nocturnum lumen porrigis.
Hymniim quando communicarent Nubis columpna per diem
rahel, etc.
sacerdotes.
Canticuin. Venientem plebem protegis,
Sancli venite, Ignis columpna ad vesperum
Cantemus Domino, gloriose enim
honoriflcatus, etc.
Christi corpus sumite, Noctem depellis lumine.
Sanctum bibentes, E flamma famulum provocas,
Benedictio trium imeronm. Quo redempti, sanguinem. Rubum non spernis spineam
Benedicite omnia opera Domini Salvati Cbristi El cum sis ignis concremans

Dominum, bymnum dicite , et su- Corpore et sanguine, Non uris quod inluminas.
perexaltate eum in sa^cula, etc. A quo refecti Fusco depasto nubilo
Laudes dicamus Deo. Tempus decoctis sordibus
Hymnum in die Dominico.
Hoc sacramento Fervente sancto Spiritu
Laudate, pueri, Dominum, lau- Corporis et sanguinis, Carnem lucere ceream.
datenomen Domini. Te Deum lau- Omnes exuti jam condis favi
Secretis
damus, te Dominum confitemur. Ab inferni faucibus. Divini mellis alitus,
Te eeternum Patrem omnis terra Dator salutis Cordis repurgans intimas
veneratm'. Tibi omues angeb, tibi Cbristus Filius Dei Verbo replesti cellulas.
cceli, et universee potestates.
Mundum salvavit Exameu ut foetus novi
Tibi cherubin , et seraphin inces- Per crucem, et sanguinem. Ore prwlectum, spiritu
sabili vocft proclamant Sanctus, Pro universis
:
Relectum coelum sarcinis
Sanctus, Sanctus Dominus Deus Immolatus Dominus Queerat securis pinnulis.
Sabaoth. Ipse sacerdos Gloria Patri ingenito
Pleni sunt cffili et universa terra Existit et hostia. Gloria Unigenito,
honore gloriae tuee.
Lege prajceptum Simul cum sancto Spiritu
Te gloriosus apostolorum cho- Immolari bostias, In sempiterna saecula.
rus, te propbetarum laudabilis nu- Qua adumbrantur
merus. Divinamysteria. Hymnus medixnoctis.
Te martyrum candidatus laudet Lucis indultor Mediee noctis tempus est,
Te per orbeni terrarum
exercitus.
Et Salvator omnium Propbetica vox admonet,
sancta confitetur Ecclesia. Prfficlaram sanclis Dicamus laudes Deo
Patrem immensaa majestatis. Ve- Largitus est gratiam. Patri semper, ac Filio,
nerandum tuum verum, unigeni- Accedant omnes Sancto quoque Spiritui
tum Filium. Pura mente creduli, Perfecta enim Trinitas,
Sanctum quoque Paraclitum Spi- Sumant seternam Uniusque substantiee
1'itum, Tu Rex gloriiE, Cbriste. Salutis custodiam. Laudanda nobis semper est.
 \
B89 ANTIPHOXARIUM MOXASTERII REXCHOREXSIS. b90
TeiTorem tempus lioc habet, Angelorum ibi et martyrum Sanctumque Spiritum
Quocum vastator angelus Fulgens choras, In una subslantia,
^gypto mortem intulit, Tibi Scmcti proclamant. Respice.
DelcTit primogenita. Magnifice tu prior Unigenitus, et primogenitus,
Haec justis liora salus est, Omnium passus crucem A te obttnemus
Et quos idem timc angelus Qui devicta morte refulsisti Redemptionem nostram.
Ausus punire non erat Mundo, ascendisti ad ccelos, Respice.
Signum formidans sanguinis. Ad desteram Dei Natus es Spiritu Sancto,
-Cgyptus flebat fortiter Tibi sancti proclamant. Ex Maria vii-gine
Tantonmi diro funere; Armis spiritalibus In idipsum in adoptionem
Solus gaudebat Israhel Munita mente apostoU Filiorum, qui tibi
Agni protectus sanguine. Sancti te sunt secuti, Procreati ex fonte vivunt.
Nos vero Israhel sumus, Qui cum ipsa crucis Respice.
Lsetamur in te, Domine, Paterentur morte Haeredes et quohaeredes
Hostem spernentes et malum, Tibi sancti canebant. Christi tui, in quem,
Christi defensi sanguine.
Christe martyrum tu es Et per quem cuncta creasti,
Ipsum profecto tempus est Adjutor potens praeliantium, Quia in praedestinatione
Quo voce Euangelica Sancta pro tua gloria, A saeculis nobis est
Venturus Sponsus creditur, Qui cum victores Deus Jesus, qui nunc coepit.
Regni coelestis conditor. Respice.
Esirent de hoc saeculo,
Occurrunt sanct« virgines Tibi sancti canebant. Unigenito ex mortuis
Obviam tunc adventui, Deo obtinens corpus,
lllustris tua, Domine,
Gestantes claras lampades
Laudanda virtus, quae per Spiri .
Claritatem Dei, manens
Magno laetantes gaudio.
tum In saeeula saeculorum
Stultae vero remanent Res aetemorum.
Sanctum firmavit martyres,
Quse extinctas habent lampades,
Qui constemerent Zabulum, Respice.
Frustra pulsantes januas
Et mortem vincerent. Quia nunccepit, qui semper
Clausae jam regni regias.
Tibi sancti canebant. Fuit naturas tua; Filius,
Quare vigilemus sobrii
Manu Dei excelsa Divinae Incis gloriae tufe,
Gestantes mentes splendidas,
Protecti contra diabolum Qui est forma et plenitudo
Adventui ut Jesu
Steterunt firmati, Divinitatis tuoe frequens.
Digne curramus obviam.
Semper Trinitati fidem Respice.
Noctisque medio tempore
Toto corde servantes. PersonaUnigeniti,
Paulus quoque et Sileas
Tibi sancti canebant. Et primogeniti,
Christum vincti in carcere
Vere regnantes erant Qui est totus a toto
Conlaudantes soluti sunt.
Tecum, Christe Deus, Diximus lux de lumine.
Nobis mundus hic carcer est.
Qui passionis merito coronas Respice.
Te laudamus, Christe Deus,
Solve vincla peccatorum
Habent, et centenario Et Deum verum
a Deo vero

In te sancte credentium.
Fructu repleti gaudent. Semper semper confltemur,
Tibi sancti proclamant. Tribus personis
Dignos nos fac, Rex agie,
Futm-i regni gloriae Christi Dei gratiam In una substantia.

iEtemis ut mereamur SuppUces obsecremus, Respice.

Ut in ipsius gloriam
Te laudibus concinere. Hymnum sancti Patritii magistri
Consummemur, et in sanctam
Gloria Patri ingenito, Scotomm.
Gloria Unigenito,
Hierusalam civitatem Dei
Trinitati cum sanctis
Audite, omnes amantes
Simul cum Sancto Spiritu Deum, sancta merita
In sempitema Dicamus aUeluja.
saecula. Viri in Christo beati
Patrici episcopi
Eymnum Ilymnum ad Matutinam in
martyrum,
in naiale vel Quomodo bonum ob
Dominica. actuni
Sabbato ad Matutinam.
Similatur angelis,
Sacratissimi SpLritus divinse Perfectamque propter vitam
martyres summi
Lucis gloriae, iEquatur apostolis.
[Dei,
BeDatores fortissimi, Respice in me, Beata Christi custodit
Christi Regis potentissimi Domine, Mandata in omnibus
Duces esercitus Dei, Deus veritatis, Cujus opera refulgent
Victores in caelis Dominus Deus Sabaoth, Clara inter homines
Deo canentes. AUeluja. Deus Israhel,
Sanctumque cujus sequuntur
Excelsissime Christe, Respice. Exemplum mirificum,
Ccelormn Deus cherubin, Lumen de lumine Unde et in coeUs Patrem
Cui sedes cum Patre sacra. Referemus Filium Patris, Magnificant Dominum.
 59i
591 APPENDTX AD OPERA SANCTI GERMANI PARISIENSIS.
Sanctoque Spiritui, Propiiiansque Dei plebem
Constans in Dei timore
poculum.
Et lide iniuobilis A quo constanter cum mundis Spiritale

Super qme {ediflcatur, Possidetur actibus, Sacrum invenit thesaunim

Ut Petrum Ecclesia Quani et hostiam placentem Sacro in volumine,
Cujusque aposlolatuni Vivam offert Domino. Salvatorisque iu carne
A Deo sortitus est, Lumenque mundi accensum Deitatem pervidet,
lu cujus portaj adversum Ingens euangeUcum, Quem thesaurum emit sanctis
Inferui nou pra^valent. In candelabro levatum Perfectisque meritis,

Toto fulgens sasculo, Israhel vocatur hujus

Doniinus illum elegit
Civis regis munita Anima videns Deum.
Ut doceret barbaras
Nationes, etpiscaret Supra montem posita, Domini lidelis
Testis
Per doctrinaj retia, Copia in qua est muUa,
In lege catholica,
Et de sosculo credentes Quam Dominus possidet.
Cujus verba sunt divinis
Traheret ad gratiam Maximus namque in regno Candida oraculis,
Dominum qui sequerentur Caelorum vocabitur, Ne humanaj putent carnes
Sedem ad setheream. Qui quod verbis docet sacris, ^sseque a vermibus,
Electa Christi talenta Factis adimjilet bonis, Sed crelesti alleantur
Vendit euangelica, Bono pracedit esemplo, Sapore ad victimam.
Qua3 Hibernas inter gentes Formamque lideUuni
Verus cultor et insignis
Cum usuris exigit, Mundoque in corde habet
Agri euangelici,
Kavigiis hujus laboris Ad Deum fiduciam.
Cujus semina videntur
Tum operte pretium Nomen Dei audenter Christi euangelia,
Cum Christo regni coelestis Adnuntiat gentibus, Quae divino serit ore
Possessurus gaudium. Quibus lavacris salutis In aures prudentium
Fidelis Dei minister, /Eternam dat gratiam, Quorum quoque corda ac mentes
lusignisque nuntius Pro quorum orat delictis Sancto arat Spiritu.
Apostolicum exemplum, Ad Deum cotidie,
Christus illum sibi elegit
Formamque prsebet bonis, Pro quibus ut Deo dignas
Immolatque hostias. In terris vicarium,
Qui tam verbis quam et factis
Qui de gemino captivos
Plebi praedicat Dei, Omnem pro divina lege
Liberat servitio,
Ut quem dictis non convertit
Mundi spcrnit gloriam,
Plerosque de servitute
Fructu provocet bono. Qui cuncta ad cujus mensam
Quos redemit hominum,
Gloriam habet cum Christo, iEstimat quisquiha,
Innumeros de Zabuli
Honorem in skcuIo Nec ingruenti movetur
Absolvit dominio.
Qui ab omnibus, ut Dei Mundi hujus fulmine,
Veneratur angelus Sed in adversis tetatur, H}'mnos cum Apocalj^psi
Quem Deus misit ut Paulum Cum pro Christo patitur. Psalmosque cantat Dei,
Ad gentes apostohim, Quosque ad Eedificandum
Pastor bonus et fidehs
Ut homiuibus ducatum Dei tractat populum,
Gregis euangelici,
Praeberet regno Dei. Quam legem in Trinitate
Quem Deus Dei elegit
Sacri credit nominis,
Humilis Dei ob metum Custodire populum,
Tribusque personis unam
Spiritu etcorpore, Suamque pascere plebem
Docetque substantiam.
Super quem bonum ob actum Divinis dogmatibus.
Requiescit Dominus, Pro qua ad Christi exemplum Zona Domini prascinctus
Cujusque justa in carne Suam tradit animam. Diebus ac noctibus,
Christi portat stigmata, Sine intermissione
Quem pro meritis Salvator
t cujus sola sustentans Deum orat Dominum,
Provexit pontificem,
Gloriatur in cruce. Cujus ingentis lalioris
Ut in coelesti moneret
Percepturus prajmium
Impiger credentes pascit Clericos militia,
Coelestem quibus annonani
Cum apostolis regiiabit
Dapibus co?Ieslibus
Sanctus super Israhel.
Ne qui videntur cum Christo Erogat cum vestibus,

In via deficiant, Quod in divinis impletur, Patricius episcopus

Quibus erogat ut panes Sacrisque affatibus. Oret pro nobis omnibus,
Verba euangelica, Regis nuntius invitans Ut deleantur protinus
Et cujus multiplicantur Credentes ad nuptias Peccata qua? commisimus.
Ut manna in manibus. Qui ornatur vestimento Patricii laudes

Kastam qui custodit carnein Nuptiali indutus Semper dicamus,

Qui co-Ieste haurit vinum Ut nos cum illo
Ob amorem Domini,
Semper vivamus.
Qnam caniem templum paravit In vasis coelestibus.
 \

S93 ACTIPHOi\ARIU.M MONASTERIl BEXCHOREiNSlS. 594

Hymnum sancti ComgilU abbatis Pignus preeclaro animo Vocamus in auxilium,

nostri. Constans opere placido. Ut mereamur omnium
Recordemur justitiae Ab angelis. Vitionim escidium.
Nostri patroni fulgide Fulgebat alti fulgore
Quem Deus.
C.omgilli sancU nomine Solis vice in vertice Notus sanctorum costibus
Refulgentis in opere. Rutilantismeridie Abbatem in ordinibus
Adjuti Dei Flamine Fidei claritudine, Monachorum militibus
Sancto claroque lumine, Confirmatus ex viscere Anachoretarum sensibus
Trinitatis celsissimfe In Dei semper sidere Synodum sanctis plebibus
Cuncta tenentes regmine, Confidens sanctimonife Immo vir apostolicus
Quem Deus ad eetherea Praecipuo munimine. Clarus cunctis in sortibus,
Condusit habitacula, Quem Deus. Adauctus in sublimibus
Ab angehs custodita, Ab angehs.
Gaudium sancti Spiritus
Permansura in saecula. petram solidissimam
Habebat in visceribus,
In fundamento positam,
Audite pantes ta erga Regnum quod est sublimibus
Allati ad angelica Deo dignum et fortius. contemptorem omnium
Athletfe Dei abdita Gladium quoque Spiritus Rerum nequam prajsentium,
Ajuventute florida Levatum ad nequissiraus ducem sanctum miUtum
Aucta in legis pagina, Quo prosterneret superbus Domino mflantium
Aha sancti per viscera Tenens sanctis in manibus. tyronem fortissimum
Apta fide justitia, Ab angelis. Domino totum deditum.
Ad Dei ducta gaudia, Quem Deus.
Humilis, sanctus, benignus
Alti adlata merita Probus in Dei legibus, Positus muri ferrei
Aflatim concordantia, Humanus, justus, commodus, Vice in luce popuU
Ab angelis. Laudabilis in moribus, Dissipare, disperdere,

Bonamvitam, justitiani, Hilaris vultu, sobrius, Cuncta mala destruere,

Benignitatem floridam, Caritatis in floribus, jEdificare, plantare

Caritatem firmissimam, Decoratus ordinibus, Bona tota in commune

Deo primo adhibitam, Factus palam mortalibus More sancti Hieremise
Juxta mandatum solidam In Scripturis eruditus, Constituti in culmine.

In regno prfestantissimam, Inspiratus divinitus, Ab angelis.

Proximis sa>pe debitam In sacramentis providus, Quis contempsit praesentia

Corde sereno placitam Canonicis afTatihus Hujus aevi decidua ?
Efficiebat cognitam Testamenti prsefulgidus, Quis ascendit ad superna
In futuro fructiferam, Fervens spiritu, placidus Toto animo gaudia ?

Quem Deus. Deo canis, et piissimus. Quis volebat in aethera

Contemptura mundialium Ab angelis. Carne volare posita?
I Qualiter iste talia
Voluptatum, prsesentium Kalcavit mundum subdolum
Vitiorum firmissimum Karitatis per studium Adeptus sancta merita.
Infirmos devastantium Kastitatis firmissimum, Quem Deus
Verborum cogitarainum Contempnens omne vitium, Resit sanctam Ecclesiam
Parte Iseva versantium Inserens agrum floridum, Catholicam per regulam,
Continebat per viscerum Pectus adornans lucidum, Retinens fidem solidam
Secreta vigilantium Divinum habitacuhmi Malam contra nequitiam,
Ab angehs. Trino nomine sancitum. Suam exercens animam
Doctus in Dei legibus Quem Deus. Sanctae legis per paginam,

Divinis dictionibus Lampadem sapientiae Cujus exopto gratiam

Ditatus sanctis opibus, Constituit in pectore, Mihi adornat animam.
Deo semper placentibus, In thesauro sapientife Ab angelis.

Dedicatus in moribus, Condito Dei munere, Sapiens suos intemos

Dei Stephanus agius Inflammatus magnopere Sanctos elevans oculos
Docebat sic et caeterus Luce verse justitise, Deducebat ad superos
Dicta docta operibus Exaltatus munimine Capite sancto intentos,
Quem Deus. Legis, spiritus, literfe. Parte sancta in dextera

Elegit a primordio, Ab angelis. Collocans sua ^iscera

Quod erat in principio, Magnum adprehendit bradium Centurionis opera

,Eternnm Verhum paterno Eterna vita condignum Habens sancta per studia !

Eructatum sanctissimo Adeptus sanctum praemium Quem Deus.

Corde verum altissimo Post laborem finnissimum, suam memoriam

Tulit

Garus eidem lucido Cujus perfectum meritum Ad mansionem supernam

59b APPENDIX AD OPERA SANCTI GERMANI PARISIENSIS. S96

Caram Deo, et floridam Hymnim sancti Camelad. Ad Sextam.

Suam exercens animani, bonum esemplum
Audite Tuis parce supplicibus
Contempnens terram subdolam, Benedicti pauperis Sexta hora orantibus,
Vanam omnem insaniam Camelaci Cumiensis Qua fuisti pro omnibus,
Domans cum iVbraham Dei justi famuli. Christe, in cruce positus.

Ad terram illam optimam. Exemplum praebet in toto, Qui regnas.

Ab angelis. Fidelis in opere,
Ad nonam.
Vitam seternam fulgida Gratias Deo agens,
Exaudi preces omnium
Adeptus est sub corona, Hylaris in omnibus,
Nonahora orantium,
Ubi adsumet pra3mia Jejunus, et mansuetus
In qua, Christe, Cornelium
Permansura in sajcula Kastus hic servit Deo.
Visitasti per angelum.
Lffitatur in paupertatc,
Comitaturus agmina Qui regnas.
Angelorum prtecipua Mitis est in omnibus,
Noctibus, atque diebus Ad Vesperas.
Inquirens semper talia

VigUans in Ecclesia. Orat Dominum suum, Vespertino sab tempore

Quem Deus. Prudens, justus, ac fidelis, Te invocamus, Domine,

Xhristum orabat Magistrum. Quem cognati diligunt. Nostris precibus annue,

Summum omans obsequium, Regem Deum aspexit, Nostris peccatis ignosce.

Christi gerens officium

Salvatoremque suum In hora dimidii noctis.
Tribuit huic ajternam
Actum per apostolicum. Noctis tempus exegimus,
Hujus sequens vestigium
Vitam cum fidelibus.
Christe, in tuis laudibus,
Christus illum insinuavit
Ducens Deo exercitum Miserearisomnibus
Patriarchse Abrahffi.
In sanctum habitaculum Te ex corde precantibus.
In paradiso regnabit
Trinitatis lectissimum, Qui regnas.
Ab angelis. Cum sancto Eleazaro.
Colleciio ad Sccundam. Ad Nocturnum.
Hymnimi Deo cum cantico
Esto nobis protector in ista die, Jesu clementer visita
Immolabat Altissimo,
Domine sancte Pater omnipotens Nocte orantes media,
Diei noctis circulo
cum triumpho, seterne Deus, et misci'ator, etmi- Qua divina potentia
Orans stepe
dux no-
sericors, et auxiliator, et Petri solvisti vincula.
Nunc cantavit sub numero
Canticum novum Domino bis,et inluminator cordium nostro- Qui regnas.

Junctus choro angelico rum. Custodi, Domine, cogitatio- Ad Matutinum.

Summo sanctis in jubilo. nes, sermones, opcra,utpossimus Deus, subveni ommbus
Quem Deus. placere in conspectu tuo, Domi- Te ter sanctmii laudantibus

Zona cinctus justitise,

ne, et perficere vohmtatemtuam, Unumque contitentibus
Castitatis eximioe.,
et ambulare iu viarecta tolo no- Sacris hymnorum cantibus.
strffi vitaj tempore.
Mundo opertus siudone, Qui regnas.
In signo castimoniaj, Item alia ad Secundam.
Item ad Matutinum.
Foeminalia lucida; Te oramus, Altissime,
Gallorum Christe cantibus
Habens toto es viscere, Esorto solis lumine,
Christo oriens nomine,
Te deprecor sonantibus
Cujus sancto pro opere
Adestonobis, Domine,
Petri ob quondam fletibus
Reddetur mercis condigne.
Nostris intende precibus.
Quem Deus ad ajtherea Qui regnas in saecula.
Qui regnas.
Conduxit habitacula, Ad Tertiam,
Ab angelis custodita, Christi per horam tertiam Item alia ad Matutinum.
Permansura in ssecula. Deprecamur clementiam, Deus, qui pulsis tenebris
Per merita et orationes sancti Uti nobis perpetuam Diei lucem tribuis,

Comgilli abbatis nostris omnesnos, Suam tribuat gratiam, Adventum veri luminis
Domine, in tua pace custodi. Qui regnas. Tuis effunde famulis.

Item ad Secundam, nem nobis poscentibus jubeas concedi. Qui regnas.

Exaudi nos, Domine, supplices tuos, qui in hac
Ad horam Sextam.
hora prima diei referimus tibi gratias Domino Deo
Omnipolens eeterne Deus, qui nobis magnalia fe-
nostro, qui nos redemisti tuo sancto sanguine, ut
cisti,sexta hora sanctamCrucem ascendisti, et tene-
preces ac petitiones nostras vice primitiarum tibi
bras mundi inluminasti, sic et corda nostra inlumi-
oblatas pie clementerque suscipias. Qui regnas.
nare digneris. Qui regnas.
Ad horam Tertiam.
Tibi subnesis precibus Christo Domino supplica- Ad horam Nonam.
mus, qui in horatertia diei Spiritum sanctum apo- Nona agitur diei hora. Ad te, Domine, directasup-
stolis orantibus emisisti, ejusdem gratise participatio- plicatione, qua cultoribus tuis divina monstrantur
597 ANTIPHONARIUM MOXASTERII BEiNCIIORENSlS. 598
Oratio communis fratmm.
miracula nostra quoque eorum imitatione corda in- A
lumina. Qui regnas.
Ne memineris iniquitatum nostrarum antiquarum.
Cilo anticipent nos misericordiaj tufe, quia paupe-
Ad
Vespertinam.
Vespertina oratio nostra ascendat ad aures divinm res facti sumus nimis. .\djuva nos Deus salutaris nos-

majestatis tuae, et descendat benedictio tua, Domine, ter; propter gloriam nominis tui , Domine, libera
super nos, quemadmodum speravimus in te. Qui nos ; et propitius esto peccatis nostris propter nomea
regnas. tuum. Ne tradas bestiis animam confitentem tibi.
Ad initium Noctis. Animas pauperum tuorum ne obliviscaris in finem.
Deus, qui inextricabiles tenebras inluminas noc- Respiceintestamentum, Domine. Deus, inadjutorium
tium densitatem, caliginis inlustras, corda nostra in meum intende; Domine,ad adjuvandum mefestina.
opere mandatorum tuorum, te oramus, Domine, cu- Festina, Domine, liberare nos es omnibus peccatis
stodias. Qui regnas. nostris.
Ad initium noctis. Fro baptizatis.
Evolutis nunc diei temporibus, nocturnisque spa- Salram fac populum tuum, Domine, ct benedic
tiis supervenientibus, Dei misericordiam deprece- bffireditati tuae, et rege eos, et estolle, Domine, illos

mur, ut suppleti divinis sensibus, tenebrarum ope- g usque in sseculum. Miserere Ecclesiae tuae Catholicee,
ribus renuntiare possimus. Qui regnas. quam in tuo sanguine redemisti. Qui regnas.
Ad pacem celehrandam. Esurge, Domine, in requiem tuam. Tu es arca
Injuste egimus. Redemisti nos, Domine, Deus ve- sanctificationis tuae. Sacerdotes tui induantur justi-
ritatis, in tuo sancto sanguine, nunc adiuva nos in tiam, et sancti tui, etc. Qui, etc.
omnibus Jesu Christe, qui regnas. Laetentur in te, Domine, omnes sancti tui, qui spe-
Pax multa diligentibus, pas tua, Dominei rex coe- rant in te in omni veritate,
lestis, permaneat semper iu visceribus nostris, ut
Pro abbate.
non timeamus a timore nocturno. Qui regnas. Dominus conservet eum, et vivificet eum, et bea-
Incipit Symbolum.
tum faciat eum in terra. Dominus custodit te ab
Credo in Deum Parem omnipotentem invisibilem,
omni malo,custodiatanimam tuam Dominus. Domi-
omnium creaturarum visibilium, et invisibUium con-
nus custodiat introitum tuum es boc nunc et usque
dilorem.
in soeculum.
Credo et in Jesum Cbristum Filiura ejus unicum
Custodi nos, Domine, ut pupillam oculi, sub um-
Dominum nostrum, Deum omnipotentem, concep-
bra alarum tuarum protege nos.
tum de Spiritu Sancto, natum de Maria virgine, pas- C Protegere et sanctiiicare digneris omnibus omni-
sum sub Pontio Pylato, qui crucifLsus, et sepultus
potens. Qui regnas, etc.
descendit ad inferos, tertia die resurresit a mortuis,
Pro fraternitate.
ascendit in coeUs, seditque ad dexteram Dei Patris
Tu, Domine, servabis nos, et custodiesnos a gene-
omnipotentis esinde venturum judicare vivos, ac
ratione hac in seternum.
mortuos.
Exaudi orationes nostras pro fratribus nostris, ut
Credo et in Spiritum sanctum Deum omnipoten-
illis Deus miserearis.
tem unam habentem substantiam cum Patre et Filio,
Pro pace populomm, et rcgum.
Sanctam esse Ecclesiam catbolicam, abremissa pec-
Dominus virtutem populo suo dabit. DomLnus be-
catorum, sanctorum communionem, carnis resurrec-
nedicet populo suo in pace.
ctionem. Credo vitampost mortem, et vitam aeternam
Pacem pra^stare digneris omnibus, omnipolens
in gloria Christi. Hsec omnia credo in Deum. Amen.
Deus. Qui regnas, etc.
Oratio Dominica.
In blasphemantibus.
. Pater noster, etc.
Domine, misericordia tua in saeculum, opera ma-
Ad Noctwnum
Per horani mediae noctis tunc gavisi sunt angeh D nuum tuarum ne despicias.
de nativitate Domini nostri Jesu Christi. Ita et nos Domine Deus yirtutum, ne statuas illis hoc in pec-
laetari debemus in tua sancta pace omnipotens Deus, catum.
Pro impiis.
qui vivis, etc.
Ad
Matutinum. Judica illos, Deus, decedant a cogitationibus suis;
Tu es, Domine, inluminator caliginum, conditor- usque inritaverunt te, Domine.
que elementorum, remissor criminum; misericordia Confundantur iUi, qui confidunt in se, et non nos,
tua, Domine, niagna est super eos qui te toto corde Domine, qui confldimus in te.

requirunt. Majestas tua, Domine, mane nos esaudiat, Pro iter facientibus.

et deleat delicta nostra, quae tibi non sunt abdita. Domine, salvum fac,o Domine, bene prosperare,
Qui regnas, etc. Prosperitatem itineris praesta famulis tuis. Qui, etc.
Item ad Matutinum. Confiteantur tibi, Domine, omnia opera tua, et
Tu es spes et salus. Tu es vita et virtus. Tu es ad- sancti tui conflteantur tibi.
jutor in tribulationibus. Tu es defensor animarum Tibi gratias agunt anunae nostrae pro innumeris
nostrarum, Deus Israhel in omnibus. Qui regnas, etc. beneficiis tuis. Qui regnas, etc.
599 APPEiNDIX AD OPERA SANCTI GER.MANI PARlSIENSiS. 600
Pro ekmosynariis.
^ Ad martyres.
Dispersit, dedit pauperibus. Justilia ejusmanet m Deus, qui sanctos tuos cum mensura approbas, et
seeculum ssculi, cornuejus esaltabitur in gloria. sine mensiu-a gloriflcas, cujus prfficepta finem ha-
Eleemosjnas facientibus in hoc mundo relribue, bent, et prtemia terminum non habent, exaudi per
Domine, in regno tuo sancto. illorum merita preces nostras, et tribue ut eorum
Pro infirmis. palrociuia adjuvent nos _ad fidei profectum, ad bo-

Esclaniaverunt ad Dominum, cum tribularentur, noriini operiun fructum, ad prosperitatis bonum,

et de necessitatibus eorum liberabit eos. ad salubritatis commodum, ad religionis cultum, ad

Tribue, Domine, tuis famulis sanitatem mentis, et divini timoris augmentum

Dominum nostrum
per
corporis. Jesum Cbristum Filium tuum, quiest Hexregum, et
Exurge, Doraine, adjuva nos, et redime nos pro- Dominus dominanlium, et gloria futurorum, re-
pter nomen tuum. gnans, et permaneus una cum aeterno Spiritu san-

Adjulorium nostrum in nomine Domini. cto in ssecula saeculorum.

Salvare nos digneris per invocationem sancti tiii CoUectio jwst canficum.
nominis. Qui regnas, etc. Deus, qui eseunti es .'Egypto populo tuo maria
Deus, qui sanctis martyribus et electis tuis coro- B divisisti, et suspensis utrinque marginibus in speeie
nam martvTii prpestitisti, te oramus, Domine, ut muri erigi Uuenta jussisti, animas quoque nostras a
eorum meritis obtineamus veniam, qui tantam glo- diluvio peccatorum liberare digneris, ut transire vi-

riam non meremur. Qui regnas, etc. tiorum gurgitem valeamus hoste contempto, Salva-
Ad te, Domine, clamabo. Deus meus ne sileas a tor mundi, qui cum aelerno Patre vivis, dominaris
me. ac regnas cum Spiritu sancto in seecula saeculorum.

Dominus virtutum nobiscum, susceptor noster CoUectio post benedictionem inieromm.

Deus Jacob. Esaudi preces nostras, omnipotens Deus, et pree-
Adjutor nosterDeus Jacob miserere nobis, Domiue. sta ut sicut in decantato hymno beata puerorum in-
Qui regnas, ete. stituta sectamur, ita tuomunere peccatorum laqueis
Ad collectas.
absoluti aeterni ignis non ambiamur incendiis Sal-
Sanctus in sanctis, Agnus immaculatus, gloriosus
vator mimdi, qui cum Patre vivis, etc.
in coelis, mirabilis in terris, prajsta nobis, Domine,
CoUectio post tres psalmos.
secundum magnam misericordiam tuam, Deus, quse
Te, Domine, de coeUs laudamus, tibi ut canticum
te petimus et oramus. Qui regnas.
C novum cantare mereamur. Te Dominum in sanctis
Ad martyres.
deprecamur, ut omnia nostra vota
tuis venerabiliter
.'Eternum virtutis tufe nomen omnipotens Deus mundi. Qui
suscipias, peccata dimittas, Salvator re-
oramus, uli nos martyrum et omnium sanctorum
gnas, etc.
tuorum meritis soc ios flde pares, devotione strenuos, Collectio post Euangelium.
passione consimUes in resurrectione felicium facias Exultantes gaudio pro reddita nobis hujus diei
coeequari. Quiregnas, etc. luce omnipotenti Deo laudes gratiasque referamus,
secundum magnam, elc.
Miserere mei, Deus, ipsius niisericordiam obsecrantes, ut diem dominicEe
Tribue, Domine, petentibus te ex fide secundum Resurrectienis nobis solemniter celebranlibus, pa-
magnammisericordiam tuam, Deus, quiregnas, ete. cem et tranquUlitatem, lcetitiam preestare dignetur,
Ad Nocturnum. uta vigilia matutina usque adnoctem clementiae suae
Media nocte clamore facto, ut nos inveniamur pa- favore protecti, exultantes lEetitia perpetua gaudea-
rati sponso, qui regnas, etc. mus per Dominum nostrum Jesum Christum. etc.

Ad Matutinum. Super hymnum.

Deus Deus noster, ad te de luce vigilare debemus, Sancte Domine, inluminatio, et salus vera creden-
et tu excita de gravi somno, et hbera de sopore ani- D tibus, Resurrectio Dominica; claritatis, inlumina cor
mas compungamur,
nostras, et in cubilibus nostris nostrum,ut trinitatis scientia, et unitatis cognitione,

ut tui essememores mereamur. Qui regnas, etc. filii lucis, et membra Christi, ac templum sancti Spi-
Tu es spes et salus. Tu es vita et virtus. Tu es ad- ritus esse mereamur, qui regnas in saecula saeculo-
jutor in tribulationibus. Tu es defensor animarum rum.
De martyribus.
nostrarum, Deus Israhel, in ommbus. Qui re-
gnas, etc.
Hi sunt, Domine, qui, felici cruore perfusi, dum
Ad Matutinum. blandientem mundi hujus inlecebram gloriosa pas-
qui in altis habilas, et humUia respicis in caelo sione despiciunt, mortem morte vicerunt, conside-

et in terra, in mari et in omnibus abyssis, de pro- rantesque tenebras hujus lucis certo termino, ac fine
fundo cordis te deprecamm", ut firmes manus nos- ruituras, sumpserunt de pcena vitam, et de morte
tras ad prseUum, et digitos nostros ad bellum, quo victoriam. Rogamus te, Christe, ut eorum precibus
possumus in matutino intei'ficereomnes peccatores adjuvarimereamm', quorum cousortesessenon pos-
terrae nostraj ac nos indefice mereamur et templum sumus per te, Christe,;qui cum Patre vivis, domina-
sanctum tuum Christe. Qui regnas, etc. ris, et regnas.
601 .VMTIPHONARIIM MONASTERll BENCHORENSIS. 602
Super Cantemus Domino gloriam. Kem pos« Benedicite.
^
Deus, qui cotidie populum tuum jugo iCgyptiaj Deus, qui tres pueros de fornace eripuisti, sic uos
servitutis absolvis, et per tluenta spiritalis lavacri in eripias de suppliciis inferni, cpii regnas in sascula.
terram repromissionis devicto lioste transducis. Da Post Laudate Dominum de coelis.
nobis de vitiorum impugnatione victoriam, et de- Te laudamus, Domine, cum sanctis tuis, ut preces
victis tenebris nostris deducas heereditatem in San- nostras suscipere digneris, qui regnas, etc.
ctuario, quod prffiparaverunt manus tuffi, Salvator Post Euangelium.
mundi, qui cum ceterno, etc. Resurgentem in hoc diluculo Dominunv depreca-
Super benedictionem trium pueronim. mur, ut et nos in vitam feternam resurgamus per
Sancte Domine, et gloriose mirabilium virtutum omnia ssecula saeculorum.
effector, qui tribus pueris inter supplicia constitutis Post hymnum.
adsistis, cui factum facile est ignium temperare na- Resurrectionem tuam, Christe, veneramur, per
turam, vim quodammodo exustantium coercere
et quam in ffitemum salvari mereamur per omnia sae-
flammarum, ut inter incendia frigida hjTnnum tibi cula.
canentes cum magna victoria exultarent, eamdem
Christe Deus, (jui in salutem populi tui Israhel ad-
nunc, Domine, ad liberandos, ac protegendos nosBjutor et protector fuisti, quem per siccum mare ab
dona virtutem, Salvator mundi. ^gypto duxisti, salva nos hoc modo ab jugo peccati.
Super Laudate Dominum de coelis. Qui regnas in saecula.
Quem cuncta canite elementa Dominum laudent. Post hymnum trium puerorum.
Cujus confessio sacra eadem in cffilo, et terra, et Te enim, omnipotens Deus, benedicimus jure, qui
piprnora Sion novum tonanti dicite hymnum, facturi tres pueros liberastiab igne, nos quoque de suppUcio
judicium nefandiis in flne conscriptum, perstrepite mortis aeternac propter misericordiam tuam eripe,
diversis spiritales melodise modis, ut Christum con- qui regnas, etc.
laudent spiritus per ssecla omnes, qui cum Patre Post Laudate Dominum de coelis.
vivit. Deus altissime Rex angelorum Deus, laus om-
,

Super canticum.
nium elementorum, Deus gloriae, et exultatio san-
Deus qui impiam .Ec-vptum dienniis corruptioni-
ctorum, custodi animas servorum tuorum, qui re-
bus multas, et diviso mare planum iter populo praj-
gnas in saecula.
stas, preces exaudi, qusesumus, nostras, et nos no-
Post Euangelium.
stris taliler hostibus salva, Salvator mundi. Qui re-
Canticis spiritalibus delectatim nos, Christe, con-
gtias, etc. <
'

sonantes canimus tibi, quibus tua Majestas possit

Poit beneclictionem trium pueromm. placari, oblata laudis hostia spiritali, qui tecum vi-
Deus, qui pueris fide ferventilius foruacis flam-
vit, etc.
mam frigidam facis, et tribus invictis morte devicta Item post Euangelium.
quartusadsistis, precamurnobissestibus carnistalem Diluculo lucis Auctore resurgente, exultemus in
virtutem pr;estes adustis per te, Jesu Christe, qui Domino, devicta morte, quo peccatapossimus semper
regnas, etc. obire, vitaeque ambulemus in novitate, qiii tecum
Post Laudate Dominum de ccelis. vivit, etc.
Deus noster, Deus omniiun animarum, te adora- Post hymnum.
mus, ut in hac vigilia solempnitatis ad missa perve- Lux orta est in luce prima, exordio dierum anti-

nire praestfis, quo usqne tenebrte iniipitatis nostree quo facta, Unigenitus tuus, Domine, qTii nostra
convertantup in lumine, sicut sol in meridie splen- abluere venit per crucem peccata, qui tecum vi-
descit, Salvator mundi, qui regnas, etc. vit, etc.

Post Euangelium. De martyribus.

Dominicam, nostrfe Resurrectionis initium, vene- Triumphalium memores martynim tuorum, qui
rantes, Trinitati Deo nostro debitas laudes, et grates D pi'o te toleravere vesilla passionum, precamur, ut

unito referamus affectu, obsecrantes misericordiam per sancta merita ipsorum nostrorum vemam me-
ejus, ut nobis Domini et Salvatoris nostri beatse Re- reamur peccatorum. Qui regnas, etc.

surrectionis participium tam in spiritu quametiam in Post Cantemus.

corpore concedat, qui cum Patre vivit, etc.

Plebs Israhel in figuram nostri liberalur iu trans-

Post hymnum. itu maris. Nos ergo per gratiam baptismi libera tu ab
Respice, Domine, ad preces nostras, qui infirmi- exitiis mundi. Qui regnas, etc.

tates visitasti humanas, et tuam nobis sanctiflcatio- Post Benedicite.

nem largire, et immortahtatem, Christe, qui re- Ut tres pueros in flamma salvasti descensu in for-
gnas, etc. nacem coelestis nuntii, sic nos per Angelum magni
Item post canticum. consilii liberare digneris ab igne inferni. Qui re-
Summerso in mari Pharaone hberatur Israhel. gnas.
Nos quoque per baptismi gratiam et crucis trium- Post Laudate Domimmi de coelis.

phum ab ommi malo queesumus liberari perte, Chri- Deus, quem esercitus canit coelorum, quemque
stc, etCj Ecclesia laudat sanctorum, quem hyninizat spiiitus
603 .VPPENDIX AD OPER.\ SANCTl GERMANI PARISIENSIS. 604

umversorum miserere, obsecro, omniuia nostro-

j^
Pos< Laudate Dominum de ccelis.

rura, qui regnas, etc. Laudent te, Domine, angeU, virtutes, sydera, po-
Cantemus.
Siiper testates, et quse ortum suum tibi debent offlcio tuee
Cantemus libi, Domine exercituum Christe, oran- laudationis exultent, ut per universitatis armoniam
tes, ut queraadmodum exemisti dilectum populum tibimet concinnentem fiat, ut in ccelo, ita et in terra
tuura captivitatis acerrimajjugo, iter demonstrante voluntas tua. Sit tibi, precamur, Domine, beneplaci-
eis nubis columpua per diem, eadem ignis quoque tum in populo tuo, ut per exaltationes tuas in ejus
pernoctem. Finditur ergo mare dextera, laevaque in faucibus coUocatas, maneat in singulis et verbi tui
abruptum; digestis aggeribus stupens unda solida- armatura, qua doceas, et vits nostrae veritas, qua
tur; tuus populus navigat plantis. Mirares I iterejus semper aspicias, et salus, qua mansuetos exaltes,
neceques potest sequi, nec ratis. Maria tympanum quia secundum multitudinem magnitudinis tuse te
quatit, bymnus iste canitur, grex peculius tuetur. laudamus, Domine, gratia laudationis ostensae, im-
Ita et nos ab insectatione veteris inimici, et aib onmi molatione per psalterium, mortiflcatione per tympa-
periculo mundi liberare digneris, Salvator mundi, num, congregatione per chorura, exultatione per
quicum c-eierno Patre vivis, dominaris ac regnas una organura, jubilatione per cymbalum, ut semper mi-
cum aeterno Spiritu san(-to in scecula sfeculorum. B sericordiam tuam habere mereamur, Christe Salva-
Super benedictionem trium puerontm.
tor mundi, qui cum aeterno Patre vivis, ctc.
Tres Hebrei venerabiles nuraero, saci'amento mu-
niti, aitate teneri, sed fldei soliditate robusti, amore Super Cantemus Domino.
divin» religionis Regis adorare imaginem contempse- Domine, qui Cinchrim fugientes tueris bis senas
runtjUtpote qui ipsumcontempserant Regeni, quiira per invisa tribus ffimulum itinera, prius Huctibus in
sufllatussolitoseptiesampliuscarainumjussitincendi, binis montiumutrimque redactis celsorum, ceu jugis
acpice et stupaarmatura citariincendiuraaestuantibus abrupte arentibus taUs squore murum quasi et de
globis. Erubescit quoque ipsum alienis ignibus cojlura. petra lymphas producens; mergatur ergo ut ohm
Illo praecipitantur insontes, ibidemque te, propter piorum supplicium hostis eeterni, queesumus, stato-
quem prsecipilantur, inveniunt, Ciriste. Taliter et res currum, quod est cujus affatus, actusque cum
nos ex tyranni intellectualis furore, et ab ingenito cogitatu celeri nequam sit Pharaoni Rex Israhelera
igni digneris liberare, Salvator mundi, qui cmn verum, quse unda salvat, ut Christo carmina canat,
setemo Patre vivis, etc. per saecla, qui cum Patre vivit.

Versiculi familise Benchuir. Super petram constructa, Undecumque invicta,

Benchuir bona regula, Nec non vinea vera Vere regalis aula,
Recta, atque divina Ex iEgypto transducta, Variis gemmis omata,
Stricta, sancta, sedula, Certe civitas fu'ma, Gregisque Christi caula,
Summa justa, ac raii-a. Fortis, atque munita, Patre summo servata,
Munther Benchuir beata Gloriosa, ac digna, Virgo valde foecunda,
Fide fundata certa, Supra montem posita. Haec et mater intacta,
Spe salutis ornata, Arca cheiiibin tecta, Lseta, ac tremebunda,
Caritate perfecta. Omni parte aurata, Verbo Dei subacta.
Navis numquam turbata, Sacrosanctis referta, Cui vita beata
Quamvis iluctibus tonsa, Yiris quatuor portata. Cum perfectis futura,
Nuptiis quaque parata Christo regiua apta Deo Patre parata,
Regi Domino sponsa. SoUs luce amicta Sine fide mansm-a.
Doraus dehciis plena. Simplex, simulque docta. Benchuir bona regula.

Collectio super hominem qui habet diabolum. n Cantemus et Benedicite.

Incipiunt antiphonx siiper

Domine samcte Pater omnipotens aeterne Deus, ^gypto Patres nostri et pertransierunt
Educti ex

expelle diabolimi, et gentilitatem ab horaine isto de pedibus Rubrum mare, dixeruntque laudem Domino
capite, de capOIis, de cerebro, etc. nostro.
Tres pueri in camino missi sunt, et non timue-
Oratio de Martyribus.
Deus, qui martjTibus tuis largitus es regnura, no- runt llanmiam ignis, dixeruntque laudem Domino

bis autem peccatoribus veniam preestare digneris. nostro.

Hi coronam suam passione per fidem meruerunt Filii Hebrffiorum penetraverunt, Israhelitae plebes

nos vero pro iniquitatibus et praevaricationibus no- transierunt per siccum mare, laudemque dixerunt.

stris remissionem a te et misericordiam postulamus, Tres pueri te orabant de medio ignis, ad te clama-

per te, Jesu Christe. bant ex una voce, bymnumque dicebant.

Incipit antiphona in NataleDomini swper Domine

n Gloriosus in Sanctis, mirabilis in majestatibus, fa-

refugium, ad Secundam. ciens prodigia.

Ah hodierno dienox rainuitur, dies crescit, concu- Benedicamus Deum Patrem et Filium, et Spiritum

tiuntur tenebrfe, luraen augetur, et in lucro lucis sanctum Dominum.

noctuma dispendia transferentur. Destram, leevamque Moyses aspexit viam regalem.
60S ANTIPHONARIUM MONASTERII BENCHORENSIS. 606

polmn [forte populumj edusit, ad littus maris usque

^ , Ad communkare.
perduxit Corpus Domini accepimus, el sanguine ejus potati
Fornacis flammas pueri conterapserunt, Christo sumus, ab omni malo non timebimus, quia Dominus
jugiter immolaverunt, viam iniquam dereliquerunt. nobiscum est.

Super Laudate Dominum de eoelis. Item alia.

De coelis Dominum laudate, psallerium jocundum In labiis meis meditabor hymnum, alleluja ; cum
immolate, laudate eum in sono tul)a3. docueris me, ego justitias respondebo : Alleluja.

Pharao demersus est in Rabrum mare. Moyses Item alia.

pertransit in sicco pede maria, dixit Deo cantate. Gustate et videte, alleluja, quam suavis est Domi-
De martyribiis. nus, alleluja.
Alia.
Post ignes et laminas, cruces, atque hestias sancti
cum magno triumpho vehuntur in regno et iu re- Hoc sacrum corpus Domini et salvatoris sangui-
frigerio.
nem suraite vobis in vitam perennem. Alleluja.
In invocatione sanctorum Martyrum miserere, Item alia.

Deus supplicum tuoram. Quara dulcia faucibus meis eloquia tua, Domine.
Super Domine refugium, in Dominicorum Item alia.
die. g
Converlere, Domine, usquequo, et deprecaiilis es- Hic est panis vivus, qui de coelo descendit. Alle-

to super servos tuos. luja. Qui manducat ex eo, vivet in seternura. Alle-

Item alia. luja.

Item alia.
Respice in servos tuos et in opera tua, Doraine.
Refecti Christi corpore et sanguine, tibi semper,
Item alia.
Repleti sumus mane misericordia tua. Domine, dicamus AUeluja.:

Alia cotidiana. Ad Vesperum et ad Matutinam.

Sit splendor Domini Dei nostri super nos. Gloria in Excelsis Deo, et in terra pas, etc.

Memoria abbatum nostrorum. Famosum mundi magistrum, Tantis successit Camanus

Sancta sanctorum opera Quos. Vir admirabilis omnibus.
Patrum, fratres, forlissima Gratum fecit Fintenanum, Christo nunc sedet supremus,

Benchorensi in optima Heredeni, almum, inclytum, Hymnos canens quindecimus,

Fundatorum Ecclesia, IUustravit Machlaisreum, Zoen ut carpat Cronanus,
Abbatum eminentia Kaput abbatum omnium, Conservet eum Dominus.
Numerum, tempora, nomina. Lampade sacra Seganum Quos.
Sine fine fulgentia, Magnum Scripturse medicum.
Audite magna merita, Quos. Horum sanctorum merita
Quos convoeavil Dominus Notus vir erat Beracnus, Abbatum fidelissima
Coelorum regni sedibus. Ornalus et Cumnenus, Erga ComgUIum congrua
Amavit Christus ComgOlura Pastor Coliunba congruus, Invocamus altissiraa,
Bene et ipse Dorainum, Querela absque Aidanus, Uti possimus omnia
Carum habuit Beognoum, Rector bomis Bautherius, Nostra delere criraina
Domnum ornavit jEdeum. Summus antistes Cronanus. Per Jesum Christum Beterna
Elegit sanctum Simlanum Quos. Regnantem in ssecula.

ORIGO
CANTUUM ET CURSUUM ECCLESIASTICORUM
EX CODICE VETUSTISSIMO.
{Spelman. Concil. Anglic. tom. I.)

Si sedulo inspiciamus cursus auctores, in exor- r Inde postea relatione beati Photini martyris, cum
dium reperimus decantatum fuisse, non sicut aliqui quadraginta et octo martjTibus, retrusi ergastulum,
imperiti fuisse, vel varie objectiones pertulerunt, relatione ad beatum Cleraentem IV loci successoris
adhuc multi conantur fore. Petri apostoli deportaverunt, et beatum Inerenium
Beatus Trosiraus episcopus Arelatensis, et sanctus episcopum beatus Clemens ordinavit. Hoc in libro

Photinus martyr et episcopus Lugdunensis discipu- sancti ipsius Inerenii episcopi et martyris reperies.
lus sancti Pelri apostoli, sicut et refert Josephus et Edoctus a beato Polycarpo Hismernioram episcopum
Eusebius Cffisariensis episcopus, cursum Romanum et martyrem, qui fuit discipulus Johannis apostoli,
in Galleis tradiderunt.
^Ol APPENDIX AD OPER-\ SANCTI GERMANI PARISIENSIS. 608
siciit refert historiograffus Josephus et Hiereneus ^ dra summi honoris, pro reverentia sanctitatis eorum
episeopi in suo liLro. sunt adepti.
Johannes evangelista primum cursum Gallorum Et postea in Britanniis vel Scottiis praedicaverunt,
dncantavit: inde^postea Poljxarpus discipulus sancti quo3 Vita Germani episcopi Antisiodorensis, et Vita
Johannis: inde postea Hiereneus rpii fuit episcopus beati Lupi adtirmat, qui beatum Patricium spiritali-
Lugdunensis Gallei. Tertius ipse ipsum cursum de- ler litteras sacras docuerunt atque enutrierunt, et
cantavit in Galleis. ipsum episcopum pro eorum prsfdicatione archie-
Inde modulationibus, series Scripturainim Novi ac piscopum in Scottiis et Britanniis posuerunt, qui
Veteris Testamenti, diversorumprudentium virorum vixit annos centum quinquaginta tres, et ipsum cur-
paginis, non ne propriis, sed de sacris Scripturis re- sum ibidem decantavit.
ciperent [receperunt] antiphonias et responsoria, seu Et post ipsum beatus Wandilochus senex, et bea-
sonus, et AUeluias composuerunt, et per universum tus Gomogillus, qui habuerunt in eorum monasterio
orbem terrarum, ordo cursus est. Non sicut multi monachos circiter tria milia.
opinantur, ut Gallicanus quidam clericus Britto mo- Inde'beatus Vi^andilochus in praBdicationis mini-
dulatione deditus quod ipsum edidisset, quod non sterium abbato Gomogillo missus est; et beatus Co-
facit quod beatus Hieronymus presbyter, Germamis B lumbanus partibus Galliarum destinati sunt Luxogi-
et Lupus episcopi, Pelagianam hwresim, vel Gallia- lum monasterium, etibidem ipsum cursum decan-
nam (quK nomen ipsius tilulatur) ex Britanuiis et taverunt.
Scottiis provinciis expulerunt, unde aUum cursum Et inde postea percrebuit formam sanctitatis eo-
qui dicitur praesente tempore Scottorum, que .... sa rum per universum orbem terrarum,et multa coeno-
opinione jactatur. bia ex eorum doctrina tam vii'orum quam puella-
Sed beatus Marcus evangelista, sicut refert Jose- rum sunt congregata.
phus et Eusebius in libro iv, totam ^gyptum vel Ita- Et postea inde sumpsit exordium sub beato Co-
liam taliter prfedicaverunt, sicut unum Ecclesiam, lumbano, quod ante beatus Marcus evangelista de-
ut oumis sanclus, vel Gloria in excehis Deo, vel ora- cantavit, et si nos non creditis, inquirite in Vita
tione Dominica, et Amen universi tam viri quam fe- beati Columbani et beati Eastasi abbatis, plenius in-
minffi decantarent. Tanta fuit sua praedicatio unita, venietis, et dicta beati Attheleliabbatis Ebovensis.
et postea Evangelium ex ore Petri apostoli edidit. Est alius cursiis orientalis a sancto Cromatio et
BeatusHieronymus adfirmat ipsumcursum qui di- Eliodoro et beato Paulino, seu et Atlianasio episcopo
citur prsesente tempore Scottorum, beatus Marcus editus, que iu Gallorumconsuetudinemnonhabetur,
ipsum Gregorius Nanzenzenus,
decantavit, et post '

quce sanctus Macharius decantavit, hoc est, per duo-

quem Hieronymus suum magistrum esse adfirmat. denas, hoc est, unaquseque hora.
Et beatus Basihus frater ipsius sancti Gregorii, An- Est et alius cursus quem refert beatus Augustinus
tonius, Paulus, Macharius, vel Johannes et Malchus episcopus, quodbeatus Ambrosius propter hteretico-
secundum ordinem Patrum decantaverunt. rum ordinem dissimilem composuit, quem in Italia
Inde postea beatissimus Cassianus, qui Livoreuse antea decantabatur.
monaslerio beatum Honorium habuit comparem. Et Est et alius cursus beati Benedicti, qui ipsum sin-
post ipsum beatus Honoratus primus abbas et sau- gulariter pauco discordante a cursu Romano quem
ctus Csesarius episcopus qui fuit in Arelata et beatus in sua regula repperis scriptum sed tamen beatus :

Porcarius abbas qui in ipso monasterio ipsum fuit, Gregorius Romaj pontifex, quasi privilegium
ui-bis

cursum decantaverunt, qui boatum I.opum etbeatum monachis ipsum sua autoritate in Vita sancti Beue-
Germanum monachus in eoriun monasterio habue- dicti in libro Dialogorum adftrmavit, ubi dixit non
runt. Et ipsi sub normam reguli ipsum cursum il)i- aliter sanctus vir dooere, nisi sicut ipse beatus Bene-
dem decantaverunt,'et postea in episcopafus cathe- diclus vixit.

ANTIQlllM MARTYROLOGIUM GALLICANIM

EX MS. ILLUSTRISSIMI DOMINI CHAUVELIN, REGIORUM SIGILLORUM CUSTODIS.
(Marten. ampliss. coU. tom. VI.)

INCIPIT MARTYROIiOGIUM.
.lANUARlUS. r\ .Macharii abbatis. Ha:c in Ji^thiopia, Rutuli, Clau-
Januarius habet dies x.vxi, luna xxx. diaj, Aurigo, Vetali, Yerlise, Stephani.
Kalendas Januarii, Circumcisio Domini nostri Jesu
Christi secundum carnem. III Nonas Jan., Cyrici, Primi. Parisii civitate, Deposi-

In^ Oriente, Stephani. Nicomedia, Euplirosini epi- tio sancta? Genovefffi virginis.

scnpi, Primiani. Vienna civitate, beati Florenti episcopi.

IV Nonas Jan., Antiochia, Syridoni episcopi, Firmi, Pridie Nonas Jan., in Africa, Aquiiini, Gemini
609 ANTIQUTOf MARTYROLOGIUM GALLICAiNUM. filO

Quinti. In oriente, Bononia, Ermentis, Aggei et\ VlIKal. Februarii, iu iNitia, Smurnee, Passio saucti
Gagi. Polycarpi, Fabiani, Saliaui, Sydonis.
Nonas Jan., Hierosolyma, Depositio Simeonis pro- VI Kal. Feb., in ApoUonia, Gagi, Celesti, Donativi,
phetse. Poblii.

VIII Idus Januar., Epipbania Domini nostri Jesii V Kal. Febr., Roma?, Natale sanctee Agnetis virgi-

Christi, Petri et Marci. Civitate Redonis, nativitas nis de nativitate, Davili, Juliani.

et ordiuatio episcopatus et depositio sancti Melanii IV Kal. Feb., in Tuscia, Constanti, Hyppoliti epi-

episcopi ibidem celebris. scopi. Treveris, Depositio Valerii episcopi.

VII Idus Jan., Nicomedia, Luciani presbjrteri, Feli- III Kal. Feb., in Africa, Belleani, Cleri, PhiUppiani

cis, Januarii, Poliarci, Filoronis. et aliorum cxxiv.

VI Idus Jan., in GrEecia, Timothei, Jocundi. Augusto-

Pridie Kalend, Fehruar., in Alesandria, Ammoni,
duno civitate, Depositio Egimoni episcopi, Petri,
Cyriaci, Gemmeni, Zelasi.

Luci. FEBRUARIUS.
V Idus Jan., in Africa Epictati, Jocundi, Quinti,
Februarius habei dies xxvm, luna xxix.
Secundi, Saturnini, Felicis, Fortunati, Vitalis,

Martialis. B Kalend. ;Feb., Ravenna, Severi episcopi, Victoris,

et Passio sanctorum VindimiaU et Singenii.
IV Idus Jan-., Depositio Melcbiadis episcopi. In
IV Nonas Febr., PuriUcatio beataj Marite quando re-
Afriea, Revocati, Firmi, Saturi.
praesentatus est Jesus in templo. Marini, Victori.
III Idus Jan. , in Alexandria, Petri, Siveris,
Eliuci.
III Nonas Feb., in Africa, Felicis. Vapingo, Deposi-

Pridie Idus Jan., in Achaia,

tioepiscoporum sanctorum Ferridi et Reniedii.
Cyriaci, Moscenei,
Saturi.
Lugduno, Lupicini episcopi.
Pridie Nonas Feb., Foro Semfroni, Natale Gimini,
IdusJan., Honife, Secunda?, Zoron^e et militum xli.
Pictavis, Depositio sancti Hilarii confessoris.
Gelasii Magni, I^onati, Timoi, Filise episcopi cum
filia sua.
XI.X KaL Februarii, iNola Campanias, Passio sancti
Nonas Febr., in Sicilia, Calhenas, Passio sanctte
Felicis, Pauli, Succisi, Victurini.
Agatha; martyi-is. Vienna Depositio Avtti epi-
XVIII Kal. Febr., Antiochia, Depositio Abbacuc pro-
scopi.
phetee. Remis civitate, Depositio sancti Remegii
VIU Idus Febr., iu Achaia, Saturnini, Revocataj.
episcopi et confessoris.
Ctesarea Cappadociae, Passio sancti Dorothei et
XVII Kalendas Februarii, Romse, Depositio sancti C Thiophili.
Marcelli episcopi et confessoris. Arelate, Deposi-
VII Idus Febr., in Britannis, Natale Aguli episcopi
tio sancti Ilonorati episcopi.
AnathoU, Amonis.
XVI Kal. Feb., in Thebaide, Depositio sancti Anto-
VI Idus Feb. In India civitate, Passio sancti Tho-
nii monachi. Bituricas civitate, sancti Sulpicii epi-
mei apustoH. In Arminia Minore. NatalejDiunysii,
scopi. Linguinis, Passio sanctorum Geminorum
Oneliani, Luci. Depositio PauU episcopi.
Speusippi, Leonell», Junelte, Neonis et Deasci
;
V Idus Feb., Suevo apud Cyprum, Natale Alexan-
civitate, Depositio Marcelli episcopi.
dri, Pauli, Dionusii. Depositio Prsejecti.
XV Kal. Feb., Roma, Dedicatio cathedrfe sancti Pe- IV Idus Febr., Romro, sancta? Sotheris virginis. San-
tri apostoli, qui primo Romai sedit. Roma?, sancti ctanis civitate, sancti Trojani episcopi et Balde-
Prisci, Tyrsi et Gallinici. Turonis, monasterio cundis abbatissae.
Majori, Depositio sancti Leobardi confessoris. Idus FebruarU,
III in Apulia, Poenis, Seufraxi. In
XIII Kal. Feb., Romae, sancti Sebastiani et Fabiani Campania, Basiliani.
martyrum. Lugduno, Clementis presbyteri. Pridie Idus Februarii, in Africa, Damiani, m UaUa
XII Kal. Feb., Romae, sanctse Agnetis virginis. Ar- T\ Donati, Heraclii, Vincentii, Susanna
vernis, Depositio sancti Aviti episcopi, Projecti, Idus Feb., Nicomedia, Passio Juliani, TulUaui. Lug-
Amerini, Saturnini. duno, Depositio beati Stephani episcopi.
XI Kal. Feb., in Spaiuis, Valerii episcopi et Vin- XVI Kalendas MartU. Romas, Passio ValenUni mar-
centi diaconi et martyrum xviii, cum sociis eo- tyris, Felicola;. In Tuscia, Spoleti civitate, Vitalis,

rum. Cyrion, MarUani.

X Kal. Feb., in Mauritania, Passio Severiani et XV Kal. Mart., Antiochia, Josippi diaconi, ApoUo-
AquUae et usoris ejus, Eugeni et Machari, Do- nii, Romani et sanctae Agapa;, virginis.
nati. XIV Kal. Mart., in Britanniis, FausUni, Viventiae.
L\ Kal. Feb., Antiochia, Passio sancti BabyUffi, In J^gypto, Juliani, cum .EgyptUs numeru v mil-
cum tribus. Par. ,et aliorum. Eugeni, Felicissinu, lium.
Saturnini. XIII Kalend. Martias, in Afriea, Concordi»?, Donati,

VIII Kal. Feb., Autmasius, Sabinus, Leodotius, Casti, Secundiani.

Thrugenis. Romse, Translatio sancti Pauli apo- XII Kat. Martias, in Africa, Rutulus, Silvani, Dar-
stoU. sici, Secundini. Depositio Benedicti abbatis,
6Ii APPENDIX AD OPERA SANCTl GERMNI PARISIENSIS. 612
XI Kal. Martias, in Afi-ica, PuLlii, Juliani, Marcelli, ^ XVII Kaleudas Aprilis, in Aquileia, Hilaritas, Jani*,
Majulii, Julii Datiaui, Papini.
X Kal. Martias, Romfe, Depositio Gagi episcopi, XVI Kal. April., Nieomedia, Diunysii, Januarii,
Victoris, Corona?, Didimi. Nonnoe. Romse Alesandii episcopi, Theodoli dia-
IX Kal. Mart., in Africa, Veroli, Secundini, Servuli, coni.
Jucundi. XV Kalend. AprUis, in Alexandria, CoUegi diacoiU,
VIII Kal. Martias, Cathedra saucti Petri apud An- Colodii diaconi, Quinto, Rogati.
tiocliiam. Ronife, Natale sanctaj Concordite, Teclai XIV Kal. April., in Cajsarea Cappadocia», Theodori
rirginis discipula! sancti Pauli apostoli, Valeri, presbyteri, LucelU, Theodori episcopi, Leontu
Gagoni. episcopi.
VII Kal. Martias, in Pannoniis, Seneroti, Antigoni, XIII Kal. April., m Antiochia, sancti Joseph. In Sy-
Rutuli. In Asia, Cosani. ria, Pauli, Valentini. Fontenella monasterio in
VI Kalendas Martias. In Csesarea Heroli,Luci, Surgi, Gallia, Wiframni episcopi.
Felicis. Nicodemia, Luciani presbyteri. XII Kal. April., in Alexandria, Seraphionis, Josip-
V KaL Martias, in Africa, Donati, Justi, Aurili. Pam- phi, Voluntiani, Ammoni, Polycarpi.
pilia, .Natale sancti Nestoris et Casti. B XI Kal. AprU., Narbonia civitate, Natale Pauli con-
IV Kal. Mart., Natale sanctorum Alesandri, Nesto- fessoris, Saturnini, Decroni, Arionis.

ris, Epicini, Justi. X Kal. Aprilis, NataUs sanctoram Fidelis, Theodori

III Kal. Marlias, in Thessalonica Alexandri, Thi- presbyteri, Pauli, Cajsariae, JuUani, Diunysii.
ciani, Gayani. IX Kal. April., in Syria Seleucia. Agapiti, Romuli,
Pridie Kalendas Mart., Natalis sanctorum Celeris, Rogati, Victorini, Saturnini.
Pupilli, Justiopuli. Vlll Kal. Aprilis, Adnuntiatio sanctse MariEeper an-
MARTIUS. gelum. Dominus noster Jesus Christus cruciflxus
Martius habct dies xxxi, luna xxx. est, et natale Castuli, Erostrati.
Kalend. Martii, Natale sancti Leonis, Donati, Abun- VII Kal. AprU., Natale sancti CastuU, Munati pres-
danti, Adriani, Victoris. byteri, Pctri episcopi, Casiani episcopi.

VI Nonas Mart., Georgii, Heroli, Absaloni. In Ceesa- VII Kal. AprU., Hierosolyma, Resurrectio Domini
ria, Luci episcopi, Primitivi, Januarii. nostri Jesu Christi, et Natale sanctorum Romuli,
V. Nonas Martias, Felicis, Lucioli, Justi, Furtinati, Acuti.
Marciee. _ V Kal. Aprilis, in Caesarea, Rogali , Alexandri. Ca-
IV Nonas Mart., Luci episcopi, Roligagi, Palatini, ^
'-'
villonis civitate, Depositio Guntramni regis.
Orani, Sabellini, Pauli , Gregorii. IV Kal. April., Nicomedia, Pastoris, Victorini, Sa-
III Nonas Mart., in Africa, Adriani, Evoli, Eusebii. turnini, TUeodori presbyteri, PentaU.

Antiochia, Passio sancti Focee, Saturnini. III Kal. April., Natale Domini, Acaci, Palatini. Am-e-
Pridie Nonas Mart., Nicomedia, Vietoris, Victurini, lianis civitate, Depositio Pastoris.

Pabife, Diodori, Claudiani. Pridie Kal. April., Natale sanctorum Aneti, Felicis,
Nonas Martii, in Africa, Saturi, Revocati, Jocundi. Valeriffi,

In Mauritania, Passio sanctarum Perpetuffi et Fe-

APRILIS.
licitatis. In Sischam [Forte, in Scythia], Depositio
Aprilis habet dies xxx, luna xxix.
Hildomarceaj virginis.
VIII Idus Martias, Nicomedia, Quu-iUi episcopi et Ca- Kalend. AprU., in Arminia, Partini, Quintiani, Vi-
vitulini, Rogati, Felicis. ctoris, Secundi, Diunysii.
VII Idus Martias, Juliani, Sici, Cyrilli, Mariani, Ro- IV Nonas AprU., in Africa, sanctorum Ampiani, Vi-
gati, Concessi. ctori, MarceUini. Lugduno civitate, Depositio Ni-
VI Idus Mart., in Niora, Gorgonii, Palatini, Firnii. r\ ceti.

in Antiochia, Agapha; virginis etMarianas. in Nonas AprU., in Sitia, sanctorum Thomae, Eva-
V. Idus Mart, in Carthagine, HeracU, Zosimi, Phi- grU, Benigni, Theodosiaj, Donati.
lomi episcopi, Candidi. Pridie Nonas April., Agatomi diaconi, PauU, Matu-
IV Idus Mart., Romae, Depositio Gregorii papae tini, Orbani, Saturnini.
beatae memoriae, Innocentii Episcopi, Racsi epi- Nonas Aprilis,inNicomedia, sancti Claudiani, Firmi,
scopi. Biremi episcopi.
III Idus Mart., Nicomedia, Matidoni presbyteri, Julii VIII Idus April., Quiriaci, Epiphani episcopi, item
episcopi, Pioni, Victurini. Donati, Sixti, Rufmi.
Pridie Idus Marlii, Nicomedia, Felicissimi, Dativi, VII Idus AprU., in Antiochia Syriee, Timothei, Dio-

Petri Frunimi. genis, Machariee, Maximse, Pululi.

Idus Mart., Nicomedia, Luci episcopi et martyris, VI Idus AprUis, Natale Thimori, Macharii, Coimexi,
Fausti, Silvii, Lucae evangeUstae, sanctorum Lon- Maxim«, Concessi.
gini, PauU, Tropoli, Octavi. Nicomedia, Depositio V Idus Aprilis, Natale Dimitri diaconi, Hilarii, Con-
sanctae Eufaxise, cessi, Fortunati,
613 AJMTIQUUM MARTYROLOGimi GALLICANUM. 6)4
IVIdus Aprilis, Natale Apollonii presbyteri, Hilarii, ^VI Nonas Maii, Natale sanctorum Germani, Cwle
Donati, Gaiani, Theodori presbyteri. stin», Felicis, Cselestini, Chetini, Hei-mogeniae.

ni Idus Aprilis, in Mauritania, Natale sanctorum Sa- V Nonas Maii, Hierosolyma, Inventio sanctse crucis.
lonis, Maximce, Domnini episcopi, Eustorgii pres- Romse, sanctorum Juvenalis, Alexandriet Eventi,
bjieri. et Aviti diaconi.

Pridie Idus April., Pergamo, Natale sanctorum Car- IV Nonas Maii, Nicomedia, Antonii, Cselestini, For-
pi episcopi, Pauli, Isaac, Romae, Julii episcopi, tuni presbyteri, Petri.
Agapi, Valerii, Publii, Bassi. III Nonas Maii, in Africa, Gregorii, Felicissimi, Hi-
Idus Aprilis, Calcidona, Natalis sanctorum Eufionaj, larii episcopi, Vienna, Nectarietni episcopi, sancti
Polycarpi episcopi, Pauli diaconi. Amatoris.
XVIII Kalendas Maii, Romaj, Tiburtii, Valeriani, Pridie Nonas Maii, Natale sancti Geronti confessoris
Maximi, Quiriaci, Optali, Marcioe. Mediolano civitate, Victoris et Felicis. Autissio-

XVII Kal. Maii, Natale Marronis, Messoris, Mositis, doro, sanctorum Valerii episcopi, Maximi.
Vironicee et Victw, Diugenis, Dei Acluperti, Apo- Nonas Maii, In Nicomedia, Flavi episcopi, Augustini
domii cum duobus fratribus. episcopi et trium fratrum Marcellini, Magrobii,
XVI Kal. Maii, in Achaia, Natale sanctorum Calisti, o Euteci.
Carissi, Martialis, Silvini. VIIl Idus Maii, Mediolano, Victoris, Etici, Saturnini.

XV Kal. Maii, in Nica;a, Petri diaconi, Hermogenis, In Santonico, sancti Martini. Antissiodori, sancti
Donati, Fortunati, Martiani. Palladii episcopi.
XIV Kal. Maii, in Salonica ci\itate, Septimi diaconi, VII Idus Maii, Natalis Querillse, Quindei, Zenoni,
Victurici. Romse, Eleutherii episcopi et Anthiff. Afrodisii, Tiraothei, Priraoli, Beati confessoris,
XIII Kal. Maii, Natale sanctorum Hermogenis, Gagi, Gordiani.
Rufi, Elvi, Sericiani, Vincenti. VI Idus Maii, Romae, sanctorum Gordiani, Ebitati,
XII Kal. Maii, Romse, Depositio Victoris episcopi, et alibi Sovenanti, Job prophetoB.
Salviani, Jaraci, Donati. Autissiodoro civitate, V Idus Maii in Sirmia, Nalalis sanctorum Montani,
Martini presbyteri. Septimi. Vienna. Depositio Mamerti et Martini
XI Kal. Maii, Natale Forlunati, Arathoris presbyteri, episcoporum.
Vitalis, Aprunculi episcopi. IVIdus Maii, Romae, Natale sanctorum Pancratli,
X Kal. Maii, Rom«, Depositio Gagipapa», Primuli, Nerei et Achillei.
Turdiani. Lugdunum sancti Epepodi. Senonis,
q lu Idus Maii, in Palsestina. Taraci episcopi et An-
Leonis episcopi dronici. In Polenlia Victoris, Saturnini, Marcelli
IX Kal. Maii, in Valentia civitate, Felicis presbyteri, episcopi.
Fortunati diaconi, Acellei diaconi et Pantale- II Idus Maii, Natale sanctorum Victoris militis, et
moni, Coronae, Secundiani, Quarti.
Vin Kal. Maii, in Alexandria, Corona; virginis. Et Idus Maii, in Porto Romano, Prestabilis, Felicis,
liunc diem Sidrach, Misac et Abdenago. Lugdu- Victoris, Petri et Andrei, Pauli et Dionysii. Depo-
num civitate, Alexandri cum aliis sxxiii. sitio Benedicti confessoris.
VII Kalend. Maii, in Persida civitate, Diospoli, Pas- Esauria, Aquilini, Victoriani,
XVII Kal. Jnuii, in
sio sancti Georgii. Lugduno, Rustici episcopi.
Heracli, Paulini, Fadoli presbyteri.
Romse, sic celebrantur in letania majori.
XVI Kal. Jun., Ronice, Partini, Galli, Chori, Heracli,
VI Kal. Maii, Natale Aurelii, Leonidis, Vindei,
Pauli, Aquilini, Victoris.
Maximi, Martiauae, Gemelini.
XV Kal. Junii, Natale Potaminis presbyteri, Ortha-
V Kal. Maii, Natale sanctorum Castoris, Andimi epi-
sii presbyteri, Luciosi, Gasi et Victoris.
scopi, Stephani episcopi, Anthonini presbyteri.
XIV Kal. Jun., Roma?, Natale Potentiani, Gallicieri,
rV Kal. Maii, Romae, sancti Vitalis. In Pannonia, D Paterni, Eunucorum, Quinqui, Primoli, Salusti,
Euseppi episcopi et Alipi, Luciani, Niceee virginis,
Fortunati.
et Depositio Amalfredi episcopi et confessoris.
XIII Kal. Jun., Natale sanctorum Marcelli, Sesalfl.
III. Kal. Maii, in Alexandria, Germani presbyteri,
Romfe, Basillfe. In Nostata, Am'ffi.
Prosdoci diaconi, Prudenti, Urbani.
XII Kal. Jun., in Mauritania, Thimotei, Peheli, Vi*
Pridie Kal. Maii, Natale sanctoruni Dorothei presby-
ctoris, Donati. Catursas, Deposilio sancti Desi^
teri, Rodociani diaconi. Romse, Quirini episcopi,
derii.
Tyrenti, Marini presbyteri, Saturnini, /Emiliani,
XI Kal. Jun., RomcP, Faustini, Venusti, Cassi, jEme-
Majoricae, Polocroni episcopi.
luni. Corsica, sanctse Juliee.
MAIUS.
Maius habet dies xxxi, luna xx.v. X Kal. Jun., in Spaniis, sanctorum Epecteti, Aptonii
Kal. Maii, Initium praedicationis Doraini nostri Jesu nii, Desiderii episcopi, PasseUse episcopi.

Christi, et sanctorum Philippi apostoli, Horienti LX Kal. Jun., in Histria, Zebelli, Servoli. Civitato
episcopi, Amatoris episcopi, Sigismundi regis et Nannetis, Rogatiani, Donatiani.
martyris. Vni Kal. Junii. in Tuscia, civitate Lera, sancti Sen-
61 APPENDIX AD OPERA S. GERMAXI PARISIENSIS. flifi

tentiati. Via Nomentana, sancti Urbani episcopi, ^ XVI Kal. JuL, Caulaurea, sanctorum Viti martyris,
Poletrati. Modesti et Criscenti, Cyrici, Julittae matris ejus.
VII Kal. Junii, Natale Hereali, Pauli, Rufini et Vale- XV Kal. Jul., Natale sanctorum Alexandri, Dioscori
rii, Saturi, Vituri, et Passio sancti Prisei marlv- et Marini martjTum ;
Quiriaci, Cyriae. Aurelianis

ris. civitate, Aviti presbyteri.

VI Kal. Jun., Natale Aquilli presbyleri, Evangeli, XIV Kal. Jul., Romae, Natale Marci et Marcelliani.

Helia;, Luciani, Quinti, Estiabili. Ravenna, Martori, Felicis, Emoli, Crispini.

V. Kal. Junii, Panipliilia, Zetoli, Primoli. Parisiis XIII. Kal. Julii, in Mediolano, sanctorum Gervasii
civitate, Depositio saucti Germani. et Protasii, et Celsi pueri. Ronife, Hippoliti, Ho-
rV Kal. Jun., Natale Polionis, Crispoli, Primi. Tro- noria>, Voti, Petri.

viris civitate, Maxiniini episcopi, ubi niulta niira- Xll. Kal. Julii, Natale Pauli, Cyriaci, Feliciani, Vi-
bilia fiunt. lalis, Crispini. Depositio Childemarchi virginis

111 Kal. Junii, Antiocliia, sanctorum Sici, Palatini. sacra».

Gabini, Crispoli. XI. Kal. Julii, in Ceesarea, Depositio sancti Eusebii

Pridie Kal. Jun., Rom», sanctae Petronilla; virgi- episcopi, et alibi Quiriaci, Appolonaris, Rufini et
nis, sancti Petri filise, Ganti, Gantiani, Proti, B Marlii.

Praevilani, Grisogoni, Cantianilla;. .\ Kal. Julii, in JBritanniis, Albiui martyi-is, cum

aliis DcccLxxxvii. Nola, Pauli episcopi, et sancti
JUNIUS.
Niceti episcopi.
Junius habei dies sxx, luna ssix. IX Kal. Julii, Natale .\viti, Aritionis, Emeriti, Capi-

Kalend. Junii, in The3salonica,'Octavi, Crispini, Ju- tionis.

benti, Castuli, Arapi, Publii cum aliis cxxvi. Vi- VIII Kal. Julii, in provincia Palaestinae, Nativitas
bina, Gladi episcopi. sancli Jobannis Baptistae ; et in Epheso, assumtio
IV Nonas Jun., Romae, Marcellini et Petri. Itein sancti Joliannis apostoli.

Marcellini episcopi, Zacharife presbyteri, Roga- VII Kal. Julii, Natale sanctorum Lantalibi, Carita?.

tiani episcopi cum aliis xlviii. Salonica, Lucae virginis, et Aceiahae regis.
III Nonas Junii, in Africa, Quirini, Abidiani, Nepto- VI Kal. Julii, Romff", Johannis et Pauli fratrum, et
ri, Julianaj virginis. Aurelianis civitate, Leifardi alilii Gauderli, Felicis.
presbyteri. V Kal. Julii, Romae, Crispi, Crispiniani, Felicis,
Pridie Nonas Junii, Natale Camasia-^-JuIii, Saturnini. p Juliani, Primitivi, Justini.
Italia, Rustici episcopi, Daciani. rV Kal. Julii, in Afriea, Fabiani, Venusti, Curucci,
Nonas Junii, in .lEgypto, Martiani, Nigrandi et Apolloni, Dionysii, Hynosi.
ApoUoniee, Gregorii. III. Kal. Julii, Roma;, Natale apostolorum Petri et
VIII Idus Jun., Nevidunum, Amanti, Luci, Alexan- Pauli et aliorum dcccclxxvi.
dri, Claudii episcopi, Cferati episcopi. Pridic Kalendas Julii, Lemovicas, Depositio sancti
VUldusJun., Natale Pauli, Fortunati. Magri, Pri- Martialis episcopi, Andegavis civitate, depositio
mosi, Luciani. sancti Albani episcopi et confessoris; et alibi

VI Idus Jun., Romas, Prinii et Felicis, Nabor, Nazari. aliorum sanctorum Cursici presbyteri, Leonis
Suessionis civitate, Depositio sancti Medardi con- subdiaconi
fessoris et pontiflcis. JULIUS.
V Idus Jun., Natale Maximini presyteri, Vincenti, Julius habet dies xxxi.

Bassilidis. Jacbariae, Censuri episcopi, et Deposi- Kal. Julii, Romae, Gagi presbyteri. In monte Or,
tio Sagittarii confessoris. Deposilio Aaron sacerdotis. Agustini, Leoni epi-

IV Idus Jun., sanctorum Basillae, Crispoli.... Aurisi, scopi. In Gallia, Karileffl confessoris.

Rogati. n VI Nonas Julii, Romae, Processi et Martiniani, et

HI Idus Jun., Natale Emeriti, Victuriani, Victoris el Melchiadff papae. Turonis, Munugund;e ancilloe
Fortunati. Dei.

Pridie Idus Jun., Natale sanctorum Balsilidis, jNabo- V Nonas Julii, in Alexandria, Triphonis, Syronis.
ris et Felicis, Tribolis Madaledis. Aprici, Juliani.

Idus Jun., in Africa, Luciani, Fortunali. Rom.T, IV Nonas Julii, in Gallia, Turonis, Ordinatio epi-

sancta; Felicute. scopatus, et Translatio corporis, et Dedicatio ba-

XVHI Kal. Julii, Natale Antonii, Quitiani, Proti. silicffi sancti Martini episcopi. Bituricas, natale

Suessionis civitate, Valerii et Rufini martyrum. sancti Lauriani martyris.

Aurelianis civitate, Translatio corporis sancti III Nonas Julii, Natale Agathoni, Triphonis, Ma-
Aniani confessoris et episcopi, et IDjeratio civita- grini, Theodoti, Meroni, Rodosiae.

tis ipsius a Chunis. Pridie Nonas Julii, Natale Palladi Philippi, Severi.
XVIII Kal. Jul., Natale sanctorum Hysiti, Clementis. ac Zotici, Ariethis.
Cantiani, Jovoniani, Filippi, Joviani, Candidi. Nonas Julii, Natale Eracli, Apollonii, Publii ciim
Cantiani. Crissoeroni, Quintiani. aliis xviii. Parma, Novi et Parmini.
(517 AiMIQUUM MARTYROLOGIUM GALLICAJSUM. 617
VIII Idus Julii, Natale sanctorum Susti-ati, Esperi, ^ III KaL Augnsti, Romffi , Felicis, Fausti, Viatri-
Heraclii, Quanti, Pancratii, Corneliani cum aliis cias. .\ulissiodoro , Depositio beati Ursi epi-
numero lx. scopi.

VII Idus Julii, Natale sanctorum Motthi, Faustiani, Pridie Kalendas Augusti, in Afriea, Secundi, Tyi'-
Natliol... Feliciani cumpresbyteris vii, etFraterni si .\utissiodoro, Depositio sancti Germani
episcopi. episcopi et confessoris.

VI Idus Julii, i\atale vii germanorum, id est FeUcis,

Pliilippi, Masimi, Silvani, PraHestati, Januarii, AUGUSTUS.
cum sociis eorum.
V Idus Julii, Natala sanctorum Mariani, Stephani, Augustus habet xixi dies.

Leonis, Mauritii. Pictavis, Depositio Bassenae

abbatis. Kalendas Augusti, in .\ntiochia, Passio sanctorum
IV Idus Julii, Mediolano, Naboris et Felicis, Primi- Machabaiorum cum matre. VercelMs civitate, in

tivi. Lugduni, Viventioli episcopi. Italia, sancti Eusebii episcopi. In Spaniis, sancti

III Idus Julii, Xatale S_vi'aphionis, Attalis, Profili, t> Felicis.

Menei presbyteri, Trophinaj virginis. IV Nonas Augusti, Romae, sancti Stephani ponti-
Pridie Idus Julii, NatalesanctorumDonasti, Anthioci, licis. In Italia, Verona, civitate, Natale sancti

Mari. Lugduni Gallise, Justi episcopi, Amici epi- Felicis.

scopi et confessoris. In Fiscamno, Dedicatio basi- lU Nonas Augusti, Natahs Metropoli episcopi. Her-
licse sanctissimae Trinitatis. raeli martyris, Drogenis. Hierosolyma, inventio
Idibus Julii, in Porto Romano, Natale sanctorum beatissimi protomartyris, Eufrosini episcopi.

Zotimi, Bonosi et sociorum, Cathohni diaconi. PridieNonas Augusti, Criscentiani, Justi Bartho-
XVII Kal. Augusti, Natale sanctorum Helarini, Ma- lorasei.

charii, Dionysii. Nonas Augusti, Natale Hiereni, Assieradi. Agusta

XVI Kal. Augusti, Natale Aquilini, Bituri, Generosi, civitate, sanctse Afrae. Agusta, Cassiani episcopi.
Nazarii. Antissiodero, Theodosii episcopi. Catalauni, sancti Memmi.
XV Kal. Augusti, Homae, Natale Symphorisi patris VIII Idus .\ugusti, Romse, Xisti, FeUcissimi et Aga-
VII germanorum, et alibi Flabse episcopi. piti, Donatiani , Faustini , et Passio sanctae

XIV' Kal. Augusti, Natale Sysinni, Lampadi, Petri, -,

Afrae.

Justi, Rustici presbyteri. VII Idus Augusli, Natale sanctorum Efifironi, Ve-
XIII Kal. Augusti, Natale sanctorum Sabini, Luciani, neriae, Donti episcopi, Ausenti, Faustini, Quiiiaci,

Victoris, Pauli, Romani, Valeriani. Donati.

XJI Kal. Augusti, Romae, sancta; Praxedis. MassiUa, VI Idus Augusti, Natale sanctorum Severiani, Victo-
Natale sanctorum Victoris, Alexandri, Feliciani, rini, Albini, Cyriaci, Largi, Metretaj Wrginis,
Adriani. Gloenedis.
XI Kal. Augusti, Natale sanctorum CyriUi, Andrei, V Idus Augusti, in Oriente sanctorum Firmi, Ru-
TabeUi, Auri, Platonis. stici, Pinoni, Diunysii. Lemovicas, sancti Martini
X Kal. Augusti, Romse, .Xatale sanctorum Vincenti... Brivensis.
Apollinaris, Bimitivfe. IV Idus .\ugusti. Passio sancti Laurentii archidiaconi,
IX Kal. Augusti, Natale sancti Victurini militaris... Felicissimi, Criscentionis, Januarii.
et sanctse Christinse virginis.
ni Idus Augusti. Natale Valeriani, Tyburtii et Ce-
VIII Kal. Augusti, Natale sanctonim Acinti, Nonni, virginis, et Passio sancti Cassiani.
ciliffi
Jacobi, Clementis et Juliani; et in... Passio saucti
Christophori martyris.
D Pridie Idus Augusti, Natale sanctorum Eupli, Ma-
charii, Juliani, Crisanti et Darife.
VII Kal. Augusti, Natale sanctorum Joviniani, Mar-
Idus Augusti, Romse, Yppoliti martyris, Pontiani.
ciani... In Nicomedia, Passio sanctorum Adriani
Pictavis civitate, Depositio sanct« Radegundis
cum aliis numero xxiu.
reginae.
VI Kal. Augusti, Natale sanctorum Julise, Jocundae,
XIX Kal. Septembris, Natale Fortunati, Dimetri,
Januarii, Siraeonis, et sancti Echeri episcopi.
Vincentia;, Tatuli.
V. Kal. Augnsti , Natale sanctorum Theophili
Auxenti , Prudoti. Nicomedia , sancti Panta- XVllI Kalend. Sept., Adsumtio sanctae Mariae matris
leonis. Domini, Stroctionis, Philippi, Eutiani.
IV Kal. Augusti, Natale sanctorum Rufi, Pontiani. XVII Kal. Sept., Natale sanctorum Horioni, Heneliae,
Trecas, sanctorum Lupi, Anaistasise. .Aurelianis Agnati.
civitate, Prosperi episcopi.

PATROL. LXXII, 20
 GALENDARIUM ANGLIGANUM.
JANUARIUS. MARTIUS.
Hebraice vocatur Tebefh, ^gyptiace Tubi, Grace Hebraice Adar, .«gyptiace Famenoth, Graece Distros.
Cynidios, Latine Januarius, Saxonice Giul. Latine Mariius, Saxonice Ilpedmonad.
Luna Jmiiarii in media nocte acccnditur. Luna Martii in media nocte accenditur.
VI Nonas Martii, sancti Ceadda; episcopi.
PWNCIPirM JANI SAXCIT TROPICIS CAPRICOENXS.
V Nonas, sanctorum vii Martyrum, et sancti Adriani.
Januarius habet dies xxxi, luna xxx. II Nonas, sanctarum Perpetua; et Felicitatis.
Kalend. Januarii, Circumcisio Domini nostri Jesu VII Idus, Passio sl militum Romaj.
Clirisli. IV Idus, sancti Gregorii papae.
IV Xonas, sancti Isidori episcopi. XVI Kal. sanctae Withburga; virginis. Sancti Patricii
IIINonas, sanctse Genovefae virginis. episcopi.
Nonis, sancti S^-meonis monaclii. X\' Kal., sancti Eadweardi regis. Primus dies saeculi.
MII Idus, Epipliania Domini nostri Jesu Clirisli. XIV KaL, sancti Joseph sponsi sanctae Mariae.
IV Idus, sancti Pauli primi eremita^. XIII Kal., sancti Cuthberthi episcopi.
III Idus, Eductio Domini de iEgypto. .XII Kal., sancti Benedicti abbatis.
Idus, Oclavas Epipham». Saneti Hilarii episcopi. D VIII Kal., Annuntialio sanctae Mariaj.
XIX Kal. Februarii, sancti KeHcis iu Pincis. VI KaL, Resurrectio Domini.
XVIII Kal., sancti Mauri abbatis. III Ordinatio sancti Gregorii papse.
.XVII Kal., sancti Marcelli papa?.
APRILIS.
XVI Kal.,sancti Antonii monachi.
Hebraice iYJsaii, iEgyptiace Famuth, Graece Xanticos,
XV Kal., sanct» Prisea; virginis. Latine Aprilis , Saxonice Eaftormonad.
XIV Kal., sanctarum jMarice et Martbfe. Luna Aprilis in galli cantu accenditur.
XIII Kal., sanctoram Fabiani Sebastiani
et mar- Kal. ApriUs, beati Boranti [Forsan, Baronti] mo-
tyris.
nachi.
XII Kal., IVatale Agnetis vii-ginis.
II Nonas, sancti Ambrosii episcopi.
X Kal., sanctorum Emerentiana» virg. et Macharii. V Idus, sanctae Mariae iEgyptiacse.
L\KaI.,?ancti Babihiepiseopi, et trium Puerorum.
III Idus, sancti Guthiaci confessoris, et sancti Leonis
Vni Kal., Conversio sancti Pauli apostoli et
Pro- papw.
jecti martvris.
Idus, sancta; Eufemiaa virginis.
\1I Kal., sancti Polycarpi presbyteri.
r XVIII Kalendas Maii, sanctorum Tiburtii, Valeriani
V Kal., Octavse sanctae Agnetis virginis.
et Maximi.
XII Kal., sancti Petri diaconi.
FEBRUARIUS.
IX Kal., sancti Georgii martyris.
Hebraice Sabath, .f^gyptiace Mechir. Gra>ce
Penitios,
VHI KaL, sancti Wilfi-idi.
Latine Februarius, Saxonice Solmon.
VII KaL, santiMarci evangehslae. Lsetania majoi\
Luna inter mediam noctem et galli cantiim accenditur. IV Kal., sancti Vitalis martyris.
Kal. Februarii, sanctas Brigidas virginis.
n Kal., sancti Ercenwoldi episcopi.
IV Nonas, Purificatio sanctce Mariee.
M.\IUS.
Nonas, sanctae Agathae virginis.
Hebraice Jar, -Egyptiace Pactio, Grsece Antemiseos,
VIII Idus, sanctorum Vedasti et
Amandi. Latine Maius, Saxonice Trimilci.
VI Idus, sancti Cuthmanni confessoris. Ante
istum Luna Maii mane accenditur.
locuni non potest esse Quadragesima.
Kal. Maii, sanctorum Philippi et Jacobi.
IV Idus, sanct» Scolasticaj, sancta;
Sotheris vir- V Nonas, Inventio sanctae Crucis, sanctorum Alexan-
ginis.
dri, Eventii et Theoduli.
ni Idus, sancta; Radegundis virginis.
D II Nonas, sancti Johannis apostoli ante portam La-
Idus, sanctffi Eormenhildae virginis.
tinam.
XVI Kal. Martii, sancti Valentini
martyris. Nonas, sancti Johannis episcopi inBeverlisco.
XV Kal., diabolus a Domino recessit.
VII Idus, Translatio sancti Andreae apostoli. ^statis
XIV Kal., sanctffi JuHana; virginis.
initium. Habet dies xci.
VIII Kal., Cathedra sancti Petri apostoli.
VI Kal., sancti Matthfei [Leg. Mathia;]
W Idus, sanctoram Gordiani, Epimachi, Septimi,
apostoli. Cmlli.
III Inventio capitis sancti
Johannis Baptistai post IV Idus, sanctorum Nerei et Achilei, et Pancratii.
annos ccl.
111 Idus, Dedicatio basihcaj sanctae Mariae.
n KaL, sancti Oswaldi archiepiscopi.
XV KaL, sanctae /Elfgvfae regina;.
 021
CALENDARIUM ANGLICANUM. e2a
XIV. Kal., sancta» Potentianaj virginis.
VIII Kal., sancti
^ XI Kal., sanctfe Matisi Magdalenae.
Urbani martyris. X Kal., sancti Apollinaris martyris.
VII Kal., sancti Augustini episcopi.
VIII Kal., saneti Jacobi apostoh.
III Kal., saneti Felicis papa».
VII Kal., sanctorum vii Dormientium.
II Kal. sanctse Petronilla? virginis.
VI Kal., sancti Samsonis episcopi, sancti Pantaleo-
JUNIUS. nis martyris.

Hebraice Sivan, .Egytiace Parni, Grajce Deseos, V Kal., sanetorum Simplieii, Faustini et Beatricis.
Latine Junius, Saxonice Lifha vocatur. IV Kal., sanctorum Abdon et Seuuen martyrum.
Luna Junii tertia hora accenditur. III Kal., sancti Germani episcopi.
Kal. Junii, sancti Mcomedis martjris.
AUGUSTUS.
IV Nonas, sanctorum Marcellini et Petri
martyris.
Hebraice Dominab, .Egyptiace Meson, Grsce Loos.
II Nonas, sancti Petroci
confessoris.
Latine AwgiMStos, Saxoniee Prodmonad.
Nonis, sancti Bonifacii episcopi.
VII Idus, sancti
Luna Augusti inter mediam diem et nonam horam ac-
Audomari episcopi.
cenditur.
VI Idus, Depositio sancti Medardi
episcopi.
Augusti, Ad vincula sancti Petri apostoli, Ma-
V Idus, sanctorum Primi et Feliciani martyrum.
g Kal.
chabaeoriim, sancti Athelwoldi.
III Idus, sancti Barnabie apostoli.
IV Nonas, sancti Stephani episcopi et martyris.
II Idus, sanctorum Basilidis, Cyi-ini, Naboris et Na- IIINonas, Inventio corporis sancti Stephani proto-
zarii.
raartyris.
XVII Kal. Jul., sanctorum Viti, Modesti, et sanctae
Nonis, sancti Oswaldi regis et martyris.
EadburgEe virginis.
VIII Idus, sancti Sixti episeopi, Felicissimi et Aga-
XVI Kal., sanctorum Cyrini et Julittw cum sociis piti.
eorum.
VII Idus, sancti Donati episeopi.
XV Kal., sancti Bonifacii confessoris.
VI Idus, sancti Cyriaei martyris, et sociorum ejus.
XIV Kal., sanctorum Marci et Marcelliani marty- V Idus, Vigilia.
nim.
IV Idus, sancti Laurentii martyris.
XIII Kal., sanctorum Gervasii et Protasii marty- III Idus, saneti Tiburtii martyi'is.
rum.
Idus, sancti Ypohti martyris,
sociorumque ejus.
XI Kal., sancti Apollinarismartyris,
et sancti Leuth-
XIX Kalend. Septembris, sancti Eusebii sacerdotis.
fredi abbatis.
(] XVIII Kal. Assumtio sancta? Marice.
X Kal., sancti Albani martyris.
XVJ Kal., Oetava sancti Laurentii martyris.
IX Kal., sanctee TEtheldrythte wginis. Vio-ilia.
XV Kal., sancti Agapiti martyris, sanctae Helenae re-
VIII Kal., sancti Johannis Baptista;.
giuEe.
IV Kal., sancti Leonispapa;. Vigiha.
XrVKal., sancti Magni martyris.
III Kal., sancti Petri apostoli.
XI Kal., sauctorum Timothffii et Symphoriani mar-
II Kal., sancti Pauli apostoh.
tyris.

JULIUS. X Kal., sanctorum Timothffii et Apollinaris.

llebraice Thatnul, /Egyptiace Episi, GvsRce IX Kal., Vigilia.

Patiemos,
Latine Julius, Saxonice Liiha. VIII Kal., sancti Bartholomffii apostoli.

Luna Julii in media die accenditur. VI KaL, sancti Ruh martyris.

VI Nonas, Depositio sancti Swithuni V Kal., sancti Augustini magni, sancti Hermetis
episcopi ; et
Processi et Martiniani. martjTis.
V Nonas, Translatio sancti Thoma; apostoU. IV Kal., Decollatio sancti Johannis Baptistee, sancta-
Sabinaj virginis.
IV Nonas, Ordinatio et translatio sancti
Martini epi- rj
III Kal., sanctorun Felicis et Audacti.
scopi
II Kal., sancti Paulini episcopi.
II. Nonas, Octava apostolorum, et sanctaj Sexburgaj
virginis. SEPTEMBER.
Nonis, sanctce Marina» virginis.
Hebraice FJuI, ^gyptiace Thoth, Grsece Gorpieos,
MII Idus, sancti Grimboldi sacerdotis. Obitus
Ead- Latine September, Sasonice Haleginonad.
gari regis.
Luna Septembris circa horam nonam accenditur.
VI Idus, sanctorum vii Fratrum cum matre. Kal. Septembris, sancti Prisci martyris.
IV Idus, sanctse Mildrythae virginis.
II iSonas, Translatio sancti Byrini episcopi, et sancti
Idus, Translatio sancti Swithuni episcopi.
Cuthberthi episcopi.
XVI Kal., sancti Kenelmi martyris. Nonis, sancti Bertini abbatis.
XIV Kal., sanctae Cristinffi virginis.
VI Idus, Nativitas sanctse Mariae. Sancti Adriani mar-
XIII Kal., saneti Vulfmari confessoris, sancta? Marga- tyris.
ritae virginis.
V Idus, sancti Gorgonii martyris.
XII Kal., sanctae Praxedis virginis.
III Idus sanctorum Proti et Jacinti,
 623 APPENDIX AD OPERA SANCTI GERMANI PARISIENSIS. 624
XVIII Kalendas Octobris, Exaltatio sanctce crucis.
^ NOVEMBER.
Sanctorum Cornelii et Cypriani.
Hebraice Imare, ^Egyptiace Athiri, Grfece Oios,
XVII Kal., sancti Nicomedis martyris.
Latine November, Saxonice Blotmonad.
XVI Kal., sanctorum Einihemise, Lucire et Gemi Luna Novembris in vespertino tempore accenditur.
niani.
Kal. Novembris, Omnium Sanctorum. Sancti Caj-
XV., sancti Landberthi episcopi.
sarii.
XII Kal., Vigilia.
IV Nonas, sancti Eustacbii martyris.
XI Kal., sancti Matheei apostoli et evangelistoe. VI Idus, sauctorum quatuor Coronatorum.
X Kal., sancti Mauricii cum sociis suis.
V Idus, sancti Theodori martyris.
IX Kal., sanctse Tecloe virginis.
III Idus, sancti Martini episcopi. Saneti Mennse mar-
VIII Kal., Conceptio sancti Johannis-Baptistse. JEqui tyris.
noctium. Idus, sancti Bricii episcopi.
VII Kal., sancti Firmini martyris.
XV Kal. Decembris, sancti Aniani episcopi.
V Kal., sanctorum Cosma; et Damiani martyrum. X Kal., sanctae Cecilise virginis.
III Kal., sancti Michaelis archangeli.
K Kal., sancli Clementis martyris.
II Kal., sancti Hieronymi presbyteri. B VIII Kal., sancti Chrisogoni martyris.

OCTOBER. m Kal., sancti Saturnini martyris. Vigilia.

II Kal., sancti Andrea; apostoli.
Hebraice Theseri, ^Epyptiace 'Fao&i, Graece jperbe-
reteos, Latine October, Saxonice Pinterpillith. DECEMBER.
Luna Octobris inter nonam et vesperam accenditur. Hebraice Casleu, ^gyptiace Choeac, Grsece Apileos,
Kal. Octobris, sanctorum Germani et Remigii epis- Latine December, Saxonice Giuli.
coporum. Luna Becembris inter vesperam et medium diem ac-
VI Nonas, sancti Leodegarii. cenditur.
III Nonas, sanctai Cristina> virginis. III Nonas Decembris, Depositio sancti Byrini epi-
Nonis, sancti Marci papse, Marcelli et Apiilei. scopi.
VII Idus, sanctorum Dionysii, Rustici et Eleutherii. II Nonas, sancti Benedicti abbatis.
II Idus, sancti Calesti papae. rV Idus, sanctae Eulalia3 virginis.
XVI Kal. Novembris, sanctee ^Etheldrythae virgi- III Idus, sancti Damasi papse.
nis. Idus, sancti Judoci confessoris, et sanctse Luciae vir-
XV Kal., sancti Lucse evangelistae. ' ginis.

VIII Kal., sanctorum Crispini et Crispiniani marty- XII Kal. Januarii, sancti Thomae apostoli.
rum. VIII Kal., Nativitas Domini nostri Jesu Christi.
VII Kal., sanctiAmandi episcopi. VII Kal., sancti Stephani Protomartyiis.

VI Kal., Vigilia. VI Kal., sancti Johannis evangelistae.

V Kal., sanctorum apostolorum Simonis et Jud». V Kalend., Necatio lufantium cxliy milha.
III Kal., Ordinatio sancti Swithuni episcopi. IV Kal., sanctee TLbbs. virginis.
II Kal., sanctiQuintini martyris Vigilia. II Sancti Silvestri papae.

MABILLONII MONITIM IN SEQUEIXTES LITAMAS.

Veteres hasce Litanias, qiise uua cum libro Psalmorum in membraneo Codice Reraigianee apud Rhemos
Bibliothecffi continentur, Anglicanas dicerc non vereor, non solum ob veteris Codicis characteres semi-
saxonicos, et nomina sanctorum plurimum Britannica seu Anglicana sed maxime propter aliam obse- :

crationem, qua; adhibetur sub flnem litaniarum Ut Deus clerum et plebem Anglorum conservare digne-
:

tur.
Earum antiquitatem probat in primis vetustas Remigiani Codicis ab annis prope nongentis exarati. Deinde
sanctorum ffitas, quorum sulTragia postulantur; ex quibus nullus est medio seeculo vii inferior. Ad ha?c,

quod multi sancti apud .\nglos, sub tinem sa?culi vii et initium s»culi vni maxime ce]ebres,in ipsis Litaniis
omittuntur, scilicet Cuthbertus, Wilfridus, Aidanus, Aldhehnus, Ethildrita, uttaceamMellitum,Laurentium,
Paulinum, Columbanum, Biscopum, Geolfridum, Theodorum, Hadrianum, Bedam et alios. Es quibus infero
litanias istas labente sfeculo vii in Anglicana Ecclesia usitatas fuisse. Unum huic sententise objici potest,
nimirum Augustinum proximo post Gregorium loco nominari. Quod videlur emanasse ex decreto concilii
Cloveshoviensis, anno 747 celebrati, in cujuscapitulo 17 constitutum est, iit dies depositionis sancti Augustini

archiepiscopi, qui ad gentem Anglorum a Gregorio praedicationis gratia missus est, ab ecclesiasticis et mona-
sterialibus feriatus haberetur; ejus nomen in litanix decantatione post sancti Gregorii vocationem semper dice-
retur. Ego vero concedo sanctum Augustiniun, qui in prsedictis litamis memoratur, non esse magnum illuni
Kcclesia' doctoreni, sed alium cognominem, Gregorii Magni discipulum, et Anglorum apostolum, quem
623 VETERES LlTAJNliE MGLICANjE. 626

in litaniis Anglicanis omissum fuisse nequaquam verisimile est. At nihU vetat Augustinum hunc sseculo vii
in publicis litaniis apud plerasque Anglorum Ecclesias invocatum fuisse, tametsi nullum ejus rei decretum
prfecessisset. Sic enim in Ecclesia; ritibus usu venire solet, ut quod prius in quibusdam Ecclesiis usurpa-
tum est, communi dein episcoporum decreto confirmetur, totique uni provincia; sive regno approbetur.

Denique etiam permisso hunc Augustino locum in prsemissls litaniis triliutum fuisse ob decretum concilii
Cloveshoviensis, repono id nihU detrahere earumdem litaniarum antiquitati, prout a me superius asserta
est. Cum enim scriptor amanuensis veteres litanias saeculo vii usitatas paulo post concilium Cloveshoviense

describeret, nil mirum si Augustiuum post Gregorium inseruerit, concilii statuto hac in re obsecutus. Neque
par est ratio de Cuthberto, aliisque celebrioribiis sanctis superius laudatis : qui etsi publico tum cultu ho-
norarentur, nulla tamen Anglicanffi Ecclesice lex exciuptorem adegit ut vetustis ac pridem receptis litaniis
recentiores sanctos pro arbitrio suo ascriberet.
Ex bis porro validissimum argumentum pro Benedictina' reguiae in Anglia propagatione, qpiae invictis

aUunde testimoniis demonstrata est, deduco. Siquidem in publicis Anglicauce Ecclesise litaniis unus ex om-
nibus monasticaj vita institutoribus sanctis laudatur Benedictus, non Antonius, non Pacliomius, non Basi-
lius, non Augustinus, non Cffisarius, non .Equitius, iiou Aureliauus, non denique Cokimbanus. Unde conse-
quens est, sBecuIo vii desinente vitoe monasticaj fundatorem apud Anglos unum audiisse Benedictum, cujus
nempe regulam Augustinus in eam insulam invexerat. Accedit quod in dictis litaniis sancti Benedicli nomea
bis repeti pra^scribitur, magna sane singularis honoris ac venerationis prerogativa, quae nulli alii sancto,
praeterquam sancto Stephano et beatce Marise virgini usque tertio laudatae concessa est. Hic vero tani singu.
laris sancti Benedicti apud Anglos cultus sine dubio processit ex commendatione tam Gregorii, quam Au-
gustini, qui ambo sanctum Benedictum prseceptorem ae institutorem suum venerantes, eumdem sibi sub-
ditis allectum inspirarunt.
Neque Augustinum alia quam sancti Benedicti regula in Andreano Gregorii coenobio informa-
dici potest

tum tamen ei ad Anglos ia Britanniam abeunti Gregorium prcTscripsisse ut sancti Benedicti

fuisse, sed

regulam in monasteriis institueret. Nam prcEterquam qiiod hoc gratis et sine fundamento adduceretur, ac
naturali consecutione legitime inferri debeat Augustinum non secundum aliam quam quce ab ipso in
AngUa propagata est regulam in coenobio Gregoriano vixisse, illud praeterea hoc argumento validissime revin-
citur, quod si alium a sancto Benedicto vita? religione institutorem Romae habuisset Augustinus, ejusdem
(ut fit) cultum ac venerationem etiam apudAnglos nonneglesisset. Quodputo, facile concedent aequi rerum
ffistimatores. Cum
ergo inter vitK monasticffi auctores unius sancti Benedicti cultum Anglicanis Ecclesiis prae-
scripserit, uti regulam monasteriis, nullus jam dubitationi locus relinquitur eum sub eadem Benedicti
et
regula Romee duce Gregoriomilitasse. Haec dixerim, non animo revocandi controversiamjam satjsfuse agi-
tatam, sed Ulustrandi argumentum quod ex his litaniis strictius ac brevius in dissertatione mea exposui.
De aliis sanctis, qui in his litaniis memorantur, plerisque fere ignotis, plura hic observare non vacat.

lllud tantum adverto, CoIumciUum eum esse, qui Columba Hiiensium abbas fuit, et sanctam Margaretam ,

cujus in his partibus non adeo antiqua memoria videbatur, in praemissis litanUs locum habere.

VETERES LITANIvE ANGLIGAN^

A MILLE ANNIS EDIT^.
(MabUl. Vet. analect )

Kyrie, eleison. S. Andrea, Ora. S. Tite, Ora.

Christe, eleison. S. Jacobe, Ora. S. PhUimon, Ora.
Christe, audi nos. S. Joannes, Ora. S. Clemens, Ora.
Christe, audi nos. S. Thoma, Ora. s. SyxtP, Ora.
Christe, audi uos. S. Jacobe, Ora. s. FeUx, Ora.
Sancta Maria, ora pro nobis. S. Philippe, Ora. s. Laurenti, Ora.
Sancta Maria, Ora. S. Bartholomaeu, Ora. s. CorneU, Ora.
Sancta Maria, Ora. S. Mattliaeu, Ora. s. Cypriane, Ora.
De angelis. S. Juda, Ora. s. Sebastiane, Ora.
S. Barnaba, Ora. s. Gervasi. Ora.
Sancte Michael, orapro nobis.
S. Malhia, Ora. s. Protasi,
Sancte Gabriel, Ora.
Omnes sancti chori apostolorum, s. Vincenti, Ora.
Sancte Raphael, Ora.
orate pro nobis. s. Georgi, Ora,
Omncs sancti
angeli, orate pro
s. Dionysi, Ora.
nobis. Dc martyrihus. s. Maurici, Ora.
Omnes sancti archangeU, rate.
Ora.
Sancte Stephane (6is), ora pro no- s. Victor,
Omnes sancti chori novem ordi- Ora.
nobis. s. Joannes,
num coelestium, rate
S. Luca, Ora. s. Paule, Ora.
De aposMis. S. Marce, Ora. s. Donatiane, Ora.
Sancte Petre, ora pro nobis. S. Barnaba, Ora. s. Rogatiane, Ora.
S. Paule, Ora. S. Timothaeu, Ora. s. Agustine, Ora.
627 APPEiNDlX .4D OPERA S.LNCTI GERMAM PARISIENSIS 628

S. Cosma, Ora. S. Perpetua, Ora. Propitius esto, parce nobis, Do-

S. Damiane, Ora. S. .\gatha, Ora. mine.
S. Romane, Ora. S. Ceeilia, Ora. Propitius esto, Iibera nos, Domine.
S. Cffsari, Ora. S. Agues, Ora. Ab omui malo, Libera.
S. Marcelline, Ora. S. Anastasia, Ora. Ab omni immuudia cordis et cor-
S. Pancrate, Ora. S. Petrouilla. Ora. poris, libera nos, Domine.
S. Nazari, Ora. S. Eufeniia, Ora. A morbo malo, Libera.
S. Benigne, Ora. s. Savina, Ora. Ab hoste malo, Libera.
S. S}'miihoriane, Ora. s. Scholastica, Ora. Ab iusidiis diaboli, Libera.
S. Hermes, Ora. s. Eugenia, Ora. A jiei'secutione inimici, Libera.
S. Felicissime, Ora. s. Sussauna, Ora. A periculo mortis, Libera.
S. Abdo, Ora. S. Appra, Ora. A ventura ira, Libera.
S. Senes, Ora. S. Columlia, Ora. Per adventum tuum Libera.
S. Tiburti. Ora. S. Tecla, Ora. Per nativitatem tuam, Libera.
S. Beale, Ora. S. Ninoca, Ora. Per baptismum tuum, Libera.
S. Caudide, .
Ora. S. Ticiawa, Ora. Per passionem tuam, Libera.
S. Bonifaci, Ora. S. Genufefa, Ora. Per crucem tuam, Libera.
S. Nicomedis, Ora. S. Justina. Ora. Per resurrectiouem tuam, Libera.
S. Meuna, Ora. S, Cristina. Ora. Per ascensionem tuam, Libera.
S. Magne. Ora. S. Crispiua, Ora. Per descensionem Spiritus sancti,
S. Ruphine, Ora. S. Crispiniana. Ora. Libera.
S. Nabori, Ora. S. Coroua. Ora.
Peccatores, te rogamus, audi nos
S. Juvenalis, Ora. S. Benedicta, Ora.
Ora. [ter).
S. Beatris, S. Senentina. Ora.
S. lacincte, Ora. S. Margareta, Ora. Ut pacem nobis dones, Te.
S. Martiniane, Ora. S. Blandina. Ora. Ut vitam atque sanitatem nobis
S. Dremore, Ora. S. Martha, Ora.
dones, Te.
Omnes sancti Chori martjrum, S. Menna, Ora.
orate pro nobis. S. Mathitia, Ora. Ut nobis in bonis operibus perse-
De confessoribus. S. Perpetua, Ora. verantiam dones, Te.
S, Concordia, Ora.
Sancte Leo, ora pro nobis. Ut nos in vera fide et religione
S. Julitta. Ora.
S. Silvester, Ora. conservare digneris, Te.
S. Sinclita.
S. Donate, Ora.
S. Soffouia. Ora. Ut ecclesiam catholicam conser-
S- Gregori, Ora.
S. Crescentia, Ora. vare digneris, Te.
S. Augustine, Ora.
S. Donata, Ora.
S. Hieron^Tne, Ora. Ut regem et episcopum nostrum
S. Juliana, Ora.
S. Benedicte [bis), Ora. conservare digneris, Te.
S. Portuna, Ora.
S. Hilari, Ora.
S. Victoria, Ora. Ut vitam et sanitalem eis dones, Te
S. Marline, Ora.
S, Tarsilla, Ora. Ut populo Christiano pacem
S. Samson, Ora. et
S. Emiliana, Ora.
S. Brioce, Ora. unitatem largiri digneris. Te.
S. Triflna, Ora.
S. Melore, Ora. Ut fructum terrae nobis dones, Te.
S. Brigida, Ora.
S. Branwalatre, Ora.
Omnes sancti chori virginum, Ut caeli serenitatem nobis dones,
S. Patrici, Ora.
orate pro uobis. Te.
S. Brindane, Ora.
Omnes sancti, intercedite pro no-
S. Carnache, Ora. Ut pluviam oportunam nobis do-
Lis.
S. Gilda, Ora.
Omnes sancti angeli, lutercedite. ncs, Te.
•S. Paterne, Ora.
Omnes sancti archangeh, Interce- Ut charitatem nobis doues, Te.
S. Petrane, Ora.
dite.
S. Guinwaloee, Ora. Ut nobis veram paenitentiam con-
Omnes sanctce virtutes, Intercedite.
S. Coiu-entine, Ora. cedas agere, Te.
Omnes sanctae potestates, Interce-
S; Citawe, Ora.
dite. Ut clerum et plebem Anglorum
S. Guoidiane, Ora.
Omnes sancti principatus, Inter- conservare digneris, Te.
S. Munna, Ora.
cedite.
S. Serwaue, Ora. Ut universalem congregationem
Omues sauctai dominationes, In-
S. Serecine, Ora. sanctorum conservare digneris,
tercedite.
S. Guiniave, Ora.
Omnes sancti throni, Intercedite. Te.
S. Tutwale, Ora.
Omues saucti cherubim, luterce-
Ut eam in vera fide et reUgione
S. Gerraane, Ora.
dite.
S. Columcille, Ora, conservare digneris, Te.
Omnes sancti seraphim, Interce-
S. Paule, Ora.
dite. Ut nobis misereri digneris, Te.
S. Judicaile, Ora.
Omnes sancti patriarch», Inter- Ut nos exaudire digneris, Te.
S. Mevinne, Ora.
cedite.
S. Guoidwale, Ora. Fili Dei, Te.
Omnes sancti prophetae, Interce-
S. Dircille, Ora. .^gnus Dei, qui tollis peccata mun-
dite.
S. Bachla, Ora.
Omnes sanctiapostoli, Inlercedite. di, miserere nobis.
S. Rawele, Ora.
Omnes sancti martyres, Interce-
.\gnus Dei, qui tollis peccata mun-
S. Racate, Ora.
dite.
S. Loutierne, Ora. di, parce nobis, DomLne.
Ora.
Omnes sancti confessores, Interce-
S. Riacate,
dite, Agnus Dei, quitollis peccatamun-
S. Touinnane, Ora.
Omnes sauctae vii'gines,Intercedite. di, doua uobis pacem.
Omnes saucti chori confessorum,
Omnes sancti, Intercedite.
orate pro nobis. Christe, audi nos {ter).
Ut per vestras orationes adipisca-
De Kyrie, eleison {ter).
virginibus. mur siue iine reguum CEelorum
Ciiriste, eleison {ter).
Sancta Maria {ter), ora pro nobis. Domiuo voleute, per oninia sk-
S, FeUcitas, Ora. cula Sceculorum. Oremus, Pater noster.
029 S. DOMNOLUS. ~ DE S. DOMiNOLO. 630

Exc oratio post litaniam canitur.

merilis recensitorum patriarcharum, prophetarum atque

Magniflcis mirificisque orationibus atque
apostolorum, plurimorumque martjrum, vel elcctorum, atque confessorum omnium, petimusetoramus,
ut quemadmodum eorum nomina vel memoriam in hoc saeculo memorare et recitare frequentamus, ita
atque ipsi pro nobis in regnis cojlestibus affectuales ac privatas preces fundere dignentur, ut a Deo
veniam indulgentiam impetrare alquc obtinere, et eorum desiderandam et aspiciendam speciem et
et

gloriam in regno Dei videre, et congaudere mereamur, prajstante Domino nostro Jesu Christo, cui est
honor, et potestas, et imperium una cum Patre atque Spiritu sancto in seecula saeculorum. Amen.

ANNO DOMINI DJ-XXVI.

SANCTUS DOMNOLUS,
EPISCOPUS CENOMANENSIS.

DE SAIVCTO DOMIVOLO,
EPISCOPO CENOMAKENSI, IN GALLIA.
(Ex Bollandio.)

§ l. Vita scripta, mltas sacer, reliquix. a Joannc Dardez procuratam et a Guilielmo Quii-ini
jj
1. Inter episcopos Cenomanenses in Gallia nonus transmissam, utroque nostrte societatis sacerdote et
habetur sanctusDomnolus, sive Donnolus, cujusfor- studiorum nostrorum amantissimo. Ha3c Vita post
tia f acta et praeclara tropha;a quse novit sua cetate per- priorem, cujusmeminit,scriptaest eo potissimum ut
petrata, scriplo reliquit auctor Vitae, qui cum eo in possessiones coIlatcE monasterio sancti Vincentii ac-
hac vitse pkirimum so con-
mortalis peregrinatione curatius explicarentur. Cui sulijungimus testamen-
versatum esse testatur in prologo, additque, num. 10, tum sancti Domnoli per modum obtestationis circa il-
se ceecumejus meritis illuminatum seepiusvidisse at- ludmonasteriumfactseclero Ecclesiae suae, cujus tes-

que ab illo pluraalia virisancti niiracula didicisse; tamenti alterum exemplar pridem babebamus, alte-

et sub finem asserit energumenum ad sepulcrum ej us rum exMs. R.P.LudoviciJacob asanctoCaroIo, ordi-
sanatum, raullis annis sanum secum permansisse, nis Carmelitani sacerdote, ipsi Paristis descripsimus.

imo tres ca?cos, se aspectante, luce redintegrata, 2. Mortuum esse sanctum Domnolum Kalendis De-
incolumes abiisse, et multos alios morbis aftlictos se cembris indicant Acta, ad quem diem iilius festum
conspiciente venisse, eosque beati viri meritissanos anniversaria celebritate recolitur aCenomanensibus,
inde recedere vidisse. Fuit autem is ex pracipuis et Saussaius in Martyrologio Gallicano ista scribit :

ecclesiae cathedralis presbyteris, unde ecclesise no- n « Cenomanis depositio sancti Domnoli, episcopiillius
strse bona restituta et villas indicat, num. 11, IS et urbiset confessoris, cujuselogia expressa sunt die
18; ipsamque Vitam vulgavit sub auspiciis sancti ejus ordinationis, scilicet 16 Maii qua die ibidem
:

Hadoindi episcopi Cenomanensis, inter quem et memoria. » Idem

celebriori cultu ejus est illustris
sanctum Domnolum fuerunt Badegisilus et Berti- Sausscrius ad 16 Maii, post longum encomium ista
gramnus. Vitam sancti Hadoindi dedimus {Bolland.) habet « Abiit quidem vir divinus ad superos Ka-
:

in addendis ad 20 diem Januarii cum ejus Testa- lendis Decembris, quo die et in sacris Cenomanen-
mento, in quo, num. 3, basilicee sancti Vincentii, sis Ecclesiee tabulismemoria ejus fulget, proprio cul-

quam Domnolus sanctee recordationis episcopussuo tu consignata.VerumRomanaomnium mater Eccle-

labore construxit, donatpratellum, juris sui villulam, siarum hodio sacram ejus coronam veneratur, tanti
ut vel inde ejus erga sanctum Domnolum affectus antistitis ordinationem, etc. » Verum nulla ordina-
queat agnosci. Vita; stykim nonnihil se emendasse tionis mentio flt in Martyrologio Romano, aut apud
ait Surius, quam inde damus nostro modo illustra- Molanum, Galesinium Ganisium et alios, scd nuda
tam et distinctam, quia primogenio stylo hactenus memoria proponitur hoc 16 Maii, apud Cenomanos,
nonpotuitapudCenomanos inveniri, magnalicetad- sancti Domnoli episcopi. Nos, quod et Surius fecit,
hibita diligentia. Hisce adjungimus aliam breviorem ejus vitam ad bunc diem damus. Joannes Bondon-
Vitam cx vctusto Codice monasterii Anisolani nobis nctus, monasterii sanctiVincentii a sancto Domnolo
631 SAiNCTUS DOMiNOLUS, EPISCOPUS CENOMAiNENSlS. 632
construcU religiosus, in Vitis episcoporuniCenoma- ^ is Gallice non Dosme, sed Domnole appelletur, vide-
nensium Gallice a se edilis, et notis ad Vitam sancti tur potius sanclus Dosmus alius a sancto Domnolo
Domnoli, asserit a suis coli sanctuni Domnolum 22 statuendus, sive is martyr, sive confessor habeatur.
Octobris, veneratione ad liunc diem translata, quod Fatetur Bondonnetus non adesse Cenomanis caput
primus dies Decembris impediretur passim cum imo nec omnia ossa sancti Doninoli : sed nec inde
tempore Adventus: ob quamcausam potnit ab aliis sequitur, qutc desiderantur, ossa deportatafuisse ad
eadem veneratio translata fuisse ad bunc 10 Maii; oppidum Cbaumense et islic conficorc corpus.Verum
aut certe ob aliquam corporis translationem aut hanc utrique parti controversiamdecidendamrelin-
elevationem. quimus, ot cxspectamus ut Chaumenses sua, si qua
3. Elevatum autem esse corpus sancti Domnoli, hal)ent, docunienta proferant atque communicent,
anno I2i, el Iranslatum in capsam argenteaminau-
1 aliquid lucis fortassis a nobis acceptura.
ratamab Hildeberto episcopoCenomanensi, pra^sen- Tempus sedis et ohitus. Peracta circa obititm
§ II.
tibus Fulcone, comite Andegavensi et magna nobi- sancti Leonardi Vendo^ierensis.
lium mnltiludine, testatur Bondonnelus p. 241, qui 0. Habemus Historiam Francorum Gregorii epi-
delnde duas alias translationes per legitima testi scopi Turonensis, olim a Rosweido nostro collatam
monia probat, quorumprius esttale : » Ego Simon B cum. ms. vetustissimoCodice monasteriisanctiTru-
Hayenouve, clericus Andegavensis dicecesis,in decre- donisinHasbania,inquoplurima desuntqua? passim .

tis licentiatus, apostolica auctoritate notarius, fidem in excusisexemplaribusleguntur, sedforsanaposte-

facio et contestor fratrem Bencdictum Boulangcr, ris inserta, uli alii exmss.CodicibusCorbeiensietMe-
abbatem hujus monasterii sancli Vincentii, transtu- tensi indicarunt. In hismss. desunt illa quse desan-
lisse ex vetustissima capsa in hanc novam corpus cto Domnolo in excusa historia sic leguntur lib. vi,
sancti Domnoli, confessoris et episcopiCenomanen- cap. 9 « Domnolus vero Cenomanorura episcopus
:

sis etpreecipuifundatoris ejusdcmmonasterii, die25 ajgrotare coepit. Tempore enim Clolarii regis apud
mensis Januarii anno Domini 1535, prsesentibus ibi- Parisios ad basilicam sanctiLaurentiigregi monaste-
dem venerabilibus viris fratre Nicolao Pivert, abbate rialiprffifuerat. Sed quoniam Childeberto seniore vi-
sancli Martini Sagiensis, patre Bremondo de Ponte, vente, semper Clotario regi fidelisexstitit, et nuntios
priore claustralihujus monasterii, et totius conven- ipsius ad speoulandum missos crebrius occulebat,
tus fratribus et aliis quamplurimis tum clericis tum quo pontificatus hono-
prsestolabatur rex locuni in
ssecularibus, teste sigillo meo manuali hic apposito. autem Avennionensis civi-
rera acciperet. Migrante
Heec ibi. At posterius testimonium est ejusmodi „ tatis pontifice, istum iUuc dare deliberaverat. Sed
:

" Et ego Raphael Marie, in legibus licentiatus, nota- beatus Domnolus hajc audiens, ad basilicam sancti
rius aposlolicus et regius, Cenomanis commorans, Martini antistitis, quo tunc Clotarius rex ad oratio-
attestor venerabilem patrem, fratrem Jacobum Ba- nera venerat, accessit; et nocte tota in vigiliis excu-
docheau, abbatem hujus monasterii sanctiVincentii, bans, per priores qui aderantregi suggestionem in-
missaj sacrincio solemniter celebrato, idem corpus tulit,ulnonquasicaptivusab ejuselongareturaspectu
sancti Domnoli, propter tumultus bellicos ex hac necpermitterentsimplicitatemsuaminsenatoresso-
nova capsa alio translatum, in eadem denuo res- pbisticos ac judices philosophicos fatigari. Ad haec
taurata recondidisse decinia nona Januarii, anno Do- rex annuens, migrante Innocentio Cenomanorum
mini 1600, prajsentibus Lbidem lolius conventus fra- episcopo, ipsura Ecclesiae illi episcopum destinavit.
tribus et diseretis viris, Roberto Oven Anglo, et Ni- Jara assurapto episcopatu, talemse tantumqueprae-
colao Noel Picardo, presbyteris et canonicis Ceno- buit, ut insummaesanctitatis culraenevectus, debili
manensibus et aliis quam plurimisCenomanis com- usunigressuura, ca^corestitueretvisum. Qui post vi-
morantibus, testesigillomeomanuali hicapposito et ginti duosepiscopatus annos, durasecerneretraorbo
prffidictorum sic signatum, Badocheau abbas. R. regio calculoque gravissime fatigari, Theodulphum
Oren, N. Noet, Marie Notarius. » Hsec ibi.
J) abbatem in locum suum praeelegit. Cujus assensus

4. Est supra Parisios inter Sequanam et Matronam rex prffihuit voluntatem. Sed non raultum post
provinciaBriasive Brionia,etinea oppidum Chaume tenipns, mutata sententia, in Badegisiluni domus
seu Chomes, in cujus ecclesia circa annum 1530 in- regiee majoi'era transfertur electio. Qui tonsuratus,
ventum fuisse corpus sancti Dosmi (Gallice Dosme) gradus quos clerici sortiuntur ascendens, post qua-
ejusque caput ibidem quiescere, ac multis clarere draginta dies migrante sacerdote successit. »
miraculis, ac dici fuisse episcopum Cenomanensem, 6. H;ec orania desunt in pradictis Mss. et viden-
testatur NicolausGillisin AnnalibusGallicis, inFran- tur postmodum inserta, et in multis refelluntur ex
cisco primo rege Francorum, fol. 553 editionis Pa- textu Vitae sancti Doranoli ab auctore coeevo et teste
risiensis 1617. Antonius Corvaserius in sua episco- oculato scripta»; inio et ex Vita breviori diu postea
porumCenomanensium Historia, arbitratur dictum exarata: in quibus sanctus Doranolusalienigena ha-
corpus sanctiDosrai esse sancti Dommoli, quod nul- betur, ac Roma peregrinatus in Gallia jam tunc epi-
lum alterius nomen magis conveniat. Verum cum scopus, assuraptusquead regimen EcclesiseCenoma-
eodem tempore corpus sancti Domnoli fuerit in ec- norum. Fabulosa ergo videntur qu£e de Domnolo
clesia monasterii sancti Vincentii^Cenomanensis, et abbate sancti Laurentii dieuntur, ac forsan ab aliquo
 633 DE S.\i\CTO DOMNOLO. 634
alio Domonolo gesta ad huac Cenomanensem perpe- ^ ductum esse regestum illud usque ad domnum Gau-
ram transferuntur; idque eo facilius, quonotior erat fridum de Lauduno, cum quo desinit. Hoc autem po-
amicitia qufe inter sanctum Domnolum et sanctum sito,consequens etiam foret totum esse compositum
Germanum episcopum Parisiensem intercessit. Quid subejus successore domno Guilielmo Roland, ssecu-
quod ibi sanctus Domnolus statuatur alicujus prodi- lo xin, juxta eam quae tunc habebatur satis vitiosa
lionis reus, qui nuntios Clotarii regis ad speculandum Francorum regum chronologiam et numeros anno- ;

missos crebrius occulebat? Hujusmodi sane culpa rum, mensium, dierum, cuique episcopatui attribu-
viro tam sancto non videtur recte tribui. Accedit torum; qui ut posterioribus sfficuhs certi fuerint,
quod auctor Vitse dicat, jampridem defunctum fuisse non est credibile eos aeqae certos fuisse sex vel octo
beatum Innocentium cum Cenomanos venit Domno- prioribus imo pro primis saltem gratis esse defini-
:

lus, necdum locum subrogato. Imo Bon-

alio in ejus tos non solum censeo ego, sed et Bondonnetus, et
donnetus aliique scriptores Cenomanenses, allegatis versimiliter alii apud Cenomanos eruditi viri.
vetustis chartulariis dicunt es iis haberi Scienfredum
8. In Domnolo certe id clarum est, cui anni fere
quemdam, qui mortuo Innocentio sedem invaserit, qiiadringinta septem tribuuntur ab ultimis tempori-
seu potius Ecclesise jura ac bona, quippe qui nun- U5 Childeberti, qui obiit anno regni 49, Christi 3b8,
quamseordinandumcuraverit^undefactumsitutBusque pruna tempora Chilperici, qui ccepit anno
inconciio AureUanensi v, anno Cbildeberti 38, Chri- Christi o61. Interim anno Childeberti regis 30 ha-
sti 347, vicinis omnibus episcopis comparentibusper bita est synodus Aurelianensis iv, cui Innocentius in
se aut missos suos, solis defuerit Cenomanensis; Christi nomine episcopus civitatis Cenomanicae con-
quem inde colUgunttunc nuUum fuisse. Optarempro- sensit et subscripsit, adeo ut hic fortassis non ante
duci cbartularia iUa ex quibus Scienfredus iste co- annum 346 excesserit e vivis. Cujus locum si aU-
gnoscitur, nam es publicis iUis, si genmna sunt, in- quam multis annis tenuit nunquam ordinatus Scien-
strumentis longe certius deflniri poterit cujusque epi- fredus, poterunt initia Domnoli, potius quam fmis, re-
scopitempus,quamexincertaposterorumconjectura: ad prima tempora Chilperici
ferri : pro quo tamen
qui, ut longaannorum spatia paucis episcopis imple-
recfius scriberetur nonien fratris Chariberti, Pari-
rent, quos scUicetsoIosnoverant, pluribusforteobli- siense regnum, sub quo Cenomani erant, post Clota-
vione deletis, longa ilUs spatia annorum assignavere. mortem
rii patris obtinentis, sicut regnum Suessio-
7. Sic in regesto pontificalis Ecclesioe Cenoma- nense obtinebat Chilpericus. Poterit eliam sic verum
nensis ms. usque ad anuum Domini 1233, habentur: esse,quod Gregorii Turonensis interpolator, auctor
« Gesta domni Innocentis, Cenomanicae urbis epi- non quidem fideUssimus, sed tamen pliiribus scecuhs
p
scopi, qui fiut teniporibus Anastasii imperatoris, et antiquior regesto, de Domnolo scripsit, post viginti
Clodoveei primi Francorum regis Christiani et ChU- duosepiscopatus annos iuccessoTemposMasse etimpe-
deberti filU ejus, » diciturque quod « sedit iu prcO- trasse. Certe prima ejus notitia anno Cbristi 367 inve-
dicla sede annos 43 menses 10 dies 23, et fecit in nitur in synodo Turonensi n, cui xv Kalendas Decem-
ipsa ordinationes quinquaginta; presbyteros enim bris, Chariberto annum sextum regnante, subscripsit
consecravit 318, et levitas atque alios ministros Domnolus, peccator episcopus Eccksix Cenomanensis.
quantum necesse fuit. » Deinde sequuntur « Gesta Obtulerathuic synodo epistolam sanctaRedegundis
domni Domnoli, Cenomanicie urbis episcopi, quifuit regina, qua petiit tutelam et stabilitatem institutse a
temporibus ultimis Childeberti et ClotarU atque se congregationi, quam
confirmarunt sanctus Dom-
primo tempore Chilperici fiUi ipsius Clotaru, qui nolus aUique episcopi decreto suo, quod exstat apud
fuerunt reges Francorum ; » et dicitur quod « sedit Gregorium Turonensem, Ilb. ix Hist. Francorum,
in prfedicta sedeanuos46, menses 11, dies 24, etfe- cap. 39. Inter episcopos qui tunc interfuerunt dicto
cit ordinationes septuaginta, presbyteros 360, diaco- conciUo Turonensi fuit FeUx episcopus Nannetensis,
nos 230, et reUquos ministros suflicienter. » SimUi- quem
ad esstat poema Fortunati episcopi Pictavien-
ter inAddendis ad 28 Januarii exhibuUnus {BoUand.)
j) sis, IUj. ni, num. 6, de Dedicationc ecclesiaj suae, cui
«GestadomniHaduindi, Cenomanicieurbis episcopi, sanctum Domnolum interfuisse hoc versu meminit
qui fuit lUtuno tempore Clotarii fiUi CUilperici, et
Domnohis hic fulget meritis, Matacharius inde,
tempore Dagoberti filU ClotarU, et primo tempore Jure sacardolu cultor uterque Dei.
Clodoveei filn ejusdem Dagoberti : » Circa flnem au- Chariberto rege Parisiorum mortuo sub annuni
tem asseritur quod « sedit in prajdicta sede annos 30, 370, Cenomani fuerunt sub regimine Chilperici fra-
menses 11, dies 23. » Opei-ce pretium esset Ulud re- tris ejus regis Suessionum, cujus regni anno 11, pri-
gestum integrum dari in lucem, tum propter plura die Nonas ano 572, instrumentum pro
Martii, id est
smgulorumepiscoporumgestasubjunctainstrumenta monasterio sanctorum VincentU et Laurenlii, signa-
Cenomauensis historia? fundaraenta et principia for- tum est ab ipso Domnolo, et a sancto Germano epi-
san vehementer Ulustratura, nec non reliqugs GalU- scopo Parisiensi, sub annum 376 vita functo. Ab hoc
cans historiae magnum subsidium aUatura tum ad ; autem instrumento diversum videtur id quod citatur
commodius judicandum de singulis; nonnulla enUn in Vita breviori, num. 4, ut factum pro eodem mo-
cerlo adulterata sunt aut omnino fictitia. Interim nasterio : quia memoratus Bondonnetus, p. 268, as-
preesumere Ucet, quo stylo coeptum est, eodem per- serit hoc esse signatum Nonis Septembris, anno 20
63d SAKCTl DOMOLI, EPISCOPI CENOMANENSIS, 836
Hoc ergo anno si mor-
Chilperici, id est Christi S8l. * esset differenda, destructo ante annos ferme triginta
tuum dicamus sanctum Domnolum (nam successor Casinensi ccenobio, quando Maurus sancti Benedicti
Badigisilus interfuit concilio 2 Matisconcnsi, anuo discipulus debuisset fuisse centenario prosimus), sed
583; et, justa Gregorii interpolati cap. 39, lib. vni, potius, ut prolixum illud de sancto Mauro scriptum
quinto expleto inQrediehatur sextum sui episcopatus, (quod veluti ex quateruiunculis a Fausto coaevo
anno H Childeberti Austrasiorura regis, Christi 587), scriptis circa sanctum Benedictum ejusque discipu-
episcopatus Domnoli non tantum initia Chilperici los, ab Odone Glannofoliense acceptum expolitum-
attigerit, sed totiun fere illius am apud Suessiones que obtrudiiur) merum esse sequentis asvi figmentum
quam Parisios regnum eequaverit ; nec tamen plus opinor, ei simile quod de martyrio sancti Placidi et
multo quam annis 22 sederit, incipiens anno Christi sociorum, sub nomine Gordiani oorumdem ministri,
bo9, et mortuus iiSl, die \ Decembris. habetur; cui quid solidoj veritatis subsit, inter tot
9. Alia rebus sancti Domnoli obscuritas offunditur mendaciorum monstra nequeat vel per conjecturam
es Yita sancti Mauri, quam sub nomine Fausti coa>vi prudentem deflniri. Nisi forte placet suspicari, paulo
habemus, dedimusque ad 13 Januarii {Bolland.). Ibi ante Cassinensis monasterii factam a Langobardis
enim, num. 16, a beatissimo Bertic/ramno, Cenoma- destructionem, id est ante annum 889, a sancto
nicm urbis episcopo, narratur legatio missa ad san- B Bertegramno quidom esoratum Bonitum, non Bene-
ctum Benedictum, pro suorum colonia postulanda : dictum abbatem, suo condiscipulo Mauro, jam setate
qui sanctum Maurum discipulum cum sociis quatuor gravi, primam trans Alpes coloniam deducendam
num. 33) in-
direxerit iuGalliam; sed hi (ut dicitur comniisisse Maurum vero intellecta, non morte
;

telligentes Aureliis «bcatum Bertigramnum episco- episcopi, sed turbis in episcopatu suscitatis a deces-
pum jam migrasse ad Dominum, aliumque in loco soris defuncti vidua, ipsam forte Rupiaci possessio-
ejus jam substitutum pontiflcem; » ac deinde num. neni ad se trahente, istis substitisse ubi commodior
3o, quod locus « Rupiacus, sibi ad construendum tranquilliorque offerebatur locus nDvo instituti sui
monasterium a beato Bertigranmo provisus, non monasterio condendo. Istarum certe controversia-
admodum aptus erat regulari religioni quodque rus testis est lib. viii, cap. 39, Gregorius Turonen-
Domnolus episcopus nihil de hac re, » quam suus sis, saltem interpolatus , et sufflcere illfe potuerunt
decessor cxorsus erat, << facere vellet, » rcspondens, disturbando primo Bertingramni consiho, quod Cha-
« se propriis magis quam alienis vello insistere doindus successor, satis pacatum pontiflcatum ha-
cceptis, ne supra alienum acdiflcare videretur funda- bens, exsecutioni mandarit, « m vico Aurion, a Ru-
mentum » haec, inquam, intelligens sanctus Maurus piaco villa dependente monasterium construens et
; ,

cum sociis, oblatum iu ditione Andegavensi locum ^ agmina nionachorum regulariter inibi Deo servien-
acceptarit, et Glannofolieuse monasterium fundarit. tium nobiliter instituens. » Sed hrec plane discu-
Interim constat Bertigramnum non prmcessisse, sed tienda erunt in nova atque in duplum augenda
succcssisse Majolo, post Baudigisili quinquennem ty- quam posteri curabunt, editione Januarii, multa re-
rannidem, et anno 589 rescripisse Guntramno rogi formatione egenlis, ut sunt imperfecta rerum om-
in causa monachorum Pictaviensium, inter octo epi- nium principia.
scopos ullimum, velut omniuni juniorem. Nemo est H . Ut autem ad sanctum Domnolum ab impor-
igitur inter modernos scriptores qui vitium non tuna, quam ingestoe fabulae extorserunt, digressione
agnoscat obrepsisse, aut Odoni abbati Glannofoliensi, revertamur, prfBcIarum testimonium eidem datur in
Vitam sancti Mauri, « salva fide dictorum ac mira- Yita sancti Leonardi anachoretee, qui in ejus dioecesi
culorum inibi repertorum, corrigere satagenti » sub sanetis Innocentio et ipso Domnolo episcopis
auno 808, aut hujus ipsius interpolatori ; sed omnes lloruit, etcolitur 13 Octobris; quod inde excerptum
fere in hoc conveniunt, ut pro Bertigramno, Inno- hic daraus, et est ejusmodi : « Erat sanctus Leonardus
centium; proDomnoIo, Scienfridum invasorem cen- Deo amabihs et hominibus dilectus. Solitus namque
seant esse substituendum : eo quod sibi certo per- t\ erat sanctus Domnolus episcopus Cenomanensis, cu-
suadeant vivente etiamnum sancto Benedicto dedu- jus et monachus erat, eum dirigere ad sanctum Ger-
ctam esse istam discipulorum ejus coloniam; ilhim manum Parisiorum episcopum ,
qui ambobus dile-
autcm nos ostendimus oliiisso anno 643. ctus et credulus erat Obiit autem prasdictus
10. Ego vero dum considero toties inculcatum sanctus Leonardus sidD Chilporico Francorum rege
Bertigramni nomen rursum repeti in prologo ad his- Idibus Octobris, in pace, plenus dierum, in senectute
toriam translationis sancti Mauri, « quem, » inquit bona, et sepultus est in supradicta cellula sua a
Odo, scribens Almodo Conomanicae ecclesife archi- sancto Domnolo ante dicto episcopo. Nam pridie an-
diacono, « a pontiflce sancta? sedis, cui Deo auctore tequam obiisset dictus sauctus Leonardus, venit vox
deservis , beato scilicet Bertichramno , nostris , ut divina ad Domnolum ante dictum episcopum, praeci-
nostis, ascitum gaudemus provinciis. « Hwc, inquam, piens ei ut iret Deo suis sanctissimis precLbus ani-
dum cousidero, vehcmcnter impellor, non ut Borte- mam commendare supradicti confessoris : quia dc
gramni noraen retinendum atcpie ab cjus successore sajcido crastina die eum migrare , et cum sanctis et

sancto Chadoindo rejectum sanctum Maurum cen- electis Dei animam collocari oportebat. Qui statim
seam (sic enim missio illa usque ad annum fere 618 cum suis ministris , hoc quod ei jussum divinitus
 63: VITA. 638
fuerat perficere non tardavit. Nam et ante dictus * derunt pristinum. Sepulto autem eo, per electionem
sanctusLeonardus, prsnoscens divinitus sancti pon- corum monachorum sanctus Domnolus unum ex
,

adventum, prffcepit fratribus ut ad ejus in-

tificis ipsis sitji constituit et ordinavit abbatem qui usque :

gressum se preepararent, et digne, ut seniorem Do- in hodiernum diem eamdem sub sancta religione,

mini pontiflcem decebat, eum susciperent, et omnia disponente et ordinante episcopo gubemat et regit ,

necessaria ministrarent. Indicavit etiam fratribus se cellulam. » Heec ibi. Quae etiam, sed contracta, ha-
ipsa die, postquam pra;fatus pbntifes suam Deo com- betBernardusGuidonisepiscopus Ludovensis, tomo II

mendasset animam, de sfficulo exituriun. Adveniente de Vitis Sanctorum. Locus olini Vendopera dictus,

quoquesuo episcopo, ejusqueanimamcommendante, nunc a sancto Leonardo nonien habet, situs ad Sar-
mox Domino suam sanctam animam reddidit. Quo tam fluvium in decanatu Fresnensi versus confinia ,

defuucto dum sancta ejus membra portabantur ad Normannia.

tumulum, ceeci tangentes ejus vehiculum visum rece-

VITA
SANGTI DOMNOLL CENOMANENSIS EPISCOPI,
AUCTORE PRESBYTERO CE\OMA,\E.\SI CO^VO.

PROLOGUS. g satius fore arbitrati sumus, vel exiliter dicere ea

1. Sanctse et individuae Trinitatis freti auxilio, om-

pauca qua? novimus, quam cum servo pigro et desi-

niumque sanctorum precibus fulti tum etiam pra- ,

dioso, pro retenta Domini pecunia, in damnationis

cedentium Patrum incitati studiis, denique reveren- discrimen adduci. Quffi igitur ab Olis egregie perpe-

dissimi prsesulis nostri Haduini hortatu coufirmati, trata sunt, nos Ucet indigni, saltem utcumque com-
beatissimi patroni nostri Domnoli, Cenomanicffi ur- memoremus. Neque enim id facimus nostra tenieri-
bis episcopi, vitam illustrem, multorum utilitati pro- tate adducti, sed, ut jam ante dictum est voluntate ,

futuram, ipso nobis opitulante, scribendam suscipi- et mandato venerandi pontificis nostri Haduini, qui

mus. Non enim sumus nescii veteribus id studio nos beatissimi Domnoli episcopi \itam jussit vel rudi
fuisse ut suae setates egregios viros scriptorum suo- exarare stylo. Cujus, tanquani urbis nostrre antistitis,

rum monimentis ad posterorum notitiam transmitte- jussioni libenter morem gerentes, ejus fulti precibus,

rent, eorum prseclare dicta et facta aut litteris con- ad scribendum nos accingimus; suppliciter invocan-
signarent, aut picluris esprimeuda, aut a;ri in- tes beatissimi DomnoU habitatorem Spiritum san-
sculpenda, vel marmoris spectato opere reprsesen- ctum, ut qui illi gratiam largitus est miracula et ad-
tanda curarent. Putabant enim se operae pretium mii-andas patrandi virtutes nobis copiam tribuat et

facturos, si qua in iis, vel aUis utUia , vel cognitione C facultatem eas narrandi, ad laudem et gloriam suam
digna, vel ad imitationem prwclara viderentur, ea et fidehum cediflcationem : ut facta eximii patroni

sua industria et labore posteris innotescerent : iit ita

nostri, si tamen id fieri potest, dictis exasquemus,
neque suo saeculo alieni a studio religionis et pietatis, qui cum eo in hac vitae mortalis peregrinatione plu-
neque erga posteritatem parum officiosi censerentur. rimum conversati sumus quanquam sane tantte ejus
:

Quod si vero hoc plerique ex illis non modo in san- virtutes sunt ut eum pro dignitate laudare humana

ctos, sed etiam in quosdam alios ipsis charos homi- fragflitas nequaquam possit. Cum sit autem aliud,

nes declararunt : quanto magis nos sagaciter et ac-

teste divo Hieronymo, locis communibus laudare
curate sanctorum res gestas investigare atque ad defunctum, et aliud defuncti proprias narrare virtu-

aliorumquoquenotitiamproferre debemus, uteorum tes; nos hoc opusculum ad bonorum exemplum ab

provocati exemplis doctrinaque informati ad ea nos iUo tempore auspicabimur, quo nos glorioso adventu

semper intendamus, qua; sint grata et accepta Deo? suo illustrare, nobiscumque manere ex Dei provi-
Cavendum certe nobis est ne mflitum Chi-isti fortia dentia jussus est.

facta et prseclara trophaea, ea praesertim quihus CAPUT PRIMUM.

nostra setate insignes et illustres fuere, silentii car- rj Iter Tomanum; episcopatus Cenomanensis ; monasteria
cere premamus; sed potius quantum ille dederit, constnicta.

qui est auctor omnis boni, qui ora mutorum aperit 2 . Itaque beatissimus Domnolus , urbi Cenomani-
et linguas infantium disertas facit, quae possint suc- cffi destiuatus episcopus , virtutum omnium florLbus
cessoribus nostris esse usui , ea vel mediocri stylo redimitus, iu alia regione ex generosis parentibus,
conscribamus. Etsi auteni nos ejusmodi operi im- quod ejus probi mores et nobilis conversatio testa-
pares esse non ignoramus (quippe quibus est ingenii, bantur, est procreatus. Ut enim ex radice friictus
eloquentiEe et eruditionis angusta suppeUes), attamen proficiscitur, ita ex fructus sapore radicis natui'a
 639 SiVNCTI DOMNOLl, CENOJIANENSIS EPISCOPI, 6i0
inlelligifur : et quemadmodumfructusarboris,'etiam- ^ devote sit exsecutus. Porro autem socia charitate ao
si procul asportotur, non tamen amittit suavitatem mutua benevolentia conjunctus fuit Germano (c)

quam ex radice accepil ; sic etiam hic sacratissimus sanctissimo Parisiorum antistiti : quem et creberrime
vir, undecumque sive quibuscumque ex partibus ad invisere consuevit, et ab illo itidem non raro visita-
nos advenerit, sanctse nobilitatis suk dulcedinem nos tus est. Cumque se invicem divinis inflammarent ad-
celare non potuit. Etsi vcro apud nos in episcopum hortationibus, suiijectis populis tam verbis quam ex-
consecratus non fuit, ad uos tamen in multorum sa- emplis haud vulgariter prflfuere. Non enim imme-
lutem diviuitus est transmissus. Nam ad imitationem mores erant ilhus dominicse sententiee, quod si duo
Abrahfe patriarcha;, cui a Deo diclum est : Egredere ex vobis consenserint super terram de omni re, quam-
de terra tm, et de cognatione tua, ct dc domo patris cunque petierint , fiet illis a Patre meo ; itemque
tui, et veni in terram quam monstravero tibi; jam or- illius, Ubi sunt duo vel tres congregati in nomine
dinatus alibi episcopus, relicta patria et parentibus, meo, ibi sum in mcdio eorum.
cunctisque rebus quas possidere videbatur, Ro- 4. Extruxit autem sanctfe ecclesia amator devo-
niam profectus est , limina beatissimorum apostolo- tissimus monasterium quoddam in suburbio civitatis
rum oralionis gratia visitaturus. IJbi cum animi sui suic, tum ut ejus urbis esset munimentum, tum ut
emensa B
devotioni fecisset satis, post longa itineris posset Domino animas lucrifacere idque in honorem :

spatia,Domino gubernante, ad Cenomanos appulit sanctorum martyrum Vincentii et Laurentii (d)

quos propter obitum sui pontificis magno olfendit consecravit, ipsi autem consecrationi adesse voluit
animi mcerore affectos. Jam pridem enim beatus memoratum Gei'manum episcopum, ut amborum so-
Innocens (a) ad Dominum migrarat, et laboris sui lemni dedicatione ad majorem populus devotionem
erat prsemia consecutus ; in ejus vero locum necdum incitaretur. In ejus vero consecratione de rebus ec-
alius subrogatus fuit. Cum igitur hunc virum san- clesia; suse multa testamento ei legavit atque conflr-
ctissiraum conspexissent ,eumque jam episcopatum mavit, pei'mittente et favente Chilperico Francorum
ordinatum didicissent, tam proceres et principes regeejusqueprincipibus, multisetiamid eisuggeren-
quani clerus universus et populus, non solum urba- tibus episcopis, imprimisautem sancto Germano,
nus, sed etiam ruricola , divino id instiuclu agcute, clero quoque populoque ut id faceret adhortante,
uno ore, eadem aninii sententia obnixe cum depre- quemadmodam in ejus actis adnotatum est sub- :

cabantur, vellet ipsos ipsorumque civitatem et pa- scripsit autem sua manu et approbavit (e) beatus
triam non invitus gubernandam suscipere. Quamvis Germanus, pluresque alii episcopi. Porro in eadem
autem ea in re valde se difficilem prajberet, ad ex- . ecclesia caput beati Vincentii martjnis et magnam
tremum tamen aliud agere non potuit quam quod '

craticute partem in qua sanctus Laurentius assatus

populus Deo inspirante postulavit. est, honorifice reposuit; monachos etiam sub cura et
3. Suscepit (6) igitur, sed sane invitus et com- moderatione Leusi abbatis, quem ipse praefecit, ad
pulsus, episcopi ministerium cuni multa humilitate : regulffi prajscriptum illic degere Dominoque servire
Dominoque cooperante, folo vita.' suee tempore, non voluit. Tanto autem amore beatissimum Germanum
parum iUis quibus prseerat coutuht. Denique qualem episcopum complectebatur, ut in ea ipsa sanctorum
se quantumque illic praestiterit ejus vitee finis de- , Vincentii et Laurentii martyrum ecclesia, sepulturse
claravit, in quo laus omnis tute canitur. Erat vero locum ei prajpararit; iibi tamen postea ob certas

hoc ejus nobilitatis insigne, cjuod Christo die ac quasdam causas, non sanctus Germanus, sed ipsemet
nocte alacri et jucundo animo gratam exhibebatser- humatus est.
dig;ie
vitutem, neque tamen vel a generis nobilitate, vel ab 5. Cumque religionis monasticfe propositum miri-
operum sanctitate gIoriolo3 et laudis fumos captabat; fice complecteretur, in ea cellula in qua sanctus Julia-
sed prfficlara de se pra^bens virtutum exempla, intra nus, primus Cenomanorum episcopus, corpore re-
Dominum mundo corde
se suos thesauros deposuit, et quiescit (/") justa monasterium Victorii (g) quod situm
, ,

complectens, pompamomnemmundihujustoto pec- est ad flumen Sartam, monasticum institutum quod

J)
tore contempsit. In conversatione erat humilitate jampridem illic florere cwperat, mirifice augmenta-
conspicuus, charitatis dulcedine fervens, castitatis vit, adeo ut quinquaginta fere monachos illic regula-
splendore Dlustris, jejuniorum pinguedini deditus, riter degere voluerit, eaquequaj advictum pertinent,
disciphna? vero cailesfi adeosetotumaddixit, utpon- tamillorum quam peregrinorum et adventantium ma-
tificale ministerium pro dignitate, et quidem pie et gnifice suppeditarit. Aliud quoque monasteriolum et

(a) Sanclus Innocens sive Innocentius colitur iH (c) Infra in testamento memoratur Audoveus, aliis
Junii. etiam Audoinus episcopus Andegavensis.
(b) Sanctus Domnolus suscipit episcopatum cum (f) Sanctus Julianus anno 1201 inde
translatus est
jampridem, ut supra dictum, sedes vacasset. ad ecclesiam cathedralem ; et quse ante, ut infra dici-
(c) Vitam sancti Germani Parisiorum episcopi tur, erat dicata sub nomine sanctiE Mariae ac sancti
daraus 28 Maii. Gervasii et Protasii, ab eo tempore mansit sancto
(d) Appellatur etiamnummonasteriumsancti Vin- Juliano sacra. Hujus Vitam dedimus ad diem 27 Ja-
centii mart}-ris, cujus Acta dedimus 22 Januarii, et nuarii.
§ 2 de reliquiis sancti Vincentii varia controversa ((/) Sanctus Victorius aut Victurius est sextus
prijposuimusi Cenomanensis episcopus, et colitur 1 Septembris,
641 VITA. 642
xenodochium ultra Sarlam flumen, in honorem bea- ^ latamrfue aquam minister in ejus manus infunderet,
tissimce matris Dei et Virginis Mariae sapienter ssdi- ctlotismanibusmalluviumasportaret, caecusquidam
ficavit atque suje ecclesiee rebas dotavit, accurate Siagrius numine ei venil obviam, et aquam quae de
constituens ut illic pauperes et peregrini egentesque manibus pontificis defluxorat sibi dari petiit, ea suos
omnes, qui intra urbem propter ejus jugem custo- oculosabluturus. Minister id parvi pendens, dedit ei
diam admitti non possent, reciperentur. Porro mo- aquam, ut pefierat.Ea cfBcus suos perfudit oculos,
nachos viginti quatuor illic ad regulse monasticse et in Christi nomine, meritis sancti Domnoli mox re-
prcescriptum vivere voluit qui et pcrpetim servirent stituto visu, Istus abscessit. Quem quidem CEecum
Deo et adventantes pauperes recrearent, atque ho- sajpius ogo vidi, multique e sociis nostris, atque ab
spites comiter et congruenter acciperent. lis autem illo tum istud tum plura alia sancti vh-i miracula di-
monachis quemdam e suis prohatissimae vitae virum, dici.Perlata est au tem hujus rei fama ad multorum au-
Paduinum (a) nomine, ecclesiae beatorum Vincentii res,etinvitopontificcIongeIatequedifrusa, eratenim
etLaui-entiiperid tempuspr;opositum,abbatemprav sanctissimus ille senex singulari prKditus animi mun-
fecit locumque ipsum et sibi et successoribus suis
: dilia et bumilitate. Nec dubium quin apud omnipo-
subditum esse debere decrevit, adhibita etiam ad- tentis Dei singularem misericordiam multum valeat
juratione et detestatione, ut hospitale ejus urbisBhumani cordis pm'itas et simplicitas, convenienter
perpetuis temporibus in pontificum ditione esset. illi sententiae Salvatoris: Beati mundo conle, quo-
6. Quanta autem apud vos degens vir sanctus niam ipsi Deum videbunt.
corpus suum ahstinentia affecerit, quam se perpe- 8. Vir quidam nohilis, genere et opihus praedives
tuis confecerit vigiliis, quam in prfestandis eleemo- regiusqiie consiliarius, in villam Ecclosiaj cui vir
synis liberalis et profusus fuerit , solus ille ad Dei prfpcral, Tridentem vocabulo, sitam in condita
plenum omnia nec puto
novit cui cognita sunt ; Diablcntica (c) animo invasit, eam sibi
obstinato
quemdam mortalium facilc omnia expIoi'are et vindicans. Crebro aulem illum admonuitvh' sanctus
indagare potuisse, quandoquidem ejusmodi ille clam ut a suis maleficiis resipisceret, et ad meliorem fru-
potius quam palam faciebat. Et, ut paucis multa cx- gem se reciperet. Videns autem se nihil ratione pro-
pediamus, qualis quantusque fuerit, quffi et quanta ficere, ad precandum Dominum se contulil, ut res
gesserit, non potest mortalis lingua quod
explicare, pro expiandis peccatis olim a fidelibus ecclesiae do-
supra hominem fuerit quidquid fere gestum ab eo. natas ipsi restitueret. Interim sacrilegus rerum Deo
Macerabat se et vigihis et conlinua inedia, adeo ut dicatarum occupator, divina ultione in eum animad-
etiam fortissimi juvenes ejus parcimoniam ferre non vertcnto febre corripitur, eademque continenter la-
possent. Ita corpus suum redigebat in spiritus servi- '

borat. Sed neque sic tamen res male usurpatas red-

tutem, adeoque illud mortificabat , ut posset illud dere voluit, ut ejus poena fleret cumulatior. Cum au-
apostolicum non immerito accommodari Vivo
illi : tem ea febre dire afflictaretur, lecto decumbens, vi-

autem jam non ego, vivit vero in me Christus. Cum sus est sibi quadam nocte vidcre Matrem Domini (cui
equitaret in itinere, semper de Deo aut loquebatur, res ab ipso usurpata?, unaque beatis martyribus Gei-^
aut canebat. Cursum (b) vero suum (id est pensum vasio etProtasio dicatae erant) ferreo malleo ipsum
precumcanonicarum)perhoraslegitimaspersolvens in fronte percutientem. Mox igitur multo terrore
reliquo diei temporc, quando opportunum videba- correptus, ad sanctum Domnolum misit qui eum ro-
tur, studium psallendi divina eloquia, autlectitandi, garent ut res cum fenore reciperet. Nec
ipsi ablatas
aut in precesincumbendi non omittebat. Ad mensam tamen potuit sanitati restitui donec sanctus Domno-
ipso accedente, mox aderat lector recitans divina lus ad eum veniret. Ubi autem ifle advenit, omnia
eloquia : ut inter epulas quibus caro fovebatur, spii-i- in duplum restituit ecclesiai ministris, et post dies
tualibus alimoniis potius conviviT explerentur. Nul- paucos precibus et meritis beati viri salus ei reddita
lum omnino tempus prseterlabi sinebat, quo non
sibi est ; sed vulneris ejus fronti malleo impressi, quoad
aut prodesset aliis, aut ad suos profectus aliquid ad- j) vixit, vestigia permansere. Quod idcirco factum est.
jiceret, quod si quis ejus facta curiosius inquisierit ut ille suo exemplo a simfli facinore alios abster-
innumera magnarum virtutum miracula inveniet, e reret. Quas autem res ille duplicatas tum sancto viro
quibus nos vel pauca promemus. restituit, eas ecclesia nostra hactenus possidet.
9. Quodam quadragesimae tempore in cellamAni-
CAPUT II.
solae (d) monasterii vir sanctus sese abdiderat, Do-
Varia miracula in vita patrata. mino in silentio et solitudine vacaturus. Ecce autem
7.Quodam die Dominico, cum peracto officio so- Francus quidam nobilis genere, regi valde familia-
lemni ad mensam pransurus ex more accederet, il- ris, quamdam ejus EccIesiEe villam, Bonallam no-

(a) Sub nomine sanctiPaduini, vulgo sancti Pavini, nudo capitc dicere, uti in ojus Vita Fortunatus.
est parocbia in dicecesi Cenomanonsi ubi colitur fo Condita Diablentica videtur esse ditio Cenoma-
(c)
Novembris. Vita aliqua ejus exstat inter Acta sancto- niscontiguaPerchensis comitatus, versusNogentum
rum ordinis Benedictini sfpculi primi. Rotrudis et ex voce condita pro, regiuncula, man-
:

(6)Cursus, ut hic explicationis causa additur, pas- sisse Francis nomen Condi, etiam hodie pluribus in
sim pro divinis officiis aut horis canonicis sumitur. GaUia locis commune.
Ita memoratur sanctus Germanus solitus cursum (d) Anisola, sive Aninsula celebre monasterium,
643 S.VNCTI DOMNOLI, CENOSLVNENSIS EPISCOPI, tit'i-

mine, in pago Stadinse silam, ad se rapuit. Ubi pas- ^ die iii villa nostrce ecclesia, quam Baiadonem vo-

chalis solemnitas preeteriit, eam iniquitatem vir Dei cant, sancto episcopo poniificale exsequenti mini-

moleste ferens, dolensque se vivente suam ecclesiam sterium, Magnatius quidam oblatus est, qui dic Do-
nudari facullatibus suis, duos diaconos misit ad minico intraipsius vilke tines ab opere se non absti-
Francum illum sacrilegum, el mire jam obslinatum. nens, Deo ulciscente, Ivuninibus orbatus fuerat. Vir

Sed diaconi nullum ab eo quale vellentretulere res- sanctus sacrosanctam invocans Trinitatem, expresso
ponsnm. Tum vero sanctus vir, corde oompunctus, signo crucis, caecitatem depulit, visum reformavit,
animo intrepidus, eo se contulit, ut res suai fidei monuitque liominem ne quidquam hujusmodi dcin-
creditas rceuperaret, fretus auxilio praepotentis Dei. ceps adniitteret.
Cum igilur die quodam Francus ille solemnes cele-
12. Exiit quandoque vir beatus extra urbom no-
braret epulas in villa per sacrQegium ablata, habc-
stram, audivitque damnatorum voces e carcere. Misit
retque apud se parentes et amicos, nuutiatnm cst ei
itaque ministrum suumad custodem carccris, qui ei
prse foribus adesse sanctum episcopum, resque ipsi
diceret, ut vinctos illos absolutos pateretur abire.
a Domino commendatas repetere. Id ut audivit ille,
Respondit custos non se id ausum esse, ne ipse co-
valde aninio commotus, jussit eum a tota villa pror-
sus excludi et eiici. At cpiscopus non rcfalcitrans,
, .,
D fsereturinillorumlocumsuccedere.TumvirDeicnm
-R
. -, j- •

lacrymis rogavit Dommum pro illis et ecce cue ter-

rv -i,- l *
:

quemadmodum apostolus monet, dedit locum ir£E,

tio sua sponte patescit carcer, exeuntque qui illic
sed ita ultio divina in sacrilegum excitata est.
detinebautur, et ad nostram ecclesiam sese confe-
10. Cum cnim nocte illa juxtamorem sanctus epi-
runt. Clericus quidam Ragnoinus nomine venit ad
scopus in oratione persistcrot, sacrilegum virumin-
sanctum pontificem, rogans ut sacerdotio initiare-
vasit febris, qute infelicem animam altero mane ex-
tur. Percontatus est autem ex illo vir sanctus, num
torsit ab illo ; sicque miserrime excedens e vita, abs-
caste viveret et a feminis se servaret incontamina-
que luctu et sine precLbus in bivio sepultus est. Et
tum. IIIo constanter respondente, se hactenus im-
quidem dignus crat tali morte, qui sanctum virum
polluto corpore Domino serviisse, vir beatus ei et
ausus fuitcontristare, et oblationes fidelium resque
locum, ettempus, et mulieremlibidinisejus sociam
Deo dicatas sibi vindicare. Factum est hoc meritis
indicavit. Cernens clericus se latere hominem Dei
beati antistitis, ut cceteri ab hujusmodimaleficio ab-
non posse, propria convictus conscientia, ad pedes
sterreantur, ne similiaipsis accedant. Cum sic auteni
ejus procidit, et culpam suam confessus est. Id ubi
ille per iisset, niultis ecclesiis res ipsarum restitutce
.... ad aliorum notitiam pervenit, multi sacris initiandi

mt.
vaserant
''.
sunt nuas tvranni
Nam
lampndem
,.
tmiore perculsi, non fuerunt ausi
per temeritatem in- ^i
„ , .

re-
,

Liab cius
..
.

se conspectu
„ .,,
,

maleque sibi con-

.
, ,
subduxcre ;

,.
,

,
•, •

scn, non fuerc ausi sacros ordmes ab illo petere,

tinere illas; atque ita unius horrenda damnatio mul-
certo persuasum habentes, non eum lalere etiam
profuit ad rcsipiscentiam, reddidilquepoenitentia
tis
secreta cordium.
emendatos. Sic nimirum omnipotens Deus per flde-
lem servum suum suas restauravit ecclesias, multi- 13. Est villa ecclesiffi nostraj quam Crisiacum vo-
que servi Dei ingentcs Domino laudes et grates egere, cant. In ea cum ad eum
esset vir Dei, adducti sunt

jucundis vocibus cantantes : Adjutor et protector fa- duo dmmoniaci, rogabantque eum parentes eorum,
ctus est nobis Dominus in salutem. ut suis precibus illos sanaret. Sciscitabatur autem ex
H. Puerulus quidam, Rainarius noniine, a paren- eis sanctus antistes, cur id ipsis accidisset ; et per

tibus oblatus est sancto viro. Is puer et caecus, et eorum ora rcspondebant immundi spiritus, se tor-
surdus, et mutus, et claudus erat. Unxit autem eum queri ab ipso, nec posse coram eo celare prsestigias
vir Dei oleo benedicto , et crucis signo eum commu- suas rogabant autem eum ut si ipsos inde vellet
:

nivit, et totus revaluit. Clericus quidam Oximensis ejicere, saltem sineret migrare in porcos. Permisit

(o), Eleutherius nomine, videns tot admiranda fieri a hoc virsanctus et crucis signo edito prolligavit illos.
sancto viro, obtulit ei fllium suum, quem diuturnaD itautomnesastantesIaudarentDominum mirabilem
febris vehementer afllictabal. Misericordia motus vir insanctissuis.SuntveroetiammuItialiiadaemonibus
Dei aquam jussit aflerri. Allatam, cum prius Chi-isti obsessi, ab eo liberati. Hac autem miraculorum assi-

nomen invocasset, ct eam cruce consignasset, puero duitate fama ejus ubiquedivulgabatur,etjam quadam
bibendam obtulit. Bibit ille, et Christo propitio, me- die revertenti ab e.xpeditis quibusdam negotiis, quae

ritis episcopi continuo sanus effectus est. Vu- quidam ad populi ipsius curee commissi utilitatem pertine-
Andegavensis, Stritius nomine, in maxilla mire cru- rent, multa plebs ei occurrit adducens aegros et male

ciabalur ex pustuia magna. Occurrit sancto episco- alTectos, diversisque languoribus laborantes, qui

po, petiit tanlo malo medicinam: salliva suapustu- omnes ab eo incolumes recessere.
lam tetigitvir sanctus, et homo curatus est. Quodam
a sancto Carilefo tempore Childeberti regis constru- sumi possit, quod eidem regulae, quam Anisoluni
ctum in inferiore Cenomanensi agro apud Vindoei- servabant sua monasteria subjecerit sanctus Dom-
nensem urbem, ut diximus Kalendis Martii ad Vitam nolus.
sancti Siviardi abbatis Anisolensis, latius dicturi ad (u) Oximuni oppidum Normannise sub juridictione
Vitam sancti Carilefi Julii. Videtur is mortuus ante
1 Alenconiensi vulgo Hiesmes dictum.
adventum sancti Mam-i in Gallias, ut vel hinc prae-
64S VITA. 646
CAPUT III. k dicabat utLLitas ita tamen ut et noctes et dies in

Viriutes sancti Domnoli, obitus, sepuUwa, miracula. ejus expenderet obsequiis, qui et noctes et dies con-
14. Etsi auteiii celebre esset nomen ejus et subli- didit.

mis gradus honoris, attamen major erat et insignior 10. Nihil ejus Ln actionibus cernebatur quod ad
virtus ejus. Serviebat sine offensione ei qui prope est Deum non pertineret ; nihil in sermonibus ejus otio-

omnibus invocantibus eum in veritate, et quivoluntatcm sum percipiebatur. Ad altare raro sine lacrymis, ad
timentium se facit, et deprecationem eorum exaudit. mensam nunquam sine lectore, nuuquam sine con-
Poteram quidem plura ejus commemorare miracula, vivis pauperibus accessit. Periculose eorpus pasci
sed multa praetermisi, ne lectori fastidium parerem. ai-bitrabatur, nisi pariter et Christum in ejus mem-
Magna autem in eo virtus inerat, et multa verborum bris pasceret, et ipse intus verbo Dei pasceretur.
vel ex ejus ore promebatur. Cum populis verbum QuaUs vero putandus est fuisse erga proximos, qui
Domini annuntiaret , vis quisqnara tam ferreo ver- suarum injuriarum immemor, etiam inimicorum in-
sabatur pectore, quem ejus conciones ad lacrymas juriis dolebat ? Quem ille unquam autfacto aut verbo
non moverent. Mirabantur auditores spirituales ser- iKderet, qui etiam lesus ultro ignovit, nec iratus
mones ejus, qui plerumque adeo bumanum captum solem vidit occumbentem? Quid illa anima mansue-

excedebaut, ut ab angelo proferre viderentur. lu B tius, qus nuUi obesse, omnibus prodesse cupiens.
episcopatus functione ita se gessit, ut celebres ma- charitatis et pacis erat domicilium?i\IuIta animide-
jores suos ipse celebriori vivendi ratione etiam il- votione opera benignitatis et misericordiae prose-
lustrarit. N'ec tamen vel ex generis splendore, vel quebatur, studebatque adesse desolatis, egentes alere,
pontificia dignitate ejus animum ulla iuflavit elatio vestire nudos, et si reipsa non posset, prompta animi
spiritu pauper prius moribus egit pontiUcem, quam benevolentia omnibus ferre opem. Conversans non-
ad pontilicis gradum esset evectus.CoUatus honor nunquam cum iis qui gloriantur in malitia et ser-
tantus eum meritis conspicuum non fecit, sed in- moncs Domini projiciunt retrorsum, Christi bonus
venit : virtute instructus erat anteqnam esset sacer- odor permansil, unus idemque perseverans, sive
dos. Sacerdotio virtus pariter suaaccepit incrementa. cimi eis, ut ad meliorem se frugem reciperent, blan-
Tota ejus in pontificatu vita talis fuit quae pontificis diretur, sive cum obstinatos severius objurgaret.
offlcium et verbo et exemplo pra;staret. }\ec culpa Omnia ex charitate faciebat discipulus charitatis.
vacare putavit, judicioque divino obnoxium se fore Nihil illi cum perversorum vitiis rei erat, praeter
timuit, si qui sibi uni autea privatus vixisset, jam odium et castigationem vitioiimi : qua; et animo in-
episcopus non viveret universis. Inde adeo factum sectatus est, et pontiQcali auctoritate correxit. Bonos
est,utipse semper aliquid adjiceretad virtutessuas, ^ et observatores mandatorum Dei sancto et sincero
et Dominus ad coronam. Cantans itaque canticum complectebatur affectu, mutuisque exhortatiombus
graduum, in eam curam intentus fuit, ne ad illam et profuit et profecit.
supernam civitatem solus ascenderet, sed socios eo 17. Germano Parisiensi sanctissimo episcopo, ut
secum permultos adduceret. Atque in hac via servus jam ante dictum est, valde familiaris fuit, crebroque
Dei simpliciter prudens et severiter lenis, doctrinam et invisebatur ab illo, et ipse illum visitabat. In eo-
vita, mores comitate ac mansuetudiiie, zelum legis rum cofloquiis et actionibus nihil versabatur, nisi
scientia commendavit. Unde factum est ut illum po- quod ad animarum ipsis commissarum salutem per-
puli favor et gratia principum, sermones vero iUius tineret. Invicem se Christi miUtes armabant, non
non mediocris consecuta sit auctoritas. ignorantes adversarium nostrum diabolum circuire
lo. Inter hcEC autem ille humilis et sibi constans et quajrere quem devoret : cui resistebant fortes in
permanebat, adversus ea omnia pervigil et cii-cum- fide, veriti non se habituros pontiflcum merita, si

spectus, qua; suflurari solent animi bene compositi deprincipe tenebrarum, de quo jam ipsi triumpha-
puritatem. Eodem vultu et immoto pectore inter rant etiam alLi per ipsos non triumpharent. Itaque
prospera et adversa perdurabat. Cum apostolo ca- t\ viri ifli misericordife sollicite eo connitebantur, ut
stigabat corpus suum, jejuniis et multifaria illud quotidianas infestationes et insidias maligni bostis
afflictione persequens, unde et confirmari spirilus eUderent. Atque in hoc uterque totus erat, ut sive
assuesceret, et caro carnis oblivisci. Addebat his cum Martha sedulo ministrarent, sive cum Maria se*
etiam sacras vigUias, quarum perpetui fuere comites dereut adpedes Jesu, regnum diabofl imminuerent,
et alti gemitus et fecundarum gratia lacrymarum. et Dei civitatem augereut. Quam etiam ob causam
Atque id genus studiis potiorem noctis pai'tem altri- beatus Domnolus, ex ejusdem sancti Germani con«
buens, in spiritu humihtatis et animo contrito pin- silio, in civitatis suffi suburbio monasterium con-
guissimum Deo cremabat holocaustum. Si quid in- struxit; in quo et iUi quos tempestas hujus maris
terdiu minus fecisset ciuam par esse putaret, idque magni et spatiosi jactaverat, monasticce tranquifli-
negotiis saecularibus impeditus, noctu supplebat. tatis portum adepti, respirarent, et ipse certis teni'
Nox secretis precibus et divina; contemplationi ac- poribus soUicitudinis, qua; ex ministerio suscepto in-
commodatior, ad litandas ejuscemodi hostias viro cumbebat, laborem, sanctae contemplationis otio et
Dei optatam aiferebat opportunitatem et copiam; quoque diximus,
refrigerio relevaret. At, ut supra
diem autem vel sacra concio vel publica sibi vin- ei monasterio de ecclesiae suee possessionibus quas»
647 S.\i\CTI DOMNOLI. CENOM.yVEMSIS EPISCOPI, 648

dam donavit, nihil se fecisse esistimans, nisi illis^muli uxor, quartana febre divexata, ad ejus monu-
q^uibus domum orationis conslruxerat etiam vitaj dc mentum veniens, ut in somno admonita erat, orans-

gendffi rcs necessarias assignaret. que illiccumhnninaribus, et triduo excobans, meri-

18.Porro autem milili» certamiue jam peraclo, tis beati viri salutem impetravit. Quarto etiam die

et impendente resolutionis ejus tempore, cwpit vir ca!ci tres ad ejus tumulura nobis aspectantibus ve-
pius morbo laborare, nec lamen os ejus morbi visa ucre atque inde luce redinlegrata incolumes abiere.
laudando Deo potuit cohibere. Convocans autem di- Multos aUos diversis afflictos morbis ad ejus sepul-
scipulos suos, diem et horam obilus sui illis praj- crum venire conspeximus, eosdemque beati viri

dixit imminere : docuilque eos quemadmodum an- meritis sauos inde recedere vidimus. ISimis autem
liqui bostis insidias caverent, et a malo se abstinen- prolixi erimus,si audita et visa omnia referre ve-

bonis operibus inhasrerent. Deinde ipsis Kalendis

tes, hmus: possunt ea qua?diximus adfidem faciendam
Decembris in senoctutcbona virbeatissimus in pace fidelibus sufficere.

quievit, humatusque est a discipuHs suis in ecclcsia 19. Et nunc obsecramuseumdem beatissimum pa-

beatorum martyrum Vincentii et Laurentii, ubi tronum nostrum sanctum Domuolum, ut pro supe-
longe ante sepulcrum beato Germano ipse condide- rioris vitse peccatis nostris Dei clementiam veHt

rat. Eo in loco merilis et precibus ejus multi mor-B exorare, gratiamquenobis abilloimpetrare, utdein-

bidigratiam sauitatis obtineut. Nam tertio dictraus- ceps a maUs nos abstineamus ; ut sacrosanctse Tri-

lationis ejus,adsepulcrumejus energumenus quidam uitati reconciUati, etsi ejus gloricP, participes esse

qui se ipsum discerpebat adductus est; et post triduum uon meremur, saltem peccatorum remissionem
curatus, domum cum parentibus sospes abscessit. adepti, ab impiorum consortioseparemur: prsestan-

Multisque auuis uobiscum sauus pcrmanens, Dei se te Domino nostro Jesu Christo, qui cum Patre et

devotum studuit exhibere cultorem. Deiude mense Spiritu saucto vivit, et glorificatur Deus per inOnita

Februario, die sabbati, cujusdam nostrse ecclesiae fa- sajcula saeculorum. Amen.

SANCTI DOMNOLI, CENOMANENSIS EPISCOPI

ALIA VITA.
(Ex ms. Ansolensi.)

domiuus Domnolus, Cenomanicffi mirifice ampIiUcavit, et ferme quiuqua-

1 Vir illustris
^ cceperat,
civitatis episcopus, natione alienigeua nobilibusquc ginta monachos ibi regulares degere constituit, ple-

ex parentibus ortus, successorque beati Innoceutis, nequeeisvictuaUain omuibus necessitatibuseorum,

ejusdem mbis pra^suUs, qui, propter amorem Dei, sive peregrinorum atque adventantium fratrum,

patriam atque omnem possessiouem suamreliuquens adimplens docte supplevit, et eos regulariter vivere

profectus estRomam, limiua beaturum apostolorum docuit. Antedictus uamque beatusDomuolusponti-

causa oraliouis visitaturus. lude quoque remeavit fex, monasteriolum iuhonorem sanctorumVincentii
usque ad Cenomauicam civitatem, et iu eam Domiuo et LaureutU martynmi Christi juxta urbem consti-
duceute pervenit. Ipsa ergo civitate et populo ipsius tuit, etad effectum usqueperduxit. Addedicationeni

parochiae iudigeutepoutifice, et aliquo tempore abs- quippe ipsius monasterioli ecclesife beatum Germa-
que ipso vacante, pr»dictum domiuum Domuolum, num, Parisiensis civitatis insignera episcopum, vo-
jampontificemordinatum.gratulanterinpontificatus cavit ; et cum ejus conseusu et deprecatione cleri ip-

ordinemDomino disponente susceperunt; popuU illius urbis ac parochiae, et

etprinci- sius civitatis et

pes ejusdem regionis, atque sacerdoles sive cumconsensu eorum, de rebus saucta? Mariaj etsan-
clerici

vel nobiles omnes ipsius parochiae, eum deprecati ctorummartyrumGervasUetProtasu,matrisejusdem

sunt ul ipsam ad regendam susciperetcivitatem, etB civitatis ecclesise, jam dictum monasterium, quod
clerum et cuuctum populum episcopali ordinatione suo opere et labore a fundamento eedificavit, dota-
ac regunine ordinaret ac regeret, et Domiuo mul- vit : et villas episcopii ad eamdem eeclesiam, quam

tipliciter iucrarctur : qui et hoc invitus, et a clero iu eodem monasterio una cumbeato Germano, praj-
vel populo coactus, licet nobilis, humilitate tamen dicta2 Parisiensis civitatis insigni episcopo, et in ho-
suscepit officium ; et non modicum ab omnibus norem sanctorum martyrum Vincentii et Laurentii

cuncto tempore vita; suee poutificatus trUjuit adiui- Kalendis Novembris dedicaverat, dedit ; et in eo
niculum. caput beati VincentU et magnam partem craticulse

2. Hic in loco in quo beatus Julianus, primusjam super quam sanctus Laurentius assatus est, honori-

dicta; urbis episcopus, corpore requiescens, juxta fice collocavit. Per chartam vero sua munera, ut
monasterium scilicet saucti Victurii prope iluvium dictum est, consentiente universo clero vel populo,
Sarthae, monachorum normam, quae dudum llorere et domino Germano assensum pr8ebente,vUIas sanctae
 6*9 TESTAMEiMUM. 650
Marice ac sanctorum Gervasii et Protasii, ad eamdem ^ cessoribus suis perpetualiter inihi xenodochium mi-
tradidit ecclesiam. Subscribente autem domino Ger- rabditer ornavit. In hospitali, ejusdem urbis pon-
mano ipsum testamentum, suisque sacerdotibus et tiflcibus, futuris semper temporibus et sub conju-
clericis ejusdem civitatis et parochia; ipsius non rationis detestatione, hospitalitatem esse instituit
paucis, sicut in eodem hactenus testamento contine- et sequentibus temporibus Ecclesia? sua; sedis, cum
tur, dedit villam sanctae Maria3 etsanctorum Gervasii omnibus ad se pertinentibus , subjugatum esse
et Protasii, Tritionem cum omni integritate, quam instituit.
dudum Habundantius et Mallaricus diaconus per 4. Ipsius quoque domini Domnoli episcopi tem-
prffidicti episcopi domini Domnoli beneflcium tene- pore, cellulam, una cum sua ecclesia, qua est con-
bant et villam Fraxinidi, quam Aper sacerdos cum
:
stituta in honore sancti Martini, in eorum proprio
ejus beneficio habebaf et Bucces villulam sui epi-
;
constituerunt infra civitatem, ju.\ta matrem vide-
scopii,cum omnibus ad se pertinentibus, quam Eu- licet ecclesiam ipsius civitatis, Eularius
presbyter
therius presbyter per beneficium prsedicti
domini et Godomara Deo
sacrata ; et praadictam cellulam
Domnoh habebat parimodo etpratum super fluvium sanctiMartini
;
hasreditaverunt de villulis inMorniaco
,

.
>

dantmsa domino Domnolo jure

^
Sart», una cum campo justa posito, quam ..cw„.u-
-"> ^i>.-^ Habun t— et viUuIa
Ki vasM ac TOpiiiaco,
viuuia Vasta Popiliaco, Liaco
Ciaco quoque et Vera-
benefioiario adipisci B tiaco ac Muhaco, una cum aliis viiiis et de rebus
meruit; et alias villas, quae in prfedicto testamento suis legaliter dotaverunt ; et postea cuni omnibus ad
msertffi esse noscuntur insigniter, ad pra>scriptam ad matrem ipsius civitatis eccle-
se pertinentibus
tradidit ecclesiam. Multi etiam nobiles,
tam in pra3- siam per eorum chartulas legaliter formiterque ei
senti quam et in sequente tempore, eorum ha>redi- ipsidomino Domnolo episcopo tradiderunt. Prsfa-
tates ad prcedictam ecclesiam sanctorum Vincentii
tusigiturdommus Domnolus episcopus emitinsuper
et Laurentii legaverunt. Ipsum autcm monasterium partem villie, ex thesauro ecclesiaj sibi commissa» :
subditum, cum omnibus ad id pertinentibus, jam alia vero pars de suo episcopo erat, cui vocabulum
dictus dominus Domnolus su» sedis ecclesiffi subju- est Canon, quam et per licentiam canonicorum
suo-
gavit, et suis successoribus ecclesiastico in ordine nim monachis, in ecclesia sancti Vincentii et sancti
paciUce ad regendum
gubernandum dimisit, atque
et Laurentii quam ipse a novo fundavit regulariter
( )
perennibus temporibus ad matrem civitatis eccle-
degentibus, per suuni strumentum dedit. Nam
ut
siam, et pontiflcibus ibidem atque clericis
Deo de- sub potestate ipsius urbis episcopi, tam ipsi mona-
gentibus habere, futuris constituit temporibus
chi quam et ipsa} res (in eorum tamen usu dispo-
3. Sa>pe dictus sclicet dominus Donmolus episco- nente episcopo futuris persisterent temporibus
)

pus
is ceUulam super fluvium Sarta;, xenodochium
Sarta;. et xenodochiiim ^ contradidit, =;.„ adhuc
rnn*™HiH;f sicut „ju.,„ .•„ . ;
in ipso strumento traditio-
.

in honorem sanctae Mari» mirabiliter ac sapienter nis inveniri potest.

operatus est; et eam ex rebus predict» matris ci- 5. Hic sedit in praedicta sede annosxui,
; nienses
vitatis ecclesiae dotavit, et receptiones pauperum XI dies XXIV, et fecit ordinationes ixxv,
, presbjieros
adventantium sive omnium indigentium, qui in ipsa cccLx, diaconosccL, et reliquos ministros
sufficien-
civitate talem, propter custodiam civitatis, non po- ter. Cujus in vita multas ejus meritis
Dominus vir-
terant habere receptionem, sicut in illo loco ubi tutes ostendit, sicut in ejus Vita liquet;
et post ejus
preedictum fecit xenodochium : ibi enim monachos obitum innumerabiles in loco sepultura; ejus, id
est
viginti quatuor sub regula degentes constituit, ut et in dictasancti Vincentii ecclesia, virtutes
operatus est.
ibi pauperes recrearent, et omnes hospites condigne Obiit enini praidictus beatus Domnolus in
pace, ple-
et amabiliter susciperent, et ipsi sancte ac regula- nus dierum, Kalendis Decembris : qui cum Christo
riter viverent. In eodem xenodochio praedicto mo- vivit in ffiternum, et cum sanctis regnat in gloria :
nachum suumprobatissimum, dominum scilicet Pa- cum quo nos auxiliante Domino humiliter suppli-
et
duinum, qui tunc prwpositus de Sancto Vincentio cantes vivere mereamur, per infinita Scecula
s«culo-
abbatem constituit; et sibi seu omnibus suc-
erat,
rum. Amen.

SANCTI DOMNOLI, CENOMANENSIS EPISCOPI,

TESTAMENTUM.
Venerabili ecclesig; Cenomanica;
clero Domnolus
J)
Cum ergo pro salute populi vel custodia civitatis re-
episcopus.
liquias sanctorum martyrum Vincentii et Laui-entii,
Congruum nobis fuit ut votum desiderabile in intercedente prcesumptione, ausi fuerimus deferre;
charitatis vestra notitiam
poneremus : quia si con- sicut cum Dei adjutorio vel vestro eisdem locum di-
sensus vester desiderium cordis
nostri et decreta an- gnitatis ereximus in culmine, ita petimus ut vestro
nuerit credimus nullius uUo unquam
tempore con- pariter ditetur et munere. Et si sensus vester nobis
trarietate a nobis pariter
firmata posse convelli. contulerit charitatem haiic, paginola donationis
Patrol. LXXIl.
21
6S1 SANCTA RADEGUNDIS, REGIiNA FRANCLE. 6S2
quaiii Aiiniilfum diaconuin perficere unanimiter psalmo centesimo octavo Judse cantavit;
ro-
^ et praesens
gavimus conscribendani, vestro quaisumus ut firme- pagina maneat inconvulsa, quam pro rei firmitate
tur robore : ut [
quidquid nos ]
per hanc paginolam manu propria subscripsi , et dominis et fratribus
donationis conslat delegasse, noncupata basilica ba- meis muniendam rogavi. Actum in Cenomanica ci-
beat, teneat, possideat, [nec] quicunque loci hujus vitate, anno iindecimo regni domni nostri Cbilperici
dignitatem perceperit, jure hsreditario perpetua- regis, pridie Nonas Martii.
htersibimet vindicet possidendum. Si ullo unquam Domnolus episcopus subscripsit. Germanus epis-
tempore, aut pontifes civitatis, aut quaelibet per- copus rogante clero subscripsit. Andoveus Andega-
sona, a nobis donata vel tradita de dominatione ba- vorum episcopus rogante Domnolo episcopus sub-
sihcae hujus abstrahere vohierit, incurrat maledi- scripsit. Leodulfus presbyter subscripsit. Aunulfus
tionem pro benedictione, et Domini nostri Jesu presbyter subscripsit. Leodericus presbyter sub-
Chrisli, et sanctse Mariaj semper virginis, et sancto- scripsit. Dinanius presbyter subscripsit. Drantius
rum apostolorum , vel omnium sanctorum mar- presbyter subscripsit. Injuriosus presbyter sub-
tyrum, confessorum atque virginum, incurrat of- scripsit. Meterius presbyter subscripsit. Cennius
fensam ; et voluntas nostra perpetim , ausiliante diaconus subscripsit. Romulus diaconus subscripsit.
Domino, capiat firmitatem. Hoc ergo inserendum B Datdeus diaconus suhscripsit. Sennonteus diaconus
rogavi, ut qui voluntati me» obvius esse voluerit, subscripsit. Noso diaconus subscripsit.
maledictionem illam concurrat, quam propheta in

ANNO DOMINI DLXXXVII.

SANCTA RADEGUNDIS
REGINA FRANCI/E.

SANCTiE RADEGUNDIS REGIN.E

VITA
DUOBUS LIBRIS GOMPOSITA.

LIBER PRIMUS,
AUCTORE VENANTIO FORTUNATO EPISCOPO PICTAVIENSI.
Admss. Cod. S. Germani Pratensis et Conchensis monasterii. et D. d'Herouval.

Iprologus.
\ . Redemptoris nostri tantum dives est largitas, ut in sexu muliebri celebret fortes victorias, et corpore
fragiliores ipsas reddat feminas virtute mensis inclytae gloriosas. Quas habentes nascendo moUitiem facit

Christus robustas ex fide : ul quaj videntur imbecilles, dum coronantur ex meritis, a quo efficiuntur fortes.

laudem sui cumulent Creatoris, hahendo in vasis fictihbus thesauros coeli reconditos : in quarum visceri-

bus cum suis divitus ipse Rex habitator est Christus. Quae mortificantes se saeculo, despecto terrae consor-
tio, defaecato [Al. deserto] mundi contagio, non confidentes in lubrico, non stantes in lapsu, quaerentes vi-

vere Deo, ad gloriam Redemptoris sunt copulatae paradiso. In quo est pariter numero, cujus vitae praesentis

cursum, licet sormone privato, ferre tentavimus in publicum ; ut cujus est vita cum Christo in gloria, me-
moria relata celehretur in mundo.

VITA INCIPIT.
2. Beatissima igitur Radegundis, natione barbara r barbarica, Francorum victoria regione vastata, vice

de regione Thoringa, avo rege Bassino, palruo Her- Israehtica exit et migrat de patria. Tunc inter ipsos

menfrido, patre rege Berethario. In quantum alti- victores cujus esset in praeda regalis puella, fit con-

tudo saeculi tangit, regio de germine orta, celsa licet tentio de captiva. Et nisi reddita fuisset transacto

origiue, multo celsior actione. Quae cum summis certamine, in se reges arma movissent. Quae veniens
suis parentibus hrevi mansisset terapore, tempestate in sortem prsecelsi regis Chlotarii in Veromadensem
6S3 VITA. LIBER PRLMUS. 654

ducta Atteias (a) in villa regia nutriendi causa cu- ^ lumensa vero subocculte, ne forte cognosceretur ab
stodihus est deputata. Quae puella inter alia opera, aliquo , ante se posito cum legumine ferculo , inter

quae sexui ejus congruebant, litteris est erudita : fre- epulas regum, more trium puerorum, fava [faba] vel
quenter loquens cum parvulis, si confen-et sors tem- lenticula delectabiliter vescebatur. Decursu (d)Tero
poris, martyr fiericupiens. ludicabatadolescens jam decantando, etsi sederet in prandio, excusans se

tunc merita senectutis, obtinens pro parte quse pe- regi aliquo casu, ut Deo redderet debitum, se sub-

tiit. Denique dum esset in pace floreus Ecclesia, ipsa ducebat convivio. Quo egressa Domino psallebat, et
est a domesticis persecutionem perpessa. Jam tunc curiose requirebat quali cibo foris pauperes refecis-

id agens infantula, quidquid sibi remansisset ia sent.

mensa, collectis parvulis, lavans capita singulis, o. Item nocturno tempore cum reclinaret cum
,

compositis sellulis, porrigens aquam manibus, ipsa principe, rogans se pro humana necessitate consur-
cibos inferebat, ipsa miscebat infantulis. Hoc etiam gere, levans egressa cubiculo, tamdiu ante secretum
praemeditans cum Samuele parvulo clerico gerebat. orationi incumbebat jactato cilicio, ut solo calens
Facta cruce lignea prEEcedente , subsequentes psal- spii'itu jaceret gelu penetrata, tota carne prfemortua:
lendo ad oratorium cum gravitate matura simul par- noncuranscorporistormentomensintentaparadiso,
vuli properabant. Et ipsa tamen cum sua veste ni- B leve reputans quod ferret tanlum ne Christo vile- ,

tidans pavimentum, circa altare vero cum facitergio sceret. Inde regressa cubiculum, vixtepefieri poterat
(6) jacentem pulverem colligens, foris cum reverentia vel foco vel lectulo. De qua regi dicebatur habere se
recondebat, potius quam vergebat. Quam cum prae- potius jugalem monacham quam reginam. L"nde et
paratis expensis Victoriace (c) voluisset rex prsedi- ipse irritatus [Al, tantis] pro bouis erat asperrimus.
ctus accipere ,
per Beralcham ab Atteias nocte cum Sed illa pro parte liniens, pro parte tolerabat mo-
paucis elapsa est. Deinde Suessionis cum eam di- deste rixas illatas a conjuge.
rexisset utreginam erigeret, evitans pompam rega-
qua-
6. Diebus^ero Quadragesimse satis est sctre
lem ne saeculo cresceret, sed cui debebatur et hu-
liter se retexit inter vestes regias singulariter poeni-
mana gloria non mulatur.
tens. Igitur appropinquante jejunii tempore, mittens
3. Nubit ergo terreno principi, nec tamen sepa-
ad religiosam monacham n omine Piam in sancto pro-
rata a coelesti. Ac dum sibi accessisset seecularis
posito, illa dirigebat veneranter in linteo sigillatum
potestas, magis quam permilteret dignitas, se plus
ciliciumquod sancta induens ad corpus, per totam
:

inclinavitvoluntas. Subdita semper Deo, sectans mo-

Quadragesimam subter veste regia dulci portabat in
nita sacerdotum, plus participata Christo quam so-
C sarcina. Transactis diebus, similiter sigillatum re-
ciata conjugio. IUo vero sub tempore tentamus pa-
transmittebat cilicium. Sin autem rex deesset, quis
tefacere de multis pauca quae gesserit. Ideo juncta
credat qualiter se orationi diffunderet, qualiter se
principi, timens ne Deo degradasset, cum mundi
tanquam praesentisChristipedibusalligaret; et quasi
gradu proficeret, se sua cum facultate eleemosynse in lacry-
repleta deliciis, sic longo jejunio satiaret
dedicavit. Namcum sibialiquid de tributis accideret,
mis ? Cui despecto ventris edulio Chrislus tota refe-
ex omnibus quae venissent ad eam, ante dedil deci-
ctio, et tota fames erat in Christo.
mas quam recepit. Deinde quod supererat, monaste-
7. Illud qua pietate peragebat sollicita, ut quae per
riis dispensabat, et quo ire pede non poterat, trans-
raisso munere circuibat. A cujus munificentia nec oratoria vel loca venerabiha tota nocte perlucerent,

ipse se abscondere potuit eremita; etsicuti ne pre- candelas suis manibus factas jugiter ministrabat ?
Unde hora serotina, dum ei nuntiaretur tarde, quod
meretur a sarcina, quod acceperat erogabat. Apud
eam ad mensam rex quoereret circa res Dei dum
quam egeni vox non inaniter sonuit, nec ipsa eam ,

satagebat, rixas habebat a conjuge, ita ut vicibus

surda praeteriit : ssepe donans indumenta, credens
multis princeps per munera satisfaceret, quod ei
sub inopis veste Christi membra se tegere hoc se :

reputans perdere quidquid pauperLbus non dedisset. t\ per linguam peccasset.

•i. Adhuc animum tendens ad opus misericordiae, 8. Ad cujus opmionem si quis servorum Dei risus
Atteias domum instruit, ubi lectis culte compositis, fuisset velper se vel [Sur. addit per alium] vocatus
congregatis egenis feminis, ipsa eas lavans in ther- occurrere, videres illam, coelestem habere Istitiam;
mis, morboruraque curans putredines. Virorum ca- et hora noctis recursa cum paucis
pergens et intimis
pita diluens, rainisterium faciens, quos ante lavarat, pernivem,lutum,velpulverem, aquacahdaparata,
vestigia nec resi-
eisdem sua manu miscebat, utfessos de sudore sum- ipsa lavabat et tergebat venerandi
Sequenti
pta potio recrearet. Sic devota femina nata et nupta stente servo Dei et propinabat in patera.
regina, palatii domina, pauperibus servierat ancilla. curam domus committens creditariis, ipsa se to-
die,

(a) Atteia, Athies, in Veromanduis ad Suminam leucis a Duaco: ubi Sigibertus rex instinctu Frede-
est. Aliud est ejusdem nommis
flumen erat ex eorum vicorum numero, quos quia oppi-
eundis occisus
fiscierant, vulgo villas publicas aut regias appella- dum in Campania, sed tunc Chlotario non parebat.
offlciis divmis a bre-
bant, uti Hadiianus Valesius in Hist. lib. xxi obser- (d) Decursus sive cursus pro
vavit. fforio Turonensi et Foriunato
non raro usurpan,
Facitergium pro sudario, quod faciei sordes dictum est in Vita sancti Germani episc.
Pans ad
(6)
tergat. nura. 73. Decantare hic etaUbi
passim pro rectare
(c) Al. Victorix, vernacuie Vitry, in Belgio duobus sumitur.
658 SMCTA RADEGUNDIS, REGEVA FR.\i\CL£. 656
tam occupabatcirca virijusti verba,circasalutis in- ^geretmonacham.Adhucbeatum virumperturbabant
stituta, et circa adipiscenda vitse caelestis commercia proceres et per basilicam graviter ab altari retrahe-
relentabatur per dies. Et si venisset pontifex, in bant, ne velaret regi conjunctam, ne videretur sa-
aspeetuejuslcetilicabatur, etremuneratumrelaxabat ce doti ut prsesumeret principi subducere reginam,
ipsa tristis ad propria. non publicanam, sed publicam {Id est, pubhce seu
9. lHud quoque quam prudenter tolum pro sua solemniter nuptara). Quo sanctissima cognito, intrans
salute providebat impendere quoties quasi niafor-
: in sacrarium, monarchica veste induitur, proceditad
tera (a)[novum lineum sabanum, auro vel gemraisor- altare, beatissinmm Medardum his verbis alloquitur
natum more vestiebat de barbaro, a circumstantLbus dicens : Si me consecrare distuleris, et plus hominem
puellis si laudarelur pulcherrimura, indignam se ad- quam Deum timueris , de manu tua a pastore ovis
judicanstali componi liiiteolo, mox exuens se vesti- anima requiratur. Quo ille contestationis concussus
mento dirigebatloco sancto, quisquis essetin proxi- tonitruo, manu superposita, consecravit diaconaml(c).
mo, et pro palla ponehatm- divinum super altare. 13. Mos indumentum nohile quo celeberrima die
10. Quahter vero si quis pro culpa criminah, ut solebat pompa comitante regina procedere exuta ,

assolet, a rege deputaliatur interfici sanctissima re- ponit in altare, blattas, gemmalaque oi-namenta [AL,
gina moriebatur cruciatu, ne designatus reus raore- B blattis, gemmis ornaraentisj : mensara divinae glorise
returingladio ! Quahterconcursabatperdomesticos tot donis onerat per honorem. Cingulum auri pon-
fldeles servientes et proceres, quorum blandimentis deratum fractum dat in opus pauperum. Similiter ac-
mulcebat aniraum principis, donec in ipsa ira regis, cedens ad ceUam sancti Jumeris, die uno quo se or-
unde processerat sors mortis, inde curreret vox sa- nabat felix regina , composito sermone ut loquar
lutis barbaro, stapionem (d), caraisas, manicas, cofeas,
11 His igitur beatis actibus occupatam intantum flbulas, cuncta auro, qusedam gemmis exornata, per
provexit divina clementia, ut etiam adhuc in palatio circulum sibi profutura sancto tradit eJtari. Inde
laica Domino largieate declararentur per eam mi- procedens ad cellam venerabihs Datdonis, die qua
racula. Denique inPerunna [Peronne] viUapostpran- debuit ornari praestanter in skcuIo, quidquid indui
diimi dum amhularet per bortum sanctissima, rei poterat, censu divite femina, abbate remunerato to-
retrusi pro crimine succurri sibi clamabant, vocife- tum dedit coenobio. jEquiter [similiter] sancti Gun-
rantes de carcere. Ipsa quid esset interrogat : men- dulfi, post facti Mettis episcopi (e) progressa rece-
liuntur ministri, quod mendicoruni turba quaereret ptaculo , non minore laboratu nobilitavit Sjner-
eleeraosynam. Credens hoc illa transmittit quo indi- gium (/).

gebat inopia. Interea a judice corapelluntur tacere 14. Hinc felici navigio Turonis appulsa quae sup-
qui tenebantur in compede. Cum vcro nox supeiTe- pleat eloquentia ,
quantum offlciosam, quantumque
nisset, dura sibi cursuni diceret, fractis vinculis so- se raonstravit muniflcam ? Quid egerit circa sancti
luti occmTunt sanctaj de carcere. Quo cognito reos Martini atria, templa, basihcara, flens, lacrymis
se viderunt qui beatae mentiti sunt, dum qui rei fue- insatiata, singula jacens per limina, ubi missa re-
rant de catenis soluti sunt. vocata ig), vestibus et ornamento, quo se clariori
12. Et quoniara frequenter aliqua occasione, di- culfu solehat ferre in palatio , sacrum componit
vinilate prosperante, casus cedit ad salutem, ut hasc altare. Hinc cum Ln vicum Condatensem [Condej, uhi
religiosius viveret, frater inlerflcilur innocenter [in- gloriosus vir Martinus et Christi satis intimus sena-
nocens] (6). Directa igitur a rege veniens ad beatum tor migravit de sfeculo, ancUIa Dommi pervenisset,
Medardum Noviomago, supphcat inslanter, ut ipsam dedit non inferiora, Domini crescens in gratia.
mutata vesteDorainoconsecraret. Sedmemordicen- Ib Hinc cum in villa Suaedas [Sais inter Turones
tis apostoli Si qua ligata sit conjugi, non quserat
: et Pictones] Pictavo territorio juxta praedictum vicum
dissolvi (I Cor. vii), differebat reginam, ne veste le- decenter accederet, itinere prosperante, qualiter se

(o) Maforte muliehre capitis tegumentum lineum ;

D casu. Scribendum videtur, scapionem, ad regium dia-
sabanum (a voce Iheotisca Sabam, quse linteura signi- dema designandum. Nani Gerraanis bodieque Scap-
flcat)hicsumivideturprovestimentoexhnoconfecto, pel vitta seu capitis redimiculura dicitur. Si vero
cui aurura et geraraae assutaj erant. quis stapionem retinendum velit, vox ista de pedum
(6) Fortunatus in carmine de excidio Thoringiae, ornamentis interpretanda erit, qualia Isaias incap.
supplem. 1, inducit Radegundem fratris necem pa- ilicommeraorat. Nara stapio, equestre suppedaneum.
theticos detlentem. (e) Ita mss. Codd. et tamen nullus Gundulfl in no-
(c) Ettamen paulo ante concilium Aurehanense n, mine legitur Mettensis episcopus usque ad Ludovici
anno Chi'isti 533 celebratura sic statuit canone 18 : Pii statem. An forte pro GunduIIi legendum Gosce-
Placuit etiam ut nulli postmodum feminx diaconalis hni, qui sseculo vi sedi Mettensi praefuit?
benediciio pro conditionis hujus fragilitate credatur (/) Synergium, locus in quo plures simul operantur,
qui licet ex antiquoruni canonum praescripto, anno- hic usurpari videtur pro monasterio, quod eadem
rura quadraginta proLationein revocare duntaxat vi- ratione non nunquara asceterium appellatur.
deatur JoanniMorino, exereit. 10, deSacr. Ordinat., (g) Sic legendum probant veteres merabranae, non
cap. 3, neque sic tamen inRadegundelocumhabuit. vero misso retocato, vel missore vocato, ut apud Sii-
Diaconissas omnino desiisseante saecuhim xapparet rium. Codex D. d'Iieromal ex amanuensis interpre-
ex Attonisepiscopi Vercellensis epistola ad Ambro- tatione hahet missa celebrata, sed perperam ut con-
sium sacerdotemin t. VlllSpicilegii Vet. Scr., p. 123. stare videtur ex adnotatis in Vitam sancti Germani
(rf) In Cod. Sangermanensi legiturs^MpjoHe, in sexlo ejiiscopi Parisiensis, num. 59.
fiS; VITA. LIBER PRIMUS. 6SS
gessit per singula, quls enumeret infinita ? quse in
^ manus, jam bene culto convivio tota gratificabatur.
mensa sub fladone (a) segalatiuni [siligineum] panem Si quid audiret de fremitu, jubebat tamen ut sede-
absconsum et bordeaceuni nianducabat occulte, sic rent, donec vellent adsurgere.
ut nemo perciperet.Namex illotempore, quo beato 18. Venerabili vero omni Dominico die hoc habe-
Medardo consecrante velata est, usque ad infirmita- batin canone vel hieme, ut pauperibus
aestate vel
tem praeter legumen et olera, non pomum, piscem, collectis primo merura sua raanu de potu dulci por-
vel OTum nec quid aliud edit potum vero preeter: rigeret, puellce postea committens, ut omnibus illa

aquam mulsam atque piratium non bibit; vini (6) propinaret : quia ipsafestinabat orationi occurrere,
vero puritatera aut medi [potio ex melle] decoctio- quo etcursum consummaret, etsacerdotibusadmen-
nem, cervisiseque turbidinem non contigit. sam invitatis occurreret, quos adhuc regali raore ad
16. Tum more sancti Germani jubet sibi molam propria cura redirent, sine munere non laxaret.
secretissime deferri, ad quam tota qiiadragesima 19. Hanc quoque rem intremiscendam qua pera-
tantum laboravit, quantum quatriduana refectio gebat dulcedine ! Cum leprosi venientes signo facto
postulavit. Oblationes efiam suis manibus faciens, seproderent,jubebatadminicul8e,utunde,veIquanti
Ergo
locis venerabilibus incessabiliter dispensavit. essent pia cura requireret. Qua sibirenuntiante, pa-
apud sanctam non minus usus misericordice quam B rata mensa,missorium (d), cochleares, culteIIos,can-
erat concursus de plebe, ut nec deesset qui peteret, nas (e), potum et calices sola subsequente intromit-
nec deficeret quod donaretur. Mirandum ut omni- tebat furtim, quo se nemo perciperet. Ipsa tum
bus satisfaceret, unde tbesauri tot exuli, unde tot mulieres variis leprse maculis perfusas comprehen-
divitise peregrinse. densin ampIexu,oscuIabaturetvuItura,toto diligens
17. Quantum expendebat diurna rcdemptio, sola anirao.Deinde,posita mensa, ferensaquaracalidam,
sciebatqucB petentibus deportabat.Nam proeter quo- facies lavabat, manus, ungues et ulcera, et rursus ad-
tidianam mensam quo refovebat matriculam (c) rainistrabat ipsapascens per singula. Recedentibus
duobus semper diebus sabbati quinta et sabbato vici- pra>bebal aurum vel vestimenta, vix una teste muni-
bus balneo parato ipsa succincta de sabano [linteo] fica. Ministra tamen prsesumebat eam blandimentis
capita lavans egenorum, defricans quidquid erat, sic appellare : Sanctissima domina, quis te osculetur
crustam, scabiem, tineam nec purulenlam fasti- quae sic leprosos amplecteris? Illa respondit bene-
diens, interdum et vermes extrabens, purgans cutis vole : Vere si me non osculeris, hinc mihi cura neo
putredines, sigillatim capita pectebal ipsa quse la- ulla est.
verat. Ulcera vero cicatricum, qufe cutis laxa, de- 20. Quffi tamen,prsestanleDeo,diverso fulsitmira-
^
texeratautungues exasperaverant,more evangelico, eulo. Denique si quis pustulae desperaret de vulnere,
oleosuperfuso mulcebatmorbi contagium.Mulierum offerebat ministrasanctcB folium pampini, mentiens,
vero descendentiumintinam [doIioIumvulgo/meWe], sibi opus hoc esse. Sicque vix obtentosignaculo por-
ipsa cum sapone a capitc usque ad plantam raembra tans ad desperatum, vulneri superposito mox oc-
singula diluebat; egredientibus exinde si cui vete- currebat remedium. Itidem frigoriticus qui venisset
rataindumenta conspiceret, tollens rasa, nova red- aut languidus, dicens in somnis se vidisse utpro sua
dens ante pannosos faciebat venire cultos ad
: salute feminas sanctfe occurreret, oITerens
candelam
prandium; quibus congregatis, ministerio parato, qua accensa per noctem morbus
alicui ex ministris ;

ipsa aquam sive mappani singulis porrigebat, etin- accipiebat mortem, morbidus sanitatem. Quoties
validis ipsa paiiter oset manus tergebat.Hinctribus autem cum cognovisset decubantem in lectulopor-
ferculis illatis, farcilis deliciis, stans anteprandentes tans poma peregrina, dulce siraul et calidum, refl-
jejuna, prsesens convivis, ipsaincidebatpaneni, car- ciebat c^egrotum : et qui nec decimo jam die quid
neiUjVelquidquidapponeret.Languidis autem etcaj- percepisset, cibaria ipsa mox administrante, langui-
cis non cessabat ipsa cibos cum cochleari porrigere, dus accipiebat cibum pariter et salutem ;
quod ta-
hoc prsesentibus duabus, sed se sola servicnte utj) , men ipsa imperabat, ne quis proferret in fabula.
nova Martha satageret, donec potulenti [Al. purulenti 2 1 Quanta vero congressio popularis exittit die qua
lectum cim in Mss. sit potolenti] fratres Iseti fierent se sancta deliberavitrecludere! ut quos platese non
conviviis. Tunc illa removens se loco ut ablueret caperent, ascendentes tecta complerent. Quid autem
(a)Eadem voce iterura utitur Fortunatus infra,num. (6) Exstat apud Fortunatum, inlib.ii, carm.3, ad
21, quo in loco Codex Conchensis scribit, sub pla- Radegundem,quoeamadbibendumvinumhortatur.
centis, cum in aliis habeatur, sub fladone. Ex quo Idem auctor in lib. vm, earm. 7 ac II, de mundi
intelligas fladones esse placentas, quas vernacule contemptu et reclusione beata; reginee gratulatur.
flaons nostrates appellant. Apud BoIIandum tom. II Matricula sumitur tumpro libello, cui pauperes
(c)
Febr., pag. tOo, in scripto Henrici abbatis Centu- ecclesia? sumptibus alendi inscribebantur, cuni pro
lensis:Sunt ibiclihanu treclecim, qux reddunt unuin ipsis egenis, ut hoc loco. Vide Gregorium Turonen-
quodque per annuin decem solidos et panes trecentos, sem, lib. ii Mirac. sancti Martini, c. 22.
flatones in litaniis unumquodque triginta. Ubi vir (d) Missorium nonnuuquam designat donarium a
doctissimus flatones, placentas interpretatur. Udalri- principe missum, alias concham modicam, in qua
cus, in lib. ii Consuctud. Cluniac, cap. 4 Pro si- : aliquid liquoris reponitui'. Quo sensu hie usurpari
gno fladonum, inquit, praemissogeneralipanis etcasei, videtur.
de itna inanu omnes diyitos inflecte, et itamanum cava (e) Caniice sunt flscellse seu vasa viminea.
et in superficiem alterius pone.
659 SANCTA RADEGUNDIS, REGINA FR.ixNCLE. 660

sanctissima jeJLinii, obsequii, humilitatis, ciianlatis, ^ sarcina. Aquam de puteo trahebat etdispeaBabatper
laboris et cruciatus ferventer indepta sit,si quis cuncta vascula. Olus pui'gans, legumen lavans, flatu focum
percurreret,ipsaniprcedicarettamconfessoremqHam vivificans ; et ut decoqueret escas, satagebat exae-
martyrem.Ergo venorabilem praster diem Domini- stuans. Vasa de foco ipsalevans, discos lavans etin-
cum fuit sacratissimcB omnis dies [AL, omnibus die- ferens. Hinc consummatis conviviis ipsa vasculadi-

bus]jejunium : lenticulcevel olerisprope jejuna refe- luens, purgans nitidecoquinam, quidquid eratlutu-

ctio; nonavem, pisceravel pomum,veIovumhabens lentum ferebat foras in locum designatum [AL, ima
edulium. Panis vero deliciarum segalatium fuit aut purgamina]. lndepera>grotantes inferensnecessaria
hordeaceum,quemabsconsum subtladone sumebat, ibatnon tepida et priusquamexciperet Arelatensem
ne quis perciperet. Heec fuit etiampotio aqua mulsa, regulam, hebdomada subtransacta sufficienter ad
piracium, sed modice libata sitibunda potatio. omnes calidara faciebat,humilitate sanctissima pedes
22. Prinia quoque Quadragcsima, qua se rechisit lavans et osculans etadhuc omnes prostrata depre-
in ceUula, donecfuisset transacta, panisnonsumpsit cabatur veniam negligentia pro coraniissa.
cibaria, nisi die Dominica, sed tantum radices her- 23. Itaque post tot labores quas sibi pcenas intu-
barum, aut olera de malvis sine olei gutta, sine lerit, et ipsa quae voce refert perhorrescit. Quadam
sale composita. Verumaquaj toto jejunionecsumens t> vice dum sibi latos tres circulos ferreos diebus Qua-
duo sextaria, hinc tanta siti laborabat, ul faucibus dragesinice collo velbrachiis nexuit, et tres catenas
desiccatis, vix psalmum diceret arida. Cilicium inserens circa suum corpus dum alligasset astricte,
etiam habens ad corpus pro linteo jugiter: cursum inclusitdurum ferrum caro tenera supercrescens.
decantans peragebat vigilias ante se cinerem : Et transacto jejunio cum voluisset catenas sub cute
stratum superjecto cilicio, hoc utebatur pro lcctu- clausas extrahere nec valeret, caro per dorsum at-

lo : ipsa requies fatigabat, cui parum videbatur hoc que pectus super ferruni catenarum est incisa per
sustinere corpusculum (a). circulum ut sanguis fusus ad extremum exinaniret
Adhuc monachabus omnibus soporantibus cal-
23. corpusculum.
ceamenta lergens ct ungens, retransmittebat per 26. Inde vice sub altera, jussit fieri laminam in

singulas. Aliis quadragesimis (6) aliquid relaxatius signo Christi aurichalcam,quamaccensam in cellula
[ALrelasans]quinla feria sumebat,deindeDominica. locis duobus corporis altius sibi impressit, tota carne
Nam et reliquo tempore praater dies paschales ac sum- decocta. Sic spiritu flammante niembra faciebat ar-
niffi festivitatis, donec infirmitas permisit, in cinere dere. Adhuc aliquid gravius in se ipsa tortrix exco-
etcilicio semper vitam duxit austerara.Prius selevans gitans,uua quadragesiniai'ura,super austerumjeju-
p
ut psalleret quam congregatio surrexisset. Nam de nium et sitis torridse cruciatum, adhuc lima cilicii
officiis monasterialibus, nihil sibi placuit, nisi priraa membra tenera setisasperisdissipante, jubetportari
serviret, et ipsa se castigabat si bonum post altcram acjuamanile (d) ardentibus plenumcarbonibus. Hinc
ageret. Ergo suis vicibus scopans monasterii plateas discedentibus reliquis merabris trepidantibus, ani-
simul et angulos, quidquid erat foedum purgans, et nius arniatur ad poenam, tractans quia non essent
sarcinas quas alii horrent videre, non abhorrebat persecutionis tempora, a se ut fieret mart^r. Inter
evehere. Secretum etiam purgare opus non tardans, Iiwc ut refrigeraret tam ferventem animum, in-

sed occupans [AL,scopans]; ferensfoetoreSstercoris, cendere corpus deliberat, apponit sera candentia,
credebat se minorem sibi, si se nou nobilitaret vi- Strident merabra creraantia, consumitur cutis, et
litate servitii. Ligna supportans brachiis, focum flla- intima, quo attigit ardor, flt fossa. Tacens tegit fo-
tibus ct forcipibus adniovens, calens nec la;sa se re- raniina: sed computrescens sanguis manifestabat
trahens, extra suamhelidomadaminfirmantibus ser- quod vox non prodebat in pcena. Sic femina pro
viens. Ipsacibos decoquens, a^grotis facies abluens, Christi dulcedine, totamara libenter accepit. Hinc
ipsa calidum porrigens, visitabat quos fovebat, je- actum est, ut quod ipsa abdiderit, hoc mh-aculanon
juna rediens cellulam. D tacerent.
24. Illud quoque quis explicet, quanto fervore ex- , 27.1taque matrona Gislaadi proceris,nomine Bella,
ad coquinam concursitabat suamfaciens septi-
citata sed longa cascitate miserrima, rogavit se de Francia
manam? Deniquenullamonacharumnisiipsadepos- Pictavis ad sanctae duci devote prsesentiam. Quam,
ticio (c), quautum ligni opus erat, sola ferebat in licet tarde exorata, sibi fecit occurri pertetraj noctis

(a) Apud Surium ista adduntur: Non ilkim aliquando Swpius in posteriore oedium parte locatura. Porticia-
pluma fulcivit, neque linteaminis nitor instruxit
mollis ria est qure curam habetrecipiendi ea qua; in raona-
Manicam qua brachium indueret, non habebat, nisi steriura deportantur, ettransraittendi qua? transmit-
quod dc caliga sua sibi duas fecit manicas. Sed ita se tuntur, vulgo la tourierc ut Menardus noster probat
tractabat, ut hxc nec abbatissa scntiret. Quo3 desunt in Concord. Regul., cap.6I, § 14.
in Dodd. mss. etcxlib. ti, num. 8, desumuntur. (d)Quid sit aquamanile, discimus ex ordine Ro-
(6)Aliasquadragesimas doquadragesimaadventus niano, ubi agit, qualiter celebrandum sit officium
Doraini aliisque explicarunt qui Surium recensuere : missfp, aquamanile, hoc est vas manuale, pelvis ni-
:

at de aliis quadragesimis quas ante Pascha post pri- mi)'um aptus excipiendis aquis ex nianuum lotioue. j
mam in claustro exegitRadegundis, hunclocum esse Isiiiorus, lib. ii offic, cap. 10: Ab archidiacono scy- M
interpretandum textus consecutio docet. phuiiiaqux cum aquamanili et manutergium accipi-
(c) Portirium, inquit Papias in Vocabul., est la- 7nus.Male ergo aquamanile cum urceoloa nonuullis
tens ostium sic dictum quod remotum sit a publico, confunditur.
661 VITA. LIBER PRLMUS. 66-2

silentla. Prostrata cujus ad genua ut dignaretur ocu- ^ 32. Goda puella ssecularis, post Deo monaclia ser-
los ejus signare, vix impetrat. Quse mox ut in no- viens , dum longo sub tempore , lecto flebilis decu-
mine Christi signum crucis impressit, csecitas fugit, baret, et impenso multo medicamine plus langueret,
lux rediit , et nocturno sub tempore orbfe diu dies facta candela ad mensuram suaestaturae, Domino

illuxit: ita ut tracta cum venisset, nullo ducente re- miserante in nomine sanctse feminse qua hora ,

cederet. frigus spiraret, lumen accendit et tenuit, cujus

28. Item puella Fraifledis ,
inimico instigante ,
beneCcio ante fugata sunt frigora ,
quam esset can-
dum torqueretur tam nequiter sacras [AL, Suaedas] dela consumpta.
inter manus sanctee, nec data dilatione, curari pro- 33. Si propter brevitatem multa prsetermittimus
meruit. >'ec Uluc praetereatur, tempus beatje quod plus peccamus. Igitiir purgatis velociter rehquis,
proestitit {Sic) . . Femina qucedam Leubilis dum vex are- dikto remedio , carpentarii cujusdam uxor dum
tur in rureab adversariograviter, sequenti die sancta plurimis diebus energumeno [sic] torqueretur, venera-
orante, nova Christi curatione in scapula crepante bilis ejus abbatissa (n) joculariter dicit ad sanctam :

cute , et verme foras exeunte sana est reddita , Crede, mater, excommunico te, si intra hoc triduum
publice ; et ipsum vermem calcans pede liberata se muher hcec ab hoste purgata non redditur. Dixit
retulit. B plane, sed fecitsanctam muUerem occulte reflciendi
29. Illud quod gessit in secreto ,
proferatm- in tempore pcenitentem. Quod ne moremur quid actum
populum. Monacha quaedam toto anno, in die gelata sit, altera die sancta precante adversarius rugiens
frigore, per noctem creraata igni, sex mensibus per aurem egrediens, invasum vascuhmi deserit,
nec gressum movens, cum jaceret exanimis, Sanctre mulier cum raarito sospes redit hospitium. Nec
de ejus infirmitate soror altera nuntiavit. Et quia iUud prffitereatur quod est actum simillimum. Rogat
perinanis esset , tepidam fieri praecipit , ipsam beatissima de loco suo evelli arborem validam lauri,
segrotam ad se facit in cellula deportari et in tepida et ad suam cellulam pro jucunditate transferri. Quo
deponi. Hinc jubet omnes removeri, remanente facto, transplantata, non adhcBrente radice, fit tota
tantum sola simul oegrota cum medica fere per fohis arida. Cui abbatissa joculariter imputat, nisi
horas duas. Quantum est corporis forma a capite exoraret ut arbor terrae adhaereret, se de cibo sus-
usque ad plantam , inQrma membra combajulat. penderet. Quod non inaniter dictum est : Nam san-
Dehinc quo manus attingebat , fugiebat dolor de cta intercedente, foliis, ramis, radice laurus siccata
languida ; et quam duae deposuerant , exiit salubris reviruit.

de tepida. Quee vinum nec odorabat, accepit, bibit, p 34. De monachabus quaedam sibi familiarior, cujus

et refecta est. Quid plura? Secpienti die cum jani ex humore sanguis contexorat oculum , apprehensa
speraretur [pro crederetur] migrare de saeculo , salva herba absynthio, quam sancta circa pectus ut refri-
processit in publicum. geraret habuerat, cum super oculum posuit, dolor et
30. Adjiciatur laudi quod non deperit merito. cruor mox effugit et de viriditate herbae puritas
;

Mulier qusedam dum inimici invasione graviter labo- lucis emiouit. Revocetur memoria quod tacitum pene
raret, et vix ad sanctam potuissent hostem rebellem pneteriit. Anderedus agens ejusdem beatissimae
adducere ; imperat adversario , ut se suo cum cam sibi flhi nascerentur ,
quos ut videret mox
timore pavimento prosterneret. Mox ad beatse ser- perderet, et cogitaret sepelire mater tristis dum
monem in terram se dejiciens ,
qui timebatur pareret, exanimen infantulum lacrymosi parentes
extimuit. Cui sancta plena fide cum calcasset in jactant in sanctae cilicium. Qui ut sakiberrimam
cervice , fluxu ventris egressus est. Est et in rebus vestem mox panni nobilis attigit, ad offlcium vitale
minimis magna gloria creatoris. Ergo casu cum
rubens levat de pallio paUor redit infans de funere, et
glomus quem sancta filaverat,
tumulum. perpenderet de ca- vicinus ad
mera, veniens sorex ut tangeret, antequam filum 33. Qius numeret mirabiUa quse Christi misericors
incideret, mortuus in morsu pependit.
D operatur clementia ? Animia monacha dum tantum
31. Inseratur operi res tam digna miraculo. FIo hydropis morbo tumefacta tenderetur, ut salus esset
reius qiiidam nomine, homo ejusdem sanctfe, pro in ultimo, et deputatse sorores spectarent quo mo-
piscatione dum in mare satageret, oborto ventorum mento exhalaret spiritum, visa est iUi per soporem
turbine fluctuum surgente mole nec tam nauta
, cum veneranda abbatissa beata Radegundis, in bal-
,

sentinante [senlinam ejiciente] ,

quam unda super- neo sine liquore nudam jubere descendere. Deinde
vergente, cum navis plena submergeretur, in ex- manus Beatae visa est oleum aegrotae super caput
tremitate clamat Sancta Radegundis, dum tilii :
elTundere, et nova veste contegere. Quo peracto
obedimus non subsidamus naufragio, sed obtine
, mysterio, evigilanti de sopore de morbo nihU appa-
apud Deum ut liberemur de pelago. Quo dicto, mox ruit, ila ut nec subsudasset, et intus aqua consimi-
fugata nube, reddita serenitate, unda cadente, prora pta sit. Quo novo sub miraculo non reliquit in utero
surrexit. nec morbi vestigium. Nam quae credebatur deferri

(o) Non ergo Radegundis, ut quidam asserunt, sed etiam ex lib. n Vitfe, infra, num. 5. Lege rursus
Agnes abbatissa erat, quod etiam ex Fortunato in Fortunatum, in lib. viii, carm. 4, qui carmine 3, de
lib. VIII, cap. 8, de Virginitate, manifeste apparet tum Agnetis natalitio Radegundi gratulatur.
 fi6:i SA.\CTA RADEGrXDIS, REGLNA FR.\XCL£. 664
pr»ceps ad tumulum, leval ad cursum de lectulo, ut ^ 38. Commemoretur et illud nobile factum per
olei testimonium odor inesset capitis et ventris somnmm. Tribunus fisci , cognomento Domolenus
nulla pernicies. diequa sanctissima migravitde saeculo, dum graviter
36. Proferatur in medio quo gratuletur regio. suffocationis languore totus deficeret, videbatur ipse
Quadem vice obumbrante jam noctis crepusculo, quod sancta in vicum ejus dignabiliter accessisset.
inter choraulas (a) et citbaras dum circa monaste- Currit, salutat, interrogatquidbeata requireret. Tunc
rium a sapcularibus multo fremitu cantaretur, et ipsa dicit quod ad eum ilUc videndiim pervenerit. Et
Sancta duabus testibus perorasset diutius, dicit qua;- quia votum plebis erat ut beati Martini oratorium
dam monachasermonejoculari Domina, recognovi : conderent ; apprehendit tribuni manum beatissima
unam de meis canticis saltantibus praedicari. Cui dicens:Hoc loco sint confessoris venerandae reliquise
respondit : Grande est si te delectat conjunctam per hoc «dificate templum quod sibi dicat dignissi-
religioni audire odorem saeculi. .\dhuc soror pronun- mum. Quale Dei mjsterium fundamentum et pavi- !

tiat : Vere , Domina duas et ti'es hic modo meas

, mentum repertum est, quo basihca facta est. Adhuc
canticas audivi quas tcnui. Sancta respondit : Teste in ipso sopore nianum trahit per fauces ejus, et
Deo Denm^ me nihil audisse modo
\Id esf, testor , gulam diu deliniens, insuper et hoc dicens : Veni ut
sfficulari de cantico. Unde manifestum est, ut carne 1» tibi meUor a Dee sanitas conferatur. Et videbatur
licet in sseculo, mente tamen esset in ca;Io. sic rogare : Per meam vitam ut propter me relaxes
37. Praedicetur in laude Christi, more beati Mar- iUos quos habes in carcere. Evigilans Tribunus
tini,tempore pra?senti, antiqui norma miraculi. Cum refert quod viderat conjugi dicens : Vere credo quod
beatissima femina reclusa esset in cellula , audivit hac hora exiit sanctade saeculo. Dirigit ad civitatem
fletum de monacha , et signi tactu venientem quid ut per hoc vera cognosceret : transmittit ad carce-
illud esset interrogat. Qua; mortuam sororem nun- rem, qui septem reos ibi detentos admoaitus, relasa-
tiavit infantulam, et frigidam qua lavaretur, paratam, ret ; redeunte transmisso refert ea hora migrasse
essejam calidam. Condolens sanctatunc imperat ut justam de sseculo: et triplici myslerio carcere re-
cadaver ipsius suam deferret in cellulam. Quo sibi lasato , tribuno sano reddito , sedificato templo
deportato , escepit manu propria , reclausa post se sanctse probavit oraculum.
mox janua, jubens longe discedere, ne quis sentiret 39. Sed de beatfe virtutibus sufficiat exiguitas, ne
quid ageret : sed quod occulte gessit, celari diu non fastidiatur ubertas; nec reputetur brevissimum, ubi
potuit. Interhaec dum defunctoe essequiae prseparan- de paucis agnoscitur in miracuUs ampUtudo. Qua
tur, fere perhoras septem mortuae tractat corpuscu-
p pietate, parcitate, dilectione, dulcedine, humUitate,
lum. Sed Christo vidente fldem , cui negare non honestate, fide, fervore sic vixerit, ut et ipsam post
potuit, reddita prorsus salute, surgit haec ab oratione, obitum gloriosi transitus, mirabUia prosequantur,
resurgit iUa de funere : et se tunc sublevat vetula, humanse eloquenliae modus admiiando attonitus viri-
cum revisisset infantula. Quam tactu iterum signi, bus explicare minime valet. Sit tamen iUi qui de-
laetificata reddit vivam quam flens acceperat mor- dit, gloria, laus et imperium Ln saecula saeculorum.

tuam. -Amen.

Choraules, symphoniaci, et si Vossius de Vi-

(a) probat hoc proverbio : .Malus choraules bonus
tiisserm., hanc vocem nou pro sTmphoniacis sed , symphoniacus.
pro iis qui tibiam inflant ac choro preeeunt usurpari

LIBER SECUNDUS,
AICTORE BAUDOXmA MOXIALI .EQr.4XI.

Ad mss. Cod. Sancti Germani Pratensis et Sancti Theodorici Rhemensis et D. d'Herouval.

PROLOGLS AD DEDIMIAM ABBATISSAM.

1. Dominabus sanctis meritorum gratia decoratis Dedimia? abbatissa?, vel omni congregationi gloriosae
dominae Radegundis Baudonivia 'Al., Bandonivia, Bandomina] humilis omnium.
Injungilis mihi opus agere non minus impossibUe, quam sit digito ccelum tangere, scUicet ut de vita sanc-

tse dominae Radegundis, quam optinie nostis, aliquid dicere praesumamus. Sed istud UUs debet injungi, qui
habentes intra se fontem eloquentiae, inde * quidquid iUis injungitur, carmine irriguo copiosius explicatur.
Verum econtra quicunque angustae intelligentiae sunt, nec habent affluentiam eloqiiii, per quam vel alios
inopiam temperare, tales non solum per se ahquid dicere non appetunt,
reficere vel sufc siccitatis possint
verum etiam, si quid eis injunctum fuerit, pertimescunt. Quod in meegorecognosco qu» sum pusillanimis,
parvum habens inteUigentiae eloquium, quoniam quantum doctis proloqui, tautum indoctis utile fittacere.
Nam iUi de parvis sciunt magna disserere , isti de magna nesciunt parva proferre : et ideo quod ab aUis
quseritur, ab aliis formidatui-.

'
Forte legendum, qui habenl... fonlem eloquentiie iimle. Edit.
665 VITA. LIBER SECUNDUS. 666

2. Cum sim igitur minima omnium minimarum, quam ab ipsis cunabulis ante sua vestigia peculiarem
vernulam familiariter enutrivit, ut officio impensi muneris de ejusclaro opere, etsi non plene, vel es parte
complexa perstringerem ; quatenus dum sui gregis auribus ejus gloriosce vitse praeconiapandentur, etsinon
digno, devoto tamen eloquio, benignissimfe vestrae voluntati obediens pareo vestra me oratioue peto ju- ;

vari, quffi sum niinus docta, plus devota. JNon ea quae vir apostolicus Fortunatus episcopus (a) de beatee
vita composuit iteramus, sed ea qua prolixitate sui prsetermisit, sicut ipse in libro suo disseruit cum dice-
ret de Beatae virtutibus (in finc) : c Sufficiat esiguitas, ne fastidiatur ubertas, nec reputetur brevissimum,
ubi de paucis agnoscitur aniplitudo. » Ergo inspirante divina potentia, cui beata Radegundis placere studuit
in saeculo et cuni quo regnat post sajculum, non polito, sed rustico tentamus de his quae gessit sermone
appetere et de multis ejus miraculis pauca complecti.

LIBER SEGUNDUS INGIPIT.

1. Igitur de beatse Radegundis vita in primo libro \ rent. Quo peracto virtutem et constantiam beatae
sicut continetur ejus regalis origo vel dignitas, nulli reginae omnes admirantes Dominum benedixerunt.
habetur incognitum, quaUs fuit ejus aclio diun cum 5. Postquam operante divina potentia a rege ter-
terreno principe coujuge, rege praecelso Chlothario reno discessit, quod sua vota poscebant, dum Suae-
conversaretur. De regali progenie nobile germen das [Sais, supra num. i 3] in villa quem ei rex dede-
erupit , et quod sumpsit ex genere plus ornavit ex ,
rat, resideret, in primo anno conversionis sute, vidit

flde. Conjuncta terreno principi nobilis regina, cse- in visu avem [AL, navem] in hominis specie , et in

lestis fuit plusquam terrena, sed in ipso conjunctio- totis membris ejus sedentes homines, se vero in ejus
nis brevi tempore ila se sub conjugis specie nupta genu sedentem. Qui disit ei Modo in genu sedes, :

tractavit, ut Chi-isto plus devota serviret, et hoc age- adhuc in pectus meum sessionem habebis. Hinc
ret in laicali proposito, quod ipsa desideraret imi- ostendcbatur eigratia, quafruitura erat. Hunc visum
tari religio [b) ;
jam antecedens animo futuree con- cum eontestatione secretius suis fldelibus retulit , ut
versationis advenlum, dum sEeculari sub habitu reli- ea superstite hoc ne quis sciret. Quam cauta in col-
gionis formabatur exemplum. In nullo hujus mundi locutione, quam devota in omni actione ! In prospe-
compede catenata, in servorum Dei obsequio succin ris et in adversis, m lailitia ettristitia semper cequa-
cta, in redemptione captivorum soUicita, in egeno- B lis ; nec in adversis se fregit, nec in prosperis extulit.

rum erogationeprofusa, proprium credidit quidquid 4. Dum in viUa ipsa adhuc esset, flt sonus quasi
de se pauper accepit. eam rex iterum veUet accipere, se dolens grave
2. Dum esset cum rege adhuc in mundiali habitu, damnum pati, qui talem et tantam reginam permi-
mens intenta ad Clu-istum (teste Domino loquor, cui sisset a latere suo discedere : et nisi eam reciperet,
ore tacente pectora confltentur : cui et si lingua ta- penitus vivere non optaret. Eaac audiens beatissima
ceat, conscientia nihil occultat, quia quod audivimus nimio terrore praeterrita, se amphus cruciandam
dicimus, et quod vidimus testamur) invitata ad , tradidit cilicio asperrimo, ac lenero corpori aptavit;
prandium a Sifride [Al., Ansifredse matronae] ma- insuper et jejunii cruciationem indisit, vigiliis per-
trona, dum iterageret saeculari pompase comitante, noctans in oratione se totam difludit, despexit sedem
interjecta longinquitate terrae ac spatio, fanumquod patrise, vicit dulcedinem conjugii, esclusit charita-
a Francis colebatur, in itinere beatas regin», quan- tem mundialem, elegit exsul fieri ne peregrinaretur
tum miliario uno proximum erat. Hoc illa audiens, a Christo. Adhuc de regali secum habens ornamento
jussit famulis fanum igni comburi, iniquum judicans felte (c) fusum , es auro et gemmis vel margaritis
Deum coeli contemni et diabolica machinamenta ve- , factum habentem in se auri solidos miUe, quam per
nerari. Hoc audientes Franci universaque multitudo '
nonnam suamnomineFredovigiam, quam proximam
cum gladiis et fustibus vel omni fremitu diabolico habebat , cum suis fidelibus transmisil viro venera-

conabantur defendere, sancta vero regina immobilis bUi, domno Joanni !d) reclauso in CasteUo Cainone,
perseverans, et Christum in pectore gestans,equum ut pro ea oraret , ne iterum ad saeculum revertere-
quem sedebat inantea non movit, antequam et funum tur, et vestem ei cUicinam transmitteret , unde
perureretur, et ipsa orante inter se populi pacem firma- corpus suimi limaret. Transmisit ei et rachlnam (e)

Notandus hic locus adversus eos qui Foiiuna-

(a) an scyphiim ?
tum es albo Pictavensium pontiflcum espunsunt, (d) De Johanne recluso apud Cainonem, Chinon,
quibus si nonsufflcit Paulidiaconi auctoritas, hb. n, in conlinio Pictonura et Turonum, ad confluentes
cap. 9, certe Baudonivia Fortunato aequahs debet VigenUce et Ligeris, legendus Gregorius Turonensis,
facere satis. de Glor. conf., cap. 23. Pra^ler eum Junianus abbas
(6) Videas non esse rem novam, religionis nomen Mariacensis Radegundi etiam charus admodum et
pro stalu reUgioso usurpari, ut quibusdamperperam famiUaris fuit, qui caracaUam ab ea accepisse supra
videtur. Vide infra, num. 8, et supra, n»m. 36. in propriis Actis legitur.
(e) Felte, seu feltum, filtrum, pannus est seu ves- (c) Rachina seu rachana Menardo nostro, in Con-
tisex lana et pUis coacta, non testa ad cujus simi- : cord. regul., pag. 922, est operimentum lectorum.
Utudinem vestis auro ac gemniis fusa, felte dici vi- Vossio de Vitiis serm., est vestis e panno crasso ac
detur. Inms. cod. d'He)-ouval])TO felt€\egi\.m- cipim, vili a grseco fd/M. Lege Vitam sancti Germani.
667 SAiNCTA RADEGUNDIS, REGINA FRANCL-E. 668
cilicinam, unde et interius et superius sibi fecit indu-
^ niam peteretheatajRadegundi, ut ei indulgeret quod
mentum, et si quid de causa, quam timebat, supra- in ea per malos consiliarios peccaverat. Unde ultio

dictus vir in Spiritu sancto sentiret, eam certiorem divina de praesenti in eos vindicavit. Sicut enim
redderet. Quod si hoc rex vellet , ipsa ante optai-et Arius, qui contra fldem catholicam certans, omnia
vitam flnire, quam regi terreno iterum jungi, quia [Al., omnem intestinam] intestina sua in secessum
jam regis cfelestis copulabatur amplesibus. Sic vir dimisit ; ita et de istis evenit qui contra bcatam regi-
Dei tota nocte in vigiliis et orationibus pernoctans, nam egerunt.
inspirante sibi divina potentia in crastino, mandavit 7. Tunc rex timens Dei judicium, quia regina
ei hoc regis esse voluntatem , sed Dei non esse per- magis Dei voluntatem fecerat quam suam dum cum
niissum : ante rex Dei judicio puniretur, quam eam eo commorata fuerat, rogat beatum virum, illuc ce-
in conjugium acciperet. leriter ire. Sic vir apostolicus domnus Germanus
S. Post hoc dictum supradicta domina Radegun- Pictavis veniens, ingressus monasterium, in oratorio
dis mente tota intenta ad Christum, Pictavis, inspi- domnae Marise nomini dedicato prosternit se ad san-
rante et cooperante Deo , monasterium sibi per or- ctse regina; pedes pro rege veniam poscens. Illa vero

dinationem prsecelsi regis Cblotharii construxit gaudens se de sfficuli faucibus ereptam , benigne
quam fabricam vir apostolicus Pientius [Pictavien- B indulget, et se ad Dei aptavit servitium : expedita

sis] episcopus et Austrapius dus per ordinationem jam sequi Cbristum quocunque iret quem semper
dominicam [A/., Dei] celeriter fecerunt in quod :
dilexit, et animo devoto ad eum percurrit. Talibus

monasterium sancta regina, mundi falsa blandimenta ergo rebus intenta, addito vigiliarum ordine, quasi

respuens, gaudensque ingressa est, ubi perfectionis carceris se sui corporis fecit pernoctando custodem.

ornamenta conquireret, et magnam congregationem Et cum esset aliis misericors, sibi judex effecta est,

puellarum Cliristo nunquam morituro sponso trade- reliquis pia, in se abstinendo severa, omnibus larga,
ret. Quo electa abbatissa etiam constituta, tam se sibi restricta , ut confecta jejuniis non sufflceret

quam sua omnia ejus tradidit subdita potestati, et ex nisi et de suo corpore triumpharet.

proprio jure nihil sibi resei'vans, ut curreret expe- 8. His igitm- studiis occupata peromnem modum,
tantum sibi phis augeret
dita post Christivestigia, et hbro primo intimatum, meruit soli Deo
sicut est in

in coelo quanto magis subtraxisset de sseculo. Mox prompte vacare. Quo tamen tempore fortioribus ar-
mis induta, sine cessatione orationibus, vigiliis,
etiam ejus sancta conversatio coepit fervere in hu-
militatis conversatione, in charilatis ubertate, in lectione propensa, peregrinis ipsa cibos ministravit

castitatis himine, in jejuniorum pinguedine : et ita p admensam ipsa suis manibus lavit et tersit infir-
,

se toto amore coelesti tradidit sponso ut , Deum mundo mantum vestigia. Non famulre permisit sibi dare so-
corde complectens, Christum in se habitatorem esse lati\;m, qua; devota cursitabat implere servitium : se

sentiret. autem tam ardua abstinentiai districtione reclusit,

in

6. Sed invidus bonoruni humani generis inimicus, usque quo infirmitas permisit ut mens intenta Deo ,

cujus voluntatem, etiam dum in sfeculo esset, facere terrenum jam nec requireret cibum. Lectulum vero
abborruit , eam persequi non cessavit. Sicut enim pcEualem sibi construxit, postquam religionis induit
jam per internuntios cognoverat quod timebat habitum; non aliquando Ulammollis pluma fulcivit,
(

prfecelsus rex Chlotharius cum filio suo praecellen- neque linteaminis nitor instruxit, qusepro indumen-
tissimo Sigiberto Turones advenit quasi devotionis tis universis cinere et cilicio tenera membra domavit.
causa, quo facilius Pictavis accederet, ut suam regi- De abstinentia> rigore vel servitii anterior liber multa
nam acciperet. Quo cognito beata Radegundis sacra- docuit. In tantura enim se propter Deum pauperem
mentales fecit litteras sub contestatione divina viro fecit, ut caiteris prasberet exemplum. Manicham
apostolico domno Germano Parisiorum civitatis epi- quam bracbio indueret non habebat, nisi de caliga

scopo qui tunc cum rege erat, quas per Proculum sua sibi duas fecit manicas : sed ita se pauperem
suum agentem secretius direxit cnm exenio vel eu- D li-actabat, ut hoc nec abbatissa (6) sentiret. Quis

logiis (d). At ubi eas relegit vir Deo plenus lacry- enim ejus patientiam, quis charitatem, quis fervorem

mans, prosternit se pedibus regis ante sepulcrum spu'itus, quis discretionem, quis benignitatem, quis

beati Martini cum contestatione divina, sicut ei lit- zelum sanctum, quis jugeni meditationem die noctu-
teris fuerat intimatum, ut Pictavis non accedei-et. que in lege Domini poterit explicare ? Qu£e cum a I
Sic rex amaritudine plenus intelligens hanc petitio- meditatione psalmorum aut praedicatione cessare

nem esse regina;, pjenitentia ductus, nialis consilia- videretur, lectrix ante eam una monacharum legere

riis indignum judicans quod

istud reputans, seque non desistebat. In tantum de corde vel ore Ulius Dei

talem habere reginam diutius non meruisset, proster- laus non discedebat, ut cum quadam vice vidisset po-
nit se et ille ante limina sancti Martini pedibus sticiariam monasterii transeuntem nomine Eodegun-
apostolici viri Germani, rogans ut sic pro ipso ve- dem, ubi eam voluit appellare, pro ejus nomine Alle-

(<x) Eulogi» non semper pro pane aliisque rebus pinajum, lib. observat. 8, et Menardum, in Con-
i,

benedictis, sed pro quolibet munusculo ex charitate cord. Regul., cap. 61, § 1, et alios.
facto Apud Fortunatum, in hb. II, Carm. 12 et (ft) Prima monasterii Sanctfe Crucis abbatissa
seqq leguntur castaneae, lac , prunellse , ova et
. Agnes cui successit Leubovera.
prunae in eulogias traasmissa. De eulogiis lege Albas-
«69 VITA. LIBER SECUNDUS. 070

luia clamavit. Hoc millies

fecit nunquam de ore ;
^ cit, ut si aUcui de sororibus menim dare voluisset,
illius detractio, nunquam mendacium, nunquam ma- de suo sibi cellario tangere non praesumpsit. Quo
ledictum contra qualemcumque personam processit: cognito venerabilis abbatissa, dedit ei tonneUam octo
etnon solum non detraxit cuiquam, sed nec detra- modiorum, quam beatte Felicitati cellariie ad er-

hentem patienler audivit. Pro persequentibus se pensam commendavit. De vindemia usque ad aliam
semperoravit etoraredocuit. Congregationem,quam omnibus diebus ubicunque ei Sancta jussit, dispen-
in nomine Domini plena Dei desiderio congregavit, savit, et nunquam minuit, sed semper aequalis per-
in tantum dilexit, ut etiam parentes vel regem conju- mansit. Ubi novum vinum advenit quod cellarium
gem se habuisse nec reminisceretur. Quod frequenter implevit, se tonnella satis fecisse credidit ; ante pon-
nobis dum prsedicaret dicebat : Vos elegi fllias, vos tones et tonnse defecerunt quam haec qute beatae in
mea lumina, vos mea vita, vos mea requies totaque omnibus fecit voluntatem. Dominus de quinque
felicitas, vos novella plantatio ; agite mecum in hoc panibus et geminis piscibus quinque pavit niillia

saeculo, unde gaudeamus in futuro. Plena fide, pleno- horainum, et suam ancillam, ubicunque indigere
que cordis aflfectu serviamus Domino in timore, et vidit , de hoc parvo [supple vasculo] toto anno
in simplicitate cordis queeramus eum, ut cum fiducia refecit.

ei dicere possimus : Da, Domine, quod promisisti, B i I . Semper de pace sollicita, de salute patriae cu-
quia fecimus quod jussisti. riosa, quandoquidem inter se regna movebantur,
9. Nunquam imposuit facere, quod ipsa prius non quia totos diligebat reges, pro omnium vita orabat,
fecisset.Undecunque servus Dei venisset, sollicite et nos sine intermissione pro eorum stabilitate orare

percontabatur qualiter Domino serviret si quid : docebat. Ubi eos inter se amaritiidinem movere au-
novi ab eo agnovisset quod ipsa non faceret, conti- disset, tota tremebat, et quales litteras uni, tales al-
nuo cum omni alacritate sibi prius imposuit et post , teri dirigebat, ut inter se non beUa nec arma tracta-
congregationem tam verbo docuit quam esemplo rent, sed pacem Urmarent ut patria ne periret. Simi-
ostendit. Cum ante eam vicibus psalmus cessaret, liter et ad eorum proceres dirigebat, ut praecelsis re-
lectio nunquam discessit, non die, non nocte, non gibus consiUa salutifera ministrarent, ut eis regnan-
dum vel paululum corpus suum refecit. Cum lectio tibus, populi et palria salubrior redderetur. Congre-
legebatur, illa sollicitudine pia animarum nostrarum gationi suje assiduas vigilias iraponebat : et ut sine

curam gerens, dicebat : Si non intelligitis quod le- intermissione pro eis orarent cum lacrymis docebat.
gitur, quid est quod non soUicite requiritis specu- Se vero in quantum cruciatu afUigebat quis hoc verbis ,

lum animarum vestrarum ? Quod etsi minus pro re-

p explere valeat ? et intercedente ea pax regum, miti-
verentia interrogare prfcsumcbatur, illa pia sollicitu- gatio belli, saluspatriae aderat; ut ejus obtentum in-

dine maternoque affectu, quod leclio continebat, ad telligcntes, benedictum nomen Domini collaudarent.
animae salutem preedicare non cessabat. Sicut apis Quamlibet de pace regum cum rege coeli victoriam
diversa genera florum congregans unde mella confi- obtineret, magis se Deo devotam prompte optabat,
ciat; sic illa ab his, quos invitabat, spiritales stude- et omnium servitio mancipabat, non curans quale
bat carpere flosculos, unde boni operis fnictum tam obsequiura faceret, qufc totis [omnibus] implere stu-
sibi quam suis sequacibus exhiheret. Duni nocte debat servitium: pedes omnium manibus propriis
quasi vel unius horae spatium videretur somnum lavans, sabano tergens et osculans, et, si permissum
carpere, semper lectio legebatur. Quse legebat, in se fuisset, ad similitudinem Marife fusis crinibus exter-

somni marcorem sentiens, putabat eam jam paulu- gere non retinebatur. Unde pro tam imraensis bene-
lum requiescere. Ubi a lectione cessasset mens intenta flciis, quae sunt in ea divino munere collata, Domi-
ad Christura, tanquam Ego dorrnio, et cor
si diceret : nus virtutum largitor eam in miraculis clariorem red-
meum vigilat [Canf. v), aiebat Quare taces? Lege, : didit in Francia : ubi dum regnare videretur, sibi

ne cesses..4t ubisurgendi horam mediamfaceretnos, magis coeleste quam terrenum praeparavit regnum.
quanquamanteatotum implevissetcursumqua?adhuc T) Fecerat sibi oratorium, quatenus vicibus dum se
nec soporem senserat, jam parata de strato ad Do- regi subduceret, semper ibi Dominum cceli invoca-
mini servitium gaudens surgebat ut cum fiducia di- ret, in quo beneficia Dei praestantur ad invocationem
ceret : Media nocte siirgebam ad conflteiidum tibi, Do- ejus nominis, cujus assidua ibi fuit oratio.
mine {Psal. csviii). Nam frequenter et dormire visa 12. Postquam se in monasterio reclusit raatrona
est et psalmum decantare in ipso sopore, ita ut recte Mammezo, nomine, dum iter ageret, in oculo suo
et veraciter diceret : Meditatio cordis mei in conspe- gravis est sordicula ingressa. Ubi una vox, unus do-
ctu tuo semper {Psal. xvni). Charitatis autem ejus lor, unus clamor, diu noctuque inerat ei, ut suam
ardorem quo omnes homines dilexit, quis unquam fidelem Dominus declareret. Quanquam ibi corpore
poterit imitari ? Resplenduerunt in ea cpiaeque virtu- jara non esset, ad invocationem quoque nominis sui
tes, modestia cum verecundia, sapientia cum simph- benigne adfuit. Dominus posuit ei in sensu, ut ad
citate, severitas cum mansuetudine, doctrina cum suum oratorium pergeret, et ad ejus invocationem se
humilitate, vita denique immaculata, vita irrepre- At ubi feraina dolore plena manibus
salvari crederet.
hensibilis, vita sibimet semper squahs. servulorum suorum sustentata, vix ad iUud orato-
10. In tantum se estraneam de rebus propriis fe- rium duci poterat, vaUdissimum sustinens dolorem
671 SANCTA RADEGINDIS, REGINA FRANCLE. 672
sein pavimentiim projecit et clamare coepit : Domina A et quas paradisus habet, ipsa devota tam muneribus
Radegundis, credo te virtute Dei esse plenam, cujus quam precibus sibi obtinuit. Cum quibus incessabili-
voluntatem magis fecisti quam hominum : doraina ter jugi meditatione psalraos ethyranos se decantare
bona, pietateplena, miserere mei, subveni infelici, ora credebat.
pro me ut mihi reddatur oculus, quia pree gravi cru- l.T. Pervenit tandem adeamde dorano Mammete(a)
ciatu et dolore afUigitur anima mea. Sie illa, qna^ martyre, quod Hierosolymis sancta sua requiesce-
dolores omniura in se sola [solam] transtulit dum in rent membra. Ha^c audiens avida et sitibunda pota-
corpore fuit, usque dum eis mederi potuisset, beni- bat velut hydrops qui quantum fontem trahit, tan-
gne esaudivitad invocationem nominis sui. Domino tum sitis addita crescit; ista de rore Dei plus ma-
miserante per ejus interventum dolor fugit, salus ad- defacta calet . Transmisit virura venerabUera Reova-
venit, oculum quem jam se perdidisse credebat, so- lem presbyterum ,
qui tunc sajcularis erat et adhuc
lum dolorem sentiens, sanum recipit : quae tot die- superstes est corpore, ad patriarcham Hierosolymi-
bus nec cibum sumpserat, nec lumen diei viderat, tanum poscens de beati Mamraetis pignoribus. Quod
pedibus suis nullo sustentante incolumis ad doraum vir Dei benigne suscipiens rogationes populo indixit,

suam reversaest, Domino usque in pra;sentem diem vohmtatem Deiinquirens tertia die, missa celebrata,
:

gratiam agens. i* beati martyris sepulcrum cxmi omni populo adiit, alta
t3. Adjiciatur et aliud ad laudem Christi miracu- voce, plena fide hujusmodi verbis protestatur di-
lum qui suos trepidare aliis facit. Vinoberga una cens : Precor te, confessor et martyr Christi, si vera
ejus fuit famula, qure ausu temerario in cathedra est ancilla Dei beata Radegundis, innotescat in genti-
beat» regina» post ejus discessum sedere prsesum- bus potentia tua ,
permitte ut de pignore tuo mens
psit. Quo facto, judicio Dei percussa sic arbebat, ut fldelis accipiat quod poscit. Oratione completa , ubi
viderent omnes fumum de ea inaltum proeedere, et
omnis populus amen respondit, venit ad sanctum se-
illa coram omni populo proclamaret, confitens se
pulcrum, semperque beatae fidem pronuntians, tan-
peccasse ; et propterea arderet, quia in beatte sede gebat membrum, quale beatissimus ad petitionem
consederat. Tribus diebus et tribus noctibus incen- domna3 Radegundis dare juberet. Tetigit in manu
dium passa vociferans clamabat ; Domina Radegun- desterasingulos digitos : ubi ad minorem venit digi-
dis, peccavi, male egi, indulge, refrigera membra tum, se suavi tactu de propria manu tulit, ut beatse
duro cruciatu exusta misericordia larga, bonis ope- reginse desiderio satisfaceret, et ejus voluntatem im-
;

omnibus misereris, miserere mei.

ribus gloriosa, quse pleret.Quem digitum vir apostolicus cum digno honore
In tanta poena ipsam omnis populus videns, pro ea beatae Radegundi direxit de Hierosolyma usque Picta-
:

p
precabatur tamquam si prresens esset, dicens : Quia visinejushonore semperlausDeipersonuit. Quid pu-
ubicunque ex fide invocatur, adest : domina bona, tas quam ardenti animo, quam fideli devotione tanti

parce ei ne tanto cruciatu infelis deficiat. Sic beatis- pignoris prfemium exspectans, se abstinentiaj man-
sima ad preces oraniumbenigne indulget [indulgens] cipavit? At ubi se beata regina hoc munus cceleste

ignem ferventem compescuit,sospes ad domum suam accepisse cum omni alacritate gauderet, tota hebdo-
rediit : et sic istius pcena omnes fecit cautos ac de- mada cum omni congregatione se in psallentium vigi-
liis et jejuniis aptavit, Dominum benedicens se tale
votos.

14. Suaedas \Sais, lib. i, mim. 1 ii] in villa dum esset, munus aceipere meruisse. Sic Deus suis fidelibus qute
devoto ac animo mens [mente] intenta Christo
fideli
postulant non abnegat. Frequenter et dulciter quasi

reliquias sanctorum omnium plena devotione habere in figura, ut nemo intelligere posset, dicebat: Cui

cupiens, exoranti advenit vir venerabilis Magnus animarum cura est, fortiter laudem ab hominibus de-
presbytercum reliquiis domni Andreae et aliorum bet timere. Sed nihilominus quantum illa hoc vitare
quam plurimorum. QuD)us super altare posilis, cum volebat, tanto magis ac magis virtutura largitor sibi

nocte devota vigilat super formulam, et se ad oratio- in omnibus fldelera declarare studebat : ita ut ubi-
infirmus a quacunque detentus inflrmitate
nem prosternit, parvus sopor ei accessit, qualiter eiD cunque
Dominus declararet votum suum impletum dicens ,
eam invocasset, salutem recipiebat.

ad eam : Cognosce, benedicta, quia non hae solum 16. Vir illuster, Leo nomine, ad concihum synodi
reUquias, quas presbyter Magnus attulit, hic sunt evocatus a viris apostohcis Leontio [Burdegalensi] et

tantura, sed quantas in Atheia [Athies] villa congre- Eusebio [Sanctonensi] episcopis, dum iter ageret,

gasti, totse hic convenerunt. Ubi oculos aperuit, vi- oculi ejus gravi sunt caligine obducti, sanguinis nube
ditvirum splendidissimum qui hoc ei nuntiaverat, et cooperti, ut non nisi a famulis sustentatus pergeret,
gaudens Dominum benedixit. Postquam in monaste- penitus nec viam videret. Qui ingressus raonasterium

rium est ingressa, quantam multitudinem sancto- beala^, ubi filias suas ei devotus tradidit Domino ser-

rum fideUssimis precibus congregaverit, hoc Oriens vituras, introivit in oratorium domnse Maria- nomini

testatur, Aquilo, Auster, vel Occidens profltetur: dedicatum : post orationem datam prosternit se fide

quia undique pretiosas gemmas coeloque reconditas, plenus supra sanctae cilicium, virihter eam invocans,

(a) Vitam sancti Mamantis, seu Mammetis mar- Floriac.Johannes a Bosco, ejusdem martyris trans-
tyris, qui apud Cesarajam Cappadocise urbem tv lationem brachii Lingonas factara refert. In Mar-
Sonas septemb. passus dicitur, habes in biblioth. t)Tologio Rom. xvi Kal. Septenib. colitur.
 673 ' VITA. LIBER SECUNDUS. 674
et tandiu superjacuit quousque dolor discessit, ca-
^ rator legatorios cum evangeliis auro et gemmis orna-
ligo fugata esl, coagulatus sanguis se venis niini- tis.

strantibus perduxit, clarisque oculis qui manibus tO. At ubi lignum, ubi salus mundi pependerat,
sustentalus venerat, sanus rediit, de cilicio bealre Pictavis (rt) civitatem cum congregatione sanctorum
lumen recepit, Ifelus atque incolumis, ad synodum advenit, etpontifex locicum omni populo devote hoc
ubi coeperat , ambulavit, quod post ipso referente vellet excipere ; inimicus humani generis per satelli-

universa synodus audivit, ac inde regrediens nobis tes suos egit, ut pretium mundi repellerent, nec in
hsec ore proprio disseruit. Ipsa ei fecit devotio fun- civitate recipere vellent, quahter beata Radegundis
damentum domnEe Radegundis percutere,
basilicre tribulationibus subjaceret, aliud pro alioasserentes,
ubi et centum dedit solidos ad fabricam ipsam facien- Judaico ordine ; cpiod nostrum non est disserere,

dam. Quanti infirmi ad ejus invocationem sunt sani ipsi viderint Dominus novit qui sunt ejus. Sed illa
:

redditi quis enumerare valeat? Quis eam unquam spiritu fervente,animo dimicante, iterum ad benignis-
vidit et terrenum hominem esse credidit ? Per Deum simum regem dirigit, quia in civitatem salutem re-
coeli fiducialiter et veraciter dico, quia sic semper in cipere noluerunt. Interim quousque missi sui de
oculis omnium resplendebat cum anima vultus ejus, domno rege reverterentur, in Turonico suo mona-
ut non immerito extrinsecus appareret, quod intrin- " sterio virorum quod condidit, ut jipsam salvaret , ibi

secus gerebatur. cum psallentio sacerdotum crucem Domini vel pi-

17. Post congregatas sanctorum reliquias, si fleri gnora sanctorum commendavit. Non minorem inju-
potuisset, ipsum Dominum de sede majestatis sua; riam est passa sancta crux per invidiam ,
quam Do-
visibiliterhic habitare expetiisset. Et quanquaui eum minus qui per cursorem [AL, percussorem] fidelem
carnalibus oculis non intueretur, spiritalis mens in- vocatus et revocatus ante presides et judices omnem
tenta sedulis precibus contemplabatur. Sed quia Do- malitiam patienter sustinuit, ut quod oreaverat
minus non privabit bonis eos pui ambulant in inno- non periret. In quanto se cruciatu posiiit, injcjuniis,
centia, et qui eum ex toto corde et ex tota anima et in vigUiis, in profusione lacrymarum tota congre-
ex tota mente qufesierit [Psal. lxxxiii), sicut hoec gatio sua, in luctu et fletu omnibus diebus usque
heata fecit, divina clementia se benignam exhibuit, quo respexit Dominus humilitatem ancillas su£e, qui

eique in sensu posuit, in cujus pectore die noctuque dedit in corde regis ut faceret judicium etjustitiam
requiescebat, ut sicut beata Helena, sapientia im- in medio populi ? Nam devotus rex per fidelem suum
buta, timore Dei plena, bonis operibus gloriosa li- virum illustrem Justinum comitem transmisit ad
gnum salutare, ubi pretium mundi pro nostra salute p virum apostolicum domnum Eufromium (6) Turo-
appcnsum fuerat ut nos de potcstate diaboli eripe- nica; civitatis episcopum, ut cum honore digno glo-
ret, perquisivit, ita ut, invento, ambabus manibus riosam crucem Domini vel sanctorum reliquias in
plauderet, et in terra genu flexo Dominum adorarr.t raonasterio domnae Radegimdis introponeret; quod
ubi ipsam in mortuo suscitato dominicam crucem et factum est. Exultavit in gaudio heata cum omni
supra positam agnovit dicens : In veritate tu es Chri- cella sua, seque hoc de donum bonum et da-
co»Iis
stus Fiiius Dei, qui iii huiw mundum venisti, tuosque tum perfectum suse congregationi, quam ad Domini
captivos quos creasti pretioso sanguitie redemisti quod ; servitium congregavit, contulit , in spiritu sentiens
fccit illa in orientah patria, hoc fecit beata Radegun- quod post ejus transitum parum habere posset.
dis in Gallia. Quamquam illa cum rege coeli gloriaretur, unde eis
18. Et quia sine consilio in mundo dum vixit, ni- subvenire posset : hoc donum cceleste provitrix op-
hil facere voluit, transmisit htteras ad prascellen- tima, gubernatrix ut oves non usquequaque
bona ,

tissimum domnum Sigibertum regem, cujus imperio relinqueret, pretiummundi de pignore Christi, quod
patria ista regebatur, ut ei permitteret pro totius pa- de longinqua regione expetiit, ad honorem loci et
triae salute et ejus regni stabilitate, lignum crucis salvationem populi suo in monasterio dimisit; ubi
Domini ab imperatore [Justino] expetere : quod ille
J) virtute Dei cooperante, potentia coeli ministrante,
benignissime ad petitionem sanctte reginee assensum ccecorum oculi lumen recipiunt, aures surdae pate-
pra;buit. Illa devotione plena, desiderio accensa ad flimt, mutorum lingua ad suum redit offlcium; clau-
imperatorem non munera dirigit, qufe se propter di ambulant, daemones effugantur. Quid plura ? Quis-
Deum pauperem fecit; sed oratione obtinente, cum quis a quacumque infirmitate detentus ex fide vene-
comitatu sanctorum quos incessabiliter invocabat, rit, per virtutem sanctae crucis sanus redit. Quis
missos suos direxit. Sed quod sua vota poscebant queat dicere quantum et quale donum huic urbi bea-
oblinuit, ut beatum lignum crucis Domini auro et ta contulit? Unde quisquis ex lide vivit, ejus nomini
gemmis ornatum, et multas sanctorum reliquias, benedicit. Prfecellentissimis enim dominis regibus et
quas Oriens retiuebat, uno residens loco se habere serenissmise domnse Brunighildai reginaj, quos caro
gloriata est. Ad petitionem sanctae transmisit impe- dilexit affectu, et sacrosanctis ecclesiis vel pontifi-

(a)GregoriusTuronensis, lib. 9, c. 40 :Delatis reli- bus villx se contulit. Maroveus tunc Pictavos regebat.
quiis, inquit, petiit reginaepiscopum ut cum honore de- (6) Mortuus anno 373 Gregorium habuit succes-
bito grandiquepsallentio in monasterium collocarentur sorem.
sed itle despiciens suggestionem ejus, ascensis equiti-
675 SANCTA RADEGUNDUS, REGINA FRANCLE. 676
cibus earum cum contestatione divina suuni com- ^ illud signarel, aliqua de sororLbus vidit supra mu-
mendavit monasterium. rimi millia millium dsemonum in specie caprarum
20. Post lioc donuDi cceleste
acceptum transmisit astare : ubi sancta dexteram beatam cum signo
beata missos suos, supradictum presbyterum, cum crucis elevavit, omnis illa multitudo dmmonum fu-
aliis, ad imperatorem cum simplici vestimeuto gra- gata nusquam comparuit.
tiasagere. In redeundo coepit mare fluctibusagi, ubi 23. Simili modo dum ante suam cellam nocle asta-
sunt multa pericula passi, procellas scilicet et tem- ret, semper corde et in ore cursum decantans, intra
pestates, quale se nunquam vidisse fatebantur; qua- arcana cordis sui secrete jugis laus Dei personabat,
draginta diebus et quadraginta noctibus in medio nocturna avis, quae hominibus est ingrata, vocife-
mari navis eorum periculo subjacebat. Jam de vita rans in medio monasterio in arbore se infestabat.
desperantes mortem pra oculis habentes, inter se Dicit ad eam una de astantibus : Domina beata, si

pacem facientes, quia jam eos mare absorbere cupie- jubes, in verbo tuo ejicio avem. QuEe dicit ei : Si
bat, se videntes in tanto periculo, voces ad ccelum nocet, in nomine Domini vade, nihilominus siguum
dabant clamantes ac dicentes : Domina Radegundis, crucis super eam faciens. Ambulavit disitque avi :

subveni servis luis : dum tibi obedimus, submersi lu nomine Doraini nostri Jesu Christi jubet domina
non pereamus ; libera nos de mortis periculo quia B Radegundis, si non ex Dei parte venisti, ut ab hoc
jam mare paratum est ut nos vivos absorbeat. Ubi- loco discedas, et penitus hic cantare non preesumas.
cunque invocata fuisti miserta es, nunc adjuva tuos Tanquam si ex ore Dei prolatum audisset verbum,
ne pereant. Ad bas voces in medio mari advenit co- dedit volatum et nusquam comparuit. Merito ei aves
lumba, quee ternavem eorumcircumiens, tertia vice et bestiae obediunt, quia illa nunquam praeteriit Do-
in nomtne TrLnitatis quam beata semper corde di- mini obedire prEecepto.
lexit, cum volaret, servus beatae regiuce nomine Ba- 24. Et si pro infirmitate aliquoties requiescere vo-
nisaios extendit manum, de cauda ejus tres tulit luisset, spiritu vigilanti dicebat, tanquam admonens
pennas, quas mari intinguens tempestatem compes- eam quae psalmum dicebat Age, dic. NuUi dubium :

cuit et ad invocationem nominis bealae Radeguudis est quod spiritaliter cum sanctis psaUebat, aut certe
columba quae apparuit, ejus famulos de mortis ja- nec sopor eam superabat. Mens inteuta ad Christura
nua vitiB reddidit, et facta es tranquillitas magna in irequenter etiam in sopore posita, de futuro judicio
medio mari. Ilh vero alta voce clamantes dicebant : et de seterno prsemio praedicans, expergefacta nobis
Advenisti, bona domina, pietate plena, tuos captivos dicebat CoUigite, coUigite triticum dominicum, quia
:

eripere ne fluctibus mergerentm-. Ad ejus invoca- vere dico vobis non diu erit ut coUigatis. Videte quod
tionem non tantum sui, sed omnes sunt liberati per '

dico, colhgite quia vere quaesiturae estis istud

virtutemipsius domna; Radegundis. Ipsas pennashuc tempus; vere, vere qufesiturae estis istos dies et
attulerant, et fabricatas ipsi qui de morte sunt ILbe- valde desideraturse. Quod etsi tunc ignavia nostra
rati, per loca sancta devoti dederunt. Ubicumque hoc tepide accipiebat, jam tamen nunc venisse pro-
invocata fuerit, benigne exaudit; si febricitans, aut bemus quod dixit. Ulud propheticum in nobis im-'
pustulam habens, aut a quacunque tentus inhrmita- pletum Mittam vobis famem in terra {Amos vi)
est :

te, pro interjecto longinquitatis terrae spatio ad eam famem, inquit,nonpanis etaquse sedaudiendiverbum
venire non potuisset, candela in ejus nomine ac- Dei. Licet praedicationes quas instituit recitentur
censa omnem febrem depulit. tamen cessavit iUa incessabUis vox, desiderabiUs
21. Quantum suam congregationem dileserit quis admonitio, dulcis alfectus. Nam qualeni vultum, Deus
effai'i valeat? nec si centeno sonitu linguse plectrum plasmator bone qualem faciem, qualem personam
!

moveat hoc explere valet. Instituit ut, dum refice- babuit, quis potest unquam esponere ? Sed et hoc
rent, semper lectio legeretur, ut non solum fauces reminisci supplicium est. Nos vero humiles deside-
accipiant cibum, sed et aures audiant Dei verbum. ramus in ea docti-inam, formam, viUtum, personam.
Quidquid aut aliis preecepit aut ipsa fecit, omnia J) scientiam, pietatem, bonitatem, dulcedinem : quam
propter Deum semper implevit.Quidquid autprohi- specialem a Domino inter caeteros homines habuit.
buit lieri, aut ipsa vitavit facere, omnia iu zelo Dei 25. Quam saucta fuit vita ejus, tam purus et dulcis
et nihil carnaliter aut egit, aut sapuit. Et quia nun- aspectus. Ante annum transitus sui, vidit in visu lo-
quam otiosa ab opere Dei esse voluit, insistebat uti- cum sibi paratum, venitque ad eam juvenis prsedives
que orationi, lectioni et eleemosynis ac praedicatio- pulcherrimus, et quasi juvenUem habens aetatem,
nibus incessanter, omnibus diebus, ut nuUa esset qiu suavi tactu blandoque coUoquio dum cum ea lo-
quse se de ignorantia excusarel. queretur, iUa de se zelans, blanditiam respuebat. Qui
22. Tantum denique donum in se largiente divina dixit ei : Quid me desiderio accensa cum tantis lacry-

gratia habuit, ut humilitatis magistrum qui de cceli misrogas, gemens requiris, fusis precibusposcis, pro
soho ad terras descendit imitando, Dominum seque- me tanto te cruciatu afUigis qui semper tibi adsisto ?

returin spiritu, quocunqueiret. Postquamcongrega- Tu, gomma pretiosa, noveris te in diademate capitis

tio se recondebat jam ad pausationem, Ula, ut per- mei primam esse gemmam. NuUi dubium quod ipse
noctans in oratione, sua sancta dextera monasterium eam visitavit cui se tota devoUone tradidit vivens in
per signura crucis salvabat. Quadam vice dum beata corpore et gloriam qua fruitura erat ei ostendit. Sed
677 VITA. LIBER SECUNDUS. 678
hunc visum secretius cum contestatione duabus sa- A Flenda ergo nobis talis non est, sedtremenda. Ami-
tisfldelibus disseruit, utsesuperslite nulli narrarent. sinius quidem
in prEesenti sfficulo dominam et ma-

Et quia multa sunt adhuc satis et magna qua; pro- trem regnum Christi proemisimus interce-
: sed in
pter prolixitatem preeterimus, ne prolixitas nostra dentem. Admirabile quidem gaudium fecit in cselis,
audientibus potius fastidium generet,quamnitorem in terris vero intolerabilem luctum reliquit.
sermonis [Al., sermo] ostendat. Quanlum deamore, 27. Quando ejus sancta anima de hoc saeculo
de nutrimentis, de charitate, de prasdicatione, de migravit ad Cbristum, non erat ibi pontifex loci.
omni omnino sancta ejus conversatione reminisci- Ambuiavit nuntius ad virum apostolicum domnum
mur, cruciamur et dolentes oculis distensis requiri- Gregorium Turonicae civitatis episcopum, et adve-
mus tantam pietatem, sed nec invenimus quod nit. Sed quantum praesens vidit oculis antequam

perdidimus. tam dura conditio qua? nobis infeli- cam sepeliret, de ejus virtutibus in libro miraculo-
cibus evenit! o piisima domina, utinam obtinuisses Tum {Greg. Twon. de Gl. Confes. 106), quem com-
cum Domino, ut ante te oves quas congrega-
caeK posuit, inseruit. Cum autem venit ad locum ubi
veras direxissesl Tu, pastorem bonum sequens, sanctum corpus jacebat (quod ipse postea cum sa-
cramento lacrymans dicebat, quod in specie ho-
26. Jam ad gloriosum ejus venimus transitum, B minis angelicum vultuni viderat) facies illius velut
quem sineprofusione lacrjTnarumdicerenonpossu- rosa etlilium fulgebat; ita tremefactus est ac metu
mus. Fluuntlacrymse, de imis medullis gemitus pro- concussus, tanquam si ante prffisentiam beatoe ge-
rumpunt, sedinnulloconsolationislocuminveniunt, nilricis Domini adstaret devotus vir Deo plenus.
dum plangimus; side ejusfideli devotioneminusdi- Expectabatur pontifex loci ut eam cum digno sepe-
cimus, plus peccamus. Usque ad diera transitus sui liret honore.Tota congregatio circa ejus torumstans
numquam minuit cursum implere ; et quod coepit, psallebat; ubi psallentium vel paululum quiescebat,
corde retinuit : quia non qui coeperit, sedqui perse- intolerabilis planctus aderat. Triduo expectatus est
veraverit usque in finem, ipse salvus eril. Ubi jam pontifcx, quia vieos ch'cuniicbat ; sed quia non ve-
ad finem vitee venit sanctum ejus corpusculum, lon- nit, supradiclus vir apostolicus de caritate fisusquia
gum trahens martyrium pro amore Domini ; beati perfecta caritas forus mittit timorem {I Joan. iv), in

[forsan beatae id cs* Moniales] omnes congregatiluc- Basilica sanctee Marise (c) nomine condita, ubi sa-
tuose circa ejus tborum llentes et ejulantes, pectora cra virginum corpora de monasterio suo conduntur,
duris pugnis et lapidibus ferientes, voces ad caelum eam cum digno sepelivit honore.
dabant clamantes ac dicentes : Domine,ne permittas I
28. Dum sub muro cum psallentio sanctum ejus
nos tam grave damnum pati; lumen nostrum recipis, '
corpus portaretur, quia instituerat ut nulla vivens
nos cur in tenebris relinquis ? Et quia illa quidquid foras monasterii januam egrederetur (d), tota con-
potissimum facere voluit, seniper die natalis Domini gregatio supra murum lamentans, ita ut planctus
facere elegit, gloriosus transitus ejus sic contigit, earum superaret ipsum psallentium, pro psalmo
Nam quarta feria mane primo idus Augustas, quod lacrymas, pro cantico mugitum, et gcmitum pro al-
fecit idem mensis dies xiii (a), clausi sunt ej us oculi (6) Rogaverunt desursum ut subtus
Icluia (e)reddebant.
et obscurati sunt nostri. Vte nobis quia peccavimus, turrom rcpausaretur feretrum in quobeataportaba-
afflictum est doiore cornostrum, Cevimus et plan- tur, graviter sustinentes ejus absentiam. Sed ut
gimus, quod diutius una nos te habere non merui- suam fldelem Dominus declararet in medio populi,
mus. Ipsum mane ubi nobis tantum malum contigit, ibi dum pausaretur sanctum corpus, csecum illumi-
ubi unavox, unusplanctus, unusclamor caelospene- navit : quimullis annislucemdiei nonviderat,himen
trabat ; lapidarii qui in monte operabantur, in aere recepit ;
qui ad manus tractus venerat,post feretrum
audierunt angelum Dei loquentem ; unus dixit ad nullo sustentante videns, tanquam si nullum ha-
alios : quid facitis ? dimittite eam adhuc ;
quia ha; buisset laborem oculorum, ad sanctum sepulcrum
voces ad Domini pervenerunt aures. Angeli, qui j) abiit, ct usque hodie clare videt.
eam ferebant, respondcntes dixerunt : Jam factuni 29. Ne praitermittatur et aliud miraculum. Ubi
est. Quidfaciemus?lllanirecepitparadisus, ubiglo- eam sepelivit supradictus episcopus, coopertorium
riatur cum Domino. Credimus quod nos non de se non posuit, antequam ponlifex loci veniret. Liberse
separat, quae se ei placere voluil cuni quo regnat. quae ante eani cereos portaverunt, tota? in gyi-o se-

(a) Quarta feria Christum Dominum natum esse [d) Nempejuxta regulam quam sanctus Csesarius
CedrenusetMaximus Monachus Kque exisliniarunt, monialibus prsescripsit. Nani recapilulationis Artic.
ut ScaUger lib. vi de emendat. temp. ubi de anno 1 slatuit utnulla ex vobis usque ad mortem suam de
natalis Domini, observavit. monasterio egredi, vel de ipsa basilica in qua januam
(6) Gregorius Turonensis lib. ix c. 2, obituni san- habetis, aut permittatur, aut per seipsam prxsumat
ctce Radegundis illigat anno duodecimo regis Chil- exire.
deberti, qui respondet anno Christi d. lxxvii, quo (e) Hanc laetitiae vocem alleluia olim in Exsequiis
dominica liLtera E currebat. usurpatam jam annotavit Menardusnoster inlibrum
(c) In iilam basilicam modo sanctcC Radegundis sacramentorum quam vocem praecipue in funeribus
:

nomini dicatam collegium canonicorum successit : sacerdotum Graeci seepiusingeminant, ut constat ex

alia vero titulo sanctee crucis insignita hodieque a Euchologio.
sanctimonialibus Benedictinis occupatur.
679 SANCTA RADEGUNDUS, REGINA FRANCI.f:. 680
pulcri adstabant; unaquaeque in suo cereo suum no- * in beati Anlislitis Basilica vigilaverunt, tola nocte

men dabat scriptum,tota! uni ex famulis cereosipsos energumeni clamaverunt ; inter quos mulieres duas
juxta ordinationem tradebant. Fit contcntio in po- graviter infestaljat inimicus, prfecipue una tantum
pulo ;alii dicebant cereosipsosin cjus sanctum se- bacchabatur, ut in ejus fremilu Lota tremeret basilica.
pulcrum mitlidebere , abi diccbant, non. Dumistud Postquam inde vir vcnerabilis Arnegisilus abbas basi-
ageretur, de pueri bracbio qui totos tenebat. unus licEebeatwreginaicumsuisMonacbisexivit, ad suam
exilivit in altum super omnem populum, et se in vadens basilicam cursum implere, quam illa satis

sancto sepulcro ad pedesbeat8eposuit,et quodhoesi- dilexerat, ipsas post se mulieres audierunt claman-
tabatur, declaravit. Respicientes ad nomcn, cujus tes, Venite. Qute ingressa2 basilicam vociferantes
esse, cereus,inventum est Calvae nomen. Hoc videns domnam Radegundem ul eis parceret supplicabant.
episcopus vel omnis populus, admirantes virtutem Una ex illis, qufe gravius tribulabatur, jam ter qui-

beata? Radcgundis, Domino benedixerunt. Quanta; nos habens annos ex quo eam spiritus nequam fla-

post ejus transitum ibi sunt factaj virtutes, quanti gellabat, cum matuLina dicebatur, saeviens inimicus
dsemoniaci liberati, quanti febricitantes sunt red- vas quod invaserat, reliquit. Illa aliaad tertiamante
enumerare valeat?
diti sanitati, quis ostium ipsius basiUcaeest liberata, et ultra nequissi-
30. De Burgundia cum viro apostolico Leifasto (a) B mus hostis eis nocere non valuit. Quam larga est et

episcopo veuiens ejus abbanominc Abbo, duni esset dives misericordia Dei qure suos vereri facit, et loca
Pictavisin civitate, dentisincurrit validum dolorem. recpairit ipse virtutum largitor ac dispensator, ubi
Die noctuquc una vox, unus dolor inerat ei, mortem per suos fideles suam ostendit potentiam. Ad basi-

evenire sibi optans ut lanto careret dolore. Qui in- licam sancti viri sunt alii liberati, alii vero basilicfe
spirante sibi divina misericordia rogavit se duci ad domnoe Radegundis sunt directi : ut sicut cequales

sanctce basilicam : ubi ingressus, cum fide se ante gratia crant, ita eequalis et virtus ostenderetur.
sanctum sepulcrum terrfe projecit, morlemprse ocu- 32. Quis male habens, quamvis vita desperatus, si

lisbabens, pallam corporalem desuper sanclum pallam subteriorem custosejusdem sacri sepulcriin-

tumulum mordicus apprebendit. Qui septem diebus tinxitincaIiceaqucE,et dedit ei febricitanti poculum,
nec cibum sumpserat, nec somno refici poterat. in non sLatim ut bibit ante sanctum ejus sepulcrum
hoc morsu sopor accessit; dolor discessil, sanus ad jacens sopor accessit, morbus recessit? Cbristo lar-
hospitium rediit. Quod post ipso referente plures giente omnibus diebus in nomine ipsiusDominiJesu
cognoverunt, ubi se fatebatur de mortis janua pcr Christi ibi mnltas virtutes fiunt, unde recessit. Nos
virtutem domnoe Radegundis esse revocatum. quoque etiani fideli devotione et sedulitate debita
31. Et quia mosestin festivitate beati Hilarii reli- *-* veneramur in terris, cujus anima confidimus, gau-
quis Monasteriis circumcirca proximis, quae sunt ibi, demus et gloriamur quod praefulgeat in cielis, ipso

usquein mediamnoctem vigiliascelebrare;demedia preestante qui cum Patre et Spiritu sancto vivit et
nocte unusquisquo abbascumsuis fratribus ad suum regnat in seecula saeculoruni. Amen.
revertiturmanasterium cursum celebrare. Quamdiu

(a) Leifastus seu Lefastus episcopus /Eduensis, num. 7. Sammarthani Auspicium inter Siagrium et
d'Autun, post Siagrium, qui anno dc obiit, ut senLit LefasLum locant: sed priorsententia ob Baudoniviae
Carolus le Cointe in Annal. Franc. ad an. 600, aelatem praeferenda.

SANCT-E RADEGUIVDIS, REGlNiE FRANCI/E.

TESTAMENTUM,
SIVE

EPISTOLA' AD EPISGOPOS.
Hanc initio institutee congregationis suae pro ejus tutela et stabilitate scripsit, concilioque Turonensi con-
firmandam absens obtuiit.

" Non videoquod tempusbuic epistolse aptius con- tumasanctaRadegundescriptanivolunt,pro3terquam

grual, quam concili ii Turonensis. Cum enim scri- quod a Gregorio Turonensi refelluiitur, qui initio in-
pta sit ad episcoposipsos (quod ex illorum
illos sLiLuLa?ab ea congregationis editam docet, lib. ix,
rescripLo paLet) qui concilio Turonensi adfuerunL, cap. 39, hoc etiam non aniinadvertunL, Euphronium
verisimile esl tum ad eos missam, cum una essent episcopum (ul de CEeleris qui una rescribunL, nihil
in eo concilio congregati. Quihanc in longiora tem- dicam) ea tempora non attigisse, totoque amplius
pora dilTerunt, etpost annos viginti paulo ante obi- decennio sancta' Radegundis obitum praevertisse.
681 NOTITIA. 682

Dominis sanctis, et apostolica sede dignissimis iu ^ prona? mentisstudio cogitans etiam de aliarum pro-

Clirislo palrilius, omnibus episcopis Radegundis fectibus, ut annuente domino mea desideria eftice-

peccatrix. rentur reliquisprofutura, iustituente atque remune-

Congruae provisionis tuncroboraliter ad effoetum rante prajcellentissimo domno rege Clotario, mona-
tenditexordium.cumgeneralibuspatribus, medicis, sterium puellarum Pictava urbe constitui, conditum-
ac pastoriljus, ovilis sibi commissi causa auribus que, quantum mihimuniflcentia regalis est largita,

traditur, eorumque sensibus commendatur,quorum facta donatione dotavi. Insuper congregationi per

participatio de charitate consilium, de potestatesuf- me Christo prsestante collectae regulam , sub qua
""
l'ragium,de oratione ministrarepoteritintervenlum. sancta Csesaria deguit", etc. -

Et quoniam olim vinclis laicalibus absoluta, divina Reliqua videsis tom. prxced. col. 822, ubi hasc

providenleetinspirante clementia,ad religionisnor- epistola a Gi'egorio Turonensi rcfertur.

mam visa sum voluntarie duce Cliristo translata ; ac

° Soror sancti Csesarii aut certe junior altera, si

: perstite adhuc Ccesario defunctse, in abbatissse mu-
degit legas. Duse siquidem ejusdem nominis et mune- nere successit, ut auctor est Cyprianus in Vita sancti
ris C«saria3 fuerunt. L'na sancti Ca^sarii germana, Cajsarii, quam Cajsarise hujus rogatu composuit. Ab
quam Cwsarius frater condito a se monasterio ubbu- hac cademRadegundis reguIamCeesarii, quam mo-
tissam praefecit, eique regulam, sub qua cum suis nasterio suo traderet, expetit. Jac. Simi.
viveret, instituit. Posterior altera, qua; priori, su-

DECRETUM EPISGOPORUM,
QUOD SUSCEPTA BEAT^ RADEGUNDIS EPISTOLA CONSCMPSERUNT.

Dominte beatissimae, et in Christo ecclesia; filioe g mens» divinitatis provisura remedia, etc.
Radegnndi, Euphronius, Prwtextatus, Germanus, Beliqua videsis Ch'eg. Turon. Ub. i\, cap. 39, col.
Felix, Domitiannus, Victorius et Domnolus, episcopi. oI6 tom. prxced.
SoIIicitasunt jugiter circa genus humanum im-

ANNO DOMINI DLXXIU-DLSXVII.

BENEDICTUS PAPA I.

NOTITIA EX LIBRO PONTIFIGALI.

Benedictus" nationeRomanusex patre Bonifacio, r" eodem] tempore gens Langobardorumc invasit to-
sedit annos b quatuor mensem unum, tamltaliam, simulque et fames nimia, ut eliam mul-
(a), dies vi-
ginti octo [Cod. Luc, novemj. Ejusdem [Cod. Luc, titudo castrorum se traderet Langobardis, uttempe-

NOTyE SEVERINI BINII.

" Cum Romanasedes ob tumultus bellicos vacas- magna strage esercitum ejus prostraverunt. Cujus
sel menses decem et tres dies, Benedictus, quem rei nuntium duni ad ipsum imperatorem perlatum
Gra-ci Bonosumnominant,creatusestpontifexdie 10 essot, mente abalienatus fuit, dilucidis interdum
Maii, annoChristiRedeniptoris373. Hujus tempore intervallis ad modicum duntaxat temporis spatium
Langobardi maxima ex parte idolorum cultores. Ec- resipiscens. Ab hoc malo corporis liberatus est
clesiam dira perseculione vexarunt, loca sacra effos- quando ad conciUandum sibi divinum numen tem-
sissanctorummartyrum sepulcris profanarunt, a^di- plum exstruxit Dei genitrici Marise, qua? ei tantum
ficiainsuburbiisRoniffi diruerunt, sanctum Cerbo- sanctitatis prccstitit, ut dilucido intervallo potius,
nium episcopumcunisuisclericis in exsilium fugarunt cunctis recte dispositis, statum reipublicae tuto m
octogintaruslicos,quorumquadraginta immoiatitias collocaret. [Ex miscell. Hist.)
carnes comedere, alii caput capra adorare recusa- b Annis quatuor, mense unoet viginti octo diebus
bant, suppiicio mortis aflecerunt. Hac persecutione sedempontificiam tenuit. Obiit enim anno Redem-
ea niiracuia contigerunt qua? in hbris dialogorum ptoris nostri a77, pridie K^Iendas Augusti.
recensentur apud eumdem Gr(^gorium de sancto Cer- c Quo tempore Langobardi in Italiam vonerint,
bonio episcopo, Santulo, aliisque presbvteris. Justi- supra dixi in notis ad Vitani Joannis. liiec Anastasii
nusirnperatorAnastasiuniAntiochenuni, ubqu;cdani fortasse intelligenda sunt de eorumdem grassatione
crimina illi objecta depositum, relegavit. Qua re cum illa, quam sanctus Gregorius inter ssevas Ecclesife
magnam anudDeum offensam merito incurrisset, perseciitiones anumerat.
omnia illi deinceps in pejus ruere cceperunt. Persse (a) Eadem habet Cod. ms. Hardysil. Labb.
Patrol. LXXII. v22
683 BENEDICTI PAP.E AD GR.AiXDEXSEM PATRIARCHAJI EPISTOL.E FRAGMENTUM.
I 684
rare posset inopiam famis. Quod dum cognovisset j^ basilica beati Petriapostolisecretario.pridie Kalen-
Justinus [Cod. LHC.Juslinianus] piissimusiniperator, das Augusti [Iii Cod. Liic. deest pridie Kalendas Au-
quiaRomapericIitareturfameetniortalitate [I«Corf. gusti]. Hic fecil ordinationem unam per mensem
Luc. deest et mortalitate], misit in /Egyptum, et decenibrem, presbytcros quindecim, diaconos tres,
oneravit naves frumento, et transmisit Romam.Et episcopos per diversa loca numero viginti unum.
sic misertus est Deus Italiai. In istis laboribus et af- Et cessavit episcopatus menses tres, dies decem
Luc, bis diebusj sanctissi-
flictionibus positus [Cod. [Cod. Luc. addit sub die 30 mensis Julii].
mus Benedictuspapa mortuus est. Qui sepultus est in

JOANNI DOMINICI MANSI.

m FRAGMENTmi EPISTOL/E BEAEDICTl CENSURA.

Longiusculum fragmentum epistolse BenedicU papae ex Graliani palea ad cau. 18, c. 27, q. 2, bic exhibeo ab
omnibus quidem ceu apocryphum rejectum, sed dubito an merito. Quanquam euim suspiciouis snoe tituhis ipse, ut
in Edilis legitur,mereri potest, ambiguum est tamcn num sincerus Grafiani Codex eumdem prteferat qui in Edilis
apparet. Gratianus enim edilus epistolam hanc latam praefert Patriarcha: Cradensi, qui sane patriarcha Benedicti I
jetate audiri noudum coeperat. Verum in meo decreti Codice, quod ssculo ipso Gratiani, vel initio succedeutis,

scriptumnon iuani conjectura suspicor, ita lego Benedictus servus servorum Dei N. salutem. In margine veroaUa,
:

ut suspicor, sed a;que antiqua mauu additum esl Graduensi patriarcliw, et Dorninico ejus suffraganeo. Lectio isla
:

prfecipuum argumentuni adversus sinceritatem hujus epistolae enervat. Verum adhuc perseverat suspicio, in eo
quod Benedictus servum servorum Dei sese appellat, quem sane titulum ccepisse aiuut, a sancto Grcgorio. At cum
testis ejus institulionis a sancto Gregorio cceplae Joannes diaconus aUeratur scriptor multo recentior aetate saucti
Gregorii, unica ejus auctoritas tanfi ffisUmanda
non est, ut validum ex ea argumentum contra illam deducatur.
Utcunque res habeat sese, cum e.t Gratiano minime constet cuinam Benedicto tribuenda epistola sit, alterius
fortasse BenedicU scriptum erat sincerum. Variantes quae in ansulis adscriptae sunt, Romanis decreti correctoribus
debentur.

BENEDIGTI PAPAS I
FRAGMENTUM EPISTOL^ AD GRANDENSEM PATRIARGHAM.

PALEA. g itxori suse, et crunt duo in carne una {Gen. n). Quibus
Benedictus Servus servorum Dei" Grandensi pa- verbis innotuit non alitervirum el mulierem posse
triarchsesalutem, etc. fieriunamcarnem,nisi carnalicopulasibicohsereant.
Lex divinae constitutionis apostolicam cathedram Quiergonequaquammistus estextraneae mulieri fffi-
[Al., sedem] totius posuit orbis terrarum magistram dere nuptiali, quo pacto per nuda sponsionis verba
[Cod. Luc, magistratum], ut quidquid ubique loco- possunt una carofieri, nuliatenus valemus intueri.
rum dubitatur, ab ea ratio ejusdem requiratur. Affa- Propinquitas enim sanguinis verbis dicitur, non ver-
tus est autem nos suis litteris ejusdem cathedrffi bis cfficitur, sed [Cod. luc, non verbisefficitur,sedl
sessorem, ac percunctatus est quidam vestras [AL, nequeoscuIumparitpropinquitatem,quod [.4i.,quia]

vir] nomine Joanues, pro connubio Dliaj suae super- nullamfacitsanguiniscommixtionem.Quoniamvero

stitiscujussoror defuncta cuidara juveni, Stepbano
: ita prorsus sese habet res Joannis istius, ut velit se-
nomine,simplicibus verbisfueratdesponsata, et au- cundam filiam illis nuptiis copulare, cui primam
tequam ad nuptias perveniret, morte prffiventa : jam decreverat desponsare, censura apostolici ma-
utrumscilicetcumeodemjuvenepossitmatrimonura gistratus raandaraushoc absque ullius crimiuis vitio
celebrari superstitis Namque testatus
flliae, nec ne. posseficri, si utriusque partis sederit voliintati. Nam

hujusreirationem apudvoshaberi ambiguam.Quam C cur prohibeatur, quod prohibeudum [A?., prohibi-

Deo docente reddmius bis verbis certissimam. Pro- turajnunquamsancta Scripturadeclarat "^Sedneque
toplastus ille, radix et origo nostro [Cod. Luc, no- mundanaj leges, counumeratis personis quaj inter
straj detractam sibi costam in mulierem videns for- se nuptias non contrahunt, de hujusmodi aliquid
•>

raatara,propheticospirituinteraIiaprotulit:Prop;er dicunt. Ne ergo abuegelis quod negandura nulla

hoc relinquet homo patrcm et matrem, et adhxrebit ratione docetis [AL, raonstratis].

^De hoc titulo ut est in Codice Lucensi, superius b In Cod. Luc. deest non, et sequitur, contrahunt
dixi. Deest vero in eodem Codice vox palea. JLvnsi. de re hujusmodi. Idem.
 BENEmCTI FAP^ I
EPISTOLA' AD DAVID EPISCOPUM.
Probat ex sacris litteris, summam Trinitatem unitatem esse.
Reverendissimo fralri episcopo David ,
Benedictus A flejis Iscae/, 5iw' sedes super cheriibim {Isa. xxxvii)?

salutem iu Douiino. Si unitas non est, quare : qiti sedes, dixit, et non qui
Respondere litteris vestris plenius cogitavi ; sed sedetis,etadjunxit [Labb., abstnixit]? Si Trinitas non
cum lioc medifarer, tantusmedolortetigit, ut magis est, quare in Regnorum libro dicitur, Domine Deus
flere quam aliquid dicere, delectatus sim. Sed ne omnipotens, Deus Israel, sermones tui fideles sunt (U
funditus remaneret, pauca vobis rescriberecuravi, ad Reg. vu, III Reg. viii)? Si unitas non est, quare tiii,

potiora vos tempora congrue invitans. Quod autem dicitur, et non, vestri, potius intimetur? Si Trinitas
litterse tuee testes sunt, quosdam intra provinciam non est, cur in psalmo lviii cantatur : Domine Deus
neminem veraciterposse
Bfeticam esse, qui dicerent, virtutum, Deus Israel, intende ad visitandas omnes
probare, Trinitatem unitatem fieri, cum neque tres gentes ? Si unitas non est, quare intende posuit, et
unum, neque unum in tribus posset quemquam pro- non, intendite, ut prcedicatus est, intimavit? Si Tri-
prie approbare : quas ob causas, dilectissime fili, nitas non est, quare in Apocalypsi tertio dixit : San-
consulta tibi aposlolicce sedis misimus , ut aut liis ctus,sanctus,sanctus,Dominus Deusomnipotens,quiest,
eos ad rectam fidem converli facias, aut ab ecclesia etquicrat{Apoc. iv)? Siunitasnon est,quarenon,qui
antequam pestis basc latius divulgetur, repellas. His sunt, pluraliter, sed, quierat, designavit ? Si Trinitas
(frater) Scripturarum testimonLis {Ithacius adv. Va- B non est, quare in Deuteronomio dictum est : Domi-
rimadum, c. 1) unitatem Trinitatis agnosce, el de- nus Deus tuus , Deus misericors est, et audiet vocem
sine Arianorum pravitatem sequi , ut ab eadcm tuani (Deuter. iv)? Si unitas non est, quare audiet ]}0-
possis peccatorum indulgentiani promereri, Isaia suit, et non audient, intimavit? Si Trinitas non est,
propbeta dinente : Vide Dominum sabaoth sedentem quare in Jesu Nave dicitur libro : Dominus Deus deo-
super thronum excelsum, et seraphiyn stabant in circui- rum est{Josue ii; Deut. x)? Si unitas non est, quare
tu ejus : sex alx uni, et sex alse alteri. Duabus vela- est, dixit, et non, sunt, more locutionis induxit? Si

bant faciem ejus, duubus autem velabant pedes ejus, et Trinitas non est, quare Elias orando (JJIBea. xviii),

duabus volabant. Et clamabant ad alterutrum, dicen- Domine, domine, domine Deus Israel, ostejide quia fu
tes : Sanctus, sanctus, sanctus ; Dominus Deus sabaoth es Deus meus, dixit ? Si unitas non est, quare, osten-
{Isa. vi). Si Trinitas non est, quare tertio, sanctus, de, et non ostendite, posuit? Si Trinitas non est,

dixerunt? Et si unitas non est, quare sub trina repe- cur Mardocbaeus orando {Esther. xiii), Domine,domi-
titione ununiDeum acDominum iutimarunt ? Si Tri- ne Deus omnipotens, omnia inpotestate tua sunt, dixit?
nitas non est, cur in Geneseos dicitur : Dixit Deus, Si imitas non est, quare in tua posuit, et non in
fecit Deus, et benedixit Deus {Genes. i) ? Si vero unitas , vestra, signavit? Si Trinitas non est, cur etiam
non est, quare tertio dixit, Deus, et non deos plura- '
Juditb orando dixit : Domine Deus omnium virtutum,
commendavit? Et si Trinitas
liter non est, quare in respice in orationem meam (Judith. ix)? Si unitas
Exodo dictum est tertio Domine, domine, domine, : non est, quare, respice, posuit, et non, respicite,
miserator et misericors {Exod. xxxiv)? Si unitas non designavit? Si Trinilas non est, quare in Jeremia
est, quare dum tertio diceret, Domine, postea mise- dicitur, Dominui Deus vester Deus verax est (Jerem.

rator singulariter dixit, et non miseratores, ut phires x)? Si unitas non est, quare, verax est, dixit, et non,
ostenderet, intimavit? SiTrinitas non est, cur Abra- veraces, potius inlimavit ? Si Trinitas non est, quare
bam ad ilicem Mambre sedens, tribusque occurrens, in Apocalypsi scriptum est : Dominus Deus et spiri-

uni domine, dixit {Genes. xviii); et non (ut viderat) tus prophetarum misit angelum suum, ostendere servis

tribus salutationis obsequium reddidit? non

Si unitas suis quse oportet fleri cito (Apoe. i) ? Si unitas non est,

est, quare cum Mos. {Exod. iii), Deus Abraham, et quare cum Patrem et Fibum et Spiritum nominasse,
Deus Isaac, et Deus Jacob, tertio diceret, unitatem misit Dominus, dixit, et non, miserunt, sub pr»textu
ostendens, Hoc mihi nomen cst, dixit; et non, Hkc triumpersonarumetnominumintroduxit? SiTrinitas
sunt nostra nomina, designavit? Si Trinitas non est, non est, quare in Deuteronomio dicitm' Dominus :

quare David tertio dixit : Bencdicat nos Deus, Deus Deus vester hic est, Deus (Deut. x) ? Si unitas non est,
noster, benedicat nos Deus (Psalm. xcvi)? Si unitas quare, Eic est, dixit, et non, bi sunt, plurali numero
non est, quare cum, Deus tertio nominasset, bene- designavit? Si Trinitas non est, quare in eodem di-
dicat, et non, benedicant, adjunxit ? Si Trinitas non citur libro : Dominus Deus tuus , Deus magnus et po-
est, cur Isaias denuo dixit : Domine Deus sabaoth. iens est (Ibid.^tSi unitas non est, qi\i).rc,magnuset po-

* Falsa et commentitia ab eodem Mercatore farrago. Labb.

787 LICINLVNI, CARTIIAGINENSIS EPISCOPI. C88
tens, etnon pluraliternominatui'? Si Trinitas nou est, ^ fide, ermis et doctrims d.rmo-
attendentes spmtibus
cur Tobias lllium suum cum iu Hages civitatem cum niorum in hypocrisi loquentium mendacium , et caute-
Raphaele angelo mitleret, benedicens eos, itadixisse riatam habentium suam conscientiam , prohibentium
docetur : Deus Abraham, et Deus Isaac, et Deus Ja- nubere, abstinerc a cibis quos Dcus creavit ad percipien-
cob, ipse impleat benedictionem suam in vobis (Tob. dum cum gratiarumactionc, fidelibus, ct his qui cogno-
vii)? Si unitas non est, quare, ipse impleat, dixit, et verunt veritatcm, quia oinnis creatura Dei bona est, et

non ipsi inipIeaut,intimavit?Postremo, siTrinitasnon nihil rejiciendum, quod cum gratiarum actione perci-
est, quare Dominus discipulos suos in nomine Patris pitur. Sanctificaiur enim per verbmn Dei et orationem.
et Filii et Spiritus sancti universas gentes misit l)a- Hacc proponens fratribtis, bonus eris minister Christi

ptizare {Matth. xxviii)? Si unitas non est, quare in Jesu, enutritus verbo fidei et bonx doctrinx, quam as-

nomine, dixit, et non, in nominibus, praecipieudo secutus es. Jneptas autem et inanes fabulas devita, et
perdocuit? Si Trinitas non est, quare apostolus Pau- exerce teipsum ad pietatem. Nam corporalis exercitatio

lus ait : Ex ipso, et per ipsum, et in ipso sunt omnia ad modicum utilis est. Pietas autem ad omnia uti-

(Rom. xi)? Si unitas non est, quare, ex ipso, posuit, lis est, promissionem habens vitx quse mmc est,

et non, ex ipsis, astruxit? Si enim certo certius et futurx. Fidelis sermo et omni acceptione di-

Tolueris unitatem Trinitatis agnoscere, a ssepe dicto B gnus. In hoc enim laboramus et maledicimur, quia
doctore gentium apostolo poterisuniversa condiscere, speramtts in Deum vivum, qui est salvator omnium
et sequi catholicam lideni, et Arianorum pravitatem hominum , maximeque fidelium. Prasdpe hxc et doce.

respuere : (^•atia Domini nostri Jesu Christi, inquit, Nemo adolescentiam tuam contemnat , sed exemplum
et charitas Dei , et communicatio sancti Spiritus. Ipsa esto fidelium in verbo, in conversatione , in charitate,

estPatris, et Filii, et Spiritus sancti (II Cor. xiu). in fide, in casiitate.Dumvenio, attende lectioni, cxhor-

Quomodo autem in Trinitate ununi sunt? quia nalu- tationi, doctrinx. Noli ncgligere gratiam qusein te est,

ra atque " ab invicem separari non possunt. Ca!te- quse data est tibi per propheiiam cum impositione ma-

rum, frater charissime, quee tua continebant scripta, nuum presbytcrii. Hsec meditarc, in his esto, ut pro-

ex subjectis sententiis maxime omnia poteris coUi- fcctus tuus manifestus sit omnibus. Attende tibi et

gere *>. Necesse est, frator chai-issime, adesse divi- doctrinsc, insta in illis. Eoc enim faciens, et teipsum

num, ubi humanum cessat auxilium. Et ut juxta salvum facies, et cos qui te audiunt (I Tim. iii).

apostolum Paulum dicamus, licet verba replicemus, Fame enim uimis aftligitur populus Romanus, qua
quEe ipse Timotheo scrihit dicens : Ecclesia Dei vivi, clade atque aliis anxietatibus vexatus longam epi-
columna et firmamentum est veritaiis. Et manifeste stolani minime scribere valui. Tempore congruo
^
magnum est pietatis sacramentum, quod manifestatum denuoi (si necesse fuerit) mitte, et ea quae desi-

ist in carne, justificatum est in spiritu, apparuit ange- deraveris, sume. Deus te incolumen custodiat,
lis, prxdicatum est in gentibus, creditumest in mundo, frater charissime. Amen. Data iv Nonas Aprilis,

assumptum est in gloria. Spiritus autem manifeste di- Justino [Labb., Justiniauo] et Libio viris clarissimis

cit, quia in novissimis temporibus discedent quidam a consulibus <=.

' Hactenus verba Ithacii. Ladb. '^

Mendax consulum adnotatio. Labb.
Hincm. diaL de statu ecclesiae citat ex Philone
t
maximo legatomui a Judseis Caio imp. direetorum. Labb.

ANNO DOMINI DLXXXFV.

LICINIANUS,
CARTIIAGINENSIS EPISCOPUS.

NOTITIA EX GAVE.
Licinianus CartUaginis Spartariae in Hispania epis- n quosdam qui credebant epistolas de coelo cecidisse.

copus,claruitanuo 384. Exstant epistolte aliquot ha- Descriptai sunt hae epistolae ex Codice ms. Toletano,

ctenus ineditffi : nempe l" epistola adsanctum Grego- quas prelo paravit cardinalis d'Aguirre, uti in notitia

rium papam; 2° ad Epiphanium diaconum suo et Se- sua ipse uos docet, pag. 100. Et fidem quidem suam
eminentissimus cardinalis,
veri episcopi, ut videtur Malacilani nomine, iu qua hac in parte liberavit
3» editis his tribus epistolis Conc. Hisp. tom. II, pag.
ostenditur angelos esse totius corporis expertes;
ppiscopum. contra 427. Scripsit Licinianus et alia quaedam, teste Isi-
adVincentiuni Ebusitana! insulas
689 EPISTOLA PRIMA, AD SANCTUM GREGORILM PAPAM. 690

doro Hispalensi de Script. Ep.cles. cap. 29, pag . 89, ^stiQctum ab femulis. De Liciniani opusculis et Pseu-
et in prwcipue epistolam de Sacramento bapti-
iis domaximi in Chronico circa illa fingendi licentia,
smatis, ad Eutropium abbatem, postea Valentiaj non pauca notavit elarissimus Antonius Bibl. Hisp.
episcopum, qui ab eo petierat, cpiare baptizatis in- Vet. lib. IV, cap. 2, p. 211, etc. Epistolam ad Gre-

fantibus chrismatis unclio tribueretur? sed hsec gorium papam de libro Regularum eruit, ediditque

epistola periisse videtur. Subdit Isidorus, Licinianum Dacherius Spicileg. tom H, pag. 368.
Constantinopoli occubuisse, veneno, ut ferunt, ex-

LICINIANI, CARTHAGINENSIS EPISCOPI,

EPISTOLA PRIMA, AD SANCTUM GREGORIUM PAPAM.

(Do libro Regularum.

Domino beatissimo Gregorio papse Licinianus epi- g vita sine [Ms. Tolet. sive in] potentia, quoniam omnia
scopus. vana sub sole. Sed Opus ipsum, quod per eumdem
Librum Regularum a Sanctitate tua editum, et ad honorem vel potentiam fit, si recte atque utiliter lit,

nos divina gratia opitulante perlatum, tanto liben- id est, ut valeat ad eam salutem subditorum quse
tius legimus, quanto in eo spiritales regulas inesse secundum Deum est. » Propter quod ait Apostohis :

cognoscimus. Quis non libenlius legat, ubi jugi me- Qui episcopatum desiderat, opus bonum desidemt.
ditatione medicinam anima; suaj inveniat, ubi con- Exponere voluit quid sit episcopus, quia nomen est

temptis hujus sseculi rebus caducis in sua mutabili- operis, non honoi-is : Gra>cum est enim, et inde
tate variantibus, ad 8etern<E vit<e stationem oculos ductum vocabulum, quod ille qui prffiUcitur, eis

mentis aperiat ? Liber hic tvms omnium est aula vir- quibus prajficitur superintendit, curam scilicet eorum
tutum. Illic prudentiainlerbonum et malumdiscre- gerens : episcopus [Ms. Tolct., episcopatus episcopi]
tionem limitis figit : justitia uuicuique sua tribuit, quippe intentio est. Ergo episcopum, si velimus La-
dum Deo animam, corpusquc animoe subdit. IUic tine, superintendere [Ms. Tolet., superintendentem]
fortitudo etiam in adversis et in prosperis reperitur possum dicere. Ut intelUgat non se esse episcopum,
semper fEqualis, quae nec m contrariis frangitur, nec qui praiessc dixerit [Ms. Tolet., dilexerit], non pro-
in prosperis exaltatur. IUic temperantia furorem li- G desse. Ita enim ab studio cognoscendse veritatis

bidinis frangit, discreteque voluptatibus modum nemo prohibetur, quod ad laudabile pertinet otium:
imponit. Illic cuncta qua; ad vita; setema! partici- locus vero superior, sine quo regi populus non po-
pium pertincnt comprehendis : et non solum pasto- test, etsi ita teneatur atque administretur ut decet,
ribus regulamvivendidescribis.sed etiam his quire- tamen indeconter appetitur. Quamobrem otium san-
giminisofliciumnullum habent, vivendi regulam tri- ctum quaerit charitas percipiendte ac tuend8&
:

buis. Habent enim pastores in quadripartitatua distri- vacandum est veritati [Ms. Tolet., veritatis negotium
butione quales ad hoc officiumveniant;quaIes vitani justum suscipit necessitas charitatisj. Si autem im-
gerant cum venerint ;
qualiter vel qualiadoceant ; et ponitui', suscipienda est propter charitatis necessita-
ne in tanto sacerdotali culmine extoIIantur,quid agant. tem. Sed nec sic omnimodo veritatis [Afs. Tolet.,\evi-

Attestantur huic exiniia?, docti'ina3 sancti antiqui tati] delectatio deserenda est, ne sutrahatur illa sua-
Patres doctores, defensoresque Ecclesia?, Hilarius, vitas, et opprimatur ista necessitas.

Ambrosius, Augustinus, Gregorius Nazianzenus : hi AttestatuT Gregorius sanctus, cujus stylum seque-
omnes testimonium tibipra^bent, sicutapostolis prte- ris, cujus exemplo dehtescere cupiebas, ut pondus
buerunt prophetas. Ililarius sanctus dicit, exponens quod quale sit in toto libro tuo
sacerdotii declinares,
verba Apostoli doctoris gentium. Ita etenim quaj
D liquidc tamen portas quod metuebas.
declaratur ;

propria; disciplinse etmorum sunt, ad sacerdotii me- Pondus enim tuum sursum fertur, non dcorsum non :

ritimi utilia esse signiUcat, si etiam ha;c qwse ad do- quod te ad ima preniat, sed quod ad astra sustollat;
cendcC ac tenendaj fidei scientiam necessaria sunt, dum per Hei gratiam, et obedientife meritum, ope-
inter reliqua non deerunt : quia non statim boni risque boni efflcientiam, fit suave quod per imbe-
atque utilis sacerdotis est,tantummodo scienter
aut cillitatcm humanam videbatur habere gravedinem.
[Ms. Tolet. innocenterj agere aut tantummodo , Dicis enim ca quK consonant apostolis et apostolicis
scienter pra;dicare; cum et innocens tantum sui suf- viris : pulcher enim pulchra dixisli, et iu his pul-
flciat si [Ms. Tolet.] sibi proflciat nisi, doctus sit, et chrum te esse ostendisti. Nolo ergo te similare inde-
doctus nisi doctrina vivendo. coro pictori pulchra pingenti; quia spiritalis do-
Attestatur huic [Ms. Tolet., Si doctrinam vivendo ctrina a spiritali mente proficiscitur. PIus plerisque
non adjuvet, omnino sibi nihil prosit. Attestatur cestimatur pictorhomo quam inanimata pictui'a sed :

huic, etc.] libro tuo sanctus Ambrosius in illis libris hoc non assentationi aut ailulationi reputes, sed ve-
quos fecit de Offlciis. Attestatur sanctus Augustinus ritati; quia nec me decet [Ms. Tolet., oportetj men-
dicens : « In actione non amandus est honor in hac tiri, nec te decet falsum laudare [Ms. Tokt., falso
691 LIClNlAiM 692
laudari]. Ergo plane licet fidus [Ms. Tolet., fcedus] ^ talis ordinetur qui non debet, aut non sit qui sacra
omnia tua pulchra conspexi, et memet in
et te, et mysteria celebret vel ministret.
comparationem tui satis indecorum vidi. Ante paucos annos Leander episcopus Spalensis
remeans dc urbe regia, vidit nos prseteriens, qui
Unde precor per gratiam Dei, quae in te esuberat, dixit nobis habere [Ms. Tolet., se] homihas a vestra
ut non respuas deprecantem ; sed ILbenter doceas Beatitudine editas de libro sancti Job. Et quia festi-
qufe me fateor ignorare. Compellimur enim necessi- nans pertransiit, minime eas petentibus nobis osten-
tate facere quod doceas [Ms. Tolet., dicis non fieri]. dit. Postea vero scripsisti ei de trina tinctione; in
Peritus enim dum non reperitur qui ad offlcium sa- qua epistola memoras displicuisse vobis illud opus,

derdotale veniat, quid fiendum est, nisi ut imperitus, sed hoc salubriori consilio statuisse ut in librorum
ut ego sum, ordinetur ? Jubes ut non ordinetur im- ductu [Ms. Tolet., ductus] eas transponeres. Habemus
peritus. Sed pertractet prudentia tua, ne.forte ad pe- sane libellos sex sancti Hilarii episcopi Pictaviensis,
ritiam [Ms. Tolet., non] sufflciat ei scire Jesum Chri- quos de Gra?co Origenis in Latinum vertit : sed non
stiun, et hunc crucifixum : si autem non sufficit, omnia secundum ordinem libri sancti Job esposuit.
nemo erit in hoc libro [Ms. Tolet., loco] qui peritus Et satis miror hominem doctissimum et sanclum,
esse dicatur; nemo eritutique sacerdos, si nisi peri- B ut de stellis mKnias Origenis transferret. Mihi, nsa-
tus esse debet. Bigamis enim aperta fronte re-
non ctissime Pater, nullo pacto suaderi potest, ut credam
sistLmus, ne sacramentum utique corrumpatur. Quid astra coeli spiritus [Ms. Tolet., habere] ralionales,

si unius uxoris vir ante uxorem, mulierem tetige- quffi neque ciun angelis, neque cum hominibus facta

rit ? Quid uxorem non habuerit, et tamen sine

si esse Scriptura sancta declarat. Dignetur ergo Beati-
muhcris tactu non fuerit ? Consulare nos stylo tuo, tudo vestra opus ipsum de libro sancti Job; sed et
ut non puniamur nec nostro, nec alieno peccato. alios libros morales, quos fecisse te memoras in hoc
Valde enim metuimus, ne per necessitatem ea facia- libro Regularum, exiguitati [Ms. Tolet., nostree)

mus quse non debemus. Ecce obediendum est prffi- transmittere. Tui enim sumus, tua legere delecta-
ceptis tuis, ut talis fiat, qualis [Ms. Tole.t., qualem), mur. Optabile namque est mihi et praeclarum, sicut
apostolica docet auctoritas : et non reperitur q-aalis tuus Gregorius ait, usque ad ultimam discere senec-
quseritur ; cessabit ergo fides quae constat ex auditu, tutem. Incolumem coronam vestram ad erudiendam
cessabit baptismus, si non fuerit qui baptizet. Cessa- Ecclesiara suam sancta Trinitas Deus conservare di-
bunt illa sacrosancta mysteria, quas per sacerdotes gnetur, sicut optamus, beatissime Pater [Ms. Tolet.,
fiimt et ministros. In utroque periculum manet ; aut Papa]

LICINIANI

EPISTOLA II, AD EPIPHANIUM DIACONUM,

IN QUA OSTENDITUR ANGELOS ET ANIMAS RATIONALES ESSE SPIRITUS, SIVE TOTIUS CORPORIS
EXPERTES.
(Ex. ms. Ecclesiae Toletanse.)

Domino sancto fratri Epiphanio diacono, Lici- r cognoscimus, quod quanto congruenterresponderis,
nianus et Severus exigui. omnis qui Scripturas sanctas legere et credere stu-

Lectis litteris tuis, fratercharissime, grandi sumus det, intelligit. Addis etiam, ut tibi libros beati Au-
admiratione pei'moti, eo quod quemdam virum in gustini, sed et cseterorum qui de hac re definierunt,
tanto sacei-dotaU culmine constitutum, cujus nomen quantoscunque habere videmur, ad convincendum
ob revereutiam ejus dicere nolumus, sentire dicas virum, qui responsionibus tuis nullatenus assentire
creaturarum nihil esse quod spirituah nomine cen- dignatur, transmittere debeamus : vel certe nobis si

seatur, omnemque naturam quae non est quod Deus aUquid divinitus fuerit inspiratum, ut scrihamus hor-
est, corporali modo tantum finiri et excepto Trini- ; Unde sciat sanctitas vestra, si otium nostrum
taris.

tate Deo, non solum irrationalium spirilus jumento- non perturbaret temporis qualitas, et liceret ut li-
rum, ferarum, vel avium, vel reliquorum, in quibus broseosdem, quos memoras, haberemusin promptu,
est secundum Scripturas spiritus vitae, verum etiam voluntati tua3 voluisse parere. Sed quia non possu-
rationalium spiritus angelorum vel hominum, non mus quod volumus, id saltem volumus quod possu-
debere dici spiritus, sed corpora, tanquam homiues mus et tD)i non quaj nos ipsi volunfatem sequentes
:

non jam ex spiritu et corpore, sed ex duobus subsistant nostram definire potuerimus, quodque [Videtur
corporibus, et angeli tautummodo corporei esse cre- D legendum, sed quod] in memoriam nostram ex seuio-
dantur. Hoc etiam in prejudicio animarum adducens, rum nostrorum definitionibus colligentes coacerva-
quod si locales forent, profecto et corporales forent. vimus, scribere profecto curabimus.
Unde subito prffiventus, nonnulla testimonia Scri- Sed nunc jam videamus quid de angelis Psalmo-
pturarum contra hoc opposuisse scriptis tuis inserta graphus dicat : Qui facit (inquit) angelos suos spiritits.
693 EPISTOL.^ 11, \U EPlfHAMLM DIACUiNUM. 694
et ministros suos flammam ignis. Advertat igitur qui ^ intelligit, vel ratiocinatur, seeundumquod dicit Apo-
dicit angelos corporeos esse, quia dixit ; Qui facit stolus : Testis est enim mihi Deus, cuisemio in spiritu
Angelos suos spiritus, non corpora. Angelus enim meo. Quem dixit hic spii-itum , alibi mentem appel-
Grsece, Latine nuntius dicitur, id est, qui facit spi- lat, dicendo : Ego autem mente servio legi Dei. Et
ritus suos nuntios. Propterea et apostolus Paulus ad iterum : Nos aiitem (inquit) sumus circumcisio , qui
Hebraeos ait : Nonne omnes sunt administratores spi- spiritu Deo servimus.
ritus in ministerium missipropter eos qui hmreditatem Dicitur et spiritus vis quaedam animae mente infe-
capiunt salutis ? In angelo enim nomen officii intelli- rior, ubi cunctas imaginatur similitudines corporum,
git, in spiritu scilicit nomen naturaj. Similiter etiam secundum illud Apostoli : Orabo spiritu, orabo et
in Actis apostolorum Lacas de Pliilippo refert quod mente.
angelus sit ei locutus, ut descenderet in occursum Dioitur et spiritus omnium animalium irrationa-
jEUiiopi eunucho; et post paululum dicit, praeter- lium, secundum illud Genesis : Universaque (inquit)
misso nomine angeli : Dixit autem spiritus Philippo : jumenta in genus suum, etomne quod moveturinterra
Accede, et adjungc te ad currum istum.Mdeaii profecto in genere suo, cunctumque volatile sccundum genus
qiiem superius diserat angelum ,
postea spiritum suum, universx aves, omnesque volucres ingressx
nuncupari. i> sunt ad Noe in arcam, bina et bina, ex omni carne
Sed et de angelis malis, quamvis de societate bo- in qua erat spiritus vitx. Et paulo post Consumpta :

norum angelorum desciverint,tamenquia uniussunt cst omnis caro quse movebatur super terram, volu-

naturcB, sancta ScripUira multis locis non eos cor- crum, animantium, bestiarum, omniumque reptilium
pora, sed spiritus esse refert. Paulus apostolus ait qux reptant super terram, universi homines, et cuncta
Quod non sit nobis colluctatio adversus camem et san- in quibus spiraculum vitse est, in terra mortua swtt.
guinem, sed adversus principes et potestates, adversus Videat igitur qui nullam creaturam dicit esse spi-
mundi rectores tenebrarum harum : contra spiritualia ritum, quantis testimoniis sacrarum Scripturarum
nequitise in calestibus. Si igitur corpora essent, non convincatur; et desinat dicere prreter Trinitatem
spiritus, non dixisset : contra spiritualia nequitix Domini, omne,quod esse potest, corpus esse. Omne
sed, contra corporalianequitiaj. EtDominusin Evan- videlicet corpus, et altum et latum, et longum est,
gelio, Cum spiritus (inquit) immundus exierit ab ho- inveniat et dicat utrum tripedalis an qualripedalis
mine, ambulat per loca inaquosa, quserens requicm, et sit anima hominis vel spirilus angeli, dicat etiam es
non inveniet,et deinde vadet etassumet septem spiritus quo elemento habeat substantiam : exceptis quatuor
nequiores se. Et in Regnorum libris scribitur : Egre- p elementis, terra scilicet, et aqua, aere, vel igne
diar (inquit) et ero spiritus mendaxin ore omnium pro- unde alia compacta sunt corpora, dicat quintum ali-
phetarum. ejus. Et aUbi : Spiritus fornicaiionis decepit quod elementum unde angelo vel anima? substan-
eos. En habet non solum angelos bonos, verum etiam tiam det. Sed quia invenire non potest, fortassis
angelos malos spiritus nuncupari. quia in elementis excellentioraervel ignis est, aerem
Et quia multa, de thesauro Scripturarum propter aut ignem allegat naturam animfe esse hominis, vel
brevitatem sermonis pauca inde dccerpenles ,
pro3- spiritum angeli, et non pudet ut credatur indc esse
termittimus, ne fastidium scilicet legentibus genere- animam hominis, aut spiritum angeli, unde estcor-
mus, ipse qui angelos spiritus non esse credit, saltem pus pecoris vel hominis. Omne igitur corpus quod
unius testimonii paupertate Isetetur. Proferat si us- vivit, ex quatuor elementis subsistit : corpus ejiim
piam Scripturarum reperiri potuerit angelos non de- proprie pertinet ad terram, humorad aquani, aerad
bere spiritus appellari. Verumtaraen quia hoc inve- pulmones, quem accipiunt et reddunt tanquam folles,

nire nallatenus poterit, credat multifarie multisque ignis ad oculos.

modis dici spiritus. Dicitur spiritus Deus, qiiod est Nec moveat quod diximus, omne corpus quod vivit,
tota Trinitas, secunduni quod legitur in Evangelio cum et arbores vivant et oculos non habeant, nec
Joannis : Cum Dicitur et Spiritus j) unde aerem accipiant et reddant. Certum est scUicet
Deus spiritus cst.

Deus, qui est tertia in Trmitate persona, qui proprie quod ista non babeant ; verumtamen et ipsae ex qua-
appellatur Spiritus sanctus, dicente Apostolo : Ubi tuor elementis constare videntur. Quantacunque sit

autem spiritus Domini, ibi libertas. Et iterum : Si proceritas arboris, nisi flxa radicibus continetur a
quis autem spiritum Christi non habet, hic non est ejus. terra, arbor esse non potest, et nisi aqua ab aere
Dicitur et spiritus angelus : Quifacit (inquit) angetos attracta per meduUas arboris usque ad summitatem
suos spiritus. Unde jam superius teslimonia redhi- fuerit perducta, vivere nuUatenus potest: et nisi aer
buimus. ab igne fuerit calefactus, aquam levare non potest.
Dicitur et spiritus anima hominis secundum illud Denique ideo autumni frigore lapsa cadunt folia,
Genesis : Formavit igitur Dominus Deus hominem de quia aer non sicut verno aut sestivo tempore calefa-
limo terrx, et inspiravit in faciem ejus spiraculumvitx, ctus tantam vim habet, ut aquam ad superiora arbo-
et factus est homo in animam viventem. Et Salomon ris elevet, et viriditatem foUis servet; sed paulatim ,

ait : Quis scit si spiritus Domini ascendit sursum ? hiberno tempore succedente, frigefactus, aqua ad in-
Dicitur et spiritus mens, qua? est veluti oculus feriora descandens, arbor arescit.
animEe; id est inteUectus, unde cuncta intelligibiUa Ergo non improbabiliter diximus omne corpus
69S LlCINL\iM 69fi

v-ivens es quatuor elementis subsistere. Quocirca ^ omnia loca illocaliter continet. Si vas igitur a vase
absurdum est, el a veritatis regula alienum, ut anima contineatur, illud profecto minus est quod interius,
de aliquo elementorum hoium credatur subsistere. illud majus est quod esterius. Quomodo ergo anima,
Si omne peccatum (dicente Apostolo) quodcunque fe- parvum corpus,
sicut dicitur tantas magnitudines
cerit homo, extra corpus est, anima quK peceai-e potest corporum continet ? Et idcirco rite creditur anima,
utique corpus non est, sicut Apostolus ipse ait : Cor- quantilatem nullam, qualitatem habere uUam, Deum
pore absens, spiritu autem prxseiis, judicat hominem nec quantitatem nec quahtatem habere : quia igitur
in tanta terrarum longitudine disparatum, proeul ajqualis Deo non est, qualitatem habere; quia corpus
diibio anima uon est. Si corpus occidi potest,
localis non est, quantitatem non habere.
anima, secunduni quod Dominus in Evangelio ait, Cum etiam cogitet,
si potest quid sit in geome- ,

occidi non potest; profeclo anima quae occidi non trife punctum, quid in hnea quse nuUam
disciplina ,

potest, corpus non est. Si anima imago Dei est (ipse habet latitudinem, nullam altitudinem, sed solum
quippe dicit Faciamus hominem ad imagincm no-
: habet longitudinem ; auferat etiam cogitationem
stram et simililudinem nostram), etfecit Deus homi- ab omnium rerum corporearum ,
quamvis minutis-
nem ad imaginem suam, et Deus incorporeus est simarum, usque ad filum aranese, quod pro modulo
profecto anima, quaj imago Dei est, corpus non est. B suo et latitudinem et altitudmem hahere dignosci-
Porro si anima corpus est, imago Dei non est. Sed tur. Et cum intellexerit hanc lineam, quam diximus
quia verum est imaginem Dei esse animam, et con- non esse corpoream, inteUigatque rem incorpoream,
trarium Scriptura? sanctae dici non potest, anima inteUigat corpus non esse ; intelligat rem, quae regi
corpus non est. in corpore confirmatur, corpus esse non posse. Apo-
Sed in defensione animarum corporearum illud stolus enim ait : Quos prxscivit prsedestinavit con-
maxime astruere videtur, quod anima contineatur in formes Jieri imaginis Filii ejus. InleUigat igitur quod
loco. Rogamus itaque respondeat a quo loco conti- Apostolus ait : Qui adhseret meretrici unum corpus.
neri animam posse. Si a corpore suo, ergo melius ef/icitur; qui autem adhxret Bomino unus spiritus
est corpus quod continet, quam anima quse continet est.

corpus. Verumtamen quia melius esse corpus anima Quapropter secundum rectee fidei calholicae veri-

absurdum est dicere ; ergo non anima continetur a tatem, credimus Dominum incorporeum fecisse ali-
corpore, sed anima continet corpus. Si ab anima re- qua incorporea ahqua corporea praeposuisse in
, ,

gitur, si vivificatur, quanto magis et continetur? genere corporearum rerum rationaha irrationabi-
Nec enim sic implet corpus quod continet, sicut uter libus, iulelhgibUia non intelligentibus,justa injustis,

impleri videtm' aqua, ut tantum interius sit, non ex- '

recta pravis , immortalia mortalibus. In genere

terius. Tota igitur anima interius est, tota exterius, igiturrerum corporearum sensibiha insensibilibus, ,

tanta est in minore corporis parte, quanta in majore. viventia non viventibus coelestia terrestribus mas- , ,

Si enim extrema corporis pars vel digito tangatur, tota culinum feminino, maxime valentem minus valen-
sentit. Et cum sensus corporis quinario nmnero dis- tiori.

pertiti sint, illa dispertita non est in sensibus : tota Sed hsec dicimus ostendentes quid habeat ordo
itaque videt, tota audit; tota odorat, tota tangit, tota naturce, non quid nostrum asserat commodum. Quis
gustat : et cum corpus movet ipsa per locum, non nou panem quam sorices, gem-
etiani malit habere

movetur ipsa in loco. mam quam famulam ? et plerumque etiam amplius

Quocirca valde veraciter tres intelhguntur motio- appenditur equus quam servus , dum scUicel utilitas
nes naturarum : una Dei ,
quae nec in tempore est, appenditur, non ordo creantis.
nec in loco : tantum iu Sed jam vel nunc accipiat charissime frater, qui
alia spiritus rationalis, quce ,

tempore Sed forsitan respondebit ; Ut cpiid re-

est. te minime audire detractat, sanctum atque egi'egium

quiritur a me quanlaanima magnitudine extendatm-, prredicatorem antistitem Augustinum et hcet pene :

cum veraciter pateat, extra corpus suum esse non J) in omnibus opusculis suis, ubi eum causa exegit.
posse, et secundum magnitudinem corporis animam animam vel angelum iustruat incorporeum, verum-
quantitate finiri? Ergo sijuxta quantitatem corporis tamen quia angustia temporis (sicut jam diximus)
quantitas esl animoe , tauto quisque debeat esse sa- coarctat, libros ejus nec vobis transmittere, nec nobis
pientior, quanto fuerit corpore grandior. At vero legere vacat, pauca etiam quse nobis ex Ubris ejus
cum plerumque cernamus sapientiores esse minores, ad incorporahtatem animce aut angeli astruendam in
quam corpore grandiores, non est animse secundum mentem veniunt, scribere curavimus. In Ubro igitur
corporis quantitatem quantitas.Porro autem,sitantam qui titulum habet, De sunmio bono, supra memoratus
magnitudinem habeat anima, quantam corpus; quo- antistes : « Omnis natura (inquit) aut spiritus aut

modo in parvum corpus tantas corporum granditates corpus est; spu-itus incommutabUis Deus est, spiri-

imaginum continet ? An nou omnes magnitudines ci- ritus commutabiUs facta natm-a, sed corpore melior.»
vitatum quas novimus, montium, Uuminum, coeU et In libro etiam de VU'ginitate sanctae Maria?, quem
terrse, vel reUquarum specierumanimocontinemus? ad Volusianum scripsit : « Si autem (inquit) quidam
Quis etiam locus tam grandis anim.-e cum tanta spatia rationem reddi sLbi flagitant, quomodo Deus homini
locorum continel? Sed quia ipsa corpus non est, permistus sit, ut una fieret persona Christi ; cum
 AD EPIPHANIUM DIACONUM.EPISTOLA II, 698
hoc simul fieri quam in aliquo, et tam magnum in parvo
oportuerit, quasi rationem ipsi red- * in tolo
dant de re quae quotidie Dt, quomodo misceatur quam in magno. Non igitur localis est anima. Et
anima corpori, ut una persona fiat liomiuis. Nam quidquid illocale est, corporeum non est. Igitur
sicut in unitate persouce anima utitur corpore, ut anima corpus non est. Item ratiocinatur : Anima
homo sit; ita in unitate personae Deus utitur ho- rationalis est, et substantialiter inest animse ratioci-
mine ut Christus sit. » Et post pauluhim dicit : nari, et ratio incorporalis atque illocalis est : igitur
« Persona hominis mistura est animoa et corporis incorporalis est anima. Item voluntas animae sub-
persona aulem Christi mistura est Dei et hominis. » stantia ejus est, et si tota vult anima, tota voluntas
Et post paululum : «Verumtamen duarum innorpo- est, et non est. Igitur anima non
voluntas corpus
rearum rerum commistio facilius credi debuit, quam est corpus. Item memoria illooalis quffidam capacitas
unius incorporefe et alterius corporeffi, Nam si anima est, qua^ nec multitudine recordabilium distenditur,
in sua natura non fallitur, incorpoream se esse nec paiicitate tenuatur et incorporaliter etiam,

comprehendit. Multo magis incorporeum est Verbum corporalium reminiscitur. Et cum meminit animus,
Dei, ac per hoc Verbi Dei et animas credibihor debet totus meminit, et totus memoria est, qui meminit
esse co?iimistio, quam animee et corporis. Sed in totus : et memoria corpus non est. Non igitur corpus
nobis ipsis esperimur ilhid; in Christo credere B est animus. Iteni corpus uec appropinquat Deo, nec
jubemur: si autem utrumque nobis inexpertum reoedita Deo; animus autem et proximat et longin-
credendum prseciperetur, quid horum citius crede- quat illocaliter ; igitur animus localis non est. » Et
remus ? Quomodo non fateremur duo incorporea, hactenus de incorporalitate animae disputatum sit.

quam unum incorporeum alterumque corporeum

Videamus deinceps utrum assertio nostra eo quod
facilius potuisse misceri ? » HiEC disputatio vera
angelorum natura sit incorporea, aliquo testimonio
ratione plenissima magni antisiitis incredulos provo-
roboretur. Beatus oerte Augustinus, licet in niultis
cans ad fidem ducet ; ut scilicet sicut credunt ani-
opusculis astruat angelos incorpoream esse naturam,
mam incorpoream corpori, ut uua persona fiat ho-
veruntamem in libro Ti-initatis non solum ex incor-
miuis potuisse misceri ; multo faciUus credere
,
poreo, verum etiam ex corporeo, id est ex duplici
debent VerbumDei incorporeum,inoorporeaj animEe
substantia, eos esse asseverat, ut ex una ad Dei con-
potuisse misceri.
templationem non recedant, seoundum quod Domi-
In libro etiam de Origine animse, quem ad sanctum
nus in Evangelio cuni de non condemnandis parTOhs
Hieronymum prosbyterum scripsit , incorpoream
ageret : Quia angeli eorum semper vident faciem Pa-
quoque esse animam iuquit : ct si difflcile tardioribics

persmderi potest, mihi tamen fateor esse persuasum.

C tris mei, qui in cwlis est ; ex alia ad alicpia agenda
in conspectu hominum veraciter appareant. Sic enim
Hffic verba beati Augustini ostendunt illos non posse
in libro ii ejusdem operis : « Assumentes, inquit,
intelligere animfe incorporahtatem ,
qui ingenio
angeli corporalem speciem a creatura corporea in
pusillo non valent sejungere corporea ab incorporeis
usum ministerii sui, sicut cuique opus esset, aut
rebus : quia scilicet tantum corporis sensibus dediti,
ipsiim oorpus suum cui non subduntur, sed subditum
nihil esse existimant quod non per sensus corporis
regunt, in species quas volent aocommodatas atque
percepisse meminerint. Scripsitautemidemegreguis
aptas actionibus suis immutantes atque vertentes,
Doctor librum de quantitato anima?, mullis et multi-
secundum attributam sibi a Creatore potentiam.»
plicibus disputationibus refertum, in quo inter cse-
Item in libro iii supra memoratorum librorum :«Non
tera de inoorporalitate anima? disputat. « Non enim,
solum malos, inquit, sed nec bonos angelos fas est
ait, ullomodo, aut longa, aut lata, aut quasi valida
putari creatores, si, pro subtilitate sui sensus et
suspicanda est anima corporea.» Ista sunt, ut mihi
corporis, semina rerum istarum nobis occultiora no-
videtur, et de consuetudine corpoi'um sic aniniam
verunt.» Et paulo post: «Qufe. in coelis sunt, inquit,
quserimus, ideoque bene prajcipitur etiam in my-
non investigamus, qiio rerum genere, et corpora
steriis, ut omnia corpora contemnat, universoque J) angelica secundum propriani dignitatem, et eorum
huic mundo renuntiet, qui, ut videmus, corporeus
quaidam corporaUs actio continetur.» Item libro viii,
est, quisquis se talem reddi desiderat, qualis a Doo
dooens Dominum non esse corpus, nec sicut cogita-
factus est, id est similis Deo. Non enim aUa salus
tur, inquit: «angeli mundi spiritus ccelestia corpora
animae est, aut renovatio, aut reconciliatio auctori
inspirantes, atque ad arbitrium quo serviunt Deo
suo.
mutautes, atque se vertentes, nec si omnes cum sint
Claudianus, vir disertissimus, edidit libros de In-
millia millium in unum collecti unus flant, nec tale
corporaUtate animae tres, omni eloquentiaj splendore
aliquid Deus est, nec si eosdem spiritus sine corpo-
fulgentes : in quibus inter caitera ingenii sui docu-
ribus cogites, quod quidem carnali cogitationi diffi-
menta prseclarissima Omne, : inquit, illocale in-
cillimum est.
corporeiim quoque est. Porro vita corporis anima
est, et in oorpore vivit ; et tam vivit anima in parte Memores, frater, dilectae sententim Domini, quia
corporis, quam in toto corporc ; tantum ergo vitae in duorum aut trium hominum testimonium verum sit,

parte corporis est, quantum in toto corpore, et vita labori nostroin arcto tempore providenles, hos duos
hajc anima est ; nec locale est quod tam magnum est excelleutissimos tractatores, ut faciUus credat, iii
699 S.\.\CTI VERA.M SENTENTIA, DE CASTITATE SACERDOTUM. 700
quantuni quivimus ex opusculis eorum memoria re- ^ Quod si his noluerit assentire, nec pluiimorum te-
tinere , scripta per tos notescenda mandaYimus. stium, si producti fuerint, assentire cui'abit.

LICIMAxM, CARTHAGINENSIS EPISCOPI,

EPISTOLA III, AD VINCENTIUM EPISCOPUiM

EBOSITAN-E INSULiE.

Contra eos qui credebant epistolas de coelo cecidisse in memoriam sancti Petri Romss.

(Nunc primum edila ex Ms. Ecclesise Toletanae.)

non nos ad excitandam libidinem nugatoribus

Inter varias tribulationum angustias pi-
g torquere, et

guit, cogente charitate Christi , hffic qualiacunque cantionihus proclamare.

sunt, ad Sanctitatem vestram verba dirigere, insi- Absit ergoa Sanctitatetuahoc credere, ut epistolai
nuantes accepisse nos litteras tuas, et de vestrae nunc nobis mittantur a Christo. Sufflciat enim quod
sospitatis bono gavisos. Sed in id non mLnime con- locutus est in prophetis per se ipsum, et per suos
tristati sumus, quod litteras cujusdam, quas ad nos apostolos. Nam et his non litteras transmittebat e
diresistis, sicut tnse indicant litterae, susceperis, et coelo, sed Spiritu sancto eorum corda replebat. Ex-
de tribunali populis eas feceris annuntiari. Ego enim ceptis enim decem praeceptis, quae in tabulis lapideis

mox a te transmissas accepi, in prsesentia ipsius mirabiliter data sunt, ad nullum prophetarum aut
pei'Iatoris exordium litterarum ipsarum legens ; et apostolorum Epistolfe misste sunt de coelo. Non igi-

non patienter ferens, nec diguum ducens ncenias tur credas quae nunquam facta leguntur : que etsi

ipsas perlegere, statim scidi, et eas in terram pro- facta essent, post pra?dicationem Evangelii jam ne-
jeci, admirans quod his credulus fueris, etpostpro- cessarianon sunt. Et siforte ipsum nomen novumte
phetarum vaticinia, et Christi Evangelia, apostolo- delectavit, quia ipsa epistola, sicut siniulator scrip-

rumque ejus Epistolas, nescio cujus hominis litteras psit, de coelo descendit super altare Christi in me-
sub nomine Christi factas, ejus esse credideris ; ubi ti moria sancti Petri apostoli, scito diaboli esse figmen-
nec sermo elegans, nec doctrina sana poterit re- tum, et omnem scripturam divinam, epistolam, aut
periri. epistolas esse ccelestes, et ad nos de coelo fuisse

In principio ipsius epistolaj legimus ut dies Domi- transmissas.

nicus colatur. Quis enim Cbristianus, non propter Emendet ergo quod temere credidit Sanctitas tua,

ipsum diem, sed propter resurrectionem Domini et in praesentia populi ipsam epistolam, si est penes
nostri Jesu Christi, eo quod in ipso a mortuis resur- te, rescinde : et hoc te pceniteat quod de tribunali
rexit, reverendissimum non habeat ? Sed, quantum eam feceris recitari, beati apostoli sequens doctri-

sentio, ideo novus iste prsedicator hoc dicit, ut nos nam, quod inter caetera ad Galatas scripsit : Si quis
judaizare compellat, ut nullus sibi in eodem die evangelizaverit vohis prxter id quod accepistis, ana-
necessaria victus pra?paret, aut viam ambulet. Sed thema sit. Sed et illud Evangelium omnis lex et pro-

hoc quam pessimum sit, Sanctitas tua perpendat. phetae usque ad Joannem prophetaverunt. Deinceps
Utinam populus Christianus si die ipso ecclesiam non si qua nova vel inusitata divulgata fuerint, omnino

frequentat, aliquod operis faceret, et non saltaret. abjicienda et detestanda Sanctitas tua noverit. Ora
Meliusque erat viro hortum facere, iter agere, mu- ^. pro nobis, domine sancte et in Christo charissime
lieri colum tenere, et non, ut dicitur, ballare, sal- frater.

tare, et membra a Deo bene condita saltando male

ANNO DOMINI DLXXXVI.

SANCTUS VERANUS.
OBSEHVATIO SIRMONDI IN SEQUENS FRAGMENTUM.
Satis apparethanc sentPntiam in synodo aliqua dictam a Verano episcopo. Sed cujus sedis fuerit episcopus, Codex
sancli Germani, unde excerpta est, non exprimit. Gum hoc loco intexeretur, veniebat in mentem Veranus Cabelli-
ceuiis episcopus, qiii proximEe synodo Maliaconensi ii subscribit. Nnnc vero aptiiis tribui posse videtur Verano
Lugdunensi, ad quem exstant Hilari papse epistolse, ab eoque tum dicta, cum in synodo provinciales suos affaretur.
 SA1\CTI VEBAnJI SE1XTEI\TIA.
I.N ALIQUA HUJUS TEJIPORIS SYNODO DICTA, DE CASTITATE SACERDOTUM.

Veranus episcopus disit : Quis praesidentem sacris j^ doch non prius panes propositionis tradidit, quam se
altaribus, atque ad ipsa sancta sanctorum honoris et pueros suos jam die tertio mundos esse a mulie-

privilegio venientem indignissimis carnalium volu- ribus fateretur; quis tmmaculatas agni carnes ad
ptatum contaminari illecebris patiatar ac sub ipso ;
salutem mundi prsestitas post passionum inquina-
conjugalis licenti;e nomine accpiiescat quempiam cle- menta, vel etiam audeat consecrare? Beatus Paulus
ricorum, et sacerdotis agere ofticium, et mariti im- apostolus in veritate nos contestatur dicens : Probet
plerepersonam ; cum purificatis corporis atque animi se unusquisque ministrorum, et sic panem illum
moi-ibus multa cogilatione perpendendum quam ,
prfesumat offerre (ICor. xi). Notum vobis est, circa
idoneus esse debet is qui ad celebranda mysterio- loca beatitudinis vestrse, sub magnorum Patrum di-
rum loca non solum pro suis, verum etiam pro alie- sciplina,monachorum congregationes esse non par-
nis peccatis intercessurus accedit. Incongruum siqui- vas, unde ad supplenda clericorum officia in prom-
dem mibi videtur, de conjugali toro aliqiiem con- ptu est viros bonos assumi. Utilior est enim in Ec-
surgentem altariorum septa penetrare. Ipsi utique clesia paucorum bonorum electa probatio, quam er-
illumtnati et docti de Spiritu sancto , optime nostis ratic» multitudinis prresentia conglobata ; ac plus
oblaturum spiritalis sacrificii victimas quali oporteat aedificationis afferunt rara virtutis exempla quam ,

igne flagrare. Si enim in lege veteri, ubidum evan- B popularis licentiae abimdans et incorrecta prae-
gelicse perfectionis auctoritas pra?fulgeat, sancto Da- sumptio.
vid, cum fugse necessitate premeretiir, sacerdos Sa-

ANNO DOMINI DXC.

PELAGIUS PAPA 11.

(Mansi Collectio Concil. tom. IX.)

NOTITIA, EX LIBRO PONTIFIGALI.

Pelagius ' natione Romanus ex patre VinigLldo(^ [Cod. Luc, Unigeldo], sedit annos decem, menses

NOT.E SEVERLM BIMI.

Post vacationem trium mensium et undecim die- conditorum arbitrum esse, ita ut in alium aeque pium
rum, die H
JNovembris anni 577 post Christum usuni illa mutare possit, si id ratio persuadeat. Justi-
natum, sublegitur Pelagius j unior ejus nomiuis secun- nus imperator precibus sanctae Marise virgiuis mentis
dus Romanus pontifex, patre Vinigildo, el, ut puta- sanitati restitutus, designato successore Tiberio, post
tur ex nomine, Gothico potius quam Romauo genere. exactos imperii annos sesdecim mensesque novem
Pontificatus illius incidit in calamitosa tempora, qui- cum dimidio, es hac vita recessit. Tiberhis antequam
bus Langobardi Italiam vastabant, atque occidentalis coronaretur, loca sancta obivit, Sophio^ uxoris Justini
EccIesia,propler svnodum va sede apostolica appro- insidias Dei ausilio evasit, et dum insidiantem bonis
batam, diro schismate usque ad Hibernosdivisa erat. omnibus spoliasset, eamdem in ordinem redegit.
His consulturus pontifex sanctissimus consilio et, Unde factum siue dubio quod non tantum contra
ausilio sancti Gregorii successoris sui librum edidit hostes, sed etiam adversus iteratam Sophife conju-
pro quinta synodo, quam defendens ait, tria capitula rationemcum Justiniano Justini cognato initam, prae-
jure meritoque condemnata esse. Memiuit hujus li- clare triumpharit. Hic cum a^grotantem Eutychium
belli sanctusGregoriusin epistola ad Hibernos, quem Constantinopolitanum episcopum,Constantinopoli be-
infra inter epistolas Pelagii nunc primum ex Annali- nedictionem ab eo percepturus, invisisset, intellexit
bus Baronii in lucem emittimus de quo plura vid-;
: se post quatuor menses ex hac vita avocandum. Quar-
infra in notis ibidem. Hujus temporibus a Joanne to inense adveniente in morbum incidens, Mauritium
sacrae Romanae Ecclesice presbytero erectum est ora- civili et castrensi mihtia clarum catholica quoque
,

torium apud thermas Agrippinas, quod servis Dei, J) religione et virtutibus illustrem, Cfesarem creat, da-
monachis nimirum, inserviret, illudque reditibus lo- taque ilh usore tilia Coustantina imperium eidem
,

cupletavit, scripto de his omnibus testamento : quod pro dote assignavit. Mense Augusto anui 086, Tibe-
cum Pelagio papae tradidisset , es hac vita migravit. rius imperator piissimus magno dolore bonorum
GregoriussuccessorPelagii mutatavoluntate testatoris omnium ab imperio inquieto, prout in somnis vide-
in eodemsacras virgines collocavit sub curareligiosa^ rat, ad pacatum coeleste regnum transiit. .Mauritius
feminae Bonffi abbatissse. Exstant de his omnibus imperium adeptus, per litteras ad Theodorum archi-
ipsius sancti Gregorii epist libro vii. Unde intelUgis mandritam datas rogavit pro se orari, ut imperium
Romanum poutificem testamentorum ad pias causas in pace tueri, et ab hostibus defendere posset.
703 PELAGIl PAPyE 11 704
duos, dies decem ". Hic ovdinatur (a) absque jus- \ menlo constructam, et tabulis argenteis exornavit
sione principis , eo quod Langobardi obsiderent ci sepulcrum ejus.Qui mortuus est, et sepultus ad beatum
vilatem Homanam, et multa vastatio ab eis in Italia Petrum apostolum vi Idus Februarias [In Cod. Lvc,
lieret. Eodem tempore tantw pluvia? fuerunt, utom- VI Idus Februarias deest]. Hic fecit ordinationes duas
nes dicerent, quia aquce diluvia? superinundarent, per mensem Decembrem, presbyteros lxxxii, diaeo-
Et talis qualem a saeculo nullus meminit
clades fuit, nes VIII, episcopos per diversa loca numero xlviii
fuisse. Eodem tempore investivit corpus beati Petri [Cod. Luc, presbjieros xxviii, diaconos vii, etc.].

apostoli tabulis argenteis deauratis. Hic domum suam Cessavit episcopatus ejus menses vi, dies xxv [Cod.
xenodochium fecit pauperum semim. Hic fecit co?- Lmc, menses iii, dies xxv, sub die 7 Februarii,
melerium beati Hermetis martyris. Hic fecit supra ind. S].
corpus beati Laurenlii marljris •> basilicam a funda-

NOT.E SEVERINI BIXII

" Christi 590, vi idus Februarii defunctum
Anno ritii imperatoris annum septimum. Vide Baron. o90,
esse Pelagium, cum sedisset annos xii, menses ii, et num. 2.
dies xxvu , constat ex initio pontiticatus sancti Gre- ^ Cum sancti Laurentii corpus ab operariis quaere-
gorii, qui postquam sedes apostolica vi mensibus et retur, miranda atque pavenda
illa contigerunt qua;
XXV diebus pastore vacasset, iii JNonas Septembris sanctus Gregorius libro iii, epistola 30, enarrat his
anno v Mauritii imperatoris,
. „,^^. , qui >_. Christi Redenip
.j„. est 1- verbis Sanctae memorife decessor meus itidem ad
:
.
"

toris 590, Pelagio in pontiflcatu successit. Manifesto B corpus sancti Laurentii martyris quaedam meliorare
gitur errore labuutur qui depravatum Anastasii tex- desiderans, duni nescitur ubi venerabile corpus ejus
tum secuti, huic pontilici annos duntaxat x menses esset coUocatum; et effoditur exquirendo, subito se-
II et dies x, attribuunt. Et quidem majore errore de- pulcrum ejus ignoranter apertum est, et ii qui prae-
cipiuntur qui obitum Pelagii, etcreationem Gregorii, sentes erant atque laborabant monachi et mansiona-
vel in sequentem annum rejiciunt, vel diverso anno rii, qui corpus ejusdem martjris viderunt, quod qui-

contigisse scribunt. Longius vero hac iii re aberrat dem minime tangere pr«sumpserunt omnes intra ,

Beda, qui , de Gestis Angl. libro i, cap. 23, creatio- decem dies defuncti sunt, ita ut nullus superesse
nem Gregorii coUocat sub anno decimo Mauritii im- potuisset, qui sanctum et justum corpus illius vide-
peratoris quani aniio quinto ejusdem imperatoris in- rat. Haec Gregorius de inventiene corporis sancti
>i

chuante indictione iioua contigisse ipsiusmet Gregorii Laurentii.

testificatione constat, principio libri ii Epistolarum, (a Cod. Luc. habet aliquid erasum post quaj le- ,

ubi pontificatus sui annum secundum numerat .Mau- gitur cepto jussione principis. MiNSi.
:

OBSERVATIO PHILIPPI LABBE, S. i.

In fine Cod. ms. viri clorissimi Claudii Hardyi se- stasium bDiIiothecarium non omnes vitas scripsisse
natoris Parisiensis eruditissimi quo hactenus usi su- Romanorum pontificum, qui a Damasi papse atate
mus A beato Petro usque nunc fmnt
haec habentur : ad sua tempora floruerunt, sed ex variis hinc inde
anni r.cccxLiv, menses vi, excep)tis intei^vaUis episco-
ct Q coagmenlasse universam illam, quas sub ejus nominc
patuum. Finis. Unde mauifestissime arguitur Ana- apparet, collcctionem.

PELAGII PAPiE II
EPISTOLiE ET DEGRETA.
EPISTOLA PRIMA [Olim ni], Praedictum autem fratrem Sebastianum quomodo
.'ID GREGORirM DIACOXUM susceperimus, vel in quah apud nos, te suggereute,
fuerit cbaritate, ipsius poteris relatione cognoscere
l't ab imperaiore aitxitiwn contra Langobardos sibi ;

impctret. qui etiam promisit nobis necessitates vel pericula

Pelagius episcopus dilecto filio Gregorio diacono. p. totius Itahffi piissimo domino imperatori suggei^ere.

Omnia quidem quae necessaria fuerunt, per Hono- Loquimini ergo, et tractate pariter, quomodo nostris
ratum notarium tibi curavimus indicare; quem cum possitis celeriter subvenire periculis : quia ita hic
fratre , et coepiscopo Sebastiano ad dilectionem coangustala est respublica, ut nisi Deus piissimi in
tuam diresimus, ut quia iUis in pai-tibus ad Raveu- corde principis inspiraverit, ut insitam sibi miseri-

nam usque nunc cum viro glorioso domino Decio cordiam suis famulis largiatur, et super illam diaco-
Patricio fuit, ipse sua relatione te de omnibus stu- posin, vel unum magistrum militum , et unum du-
deat informare vel si qua neeessaria judicaveris,
: cem dignetur concedere, in omni sumus angustia
possis domino imperatori suggerere. Quia tanta; destituti, quia maxime partes Romanae omni prsesi-

calamitates ac tribulationes nobis a perfldia Lango- dio vac.uatae videntur. Et Esarchus scribit , nuUum
bardorum illata; sunt, contra suum proprium jusju- nobis posse remedium facere, quippe qui nec ad U-
randum, ut nullus possit ad referendmu sufficere. las partes custodiendas se testatur posse sufficere.

'
Ex annotationibus Labbaei quae apud Mansi erant mus. Vide quod in flne operum Pelagii notavimus,
ad marginem breviores nos in textu inter uncinos
, infra col. 739. Edit.
collocamus, longiores vero infra paginam relega-
703 EPISTOL.E ET DECRETA 706

Imperet ergo illi Deus nostris velociter pcriculis ^ quia qui nequiter agunt es.terminabuntar, et inimici
subvenire, antequam nefandissimaj geulis esercitus Dei mos ut esaltabuntur , sicut fumus delicieut

loca, que adhuc a repubMca detinentur, Deo sibi - (Psalm. XXXVI , et generaliter peribunt gentes de
coulrario, quod absit, prsevaleant occupare. Presby- terra ejus. Propter quod vos decuerat, qui illic ca-

terum " autem ud nos, Deo adjuvante, retransmit- tholicffi membra estis Ecclesice, uni corpori unius
tere festina : quia et in monasterio tuo etin opere, capitis gubematione conjuncta, omnibus quibus vi-

cui eiun pra?posuimus, necessarius esse omnino co- ribus valeretis, paci (jiiietique nostrEB pro ipsa sancti

gnoscitur. Data iv Nonas Octobris, indictione 3. Spiritus unitate concurrere. Nec enim credimus otio-
sum, nec sine magna diviufe providentife admira-
EPISTOLA II [Olim IV\,
tione dispositum quod vestri reges Romano imperio
AD AINACHARICM EPISCOPLM AUTISIODORENSEM •> ,

in orthodoxfe fidei confessione simt similes ; nisi ut

Regum Francorum fidem orthodoxam commendat,
hortaturque ut illis suadeat, ne cum Langobardis huic urbi, ex qua fuerat oriunda, vel universae Italiae

fadus habeant, et de reliquiis quas mittit. finitimos, adjutoresqpie praestaret. Cavete igitur,
Dilectissimo frati-i Aunario Pelagius urbis RomEe cbarissime frater, ne dum regibus vestris juvandi
episcopus. nos virtus sit data divinitus, charitatis vestrae circa
Laudanda tua; charitatis vota relegimus, quibus B nos levitas arguatur : qui illis et in fide, et in consi-

te, nisi gentilis motus obsisteret, ad nos venire vo- liis, vestro sacerdotio sic devotis, suadere talia, aut
luisse signiiicas. Licet enim spiritaliler, et simul et negligitis, aut dittertis. Sacras autem reliquias, quas
unum semper simus in Domino, verumtamen etiam et tua charitas, et gloriosissimus iilius noster petiit
praesentias corporales et antiquiores patres, et ipsos dirigendas, cum cohserenti sibi sanctificatione trans-

quaesisse invenimus apostolos. Sed dum tua deside- misimus. Propter quod nihilo minus admonemus, ut
ria, causasque quibus obstareris esponeres, mirati quorum vu'tutem quaeritis, eorum templa a poUu-
sumus minus quod ipsis obviaret excusatio-
te illud tione gentium liberari, in quantum vobis est possi-
nibus altendisse. Si enim mundo venerabUem judica- bile, festinetis : et vestris regibus instantissime sua-
tis hanc urbem, si ad pacem sedis apostolica; cuncta- deatis, quatenus ab amicitiis et conjunctione nefan-
rum regere moderamina ecclesiarum proedicatis ; cur dissimi hostis, Langobardorum, salubri se provisione

non et tribulationes nostras, et temporales angustias segregare festinent; ne dum illorum vindictaj tempus
chaiitatis compassione gemiscitis ? scientes divino advenerit, sicut et celere fieri divina niiseratione con-

perApostoIumnobisoremandari [B()m. xiii, Gal.yi], fidimus,eorum etiam illi inveniantur esse participes
ut nos invicem dUigamus, ut onera invicem nostra ,
quia scriptum est Non solum qiii ea faciunt ? sed
:

portemus, ut quoties fratrum quicuuque uritur, nos '

etiam qui consentiunt facientibus puniendos {Rom. i).

uramur : dum pene in conspectu vestro tantus san- Deus te incolumem custodiat, cbarissime frator. Da-

guis innocentium sit effusus, ita sacra violentur al- tum III A"onas Octobres, unperante domno Tiberio

taria, ita cathoUcse iidei ab idololatris insultetm-. ConstantinopoU Augusto, anno 7.

Novimus et vos, quod temporaha ista flageUa sint ct EPISTOLA III [Olim V].
ad probationem, sicut de cselesti confidimus mise- QUi EST PEIMA AD ELIAM ET EPISCOPOS ISTBl^.
ratione, proficiant ; et prosimum, sicut a vobis scri- DUectissimis fratribus EUse alUsque episcopis, uni-
bitur, Doniinus noster de tribulatione det gaudium versis filiis in EccIesifB Istrije partibus constitutJSJ

" Maximiaiium, de quo sanctus Gregorius Dial. capitulorum damnationem in quinta synodo factam
lib. iir, c. 36. approbare et ratam habere) epistolam satis utilem mi-
b Castiganda inscriptio, ut legitur PelagiiPapx H sit, quambeatus Gregorius cum adhxtc esset diaconus
fj)!Sfo/a. Autisiodorensis episcopi verum et antiquum scripsit. Hsec epistola sancti Pelagii a Gregorio ad-
nomen Aunacbarius, pro quo interdum Aunaharius huc diacono conscripta, ejusdem plane generis est
et Aunaarius, et Aunarius, ut hoc loco, sicut ex Chlo- cujus erat Ula beati Leonis decima ad Flavianum
tathario factum Clotarius. Alteram Pelagii hujusce scripta; qua; cum epistolte nomine scripta esset, ob
papa- ad Aunarium epistolam paulo post exhibebi sui ampUtudinem atque tractatum tomus dicebatur.
nius ex pag. 420 tomi I bibUothecae nostrse nov£e U >'am et ipsa Pelagii epistola ab ipso sancto Gregorio
mss. librorum. Jac. Sihm. liber est nuncupata, de quo ad Hiberniffi episcopos
c Cuni innotuisset Pelagio Romano pontifici dum scribit, epistola 36, lib. ii., haec habet Ut igifur :

Mauricium imperatorem post Tiberum corona- de tribuscapituUs, animis vestris ablata dubietate.pos-
tuni, tesle sancto Gregorio in epistola ad Eulogium sit satisfactio abundanter infundi; librumquem de hac
et Joannem Constantinopolitanum , novum (prout re sanctse memorix decessor meus Pelagius papa scri-
fiericonsueverat)diaconum cardinalemapocrisiarium pserat, vobis utile judicavi transmittere : quem si po-
nomine Laurentium ad eum misit. Gregorius isitur sito voluntarise defensioiUs studio puro vigilantique
tempore Tiberii illo munere bene functus, magnisque corde volueritis relegere, eum vos per omnia secuturos,
muneribus sacrarum reliquiarum, brachio nimirum et ad unitatem nostram reversuros nihilo minus esse
S. Androe, et capite S. Lucte evangelistffl donatus, confido : Quantffi autem esset efficacias Uber iste, ex
post obitum Tiberii Romam
reddiit, ibique jussu Pe- his quse mox idem Gregorius subdit intelligere pos-
lagU adversus ingruentes ob tria capitiUa schismati- sumus, ubi ait Porro sipost hujus Ubri lectionem in
:

cos stylum exercuit. Eoiumomnium caput fuit Pau- ea qua estis volueritis deliberatione persistere, sine du'
linus AquUeiensis antistes, posteaque ejus successor, bio non rationi operam, sed obstinationi vos dare mon-
inde vero Severus. De bis apostoUs Diaconus lib. iii stratis. Hanc epistolam iUustiissimus cardinalis Ba-
cap. 10 de gestis Langobard. hsec scribit: Pelagius ronius una cum duabus sequentibus ejusdem Peiagii
papa Elise Aquileiensi episcopo nolenti tria
capitula a Nicolao Fabro Parisiensi viro doctissimo accepit.
Chatcedonensis synodi suscipere (potius noleuti trium Cu ra adhibitum satis bene prseparatum pharmacum
707 PELAGIT PAP.E II 708

Pelagius episcopus sanctae Ecclesiae calholicce urbis ^ Nos eiiim illam fidem prfedictam tenemus, et cum
RoniK. omnipuritatecouscientia; usqueadsanguinis cfiusio-
Quod ad dilcctionem vestram, fratres filiique cha- nem defendimus, quaj ab apostolis tradila, et per
rissimi, nostra tardius scripta dirigimus, non male- successores eorum inviolabihter custodita, reverenda

volfe voluntatis, aut dissimulationis vel negligentiffi Nicffina synodus trecentorum decem et octo Patrum
fuisse crcdatur, sed, sicut nostis,temporalis qualilas suscepit atque reliquit [redegit] in symbolum, sed et

et hostilis neccssitas hactenus impedivit. Nam sicut Constanlinopolitana eentumet quinquaginta Patruni

ait Dominus pcr prophetam Nunqiiid obliviscitur: sub piae memoriaj Theodosio seniore principe fa-
muUer fiUum utcri sui (Isa. xux)? iNon ergocredatur ctum ; etiam Ephesina prima, cui pra?sedit bealae
nos viscerum nostrorum divisionem non cum gravi recordationis prKdecessor noster Coelestinus Romanae

fletu ac gemitu doluisse: sed utinam, charissimi, il- urbis antistes, et CyriUus Alesandrina; episcopus :

himinet Dominus oculos cordis vestri, ut nostri cor- sed et Chalcedonensis sexcentorum triginta patrum,
dis gemitus pro vobis videre possilis. Quis enim, qua; sub piee memoriae Marciano imperatore conve-
sicut ait beatus apostolus [11 Cor. xxi), inpmatur, nit : cuique sanctae recordationis papa Leo per lega-
et ego non itifirmor? quis scandalizatur, et eqo non los vicarios suos prKsedit ; et ut diversarum baere-
uror? Et alibi [1 Cor. xii) Quia patitur unum mem-
: g sum damnanda exigebat adversitas, eamdem fidem
brum, compatiuntur omnia membra. Postea ergo quam uno eodemque sensu clamanter [clamantes] lalius
Deus omnipotens pro felicitate Christianorum princi- ediderunt. Sed et epistolam praedicti beatae memo-
pum perlaboresatque sollicitudinemflhinostriexcel- riffi Leonis ad Flavianum Constantinopolitanum epi-
lentissimi Smaragdi exarchi et chartularii sacri palatii scopuni datam, quaj et tomus appellatur, peromnia
pacemnobisinterim vel quietern donare dignatus est, veneramur, tenemus, defendimus, atque secundum
cum omni soUicitudine festinamus praesenlia ad vos Domino, prfedicamus. Et
ejus tenorcm, adjuvante

scripta dirigere, hortantes et obsecrantcs, ne in di- memorise

sicut pr;edecftssornoster sfepe dictusbeatae

quisquam studeat perma-

visione ecclesiae ulterius papa Leo synodum Chalcedonensem snscepit atque
nere. Nos enim secundum evangelicam vocem stude- firmavit, ita et nos per omnia, operante divina gra-

mus fraternitati ac dilectioni vestrae, in quantum tia, veneramur, custodimus atque defendimus.
fragilitas nostra sufficit, qua? nobis jussa sunt, cum Si quis autein contra hanc fidem aut sapit, aut

sinceritate cordis humiliter exhibere. Nostis euim in credit, aut docere prsesumit secundum eorunidem

Evangelio Dominum proclamantem [Luc. xxii) : Si- Patrum sententiam, damnatum atque anathematiza-
mon, Simon, ecce Satanas expetivit vos, ut cribraret si- tum se esse cognoscat. Non ergo patiamini falsis su-
cut triticum; ego autem rogavi pro te Patrem, ut non^ spicionibus autrumoribus denuo agitari, et in divi-

deficiat fides tua, et tu conversus confirma fratrcs tuos.

sione Ecclesiaj malorum hominum persuasionibus
Considerate, charissimi, quia veritas mentiri non (quod avertat Dominus) remanere. Quid enim vosa
potuit, nec fldes Petri in feternum quassari poterit sanctoe EcclesiEe unitate dividitis? quando nihil novi,
vel mutari : nam cum omnes discipulos diabolus ad nihil [quod absit] contrarium in dicta Ecclesia prse-
excribrandum poposcerit, pro solo Petro se Dominus dicari cognoscitis vel teneri ? Sed unam eamdemque
rogasse testatur, et ab eo voluit caeteros confirmari fidem, qua; ab apostolis tradita, et a sanctis Patribus

cui etiam pro majori dilectione quam prte cffiteris et prsedictis quatuor synodis explanata atque confk-
Domino esibebat, pascendarum ovium soUicitudo mata digiioscitur, sincerissime teneri atque defendi
commissa est: cui et clavesregni coelorum tradidit; modis omnibus comprobatur. Ubi ergo de fidei flr-
et super quem Ecclesiara suam ffidiflcaturum esse mitate nulla vobis poterit qusestio vel suspicio gene-
promisit, uec portas inforni adversus eam praevalere rari, in unitate fidei, atque in sinu sanctse matris

testatus Gst [Matth. 16). Sed quia inimicus humani catholicK atque apostolicffi Ecclesiae permanere. Si
generisusque infinem s;eculi non quiescit inDomini quid forte caus» est, unde vestri scandalizati animi
Ecclesiam bono semini superseminare zizania, ideo- j. videantur, manentes in unitatis charitate, eligite de

que ne forte quisquam maUgno studio aliqua de fidei fratribus ac filiis nostris, quos ad nos, inquirendo
nostrae integritate diaboli instigatione fingere prte- [in qua^rendo] de quibus movemini, transmittere

sumpserit et argumentari, et es hoc vestri fortasse debeatis ; et parati sumus secundum praeceptionem
videantur animi perturbari,necessariumjudicavimus apostolicam [I Petr. ui] , et cum charitate eos susci-

per praesentem epistolam nostram, et ad viscera vos pere, et cum humiUtate ad placita satisfactionis red-

matris Ecclesioe ut reverti debeatis, cum lacrymis dere rationem ; et sinealiquo irapedimentocum omni
eshortarijCtdefidei nostrae integritate vobis satisfac- dilectione, quando reverti voluerint, voluntate since-

ctionem nostram mittere ;

quatenus nulla possit in rissima relegare.
cordibus vestris de uobis remanere suspicio, ut in Audiamus autem Doctorem gentium clamantem :

divini tremendique judicii die de taciturnitate mea Sicut accepistis Christum Jesum Dominum, in ipso

reus inveiuri non possim. ambulate, radicati et supersedificaii in ipso, et confir-

animis schismaticorum luale affectis nihil prodesset, cessavit,quousque depascentem Ecclesiam morbum
imitatus Pelagium I, adversus ipsos Smaragdum Ita- ex us regionibus, teste Diacono Ub. iii cap. 21, peni-
Uae exarchum Ravennte degentem exagitavit qui : tus auferret. Sev. Bin.
haud impigre eosdem coercere aggressus est , nec
 709 EPISTOL.« ET DECRETA. 710
matiin fide, sicut dtdicistis, ahundantes in ijratianm Kuna spe vocationis vestrie. Unus Dominus, tina fides,
actione. Videte ne quis vos decipiat per pkUosophiam unum baptisma, unus Deus et Pater omnium, qui su-
et inaneni fallaciam, nec ad contentionem aut super- per omnia, etper omnia, et inomnibus nobis {Ephes.
fluas qusestioncs vestra ulterius studia convertantur v). Et dum tales exhortationes apostolicas habea-
{Coloss. ii). Vocem ejusdem apostoli cum humilitate mus, quis nos separabit a charitate, quEe est in
cordis attcndite ; sic enim scribens ad Timotheum Christo Jesu Domino nostro ? Si enim cum humili-
ait : Stultas autem etsine disciplina quxstiones devita, tate et fletu diUgenter intendimus, consideramus
sciens quia generant lites ; servum autem Domini non etintelligimus quod ille sit insidiator noster, de quo
oportet litigare {11 Tim. ii) ; et iterum ad Corinthios : dictum est: Quia adversariusvesterdiabolus, sicut leo

Si quis autem videtur inter vos contentiosus essc, non rugicns circuit quscrens quem devoret (IPet.y); cuise-
talem consuetudinem non habemus, neque Ecclesia cundum ejusdem apostoli exhortationem,cum omni
Dei (I Cor. si) ; et iterum post alia : Non est Deus nos concordia et unitate infortitudinefidei resistere
dissensionis, sed pacis. atque obviare necesse est. Exemplo enim omnes di-

Considerateergo,quiaquicunqueinpaceetunitate dicimus,charissimifratres acfiUi, quantamala quan-

EcclesifP non fuerit, Dominum habere non poterit. taque Oagella divisionem Ecclesiffl f uerint subsecuta.
Item ad Galatas scribens ait : Qui ex fide sunt, hi B Unde in ipsius misericordia, hcet indigni, confidi-
suntfiliiAbrahx(Gal. iii).ProvidensautemScriptura, mus, quia si Ecclesiam suam adunare atque pacifi-

quia ex fide jusliflcal gentes Deus, prfenuntiavit care concesserit, omnia a nobis quae pro delictis

Abraho;, quia bcnedicentur in te oinncs gentes(Genes. nostris suscepimus flagella, celerius removentur,
xxii). Igitur qui ex fide sunt, benedicentur cum fi- et unitas ac firmitas pacis Ecclesiffi pacem nobis
deli Abraham. Quam ergo excusationem apud Domi- et temporalem obtinet et eeternam.
numposlprfesentem satisfactionem nostram habere Tantummodo rogamus, et obsecramus, et per di-
ulterius potestis, quando nulla vobisde fideinostree vinum vos tremendumque Dei judicium obtestamur,
sinceritate etpuritatecontraria suspicio remanebit '? ubi sibi nullus hominum poterit argumentis vel excu-
Audite potestatem et commonentem eumdem aposto- salionibus subvenire ; ne ulterius per vosDei divida-
lum : Nolite seduci, corrumpunt mores bonos colloquia tur Ecclesia,-sedhaereditatem Domini communi pos-
mala {ICor. xv).Nonergo circumveniamur a Satana, sideamus et teneamus studio. Quce autem sit ejus
non enim ignoramus cogitationem ejus. Cum dile- haereditas, ipsius verba quoe ad discipulos dicta sunt
ctione ergo fraterna et humilitate Deo placita, si cu- audiamus : Pacetn meam do vobis,pacem meam relin-
jus forte animi scandalizari videntur in aiiquo, ma- quo vobis (Joan.xn); et iterum In hoc cognoscent
p :

nens in unitatis charitate, perquirat atquc cognoscat. omncs quia mei estis discipuli, si dilectionem habueri-
Nam sicutbeatus Jacobus apostolus ait : Vhi zelus et tis ad invicem (Joan. xiii). Idipsum autem, sicut ait

contentio, ibi etomne opus pravum

inconstantia ct Vas electionis, dicamus omnes, et non sint in vobis

(Jac. m) etiterum Doctor gentium Quis vos impe-

; : schismata, simus autem perfecti in eodem sensu et in
divit charitati non obedire pcrsuasio hsec non est ex : eadem scientia (I Cor. i), ut in sinum matris Ecclesiee
eo qui vocavit vos modicum fermeatumtotam massam
: congregati efflciamur unus grex, et unius Christi

corrumpit (Gal. v); et alibi Ego confido in Domino,

: pastoris custodia ab omnibus externis internisque
quod nihil aliud sapiatis ; quiautem eonturhatvospor- hostis insidiis ejus protectione atquedefensione ser-
tabit judicium quicumque est ille (Ibid.); et in subse- vemur illcesi. Haec autem ad vos direximus per fra-

quenti ait Utinam abscindantur qui vos conturbant

: trem et coepiscopum nostrumRedemptum et Quod-
(Ibid.) ! Et rursum admonens dicit Quod si invicem : vultdeumabbatem raonasterii majorisbasiIic£e beati
mordetis, et comeditis,videteneabinvicemconsumamini Petri apostoh, quos vestra dilectio et complacita Deo
(Ibid.y, et iterum: Sispirituvivimus, spirituetambule- charitate suscipiat, et ad nos cum unitatis vestrae
mus; non efficiamur iminis glorise cupidi, invicem pro- gaudio sine mora reverti dimittat quatenus cogno- :

voeantes,inviceminvidcntes.A!teraltariusoncra2iorte-D^'^^^^^^ dilcctionem atque obedientiam charitatis

mus, et sic adimplchimus lcgem Christi {Ibid.) ; et alibi vestraj, cum sanctis angelis communiter atque ve-
idem apostolus ait : Flecto genua mea ad Dominum raciter dicere mereamur : Gloria in altissimis Deo,
Patrem Bomini tiostri Jesu Christi, ex quo omnispater- et in terra pax hominibus bonse voluntatis {Luc. ii).

nitas in coilis et in terra nominatur, iit det vobis secun- EPISTOLA IV [Olim VI]
dum divitias glorise sux virtutem, corroborari per Spi- QVJB. EST SECUNDA AD EPISCOPOS ISTRIiE.
ritam ejus in interiorem hominem, habitarc Christum Dilectissimis fratribus Elia; vel aliis episcopis Istriae
per fidem in cordibus vestris, in charitate radicati et Pelagius episcopus.
fundati, ut possitis comprehendere cum omnibus sanc- Di lec.tionis vestrae per eos quos direxistis scripta sus-
tis (Ephes. iii). Et post alia : Qhsecro itaque vos ego cepimus, relectisquehisgravi sumusmoeroreetdolo-
vinctus in Domino, ut digne amhuletis in vocatione re perculsi : cuni neque his quae nos vobis scripsinius
qua vocati estis,cum omnihumilitateet mansuetudine, respondistis, neque, ut fraternam decuerat charita-
cum patientia supportantes invicem in eharitate tem, fidei nostrce satisfactione suscepta ad unitatem
solliciti servare unitatem spiritus in vinculo paeis. Ecclesise revertendi obedientiam commodastis; po-
Unum corpus et wius spiritus, sicut vocati estis in slremo nec eos aliter qui venerunt dirigere pertuli-
711 PE LAGII PAP.E 11 712
stis,utapertissimamlucidissimamquesatisfa(!lioiuMii ^niaverunt, nisi ut inviolabilisfidei definitio servare-
se paterentur accipere sed scripto nobis quasi ca
: tur. Nam adeamdem synodum confirmandambeatse
pitulare, vel interdictum potius ostenderunt, nihil recordationis prredecessor noster papa Leo scribens,
injunctum sibi a vobis aliud asserentes, nisi ut vestroe iuter alia sic ait : « Ne ergo per malignos interpretes
lantuniniodo essent portatores epistolte. In qua ta- dubitabile videatur, utrumquffiin syuodo Cbalcedo-
men nulluni rationis satisfactionem quffisissc vos le- nensi per unanimitatem vestram de fide statuta sunt
gitur, sed velul judicatum quid nobis expressisset, approbarim, bajc ad omnes fratres et coepiscopos
quod quam pravum sit, quani injustuni.Patrumquc uostros, qui prsedicto concilio interfuerunt, scripta
i-egulisiiiiniicum.si volueritis ad cognilionem veri- direxi, qua; gloriosissimus et clementissimus prin-
tatisaccedere, splendidissimecum divino auxiliopo- ceps, sicut poposci, in notitiam vestram mittere pro
testis addiscere. Unde nos cum propbeta lacryma- catbolicai fidei amore diguabitur ; ut et fraterna
biliter convenil exclamare : Obmutui, et humiliatus universitas et omnium fldelium corda cognoscunt,
sum, et silui a bonis, ct dolor cordis mei renovatus est nio non solum per fratres qui viccm meam exse-
{Psal. xxxviii). Renovatus est dolor cordis noslri, cuti sunt, sed etiam per probationem gestorum sy-
quando diuturncedivisionisscandalum minime tanto nodalium, propriam vobiscum munisse sententiam
maximequia pravorum bo-
fidei fulgore superatur, B in sola videlicet fidei causa (quod soepe dicendum)
ininum porsuasionc decepti, scripta nobis diversi.' propter quam generale concilium, et ex prajcepto
infecta contagiis direxistis et quod in epistolis Pa-
: Christianissimorum principum, et ex consensu
trum quajdam testimonia non incongrua solum, apostolicee sedis, placuit congregari. » [Huc usque
sed nec ad causam pertinentia tentastis inserere , verba sancti Leonis.]
ila ut nec ordinem testimoniorum, qui in ipsis epi- Sed ne forte animis vestrisaliqua adhuc videatur
stolis Patrum, servaretis, quippe ut quod scriptum qua?stio aut dubietasremanere, apertius qua; ad Ma-
nomine alterius fuerat, alterius nominis titulo pro- ximum Antiocbenae Ecclesiee antistitem scripserit
meretur. In quo evidenter dictum vobis apostolicum pariter curavimus indicare. Post plurima itaque sic
constat aptari : I^escientes neque de quibus dicent Siquidsaneab bisfratribus, quos ad sanctam
ait: «

neqiie de quibus affirmant {1 Tim. i). synodum vice mea misi, prceter id quod ad causam
Quod quidem non vestra; malitice vel calliditati fidei pertinebat, gestum esseperbibetm", nullius erit
credimus ascribendum, sed veneno hostis malignis- firmitatis : quia ad boc tantum ab apostolica sede
simi perspicimus exquisitum, qui zizania seminare directi sunt ut e.xcisis ha?resibus, catholicae essent
per vasa irse usque in finem sajculi, in Dei Ecclesia _ fidei defensores. Quidquid enim praiter speciales
non quiescit. Ex quo inteUigimus, fraternitatem causas synodalium conciliorum ad examen episco-
vestram epistolas, de quibus posuistis testimonia, pale defertur, potest dijudicandibabererationem,»
non legisse ; neque enim si vobis eorum scriptura etc. Ecee, sicut superius dictum est, cognoscitis,
constaret, illa qua? apertissime profidei tantumraodo fratres charissimi, nibil aliud sa?pe fatum praedeces-
causa sunt posita, aliis congruere fingeretis, propter sorem nostrum, quam ea qua; defldei flrmitate de-
quod ab errore divisionis, in quemfalsis opinionibus quod pene in omnibus epi-
finita sunt, confirmasse,

incidistis, bortor et opto vos celerius revocari, et stolis ejus, si volueritis, pleniuspotestiscognoscere.
non (sicut scriptum eiVjjugum cum infidelibus ducere Nam privatoe causiB, quse illic post definitionem fidei
(n Cor. vi), sed illi iterum jugo mansueta colla sub- actffi sunt, non solum minime iconfirmavit, sed et
mittere, de quo ipse Dominus dicit : Jugum enim retractari atque dijudicari concessit. In encycliis
meum suave est, et onus meum leve est {Matth. xi) vero (quod est episcopaUum collectio litterarum, ex
quod nullo modo polerit quis vel ferre vel discere, quibus aliqua in scriptis vestristestimouia incongrue
eidem jugo
nisi cbaritatis vinculis fueritsubjugatus, similiter pusuistis) unde mota sit causa, vel quid pise

ipsi oneri per dilectionem quippe ut spiritali sar recordalionis Leo imperator per universas provincias
cintementes, humeros, viresque subdiderit. Sicut t\ sacerdotibus scripserit consulendo, aut qualiter ab
namqueanimositasabscissionis intellectumfacit per ipsis responsa susceperit, nobis quoque tacentibus,

superbiam coUigare, ita recuperatse cbaritatis bu- eorum lectione valebitis plenius informari ut :

militas mentes in unitate fidei perseveranter ad nulla de csetero in vestris cordibus mahgnae exco-
cognitionem veritatis illuminat. gitatio pravitatis locum subreptionis inveniat. Nos
Propter quod praesentium porlatoribus quos fra- eniin propter prolixitatem liujus epistote ordinem
ternitas vestra direxit, et ex Codicibus et ex antiquis causoe ipsius declinavimus indicare. Nam si cum

polypticis [polypticbis] scrinii sanctae sedis apostoli- studio cbaritatis, quee a nobis scribuntur, cum ti-
cse relecta sunt aliqua, quibus evidenter apparet, more Domini soUieite vigilanterque relegetis, facile
nihil eorum qua; in vestra posuistis epistola causa sentietis quantum sit periculum pro superfluis

trium capitulorum convenirc ullatenus, aut verisi- quwstionibus, et hfereticorum defensione capitulo-

mililer coaptari. Ideoque necesse est vos omnes rum, tandiu ab universali Ecclesia segregari.
epistolas synodales soUicite vigilanlerque percurrere Nolite ergo amore jactantise, quae superbiae semper

ut evidentius agnoscatis, quia sancti Patres nihil est proxima, in obstinationisvitiopermanere, quan-
aliud de Chalcedonensi synodo in suis epistolis fir- do iii die judicii nullus vestrum excusarc se valeat,
 713 EPISTOL.E ET DECRETA.
cl neque Theodorus Mopsuestenus, neque Ibse epi- a in Ecclesia non est : ad regnum per\'enire non
stola, quaB ab adversariis est prolata, ante tribunal poterit, qui eam qu£e regnatura est dereliquit. Et
tanti judicis vobis valeat subvenire. Doctori itaque post alia : Cum Deo manere non possiint, qui
gentium pareamus, qui in priniaadCorinthios epi- esse in Ecclesia Dei unanimitor noluerunt, ardeant
stola dicit: ^/«'-(/(immi charismata mcliora, et adhuc tlammis et ignibus tradili, vei objecti bestiis
licet

excellentiorem viamvobis demonstro (I Cor. xii). Quae animas suas ponant non erit illa fldei corona, sed
:

ergo majora sint, et a se demonstranda promittat, poena perfldite; nec religiosce virtutis exitus glo-
ex ipsius voce audiamus intentius : Si linguis homi- riosus, sed desperationis interitus : oceidi talis

num loquar et angelorum, charitatem autem non ha- potest, coronari non potest.
beam, factus sum sicut ses sonans, aut cymbalum tin- Item ejusdem : An esse sibi cumChrislo videtur,
niens. Et si habuero prophetiam, et noverim omnia qui adversus sacerdotes Chi'isti facit? quise a cleri
mysteria, et si habuero omnem fidem, ita ut mo/ites ejus et plebis societate seternif? Arma ille contra
transferam, et si distribuero in cibos pauperum omnes Deum portat, contra Dei dispositionem repugnat :

faciiUates meas, et si tradidero corpus mcum ut ardeat, hostis altaris adversus sacrificium Cliristi rebellis,
charitatem autem non habuero, nihil mihi prodcst pro flde perfidus, pro religione sacrilegus, inobse-
{Ibid. xni); et iterum : Kdes, spes, charitas, ?rmB quensservus, filiusimpius, fraterinimicus, contemp-
hsec, major autcm his charitas {Ilnd.). Quam igitur tis episcopis ctDei sacerdotibus derelictis, constilue-
ante Dominum poteritis habere fiduciam, quando re audet aliud altare. Item cujus supra : Pejus schis-
nullum scandalum generari vobis de fidei nostrae in- matis crimen est, quam quod hi qui sacriflcaverunt,
tegritatecernentes, tantis temporibus persupertluas qui tamen in poenitentia criminis constituti Domi-
quiTstiones ab Ecclesia Dei, qufc una est, et a frater- num plebis satisfaetionibus deprecantur. liic Eccle-
na charitate vos dividi duratis. Ubi namque sit ec- sia quseritur et rogatur, illic Ecclesice repugnatur.
Domini voce in sancto
clesia constituta, licet ipsius Hic potest necessilas fuisse, illic voluntas tenetur in
Evangeliositapertum,quid tamenbeatusAugustinus scelere. Hic qui lapsus est, sibi tantuin nocuit, iilic qui
ejusdem dominica^ memor sententicB definierit, au- hreresim vel schisma facere conatur, niultos secum
diamus. In hisnamque, ait, esse Dei Ecclesiam con- trahendo decepit. Hicanimaeuniusestdamnum, ilflc

stitutam, qui sedibus apostohcis per successionem periculum plurimorum. Certe sepeccassehic intelli-
praesulum prsesidere noscuntur. El quicunque ab git et plangit, ille tumens in peccato suo, et ipsis sibi
earumdem sedium se communione vel auctoritate deIictispIacens,amatrefi!iossegregat, ovesapastore
suspenderit, esse in schismate dcmonstratur. Et post sollicitat, Dei sacramenta disturbat, et cum lapsus
alia. Positus foris, etiamsi pro Christi nomine mor- semel peccavei'it,ilIequotidiepeccat. Postremo lap-
tuusfueris,inter membraChristi [nonnumeraberis]. sus martyrium postmodum consecutus potest regni
Patere pro Christo, hffirens corpori, pugna pro ca- promissa percipere ille si extra Ecclesiam fuerit
:

pite. Sed et beatus Cyprianus egregiusmartyr in ii- occisus, ad Ecclesiae non potest pra?mia pervenire.
bro quem de unitatis nomine titulavit, inter alia sic Item qui supra : Quod si in Scripturis sanctis fre-
dicit Exordium ab unitateproficiscitur;etprimatus
: quenter et ubique disciplina prcecipitur, et funda-
Petro datur, ut una Christi Ecclesia et cathedra mentum rehgionis a fidei observatione ac tiniore
monstretur et pastoressunt omnes, sed grex unus
: proficiscitur, quid cupidius appetere, quid magis
ostenditur, qui ab apostolis unanimi consensione velle ac lenere nos convenit, quam ut radicibus
pascatur. Et post pauca Hanc Ecclesiae unitatem : fortius flxis, et domiciliis nostris super petrre ro-
qui non tenet, tcnere se fldem credit? Qui cathe- bustae mole solidatis, inconcussi ad procellas ac tiir-

dram Petri, super quam Ecclesia fundata est, dese- bines saeculi stemus, ut ad Dei munera per divina
rit, et resistit, in Ecclesia se esse confidi t ? Item post praecepta venire possimus?
alia : Ad
pra?mium pervenirc non possunt,
pacis Et ideo hortamui' dilectionem vestram, et obse-
quia pacem Domini discordise furore ruperunt. cramus, ut tam terribilia Patrum testimonia cogno-
j)
Item ex eodem libro sic ait : Ad sacrificium cum scenles, nullo modo patiamini ulterius in divisione
dissentione venientesrevocatab altari, etjubetprius Ecclesiae persistere ; sedin viscera sancta; matris ca-
concordarecum fratre, tunc cum pace redeuntes tholicse atfjue apostoficae regredi tota mentis inten-
Domino munus offerre {Matth.\-)\ quia nec ad Cain tione celerate [cccelerate) : ut radicati in charitate
munera respesitDeus {Genes.w); nequeenim habere unitatis atquefundatidicere mereamur : Ecce quam
Dominum pacatum poterat, qui cuni fratre pacem bonum et quam jucundum, habitare fratres in unum
per zeli discordiam non habebat. Quam sibi igitur {Psal. cxxxii) : veraciter exclamantes : Repleium est
pacem promittunl inimici fratrum ? Quae sacrificia (jaudio os nostrum, et lingua nostra exultatione {Psal.
celebrare se creduntfemuli sacerdotum ? Secum esse cxxv). Quibus breviore quidem stylo, abundanti ta-
Christum cum collccti fuerint opinantur, hi qui ex- men charitate responsis, et de fraternitatis veslrse
tra Ecclesiam colliguntur? Talos etiam si occisi in mentibus, et de divinae misericordiae virtute confidi-
confessione nominisfuerint,macuIaista necsangui- mus, vos sanctae citius reformari indubitanter Eccle-
ne abluitur. Inexpiabiliset gravis culpa discordise Si tamen pro nostris adhuc delictis aliquidini-
siee.

nec passione purgatur. EssemartjT non potest, qui micus animarum vobis obstinationis (quod absit) aut
Patrol. LXXII. 23
7ia PELAGIl PAP.€ II 716
quod inlerloculionu- j^longo divisionis iisu quanto mentis frigore fraterni-
dubietatis intuleril, socun(.luni
stra gestorum apud nos babitorum suprema com- tas vestra torpucrit, qu» nec confricta recalescit.

plectilur, et sicut excellenlissimo domino filio no- Quid igitur inter haec faciam, nisi ut pro vobis ad
stro Smaragdo exarcbo llalia? supplicare cuiMvimus, lacrymas vertar?Quiaenimleo rugiens circuit qufe-
instructas huc ad nos personas, quibus facilius red- rens quem devoret (J Petr. v), scio et vos stantes

denda recipiendaque sit ratio, mittere festinate, ut extra caulas ovium (devorandos). Non demptis fru-

nulla deinceps consensus vestri dubietas supersit, ctibus palmites attendo, sed abscissos a radice vitis

aul tarditas, si eis satisfaclio plena reddatur. Vel aspicio. Etsudantes vos operarios cerno, sed tamen
si pro longinquitate locorum.vel temporum quali- laljorare extra vineam non ignoro. Ecce urgente fine,

tate pavescitis, illic Ravennfe fiat congregatio sa- cuncta vastantur, ad solitudinem terra redigitur, at-
cerdotum, quo nos etiani qui loco nostro intcrsint, que(utitadixerim)procella diluviimundum subruit,
divinilate propitia, dirigeraus, a quibus satisfactio- et vestra fraternitas arcam fugit. Cum Jeremia di-

nem plenissimam capiatis ; ne amplius aniraa^ sim- oam : Quis dabit ciipiti meo aquam et oeulis meisfon-

plices divisa! a sancta Ecclesia pro supertluis tem laerymarum {Jer. ix) ; et rursum : Deducant ocidi

quaestionibus tam longa obstinatione remaneant, nostri lacrymas, et palpebrx nostrie defluant aquis
nec per vos, quos dorainici gregis decet esse pa-B {Ibid.);dicam cum illo iterum Plorabo e.t requie- :

stores, oves a septis ecclesiasticis evagantes rapacis enim quietem concordiaj in vestro corde
sc(i»i.Quia

lupi dentibus consumantur. noninvenio.fessaementi lacrymassterno. Quee enim

mei spiritus requies esse potest, si ab occulto hostc
EPISTOLA V [Olim VII],
inOictum vulnus mederi non potest? Eccein cunctis
QU.E EST TERTIA AD ELIAM ET ePISCOPOS ISTRI.E. nnmdipartibussancta etuniversalisEcclesiaunitatis
Hujus epistolse meminit beatus Grcgorius lib. ii, epist. suic radiis fulget, sed tamen adhuc umbram vestrse
36, ad episcopos Hiberiiix, quam libriim appeUut. divisionis sustinet. Ubique in fidei statu perdurat
Eam ab eodem beato Gregorio, cumadhuc esset din-
C071US scriptam fuisse nomine Pelagiipapx, testatiir sedgaudereeam de suasaluteprohibetvulnus, quod
Paultis Warnefridns lib. iii de Gcstis Langobardo- de vestra abscissione tolerat. Neque enim sanum ca-
rum, cup. 10, al. iO. pul brachiis moerentibus gaudet ; nec se quasi inco-
Dilectissimis fratribus, Elia?, vel universis epi- lume esse pectustetatur, cumsubjectorumviscerum
scopis in Istriae partibus constitutis, Pelagius epi- doloribus tangitur ; tota namque corporis compago
scopus. afficitur, si pars ejusvel extremalaceratur.Quidquid
I. Virtutum mater charitas {I Cor. siii), qua> Re- I
ergo cst quod aliam pati sentit, inse harmonia cha-
demptoris sui lucris serviens, quae nunquam ea quaj '
ritatis attrahit, Paulo attestante, qui ait : Et si qidd
sua sunt qua?rit, desiderio anhelanti me impulit du- patitur unum membrum, compatiunturccetera membra
dum fraternitati vestra! plena dulcedinis scripta {I Cor.xi). Nos itaque sumus, qui vestro dolore tran-
transniittere, qua?, disjuncta diu possint suo corpori sfigimur, nosquivestris scissionibus secamur.Tanto
Cbristimembrasociare.ln quibusplusprecibus quam igitur damnis vestris festina debemus consolatione
monilis loquens, aifectu quo valui, exbortari curavi, succurrere, quanto ea per charitatem cogimur ul
ut quos aptos discutienda; rationi prfeviderit, huc nostra sentire. Nam etsi differre forsitan volumus,
Dilectio vestra dirigeret, quatenus in trium capitu- snpern;e increpationis voce terremur, quaj ignavos
lorum negotio, vel quceque aperta sunt cognosce- pastores increpansdicit : Quod fractum erat, non al-

rent, vel qusque forsan obscura viderentur, hfec eis iigastis, et quod abjectum non reduxistis, et quodper-

coUatio pacificse intentionis aperiret: tandem Dile- ditum non quxsistis. Si diflferre volumus, indiscretse
ctionis vestriE non ralionis
scripta suscepi, qufe inventionis increpamur,qua per propbetam Dominus
causas quoererent, sed deliberata apud vos judicii dicit : Numquid resina non est inGalaad, aut medicus

sententia imperarent. Uoc autem quod vos audere non est ibi? Quare ergo non est obducta cicatrix fllix

devestrasapientiavideo, fateor, dolensmiror;etqui-£)23ypi(?( mei {Ezech. xssiv)? Quid enim per resinam,
dem per epistolas exempla, ut puto, oslendithumi- qu» fomentum ignis est, quae et in ornamentum
litatis, amoris specimen prKbui.
Sed duin nihil apud doraus marmora dissipata conjungit, nisi charitas
vos reperi admonitionis meaj verba proficerc, llens designatur? Qua; etin amore corda succendit, etut
gemensque cum propheta cogor e.xclamare Cura- : sanctam Ecclesiam unitatis ornamento componat,
vimus Bnbylonem, et non est sanata {Jer. u). Ignem discordes hominum mentes per pacis in se studium

quantum valui charitatis accendi, et tantEe scis- ligat? Qnid per Galaad, quaj acervus testimonii in-

sionis exurerc rubiginem volui sed impletam pro- ; terpretatur, nisi in Scripturae sacra? altitudinera in-

phetse sententiam peccatis exigentibus inveni, qui numerasententiarumdensitasdicit? Quidpermedici

Trustra confavit eonflator, scorix ejus non sunt vocabulum, nisi unusquisque prsedicator? Quid per
ait :

iv). Nullain rescriptis flamma cha- iion obductam fllia' cicatricera, nisi culpa plebis ante
consumptse(Jer.
ritatis aspicitur,
nullamvelpost exemplum dulcedi- Deioculos nudamonstratur? Resina ergo in Galaad
nemredolentin cunctissuis sermonibus, nihil quod defuisse convincitur.si pro ostendenda veritate,cuin
Pensate, qu;eso, hoc tanta adsint Scripturse sacreeteslimonia, associando
ad pacem perveniat, sonat.
dicere nisi singultu interrumpente non valeo) vos sancta^ Ecclesia;, nequaquam digne ardoris cha-
(ruod
717 EPISTOL.E ET DECRETA. 718

ritas cxhibetur ; et velut absente medicocicatrix iion ^ disli : nihil prorsus de bene compositis rectractetur.
obducitur, in exhortatione cessante, tanta" scissionis Cltimum vero a vobis ponitur testimonium, qnod in
culpa nullovelamine subsequenlis pacis operitur. Sed priori ejus epistola, de qua midta jam testimonia

jam tempus est, ipsa nos susceptionum vestraruni prolatafucrant, continetur, primum dicitur (ftid.) :

vnhiera tangere, eisque auctore Deo medicamina pa- QucB jam patefacta sunt quferere, quaj perfecta sunt
tefacta; veritatis adhibere. retractare, et quce sunt dehuita convellere, quid aliud

ll.PereaquwpicememoriiE Justinianiprincipistem- est, quam de adeptis gratiam non referre, et ad in-

poribus acta sunt, fraternitas vestra suspicatur san- terdicla; arboris cibum improbos appetitus morti-

ctamChalcedonensemsynodumfuisseconvulsam.Sed ferfe cupiditatis extendere H«c sunt, fratres di-

?

absit hocaChristiano opere, aChristiana cogitatione. Icctissimi, qute beati Leonis ad Leonem principem
hiipsa quippe Nicaena, Constantinopolitana, ac prima verba posuistis ;
quse videlicet ab eo pro custodia
synodus Ephosina flrmata est; et quisquis illam par- illibatre hdei, non autem pro causis episcoporum
lem aliqua convellere nititur, illas nimirum funditus, specialibus, quaj apud Chalcedonem gestoe sunt, pro-

quae per hanc hrmatse sunt, destruere conatur. Cui ferunlur. ISam quia pro solius fidei interaerata ob-
suspicioui in scriptis vestris es sancti praidecessoris servatione dixerit, pensandum est in eadem epistola

nostri Leonis epistolis ac encychis testimouia adjun- B qihd prtemisit; ait enim, ad eumdem principem lo-

gitis,utprajfatamsanctamChalcodonensemsynodum quens (Ibid.) : Supra curam rcrum tomporalium re-

illibatam debere observarimonstretur. Qute quidem, ligiosaj providentiffi famulatum diviiiis et Kternis

fialres charissimi, ex paucis epistolis sumpta per- disposilionibus perseveranter impendilis, ut scilicet

mixto ordine confusoque posuistis, ul dum interjecta catholica hdes, quaj humanum genus sola vivihcat,
alia epistola, ad alia prioris epistoloe verba recurri- sola sanctihcat, in una confessione permaueat ; et

tur, quasi ex muUis epistolis prolata viderentur. Et dissensiones quai de terrenarum opinionumvarietate

valde miramur, cur fraternitas vestra de tanl [sicut nascuntur, a soliditate iUius petrae, supra quam ci-

diximus] paucis epistolis non pauca sumpserit, cum vitas Dei ffidihcatur, abigantur. (Si igitur fldem, fra-

conslet quod de sanctce Chalcedonensis synodi illi- tres charissimi, in cunctis mundi partibus uno ac
bata veneratione etprcEdecessorum nostrorum asser- solido statu vigere non cerneretis, convulsum quid-
tio innumera, et multorum Patrum consensus in quam de sancta Chalcedonensi synodo recte dicere-
encycliis, quasi quoeLlam se mundo, nobis infudit tis. At postquam nihil nunc aliud nisi de personis
[Forsaji sumendo lux mundo se n. inf.] . Sed quia agitur, nihil de sancta Chalcedonensis synodi fide
semper dictandiordo tanta sibimet connexione sub- quceritis, auctoritatem pcatrum quasi sequendo decU-
jungitur, ut etpraecedentia subsecpicntilms serviant, C uati. Namque ut iisdem beatus Leo ostenderet, re
et subsequentia ex prsecedentibus suspendantur : eo- tractari quee perfecta sunt non deberi ;
qua haec in-

ruin sensum quae prolata sunt, melius pandimus, si tentione cUxisset , iUico subdidit (Ibid.) : Quia ad
infra supraque legentes, vel quo tendant, vel unde paccm universalis Ecclesia; , el ad custodiam ca-
pendeant, demonstremus. tholicae hdei cura dignamini soUicitiore vivere [re-

III. A dilectione igitur vestra primum testimonium spicere]. Quid igitur cum prohiberet definita con-
sancti pr;edecessoris uostri Leonis ponitur, quod in velli, admonitionem protinus de custodia cathoUcEe
ejus epistola ultima continetur [Epist. 78 ad Leon. fldei subjunxit, et quia non hoc de retractandis cau-
imp.], quo ait: De rebus apudiN'icaBarn etapud Chal- sis specialibus, sed de sola Udei professione dixis-
cedonem sicut Deo placuit dehnitis, nuUum audemus set, indicavit? lUa namque nunc in vestra quaestione

inii'e tractatuin, tanquam dubia vel inhrma sint, quw vertentur, quc^e ipse quoque prKdecessor noster bea-
tauta per Spiritum sanctuin Uxit auctoritas. (Cui se- tus Leo dijudicat ; dum non nisi ea quae apud Chal-
cundum testimonium ex ea epistola a vobis adjun- cedonem de fide sunt statuta, conUrmat. Ipse quippe
gitur, quod illic paulo superius habetur, quo dicitur ad Anatolium Constantinopolitanae urbis episcopum
[Ibid.] : Quia sicut sancte veraciterque dixistis, per- |-j
scribens, dum eum de quodam novo ausu corriperet,
fectio incrementum, et adjectioneni plenitudo iion dicit (Epist. i38 ) : Ut sanctam synodum ad extin-

recipit.) Intcrjectis autem duobus testimoniis de en- guendam solum hKresim, et ad confirmationem fidei

cychis assumptis, prsefati preedecessoris nostri Leo- catholicuj studio Christianissimi principis congrega-
nis item ad Leonem principem scripto vestro verba tam, in occasionem ambitus trahas. (Et rursum
replicautur quibus dicitur : Legitimas divinitus in- (I6id.):Ita abuti voluit conciUo synodali, ut fratres
spiratas constitutiones velle movere, non est pacifici in fldei tantummodo negotio convocatos, et deUni-

hominis, sed rebeUis, dicente apostolo : Verbis con- tionis ejus causa, quai erat curanda, pertractos [defl-
tendere, adnihil estutile, nisi ad subversionem audien- nitione ejus causoe, q. e. c. perfunctosj, ad consen-
tiuin (II Tim. II ). .\am humanis persuasionibus
si tiendum sibiautdepravaudo traduceret, aut tcrrendo
semper disceptare sit Uberum, nunquam deesse po- compelleret) Qui ut nihil se omnimodo de Chalce-
.

terunt qui veritati audeant resultare. (Et ejus rursus donensi synodo suscipere, nisi de sola fide gestum
ad eum ; \on sinas contra dexterce omnipotentis Dei fuerat, demonstraret, eidem synodo scribens,
ait

triumphos redivivis exurgere motibus extincta certa- (Epist. 61) : Ut et fraterna universitas, et omnium
mina). Cujus adhuc testimonium post pauca subdi- fidelium corda rognoscant, non solum per fratres.
 PELAGIl PAP.E II 720
ijui vicem meam cxecuti sunt, sed etiam per appro- » aul violarc eorum quEP ab ea recte sunt ci inviola!
liationoni gestorum synodalium propriani voliiscum litor definila.) At longe est non posse com-
aliud,
inisse sententiam, in sola videlicelfideicausa, quod movei"! eaquajdecretasunt, et nonpossecommoveri
saepe dicendum est. (Qui ergo unit cum Clialccdo- ea qu» rerte et inculpabiliter sunt decreta. Sciebant
nensi synodo in sola fidei causa convocata, cuncta enim viri doctissimi, ea qua> ifiic gesta fuerant de
quie illic speciaiiter gesta sunt, se prooul dubio ex- causis specialilnis, a prEedecessore nostro Leone
traneum demonstrat. Hinc est rursum quod cuni pra;- recepta omnimodonon fuisse; et idcii'CO cautissime
fato Anatolio de recipiendo Attico presbytero scri- seribunt, commoveri aut violari quae recte ab ea et
bere, dicit {Epist. 77) : Ita ut Chaleedonensis sjnodi inculpabiliter deflnita sunt, non deberi ; ne si cun-
definitionem de fide, cui etiam dilectio tua subscri- cta confirmare se dicerent, sententice SEepe fati prEe-
bendo consensit, quam apostolicre sedisfirmavit au- decessoris nostri Leonis obviarent. Unde et illic

cloritas, profiteatur se per omnia servaturum.) Qui illico subjungunt : Ita sapiamus semper, sicut sapit
Chalcedonensis synodi definitionem dicens, Vigilan- apostolica Romanorum sedis Ecclesia.)
ter etiam, de fide, non adderet, nisi causas, quse V. Post bsec quoque exempla ejusdem pr«deces-
ifiic specialiter motae fuerant, reprobasset (solam soris nostri Leonis ad Basilium episcopum testimo-
nihilominus exciperel) (a) quae ei singulariter displi- B nium posuistis, quo ait Obsecro Dileetionem tuam :

cerent. At postquam nihil aliud synodi, nisi fidei ut Chalcedonensis synodi definitionibus in nullo
deflnitionem recepit : quid est aliud, nisi quod ca>- animum relaxetis ; et quaj ex divina sunt inspiratione
tera quae illic speeialiter mota sunt, refutavit? Ne- composita, nulla patiamini novitate temerari (et

que enim si vellet, unam tantummodo causam pree- rursum: Ut autem possithcecexhortatio adomnium
fati Anatolii reprehendere vereretur, qui hanc suo fratrum et coepiscoporum notitiam pervenire, dili-

judicio non approbatam, et serenissimis principibus, genler vestrae Fraternitatis cura perspiciat, quia
et auctori ejus eidem Anatolio non est veritus scri- (quod sa>pe dicendum est) tota religio Christiana
ptis discurrentibus indicare. Cum vero et de illa turbatur, si quidquam de his qu8e apudChalcedonem
prsefato Anatolio privato loquitur, et rursum ad sy- constituta sunt, convellatur.) Sed utrum de causis
nodum scribens, quod de gestum fuerat, se
solafide quarumdam personarum specialibus, an de sanctae
recipere confitetur ; constat quod et Anatolium de fldeidelinitioneasserat.inquiraturipsequidsuperius
speciali criminis causa redarguit, et cuncta privata dicat; ait enim Htecseripta
: direxi, quibus Dilectio-
negotia, quiE mota in syuodo fuerant, retractari nem vestram credidi commonendam, ut sceleratis
concessit. ausibus sancta constantia resistatis, ne in quoquam
IV.Rursum in scripto vestro testimonium ac '

nostra communis fides aut trepida inveniafur, aut

exemplum de encycliis ponitur, quod multi episcopi tepida. (Qui igitur admonitionem servandce fidei
siniul dicunt:INeque unumiota vcl apicem possumus prfemisit, ubi custodiri synodum voluit, indicavit. Si
aut commovere, aut commutare eorum qute apud autemin hujusepistolfesermonibus ambigimus, eum
Chalcedonem decreta sunt. (Cui aliud quoque testi- ox aliis suis epistolis quo sensu hsec dixerit, requi-
monium quasi ex eadem epistola subjunxistis, quod ramus. Marciano namque Augusto scripta sua pro
videlicetAnatoIiiConstantinopolitanaeurbisepiscopi eadem synodo dirigens, ait {Epist. 39) : Ad Gloriam
esse non dubium est, quo ait De Chalcedonensi : vestram etad Constantinopolitanum antistitemscri-
vero sancta synodo dico, quoniam ipsum quairere pta dircxi, qua3 evidenter ostenderent, me, qua; de
omnino, aut revolvere aliquid eorum quae ab ipsa flde catholica in praedicta synodo deflnita fuerant,
flnita sunt, hominum est insidiantium tantummodo approbare.) Qui si cunctas et speciales causas ejus-
Ecclesiis, et universali Christi paci.) In quo revolvi dem synodi recepit, cur ea se approbare qua; de
et convelli probibeat, ipse subjungat ait enim ; : calholica fide in prEedicta synodo definita sunt, spe-
Quando apostolica quidem elpaterna dogmata olim cialiter asserit ? Rursum quoque prajfato principi

nobis tradita, in eo roborata sunt atque firmata. (Si scribens {Ibid.) : Quia omnibus modis obediendum
J)
igitur insidianlium est hominum aposlolica dogmata estpotcstati [pietati] vestrae et religiosissimae volun-

el paternaconvellere, qui eadom paterna ctaposlo- tati, constitutionibus synodalibus, quffi mihi de con-

lica dogniata illibata recipiunt, constat procul dubio, flrmavione fldoi catholicce placuerunt libens adjeci
quia insidiantes non sunt. Ejusdem namque synodi sentenliam meam. (Si ergo confirmationem fidei

fidera inlemeratam Deo auctore retinemus, et sic catholicse sibi plaeuisse, eique sententiam adjecisse
privata negotia quse illic gesta sunt, cum sancto astruit ; in his, in quibus conflrmatio fidei non fuit,

prEedecessore nostro Leone pr<eterimus, ut dellni- constat quia sententiam non adjecil.
tionem fidei illic prolatam, proposita etiam morte, VI. Adhuc autem ex ejusdem beati Leonis epi-
reservemus. In praecedenti autem testimonio multo- stola testimonium scriptis vestris inseritis, quoe ad
rum simul episcoporum utrum dictator, an scriptor Basiliuni dicit : Pie nobis et constanter utendum
erraverit, ignoramus: nequeenim inencycliis conti- {Forsan vivendum) est , nodum talium disputatio
netur, ut ipsi in scriptis vestris posuistis. INeque admittitur, eorum quas. divinitus deflnita sunt,aucto-
enim iotaunum aut apicem possumus commovere ritati derogetur. Etinfra: Necenim aliquam [Fomn
(a) Deesse his quidpiam videtur. Habd.
721 EPlSTOL.i: ET DECRETA. 722

adaliquam]disceptationemplenederinitarevoeanda ji^ut ad omnesfratresquiChalcedonensisynodo inter-

sunt, no ad arbitrium damnatorum ipsi de his vi- fuerunt,scriptadirigerem,quibusplacuissemihiquae

deamur ambigere, quae manifestum est per omnia a sanctis fratribus nostris de regula fidei conflrmata
propheticis et evangelicis atque apostolicis auctori- sunt, demonstrarem. (Hinc est quod Pulcherise Au-
talil)us consonare. (Qua; autem vel suporius definita gusta; iterum scribens, a.\l(Epist. 38) : Circa fratrem

divinitus, velinferius plene defmila asserat, ex ipsa autem meum veneratorem vestrum Julianum epi-
vel ex aliis ejus epistolis veslra Fraternilas penset scopum quantum debeat credere vcstra dignatio,
in quibus nunquam specialia gesta commemorari, apostolicse sedis sestimate judicio, cum in causa fldei,

sed solaqucB defidesunt prolataconfirmat.Unde in cui gloriosa Pietas vestra famulatur, vicem ipsi

his quoque verbis vigilanter iraprimilur[Fo>'Srtn ex- meam eatenus delegarim, ut ab ea quaj vobis debelur
primiturj, et quae plene deflnita dixerit attenditur observantia non recedens, me Pietati vestrse prae-
[Forsan ostenditur], cumdicit: Ne de his ipsis vi- sentare non desinat.) Causam quippe fldei memo-
deamur ambigere, qua3 manifestum est per omnia rans, nequaquam, Eatenus, diceret, nisi quidquid
propheticis et evangelicis atque apostolicis auctori- extra fldem ageretur, ex sj-nodo excludi voluisset.
tatibus consonare). Pensate, quffiso, fratres charis VII. Rursum per epistolam vestram dicitur , a
simi, si scripta Theodori propheticis et evangelicis D sede apostolica vos doctos, atque ab scrinio sanctae
atque apostolis auctoritatibus consonant, quffi re- Ecclesiae, cui Deo aticlore prccsumus, conflrmatos,

demptorcm nostrum iniquis ausibus Dominum ne- ne huic rei quae subpiae memorice Justiniano prin-
gant. Pcnsate si illa epistola propheticis et evange- cipe gesta est, consentire debeatis : atquc hanc
licis atque apostolicis auctoritatibus consonaro opitulationem excusationi vestrae adjungitis dicen-
videatur, in qua et hostis Ecclesise Nestorius defen- tes, quodin causae principio et sedes apostolica per

ditur, et defensor Ecclesise Cyrillus accusatur. Pcn- Vigilium papam, etomnes Lalinarum provinciarum
sate si illaTheodoriti scriptapropheticis,evangelicis principes damnationi trium capitulorum forliler
atque apostolicis auctoritatibus consonant ,
qure restiterunt. In quibus verbis attendimus, quod res
prius contra rectam fldem edita, ipse postmodum qucB provocare vos ad consensum debuit, a consensu
conversus damnat. Extremum quoque ssepe fati vos ipsa divellit. Latini quippe homines et Grfficitatis

Leonis adActium presbyterum testimonium pnnitis, ignari, dumlinguam nesciunt,erroremtarde cogno-

quo ait *
Ne patiatur sopitarum rerum certamen
: verunt; et tanto eis celerius credi debuit, quanto

afTerri, quarum retractator non nisi saerilegus inve- eorum quousque verum cognoscerent, a
constantia,
nitur.(Quod de quibus rebus astruat, ad eumdem p certamine non quievit; quorum consensum certe
** ausu prseci-
Aetium scribens ipse manifestat dicens : Nihil ab [recte] Fraternitas vestra despicerel, si

apostolicis unquam potero sentire diversum, ncc piti,priusquam verumcognoscerent, consensissent:

a mea ipse deviare sententia ; et quod sancto Spiritu at postquam diu ab eis laboratum est, et longc tem-
revelanle confessus sum, quodque mecum totius pore ad injurias usque certatum, hinc vestra Fra-
synodi professione prtedicante patefeci, aliqua va- ternitas penset quia tot labores repente non relin-

rietate commutem cum facilius mihi sit quibuslihet

: querent, nisi quae vera sint agnovissent. Quid enim
et suppliciis ab hoc mundo auferri, quam ab ea divini consilii fuisse credLmus, fratres ,
quod diu
quam generaliter credidi, professione mutari). Si Saulum omnipotens Deus repugnatorem suae fidei

ergo cuncta res quw relractari non debet, sola cst esse permisit, et sic eum suae fidei pr;cdicatorem

professio fidei, ille rctractator rerum eritsacrilegus, fecit, nisi ut cunctis, quibus per illum fuerat prapdi-
quiprofessioniejusfuerit diversus. Nam quod idom caturus, ostenderet, quia valde verum est Dei Evan-
beatus Leo solam in synodo professionem fidei sum- gelium, quod et tanta duritia inclinata praedicaret,
mo ardore custodiat, innumeris epistolis demons- ut dum ea audilores ejus quo3 ab illo contra fideles
trat, ex quibus pauca breviter perstringimus, ut in eis gcsta recolerent, repente eum ad fldem versum non
certior facta vestra Fraternitas colligat quam multaD sine evidenti ratione sentirent? Unde ipse quoque
taceamus. Hinc est enim quod Marcianum Augustum dum prosdica tionem suam debere facile ab infldelibus
scripto suo alloqnitur, dicens (Epist. 59) : Fratri recipi Domino diceret, ait : Domine, ipsi sciunt quia
autem meo Juliano episcopo noverit vestra Cle- ego eram condudens in carcere, et ccedens per syna-
mentia hoc rae proprie delegasse ut quidquid illic gogas eos qui credebant in (o (Act. xxii). Et cum
adcustodiam fideipertinereprobaverit, meonomine Galatas, relicta Evangelii regula, in Judaismi con-
vestrae fiducialiter suggerat potestati.(Hinc est quod spicereterrorem declinasse, suam eis priorem contra
Pulcheria; Augustae scribens, a.i\, (Epist. 60): Quod Evangelium duritiam retulit, et ab intentione per-
vero piissiraus imperalor ad omnes episcopos qui fldio! eorum mentes retorsit, dicens Audistis con- :

Chalcedonensi synodo interfuerunt, voluit me scri- versationem meam aliquando in Judaismo, qmniam
pta dirigere, quibus ea quae illic de fidei regula sunt supra modum persequebar Ecclesiam Dei, et expu-
definita flrmarem, libenter implevi). Hinc esl quod gnabum illam ; et proflciebam in Judaismo supra
Juliano episcopo scribens, dicit : Quod necessarium multos comtaneos meos in genere meo, abundantius
credidit clementissimus imperator, libenterimplevi, mmidator existens paternarum_mearum traditionum.
*
Nou exstat hcec epistola. " Neque haec adhuc exstat.
723 PELAGII PAP.i: 11 721
Cumautemplacuit eiquimesegregavU cleideromatris Kdicoaies: Doctrina vestrse reverendse sedis est per
mese, et vocavit per gratiam suam, ut revelaret Filium beatum Leonem, successoresque ejus, unde pauca
suum in me, ut evangelizarem illum in gentibus, con- commcmorare prresumpsimus, mortuum ab homini-
tinuo non acquievi carni et sanguini. Ecco, fratres bus damnari nullatenus oportere ;
(el tamcn nulla
charissinii, Paulusegregius doctor, quia diu vcrilati ejus testimonia subdidistis, quibus hanc sentenliara
restitit, inde ad confirmanda corda audientiuni in flrmaretis. Etenim quee avobis subjuncla sunt, retra-
ejusdem pra>dicatione veritatisadjutoriumsumpsit: ctalionem fidei fieri prohibenl, non autem damnari
ostendensprofeeto.quiafidem^cuitanto prius labore infidoles morluos contradicunt. Sed noque hoc bea-
restiterat, postmodum sine magnai ralionis certilu- tuni Lconom prajdecessorem nostruin quodam loco
dine non tenebat. dixisse meminimus. Quis autem nesciat, quod in nul-
VIU. Debet crgo perpendere vestra DOeclio, quia lo sibi ejusdem Leonis et beati Augustini prffidicalio

prajdecessorum nostrorum in tiac causa conscnsus contradicat? Ipse namque ad Bonifacium comitem
tanlo post inanis non fuit, quanto prius duris contra- seribens, ail {Epist. SO, sup. coll. a) : Si vera essent
diclionum laboribus insudavit. Sed his insuper fa- qux ab eis olijecta sunt Cfeciliano, et nobis possent
ctum Petri, qui el Paulum superat, vestra Fraterni- aliquando monstrari, ipsumjam morluum anathe-
tas ad memoriamreducat. Diu quipperestitit, ne adB malizaremus. Sed tamenEcclesiamChristi,qucenon
fidem gentes sancta Ecclesia sino circumcisione reci- litigiosis opinionibus fingilur, sed divinis altestatio-
peret, diu se a conversarum gentium communione nibus comprobatur, propter quemlibet hominem
subtraxit, Paulo attestante, qui ait : Cum veyiisset relinquere non debemus.) Eccemirabilis praedicalor
Antiochidm, in faciem ei restiti, quia reprehensibilis et scissionem Ecclesiae propterhominem vetat, etsi
e.rat. Prius enim qumn venirent quidam ab Jacobo, qua perversa deprehendat, eum quem publice de-
cum gentibus edebat ; cum autcm venissent, sulitrahc- fendebatCa>cilianum,se etiain post inortem anathe-
bat se, timens eos quiex circumcisione erant {Galat. i). matizare nonabnegat, quiavidelicettuncviventibus
Et Paulo post : Et cum vidissem quod non recte vere consulatur, cum culpa in fide perpetrata nce
amhularct ad veritatem evangelii, dixi Petro coram morte interveniente laxelur. Sivero hoc faciendum,
omnibus : Si tu cum Judxus sis, gentiliter et non dicere fortasseprsesumimus, hoc procul dubio faci-
judaice vivis, quomodo gentes cogis judaizare ? Qui mus, quod fieri vetamus. Theodorum quippe mor-
tamen ab eodem P aulo pos tmodum ratione suscepta, tuum sanctasynodus primaEphesina damnavit(Ac<.
dum quosdam conspiceret qui genliles adEccIesiam vi). Nam cum ab ejus discipulis dielatum ab illo sym-

venientes pondere servandaj circumcisionis onera- I

bolum eadera synodo fuisset prolatum, illico illic a
rent, dicit: Cur tcntatis Deum, imponentes jugum '
sanctis Patribus cuni auctore damnalum est. Et qui-
cervicibus discipulorum , quod neque patres nostri, dem ipsi sancti Patres in eadem synodo residentes
neciue msportare potuimus {Act. xv) ? Nunquid, fra- ad Dominum jam recepli sunt, postquam Theodorum
tres lectissimi Petro apostolorum principi
, sibi damnavere: et si damnari morluum non debuisse
dissimilia docentidebuit ad heec verba responderi ? dicimus, procul dubiomortuosaccusamus, et incipi-
Haec quffi dicis, audire non possumus, quia aliud ante raus conimittere, quod nitimur prohibere. Sed cur
prcpdicasti ? Si igitur in trium capitulorum negotio, diu et qua3 nostis loqiiimur ? EjusdemTheodori ex
aliud cum veritas quKreretur, aliud aulem inventa lihris illius dicla rcplicemus. El si Jesum («) Domi-

veritate, dictum est, curmutatio sententisehuic sedi numac Doum nostrum,quipost morlera vivere,imo
in crimine objicitur, qufc a cunctaEccIesia humili- quia vivere creditur, post mortem Theodorus posl-
terin ejusauctore venoratur? Non enimmutatiosen- posita dubitatione damnavit neque enira nostrafides
;

tenti£E,sed inconstantiasensus inculpa est. Quando patitur ut qui tot blasphemiis Redcraptori nostro
ergo ad cognitionem recti, intentio incommutabilis hostis exstitit, a vobis ulterius defendatur. Ipse

permaneat, quid obstat, si ignorantiam suam dese- quippe contra ApoUinarem in libro tertio loquens
rens, verbapermutet?De ipso quoque auclore om- J) ait (Sup. coll. 4):
nium Deo Scriptura attestante cognoscimus, quia X. « Quomodo igitur tu, cui superomnes maxime

dum consihum non raanet {Forsan mulat), ssepe decet mentium regimen, Olum qui ex Virgine natus
sententiam mutat neque enim inopinatus ei pro-
; est, Deum esse, et ex Deo consubstantialem Patri

ventus accesserat, cum de eo quem ipse ungi prcece- existimari dicis, nisiforte sancto Spiritui illius crea-
perat, dicebat : Pcvnitet me Saulcm wixisse regem in tionem iinputare non jubes ? Sed quis est Deus, et

Israel (I Reg. xv). Hoc quippe se facturum etiam cx Dco, et consubstantialis Patri ? Is ideni qui ex
tunc praescivit, cum eum quasi approbando prastulit Virgine natus erat, mirandum !) et qui por Spi-
(o

nec ad pcenitentiam quasiinopinatus doloraccossil, ritum sanctura secundum divinas Scripluras plas-
sed tamcn pcenitere se insinuat, quia non mutato malusest^etconfictioneminmuliebriaccepitventre?
eonsilio, ea quaj dudum dixerat de illo verba per- Inorat forsitan, quia mox quam plasmatus est, et ut
mutat. tempIuniDei essetaccepit: nontamenexistimandum
IX. In his autem testimoniis quje ex epistolis nobis est Deum de Virgine natum esse. » Et post
Leonis preedecessoris nostri posuistis, prsemisistis pauca : «Nec secundum tuam vocem pronuntiandum
(a) Locus corruptus. Forte, inspiciamus, si Jesum. Hard.
725 EP1ST0L,£ ET DECKETA. *:0

est, omnino ex Virgine natum Deum esse, et ex ^ Deum dicens (non enim resurrectionis scientia doce-

Deo consubstantialem Patri. » Et post pauca « Si : bat et Deum esse eum qui surrexit), sed quasi pro
igitur cum carne eum natum esse dicunt, quod miraculo facto Deum collaudat. » Ejusdem Theodori
autem natum est, Deus et ex Deo, et consubstanlia- ex coramento quod est in Actus apostolorum libro
lisPatri est, necesseest et hoccarnem dicere, quod prirao : « IUe autem dixit, oportere pcenitentiam
si non boc caro est, quoniam nec Deus, nec ex Deo, agentes eos pro crucis in iniquitate, et agnoscentes
nec consubstantialis Patri, sed ex semine David, et Salvatorem et Dorainum, et ommumauctorembono-
consubstantialis ei cujus semen est, non id quod rum Jesum Christum, quoniam per ista pervenit et
natum est ex Virgine, Deus, et ex Deo, et consub- assumptusestdivinanatura,in[ipsum]Spiriluquideni
stantialis Patri. » fidem suscipere, et ejus discipulos fieri ante omnia
Et post pauca Non Deus Verbum ex Maria na-
: « ad baptisma accedentes, quod et ipse tradidit nobis,

tus est, natus autem est ex Maria, qui ex semine est reformationem quidera habens inspiralionis[pr8efor-
David non Deus Verbum ex muliere nalus est. » Et
;
mationem q. h. sperationis] futurorum, in noinine
iterum « Quod edictum est enim Ducebatiir a Spi-
:
autem celebrandum Patris et Fihi et sancti Spiritus.
ritu (Matth. iv) aperte hoc signiticat, quod ab eo Hoc enira quod est Et baptizetur unusquisquc iii:

regebatur, ab eo ad voluntatem [virtutem] proposi- o nomine Jesu Christi [Act. ii) non hoc dicit, ut voca- ,

torum confortabatur; ab eo ad hcEC quffi oportebat tionera quaj in nomine Patris et Filii et sanctiSpiri-

diicebatur, ab eo quod decebat docebatur, ab eo cogi- tus est, relinquenles, Jesum Christum in baptismate

tationibus roborabalur, ut adtantum certamensuf- vocet; sed quale est hoc, quod in Moyse baptizati
ficeret, sicut et beatus Paulus dicil Quicunque'mim : suntinnube et in mari (f Cor. x), ut diceret quia
Spiritu Dei aguntur, hi sutit filii Dci (flom. vni). » sub nube et in raari ^Egj-ptiorura separati sunt, li-
Idem CHJus supra : « Dicant i.^itur nobis omnium berati eorum servitute, ut Moysis leges attende-
sapientissimi, si pro sensu Domino Jesu Christo qui rent ; tale est, et baptizetur unusquisque in no-
est secundum carnem, divinitas factaesset, sicutdi- mine Jesu Christi ut cum ad ipsum accessissent
:

cunt, quid sancti Spirituscooperatione adlia^cCbri- tanquam Salvatorem, et omuium bonorum aucto-
stusindigebat '?Nec enim unigcniti divinitas Spiritu rera, et doctoreni veritatis, ab ipso utpote auctore
indigebat ad justificationem, Spiritu indigebat ad bonorum et doctore veritatis vocareutur, sicut om-
vicendum diabolum, Spiritu indigebat ad operanda nibus horainibus quamcunque sectam sequentibus
miracula; Spiritu indigebatut doceretureaquae de- consuetudo est ab ipso dogmatis inventore vocari,
cebat peragere Spirilu indigebal ut immaculatus ut Platonici, et Epicurei et Manichaei, et Marcio-
;
p ,

appareret. » nistw, et quidem [si quidem] tales dicuntur. Eodem

Et post pauca Ac si dicat Jesus Ego quidera,
: « : enim modo et nos nominari Christianos judicave-
quem videtis, nihil quidem faeere possumsecundum runt apostoh. »

meam naturam, cumliomosim, operorautem, quia Ejusdem Theodori in libris de incarnatione :'«
Plus
in me manens Pater omnia facit (Joan. siv). Quoniam inquietabatur Dominus, et certamen majus habebat
enim et ego in Patre, et Pater in me [Ibid.], Deus ad auimoe passiones, quam corporis; et meliori

autem Verbum unigenitus Dei in me est, certum est animo libidines vincebat, mediante deitate ad per-
quod et Pater cum ipso in me manet, et opera facit. fectionem. Unde et Dominus ad hcec maxime insti-

Etnonest mirandum deChrisfo hfec existimari, cum tuere videtur cerlamen. »

evidenteripse de cseteris hominibus dicat: Qui dili- Item ejusdera in libro contra Synusiastas, vel
git me, meum verbum observet: et Pater diliget eum, Apollinaristas : « Sed si caro erat, inquit, cruciflxa,
et ad eum veniemus, et mansionem apud ipsum facie- quoinodo sol radios avertit, ettenebrre occupavcrunt
mus [Ibid.]. » Et iteruni « Seiebat subtiliter, ut no-
: terram omnem, et terrse motus, et petr<fi scissip siint,
tam quidem faceret gentibus pietatem, pateretur et mortui surrexerunt (Matt. xxvii)? Quid igitur
autem laborantium infirmitates, et sic ad efTectum J) dicant et de tenebris in jEgypto faclis temporibus
suam voluntatem educeret :.et justificabatur inde, Moysis non per tres horas, sed per tres dies (Exod.
et iramaculatus oslendebatur, sive reparatione
. x) ? Quid autem propter alia per Moysem facta mi-

[pejorum], sive custodia mcliorura, sive etiara pau- racula, et quse per Jesum Nave, qui solera stare fecit
latim ad meliora profectibus. » {Josue x), qui sol temporibus Ezechiae regis et contra
Et post pauca ejusdera Theodori ex commento naturam retroversus est (IV Ueg. xx) ; et de Elisaei

secundum Joannera « Dicil ad Thomam Inferditji-

: : reliquiis, qua; mortuum suscitaverunt (IV Reg.
tum tuum huc, etvide manus meas, et porrige mannm xiii)'? » Ejusdem ex libro octavo de Incarnalione :

tuam, etmittein latus meum, et noli esse incredulus, «ManLfestumautemestquod unitasconvenit: per eam
sed fidelis {Joan. xx). Quoniam, dicit, non credis, et enim coUecta; natur», unam personam secundum
tactum solum sufficere tibi ad credendum putas, unitatem effecerunt. Sicut enim de viro et muliere
(hsec enim dicens non me latuisti) tange manu, et dicitur, quodjam non sunt dito, sed una caro (Genes.
cape experimentura, et disce credere, et non diffi- II ; Matth. xixi ; dicaraus et nos rationabiliter secun-
dere. Thomas quidem cum sic credidisset, Dominus dum iinitatis rationem, rpiod non sunt duw perso-
meus et Deus meus, dieit, nou ipsum Dominum et nai, sed una, scilicet uaturis discielis. »
 PELAGII PAP^ 11 6-28

Et post pauca Qiiomodo igitur homo et Deus

: «
^ nentem, tanquam emditus sermocinator, et in An-
unum perunitatemessepotest? qui -vivificat, et qui tiochia Syriae in ecclesia alloquens, sic dixit Ho-
vivificatur; qui salviQcat, et qui salvificatur; qui mo Jesus, quid est enim homo guod memor cs ejus ?
ante sascula est, et qui esMariaapparuit?)» Ejusdem (Psal. viii); Apostolus autem, de Jesu dictum fuisse
es interpretatione s^nnboli trecentorum dt'cem et hoc, dixit : Eum enim qui paulo minus ah angelis mi-
octoPatrum « Sed Christum quidem secundum
:
noruius vidimus, inquit, Jesum Hebr. ii). Quid
est,
(

assumptam servi formani, eum autem qui eam as- ergo? Ilomo Jesus simililer omnibus horainibus,
sumpsit,superomuianominansDeum;intulittamen nullam habens differentiam ad homines ejusdem
hoc secundumconjmictioiu^^m, ul persignificationem gencris, prajter ea qua? gratia ei dedit. » Quibus
nominum naturarum manifestam divisionem faciat. Proclus Constantinopolitanse urbis episcopus rescri-
Nemo igitur, neque eum qui secundum carnem ex bens, ait (Sup. coll. 5, conc. v) : Fugiamus turbu-
Judfeis est, dicat Deum nec iterum Deum [AL, : lentos et coenosos fallaciee rivos, septa Dei [sectas
Dominum, nec ne iterum Dominum] qui est super Deum] impugnantes : dico Arii furorem dividenteiu
omnia, seeundum carnem ex Judwis. » individuam Trinitatem, Eunomii audaciam circum-
Item ex commento ad Hebreeos « Jesum
epistolse : cludentem scientia incomprehensibilem naturam.
enim dicit a Nazareth, quem unxit Deus Spiritu sancto B Macedonii rabiem separantem a deitate inseparabili-
et virtute (Act. x) : qui autem de Spiritu unctus est, ter procedeatem Spiritum, et novam istamblasphc-
oninimodo aliquid inde assumpsit. Quis autem furens miam quie Judaismi multo ampliussuperatblasphe-
dicat, de Spiritu aliquid assumpsisse divinam natu- miam, introducentes, nam illi quidem cum Filium
ram? » Et itcrum : « Certus quidem et ipse, Filium negant, fraudant ranio radicem; isti vero cum qiii
Dei se non secundum divinitatis dicens nativitatem, est negantes, alterum [Al., eum qui est Filius dene-
sed secundum quod domesticus Dei erat : per quod gant, fraudantes ramo radicem, isti vero ei qui est
filii Dei, per voluntatem [virtutem] domestici Deo alterum] introducunt, detrahentes sinceram nalu-
constituti homines, interim vocabantur. « ram. (Rursus de hujus errore Joannes quoque An-
XI. Ha>c de innumeris pauca prffitulimus, ut quasi tiocheiue Ecclesise antistes ait : Multo autem tempo-
per foramen angustum, quam nimium baralhrum re perseverans Theodorus, persuasitmultis et Nesto-
intus lateret, moustraremus. Ecce quales plus quam rio, quod Christus Filius Dei vivi, qui de sancta vir-
decem millia librorum Theodorus scripsisse perhibe- gine Maria natus est, non est qui ex Patre natus est
tur. Pcnsate, qureso, si non tanto acriora tormenta Dcus Verbum consubstantialis Genitori, sed homo
promei'uit, quanto pluriora conscripsit. Sedhajc illius pro qualitate sua3 voluntatis ex Deo Verbo coopera-
dicta quse prolata sunt, utrum ejus sint, fortasse du- '
tionem suscipiens.) Rursus de ejus errore Cyrillus
bitalur. Patrum, si placet scripta proferamus : ita ad Lamponem presbyterum scribens, ait : Cum apud
apud vos libros ejus, quos de perfidia illius testes ^EIiam commorarer, vir aliquis ex his qui nobiUter
deduximus, deductis insuper testibus affirmrimus.Ar- militant in palatio, epistolam multorum versuumet
meniae quippe episcopi Proclo Constantinopolitanaa grandem obtulit mihi signatam, quam se dicebatac-
urbisepiscopolibellos conlraTheodorumporrigentes, cepisse ab Antiochenis orthodoxis ; subscriptiones
dicunt Fuit autem aliquis pestis
(Sup. coll.
b) : autom erant in ea plui-imorum clericorum et mona-
homo, magis autem fera, hominis habens
[pestifer] chorum et laicorura. Accusabant autem orientales
formam diabolicam, mentito nomine Theodorus, qui episcopos, quasi tacentes quidem Nestorii nomen,
schema et nomen cpiscopi habuit, in angulo et igno- et dissimulantes ei adversari, transeuntes aulem ad
bili loco orbis terrarum latitans, in Mopsuesleno Tbeodori Codices de incarnatione factos, in quibus
Cilicise secundffi vili oppido, vere quidem etprincipa- mullo pejores nefarise blasphemise [Nestorii blasphe-
liter a paulo Samosateno descendens, licet Photino miis] positae sunt : pater enim fuit Nestorii perfidi,
et caeteris haeresiarchis in libro de Incarnatione Do- qui et ilhus mala locutus, irapius et in his factus est.

mini nostri Jesu Christi, in toto suo proposito ipsis J) Rursum de idem Cyrillus Alexandrinae
errore illius

verbis inveniatur usus, et si quid pejus. Iste per ma- urbis episcopus ad Acacium Melitense urbis episco--
chinationem et audaciam et errorem diaboli volebat pum scribens, ait : Non oportebat latere Sanctitatem
omnes homines acuta sua sicut colubri lingua, et vestrara, aut forsitan cognovit, quod omnes orien-
veneno quod sub lingua aspidis est, deperire. Et in- tales religiosissimi episcopi in Antiochia convene-
terim quidem retincbatur suo latibulo, timenspote- runt, cum transmisisset eis tomum duminus meus
statem eorum qui a magno Deo et Salvatore nostro sanctissimus Proclus bonorum plenum intellectuura
Jesu Christo potestatem acceperunt calcare super et rectorum dograatum. Erat enim ei ratio raulta et

colubros et scorpios, et omnes virtutes inimici (Luc. loiiga de dispensalione Domini nostri Jesu Christi.

x) : dico autem sanctos apostolos, et qui consequenter Supposuit vero capitula queedam collecta e Theodori
ab his susoeperunt, martyres et confessores et epi- Codicibus, quae consonantem Nestorii perfidiis intel-
scopos et caeteros sanctos. Invento autera, nescio lectum habent, et adhortatus est eos etiam illa ana-
quomodo, tempore, ccepit repere et extra fines suos, thematizare.
I
fiduciam gerens et hi parochiam ad eum non perti-
729 EPISTOLiC ET DECRETA. 730
XII. Rursu? de errore illius [Rabbnla] Edessenee ^ cat [ffefc)". t], ferre eum omnia dicens verbo suse
Ecclesite antistes ad beatum Cyrillum scribens, ait purificationem nostrorum fecit peccato-
virtutis, qui

Jam vero quidam unitatem secundum subsistentiam rum, et ad dexteram paternee majestatis cons^dit;
omnibus modis abdicant. Jlorbusenim aliquis subla- de quo ad Colossenses scripsit epistola Quod in eo :

tens iuveteravit Orienti, immedicabilis modo vulne- omnia creata sunt, quse sunt in cmlis et in terris, visi-
ris depascens Ecclesi<e corpus, apud aliquos quasi stu- bilia et invisibilia, quod per eum creata sunt omnia
diosos, el supercilia extollentes eruditione, latenter [Coloss. ij, bunc non incarnatum Verbum sicut ,

honoratus. Episcopus enim quidam provinciae Cilici;e evangelicis vocibus edocti sumus, sed hominem per
Tbeodorus, vir verisimilis dicendi, et potens suadere, \itse. provectionem et passionum perfectionem con-
aliaquidemsupratribunalide Ecclesiae statu [ccclesia junctum Deo Verbo, omnibus. Et
scripsit stultus in

statim] dicebat ad populi placentiam , alios autem hajc in mysticis sermonibus ausus est.
laqueos [perditionis] in scriptis ponebat, qui in prin- XIV. Contra errores ejusdem Theodori ,
piae re-
cipiisquorumdamejus Codicum auatbemate cireum- cordationis Theodosius et Valentinianus legem pro-
cludebat iuspicientem non manifestare aliis scripta. mulgantes, inquiunt: Debitam a nobis veneralionem
Iste primus esposuit, non esse vere Dei genitricem piissima; doctrina reddentes, eos qui ausi sunt con-
sanctam Virginem, tanquam Deo Verbo non susci- B tra Deum inipie conscribere, debitae condemnationi
pientem secundum nos nativitatem. (Et post pauca : subjicere, et nominibus dignis vocari oportere esi-
Nec enim dicunt, secundum substantiam, vel secun- stimavimus. Justum igitur circumdari eos confusione
dum subsistenliam unitum esse Deo Verbo hominem, suorura peccatorum, et in tali vocabulo permanere in
sed bona voluntate quadam tanquam divina natura
, mor-
ffiternum, quatenus nec vivi liberentur, et post
non suscipiente alterum modum unitatis propter non tem perraaneantcontempti. Igitur doctrinaTheodori
circumscriptibilem. Iste disit Dominum nostrum et iNestorii impiorum et pestiferorum visa est nobis

Jesum Cbristum non oportereadorari sicut Dominum, abominanda esse sirailiter autem et omnes qui se-
:

sed relatione Dei honorari sicut imaginem quamdam : quuntur eonim errorem, et consentiunt eoi'um im-
magis autem manifestius secundum eos dicere, sicut, pietati, justum est ipsos eamdem nominationemrae-

instar aliquid relatione assidentis da?monis. Iste et reri, et confusionem indui, ut non Christiani, sed

carnem Domini pronuntiavit nibil omnino prodesse, Nestoriani nominentur; ne dum nominantur Chri- ,

dissipans Domini vocem, qusB est Caro nihil prodest : stiani, ex ipso inveniantur decorati vocabulo, longe
{Joan. vi). Iste et apostolos dicit non cognovisse conslituti a Christianorura propesito, et alienati a
Christum quod Deus erat; sed supra fidem quae est p recta et immaculata (ide. Et post pauca : Si quis prae-
in bomine tedificatam esse Ecclesiam (Matth. xvi). terierit pr^sentem nostram sanctionem, ut Theo-
XIII. Rursum de errore illius Hesychius Hieroso- doro et >iestorio assenserit, et illorum socios imitatus
lymornm presbyter, ecclesiasticas Historice scriptor, fuerit, post gladii ultionem omnis ejus substantia
ait Ita Photinum multis ante eos sfecuhs Theodorus
: fisco addicatur. (Rursum contra errores illius, pisB
quidam prajcipue iniitatus est, malitiosus quidem recordationisTheodosius et Valentinianus legera pro-
loquendi et linguaparatissimus, et ipse tamen insta- mulgantes, inquiunt : Nemo habeat, aut legat, aut
bili voluntate, qui huc et illuc inclinans ferebatur. scribat, aut proferat Nestorium, seu illius libros, vel

Clericatui enim Antiocheno a prima astate connume- Codices omnino inutiles [nocibiles] ; vel ipsius Nes-

ratus, et bene conversari poUicitus, ad sa^culares li- torii, vel alteiius, et maxime Nestorii adversus solos
bidines reversusiterura delectabatur. In omnibusau- Christianos conscripta, aut Theodori : sed unusquis-
tem bonis imilabilis et beatus vir Joannes Constanti- que habens tales Codices, publice illos proferat, et

nopolitanus episcopus scripsit epistolara, quse usque in conspectu oranium igni tradat.)
adhuc in eodicibus legitur, et a pejore ad meliorem XV. Et si adhuc fortasse post tot prolatas Patrum
panitentiam euni transferre prsevaluit; et iterum contra illum sententias vestra Fraternitas dubitat.
bene conversari, iterura in clericatu esse coepit. EIJ) Theodoreti libros legat, in quibus dum contra Cyril-
Antiochia relicta, in Tarsum transmigravit , ex lura Alcxandrinee urbis antistitem eura defeudere
qua in Mopsuestiam transiit , ordinatus in ea nititur, verius accusat, dicens : « Interpretationem
episcopus, nondum Deo volente manifestam im- Cyrillus accusat octavi psalmi, et arguit hrec verba
pietatis illius prsedicationem fleri. Prima autem diviniTheodori : Consideremus igitur, quis esthomo,
eiementa suse doctrinoe ex Judaico vaniloquio inci- de quo stupescitetmiratur quodunigenitusdignatus
piens, Codiceminpropbetiam psalmorumconscripsit, est ejus memoriam et visitationem facere. Sed quod
onmes de Domino prffidicationes [Forsan prajdictio- quidem non dictum estde omnihomine, in superio-
nes] abnegantem culpatus vero et periclitatus, con-
: ribus demonstratum est; quod autem [Al., nec] de
traria sibi dixit,non ex voluntate, sed compulsus ora- uno quolibet, et hoc certum est. » Deductas itaque
nium querimoniis ; et Codicem ipsum delere pollici- tot testibus blasphemias has ejus esse quis dubitat?
tus, latenter conservabat Judaica; impietatis viati- Et tantis blasphemiis illius cognitis,eum damnatum
cum. Et post pauca : Christum enim Jesum generis jure quis neget?
nostri Salvatorem et Dorainum (quem splendorem XVI. Discusso ergo primo de Theodori damnatione
paterna: gloriee et imaginem substantire Paulus vo- capitulo, nunc ad dicta epistolce Theodoreti [Ibse]
731 PELAGU PAP.4: II 73;!

iudaganda transeanius, cujiis tota series si solerler ^ cta synodus tantae falsitatis crimen sustineat. Vestras
aspicitur, sancto> Clialeedonensi synodo quam sit ad- tidei fundamentum lenemus, ne poslquam sancta
versapensatur. In gestis namque ejusdem si,Tiodi et prima Ephesina synodus quasi venalis arguitur,
scriptisLeonisCj-rillusprffidieaturjinepistolaveroilla Chaicedonensis etiam (quod absit) culpa vavielatis
Tlieodoreti (a) Cyrillus in Apollinaris dogma corruens notetur : quse ut in verbis suis quantae sit concordise
reproliatur: scriptiim quippe inea est : « C^Tillus au- clareat, necesse est ut vestra Fraternitas ubi sit com-
tem libros Neslorii volens destruere, lapsus est et in- pleta cognoscat. Onines namque novimus quod ,
iii

ventus est in Apollinaris dogma cadens. » In geslis synodo nunquam canones , nisi peractis definitioni-

Neslorius ut Hedomptoris nostri adversarius jure bus tidei, nisi perfectis synodalibus gestishabeantur,
damnatus ostenditur verbis vero epislolae dani-
;
ut servato ordine cum prius sjmodus ad tidem corda
natus injuste memoratur. Sic quippe in ea dicitur :
oedificet, tunc por regulas canonum mores Ecclesiae
« Antequam in synodo adveniret reverendissimus ac actusque componat.Vigilantiergo cura respicite, quee
sanctissimus archiepiscopus Joannes , Neslorium ex in sexta illius aelione sanctae fidei professio consum-
episcopatu de[)osuerunt ,
judicio et inquisitione non matur ; moxque in septima ad institutionem jam
facta. » lu gestis synodi in Dei et Domini nostri una fidelium regula canonum flgitur. 1'lterioribus vero
persona duas naturas Cyrillus confessus ostenditur; B actionibus nihil de causa fidei, sed sola negotia pri-
in Verbis cpistolseunam naturam tradere dicitur, at- vata versantur. Quod cum responsales vestri ita esse

que ab hoc sensu correptus vix resipuisse narratur. ambigerent, curoe nobis fuit ex prolatis multis hoc
In gestis synodi anathemafizatusNestoriusetiam post Codicibus demonstrare. Nos tamen hac de re nuu-
mortem dicilur; in verbis vero epistolffi etiam posl quam dubitari posse credidimus, quia et eadem se-
depositionem suam, pro solo civium suorum odio ad ries sic se insinuat, ut credi aliter contradicat.

civitatem suam non redisse perhibetur. Sic quippe XVIII. Primum quidsm, quia (sicut dictum est) dum
illic scriptum esl : « Nestorius autera quia in su;e eral deflnita lidei regula in actionesexta ostenditur, ordo

odio civitatis, et virorum quiin ea sunt masimorum, causoe indicat , ut in actione subjuncta canonum
illuc revei'ti non potuit. » In gestis ac deiinitionibus forma sequeretur. Secundum vero est, quia et in ac-
sjmodi unus Filius Jesus Christus dicitur; at juxta tionis sextffi terminumjamcanonum norma praeliba-
doctrinam Theodori atque Nestorii Deus tacetur. Et tur, dum illic a principo venerabilibus episcopis di-
in gestis synodi nusquam Theodonis veritatis doctor citur: Aliqua sunt capitula, quse ad honorem vcstrffl

dicitur; in verbis vero epistola; idem, cujus blasphe- reverentioe vobis reservavimus, justum existimantes
mias supra protulimus, veritatis doctor clamatur : hasc a vobis regularitcr per singula synodum firmari
qui nimirum si vera dixit, falsa erunt qnre de veri- '
[potius per synodum formari], etc. Prffilibatione ita-
tate s}'nodus protulit. Quisquis igitur qui epistolam qiie sexta; actionis ostenditur quia jure constitutio-
qua2 Ibaj dicitur, ostendere quod sit de synodo niti- nes canonum non nisi in septima continentur. Quid
tur, quid aliud quam gesta ejusdem sjTiodi destruere enim supererat quod perfecta fidei professione fieret,
conatur? Si enim sibimetipsis diversa sunt, nulla nisi ut quorumdam fldelium actiones illicitas sancta

ja-ocul dubio auctoritate subsistcnt, quia cpiffi se im- synodus positis regulis judicaret? Quamvis si soler-

pugnando destruunt, alios ffidificare non possunt : ter aspicimus, canonum regulas positas non, sicut
si sibimetipsis diversa sunt, nulla flrmitate convales- putatur, in septima, sed intextas sestse actioni inve-
cunt, Duminoattestantequiail: Berjnuin inse dieisum nimus. Nam ciim in eisdem constitutionibus sancien-
non stahit {Luc. xi). Sed absithoc, absit ab illo vene- dis non dies, non imperium ponitur, non qui reside-
rando concilio , ut sibimet eontraria sapiat ; et vel reut, describuntur, procul dubio cum non consueto
superiora subsequentibus discordia praferat, vel iii- exordio coepta? sunt, quia prsecedenti actioni sub-
feriora prKcedcntibus impugnatura subjungat. San- nexaj sunt demonslratur. Quia vero in actione sexta
cta enim fldes, quaj uno illic spiritu accepta est. fldei causa perflcitur, ipsa episcoporum omnium gc-
uno sensu credita, una prw-
est et fide [Forsan, voce] j) nerali subscriptione decIaratur.Nam quipostsubscrip-
dicata. Idcirco in cunctis mundi partibus forma no- serunt sententiam, cuncta quae de fide agenda fue-
stroe professionis facta est, quia in precantium voci- rant, nnitatestati sunt. Unde et in causis postspecia-

bus sibimet ipsa dissimilis non est. libus, nudis tantummodo verbis loquuntur, atque ea
XVII. Sed cur tantummodo sanctam Chalcedonen- qu;e docernentes dixerant, nulla supposita subscrip-
sem synodum convelli dicimus, si auctoritatem huic tione firmaverunt. Qufa [Forsan Qui] reverendissimi
epistolffi reprobemus? Qu,?e nimirum si vera creditur, episcopi ita in actione sexta omnia qua3 de fide agen-
etiam tota sanctw Ephcsina; synodi fldes ac reveren- da fuerant, cognoscebant ; ut, sicut illic scriplum

tia dissipatur. Ha?c qiiippe ait quod in ea Cyrillus ,

est clamarent : Supplicamus, dimitte nos, pie impe-
pra?miorum medicamine sapientum oculos escaeca- rator, dimitte nos. (Quodque non pro flde, sed pro
vit. Quid ergo illic de veritate certum dicitur, ubi ipsa specialibus causis detenli sunt ,
principali illic

veritassacerdotibus venditaessft perhibetur? Sed quis respousione monstratur, cum dicitur : Sacratissi-

hoc dicere, qiiis hoc consentiat patienter audire? Ro- miis et piissimus dominus noster Marcianus Au-
probetur ergo una epistola mentiens, ne utraque san- gustus ad sanctam synodum dixit : Laborastis

(o) Legendum oranino Ibx , cujus sunt verba quee mox alferuntur sup. coll. 6.
733 EPlSTOL.t ET DECRETA. 734

multo spatlo fatigationem perpessi : sustinet autem \ vero et apud eosdem episcopos qui in Chalcedone
tres aul quatuor dies adhuc, et prffisentibus magni- resederunt, in veneratione synodus nonnisi usque
ficentissimis judicibus nostris, singula cpiaecunque ad fidei definitionem fuit, perhoc aperle ostenditur,
vultismovere, competensadepturi solatium[A/., au- quod plerique Grceci antiquiores Codices continere

xiliumj.) Qui igitur ad singula quaque vellent mo- synodum nonnisi in sex actionibus subjunctis cano-
tura retenti sunt, licet [Forsan liquct] quia nequa- nibus demonstrantur, ut omnino C£etei'aqucB privato
quam ultra actionis sextse terminum pro fldei causa studio fueranl mota, non habeant. Unde et encyclia
restiterunt fremanserunt]. hsec ita esse testantur. Nam Leone Augusto Alypius
Sed cur dc his extensa ratione agimus, qui tanta episcopus Caesareae Cappadocia; scribens, ait {Iii 3

praedecessoris nostri beati Leonis auctoritate fulci- part. Chalced. con., c. oO) : flis itaque sic se haben-
mur ? Ipse. namque, sicut multa superius epistola- tibus, vestrfe Pietati significo, quia ea quidem quse
rum ejus attestatione docuimus, gesta multiplicia particulariter examinata sunt, et quae [atque] gesta
causarum specialium reprobando, auctoritatem sy- a sanctis episcopis in Chalcedonensi civitate coUe-
nodiinsolafideidefinitioneconstrinxit.Hincestenim ctis, non legi neque enim a sancta; memorice tunc
;

quod peracta synodo cunetas nobis suspicionum ne- episcopo Thalassio, qui interfuit sancto concilio,

bulas tergens, aperte ad Maximum Antiochence sedis B aliquid huc amplius est allatum ex his quae gesta
antistitem scribit, dicens (Epist. 62) : Si quid sane noscuntur, sedtantummodo definitionem expositam
ab his fratribus, quod ad sanctam synodum vice ab illo sancto concilio ab eo delatam inspexi.) At-
mea misi, prseter id quod ad causam fidei pertine- testante ergo Alypio episcopo perdocemur, quia
bat, gestum esse perhibetur, nullius erit penitus fir- praeter causam fidei nihil de synodo in veneratione
mitatis, quia ad hoc tantum ab apostolica sede sunt Thalassius tenuit qui illic et praeter causam fldei

directi, ut excisis hteresibus, catholicse essent fidei episcoporum negotiis privatis interfuit. Si igitur in
d^ensores. Quidquid enim prseter speciales causas actione sexta professio fidei consummatur, moxque
synodalium conciliorum ad examen episcopale de- canonum regula figitur; si beatusLeo negotiis, quae

aliquam dijudicandihabererationem.
fertur, potest illic privatemola sunt, contradicit si hoc quod ul- :

(Sed solent nonnulli dicere, hsec eum pro Anatolii tra fidem gestum est, nec is qui fecit Thalassius
Constantinopolilance urbis episcopi pnesumptione cur nos haereticam epistolam retractasse re-
tenuit ;

dixisse : qui si et res gestas, et ea quse prehendimur, qui hac in re cunctorum nos praece-
nunc protu-
limus epistolce verba considerant, suspicari protinus dentium auctoritate roboramur? Et quamvis ab ea-
falsacessant.Naniquecumpra;dictusConstantinopo- „ dem epistola alienum se Ibas respondeat quamvis ;

litanse urbis episcopus novum aliquid conaretur ar- quia approbata sit, aut difficulter, aut nullatenus
ripere, constat illic ei legatos sedis apostolicre cum demonstretur, licenter tamen unusquisque eam re-
summaauctoritatisIibertaterestitisse(Ac<.xvi).Quod prehenderet, etiamsiepiscopi in eodeni concilio re-
et factum in synodo legitur, et ejusdem synodi ad sidentes suis illam subscriplionihus approbassent
prcBfatunipra>decessoremnostrumepisto!isapproba- quia postquam, beato Leone scribente, jus retra-
tur. A sa^pe fato auteni eodem prffidecessore nostro ctandi et dijudicandi conceditur, etiam si qua esse
adMaximum, sicut praediximus, novimus scriptum: poterat eorum qui interfuerant in privatis negotiis
Si quidsane abhis fratribus, quos ad sanctam syno- auctoritas, vacuatur.
dum vice mea misi, prtieter id quod ad causam fidei XX. Discusso itaque secundo capitulo, lertium su-
pertinebat, gestumesse perhibetur,nu!liuseritpeni- pei-est, quod tanto debemus in brevitate constrin-

tus firmitatis, quia adhoc tantum sunt ab apostolica non crcdimus

gere, quanto et vos nobis haec in re
sede direcli, ut excisis hceresibus, catholicae essent Neque enim Theodoreti omnia scripta
resultare.
fidei defensores.) Si ergo de Anatolii causa loquens, damnamus, sed sola quse contra duodecim Cyrilli
hoc quod a vicariis suis actum in synodo fuerant, re- capitula, sola quse contra rectani fidem aliquando
darguit; nimirum quiacontradixerant,reprehendit. £) scripsisse monstratur quae tamen et ipse damnasse ;

Et quis haec vel stultus sentiat ? Dum constat quod cognoscitur, quia in sancta Chalcedonensi synodo
hac de re beatus Leo Anatolio conquerenti, multa vera confessus invenitur. iSam quomodo post erro-
in vicariorum suorum, quia contradixerant, laude rem recte sapiat, et ea quae prius scripserat, et ea
rescribat lEpist. 33) : cujus epistolce nunc idcirco quae inClialcedonensisynodo ab illo sunt gesta, ma-
verba non ponimus, ne volumen hoc immoderatius nifestant. Ipse namque Neslorio scribens, ait {Col-
extendamus.Cum vero et subjicitur : Quidquid enim lat. 3) : « In his qua; in tuam Venerationem injuste
prspter speciales causas synodalium conciliorum ad atque inique prolata sunt, nec si niihi quis utram-
examen episcopale defertur, potest aliquam dijudi- que manumabsciderit,poteropraebereconsensum.i>
candi habere rationem, (aperte nobis licentia tri- Aemerio [Al. Himerio] quoque Nicomedia; episcopo
buitur, ut quidquid illic extra fidei causas de perso- scribens, ait {Epist. 71 synod.] : " Damnatione vene-
nis gestum est, retractetur. Specialis quippe syno- randi et sanctissimi episcopi Nestorii qute facta dici-

dalium conciliorum causa est fides. Quidquid ergo non debemus praebere consensum.» (Ad Alesan-
tur,

prajter fidem agitur, Leone docente, ostenditur, drum quoque Hierapolitanum episcopum scribens,
quia nihil obstat, si ad judicium revocetur. Quia ait; (' Et ante tu» Sanctitati praedixi, quasi domini
735 PELAGII PAP.E 11 730
mei venerabilis et suiictissinii episcopi Nestorii t'ue- ^ nibus fruebatur. » (Et post alia : k lesus Christus,
rit dogma damn.itnni, nec ego cum his qui facinnt iininit, heri et hodie, ipse et in Quomodo igi-
sxcula.
communicabo.») Ad -Mexandrum vero Syria? Puke- tnr, sapientissimi, debemus advertere quomodo ,

stinorum prsesulem scribens [li], ait : <i Existimo pra3 idem ipse heri et hodie et in sajcula, et temporaU-
omnibus maxime satisfactum esse domino meo san- ter et oetei-nus, et in tempore et super tempora : nam
ctissimo ac venerando Joanni episcopo, quod nulla- si aeternus est, temporalis non est, et si in tempore
tenus acquiscamin damnalione domini mei sanctis- est, super tempus non est. » Et rursum in Domino
simi et venerandi Nestorii episcopi pr»bereconsen- Deo nostro Jesu Cbristo deitatis et bumanitatisquasi
sum, qu;e in Tbarso et in Epbeso facta est. » (Qui unitatem astruens, ait : « Naturas discernimus Dei
postmodum tamen cum resistentium certamine a Verbi naturam integram dicimus, et personam sine
;

sancto Chalcedonensi concilio admissus, aperto ana- dubitatione perfectam ; nee euim sine persona fas est
tliema in Nestorium protulit; seque ortbodoxum, asseverare substantiam perfectam quoque buma- :

ipso bKretico reprobato, monstravit. Dudum namquc nam naturam cum sua persona simibter coufitemur.
sanctae Ecclesiaj diversa sentiens, et contra beati Cum vero ad conjunctionem respicimus, tunc de-
Cyrilli duodecim capitula scribens, ait (In 3 part. mum unam personam merito nuncupamus. ») Quis
concil. Ephes. ad 3 anathem.) : » Sanctam Virginem B hrec, fratres charissimi, plena omni impietate non
OcOToxov, id est, Dei genitricom vocamus, non quod videat "? A quibus tamen constat quod se post-
,

Deum peperitper naturam[natura], sed quodhomi- modum ipse correxit, qui in sancta Cbalcedonensi
nem ediderit conjunctum Deo, quem ipse forma- sj-nodo Nestorium anatbematizare consensit. Quis
vit. ») Et post pauca :« Si naturalis conjunctio facta non videat quanta temeritate plenum sit Theodo-
est forma^ Dei et forma? servi, invenietur legislator reti scripta superbiendo defendere quie eumdem
necessitatibus legis servions. » (El rursum [Ad a?i((- ipsum constat, recta post prufltendo , damnasse ?

them. 3] Nomine communicationis

: « nitentes, ut Deum vero ejus et personara recipimus, et ea qua3
unumquidem Filiumadoramus, eteum qui assump- dudum latuerantpravae scripturse probamus [ForsaJi
sit et cum qui assumptus est; diflerentiam tamen prava scripta reprobamus], in nullo a sanctae synodi
cognoscimus naturarum. Theophoron autem dicere actione deviamus ; quia sola ejus hferetica scripta
portans vel dominum indutus hominem Cbristum respuentes, et cum synodo adbuc Nestorium insequi-
[Ssooopov id est, deiferumbominem dicere,ut a mul- mur, et cum sjmodo Theodoretum profilentem recta
tis], uta multis sanrtispatribusdietumest, non recu- veneramur [Sup. coll. 4). Alia veroscripta iUius non
samus. » Et posl alia [Ad aiiathcm. 10] : « Considera- ,
solum recipimus , sed eis etiam contra adversarios
te,inquit, apostolum et pontiflcem confessionis nos- '
utimur. Nam cum Theodorus Canticum canticorum
troe Jesum fidelom oi quifoeit illum [Hebr. iii], sicut vellet non ad commenta, sed potius
exponere, et

et Moyses in omni domo sua. Facluram autem eum ad deliramenta laboraret, jier hunc librum yEtbio-

quis esse dixerit recta sentiens, increatum et cum pissfe reginee blanditum fuisse, professus est, quod

Patre coa?ternumet addam,verum [DeumVerbum]? Theodoretus aprehendens, nomen quidem ejusdem

sed eum qui est ex semine David, quiliber ab omni Theodori supprimit, sed tamen vesaniam patefecit.
peccatopontifox nosterfuit, et victimamipse se pro Ejusdem namque libri commenta conscribens, ait
nobis obtulit Deo, babons in se cerle Dei Verbum (Iiiproam.): Audio plures Canticum canticorum de-
adunatum sibi, inseparabiliterque conjunctum.»)Et trahentes, et non credentes spiritalem esse librum,
rursum, ut eum quasi ostondoretad divinilatemper fabulas autem quasdam aniculares per vesaniam
incrementa crevisse, in eodom opere subjungit, di- texentes componere, et prajsumere, dicentes quia
cens : « Ait angelus Virgini : Spiritus sanctus super- sapiens Salomon ad seipsum et fdiam Pharaouis
veniet in te, et virtus Altissimi obumbrabit tibi : ideo- hunc librum conscripsit. Quomodo ergo nuUa scripta
que quod nascetur ex te sanctum, vocabitur Filius ejusdem Theodoreti recipimus, qui illum eliam
Dei [Luc. 1.) Considerate hic etiam, quia cuncta bu- rv contra Tbeodorum, assertorem veritatis iuvenimus?
manitus dicuntur: Erit, inquit. magnus, non dixit Hccc ad scripta vestra respondemus.
est; et filius Allissimi vocabitur, non dixit vocatur, XXI. Sed opportunum valde judicamus, utea quae
et dabit ei Dominus sedem David Patris sui, non sine scripto a responsalibus vestris audivimus, bre-
dixit, habel, sed dabit ei Domimis; et regnabit, viter verba replicemus. Dixerunt enim Theodorum
non dixit, rcgnat; et super quos? superdomum Ja- a Joanne Antiochense urbis episcopo mira per epi-
cob; non dixit, super angelos et archangeIos.)> Rur- stolam attestatione laudatum, quod verum nos nullo
sum in eodem libro secundo ait: alesus autemple- modo credimus. Si tamen et tale aliquid fortasse
nus Spiritu sancto regressus est a lordane [Luc. iv, reperitur, plus fidei prima! Ephosina; synodo, plus
1). Etiterum : Jiegressus est lesus in virtute Spiritus Cyrilli libris, plus Hesychii, quam aliis qua?. inno-
in Galilceam (Ibid., 14): non Dei Verbum coopera- nunc usque nequiverunt epistolis commoda-
tescere
tione vel auxilio eguisse Spiritus sancti arbitreris, mus. Debemus tamen accedere, etiam concedentes
sed visibilo templum variis sancti Spiritus donatio- aliquid dicere. Ita ergo ut responsales vestri asse-

ia) Est epistola 66 Synodici Casinensis a Baluzio tesia episcopus fuit, non in Palsestina. Error for-
edili. At Alexander Hierapolitanus in SyriaEupbra- lasse librarii. Hard.
737 EPISTOL.E ET DECRETA. 738
rimt esse sentiamus. Vos scitis, fratres dilectissimi ^ mittimur, vigilanti cura perpendite, quia illam
qnod res quse dubietati subjacet in partem semper scissionem sanctse Ecclesiae pro Theodoro facere
est interpretanda meliorem. Quid itaque obstat , si Fraternitas vestra non metuat, quam pro se vel pro-
dum de (^jus errore occultum adhuc et dubium fuit, flteri Paulus expavit. Curnonad mcmoriam pro uni-
ab uno Patre laudatus est; et iunotcscente post per- tate servanda beati Augustini dictum reducitur (Au-
fidia, pene omniiim magnorum Patrum sententiis gust., lib. de dum de unico ba-
unico Baptis.) ? qui
velut immanis bestia quasi crebrescentibus jaculis ptismate loqueretiir, idcirco Cyprianum martyrem
,

est confossus ? An non et malos a bonis abquando qui de iterando baptismate scripserat, defunctum
laudatos novimus, nec tamen eisdem laudibus de- perhibuit, qiiia licetparvumquid senserit, nunquam
fensos?Quid namque in haeresiarchis Origene dete- tamen se a totius Ecclesia; communione suspendit.
rius, et quid in historiographis inveniri Eusebio lio- Sic igitur pcrmanere in sanctitate servante constat,
norabilius potesl? Et quis nostrum nesciat in libris fratres dilectis?imi, quia dum vos ab ecclesiae uni-
suis quantis Origenem Euseliius prccconiis attollal? tate disjungitis, omiie virtutis meritiim perdidistis,
Sed quia sancta Ecclesia suorum fidelium corda be- etiam si recte teneatis. Scriptum quippe est : Pacem
nignius, quam verba districlius pensat; et plus in sequimini cum omnibus et sanctimoniam , sine qua
hiBreticissensum proprium, quain testatio Eusebii B ncmo videbit Dominum {Hebr. xii).

absolvere potuit, nec rursum Eusebium laudati Ori- XXHI. Multalociiti sumus, quia et ad niulta i-atio-

genis culpa damnavit. An non et Gregorius Nvssae cinando respondimus. Et cum testimonia ex patrum
urbis episcopus cum Canticum canticorum esponit, dictis innumera suppeterenl ,
perpauca posuimus :

magnis Origenem laudibuspra^fert? An non et Hie- videlicet cupientes ut scripta nostra in causis singu-
ronymus nostrce Ecclesiaj presbyter, et singularis lisnarratio breviata succingeret, ne fortasse tfedium
Hebraji sermopis interpres, tanto erga Origenem fa- legendi gencrarent. Unumtamen quod jam superius
vore intenditur, ut penc discipulus ejus esse videa- diximus, nou tcedet si etiam crebro replicemus :

tur? Sed quia plus causa quam verba pensanda sunt, Quia fidcm sanctre Chalcedonensis synodi illibatam
nec islis sua benignitas nocuit, nec illum a reatu per omnia Deo auctore servamus, ejiisquc definitio-
proprio favor aliena? attestationis escusavit. nes, sicut Ephesina? prim», Constantiuopolitanee, ac
XXII. Cogor post ha_'c, fratres charissimi, dolens Nicoenaj synodi irretractabiles nunc usque tenuimus,
cum Paulo dicere : Testimonium perhibeo vohis quod vel morte proposita irretractabiles custodimus. Ve-
xmulationem Dei habetis, sed non secundum scientiam stra igitur Dilectio communionem fldelium ortho-
iEom. x) : cujus erga unitatem sancta? ecclesiae dum doxorum fratriim nonfiigiat, ne pra>sentis vocis no-
viscera charitalis aspicio, discordes vos intolerabilius ^ stra? adjiitoriuiu si audire neglexerit , contra se in
ingemisco. Pensate, quajso, quo ardore sanctte uni- testimonium vertat. Nos autem ad Dominum post
tatis anhelabat cum Philippensibus diceret : Si qua verba recurrimus, eumque quantum possumus fleti-
consolatio in Christo , si quod solatium charitatis, si bus exoramus, ut hoc quod vobis ad sequendam con-
qua societatis spes, si qua visceva et miserationes, im- cordiam a nobis dicitur, ipse in vestris mentibus
pkte gaudium meum, ut idem sapientes, eamdem cha- manu intima? inspirationis operetur.
ritatem habentes, unanimes , idipsum sentientes {Phi-
EPISTOLA VI [Olim VIIl],
hpp. u). Qui igitur unanimitalem locuturus , tot et
AD JOANNEM EPISCOPUM CONSTANTIN0P0LIT.4,NUM (o)
tales inquisitiones pra^misit quantum esset hujus
,
Eum arguit, qui universalis cpiscopi nomen sibi vin-
virtutis meritum , non explendo , sed inquirendo dicahat, qua de causa gcneralcm
monstravit. At contra quam sit malum discordiaj, synodum convocaverat.
loquens Corinthiis ostendit. Ait enim : Significatum Uilectissimis fratribus universis episcopis, qui illi-

est mihi de vobis, fratres mei , ab his qui sunt Chloes, cita vocatione Joannis Conslantinopolitani episcopi
quia contentiones sunt inter vos : hoc autem dico, quod ad synodumConstantinopolim conveneriint, Pelagius.
unusquisque vestrum dicit, ego sum Pauli , ego auteni T^ Manifesto (sicut optavimus) per gratiam Dei [S- Leo,
Apollo, ego vero Cepihse, ego aittem Christi {I Cor. lu) epist. 153] lumine evangelica; veritatis, ab universali
Qiiod cum quanla animadversione loquatur, agno- Ecclesia, perniciosissimi erroris nocte depulsa, inef-
scimus, si subjuncta; increpationis verba pensamus. gaudemus in Domino sed non modico con-
fabiliter :

Ait enim : Divisus est Christus? nunquid Paulus cru- tristamur ma;rore, quia ea quaj olim calcata fuerant,
cifixus est pro vobis ? aut in nomine Pauli baptizati et funditus damnata, nec unquam fieri debuerant,
estis {Ibid.)'! Considerate igitur, fratres mei, et dum redivivis radicibus germinaut atqiie pullulant.^Et
Deo adhuc expectante , omni incerto vita; tine per- quouiam multa, quae pojnitudinem possunt generare

» Hee.c est illa epistola Pelagii qua Pelagius, teste hac epistola novantes ha>retici primatum Ecclesite
,

sancto Gregorio, synodi Constautinopolitana; omnia inqiuguent, cum hinc potius undecim validissimaar-
acla, prffiterquara absolutioncmGregorJi Antiochenii gunii'iita colligi possint quibus Romaui pontifiois
,

episcopi, cassavitet reprobavit prtecipue vero illud : primatus flrmissime corroboratur. Vide Baron. aun.
decretimi quo Joannes Constantinopolilanus episco- 587, num. 7 et 13, 14 et 15. Sev. Bin.
pus nomen ceeumenici sibi arroganter usurpaverat. (a) Neque Iianc a subdolis Isidori mercibus fas est
Qua de re vide quai infra dicam in notis allegatffi sy- sejungere. Vera enim periit, in cujus locum hseo
nodi Constantinopolitanse. Ridiculum est quod es conlicta est, ut stylus aliaque docent.
739 PEUOII PAP.E n 740

[Idem epist. 47]. proveniunt, nccessc csl ca cassare \ errorem suum cito correserit , a nobis excommuui-
quee contra ordinrim ct omnem auctoritatem facta candum fore, et apostolicfe sedis atque omniuni san-
essc noscuntur. Unde, fratres, rejecta penitus auda- ctorum episcoporum communione carere. Univcrsa-
cia, quoe contra apostolicam sedem et contra ipsam litatis quoque nomen, quod sibi illicile usurpavit,
nomiai Salvatoris vocem, qua dictum est : Tu es Pe- nolite altendere, nec vocatione ejus ad synodum
trus, et super hanc petraxn xdificabo Ecclesiam meam absque auctoritate sedis apostolica", imquam venite,
{Matth. xvi), sunipta est disputandi contra Domini siapostolieaj sedis et caeterorum episcoporum com-

praecepta, vana erranlium corda conquiescant, nec munione vultis frui. Nullus enim patriarcharum lioc
liceat defendi (Ibid.), quod non licet agere [licct tam profano vocabulo unquam utatur («), quia si
agi]. Relatum esl ergo ad apostolicam sedem, Joan- summus [unus] patriarcha universalis dicitur, patri-
nem Constantinopolitanum episcopum universalem archarum nomenca^teris derogatur. Sed absit (6) a ti-

se subscribere [scribcre], vosquc cx hac sua proe- delis cujusquam mente, boc sibi vel velle quempiam
sumptione ad syuodum convocare [convocasse] ge- arripere, unde honorem fratrum suoram iraminuere
neralem, cum gcneralium sjnodorum convocandi ex quantulacunque parte videatur. Quaju-opter chari-
auctoritas apostolica? sedi beati Petri singulari pri- tas vestra nominem unquam suis in epistolis universa-

vilegio sit tradita, et nulla unquam synodus rata le- B Iemnominet,nesibidebitumsubtrahat, cumalteri ho-
gatur quoe apostolica auctorilate non fuerit fulta. norem offert indubitum. Adversarius namque noster
Quapropter, quidquid in prredicto vestro convenliculo dialiolus, qui contra humiles sa?viens, sicu< leo ru-

(quia synodus taliter pr»sumpta esse non potuit) (jieii.scircuit quxrcns qaem dexoret (IPet. iill, non jam,
statuistis, ex auctoritate sancti Petri apostolorum ut cernimus, caulas circuit [S. Greg., ibid.], sed ita
principis, et Domini Salvatoris voce, qua beato Petro valide in quibusdam Ecclesiae necessariis membris
potestatem ligandi atque solvendi ipse salvator dedit, dentem figit, ut nulli sit dubium, quia nisi unanimi-
quae etiam potestas in successoribus ejus indiibilanter ter, faveute Domino , cunctorum provida pastorum
transivit, praecipio omnia quae ibi statuistis, et vana, turba concurrat , omne quod ,
absit, citius ovile di-

et cassata esse, ita ut deinceps nunquam appareant, laniet. Perpenditis, fratres charissimi, quid e vi-
nec ventilcntur. litenim ipse Salv.ator beato Apostolo cino subsequatur, cum et in sacerdotibus erumpunt
Petro tanquam ipsa per sc veritas loquitur, diccns : tam perversa primordia. Quia enim juxta est ille
Qusecunque liijaveris super terram , erunt ligata et in [illi] de quo scriptum est : Ipse est rex super univer-

coelo ; et quxeumque solveris super terram, erunt soluta sos filios superbix (Job. xii) (quod non sine gravi

et in cmlo {Matth. xvi). Multis denuo apostolicis et dolore dicere compellor, dum frater et coepiscopus

canonicis atque ecclcsiasticis instruimur regulis, noster Joanues maudata dominica, et apostolica prffi-

non debere absque sententia Romani Pontificis con- cepta, regulasque Patrum despiciens, eum per ela-
cilia celebrari [Socr. u, 8 et 13, Soz. iii, 9] : qua- lionem praecurrere conatur in nomine) veslra; bea-

propter (ut jam dictum est) recte non concilium, sed titudini indicet omnipotens Deus, quam gravi con-

vestrum conventiculum vel conciliabulum cassatur siderationis hujus gemitu torqueor, quod ille quon-
et quidquid in eo actum est , irritum babetur ac va- dam mihi notissimus, ille omnibus dilectus, ille

cuum. Vos quoque deinceps, ut nullius horlatu talia qui eleemosynis , orat.ionibus , atque jejuniis vide-
praesumatis, si apostolicffl sedis communione carere batur occypalus, et ex eo quo fcetebat cinere, ex ea
non vultis. Modo vero ideo suspenditur ultio , ut lo- quain pra-tcndebat humilitate jactantiam tantam
cum possit habere correctio [S. Leo, epist. 47]. Prae- sumpsit, ita ut universa sibi tentet adscribere, et
decessores vero Joannis, et ipseJoannes, non semel, omnia, quw soli uni capiti cohacrent, videlicet Christo,
sed saepissime epistolas atque libellos propria manu per electionem pompatici sermonis ejusdem Christi
subscriptos sanctis antccessoribus nostris miserunt, sibi studeat membra subjugare. Nec mirum, quod
quibus coram Deo protestati sunt,nibil unquani pro- ille teutator qui initium omnis peccati seit esse

terve contra apostolicam sedem agere nec de ,

illius T\ sUperbiam, et tunc ea in primo homine ante omnia
aut aliorum privilegiis quidquam usurpare qui bac- : usus est, et nunc eam in quibusdam hominibus po-
j
tenus in archivo sanctK Romanae Ecclesiaj sub si- nit in line virtutum et qui aliquatenus bonis vitae
;
f
gillis ac chirographis eorum roborati habentur inte- studiis videbantur crudelissimas manus ejus etfuge-

gri. In ipsis enim epistolis vel libeUis anathematis , re, eis in ipsis metis boni operis, et in ipsa quodam-
vinculo se et successores eorum constrinserunt, si modo apponat perfectionis conclusione tendiculum.

unquam aliquid contraeos prtesumpsissent, autcon- Unde magnopere orandum est , et omnipoteus Deus
tra apostolicam, vel ullius alterius episcopi sedem, assiduis precibus implorandus, ut hunc a mente illius

quidquam adversi quoquo modo essent moliti. Id- avertat errorem, hoc ab unitate atque humilitate
circo eos non est necesse excommunicare aut ana- , Ecclesiae malum superbite et confusionis amoveat,
thematizare ;
quia ipsi anathematis vinculo, propriis et favente Deo, omnibusvirLbusconcurrendumatque
manibus professiones suassuaque scriptaroborando, providendum, ne in unius veneno sermonis, viventia
constrinxerunt. Sciat se tamen et ipse Joannes, nisi in Christi corpore membra moriantur. Si enim dici

(a) Sententia sancti Gregorii papae, epist. 36, (6) Editio Romana addit : hoc absit.
lib. IV.
741 EPISTOL.E ET DECRETA. 742
hoc licenter permittifur, honor patriarcharum om- ^ mim, et verbo gratix ejus, quipotest perficere et dare
nium negatur ; et fortasse is in errore perit, qui uui- hxredilatem vobis cum omnibtis sanclis. Ipse autem
versalis dicitur, et nuUus jam episcopus remansisse Deus pacis et consolationis det vobis idipsum sapere in
in statu Teritatis invenitur. Oportet ergo ut constan- alterutrum, ut vobis invicem succurratis, et non sitis

ter ac sine pra^judieio servetis, sicut accepistis, ec- divisi, ut unanimes, uno ore et uno corde honorifice-
clesias, et nihil sibi in vobis li;ec tentatio diabolicEe mus eum in conmrdiam et consolationc.m fratnim, qui
usurpationis ascribat. State forles, statesecuri, scri- potens est confirmare vos secundnm cvangelium ejus, et
pta qua» uniTersalis nominis falsitate condemnata jujcta revelationem mysterii leternis temporibxis tadti
sunt, nec dare unquam, nec accipere proesumatis. [Act. X-x: Rom. sv, svi), quibus vobis futuroi-um

Omnes episcopos curae Testrce subjectos ab hujus gaudiorumlargiendasuntmunera.Summopereetiam

adulationis inquinatione prohibete, ut universa tos considerare debetis, quod hi qui fratribus invident,
Ecclesia patriarchas non solum in bonis operibus, eosque daninare aut perdere cupiunt, per se et sua
sed etiam in veritatis auctoritate cognoscat. Si qua dogmatadestruuntur[perse sua dogmata destruunt].
autem forsitan adversa subsequantur, unanimiter Dicit enim Dominus : Omne regnum in se divisum
persistentes , etium moriendo debemus ostendere ,
non stabit ; et omnisscimtia et lex adversum se divisa.

quia indamno generahtatis nostrum specialiter ali- B non stabit (ilatth. sii). Ideoque necesse est ut con-
quid non amamus. Dicamus cum Paulo Mihi vivere corditer salubres
: suscipiatis hortatus [S. Leo, epist.
Christusest, etmori lucritm [Philifip. i)..\udiamus quod S?], et nihil per contentionem agentes, sed ad omne
primus omnium apostolorum dicit:S( quid patimini studium devotionis unanimes divinis et apostolicis

propterjustitiam, beati eritis [IlPet. ni). Mihi enim cre- constitutionibus pareatis, et in nullo patiamini pro-
dito, quia honorem quem pro praedicanda suscepimus videntissima canonum decreta violari, quatenus et
veritate, si necessilatis causa esigat, securius pro ea- Nicffsnoruni canonum constituta, et quoe a nobis,
dem veritaterelinquimus, quam tenemus [Huc usque vel a pra?decessoribusnostiissuntprovide etsalubri-
sancti Gregoriiverbaiuterpolataaut corrupta].Orate, ter decreta, intemerata permaneant in futuro; et in
fratres, ut honorecclesiasticusno.strisdiebusnoneva- Apocalypsi Dominus per Joannem loquitur dicens :

cuetur; necimquam Romana sedes, quse (instituente Nolite timere, ego sum primus et novissimus, et vivus,
Domino) caput est omnium Ecclesiarum, privilegiis et fui mortuus, et ecce sum vivens in sxcula sseculo-
suis usquam careat aut expolietur. Confidimus autem rum {.Ipoc. 1). Et : Habeo claves mortis et inferni. Et
de vobis, charissimi, mcliora atque viciniora saluti paulo post : Vincenti dabo edere de ligno vitx , qxiod
[Edit. Rom., salutis] : quia neque mors , neque vita, est in paradiso Dei mei [Apoc. :i). Et idem [Edit.
ncque angeli, neque principatus, neque instantia, nequc '

Rom. item] : Esto fidelis usque ad mortem, et dabo

fortitudo, neque altitudo, neque profundum, neque tibi coronamxitx. Etiterum : Qui viccrit, etcvstodie-

creaturaalia (magistro gentium docentel poterit nos rit iisque in finem opera mea, dabo eipotestatem super
separare a charitate Domini nostri Jesu Christi, etqux gentes, et reget illas in virga ferrea , et tanquam vas
in ipso est, recta fide. Mlite itaque amittere confiden- figuli confringentur. Item idem : Ecce sto ad ostium,
tiam vestram, quse magnam habet remunerationem et pulso. Si quis audierit vocem mcam , et aperuerit
(Hebr. \,Rom. viii, Hcbr. \\. mihijanuam, introibo cum illo, et
ad illum, et ccrnabo
P.atientia enim nobis necessaria est ad colluctatio- ipse mecum. Qui vicerit, dabo ei sedere mecum in
nes adversariorum, quatenus fidem intemeralam us- throno meo, sicut et ego vici, et consedi cum Patre
que in finem conservantes, repromissionem perci- meo in throno ejus (Apoc. iii). Vos, fratres, si non
piamus, quam repromisit his qui legitirae certare vultis cum eo damnari (quia non solum, qui faciunt,
deproperant. Adhuc enim modicum aliquantulum, qui sed qui consentiunt facientibus, rei sunt [Rom. i) hor-
venturus est veniet, et non tardabit [Habac. ii, sec. tamini eum, et monete recedere a praifatis illicitis,
LXX). Ecce enim judex ante januam assistit (Jac. v), et memor sit unde esciderit , et agat poenitentiam.

j) et prima opera faciat. Sin minus, non mea loquar

eoronas hilariter proinitteus his qui pro eo passioni-
bus subniittuntur. Quod si quis se subtraxerit , non verba, sed ipsa Domini Salvatoris, quaj per prsedi-
placebit animx mex ; sed cadet de promissione prop- ctum Joannem in jam dieto libro locutus est, repli-
pter negationem. Nos autem non sumus subtractionis caus, aio Veniam et movebo candelabrum tuum da
:

filii inperditionem animx. Propter quod assumite arma loco suo, nisi posnitentiam egeris [Apoc. n). Ipse enim
Dei, ut possitis resistere in die malo adversus omnes magis tenet doctrinam Balaam, qui docebat Balac
inimicos sanctx Dei Ecclesise et vestros, et induite lo- mittere scandalum coram iiliis Israel, sicut iste docet
ricamjustitix, calceati pedes in prxparationem evan- vos scandalizare sanctam matrem Ecclesiam, et uni-
gelii pacis, in omnibus assumentcs scutum fidei, in veisum ccetum tam sacerdotum, quam religiosorum
quo possitis omnia jacula nequissimi ignea extinguere Christianorum atque tidelium. l'nde et in supradicto
et galeam salutis accipite, et gladium Spiritus, quod libro continetur ita (semper enim potius vos verbis
estVerbum Dei, per omnem orationem et obsecratio- Domini Salvatoris ferire et instrui cupio, quam meis,
nem radicati et fundati in solatio fratrum pro Christo licet et ipsa apostolicse auctoritatis sint ponderibus
Jesu Domino nostro [Hebr. \ ; Ephes. vi). plena) : Novi opera tua novissima plura prioribus.
Sed et nunc, fratres, commendamus vos omnes Do- Sed habeo adversus te pauca [In Edit. Rom. deest
743 PELAGII PAP.E II

pauca], quiapermittis rmdierem Jezabel, qux se dicit Kfrnirihus insidianlur, libere loqui conceditur, aut
prophcten, docere, et seducere servos meos, fornicari pro voluntate sermo proferri perniittalur. Lique
et manducare de idolothijtis. Et dedi illi tempvs, vt oiunino quod conniveant illis qui talia eos loqui
patnitentiam ageret, ct non vult patnitcre afornicatione permittunt; quoniam occurreret veritas, si falsitas
sua. Ecce ego mitto eam in lectum, et qui mxzc.hantur et calumuia displiceret vel odium. Desinat igitur
cum ea, in tribulationem maximam, nisi pmnitentiam falsitas incessere veritatem ; desinat suspicio ,
quse
egerint ab operibus suis, et filios cjus interficiam in jusle lepellitur, insidiari ; desinat odium et inimi-
morte. Et scient omncs Ecclesise ,
quia ego sum scru- citia persequi patres vel fratres; desinat conspira-
tans corda et renes, et dabo unicuique vcstrum secun- tio, quai ab omnibus est repudianda, infestare magi-
dum operavestra {Apoc. ii). Hajc, fratres , valde ca- slros. Horum igitur vitiorum auctores vel patratores,
venda sunt, et pra>c:'pta Doinini, atque sanctre. sedis non sunt in accusatione pontiricum recipiendi, sed
apostulie» ,
qua^ vice Domini Salvatoris legatione penitus repellendi : quoniam jubent canonica decreta
fungitur, monita fideliler amplectendaetperagenda. Patrum, ut accusatio vel testimonium eorum qui
De ccetero, fratres, super provinciae causa unde se- odio quoslibet insequuntur, vel qui inimici aut su-
dem apostolicain dudum consulere voluistis [Ilincm. specti habentur, nullo modo recipiantur. Quorum
i.v, c. 13], videtur nobis siifflcienter tractatum a B statuta et nos tirmantes, eadem omnibus inviolabi
sanctis prcedecessoribus nostris. Sed quia denuo no- liter futuris temporibus tenere censemus. Quidquid
stranimediocritatem deeadem re interrogaredignum autem per hac causa patres nostri decernendum
duxistis, scitote certam provinciam esse ,
qufe habet duxere dignum, ut condecet, necesse est, cuin labe-
decem vel undecimcivitates, et unum regem, et to- factari vel infirmari coeperit, aposlolica denuo aucto-
tidem minores potestates sub unumepiscopum, se, et ritate firmari ac renovari, fratribusque dari. Data
aliosque suifragatores decem, vel undecim episcopos Kalendis Martii anno (d) Domini 587, indiclione 5.

judices, ad quorum judicium omnes causae episcopo-

OBSERVATIO PHILIPPI LABBE, S. J.
rum, et reliquorum sacerdotum, ac civitatum causai Tnmo I Ril;liothecfe nov» mss. lihrorum exhibnimns
referantur, ut ab bis omnibiis juste consona voce nniiquam nnlpliac puljlicalara episcoporum Anlissioiiorpn-
sinm hi^toriam cujns cap. 19 hffic de Aunaiio, sive Anna-
discernantur, nisi ad majorem auctoritatem fuerit chario haberitur iuterctetora n Exstant qnnr[ue epislolas
:

ab bis qui judicandisunt appellatum. Unde non opor- Pelagiipapas ad pumdembpatissimumpnntilicpm, r|uariim
nnam uimia vptustate fuscatam ab aulheulicis lihrnrum
tet ut degradetur, vel debonoretur unaqufeque pro- upquaquam plpnitpr extrahpre voliiimus (liKC forlp pst
vincia, sed apud semetipsam habeat judices, sacer- qnam supra edidimns ordiue quarlam [Siip., cnl. 703]),
allprani vpro liuic operi inserendam dignum duximus.
dotes , et episcopos singulos videlicet juxta ordines I
Pliira ah pndpm Aunario saQCtissime iiistitiUa circa ro-
suos. Et quicunque causam habuerit, a suis judici- '
patinups, litanias, viuiliasque dpinJp rpcilat ; Inni de sy-
nodo, quain poslpa iutegram reprteseutahimus hiec snliji-
bus judicetur («), et non ab alienis, id est, a suwjustis cit : Dpuiqne cnnsrpgavit veDprabilpui syuodum iu urbe
judicibus provinciie, et non ab externis, nisi (ut jam Antissindorensi, ubi plurima pprtractans de salnle po-
puli sibi cnmmissi, necessaria quteque et valde utilia in
praelibatum est) a judicatis fiierit appellatum. Si vero 44 capitulis perstriuxit, etc.
in qualibet provincia ortaj fuerint quapstiones, et in-
ter ipsius provincise episcopos discrepare coeperit EPISTOLA Vil.

ratio, atque inter ipsos dissidentes non conveniat, EXEMPLAR LlTTEBAnUM PELAGII PAP.E UliBIS mWM AD
ad majorem tunc sedem referantur. Et AUNARIUM ANTISSIODORENSEM EPISCOPUM.
si illffi facile

et juste non discernuntur, ubi fuerit synodus regu- Dilectissimo fratri Aunario Pelagius.
lariter congregata, canouice et juste judicentur. Ma- Quantum Deo placitos sedis apostolicie venera-
jores vero et difliciles quEestiones [lanoc. epist. 2], tione vos redditis , tanto commodatior illi, cujus se-
(ut sancta synodus statuit , et beata consuetudo exi- des est, fit vestrce fiducia charitatis ; nec aliter unam
git) ad sedem apostolicam semper referantur. Cfele- solamque Dei confitemur Ecclesiam , nisi omnes ad
rum sanctorum Patrum statuta sequentes, synodali petram super quam fundata est fides catholica con-

auctoritate omnes qui adversus Patres armantur (b), T\ struamur : propter quod Dilectionis tuffi desideriis
utPatrum invasores et mactatores, infames esse cen- successit efTectus, et celeritas facilis ;
quia eorum
semus quoniam ea vulnera quai fomentis non sa-
:
,
sanctuaria quseruntur, a quibus principibus sumpsit
nantur, ferro abscindi vel curari necesse est (c) . Unde, pra^dicatio veritatis exordium. Quod vero in vestris

fratres, cessent injusta?_ a^mulationes, cessent insi- regionibus abundare indicatis ecolesias novas, gra-
diee, cessent falsse criminationes , ne infirmus quis- tulanter susciiiinius , tamen si scienter expetere
quam, propter quem Christus mortuus est, talibus studium propheticse vocis amplecteris, qusrite fa-

laceretur insidiis : ne ovis, pretio Christi redempta eiem ejus semper. Quantura namque humanis intel-

lupinis a fratre saucietur morsibus. Merito ergo lectibus incarnationis Domini nostri veritas aperitur,
causa nos respicit [S. Ccelcst., epist. 1], si talibus tanto amplius et bonoratur et colitur. Sicut autem
favere coeperimus. Corripiantur semper talia, nec vos cupitis Deo nostris orationibus commendari, vos
illis, qui haec exercere conantur, aut patribus vel etiam nostris necessitatibus ot angustiis ,
quibus in-

(a) Hadr. i, col. 10 et 17, ex Cod. Theod., lib. ix, ad Domnum Ant.
tit. 1, const. 10 et 16. (c) Concii. Rom. vi, sub Symmacho.
(6) Proclus, episcopus ConstantinopoMtanus, epist. (rf) In Edit. Rom. deest anni ascriptio , et recte.
 EPISTOL^ ET DECRETA. 746
745
cessabiliter oneramur intercessionis continuum scientes se ad episcopatum nec ffitate, nec scientia,
,
p^
1'erte solatium orantes, et quibuscunque valetis vi- nec vit£e meritis posse perduci, ad boc tantummodo
ribus id agentes, quatenus sicut prsedicationi sedis inquietare Ecclesiam volunt, ut sibi de his, quje ex

apostolicaj consonatis, ita ejus paci veslra impetratio ipsa prsesumpta sunt, impunitatem futurus promittat
congaudeat et quieti. Deus te incolumem custodiat, episcopus, et iiat rapina?. socuritas, episcopatus am-

frater charissime. Datum pridie Kalend. Novem- bitio hoc etiam vos duximus commonendos, ut de-
;

brium, imperante domino Mauricio Tiberio imper. cretum in Elpidium diaconum factum, et subscri-
Augusto, anno 3, indictione b. ptum ab omnibus, quos vestra relatio designavit, ad
nos cum prajdicti visitatoris epistola, et cum eodem
DECRETA PELAGII.
diacono maturetis, Deo propitiante, perducere. Et
EX GRATUNO QL^E SECDNDO TRlBUnNTUR. postpauca. Cum igitur huc fdius noster magniticus
VIII. vir Leo prsetor venisset, retulit nobis de singulis
Pelagius papa Antoninae patriciae, et Decise. qua; ibi mota sunt, et quomodo vota prope totius ci-

De praesentium portitore, quod defensor faStus vitatis in Elpidio diacono concordarent. Unde quia
non est, nulla vobis animi molestia sit, quia vere de memorati viri testimonio dubitare omnino non
satis amarissimum habeo de isto proposito ad illud B possumus, idcirco, sicut dictum est, Elpidium dia-
[AL, aliud] officium homines deduci, in quo nullo conum ad nos facite properare, nec expectetis ulte-
modo qure a monachis Deo promissa sunt valeant rius, ut admonitio ad eum nostra debeat destinari
adimpled. Omnimoda enim est illius habitus et [Ai., iterari=']. Quem tamen boc per vestram di-

istius oflicii diversitas. Illic enim quies, oratio, la- lectionem in prsesenti jussione specialiter admone-
bor manuum ; at hic causarum cognitio, conventio- mus, ne cui se aliquid dare, vel daturum esse pro-

nes, actas, publica litigia, et quKcunqpe vel eccle- mittat sed neque de ecclesiasticis prseteritis causis
:

siastica instituta, vel supplicantium necessitas pos- aliquam securitatem cuiquam audeat facere, sive
sit. Faciat autem Deus ut tales sint hi qui vel a no- promittere, aut quasi factus episcopus ea quffi dire-
bis in isto habitu nutriuntur, vel in monasteriis pta sunt non repetat, sed apud eos a quibus direpta
crescunt, ut provecta aetate et vita probata non ad sunt permanere libere patiatur : sciens quod si tale
litigiorum officia, sed ad sacerdotium valeant pro- aliquid fecit, vel fecerit, nec a nobis omnino per-
raoveri. mittitur valere ipsa promissio, et cum judicii nostri,
IX.
quod de ipso habuimus, damno, pastorahs conse-
Pelagius papa Florentino episcopo. Qui post mor- crationis ordinem promereri non poterit.
tem, etc. C XI.
Fraternitatis tuae relatione suscepta, ejus latorem
Pelagius papa Cresconio illustri. De exactionibus
secundas cpiidem nuptias, expertum non fuisse didi-
episcoporum.
cimus ; castitatem tamen eum [AL, cum] priori non
Ulud te volumus modis omnibus custodire, ne qui
servasse, conjugio designasti. Et quamvis multasint
episcoporum Siciliae deparochiis ad se pertinentibus
quae in hujusmodi casibus observari canonice jubeat
uomine cathedratici amplius quam duos solidos prae-
tamen quia
sublimitatis [AL, subtilitatis] auctoritas,
sumant neque compellere presbyteros, aut
accipere,
defectus nostromm temporum, quibus non solum
clerum parochiarum suarum supra vires suas eis
merita, sed corpora ipsa hominum defecerunt, di-
convivia preeparare.
strictionis illius non patitur tn omnibus manere cen-
suram, et aetas istius, de quo agitur, futurae inconti- XII.

nentiae suspicionem auferre dignosciturjut ad diaco- Pelagius papa Benegesto defensori. Ante judicem
natum possit provehi, temporum, ut dictum est, civilem clerici non accusentur.
condescendentes defectui concessisse nos noveris. Experientia? tuce praesenti auctoritate mandamus,
Et infra. Miscenam [AL, Micinam] vero ancillam ut in causis, in quibus quaehbet ecclesiastici ofticii

ejus, de qua post transitum uxoris filios habere con-

D persona loco petitoris existit, quemquam laicum pul-
fessus est, jubemus, ut tua dispositione cuiquammo- satura apud suoe provinciae judicem suas proponere
nasterio continentium professura tradatur. actiones non deserat. In iis vere negotiis, in quibus
ecclesiastici oflicii persona pulsatur, totius sub-
X.
moto pulsationis obstaculo, ad episcopi, vel presby-
Pelagius papa clero Catinensi. Qui Ln episcopum
terorum in loco, ubi quaestio vertitur, constitutorum
ehgitur, etc.
occurrat indifTerenter examen.
Tahaquidemjamdudumadfratremetcoepiscopum
nostrum Eucarpum de visitatione Carmensis Eccle- XIII.

siae scripta diresimus, utineisjudicium nostrum po- Item Sergio cancellario.

clericus, sive inferioris,
tuissetis agnoscere. Verumtaraen, quia quosdam ibi Si quisquam [AL, idemj

non sana Lntentione, sed pravis studiis dissensiones sive potioris gradus petitor existat, et contra laicam

suscitare, vestra etiam relatione cognovimus, qui personam suas dirigat actiones, iste modis omnibus

» Emendatus esthiclocus exAnselmo etPoIycarpo.

Patrol. LXXII. 24
747 PELAGII PAP.E II EPISTOL^ ET DECRETA. 748
non judicem ncgolium j^lur, ut diaconatus possit ordinem provehi, tcmpo-
alibi, qiiain apiul provinciee

suum dicturus occurrat. Si quis autem laicus cleri- runi condescendentes, ut dictum est, defectui, con-
cum cujuscunquc gradus duxerit esse pulsandum, ad cessisse nos noveris ita tamen, ut dc moribus et ;

episcoporum judicium in eadem civilate vel territo- vita vel actu ipsius tu in die judicii ante tribunal
rio constitutorum proponat eas quas se habere exi- iUud tcrribile reddas communi Domino rationem :

stimat actiones. Quem ordinem legibus per omnia quia sicpraiteritaprae angustiatemporismitigamus,
convenicntem, atque consentaneum demonstrari illa ut caute atque sollicite futuris excessibus obviemus.
regulamanifestat, quffiprajcepit actoremforumsem- Propter quod jubemus Micinam aneillam, de qua se
per sequi pnlsati. Clericis vero pulsatis in episcopali posl uxoris transitum habere confessus esl filios,

judicioforum competere, principalium quoque san- neque cum ipso manere liceat, et quicunque [AL,
ctionum designat auctoritas. cuicunque] monasterio continentiamprofessura,tua
PELAGII II EPISTOLARUM FRAGMENTA. dispositione tradatur, ut mehori sorte ad quod pro-
Syuodorum congregandarum auctoritas Aposto- movetur officium sub bonse possit fam<E merito
licje, sedi privata commissa est potestate, nec ullam ministrare, nec aliqua opinionis ejus maculandte
synodum generalem ralam esse legimus, qua; ejus relinquatur occasio Gratianus Dist. 34, cap. Fra- (

non fuerit auctoritate congregala velfulta. Ha3C au- " ternitatis)

ctoi'itas tostatur canonica, litec historia ecclesiastica PELAGII II DECRETA.
roborat, hffic sancti Patres connrmant ». Ex Gratiano aliisque.
XIV. ADMONITIO COLLECTOHIS.
Pelagius Eucarpo episcopo Messanensi. Pelagii papoe decreta qiicedam ex Gratiano Labheiis
II
dedit, sed ita coUecta ut nonuuUa oraiserit. Ne quid ergo
Charitatem illam, qua Dilectionem tuam semper
ad plenam eorumdemdecretorumcoUectionemdosit, quoe
amavimus, omnia superare secundum Apostohun iUius diligentiam fugerunt, supplenda bic aisumpsi.
credimus, et nulhim sanctitati tua; laborem pro ec- XV.
clesiastico statu onerosumexistere. Scit Fraternitas Pelagius papa clero Narniensi.
tua, quia pro peccatis nostris omnes qute sua quse- Quia frater et coepiscopus noster Joannes, eccle-
runt, non quae Jesu Christi. Heec ideo praelibavimus, siastic» utilitatis studio suadente, et naturae suae
quia libi rursusCatinensis [A?.,Cathenisis] Ecclesia? simplicitate laudabili consideratione tractata, ob hoc
visitatioiiem injungimus, cujus episcopus de liac quod se in gerendapatrimonii gubernandi cura,vel
luce transisse suscepta cleri relatione didicimus. in disciplina ecclesiastica conservanda minime fate-
(Impossibile est enim ut nos in provincia illa dun- Q tur idoueum; Constituti presbyteri ad haec explenda
taxat in Syracusanis partibus alii cuilibet causas, sibi exposcit adhiberi personam : ut ea qua; sunt
quaj adDcum pertinent, committamus, nisi forte ta- necessaria, competenti disponente sollicitudinefiant,
lem per to Deus nunc in Catinensi eligere voluerit, nihil indecens fleri, vel inutile permittatur. Ideoque
de cujus conscientia possimus esse securi, ut a te prffisenti vobis jussione pra?cipimus , ut servata
labores istospauhiiumremoverepossimus.)Moxorgo prinio in loco episcopo memorato reverentia, quam
Dilectio tua ad supradiclam Catinensem ecclesiam vos [Cod. Fat. nos] convenit inculpabiliter exhi-
pergat, ethominem de clero, qui nec uxorem ha- bcrc, in omnibus, qute ad divini cultus obsequium
beat, nec fllios, nec crimen aliquod canonibus ini- pertinent, vel qua; ecclesiasticaj utilitatis peragere
micum, cum auxilio Dei compellat atque sua-
eligi cura suaserit, prajbeatis obedientiam Constituto
deat, etstatim eum adurbemRomam cum decreto [Constituto abest a Cod. Vat. uhique] competentem,
et testificatione relationis IucB transmitte ''.
in nullo dispositionibus ejus spiritu contuniaci resul-
IDEM. tantes (Forsan reluctantes), imo, competenti vigi-
"Fraternitatis tuajrelationesuscepta, ejuslatorem lantia; vestrse studio, qua? pro ecclesiastica utilitate

secundasquidem nuptias expertum non fuisse didi- gerenda Constitutus monuerit, adimplentes ut his ;

cimus, castilatem tamen eum priori non servasse D ita dispositis, et consueta vobis stipendia ministren-
conjugio dcsignasti. Et quamvis multa sint qute in tur, et quaecuncpie in praefatae ecclesioe patrimonio,
hujusmodi casihus observari jubeat subLilitatis au- vel de rebus ad eam pertinentibus repetendis sunt
ctoritas,tamen quia defectus temporum nostrorum, necessaria, compleantur.
quibus non solum merita, sed corpora ipsa hominum XVI.
defecerunt, districtionisilliusnon patitur in omnibus Pelagius papa II '^
Oplioni [AL, Apollonio] de-
manere censuram, et aitas istius, de quo agitur, fensori.

futurae incontinontia! suspicionem auferre dighosci- Nullam poteslatem de caetero, nuUam licentiam

° Haec cum
sequentibus cxtant apud Baluzium Pelagii.Secundo tamen ideo tribuendum censeo,
Miscell. t. V, pag. 467. quod sub priori Pelagio Narniensibus prffierat Juve-
b Hujusepistola! fragmentum refertetiam Gratia- nalisll, utcx tabulis Ughellii discimus. Ideu.
nus, ex quo dedi periodum illain interjectam, quam <^
Deest II in editis, sed supplet Cod. meus ms.
uncis distinxi, quseque apud Baluzium desideratur.
Mansi.
<:Fragmentum istud sub Pelagii papae nomine •
Hoc fragmentum vix differt a decreto quod superius
edidil Gratianus, nec indicat an primi, vel secundi leaitur sub num, IX Edit.
749 AD EPIST. ET DECRETA PELAGII PAP^E II APPENDIX. 730

nionachis relinquimus pro arbitrio suo aiit abbatera * reverentiam vel ad utilitatem ejusdem [Deest in
expellere aut sibimet alios ordinare, quia nulla au- Yatic.] monaslerii perlinent, abbatis soUicitudo ad
ctoritasremanebitabbali, si monachorum potestati quem potestas tota pertinere convenit, debeat ad-
coeperit subjacere, ut de csetero fldeli ter [FaL Coci., implere. [Gratian. sviii, q. 2, cap. Nullam.)
discrete] et studiose universa quee ad divini cultus

AVPENmX
AD EPISTOLAS ET DEGRETA PELAGII PAPiE II.

EPISTOLA [OUm. I]. sponte sua prosiliunt, et potius arabitioni quam uti-

AD BENIG.NUSI ARCHIEPISCOPUM °. litati Ecclcsiaj servire, etut dominationera agant,in-

Reprobat episcoporumde.una adaliam ecclesiatn tran-^o sistere cupiunt Uude et in subjectis canonibus >> .

silas, ecclesix utUttate id non expostulante. contiuetur Si ahquis exstiterit temerarius (Conc. :

Dilectissimo fratri Benigno archiepiscopo Pelagius Sard., c. 2), qui forsitan excusalionem afferat, quod
episcopus. populilitteras acceperil, et ideo migravit, dum ma-
Lectis Fraternitatis tuse litteris (S. Leo, epist. 3), nifestum sitpraemio et mercede paucos, qui since-
vigorem fidei tuse, quem dudum noveramus, agnovi- ram fidemnon habent,potuisse corrumpi,ut clama-
mus, congratulantes Dilectioni tuae, quod ad custo- rent in ecclesia, et ipsurapetere viderentur, oranino
diendum gregem Christi pastoralem curam vigilanter has fraudesremovendas essecensemus. Hisverbiset
inipendis, et pro tibi subditis sollicitus existis. Ad aliis multis exemplis liquet non de his dicere (ut

nostram enim laetiliani el benefacla perveniuut. (S. paulo superius proelibatum est) qui pulsi, ut non re-

Coilcst., epist. 2) ; et si aliqua secus quam oportet cepti a civibus, vel a quibuscunque, aut necessitate
provenerint, non modico nos mcerore couturbant. cogente, vel auctoritate majorura transeunt de civi-

Magnam enim gralulationem divina concedit gratia tate ad civitatem ; sed de his qui sponte prosiliunt,
(Conc. Tolet. x), quando tribuil inter nos et salutaris aut temeritatis, aut ambitionis causa hoc faciunt.
discipIiuiE normam litteris conferre [Al., proferrej, Nam ahud est coacte
aliud est sponte transire, et
et provenire ad paciUcorum sludia facit prseoptata. (]
aut necessitate venire.Unde non isti mutant civita-
Exigit ergo Dilectio tua [Hosiraus] consulta sedis tes, sed mutantur quia non sponte, sed coacte hoc
:

apostolicse, si licitum forel episcopuin transire, aut agunt. Quis enimunquamaudet cLicere,sancturaPe-
mutare de civilate ad civitatem, dum quidam cano- trum apostolorumprincipem nonbeneegisse,quan-
nes (uttibi videtur) hocfieri prohibeant. Signincasti do rautavit sedem de Antiochia inRoraam?Autquis
eliam litleristuis, quemdamfratrera,nomine etactu eum negat ob id sanctum non esse, autmeritura un-
Dei Servum,causautilitatis mutare tevelle inlocura quam apostolatus tam in caelis, quam in terris per-
et civitatera defuncti , licet quidam dicant hoc lieri didissc? Autquisnegat sauctos non esse multos alios
non licere, nisi[etiamsi]consensum apostolicae sedis episcopos, qui de civitatibus ad civitates translati
habuisses.Quapropterscias.fraterdilectissirae, aliud sunt, autmeritum pontificatus perdidisse : quorum
esse causaurnecessitatis et utilitatis, et aliud cau- norainasicceperiraenuraerare, ante diespertransiret
sani praesuraptionis et proprise voluntatis. Non ergo quam haec omnia perscribere possem [A?.,scribipos-
mutatsedera,qui nonmutatmentem,id est, quinon sentj, et prolixioreritepistolaquamnecesse sit? Aut
causa avaritia?, aut dominationis, autproprias volun- quis unquam potest approbare, sanctum non esse
tatis, vel suae eleclionis migrat de civitate ad civita- Alexandrum qui Hierosolymam de altera civitate
tem, sed causa necessitatis aut utilitatis mutatur.
" translatus est (Soc. vii, c. 3G) ? aut sanctum Grego-
Nam et plurimorum utilitas unius utilitati aut vol un- rium Nazianzenum, qui in Nazianzo constitutus est?
tati prajferenda est. Aliudestenim mutare, et aliud aut sanctum Proclum, qui de Cyzico translatus, et
mutari ; sicut aliud ministrare, et aliud ministrari. Constantinopolim inthronizatus est? Nonergo bene
Unde Dominus in Evangelio loquitur, dicens : Non intelligunt ecclesiasticas regulas, qui hoc negant
veni ministrari, sed ministrare [Matth. yix). Quodenim causa utilitatis aut necessitatis fieri non posse, quo-
in canonibus legitur, non debere episcopum de ci- ties coramunis utilitas aut necessitas persuaserit.
vitatead civitatem transire {Concil.Antioch.,can.2l), Nullus enim ex his, aut ex aliis, qui meliori consilio
vel transferri, non de his dicitur, quiautvi expulsi, mutaveruntcivitatesnecessitatequadam,velutilitate
aut necessitate coacti, aut auctoritate majorum hoc ecclesiastica, aut laica communione carere reperi-
agunt : sed de his, qui avaritiae ardore inllammati, mus, nec ullalenus unquara fieri debet. Sententia

" Quin ha;c sit ex suppositis Isidori raercibus ^ Bar. anno bSIO, n. 7, atque ex eo Binius haec
nemo unquam dubitabit iu legendis veterum monu- ediderant tanquam deciraam Pelagii epistolam
mentis exercitatus. ejusve fragmentum.
751 AD EPISTOLAS ET DECRETA PELAGII PAP.E n 7o2
vero qute in Antiocheno concilio liabetnr (Can. 21), ^ de loco ad locum, et de civitate ad civitatem, tales
ut episcopus ab alia parochia nequaquam niigret ad nequaquam reciperet, nec secum teneret, nec in aliis
aham, tota, atque omnes sententise de ea [eadem] civitatibus eos collocaret. Qui enini persequunlur
revim superiuscomprehensam retinent, et nihil pree- Domini episcopos, eosquc de civitatibus adcivilates
taxato modo translationibus episcoporum actis aut transire compellunt, non eos tantum persequuntur.
agendis nocent, sed magis robur eis ac Domini Sal- quanlum Dominum nostrum Jesum Christum, cujus
vatoris quse omnes canonicos superexaltat libros, legatione funguntur. Nec ipsi in hoc peecant epi-
auctoritatem pra>stant. Talesautcmqu<Estionesma- scopi, quoniam non sponte, sed coacte hoc agunt
gisex invidia quames charitateaulutilitate nascivi- sed illi a quibus persequuntur nec ipsis episcopis
;

dentur, cum ipsa per se Veritas dicat: Sivos perse- hoc imputari potest, sed illis qui eos hoc agere co-
cuti fuerint in unam dvitatem, furjite in aliam {Matth. gunt. Sanctus enim protomartyr Stephanus lapida-
x), et reliqua. Huic ergo scntcntia;nullus catholico- batur, sed Jesus suscipiebat plagas. Ideoque unicui-
rumusquam contradiccre potest, quee non alterius, que prsevidendum cst {Hadr., col.,cap. 66) ne ali-

sed ipsius proprio Domini oreprolata^etfirmata esse quem injuste persequatur, judicet, vel puniat, ne
dignoscitur. Cui si aliquis contradixerit, non solum Jesum persequatur,judicet, et puniat. Qui autem
extorris, sed etiam anathematizatus ab ecclesia pel- B negantmisericordiam faciendam fugientibus, acne-
latur ». Et Dominus in Evangelio alias dicit : Beati cessitatein patientibus, ipsum Christum negant, qui
qui persecutionem patiuntur propter justitiam [Matth. est misericordia, et veritas, et omnibus necessitatem
v). Si eos Dominus beatos dicit, qui persecutionem patientibus subvenire jubet. Pauca sunt, frater, quae
patiunturpropterjustitiam, qniseosdamnarepotest? asserui ; sed quanta ex his pendeant, tua providentia
Et si ipse de civitate ad civitatem propter persecu- poteris Eestimare. Quarc hanc annituntur malevoli
tionemfugere praecipit, quis eosdetrahere, aut dam- iiTumpere misericordiam {Ennodius in apoloyia pro
nare propterea audel vel potest, quod verbis domi- Symmacho papa) ? Cur illudcre vanis intentionibus
nicis obtemperant ? Profecto is qui contradicit aut fclicitatem ? E.xcusationcm jam non habet furor iste

resistit, seipsum damnat, quia ori Domini contumax incredentibus;necinterestquibusitineribusadmun-

et inobediens existit. Unde et ipsa pcr se Veritas di- di principem ourrat, quia benevolentia fratrum des-
cit : Quis cs vobis arguct me de peccato ? Si veritatem ciscit, aut necessitatem patientibus misericordiam
dico, quarevos non creditismihi? Qui ex Deoest, verba negat. Negat misericordiam necessilatem patienti-
Deiaudit. Propterea vos non auditis, quia ex Deo non bus, qui populis indigontibus divinis mysteriis, et non
estis [.Joan. viii). Omnino oportet Deo obedire plus habentibus proprium episcopum qui eos instruat,
quam hominibus (Act. v). Et idcirco quod Deo obe- '
causa utilitatis atque necessitatis, ex alia civitate (li-

dimus, et de civilate ad civitatem (ipso pi^ecipiente) cet minor sit) in eam que non habetepiscopum, doc-
persecutionis causa, id est, necessitatis aut utilitatis tioremvoi utiliorum, meliori consilio, non sponte
transimus, damnandi sumus? Non omnino, sed po- transeuntcm, sedmajorum exhortatione mutare, aut
tius venerandi atque portandi, quoniam ne ipsisepi- episcopumejectumetpersecutionempatientem,cau-
seopis hoc imputari potest. Qui Iiis resistit, profecto sa utDitatis aut necessitalis inthronizari non permit-
Dei ordinationi resistit, et est inlideli delerior: quia tit. Apud veteres enim [Hist. Trip., cap. 8, lib. xii, ex
melius est noncognoscere viam veritatis, quampost Socrate lib.), sine ulla dilferentia de una civitate ad
agnitionem retrorsum abire. Nam et ipse Dominus alteram migrabat episcopus, dum ulilitas aut neces-
de loco ad locum secessit, id est, transivit, Judaeis sitas evocaret. Quapropteripsam etiam regulam huic
illura quffirentibus. Kiigiens ille quserentes et perse- epistolse placuit inseri, ut monstretur eos mentitos
quontes se, dedit nobis exemplum fugere non per- esse, cjui episcopumnonposse inthronizari dixerunt.
sequentes, et de civitate ad civitatem transu-e, di- Unde et iu canonibus legitur ita (vii, c. 6, Antiochen
cens : Si vos persecuti fuerint in civitate ista, fugite in conc. can. 18) ; Si quis episcopus ordinatus, ad paro-
aliam {Matth. x), et csetera his similia. Nam si fu- rv chiam in qua ordinatus est, minime proficiscitur, non
gere, malum est (Hist. Trip., c. 22, lib. vi, ex apo- suaculpa, sed aut populo respuente, aui propter aliam
logia S. Ath. pro fuga sua), persequi, multo deterius. quamlibet causam necessitate factam, hunc honore mi-
Hic quidemne moriatur absconditur ; hic autem per- nisterioque participare, nec tamen misceri rebus eccle-

sequitur ul occidat ; et ut fugiatur, pra?cipitur: quia six, in qua collectas celebrat, sed sustinere quoque

qui qua-rit occidere prajvaricatur legem, et magis quod provincix synodus suo judicio terminaverit, de-
fugiendi prKbetoccasionem. Si fugam improperant ccrnimus. Huic regulse contradicere nullus potest,
persequentes, erubescant potius semetipsos, et quie- quaj etiam causa utilitatis aut necessitatis inthroni-
scantinsidiari,etquiescentcontinuofugientes.Nemo zari episcopum jubet, ct mutari ac transire euin de
enira raitera fugit aliquando, sed raagis fcrocem si- civilate ad aliaracivitateranon propriura habentem
mul etcallidum. Omnis enira qui gemebatetvexaba- episcopum sinit. Pingues hostias litat diabolo (En-
tur a Saul, fugiebatetveniebat ad David (IReg. xxir). nodiusjam citatns), qui his resistere nititur, aut mi-
Si ergo piissimusatque justissirausDavid sciret pec- sericordiamet utilitatem Ecclesiie jam dictis negat,
catum esse, perseculionem fugientes, et transeuntes id est, et episcopis et populis. In vanum ergo contra

a Huc usque Bar. et Dinius, quff> jara sublata fuerunt in edit. regia.
753 APPENDIX.
simplices, qui h£ec olim dicentes agere prohibuerunt, ^ riter titulare et ordinare, ita (ut prsedictum est) cau-

tendiciila deinceps parabunt, cum his et aliis armati sam necessitatis aut utilitatis habes et mutare, ac de
adminiculis, noverint quid super his sit agendum, titulo ad titulum translatare ftransferre, ita et C.

et quid vitandum. Mimis enim armatus est {Idem En- Just.], licet de minori ad majoremurbem mutandus
yiodius, ibid.) qui illa, quje adversarius misericordia?, sit. Hoctamensumniopereprcevidendumest, necausa
utilitatis atque concordife ministrat, tela contemnit. arrogantise aut avariticC unquam fiat: quia hi a prae-
Sufficit ergo contra omnia jacula jurgiorum fidei dictis canonibus damnantur, non illi qui necessitate
nuda oppositio. Scio te non ignorare, frater, memo- aut utilitate, majorum consilio, et sana ac pura, et
ratas ranonum sententias atque evangelicas sanctio- Deo placita intentione frater, sem-
hoc faciunt. Tu,
nes, novas non esse, sed nostro eas assensui manci- per sectare justitiam, pietatem, fidem, charitatem,
pari. Cur his contradicentes, et emigrationes episco- patientiam et mansuetudinem [I Tim. vi). Certa etiam
porum utilitatisetnecessitatiscausaUeri prohibentes, honum certamen fidei, etapprehende vitam xtemam.
ut soepe dictum est, et avaritice aut temeritatis, in in qiia vocatlis es : quoniam spiritus timentium Do-
perniciem sacerdotum ac populorum, Ia>dunt sacer- minum, quseritur ab illo, et in respectu illius benedi-

dotale consilium ? Cur lacerant sententiam, in qua. citur. Spes enim illorum in salvantem illos, et oculi

inspirante Christo, oracula superna patuerunt, etin-B Dei in diligentes se. Qui timet Dominum, nihil trepi-
ter Deum et homines interpres exstitit lingua pon- dabit, et non pavebit, quoniam ipse est spes ejus. Ti-
tificum ? Illa enim cceli curia varicirumdotibus aucta mentis Dominum beata est anima, ad quem respicit,

curulium, et multo Redemptoris nostri auro ostro- et quis est fortitudo ejus ? Oculi Domini super timentes
que decorata, nihil in illa decisione auctore se pro- eum : protectorpotentix, firmamentum virtutis, tegmen
tulit, sed per humanae linguse ministerium divino ardoris, et umbraculum meridiani, et prsedicatio of-

militavit imperio. Intellexitnon essesuum, quidquid fensionis, et adjutorium casus, exaltans animam, et

impulsa constituit; nihil quoque habet in illa sen- illuminans oculos, dans sanitatem, et vitam, et bene-

tentia, nisi unde de sola devotione gratuletur. Nam dictionem.hnmolantis ex iniquo oblatio est macuiata,
dum profanis memoratorum verbis creditur, et sua et non sunt beneplacitx subsannationes injustorum,
vesaniffi inscitiam produnt, et livorem. Quis hic lo- Dominus solus sustinentibus se in vita veritatis et ju-
cus erroris, ubi congruentia pari ductu exempli et stitix. Dona iniquorum non probat Altissimus, nec

historiae verba concurrunt ? Nec diversum cst ab in- respicit in oblationibus injustorum, necin multitudine
tellectu catholico et lectionibus, quod profertur. Nam sacrificiorum eorum propitiabitur peccatis. Qui offert
non bene nodus in scirpo quseritur, dum involvit .
, sacrificium ex substantia pauperum. quasiqui victimat
nebula prffidicata; lucis auctores. Foeda quoque a ni- filium in conspectupatris sui. Punis egentium vitapau-
'

tore Domini sui obligatione dissolvitur, qui statutis perum cst : qui defraudat illum, homo sanguinis est;
coeleslibus minus mera fide dependit officia. Talium qui aufert in sudore panem, et sudanti cibos, quasi
ergo dictiones vel prohibitiones indignse etiam flunt qui occidit proximum suum. Qui effundit sanguinem,

memoratu. Profunda est ergo nimis imperitia eo- rt qui facit fraudem mercenario, fratres sunt. TJnus
rum, et s^pulcrum patens guttur eorum, quia linguis xdificans, et unus destruens; quid prodest illisnisi la-
suis dolose agunt {Psal. v, interprete S. Hier.). Non bor? Unus orans, umts maledicens ; cujus vocem au-

est enim in ore eorum rectum, interiora eorum in- diet Deus ? Qui baptizatur a mortuo, et iterum txmgit
sidiae, densis eor eorum vepribus sufTocatur {Yerba cum, quid proficit lavatio ipsius ? Sic homo qui jcjunat
sunt ejusdem Ennodii), et interna vitia aliis certant in pcccatis suis, et iterum eadem faciens, quid proficit

ascribere. Nobilitatem ergo dat facinoribus, qui in humiliando se ? Orationem illius quis audiet? Quicon-
talibus ventilationem ipsorum in exemplum sumit, servat legem, mxdtiplicat orationem. Sacrificium salu-
aut ad aures posteras digna relatione transmittit. tare cst attendere mandatis, et discederc ab omni inir

Tibi autem non sit cura talium quoestionum, sed se- quitate: et propitiatio, litare sacrificium super inju-

quere sententiam beati Pauh apostoli, qui monet per J) stitias ; et deprecatio pro peccatis, recedcre ab injusti-
discipulum cnnctos, et clamat, dicens Inanes qux- ria. Retribuit gratiam, qui offert similaginern; et qui
:

stiones devila (I Tim. iv). Inanes, namque (juxta facit misericordiam, offert sacrificium. Bcneplacitum

Apostolum) quaestiones semper devita, et age quod est Domino recedere ab iniquitate; et deprecatio, rece-

meliori consilio, non avaritise vel temeritatis, sed dere ab injustitia. JVon apparebis ante conspectam Dei
utilitatis et necessitatis {ut seepe dictum est) causa vacuus. Hsec enim omnia propter mandatum Domini
faciendum utiliter perspexeris. Quapropter, charis- fiuni. Oblatiojusti impinguat altare, et odor suavitatis
sime, his apostolicis fultus auctoritatibus, muta epi- est in conspectu Altissimi. Sacrificimn justi acceptum
scopum causa necessitatis aut utilitatis, super quo est, et memoriam ejus non obliviscetur Dominus. Bono
consulere nos voluisti ; et alios fratres nostros, qui- animo gloriam redde Deo, et non minuas primitias
bus hoc faciendum necessitas aut utilitas compu- frugumtuarum. In omni dato fac hilarcmvtiltum tuum
lerit, agere doce : quia hoc quod tibi soli scribimus, et in exaltatione sanctifica decimas tuas. Da Altissimo
generaliter omnibus tenere mandamus. Quia sieut fccundum datum ejus, et in oculo bono adinventionem

potestatem habemus episcopos et sacerdotes regula- facmanuum tuarum, quoniamDominus retribuens est.

Hanc ex capitibus Eccles. xxxiv et xxxv laciniam non legi in Cod. Just.
733 , AD EPISTOL\S ET DECRETA PELAGII PAPvE II 756
et septies tantumreddet tibi. Noliofferre nnmerapra- ^hilar, duni et abundantia eorum in egestatem, et
va; non enim suscipiet illa. Et noliinspicere sacrificium suiierbiaeorum trausierit in confusionem. Justoenim
injustum, quoniam Dominus judex est, et non est apud judiciodaturplerumque pqtestas peccatoribus {Ejus-
illwn gloria personx. Non accipiet Dominus personam dcm scnt. 23, cx S. Atig. in ps. cxviu), qua sanctos
in pauperem, et precationem Isesi exaudiet. Non despi- sjus persequantur, ut qui spiritus Dei juvanlur et
ciet preces pupilli, nec vidiiam, si cffundat loquelam aguntur, fiant per laborum exercitia clariores. Et
gemitus. Nonne lacnjmx viduse ad maxillam descen- quanquam, fratres, h£ec ita se habeant, non tamen
dunt, et exclamatio ejus super deducentem eas?. A sunt consentiendi, sed reprobandi, qui prslatos suos
maxilla enim ascendunt usque ad ccBhtm ct Dominus reprehendunt, vel accusant. Unde canonica sancto-
exaudiior non dclcctabitur in illis. Qui adorat Deum, rum Patrum statuta >=, ne columnaj sanctce ecclesiae
in oblectatione siiscipietur, ct precatio illius usque ad vacillent, sequentes ac roborantes,omnes iufames,
nubes propinquabit. Oratio humiliantis se nubes pene- cunctosque suspectos vel inimicos, et eos qui non
trabit; et donec propinquet, non consolabitur. Et non sunt eorum gentis, vel quorum fides, vita et libertas
discedet, donec aspiciat Altissimus ' ct Dominus non nescitur, et qui non sunt bonas conversationis, vel
elongabit, sedjudicabit ii^justos, et faciet judicium, et quorum vita est accusabilis, ab omni accusatione
fortissimus non habebit in illis patientiam, ut contri- B episcoporum funditus submovemus. Similiter et om-
bulet dorsum ipsorum, ct gcntibus reddat vindictam, nes, quos divinae leges mortuos appellant, submo-
donec toUat pleniludincm supcrborum, ct sccptraini- vendos esse ab eadem accusatione, et publicsepoeni-
quorum contribulet, donec reddat omnibus seeundum tentioesubmittendosjudicamus. Neque dum Ecclesioj
actus suos, ct secundum operaAdse, et secundum pras- alicujus episcopi, aut possessiones, vel resaba;mulis
sumptionem illius, donec judicct judicium plebis suib, ejus, vel a quibuscunque aliis non sua sponte deti-
et oblectabit justos misericordia sua. Deusautem (fra- ncnlur, aliquid quoquam ante
iUi debet, aut potest a
ter charissime) impleat desiderium, et ministerium redintegrationem omnium rerum suarum objici: sed
tibi divinitus collatum, secundum divitias suas in prius illi legibus redintegranda sunt omnia, et postea
gloria in Christo Jesu Domino nostro. Deo autem et tempore a Patribus preefinito sunt negotia ventilanda.
Patri nostro gloria in srecula saeculorum. Amen. Refutandi sunt etiam raptores, fures, sacrilegi, adul-
Data 13 die Aug. mensis, indictione 14. teri, et horum simOes. Manifestum est enim quod
semper tales magis discordiam quam pacem sectan-
EPISTOLA" [Olim II]
tur. Nullus quoqiie monachus talia unqiiam arripiat,
AD EPISCOPOS ITALIi ^.
nec saecularia aut ecclesiastica negotia perturbare
r
Episcopos summo in honore esse habendos, nec posse a prsesumat, quia mortua in talibus vox est eorum.
quolibet accusari.
Immobiles enim Dominus suos summos semper vult
Dilectissimis atqiie clarissimis fratribus universis manere praedicatores, et non a quibusdam temerari,
episcopis, ct cunctis spccialiter per Campaniaj et sed sibi hbere et quiete famulari '^. Unde et ipse
Italiee provincias mUitantibus Domino, Pelagius sa- ait : Qui vos tangit, tangit pupillam oculi mei. Et qui
lutem. vos contristat, me contristat {Zach. n; Coloss. m). Et,
Sollicitudinem omnium Ecclesiarum (juxta Apo- qui fecerit injuriam, recipiet quod inique gessit {Matth.
stolum) circumfercnles, divina; circa nos gratire me- x). Et alibi : Qui vos rccipit, me recipit; et, qui vos
mores debemus {Acacius cpisc. CP., epist. ad
esse spernit, ine spcrnit {Lue. x). Ita quoque et a plebibus
Simplicium papam), quod nos per dignitationis suae vel caeteris generaliter omrubus sunt timendi et fe-
Dominus misericordiam ad hoc fastigium sacerdotale rendi atque venerandi pastores et praedicatores Ec-
provesit, ut mandatis ipsius inha;rentes, in quadam clesiae, ut sub esercitatione bonae voluntatis susti-
sacerdotum ejus specula constituti prohibeamus illi- neantm' temporalia {Prosp. sent. 34, ex Aug. in ps.
cita, et sequenda doceamus {Ililarii papx epist. ad cxxiv), sperentur seterna. Augetenimmeritavii-tutis,
Ascanium episc. Tarraconensem). Omnes, charissimi [) qui propositum non violat, sed auget, religionis.
qui volunt in Christo pie vivere (II Tim. iii), necesse Charitas vero semper hominem innovat {Ejusdem
est, ut ab impiis et dissimilibus patiantur opprobria sent. 273). Et sicut mahgnitas veteres, ita dileclio

Prosperi sent. 32, ex S. Aug. in ps. cxxii), et despi- 110 vos facit. Fides eorum, qui Deum visuri sunt
ciautur tanquam stulti et insani, qui ideo prffisentia {Ejusdem sent. 361), quod non videt, credit. Nam si

bona perdunt, ut invisibilia ac sibi profutura acqui- videt^ non est fldes. Credenti coUigitur meritum,
rant. Sed hsec despectio et irrisio in ipsos retorque- videnti redditur prremium. Tunc pretiosum pastoris

" Cum bello Langobardorum, quo universa Italia qui ne quod abstulerant redderent, criminosis pri-
Uagrabat, adhuc vigente, cultus episcopis deferri mum omnium episcopos accusatiouibus impetebant.
solitus nonnihil diminutus esse videretur, persuasi- {BaroJi. anno 582, num. 8.)
que bellurum tempore jura silere, bonis Ecclesise i>
Hoec quoque adulterina est.
non parcerent, hanc decretalem epistolam de accu- c Qufe sequuntur usque ad Prosperi sententias
sationibus ac judiciis episcoporum pontifes conscri- cs adulterinis superiorum pontiticum epistolis de-
bere debuit. Ea in primis de causa, quod frequenter sunipta sunt ab inepto consarcinatore. Quam vero
eveniret, iit cum episcopi bona eoclesiarum a laicis dissimilis finis hujus epistola? a principio!
usurpata repetebant, atque in usum pristinum viu- <>
Reliqua absunta C. Just.
dicare studebant, in se illorum linguas provocarent,
7S7 APPENDIX. 738
diadema est {Ennodius in dict. incip. episc), quando ^ ditur, ubi supernus favor prsestat exordium. Deus
suasioni ejus grexecclesiasticus, dum ad probitatem omnipotens indulta semper custodiat, augeatque suc-
grWitur, non repugnat. Ule sine fuco monitorem et cessibus profutura ildem, epist. 19, lib. v). Omnia
veridico ore diligit, qui ejus instituta sectatur. Praj- enim vestra semper, fratres, in charitate fiant (I Cor.
bent hominibus, natur<e institutiones, et monitare- vi). Et detrahentibus nolite detrahere quoniam de-
sponsum. Reditadmortales vicissitudo elamosas sol- trahentibus detrahere non estbonnm,nead ea quae
licitudinis, quia unusquisque prout gesserit recipiet. scripta sunt, commoti minime certamen faciamus
Nam perit, quod linguoe accepenint, frustra benefi- {Deusdedit Canditanus consult. 4 conc. Later., an.
cium [Idem, epist. 22, Ub. vii), nisilegilime coeptum Non debemus omnino timere opprobrium ho-
649).
fuerit negotium, et canonice peractum. De fid\Kia minum, neque eorum esprobrationibus vinci (3far-
enim partium nostrarum mittitur, quod apostolica tijius Ipapa consult. 3 ejusdemconcilii), qaomam hoc
mandat auctoritas. VostantummodopraesuIesChrisli nobis Dominus jubet per Isaiamprophetam, dicens:
benignitatem vestram, salva aurium animorumquc Audite me, qui scitis judicium, jyopulus 7neus, in quo-
aequitate (Idem, dict. 21), et bona voluntate semper rum cordibus lex mea est. Nolite timere opprobrium
prfestate. Namadversusimpetus juvare, peregrinan- hominum, et blasphemias eorum ne timeatis (Isai.

tem reducere post intervalla, estjustitia. Libat enim D Li\ considerantes quod in psalmo scriptum est

Domino prospera, qui ab afflictis pellit adversa Nonne Deus requiret ista ? ipse enim novit occulta
(Conc. Tolet. viii, c. 1). Statutus, venerandi praesu- cordis, et cogitationes talium homimtm, quoniam vana
les, sudoribus fructus est, cum judicio pui-issime Vana autem
sunt. locutus est unusquisque ad proxi-
reddendus, ut in utroque congruus nitor, nec susci- mum suum labia : dolosa, in corde et corde locutisunt
pientem devenustet, si indigno auctore proveucrit mala. Sed disperdat Dominus universa labia dolosa,et
(Ex eodem Ennodio, dict. 21) nec, si conferatur im- ; linguam magniloquam. Qui dixerunt : Linguam no-
raerito, maculet largientem .Sit semper adversus pra- stram magnificabimus, labia nosl7'a a nobis sunt, quis
vos et impios, alque servorum Dei persecutores, li- noster Domintis est ( Psalm. slih ;
psalm. xciii ;

bera vox, et oris gladio fcriantur et redarguantur. psalm. xi) ?Nam si hcec in memoria retinerent, mi-
Persequanlur et repeIlantur,confundanturetadver- nime ad tantam prosilirent iniquitatem. Non enim
tantur, nec Ifedendi pie viventes ullam habeant fa- per probabilem et paternam doctrinam hoc faciunt,
cultatem. Plerumque periculis plena sunt (Ex eodem sed ut suam exerceant in servos Dei vindictam
in Vita Antonii monachi) ;
quae videntur esse tutis- {Idem, Mart. ibid.). Scriptum est namque : Via
sima. Vide, quantis laborent tales insidiis: ideo ab- _ stulti recta in oculis ejus (Pror. xii). Et: Sunt vice qux
sconditum esse non licet, quod audimus. Jam late videnturhomini justae, novissima autem earum dedu-
bat nostra persecutio manifesta : raisericordia est, cunt admortem (Prou. xiv). Nos enim qui hsec pati-
circa persecutores et facinorosos servata districtio. inur, judicio Dei hffic reservare debemus, qui i'eddet
Ergo sopori quietem tribuite coelestium mandato- :
unicuique juxta opera sua (JUa(<ft.xvi). Quietiamper
rum hostem quoque depellite, ne candida conversa- ministros suos intonuit, dicens: Mihi vindictam ego
tio vobiscum habitantium fusca supervenientis con- retribuam{l^om. su). Vos enim in recta fide ac pura,
tagione violetur. Ante enim providenda sunt reme- inbona voluntate succurrite vicissim, nec aliquis a
dia, quam morbus increscat. Sanctorum quoque supplemento fratris subtrahat manum quoniam in :

apostolorum et reliquorum sacerdotum petamus hoc (ait Dominus) cognoscent omnes, quia mei estis

exercitum, et prajdictorum persecutorum ora clau- discipuli, si dileetionem habueritis ad invicem (Joan.
damus. Steculi conversatio legum metu retinetiu' xiii). Data Kalendis Decembris indictione lo (Anno
(Idem, epist. 13, l. v) : ecclesiastica quoque custodia Domini 382).
regularum frenis servatur et regitur. Deus, charis- EPISTOLA \Olim IXl
sime, semper procul avertat invidiam (Idem, epist. AD EPISCOPOS GERM.VNLE ET » GALLI.E.

14 ejusdem Vos ergo armamini (juxta Aposto-

libri).
J) Novemprsefationes, inter missarum solemnia decantan-
lumj gladio spiritus, quod est verbum Dei, et apo- rfas, o Romana Ecclesia recipi b.

stolicee auctoritatis clypeo {Ephes. vii, ut ecclesia- Pelagius Romanae ecclesise et apostolicse sedis

sticse fecunditatis jura nulla saevientis procellse pos- episcopus universis Germaniarum ac Galliarum re-

sint impulsione subverti (Idem, ibid.). NuIIo unquam gionum episcopis (S. Leo epist. 88)

praejudicio gravatequemquam, sed inspicite seraper Cum inDei nomine in Romana Ecclesia synodum
quas regularum testimonio declarantur. Superest, episcoporum sive cseterorum consacerdotum Dei flde-
ad gaudia semperfratrum devote
salute pralata, ut lium congregatam habuissemus, et de ecclesiasticis
properetis, quia divina beneficia gradihus semper statutis, ut sunt ab apostolis et sanctis Patribus tra-
accedunt, et quibus bona conferunt, meliora poUi- dita, diligentius tractaremus ; supervenere Utterse
centur. Semper enim iucrementis adculmen ascen- vestrse, et ut magnse essent auctoritatis, etiam vivae

DecLmam de beataVirgine edidit Urbanus II, in con-

Neque hsec ab Isidori stvlo discrepat.
a

De prfefationibns meminere concilium Milevit.

•> cilio Placentise habito. ut ait Gratianus ad d. 70, et
cap. 12, et Africanum cap. 70. Earum novem, de alii. Sev. Bin.
qiubus hic, auctorproditiu- Gelasiuslibro Pontificali.
 739 SANCTUS AUNARILS, ANTISSIODORENSIS EPISCOPUS. 760
voces preecesserunt, rogantes, ut ordinem pr»fatio- \ Romana Ecclesia hactenus servavit : unam in Albis
num, quemsancta RomanaEcclesia hactenushabe- paschalibus, aliam de Ascensione Domini, tertiam
ret, nostris litteris vobis remandaremus. Tunc de de Pentecoste, quartam de Natali Domini, quintam
vestra voluntate et studio tam bono multum gavisi de appai-ilione Domini, sextam de apostolis, septi-
suraus, etsacrum ordinemRomanum, sacraque con- mam de sancta Trinitate, octavam de cruce, nonam
stituta nostrorum antecessorum solerter relegentes, injejunio et Quadragesimatantummodo dicendam.
invenimushas novem priefationes in sacro catalogo Has praefationes tenet et custoditsancta RomanaEc-
tantummodo recipiendas, quas longa retro veritasin clesia. Has tenendas vobis mandamus.
Observatio. Lectorem hic monere juvat, notas quoe Pelagii II opuscula illustrant LabbBeo esse tribuendas quotiea
nullo nouiine signanUir. Edit.

EODEM TEMPORE.

SANCTUS AUNARIUS,
EPISCOPUS AUTISSIODORENSIS.

TOTITIA EX GiLlIi CliltlSTm.

Aunacharius, quietper syncopem Aunarius, filius g celebrarentur. Ex quibus satis apparet tunc majoris
eratPastoriset RagnoarcB, germanus autemAustrini ecclesiae clerum non admodum frequentem fuisse.
episcopi Aurelianensis et Austregildis, matrissancti Tribus subscripsit conciIiisAunacharius,Parisiensi iv

Lupi Senonensis antistitis, ut ex ejusdem Lupi Vita anno o73 et Matisconensibus duobus annis 583 et
discimus. Hunc aliquando monachumfuisseetabba- ii8o,et Augustodunensian. 589, cujus cum episcopis

tem Sancti Germani vulgati indices asserunt, quia scripsit ad Gundegilisum Burdegalensem epistolara

forte coenobium SanctiGermanivocatur ejus mona- quffi refertur a Gregorio Turonensi lib. ix, cap. 41
sterium in Actis sancti Walarici, seu quia,exHerico, (Tom. Patrol. LXXI, col. 310 et seqq.). Synodum
sancti Germani basilicam magnificis praediis locu- ipsehabuitin urbe sua cum dioecesis abbatibus, pres-
pletavit. Nam eodem auctore primos adolescentiaj qua pluriraiediti sunt canones
byteris et diaconisin
annos in aula Guntramni regis exegit, quo relicto inquibusmuItasuntobservationedigna.Duse exstant
postpositisque parentibus Turones aufugit, ubi ad Pelagii papse ad Aunacharium epistol», qui ab ipso
sepulcrum sancti Martini, coma capitis detonsa, sanctuaria, id est brandea seu pannos ex tumulis
clericali sacularem vestem mutavit. Tum ad Sia- apostolorum petierat pro novis ecclesiis quae tuni

grium .Augustodunensem episcopum adductus, tan- complui-es in his partibus construebantur. Petenti
tum apud eum eruditione et disciplina profecit, ut C annuit pontifex at queritur quod Aunarius Italiae
:

usque adculmen pontificiae dignitatis gradatim pro- calamitatibus non compatiatur et quod Francorum
veheretur. Atherio ilaque Autissiodorensipi';csule e rcges ad opem ei fercndam non excitet. Superius
vivis exenipto, a clero simul et populo unanimi voca- diximus quid decessorum suorum Germani et Ama-
lur Aunacharius, quipridie Kalendas Aug. officium toris in gratiam egerit. Lupum nepotem suum cum
episcopatus suscepit. Sextum eum a beato Germano Austrino germano ad insulas educando provexit.
Autissiodori episcopum nominat Hericus idem epi- Sanctum Austregisilum, futurum Bituricensera epi-
slola ad Carolum Calvuin imperatorem, in qua re- scopuraclericumfecitetsubdiaconum ordinavit. Wa-
fert Aunarii litteras rogantis Stephanum Africanum laricum in monasterium suum admisit, quod in su-
presbyterum ut Vitam ejusdem sancti metrice de- burbio civitatis constructum de monasterio sancti
scriberet et acta sancli Amatoris prosaice : at libra- Germani interpretamur. Huic monasterio, ubi cor-
rii proculdubio mendum est, nam ipse Hericus pus suimi sepulturse raandaridecreverat, etecclesiae
episcopos intermedios commemorat. Factus autem suae agros et villas donavit, plenusque dierum, san-
episcopos Aunacharius plurima in ecclesiaAutissio- ctitate quoque et miraculorum gloria clarissimus
dorensi constituit quse, ut projcipuo observarentur decessit vii Kal. Oetobr., initi pra^sulatus 44, mense
Guntramni regis auetoritate roboravit in his,
vigore, ;
D 1 , diebus 23. Corpus ad sanctum Germanum funebri
futmonasteria, basilicae etecclesice paroeciales cer- porapa tumulatum, inde capsa argentea inclusum,
tis diebus per mensem cum clero et populo rogatio- calvinistarum postea praeda fuit.Projecta vero ossaa
nes facerent ; 2° quibus horis vigiliaj diebus Domi- Catholieis coUecta cum aliis in cryptis ad meridio-
nicis ac archipresbyteris et abbatibus propriis in nalem fenestram recondita fuere. Colitur vii Kal.
locis fierent ; 3° a quibus vigilise in basilica sancti Octobr.
Stephani cum abbatibus singulis hebdomadae diebus
 CONCILIUM' ANTISSIODORENSE'.
SYNODUS PRESBYTERIS
AB AUNACHARIO EPISCOPO ANTISSIODORENSI, CUJI DICECESIS SU.E ABBATIBUS ET ,

CELEBRATA IC SUB ANNUM CHRISTI DLXXVIII ' C, ID EST, PELAGU H PAP^ I, CHILPERICI
REGIS XVIII.

TITULl GANONUM.
De Kalendis Jamiariis. De poena abbalis qui monachi peccata non
I.
II. VI Ouadragesiinse initium in epiphania nun-
^ XXIII.
4
emendat, aut denuntiat.
tietur. XXIV. Abbati aut monacho ad nuptias ire non licet.
in. Ut vota et vigiliae in ecclesia exsolvantur. XXV. Abbati aut monacho filios de baplismo habere
IV. Ut aiiguria et sortiiegia non fiant. non licet.
V. VigilicB sancti Martini interdictse. XXVI. De poena abbatis qui mulierem in monaste-
VI. Ut clirisnja a media Quadragesima petatur. rium ingredi permiscrit.
VII. De synodis presbyterorum, et abbatum. XXVII. Novercam in uxorem accipere non licet.
VIII. Quod mulsum in altari offerre non liceat. XXVIII. Nec privignam ducere.
IX. Ne cbori et cantica puellarum, nec convivia XXIX. Nec cognatam.
in ecclesia permittantur. XXX. Nec duas sorores.
Ne in altari ubi episcopus missas dixit, pres- XXXI. Nec consobrinam, aut sobrinam.
byter illa die missas dicat. XXXII. Nec relictam avunculi.
XI. De vigiliis Pascbse, natalis, et aliarum solem- XXXIII. Ut presbyteri et diaconi reorum supplicia non
nitatum. spectent.
XII. Ne mortuis eucharistia detur, nec osculum : XXXIV. Ut presbyter judicio capitis non intersit.
et ne velo vel palla involvantur. XXXV. Ut clericus clericum ad judicem siecularem
XIII. Ut diaconus pallis scapulas non involvat. non trahat.
XIV. Ne quis in baptisterio sepeliatur. XXXVI. Utmuliereucbaristiamnndamanunonacciplat.
XV. Ne niortuiis supra mortuum mitlatur. XXXVII. Ne mulier pallas dominicas contrectet.
XVI. De observatione diei Douiinicae. XXXVIII. Ut nullus cum excommunicato communicet.
XVII. De iis qui sibi mortem consciscunt. XXXIX. Ul qui cum excommunicato communicatsimili
XVIII. Ut baptlsmus eslra Pascha nisi moribundis D sententice subjaceat.
non conferatur. XL. Ne presbyter inter epulas cantet, aut saltet.
XIX. Ut missae a jejunis clericis celebrentur et au- XLI. Presbytero, vel diacono accusare uon licet.
diantur. XI.II. Ut mulier sine dominicali non communicet.
XX. Ut archipresbyter de clericorura adulteriis XLIII. De pcena judicis qui clericum siae episcopi
episcopo, vel arcbidiacono denuntiet. voluntate distrinxerit.
XXI. Ut clerici conjugali ab uxoribus abstineant. XLIV. De poena laici qui archipresbyteri admonitio-
XXII. Rellctoe clerici post ejus mortem alteri nubere nem contemnit.
non licet. XLV. De observatione horum canonum.

CANONES.
l. die sic oninia beneflcia tribuantur, sicut et reliquis
Non liceat KalendisJanuarii vetula,autccrvolofa- diebus.
cere ^, vel stenas diabolicas observare ; sed in ipsa
NOT.E JACOBI SIRMONDl, S. J.
'
In synodo Antissiodorensi nihilestquod tempus Januarii nefanda et ridicidosa, vetulas aut cervolos,
denotet, prseter nomen
.\unacharii episcopi qui vel jocticos faciat. » Exslat hic sermo in appendice
pra^fuit. Nos, quia verisimile videbatur sub initia tomi IX operum sancti Augustini, tract. 20, sine
episcopatus habitam fuisse, satius duximus paulo nomine auctoris; revera autem est sancti Eligii
post concilium iv Parisiense, cui inlerfuerat, collo- episcopi Noviomensis veterum exemplarium con-
care, quam ad annum Christi o90, quod nonnuUis sensu, et Audoeni testinionio in Vita sancti Eligii.
placuit, rejicere. Absurdius autem illi faciunt, qui Hanc aulem lectionem eonfirmat, simulque quid sit
anno 614 collocant, cum exploratum sit Aunacha- vetula aut cervolo facere docetvetuspo^nitenliale in
rium vilam ad ea usque tempora non produxisse. Codice Andegavensi. « Si quis, inquit, in Kalendis
2 Quidam ILbri vecola, alii viecola, aut vecolo, le- Januariis in cervulo et in vetula vadet, tribus annis
gunt. Lectio nostra auctorem habet sanctum Eligium pceniteat, quia hocdaemonum est.» Utrobiqueporro
in sermone ad omnem plebem: uNemo in Kalendis vetula prisco more scriptum pro vitula.

NOT.£ SEV ERINI BINII.

= Ad ecclesiasticam disciplinam nec non mona- Burgundionilius, vino, quod inde nomen habet,plu-
sticam observanliam retinendam, in hoc concillo rimuni nobilifata. Hodie Auajcrre dicitur [Hoc certis-
sancili reperiuntur quadraginta quinque canones; simum] secundum quosdam. » Ita Hortelius aliis ;

quorum nonnulli etsi in usu esse desierint, antiqui- est civitas Gallia? Lugdunensis juxta Sequanam
tatis tamen indices remanserunt. Concilium fuit [Icaunam], sita, quie a Ptolemfeo Autricum dicitur:
non provinciale, sed dioscesanum duntaxat cui , meminit ejus Antoninus in Itinerario.
solus Aunacharius ejusdem civitatis episcopus cum
abbatibus et presbyteris ejusdem dioecesis prae- Paulo post concilium Matisconense ii hanc syno-
<^

fuit. Plura ex iis, qufe in Matisconensi ii concilio dum habitam fuisse hoc indicio coUigitur, quod Au-
statuta fuerant, cuique ipse Aunacharius interfuit, nacharius ulrique interfuerit, quffique illo Matisco-
et sexto loco sobscripsit, pariter hic repetita esse nensi ii communi Patrum consensu sancita fuerant,
reperiuntur. hac synodo dicecesana suis subditis intimaverit.
h Antissiodorum, inquit Ortelius, « urbis est in
763 SAISCTl ALINARII, AiNTlSSlODOREASIS EPISCOPI,
7(3i
II.

Ut omnes presbyteri ante epiphaaiammissos suos

X preeparare, quia scriptum est : Domus mea, domus
orationis vocabitur {Matt. xxi).
dirigant, qui eis de principio Quadragesimtc nun- X.
tient, etin ipsa Epiphania adpopulum indieent. Non super unoaltario in una die duas missas
licet
III. dicere, nec altario ubi episcopus missas dixerit,
ut
Non licet corapensos in domibus propriis, nec presbyter in illa die missas dicat.
pervigilias in festivitatihus sanctorum facere = nec
; XI.
intersentes, aut adarbores sacrivos ve! adfontes Non
<, licet in vigilia Pascbse ante horam secundam
vota exolvere ; sed quicunque votum babuerit, in noctisvigiliasperexplere, quiain illanocte non licet
ecclesia vigilet, ct matricul» ipsum votum, autpau- post mediam noctem bibere, nec [nec manducarej
perLbus reddat: nec sculptilia [sobtilia] aut pede, in natali Domini, nec in reliquis solemnitatibus.
aut homine lineo fieri penitus praesumat. XII.
IV. Non licet mortuis, necEucharisliam, nec osculum
Non liceat ad sortilegos, vel ad auguria respicere, tradi, nec velo vel pallis corpora eorum involvi.
non ad caragios ^ , nec ad sortes, quas sanctorum XIII.
vocant, vel quas de ligno, aut de pane faciunt, aspi- B Non licet diacono, velo vel palla scapulas suas in-
cere ; sed quajcunque bomo facere vult, omnia in volvi.
nomine Domini faciat. XIV.
V. Non licet in baptisterio corpora sepeliri.

Omnino et inter supradictas conditiones, pervigi- XV.

quas in bonore domni Martini observant, omni-
lias,
Non licet mortuum super mortuum mitti.

modis probibete. XVI.

VI.
Non licet die Dominico boves jungere, vel alia

Ut a media opera esercere, nisi pro causis constitutis.

Quadragesima presbyteri cbrisma
petant et si quis innrmitate detentus venire non XVII.
:

potuerit, ad archidiaconum suum, vel archisubdia-

Quicunque se propria voluntate in [aut] aquam
conum ' transmittat, sed cum chrismario et linteo,
jactaverit, aut coUum ligaverit, aut de arbore prEe-
cipitaverit, aut ferro percusserit, aut qualibet occa-
sicut reliquiae sanctorum deportari solent.
sione voluntariae se morti tradiderit, istorum obla-
VU.
Ut medio Maio omnes presbyteri ad synodum ^'° '^°° recipiatur. {Capitular. l. vii, c. 334. Ivopart.
in
civitatem veniant, etKalendis Novembris omnes ab-
XVIII.
bates ad concilium conveniant. Non absque Pascbas solemnitateullo tempore
licet
VIII. baplizare, nisi illos quibus mors vicina est, quos gra-
Non licet in altario in sacrifio divino mellitum, batarios dicunt. Quod si quis inalio pago, contuma-
quod mulsum appellant, nec ullum aliud poculum cia faciente, post interdictum hoc infantes suos ad
extra vinum cum aqua mixtum oflFerre, quia ad baptismum detulerit in ecclesias nostras, non reci-
grande reatum et peccatum pertinetpi-esbytero illi, piantur usque ad satisfactionem. Etquicunque pres-
quicunque aliud poculum extra vinum in consecra- byter ipsos extranostrum permissum recipere praj-
tionem sanguinis Christi offerre prEesumpserit. sumpserit, tribus mensibus a communione ecclesife
IX. sequestratus sit.
Non licet in ecclesia choros saeculai-ium, vel puel- XIX.
larum cantica exercere , nec convivia in ecclesia Non Ucet presbytero, aut diacono, aut subdiacono,

NOT^ JACOBI SIRMONDI S. J.

' Sanctus Eligius in eodem sermone Arbores, tv et sanctus Eligius: « Non caragios promittentes,
: «
quas sacrivos vocant, succidite pedum siniilitudi- ;
qufeexplere non valent, non diviuos,nonsortilegos,
nes, quas per bivios ponunt, fieri vetate, et ubi in- etc, consulere praesumatis, <> et sanctus Augustinus,
venerilis ignecremate. » sermone 241, de tempore.
- Vulgati c/!aracto'es; sed crtragios habenl omnes Pithoeanus, subarchidiaconum. •*

antiqui, Tihanus, Bellovacensis ac Pitliffianus. Itcm

NOT^ SEVERINI BINII.

Prohibentur vigiliaj qua; cum quadam supersti- dentibus nocturnis vigiliis a fldelibus celebrari con"
tione quamadmixtam habebant privatisdomibus in stiluerint. Quod decretum provincialis concilii, cum
fleri consueverant lCap. 3 Quse vigilix prohibean-
: ipse Aunacharius Antissiodorensis episcopus sua
tur). Cum enim immediate ante dixisset No7i licet : pra^sentia et subscriptione connrmaverit, non est
convcntus in domihus propriis fucere. subjunxei'unt, probabile, ut per hoc dioecesanum concilium illi
necvigilias in festivitatibus sanctorum. EtPauIoposl: constitutioni aliquid derogatum voluerit, cum prae-
sed quictmque votum hnhuerit, in ecclesia viQilet. Ita sertini canone undecimo hujus concilii, de vigiliis
iutelligenda sunt qure de superstitiosa vigiliarimi Paschffi religiose servandis sanctissimam constitu-
observatione canone quinto habentur. Ha;c expositio tionem ediderit. Quam frequens fuerithoc tempore
confirmatur eo argumento, quod Patres concilii usus vigiliarum in Gallia, ex canone prirao concilii
Matisconensis ii, quemlibet diem Dominicum prffice- Matisconensis satis liquido apparet.
763 CANONES. 766

poculum missas XXXIV.

post acceptum cibuin vel tractare,
^
aut in ecclesia dura missae dicuntur stare. Non licet presbytero in judicio illo stare, unde ho-
XX. mo ad mortem tradatur.
Qiiod si presbyter, quod nefas est dicere, aut dia- XXXV.
conus, aut subdiaconus, post acceptam benedictio- Non licet presbytero, aut diacono, vel cuiquam
nem, iufantes procreaverit, autadulterium commise- clericorum, de qualibet causa conclericum suum ad
rit, et arcbipresbyter hoc episcopo aut archidiacono judicem ssecularem trahere.
non innotuerit si scit, integro anno non communi- XXXVI.
cet, illi vero qui hoc commiserint deponantur. Non licet mulieri nuda manu Eucharistiam acci-
XXI. pere.
Non licet presbytero,postacceptam benedictionem, XXX\1I.
in unoteetocum presbytera saa dormire, nec in pec- Non licet mulieri manum suam ad pallam domi-
cato carnaLi misceri, nec diacono, aut subdiacono. nicam mittere.
XXII. XXXVIII.
Non licet relietfe presbyteri, nec relictfe diaconi. Non licet cum escommunicato communicare, nec
nec subdiaconi, post ejus mortem maritum accipere. t> cum eo cibum sumere
XXIII. XXXIX.
Si monachus in monasterio adulterium commise- Si quis presbyter, aut quilibet de clero, aut de
rit, aut peculiare habere prtesumpserit, aut furtum populo, excommunicatum absque voluntate ipsius,
fecerit, et hoc abbas per se non emendaverit, aut qui eum excommunicavit, sciens receperit, aut cum
episcopo, aut archidiacono non innotuerit, ad poeni- illo panem manducaverit, vel colloquium habere
tentiam agendam in alio monasterio retrudatur. decreverit, simUi sententise subjacebit.
X.X1V. XL.
Non licet abbati, nec monacho, ad nuptias ambu- Non licet presbytero inter epulas cantare vel

lare (Deconsec, dist. 4). saltare.

XXV. XLI.
Non licet abbati filios de baptismo habere, nec Non licet presbytero, nec diacono, quemquam in-

monachis commatres habere. scribere; sed in vice sua si causam habuerit, aut
XXVI. fratrem, aut quemcunque saecularem roget.
Quod si quis abbas mulierem in monasterio suo in-
p XLII.
gredi permiserit, aut fesdvitates aliquas ibi spectare Et unaquaeque mulier, quando communicat, do-
[exspectare] praeceperit, tribus mensibus in alio mo- minicalem (Can. 42) suum habeat ". Quod si qua
nasterio retrudatur, pane et aqua contentus. non habuerit, usque in alium diem Domiaicum non
XXVII. communicet.
Non licet ut aliquis suam novercam accipiat uxorem. XLIII.
XXMII. Quicunque judex, aut ssecularis, presbytero, aut

Non licet ut flliam uxoris su£e quis accipiat. diacono,aut cuilicetde clero, aut de junioribus abs-
X.XLX. que voluntate episcopi, aut archidiaconi, vel archi-

Non licet ut relictam fratris sui quis in matrimo- presbyteri, injmiam inferre praesumpserit, anno ab
nium ducat. omnium Christianorum con sortio habeatur extraneus.
XXX. XLIV.
Non licet duas sorores, si una mortua fuerit, alte- Si quisex saecularibus institutionem aut admoni-
ram in conjugium accipere. tionem archipresbyteri sui, contumacia faciente, au-
XXXI. dire distulerit, tandiu a liminibus sancta; ecclesiae
Non Ucet consobrinam, hoc est quae de duobus£) habeatur extraneus, quandiu tam salubrem institu-
fratribus, aut de duabus sororibus procreatur, in tionemadimplere non studuerit. Insuper etmuletam,
conjugium accipere : nec qui de ipsis nati fuerint, quam gloriosissimus dominus rex praecepto suo in-

in conjugio socientur. stituit, sustineat.

XXXII. XLV.
Non licet ut nepos avunculi uxorem accipiat. Si quis hanc deflnitionem, quam ex auctoritate
XXXIII. canonica communi consensu et convenientia conscri-
Non licet presbytero, nec diacono, ad trepalium, psimus ac instituimus, tam ad clerum, quam ad po-
ubi rei torquentur, stare. pulum commonendum, vel ad id quod constitutum

NOTyE SEVERLNI BINII.

Quidper dominicalem intelUgi debeat, accipe ex corpus Christi accipiant, >> etc (a).
sancto Augustino, qui dehocagitsermone centesimo
quinquagesimo secundode tempore, ubiait: «Omnes (a) Errare hic videtur Binius, ul in nostrli Annotatis
viri, quando communicare desideranl.lavent manus, observabimus. Labb.
et omnes mulieres nitida exhibeant linteamina, ubi
767 SANCTI AUNARIl, ANTISSIODORENSIS EPISCOPI, EPIST. 768
est conseryandiim, negligens inventus fiierit, et ob a Audovius [Audoveus] presbyter subscripsi.
lioc observare distulerit, aut eos qui ipsum audire Medardus presbyter subscripsi.
neglexerint celei-avitaut suppresserit, et in notitiam Badericus presb}i;er suhscripsi.
episcopi non deposuerit, anno a consortio fratrum, Syagrius presbyter subscripsi.
vel ab omnium Christianorum communione liabea- Friobaudis presbyter subscripsi.
tur cxtraneus. Eominus presbyter subscripsi.
SUBSCRIPTIONES. Elladius presbyter subscripsi.
Aunacharius in Dei nomine episcopus constitutio- Theodemodus preshyter subscripsi.
nem hanc [conflrraavi et] subscripsi. Launovius presbyter subscripsi.
Viuobaudis [^Vinebaudus] abbas subscripsi Leonastis presliyter subscripsi.
Baudonius [Baudoveus] abbas subscripsi. Medardus presbyter subscripsi per diaconum Leu-
Francolus [Frannulfus] abbas subscripsi. degisilum.
Caesarius abbas subscripsi. Eunius presbyter suhscripsi.
Desideratus abbas subscripsi. Filmatius presbyter subscripsi.
Amandus abbas subscripsi. Nonnovius presbyter subscripsi.
Tegredus abbas subscripsi. B Ballomeris preshyter subscripsi.
Vigilius presbyter subscripsi. Romacharius presbyter subscripsi.
Gregorius presbyter [abbas] subscripsi. Medardus presbyter subscripsi.
Claudius presb^-ter subscripsi. Audila presbyter subscripsi.
Anianus [Anauias] presbyter subscripsi. Genulfus presbyter subscripsi.
Saupandus presbyter subscripsi. Syagrius preshyter subscripsi.
Theodulfus presbyter subscripsi. Sindulfus presbyter subscripsi.
Ruricius presbyler subscripsi. Vinobaudis preshyter subscripsi.^
Niobaudis presbyter subscripsi. Barbario diaconus suhscripsi.
Antonius presbyter subscripsi. Leudegisilus diaconus pro Medardo suhscripsi.
Sevardus presbyter subscripsi. In hac synodo fuerunt conr/rcgati episcopus unus,
Addo presbyter subscripsi. abbates septem, presbyteri triginta quatuor, diaconi,
Sindulfus presbyler suliscM-ipsi. qui in vice presbyterorumsubscripserunt, tres tantum.

SANCTI AUNARII, AUTISSIODORENSIS EPISCOPI

EPISTOLA AD STEPHANUM ABBATEM

(Ex Bolland., prima die Maii.)

HUNC HORTATUR DT VITAM SANCTI AMATORIS CONSCRIBAT.

Dilectissimo atque amanlissimo et interno mihi r quidam autem numeris se rhythmisve ac cantihus '

vinculo cbaritatis connexo Stephano presbytero, Au- versuum delectari fatentur. Ergo, ut omnium votis
narius gratia Uei episcopus, in Domino aeternam sa- occurrerem, et nullus suo desiderio fraudaretur,
lutem. placuit milii ut vitas beatissimorum confessorum
TuaB nobis doctrinae multisjam experimentis com- quasdam pede libero describeres ,
quasdam vero
probata prudentia compulit nos, quamdam tuis lege metrica impeditas digereres : ob quam rem
humeris imperiosam superponere sarcinulam ; scd obsecro unitani mihi tuce dilectionis amicitiam, ut
eam qu£E tibi nou sit oneris, sed honoris ; nec qu<B beatissimi Germani episcopi vitam in versuum qua-
deorsum iniquo pondere premat, sed quse potius litatem, commutare non desistas; sancti vero Ama-
coelum usque sustollat. Cognitum tihi est, charissime toris prosaica modulatione describas ; ut sectatores
humanarum mentium diversitas,
frater, et quee sit apostolicee omnibus omnia
prsedicationis elfecti,
et quemadmodum in studia coutraria non solum efficiamur, et nulliquidquam debeamus, nisi ut
inane vulgus, verum etiam universa scindatur nobi- invicem diligamns. Indivi duammihi charitatem ve-
litas. Et quidam quidem prosaico oblectantur stylo, stram divina custodiat pietas, venerabilis frater.
 STEPHMI ABBATIS

EPISTOLA AD SANCTUM AUNARIUM,

AUTISSIODORENSEM EPISCOPCM.

Domino lieatissimo et apostolicis infulis decorato K assumit. Nonneferarum sectatores, siminuscaptiosa

Patri spirituali, Aunario episcopo, Steplianus, om- industria formaverit, audas temeritas pessumdabit?,
nium servorum Christi famulus. Nunquam tiro victoriae monumenta parma, qu£E est
Decursis litteris apostolatus vestri, quod sancti picta, gestavit, si eum docta veterani exempli ma-

desiderii ardor surama alacritate praetendit, luce nus non instruxit. Nunquametiam aeris sibi conces-

clarius approbavi. Est ergo devotionis vestrcB pro- sum patulum iter ales tutius resecavit, cui preevia

positum, virorumopinatissimorumGermanietAma- dux penniger mater non fuerit. Jacebit profecto

toris floridae vitse nobiles actus describi; sed ad eos fluctuum elisione truncatus, quisquis suae procacita-
lepidissimi callis vestri dirigatur intentio, qui pos- tis fisus auctoramento, indocilem ratis dexteram in-

sunt virtutum luminaaequiparis afflatibus inspicere. gerit clavo : sic unusquisque in diversum imperitiae
Verum ego (cujus iners ingenium gemino rigore hamo inscinditur, "si doctorum favoribus minime
torpescit, et lingua balbutiens, faucium inter rau- adjuvetur. Ego, beatissime vir, quaeso ut illa mihi
cidulos cursus squallido sitis impedita rigore, non culmen apicis tui iraponat, qusefacile meposse per-
loquitur, sed potius stridet) quomodo potero divi- fieere non dubitat si tamen et in hoc opere, quid-
;

nitus inspirata virorum quid illepide aut infacete rustica garrulilas diges-
sanctissimorum munera
polito expedire sermone, qui nec privata possum i> serit, aequanimiter feras, aggrediar et faciam quae ;

humano casu congestanegotia explicare? Ridiculo, paterna infert ac jubet auctoritas. Vale in longum
ni fallor, ac inexplicabili ludibriosemel impendit tempus, domine papa.
quisquis ultra virium suarum possibiUtatem onus

EODE.M TEMPORE.

SEDATUS,
BITERRENSIS EPISGOPUS.

NOTITIA.
Ex Fabricii Bibliolheca.

Sedatus, episcopus Biterrensis, qui an. 389 conci- n mentio faciendaestepistolarum triumSedati adRu-
lio Toletano et Narbonensi interfuit, auctor est ho- ricium Lemovicensem, quas Canisius edidit Antiq.
miliae de Epiphania primum Lugduni cum opusculis Lectionum t. V, part. ii, p. 438, edit. novse tom. II,

quorumdam Patrum 1613 a Thoma Galleto edita», part. II, p.360, 362, 367; cujusquoque ad nostrum
post in Bibliotheca Patrum Parisina et Colonieiisi aliquot cpistola; exstant. Habentur quoque tomo II

inter aetatis incertaj scriptorespositfe, cui tandem in Conciliorum Hardiiini, ut alias editiones taceam.
Lugdunensi, t. XI, p. 109.3, noraen episcopi Biter- Has epistolas quidam Sedato Nemausensiumepisco-
rensis apposuerunt. Inter Opera Augustini, t.Vedit. po tribuunt, qui an. 306 concilio Agathensi, et an.
Bened., append., p. 733, exstat sermo de Kalendis 307 Tolosano interfuit *. Adde Hist. litteraire de la
Januariis, qui in .Ms.FIoriacensis abbatiae Sedato epi- France, tom. III, p. 362.
scopo tribuitur, dubium an huic nostro. Denique

* Has Sedati epistolas videsis Patrol. tom. LVIII, coU. bliotheca desumptae sunt, Fausto Rbegiensi tribuuntur,sub
65, 866, »67, ubi a Margarino de la Bigne, ex cujus Bi- Sedali supposilitio uomine, ad Ruriciuni scribeiili. Edit.
 SANCTI SEDATI, BITERRENSIS EPISCOPI,

HOMILIA DE EPIPHANIA.
Proxime, fratres charissimi, redemptionis nostrse A sit vimmi quod defecisse dicitur, et quod sit aliud vi-
celebravimussacramcntum, quo Deushominem cuni num quod mirabiliter praeparatur, quod archi-
Lnfirmitatibus induit. Hodie illud excolimus quo triclinus melius esse pronuntiat ibidem dicens :

se in homine Deum virtutibus declamavit. Pro eo Omnis homo primum vinum bonum ponit, et cum in-
quod iu hac die sive cojlo stellam ortus sui nuntiam quod deterius est. Tu vero ser-
ebriati fuerint, tunc id
praebuit.sive quod inChanaam GaUlajae in convivio vasti vinum bonum usque nunc. Vinum multis locis
nupliali aquas in vina convertit, sive quod in Jorda- accepimusdivina praecepta et Scripturas sanctas, me-
nis undis aquasad reparationem humani generissuo racissimum vigorem ccelestis sapientiae continentes,
baptismo consecravit. In quolihet horum trium sa- quibus ad timorem Dei Lncalescat sensus, et inebrie-
lutis nostraj mysteria continentur et gaudia. Nobis tur affectus.
enim ex Virgine natus est, quod stella monstravil Secundum illud, quod de Sapientia dictum est :

nos in melius esse mutandos operis miraculo, et Paravit mensamsuam, miscuitvinum suumin cratere.
aquarumconversionesignavit. Nobis remedia provi- Scripturarum ergo divinarum virtus, si quando aU-
vidit ex baplismo quod in Jordanis alveo aquas de- cujus interiora repleverit, dicere poterit cum Pro-
dicavit ; et ideo, fratres charissimi, in omni actu pheta (Psalm. Lix) ; Potasti nos vino compunctionis,
uostro stellara fidei prceferamus, et in custodia pm'i- B et populum tuum inebrians quam pieclamm est ! Ope-
tatis Christi baptismum celebremus. Quia hffic rante ergo Christo in Cana Galileee, vinum defecit,
Christi generatio tua; fidei confirmatio est. Et quia et vinum flt, id cst, umbrae removentur, et veritas
per universum mundum sacramento baptismi hu- prfesenlalur. Recedit lex, gratia succedit. Carnalia
mano generi opus erat, aquis benedictionem dcdit, in spiritualia commutantur. In novum Testamentum
quando in Jordanis alveum, unica, ac singulari pie- observatio vetusta transfunditur ; sicut beatus Apo-
tate descendit. Tibiergo nascendo,Christusadvenit, stolus dicit {II Cor. ui) : Vetera transieriinf, et ecce facta
tibi vivendo mifitavit, tibi moriendo conflixit, sunt nofrt. Quomodo autemhydriseilla;impletae aqua
Quem vides pro te mortuum, propter te intellige nihil minuunt exeo quod erant, ita lex non perit per
baptizatum. lllud,fratrescharissimi, quod die tertia adventum Christi dissoluta, sed proficit. Vino ergo
nuptite factaj sunt, hoc, quod aquam in vinum con- deficiente, vinum aliud ministratur. Donum quidem
versam fuisse, modocum Evangeliumlegeretur, au- est vetus Testamentum, sed sine spiritali intellectu
distis. Sex autem hydriae sunt sex mundi hujns a^ta- vanescit in littera (11 Cor. m). Novum vero odorem
tes, per quasjusti flguram et typum Domini prfetu- vitae reddit in gratiam (II Cor. ii). Cum haic ita sint,
lerant. Capiunt metretas binas, vel ternas, quia Architriclinum ipsum prEepositum in domo sponsi,
fi-
p
demintrasecontinent Triuitatis. Sedvideamus quid videamus, quem sentire possimus. Et quem alium,
dicit sermo divinus, et ipsa sacri Evangelii tracte- nisi beatum Paulum intelligere debemus,quipostIe-
mus oracula. In Cana Galileeae aquas in vina con- gis litteram, acceptum novi Testamenti mysterium
vertit,etlatentem sub homine Deumoperumvirtute suavissimo, vel odore, vel gustu, et spiritalium sen-
detexit. Et die, inquit, tertia nuptis fiebant. Quae suum flagrantia repletus, et inebriatus exclamat et
suntist»nuptiae, nisi gaudia saluLis humanaB? quare laudat : Tu servasti bonum vinum usque adhuc ?
dietertia, nisiquiadie tertia resurrexit? Itaquetan- (Joan. ii). Videamus tamen quemadmodum ipsum
quam sponsus procedens de thalamo suo descendit vinum laudat 1 Necoculus, inquit, vidit, nec aurisau-
ad terras, Ecclesiae ex gentibus congi-egandae, incar- divit, qux prwparavit Deus diligentibus se. Ecce vera,
natione jungendas. Cui quidem et hujus Ecclesiae, ecce praedicanda miracula, quae in nobis operatur,
quae utique sumus nos, et arrhas, et dotem dedit. quandode pessimis bonosfacit, de superbis humiles,
AiTlias dedit, quando nobis est ex lege promis- de inhonestis castos, de sectatoribus saeculi, amicos
sus. Dotem dedit, quando pro nobis est immolatus. Dei.
Et alio modo hoc potest accipi, ut arrhas, prre- Quae potest majora exercere miracula ,
quam
sentem gratiam,dotemintelIigamusvitam aeternam. J) quando hominem vermem-et putredinem dignatur
Videamus quid agit in Chanaam Galila?ae. Hic jam in statum angelicum promovere ? de terrenisin coeles-

prodanl nobis Deum stupenda miracula. Statuuntur tibus collocare, etin gratiasuEeadoptionis? solemni-
hydriae capientesmetretas binas, vel ternas. Implen- tatem, quae de Domini nativitate praecessit, ea fide
turhydri8e,mutantur subito aquae,hominespostmo- celebravimus, qua ex homine Deus natus est, hanc
dum maturi dum in melius reformantur, velut ba- vero ea observatione veneramur, qua Deus in ho-
ptismate vini liquantur quodammodo ; deficiente mine declaratus est. lllic infirmitatibus absconditur,
ergo vino, dicit ad Jesum mater ejus (Joan. ii) : Vi- hic virtutibus revelatur. Hodie enim magos ab Oriente
num non habent. Jam primo loco requiramus quod venientes usque locum, gentibus Salvatoris stella
773 SANCTUS ARIGIUS. 774

Christum quaerenfibus, monstratura perduxit. Espe- \ aliam viam ad regionem propriam remearent, hajc
titur sub humih tugurio sacra nativitas. Adoratur in etiam nobis spiritaliter prascipiuntur. Et per aliam
pannis, id est, sub teclione corruptionis humancein- viam, id est, per aliam conversationem revertamur
voluta majestas revelatur. Innuitur mysterio diviuce ad patriam. Forte aliquis requirit quomodo id fieri

misericordia; magnitudo, in eo quod ad Christum possit? Qui hoc scire desiderat, audiat prophetam
primum ^thiopes, id est, gentes, ingrediuntur. dicentem : hiverte a malo, fac bonum, inquire pacem,
Interea beata perductam se ad sacra cunabula ra- et eam [Psalm. xxsin). Hoc enim ordine per
sequere
dio desuper currente, miratur extrema gens, bono aliamviam reditur ad patriam.
publico prima fruitur. Quam stupenda dignatio ! Inter Nam quia per superbiam cecidimus in mundum,
amplexus genitricisincluditur, qui coelum terramque oportetut per humilitatem redeamus ad paradisum.
complectitur. In sinu matris latet, quiregnum Patris Per cupiditatem ad servitium diaboli venimus, per
excedit. Per simples officium spiritale revelaturar- misericordiam ad Christum Domiuura redeamus. Per
canum. Humanitas cernitur, et divinitas adoratur. voluptatem, atque luxuriam durissinmm jugum dia-

Exhibent aurum, thus et myrrham. Phis in mysteriis boli sustinuimus, per charitatem, atque justitiam le-

quam in conscientiis offerentes, in auri munere, re- ve jugum Christi suscipere festinemus. Per vias in-
gia dignitas, in thuris vapore, divina majestas. In B fidelitatisatquenequitisediaboloinfehciterservientes,
myrrhae specie sepelienda demonstratur humanitas. ab angelorum societate discessimus, perviasbonitatis
Ac sic Trinitatem oblationis numerus loquitur, uni- ac fidei redire ad principale studeamus. Si hoc or-
tatem devotio una testatur ac per hoc, vigili inten-
; dine vias mortiferas relinquentes, vias vitae tencre
tione cordis coelum studeamus aspicere, si ad Chri- voluerimus, de sinistra translati ad dextram, mago-
stum cupimus pervenire. Dirigat nobis semitas via? rum itinera fidehter ac feliciter possumus imitari.
perfectas stella justiti». Ei, qui dixit : Non apparebis Qui prius solebat res alienas tollere, et nunc suas
in conspeetu meo vacuus (Exod. xxii]) offeramus, et coeperit misericorditer erogare, non tibi videtur per
nos aurum fidei, pietatis aromata, castitatis holo- aliam viam incedere ;
qtii fuit adulter, et est castus;
causta, spiritalem quoque myrrham habeamus in no- qui fuit ebriosus, et est sobrius ;
qui solebat maledi-
bis, qu£e ita animas nostras condiat, ut illaesas a cere, et benedicit; qui fuerat invidus, et est beni-
peccati corruptione custodiat. Mutemus viam, si per- gnus : si enim orationibus simul et bonis operibus,
venire optamus ad patriam, ad patriam utique coele- Deo auxiliante, contendimus hoc ordine conversio-
stem. Ac si inter utrumque commercium, ut ilUus num nostrarum itinera in nielius commutare, ad
nobis proprietatem usu istius comparemus ita ela- ;
p cBternambeatitudinem poterimus fehciter pervenire.
boremus, ut illius ista sit pretium. Quod prsestare dignetur qui cum Patre et Spi-

lUud autem quod ait Evangelista, magos admoni- ritu sancto vivit et regnat in saecula saeculorum.
tos esse iu somnis, ne redirent ad Herodem, sed per Amen.

SERMO.^ES DUO ^

SANCTO SEDATO BITTERRENSI EPISCOPO TRIBUTI,

(Exstant sub nomine sancti Augiistini , Palrol. tom. V, part. ii, col. 1001-1003.

ANNO DOMINI DXCI.

SANCTUS AREGIUS, VEL

ARIDIUS,
ABBAS ATTANENSIS.
[Biijus sancti Vitam et testamentum legere est inter opera Gregorio Turonensi attributa,
tom. prxced., col. 1119 et 1143.)
 EODEM TEJIPORE.

COGITOSUS.
Canis.j, T/wsaurus monum. tom. I.

NOTITIA, EX BASNAGIO.
Cogitosuni hic repoiiinius, aliorum vestigiis insi- ^ maticcE leges peccat seepius ille scriptor, et stylus
stentes potius,quam uostrffi sententiaj addicti.Ouippe Barbariem sajculi quo vixit indicat. Vita Brigidae
multo recentiorem credimus illum scriptorem. Po- quam descripsittotamiraculis scatet, utpote quse, se-
stulat quidem Cogitosus, ut oretur pro sejicpote cul- cundum ipsum, potenter omniaqux desiderabat ope-
pabili. Sed se Brigidte ncpotem non dicit, nec rem non ansus est, ut quidem asserit, co-
raretur. Canis
ipsi gloriosam siluisset. An ex filia, an ex sorore vel medere depositum beataj virginis, sed custos patiens
fratre neposdictusest?SednullimemoranturBrigidce Zardi divina refrenatus virtute exstitit. Mirare quod
vel fratres vel sorores, nec tiliam ])otuit habere qua3 illa virgo virum eremiticum convocaverit, ut eccle-
virgo permansit. Qua ratione igitur se wepoiem appel- siam in episcopali dignitate cum ea gubernaret; et
Iaverit,uobis a:que ac Canisio incerlum. Ait praiterea postea sic unctum caput et beatissima puellarum prin-
CogitosusvirtutesBrigidie nojisolum audivisse, sedocu- cipalis felici comitatu, principalem ecclesiam erexit.
/jssuisiijffose. SedhicnonagiturderairaculisaBrigida Stupendum etiam, virginem saluberritna semina
dum viveretpatratis. VideratCogitosusportentaqua!- verbi dominici ex more consuetudinis omnibus semi-
dam,inejustemplooperarisolita;quodillamjamprius nosse. Haec enim legibus adversantur. Nata dicitur
defunctam indicat,probatque non cofevum,sed recen- Brigida anno 439. Obiit, secundum Sigebertum, anno
tioremfuisseCogitosum, quiBrigidte viventisvirtutes B bl8, vel anno521, secundum Martinum Polonum,
a majoribus tantum inaudiverat, non viderat ipse. quem sequitur Baronius. Distingui debet ab altera
DescribitCogitosus parietes decoratos pictis tabulis, Brigitta, quse saeculo xiv viiit, et ccelo ascripta fuit
et imaginibus depictis, quae posteriora redolent SBe- a Bonifacio pontifice Romano an. 1391. De illa con-
cula ; non enini ineunte sa;culo vi pingebantur ima- suli potest Casimirus Oudin, qui eam anno 330 assi-
gines in templis Hibernorum. Denique contraGram- gnat. suppl. de Scrip. ep. 108.

SANGT^ BRIGID^ VIRGINIS VITA

A GOGITOSO ADORNATA.

jprologus.

Cogisti me, fratres, ut sanctse et beatae memoriae Brigidae virginis virtutes et opera, more doctorum, me-
moria; litterisque tradere aggrediar. Quod opus imposilum, ct delicatEe materiae ai'duum,parvitatis et igno-
rantiae mefe et lingu» niiniine couvenit. Sed potens est Deus de mininiis magna facere, ut de exiguo oleo et
farinffi pugillo domum implevit pauperculfe viduaj (IIl Reg. xvii; IVReg. iv).

Itaque jussionibus vestriscoactus, satis babeo meam non defuisse obedientiara, et ideo pauca de pluribus,
a majoribus et peritissimis tradita, sine ulla ambiguitatis caligine, ne inobedientiae crimen incurram, pate-
Es quibus quanta qualisque virgo virtutum bonarum florida, cunctorum oculis innotescat.
facere censeo.
Non quod memoria, et mediocritas, et rusticus sermo ingenioli mei tanti muneris offlcium explicare vale-
ret, sed fldei vestra; beatitudo, et orationum vestrarum diuturnitas meretur accipere quod non valet inge-
nium dictantis.
Haec ergo egregiis crescens virtutibus, et per famam bonarum rerum ad eam de omnibus provinciis Hi-
berniae innumerabiles populi de utroque sexu confluentes,vota sibi voventes, voluntarie suummonasterium,
caputpene omniura HiberniensiumEcclesiarum, et culmen preecellens omnia monasteria Scotorum, cujus
777 A COGITOSO ADORNATA. 778
parochia per tofam Hibernensom terram diffusa, a niari usque ad mare extensa est, in compestribus campi
I.iffeim, snpra fundamentum lidei firmnm conslruxit. et pi'udenti dispensalione de animabus eorum regula-
riter in omnibus procurans, et de Ecclesiis multarum provinciarum sibi adhaerentibus sollicitans, ct secum
revolvens, quod sine summo sacerdote, qui ecclesias consecraret, et ecclesiasticos in eis gradus subroguret,
esse non posset illustrem virum et solitarium, omuibus moribus ornatum, per quem Deus virtutes opera-
;

tus est plurimas, couvocans eum de eremo et de sua vita solitaria, et ibi sibi obviam pergons, ut Ecclesiam
in episcopali dignitate cum ea gubernaret, atque ut nihil de ordine sacerdolali in suis deesset Ecclesiis,
acccrsivit.

Et postea sic unctum caput omnium episcoporum et beatissima puellarum principalis, felici
et principale
comilatu inter seet guberuaculis omnium virtutum suam erexitprincipalemecclesiam, et amborum meritis
sua cathedra episcopalis et puelJaris, ac si vitis frugifei'a diffusa undique ramis crescentibus, in tota Hiber-
neusi insula inolevit.

Quam semper Archiepiscopus Hiberniensiura episcoporum et abbatissa, quam omnes abbatissse Scotorum
venerantur, felici successione et ritu perpetuo dominantur. Exinde ergo, ut supra dixi, a fratribus coactus,
beatw hujus virginis Brigidoe virtutes tameas quas ante prineipatum, quam alias quas in principatu gessit,
multo studio brevitatis, hcet praepostero ordine virtutum compendiose expLicare conabor.

INCIPIT VITA SANCT^ BRIGIDJE=

Sancta itaque complcta, qusesifum
Brigida, quani Deus prcEscivit, ad
^ monstrabant sua opera est a

suam imaginem et prjedestinavit, a christianis nobi- beata supradicta virgiue, ut et ipsa similiter assi-
lioribusque parentibus, de bona ac prudentissima gnaret suum opus. Ef ipsa matris fimore pavida,
Etech prosapia in Scotia orta, palre Dubtocho >, ct cum non habcrot quod monsfraret, quia fotum pau-
matre Brocca genita, a sua puerilia bonarum rerum peribus erogavit, crastinum non procurans tempus,
studiis inolevit. Electa enim ex Deo puella moribus et inexstinguibili flamma fidei accensa, ac firma,
sobria, oetatis ac pudicitise plena, in meliora semper ad Dominum se convertens oravit. Nec mora, Do-
crescebat. minus vocem virginis audiens ac preces, largitate
Et quis sua opera, quse etiam in hac aetate gessit, diviniNuminis, sicutest adjutor inopportunitatibus,
plenc potest enarrare "?
sed haec pauca de innumera- adfuit, et pro sua in sevirginis confidenlia affluenter
bilibusexempli causa posita demonstrabimus. bufyrum constituit. Mirum in modum et illa hora
Exinde ha?c, cum tempus maturum advenit, iu post orationem virgo sancfissima, uihil de suo opere
opus coaguli, ut de turbato vaccaruni lacte butyrum deesse ostendens, sed super omnes cooperafrices
uggregaret, a matre transmissa est ; ut sicut alise abundassc monstravit complesse suum officium. Et
feminae hor opus exercere solebant, ipsa quoque cum plenissirae inventum in oculis, omnium tanfi
cequali munere pe.rageret ; ut cum caeteris in tem- B munerismiraculum innofuit,et laudantesDominum,
pore placido, vaccarum fructum ac pondus, men- quilioc fecit, taufam fidei virfutcm virginali pectore
suratumque butyri solitum plenissime in usum red- constitisse admirati sunf.
deret. Sed hsec moribus pulcherrima et hospitalis Ac non multo post, cum eam sui parentes, more
virgo, obaudire magis volens Deo quam hominibus, humano, viro desponsare vellent, illa ccelitus inspi-
pauperibus et hospitibus lac largitur, et butyrum rata, se virginem castam exhibere volens Deo, ad
distribuil. Et cum secundum opportunum adveuit episcopum sanctissimum beat» niemorise Macca !>

tempus, ut omnes i-edderent fructum vaccarmn, ad perrexif. Qui cceleste intuens desiderium et pudi-
eam perventum est. Sed cum cooperatrices ejus citiam, et tantee castitatis amorem in tali virgine,

="
Surius, qui vitam sanctce Brigidse paraphrastice
lu hurso Duno, tumulo lumnlanfiir in nno
dedit, patrem Duptacum, matrem Brotsech vocat. Brifida, Palritius, atque CoUimba pius.
Can.
i'Apud Surium vocatur Machillus sancti Pafritii HcBC Giraldus, qui, ibidem, cap. 17, ha2c : « Obiit
discipulus. Kuerant auteni contemporanei Pafricio autem B. Domino quievif, anno cetafis
Patritius et in
(inquit SylvesterGiraldusCambrensisin foposraphia suae 120, ab incarnatione Domini 48o, ab adveutu
Hiberni», distiuctione 3, cap. 18; cui capiU hunc Hibernensium 1800.» Ubi tamen in margine hsec
titulum prsligit Quod tria corpora Patritii, scilicet,
^
^ varia lectio apposifa est « Anno a?tatis sua? 123,
;
:

Columbx, et Brigidse, apud Vltoniam iii Dunnensi incarnationis Dominicffi 493, ponfificanfe Felice pa-
civitate, hisnostris diebus inventa,sunt transkila) san- pa 1. imperante Anastasio, principante in Britannia
ctus Columba, et sancta Brigida, et apud Ultoniam, Aurelio Ambrosio, in Hibernia antem Forkero. »
in eadem civitate, Dunnensi scilicet, quo dominus Can.
Comes Joannes primo in Hiberniam venit, quasi in Ibidem, cap. 16 Patrifius, natione Britannus, vir
:

spelunca triplici, Pafritio inmedio jacenfe, aliis duo- vifa et sanctifafe conspicuus, etc, fota jam insulaad
bus hinc inde, Joanne vero de Curci func ibideni fldem Christi conversa, ajiud Ardmacliam sibi sedem
prsesidenfe, et hoc procurante tres nobiles the- elegit, quam eliam quasi metropolim constituit, et
sauri, divina revelatione inventi, sunttranslafi. Unde proprium totius Hibernice primari» locura. Haec
Tersus :
Girald. Ubi in raarfeine hsec « Anno quo sanctus
:

Patrol. LXXII.
 9 VITA S.V.\CT/E BRIGID.E MRGIMS, 780
palliuin album el veslem eandidam super ipsius ve- ^ Iransveisam cllisam putans, ac desuper compliKam
nerabile caput imposuit. Quae coram Deo et episcopo vestem ponens tanquam in arbore grandi et finua,
ac altari gcnua bumiliter flectens, et suam virginalom in ipsa tenui solari umbra veslis pependit. Et cum
[F. virginitatemj coram Domino Omnipolente otie- ipsius domus babitalores vicinihocingenti miraculo
rens, fundamentum ligneum, quo altarefulciebatur, fuissent perculsi, banc incomparabilem dignis laudi-
tetigit. Quod lignum in commemoratione pristina bus extollebant.
virtutis, usque ad praisens terapus viride, ac si non El hoc silentio opus non est praetereundum. Cuni
esset excisum, et decorticatum, sed in radicibus enim hrec sancta Brigida in agro juxta gregem ovium
fisum vircsceret°; et usque hodie languores et mor- pascendnm cura pastorali esset sollicita aliqnis
,

bos de homimbus expellit fidelibus. nequam adolescens eallide subripiens, et ipsius lai-
Nec prffitereundum mibivideturcommemorare de gitateminpaiiperibus comprobans, etmutatoseptfiu
illa virtute, quam brec famosissima famula dicitur ab ea verveces in una die detulit, et in secreto ab-
ac divino incessanter famulatui tradita, operata est. scondit. Et cum grex ad vesperum ad caulam esset
jNam cmn illa ahquando in caldario lardum adve- dirigendus ex more, duabus vel tribus vicibus dili-
nientibus hospitibus coxerat, cani adulanti, ac fla- gentissime adnumeratus, sine damno mirum in mo-
gitanli, misericorditer eam tradidit ; et cum lardo B dum totus integro repertus est numero. Et admi-
de caldario tracto, ac postea hospitibus esset divisa, rantes hi, qui conscii facti erant, virtutem Dei mani-
ac si non esset dempta, plenissime reperta est*. Et feste factam per virginem, septem quos absconde-
valde bi qui hoc viderunt, admirantes puellam in- runt verveees ad suum remiseinint gregem, et ille
comparabilem virtute fidei, nierito bonarum vu"tu- gregis numerus nec plus nec minus, sed ut anlc
tum, dignis laudibus divulgaverunt. integer repertus est b.

Et eadom messores ac operarios convocat iii His el aliis innumeralibus virtutibus famosissima
messem suam ; et facta illa messoruni conventione, Dei famula in ore omuium non immerito, sed dignis
nebulosa ac pluvialis dies illa accidit conventionis. laudibus ex';elsissima visa est.
Et pluviis largiter ex nubibus eflusis, per totam Mirabili qnoque eventu ab hac venerabili Brigida
illam iu circuitu provinciam, ac i-ivulis guttarura cervisiam petentes, cum non haberet
leprosi illa,
effluentia per convalles et rimas terrarum curren- videns aquam ad halnea paratam, cum virtute
fidei
tibus, sola messis sua arida sine pluviarum impe- benediceus, iu optimam convertit cervisiam,etabun-
diniento ct perturbatione perstitit : et cum omues danter sitientibus exhausit. Ille enim, qui in Cana
messores undique ipsius regionis probibiti pluviali aquam convertit in vinum, per hujus quo-
Qalitea;
die, sui, sine ulla umbra caliginis pluvia!, illa die ^ que
cuebeatissima? femiiia:' fidem aquain mutavit incer-
tota,ab ortu usque ad occasum, messores, Dei po-
visiam
tentia opus exercebant.
Et secundum quod oninia possibilia sunt creden-
Ecce inter ca>teras virtutes ipsius hoc dignum tibus sine ulla possibilitate quotidie innumera mira-
admiratione videtur esse, et admirabile. Advenienti- cula operabatur.
bus enim episcopis, et cum ea bospitantibus, cum Quadam enim die, cuin quidam salpetens veniret,
non baberet unde cos cibaret, adjuta Dei multiplici sicut cseteri pauperes, et egeni et innumerabiles ve-
virtute solito more abundanter, ut sua poscebat
nire solebant, pro suis necessitatibus, ipsa beatissinia
necessitas, vaccam unam tribus, contra consuetudi-
Brigida inillabora sal factum de lapide, quem bene-
nem, in una die vicibus mulsit. Et quod solet deop- opus poscentis sufficienter largita
dixit, iu est. Et sic
timis tribus vaccis oxprimi, ipsa mirabili eventu de
ab ea sal portans lajtus propriam domum rediit.
una sua expressit vacca.
Et hoc potentissimiim opus divinum ejusdem jun-
Ecce et hanc virtutem beatitudini vestrse intimare genduni esse mihi videtur inter cKtera, quo Salva-
censeo, in quam mens pura virginalis, et manus toris instar imitatrix, diviui nominis excelsissimaiu
cooperatrix in unum convenire apparent. iNam haec D operata est virtutem.
cum suas ope pastorali pasceret oves in campestri, Nam secundum exemplum Domini et bsec oculos
loco herboso, largitate nimia pluviarum profusa, coeci uati aperuit. Sua enim nomina et opera mem-
humidis vcstibus domum rediit. Etcum umbra sola- bris Dominus lai'gitus est suis, quia de se ipso cuiu
ris per foramina domuni intrinsecus intraret, illam loqueretur : Ego sum lux niundi [Joan. viu), nihilo-
umbram obtusa oculorum acie, arborem fuisse minus suis dicit apostolis : Vos estis lux mundi,
Angustinus doctor mortuus est, scilicet4l8, missus illustrem, nt inquit cap. 34 campestria pulcherrim.i,
1

est Patritius in Hiberniam, venit vero eo 432. San-

quaj Brigida? paseua vocantur ; in quse nullus aiv:-
cta Brigida nata 439. Obiit Patritius 403, anno wtatis truni ausus est mittere, de quibus pro miraculo di:-
sua; i-20. Hsec iu quodain vetusto libro Chromclliw cilur, quod licet provincifetotiusanimalia solo tenii^
inveni. > Hrec ibi in margine. Cax. vosperi herbam corroserint, mane facto, non minu a
" Hujiis miraculi meutio in Roin. Martvrolo". 1 berbositasapparebit. Tanquam depascuisillis dictuin
Febr. B.
.N ^ °
fuerit
'' Silvester Giraldus in topographia Hibernia!, di-
stinct. 2, cap. 30, hcec
Et qnautiim longis carpiint armenta diobiis,
« Sunt ct hic (i;:telliae apud
:
Exigua tautiur, geliJuo ros nocte reponit.
Kyli!;:riam Lagcnise qiiani gloriosa Crigida reddit
' Phrasis mendosa. Cffitornm quaiu imperfecto stylo tuta Vita scripta sit, fucilc patebit legenti. Edit,
781 A COGITOSO ADORJVATA. 782
{Matth. v), et eisdem dicens intulit : Opera qux e^o A poscebat. Nec ipsa ejiis audiens pi'eces distulit ; sed
facio, ipsi facknt, et inajora tioyumfacic.nt {Joan. xiv). mos illam quam optimara de omnibus vaccam, et
Indc quem naturalis partus cajcum protulitnatum, alius vaccas vitulum elegantem et optimum roganti
fides ejusdem Brigidae grano operata siuapis, et con- infirmo voluntarie donavit ; et misericorditer suum
similis eidem, oculos simplices et lucidos ingenii cum illo transmittens currum pariter, longum et la-
miraculo aperuit. Haec ilaque tantis virtutibus illu- tissimmn carapum, ne molestiam in vacca minanda
stris, buniilitate cordis et puritate mentis, morum inlirmus longo fessus itinere sustentaret, vitulum
temperantia et spirituali gratia plena, tantam aucto- post tergum ejus in currum poni prsecipiebat. Et sic
ritatem et celebre nomen pra? omnibus coa^taneis eum vacca lingua lambens, et tanquam proprium di-
virginibus habere meruit. ligens, nemineeam cogente, usqueadloca destiuata
Et quadam cum una ex adbKrentibus sibi
die, consecuta est.

extrinsecus femina, cum fllia duodecim annos aatatis, Cbarissimi videtis fratres, quod et bruta contra
ex naturali procreatioue muta, ad eam veuiret visi- consuetudinem ei famulabantur animalia.
tandam, cum digna veneratione el reverentia, iit Quodam iutervallo temporis alii nequissimi fures,
omnes solcbant, se inclinans et bumili collo ad ejus qui uec Domiuumnec bomiues verebantur, de alicpia
pacilicum osculum procidens, ipsa omnibus atTabiUsB provincia ob latrocinium venientes, peramnem gran-
Brigida, et felix, conditis sale sermonibus divino dem facili meatu pedum egredientes, bovem ipsius
eam salubriter allocuta est, ac Salvatoris noslri ju- furati sunt. Sed eos eamdem revertentes viam impe-
bentis exemplo parvuIoS ad se venire, flliie manum tus ingentis fluminis, inundatione aquarum subito
retinens niami sua, nesciente quod
illa esset muta, facta, conturbavit. Nou enim flumen instar muri
ctvoluntatem ipsius interrogans, utrum velato capite ereclum scelestissimam boum fraudem beata Bri-
jjermanere virgo an nuptiis tradenda esse vellet, gidae perse transire permisit; sedeosdem fures de-
matre ipsius admonente, quod sibi fllia nulla daret mergens et socum trabens, boves de ipsorum mani-
responsa, respondens raatridixit, senon dimissuram bus liberati, loris in cornibus pendeutibus, ad pro-
fllicEmanum, ni sibi prius responsum redderet. Et prium armentorum ad bubulum roversi sunt. Ecce
flliam cum secunda vice interrogaret, respondit fllia et bic virtus divina apparet.

sibi dicens : Non aliud, nisi quod tu volueris, volo Cum quadam die ipsa sanctissima Brigida, cogente

agcre. Ac sic postea apcrto ore sine lingua? im- aliqua necessilate utilitatis, ut conventionem plehis
pedimento , et soluto ipsius viaculo , loquebatur visitaret, in curru scdcns equis binis vehebatur, et
sana. I
cum iu suo vebiculo meditatione theorica ccelestem
Et cpiibus hoc ejusdem opus nullis multorum au- '
agens in terris vitam, suum, ut, solebat, dominato-
ribus inaudilum scrupulum non movcret ? rem orarot, de alioprocidensloco,alter bruto animo
Dum enim brec animo esset intenla ccelestium me- equus saliens in curru, el inrefrenatus habenis forti-

ditatione, ut semper solebat, suam de terrestribus ad ter se excutiens, et de jugo exterritus per campe-
coilcstia elevans conversalioncm, quamdam non par- stria cucurrit ; et sic manus Domini jugum pendens
vam, sed grandem lardi partem cum cane dimisit. sine prarcipitio sustentavit. Et vidente turba, ob tesli-
Et cum esset inquisita, non alicubi, sed ubi canis in monium divinfe virtutis secuta, insuo orans vebiculo
eo loco solebat esse, mense transacto, intacta et in- cum uno equo sub curru posito, ad plebis conven-
tegra reperta est. Nou enim canis ausus comedere tionem, discursu placabili, iltesa pervenit, et sir

deposilum beat» virginis, sed custos patiens lardi et signis et virtutibus sua conflrmans, doctrina, sermo-

idoneus contra suum solitum morem divina refrena- nibus salutaribus, et sale divino conditis, plebem
tur virtute exstitit. exhortata est. Et hoc virtutibus ejus videtur nobis
Accrcscente quotidie miraculorum numcro, quse esse deputaudum.

vLx enumeraripossunt,quantum misericordiai etpie- Cum aper ferus singularis et silvestris territus et
talis, ct in paupores eleemosynarum opportune et fugitivus esset, ad gregem porcorum Brigida; felicis-
J)
inopportune postulantium operata estlNamcum ali- simiB concitus cursu prsecipiti pervenit. Quem ipsa

quis indigenscibo pauperum eam rogaret, illa adeos ventum inter suas cernens benedixit. Deinde impa-
qui carnes coxerant, ut ab illis aliquid pauperi defer- vidus ac familiaris cuni ipsius porcorum grcge man-
ret, festinavit, et illorumuuus slolidissimusfamulus, sit. Ecce, fratres, videlis quod et bruta animalia et

qui carnes coxerat, insipienter partem nondum car- bestia- sermonibus et voluntati ejus resistere non
nis coctam, iu albatum ipsiussinuata; vestis recepta- polerant, sed domita et subjecta sibi famulabantur.
culum non suftbcato mantili,
transjecit, et sic illa, Quadam autem die, cum aliquis nulla suffultus

et iu suo candido colore mancnlc portans pauperi scientia, vulpcm regis ad palatium ambulantemvide-
tribuit. Ncc non ct hoc dc gestis felicibus admirari ret, putans illara, obcaecatis seiisibus suis, feram
debet. Coutluentibus enini ad cam nndicjue pauperi- esse bestiam, et quod in aula regisfamiliarisetman-

bus et peregrinis, ingenti famavirtutis, ctnimiielar- sueta csset, vaviisarlibusedocta agilitatecorporis, et

gitatis tracti, accedens ad eam iuter eos ingratus subtilitate animi, rcgi et suis comitibus grande prfe-
quidam leprosus, optimam de armento vaccam cum stanssignaculum, ignoraret,vidente multitudine occi-
optimo vitulo omnium vitulorum insimul sibi donari dit eam. Et statim ab his qui viderunl factum alliga-
783 VITA SANCT.^E BRIGID.E VIRGINIS.
tus et diffuniatus ost, ad regem perduclus est. Et cum j^ Nam cum seiuina faluberrima verbi Dominici
res iralus rem discens gestam, nisi sibi vulpis simi- more sua> consucludinis omnibus seminaret, vidit
lis in omnibus calliditalibus, quas sua vulpis opera- novem viros in quadam forma speciali vanse et dia-
batur, restituta esset, illum jussit occidi, et uxoreni bolic» superstitionis plausum babentes, vocis ridi-
et filios et omnia quee habeat in servitutem redigi culse ac insaniam mentis maximam. In quorum viis
prfecipit. contritio et infelicitas, et anliquo bosti, qui in illis

Cumque rem gestam sancta et venerabilis Brigida regnabat votis scelestissimis et juramentis, sitienles
didicisset, tanto miseriarum et pietatis affectu per- effusionem sanguinis, antequam calendae Julii illius
mota, currum sibi jungi prajcepit, et ex intimo mensis siipervenirent, venturi.aliornni jugulationem
corde dolens pro ipso infelici, qui injuste judicatus et boniicidia deposueruni. Quibus rcverentissima et

est, precibus ad Dominum fusis, et per planiciem affabilis Brigida melliflua verborum copia prtedica-
campi equitans, perrexit in viam quoe ad regis pala- vit, ut mortiferis erroribus relictis, criraina per cor-
tium ducebat. Nec mora Dominus exaudit ipsam, dis compunctionem et veram delerent poenitentiam.
suas fuiidentem assiduas preccs. Unam de suis vul- Qui bebetudine mentis suffi,nisi prius vana sua coni-
pibus eam
feris ad venire jussit. Quaj cum velocissi- plessent vota, illud resistentes, in viam perrexerunt
mo cursu ad eam veniret, et beatissimfe Brigida? B suam ; et pro bac re fusis ad Deum precibus affluen-
currui appropinquaret, leviter se elevans in curru ter veneratfE virginis, volentis, Domini exemplo,
sedebat, et sub receptaculum Brigida; vestis se con- omnes salvos fieri, et ad agnitionem veritatis.
stituens, sobrie in curru cum ea sed-^bat. Et egredientes illi nefari imaginem instar viri,
At cum ipsa ad regem veniret, ut ille miser im- quem debnissent jugulare, contemplantes, et conli-
providus, qui rcatu suse ignorantise tenebatur, liber nuo suis jugulantes lanceis, et gladiis decollantes,
et absolutus de vinculo egrederetur ccepit precari.Et quasi post triumphum de suo adversario armis san-
cum rex ejus precibus conscntirc noluisset, obte- guineis revcrsimultisapparuerunt. Mirum in modum
stans se non illum dimissurum, nisi talem vulpem cum neminem occiderent, illis visum est complesse
tantee mansuetudinis et calliditatis qualis vulpes sua sua vota: atque cumnemo deerat de illa provincia,
fuerat restituta esset, ipsa suam in medium vulpem de quo illi triumpbarent, largitas divini muneris per
protulit. Quse coram rege et omni multitudine, om- sanetissimam Brigidam facta omnibus innotuit. Et
nes mores, et subtilitatein docibilem variis artibus sic illi qui antea erant bomicida?, per poenitentiam
alterius agens vulpis, in eadem forma prioris palam ad Dominum conversi sunt.
omnibus lusit. Tunc rex placatus est, bpcc videns, et
I
Et in boc opere per sancfam Brigidam cultu in-
optimates ejus cum ingenli plausu multitudinis ad- '
'
enarrabili sacrff religionis divina manifestata est po-
mirantis mirabile factum, illum solvi, et liljcrum tentia. Illam enim, Lnguidinam nomine, validus vir
abire, qui fuerat ante reus delicti, jussit. valde, et virorum fortissimus, duodecim virorum
Nec multo post, cum sancta Brigida solutione ip- opera per semetipsum tota fortitudine sui corporis,
sius et libertate facta, ad suam rediret domum, ipsa in una, cumvellet, laborans die, et cibaria, quibns
vulpcs dolosa se inter turbas torquens, et callide mo- sufficienler duodecim viri vesci possent, simulcome-
vens,fugitiva ad loca deserta et silvestria, et ad suum dens (sicut enim illorum opera solus, sic et cibaria
antrum, multis equitibus et canibus scquentibus se, tPquali modo unus contra plures comedere poterat),
illudens ac per patentes carapos fugiens, incolumnis deprecatus est, ut ipsa Dominum oraret Omnipoten-
evasit. omnes admirantes, quod factum fucrat,
Et tein, ut ejus ingluviem, qua superflua devorabat,
privilegio sanctitatis, et prcerogativa multarum vir- temperaret ; nec anteqiiam virtutem sui corporis
tutum semper pollentem majoribus gestis sanctam pro hac amisisset causa. Et sic illa Brigida ilhim be-
venerali sunt Brigidam. nedicens, et pro illo Domiimm orans ; ipse postea
Et cum in alia die anates peetore carnali natantes victu unius viri satis contentus, ac, ut antea solebat.
in aqua, et per aera interdum volitantes, beata vi- -p laborans, sicut duodecim operarii operabatur, in
disset Brigida, easadse venire jussit.QuaBpennigero eadem antiqna permansit virtute.
volatu, et toto ardore obedientia?. ejus vocibus tan- Item arbor quapdam grandis et maxima,ad aliquem
quam humana cura consueta", sine ulla forraidine parandausum,cuin his quiartificia exercere solebant
multitudo ad cam volitavit. Quas manu tangens, et in ligna lignorum securibusexcisaest. Adquam con-
amplectens, et per aliquantum temporis boc idem ventio virorum fortiuift propter ejus molestiam et in-
faciens, redire ac volare suis in aerem alis perraisit. gentem molem, loca difficillima in quibus ramoruni
Collaudans Creatorein omnium rerum, cui omnia cumfragore suorum, ut deponerent,attrahei'ent cum
subjecta sunt animantia, et cui omnia vivunt, ut qui- multis bubus, et artificum machinis ad locum desli-
dem ait, ofUcio gerendi. natum, ut necessitas rei poscebat, congregata est.
Et ex his omnibus manifeste colligi potest quod Etcum nec multitudo virorum, viresboum, et varicK
omnis natura bestiarum et pecorum et volucrum artificum artes, movere vel trahere ullo modo pos-
subjecta ejus fuit imperio. Et hoc ejus miraculum sent eam arborem, recedentibus cunctis ab ea, per
omnib'is sseculis celebrandum auribus fidelium insi- foriissimam fidem beatee Brigidse granosinapis simi-
nuandnm est, lem, per quam fidem, ut Maglster ccelestis organq
 iSo A COGITOSO .yjOK.NATA. ?86
evangelicaj vocis docet, montes moventur, sic possi- A eadem forma vitulum cum sua invenit vacca, quem
bilia sunt omnibus credentibus [Matlh. -xvii), eam ut priorem ipsa dileserat. Et telaria ligna similiter
gravissimam arborem evangelicae virtutis, per divina forma
sibi prae caeteris reparata, in tali et quantitate
mysteria, nullo mortalium auxilio levantes sine ulla in qua priora fuerant, contemplata est.
difficultatu' ad locum, quem voluit sancta Brigida, Et sic sancta Brigida felici progressu, et mirabili
detulerunt, ac per omnes provincias tanta divince facta virtute, et habitatoribusvaledicens, pontificein

virtutis excellentia divulgata est. suam viam perrexit.

Et nostro occurrit animo, non excludere et hanc Et ecce in tanta miraculorum magnitudine hoc
virtuteni silentio nostro. ejusdem opus prfficlarum adaurari solet. Tribus
, Quidam enira vir ssecularis, et gente nobilis, et enim leprosis postulantibus munus aliquodcunque ab
dolosus moribus exardescens in cujusdam feminee ea accipere, vas largita est argenteum. Et ne illis

concupiscentiam, et quo modo ejus concubitu frui esset causa discordice et contentionis, si illi inter se
possetcallide cogitans, ac seutem argenteam pretio- dividerent, cuidam in ponderibus auri et argenti

sam in depositum sibi commendans, quam dolose comperto di.\it ut inter illos hoc ponderaret tribus
retraxit illa ignorante, et jecit in mare, et cum ipsa fequalibus partibus. Cunique excusare se coepisset
non posset reddere, sibi esset ancilla, et ejus postea B dicens, ponderare se sequaliter non posse, ipsa feli-

uteretur, ut vellet, amplexibus, machiuatus esl hoc cissima Brigida, apprehenso vase argenteo, alHdit
perlicere m;ikim, nulla alia re ac redemptione pla- contra lapidem, et confregit in tres, ut voluit, eequa-

catus lieri posse dicens, nisi aut propria sibi sente les partes. Mirum in modum, cum postea istoe tres

argrntea reddita, aut ipsa femina in servitutem sibi partes in pondere essent emensee, nulla pars alia
redacta pro causa culpabili fragilis concupiscentiie minor vel alia quae aliam superaret, licet uno obolo,
uteretur. Et ha;c timens pudica femina qiiasi ad ci- de his inventa est tribus parlibus. Et sic ipsi paupe-
vitatem refugii tutissimam, ad sanctain Brigidam con- res sine ulla injuriae etinvidicecausalffitirecesserunt

fugit. Quse cum talem comperisset causam, vel quid cum suis donis.

pro hac re ageret cogitaret, cum nec diim verba com- Secundum enim beatissimi Job exemplum nun-
plesset, supervenit ad seq;iidamcum piscibusdeflu- quam inopes a se recedere sinu vacuo passa est.

mine tractis.Cumque illorum viscera excisa et aperta Nam vestimenta transmarina et peregrina episcopi
essent, sentis illa argentea, quam ille crudelis jecit Conleath decorati luminis, quibus in solemnitatibus
in mare, in medio unius piscis reperta est. Et sic post- Domini et vigiliis apostolorumsacra in altaribus offe-

ea secura mente eamdem sentem secuin portans ; p rens mysteria utebatur, pauperibus largita est. Et
el ad conventum multitiidinispro hac culpa cum ly- cum tempus secundum consue-
solemnitatis advenit,
ranno infami progrediens, et monstrans sibi eam- tudinem, ut ipse summus populorum pontifex suis
dem sentem, multis testantibus, qui eam agnoscere indutus esset mutatoriis vestibus, sancta Brigida qu£e
poterant, non aliam esse, sedipsam de qua talisser- priora vestimenta illius episcopi Christo in forma
mo ferebalur, adhrerentem sibi feminam pudicam de pauperum posito donabat,alia simihaper omnia vcs-
manibus tyranni crudelissimiliberavit. Ille vero pos- timenta priorihus tam texturis, quam coloribus, quee
tea confitens snam culpam, sanctse Brigidse humili- in illa horaa Christo, quemperpauperem induebat,
ter suasubdidit colla- Tunc illa ab oiimibus gloriosa perlata in cnrru duarum acceperat rotarum, tradidit
peracto hoc ingeiiti miraculo gratias agens Deo, et proaliis. Voluntarieenim alia pauperibusvestimenta
omnia in ejus gloriam faciens, domuni rediit pro- obtulit, et hajc pro eis opportune recepit. Nam cum
priain. ipsa esset vivum etfelicissimum summi capitismem-
Et his miraculis gloriosum ejus cum aliqua lideli bruni, potenter omnia, quae dcsiderabat, operabatur.
femina hospitium jungi debet. Qao prosperum iter Item et hoc sancta fulsit Brigida miraculo. Quia
faciens sancta Brigida in Dei voluntatein amplissimo cura regis illius patrice iu qua ipsa fuitper plebes et
campo Breg, cum declinaret ad vesperum
ad J) provinciasquassub ejuserant ditione praeceptum in-
dies,
habitaculum ejus veniens cum ea pernoctavit. Qufe valesceret, ut de omnibus ejusregionibus et provin-
obviis manibus et gratulanter suscipiens, gratias ciis convenirent populi omnes, atque cediQcarent

Oranipotenti agens de felici adventu reverentissimae viam latam, et firmam raniis arborum,petris in fun-
Brigidae virginis Christi. damento positis, et munilionibus quLbusdarn firmis-
Cumqua non iJaberet, propter suaminopiara, unde simis in gronna profunda et bene intransmeabili, et
tales nutriret, et cibura unde tales hospites cibaret, in locis bnraentibus, atque in paludibus, in quibus
incidens ligna telaria, in quibus textura telarum ope- grandis currebat lluvius, quse constructa quadrigas,
rabatur in pastu ignis, vilulum suum, quem occidit, et equites, et currus, et plaustronim rotas, et impe-
super struem lignorum ipsorum ponens, igni assavit tum populorum atque incursura undique hostium
cum bona voluntate. Et ccena facta, et nocte assue- sustentare posset.
tis transacta vigiliis, expergiscente post illam de ma- Convenientibusautera undique populis per cogna-
ne noctem, utnullum de receptione et refectionesan- tiones et familias diviserunt viam illam, quam a;di-
ctee Brigidae ullius rei sustineret damnum ipsa hos- ficare debuerant, in parles proprias, ut unaquaeque
pitalis, qua; vitulum amiserat suae vaccae, alterum in cognatio et familia suam sibi creditam construxisset
 :

787 VITA SANCT.i: BRIGID.E MUCINIS, 788

partem. Et cum illa pars fluminis diftieillima, et, la- ^ ter dixit : Nequaquam hoc ita fiat; sed luinc levate
boriosa in sorte alicnjus cx ipsis nationibus evcnis- viriliter molarem, et submittite in pra^^cipitium de
set, ipsa natio durissimum devitans laborem, per altissimo isto monliscacumine, in nomine et virtute

suam fortitudinem sanctEe Brigidae infirmiorem coe- reverentissimffi sanctee Brigidee. Quia nos nullis arti-

git nationem, ut hano operaretur difncilem pariler liciis et viribus per ista loca petrosa hunc molarem
in structura vi» ; ut suam quam faciliorem haljcliat lapideni possumus portare, nisiBrigida, cuinihilim-
partem eligens, ipsa crudelis natio cedilicaret sine possibile cst, secundum illud quod omnia possibilia

ulla fluminis perturbatione. sunt credenti, illum portaverit ad locum, ex quo

Atque cum ad sanctam Brigidam sui secundum vires boum trahere ipsum possint. Et sic fide flrma
carnem cognati fuissont religiose prostrati, ipsa illis prfficipitans illnm in vallem, et paulatim dc moute-
probabiliter dixisse fortur : Abite, voluntatis Dei cst ascendens, aliquando petras devitans , alicpiando
et potestatis ni ille lluvius transeat de loco in quo super eas saliens, et in locis currens humidis in ra-
est, et ubi vos dura opprimunt opera, in illam quam dicemontis positis, in quiluis nechomines ncc boves
ipsi elegerunt parlem. Et cum de niane ipsius di(u stare poterant, pro illorum funditate, mirabili comi-

omnes surrexissentadoperapopuli,fluviusille, quem tatii b usque ad loca plana sine ulla fractione, ubi

querebantm', visus est reliquissn suum locum anti- " illorum erant boves, cum eis progrcssus esl Et
quumet convallem, inter ambas currere solebat ri- esinde cum bubus, usque ad molendinum vectus est,
pas, et transmutasse de parte, ubi sanctiE Brigidtc artiliciose cum altero junctus est lapide.

natiocompulsa operabatur, in illorum fortium el Et ut plus isle nomine beata?

molaris lapis, qui in
superborum partem, qui alios pauciores et inflrmio- omuibus adhuc innotesceret,
directus est Brigida?,

res se injuste operari compellebant ; et in testimo- addit ethoc inauditum antea et prfeclarum miracu-
nium virtutis vestigia fluminis, et vallis vacua, ubi lum. Nam cum quidam paganus ac molcndino vici-
inundans et emanans anliquo currebat fluvius tem- nussuo habitaculo doloseperalium simplicemvirum,
pore,ipso ad alterum flumine recedente locum ; ipsc ignorante molendinario, qui opus moiiturae .exerce-
locus siccatussine uUis apparet fluitantibus acpiis. bat, suum granum ad hoc molendinum.
transmisit
Non solum autem in sua vita carnali, antecpiam Et cuminter hos molarestransjectum fusum fuis- et

sarcinam deponeret carnis a, virtutes operata est set lapides, illumsupradictum lapidemmolaremnul-
plurimas, sed largitas divini muneris in suo monas- lu3 impetus forlis tluminis et nulla aquarum violen-
terio ubi ejus venerabile requiescit corpus, semper tia, nulla artiflcum conamina movere potuerunt. Et
operari virtutes non cessat, quas nos virtutcs non p dum illi qui hoc viderunt dehac re cogitarent, nimio
solum audivimus, sed ctiam oculis nostris vidimus. perculsi stupore, granum illud magi essecognoscen-
Nam prsepositus niaximi et clarissimi monasterii tes, nullo modo dubitabant, quod ille molaris lapis
sanctee Brigidae, de quo in ejus opusculi principio in qno sancta Brigida virtutem operata est divinam,
brevem fecimus menlionem, operarios et lapidnm granum gentilis honiinis in farinam comprimerere-
CcCsores quserere lapidem et incidere molarem, pcr Sfiuisset. Et statim tollcntes foras granum ipsius
loca qua^cumquc ibi po.s5ent invenire, transmisit. Et pagani, et suuni granum monasteriale subter mola-
illi sine uUa providentia viarum arduam ascendentcs rem illum lapidem ponentes, cursus solitus, et quo-
viam, ad cacumen potrosi montis perreserunt, et ele- tidianus sine ullis impedimentis reparatus est molse.
gerunt lapidem grandem in ipso montis altissimi ca- Et post intervallum temporis accidit ut molendi-
cumine. Et ca-dentes eum de omni parte in rotun- nimi ipsum igne combui'erelur. Nec et hoc parvum

dum, etperforatum malorem [lej/.molarem] lapidem fuit miraculum, cum ignis totam domum conibure-
formaverunt. Cum vero prsepositus de monasterio ret, et alternm lapidem, qui junctus supra dicto la-

invitatus ab eis venisset cura bubus ad illum mon- pidi fuit, hunc tantum specialem sanctfB Brigid.T !a-
tem, in quo lapis formatus fuit molaris, atque cum pidem nnllomodo tangere est ausus et comburere.
boves secum proptcr arduam montis asccnsionem Q Sine uUa molestia ignis in magno molendini incen-
trahere et cogere non posset, durissimum iter cum dio permansit incolumis.
paucis illum sequentibus vix ascendere pofuit. Postea hoc viso miraculo ad monasterium perla-
llle vero cum omnibus suis operariis, dum cogita- tus est, et juxtaportam interioris castelli, quo eccle-
ret quomodo illum molarem deportaret lapidem de sia ambitur, ulii multi conveniunt ob venerationem
jugo altissimi montis, cum boves in illo prferupto sanctaj BrigidcP in ipsa porta honoriflce positus est,
montis sub oneribus et jugum esse nullo modo po- et de fidelibus hunc lapidem tangentibus morbum
tuerint. Tunc facta desperalione, aliis ex eis descen- expellit.

dentibus, illum desorcre lapidem, et eos in vanum Nec et de miraculo in reparatione ecclesiaj tacen-
laborasse ,
qui illum formaverunt. Ille prapositus dum est, in qua gloriosa amborum, hoc est epi-

prudenti dispensatione, etconsilio suis operariisfldeli- scopi Conleath « et hujus virginis sanctee Brigida>

llarianus Scotus ait obiisse sub Justino Seniore

= usitata nec mirabilis ei convenit, ideo nihil debct
imperatoro anno 321, quem potius sequor cum Ba- immutari. B.iSN.
ronio tom VII, an. 521, num. 41, quam Sigebertum. c Jam antea citavi ex Giraldo hos versus
m. Can. Id Biugo Duno tumulo lumulantur in uno,
b Concitatu Hanckius N. ms. Sed ea vox parum Brigida, Palrilius, atque Columba piu3.
789 A COGITOSO ADORNATA. 790
rorpora a dextris et a sinistris altaris decorati, in ^ artifex Hibernensium prudenti locutus est consilio :

monumenlis posila ornatis, vario cultu auri et ar- In hac superventura nocte orare Dominum juxta
genti et gemmarum, et pretiosi lapidis, atque coro- sanctani Brigidam lideliter debemus, ut ipsa nobis
nis aureis et argenteis desuper peudentibus requie- de mane, quid in opere hocacturi sumus, provideat.
scunt. Et sic oransjuxta mouumentum sanctce Brigida; to-
Ecclesia namque crescente uumero fidelium et tam noctem transegit.
utroque sexu, solo spatiosa, et in altum minaci pro- Et niane surgens, oratione pneraissa, ostium anti-
ceritate porrecta, ac decorata pictis tabulatis, tria quum trudens ac ponens in suo cardine, januani
intrinsecus habens oratoria, anipla et divisa parieti- conclusit totani : nec aliquid defuit de ipsius pleni-
bus tabulatis, sub uuo culmine nwjoris donuis, in tuJine, nec ulla in ejus magnitudine superflua pars
quo unus paries decoratus, et imaginibus depictus, reperta est. Et sic sancta Brigida illiid ostium exten-
ac hnteaminibus tectus, per lafitudinem in orienlali dit in altitudinem, ut tota porta illa ab eo sit con-
ecclesi» parte, a pariete ad alteruni parietem ec- clusa, nec in ca ullus locus patefactus videatur, nisi
clesice se tetendit ;
qui in suis extremitatibus duo cum ostium retruditur, ut ecclesia intretur. Et hoc
habet in sua ostia ; et per unum hostuim in extera virtutis dominicoe oculis omniuni videntium miracu-
parte positum intratur ad sanctuarium ad altare B lum, illam januam et valvam manifeste patet.
summus pontifex cum sua regulari soola et his sa- Et quis sermone explicare polest, maximum deco-
cris sunt deputati ministeriis, sacra ad domiuica et rem bujus ecelesi;e, et innuraera illius civitatis qui
immolare sacriflcia. Et per alterum ostium in sinistra dicemus miracula? si fas est dici civitas, de qua vita
parte parietis supra dicti et transversi positum, ab- in se multorum nomen accepit. Maxima bffic civitas

batissa cum suis puellis et viduis fidelibus tantum et mctropolitana est, in cujus suburbanis, quaj san-
iverat [Ldj. intrat], ut convivio corporis et sanguinis cta certo limite designavit Brigida, nuUus carnalis
fruantur Jesu Christi. Alque aliuspariespavimentum adversarius, nec cursus timetur hostium. Sed civitas
domus in duas aequales dividens partes, a parte est refugii tutissima de foris suburbanis in tota Sco-
orientali usque ad transversum in latitudine parie- torum terra, cum
omnibus fugitivis in qua ser-
suis
tem extensus est. Et ha3c tenet Ecclesia iu se niultas vantur thesauri regum, et dccorati culminis excel-
feuesiras, etvmaminlatere dextro ornatam portam, lentissima esse videutur.
per quam sacerdotes et populus fldelis masculini Et quis enumerare potest diversas turbas et innu-
generis sexus intrat Ecelesiam ; et alterma portam merabiles populos de omnibus provinciis conflu-
in sinistro latere, per qiiam virgines et fidelium fe- ,
eutes : alii ob epularum abundantiam, alii languidi
minarum congregatio intrare solet. Et sic in una '
propter sanitates, alii ad spectaculum turbarum
basilica maxima, populus grandis in ordine, et gra- alii cum magnis donis venientes ad solemnitatem
dibus, et sexu, et locis diversis interjectis et inter se nativitatis sanctae Brigida»., quai in die Kalendarum
partibus a, diverso ordine et uno animo Domiuum Februarii mensis dormiens secure sarcinam dejecit
omnipotentem orat. carnis, et Agnum Dei in coelestibus mansionibus
Et cum ostium antiquum porta; sinistralis, per secuta est ?
quod solebat sancta Brigida Ecclesiam intrare, ab Veniam peto a fiatribus et lectoribus haec legen-
artificibus in suis esset cardinibus situm, totam con- libus, qui causa obedientiffi coactus, nulla prwroga-
cludere portara instauratam et novatam novam nou tiva scientiaj sufUatus, pelagus immensum virtutum
potuit. Quarta enim portse pars aperta sine conclu- sanctae Brigidae et viris foi'tissimis formidandum, his
sione et patefacta apparebat. Et si addita et juncta paucis rustico sermone dictis virtutibus de maximis
ad altitudinem ostii quarta pars fuisset, tunc totam et inaumerabilibus currerim.
concludere portam posset altam et instauratam. Et
Orate pro me Cogitoso nepote culpabiH, et ut ora-
cum artifices allerum majus novum facere ostium
Domino me commendetis exoro, et
lione vestra pio
deliberarent,quod totam concludere 1porlam, aut ta- u
^ '
T) r>„ «v,-
Ueus vobis ,
pacem>„.. „i ,„
evangelicam i » , j- ^
sectantes exaudiat
™
bulam facere juuctam in vetus ostium, ut postea
sufticere posset, prajdictus doctor et onmium praivius Explicit Vita sanctse Brigidse virginis.

" Forte parietibus. De hoc antiquo more, quo fe- stasia ; Ambros., ad virg. laps.; Baron., in .\ppa-
minae a viris separatae orabant in templis, Clement. ratu Eccles., ad num. 52. Can.
cons. lib. 11 cap. 61 ; Greg. Naz., in Som. de Ana-

»<&^>#^s=-
 IN riNE S^CULI VI.

MARIUS,
AVENTICENSIS EPISGOFUS.
(Galland. Biblioth. tom. XII.)

NOTITIA.

I. Tn .-Eduis nobili genere ortus est Marius, stante \ ejus mentionem prsetermisisse in suo Martyrologio
adhuc Bu7'gundi3R regno, circaannum Chrisli 332, ut Gallicano : quod tamen pra;st4tit erudilissimusClau-
produnt Cointius (a) ac Historiae Utterarise Gallicie dius Castellanus [h). Ceeterum beati Marii corpus
scriptores eruditi (6), Chiffletium assectati (c). Anno r>ausanna; sepultum est in ceda sancli Thyrsi, quse
autem circiter S76, ut postmodum ex dicendis coni- postea sancti Marii nomen accepit. Hwc paucis con-
pertum fict, dum ffitatis annum ageret quadragesi- trahunt Adrianus Valesius (j) et Cointius (j). Latius
mum quartum, evectus esl ad ecclesiam Aventicen- refert Basnagius (k) ;
qui verbo tenus Chiffletium
sem regendam in Helvetiorum tractu silani : quam exscribens, suppi-esso tamen ejus nomine, bifariam
qiiidem sedem episcopalem diu tenuil, donec sub errat, asserens interfuisse Marium concilio Matisco-
fmem sieculi hujus vi, Childeberti Francorum regis nensi iv, ejusque Chronicon ab anno 463 initium
permissu, eam Aventico Lausannani transtuht, ut ex ducere.
Claudio Roberto tradit laudatus Cointius (d). Childe- H. Episcopi hujus Avenlicensis unum Chronicon
bertus enim Burgundise regnum in quo Aventicus snperest, strictim contextum a tempore quoProsper
et l.ausanna censebantui', post obitum riuntchramni desierat. Incipit autem ab anno Christi 433, quo
patrui obtinuit ab annoduntaxat 593, adannum 390. levatus est Avitiis imperator in Gallias, usque ad an-
Veruni, si Adrianuni Vabisium audiamus (e), tertio B num 381, quo Mitjnmohts patricius fuga se Avenio-
quidem anno in Burgundia exacto supremum dicm ncm recepit, anno 2 consulatus Tiberii Constantini
anno 393, qui nimirum anno 392
obiit Childebertus Awjusti, indictione 14. Qiiod itidem narrat ejusdera
regnum Burgundicum hccreditario jure accpiisierat. ffvi scriptor Gregorius Turonensis (/) ; cnjus pro-
Sed ut ad Marium revertamur, inter subscriptiones pterea historiam chronologicis notis satis deslitu-
episcoporum qui conciho Matisconensi n interfuere, tam, eoque obscuriorem, si quis cum hujusmodi
anno Guntchramni regis 23, a^ra? Dionysiana? S83 Marii opusculo diligenter contulerit, ex eo eniravero
celebrato, adfuisse comperilur Marius episcoims ec- eidem Historice Gregorianajraagnani Incem accedere
clesiae Aventicie (/) : unde liquet sedem Aventicensem plane intelliget : quse est sententia soepius laudati
nondum eo anno Lausannam fuisse translatam ;
Chiffletii, cui concinit et Cointius (m). Verum de
adeoque serius post novem aut decem circiter annos, hujusceChronici pretio ipsum clarissimum editorem
sub Childeberto scilicet, id contigisse, ut niodo in- disserentem audire priestat : « Desideratus est hacte-
nuimus. Porro ex antiquis Lausannensium tabulis nus, inquit, antiquus scriptor,qui occidenti Romano
perhibet Chiffletius (g) Marium in episcopatu egisse veteri imperio funus duceret, qui barbarorum illa

annos xx, ac menses viii ; vixisse autem omnino an- p tempora, provincias Romani juris armis arbitris
nos LXiv, obiisse vero pridie Kalendas Januarias, an- inter se dividentium illustraret ;
qui Francorum,
no videlicet 396. Qua quidem die Sanctorum ordini- Burgundionum,Gothonimquei'egum veterum exor-
bus ascriptus traditur, quippe qui morum integritate dia, res gestas, obitusque optimis temporum chara-

ac pietate insigni claruerit. Miror equidem Saussayum cteribus consignaret. Et nescio quidhbaverat auctor

(a) Coint., Annal. eccl. Francor., ad aun. 381, § 1, (g) Chifflet., loc. cit.
tom. U, pag. 220. ih) M. Chatelain, Martyrol. univers. pag. 663.
(Ij) Franc, tom. Hl, p. 400.
Hist. litter. de la (i) Vales., loc. cit., lib. xiii, pag. 274.
(c) Chiffl., ad Marii Chron., inter
prtefat. Hist. (j) Coint., loc. cit.
Francor. scriptor., Duchen., tom. I, p. 210. (/;) Basnag., Annal. Poht. eccL, ad ann. 381, § 10,
(d) Coint., loc. cit. tom. IH, pag. 874.
(e)Vales., Rer. Franc. lib. xvi, tom. H, pagg. 464- (/) Greg. Turon., Hist. Franc. lib. vi, cap. 1.

477. (m) Coint., loc. cit., p. 219.

(/) Conc. tom. VI, p. 080, edil. 1 Ven. Labb.
 793 CHKOMCON. 794
appendicis ad Marcellinuin comitem : sed is huc a tos, vel ob res es quibus constat, vel propter aucto-
usque ita deformatus in publicum prodiit, ut cum ris antiquitatem ;
qui Yidelicet Heraclii imperatoris
trium duntaxat Franciaj regum esitus perstrinxerit, anno 14, Clotarii porro secundi Francorum regis
Childeberti quidera senioris obitum anno uno anno 40, hoc est anno Ckrisli 623 aut 624 eam se
Chramni vero cfedem, tum etiam Theodebaldi inter- conscripsisse significat. » Es hac sane appendice
ilum, biennio antevertat. Phira id gcnus et diligen- dignum censuit quod exscriberet clarissimus Buina-
tius in hoc opusculo adnotata leges. Thesaurum nartius escerptum de morte Brunichildis regiuce (6),

hunc ad hanc usque diem defossum, ac ne qucesi- ad nimirum Fredegarii Scholastici

illustrandum
lum quidem, forte membranse vetustisgimse mihi Chronicon ubi ea dere mentio (c), Historiae Franco-
objecerunt, inscriptum Jlario episcopo. Quem ut in rura Gregorii Turonensis subjectura. Notanda vero in
persequendis Burgundionum rebus accuratiorem primis annorum summa quam ab exordio mundi ad
vidi, ac nominatim in Vallensisagri ad lacum Leman- suam usque aitatem contractam ad iiuem sute appen-
num, fmitimorumque Agaunensium describendisca- dicis exhibet hic anonymus auctor, conferendamcum
sibus, espensis rerum omnium,nominis, conditionis, superiore quam ex Mario Aventicensi descripsimus.
locorum temporumcjueadjunctis, non dubitavi, quin Sic enira ille : Fiunt igitur, inquit, ab exordio mundi
is ipse esset Marius Aventicensis seu Lausannensis B usque in Heram iwxsentem, id est. Eeraclii 14, et
episcopus. » Hactenus vir eruditus. Chlothacarii regis annum 40, anni vudcccx.xii.
UL De eodem Chronico verba facientes Historife V. Erit fortasse cur quispiara miretur prfetermis-
litterariw Gallica-auctores, primo advertunt \a) in eo sum a Gerardo Joanne Vossio, caetera solertissimo,
plura scitu digna occurrere, qua? alibi frustra quffi- nostrum chronographum, haud certe imparem, quo-
rantur ; deinde ilhusscriptoreminmundi annissup- modo mihi persuadeo, Prospero, Idacio, Marcellino
putandis eam iniisse rationem, cui pressius dein- comiti, Victori Tununensi, Joanni Biclariensi aliis-
ceps inhfesitGregorius Turonensis : illudque pr;pter- que, de quibus ille verba fucit in libris de Historicis
ea observant , Marium in eam descendisse senten- Laliuis. Neque vero hujusmodi chasma eo in opere
tiam, ut esistimarit apnVicipio mundt usque ad an- complendum curavit Sandius in suis Supplementis
num primuni consulatus Justini Junioris Augusti, Vossianis : quod tamen, paucis Licet, praestitit Hal-
indict. to, id est, usque ad annum 367 annosescur- lervordius (d). Miraeum prahtereo Caveumque alque
risse VMDCCLsvui. His autem aliisque aniraadversis, Oudinum, qui de nostro scriptore nihil novi, praiter
admonent in ezTorera aliquando fuisse lapsum au- ea quo2 ex Chiffletio medium affe-
exscripsere, in
ctorem. . runt.Ad editionem nostram quod attinet, eam dili-
IV. Praesulis nostri Aventicensis Chronico subjici- genter exegimus ad unam Petri Francisci Chiffletii,
tur appendix, de qua htec Chiffletius : « Quod spe- qui .Marii Chronicon ex pervetusto Codice ms. pri-
ctat ad Marii appendicem quam ex iisdem antiquis mus in luccm edidit inter Historia; Francorum scri-
membranis excerpsimus, contractior illa quidem est ptores coffitaneos, opera et studio Audrese du Ckene
quam optandum esset, nec cerfum auctoris nomen anno IG36 Lutetise Parisiorum evulgatos.
prajfert. Suum tamen pretium habebit apud erudi-

(a) Hist. litter. de la Franc, loc. cit. pag. 401. gor Turon.
(6) Riiinart. , in append. ad Gregor. Turon., (d\ Hallerv., Spicil. de Hist. Latin., pag. 7.30, edit.
pag. 1331. Fabiic.
(c) Fredeg., Chron. cap. 42, p. 523, edit. Gre-

lYIARII
AVENTICEXSIS EPISCOPI

CHRONICON.
Usque hic Prosper : qux sequuntur Marius episcopus. D CONSTANTINO ET RUFO,
Consule suprascripto levatus est Avitus imperator M.UORLWO ET LEONE,
in Gallias : et ingressus est Theodoricus rex Gotho- RECIMERE ET P.VTRICIO,
rum cum fratribus
Arelato suis in pace. MAGNO ET APOLLONARE [Ex fastis .A.POLLO-
JOAN.\E ET VARAXA. NIO].
His consulibus dejectus est Avitus imperator a His consulibus Majorianus imperator profectus est
Majoriano et Ricimere Placentia, et factus est epi- ad Hispanias.
scopus in civitate. Eo anno captse sunt naves a Vandalis ad Elecem ;

Eo anno Burgundiones partem Galliae occupave justa Carthagine Spartaria.

runt, terrasque cum Gallis senatoribus diviserunt. SEVERLNO ET DAGALAIFO.
793 MAUll, AVENTIGENSIS EPISCOPI, 7!)ii

His consulibiis dejGctus est Majorianus de irnperio ^ cos et Burgundiones, Godegeselo hoc dolcise contra
in civitate Bcrlonaa RioimiM-ePatricio, et iuterfectus fratrem suum Gundobagaudum machinaute. lu eo
est super Ira fluvio ; et levatus estSeverusimperator prffilio cum suis, adversus fratrem suum
Godegeselus
Ravenna. cum Francis dimicavit et fugatum fratrem suuni
:

r.EONE ET SEVERO,
II Gundobagaudum, regnum ipsius paulisper obtinuit,
RASILIO, ET BIBIANO. et Gundobagaudus Avenioue latebram dedit.

His consnlibus pngna faeta est inter ^gidium et Eo anno Gundobagaudus resumptis viribus Vien-
Gothos, inter Ligere etLigerecino, juxta Aurelianis ;
nam cum exercitu circumdedit, captaque civitate
ibique interfectus Erediricus rex Gothorum. fratrem suum interfecit; pluresque senioi'es ac Bur-
OLYBRIO ET RHSTICIO, gundiones qui cum ipso senserant, multisexquisilis-
ERMENERICO ET BASILISCO, que tormentis morte damnavit ; reguumque quod
LEONE III ET TASSIANO, perdiderat, cum eo quod Godegeselus habuerat, re-
POSEO ET JOANNE. ceptum, usque in diem mortis suaa feliciter guber-
His consulibus levatus est Anthemius imperator. navit.

Eo anno interfectus est Theodoricus rex Gothorum ABIENO ET POMPEIO,

a fratre suo Euthorico Thnlosa. B ABIENO JUNIORE ET PROBO,
ANTflEMIO AUGnSTO, VOLUSIANO,
MARCIANO ET LEOXE, CETHEGO,
SEVERO ET JORDANO, SAVINIANO ET THEUDORO,
LEONE IV ET PROBIANO, MESSALA ET ARIOBINDA,
FESTO, VENANTIO ET CELERE,
LEONE V. P. C. VENANTII,
Hoc consule levatus est Glj^cerius imperator Ra- IMPORTUNO.
venna. Hoc consule Mammo dux Gothorum parlem Gallia;

LEONE JUNIORE. depraedavit.

Hoc consulo depositus est Glycerius de imperio, et BOETIO,

levatus est nepos imperator. FELICE ET SECUNDINO,
P. C. LEONIS JUNIORIS AUGUSTI, PAULLO ET MUSCIANO,
BASILISCO ET ARMATO. CLEMENTINO ET PROBO,
Hisconsulibus levatus estOdovacer rex. SENATORE,
G FLORENTIO ET ANTHEMIO.
P. C. BASILISCI ET ARMATI,
ILLONE, His consulibus monasterium Acauno a rege Sigis-

ZENONE, mundo constructum est.

BASILIO JUNIORE, PETRO.

PLACIDO, Hoc consule rex Gundobagaudus obiit, et levatus

SEVERINO JUNIORE, est filius ejus Sigismundus rex.

FAUSTO, ANASTASIO ET AGAPETO,
VENANTIO ET THEODORICO, MAGNO,
SYMMACHO, JUSTINO ET EUTECIO,
DECIO ET LONGINO, RUSTICIO ET VITALIANO,
BOETIO, JUSTLNIANO ET VALERIO,
DINAMICO ET SIFIDIO, SYMMACHO ET BOETIQ.
PROBINO ET EUSEBIO. His consulibus Segericus filius Sigismundi regis,
His consulibus ingressus Theudoricus rex Gotho- jussu patris sui injuste occisus est.

rum in Italla Ponte Isonti. n Maximo, indictione i.

LONGINO ETFAUSTO, Hoc consule Sigismundus rex Burgundionum a

OLYBRIO, Burgundionibus Francis traditus est, et in Francia
ANASTASIO ET RUFO, in habitu monachali perductus ; ibique cum uxore
ALBINO ET EUSEBIO. et tiliis in puteo est projectus.
His consulihus occisus est Odovacer rex a rege
Justino n et Opilione, ind. ii.
Theuderico in Laureto.
His consulLbus Godemarus frater Sigismundi, rex
ASTERIO ET PRyESIDIO,
Burgundionum, ordinatus est.
VIATORE,
P. C. VIATORIS, Eo anno contra Chlodomerem regem Francorum
P. C.VIATORIS ANNO II,
Viseroncia praeliavit ; ibique inlerfectus est Chlodo-

PAULLINO, meres.
P. C. PAULLINI, Eo anno interfectus est Boetius patricius in terri-
PATRICIO ET HYPATIO. torio Mediolanense.
His consuhbus pugna facta est Divione interFran- Probojiiniore et Philoxeno, ind. iii.
 797 CHRONICON. 798
His consulibus occisus est Symmachus patricius A Eo anno Baduila rex Golhorum Roma capta depo-
Ravenna?. muris partcm civitatis incendit.
pulavit, dejectisque

Ohjbrio, ind. iv. Eo anno resumptis viribusBelesariusdux Homam

Hoc consule defunctus est Theudoricus rex Go- ad Romanum dominium revocavit.
thorum in urbe Ravenna, et levatus est rex .\tala- P. C. Basiln anno vir, ind. xi.
ricus nepos. Eo anno Theudebertus rex magnus Francorum
Matario, ind. v. obiil; et sedit in reg-no ejus Theudebaldus filius

Justiniano ii, ind. vi. ipsius.

Decio juniore, ind. vu. Eo anno Lanthacarius dux Francorum in bello

Lampadio et Orcste, ind. viii. Romano transfossus obiit.
Item P. C. Lampadii et Orestis, ind. ix. P. C. Basilii anno viii, ind. sii.
Item P. C. Lampadiiet Oreslis, ind. x. P. C. Basilii anno ix, ind. xiii.

His consulibus Hj^patius patricius, seditione po- P. C. Basilii anno x, ind. xiv.
puli imperator levatus, et jussu Justiniani Augusti P. C. Basilii anno xi, ind. x\.
interfectus est, et cumeoPompeius, et penetriginta P. C. Basilii anno xii, ind. ii.

millia hominum in circo gladio nccati sunt. B Hoc anno Baduila rex Gothorum ab exercitu rei-
Justiniano AiKjusto n, ind. \i. publicse per Narsetem chartulharium eunuchum in-
Paullino juniore, ind. xii. terficitur; et Teja accepit regnum ejus.
Hoc consule reges Francorum Childebertus,Chlo- P. C. Basilii anno xiii, ind. ii.

larius etTheudebertus Burgundiam obtinuerunt; et Hoc anno Teja rex Gothorum a supra scripto
fugato Godomaro rege, regnum ipsius diviserunt. Narse interficitur.
Eo anno Africa Romano imperio post nonaginta P. C. Basilii anno xiv, ind. ni.
pt duos annos per Belesarium patricium reducitur; Hoc anno Theudobaldus rex Francorum obiit, et

el Gelimer rex Vandalorum captivus Constanlino- obtinuit regnum ejus Chlothacarius, patruus patris
poli exhibetur, et Justiniano Augusto cum uxoribus ejus.

et thesauris a supra scripto patricio prEe.sentatur. Eo anno Chramnus fiUus Chlolhacarii regis, solli-
Belesario, ind. xiii. citante Childeberto patruo suo, ad ipsum latebram
Hoc consule, eo aiino qiio consulatum dedil , Si- dedit.
ciliam ingressus, eani impcrio Romano restituit. Eo aniio Saxonibus rebellantibus , Chlothacarius
P. C. Belesarii, ind. xiv. p rex cum gravi exercitu contra ipsos dimicavit ; ubi
Item P. C. Belesarii, ind. xv. multitudo Francorum et Saxonum ceciderunt;
Joanne, ind. i. Chlotharius tamen rex viclor abscessit.
Hoc consule Mediolanus a Gothis et Burgundioni- Eo tempore Buccelenus dux Francorum in bello
bus effracta est ; ibique senatores et sacerdotes Romano cum omni exercitu suo interiit.
cum reliquis populis, etiam in ipsa sacrosancta loca P. C. Basiliianno xv, ind. iv.
interfecli sunt; ita ut sanguine eorum ipsa altaria Eo anno iterum rebellantLbus Saxonibus Chlola-
cruentata sint. rius rex pugnam dedit ; Lbique maxima pars Saxo-
Appione, ind. ii. num ceeidit.
Hoc consule Theudebertusrex Francorum Italiam Eo anno Franci totam Thoringiam ,
pro eo quod
ingressus, Liguriam .•Emiliamque devastavit : ejus- cum Saxonibus conjuraverat, vastaverunt.
que exercitus loci infirmitate gravatus valde contri- Ipsis diebus Chramnus collecto exercitu regionem
bulatus est. patris sui devastat.
Justino, ind. iii. Eo annoexercitusFrancorum reipublicae Romanse
Hoc consule Persi .\ntiochiam vastaverunt , uni- exercitum vastavit, atque elfugatum devastavit,cum
versamque Sjriam, depopulantes. £) illis et divitiis multis abductis.
Eo anno Belesarius patricius Wittegis regem Go- Eo anno exercitus reipublicaj resumptis viribus
thorum, de Ravenna captiTOm abductum, Constan- partem Italisc, quam Theudebertus rex adquisierat,
tinopoli cum uxore et thesauris, Justino Augusto occupavit. ^"

proesentavit. P. C. Basilii anno xvi, ind. v.

Basilio, ind. iv, P. C. Basilii anno xvii, ind. vi.
P. C. Basilii anno i, ind. v. Hoc anno Childebertus rex Francorum transiit,
P. C. Basilii anno ii, ind. vi. el obtinuit regnum ejus Chlotarius rex, frater ejus.
P: C. Basilii anno iii, ind. \ii. P. C. Basilii anno xviii, ind. v\i.
P. C. Basilii anno iv, ind. viii. P. C. Basilii anno xix, ind. viii.

P. C. Basilii anno v, ind. is. Hoc anno, serenitate coeli, inter stellas splendidas
P. C. Basilii anno vi, ind. x. obscurata est luna xvi, ut vix conspici posset.
Hoc anno Vigilius papa Romanus Constantinopoli Eo anno Chramnus post sacramenta quae patri de-
properavit. derat, ad Britannospetiit : et moliens regnum patris
'
Sic edit. mendose. Rescribe Justiniano. Atque ita legit Pagius ad annum oiO, § U
799 MARll, AVEMlCEiNSlS EPISCOPI, 800

invadere, adversus ipsum cum Britannis movere 4 muUiludo captivorum genlis ipsius venundala esl.
ausus est, multaque loca graviter deprfcdavit. Ad Anno IV cons. Justinijun. Aiici., ind. iii.
cujus insaniam reprimendam pater cum exercitu Hoc anno morbus validus cum profluvio, venlris

properavit ; el interleclo comite Brilannorum, el variola, Ilaliam Galliamque valde afflixit, etani-
Chramnum viviim cepit, incensumque cum uxore malia bubnla per loea supra scripta maxime inte-
et fiiiis, lotius regionis incidit excidium. rierunt.

P. C. Basilii anno xx, incl. ix. Eo anno morlnns est Celsus patricius.
Hoc anno Clilolliacarius rexmortuus esl; et divi- Anno V cons. Justinijun. Aug., ind. iv.
serunt regnum ejus filii ipsius, id est, Cliaribertus, Hoc anno infanda inflrmilasatqueglandula.cujus
Guntecramnus, Hilpericus et Sigiberlus. nomen est pustula, in supra dictis regionibus innu-

P. C. Basiiii aitno xxi, incl. x. merabilem popnlnm devastavit.

P. C. Basilii anno xxii, ind. xi. Anno VI c:ons. Justini jun. Aug., incl. v.
Hoc anno mons validus Tauretunensis, in terrilo- Hoc anno Albuenus rex Langobardoruma suis, id

rio Vallensi, ita subito ruit , ut castrum cui vicinus est, Hilmegis cum reliquis, consenliente uxore sua,
erat, et vicos cum omnibus ibidcm habitantibns op- interfectus est; et supra scriptus Hilmegis, cum ante

pressisset ; et lacum iu longitudine lx millium, et g dicta uxore ipsius quam matrimonium socia-
sibi in

latitudine xx millium, ita totum movit, ut egressus verat, et omni thesauro,tamquodde Pannonia exhi-

utraque ripa vicos antiquissimos cum hominibus et hnorat, quam qnod de Italia congregaverat, cum
pecoribus vastasset; eliam multa sacrosancta loca parte exercitus, Raveuna? reipublica; se tradidit.

cum eis servienlibus pontem Genava-

demolisset, et Anno VII cons. Justinijun. Aug., ind. vi.
cum, molinas et homines per vim dejecit et Genava ; Hoc anno dux Langobardorum, nomine Cleb,

civitate egressus plures homines interfecit. genli ipsius rex ordinatus est, et plures seniores et

P. C. Basilii anno xxui, ind. xii. mcdiocres ab ipso interfecti sunt.

P. C. Basilii anno xxiv, ind. xiu. Eo anno V;pfarius dux Francorum obiit, et ordi-

Hoc anno monachi Agaunenses iracundia! spiritu luitus est Theodofridus in locum ejus dux.
incilati, noctis tempore cpiscopum suum Agricolam Anno vui cons. Justini jun. Aug., ind. vii.
cum clero, et cives qui cum ipso erant, occidere ni- lloc anno Clcbus rex Langobardoruma puero suo

domum ecclesiaj effregerunt et dum episco-

tentes, : interfeiitus est.

pum suum clerici vel cives defensare conati sunt, Eo anno iterumLangobardi inValle ingressi sunt,

graviter ab ipsismonachis vulnerati sunt. et Clusas obtinuerunt, et in monasterio sanctorum

Eo anno Iransiit Magnacarius dux Francorum.
'-'
Acaunensium diebus multis habitaverunt; et postea
P. G. BasiUi anno xxv, ind. xiv. in Baccis pugnam contra exercitum Francorum com-

Hoc anno signm apparuil in ccelo per dies lxx. miserunt, ubi pene ad integrum interfecti sunt, pauci
Eo anno mortuus est Justinianus Augustus, et fuga ILberati. Sed et Mauri et alia; gentes ,
qui in

suscepil Justinus nepos ipsius imperium. Proviucia eorum ingredi proesumpserunt ab , ipsis

Eo anno hiems valentissima fuit, ut quiuque aut Francis devicti sunt.

eo amplius mensibus propter nivis magnitudinem Anno IX cons. Justinijun. Aug., ind. viii.
terra videri non posset : ipsaque asperitas multa Anno X cons. Justinijun. Aug., ind. ix.
animalia necavit. Hoo auno Sigibertus rex Francorum,bellum con-
Eo anno Sindewala Erohis tyrannidem assumpsit, trafratrem suum Hilpericum movet et cnm eum jam ;

et a Narseo patricio interfeetus est. inclusum haberet, et de ejusinterfeclione cogitaret,

Anno primo consulatus JustinijuniorisAug., ind. xv. ab hominibusChilperici perfraudeminterfectusest:
A principio mundi usque ad hunc consulem fiunt et suscepit regnum ejus Childebertus fllius ipsius.
anni vmdcclsvui. Anno XI cons. Justinijun. Aug., ind. x.
,
Anno n cons. Justinijun. Aug., ind. 1. Eo anno mortui sunt regii atque egregii adole-
D
Hoc anno Narses ex praeposito et patricio, post scentes, Chlotacarius et Chlodomeris, fllii Gunthe-

tantos prostratos tyrannos, id est Baduilam et Tejam gramni regis.

reges Gothorum, etBuccelenum ducem Francorum, Anno XII cons. Justinijun. Aug., ind. xi.
nec non et Sindewalem Erolum Mediolanum vel Hoc anno Meroveus lilius Hilperici regis occisus
;

reliquas civitates quas Gothi destruxerant, laudabi- est.

liter reparatas, de ipsa Italia a supra scripto Au- Anno XIII cons. Justinijun. Aug., ind. xii.

gusto remolus esl. Hoc anno duo Germani Salonius et, Sagittarius,

Anno III cons. Justinijim. Aug., ind. 11. episcopi a synodo qua3 Cabalonno collecta est, pro

Hoc anno Alboenus rex Langobardorum cum omni diversis criminibus ab episcopatus honore dejecti
exerciturelinquensatqueincedensPannoniam,suam sunt.

patriam, cnm mulieribus, vel omni populo suo, ut Eo anno mortuus est Justinus Augustus, et suc-

fera Ilaliam occupavit ihique alii morbo, alii fame,

: cessit Tiberius in loco ejus.

nonnulli gladio interempti sunt. Eo anno etiam in Anno cons. Tiberii Constantini Augusti , ind. xiii.
i

finitima loca Galliarura ingredi pra-sumpserunt, ubi Eo anno, mense Octobre, ita in ValJensi territorio
801 APPENDIX. S02

Rhodanus exundavit, ut copias messiuni denegaret; a gina obiit ;

propter cujus transitum interfecti sunt
et intra Italiam ita fluvii exundavemnt, ut damna duo medici, Nicolaus et Donatus.

agricola? paterentur. Eo anno Muramolus patricius cum usore et filiis,

Anno 11 cons. Tibcrii Constantiai Aiujvsti, ind. \iv. et mulliludine familia? ac divitiis multis, in marca
Ea indictione, mense Septembri, AusfreailJis re- Cbildeberti resis. id est, Avinione, coufugiS.

APPE]\DIX
AD MARn, AVENTICENSIS EPISCOPI, CHRONICON,
AUCTORE IGNOTO, SED FERANTIQUO.

Usque hic Marius episcopus. p Hujus tempore Persi Calcidoniam usque pervene-
Anno III Tiberii Aucj., ind. xv. runt.
Anno IV Tibevii Aug., ind. i. Huni murum longum interrumpentes, et ad raoe-

Anno V Tiberii Auq., ind. ii. nia Constantinopolis peraccedentes, cum praedicto
Anno VI Tiberii Aiuj., ind. iii. imperatore, mutuo in muro stante [Forte stantes]
Anno VII Tiberii Aug., ind. iv. coUocuntur ;
qui acceptum ab eo pacis pretium, ad
Gotbi sud Ermengildo LeubegiJdiregisfiliobifarie tempus recedunt.
divisi, mutua cfede vastantur. Peridemtempusdivisa intribus olim regnisFran-
Indictione v. cia, in uno a pra:fato rege Francorum regnum con-

Mauricius annis xxi Suevi a Leubegildo rege ob- jungitur ; atque persequente Theuderico rege ger-
tenli, Gothis subjiciuntur. nianum suum regem Theudebprtum,
.Aiustrasiorura

Indictione vi. vincentes Franci in Burgundiam movcntes Austra-

Gotbi Recarido rege intendente, a fide catholica sios, ad extremum ipsum occiderunt. Nec mora, vi-
revertuntur. ctor Theudericus Mettis cum obiisset, Sigoberto fi-

Avares adversus Romanos diniicantes, auro magis lio parvulo cum avia sua Brunihilde, regnum male
quam ferro pelluntur. C usurpatum germanosuo,
reliqnit; quivivente adliuc
Phocas annos ix. Iste seditione militari imperator nepotem suum ad pctram in albis elidi jussit.
factns, Mauricium Augustum nobiliumque multos. Per idem tempus victi filii sui a rege prsefato Chlo-
[Leg. interfecit]. tacario capiuntur ; ac prsefata regina, prsedictorum
Hujus tempore Parisini et VeneLi per Orientem vel avia, ab eo capta, diversoque poenarum genere affli-

jEgyplum civile bellum faciunt, ac se mutua c»de cta, deinde camelo imposita, multis suis spectacu-
prosternunt. Pi'a>lia qnoque Persarum gravissima lum pnebuit postremo ferocissimo
: [Forte ferocissi-

adversus rempublicam excitantur, a quibus Romani mi] colligata pcdibus equi tergo, extrenium spiritum
fortiter debellati, plurimas provincias et ipsam Hie- exhalavit. Cujusque deinceps corpusculumincenden-
rosolymam amiserunt. sepulcrum ignis fuit ; ad deinceps judi-
tes populi,
Heraclius quinto imperii sui dum fungitur anno, cium paternum sine misericordia in germano et ne-
Sisebotns Gothorum rex in Spania plurimas Romanff' pote quondam datum, in filiis redundavit eosque a ;

.militia; urbes, quarto regni sui sibi bellando s.ibji- quibusdam,ut aiunt, interemptos, monarchidm prse-
cit; et Judceos sui regni subditos, praeter eos qui lu- nuncupatus rex in tribus rcgnis obtinuit ;
quam fe-

ga lapsi sunt ad Francos, ad Christi fidem convertit. liciter religioseque gubernans, nunc cum prioribus
Hnjus imperatoris tcmporibus, ad usque imperii D regni sui anno 40 vitam ducit.
sui annum 14, et Chlotacarii gloriosissimi Franco- Fiunt igitur ab exordio mundi usque in seram
runi priucipis regni sui annum 40, multa reipublicse praesentem, id est, 14 Heraclii et Chlotacarii regis
partibus, ubique pene a diversis gentibus dispendia annum 40, anni vmdcccxxii.
illata fuere.
 , :

EODEM TEMPORE.

LUCULENTIUS.
Z.UGULENTII
!N ALIQDOT NOVI TESTAMENTI PARTES
GOMMENTARII
EX CODICIBUS PRISCIS BIBLIOTHF.CARl M YATICAN.E ET VALLICELLIAN.E.

I.
Lectio sancti Evangelii secuudum Matlliaeum (vi, 24) In illo tempnre dixit Jesus discipulis
;

sriis : nemo potest duobus dominis servire, et reliqua.

COMMENTUM LUCULENTII.
Quidam duos hominesTolunt intelligeie Christum, A tau&, ihi est ct cor tuum.
et diabolum, quorum societas esse non potest. Qua» Ideo dico tobis ne somciTi sms xnmx. ^-estr.-e
enim societas luci aJ teneljras ? quse conjunctio Chri- QiiD .AiANDicETis. Cumcibusphisperlineatad corpus,
sti ad Belial ? vel qua' pars fideli cum inlidele ? sub- quam ad animam, quare dicit Hie solticiti sitis ani- :

auditur nulla. Sed qui sintduo domini deinceps ape- mxvestrx, quid manducetis ? sei animam hoc in loco

rit cum subjungit : Non potestis deo servire, et pro prjEsenti vita uosse debemus ; sicut et in multis

5IAMM0N.E.Non enini dixit qui divitias habent, Do- : Scriptura; locis, ut est illud DaTid : Viri isti animas

mino nou posse sed qui divitiis serviunt.

servire ;
suas posuerunt in manibus suis ; ct anima mea in ma-
Multi euim habeutes divilias non distribuunt eas ut nibus meis sempcr. Paulus quoque apostolus: ]S'ec fa-
domini, sed custodiunt ut servi. De qualibus dicit cioanimam meam pretiosiorem quam me. Sicut et hic
Aposlolus : Thesaurizat sibi iram in die irx, et reve- cum dicit Ne solliriti sitis animse vestrx quid man-
:

lationis in judiciis Dei. Et e regione, multi habent di- ducetis ; ac si dicat : Vitai vestrse qualiter Tivere pos-

vitias, et distribuunt ul domini, non cuslodiimt ut sitis. Sed quserilur quare dicat : JVe solliciti sitis ani-

servi, sicut Abraham, Isaac, Jacob, Job, cfeterique mx vestrse quid ynanducetis, cum Pauhis dicat : Soi-

qui suis divitiis bene prajesse noverunt, eas fideliler licitudine nonpigri. Sed iblsollicitudo spiritualis in-
distribuendo. aut enim undm odio h.\bebit, et .i.lte- B telligenda est, in qua pigri esse non debemus, quia
RDM diuget, id est Deum aut unum ; sustinebit, et ea quffi spiritus sunt, cum aviditate quserere debe-

ALTERUM coNTEMNET ; uou dixit odio habel, sed con- mus. Ad exteriorem perlinens hominem, labor qui-
temnet, non ideo timet. NuUus enini tam demens est dem exercendus est, sollicitudo toUenda. De qua
ut dicat, se Deum odio habere, sed Deus illum odit, Dominus Juda.'is, cum eos videret in terrena cupi-
aui proecepta iUius contemnit, dicente propheta : ditate laborare, dixit : Operamini non cibum, qui pe-
Odisti omnes qui operantur iniquitatem. Sicutenimex rit : sed qui pcrmanet invitam xternam. Et ideo qui-

uno fontedulceet amarum, utrumquesimul emanare dem opus exercendum est, sicut Paulus apostolus
non potest, ita nullus pariter duobus dominis, Deo dixit : Qui non rult operari, nec manducet. Et ahbi
Xon potestis Deo scr-
scihcet et diTitiis, serTire potest. Opcrantes cumsilentio manducent. Et hoc est quod ait

vire et mammonx. Mammon Syrum est, quod Latine Ne soUiciti sitis animx vestrx qidd manducetis : ac si

diTitiffimmcupatur. Nemo potest Deo pariter, et di- dicat : Qui majora dedit ; utique et minora prwsta-

viliis servire, quia qui Deo toto corde servierit, servus bit ;
quia, qui animani et corpus fecit, dabit et sub-

divitiarum esse non poterit. Omne quodcunque plus sidium. Nonne anima plus est quam esca ? et corpds

dilin^it homo, hoc est avarus, aurum Deum habet, et p plus quam vestimentum ? Anima plus est quam esca,

voranlium Deus venter est. Quorum finis interitus, quia semper manebit ; esca vero peribit. Et corpus

quomm Deus venter est , et gloria in confu- plus quam vestimeutum est, quia quamvis in ci-

sioneipsomm qui terrena sapiunt. Et quid dicam ? nerem redigatur tamen , instar prioris reforma-
quodcunque amplius diligit homo quam Deum, bitur. Scriptum est enim : Velut amictum mutabis

utique illi est Deus , et ideu nemo potest Dco ser- eos, etmutubuutur; vestimentum veroad nihilum re-

vire et mammonx ;
quia qui avaritiae studuerit digitur.

Deo servire non poterit : ubi enim est thesaurus Resptcitf. volatim.a co^li quoniam kon serdnt.
 80o IX MATTH. CAP. M. 806
NEijiE coxGREGAXT iN HORREA, ET PATERVESTER ijoi;les- a Iiisuper, ct quod noti petistt, dobo tibi, diciiias sseculi.

Tis PA3CII ILLA. Dederal comparalioneni de majore auri et aryenti. Sed In omni multitudine dlvltlarum,
ad minorem ; de aniina ad eorpus, et de minore ad et varletate vestium non est coopertus, slcut unum
majoreni,deeseaadanimam;ntinciterumdemiuore exlstis, subauditm' llliis agrl. Non enlm sericum, nec
ad majorem dat comparationem , de volucribus ad regum purpura, nec plctura textricum potest florl-
honiinem cum dicit : Respicite volatilia ca:li. Quidam bus comparari. Quid enimllarubetutrosa?quidlta
volalilia cffili angelos intelligere voluil, propter 11- candet ut lilium? vlote vero purpura, nullo supe-
lud : ad me unus de sera-
Volavit, inquit propheta , rarlmmice, oculorum magls quam sermonum judi-
phin, qui non laboraat. Ideo quldem vislone Dei per- cium est. Feclt enini Salomon vasa aurea in domo
fruuntur, dicenle Petro apostolo: In quem dcsiderant Domini, velut ad dignitatem regiam. Sed et fercu-
angeli prospicere. Sed nequaquam ila intelli.ffenduni lum fecit Salomon de lignis Sethim, columnasque fecit
est, ut homo malus sit apudDeum quam angell. Sed argenteas, ascensum purpureum , reclinatorium au-
melius est ut intelligamus volatilia cosli , aves quae reum medio claritate constravit propter fiUas Jerusa-
per hunc aerem discurrunt, unde et aves coeli vocan- lem. Ferculum enim sanctam significat Eccleslam
tur: nonlaborant nequemetunt,fedrostro,etungui- columnEe vero sanctos doctores, sicut de qulbusdam
bus pascuntur. Slinquitvolatiliacceli,quorumanlniaB eorum dlctum est : Jacobus et Cephas, et Johannes,
cuni corpore moritur, Deus sic pascit, quanto magis qui videbantur columnae esse. Ascensus purpureus
vos qul ad Imaginem Dei factl estis illls? Ratio enim sanctossignificatconfessores,recllnatoriumaureum,
hsec non ad numerositatem, sed ad comparationem divlnam sapientiam. De qua alibi : Thesaurus deside-
intelligenda est. Si ad numerum intelligas ,
plus rabilis, requiescit more
Jerusalem sl-
sapicntis. Filiae
sunt volatilla coeli quam bomines ; sed ad quantita- gnificant anlmas sanctas. Quamvls enim slc decora-
tem,etcomparationemeslinteIIigendumquoddicit: tus fuisset Salomon, tamen nunquam potult sic can-
NoNNE vos magis plures estis illis ? id est meliores didum babere vestlmentum ut estlilium, necpurpu-
et chariores estls, et plus valetis; llla enim si lajsa reum sicut viola, nec coccineum sicut rosa. Splri-
fuerit anima, corpus interibit. Homo moritur corpo- tualiter per liliuni signlflcatur virginitas, per vlolas
re, anima ad coelestia tendlt. Deusenim omnipotens confessores, per rosas mai-tyres. Saiomon namque
non bomines propter aves, sed aves propter homiiics vlrgiiiitatem non habuit, sed etiam cor ejus depra-
feelt, et propter homines venit in mundum non , vatum est per mulleres.
propter aves, quos et caro pretlo emit , sicut scri- Sl AUTEM FENLM AGRl QUOD HODIE
EST, ET CRAS IN
ptum est : Empti enim estispretio magno. Quis autem , CLiBANUM MiTTiTUR, Deus sic vestit. Hlc apertc da-
vestrum cogiians potest adjicere ad statur.\m ' tur Intelligi quia superlus omne genus berbarum
SUAM CUBITUM UXUM? NuIIus eniin ad staturam suam romprehendere voluit ciini dicit : Si autem fenum
cubituni unum adjicere valet ; imo nec ununi capil- agri quod hodie est, et cras in cUbanum mittitur. Ho-
lumcapltls album facere aut nigrum. Danda erat dle pro prsesenti tempore posuit, cras pro futuro ;

comparatio de vestlmento ad corpus, sicut et de ani- ut est illud Jacob : Cras ex.\udiet me justitia mea.
ma data erat. Quod dicit istiusmodi est : illi relln- Et Samucl dixit ad Saul Cras tu, et fiUi tui, me- :

quite curam qui staturam

enim corpus qua
fecit ;
qul cum eritis. Quanto magis vos minim.e FiDEi?Repre-
volult mensura constituil, scillcet quam longum, heudltur fides apostolorum, vel Judieorum, qui mo-
quam breve esset, utique quod mlnus est dabit, sci- dieam babent fidem. Nolite ergo solliciti esse
licet indumentum et tegumentum. Qui enim majora DicEXTES Quid manducabimus, aut quid bibemus,
:

contulit, nec non utriusque et minora prffistabit. AUT Quo operiemur? De esca, etvestimento supeiius
Coxsider.\te lilia agri quomodo crescunt, non sollicitudinem tulerat, de potu reticuerat. Recapltu-
laborant, xeque next. Hoc loco non specialiter 11- lando subdit NoUte soUiciti esse dicentes : Quid
:

liuni, sed omnes berhas intelligamus, quje bieme manducabimus aut quid bibcmus? aut quo operiemur?
adornan- J) subauditur exquisitas epulas aut quid biiiemus,
arefacta; videntur, 0'state divcrsis tloribus :

Agruni munduni istum intelligamus de quo Do-

tur. quot genera potionum; aut quo operiemm-, vestl'
;

minus in Evangelio Ager enim est mundus. Non la-

: menta scilicet pretiosa. H.ec omnu gextes ixqui-
borant in filando, nec in texendo, nec telam ordlen- RUXT. Haec, quse superius dicta sunt, scilicet niandu-
do, sed Del providentia crescunt. Dico autem vobis, care, bibere, vestinienta pretiosa indui, omnia ista
QU0XL\M NEC SaLOMOX IN OMXI GL0RL4 SUA COOPERTUS et hls slmilia ,
gentes qusesierunt ,
quae erant sicut
EST sicuT uxuM Ex iSTis. Quid est quod, tot reglbus equus et muUis, quibus non est intellectus, ignorantes
prifitermissis, qui ante Salomonem , vel post eum Domlnum. Scit enim Pater tester coelestis, quia
fuerunt, omnibus ipsum pi-fetulit? nempe propter His omxibus ixdigetis. Nonnullifuerunt qui dicererit.
saplentiam, vel divitias, eo quod omnibus saplen- Sl Deus onine quod nobis necessarium est scit, quid
tlor, vel ditior fuerit , dlcente sibi Deo : Quia non Indigemus ei petere ? scit enim ille omnia attamen ;

petisti tibi divitias auri et argenti, nec diesnndtos, ne- petendus est et rogandus. Diclt enim ipse : Petite et
que animas inimicorum tuorum ; sed sapientiam ad accipietis, quserite et invenietis. Laboribus etiani
discernendum bonum et malum, eccededi tibisnpicntiam manuuni nostrarum vlvere debenius quia primo ho- ;

addiscernendum bonum etmalum, ecce deditibisapien- mini dictum est : In sudore vuUus tui vesceris pane
tiam ut sis sapiens super omnes qui fuerunt ante te. tuo. Qu^hite autem primum hegnum Dei et justitu.m
 :

807 LUCULENTII 808

EJi s, ET H.EC OMNiA ADJiciENTUR voBis. Rftgnuiii Dei 4 remuneruri mereamur. Et omnia hsec adjickntav
multis modis accipitur, sed hic aut Filii Dei , aut vobis; scilicet superius dicta adjicientur vobis. Non
Scriptura sacraintelligitur regnumDei,quod utruni- dabuntur dixit, sed adjicientur; quia quidquid in
que quwrere debemus. rilii Dei, sicut dieil propheta : prspsenti acoipimns, vile est ad comparationem su-
Quxrile Dominum, et confirmamini, quxrite facicm pernorum prEPiuiorum ; et ideo prius illa quae ma-
cjus semper. Vel Scriptura sacra, quam legendo et jora sunt petenda sunt, seilicet regnum Dei, et jus-
perscrutandOjinvenire possumus, qualiterjustitiam titia ejus, ut ista quse necessaria sunt corpori adji-
et prsecepta ejus eustodiamus, vel qualiter ab ipso eiantur, insuper el majora dentur.

n.
Lectio sancti Evangelii secnndum Joannem (I, 29) /?2 illo tempore vidit Joannes : Jesi(?n
a Nnzareth venientem ad se, et dicit ei Ecce Agnus Dei etc. : ,

HO.MILLV " LLCULENTIL

Recte bealus Joannes agnum appellat Jesum g carncrn Filii hominis, et biberitis sanguinem ejus, non
Dei Filium ; agnus enim quia innocens. Isle est habebitis vitam in vobis. Et iterum : Qui manducat
agnus de quo multo ante dixerat Isaias : Tanquam carnem meam, et bibit sanguinem meum, in me manet,
ovis ad occisionem ductus est, et sicut agnus coram et ego in eo.
tondente se obmutescet, et non aperuit os suum. De Sed quseri potest cur Dei Fiiius ad baptismuui
quo agno Joannes in Apocalypsi : Agnus qui occisus venire voluit, cum non haberet peccatum, quod illi

est a vobis a constitutione mundi ;

quia aguus occisus necesse fuissct expiare? Certe quia futuri erant in
est in Abol, otrertus [Ita Cod.] in Isaac, immolatus Ecclesia catechumeni excellentiores genere, qui de-
in.igyplo quia ipse ;
in mundumveniens adimplcvit dignantur venire ad baplisliium, dicentes apud se-
in verilate quidquid anle de eo per iiguras diclum metipsos Hoc sum accepturus quod habet ille ? ego
:

vel gestum fuerat, cum vesperascenle miindo pro melior sum illo et illo hdele ul horum superbiam ;

nobisin ara crucisest immolalns, Aposlolo dicente : frangeret, venire dignatus est ad baptismum servi,

Etenim pasnha nostrum immolatus est Christus. Ecce quasi alloquens superbientem dicat : Quid le extol-

Agxcs Dei. Ecce particula adverbium est ostenden- lis? quid te extendis? quanta potestate est gratia
tis : quia enim beatus Joannes oculo videbat, digito tua? quanta excellentia? Niinquid majorpotes esse
ostendebat, recte dicebat £cce Agnus
: Dei. DictiCquam me [Ita Cod.]1 Si ego veni ad baptismum
sunt et apostoli agni, Domino dicente : Ecce ego servi, ut dedignaris venire ad baptismum Domini?
mitto vos sicut agnos inter hipos. Beue agni, quia iii- Vel certe baptizari voluil, ut omnibus aquis sanclifi-
nocentes,quiasi]npIices;veri enimagniinstar [Cod., cationem daret et purificationem. Sive eliam ul Ve-
vero agno inserat], de quo superiusdiximus. Agnus teri Testamento finerd daret, et novum inchoarel.
erat et Joannes, quia et ipse innocens quantum Ipse enim tandiu sab lege fuit, quandiu baptizatus
Christus. Omnesenimcum peccatonascimur, dicente legi VeterisTestamenti thiem, et gralia? sancti Evan-
propheta : In iniquitatibus conceptus sum. Solus ille gelii initium daret. Baptizari voluit, ut umnem hu-
sine peccato venit, solus macula peccati caruit. Ve- militatem doceret. Unde, sicut alii dicunt evangeli-
nit enim in similitudine carnis peccati, tanien sine st£e, cum veniret ad Joannem ut baptizaretur ab eo,
peccato. Quipeccatum non fecit , nec inveiitusest do- ait illi Joannes :Tu ad me venis baptizari ? ego a te
lus Carnem assumpsit de Adam, pccca
inore ejus. debeo baptizari. Et Dominus ei Sine modo impleaiur
:

tum non assumpsit. El ideo quia non assumpsit de omnis justitia. Quid est inipleatur omnis justitia,
nostra massa peccatuin, ipse est qui tollit peccatuiu nisi impleatur omnis humililas? Ac si dicat :

nostrum. Sed dicit aliquis, quid nobis prodest ille Mori veni , baptizari noii veni. Mori habeo pro
Agnus Dei ? £cce agnus Dei, ccce qui tollit peccata
D hominibus , baptizari non habeo pro hominibus.
wiundiTuIit peccatum mundi, quia signaetmiracula Et certe suscipere debuit baptismum a bono servo,
faciens, cacos illuminavit, mortuos suscitavit. Insu- qui passionem suscepit a malis servis. Hic esi de

per cui volebat potentialiter dicebat Dimittuntur : QUO DIXIT : POST ME VENIT VIH, QUI ANTE ME FACIDS
iibi peccata tua. Tulit etiam peccata mundi, cum EST. L"bi hoc dixerat Joannes de Domino? ubi in-

pendens in cruce, aperto latere emanavit sanguis et terrogalus a sacerdotibus et levitis negavil se esse
aqua. Hinc de eo Petrus dicit : Pcccata nostrapertu- Christum, Eliam, atque prophetani. Adhuc illis

lit iiicorpore suo super lignum. Tolht quotidie pec- percunctantibus : Quid ergo baptizas ? si iu non es

catamundiperparticipationemcorporisetsanguinis Christus, neqae Elias, nequepropheta ; respondit et ait

sui.Feruntenim quiasicut stipulam consumit ignis, Ego baptizo in aqua, medius autem vestrum stetit,

sicminora peccata per parlicipationem corporis et qucm vos nescitis. Hoc ipsum recapitulat dicens ;

sani^uinis ejus. Ipse enim dicit Nisi matiducaveritis : Post me venit vir qui ante me factus est. Virum recte
" Ita Codd. : modo commen<«r/i ; modo homHia; raodo expositio.
 :

809 IN JOAN. CAP. I. SIO

appellat, de ipso enim propheta dirit : Ecce vir. p^quxrite illum. El Dominus dicil discipulis : Estote

Oriens nomen ejus. Post me venit, qui postmodimi prudentes sicut serperdes, et simplices sicut co-

natus est. Praecessit enim beatus Joaunes Dei Filium lumbm.

in conceptione, in nativitate, in passione. Qui antc Et ego nesciebam EiM. Quid est quod dicit neseie-

me factus est, id est praelatus est nihil, qlia prior me bam eum ? cum jam tot et tanta testimonia perliibue-

ERAT : prior me erat quia in principio erat Verbum, rat;jam enim digito ostenderat eum, jam diserat
et Verbum erat apud Deum, et neus erat apud Deum, ecce Agnus Dei. Si euim nesciebat eum, quomodo ad
et Deus erat verbum. Prior Joanni, prior et Marise, se veniculi ut baptizaretur dicebat : Tuadmevenis?
ipse enim fecit Mariam, et ipse natus est per Mariam. ego a te debeo baptizari. Sed intelligendum est quia
Prior etenim et omni creatura?, sicut ipse dicit in cdiquid in eo non noverat, et aliquid noverat. Nove-
Sapientia : Dominus possedit me in initio viarumsua- rat Dominum, noverat Dei Filium, sed nondum no-
rum, antequamquidquamfaceret aprincipio. Et :Ante verat potestatem baptizandi sibi Dominum retentu-

lacifcrum genui te. Et ego nescilba.m ei'.m; sed it rum, et in neminem sei'vorum translaturum. Hoc

MANIFESTETIR IN ISR-\EL, PROPTEREA VENI EGO IN MUN- noverat et hoc didicit per colunibara. Si enim daret
i)LM, iN AQiA BAPTiZANS. Ut manifestaretur in Israel alicui potestatem, forsitan aliqui eligerent sLbi san-

dicit, id est ipsi populo Israel. Propterea missus estB ctiores viros a qiribus baplizarentur. Sed sive bonus,
Joannes in aqua baptizans, ut manifestaret Dei Fi- sivemalus baptizet in ministerio in potestate; hic

lium populo Israel, quia occultus veniebat, ut vix a enim qui baptizat, sive adulter, sive castus, sive

paucis vel a nullo cognosci potuisset. Unde ipse Joan- ebriosus baptizet, hic est qui baptizat. Sive columba,
nes alibi ait :Ego baptizo in aqua, mcdius autem ve- sive milvus baptizel, hic est qui baptizat. Peti'us
stmm stat quem vos nescitis. Aqua tanturamodo ba- baptizet, Paulus baptizet, Judas baptizet, hic est qui

ptizabat, peccata dimittere non poterat, sicut el baptizat, qui peccata dimittit, qui Spiritum sanctum
modo sacerdotes in Ecclesia faciunt. Corpora tingunt tribuit, qui discipulis suis dicit : Joannes baptiiavit
aqua, caeterum [Cod., caetera] peccata nuUus dimit- aqua, vos aittem baptizemini Spiritu sancto. Hoo ne-
tere potest, nisi solus Deus. sciebat de Domino beatusJoannes, ethoc didicitper

Et tesiimonilm peruiblit Joannes, qiia vidi Spi- columbam. Si:d qui me jiisit baptizare in aqua, ipse

RiTLM descendentem. Alius evangelista dicit, quia Mini DixiT : Slper quem videris Spiritum descenden-
baptizatus Dominus confestim ascendit ab aqua, et TEM ET MANENIEM SUPER EUM, HIC EST QUI BAPTIZAT
ecce aperti sunt ei coeli, et vidit Spiritum quasi colum- iN Spiriiu sanxto et igne. Et testimonium pcrhibuit
bam descendentem, mansit super eum. Aperiuntur Joannes dicens : Qula hic est Filius Dei. Vidit
et
p
coeli baptizato Domino, et descendit Spiritus sanctus beatus Joanries coelos apertos super nominum, vidit

super euni, ut nobisdaretur intelligi quia omuishomo Spiritum sanctum descendentera in columba. Audivit
antequam veniat, ad baptismum aditum regni ccele- vocem Patris dicentem : Uic est Filius meus dilectus.

stis clausum habet propter originale peccatum, scd Et ideo dicebat : Ego vidi, ei iesiimonium perhibui,
in baptisino egreditur spiritus inalus, et incipil ha- quia hic est Filius Dei. Sed nolanduni est, quod diclt
bitare Spiritus sanctus, dicente Apostolo : Scitis Super quem videris Spiritum descendentem et manen-

quia templum Dei estis vos, et Spiritus sanctus habitat tem eum. Sic enim descendit Spiritus sanetus
s\iper

in vobis. Habes hoc in loco totam Trinitatem com- .super Dorainum baptizatum, ut nunquam ab eo dis-
prehensam. Pater auditur in voce, Filius iii uomine, coderet. NuIIum enim fecit peccatum, pro quo ab eo

Spiritus sanctus demonstratur in columba. Sed quid discedere debuisset. Sed non diceret mancnftvn supa"
est Spiritus sanctus, non jara alterius avis similitu- CKm.nisiasanctis aliquoties discederet,autper malas
dine demonstrari voluit, ntsi a columba, Certe quia cogilationes, aut per mala opera. Scriptum est enim :

columba simples est animal, atquc a malitice fa;ce Spiritus sanctus disciplinse effugiet fictum. Et iterum :

alienura. Ut ostendat quia nullus nisi siraples fuerit ferversx enim cogitationes separant a Deo ; non est
effectus, Spiritum sanctum accipere potest. QuidamD enimhomosuperterram quifaciatbonum,et non pec-
enim in corvi specie Spiritum sanctum accipere vo- cet. Sicut apostolus dicit : Si dixerimus quia pecca-

luerunt, sicut fuit Simon inagus, qui sanctis apostolis tum non habemus, nos ipsos seducimus, et veritas in

pecuniam oblulit dicens : Date mihi hanc potestaiem, nobis non est. El iterum : In multis offendimus omnes.

ut cuique 7nanus imposuero, accipiat Spiritum san- Cteterum super Dominum baptizatura venit, ut ab eo

ctum. Emere volebat, quod charius venundaret, et nunquara discederet. Et ideo in solo Filio sibi com-
ideo audivit a Petro : Pecunia tua tecum sit in perdi- placuit Pater, sicut dicit : Tu es Filius meus dilectus,

tione, quia existimasti donum Dei pecuniis possideri. in tecomplacuit. Et propheta : Juravit Dominiis et

Non erit tibi pars, neque sors in sermone isto. Ergo non painitcbit eum. De mortalibus vero scriptum est
qui Spiritura sanctum accipere desiderat, in colum- Dominum dixisse poenitet enim me fecisse hominem
:

ba, id est in simplicitate, illum qua;rere debet. Pro- super terram.

pter illud <juod scriptum est : In simplicitate cordis

PATROI.. LXXIl. 26
 : ::

III.
Lectio Epistolee beati Pauli apostoli ad Romanos (xii, 1) Fratres obsecro vos per misericor- :

diam Dei, ut exhibeatis corpora hostiam viventem, sanctam, Deo placentem, rationabile
obsequium vestrum.
COMMENTUM LUCULENTII.
Dixerat Paulus apostolus superius, qualiter omnis K nibus rectsc, quarum finis usque ad profundum inferni
observatio mandatorum Dei transisset de Judseis ad demerrjitur ; et ideo necesse est ut unusquisque de
gentes. Jam nunc omncs, scilicet gentes, et eos qui tono quod agit non hominibus, sed Deo placere stu-
de circumcisione ad fidem venerant, hortatur ut deat, ne dicalur ei : Recejnsti mercedem tuam. Quod
(idem quam acceperant inconcussam servarent. Imo qui fecerit, hostia Deo placita effici poterit.

vero sicut anle consueverant hostias mortuorum ani- Rationabile obsequium vestrum. Ad hoc pertinet
malium, sic jam inciperent se ipsos hostiam vivam quia supra dictum est quod ofTerebant vitulos, arie-
oirerre Deo, dicens : Obsecro vos per misehicordiam tes, et horum similia. Quod illi faciebant carnahter,
Dei. Inter rogare et obsecrare hoc interest, quia nos modo spiritualiter; quod illi in figura, nos in
rogamus de minimis, obsecramus pro raaximis. Sed veritate facere debemus. Quia sicut ApostoUis dicit :

obsecrabat Apostuhis Ronianos, id est, obnixe roga- Omnia in figwra continrjchant illis. Et ideo rationabile
bat, dicens : Obsecro vos per misericordiam Dei. Ac obsequium nos prajcipit exliibere Apostolus dicens

si diceret : Per illius misericordiam vos obsecro, Rationabile obsequium vestrum. Inter i-ationale et ra-
qui vos vocavit de tenebris in admirabile lumen suum, tionabile hanc distantiam dicunt esse doctores, ut

et per illam miscricordiam vos obsecro, qua recon- rationabile pertineatad rationem et opera bona; ra-

non per philosophiam, nec per ali-

ciliati estis Deo, B tionabile vero ad discretionem. Etbene dicit rationa-

quam mundanam sapientiam, non per potentiam, bile obsequium vestrum, quia illud quondam obse-
non per suasoria verba, sed per Dei misericordiam quiumvestrum non erat rationabile. Stultumest enim
vos obsecroqua regenerati estis in fonte baptismi. ut vivo Deo et invisibili mortua cadavera offeranlu^.
Quid vero eos obsecret, aperit cum subjungit Ut : Sicut enimmortuumvivo obsequium non prsestat, ita
EXHIBEATIS CORPORA VESTRA HOSTIAM VIVENTEM. MoS nuUus immortali et incorporeo Deo vitulos seuarie-
fuit filiis Israel, et lex praecipiebat, ut offerrent sa- tes digne potest offerre. Et nolite conformari hcic

crillcium Deo, vitulos, arietes, et hircos, agnos, tur- S.ECULO, sed reformamini in novitate sensus vestri.
tures, seu coluuibas, et cajtera quse in lego prreci- Scecnlum non ambitus eoeli et terras, quem solem,
piebantur. Sed quod illi carnaliter faciebant in pecu- lunam, stellas, arbores appellant, quibus nulhis se
dibus,nobis incorporibnsnostris specialiterconvenit. conformare potest, sed amatores sseculi dicuntur.
Etenim corpora nostra, et hostia sunt et viva. Hostia Filii autcm regni ejicientur in tenebras exteriores. Cui
scilicet, quia mortilicatur caro; viva, quia vivifica- saiculo, id est amatoribus SEecuIi, nuUus se confor-

tur spiritus secundum ejusdem apostoli prajceptum mare debet, quia scriptum est : Qtii tetigerit piccm.,

dicentis : Mortificate membra vestra qux sunt super I

inquinabitur ab ea. Sicquicunque se stulto conjunxe-
terram. Vel quia in bonis inhabitat ille qui dicit :
'
rit, communicaverit operibus ejus. Cum sancto san-

Ego sum via, veritas, et vita. Et de quo Apostolus : ctus eris; quod ille facit qui opera carnis a se repel-
Habitare Chvistum per fidem in cordibus vestris : vete- lit, etfruclusspiritus operatur. Qui vero fornicationum

resnamque offerebant Deo hostias pecudum mortuas, irapudiciti.T, et immunditiaj servit, conformat se huic
sed nunc jam hosliam vivam ofierimus nos metipsos, saeculo, hoc est amatoribus saecuh. Sed nos potius
quando vitia et peccata in nos mortificamus, et vir- reformari debemns, non exterius, sed interius, sicut
tutes nutrimus implentes illud quod idem Apostolus
; dicit : In novitate sensiis vestri, quando deponentes
ait : JJt sciat unusquisque vestrum suum vas possidere veterem hominem induimus novum. De quo idem
in sanctificatione et fionore. Vas in sanctificatione et Apostolus : Si exterior homo noster corrumpitur, is

honore possidemus, quando innobisvitia mactamus, tamen qui intus est renovatur de die in diem. Et alibi

et per bona opera sancti efficimur, Domino diconte Renovamini spiritu mentis vestrse. Tunc reformamur

Sancti estote, quia ego sanctus sum Dominus Deus ve- in novitate sensus nostri, quando mundamus nos ab
ster. Et Psalmista : Cor contritum et humiliatum Deus omni inquinamento carnis et spiritus. Quod qui fe-
non spernit. Multi videntur vivere, sed mortui sunt. cerit, dicitur illi a Deo Tota pulclira es amica, et
:

Sicut de vidua scribit Paulus : Viduain deliciis vivens, T\ macula ulla non est in te.

mortua est. Et Psalmista de talibus : Descendant in Ut probetis qvm sit toluntas Dei bona et bene-
infernum viventes. Hi tales non oflerunt semetipsos vi- PLACENS ET perfecta. Voluntas Dei quae sit, nullus
vam hostiam Deo, Sanctam, Deoplacentem.Cum^disit approbare potest, nisi fuerit reformatus in mente, et
sanctam, subjecit : Deo placentern ;
quia mnlti viden- a vetustate vita- mundatus. Sicul enim probat homo
tur hominibus sancti, sed ante Deum reprobi sunt; cibum, utrum salsum an insalsum sit, dulce an ama-
de quibus scriptum est : Sunt vix quse videntur homi-
 ; :

«13 IN CAP. m Al) ROMANOS. «t*

ruiii, caliduiii an frigidum, ita Iribus qualitatibus \ rami, ut ego inserar. Bene propter incredulitatem
probaturvoluntas Dei. Aut enim in cogitatione, lo- fracti sunt. Tu autem fide stas. Noli altum [Cod., au-

cutione, et opere approbamur, aut reprobamur tem] sapere, sed time. Sed sapere ad sobrietateh.
juia bona est voluntas Dei in cogitatione, benepla- Sobrietas, ut a majoribus traditur, una est ex qua-
cita in locutione, perfecta in operatione. In multis tuor virtutibus principalibus, qute sunt prudentia,
videtur voluntas Dei bona, et beneplacita et perfecta, fortitudo, temperantia, atque justitia. Tempcrantia
sed non est bona : qui denioliuntur facies suas, qui ipsa est et sobrietas, quse non solum exterius,
eleemosynam, orationem, et omnia quee faciuut, propter illud : Attendite ne graventur corda vestra in

non propter Dominum, sed propter favores homi- crapula et ehrietate, sed interius habenda est. Ergo
nuni faciunt. Qnod Apostolus faciebat qui dicebat: sapere ad sobrietatem, temperale sapere. Unde et
Si liominibus placere vellem, Christi servus non essem. idem dicit Non alta sapientes, sed humilibus con-
:

Sed in illis est voluntas Dei bona, et beneplacens et sentientes. Et alia Scriptui-a : AUiora tenequsesieris,

perfecta, quodcunque faciunt. Sicut enim, verbi ct forfiora te ne scrutatus fueris.

gratia dicam, granum tritici cadens in terram.
surgit in herba, elevatur in calamo, acuitur in spica, Et IXICLIQLE SICIT DEUS DIVISIT MESSITLAM FIDEF.

sic voluntas Dei, ut dixi. Voluntas Dei bona in cogi- B Subauditur, ita sapiat. Et recte dicit, mensura fidei,

tatione, beneplacita est in locutione, perfecta in quia quantoquisfidemhabet, tantuin accipit donum
operalione. Hinc enim scriptum est : Corde enim sancti Spiritus. Non quantum vult quis accipit, nec
creditur ddjustitiam, ore confitetiir ad salutem. Ali- unus omnia, sed inter'omnes : Alii enim datur per

ter : voluntas Dei bona estin conjugalis, beneplacita Spiritum sermosapientiae,aliisermo scientix, secundum
in continentibus, perfecla in virginibus vel bona ; eumdem Spiritum. Dividens singulis prout vult. Et
lu spe,bona pleniter in fide, perfecta in charitate. iterum : Unicuique datur inmanifestatione spiritus ad
Et ideo admonet apostolus Paulus, ut in omni actu utilitatem, juxta propriam scilicetcapacitatem.quan-
nostro, sive cogitaudi, sive loquendi, sive aliquid - turahumanafragilitascaperepotest. Huicsimileest
semper
faciendi, illud tota inlentione quaeramus, Habentes donationes secundum gratiam qux data est
quid Deoplacilum sit. vobis, differentes. Sicut enim ix uno corpore multa
DlCO EXIM PER GRAIIAM, QL.E DATA EST MIHI O.MXI- membra habemus, omnu autem membra non eumdem
BIS QUI SIM INTER TOS, XOX PLLS SAPEBE QIA.M OPOR- ACiuM habext, ita multi usum corpus sumus in Chri-
TET SAPERE. Alore sohto Apostolus per gratiam sibi sio.Physice loquitur apostolus Paulus, disputans de
datam loquitur, non in suasoriis humanaj sapientiaj membris hominura. Quis enim duhitare potest quod
verbis, non per philosophiam, nec inanem jactan- C multasunlmcmbraincorpore,sednon unum actum
tiam, sedpergratiamsibi datamloquitur. Est enim haljcnt? Quia nec manus loquitur,nec os operatur,
multa dilferentia pergraliamloquentis ct pcrhuma- nec audiunt nares, nec odoruntur aures; sed oculi
nam jaetantiara. Multi eniin eluculento sermone et vident, aures audiunt, os loquitur, nares odorantm'
lomposito loquuntur i-hetorice, sed auditores suos raanus operantur, pedes discurrunt; tamen unum
non sedificant; neminem enim ad compunctionem est corpus, et omniamembra se indigent. Non enim
possunt incilare, quia quod verbis dicunt, operibus possunt manus dicere auribus : Non estis mihi neces-
destruunt. Hi tales non loquunturper gratiam,quse sarix [Cod., necessarii] nec aures manibus: Opera
;

riata est Paulo. Et e regionc sunt aUi, qui non ma- vestra nnn indigemus. Sedsi quid patitur unum mem-
-na eIoquentia,.sed shnpliciter tantumet incompo- brum, compatiuntur omnia membra, dicente Apo-
stolo Vos estis corpus Chnsti, et membra de
site loquuntur, attamen auditores suos et multos in- :
membris
fidelium convei'terunt polius bonum operando. Et vcstris. Sed neque omnia membra eumdem actum
hoc est loqui per gratiam, quse data est Paulo. Omni- habent, quia alius est in Ecclesia oculus videndo ;

bus quisunt inter vos, scilicetpresbyteris, diaconibus, alius os qui recte prjedicat ; aliusmanus bonum ope-
et oinnibus qui sunt in ecclesia. quod T\ rando, tamen non potest aUusalio [Ita Cod.] dicere
Sed quid est
:

dicit, nonplus superc quam oportet sapere ? Non te indigeo, quia omnes nos indigemus; sicut
cum nuUus
pleniter omnia possit scire, quiaiiec oculus vidit, nec prsdicator quilibet non potesl dicere subjectis: Non
auris audivit, quanta et qualia prxparavit Deus dili- vos indigeo, quia necesse habet sumptus accipere
gentibus se. Et iterum :Oidtitudo divitiarum sapientise ut valeat implere officium sibi coramissum. Dicit
et scientiseDei! quam iitcomprckensibilia sunt judicia enim aposlolus Paulus Si nos vobis spiritualia se-
:

ejus, et investigabiles vise ejus ! Ex parte enim cognosci- minavimus, magnum est si carnalia vcstra metamus ?

SlXGULI .AUTEM .ILTER ALIERIUS MEUBR.\, id est, egO

tibi
mus, et ex parte prophetamus. Et hii; dicit : omnes
schismatici,omnes superbi,qui niale de Deo sentiunt; sum oculus, ille mihi pes, tu mihi manus sic mvi- :

omnes, qui ea docent qua; uec Dominus nec apostoH cem onera nostra portamus, unum corpus sumus.
membra, implenlcs illud Alter
docuerunt, hi omnes plus sapiunt quam oportet et alter alterius :

sapere. Potest in adversos superbos Romanos, qui alterius onera portate, et sic adimplehitis
legem Chri-

in Christo Jesu, quia in ipso nobis, et per

se extoUebant adversus olivam, quibus idem dicit : sti. Et hoc
Noligloriariadversusramos; quod si gloriaris, mn tu ipsum omnis tolerantia datur, et dilectio, ut altr-

radicem portans, sed radix te. Dicitergo : Fractisunt rutrum sufferre possimus.
 IV.
Lectio Epistolae beati Pauli apostoli ad Romanos (xii, 6) : Frntres, liabetites donationem se-
cunihtm fjratiani, qux data est vobis, differentes.

COMMENTUM LUCULENTII.
Donum non ex no.stro, sed ex donantis pendet ^ tuas seternitates. Qi'i exhortatuu in exhortando.
arbitrio. Sed donationes qute donantur, quas in se- Inter docere et exhortari lioc interest : major esl
quentibus Apostolus enunieratus esl, superius per- qui docet quam qui cxhortatur ; docere non potest
tinent ubi dixerat : In iino corpore midta nwnbrn nisi sit doctus, quia qui non fuerit discipulus veri-
habemus ; et recte donationes vocantur, quia desuper tatis, erit magister erroris. Exhortari vero omnes
dantur : Omne enim datum optimum et omne donum possumus dante Deo, quibonum operatur, et caete-
perfectum de sursum est. Et illud Pauli : Qui.d enim ros ad peragendum liortatur. Hinc Apostolus dicit
fiabes quodnonaccepisti,etsi accepisti, quid yloriaris, ad Tilum : Ilsec loquere et exhortare. Et Dominus in
quasi non acceperis ? Et recte dicit : secundum gratiam Evangelio : Sic luceat lux vestra coram hominibus ut
Qu.€ daia est vobis, differentes ;
quia quantum videant opera vestra bona, et glorificent Patrem ve-
gratiasanctiSpiritustribuit, tantuniquis accepit, si- strum qui in ccelis est.

cutsuperius dixerat : Unicuiqaesicut Deus divisit men- Qui TRiBuiT iN simplicitate. Dc eleemosynariis di-
sitram fidei. Non enini quilibet hoc aut illud quod cit, qui egentibus necessaria proebenl. Propter il-

vult accipit, sed gratia sancti Spirilus illi largiri di- lud : Cumviderisnudum, operi eum, et carnem tuam
gnatur. Et bene difTerentes, quia diflert una dona- ne despexeris. Quod qui facit, cum simplicitate de-
tio ab Ego enim habeo quod alius non babet,
alia. B bet facere, non cum irrugata facie. Ililarem enim
et tu habes quod ego careo, et ille alius habetquod datorem diligit Deus; et si hilarem diligit, tristem
nec ego nec tu habemus. Sic differt una ab alia sine dubio odit. Et alibi : In omni dato hilarem fac
donatione. Alii datur per Spiritum sermo sapicntise, vidtum tuum. Vel Qum simplicitate facit, ne laudem
alii sermo scientise. Nullus omnia habet nisi ipse captetur ab bominibus. Et propter illiid : Cum facis
solus, quem septiformis Spiritus reqiiievit,
super elemosynam, nesciat sinislra tua. Qui ph.eest in sol-

cui non ad mensuram dat Deus Spiritum. Cajteium licttudine.De his dicit, qui preesunt in Ecclesia, qui
fideles inter omnes habent omnia. locum magisterii accipiunt, admonet ut solliciti sint
SlVE PROPHETIA SECUNDUM R.WIONEM FIDEI. Jam iu- supra gregem sibi comniissum, ne aliquis propter
cipit enumerare donaliones qufe primo loco
sint, cjus inertiam pereat, et dicatur ei : Sai^guincm cjus
ponens prophetiam. Prophetia non in
dicitur qua? de manu tuareqairam. Quos idem admonet dicens :

prsesenti videtur, sed in fuluro protendit. Et bene Attendite vobis et universo gregi. Et iterum : Paseite
dixit, secundum rationem fi.dei, qiiia fides illam pro- qin in vobis est gregem Dci. Qui miseretur, in hilari-
meruit. Nani lex vel prophelia secundum fidem da- tate facere debet, juxta prffifatam rationem. Vel
tur, quia quantum quishabetfidem, tantum accipil qui nescienti litteras imbuit, cum hilaritate facere
a Doinino, Christo dicente : Sicut credidisti, fiat ti-
'
debet, sicut dictum est : In omni dato hilarem fac
bi. Et : Si bene habueritis fidem ut grunum sinapis, vidtum tuum. Dilectio sine simulatione. Fingere re-
diceretis huic monti: ToUerc et miltcre in ma.ri, ohedi- proborum est, qui timent ne puniantur ; diligere,
ret vobis.El in VeteriTestamento legimus quosdam filioruin, et idco nulla linctio debet esse in Christia-
per fidem Deo placuisse ; sicut Abraham, de quo no. Mulli vidcnliir diligere foris, interius machinan-
scriptum est : Credidit Abrahum Dco, ct putatum est turmalum: quorum typum Joab tenuit, qui tenens

illiad justitiam. Sed magis in Novo. Sive ministe- manu sua menlum gladium in ven-
Aniasa?, defixil
RiuM [Cod., mysterium] in ministrando. De mini* ; trem De talibus scriptum est Simulator ore
ejus. :

stris Ecclesise dicit, scilicetdiaconibus, subdiaconi- decipit amicum suum. Et Psalmista Vana locuti sunt :

bus, et CKteris ordinibus, quaa qui accipit, fidelitcr unusquisque ad proximum suum. Et iterum Qui lo- :

et sollicile exercere debet, propter illud : Quis putas quuntur pacem cum proximo suo, mala autetn sunt in
est fulelis dispensator etprudens, quem constituit Do- cordibus eorum. Sed viri Christiani dilectionc, sicut
minus suus super familiam suam? Et si ([uis miiii- dixi, nonsimulata dobent esse, sed cum exhibitione
strat, tanquam ex virtuto quam administrat Deus. operis, propter illud : Qui viderit fratrem suum ne-
SivE Qui docet in doctrina. De doctoribus Ecc\es\x cessitatem paticntem, et clauserit viscera sua ab eo.
J)
dicit, qui ministerium prcedicationis acceperunt fi- quomodo charitas Dei manet in eo ?

deles servi, et non abscondunt quod acceperunt. OUIENTES MALUM , ADH>ERENTES BONO. OdientCS
Scriptum est enim : Sapientia abscondita, et thesau- mcdum, id est diabolum, de quo Dominus dicit in

rus invisus, quse idilitas in idrisque ? Et Daniel di- Evangelio : Malus homo superseminavit zizaniam in

cit : Docti fulgebunt id splendor firmamenti; et qui mcdio tritici, et abiit, etvenit malus, et rapxdt. Ad-
adjuititiam crudinnt pturiwos. ';v->if stellx in perpr- hserentes bono, id est Christo, dicentes cum Psal-
 :

8i: l.N CAl>. \ll AD l'iUM.\NOS. 618

misla : Mihi axitem adhxrere Deo bonitm est. Aliter : K detur, non est spes, sed quee non vldetur. In omnibus
odit malum, id est vitia et peccata. Adhffirentes bo- enim quae patimur propter spem gaudere debemus,
no, virlutibus spiritualibus, quas enumerat Paulus monente Jacob apostolo Omne gaudium existimate :

dicens : Fructus est sinritus, charitas, gaudium, pax, tos, fratres mei, cum in vuriis tcntationibus incide-

patientia, et csetera bis similia. Non edim sufficit ritis. Spe gaudentes, in tribclatione patientes. De

odire malum, nisi e contrario adhsereatur bono. De gaudio enim spei tolerat tribulationes, scilicetmulto
quo Psalmista dicit : Declina a malo ct fac bonum. majora esse quae pro illis promissa sunt praemia. Et
Ante certe malum odire debemus bominem, scilicet ideo in omnibus tribulationibus gaudere debemus,

non naturam ejus, sed vitium. Sicut ille faciebat qui propter illud : Beati qui persecutionempatiuntur pro-

dicebat : Iniquos odio habui. Adhaerere bono pro- pter justitiam. Et iterum : Si quid patimini propter

pter illud : Cum sancto sanctus eris. Charitate fra- justitiam, beati.

TEBNiTATis ixvrcEM DiLiGENTES. Ibi est enim vera Orationi instantes. Necessaria est valde oratio,

fraternitas, ubi est vera cbaritas, et ideo invicem quia ut tribulatio possit tolerari, precibus est insi-
diligere debemus, dicente Domino : In hoc coijno- stendum. Prjestat enim vobis auxilium in adversis
scent omnes quia mei estis discipuli, si dilectionem ha- oratio assidua. Et ideo praecipit orationi insistere.

bueritis ad invicem. Sciendum est enim quia fratres B Et Dominus in Evangelio : Orate ne fiat fuga vestra
uterini in tantum se dilis-unt, ut unus pro alio morti hiemevelsabbato. Et Petrus : Vigilate itaque orantes,
se tradat. Et si illi tantum se diligunt, quanto ma- omni tempore. Xecessitatibls saxctorum communican-
gis spirituales se debent diligere ! Omnes enim re- tes. Dupliciter intelligi potest, scilicet ut sancti tri-
dempti in Christo fratres sumus, Doraino dicente : bulantur, sic cum illis contribulemur, propter il-

Omnes enim vos p-atres estis. De qua fraternilate lud : Si' fuerimus socii passionum, simul et resurre-
sanctus David dicit quam bonum et quam ju- : Ecce ctionis erimus. Et illud : Scientes eamdem passionem
cundum habitare unum Honore ixvicem fratres in ei, quM in mundo est, verx fraternitati fieri. Vel certe
PR^vENiENiES, id cst autevenientes. Omnes enim ad fidem venientes, infideles eorum substantiam di-
nos iuvicem diligere debemus et honore prcevenire, ripiebant, quos idem Apostolus laudat : Nam et

propter illud : Cum vocaius fueris ad nuptias, non vincti compassi estis, et rapinam bonorum vestrorum
discumbas in proximo loco. Dicit el alibi idem : Alter cum gaudio suscepistis. Hortabat a eaeteros Aposto-
alterius onera portate, et sic adimplebitis legem Chri- lus : Recordamini fratrum [Cod., fratribus] qni erant
sti. Non enim debes exspectare ut quis te prius dili- in Jerusalem. Sicut tunc, ita et nunc, necessitatibus
gat, sed tu potius eum debes prfevenire diligendo,
f,
sanctorum communicanduin ; boc est in cibo, et po-
quia si te alius prior diligat, jam non tam magnam tu, et vestimento, et in omnibus quae indiget frater.

habes mercedem. Si enim diligis eos qui te diligunt, Qui enim habuerit substantiam mundi, et viderit fra-

quam mercedem habebis ? nonne ethnici hoc facinnt ? trem suum necessitatem patientem, et clauserit viscera

SoLi.iciTiDiNE NON PiGRi. Supcrius dixerat ,

qui sua ab eo, quomodo charitas Dei manet in eo ? Hospi-

prseest in sollicitudine ; et hic, sollicitudine non pigri. talitatem sectantes. Magna virtus est hospitalitas.

Superius admonuerat, bic omnes hortatur. Sed quid Per hanc quidam placuerunt Deo, angelis hospitio
est quod dicit : Sollicitudine non pigri, cum Dominus receptis ; sicut Abrahara vel Lotb, qui propter ho-
dicat : yolite solliciti esse ? Et ipse alibi : yihil solliciti spitalitatemdeSodomaliberari meruerunt. Legimus
sitis. In bis enim qua> Dei sunt, qua? animse neces- enim quod non solum venientes suscipiebat, sed
saria sunt, non pigri, non sollicili esse debemus, trabebat unde et angelos in suo hospitio suscipere
;

scilicet in jejuniis, in vigiliis, et oratione, et his si- meruit. Hic datur intelligi, quia bospites non solum
miUbus. Caeterum de transitoriis etcaducis solliciti iuvitandi, verum etiam trabendisunt. Inter suscipere
esse non debemus. Spibitu ferventes ; id est calen- bospitem et hospitalitatem sectari, multa distantia
tes, propter illud : Utinam frigidus esses aut calidus! est. Multi hospites ad se venientes suscipiunt, sed
sed quia tepidus evomere ex ore meo. J) non est boc hospitalitatem sectari. Sed qiii circum-
es, incipiam te

In tepidis enim nauseatur Dominus, in frigidis inju- eunt vicos el plaleas, invitos trahentes bospites ad
riam patitur, in ferventibus inhabitat. Judas enim domum suam, isti sunt sectatores hospilalitatis. Ha-
quia tepidus erat, evomuit eum Deus. Sicut enim bemus enim scriptum quod duo discipuli Domini
succensae ollse non appropinquant muscae, tepidce eum ad hospitium cogentes, in fractione panis co-
vero superinsedunt [Ita cod.) , sic qui ferventes gnoscere meruerunt, quera per totum spatium iti-

sunt in illo igne, de quo Dominus dicit : lynem veni neris non cognoverant. Scriptum est enim : Non
mittere in terram, et quid colo nisi ut accendatur ? auditores legis justi sunt apud Deum, sed et factores

illis appropinquare non audent maligni spiritus, kgis justificabuntur. Hinc Dominus in iine dioet :

tepidum vero illudunt. Et ideo in bono opere non Hospes fui, et susce^istis me.
tepidi, sed ferventes esse debemus. Domino ser- Bexedicite pebsequentibus vos, benedicite et no-
viENTES, id est ejus praeceptis obedientes. Spe gau- LiTE MALEDiCERE. Ipsum est quod et Dominus dicit

DENTES. Spe gaudet qui non respicit ea quse videt, Orate pro persequentibus et calumniantibus vos. Hoc
sed futurura esspectat gaudium. Spes enim qux vi- enim et ipse prior fecit, quando in cruce pro cruci-
° Ita etiam Cicero pro Archia Class, AA, t. II, pag. 248,
 .

8id LUCULENTII 82(1

figentibiis se rogavit Patrem, dicens : Pater, ignosce ^ lalibus flendiim est, qiiia scriptum est : Beafi qxd lu-

illi», 7ion enim sciunt qitid faciunt. Sicut et nos ini- gent, quoniam ipsi consolaluntur. Melius est ire ad
micisnostrisbonum potiusqiiam malum rcddere de- domum luctus, cjtiarn ad domum gaudii, convivii exul-

bemus, propter illud quod monet Petrus Non red- : tantis [Cod., cibi tantis].

dcntes malum pro malo, nec maledictum pro male- Idipsum iNvicEM SENTiENTES. Hac scntentia in su-
dicto, sed e contrario benedicentes. Multi sunt qai perficie obscurior videtur cseteris ; attamen idipsum
non maledicunt, sed e regionc bcnedicunt. Isti ira- invicem sentire debemus, quod variare non licet,

plent aposloli Pauli prseceptum : Gaudere cdm gau- scilicel quod sentis de Patre, boc de Filio, boc de
BENTiBus, in.ERE CUM FLENTiBus. Evidchter percun- Spiritu sancto. Sicut babes in psalmo : In pace in
ctandum est cuin quibus gaudendum, cum quibus idipsum, obdormiam et requiescam. Potest aliter in-

sit tlendum.Noneslgaudendum cumhisquigaudent lelligi, quod dicit idipsuni, scilicet ut unanimes una
in acquisitione rerum temporalium, in copia auri et voluntate simus, sicut de primitiva Ecclesia in Acti-

argenti, et in venustate mulierum, in procreatione bus apostolorum : Erat illis cor unum et anima una.
filiorum, qui la^tantur cum niale fecerint, et exsnl- TJt unanimes uno ore honorificetis Deum et Patrem Do-
tantin rebus pessimis. Cum bis talibus non est gau miiii uostri Jesu Christi. Vel certe de tribulationibus
dendum, quia do his scriptum est : Vx vobisqui ride- " intelligi potest in compatiendo ca^teris, sicul supra :

tis nunc ! quia lugebitis et flebitis. Sed cum illis est Gaudere cum gaudentibus, fterc cum flentibus : si cjuid

gaudeudum qiii gaudent pro spe vitaj a;tern£e, qui- patitur mium membnim, compatiuntur omnia mem-
busdicit Dominus Gaudete, quia nomina vestra
: bra ; et si fuerimus socii passionis, simul et consolatio-

scripta sunt in coelo. Vel cum eis qui in persecutioni- nis erimus. Non alta sapientes, sed huuii.ia respi-

bus positi gaudent, tenentes apostoli Jacobi prajcep- ciENTES. Quia superbis Deus resistit, humilibus autem

tum qui dicit : Omne gaudium existimate vos, fratres dat gratiam. Et alibi scriptum est : quia radix om-
mei, cum invariis tentationibus incidcrilis. Talibus Do- nium malorum essuperbia. Et Psalmista Alta a longe :

mimis dicit Iterum videbo vos, et gaudebit cor ves-

:
agnoscit, id estsuperbiam. Et ideo juxta apostoli Pe-

trum. Flendum qiioque non cum illis est qui dolent tri prwceptum,bumiliari nos debemus in conspectu
in amissione rerum, in morte parentum, sed cum Dei. Dominus enim sic ait : Super quem requiescam,
illis flerc dcbemus, qiii propria peccata deplorant, nisi super humilem et quictum, et trementem verba
convcrsi ad iidem, quod nequiter egerunt deflentes, mea?Et amequia mitissum et humilis corde
: Discite

sicut ille faciebat qui dicebat Ego enim sum mini- : Superbia de angelis damones fecit humilitas vero de
mus apostolorum, qui non sum dignus vocari aposto- p hominibus angelos.
hcs, quoniam persecutus sum Ecclesiam Dei. Cum bis

V.
Lectio Epistolae beati Pauli aposloli ad Romanos (xii, 16) : Fratres, nolite esse prudentes
apud vosmetipsos.
COMMENTUM LUCULENTII.
Superiori capitulo dixerat : Non alta sapientes, id dit, fdiusest Adae ; qui bonum pro bono,filius est ho-
est superba. Subdit : Nolite esse prudentes apud miuis ;
qui malum pro bono, iiliusestdiaboli: sicut'

vosMETiPSOs. Duas novimus prudentias, Dei et dia- JudanquibusDominus multabona operaostenditpro

boli, carnis et spiritus. De prudentia Dei idem ipse quibus occiderunt eum. Et ideo fllii diaboli appellati
dicit : Estote prudentes sicut serpentes. De prudentia t^ sunt, Domino eis dicente Vos ex patre diaboli ^ estis.
:

carnis idem apostolus dicit : Prudentia carnis mors Qui vero reddidit bonum pro malo, fihiis est Dei,

est ; et : Vse qui sa.pientes estis in oculis vestris, et co- ([iii pro Judffis cruciflgentibus oravit dicens : Pater,

ram vobismetipsis prudentes ! Et notandum quia nou ignosce illis, quia nesciunt quod faciunt. Providentes
dixit tantum, nolite esse prudentes ;sed cum omni BONA NON TANTUM CORAM DeO, SED ETIAM CORAM OMNI-
additamento, apud vosmctipsos. Apud semetipsum Bus HOMiNiBus. Id est facientes bona, ostendentes bo-
prudensest ille qui ulcisci se vult de inimicosuo, qui nuin, operantes bonum, non ut ab bominibus lau-

maledicenti se remaledicit, percutientem se percutit. des captemini, propter illud : Attendite ne justitiam

Hic talis apud semetipsum prudens est. Nos pruden- vestram faciatis coratn hominibus, ut videamini ab
tiam animaj tenere debemus, ut possimus resistere eis ; sed propter intentionem vitse ffiternee., vel ut

malo ;
prudentiam carnisnequaquam, utnos ulcisca- caeteris bonum exemplum ostendamus, Domino di-

mur. NuLLi malum pro malo reddentes.NuHus nostriim cente : Sic luceat lux vestra coram hominibus, ut vi-

malum pro malo reddere debemus [debet] sed potius , deant opera vestra bona, et glorificent Patrem vestrum
pro malobonum: propter illud : Oraieproperse^uen- qui in cwlis est.Et illud ApostoH : Conversationem
iibus et calumniantibus vos. Qui malum pro malo red- vestram inter gentes habentes bonam, ut in eo quod de-

» De patre diaboli videndus est Photius in Amphilochianis.

 ;:

821 I.\ C.\P. Xlll AD K(_».\L\>OS. 822

tractant de vobis tanquam de malefactoribiis, ex bonis * mola asinaria in collo ejus, et demergatur in profun-
operibus vos considerantes, glorificent Dominum in die dum maris. Ergo illi ultio reservanda est, qui ita no-
visitationis. Omnibus hominibus dicit, Judseis, Bar- vit ulcisci injurias sanctorum.
baris et Scvtbis, Grwcis, Latiuis, et omnibus omni- SeD SI ESLRIERIT INIMICLS TLL"S, CIBA ILLCM. NoH
uo, bonum exemplum ostendei'e debemus coram ; sufflcit aiicui maluni pro malo uon reddere, nisi e
Deo, ut illi placeamus ; coram hominibus, ut nos imi- contrai-io non dederit vel tribuerit ea quse indiget
tentur. propter illud : Qui habuerit substantiam mundi, et vi-

Sl FlERl POTEST, QLOD KS VOBIS EST, CLM OMNIBUS HO- derit fratrem suum necesse habere, et clauserit viscera
uixiBL's PACEu HABENTEs. Quantum in nobis est, cum sua ab eo, quomodo charitas Dei manet in eo ? Et
omnibus bominibus pacem habere debemus, et di- specialiter verbo preedicationis umisquisque prout
cere eum Cum his qui oderunt pacem
Psalmista : valet proximum cibare debet. Hoc ewim faciexs,
eram pacificus. Sed ha?c humana fragilitas dicere CARBONES IGNIS CONGERES SCPER CAPCT EJCS. Suut nOU-
solet Quomodo pacem habcre possum cum eo qni
: nulli qui ea intentione cibant inimicos suos, ut car-
me persequitur, qui mibi res meas aufert ? Audi bones ignis, hoc est poenas, ilhs ingerant. Qui enim
eumdem apostolum dicenlem Dilectio proximi ma- : taliter cibat vel potat inimicum suum, non eum di-
lum non operatur. Cseterum, si quis paganus, si quis t> ligit sicut se. Sed non taliter cibare vel potare debe-
schismaticus, si quis bajreticus, de via veritatis de- mus inimicum nostrum, sed polius ut eum conver-
viare vult, pacem cum
habere non possumus nec
eis taraus ad nos. Ut quiante nos exosos habebat, inci-
debemus. Sed mehusestpermitterescandalumnasci, piat diligere. Qui taliter dihgit inimicum suum, car-
quam ut veritas Christi relinquatur. Cieterum in bones ignis illi congeret super caput, hoc est amo-
illis naturam diligere, vitiuiu odire debemus. Nox rem charitatis. Carbones enim mortui, si vivo con-
VOSIIETIPSOS DEFENUEXTES, CHAHISSlMI, id est ulcisceU- junganlur, solent accendi. Sic et is qui ante nos
tes. Nulhis enim nostrum senietipsum defeudere esosos habebat, si viderit se diligi a nobis, incipil et

debet, propter iUud : Si quis te percusserit in dextera ipse diligere nos. Scriptum enim est : Cum saiicto

maxilla, prsebe ei et alteram. Et ; Orate pro persequen- sanctus eris. Hi sunt carbones de quibus dicit pro-
tibus et calumniantibus vos. Duobus etenim modis pheta : Eahes carbones ignis, sede superbos, hi erant

LuLLM iRJi dare debemus, scilicetaut non resistendo, tibi in ndjutorium. Caput vero illud intelligere debe-
aut certe fugiendo. Locum irte dare debemus non mus, de quo Dominus in Evangelio Levate capita :

resistendo, non remaJedicendo, uon repugnando, non vestra, quoniam appropinquabit redemptio vestra JNou
rehictando, juxta prjefatum testimonium. Locuni irse ^ VINCI A MALO, SED VINCE IN BONO MALLM. NoH Vinci O
dare debemus fugiendo, sicut et ipse Dominus fecit, malo, id est ab eo qui te persequitur et odit : si te

qui fugiendo es iEgyplo declinare voluit. Et aUbi simileni sibi fecerit, victus es ab eo. Sed vince in bo-
cum lapidare eum vellent, abscondit se ab eis, quando, no malum, id est in patientia vince ejus malitiam.
sicut dicit Evangelium, tulerunt lupides ut jacerent Aliter : Xoli vinei a malo, id esl a diabolo, de quo in
in eum, Jesus autem abscondit se et cxivit de templo. Evangelio scriptum est, quod malus homo supersemi-
Et de 60 scriptum est quia capit Jesus facere et do- navit zizaniam in medio tritici et abiit. Et Ulud Aut
:

cere. Mehus est enim fugiendo locum dare, quam facite arborem malum et fnwtus ejus malos ; quo in-
superbe manendo residere [pro resistere] . Mibi vin- telligitur diabolus ct mala ejus opera. Bonus aulem
DICTAM, EGO RETRIBLAM, DICIT DOMINCS. Sic Se dicit Christus ; unde dicitur :Aut facite arborem bonam et
Dominus injuriam sanctorum viadicatimim quasi fructvs ejus bonos. De quo in psalmo : autem
3Iihi
suam. Et ideo nullus nostrum seipsum vindicare de- adhxrere Deo bomtm est. In bono vince malum, in
bet, quia habemus ultorem Deum qui nostras inju- Christo diabolum. Aut certe noli vinci o malo, id est
rias quasi suas vindicaturus est. Qui per prophetam a peccato, ab opere carnis. Sed vitice in bono malum,

dicit : Qui tangit vos, quasi qui tangit pupillam oculi id est in fructu spiritus.De quo idemapostolus dicit
mei. Et in Evangelio : Qui scandalizaverit unim ex Fructus autem spiritus est. Vince malum, id est pecca-
his pusillis, qui in me credunt, oportet ut suspendatur tum, mortificando opera carnis.

VI.
Lectio Epistolse beatiPauli apostoli ad Romauos (xiii, 8) : Fratres, neminiquidquam debeatis,
nisi ut invicem diligatis.

COMMENTUM LUCULE.MIL
Superius admonuerat ApostolusRomanos omnibus rj ligatis. Hoc ipsimi et Dominus facere praecipit cum
debitum persolvere.dicens :fie(ic/rteom«i6i(S(Ze6t7M/7!, dicit : Reddite qux suut Ciesaris Csesari, et quse sunt
cui tributum tributum, cui
honorem honorem, cui ti- Dei Deo. Est enim debitum quod ita persolvere de-
moremtimorem, cuivectigalvectigal;nuncsubiufiirlel bemus : id est si ahquis nos leesit vel injuriatus est,
dicit : Nemixi qcidqcam debe.\tis, xisi dt invicem di- hocdebitum persolvere, utultra maluni prohoc non
 ,

823 LUCULENTII 8-24

respondeamus. Ut libere audeamus dicere in ora- A rfwn?. Non fai.sim iestisionidm dices : simillter intel-
tione Domiuica Dimitte nobis debita nostra, sicut no$
: ligendum esl, quia qui fratreni diligit sicnt semet-
dimittimus debitoribus nostris. Quod ille servus fa- ipsum, contra eum falsum teslimonium proferre non
cere noluit, cui a domino dimissa sunt decem mil- potest ;
propter illud quod scriptum est : Falsiis te-

lia taleuta, et ipse conservo ceatum denarios noluit stis non erit impimitus. Sicut nec illi duo senes fue-
dimittere. Est aliud debitum, scilicet peccatum runt, qui contra Susannam falsum diserunt testimo-
quod ita persolvere debemus, ui ultra ad illud non nium. Et in passione Domini et in beati Stepbani le-

redeamus. De quo alio loco idem apostolus dicit : gimus falsos testes adfuisse, quorum nullus impuni-
Debitorcs sunnts non carni, ut secmidum carnem viva- tus esse potuit.
mus. Et est debitum, quod ita solvere debemus, ut Noi\ coNcupiscESREM PRoxiMi Tdi. Sicut superius di-
semper teneamus utsolvamus semper:
; ita tenere, ximus, ita intelligendum est. Sed est alter proximus,
scilicet charitas, quam semper solvere et semper te- videbcet Dominus Jesus Cbristus, qui cum esset
nere debemus. Hoc est quod dicit, nemini quidqunm Deus noster, proximus fieri dignatus est, sicut ipse

debeatis, nisi ut invicem diligatis. Quia nunquam a in parabola bominis qui descendebat a Jerusalem in
dileclione proximi oessare debemus, scilicet esurieu- Jericho, et incidit in latrones, dicit. Cum enim dixis-
ti cibiim, sitientipotum, algenti vestimentum, etBset quod sacerdos et levita, viso saucio perlransis-
csetera qua; indigere videmus, exhibeamus, et sem- sent, et miserti nou suntj Samaritanus transiens

per Deum toto corde diligero, proximum sicul nos- misertus est : statim subintulit : Quis horum trium
metipsos. Et boc indeficieuter, propter illud : Qui videtur tibi proximus fuisse illi qui incidit in latro-
perseveraverit usque in foiem, hic salvus erit. Hinc nes ? At ille dixit : Qui fecit misericordiam in illo.

idem apostolus dicit Alter alterius onera portate. : proximum, qiii diligit omnem legcm, et
Ilunc dicit
Et Dominus ipse Mandatum mvwn do vobis, ut
: universa mandata in ejus amore complet. De quo
diligatis invicem. Qui enim diligit proximum, legem scriptum est : Finis legis Christits. Neque ullo pacto
lUPLEVIT. fieri potest, ut ex toto corde totisque visceribus suis
Dilectio et in Veteri Testamento et in Novo obti- quis diligens Christum, faciat aliquid quod non pla-
net priucipatum. In Veteri habemus scriptum : Dili- ceat Christo. Non enim adulterat verbum illius, si

ges Dominum Deum tuum ex toto cordc tuo, ex tota veraciter eum diligit ; sicut nec apostolus faciebat,
anima tua, et proximum tuum sicut te ipsum. In Novo qui dicebat : Non sumus adulterantes verbmn Dei,
Dominus recapitulat, cum legis perito interroganti, sed sicut ex Deo coram Deo in Christo loquimur. Et
quod esset maximum omnium et primum manda- p propheta in psalmo : Perdidisti omnes qui fornican-
tum, Domiuus ait Diliges Domimim J)eum tuum ex
: tur abs te. Hic talis non solum nonadulterat, sed nec
toto corde tuo, et ex tota anima tua, et ex tota mente mulierem respicit ad concupiscendum, sed magis
tua. Hoc est maximum et primum mandatum. Secun- dicit cum Psalmista : Sitivit anima mea ad Deitm
dum autem simile cst huic : diliges proxirnum tuum fontcm vivum ; quando veniam et apparebo ante fa-
sicut te ipsitm. Proximum hoc in loco non consan- ciem Deo ? Non solum autem non occidit, sed nec
guineuin tantum intclligere debemus, sed omnem irascitur ;
propter Olud : Omnis qui irascitur fratri
hominem. Si prosimum consanguineum tantum vel sito, reus eritjudicio. Sed neque furatur verba ilUus,
propinquumintelligere volueris, videtur tibi dari li- t-icul illi faciebant de quibus Ule dicit : Quotquot
centia utalios-odiisinsequaris, cum tuis tantiim cha- venerunt ante mc, et latrones. Neque
fitres fuerunt
ritatem tenere. Sed melius est utproximum, omnem falsum testimonium ipsum quem diligit dicit, sciens

hominem intelligas : quera qui sicut se diligit, im- falso testimonio proditum. Vel non eum minorem

plet legem Christi, cpii dicit : In hoc cognoscent omnes Patri facit, sicut Ariani, qui dicunt Patrem majorem,
quia mei e.ttis discipuli, si dilectionem habueritis in- Fihumminorem, Spii'itum verosanctum perininorem
vicem. Et hoc mandatum habemus a Deo, ut qui di- dicunt falsiloqui et seductores. Et si quod est alicd
ligit Dominnm, diligat et fratrem suum. Nxm non mandatlm in hoc verbo instadhatum. Sunt quidem
J)
ADDLTER.ABis. Qui ita diligit proximum sicut se ipsum, alia mandata vel qu;p superius sunt dicta, vel in
id est omnem hominem, adulterare non potest uxo- tabuhs lapideis scuipta, sed in hoc verbo instaurail-
rera, quia nec ipse vult ut alius uxorem ejus adulte- tur, scilicet in dilectione Dei et proximi, Domino
ret, maxime cum Apostolus dieat : Fornicatores et dicente : In his duobus mandatis tota lex pendet
adulteros judicabit Deus. Et : Fugite fornicationem, et prophetx : Diliges proximum tduu sicut te ipsum.
quia omne peccatum, quodcunque facit homo, extra Et nota quia in dilectione Dei aeqtialitatem, in pro-
corpus est ;
qui autem fornicatitr, in corpus suitm xiiui vero dilectione quantitatem cum dixit : sicut
peccat. NoN occides. Et facillimc patet quia nuHus te ipsim. Dilectio autem Dei nulla meiisura constrin-
proximum suum occidere potest, si dihgit eum si- gitur. DlLECTIO PROXIMI malcm non operatdr. Ve-
cut se, quia ipse non vult ab aliqiio occidi se, sciens rum est, quia nimquam in proximum suum malum
scriptum : Omnis qiti occiderit gladio, gladio peribit, operatur, quia ita illum diligit ut se. Vel qui Chris-
vel Dei vel hominis. Non furaberis. Et sicut supe- tum diligit ut se, malum non operatur, id est pec-
rius diximus, nuUus fratri suo furatur, si eum sicut catum non facit quia omnis qui natus est ex ,

se diligit; scieus scriptum, quia fures ad pmvxm va- Deo, non peccat. Plenitudo ergo legis est dilectio.
 82o IN CAP. I EPISTOL.£ 1 AD CORIMHIOS. 82B

quia omnia mandata de charitate procedunt, et ad ^ duobus praeceptis omnia concludi? Si enim omnia
ipsam usque perveniunt; sine qua virtutes vitia re- perquirere non vales, tene istaduo, et omnia iniple-
putantur. Et hoc est quod dicit Dominus per pro- sti, quidquid patet, quidquid latet in divinis Scri-

phetam : VerbumbreviatumfacietDominussuperter- pturis.

nim. Quid enim plus breve potest esse, quam in

VII.
Lectio Epistola? I beati Pauli apostoli ad Corinthios (i, 4) Fratres, gratias ago Deo meo
semper pro vobis, etc.
COM.MENTl M LICULENTII.
Coriuthii sunt Achai : hi prajdicati a Paulo apo- g Christi adventum vel prophetavit vel ostendit. Unde
stolo, post ejus discessionem illius doctrinam dese- et ipse Dominus Ideo omnis scriba doctus in regno :

rentes seducti sunta falsis prophetis. Hoc Apostolus co^lorum similis est homini patrifamilias, qui profert
cupiens reformare scribit iliis epistolas duas. In de thesauro siio nova et vetera. Confirmatum est, in-

prima laudat eos in capite, inferius valde reprehen- quit, in vobis, id est me prEedicante ; nec novum
dit more periti medini dicens : sic enim peritus prius enim sine Veteri, nec Vetus sine N'ovo ; sed utrum-
tangit carnes sanas ut perveniat ad putridas : si enim que eos docuit, sicut alibi dicit : Tradidi enim vobis
prius intirmas tangeret, forsitan ;eger ejus medici- in j^rimis quod et accepi ; ita ut nihil vobis desit in uUa
nam respueret. Sic Apostolus prius tetigit hoc quod gratia. Huic simile est, quod ait Salomon Venerunt :

sanum ei'at in Corinthiis, cum laude inchoavit : mihi omnia bona pariter cum iUa. Exspectastibus re-
Fratres, gratias ago Deo meo semper pro vobis in velationem DOiMi.M NOSTRi Jesu Christi. Ule qui dives
GRATIA DeI, QVM DATA EST VOBIS L\ ChRISTO JeSI'. Ad est in omni verbo et in omni scientia, nihil ei restat,

putrida pervenitcum ait : Audiuntur inter cosforni- nisi ut exspectet revelationem Doiniui, sicut Domi-
catores. Sienim in primo capite redarguerentur, nus ait : Estote parati, similes hominibus exspectanti-
forsitau non reciperent ejus doctrinam. Ait ergo bus dominum suum quando revertatur a nuptiis. Quod
Gratias aqo Deo meo scmper pro vobis. Ac si dicat : C dupliciter inlelligi potest, et specialiter, et genera-
Gratias quidem ago Deo, qui habet scientiam ma- liter. Specialiter quando uniuscujusque anima viri

trem virtutum; sed volo vos scire quse illa sit vera perfecti a corpore egrediens migrat ad Dominum,
scientia, ubi mores cum vita concordant ; non qute ipso dicente : Volo, Pater, ut ubi ego sum, ibi sit et

inflat, sed quce ffidificat. Scientia enim inUat, chari- minister meus. Generaliter vero in die judicii, quando
tas autem Eedihcat. Quia in o.mmbus divites facti omnes astabimus ante tribunal Dei. Unde et alibi :

ESTIS IN ILLO, IN OMNI VERBO, ET IN OMNI SCIENTIA. Nolite ante tempus judicarc, quoadusque veniat Domi-
Ostendit in omni bono eos ditatos, quoniam ad fidem nus. Unusquisque enim fldelis sic vivere debet, ut
Christi veuerunt ; scilicet in omnibus virtutibus, in possit exspectare revelationem Domini ; scilicet cu-

onmi verbo, et in omni scientia, in utroque Tesla- piat dissolvi, et esse cum Christo, propter iUud quod
mento, Vcteri et Novo. In omni verbo dicit, in lege, Dominus dicit : Beati serviHli, quos cum venerit Do-

in scientia, iu Evangelio. Ille enim dives in omni minus invenerit vigilantes.

verbo, et in omni scientia, qui omnes pene Scriptu- QuI CONFIRMAVIT TOS USQUE IN FINEM SINE CRIMINE.
ras valet discere, et alios erudire. Ille est veraciter Exspectant enim sancti revelationem Domini, quia
sapiens iu oinni verbo el in omni scientia, qui hoc nunc vita uostra abscondita cum Christo in Deo. Re-
quod legit et intelligit, aliis praidicat; si prius opere " velabitur
Dv vero, quia cum Christus apparuerit vita ve-
implet, ne ahis prrodicans ipse reprobus efficiatur. stra, tunc et vos apparebitis cum ipso in gloria. Nunc
Nonnulli suut divites in omui verbo, sed non in enim filii nondum apparet quoderimus.
Dei sumus, et

omni scientia ; sicut Judrci putant. cpii tantum litfe- Revelabitur vero quod exspectamus, quia cum appa-
ram legis custodiunt, Evangelium vero respuunt. ruerit, similes ei erimus, et videbimus eum sicuti est.

Sunt alii divites in scientia, sed non in verbo, qui Qui et confirmavit, qui de tenebris vos vocavit in ad-
Evangelium respuunt, sicut Manichwi. In ommverbo mirabile lumen suum. lUuminavit enim his qui in te-

dicil in superficie, in scientia, in intelleetu spirituali. nebris, et in umbra mortis erant. Et lioc est quod di-

Et hoc forsitan ideo dicit, quia erant in Corinthiis cit, qui et confirmavit vos. JJsque in finem dicit, id est,
qui utrumque Testamentum recipere nolebant. Et mortem, vel in diem judicii. Et nota quia non dicit

ideo sicut magister imperfectos discipulos laudendo sine peccalo, sed sine crimine. Nec contrarius vide-
ad meliora provocat. Sic enim et ad Galatas ait : tur Joanni qui dicit : Si dixerimus quia peccatum
Vos qui spirituules estis, hujusmodi instruite in spi- non habemus, 7ios ipsos seducimus, et veritas in nobis
ritu lenitatis. no)i est. Aliud estpeccatum, afiud est crimen.Dante
SlCUT TESTIMONIUM ChRISTI CONFIR.MATUM EST IN Deo sine crimine potest esse homo, scilicet sine sa-

VOBIS, ITA UT NIHIL VOBIS DESIT in ulla gkatia. Te- crilegio, sine adullerio, sine furto, vcl majori cri-

stimonium ChristiutrumquedicitTestimentum, quod inine; sim? peccato vero nullus. Quia uon est homo
827 LUCULENTU HiH
superteiTam qui facit boniim, elnon poccct. Inmul- 4 et piis, quibus dicetur a Domino : Venite, benedicti
tis enim offendimus omnes. Et ideo non ait sine pec- Patris mei, percipitc reijmim, quod vobis paratum est
cato, sed sine crimine. In die adventus Domini nosiri ab origine mundi. Reprobis autem : Ite, maledicti, in
Jesu Ghristi, vel in diem mortis, quando ad suos ic/ncm xternum, qnivobis paratus cst. Quein diem pro-
venire dignatur. Unde et dicit : Siccum volo manere pheta prospiciens dicit : Dics irxdiesiUa, dics tribu-
donec veniam. Vel in dioin judicii, quando vcntunis lationis et angustise, dies calamitatis et miscrise, dies
vst judicare vivos et mortuos. Bene dicitur in dic ad- ncbulx et turbinis, dies mtbis et clangoris. De qua et
ventus Domini iiostri Jesu Christi. Unde et Matthceus : alius propheta : Beatus qui intelligit super egeiium et

Cum scdcrit rex in solio rcc/ni siii, et ccepcrit judicare. pauperem, in die malo liberabit cum Dominus.
Qute dies amara erit injustis, blanda et mitis justis

VIII.
Lectio Epistolae beati Pauli apostoli ad Epliesios (iii, 13) F?'atres, obsecro vos ne deficiatis :

in tribulationibus meis pro vobis, quee est gloria vestra, etc.

EXPOSITIO LUCULENTII.
Videbat Paulus apostolus consummari cursum g patres nominamus patriarchas et prophetas sic et
\Cod., cor] suum, et simulacra deorum ad nihilum digniores potestates in ccelestibuspaternitatem obti-
redigi, principom mundi foras projici, pullulare fi- nent. Dicuntur enim angeliminoi'is ordinis. Archan-
dem credentium, ajdificari Ecclesiam et crescere, se geli, throni, dominationes, principatus et potesta-
autem atrociterpersequi propter inslantiam laboris tes paternitatem habent. Et ideo dicit apostolus
et prffidicationis accepti officii ad construendam Ec- Paulus : Ex quo omnis paternitas in ccelis et in terra

clesiam. Discipulos, quos ante prsedicaverat vcrbis, nominatur. Et nota quia non dixit ex quo nata est,

voluit instruere exemplis, cum ait : Obsecho yos ne sed ex quo nominatur ; ac si dicat, ex Domino qui
DEFiciATis iN TRiBULATioKiBUS MEis ; ac si dicat : exemplum reliquit sanctis ita faciendi.
Totum quod patior, quo arctor, quo tribulor, mea Ut dei vobis secundum divitus glori* s\jm vir-
tribulatio vestra est gloriatio, quia tunc in fide dis- lUTE CORROBORARI PER SPIRITUM EJUS. Diviti» ipsius
cipuli solidantur, cum propter eos magister patitur sunt, utpote dona cbarismatum, dona virtutum,
et angustiatur. Potest et alitcr intelligi quod dicit ; quae sanctis largitur, sicut unus ex eis qui accepe-
Obsecro vosne deficiatis in tribulationibus meis pro vo- rat dicebat : Nos de plenitudine ejus accepimus gra-

bis; ac si dicatur : Sicut ego inter procellas inundi tiam pro gratia. Orat apostolos pro Epbesiis di-
istius etpersecutionesnon titubo, itaet vosappositaC cens : Vt det vobis secundum divitias glorise sux
supplicia, si contigerit, pro Christi nomine formi- virtute corroborari per Spiritum ejus . Ac si dicat :

dare nolite. Bene dicit, qu^ est gloria vestra. Cui Tantis fulti sitis donis virtutum, ut inter persecutio-
simile est: Siquid patimini propter justitiam,beati nes fortes maneatis, quod nullus utique facere pot-
eritis. Hujus uei gratia flei.to genua mea ad patrem erit, nisi gratia sancti Spiritus fuerit imbutus. Sic-
DoMiNi nostri Jesu Christi. Et hic convenit sensus que dicit virtute corroborari per Spiritum ejus; qui
superioris causa;, quod ApostoIusrogatproEphesiis, enim Spiritum Dei in se habitantem habuerit, erit

ne deficiant in tribulationibus, cum dicit : Hujus rei fortis, et hahebit virtutes. In inieriorem hominem
gratia flecto genua mca ad Patrem Domini nostri Jesu ILiBlTARE ChRISIUM PER FIDEM IN CORDIBUS VESTRIS.
Christi. Sicut enim sunt genua exterioris hominis, In hoc vult ostendcre duos hominesesse in uno ho-
sic sunt et interioris. Tale quid et ad Philippenses raine, exteriorem videlicet etqui corrumpitur, inte-
idem apostolus ait : Ut in nomine Jesu omne genu riorem qui renovatur de die in diem, sicut ipse in
flcctatur calestium, terrestrium et infernomm. Quod alio loco dicit : Si exterior homo noster corrumpitur,

utique non ad solam corporis pertinet genuculatio- in tamen qui intus est renovatur de die in diem. Habi-
nem. Multi enimvidentur erecta cervice orare, apud tat enim Christus iu interiorem hominem, et hoc
Deum vero humiliterpopliteflectuntur. Et e regione
D non nisi per fidem. Sine fide enim impossibile estpla-
nonnufii prolixeorantes, poplitem figunt ante homi- cereDco : et contra, Justus ex fide vivit. Qui enim
neshumiliter, apudDeum erectamcerviccmhabent. perfectam habet fidem, habet Christum habitantpm
Paulus vero non tantum genu flexo, quantum affectu in se. Utique et Pater loquitur, Et inhabitabo ia

inentis, orabat cum diceret : Hujus rei gratia flecto illis, et inambulabo.
genua mea ad Patrem Domini nostri Jesu Christi, ex IN CHARITATE R.iDlCATI ET FUNDAII, UTPOSSITIS COMPHE-
QUO OUNIS PAIERXITAS IX COELIS EI IN TERRA NOMINA- HENDEKE Cl.M OMNIBUS SASCIIS QU.S SII L.mTUDO, LON-
tur. Paternitatis honorem dicit apostoliis Paulus no- GiTUDO,suBLiMiTAS,ETPROFUNDUM. llle iu charitate ra-

ininari in cceliset interra. In ccelis, scilicetin ange- dicatus pariterque et fundatus est,quem nec prospcra
licis potestatibus, quia sicut nos in terris propter elevant nec adversa perturbant.Sicutille erat qui dice-
reverentiam, venerationis causa, anteriores nostros bat: QuisnosseparabitacharitateDei?subaudiil\iTnul-
 ;

829 IN CAP. IV AD EPHESIOS. 830

lus. Cffiterum multividenturincharitate radicati, sed A tientiam exspectamus. Quod illi possunt dicere qui
non suntfundati, quosprospera elevant, adversa per- mente in coelestibus habitant, sicut ille qui dicebat:
lurbant ;
qui tempore pacis credere videntur ; tem- Conversatio autem nostra in ccelis est. Profuadumest
pore adversitatis negant ; sicut de false credentibus sperandarum substantia rerum, argumentum
fldes,

dicit Dominus : Non omnis qui dicit mihi : Domine, non apparentum. Aliquis enim coepit diligere proxi-
Domine, intrabit in regnum ccelorum. Et Paulus : Qui mum, id est omnem hominem, et nunquam etiam
conficntur se nosse Deum, factis uutem negant. Orat ncc in persecutione cessavit ab ejus dilectione ; haee
beatus Paulus apostolus pro Ephesiis, ut essent in latitudo est. Facit hoc totum propter adipiscendam
charitate radicati etfundati, et cum omnibus sanctis vitam aeternam ; et hoc sublimitas est. Pendent haec
comprehendere potuissent quae sit latitudo, sublimi- omnia ex occulta divina misericordia quoe interius
tas, et profundum non mundanae sapientije, qucC
; semper hominem protegit ; et hoc profundum est. Si
stultitia apnd Deum, sed spiritualis, quae amica
cst autem quislibet ingeniosus altero sensu indagare sat-
est Dei. Sapientes enim hujusmundicomprehendere egerit, intelbgatid quod sequitur: ScniE etum siper-
solent spatia terrarum, latitudinem scilicet ab aqui- EMIITCNTEM SCIENTUM CHAR1TATE5I ChRISTI, UT IMPLEA-
lone usque ad meridiem, longitudinem autem ab or- MiM IX OMNEM PLENriLDiNEM Dei. Superemiuens est
tu solis usque ad occasum, sublimitatem vero a terra Jt> enim charitas Christi et prKcellens omnia ista. Quod
usque ad cffilum, profunditatem usque ad abyssum sequitur : Ei autem qui potens esi facere omnia su-
numerantes etiam gultas maris Oceani, numei'um PER.VBUXDANTER QUOD PETIMUS AUT INTELLIGIMUS, SE-

arenarum ejusdem maris, stellas coeli, et heec fatui- CUNDUM viRTUTEM qUjE operaturin nobis. Nullus enim
tas est. Nos autem eum apostolo Paulo spiritualihus tantum petere potest etintelligere quod petat,quan-
spiritualia comparantcs, comprehendamus cum om- tum ipse potest largire, qui dat utpetamus, qui per
nibus sanctis, quae sit latitudo, longiludo, sublimi- prophetam loquitur dicens : Antequam me invocetis,

tas, et profundum. Primo crucem nostri Redempto- ego exaudiam. Et per semetipsum dicit : Sine me ni-

ris considerantes in qua mysteria signiflcata sunt. hil potestis facere.

Ibi namque fuit latitudo, longitudo, et profunditas Ipsi gloria,et inEcclesiainChristo Jesu in omnes
primo, et nonstatim sublimitas latitudo : fuit lignum GENERATIONES S.£CULI S.ECULORUM. AmEN. Ipsi, scilicet

quod in transversum jacuit, ubi manus nostri Re- Deo Patri ; in Ecclesia, hoc est in congregatione jus-
demptoris flxa? fuerunt : longitudo lignum illudquod torum Ddelium, qui eum sine intermissione gloriU-
ab eo in terra flgebatur, usque ad latitudineui per- cant, ijratias agentes Deo, et hoc per Christum. Cum
lingens, in quo corpus nostri Redemptoris tensum p dicit in Christo Jesu in omnes generationes, per Fi-
fuit ;
profundum illud quod in terra fixum fuit, ubi lium ejus laudatur Paler in terris. Et bene dixit in
steterunt pedes ejus. Primo namque crux in simili- omnes generationes sseculi sxculorum. Amen. Ante enim
tudinem tau litteree facta fuit, sed postea additum quam Dei Filius venisset in mundum, unani plebem
fuit Lbi lignuni, ubi causa ipsius seripta fuit : et nu- tantum cognoverat, juxta quod scriplum est : Notus
tu Dei hoc actum fuit,plenum mysterium in se
ut in Judxa Deus, in Israel magnum nomen ejus. Post-

contineret, ut sanctosigno crucismuniti, tuti mane- quam vero Dei Filius venit in terris, ejusdoctrinaper
rentabhoste antiquo. Haec ad litteram. universum mundum claruit. Jam nuncdicitur Exal- :

Spiritualiter vult apostolus Paulus intelligere quae tarc super coelos, Deus, et in omnem terram gloria tua.
sit latitudo, et longitudo. Latitudo est charitas, quae Hoc est quod dicit .\postolus : In omnes generationes
non solum amicos in Deum, verum inimicos propter sxculi sseculorum. Amen. Cum vero dicit sxculi, for-

Deum diligere consuevit, de ijua scriptum est La- : mam ostendit proesentis temporis cum autem sub-
;

tum mundatum tuum nimis. Longitudo est perseve- jungit sxculvrum, sine flne ostendit laudare Deum
rantia boni opcris, de qua Dominus dixit : Qui per- in sanctis. Et ideo sine intermissione illi gratiasage-
severaverit usquein flnem.Mc salvuscrit. Sublimitas, re debemus, qui talem nobis dedit doctrinam, ut sic

est spes. Quod enim non videmus speramus, per pa- eum cognoscere possimus.

IX.
Lectio EpistolcB beati Paiili apostoli ad Ephesios (iv, 1) Fratres, obsecro vos ego vinctus in :

Dot7iino, ut digne ambuletis vocatione qua vocati estis, etc.

COMMENTUM LUCULENTII.
In hac senlentia duplex intelflgenda est ratio. t\ vinctus in Domino erat vinculo charitatis cuni Ephe-
Quantum enim ad litferam attinet, vinctus erat iu sns ; de quo in alio loco dicit : Super onmia auiem
Domino, id est propter Dominum, quia fldem Chii- hxc charitatem habentes, qux cst vinculum perfectio-
sti prsedicans, a nullo persecutore- obsisti potuit vel nis. .Sic sancti postquam in charitate agglutinantur, se-
elevari, et ob hanc causam in carcere trusus fuit, et pararinon queunt. Sicde David etJonathan legimus :

hoc est quod ait : Ego vinctis in Domino. ALiter Conglutinata est anima Jonathx cum anima David. Et
 ,: ;;

83t LUCULENTll 832

ideo prfetaiitadilectionecumEuphsesiis junctuserat j^ nimitatem ostendit, quam omnes fideles habere de-
Paulus, ita utnon solumteniporepacis, verum etiam bent, juxta quod scriptum est : Qui hnbitare facit

necin persecutione ab eis nonrecedat; licet corpore unanimes m domo. Petrus quoque admonet dioens :

absens fuisset, spiritu cura illis erat. Esorabat etiam Omnes unanimes in oraiione estote compatip.ntes. Ali-

iit fidem quam acceperant inconcussam servarent : ter, unum spiritum dicit, id est Spiritum sanctum,
Ut digne ambuletis vocatione qua vocati estis. Qiiasi qui dividitur in septiformes gi'atias,quD omnes flde-
diceret, eum qui de tencbris vos vocavit in admira- les innuuntur. Ideo unus spirilus Trinitatem tenet.
bile suum lumen, digne sequimini vestigia ejus, hu- SlCUT VOCATl ESTIS IN UNA SPE V0C.4TI0N1S VESTR*.
militate, patientia, obedientia, creterisqiie virtutibus. Unam spem vocationis vestrae dicit coelestem beati-

Quod iter qiiomodo ambulandum est ? videlicet non tudinem, ad quam tendent omnes electi. Sed valdd
gressupedum, sed affectu mentis. IUe etenim digne contraria videtur esse sententia apostoli Pauli verbo

ambiilat vocatione qua vocatus est, qui nec in pros- Domini ubi ail : In domo Patris mei mansiones mul-

peris erigitur, ncc in adversis dejicitur, nec declinat In una spe vocationis ve- tx sunt. Et Apostolus ait :

ad dextram prophetam
sive ad sinistram, audiens
di- ,s?i'a";attamen si rerte consideres, et Dominus verum

centem Hsec via, ambidate in ea, neque ad dextram

: dicit, et apostohis Pauhis verus. In domo, inquit Do-

neque ad sinistram. Nam qualiter ambulare debet B minus, Patris mei mansiones multx sunt ; sicut idem
unusquisque fidelis, quasi esponens Apostohisstatim ubjecit, alius autem sic, alius vero sic. Et hoc prop-
subjecit cum ait : Cu.m omm humilitate, et mansuetu- ter diversorum merita, qnia unusquisqiie sanctorum
DiNE, CUM patientia. Recte primo dixit, cum omni prout meretur, ita et accipit prcemium. Dicit enim
humilitate, quia qui sine humiUtate virtutes congre- ipse Dominus de se : Fulgebunt justi sicut sol in re-

gat, qiiasi qui in ventum piilverem portat. De hu- gno Patris eorum ; attamen non omnes aequahter
militate Dominus dicitSuper quem requiescam, ni-
:
sed, sicut ait Scriptura, stella differt in claritate, sic

si super humilem, et qnictum, et trementem sermones erit in rcsurrectione nndtorum [mortuorum] Alia . est

meos ? Hinc est enim quod Petrus ait : Humiliamini enim claritas solis, alia claritas lunx, alia claritas

sub potenti mnnu Dci, ut vos exaltet in temporc visita- stellarum, sic erit et in resurrectionem mortuorum, jux-

tionis. Hinc iteriim ip-e Dominus dicit : Omnis quise ta pr;efatam rationem. Hinc angelus ad prophetam

exaltat humiliabitur. Et munsuetudine ;

quam qui ha- Dauielem ait : Docti fulgcbunt ut spetidor fi.rmamenti

bet non solum domesticis, verum etiam agreslibus, et qui ad justitiam erudiunt plurimos, quasi stellx in

semitam prajbebit, imilans Deum qui ait Discite a : perpetuas seternitates. Attamen una spes omnium elec-

me quiamitis sum et humilis corde. Et iterum : Benh' --, torum, cffileste scilicet regnum,ubi semet jungentes
mites, quoniam jpst Deum vidcbunt. Cum patientia nequeunt separari.
quidquid fidelibus evenerit adversitatis, omnia pa- UnusDominus, una fides, unum bapiisma, unusDo-
tienter tolerant ; sicut idem apostolus alio loco dicit: MINUS et P.aier o.wnium, qui est super omnes, et in

In multa patientia. Et propter ilhid : Beati pacifici, omnia. TJnus est Dominus, id est Dominus Jesus Chri-

quoniam filii Dei vocabuntur. Alibi quoque dicitur : stus, qui non partitur, sed in unitate semper consi-
Inpatientia vcstra possidcbitis animas vestras. Hanc stit. Et una fides credentium, pariter et unum baptis-

virtutem Dominus ad passionem pergens commenda- ma, sicut ipse Dominus dicit : Ite, docete omnes gen-

vit discipuUs suis dicens : Pacem relinquo vobis, pa- tes, baptizantes eos in nomine Patris, et Filii, et Spiri-

cem meam do vobis. tus sancti. Valde pensandum est quare dioat Aposto-
Supportantes invicem in chariiate. Hanc senten- lus unum baptisma. Sic et Lucas in Actibus aposto-
tiam in Epistola ad Galatas edisseruimus a in loco lorum testaturcumdicit Baptismum quod prxdicavit :

quo dicitur, Alter alterius onera portate, et sic ad- Joannes, Jesum a Nazareth quomodo unxii eum Do-
implebitis legem Christi. Lex Christi est dilectio minus Spiritu sancto et rirtute. Unum est enim ba-
sicut ipse dicit : In hoc cognoscent omnes quia rnci es ptismum, quod in Tiinitate dari testetur ; sicut ipse

tis discipuli, si dilectionem habueritis in invicem. Et J) Domiiius in alio looo dicit Joannes quidem baptiza- :

ideo ciini patienlia nos supportare debemus iu invi- vit aqua, vos autem baptizabimini Spiritu sancto. Et

ccm, sic ut qui viderit errantem, ad viam veritatis ideo unus -Dominus est, una fides, unum baptisma,
revocet, irascentem ad concordiam, lapsum erigere, unus Deus et Pater omnium, qui est supcr omnes, et

dolentem consolare, esurienti cibum, sitientipotum, per omnia, et in omnibus nobis. Deus pater dicitur
algenti vestimenlum tribuere. Sicque fit ut omni ne- unus esse : etbene A\e.\iPateTomnium, quiaPaterom-
neccitate fraterna consolando cum patientia suppor- nium creaturarum, juxta quod scriptum est : Qui
temus. Unum corpus. Unum corpus dicit sancta2 Ec- munet in seternum cuncta creavit simul.
clesia', sicut in aho loco dicit, cpiia unum corpus, Quia hic de Trinitate mentio facta est, restat ut

et unus panis swnus in Christo. Nam quanquam in inde restrictiusaliquid loquamur. Disitenim primo,
membris divisa sit sancta Ecclesia, tamen in uiii- umis Spiritus; deiude unus Dominus ; tertio unus
tate fidei consislens, uniim est corpus, sicut idem Deus et Pater omnium. Prinium posuit Spiritum san-
apostolus dicit alibi : Vos estis corpus Christi, et ctum, deinde Filium, lertio Patrem. Utitur hoc te-

membra de membris ; addidit : Uxus spiritus. Una- stimonio contra Arium, suosque similes, qui dixe-
* Ergonosterin Epistolam quoquead Galatascommentarios scripseial.
 '

S33 IX CAP. IV AD EPHESIOS. 83^

rant : Pater major, Filius minor, Spiritus sanctus ^ tui, Patrem utique insinuat. Et nota quod dicit Pau
perminor Patre Quem enim ille perminorem
et Filio. lus : Qui cst super omnia Deus benedictus in sxcula ;

dicebat, Apostolus primum posuit cum dicit, unus non qui sunt dii, sed qui est Deus. Prudenter nam-
Spiritus. Rursumque quem ille minorem dicebat Pa- que Trinitatem distinxit, sed fideliter univit cum di-
Deus Pater super om-
tri, in secundo loco posuit cum dixit, itnus Beus et qui sujier omnes, id
sit : est, ; et

Pater omiiium, qiii est svper omnes etper omnia. iNon nM, DeusFifius. In ipso eiiim, ait Aposlolus, vivimus,
solum autem Paulus, verum etiam et sanctus David, movemur, et sumus. Et in omnibus, Spirilus sanctus,
et Spiritum sanctum prfemuniens [Cod., praevidens] qui vadens circuiensque replet corda fidelium, juxta
fidemquc sanctfe Trinitatis el honorem ab hwretica quod scriptum est : Scitis quia templum Dei estis vos,

pravitate, ita distingait : Cor mmdum crea in me, et Spiritus sanctus habitat in robis, qui est benedictus

Deus, et spintum rectum innova in visceribus meis. Di- insscula; in omni creatura, iu quibus laudatur et
cens spiritum rectum, ostendit Spiritum sanclum. Et benedicitur Deus, sicut scribitur in hymno trium pue-

cum subjungit : Ne projicias me a fatie tua, de Filio rorum : Benedicite, omnia opera Domini, Dominum ;

dicit. Cum vero infert : Redde mihi Isetitiam salutaris laudate et superexaltate eum in sxcula.

X.
Lectio Epistolae beati Pauli apostoli ad Ephesios (rv, 23) : Fratres, renovamini spiritu mentis
vestrse, etc.
EXPOSITIO LLCULENTIl.
Renovari prsecepit Apostolusspiritu mentis vestrffi, g Quasi creatus dicitur, quomodo mundus. Qui enim
de quo alibi : Si exterior homo noster corrumpitur, is ante stecula Deus nna cum Patre exstitit, sicut habes

qui intus est renovatur. El recte dicit : REXOVAMixr in Sapientia : Dominus possedit me in initio viarum
spiRiTU MENTis VESTR.E ;
quia nec in sensu sine spiri- suarum ; in flne saeculorum novus, novus homo se-

tu, nec in spiritu sine sensu renovamur. Sicut enim cundum Deum creatus est. Sed contrarium videtur
psallimus spiritu, psallamus et menle oramus spi-
; fidei nostra^ quam confitemur dicentes FiliusaPa- :

ritu, et mente oremus ; ita renovari debemus sensu, tre solo est, non factus, non creatus sed genitus. Sed
ut cum ipse mundus fuerit atque purgatus, adjun- semper, ut saepe dictum est, duas naturas in Dei Fi-
gatur ei et renovatus spiritus. Quod qui fecerit, jam lio intelligere debemus, divinam scilicet atque hu-
nonsimpkx cjus spiritus dicitur, sedspiritus sensus manam ; divinam, in qiia ajqualis esl Patri, in qua
Et induite xovlm homixem qui secuxdum
dicitur esse. nec factus nec creatus est humanam, in qua de ma-
;

Deum creatus est. Id ipsum mibi videtur esse quod tre natus est homo. Ordinem exponit quomodo in ju-
dicit et alibi : Induimini vos Christum Jesum, quo- stitia et sanctitate et veritate. Jesus ergo Filius
niam omnes fideles Christiim induunt, et dicitur eis Dei in justitia et sanctitate creatus est, quia Deus
ab Apostolo : Quotquot credidistis Christum induistis. .
veri Dei Filius est. Et nota religio atque justilia in :

.Nam et sancti indumentum Domini interdum dicun- C Hlo cum veritate completa est ; et ideo bene in justi-

tur, sicut alibi dicit : Vivo ego, dicit Dominus, quia tia, quia raaculam peccati -non habuit ;
justus, quia

omnibus his vehit ornamentum vestiris. Sancti autem justitiam diligit ; sanctus, sicut ipse dicit : Sancti
induunt Dominum, dum renovant spiritum mentis estote, quia et ego sanctus sum Dominus Deus vester.
suce. Et rectenovum homiuem dicit Duminum Jesum, Et veritas, cum dicit : Ego sum via, veritas et vita.
quia novus homo venit in mundum, nova praecepta PrOPTER QUOD DEPOXENTES MEXDACIUM, LOQUIMINI
dedit mundo. Novaetenimfuit conceplio, partus, na- veritatem unusquisque cum proximo suo. Propterea
tivitas, baptismiSm, doctrina, passio, mors, resurre- quia novum hominem indui debetis, prinio menda-
ctio, et in ccelis ascensio. Quidquid in illo consideres, cium deponere debetis, et veritatem loqui. Simile est
in assumpto homine tantum novitas fuit. Qui enim quod peccatori dicit sanctus David : Declina a rnalo,
in sua Deus ante Scecula esstitit,in flne seculi innos- et fac bonum. Et idem apostolus ad Titum : Ut abne-
tra novus homo apparuit. Quem novum hominem gantes impietatem et sxcularia desideria. Petrus ad
novi homines indui debent, eum imitando, ut sint sparsos [Epist. I, iii, 10) : Qui vult vitam ditigere et

mansueti, mites, humiles, misericordes, uon reddeu- Hnguam suam a malo. Sic
videre dies bonos, coerceat
tes malum pro malo, vel maledictum pro maledicto, pv et hic deponentes mendacium. Mendacium est omne
et hissimilia que ipsejubet implendo. Quod qui fc- verbum dolosum. Augustinus dicit omne mendacium_
cerint, induiintur novum hominem Christum, et va- peccatum esse. Audi et aliud : Odisti omnes qui ope-

lent dicere : Vivo autem jam non ego, vivit vero in mc rantur iniquitatem. Proximum hoc in loco consan-

Christus, qui secundum Deum creatus est. guineum, vel propinquum, aut vicinum tantum in-

i\ota quia in Scripturis sacris non de minimis, sed non debemus

telligere ; sed omnem hominem ; alio-

de summis el prsecipuis creationibus invenitur no- quin quiproximus nojiestdebet mendacium audire?
men. Verbi gratia : creatus est mundus, eedificata est non utique. Si enim proximum consanguineum ut
domus , condita est urbs. Considera ordinem, et propinquum intelligere tantum debemus, quid facie-

vide magnitudinem assumptum hominem Deum. mus de quo alibi dictum est, Non aduHerabis uaioreni
83S LUCULENTII 836
proximi proxiniumconsaiigaineumiulelligis a quem Aquila apostatam transtulit
tui ? Si : cui locum dare
solummodo, videtur dare illi licentiam cum estra- non debemus peccando, irascendo ;
locus enim dia-
neismulicribus concumljendi. Etvere omnes adulteri boli peccatum est. Locum quotidie quserit cir-

ad pcenam vadunt : et fornicatores et adutteros judi- cumiendo, diceute Petro apostolo : Adversarius ves-
cabit Deus. Ergo proximum omnem liominem intel- ter diabolus tanquam leo rugiens circuit quxrens
ligi debet, cum quo, relicto mendacio, vcritatein lo- quem devoret. Et hoc ideo, quia iiividet omni bono.
qui necesse est. Quomam simi:s ixvicem membra. Hic Invidia enim diaboii tnors introivit in orbem ter-

distantia facta cst, ut proximum intelligas omnem rarum.

homincm. Moinbrura autem non potest esse, nisi fide- Qui FuiiABATi R, JAM xoN FiRETin. Fui'tum uominat
lis lideli. Qi/cT enim societas luci ud tene.bras? autqux apostohis 1'aulus omne nocumentum proximi ; ama-
jiars fideli cum inlideli ? subaudilur Nulla. Ita nec pa- tores cniin SKCulihujus facultates prEesentis tempo-
ganus Cbristiano menibrum essc potest,nisi illi qui- lis amplectendo, proximis invident, vi rapiunt, vel

bus Apostolus dicit : Vos estis corpus Christi, et mem- in negotiis circumveniunt, et auferunt; ideo admo-
bra demembris. net Ephesios ne in occasione lucri incui-rant crimen
Irascimim, kt nolite PF.CCAIIE. Duplex non solum fnrti. Ilinc ahis discipulis dicit : Neque circumveyiiat
apud nos, veruni etiam apud philosophos est ira. B avarus in negotio fratrem suum. Potest et allius in-
Est enim ira, quo? naturaliter accidit homiui, conci- tcUegi quod dicit, qui furabaturjamnon furetur ; sci-
tato furore mentis, de qua propheta Turbatus est licet sicut de pseudoprophetis dictum est, quia ser-
:

a furore oculus meus. Quam funditus vetare non po- moues furabatur unusquisque a proximo suo et :

tuit, et ideo ait : Irascimini, et nolite peccare. Est quotquot venerunt, fures fuerunt et latrones. lli tales

enim et alia ira qua; ex livore invidiae descendit, de omnes furantur verbmm Dei, loquuntur mendacium
qua nascitur rixa, et odium, quam in catalogo vi- cum proximo suo. Et hos tales prohibet furtum fa-

tioruni enumerans dicit : Irx, rixx dissensiones, cere, juxta quod et superius dixit men- : Deponeiites

sectx, imidise, homicidia, ebrietates, comessationes. dacium, loquimini veritatemunusquisque cumproximo

SOL NON OCCIDAT SLTER IRAC.UNDIAM VESTR.VM. Si sim- SUO. M.4GIS AUTEM LABORET OPERjlNDO MANIBUS SUIS

pliciter hunc solem iutelligimiis, quem oculis cor- QUOD BONUM EST. Simile est quod jam dictum est De- :

poreis cernimus, vidctur nobishcentia data per diem clina a malo, etfac bonum. Et recte dicit operando ma-

ii-ascendi. Et quid faciemus ? quia potest hoino una nibus, quod bonum est, ut qui antea res alterius furto
diepeccare quanlum non potest annorum curriculis rapiebal, incipiat propria largiri. Similiter et de cifi-

poenitere. Ergo non de islo sole,sed de sole Chrislo, ,

teris rebus intelligendum est. Et nota non dixit,

qui occidit malis, juxtaquod de pseudoprophetis di- '

quia laboret operando manLbus suis quod bouuni

citur : Occidit eis sol in meridie ; oritur vero sanctis, est, ut habeat victum, et non indigeat, velnuUi mole-

juxta quod dicitur : Vobis timentibus nomen Domini stiam faciat ; sed laboret, inquit, ut habeat unde
orietur soljustitise. Et hoc est quod dicitur : Sol no7i TRiBUAT necessitatem patienti. Qui enim sibi labo-
occidat super iracundiam vestram. Ac si dicat, sicon- rat, ut non indigeat ipse, necdum Apostoli prfEce-

citata mentc ira subrepserit, cito ad pffinitentiam ptuin implet. Ergo laboret operando manibus suis ;

convertimini, ne subito rapta anima obtenebretur, quia sicut sfe.pe dictum est, quilibet homo quam
vel sol justitiie, vel priiicipale cordis tenebris obvol- promptus esset ad bonum faciendum. Si promptior
vatur. Potest adhuc et simpliciter de hoc sole intel- non potest, saltim quasi mensura [Ita se habet locus

ligi dictum, juxta quod in quarto psalmo dicitDavid, in Cod.], sicut alibi idein apostolus dicit : Sicut enim

unde sumptum videtur : Qux dicitis in cordibus ve- exhibuistis membra vestra servire immunditise et ini-

stns, et in cubilibus vestris compungimini ; id est quse- quitati ad iniquitatem, ita nunc exhibete membra ves-

cunque indiecogitatione, ira, vel opera, delinquitis, tra in saactiflcatione. Ex proprio labore cibare esu-
in cubilibus vestris compungimini. Ante solis occa- rientes, vel potare sitientes, et in csteris quae indi-

sum in pace revertiraini, vel in crastinum non

J) gere prospexerit
difle- subvenire. Vel specialiter operare
ratis. NoLiTE locum dare diabolo. Diabolus ergo, in agro aiiimaj suse, ut spiritalibus panibus implea-

cum nomen est, Latine criminator dicitur ; lingiia tur, el dare possit cibaria in tempore suo couservis
Hebraica Satan, adversarius appellatur, sive contra- suis propter illud : Quis putas est fidelis dispensator,

rius : ab Apostolo Belial nominatur, id est absque et prudcns, quem constituit dominus super familiam
jugo, eo quod de collo suo abjecerit servitutem. suam, ut det illis cibum in tempore ?

XI.
Lectio Epistolae beati Pauli apostoli ad Ephesios (v, 13) Fratres, videte itaque qiiomodo :

caute ambuletis, non quasi insipientes, sed tit sapientes , etc.

COMMENTLM LUCULENTII.
Saepe dictum est, quia sicut sunt exteriores oculi et interiores cordis, cum quibus Deus videtur, de
corporis, cum qnihu? hano lnf-pm videmus, sic sunt quihus ipse dicit : Beati mundo corde, quoniam ipsi
837 IJy CAP. V AD EPHESIOS. 838
Deum videbimt. Et sicut sunt exteriores grcssus cor- \ est qui non intelligit qv.e sit volcntas dei bona, et

poris, sic sunt et interiores mentis, de quibus scri- bene placens, etperfecta. Et ideo dicit : Proptereano-
ptum est : A Domino gressus hominis diriguntur. lite fieri imprudentes. Voluntas Dei est ut declinet a
Quod vero hic dicit : Vidf.te iT.iQUE quo.modo c.ute malo, et faciat bonum. Dicit enim propheta : Nolo
AMBULETis; tale est quod ait Salvator: Ambulate dum mortem peccatoris, set ut convertatur et vivat. Et ite-

lucem habetis. Sicut enim, verbi gratia dicam, ali- rum : Declina a malo et fac bonum. Volimtas Dei est
quis homo iter faciens prospicit ubi gressus figat ut diligamus invicem. In hoc cognoscent omnes, qiiia
pedis, sic qui spiritaliter ambulare desiderat, pro- mei estis discipuli, si dilectionem habueritis in invi-
spicere debetubi gressum nientis figat, ne corruat. cem. Voluntas Dei est, ut omnes sancti simus, sicut
Ergo unusquisque caute ambulare debet, ne cedat, ipse dicit : Sayicti estote, quia ego sanclus sum. Et
nec declinet ad dexteram, sive ad sinistram ; sed per NOLITE INEBRIARl VIXO, IN QUO EST LUXURIA. Sicut
arma justitise tutus incedat, audiens prophetee mo- enim homo non potest duobus dominis seiTire, Deo
nita : Hxcvia, ambulate in ea. Quod qui fecerit, va- scilicet et mammoncC, ita nuUus potest inebriari vi-

lebit dicere : Luccrna pedibus meis verbuin tiium, Do- no pariter et Spiriti" sant.to repleri. Qui spiritu san-
mine, et lumen semitis meis. Redlmextes iempus, quia cto repletus fuerit habebit prudentiam, castitatem.
JAM DiESMALi SUNT. Illud dicit tcmpus quod in AdamB mnnditiam, pudicitiam, mansueludinem, verecun-
omnes perdidimus, scilicet immortalitatcm, et pa- diani. E regione qui vino inebriatur, habebit proca-
radisiacam beatitudincm. Sciendum enim est quia citatem, insipientiam, audaciani, furorem, libidi-

a Deo immortalis conditus fuerat, non peccasset. si nem.Et ideo prsecipit Aposlolus, non debere mefecj-
Non fuisset necesse redimere tempus quia coeli ,
ari vino, in qito est luxuria. Unde dicit et Salomon :

cives effeeti, Deum

ad faciem conspiceremus,
facie iVe aspicias vinum cum flavescit in vitro ; color enim
sicul ipse faciebat, antequani peccasset. Quod si blande [Cod., blandis] ingreditur, sed mordet ut colu-
tempusquis vultredimere, consiiium Domini audiat ber. Potest et aliter intelligi quod dicit : Nolite ine-
dicentis : Si quis te percusserit in dexterammaxillam, briari vino, id est vino malitise, de quo Moyses in
prsbe ei et alteram. Et iterum : Oi-ate pro perse- cantico Deuteronomio : De vinea Sodomorum, vinea
quentibiis et calumniantibus vobis. Et hoc est quod eorum. Hoc vino inebriantur omnes amatores mun-
ait : Redimentcs tcmpus, quoniam dies mali siint. di. De quibus dicit Apostolus : Quorum fiais interifus,

Tempus quippe redimimus quando anteactam vitaiu quorum Deus venter est, et gloria in confusione ipso-
ad memoriam reducimus, et ea quee negligenter rum qui terrena sapiunt.
commisimus, flendo puninius, quod iniqui ne qiia-
'-'
quara faciunt, dicente propheta : Viri sanguinum ct I.OQUENTES VOBtSMETIPSIS PSALMIS, ET HYMNIS, ET
dolosi non dimidiabunt dies suos. Quoniam dies mali CANTicis spiRiTALiBus. Qui abstinuerit a vino, et
sunt.Quantum ad rationem, etspiritalem intelligen- Spiritu sancto repletus fuerit, omnia ista repleta [Ita
tiam pertinet, diesboni aDeo factisunt, dicente Scri- Cod.] imiileri poterit. Psalmi, el hymni, et cantica
ptura: Vidit Deus cuncta quee fecit,etcrant valde bona. inpsalterio reperiuntur ; sed interpsalmum ethym-
Habes in libro Genesi scriptum, quia per intervalla num hoc interest, quod |)salmus pertinet ad corpus,
dierum Deus cuncta creavit. Et dicitur ibi : Vidit quia per organum corporis discitur qualiter perve-
Deus cuncta quse fecit, et erant valdc bona. Si ergu niatur ad organum mentis hymnus vero pertinet ;

cuncta quaj fecit Deusvalde bona fueruut, ergo et ad orationem canticum ad laudem Dei. Si vero al-
;

dies boni. Sed vitio hominum depravati sunt, el tius intelligere volueris, psalmus pertinel ad corpus,
facti sunt dies mali. Et quid dicam ? ex quo Adam hymrius ad laudem Dei, canticum ad fortitudinem
in paradiso peccavit, nunquam fuerunt dies nisi et virtutem Dei. Et nota quia cum
hym- dicil psalmis,

raali. Nascunlur pueri, a ploratu incipiunt et a mi- nis, et canticis, addidit spiritalibus, quod utique non
seria, fiunt hi dies inali calamitatis sute. Haic luge- fecisset, nisi essent cantica qute non sunt spiritalia,
bat propheta cum diceret : Heu me ! quia incolatus r\ sicut sunt carmina poetarum, dicta philosophorum,
meus prolongatus est. Quos dies redimere debemus cantica luxuriosa, et verba risum moventia, quffi ad
abstinendo, jejunando, orando, vigilando, et Ccetera rcm non pertinent, el scurrilitas. In gratia caxtan-
qucB Dominus jussit implendo. Quod qui facit, redi- lES IX CORDIBUS vesiris. Audiaut hoc pueri, audiant
mit dies malos, et non praesentis temporis, sed
facit adolescentes, et omnis ordo ecclesiasticus, quibus
futuri, dies bonos. In tantum ut jam non plui-ali nu- officium psallendi commissum est in Ecclesia, ut si-
mero dies dicatur. De qua propheta : Melior est dies cut psallunt ore, psallere discant et corde, nedicatur
una in atriis tuis super millia. de illis : Populus hic labiis me honorat, cor autem
Propierea, nolite fieri imprudexies. Imprudens eorum longe est a me. E contra multi psallunt corde,
estillehomo quinonprospicitsibi viam quagradere et non psallunt ore. Clamant corde, silent ore. Sicut
debeat, ne offendat, sed caute ambulet. Non quasi ille faciebat cui dicitur Quid clamas ad me? E
:

insipientes, sed ut sapientcs. Imprudens est qui non certe ibi non est scriptum, quid clamasset Moyses ;
redimit tempus et dies malos ad poenitentiam sibi sed clamabat, et corde clamabat, et ideo dicit ei
concessos,de quibus Apostolus : Ignoras quia pa- Deus : Quid clamas ad me? Ideo melius est psallere

tientia Dei ad pcmitentiam fe exspectet? Imprudens corde, silere ore, quam tacere corde, psailere ore. Et
 :

839 LLCILENTII 840

ideo qui iisallil ore, psallal et corde ; psallamus spi- ^ lieel subjecti invicem. Audiaut hoc episcopi, pres-
rilu, psaUamus et raente. byteri, et omnes qui prsesunt in Ecclesia, ut sicut
DoMiNO GR.\Tns AGEXTES. Hffic seuteutia duplicitcr cfeteri subjecti sunt eis, et ipsi ita per charitatem
intelligi potest, hoc est in rebus acceptis, et perditis, suissubjecti sint, hortante [Cod., oranteJSalomone:
sicut Job ait Dominus dedit, Dominus abstulit, sicut
:
Principem te constituere, noli te extoUere, sed esto in-
Domino placuit ita factum est, sit nomen Domini bc- ter ipsos sicut imus ex ipsis. El Paulus apostolus di-
nedictum. Vel in prosperis et adversis. Hine in psal- cit : Cum esscm liber ab omnibus, omnium mc servum
mo canitur : Benedicam Doininum in omni tempoic, feci, et hoc ix timore Christi. Timentes ne praeter
sempcr tnus ejus in ore meo. Aliter : si liabes ofti- voluntatcin cjus aliquid faciamus, nepropterfavores
cium psallendi non propterea te estol-
in ecclesia, hominum vel laudes; ne dicatur de nobis : Recepe-
lere debes super Cceteros, sed magis Deo gratias age- runt merccdrm suani ; sed totum pro amore Cbristi
re, dicens cum Psalmista Non nobis, Domine, non : faciamus, moneute Apostok) : Sire manducatis, sivc
nobis, sed nomini tuo da gloriam. Deo et patri sib- bibitis, sive aliud aliquid facitis, omnia in nomine Do-
jECTi iNvicEM iN TLMORE Christi Dco scilicet Dei : mini fucite. Et iterum : Omne quodcunque facitis in
Filio, qui cum esset Deus, homo fieri dignatus est. verbo, aut in opere omnia in nomine Domini facite.
assiunens nostram humanitatem, et ideo Patri vide- B Et hoc est quod ait, in timore Christi.

XII.
Lectio Epistolae beati Paiili apostoli acl Epliesios (vi, 10) Fratres, de csetero confortamini, :

et in potentia virtutis ejus, etc.

C05IMENTUM LLCULENTIl.
Admonuerat enini superiusapostolus Paulus seor- fratrum nostrorum, qui accusabat illo ante conspectum
sum viros, seorsum feminas, dominos et servos, Ulios Dei tiostri. Juxta Hebraicam verilatcm deorsuni
et patres, dicens : Viri, diligite vxores vestras, sicut Iluens interprelatur, qui nos invisibiliter telis suis
et Christus Ecclesiam. Mulieres viris suis subditse sint; percutere vult, contra quem invisibilia sunt arma
filii, obedite parentibus pe.r omnia. Hoc enim placitum sumenda ad resistendum ei.

est in Domino. Patres, nolite ad iracundiam provo- QlOXIA.M NOBIS XOX EST COLLLCTATIO .\DVERSUS C.AR-

care fdios vestros, ut non pusillo animo liant. Servi, , NEM ET SANGUiNEM. Caro et sanguis aliquolies viva,
non ad oculum servientes ^
obedite dominis carnalibus, aliquoties peccata significat, aliquoties parentelam,
quasi hominibus placentes, sed magis Deo, et his si- ahquotiespropagationemhumanigeneris,aliquoties
milia. Deinde vero omnes in unum comprehendens persecutores bomines, de quibus hoc in loco dicit
dicit : De C/ETEro confortami.m ix Domixo. De csete- Paulus : Nobis 7ion est colluctatio adve7'sus car7iC77i et

ro, id est de reliquo. Noverat enim scriptum : Male- sanguinem, sed adversus prixcipes et potestates.
dictus homo qui confidit in homine. EtSed magis vult oslendcre quod ipsipersecutores dia-
rursum : Bene-
dictus vir qui confiditin bolum babeant auetorem, contra quemarma invisi-
Domino. Et ideo dicit : Con-
fortamini in Domino. id est nihil de vestris meritis bilia sumenda sunt, ut ipso exsticto homines non ti-

praesumatis, et semper in Domino gloriamini, juxta nieamus. Esl enim colluctatio adversus carnem et
quod idem apostolus dicit Qui gloriatur, in Domino : sanguinem, quando concupiscit caro adversusspiri-
glorietur. Et Psalmista ?ion 7i6bis, Doininc, non nobis,
: tum. Scilicet ex hoc exemplo colligere possumus
sed nomini tuo da gloriam. Et ne ahqiiis putaret in quandoipsacaro concupiscitadversus spu'itum, non
nomine tantum spem ponere debere, ideo adjunxit nisi instinctum diaboli, quoniam non est nobis col-

Etin potentia virtctis ejls. Ac si diceret In Chris- luctatio, etc. Peragratis enim legendo seriebus Ve-
:

to Domine ponite spem vestram, sLne quo uulliimT) teris ac Novi Testanienti, nusquam reperire poteris
bonura esse potcst, et per quem omnia bona largi- principes et potestates da;mones esse dictos, nisi
untur, dicente Jacobo apostolo Onme datum opii- primum hoc in loco. Quo nomine Apostolus ideo ad
:

mum de sursMm est. Induiie vos .^rmaturam Dei, ui Ephesios scripsit de invisibilibus creaturis, multa
POSSITIS STARE ADVEESUS INSIDIAS DHBOLI. Ex his illis ostendere voJens. Et quia exercitatos habcbant
enim quae infra leguntur, et iis qua>. hic dicit aposto- sensus ad intelligenda etiam occulta, ideo de invi-
lus Paulus, totum de Christo intelligere possumus. sibilibus creaturisdiversanomina eis praedisit. Dixit

Sicut enim cingulum veritas, et lorica justitia est, enim : Non est nobis colluctatio adversus carnem et

quin dubium Christuselveritas, et justitia est; ergo sanguinem, sed adversus principes et potestates, ad-

qui veritatem et juslitiam indutus fuerit, Christum VERSUS MUXDl RECIORES TEXEBR.\RUM IHRUM. Appellat
indutus erit ;
quem necesse est indui, qui contra dia- enim principeset potestates mundi rectores,da?mo-
bolum vult dimicare. Diabolus enim nomen Grajcum nesqui sunt majores. Sed minoris ordinis daemones
est, Latine criminator dicitur : iste est criminator, sunt. Sicutdicimus de angelicis dignitatibusangelos,

de quo in Apocalypsi legimus dixisse sanctos archangelos, propter diminutionem minorum; sic

Deo : Gratias tibi agimus, quia projectus est accusator dieimus deeraones principatus et potestates, propter
 !
:

IN CAP. V VD EPHESIOS. 842

scelerum malitiam. Quanto enim callidiores sunt ad 4 circalumbos suos, ne fluxu seminispollueretur. Hinc
suadendam malitiam, tanto majores esse videntur. Salomon dixit : Tria sunt qiix bene gradiuntur, et

Ut verbi gratia dicam, mali sunt daemones qui per- quartum incedit feliciter ; leo fortissimus bestiarum a
petranturliomicidia, pejores qui fratricidia etparri- )iullius pavehit occursu ; qallus saccinctus lumbis ; et

cidia. Sic de adulteris, de inoestis, de quibus pro- aries, nec est rex qui resistat ei. Gallus succinctus
pbeta dicit : Spiritu fornicationis seducti sunt. Hos lumbos, sanctos significat praedicatores, qui in mem-
enim appellat principes et potestates, hos mundi re- bris fluxum luxuriai restringunt. Estote ergo succinti

ctores tenebrarum harum, hos nominat spiritalia lumbos vestros in veritate, id est castitate muniti ne
nequiti.e' [in Cod., constanter neqiiilia] in c.elestibls. ab bostibus corruatis.
Mundi rectores dsemones appellat, unde etDominus: Et CALCIATI PEDES l.N PR.EPARATIONE EVANGELII PACIS.
JVunc princeps mundi ejicietur foras. Ipse fuit ange- Sicut enim sunt exteriora membra, manus scilicet,

lus primus, qui propter superbiam cecidit de ccelo. ocnli, auditus, olfactus, et tactus, sic sunt et inte-
Ipsum improperat dicens : Qaomodo cecidisti de ccclo, riora. Et nota quia quidem virtutem animfe dixil,

lucifer, quioriebarismane? corruisti, qui vidnerabas pedes esse, quia exteriores pedes nisi calciati fuerint,

gentes? Ipse est angelus tenebrarum, de quodicit ollendunt in lapidem seu sentera, et expediti iter
Paulus : Qui cum sit angelus tenebrarum, figurabat se B carpere non possunt. Sic pedes animoe nostra; nisi

inangelum lucis. Estmundi rector, omnium scilicet fuerint calciati ex coriis mortuorum animalium, an-
amatorum mundi, qui mundum diligunt. Horum tiquorum scilicet exemplo patrum muniti , recte
enim rector, et sessor pariter, et diabolus est, et om- absque otfendiculo in via mandatorum Dei currere
nes peccatores tenebr» aliquoties mutantur, et flunt nou valent. Recte dicit Evangelii pacis, de .quo alibi
lux, sicut dicitur de illis : Fuistis aliquando tenebrx, Soriptura : Quum speciosi pedes evangelizantium bona
nunc autem tux Domino : quorum reclor efflcitur Chris- Induti loricamjustitise. Eorica enim ex multis virgu-
tus, et dieitur de illis : Quimnque spiritu Dei agun- lis texitur, sic homo multis virtutibus fultiis, inte-
tur, ii fiUi sunt Dei. Contra spiritalia nequitix in ccb- rius loricam justitia; indutus, ab omni zelo inimici
lestibus. Spiritalia enim nequitios fuit, quihabitat in erit illtesus. In omnibus sumenies scutum fidei. Sicut

coelestibus. Quauquam amisissent beatitudinem, et superius texere coepimus de armis, sic nunc de scuto
perdidissent claritatem, non aniiserunt subtilitatem, aliquid dicendum est. Si cpiis enim homo cinctus,
et ideo dicit in coelestibus, quia in ctelestibus sunt, de indulus lorica fuerit, et calciatos habuerit pedes,
quibus in Evangelio Dominus dicit : Volucres cceli pergens in inimicum suum, non habens scutum,
comederunt illud. iN'on dico ccelum a^thereum, vel si- ,
vulneratus a lanceis seu sagittis, in similitudine cer-
dereum, sed aereum quidquid aves cadi volitant. Cce-
,
'
vi corruit ; si autem scutum habuerit, jacula inimi-
lum boc, quod inter ccelum et terrani est medium, cihucetilluc projicere valebit. Spiritaliter autem per
spiritali nequitia plenum esse dicitur. Et ideo spiri- scutum fldem intelhgere possumus, cjuam miles
talia nequitiae superare pro coelestibus, scilicet, di- Christi plenara habere debet : quara qui habuerit,
micare debemus, quia rcgnum cuilorum vim patitur. hostcm suum, id estdiabolum, inlerimere poterit, in
PrOPTEREA ACCIPITE ARM.IIURAM DEI, UT POSSITIS RE- tantum ut in mare mergatur; sicut Dominus dioit
SISIERE IN DIE M.U,0, ET IN OMNIBUS PERFECTI SIARE. Si habueritis fidem ut granum sinapis, diceretis huic
Propterea quia non vobis colluctatio adversus car- monti transire in mare, obediret vobis. In quo possiiis
nem et sanguinem, accipite armaturam Dei, quoe in OMNIA lELA NEQUISSIMA IGNEA EXSIINGUERE. Tela dia-
subsequentibus apostolus Paulus enumeratus est. boU ipsius jacula intelligenda sunt, sicut est gastri-

Ut possitis resistere in die malo. Diem malum dicit margia, ebrietas, comessationes, adulteria, et his

praesens tempus, de quo supra dictum est : Redimen- similia. Et bene dixit ignea, quoniam igneee suntsa-

tes tempus, quoniam dies mali sunt. Aut diem judi- gittaj diaboli. Hsec enim omnia per charitatem, quae
cii, de quo prophela ait : /)ies illa dies irx. Ut in dic est pacis foedera possumus exstinguere, et galeam s.i-

malo resistere possitis, accipite armaturam Dei, id cst J) luiis assumere. Sicut enim per scutum Udem intel-

accingimini vos Dominum Jesum Christum. Et in leximus, quid per galeam nisi spem intelligere pos-
omnibus perfecti stare. Scilicet per arma justicix a sumus? Galea enim in capite ponitur, ne ab inimico
dextris et a sinistris. Esioie ergo succincii lumbos feriatur. Sic spiritaliter galea nostra, id est spe flrma,
vestros in verii.we, et induti loricam justiti.e. Jam caput nostrum, quod est principale mentis, munire
enim incipit sit armatura Dei, quam
exponere quae debemus, ne ab inimico, id est diabolo, feriamur.

superius indui jusserat. Et quem alium debuit pri- Et gladium spiritls, quod est verbum dei. Jam
mum ponere in armatura Dci, quam cingulura ? Ver- enim dederat cingulum, dederat loricam, dederat
bi gratiara dicam, in quis belligerator contra hostem calciamentum, dederat scutum, sed necdum dederat
pergens, necesse habet cingulum, ne fluxa vesti- gladium. Et quid prodest homini, si totum mundum
menta impedimento fiant, et corruat in conspectu lucretur ? si orani armatura, qum superius enumera-
inimici sui ; sic nimirum necesse est, ut lumbi vestri tur, iudutus sit, et gladium in manu non teneat ?
praicincti sinl in castitate, de quo in Evangelio Do- Certe quanquam ipsum inimi-
ejus tela possit vitarc,
minum dixisse puto : Sint lumbi vestriprwcincti. Hinc cum non poteril interficere. Et si habueril gladium,
est eniin quod .luainies zunani pelliciam cinsvbiit ab ejus jaculis nun ferietur, et ipsum intorficiet. Sic

Patrol. LXXII. 27
 ;

843 LUCULEXTII 844

omnia spirilaliter intelligeuda sunt ; castitas scilicet, ^ Hoc Paulus aperit cum dicit : Et gladium spiritus
justitia, cliaritas, evangelica doctrina, fidcs, atque (juod est verbitm Dei. Scrmo cnim Dei acutus est
spes. Hffic oninia qui habueiit, a ca^de inimici tutus ipse enim est gladius, de quo idem Pauliis alibi scri-
manebit ; ct si gladium habuerit, ipsimi prostrare bit : Vivus (Cod., unus) est enim sermo Dei et efficax

potuerit ; illum nimirum gladium, quem Dominus et penetrabilior omni gladio ancipiti, et periingens us-
vcnit mittere in mundum, do quo ipse dicit : ?son veni que ad divisionem animce ac spiritus, compagum quo-
pacem mittere, sed ijladiwn quem semper
; sancti in que et meduUarum, et discretor cogitationum et inteii-

manu tenent, qui plurali numero apud Psahnistam tionum cordis.

scriptus est : Et gladii ancipitcs in manibus corum.

XIII.
Lectio Epistolae beati Pauli apostoli arl Philippenses (i, 6) Frafres , confidinnis in Domino :

Jesu, qui quod ccepit in vobis opus Imnum, perftciet usque in diem Christi Jesu, etc.

COMMENTUM LUCULENTIL
Philippenses sunt.Macedones : hos prredicavitapo- g sione et coxFraMATiOME evaxgelu : quia sicut ille de-
stolus Paulus, qui acceptam lidem firmiter tenue fendebat Evangehum Christi, idest doctrinam veri-
runt, nec falsos recHperunt apostolos, sicut quidam, tatis, ita et illi firmitertenendo, et alios admonendo.
nec persecutiones malorum hominum timuerunt. Socios G.uiDii MEi OMNEs vos ESSE, Societas hoc in
Scribit enini epistolam apostolus Pauhis, nil causa re- loco non prffisentis temporis intelligenda est, sed
preliensionis ostendit, sed exhdrlationem tantum,ut fufuri, id est vila seterna. De qiio gaudio Salvator
fidem, quam acceperant, et coeptum opus honum, discipnlis ait : Iterum videbo vos, et gauclebit cor ve-
usque ad consummationem pcrducerent, etut sem- strum ; aut certe si de praesenti tempore malum in-
per prolicerent horlatur. In tautum enim perfeeti telligi vult, possumus eo aplari, justa qnod aposto-
erant, utsuos eos oraret fieri imitatores, et ul semper lusJacohus ait, videlicet: Omne gaudium existimate,
ad mehora proficerent, dicens : CoNFiDiMis ix Do.Mi- fratres mei, cum in variis tentationibus incideritis.
NO JeSU, QUIA QUI COEPIT IN VOBIS OPUS BOXUM, PERFl- Consuetudo est sanctonim, ut inter persecutionem
ciEi USQUE IX DiEU Christi Jesu. Omnis enim mea spes pjus gaudeant, quam tristentur, scientes scriptura :

et confidentia de vobis in Doniino talis est, ut hoc bo- Non coronabitur, nisi qui legitime certaverit.
num (juod ccepislis, usque ad consummationem per Testis EST MIHI DEUS QUOMODO CUPIAM OMXES VOS IX
ducatis, et doctrinam quam a me accepistis firmam C visceribus Jesu Christi, Est etiam consuetudo san-
teneatis, Qxiia qui capit in vobis opus bonum, perfi- ctorum, ut quando aliquid affirmare volunt, Deum
ciet : id est aliquis es vobis bonum opus vovit, scili- qui est tnspector cordis testem sibi adhibeant, sicut
cct servire se Deo, et hoc usque ad diem mortisper- Movses coram filiis Israel : Testes, inquit, hodie in-
ducat. Seu qui coipit in vobis, id est ipse Dominus qui voco coelum ct terram. Et quia Paulus apostolus mul-
fidei fundamentum posuit in vobis, ipse dabit perse- tum dihgehat Philippenses, Deum sibi adtiibuit in
verantiam boni operis. DiemCbristi dupliciter intel- testimonium dicens : Testis enim mihi est Deus quo-
ligere debemus diem morlis, quando ali-
; specialiter modo cupiam ut Dominus Jesus Christus in vestris
quis vir perfectus de hac vita migrat ad Christum. habitet visceribus. Ipse, quiper prophetam loquitur,
Generaliter diem judicii quando omnes astabimiis ante dicens de sanctis : Et inhabitabo in illis et inambula-
tribunal Christi. Sicui est mihi justum hoc sextire bo. Et idem aposlolus alibi : Habitare Christum per
PRO omxibus vobis. Ac si dicat : Charitas me compel- fidem in cordibus vestris. Vel cerfe omnes vos in ejus
ht ut ipsum de vobis sentiam, ipsum intelligam ; cuplo inesse visceribus, ut sic cum omnes vos dili-

quia charitas omnia credit. Justum est mihi ut taliter gatis, ut nec inter persecutiones ab ejus visceribus
de omnibus vobis sentiam, uf qui capit opus bonum, separemini. Ex hoc oro ut charitas vestra magis ab-
perseveret nsque in dicm moriis. Consueludo est^ uxdet. Oro ut Deum totocorde, foto ore, tota mente
enim sanctorum, ut de bonorum actione gaudeant, totis visceribus diligatis in scientia, et omni sexsu,
de maloruni doleant, sicut ipse Paulus faciebat qui In scientia, dicit seriem Veteris Testamenti ; sensu
dicebat : Quis infirmatur, et ego non infirmor ? Et ali- autcm, scripfuras Novi Testamenti, Aliter : scientia
bi Lugeam plures ex his, qid non egerunt pacniten-
: omnos series tam Veteris, quani novi Testamenti.
tiam. Eo quod h.abeam vos ix corde et ix vixculis Et sensu , ut quid spiritaliter intelligore valeas,
MEis. Quos enim caro semel copulaveiit, quanquam quia scientia sine sensu nihil est ; scientia enim i';i-

simul non sunt corpore, tamen mente semper jun- fiat, charitus autcm scdificat. Ut probetis potiora, ei
cti sunt. Et quia Philippsnses perfecti eraiit in ope- SITIS SIXCEIil, ET SIXE OFFEXSIONE IX DIEM CHBISTI. Po-
re bono, apostolus absens corpore, in arcano pe- tiora dicit, id est majora. Scienles sitis ut de visibi-
ctoris semper eorum memor erat, Et hoc est quod libus invisibilia comprehendere valeatis. Sicut enim
dicit Eo quod habeam vos in corde et
: in vincuHs meis. cum cibo palali crescit setas corporis, sie cuir cibo
Reddit causam quare, cum dicit : Ei ix defex- spiritali debet crescere et sensus mentis.
 84K IN CAP. I AD COLOSSENSES. 846

Ut sitis sinceri, et siiii' uffmsa in diein Christi ; casto A est fructu boni oporis ; de quo fructu idem apostolus
videlioet corpore, et muudo corde; sicut de univer dicit : Fructus spiritus est gaudium, charitas, pax,
sali Ecclesia Apostolus dicit : Aptavivos uni viro vir- patientia, et his similia. Quod qui fecerit, fruebit [Ita
ginnm castam exhibere Christo. Sinceritas est enimubi Cod.] illam invitam ceternam ; fructus enim a fruen-

duo simul concordaut, spiritus videlicet, et caro, de do dicitur. Quod fructiflcare nemo poterit, nisi per
quibus Dominus ait : Si duo ex nobis consenserint su- Jesum Christum qui dicit : Sine me nihil potestis

per terram, de omni re quodcunque petierint, fiet illis facere. In ijloriam ct laudem Dei, ut semper gloj'ifi-

a Patre meo, dicit Dominus. Et sine offensa. Sine cetur Deus in nobis ;
juxta quod alio loco dicit : Qui
offensa dicit sine criniinali aetione. Aut certe sic gloriatur, in Domino cjhrietur. Etlaudem Dei; scilicet

sitis sinceri, ut in dieni Christi nulla rubigo pecca- ut semper Deus laudetur, sicut psalmisla dicit : Be-
torum in vobis appareat ne cum fatuis virginibus a nedicam Dominum in omni tempore, semper laus ejus
thalamo regis escludamini. Diem vero Christi, sicut in ore meo. Aliter in gloria, id est in opere bono
:

jam diximus, diem mortis, vel diem judicii debe- fructiflcanies. Et laudem Dei, in preedicatione. Sit
mus inteiligere, in quo die, qui sine oflensa fue- gloria in opere, laus in verbis; ut impleatur in nobis
rit, a Domino remunerabitur, justa quod ait Sa- illud quod ait Salvator : Sic litceat lux vcstra coram
lomon : Date ei fructum manuum suarum, et laudent B hominibus, ut videant opera vestra bona, et glorificent

eam in portis opera ejus. Repleti FRncTiT jusTrTi.E per Patrem vestrum qui in cmlis est.

Jesi'm Christuji in gloriam et laudem Dei ; id

XIV.
Lectio Epistolae beati Pauli apostoli ad Colossenses (i, 9) Fratres, : non cessamus pro vobis
orantes et postulantes , etc.

COMMENTUM LUCULENTII.
Audierat enim beatus Paulus apostolus Colossen- viamus Deo, quod facere non possumus, nisi ejus

sium fidem es dilectione quam habebant in Deum, voluntatem faciamus. In omni sapientia, et intel-
et ut in virtutibus sequentibus se crescerent, orabat lectu spiritali. Omnis sapientia, et intellectus, et
Non cessamus pro vobis orantes et postu- p operatio, scilicet quia impossibile esl sino fide pla-
dicens
lantes.
:

Hanc consuetudinem habebant apostoli, et ' " -

cere Deo
-^- -' "-^- --
; sic
-' -* <^
'•- est.
et fides sine operibus mortua
-
Omnis —
nos tenere debemus, ut invicom oremus, et magi- sapientia esl non solum historiam Veteris Testamenti
stri prodiscipulis, et discipuli pro magistris, sicutin scire, sed etiam spiritalem intelligentiam cognoscere.
alio loco dicit : Deus autem spei repleat vos omni Ut ambuletis digne Deo, per omxia placentes. Ara-
gaudio, etpace in credendo, iit abundetis inspeetvir- bulare dicit, non solum corpore, sed mente ambu- ;

tute Spiritus sancti. Deus autempatientix et solatiidct lare de virtute in virtutem. Digne ambulat, qui recte
vobis idipsum sapere in alterutrum sccundum Jesum vivit, et alios per bonum exempluni attrahit, juxta

Christum, ut unanimes uno ore honorificetis Deum et illud Qui audit, dicat Veni. Deo per omiiia placet
: :

Patrctn Domini nostri Jesu Christi. Et iterum : Flecto qui hocadimpletquod subditur In ohni operebono :

genua mea ad Patrem Domini nostri Jesu Christi. Ut FRUCTIFICANTES, ET CRESCENTES IN SCIENTU DeI. Non
autem et discipuli pro magistris orare debeant, ipse dixit in uno, sed in omni; non dicit constantes ad
et alibi dicit : Expcdit vobis orarc pro nobis. Nam de tcmpus, sed fruclificantes etcrcscentes in scicntiaDei,

beato Petro in carcere posito legimus, quia oratio id est de omuibus bonis illi sciamus gratias referre,
Cebal sine intermissione ab ecclesia ad Deumpro eo. juxla illud : Gratia Dei sum; ct : Non nobis, Domine,
Quod autem non dixit singulariter non cesso, ssd'Qnonnobis,sednominituodagloriam.Quonia.mi]Mia3
pluraliter non ccssamus, et de se hoc dicebat, et de est nobis perficere in ouni virtute. Omnis virtusest
aliis qui cum illo erant. Quamvis orare postulare Dei donum, qui omnia prsestare potest. Omuis virtus

unum sit, hoc interest, quia orare dicimus de levio- est et mentis et corporis. Conflrmati a quo? nisi a
ribus rebus, postulare autem de majoribus et difUci- Domino. Unde et alibi ait : QiU et confirmavitvos
lioribus. Orando est, qui stant ne cadant; postu- usque in finem sine crimine. Secundum potentiam
iando, ut qui jacent surgant. Orandum est ut justi claritatis ejus, id est secundum ejus virtutem, di-
remunerentur, postulandum ut scelerati justificen- cente Psalmista : Fortitudinem meam ad te custodiam.
tur. Ut impleamini in agnitione voluntatis Dei. Pri- Hinc Dominus ait : Sine me nihil potestis; Lucerna

mum quserendum est quid sit Deus, juxta psalmi- pedibus meis verbum tuum, Domine, et lumen se-

stae vocem, qui ait Quxrite Dominum, et confirma-

: mitis mcis. In omni patientia, id est cum proximis et
mini; quxrite faciem ejics semper; deinde agnitio vo- subjectis atque extraneis, et persequentibus nos. Et
iuntatis ejus quid velit Deus, sicut idem apostolus LONGANiMiTATE, ut semper simus patientes ut in

ait : Ut probetis quse sit voluntas Dei bona, et hene priisperis, ila in adversis. Cum gaudio. Scilicot ut in
placens, et perfecta. Dc quo [Jfa Cod.] quali((!r ser- tribulatioiiibus semper gaudeatis, monento jaeobo
 :

847 LUCULENTII 848

apostolo : 0»Hie gaudiinn e.ihliimte, fratres mei, cum j^ estis citm maledixerint vobis homines, et perseciiti vos
in lariis tentationibus incideritis. Vel per passiones et ftterint, ct dixerint omne malum adversum vos men-
Iribulationes futurum gaudium cum Christo perci- tientespropterme;gaudeteetexsultate,quomammer-
piatis, secundum ipsius promissum dicentis ; Beaii ces vestra multa est in calo.

XV.
Lectio Epistolee beati Pauli apostoli ad Colossenses (iii, 12) Fratres, induite vos, : siciit elecli
Dei, sancti et dilccti, viscera misericordia.' , etc.

COMMENTUM LUCULENTII.
Colossenses sunt sicut Laodicenses Asiani. His; puli,si dilectionem habueritis ininvicem.Ei j)0f(.>Lii7ES

accepto verbo vcritatis, firmiter stcleruntin flde, nec vobismetipsis. Id est alterutrum dimittentes. Si Qiis
falsos receperuut apostolos. In tantum perfecti [Cod., adversis .u-iquem habei querela.ii. Id est si tu in ali-

persecutij erant, ut apostolo nou indigerent, nisi B quo fratreni, aul frater te leesit, invicem dimittere
exhortatione tantura. Hortatur eos Apostoliis et debetis, id est donare, propter illud : Dimittite, et di-

admonet qualiter Christum induant, dicens: Fratres, mittetur vobis ; date, et dabitur vobis ; quod qui fece-
INDUITE VOS, SICUT ELECTI DeI, VISCERA MISERICOR- rit, flducialiter aiidet dicere in oratione Dominica :

Dl.E. Nota quia aliis discipuMs dicit : Qitotquot credi- Dimitte nobis debita nosira, sicut et nos dimittimus de-
distis, Chri^titm induistis; hie vero Colossensiljus di- bitoribus nostris.

cil: Indititc vos, sicut clccti Dei. ke si dicat : Induite SUPER O.MNIA ACTEM H.EC, CHARITATEU HABEXTES,
vos Jesum Christura. Et bene dicit, sicut electi Dei QcoD est vmcuLUM PERFECTioNis. Huic simile est

Deo electi erant, sicut Dominus disci-

SANCTi, quia a illud apostoli Petri : Estote prudentes, et vigilate in

pulis dicens Non vos me elegistis, sed ego elegi vos.

: orationibus ; ante omnia autem mittuam in vobismetip-
Et Apostolus Qitos prxscivit, hos ct vocavit. Bene
: sis charitatem cotUinuam habentes. Charitas aliquoties
sancti, quia et ipse sanctus est qui dicit : Sancti esto- inter cEeteras virtutes prima ponitui" ab apostolo pro-

te, quia ego sanctus sum. Viscera misericordix dicit pter dignitatem, vel mansuetudinem, eo quodmajor
viscera pietatis, quia in tantum vos dilexit, ut non sit ceeteris virtutibus. Ubi vero ultimo loco ponitur,
pretium aliud pro vobis daret, sed proprium sangui- non propter oxiguitatem vel diminutionem, quod
nem funderet. De quo olim propheta preediserat '

minor sit, sed propter fundaraentum vel solidamen-

Per visca-a misericordix Dei nostri, in quibiis visitavit tum ponitur, sicut pro Ephesiis orat dicens : In cha-
nos oriens cx alfo. Bemgxitatem. Jam incipit expo- ritate radicati et fundati; ipsa est enim radix orani-
nere quid uut qualiter indui se debeaut cum dicit he- umvirtutum, sine qua virtutes cseteree vitia reputan-

niynitatem. Bene dicit bcnignitatem ; hoc est benevo- tur. Sicut enim, verbi gratiadicam, aliquis homo ma-
lentiam, hoc est ut sitis benevoli ad omnes, ita di- nipulum faciens ex virguhs agrestibus, necesse est ut
ligentes ut vosmetipos. Hu.aiilitatem. Post benigni- cum una ex illis etcaeteras constringat, ne hucilluc-
tatem sequitur humilitas. Humilitas magna estvir- que dispergantur sic necesse est ut quicunque Cce-
;

tus, quffi homines angelos fecit. De hac naraque teras virtutes habere desiderat, habeat viuculum per-
dicitur : Qui sine humilitate virtutem congregat, quasi fectionis, charitatem, quia nt dixi cceterae virlutes
qiti in ventum pulverem portat, et quasi qui merces siue charitate nihil sunt. Hinc alibi dicit apostolus :

congregacit, misit eas in saccitlum pertusum. Et Do- Si linguis hominum loquar et angelorum, charitatem
minus dicit : Discite a me quia mitis sum et humilis non habeam.factus sumvelut xs sonans tiutcymbalum
corde. Modestum. Modestia ipsa est et temperantia. Et pax Christi exsultetin cordibus vestris.
tinniens.

una ex quatuor virtutibus principalibus. Modestus J) Pax nostra Christus est, dicente Apostolo Ipse est :

enim, id est temperatus, debet esse quilibet vir per- pax nostra, qui fecit utraque itnum. Et iterum:Paa;
fectus,non solum in cibo ot potu propter illud : Atten- Dei quss exsuperat omnem scnsum, custodiat corda ves-

dite ne graventur corda vestra in crapula et ebrietate, tra et inteUigentias vestras. Exsultat enim in cordibus

verum etiam in cogitatione, et locutione, et opera- sanctoi'um, cum eos exsultare facit. De qua exsulta-
tiouc, et in omni actu. Patientiam. Patiens debet tione propheta dicit : Exsultabunt sancti in gloria.
esse vir perfectus, monente Apostolo. Pacem se- Huic simile est quod alibi : Misit Deits Spiritum Filii

ctamini, et sanctimoniam. Et Dominus dicit In pa- : sui in corda clamantem : Abba Pater, et : Ipse Spiri-

tientia vestra possidebitis animas vestras. Et aha tus testimonium reddet spiritui iiostro, quod sumus
Scriptura dicit : Sapientia viri per patientiam digno- filii Dei.

scititr. SuppoRTAXiES ixvicEM. Ipsum est quod alibi In quo et vocati ESTis, id est in Christo, qui vos

'AicH: Alter alterius oneraportate, et sic adimplebitis vocavit de tenebris in admirabile lumen suum. Unum
legem Christi. Lex Christi dilectio est, quam tunc corpusdicit sanctam Ecclesiam, quanquamin partes
implemus, si invicem nos sutferimus. Et Dominus divisa sit, membris fldelium tamen collecta unum est

dicit : In hoc cognoscent omnes quia mei estis disci- corpus. Vos estis corpus Christi, dicit Apostolus, et
849 IN CAP. !1 AD TlTUiM. 830
memhra de membris, et Sicut in uno corpore multa K respuitVetus, non est doctus omni sapientia. Aliter
: :

mcmbra habemus. Ei GR.iTi EsroTE. Id est gratiosi, in omni sapientia, in littera et intellectu spirituali, in
acceptabiles ad omnes. Sicut idem de se dicit Sicut allegoria ut hoc quod legit spiritualiter disserere
:

et ego pcr omnia omnibus placeo. Verbusi Christi, id valeat. Docentes et commonentes. Docentes alios,

est doctrina Chrisli, et Evangelium Christi, habitet commonentes vosmetipsos. Id ipsum est quod aliis

iN voBis ABUNDANTER, ut hoc quod intelligitis opere discipuHs dicit ; Qui docet in doctrina, qui exhortatur
compleatis. Abundanter enim in quolibet, cum recte in exhortando. Quod ibi dicit, 5?«' docet in doctrina,

inlelligit, et opere implet; siiperabundanter, cum hoc et hic dicit docentes. Et quod ibi, qui exhortatur,
aliis erogat. Propter illud quod Dominus dicit : Quis hop et hic commonentes vosmetipsos. Unde et ad
putfis est fidclis (lisjtcnsator ct prudois quem constituit Titum : Hsec loquere et exhortare. Sed in quo se
Dominus super familtam suam ? Et iterum Omnis
: commonere deberent, evidenter apcruit cum sub-
scriba doctus in rcgno cwlorum, similis est hominipa- junxit : In psalmis et hy.mxis. Psalmus pertinet ad
trifamilias, qui profcrt de thesauro suo nova et vctera. corpus, hymnus ad mentem, canticura ad fortitu-
Ix OiMNi SAPiENTiA, id cst iu Veteri et in Novo Testa- dinem...
mento. Qui enim recipit Novum Testamentum, et

XVI.
Lectio Epistolae beati Pauli apostoli ad Titum (11, 11): Apparuit gratia Dei Salvatoris nostri
omnibus homiidbus , etc.
COM.MENTUM LUCULENTII.
Tilus interprelatur quserens bonum sive luctatus. ci, Barbari et Scythffi, servi el domini, circumcisi
Secutus est Paulum apostolum et pastor ecclesiic el praeputia habentis, masculi et feminw, sed omnes
sive magister ah eodem constitutus est, cum dicit : in Christo unuiii sumus. Non est enim pcrsonarum
llujus rei gratia rcliqui te Cretse ut quse desunt corri- acceptor, qui omnes vult salvos p,eri, et ad agnitionem
gas et constituas episcopos per cimtates, sieut ego tibi vcritatis venire. Omnes enim adregnum suum vocat;
disposui. Omnis qui bonum quferit, id est Dominum omnes post offonsam Patri nostro sumus reconci-
ac vitam a?lernam, E[)istolam hanc ad se iioscat liandi, non per merita noslra, sed pergratiam Sal-
conscriptam, pcr quain erudiatur. Duphciter intelligi vatoris, id est Filii. Quaj gralia patris, aut gratia
potest quod dicit. Apparuit gr.\tia Salvatoris; hoc qua redempti sumus, cui dicitur pcr prophe-
Filii?

est vel ipse Salvator, de quo .loannes : Vidimus glo- lam Pro nihilo salvabis nos.
:

riam ejus, gloriam quasi unigeniti a Patre. Qui appa- '-' Ut abnegantes ihpiet.wem. Impiotatem, idolola-
ruit ad hoc ut in se credeutibus daret bravium vitte triam, vel infidelitatom dicit : ipsa est impietas
cetern», quod [Cod., quem] nuUus valet consequi, qu.im Zacharias propheta vidit sedere super mas-
nisi gratuita Dei misericordia. Aut certe gralia sancti sam plurabeam, in foramine amphoree. S.ecularia
Evangelii, qua3 per univcrsum claruit mundum, DE'^ii)t,RiA dicit actus carnales, quos Aposlolus expo-
Domino prrecipiente discipulis : Ite in rnundum uni- nit : Manifesta sunt opera carnis, qux sunt fornicatio,
versum; prsedicate Evangelium omni creaturm. De qua immunditia, luxuria, idolorum servitus. Et adjungit
gratia dicit propheta : Exiequavit gratiam in gratiam. virtutes cum dicit : Fructus Spiritus est gaudium,
Et Joanncs : Dc plenitudine ejus omnes accepimus gra- pax, patientia, longanimitas, bonitas, benignitas. Ita

tiampro gratia. Omnibus HOMiNiBus,sive Juda?,is, sive hoc in loco omnia vilia comprehendit cuin ait : De-
omnibus nationibus qute in eum crediderunt. Adlioc clina a malo. Perstringit et virtutera cum ait : Et fac
illis apparuit, ut, relicta creatura, adorent Creatorem. bonum. SoBniE. Sobrietas, ut a majoribus tradilur,
Eruuiens nos. Id est, docens nos. Eruditus enim una est ex quatuor virtutibus principalibus. Qualuor
dicitur doctus, imbutus atque instructus. Siout e virtutes principales, prudcntia, fortitiido, tempe-
contra, ineruditus dicitur brutus, ideo quod carere rv rantia, justitia. Sobrietas ipsa est temperantia; est
videtur sensu vel prudentia. Erudire dicitur, quasi enim temperantia in cibo et potu, propter illud quod
a rure sublevare. Erudiie nos voluit, qui ligna ct Dominus ait Attendiic ne graventur corda vestra in
:

lapides colebamus, se cognoscore fecit. Sicut ad crapula etebrietate. Sed in cogitationo quoquo et lo-
Jerusalem peccatricem per Jercmiam prophetam di- cutione et operatione, in omni actu noslro tempe-
citiir Erudire, Jerusalem, nec recedat anima a te.
: rati esse dehemus, quia omne quod niinis est, sive
Et benc post decalogum doctrinse, quid scnex? quid de sursum sit, sive de deorsuin, in viliuin reputabi-
anus? quid virgines? quid adolcscentes? quid ad lur. Et juste, id est fidehter. Justas ex fide virit.
extremum servos admoncre debuisset? omnes in Unde et Joannes : Omnis qui facit justitiam, ex Deo
unum comprehendit dicens : Apparuit enim gratia est. Cujus participcs sunt, pudicitia, castitas, et
Salvatoris nostri omnibus hominibus, erudiens nos; horum similia. Et pie vivamus, hoc est religiose. Ne
quia nulla est apud illum differeutia, Judaei elGrse- enim immoderata sit justitia, pietas comitanda est,
 ;

m LUCULENTII 852
qiia; pars nst justiU.T. Et sicut beatiis Aiigustinus di- ^ Sicut idem apostolus dicit : Tradidit semetipsum pro
cit, Dei cuHor intelligitur. I.n hoc s.ECULn, id pst in nobis oblationein et hostiam Dco in odorem suavitatis.
prsesenti vita, propter illud quod Dominus ait : Qui Quarc ergo culpamus Juda;os velJudam, cum dical
perseveraverit usque in finem, hic salvus erit. Qusb pie- Apostokis, quia ipse se Iradidit? Sciendum tamen
tas ADVENTUM GLOniiE EX SALVALOniS NOSTRI JeSU est quia tradidil eum Judas propter avaritiam, Ju-
Christi e.xspectat, secura de lide et operc suo; si- d:ei propter invidiam, Deus Pater pro nostra re-
cut e contra impietas reformidat. Be.vtam spem dicit dem])tione, Filius ipse se tradidit pro nostra cbari-
coelesteni patriam. Est enim spes e.xspectatio futuro- tate. Sicut in Apocaly[)si dieit Joannos ; Qui dilexit

rum bonorum. Spes dicta est, quasi recte gradiendi nos, et lavit nos a peccatis nostris in samjuine suo.
pes. De qua Apostolus : Spes quie videtur, non cst Aliter ergo eum Judas tradidit, alitcr Judtui, aliter

spes. Contraria est illi desperatio, cui nulla est poe- Pater, aliter ipse se Iradidit.
nitendi facultas. Quandiu enim bomo peccatum Ut nos redimeket ab OMNi iniquitate. Redeniit
amat, futuram beatitudinem non sperat; sedille li- nosab omni iniquitate, fundendo pro nobis sangui-
ducialiter exspectat, qui ejus prceceptis in omnibus nem suum eodem diocntc Empti cnim estis pretio
; :

obteniperat. De qua non poluit amplius sentire, ut magno. Et propheta dicit : Grutis venundati estis.
eam beatificaret, quam oum ait : Exspectantes bea- t> Ab omnl iniquitate. In baptismo, iibi originalia et
tam spem. Bcne beatam spcm, quia nec oculus vidit, actualia peccata dimittuntur dictum ; sive, sicut

nee auris audivit, nec in cor hominis ascendit, quod est, fundendo sanguinem suum pro nobis, juxta
prwparavit Dominus diliQcntibus se. Nullus enim nar- prajfatum testimonium : Qui dilexit nos et lavit nos
rare potest qualis est illa beatitudo sanctorum a peccatis nostris in sanguine suo. Quod dicit Joan-
quod Joannes considerans dicebat Nunc : filii Dei nes : Fecit nos Deo nostro regnum, sacerdotes Deo et

sumus, et nondum apparet quod erimus. Patri, boc et liic dioit Apostolus. Populum ACCEPT.i-
Et advcntiim cjlorias magni Dei. Adventum gloriffi DiLEM, id est placilum vel perfectum, ut Deo sit ao-

dicit diem judicii, quando omnes astabimus antetri- ceptus, et qui ante diaboli, nunc Dei est populus,

bunal Christi. Bene macjni Dei, qnia magnus veniet, dicentes cum Psalmista : Nos autem populus ejus et

qui primo bumilis venit, siout ipse dioit : Cum se- oves pascux ejus. Sectatouem bonorum opeuum, id

derit rcx in solio regni sui, congregabuntur ante eum est, virtutum. Sicut idem dicit : Ut in omnibus
omnes gentes. Et iterum : Tunc videbunt Filium ho- exhibeamus nosmetipsos sicut Dei ministros, in multa
minis venientem in nube, cum potestate magna ct patientia, in vigiliis, in jejuniis, et charitate non
majestate De hoc dioitet Pctrus : Inveniatur in lau- p ficta, pcr arma justitix a dextris et a sinistris. Ergo
dem ct ghiriam et revehitionem Jesu Christi Domini sectatoros debemus esse bonorum operum, ut in
nostri, et Salvatoris nostri Jesu Christi. Notanduin bonis operibus orescamus. In illis videlicet quse
quod in hac brevi Epistola bis Deum nominavit Do- Apostolus enumerat dioens : Fructus Spiritus esf.

minum Josum; supra ubi ait : Apparuit rjratia Sal- Hsec loquere et exhortare. Loquere verbis, hoc est

vatoris iwsfri Dci. Et hic cum dicit : adventum g!o- pra^dica; exhortare exemplis; quod dicis, fac prius.

rix magni Dci et Salvatoris nostri Jesu Christi. Jesus Tunc enim erit apta locutio, si quod praidicat ma-
proprium nomen est, interpretatur Salvator sive gister, prius operatus fuerit, sieut de Domino scrip-
sahitaris. Christus voro ab unotione dicitur. Chrisma tum est : Quia capit Jexus facere et docere. Sed e di-

namque unctio interpretatur. Unotus est ipse specia- verso nonnulli majora dicunt, minora facore nolunt,
liter prae omnibus dono Spiritus sancti, sicut dicit sicut Soribffi ct Phariscci, de quibus scriptum est :

propheta : Unxit te Deus, Deus tuus oleo lietitice prse Alligant onera gravia et imponunt in humeros homi-
consortibus tuis. Idcirco autem apostolus bis Deum num, digito autem sua volunt [lia Cod.] ea movere. Et
nominavit, ut plus mulceat audientes. Sicut etiam quia noverat beatus Paulus apostolus soriptum : Qui
in Psalmis dicitur : De;(s, Dcus meus, respice in me. sokcrit unum de mandatis istis minimis et docucrit sic
Qui dedit semetipsum pro nobis. Jesus Filius DeiQ homines, minimus vocabitur in regno cadorum; ideo
dedit semetipsum pro nobis, quia pro salute totius exhortari curavit discipulum, ut qua; docebat ver-
genei-is humani se immolari permisit in ara cruois. bis, operibus impleret prius.

XVII.
Lectio Epistolfe beati Pauli apostoli ad Hebraeos (i, 1) : MuUifarie multisqiie modis olim
Deus loquens patribus in prophetis, etc.

COMMENTUM LICULENTU.
Hebraei ab Heber sumpscrunt nomen, qui fuit sep- ejus. Legimus in lihro Geneseos quod congregati
limus ab .\dam. Hebra?us interpretatur trausiens, rdii No;e post aquas diluvii in terra Senaar ooepe-
Hebraei transeuntes, quam gentem Deus multum runt aidifioare turrem, de qua dixerunt, quod cacu-
dilexit, in tantum ut dicat : Israel primogenitus men illius pertingeret usque ad coelum, et si iterum
meus; et sanctus Israel Domino, primitix frugiim inuudasset dihiviuni non perirent, sicut dudum illi
833 IN CAP. 1 VD KEBRAOS. 834
qui ante eos exstiterant.*Non reminiscentes quod * in adventu Filii Dei spiritualiter fuisse adimpleta.
De
di.xeral Deus ad Noe : Ponam arcum meiim in niK)i- qua Epistola multi Latinoram dicunt, quod non sit
bus cxli, et recordabor faderis mei, ut non perdam apostoli Pauli, eo quod nomen ipsius in capite
aquis diluvii omnem carncm. Creveranl enim nimis, prwtitulatum non sit, sed Barnaba; juxta Tertullia-
et siniul haliitare non poteraiit antequam divido-
: num, vel Luc;e, aut Clementis, aut alicujus ex dis-
rentur in regiones vel terras, voluerunt sibi acqui- cipulis apostolorum. Quibus respondendum est,
rere nomen sempiternale. Habueruntque lateres quia si apostoli Pauli uon est, pro eo quod nomen
pro saxis et bitumuni [Ila Cod.\ pro Ccemento, et coe- ipsius in capite prsetitulatum non est, ergo nec ali-

perunt aBdificare cujus operis auctor exstitit Nem- cujus illorum eorum habetur in
erit, quia nullus
phrot. Videns vero Deus eoruni irrevocabile propo- capite. Sed omnino scire debemus ipsius esse hanc
situm, ait : Venite ascendamus et confundamus ibi Epistolam. Quod vero nomen suum in capite praeti-
linguiim eorwn. Sicque factum est ut qui unam lo- tulare noluit ob varias causas egit. Prima causa
,

quebautur, dividerentur in septuaginta duo. Lingua exstitit, quia noverat ibi Deum et magistrum suum
vero, qua omnes loquebantur antea, non remansit fundamentum posuisse. Ideo uon fuit ausus funda-
nisi solumniodo in domo Heber. mentum ponere prxter id quod positum est, quod est
Dc cujus domo longo post tempore natus est Abra- 1> Christus Jesus. Secunda causa fuit, quia non acce-
ham, quem Deus multum dilexit. Dedit ei circum- pcrat in eis officium prsedicationis, sed in gentibus,
cisionem signaeulum fidei, et reputatnm est ei ad dicente Spiritu sancto : Segregate mihi Paulum et

justitiam : insuper promissum est ei quod in semine Barnabam, Quia unusquis-

in optis quo assumpsi eos.
ejus benedicentur omnes gentes, his verbis dicens : que suam provinciara ad prfedicandum acceperat,
In semine tuo benedicentur omnes gentes. Quod expo- unde ipse ait : Qui operatus est Petro in apostolatu
nens .\postoIus:iVon dicit, inquit, et seminibus quasi circumcisionis, operaius est et mihi inter gcntes. Tertia
in mullis, sed quasi in uno, et semini tuo qui est causa fuit quia exosum eum habebant Judaei, eo
Christus. Dedit ei Isaac filium suuni in senectute, quodevacuaret omnem ritum legis. Quidam enim ad
quem die octavo cireumcidit in typum nostri Saha- fidem venientes, filios suos baptizare pariter et cir-
loris : ct Isiac Jacob, et Jacob duodecim patriar- cumcidere volebant, quod Paulus funditus prohibuit
chas, ([ui ducti lame descenderunt in ./Egyptum, dicens : Si circumcidimini, Christus vobis nihil prode-
ubi multiplicati nimis afflicti sunt vehementer. Sed ril, in Chrislo enim Jesu neque circumcisio aliquid va-
in manu valida liberati, in signis et portentis de
let, neque prieputium, sed fides qux prxdilectionem

.£g3'pto educti, transierunt raare Rubrum, perqua-p operatur. Quod si nomen suum prfetitulasset in ea,
draginla annos manna aliti sunt, non sunt attrita forsitan non eam reciperent, quia quilibet homo
vestimenta eorum. Deusdedit illis legem, templum, eum quem odio habet, non solum epistolam ejus
aram, mensam, panes propositionis, velum inte- non recipit, sed etiam nomen illiusaudire non vult.
rius, victimas, holocausta, sacrificia. Insuperpromi- Quarta causa humilitatis exslitit, sciens eorum su-
Atet Filium suum de eademslirpe nasciturum. Qiii porbiam ct suam liumililatem, nomen suum noluit
veniens adimplevit quoe Pater promiserat, quia de ante ponere. Hujus rei causa etiam bealus Joaunes,
eorum stirpe secundum carnem natus est, sicut in capite Epistolaj suae non protulit. Dicunt eliam
testatur Paulus : Dico enim Christum Jesum minis- eam ideo nou esse Pauli, quia c<eterasEpistolasnon
trum fuisse circumcisionis propter veritatem Oei ad sic rhetorico sermone composuit, et ex Veteri J\o-
confirmandas promissiones patrum. Quem videntes voque Testamento fulcivit, quomodo ista composita
non sicul debueraut receperunt, sed ejicientesextra cst qu£e ad Hebrseos Quibus respondendum
legitur.
vineam occiderunt. Non de omnibus dico, (juia ex est, quia cseteras Epistolas in peregrina scripsit
eis processit radix sancta et massa, hoc est sancti lingua, hanc vero in propria, cieteras in Graeca,
apostoli et primi credentes, sed quani plures in ca2- lianc in Hebraea. Nec mu"um si eloquentior, quse in
citate remanserunt; de quibus scriplum est : Cxci- £) propria lingua scripta est, quam quis in Graeca.
tas ex parte contigit in Israel donec plenitudo gentium Dignum enim sic erat ut ea quam in propria lingua
introeat, et sic omnis Israel salvus erit. Hi vero qui iu scribebai plus luculento sermone componeret, et
infidelitate remanserunt, eos qui ad fidem venie- Veleri Novoque Testamento fulciret. Cujus sensum
bant eorum substantiam diripiebant, sed ipsi pa- et ordinem tenens evangelista Lucas post excessuni
Lienler substiLebant. Quos collaudat apostolus Pau- apostoli Pauli Grjeco sermone composuit. Sedjam
lus : Nam ct vincti compassi estis, et rapinam bono- nunc ipsam apostoUcam Epistolam tractemus quae
rum vestrorum cum gaudio suscepistis. Eonun curam ita exordium habet.

gerens per singulos annoscollectamfaciebat dicens McLTlFAniE UCLTISQUE MODIS OUM DEUS LOQUENS
fratribus : Recordamini fratrum [Cod., fratribus] qui PATRiRUs iN PROPHEiis. Quod dicit multifarie, osten-

suntin Jemsalem; mittebatque eis. dit quoddam vaticinium fuisse ex Filio Dei. Phari
Scribens etiam Epistolam misit eis, in qua voluit Grfece, Latine loqui dicitur. Multifarie dlcit, mullis
o^tendere, omnia quaj tunc ad litteram gerebantnr, locutionibus. Multis enim modis locutus est Domiaus
sabbatum scilicet, circunicisionem, neomeniam, et anterioribus Patribus, qui fuerunt in Veteri Testa-
caetera quse les prsecipiebat, omnia typica fuisse, et mento : aliquoties per visiones, aliquoties per simi-
 : ;

85S LUCULENTH IN CA.P. I AD HEBR.EOS. 856

litudines, aliquoties pcr niodos. Per visiones, ut cst ^ dor glorise, lioc est Deus de Dco , lunien de lumine.
illud : Ego quoque visiones multiplicavi, et in manibus omnipotens de omnipotente, Filius de Patre, qui di-
prophetarum assimiJatus sum. Locutus est per simili- cit Ego sum lux. Et de quo Joannes Erat lux vera
: :

tudines, sicut multis locis invcniri dicitur. Sic Ezc- qux iUuminat omnem homimm venientem in hunc mun-
chiel cum ait : Et tu, fili homiiiis, perfode tibi parie- dum. Et figura subst.4Nt1jC ejus. Cum audis figuram,
tem manu. Per verba, sicut Isaia; propbetse Verbum : noli scandalizari ; figuram enim vel characterem
Domini quod factum est ad Isainm prophetum. Per hoc in loco non pro similitudino, sed pro veritate
rcvelationem , sicut Danieli. Per se ipsum, sicut intelligere debes, qualitersi videris imaginem pic-
Abraliae : Exi de terra tua. Et Moysi : Loquebatur tam in pariete et dicas : Ecce homo, ecce manus,
Moyses cum Deo facie ad faciem. Et boc est quod ecce pedes. Sed aliter est imago, aliter tu; illa per
dicit : Midtifarie et multis modis. Olim, dicit anle, similitudinem, tu per veritatem. Portaxsque omnia
in Veteri Teslamento scilicol. Novissime, dicit novis- VEiiBO viuTUTis su.E. Verbuiii et veritas Christus est,
simo tempore, diebus incarnationis Domini. De qui- de quo Paulus : Christus Dei virtus et Dei sapientia.
bus diebus idem Paulus dicit : Nos sumus, in quos Et de quo Joannes : In principio erat verbum. Dicit
fines sxculorum devencrunt. Et Joannes : Pilioli, no- autera Apostolus de Filio Dei, quod portans omnia.
vissima hora est. Et iterum Paulus : At ubi venit plc- B deslruit Arianorum vesaniam, qui dicuut, quod Pa-
nitudo temporis, misit Deus Filium suum. Cuni vero ter prfficipit dicens : Eiat lux et Filius obedierit
dicit : NovissiMis diebus istis, locutus est nobis in quiaostendit,quodsuoverbo cuncta perfecit,portans,
FiLio ; ac si dicat : quid inirum si palribus misit pro- inquit, omnia, id est gubernans. Continet namque
phetas, et per eos cis locutus est, qui nobis per Fi- cadentia, et ad nibilum tendonlia. Sicut enim abs-
lium est locutus? lllis prophetas destinavit, nobis que ullo labore cuncta creavil ex nihilo, juxta quod
Filium suum misit, et per eum loqui nobis dignalus scriptum est : Qui manet in xternum, cuncta creavit
est. De quo Matthteus dicit : Erat docens eos sicut simul; sic omniaregitetconlinet etporlatabsque la-
potcstatem habens, non sicut Scribanm et Pharisseo- bore. In ipso enim vivimus, movemur et sumus, et
cum. Ipse quiquondam perpatriarchas et propbetas omnia in ipso constant, sicut idem apostolus alibi ait.

loquebatur, per scmetipsum loqui dignatus est. Neque enim aliquid subsistere poterat, nisi per se
QuEM coNSTiTUiT n.EREDEM UNivERSORUM. Hagredi- omnia contineret. Et hoc cst quod ipse Filius dicit
las ab hero, id est a Deo dicta est, quod oa libera Judaiis Pater meus usque modo operatur, et ego
:

potestate donetur. Constituit Pater Filiuni hceredem operor. Tam [Cod., non] enim missus est gubernare
universorum, id est totius mundi cum
dicit: Omnia , mundum quam creare. Quando enim creatus est
subjecisti subpedibus ejus. Unde idem Filius dicit
et '
mundus, ex nihilo facta sunt omnia ut essent. In
Ego autem constitutus sumrexabeo. Resurgens ergo gubernatione vero agitur utea qua; sunt ad nihilum
a mortuis datam sibi asserit potestatem;sicut idem non redigantur nec pereant.
Data est mihiomnis potestas in cmlo et in terra. Et ite- PuRGAiiONEM PECCATORUM FACiENS. Postquam enim
rum : Pater non judicat quemquam, sed omne judi- apostolus ostendit, quia omnia gubernaret et conti-
fium dedit Filio. Ergo non jam portio Domini tan- ncret Filius quaj fecit, vohiit eliam manifestare ejus
tum Jacob, et sors ejus tantummodo Israel, sedom- curam, ejus miserieordiam, quam erga nosexhibuit,
nes gentes et nationes, toto orbe diffusas, in htere- dicens Purgationem peccatorum faciens. Fecit enim
:

difatem sanguinis Christi ampleclimur. Ut in nomine purgationem peccatorum, quando pendens in cruce,
Jesu omne genu flectatur; in id quod homo constitu- aperto latore ejus manavit sanguis et aqua pro re-
tus esta Patre, et omnia ei subjecta suntab eo ; inid demptione nostra, dicentc apostolo : Empti enim es-

quod sequalis Palri, idem Filius dicit Omnia mea : tis pretio magno. Et illud : Qui dilexit nos et lavit nos
tua sunt, et tua mea. Per quem fecit s.ecula. Subau- a peccatis nostris in sanguine suo. De bac purgatione
ditur per filium. Utitur hoc apud ha?reticos qui dice- peccatorum per Petrum dicitur : Qui peccata nostra
bant : Si est Christus, crat tempus quando non erat, J)
ipse piertulit in corporc suo super lignum.Facil quoti-

sed in hoc eos destruit cum dicit : Per quem fecit et diepiirgationempeccatorum perbaptismum; de quo
ssecula. Quod enimquem constituit hseredem
dicit, et dicitur : Quotquot crcdidistis, Christum induistis.

universorum, ad humanitatem pertinet. Qiiod vero Facit etiam purgationem peccatorum, cum fidelibus
addidit, per quem fccit et ssecula, ad divinitatem. Per suis corpus etsanguinemsuumdatcomedendumipse
Filium enim fecit Deus Pater ssecula, sicut habes qui dicit : Ego sum panis vivus qui de cmlo descendi;
scriptum In principio fecit Deus cmlum et terram.
: et : Caro mea vere est cibus, et sanguis meus vere est
Ostendit eum anteomniasaacula fuisse cumPatre, et potus. Et iterum : nisi manducaveritis carnem Filii
cum eo omnia condidisse. Unde et Joannes Omnia : hominis et biberitis cjus sanguinem, non habebitis vi-
per ipsum facta sunt. Et ipse iu Sapientia loquitur :
taiii in vobis. Et : Qui manducat ineam caniein ct bibit
Dominus possedit me in initio viarum suarum. Sicut meum sanguinem, in me manet et ego in ipso. Itu-
cniin neminemjudicatPater, sed omnia dicitjudicarc ru3 namque ad passionem discipulis ait Hoc est cor- :

pus meum quod pro vobis tradetur in rcmissionem

per Filium, quem judicem genuit, sic etiam dicitur
peccatomm. Sicut enim ignis liquefacit ceram, et si-
operari per Filium, quem constatopificem genuisse. cut llamma comburil stipulam, sii' minora peccata
Qui cuM siT SPLENDOB GLORLE. Ipsc csl cnim splen- per participationeni corporis et sanguinis Christi...
 :

XVIII.
Lectio Epistolae I beati Petri apostoli (v, 6) Charissimi, humiliamini sub potenti
: manu Dei,
ut vos [Cod., 7ios] extoilat in tempore visitationis, etc.

COMMENTUM LUCULENTII.
Huniiliatioenimultimaintelligitur;namunusquis- j^Diabolus enim adversarius atque liostis est generis

que se humUiare debet jejunando, orando, obedien- humani, qui ab initio mundi semper sanctos perse-

do, patienter adversa tolerando, propter illud quod qui non destitit, atque caulas fidelium dispergere
scriptum est : Oinnis qui se exaltat humiliahituv , et Leo namque dicitur diabolus, non propter
nititur.

fjui se humitiat exaltabitur. Ilumiliari nos pra^cipit fortitudinem, sed propter sfevitiam; quia non solum
apostolus Petrus dicens : Hu.miliamini sdb potenti occulte insidiatur, verum etiam aperte scevit. Occulte

MANr Dei. Humilitasenim multiformis est gratia. Hu- insidiatur, quia nonnunquam per nefarias cogita-

niiles non oportet esse propter illud quod Dominus tiones suadet aliquem, per gastiimargiam, per ebrie-

ait : Discite a me quia mitis, sim, et humilis corde. tatem, per avaritiam, supplantat iracundia, vel lusu-
Et alibi : Super quem requiescam, nisi super humilem, ria inquinat : aliquem vero ut leo sa!vit, aperte

H quietum, et trementem sermones meos? Sub potcnti persequitur hominem, sicut hic dicit Petrus aposto-
manu Dci. Manus enim Dei aliquoties intelligitur Fi- lus : Adversarius vester diabnlus tanquam leo rugiens,

lius, aliquoties protectio divina; Filius intelligitur rircuit quxrens quem devoret. Diabolus enim circiiit

inanus, ut est illud propheticura : Emitte manum unumquemque nostrum, prospiciens sibi aditum per
tuam de alto. Protectio divina, ut estillud : Facta est quem irrumpere possit, atque decipere, in qua parte
super me manus Domini. Sed in hoc loco protectio divi- B ad peccandum vi Jet esse procliviorem in ea amplius
na intelligitur, teste psalmista : Protexisti me, Deus, a inardescit. Scilicet aut per dexteram ; tentans emm
conventu malignantiiim . Subcujusmanu noshumiliari hominem iu majora vitia, si decipere non pra;valet,

debemus, scilicet sub divinaprotectione,ut uos exal- minora infert, et de bono quod videt superbiam
tare dignetur in die visitationis. Ei m tempore visi- per dexteram partem ingrediatur. Quia,
ingerit, ut sic

TATioxis ; hoc est in die judicii quando oraneshumi- ut dixi ab initio, es quo primus homo justus Abel a

les exaltari merebuntur, et superbi humiliari, sicut Can fi-atre suo per invidiam est interemptus, usque
jam superius dictum est : Omnis qui se exaltat humi- ad ultimum sanctum, qui in finem nasciturus est,

liabitur, et qui se humiliat cxaltahitur. Et omnes re- diabolus persequi non cessat. Cui resistite fortes

probi una cum capite suo projicientur in infcrnuni. IX FiDE. Iraitamini ergo Christum, qui diabolum ten-

OmNEM SOLLICITIDINEM VESTRAM PnOJICIEXTES IX EUM, tatorem in deserto vicit. Et nota, quia cum dicit re-

QUONiAM ipsi cuBA EST DE voBis. Simile cst illud quod sistite, addidit in fide, quia uulla virtus sic poterit

ait Psalmista : Jacta cogitatum tuum in Domino. Et diabolum prostrare quomodo fides perfecta, de qua
Dominus in Evangelio : Nolite solliciti esse dicentes : Dorainus : Si haberetis fidem ut granum sinapis di-

Quid manducahimus,aiit quid bibemus? scit enim Pater /-, ceretis huic monti, transire, phcdiret vohis.

vester quid vobis opus est. Ideo omnem soUicitudinem _

ScIENIES EAMDEM PASSIONEM EI QU.E IN MUXUO EST,
nostram in eum projicere debemus, a quo omne bo- vestr.e fratebnit.\tis fieri. Eamdem passionem
num largiri eredimus. Etquidquid perfectum, quid- dicil iu mundo, scihcet quam universa patitur Eccle-
quid bonuni est quod agit homo, ab ipso accipit, sia. Nullus enira fidelis in mundo est, qni bravium
Jacobo qui dicit Omne datum optimum ct omnc
teste : vita? reternffi percipere cupiat, ut sine passiune ad
donum perfectum desursum est. Et alibi scriptum : jiurtum pervenire possit, juxta quod scriptum est
Quis spci'avit in Domiiio et confusus est ? Multx tribulationcs justorum, et de his omnibus lihera-

SoDiui ESTOTE. Sobrietas enim non solum corporis, vit eos. Et ideo, si fuerinius socii passionis, simul et

sed et animae inlelligenda est. Sicut euim sobrius rcsurrectionis erimus. Et alibi : Non coronabitur,nisi

debet esse homo exterior, parcus videlicet a cibo et qui legitime certavcrit. Et Paulus apostolus : Foris

potu, propter illud quod Dominus dicit : Attendite pugnie, intus timores. Attaraen non sunt condignx

ne graventur corda vestra in crapula et ebrietate ; ita passiones hujus tcmporis ad futuram gloriam, qux re-

iiomo interior in vigiliis, jcjuniis, et orationibus, et velabitur innohis. Deus autem omnis gr.vti.e, qui vo-

ca'teris bonis operibus. Et mrilate juste. Vigilare CAVII NOS JN vEIERNAM SCiM r,R.ATlAM IN CHRISTO JeSU
nos oportet propter illud qiiod scriptum est : Et vi- J) modicum passos. Vocavit enim nos Dens in ieternam
gil^ite justc, et nolife peccare. Et Dominus iu Evan- suam gloi-iam primo de tenebris in admirabile lumen
_. lio : Vigilate nc flat faga vestra hicme, vel sabbato. suum, quia quos prsescivit et prseclcstinavit conformes

Lt ilerum : Hoc autem scitote cpda si sciret paterfa- fieri imaginis filii sui, ut sit ipse primogenitus in mul-

iiiilias qua hora fur veniret, vigilaret utique. Sed hoc tis fratribns. Tamen prsesentis temjioris gloria nou
in loco prupter quid nos oportet vigilare, inseqiienter est ajterna, quia nonnunquam doficit, de qua dic.it
ostenditur, quia advehsarius vester diabolus ian- Joannes : Filioli, nunc fdii Dei sumiis, et nondum
QUAM LEO RUGIEXS CIRCUII QU.EREXS QUEM HLVjRET. apparet quid erimus. !lla t?l aHerna, qu» permanet
859 JOANIVES, BICLARENSIS ABBAS. 860
cuni Deo, in qua ibiint sancti de virtute in virfutem.
^ suntadcomparationem futurabeatitudinis. Sic enim
Et hoc/n ChristoJesu, quiaper Filiuni sumus rcdem- ait Dominus Nolite timere : eos qui occidunt corpus,
etper ipsum remunerati. Deus Pater pcrFilium
pLi, animum autem non possunt occtdere. Ipse perficiet,
suum nos redemit, per quem et vocavit, quem pro scilicet Deus, qui vocavil nos in oeternam suam glo-
redemptione generis humani incarnari [Cod., inco- riam, perficiet corpore, confiumabit animo, solid.i-
ronari] constituit. Modinim passos. Benc dieit, mo- bit spiritu : pornciel in pcrseverantia boni operis,
(liciimpassos, quia passionos luijus temporis modicre confirmabit prromio, solidabit bravio vit» teternae.

EODEM TEMPORE.

JOANNES,
ARELATENSIS EPISGOPUS.
JO.\NiNIS, ARELATENS13 EPISCOPI,

EPISTOLA AD VIRGINES MONASTERII SANCT.E MARI^.

Sanctis ac venerandis in Christo sororibus, ipsis
g itaque, postulantes sanctam cbaritatem vestram, ut
quibus sanctfe memoriiu pra?decessor noster Aurc- in ipsis temporibus, quibus jejunandi et reficiendi
lianus episcopuB monasterium sancta3 Marice intra vobis statuta prfecepta sunt, nuUa sit vobis cum vi-

murosArelatensisurbisconstituit, praicepta vivendi ris aut mulieribus religiosis aut laicis, quamvis qui-
sancivit, Joannes, gratia Domini ac Doi nostri Jesu buslibet propinquis aut extraneis, potandi licentia.
Christi, episcopus. Sed ot tantum ipsis, quibus prajfati sumus, pro
Cum plenissime seriesrogiila; vobisconstitutffl vi- charitatis officio, sicut concedat vestram sanctita-
ctus et vestitus qualitateni et quantitalem vestra; tem, pociolos ofTerre pr;ecipinius. Vos tamen in
sanctitatiscontineat, nihilque indignum inea, quod eorum prcesonliain omnibus abstinete ; ne si licen-
ad emendationcm formulse ejus perlineat, invenia- tius cum eis indulta occasione potata; fueritis, in
tur; tamen pro charitate et cura ejusdem, quam resoUitione polandi aut cor vestrum contraria cogi-
Dominus Ecclesia: sua> commendavit, admonemus, tatio subripiat, aut jocus indecens per oculos et
ntcumquantapossumiis industria vigilemus, ne ali- • aures, etverba aut cachinnos prorumpat. Sed sicut
quaiu occasionem uiitiquo hosti subripiendi san- dixinius, ab hujusmodi licentia in omnibus absti-
ctum gregem relinqaamus ; nobisque futiiro jii- nentes, et per gradus singulos regulae constitutiB
dicio censura pro torporis negligentia justissiino C ainbulantos, vita; prcpsentis cursum feliciter gradia-
inferatur ; aliqua vestrai sanctitati addicimus ,
mini ; et vitffi wternre mansiones permissione Domi-
per qua^, iit nobis videtur , liberis gressibus ni iiostri Jesu Christi ingredi festinetis. Quod ipse
,

nullisque pricpedientibus occasionibus intor priestare dignetnr, qui cum Patrc et Spiritu sancto
[forte iter ] coelestis Jeriisaleni , Chrislo Do- unus Deus permanet a sseculis, per ssecula, in ssecu-
mino prajviante, incedere valeatis. Prtecipimus la sajculorum.

EODE.M TEMrORE.

JOANNES,
BiaLARENSIS ABBAS.
(Galland. liibUoUi. t. XI1.)

NOTITIA.
I. Joannes, Gothis oriundus, Scalabi in Lusitaniaj nopolim perrexit, ibique Greeca et Latina eruditione
provincia ortum duxit. De eo hajc Isidorus Hispa- nutritus, post decem et septem annos in Hispania
lensis (a) : « Hir ciim rssot adolescens, Constanti- reversus est eodem tempore quo. incitanteregeLeii-

failsid. Hisp., lib de \ir. illustr., cap. :il.

861 NOTITIA. 8C2

vigOdo, Ariana fervehat insania. Hunc supra dictus * nici editiones : altera Francisci Schotti (j), altera
rex cum ad nefandfe boeresis credulitatem compel- doctissimi cardinalis de Aguirre (ftj.Ad nostramve-
leret, et hic omnino rcsisteret, exsilio trusus et Bar- ro quod attinet, Scaligerianam potissimum sjcuti
rinonem relegatus, per decem annos multas insi- sumus; quam enim Basnagius cx Canisio evulgavit
dias et persecutiones ab Arianis perpessus est. Qui [1), haud paucis mendis obsitam quin et alicubi hiul-

()Ostea condidit monasterium, quod nunc Biclaro cam animadvertirrius : quod et coutigit in Victore
dicitur. » Hsec ille. Hinc noster auctor Joannes ab- Tununensi, ut pluribus superius docuimus.
bas Biclarensis vocari consuevit. De hoc autem cce- III. Operte porro pretium nos facluros ducimus,
nobio Biclaro (Vallis clarfe) appellato, plerique post si notis quas Chronico auctoris nostri subjecimus,
.Mariana M, constructum ad Pyrensei montis radi- unametalteram hic adjiciamus, post operis impres-
cesperhibent. Qua de re consulendus oraninoMabil- sionem nobis obiter observatas. Et primun quidem
lonius (6). Deinceps vero a Recaredo rege christia- ad annum 7 Justini junioris, hfec abbas (m) Leovi-
nissimo ab exsilio revocatus, ad ecclesiam Gerun- gildus Sabariam in{jressus, Sabos vastat, et provin-
densem regendam fuit evectus anno 592, ut arguit ciam ipsam in suam redigit ditionem. Ad quem locum
Nicolaus Antonius (c). Porro concilio Barcinononsi dubitat Wesselingius (h), sitne abbatis Safcano at-
subseripsisse anno 399 compcritur {dj ac demum B que in Isidori Chron. Goth., a^ra 608, Sibaria, ea.-

Svinthila» regis »late, id est, post annum 621, quo dem atque Sibaria in Itinerario Antonini Augusti.
illeregnare coepit, Sisebuto el Recaredo ejus filio « Videntur enim, inquit, provinciam fuisse indi-
morte sublatis, ipsum ad coelos migrasse, ecclesise- care, quanquam et ea ab urbe cognomen ducere
que Gerundensis regimen Nonito reliquisse, litteris potuerit. Ut ut est, nihil opus erit ad episcopi Siba-
commendavit laudatus Mariana (e). Paulo aliter Ni- rionsis Januarii qui llliberitana; synodo interfuit, se-
colaus Antonius, ex quo eum vitam produsisse us- dem constituendam nugis Higuerrse ex Luitprandi
que ad annum 620 edocemur {f). Adversariis, num. 226, a quibus, quod obiter moneo
II. Scripsit Chronicon ab anno o66 quo Viitor non bene sLbi cavit ampl. Cuperus ad Lactantium
Tiinunensis desiit, usque ad annuni 390, id est, ab de Mortib. persecut. caput 16. » H;ec ille. Alter prse-
anno 1 Justini junioris ad annum 8 Mauritii impe- torea locus exstat ad annum 9 Justini, qui sic se ha-
ratoris etRecaredi regis 4. Adisis Pagium (g). Unde bet (o) : Aramundarus Saracenorum rex Constantino-
Vossius corrigendus, qui Mauritii annum 8 et Reca- polim venit et cum stemate suo, etc. L'bi Cotele-

redi t statuit Christi aniuiin 39 1. Porro ex purpurato rius !p).

patre do .\guirre intelligimus (h), exstare apud se ,
« Reponi potest, inquit, schemate, seu potius stem-
additionem inceiii auctpris ad istud Chronicon, '
mate ; (r/Tjjia enim, schema, habitus, passim hoc
complectentem gesta ab anno Christi 601 usque ad sensu occurrunt : » <rzifi.\i.a vero, stemma, id est, coro-
annum 742 quam se in lucnm editurum pollicetur. na, sertum. Tertius donique locus habetur ad an-
Ha?c Pagius (ij. Ejusmodi vero nostri pr»sulis Gerun- num 3 -Mauritii, ubi sic [q) : Castrum vero quod Ho-
densis Chronicon, descriptum ab Andrea Schotto ex dierno vocatur. Hic autem pro Hodierno legendum
Codice bibliothecaj Toletanie, primus publici juris fe- Vgernum ex Gregorio Turonensi liquet, qui memo-
cit Ingolstadiianno 1600, cum VictoreTununensi, le- rat Ugernum Arelatense castrum (»•). Ad quee verba
gatione Luifprandi ad Nicephorum Phocain etsyno- videas adnotata Ruinartio. De celebris hujus castri
do Bavarica Henricus Canisius quod postea Scaliger ; nomine plura item observat Pagius (s) post Adria-
emendatius excudendum curavit Amstel. anno 1606 num Valesium (t), et postPagium Wesselingius mo-
in Thosauro Tcmporum cum Eusebio aliisque Chro- do laudatus (u).

nographis. Aliio durc prfeterea exstant hujusce Chro-

(a) Marian., de Reb. Hisp., lib. v, cap. 13. tom. I, (jl Fr. Schott., Hispan. illustr. tom. IV, p. 133.
p. 188, cdit. Hag. Comit. 1733. lA) De Aguirr., Concil. Hispan. tom. II, p. 421.
^b) MabiJl., Annal. Bencd., lib, iii, § 33, tom. I, D (?) Basnag. , Thes. Monum. eccl. tom. I, pag.
p. 66. 337.
(c) Nic. Ant., liibl.vet. Hisp., lib. iv, cap. 3, tom. m) Biclar., Chron., infra. iCol. 864.)
I,pagg. 227 seq. n) Wessel., Vet. Roman. Itiner., pag. 433.
(d) Concil. tom. VI, p. 1340, c, edit. 1 Ven.- (o) Biclar., Chron., infra. iCol. 863.)
Labb. Coteler., Eccl. Gr. Monura. tom. I, p. 806, e.
(p)
(e) Mabill., loc. cit.
(q) Biclar., Chron., infra. (Col. 867.)
(/) Nic. Ant., loc. cit. (;) Greg. Turon., Hist. Franc. lib. \iii, cap. 30.
(j) Pagi., ad ann. 389, § 7 ; et 391, S 3 : et 393, \s} Pagi., ad ann. 584,
S*-
§
§3. /) Adr. Vales., Notit. Galliar., verbo Ugernum.
(h) De Aguirr., Notit. concilior. Hispan., pag. 93. u) Wessel., loc. cit., pag. 333.
(i) Pagi., ad ann. 389, § 7.
 ; ,

JOAiVNIS, ABBATIS BICLABENSIS

CHRONIGON,
CONTINUANS T)BI VICTOR DESINIT.

Post Eusebium, Ccesariensis Ecclesise episcopum, \ Anno IV Justini imperatoris qui est Leovigildi
Hieronymum toto orbe notum presbyterum, nec regis secundnsannus, Theoctistus magister militura
non et Prosperum, virum religiosum, atque Viclorem provincia; Africana^ a Mauris bello supcratus in-
Tununensis Ecelesiae Africance episcopum, qui hi- teriit.

storiam omnium pene gentium summa brevitate et Leovigildus rex locaBastaniee etMalacilananirbis,
diligentia contexere visi sunt, et usque ad noslram repulsis militibus, vastat, et victor solio redit. Justi-
aetatera congeriem perduxerunt annorum, et qua> nus imperator per Tiberium escubitorum comitem
acta sunt in mundo ad agnitionem nostram trans- in Thracia bellum genti Barbarorum ingerit, et vic-
miserunt : nos ergo in adjutorio Domini nostri Jesu torTLlierius Constantinopolim redit. In provincia
Christi, quse temporibus nostris acta suut, ex parte Gallffici», Miro post Theodomirum Suevorum rex
quod oculata flde pervidimus, et ex parte quae ex cflicitur.

i"elatu fidolium didicimus, studuimus ad posteros Auno v Justini imperatoris qui est iii Leovigildi
notescenda brevi sl^io transmittere. regis annus, Justinus imperator Armeniam et Ibe-

Quinta decima ergo indictione, ut dictum est, Ju- riam, repulsi« Persis, Romanas provincias facit : et
stiniano mortuo, Juslinus junior nepos ejus Roma- bellum Persarum imperator per duces parcit fper-
norum efficitur imperalor. B agit]. Amabilis magister militi;e Africana^ a Mauris

Romanorum LIIl, regnat justinus junior annis oceiditur. Leovigildus rex Asinodam fortissiraam
XI. Qui Justinus anno prirao regni sui, ea quaj con- civitatem, proditione cujusdam Frainidanei nocte
tra synodum Chalcedonensem fuerantcommentata, occupat : etmilitibus interfectis, memoratam urbem
destruxit symbolumque sanctorum cl Patrum Cons- ad Gothorum revocatjura. Donatus abbas monas-
tantinopoli congregatorum, et in synodo Chalcedo- terii Pernitani mirabiUnra operator clarus habetur.
nensi laudabiliter receptum, in omni catholica Ec- Anno VI Justini imperatoris qui est Leovigildi re-
clesiaapopulo concinendum intromisit, prius quam gis IV annus, Gepidarum regnum flnem accepit,
Dominica dicatur oratio. qui a Langobardis prailio superati, Cunicmundus
Arraenorum gens et Iberorum, qui a pra?dica- rcxcampo occubuit et thesauri ejus per Trasari-
;

tione apostolorum Christi susceperunt tidem, dum cum Arrianse sectaj episcopum, et Reptilanem Cu-
a Cosdra Persarum imperatore ad culturam idolo- nicmundi nepotem Justino imperatore Constantino-
rum compellerentnr, renuentes tam impiam jussio- polim ad integrum perducti sunt. Leovigildus rex
nem, Romanis se cum provinciis suis tradiderunt Cordubam civitalera diu Gothis rebellem uoete oc-
quse res inler Romanos el Persas pacis foedera cupat, et ceesis hostibus propriam facit ; multasque
rupit. '-' urbes et castella , interfecta rusticorum multitu-
Anno II memorali pvincipis, in regia ui'be .lithe- dine, in Gothorum dominium revocat. Miro Suevo-
rius el Additus patricii, dum Justino mortem vellent rum rex bellum contra Aragones movet. Domnus
veneno potius quam ferro per medicos inferre, de- Helenensis Ecclesise episcopus clarus habetur.
tecti, capitali sententiapunirijussi, prioraferis de- Anno VII Justini imperatoris qui est Leovigildi v
voratus, sccundus incendiis concrematus intcriit. annus, Alboinus Langobardorum rex factione con-
Jnstinus filius Germani patricii, consobrinus Justini jngis suce a suis nocte interficitur. Thesauri vero
imperatoris, factione Sophice Augustse in Alexan- ejus cum ipsa rcgina in reipublicffi Romana; di-

dria occiditur. His tcmporibus Athanaildus rex Go- tionem obveniunt, et Langobardi sine rege et
thorum in Hispania vilie finem suscepit, et Luiba pro thesauro remansere. His diebus Luiba rex vitae
eo in regnum provchitur. finem accepit, et Hispania omnis in regno et po-
Anno III Justinis imperatoris Garamantes per le- lestate Lcovigildi regis Galliaque Narbonensis con-
gatos, paci R. P. ct fidei Christianae sociari deside- ruriit. Justinus imperator gravi infirmitate concuti-
rantes poscunt : qui statim utrumque impetranL tur : qua; infirmitas ab aliis quidem cerebri
Theodorus prajfectus .\frica> a Mauris interfectus est. rv motio, ab aliis da^monum vexatio putabatur. In
Maurilarum gens his teraporibus fidem recipit. Hu- regia urbe mortalitas inguinalis plag!E exar-
jus imperii anno iu Leovigildus germanus Luibani descit, in qua multa niillia homimim vidimus
regis, superstite fratre, iu regnum citerioris Hispa- defecisso. Leovigildus rex Sabariam ingressus Sa-
nia? constituitur ; Gosuintham relictam Athanaildi bos vastat, el provinciam ipsam in suara redigit
in conjugium accipit ; et provinciam Gothorum quai ditionem : duosque filios suos ex amissa conjuge.
jam pro rebellione diversorum fuerat diminuta, mi- Ermenegildum et Recaredum, consortes regni fa-
rabiliter ad pristinos revocat terminos. cit. Legati gentis Macm-itarum Constantinopolim ve-
 :

863 JO.iNNIS, ABBATIS BICLARENSIS, CHRONICON. 866

niunt dentes elephanlinos et camelopardalim Jii- i Romanae Ecclesiee Pelagius junior ordinatur episco-
:

stino principi munera afferenles sibi cum Romanis pus. Preeest annis si.
amicitias conciliant. Post Joannem Romanse Eccle- Anno XI regni sui Justinus diem clausit estre-
sise. Benedictus ordinatur episcopus. Prwfuit annis mum, el TLberius singulare obtinuit imperium.
IV. Mausona Emeritensis Ecclesiee episcopus in no- Romanorum LIV, Tibehius regnat annis vi.
stro dogmata clarus habetur. Anno ergo primo imperii Tiberii, qui est Leovi-
Anno VIII Justini, qui el Leovigildi vi annus, gildi annus ix, Abares Thracias vastant, et regiam
Persffi cum Romanis pacis foedera rumpunt; et con- urbem a muro longe obsident. Leovigildus rex
gressione facta Daras civitatem fortissimam bello Orospedam ingreditur, et civilates atque castella
superant, et csesa multitudine Romanorum memo- ejusdcm provincia; occupat, et suam provinciam
ratam urbein ingressi depopulati sunt. facit ; el non multo post inibi Rustici rebellantes a
His diebus Leovigildus rex Cantabriam ingressus Gothis opprimuntur; et post ha?c integra a Gothis
provinciae pervasores interricit ; Amaya occupat possidetur Orospeda.
opes eorum pervadit, et provinciam in suam revo- Anno II Tiberii imperatoris qui est Leovigildi an-
cat ditionem. nus s, Gennadius magister militum in Africa Maui-os

Justinus imperator Tiberium quem superius ex- B vastat Gasmulem fortissimum regem qui jam tres
;

cubitorum comitem diximus, Cwsarem facit, et non duces superius nominatos Romani exercitus interfe-
multo post imperiali fastigio provehit el reipublicse cerat, beUo superat, et ipsum regem gladio inteiTi-

principem designat. Hujus Tiberii Cffisaris die pri- cit. Tiberius Mauricium excubitorum comitem ma-

ma in regia m-be inguinalis plaga sedata est. gistrum militiae orientis inslituit, et ad repugnan-
Anno IX Justini imperatoris, qui est Leovigildi dum Persis direxit. Romani contra Langobardos in

regis vii annus, CosdroesPersarum imperator cum Italia lacrj-mabile bellum gerunt.
nimia mullitudine esercitus ad vastandos Romauo- Leovigildus rex, extinctis undique tyi'annis et per-
rum terminos promovet cui Justinianus dux Ro-
: vasoribus Hispaniae superatis, sortitus requem pro-
man.T militise etmagistermilitum orientisa Tiberio pria cuni plebe resedit, et civitatem in Celtiberia
destinatus bellum parat ; et in campis qui inter ex nomine fllii condidit, quje Recopolis nuncupatiu",
Daras et Nezinios [Nezivios] ponuntur, forti pugna quam miro opere et mrenibus et suburbanis ador-
congressus, habens secum gentes fortissimas qufe nans privilegia populo uovse urbis inslituit. Joannes
barbaro sermoneHermam nuncupantur,memoratum presbyter Ecclesiifi Emeritensis clarus habetur.
imperatorem bello superat. Quo cum suo exercitu _ Anno iii Tiberii imperatoris qui est Leovigildi xi
in fugam vei'so, castra ejus pervadit; et provincise annus, Abares a finibus Thracia? pelluntur, etpartes
Persidee fines victor Justinianus vastat, exuviasque Graeciee atque Pannonise occupanf. Leovigildus rex
eorum pro triumpho Constantinopolim dirigit, x\t\ Hermenegildo fllio suo filiam Sisberti regis Franco-
elephantos inter CEetera, qui magnum spectaculum rum in matrimonium tradit, et provincia; partem ad
Romanis in urbe regia eshibuerunt. Pra-dam vero regnandum Iribuit. Leovigildo ergo quieta pace
de nianubiis Romanorum... Persarum multitudo ob regnante adversariorum domestica rixa conturbat.
nimiam vilitatem nuramo publico venundata sunt. Nameodem annofilius ejus Hermenegildus factione
LeovigUdus rex Aregenses montibus [Ai'cegonenses Gosuinthee reginse tyrannidem assumens, in Hispali
montes] ingredilm". Aspidium loci seniorem cum civitate rebcllione facta recluditur, et alias civitates

uxore et flliis captivos ducit, opesque ejus ac loca atque casteUa secum contra patrem rebellarefacit.
insuam redigit potestatem. Aramundarus Sarace- Qu£e causa in provincia Hispanife tam Gothis, quam
norum rex Constantinopolim venit, et cum stemate Romanis majoris exitii, quam adversariorum infe-
suo cl donis Barbarise Tiberio principi ocurrit. Qui statio fuit. Novellus Complutensis episcopus clarus
a Tiberio benigne esceptus et donis opimis exorna- habetur.
tus ad patriam abire permissus est.
J)
Anno IV Tiberii, qui est Leovigildi xn annus,
Anno X Justiniimperatorisqui estLeovigildiregis Mauricius magister militum orientis contra Persaa
viii annus, Bandarius gener Justini principis a Lan- bellum movet, el repulsa Persarum multitudine in
gobardis pra?lio vincitur, et non multo post vitfe oriente hiemavit. Leovigildus rex in urbem Toleta-
finem accipit. Romanus fllius Anagasti patricii ma- nani synoduin episcoporum scctae Arianse congre-
gister militise, gentis Suevorumregem vivumcepit: gat, etantiquam hseresim noveUo errore emendat,
quem cum suo thesauro, uxore et flliis Constantino- dicens de Romana religione ad nostram catholicam
polim adducit, et provinciam eorum in Romanorum fidem venientes non debere baptizari, sed tantum-
dominium redigit. Leovigildus rex in Gallsecia Sue- modo per manus impositionem et communionis
vorura flnes conturbat, et a rege Mirone per legatos prspceptionem pollui [perceptionem ablui], et glo-
rogatus pacem eis pro parvo tempore tribuit. Scla- riam Patri perFiliumin Spiritu sancto dare [Dari].
viniin Thracia multas urbesRomanorum pervadunt Per lianc ergo seductionem plurimi nostrorumcupi-
quas depopulatas vacuas reliquere. Abares littora dilate potius impulsi in Arianuni dogma declinant.
maris captiose obsident, et navibus littora Thraciae Anno V Tiberii, qui est Leovigildi xiii annus,
navigantibus satis infesti sunt. Post Benedictum Langobardi in Italia regem sibi ex suo genere eli-
867 JOANNIS. ABBATIS BICLARIENSIS, CHRONICON 868
gunt vocabulo Autaiich, cujus tempore et mililes i trem patriamque redil. Andeca vero regno privalus
Romani omnino sunt caesi, et terminos Italiae Lan- tondetur, et bonore presbyterii post regnum bono-
gobardi sibi occupant. Sclavinorum gens lllyricum ratur. Non dubium quod in Eiborico regis fiho rege
el Thracias vastant. suo fecerat patitur, et exsilio Pacensi urbe relega-
Leovigildus rex partem Vasconiaj occupat, el ci- tur. Malaricus in GallfBcia t^Tannidem assumens,
vitalem quse Victoriacum nuncupatur, condidit. quasi regnare vult : qui slatim a ducibus Leovigildi
Tiberius imperator magistro militum orientis filiam oppressus comprehenditur, ct Leovigildo vinctus
suam in conjugium tradit. prajsentatur. Leander Hispalensis Ecclesioe episco-
Anno VI Tiberii qui est Leovigildi xiv annus, Ti- pus chirus habetur.
berius vitse terminum dedit, et Mauricius pro eo Anno IV Mauricii imperatoris, qui est Leovigildi
Romanorum imperator efficilur. regis xviii annus, AntbaneLangobardorumrex cum
Romanorum .\V [Ley. LV]. Malricids regnat an- Romanis congressione facta superat, et Ccesa mul-
nos XX. Leovigildus rex exercitum ad expugnandum liludine militum Romanorum Italice fines occupat.

tyrannum fihum coUigit. Hoc anno Leovigildusrexdiem clausit extremuni,

Anno ergo primo Mauricii imperatoris, qui esl et filius ejus Recaredus cum tranquillitate regui
Leovigildi regisxvannus, Leovigildus rex civitatem B ejus sumit sceptra.
Hispalensem congregato exercilu obsidet, et rebel- Anno v Mauricii imperatorisRomanorum, qui est

lem fllium gravi obsidione concludit : in cujus so- Recaredi regis primus feliciter annus, Mauricius
lalio Miro Suevorum rex ad expugnandam Hispalim Tbeodosium filium suum ex filia Tiberii imperatoris
devenit, ibique diem extremum cui Eburi-
clausit ; natum Coesarem facit. Pelagio juniore moiiuo, Ro-
cius filius inprovinciaGallcEciae in regnum succedit. manfe Ecclesiae Gregorius in episcopatum succedit.
Interea Leovigildus rex supra dictam civitatera, Praeestannis xv. Romani perFrancorumadjutorium
nunc farae, nunc ferro, nunc Bsetis conclusione Langobardos vastant, et provinciae Italiae partem in
omnino conturbat. suam rediguntpotestatem. Sisbertus interfectorHer-
Anno II Mauricii imperatoris, qui est Leovigildi menegildi morle turpissima perimitur. Recaredus
XVI annus, Leovigildus muros Italicae antiquae eivi- primo regni sui anno, mense x, natboHcus, Deo ju-
tatis restaurat, qua; res maximum impedimenlum vante, efficitur, et sacerdotes sectae Arianae sapienti
Hispalensi populo exhibuit. His diebus Andeca in colloquio aggressus ratione potius quam imperio
Galloecia Suevorum regnum cumtyrannideassumit, converti ad catholicam fidem facit, gentemque om-
et Sifeguntiam relictam Mironis regis in conjugium , nium Gotborum et Suevorum ad unitatem et pacem
accepit : Eboricum regno privat, et monasterii mo- '
revocat Christianae Ecclesiae. Sectae Arianae, gratia
nachum facit. Leovigildus rex filio Hermenegildo ad divina, indogmate veniunt Cbristiano.
rempublicam commigrante, Hispalim pugnando iu- Desiderius Francorum rex dux Gothis satis infe-

greditur : civitates et castella quas filius occupave- «tus a ducihus Recaredi regis superatur; et, caesa

rat, cepit, et non multo post memoratum filium in Francorum multitudine, in campo moritur.
Cordubensi urbe comprebendit, ct regno privatum Recaredus rex aliena a praedecessoribus direpta

in exsilium Valentiam mittit. et fisco sociata placabiliter restituit. Ecclesiarum et

Mauricius imperator contra Langobardos Fran- monasteriorum conditor et ditator efflcitur.

cos per conductelam movet, quse res utrique genti Anno VI Mauricii, qui est Recaredi ii annus, qui-
non parva conluUt damna. dam ex Arianis Sunna episcopus, et Seggo cum
Eutropius abbas nionasterii Servitani discipulus quibusdam tyrannidem assumere cupientes, dete-
sancti Donati clarus babetur. guntur. Convicti, Sunna exsilio truditur, et Seggo
Anno III Mauricii, qui est Leovigildi xvii annus, manibus amputatis Gallaeciam exsulans mittitur.
Mauricius per duces beHum infert. Leovigildus rex Mauricius Theodosium filium quem supra Caesarem
Andecanim regem comprehensum
Gallaecias vastat. diximus, Romanorum imperatorem facit.
J)
regno privat. Suevorum gentem, tbesaurum et pa- Anno VII Mauricii, qui est Recaredi regis iii an-
triam suam inpotestatem redigit, et Gothorum pro- nus, Uldila episcopus cum Gosuintba regina insidian-
vinciam facit. Hermenegildus in urbe Tarraconensi tesRecaredo manifestantur ; et fldei catholicae com-
a Sisberto interflcitur. munionem quam sub specieChristiana quasisumen-
Franci Gailiam Narbonensem occupare cupientes tes projiciunt, publicantur. Quod makimin cognitio
cum exercitu ingressi : in quorum congressionem nemhominum deductum, condemna-
Uldila exsilio
Leovigildus Recaredum filium obviam mittens, et tur ; Gosuintba vero catbolicis semper infesta vitae

Francorum est ab eo exercitus repulsus, et provin- tunc terminum dedit. Francorum exercitusa Gonte-
cia Gallaeciae [Galliae] ab eorum infestalione est flbe- rano rege transmissns, Bosoneduce,in GalliamNar-
rata. Castra veroduo cum nimia hominum multitu- bonensem obveniunt, et juxta Carcassonensem ur-

dine, unum pace, alterum bello occupat. Castrum bem castra metati sunt. Cui Claudius Lusitaniae dux
vero quod Hodierno vocatur, tutissimum valde in a Recaredo rege directus obviam inihi occurrit :

ripa Rhodani tluminis ponitur quod Recaderus rex ; cum quo congressione facta, Franci in fugam ver-
fortissimapugnaaggressusobtinuit, et victoradpa- tuntur, et direpta castra Francorum, et exercitus a
 809 SANCTUS LEAMDER HISPAL. EPISCOPUS. — NOTITL\. 870
Gothis caedilur. In hoc ergo certamine gratia divina, \ ges ita radicitus amputala est , insistente prineipe
et fides catholica quam Recaredus i'es in Gothis fi- memorato Recaredo rege, ut ulterius non pullulet,
deliter adeptus est, esse noscitur operata : quoniam catholica ubique pace data Ecclesiis. Hac ergo ne-
non est difticile Deo nostro, si in paucis [Si paucisj fanda hteresis, secundun quod scriptum est, Dc
una in multis (Una multis] detur victoria. Nam domo Domini ab Alexandria, etc, dete-
exiet tentatio
Claudiiis dux cum ccc viris lx millia ferme Franco- gente sancto Alexandro ejusdem urbis ei)iscopo, per
rum noscitur infugasse, et maximam eorum partem Arium presbyteruni inolevit : qui in Nicaena synodo
gladio trucidasse. Non immerito Deus laudatur tem- cccxix episcoporum judicio , vigesimo imperii Con-
poribus nostris in hoc prffiUo esse operatus ,
qui si- stantini senioris anno synodaliter damnationem
militer ante multa temporum spatia per manum du- cum proprio errore suscepit. Qua; post haec non so-
cis Gedeonis mccc° viris multa millia Madianitarum lum Orientis el Occidentis partem maculavit, sed
Dei populo infestantium noscitur exstinxisse. et Meridianani et Septemtrionis plagam, et ipsas in-
Anno viii Mamucii imperatoris ,
qui est Recaredi sulas sua perfidia irretivit. A vigesimo ergo Con-
IV annus, sancta synodus opiscoporum totius Hispa- stantini principis auno, quo tempore hseresis Ariana
nia>, Gallise et Gallffciffi in urbe Toletana, prfecepto initium sumpsit, usque in octavum annum Mauricii
principis Recaredi congregatur episcoporum nu- B principis Romanorum, qui est Recaredi quartus
mero lxii, in qua synodo intererat memoratus Chri- regni annus, anni sunt cclxvi, quibus Ecclesia ca-
stianissimus Recaredus, ordinem conversionis suae tholica hujus heeresis infestatione laboravit. Sed fa-
et omnium sacerdotum , vel gentis Gothicae confes- vente Deo quoniam fundata est super petram.
vicit,

sionem tomo scriptam manu sua episcopis porri- In his ergo temporibus quibus omnipotens Deus,
gens, et omnia qua^ ad profnssionem fldei orthodoxse prostrato veternosae ha;resis veneno, pacem suae
pertinent, innotescens; cujustomi ordinem decrevit restituit Ecclesiae, imperator Persarum Christi su-
sancta episcoporum synodus canonicis applicare mo- scepit fidem, et pacem cum Mauricio imperatore
numentis. Summa tamen synodalis negotii penes firmavit. Recaredo ergo orthodoxo quieta pace re-
sanctum Leandram Hispalensis Ecclesiie episcopum, gnante, domcstic£B insidiffi praetenduntur. Nam qui-
et beatissimum Eutropium monasteri Servitani ab- dani ex cubiculo ejus etiam provinciae dux, nomine
batem fiiit. Memoratus vero Recaredusrex, ut dixi- Argimundus adversus Recaredum regem tyrauni-
,

mus, sancto intererat concilio renovans temporibus dem assumere cupiens, ita ut, si posset, eum et
nostris antiquum principem Constantinum magnum reguo privaret et vita. Sed nefandi ejus consilii de-
sanctam synodum Nicajuam sua illustrasse praesen- ,
tecta machinatione, comprehensus, et iu vinculis
tia : nec non et Marcianum Cbristianissimum impe- '
ferreis redactus, habita discussione, socii ejus im-
ratorem , cujus iustantia Chalcedonensis sj-nodi de- piam machinationem confessi condigna sunt ultione
creta formata sunt. Siquidem et in Nicenaurbe hae- interfecli. Ipse autem Argiraundus qui regnum as-
resis Ariana etinitium sumpsit et damnationem me- suniere cupiebat, primum verberibus interrogatus ,

ruit, non amputatis. Chalcedone vero

radicibus deinde turpiter decalvatus, post hfec dextra ampu-
Nestorius et Eutychius uua cum Dioscoro ipsorum tata, exemplum omnibus in Toletaua urbe, Asino
patrono, et haresibus propriis condemnati sunt. In sedens pompizando dedit, et docuit famulos do-
hac vero sancta Toletana synodo Arii perfldia post minii ^ non esse superbos.
longas Catholicorum neces atque innocentium stra-

" Rescribe ccc. Vid. Jud. vii, 7. Locum istum i>

Ita Scaliger. At Canisius in edil. Basnag., Do-
praeteriere Scaliger et Canisius. mini. Qu» quidem baud paucis et lacunis laborat.

EODEM TE5IP0RE.

SANCTUS LEANDER,
HISPALENSIS EPISCOPUS.

NOTITIA.
rEx Cave.)

Leander, gente Hispanus ,

domu Carthaginensis, Isidori Hispalensis fraternatumajor, postdiuturnam
Severiani (cujus sororem Sanctiam iu uxorem duxit vitse monasticse professionem Hispalensis Ecclesise
Theodoricus Ostrogothorum rex) ac Turturaj filius, archiepiscopus factus est. Claruit anno ,o83, quo ab
 ;

871 DE SANCTO LEAiNDRO EPISCOPO IIISPAL. TESTIMOMA. 87-2

Hermenigildo principc, quem ob lidei catbolicae stii- a Toleti post finitam syiiodum babita, ConciL tom. V,
dium armata manu persecutus est Leuvigildus pator pag. 1018. Scripsit prceterea, ab Isidoro memorata,
Gotborum in Hispaniares, ad Tiberium imperatorem sed jam deperdita, Adversus bajreticorum dogmata
Constantinopolim legatus est, ut suppetias obtineretj libros u ; Arianorum opusculum
.\dversus instituta
quod quidem feliciter efiecit, magnanique ibi cum Epistolas multas ad Gregorium papam, de baptismo
Gregorio diacono Pelagii papte apocrisiario amici- unam, alterani ad fratrem demorfe non fimenda, ad
tiam Hispaniam reversus, anno 384, a Leu-
iniit. In caeteros quoque coepiscopos phirimas familiares
vigildo rege exsilio multaf us est qui tamen anno se-
: Epistolas. « In Ecclesiasticis denique offlciis, inquit
quenli jam morti vicinus facti poenifenfia ductus est Isidorus,non parvo elaboravit studio. » In tofo enim
et Reccaredum filium Leandri cura^ commendavit. Psallerio duplici editione orationes couscripsif. Iii

Leander tantum discipnlum uactus sedulo excoluit, quoque laudibus atque Psalmis multa dul-
sacrificii

et ab Ariana basresi primo eum, deinde illius ope Go- cisone composuit. Es hoc loco nonnulli non male
tborum magnates, ac tandem totam fere Gotbwum concludunt Leandrum nostrum Missse Mozarabicse
gentem ad catbolicani lidem convertit adeo ut Go- ; auctorem fuisse. InGotborum enim usum Liturgiam
thorum apostolus dici meruerit; habitaque, anno composuisse Leandrum credi par est, quae in Ecclesia
589, sj^nodo Toletana ni, cujus magna pars fuit, con- B deinceps Hispanica per plura saecula usurpata, Missa
versos a se Gothosin Ecclesioe sinumadmisit, ortbo- Mozarabum seu potius Mixtarabum appellari demum
doxamque fulem oninium subscriptione confirmari coepit; postquam Cbrisfiani Arabibus Hispaniam ab

fecit. Objit anno iiOj. Vir erat, teste Isidoro fratre initio seeculi viii incolentibus immixti Mozarabum

(Cap. 28), suavis eloquio, ingenius praestantissimus, nomen accepissent.Missamistam, a Leandro primum
vitanon minus quam doctrina clarissimus. Scripsit conciimatam, Isidorusfrater auxit. Procedente tem-
ad Floi-entiam sororem Regulam de insfitutione vir- pore variorum episcoporum additionibus mutata in
ginum et contemptu mundi quam primus edidit ;
Ecclesiis quibusdam civitatis ToIetauBe hodienum
Lucas Holstenius in Collectione Regularum Paris. , usurpatur *. Eam e Gothorum ruderibus suscitatam,

1663, part. ni, p. 89, exinde translatam in Biblio- novisque cbaracteribus vestitam edidit Fr. Ximenes
tbec. Patr. tom. XII, pag. 999. Exstat ejiisdem Iio- cardinalis Toleti 1304. Habetur efiam, sed non in-
milia in laudem Ecclesia' ob conversionem Gothorum tegra, in Bibliotbeca Patr., tom. X.\VII.

" Hanc dabimus iuter monumenta Utm'gia5 Mozarabicse quee operibus Isidori Hispalensis subjicere
destinamus. Edit.

SANCTI LEANDRI, HISPALENSIS EPISCOPI

REGULA,
SIVE

LIBER DE INSTITUTIOJNE VIRGINUM ET CONTEMPTU MUNDl,

AD FLORENTINAM SOROREM.
(Codex regularum LuciB Holstenii.)

DE SANCTO LEANDRO EJUSQUE REGULA VETERUM TESTIMONIA.

Martyrologium Rom. die 27 Febr., item Beda, (

monacho Hispalensis Ecclesiae provinciee Baeticeecon-
Usuardus , Ado et alii. stitutus episcopus : vir suavis eloquio, ingenio praa-
Hispali in Hispania natalis sancti Leandri ejusdem stantissimus ; vita quoque tantum atque doctrina
civitatis episcopi, cujus prsedicatione et industria
clarissimus, ut etiam fldeejusatque industria populi
Wisigotborum gens, adjuvante Reccaredo eorum gentis Gothorum ab Ariana insania ad Udem catbo-
rege, ab Ariaua impietate ad cafholicam fidem con- licam reverterentur. Hic namque in exsilii sui pere-
versa est. griuatione composuit duos adversus haereticorum
Idem Martyrolog. Rom. die 20 Junii. dogmata Ubros, eruditione sanctarum Scripturarum
Hispali in Hispania depositio sancta; Florentinee ditissimos, etc. Preeterea edidit unum ad Florenti-
virginis, sororis sanctorum Leandri et Isidori epis- nam sororem de Institutione virginum, et Con-
coporum. temptu mundi libellum, fitulorum distinctionibus
Isidorus Hispal. de Script. Ecdes. cap. 28. prwnotatum. Floruil sub Reccaredo, viro religioso
Leander genitus patre Severiano Carthaginensis ac principe glorioso, cujus etiam temporibus mira-
provincite Hiapanite, professione monachns, ef ex bUi obifu acfualis vita3 terminum clausif.
87:) SANCTI LEANDRl REGLLA. 874

S. Gi'egorius M. PP., Dial. lib. ui, cap. 31. \ tem corpore, prseseiilem mihi te semper intueor,
multorum, qui ab Hispaniariim parentibus
Sicut
quia vultus tui imagiuem iiifra cordis viscera im-

veniunt, relatione cognovimus, nuper Ermigildus

pressam porto.
rex, Livigildi regis Wisigothorum fllius, ab Ariana J'^«'»' '*• 'v, epist. 46, ad eumdem.
Quanto ardore videre te sitiani, quia valde medi-
hEEresiad fldem cathoHcam viro reverendissimo
l'gis, in tui tabulis cordis leges. Sed quia longo ter-
Leandro HispaUtano episcopo.dudum milii in ami-
citiis familiariler juncto, prajdicate conversus est. rarum spatio disjunctum te videre nequeo, unum.
quod mihi de te dictavit charitas feci, ut libruni
Idem, Prxfatione iii librum Job.
Regulae pastoralis, queni in episcopatusmei exordio
Reverendissimo et sanctissimo fratri suo Leandro
scripsi, el libros quos in expositionem beati Job
uuci^.cujji^ ji^gu
coepiscopo Grefforius S.S.D.
j Dudum tc,, frater bea- •
r c i* •
jamdudum me
, > ,. <

lecisse cognovisti, Sanctitati vestra-

tissime, in Constanlmopolitana urbo oognoscens,
|,,jij,smittere curavi
cum me illic sedis apostoUca; responsa constringe-
'

^^^^^^^ ^.j_ ^.^j^ ^p .^^_ ,

,g^ ^^^ ^^^^^^^^^^_
rent, et te illuc injuncta pro caus.s fidei Wisigotho-
s^,,,titatis tuce suscepi epistolam, soUus charitat.s
rum perduxisset,,
icgaiiupi-iuu
luiii legratio omnein luis auribus,quod
,1 calamo scriptam. t? j
enim i- > . .
,
Ex corde lingua tinxerat,
mibi
Lui uc
111 de me
iiic displicebat,
ui.p ,. jc exposui,
t^ ,
etc. ,
Tunc eisdem [}
jj quQ^,-i. rji.n-.
j„ chartae pag.na refundebat. Bon. autem sa-
iiaLiujus, etiam cogente
fratrilius, LLiaii. .^ugc te,, placuit,
^. sicutipse memi- . , . . ,
ir .
, i
pientesque vir. cum ,
legeretur adfuerunt, quorum
nisti, ut librum beati ,Iob cxponere importuna me ^^^^.^^ ^.^^^^.^ .^ compunct.one commota sunt. Cce-
pet.tione compellerent.
pi^ ^^^-^^^^^^ ^^^^^^,-^ ^^^^^ -^ ^^^ ^^^^^ ^^ ^^^^^.^^
Idem, lib. i, e-pist. 41, ad Lcundrum cpiscopum. quia in illa epistola tuse mentis dulcedinem noii

Ea quse in beali Job expositione dicta fuerant, et erat audire, sed cernere. Accendebantur et mira-
vobis dirigenda scribitis, nisi porlitoris praesentium bantursinguli, atque ipse ignis audientium denion-
me festinatio coauguslasset, cuncta vobis transmit- strabat, qiii luerat ardordicenlis. Nisi enim prius i.i

tere sine aliqua imminutione voluissem; inaxime se faces adeant, alium non succendunt. Ibi ergo vi-

quia et hoc ipsum opus ad vestram reverentiam dimus quanta charitate tua raens arserit, quee sic et
scripsi ; ut ei quem prie cffileris diligo, in meo judi- alios accendit. Vitam vero vestram, cujus ego sem-

cer ;labore desudasse. Praterea si vobis indulgeri per cum magna veneratione reniiiiiscor, miuime
tempora ab ecclesiastica occupatione cognoscetis, noverant, sed eis altitudo vestri cordis patuit ex
quid sit jam faciendum scitis ;
quamvis etiamabsen- humilitale sermonis.

OBSERV ATIO CRITICA IN REGULAM SEQUEINTEM.

Sanctum Leaudrum Hispalensem episcopum, et sancti Isidori fratrcm seniorem, ab adolescentia mona-
slicce vita;cultoi'em,aclienedictinBediscipIin;eapudHispanosinsignciiipropagatorem exstitisse,consentiunt
omnes; quamvis in Iiac prffisenti Regula pro virginibus scripta nullam sancti Renedicti mentionem faciat.
Nec sane ex talisilentioaliquid contrasancti episcopi monachatum Bcnedictinuminferridobet, cumsanctus
Benedictus Regulam suam non pro sanctimonialibus feminis, sed pro raonachis scripserit, et pra?sens hajc
Regida xsi capitulis conlenta potius dicenda sit e.xhortatio et admonitio, omnibus sacris virginibus data ;

quatenus illa' mundanam pompam contemnant, et soli Deo spirituali suo sponso inservire sludeant. Habuil
enim sanctus Leander sororem Florentinam, qu;o simul cum matre ingressa fuit monasterium extra patriam
situra. Eamdem ad perseverantiam exhorlatur, piaque et salutaria monita dedit, quaj quidem vitse monasticas
normara rite conficiunt. Hanc igitur Regulara Florentinffi.pergratse sibi in Christo tiliae et sorori inscripsit

et iraprimis omnium terrenorum contemptum inculcat, nihil in terris esse amore et affectu sacra^ virginis
digiium asserens, sed ad coelestia aspiraiidum ait, ubi verum virginitatis prajmiuminveniet. Monetvitandas

esse laicas mulieres uti organum Sataiia?; quippe quod amant, hoc suggerunt, et eas resinsinuantaliorum
auribus, qu;e in suis desideriis ve.-saulur. Vitandos quoque vi.'osquamtunivis sanctos, ne videndijugitate
aut infaraetur utriusque sanctitas, aut pereat. Lectionera assiduam et meditationem rerumspiritualium in-
culcat, esumcarnisprohibet sicuti et balneorum, nisi infirmis, atque silentium mandat sicuti in monasterio
perseverantiam; quatonus etmultarumsocictate proficiat, ac earum assequi valeat merita, quarum imite-
tur exempla. Sanctus auteniLeander hancReguIam para?noticara piissima' sorori Florentinfe inscripsisse
videtur post adeptum episcopatum Hispalensem, quem ab anno t>7a ad annum 603 sanetissime rexit.

INCIPIT IN CHRISTI NOMINE

SANCTI LEANDRI REGULA.

Leander Dei misericordia pergrata? iu Christo Perquirentimihi,sororcharissimaFIorentina,qui-
mihi filiffi et sorori Florentin». bus tedivitiarum cumulis hajredem facerem, quate
Patrol, LXXII. 28
 ,

87S SANCTl LEANDRI, HISPALENSiS EPISCOPl, 876

patrinionii sorte rlitarern, multfp reriun fallaciuni oe- i putaretur,si transitoriislerrenisqueditareturmune-
rurrebant imagines quas eum ego ut importunas
;
ribus; tanlopraeclai-a est virginitas et cxce!lens,quae
muscas manu mentis abigerem.tacitusaiebani: Au- calcatis abdicatisque mundanis voluptatibus,dum in
rum et argentum de terra est, etin terram revertitur; angelorum servat integritatem, Dominum an-
terris
fundus et patriniunium reditus vilia ct transitoria gelorum sortita est portionem.Qu;e ergo est virginila-
snnt, prfctmt enim fvjura Inijiis mundi \1 Cor. viii.Quid- tis hfcreditas? nonne ea quam dicitPsalmista: Domi-
quid enim sub sole conspexi, nihil te dignum,sorore nuspars hxreditatismese{Psal.x\)'!El iterum : Portio
arbitratus sum muneri tuo credidi esse gratis-
; nihil jneaDowiwus (Psa/m. cxviii)?Vide,soror,quantumpro-
simum: omnia mutabunda, caduca, et vana fore feceris,videqiiam summumteneas apicem,utmulto-
conspexi. Unde veram esse atfendi Salomonis sen- rum gratiam beneficioruni in unum eunidemque in-
tentiam, dicentis (Eccti. ii) : Magnificavi opera mea, veneris Chrislum. Sponsus est, frater est, amicus
sedificavi mihi domos, plantavi vineas, feci hortos et est, pars hcereditatis est, amicus est, Deus et Domi-
pomaria,etconsevi cunctis yeneribus arhoriun, instruxi nus est. Habes in eo sponsum, queni diligas : Spe-
mihi piscinas aquanm,ut irrigarem silvam germinun- ciosus est cnim forma prse filiis hominum [Psal. xliv).
tium lignorum. Possedi servos ct ancillas, multamque Est verus frater quem teneas adoptione enim et ;

familiamhabui: armentaquoqueetagnosovium, greges^Q lu ejus filia, cujus fllius est Ule natura. Est amicus
quoque caprarum, ultra 0)nnes qui fuerunt ante me in de quo non diibites; ipse enim dicit JJna estamica :

Jerusalem. Coacervavi mihi anjentum ct aurum, et mca [Cant. vij. Habes in eo haereditatem quam ain-
substantias regum ac provinciarum feci mihi cantores ; bias; pars enim haereditatis tuse ipse est. Habes in
hominum; scyphos et
et cantatrices, et dclicias filiorum eo pretium quod agnoscas, quia sanguis ejus re-
urceos in ministerio ad vina fundcnda. Et supergressus demptio tua est. Habes in eo Deum a quo regaris,
sum opibus omncs qui faerunt ante me in Jerusalem. Dominum quem mctuas et honores. Totam sibi in

Quam igituromnem mortaliumpompam tali termino Christo prrerogativam virginitas vindicat, ut ante
conclusit, ut diccret Cumque me convertissem ad om-
: quam tremunt angeli, cui serviunt potestates, cui
nia qux fcceraut manus mese, et labores in quibus virtules obteniperant, cui ccelestiaetterrestriagenu-
frustra sudavcram, vidi in omnibusvanitatem et afflic- tlectunt, hunc sibi virgo sponsum vindicet, adhujus
tionem animi, et nihil permanere sub sole. Et iterum Ihalamum ornata virtutibus properet, hunc cubili
ipse dicit: Detestatus sum omnem industriam meam, cordis, casto cubili confoveat. Et quid amplius ei

quam sub sole studiosissime laboravi, habiturus hmre- conferre potuit, cui seChristus sponsum tribuit, san-
dem post mc, qucm ignoro, utrum sapiens aut stultus guinem suum dotis ac muneris titulo compensavit ?
^ Solent ergo qui uxores ducunt dotes tribuere, con-
rtC
sit, domimibitur id laboribus mcis quibus dcsudaxi et

sollicitus fui, et est quidquam tam vanum ? Unde ces- ferre prsemia, et advicem perdendipudorissuatra-
savi remmtiavitque cor meum ultra laborare sub sole. derepatrimonia ut cmisse potius qiiam duxisse vi- ;

Taliquoque informatusoraculo, non essc me paren- deanturuxores. Tuus, virgo,'sponsus dotem tibisan-
lom verum existimares, soror, si te iis ditarem rcbus guinem suum dedit, eo te redemit, eo te suaecopul»
quee stabilitatc nulla consisterent, quse mundanis pudorem non perdas, ethabeas prtemia.
sociavit, ut

subjectEecasibustedestituerent,nudamquerelinque- Quanto enimmunificentiusest dotispraemium,tanto

rent..4irumnisquoquetccumuIarem,ettimorimetui- estamorimmensior. Multumenim diligit, quampro-
que subjicorem, si ea qute fur auferre poterat, sulcare prio sibi sanguine desponsavit.Et ob hoc suum corpus
tinea, aerugo vorare, ignis absumere, terra obruere, vulnerisictuettelo gladii maluit aperiri, ut tuam sibi

aqua delere, sol lorrere, imber fo?dare, glacies strin- integritatem emeret, pudicitiam conservaret. Econ-
gere, tua' germanitati conferenda essc putarcm.His trario enim curavit hominem : ut sicut mors ejiis vita

certe rebus humanis implicatus animus a Deo averti- estnostra, ejusque huniilitasnoslrfe estsuperbire me-
tur, et ab illa imraobili ac permanentis veritatis for- dicina, sic et vulneribus ipsius nostra integritas emp-
ma recedit. Nec polest ad se admittere divini verbi t\ ta est, qui ideo feriri se vulnere voluit, ne malleo uni-

dulcedinem, nut Spiritus sancti suavitatem, pectus versoe terrfe nos feriri sineret. Pretio etnmemptiestis,

quod tot mundanis agitatur molestiis, tot curarum ait Apostolus, nolitc fieri servi hominum {ICor. vii). Cur
temporalium stimulisverberatur. Siergotehisnexi- virgo dare viseorpus viro, quod jam est redemptum
bus alligarem, talibusque onerarem ponderibus, et a Cbristo? Alius te redimit, et alii nubere cupis?al-
mole terrenae cogitationis opprimerem, inimicum terius pretio libertatis militas, et spontanea te servi-

me, non parentem deberes aistimare interempto- ; tute condemnas? Si mundus omnis titulo dotis scribi-

rem,non fratrem esse sentires. Eia soror charissima, ! tur, quid pretiosiussanguineChristi,quoredemptus
quoniam quidquid axe coeli concluditur, terrena sus- estmundus?Appendemercedemetpretiumutvideas
tinent fundamenta, et telluris super faciem volvitur, plusvalerequiredemit, quam idquodredemit.Quan-
dignum quo ditariposses invenimus, supra ccelos
nihil lo itacpie prave intelligitvirgo ciuae contcmpto emp-
quserendum est, unde munus virginitatis auxisti, ut tore mercein sequitur; sanguine Christi postposito,
ibipra;miumet patrimoniumvirginitalisinvenias.Ex mundum qui redemptus est amplexatur. Non sum
compensationecnim integritatismeritumagnoscitur idoneus eloqui, soror amantissima, prsemia virgini-
et de sua retributione pensatur. Quanto enim vilis tatis : est enim ineffabile donum, absconsum oculis,
 !,

REGULA. 878
87-

3latum auribus, intelligentia? obseratum. Quod om- ^ quens Mariam. Ipsamergo oculo mentis suscipe, ip-
nes esse sperant sancti, et post resurrectionem cuu- sos comitare cboros, ipsis to animi desiderio junge.
ibipropera ibi reposita est coronajusti-
cta prcestolatm- Ecclesia fieri, vos jam estis. Cor-^tnip-
ibi festina, :

tibihi hoc, aiL Apostolus, induet incorruptioiiem (l tise, quam reddet tibi Dominus justus judea in illa dic

Cor. xv). Sed revera post resurrectionem corporis. (II Tim. iv). Senti fratris animum tuos desiderarc

Ecce vos incorruptionis gloriam jam scitis. Vos istam profectus, senti fratris concupiscentiam velle te esse

jam in praesenti sffculo parLem glorite possidetis. cum Cbristo. Qui etsi in me non babeo qiiod in te
Quanta est enim beatitudo, quae vobis reponitur in perficere volo, perdidisse me doleam quodtetene-
futurum ! vobis corona manet in aeternum,qu»
quffi re desidero : erit mibi interim qu;edam portio re-
incorruplionis gratiam, ad quam multi pervenirede- missionis, si tu qufe pars melior nostri es corporis, ia

siderant, bic habetis ! Gaude ergo talem te esse, viapeccatorum non steteris si quod tenes, flrmis- ;

qualis Dei fornlata es manibus. llle ergo integra con- sime teneas. Heu mibi si alius accipiat coronam !

diL utique, quam inlegrilaLe ditavit ;

quam ad inte- tuam. Tu apud Cbristum tutamen meuni, tu cbaris-
gritatisprsmia prteparavit. Perversi cuim natura- sima meum pignus, tu bostia mea sacratissima, qua
lem corrumpuut bomines, quam Deus formavit inte- cxpiari a colluvionepeccati nou dubito. Situ accepta
gram. Et bsec offensa humani generis prima, heecB es Dcu, si tu casto cubili cum Cliristo cubaveris, si

damnata' originis causa dum protoplasti esse nolue- tu Christi amplexibus fragrantissimo virginitatis

runt quod fuorant conditi ; idcirco meruerunt in se odore inbfeseris, profecto peccatoris menior fratris
et in prole damnari. heparatai caslimoniffi in vobis obtinebisproreatu germani indulgcntiam quampo-
retentaculum,ovirgines,quodperdideruntinparadi- posceris. Non te contristabit, qui te su.t copulavil

Vos enim conditionem

so primi bumines. servastis societati. Sinistra ejus, in qua est bonor et gloria,

primigenorum bominum, qua; tales perseverastis, sub capite tuo dextera ejus, in qua ost longitu-
; et

qualos illi sunt instituLi. Sed cavete exempla eorum. do vitip, amplexabitur te •Cant. iil. Talibus sponsi
Heu! prob dolor! soror cbarissima, fugeprimorum oblata amplexibus, meam veniam posLulans obtino-
hominum exempla, borresce serpentis antiquissimi bis. Amor tuus in Cbristo erit indulgentia mea: ct

sibila;ne incipiat tibi germinare spinas et tribulos quantulamcunque spem remissionishabeo, si soi'or

vitiata lerra,etqu£epro insignivirginitatis liliarosas- quam diligo ad nuplias Christi transioriL ; atque in

que parturire debet, urticam ct paleam producat: is- illo terribili metuendoque judicio respiramentum
tam,qu8e urat,illam,qu8e laceret. Vosenimestispri- aderit, ubi de factis, actibus, vcl de commissis di-
ma delibatio corporis Ecclesia?. Vos itaque ex tota , scussio fuerit ; ubi de meis dispcndiis, beu mihi
Cbi-isti corporis massa oblationes Deo accepta;, et;n
'
sum cogendus reddere rationem, tu solatium meum
supernis altaribus consecrataj. Pro vestro enimpro- tu respiramentum meum. El vindicta qu.-c milii de-
posito, et pro fide sua, omnis Ecclesia nomen virgi- botur pro negligentia mea, forlecastitatis tuje seda-
uitatis indepta est, dum inea melior parset propen- liiturintercessione.Defendes me profectu tuo a meo
siorvosestis,qua; anima; corporisque vestri integri- reatu operis, si tu Cbristo adhajseris, et si tu illipla-

latemChristo dedicastis. Et licet in omnibus suisge- cueris, ego unde ei displiceo non gravabor, duni
neraliter maneat virgo, tamen suorum
membris fide ti])i indulgot, mihi parcet; nec perire fratrem sinet,
parte membrorum, quod estis vos, non incongrue cujus spondit sororem. Per te forte mibi donabitur
vii-go etiani corporea : genere scilicet illius locutio- cbirograpbum quodcontraxi; dum te Christus fovet

nis,quo auttotum aparte, autparsnominatura toto. cbaritate, me non punit pro criminc. Miserere, so-
Meditare ut columba, sanctissima virgo, et mente ror, non tantum tui, sed et mei ; ut unde tibi restat

maneat gloria ; quse non

pertracla quse in futuro tibi gloria, saltem mihi vel venia concedatur. Multa; iii
acquievisti carni et sanguini neque corpus illud ; tuo erunt virgines comitatu cum iisfacile impetra- :

sanctissimum prostrasti corruplioni. Age ergo, co- bis pro me quod poposceris. Imo ipsa mator el dux
gitare prsesume, intellige, quibus te amplexibus J) virginum Maria suum interpellabit pro tuo merito
cupiat Cbristus, quEemundi calcasti illecebras; quo Filium et ne te contristet pro me orantem, me ;

te desiderio cborus ille expectet virgineus, quani eriget fortc jacentem, et conscieutifE reatu meren-
ipsis gradibus properantem crelorum ardua vident, tem consolabitur. Non confuudatur spes mea perte
quibus cborns ipse virginalis pervenit ad Chris- ad Deum. Meo igitur bortamento, meo ministerio,
tum. Gaudet et Maria mater Domini, apex et speci- Dci quidem dono, sedmeo obsequio, hanctenespro-
men virginitatis, incorruptionis mater, qufe vos fessionem. Sit ergo mihi integritas tua causa veniae,
exemplo suo genuit, ct manet integra vos docu- ; qu» tilnerit causa corona?. Averte, qua>.so, oculosa
mentosuopeperit, et dolores nescivit; genuitspou- mundi falsis inanibus. Cffilos aspice, ubi estsponsus
sum, et virgo est. Felix ille venter, qui novit gigne- tuus. Illuc animuni dirige, uM Christus est in Dei

re, non corrumpi. Beata illa fecunditas, quffi parien- dextera sedens [Col. m). Omne enim quodinmundo
do implevit mundum, brereditavit ccelos, nec ami- esi, concupiscentia carnis, et concupiscentia oculorum

sit veiamina virginitatis. Ardeat cor tuum, soror, est {I Joan. ii). Qua; sursus sunt quiere : ubi est vita

igne illo, quem Christusmisit interram. Excitet te tua, ilhc sunt et desideria tua ;
ubi est sponsus tuus,

flamma ignis ejus, et chorus ille virgineus prose- ibi sit et thesaunis tuus. Nolo te moveri voluptate
 ;

879 SANCTI LEANDRI. HISPALENSIS EPISCOPl, 880

Si-pculi, nolo te fuls;ore carnis decorari. Cito movet A putas corruplam liabet mentem? Triplex commisi
alienam libi<linem caro ornata, et aspectus juveuum adulterium mentis, guaj talem meditata est frau-
:

in seprovocat, qua-se coniponit ut ornata procedat. dem; corporis, qua> figmento mulavit speciem ; ve-

Placere velle oculis alienis, alfectus est meretricis ;

stitus, quaj non proprio, sed alieno fragrat odore.
et ad sponsi coelestis refertur injuriam, si ita ince- His malis virgo nescia, sexum habet, et se.xus ne-

das ut oculi? libidiuosis placeas. Esto, quseso, judex cessitatem ignorat. Femineae fragilitatis olilita rigo-

internubentes et virgines : spem iitriusque conside- re virilisubsistit, atque infirraum sexumvirtute so-

ra, quis quam teneat viam sestima. Virgo studet pla- lidavit : nec addixit servitute corpus, qtiod lege na-
cerc Doo ; nupta sfficulo. Virgo servat integritatem tura; viro subjacet. Felixvirgo,qu8ecorpiis trahitex

qua nata est nupta corrumpitur. Et quale est, ubi

; Eva, non poenam ! IUa peccati merito audit : Sub viri

non permauct integraut ccagit esse nalura ? Primum potcstate eris, ct in doloribits parids (Gcn. i). Tu virgi-

divino operi irrogatur injuria, dum qiiod ille forma- nitatcm adepta, a tali jugo excussisti cervicem; nec
vit integrum libidine corrumpitur, libidine macula- pressa jugali necessitate curvaberis ad terram, sed
tur. In vos Deus cognoscit opus suum quas tenet ;
in sublimi erecta coelos suspicis; ut unde illa vetitum
sfficulum, et non corrumpit quastalesDeusrecipit, ;
prmsuniendo cecidit, ubi tu licita contemnendo con-
qualesfecit. Omniaitaque restauranda sunt in resur- B scenderes. Eva gustavit de illicito, et virginitatem

rectione quse nunc pereant de corpore. Virginitas perdidit. l.icebat nubere virgini, sed qu» non nup-
semel perdita nec hic reparatur, nec in futuro reci- sit, angelis adhsesit. In resurrectiotiem enim non nu-

pilur. Verum est quod Deus praeceperit nuptias bunt, nerjue uxores ducunt ; sed erunt sicut angeli Dci

sed idcirco, ut inde nasceretur virginitas : ut multi- {Matth. xxii). Vide, virgoqucenon nubit, angeliscom-

plicata virginum successione, hicraretur in prole, paratur. Licet enim gignere filios; sed quae hanc

quod perdiderantnuptiae. Et radix et fructus nuptia- spreverunt necessitatem, Christum dicentem au-

rum virginitas est. De conjugio certe nasciturvirgo : diunt : Beatx steriles quse non genuemnt, et uhera qux

quce si non corrumpitur, ad nuptiarum additur pra;- non lactaverunt [Luc. xxiii). E contrario illic dicitiir

mium. Habent nuptse unde tetentur, si sui fructus nuplis : Vss prsegnantibus et nutricntibus in illa dic.

ccelesli horreo reponantur. Tu quoque communiun Itaque virginei sensus pro filiis reputantur. Quid argu

parentum cumulabis merita ; tuis utrique honoribus qua-rit quos pariendo doleat, quae pios habet sensus.
munerabunlur ; te prole Christo adhwrente, ipsi rc- quibus meditando congaudeat ? Propter titnorem tu-

cipient infructuquod in cespite perdiderunt. Recole, um, Domine, inquit, in utero accepimus, et parturivi-

mea soror, humanarum nuptiarum ferumnas, et imM Spiritum salutis {Isai. xxvi). Ecce felix concep-
claude oculos, ne videas vanitatem. Prima pericula '-' tio, ineorruptaprogenies, utilispartus : ubi etproles

nuptiarum haec sunt : corruptio, corruptionis fasti- bona> cogitationis editur, et ignoratur dolor. Tot fe-

dia,pondus uteri gravidati, dolor pai-tus plerumque licia germina, quot sancttB cogilationes, toties con-

ad discrimen mortis perveniens, ubi et munus nup- cipit, quoties sancta meditatione Spiritum divinum

tiarura perit etfructus ; dum simul matercum prole capit. Conceptio enira superna virtutes parit. Et ne

deficit, el oninis illa pompa nuptialis mortis frustra- putes te esse sterilera, tot filios habebis, quot virtn-

turtermino. Quam putabantcausamesselcetiti8e,quis tes protuleris. Una sancti Spiritus conceptione mul-
eam occasionem interimendi invenit ? Quid aget tos edes partus. Primus partus virginis, verecundia'

post morlem, quaj totam L-etitiam nuptiis deputa- virtus ; secundus patientiaj, tertius sobrietatis, quar-
vit? Quoe viro placere voluit, non Deo, quid aget dum tus temperanti», quintus charitatis, sextus humili-

exit a sfficulo ? Quee sollicita fuit quomodo placeret tatis, septimus castitatis, ut impleatur quod legitur,

mundo, quam poterit habere partem cum Christo? quia sterilis peperit septem (I Reg. u). Ecce una
Qua> priraum nou beno viris se distrahunt, simulque septiformis Spiritus conceptione septem partus edi-

cum pudicitia libertatem perdunt, quando captivam disti. yoti dicas : Ecce ego lignutn ariduni, quia hcec

Tirginilatem suscepta dote addicnnt. Quid xm%Qrai-r^dicit Dotttinuseunuchis : Qui custodieritit requiem me-

illiremanet, qiw pudorem venditat? Quod si forte am, et elegcrint qux volui, et tenucrint fcedm meum,
mundi, ut fleri solet, casu perdat donationem, tunc daho eis in dotno mca et in mxiris meis locum, et no-

etpiidore caruit, et amisit pretium. Vides quam nu- men tttelius a fiUis ct a filiabus ; nomen setnpiternum
da et destituta in utroque remansit Pro viro certe ! daho eis, quod non pcribit [Isa. lvi). Vides, amanlis-

gemino tiraoris addicta periculo, timetbonum per- sima soror, quod principalem in regno Dei virgines
dere, timet mahira habere. Quis ergo inter hajc me- tenent locum ? Et non Immerito. Mundi enim con

dius estlocusla;titia' ? Quas formas lenocinii medila- tempserunt haliitiim, ideo pervenerunt ad coeleste

tur ut placeat oculis? quibus peregrinis odoribus in- regnum. Vita> coelestis beatitudinem hic incipiunt,
ficit vestcm ? et ut oblectet sensus, cutem mentitur qu» generare in doloribus fllios nesciverunt ; et qnae

alienam. Que fuco illitam vario adulterat tigmento contagia libidinis et foeda conjugum figmenta re-

faciem, ne sit ipsa qn.'e nata est, et decipiat viruni spiiiint, recte Christi nuptias impetrarunt. Nolo nio-

specie aliena, non propria. Vide si non nialeficii ge- vearis pompaticis nuptarum incessibus, clientumque

nus est, excogitare artem qua provocet libidinem slipato comitatu. Hos incummt plerumque insidia-

5ilienam. Et quae sic corrumpit faciem ,

quam tores pudicitiae, quos custodes castitatis putabant. Et
881 UEGLLA 882

cum se anibiri tol iroruin forinis vident, hoc in ^^ Ulidaris scopulo, aut iu sinistram Charybdis deglu-
raentem venil,quod cuni viris in leotulis aguut pro- tiaris rictu. Fuge Sirenum cantus, ot a lingua male-
Iiriis ; et qnod experta? stmt in singulis, hoc in plu- suadentis sepi aures tuas. Muni cor tuum scuto lidei,

riniis meditantur. Non verebor invidiam, si locutus dum tuipropositi disparem videris; et fronteni tuam
fucro veritatem. Feriantme livore quas momorderit trophaBO arma crucis coutra eam qua; professioni

conscientia, dummodo proficientibus loquar quid ca- tuaj dispar est.

vere debeant iu eis qua; solo nitent opere carnis. CAPUT II.

Certum est, mi soror, quffl nitorem vestium compo- Ut viri sancti vitentur.

suerit, odore peregrino fragraverit, fuco mutaverit Jam quali fuga viros fugias, soror Florentina, tu

oculos, faciem candore alieno obduxerit, brachia judica, si tam sollicite feminas sfficuli declinabis.

circulis instruxerit aureis,digitisannu!os inseruerit, Quisque vir, si sanctus est, nullam tecum geratfami-
i?l distinctione genimarum sidereo radiaverit fulgore liaritatcm; ne videndi jugitate aut infanielur utrius-

manibus, aures metallo aggravaverit, coUa marga- que sanctitas, aut pereal. Decidet enim a cbaritate
ritis et vario gemmarum absconderit tegmine, caput Dei, quae perpetrandi mah operis occasionem pree-

ponderaverit auro; certum, inquam, est, hanc non buerit; decideta charitate proximi, quai etsi malum.
«se castam quai ad hoc se ita composuit, ut mul-
:
B non agit, opinione tamen pessimam famam nutrit.

torum feriat oculos, multorum animos moveat, illi- Dispar enim sexus in unum locatus, eo tilillatur in-

ciatque mentes. Quae etsi metu viri non gerat stu- slinctu quo nascitur; et naturalis movetur flamma
prum in aperto fornicalurtamen interius animo.Illa si composita attigerit. Quis colligavit ignem in sinu
vero casta est, quai de simplici habitu bonisque mo- suo, et non comburetur? Ignis et stupa sibi utraqne
ribus placet viro, et de bono castimonise Deo. Ha- cunlraria, in unum redacta flammas nutriunt. Viri

rum habitum exprimit Petrus apostolus, et cultum sexus et fcmina; diversus, si conjungitur, quod lex

vestium, vel ajquitatem morum sua pingit prwce- naturK provocat, commovetur.
ptione, cum dicit . Sit in muliere non exterior orna- CAPUT III.

menti aut auri, aut vestis eultus, sed cultus cordis (I Vt declinare virgo debeat juvenes.
Pet. ui).Eadem ergo et Paidus apostolus intulit, di- Et si talitor viri declinandi sunt sancti, ne utro-
cens : Similiter et mulieres cum verecundia et sobrie- rumque bonis moribus offensio subrepat, qualiter
tate ornantes se, non in tortis crinibus, aut auro, aut fugiendi sunt juvenes, et tenebrosas vias lemporalis
inaryaritis, vel veste pi^eliosa ; sedquod decet mulieres. vita? sequentes ? quos ad hoc diabolus objicit, et vir-

promittcntes pietatem per opera bona (II Tim. n).

p gineis opponit oculis ut formas eorum, quos per
Quas dissonare ab iis praeceptionibus et discrepare diem viderit, virgo meditetur in nocte. Quod si et
compereris, velut gehennai duces et inferni oomites contradicat mentis ratio, talesque imaginationes ab
fuge. Iloe enim suadebunt quo pleute sunt, qu;e etsi animo respuat, recens tamen visio et corj)oralis in-
non verbo, i[)so tamen habitu loquuntur Uagitia. Et sjiectio exhibet memorise fornias quas videndo di- :

quse auro coruscaverit, et radiaverit gemmis, tan- duit, ut etsi paululum talis imaginatio oblectet men-
quam simulacra declina; idolumque a^stimato, non teni, occurret etiam per somnium, quod viderit oou-
hominem, quae a Deo bene conditam formam vario lis. Sic diaboli sagitis pectus virginis vulneratur,
praesumpsit stuprare figmento. Unde et Scriptura et inUgitur cordi amor noxius; ut quod in nocte
dicit : Fallax imago, et vana cst pulchritudo, mulier recordata est, cum aniore velit ilerum videre in ora-
timens Deumipsa laudabitur {Prov m). .
stinum. Et sic intrat Satanse sagitta usque ad inti-
CAPUT PRIMUM. mum cordis per januas oculorum, siout dicit Pro-
Ut vitentur laicse mulieres. pheta Intravit mors per fenestras nostras {Jer. ix).
:

Precor te, soror Florentina, ut feminas, qua; tecum Nec enim subrepit diabolus ad interiora mentis, nisi
non tenent professionem unam, ad tuam non acce- per sensus cordis. Si pulchrum aliquid videas quod
dant societatem. Quod enim amant, hoc suggerunt :
J) cuncupiscentiam moveat, si oblectet aures turpis
et eas res tuis iusinuabunt auribus, quae in eorum cantus, si udoralum nidor attigerit fragrans, si gu-
versantur desideriis. Heu mihi, soror, corrumpunt stum illecebrosus sapor conimoverit, si taclus mol-
morcs bonos colloquia mala (I Cor xv). Cum sancto lem et nitidam contigerit formam, tunc oblectatione
sanctus eris : longe a te sit, soror, et cum perversoper- sensibiU carnis movetur illeoebra. Dei enim opus
verteris (Psalm. svn). Quid in unum agit nupta, et ulerque est sesus. Aniaudi sunt certe viri, ut opus
virgu? llla te nun sequitur, quaj virum diligit. Pro- Dei; sed absentes, pro operibus bonis, et propter
positum tuum fugit; quod etsi amare se finxerit, Deuni qui eos fecit, iion propter pulchritudinem
mentitur ut decipiat. Qnid tecum agit, cum qua com- corporis.
muni coUo Christi jugum non ducis? dispar habitu, CAPUT IV.

dispar affectu. Organum Satana; hoc tibi canet, quod De abstinmtia.

iUecebris saiculi moveat, et semitas diaboli impin- Quid ad tede cibis, soror Florcntina, puto, luquiir,
guat. Fuge Sii'enum cantus, mi soror : ne dum pru- quse fragilitate corporis nectantum accipis quautum
rientibus auribus oblectamenta delectaris audire ralione doceris? Maneat tamen in animo ut etsi in-

terrena, avertaris a recto itinere, et aut m dexteram lirmo corpori aliquid relaxandum esl a rigore, in
 883 SAiNCTl LEAiMM'.!, II1S1'ALE.\S1S LPiSCOPl 8S4
leriiii uuii solvatur auinius,inlivmum me- * sustriulaeulis ciborum corpus relicieudum, alia tibi
si coi-pus
retur aiiquid indulgentius. Nulhis est enim usus legat ul dum manus vcl oculi intenti sunt operi, :

edendi culpabilis, sed concupiscentia, sed immodera- pascat aures gratia sermonis divini. Si quidem
tio, si plus quam opus est sumpseris, si desideres oramus et legimus. et hibricam mentera a surrep-
siue quo vivere possis. Triplex certe est gulie in- tioiubus dialioli vix retrahimus; quanto proclivius
temperantia : si quod non licet, avidius appetas, si humanus animus reptat ad vitia, si leetionis et

lioita qua?que exquisitis impendiis prseparata ac- orationis assiduee retentaculo non frenetur ? Le-
curatius quceras, si lempus edendi licitum non su- ctio te doceat, aliquid orando petas ; postquam
slineas. Primi genei-is homines ob hoc paradisi de- vero oraveris, iterum legendo iuquire quod po-
licias et immortahtatis projmia perdiderunt, qiiia stules.

illicita concupierunt. Esau vero pro eo quod avidius CAPUT VII.

anibiit heita, primogeniti perdidit primitiva. Etquia Ut ciirnaliter 7ion legi clebeat Vetus Testamentum.
edendi tempus non servant animalia, ideo sunt Vetus Testamcntum legens non temporis iUius nu-
irrationabilia. Probaviraus ergo triplicem excessum ptias, sed prolis numerositatem considera : non esum
intemperantiaj : dum primi homines gustaverunt carnium et sacrificia sanguinolenta crimina morte
de illicito ; dum Esau lenticute appetitu perdidit -D carnis expiata, uni viro multarum uxorura per-
primogenita; dum edendi tempus non servant ani- missa consortia. Licuit enim illo tempore quod islo

maha, et sunt irrationabiha. Non est igitm- absti- non licet, et sicut per legem concessje sunt nuptiie,
nens, avide vorans etiam viles cibos. Sepulcrum pa- sic per Evangelium virginitas praedicata. Gens enim
l-"ns est guttur eonim, ait Psalmista (Psabn. v). Nam- eratHebra?a ab omni discrela consortio populorum,
qne et iUe mollis et dissolutus est qui, contemptis et ad prophetandum Christum Ecctesia deputata.
praesentibus, pretiosis ac peregrinis epulis delecta- .\e periret, cunclis permissae sunt nuptiae, causa
tur. Piscis per illecebram hamo capitur. Avis objecta prolis propagandfe. Et quia carnalis erat populus,
escae in decipulam cadit. Bestiae qufe naturah virtute carnium crapula pascebatur. Sacriflcia certe idcirco

sunt rigidfe, cupichtate cibi in foveam proruunt : et pecudum htabantur, quia verum sacrilicium, hoc
quas non cmcllit natura, decipit esca. Tu vero tem- est, Christi curpus et sanguinem figurabant. Venit
perantiam, et parcimoniam, seu oraculo seu exem- veritas, umbra discessit; venit verum SMriflcium,
phs disce majorum. Oraculo, quia dicit Doniinus : et cessavit pecudum. Venit virgo vu'ginis
hostia
Xon grbventw corda vcstra in crapuJa et ebrietate lilius, et virginitatis praebuit documentum. Omue
Luc. xxi). Exemplis, quia David cupitam aquam enim quod in Veteri Testamento legeris, quamvis
p
noluitbibere, quampericulum aheni esse sanguinis opere gestum fuerit, spirituahter tamen intel-
intellexit [lIReg. n) ; velquia Daniel, contemptis da- lige, et de historise veritate intelligentiae spiritalis

])ibus regis, leguminibus vixit {Dan. .xiv). Sint tibi sensum cape. Jam pro peccato non occiditur bomo
accepta qufe sunt comitibus luis communia, et alio- corpore; sed necem quam Uli carni dabant per
rum non sis intemperationis causaj et quibus forma gladium, nos carnalibus vitus imponimus per poe-
csse debes hortamento ac vitae bona; documento, usum. Cantica canticorum juxta auditum
nitenliaa

scandali uon efUciaris occasio. aurium ne sentias, quia carnalem iUecebram terreni
amoris insinuant, qua; per species actionis Christi et
CAPUT V.
Ecclesia? charitatem flgurant. Merito a veteribus isti
IJt virijo sinfjula non loquatur cum singulo.
lihri prohibiti sunt legere carnalibus, hoc est, Hepta-
NuUus te singularem aUoquatur, nec tu preeter
(luarum aut trium testimonium aUoquaris aliquem
teuchum, et Cantica canticorum : ne dum eos spiri-
tahter nesciunt, lijjidinis ac voluptatum incitamento
singularem. Memento sponsi tui Salvatoris nostri,
solvantur.
qui certe non verebatur labem peccandi, attamen
in montibus cum Moyse et Elia corum tribus, Petro
CAPUT vin.
De jejunii modo.
et Jacobo et Joanne, locutus est teslibus. Sic et cum D
suscitaret archisynagogi tUiam, eos adhibuit testes, Jejunia certe vahdo corpori imponenda sunt : et

ut falsi rumoris non daret occasionem. Mirabantur quos rebeUis caro lege vitiorum impugnat, jejunio
autem quod ad puteum Jacob loqucre-
el diseipuli,
attenuandi sunt jugi. Subjuganda est.jejuniis caro

tnr cnm muliero. Et revera non mirarenlur, nisi ligida, et eatenus refrenanda, ut legi mentis et im-

quid viderent inusitalum; et nisi ilh abiissent cibos periis anima' subjaceat ut ancilla. Et quam debilita-
emere, non loqueretur citra eos Christus cum mu- vit jugis inflrmitas, si eam jejunus temperes, tantum-
liere. que sumas quantum saluti sufflciat, non peccabis.
CAPUT VI. Mehorem tamen judica eaniqufB salutis robore infii-
Ut jugiter virgo oret ct tegat. mitatis non egeat remedio. >;ec debet scandalizari
(.ectio tibi sit assidua, jugisque oratio. Dividantur qua? sana est, si remissius vel indulgentius qua; in-
tlbitempora et officia, ut postquam legeris ores, flrma est alitur; sed magis eo se meliorem sanctiorem-
postquam oraveris legas. Sic alternes perpetim hfec que esspconsideret, quod fragilibus rebus non indiget,

duo bona, nt ab iisdem nuUo sis tempore otiosa. quibus egetinfirmilas. lUa autem quaeiaUrinitatis ob-
Qiiod si ahquid mauilMi» operandum est. vel certe tentu niereturaliquidlenius, sit pi'fe cseteris huinUis,
 Ha-.i HEGILA. 886
lcileal que ?c iion posse qua; aliaj possuiil ; et absli- A CAPUT XI.

uentiam tempore laxatam uon reputet virtuli, sed Quod peccatum sit virgini videre.
infirmitati. Esto in Deo gaudens tetitia animi tranquilla et
CAPUT IX. moderata, juxla quod ait Apostolus : Gaudete in Do-
De usu vini. mino sempcr, itermn dico (jaudete (FhH. iv). Et alio
Vino secundum Apostoli utere regulam. Ait enim loco dicit : Fructus autem Spiritus est gaudium (Gal.
Timotlieo : Modv:o vino utere propter stomachum v). Talis jucunditas non perturbat mentem ridendi
tuum, et frequentes tuas infirmitates {Tim. v). Dum foeditale, sed sublevat desideriis animam ad super-
enim modicum, medicinalifer bibendum fore
dicit nam quietem ; ubi possis audire : Infra in gaudium
/nonstratur, non ad ebrietateni. Nam alio loco idem Domini tui [Matth. xxv). Quale sit cor virginis ple-
sic dicit Apostolus Vinum dixisti, omne vitium dixi-
: rumque risu monsttatur. Neque enim impudenter
sti (Tit. u). Ebrietas enim mortale est crimen inter : virgo rideret, si cor castum haberet. Speculum cor-
homicidia, el adulteria, vel fornieationes reputatur. dis facies est hominis : non ridet lascive, nisi quae
Sic ejicit a regno Doivini temulentia, quemadmodum corde lasciva est. Ex abundantia enim cordis, ait Do-
facinus adullerii, vel homicidii, vel aliorum crinii- minus, os loquitur (Matth. xii), ergo ex abundantia
uum tlagitia. Confirmat hoc dum dicit Apostolus : B vanissimi pectoris ridet facies virginis. Quid de hoc
Nolite errare : neque fornicarii, neque idolis servientes, legiturvide : liisum reputavierrorem; et gaudiodixi,
ncque adulteri, neque molles, neque masculorum con- quid frustra decipis (Eccl. ii)? Et iterum ibidem :

cubitores, neque fures, neque avari, neque ebriosi, ne- Risus dolore miscetur ; et extrema gaudii luctus occu-
que maledici, neque rapaces regniim Dei possidebunt pat. Et Dominus ait : Beati qui lugcnt, quoniam ipsi
[I Cor. vi). Vide quantum sit exeeranda ebrietas, ut consolabuntur (Matth. v). Veruni et apostolus insane
etiam a regno Dei suos amalores ejiciat. Quam ctiam Ia:>tantibus dicit : Risus vester verfatur in luctum iJac.
terribiliter propheta increpet vino deditos vide, di- ivj. Risum ergo, soror, ut errorem fuge, et tempo-
cit enim : Tas qui potentes estis ad bibcndum vinum, ralem lietitiam commuta in luctum ut ; beatificeris,
et viri fortes ad miscendam ebrietatem. Vx qui con- si peregrina in mundo luxeris quoniam qui secun- :

mane ad ebrietatem sectandam, et potandum

surgitis dum Deum lugent, beati sunt, et ipsi consolabuntui-.
usqucad vesperam, ut vino aistuctis (Isai. i). Bibitvi- Peregrinari te in mundo scilo nec hic habere pa- ;

iium Noe, atque ebrietate sopitus, parte corporis triam, sed in coelo. Si tali desiderio ardebat Christi
verecundiori denudatus est (Gen. ix) : ut noveris sic servus, ut diceret : Cupio dissolvi, et esse cum Christo
onsternari animum bumanuni vino, et rationem
p (Phil. i) ;
quanta amoris flagrantia virgo debet ac-
humana; menlis obtundi, ne seipsum quidem memi ccndi, quam uberes lacrymas desiderio sponsi sui
uerit, multo minus etiam Deum. El licet illa Noe efTundere, donec ad amplexumChristi valeat perve-
ebrietas ac nudatio mysterium Christi passionis el nire, et ubertim Qere non desinat, usquequo Chri-
niortis contineat, tamen ad litleram crrorera facti stum, quem videre cupit, attingat. Lugebat ille se

iiisinuat. Loth vino crapulatus incestum intulit filia- peregrinum in hac vita, qui moerens dicebat Heu
:

ram (Gen.xix), nec sensil errorem ; de quo incenlivo mclquod incolatus meus prolongafus est a me (Psalm.
concubitu nascuntur Moabitse et Ammonitaj. Et Do- cxix). Nam exsultans te coelestis sponsus et ch.aris-
ininus dicit : Moabitx et Ammonitx non intrabunt in simis excipiet amplexibus, si te sui desiderio flagrare

Ecclesiam mcam usquc in dccimam generationem (Deut. didicerit, et si absente eo fleveris, ille te praesens

xxiii). Senti quantum sit fugienda vini satietas, ut consolabitur.

eliam patriarchis scaudah etculpce causa exstiterit. C.\PUT XII.

Ergo et virgo quffi virtute corporis viget, bene facit Qualiter habeantur anciUse virginitatem professx.

si omnmo se a vino abstinuerit. Invalidam vero et Quas tibi fecit, aut fecerit ancillas conditio, el
imbecillem pro medicina decet uli vino, non pro sorores professio, jam non pro nexu servitutis exul-

temulentia. D ceres, sedproparitateprofessionisbonores.Qufeergo

CAPUT X. tecum in Christo virgiiiitatis stipendiis militat, pari
Quatenus uti virgo lavacro debeat. tecum libertate exsultat. Nec sic vos provocamus ad
Balneo non pro studio vel nitore utaris corporis, humilitatem, ut illas superbia erigaraus : quas dum
sed tantum pro remedio salutis. Utere, inquam, la- tu accipis ut sorores, gratius illa^ tibi sint famulae,

vacro quando posi:it inflrmitas, non quando suaserit preebeantque obsequium non servitute addicta?, sed
voluntas. Quod enim necesse uon est, si egeris, pec- libera? charitate. Quoniam quidem non est persona-
cabis. Scriptum est : Et carnis curam ne feceritis in rum aceeptio apud Domiaum (Ephes. vi), scilieet, in

concupiseentiis (Rom. xviu). Cura carnis veniens ex distribuenda fide, ubi pariter consulitur dominre et
concupiscentia habetur in non ea qute saluti vitio ; ancilloe, ubi non eligitur domina, el reprobatur an-
reparandae convenit. Quapropter non te iUiciat la- ciUa, eequaliter baptizatse, simul Christi corpus et
vare saepius carnisvoluntas, sed inflrmilatis imperet sanguinem sumunt. Nam et patriaiehffi dum essent
necessitas. Cares enim culpa, si quod necesse est quantum ad res terronas et temporales,
sanctissimi,
egeris. discernebant inter servos et filios : illos famulos, hos
dominos judicabant; qpiod vero ad spei fiiturse mu-
SS7 SANCTl LEANDHI, IIISPALENSIS EPISCOPI, 888
iiis atinel, ex ;e([iio filiis ot vornncnlis (•onsnleliiint, \ ilcrum ad filiam Saiil riicit IfJ Rff/. vi) : Vilis ince-

quos una (;ii'cuiueisionc signabant dam, ct vilis apparebo ante Drum qui elegit me, po-

CAPUT XIII.
tius quamputrem tmtm (Psabn. c.xvn). Similiter idem
dicit Incola ego sum in terra ct pcregrinm, sicut
:
De discretione senioris erga personas sinouhis.
omnes xtatrus mei. Terrenis ergo nunquam delectala
Quod quidem sub una professione manenlibus om-
rcbus, ctiamsi se vitrc commoda ingerant, non eis
nia erunt eomniunia omnibus, verum est, el legitur
animo innilaris, nec de miindanis gaudeas lucris; et
(Act. iv) scilicet, si omnes a5(jualiter valeant. Atta-
:

non contristaberis damnis. Etenim scriptum est :

men interest quaedam diseretio senioris providentis

Divitise si afjluant, nolite cor apponere (Psalm. u).
quid unaquffiquc poscit. Sie eniin dividendum est,

Quje poluit honorari in

Cum amore enim possessa cum dolore utentis pe-
[iroul uiiieuique opus cst.
reunt et inde tribulari queniquam necesse
; est, unde
mundo. ct dives fuit in sEeculo, blandius fuveuda est,
carnaliter gaudet. Tu ad instar coelestis sponsi ho-
in raonasterio ; et quae reliquit in sipculo veslem pre-
norari in san-ulo fuge.Ne velis ab aliis dici, autcsse
tiosam, cultiorem in monaslerio meretur. Qua? vero
priPlatior, qua; legis : Si qtiis vidt intcr vos esse ma-
sub penuria vixit in saeculo, et tegumento vietuque
....
eguit, grale feral in monasterm necalsteat, nec esu-
„•', . , . inr, sit vester sercus (Matth. xx),
,/ „
quoniam
'
et ipse

D Salvalor
,
dum a tiirbis ut rex lieret quicrcretur, se-
,

riat, nec murmuret, si ea Iractetur indulgentius quae

ipsum abscondit. Qiioniodo enim ab honiino regnum
vixit in sseculo delicatius. Nam si prout cuique opus
acciperet,cuicum Patre regnum perpetuum maiiet?
est non dividitur, fit superba in monaslerio, quae
Sed quia venerat docere humilitatem, hominum de-
fuit vilis in mundo; et quae erat potens in saecnlo,
clinavit honorem. In forma enim Dei manens se-
humiliaturin monasterio. Sic agit, qui discrete non
mctipsum pro nobis humiliavit (Phil. n) ; et cui coe-
sapit, ut superbire facial ex vili censu conversas, et
lestia serviiint ac terrestria, pro mortalibus factus
dolore stimuleshonesto loco natas. Etsisuflicitunde
est pauper, ut ejus inopia nos ditareinur. Tu ergo
omnibus tribuatur fequaliter, nulla est unde mur-
insiste vestigiis, quibus praecessit sponsus; et pas-
rauret quoniam discretio senioris dividel unicui(|ue
:

sibus indefessis ducera sequere c(Elestem : ne dum

prout opus est. Sed dicis Cum conversa est, nisi :

factis suis probat esse dissimilem, in coelestibus re-

ut fiat humilis ex potente ? Si ergo ista ex inclyto ad
gnis nolit habere consortem. Etenim ista dicimus,
humilitatem descendit, illa ex paupere quod humi-
ut parvipendas, aut ne pro magno cupias lucra ter-
liarelurnon habuit,forsitan si superbit. Charitas aii-
rona; vcl ne aestimes magnos, quos in saeculo pro-
tem omnia temperat, atque ad eumdem pacis portra-
spicis divites. Quod enim habere possunt et mali,
limitem ut nec infletur, quae reliquil poten-
hit ; illa
Q libenter debenl contemnere boni. Dat enim malis
tiam ; nec illa frangatur; quae fuit pauper, vel ancilla.
Deus temporales divitias, quibus negat aeternas, dat
Landanda tamen esl senior, si discrete cum singulis
eas certe et bonis, sed quos novit non superbisse ex
se gesserit, et unicui^iue prout opus est, diviserit.
eis.Boni propitio Deo fiuntdivites.propitioDco fiunt
Ista sint dicla de veste, cibo, polu, vel opere pro in-
pauperes : in utroqiie Deo gratias agiint, qui vohin-
validis ac delicalis, ut quee durius ferre non potest,
tatcm Dei iibenter accipiunt. Malis quando tribuun-
tractelur lenius. Ca?terum si circa eas quaj ferre po-
lur divitiae, poenaliter tribuuntur, ut male de eis gau-
tuerint, factura est senior proul viderit, et quibus
doanl; et quando siibtrahuntur, panalitor auferun-
consulit pro usu delicatEe vitae, vel corporis fragili-
tur, ut male de eis dolcant, ntraque justo ad gloriam;
tate, non eas prieferas honore seniorum, si posteriore
ulraque impio ad vindictam. Quid ad tc, quae habes
conversae sunt tompore. Dum crgo ad te meus, soror
Regulamquam sequaris? Virginitatera itaque etpau-
Florcntina,sermo dirigitur, dorivavimus orationem
pertatem Maria; prospice : quae tam dives in Domino
sludiisplurimum; unlli lamen jugum imponimus,
fuit, ut mater Domini esse raereretur, et tanto rebus
sed quod honestum est suademus.
paupercula, ut partus tempore nec obstetricis, nec
CAPUT XIV. ipsum quoque diversorium
T\ ancillaj uteretur solatio,
Vt virgo wquatis sit et in paupertate et in abundaiilia tam angustum,ut pra^sepe assumeret procunabulo.
Nunc ad te loquendo revertar, soror Florentina, Sed et Josoph, cui fuerat desponsata, cum essot ju-

pro qua me familiaris cura sollicitat. Ilortor itaque stus, eral tamen et pauper, ita ut victum et vestitum
aequalem te et uniformem habere seniper animum, artificio qua^^reret. Certc faber ferrarius fuisse le-
utnec adversilate frangaris, quae patientiam et pe- gitur. Habes exempla, normam se(juere, ne te velis
nnriam Job sapis; nec eleveris prosperitate, quac divitiarum periculis commitlere. Quoniam qui volunt
patriarchas divites opibus, sed humiles animo fuisse divitcs fieri, incidunt in tentationem et laqueum dia-
legis. Beata enim eris, si et in adversis et prosperis boli (I Tim. vi), et desidei-ia multa inulilia et nociva,

semper Deo gratias egeris; et vitce istius prosperi- qu» mergunt homincra in interitum. Illas a se sponte
tatem fumum vaporemque illico evanescentem cre- auferunt, quibus in Domino devotus est aniraus. Et
dideris. David certe regnabat, et cum abundaret plerumque conteraptores suos magis .-ippetunl divi-

thesauris, ac manu forti infinitis populis iinperaret, tiff', quani seijuaces. Quxrite, iuquit, rcgnum Dci, ct

humilem se canit, et dicit : Pauper sum ego, et in hsec omnia apponentur vobis [Matth. vi).

l'ihnribus n jiwenlutc mea (Psnhn. lxxxvii). Et ipse

S89 riEGUl.A. soo
CAPUT XV. ^quisque atitem proximo suo placeatin honitm ad xdi-
De indulgentia ct prohihitione carnium. Non enim te carnahum scanda-
ficationem{Rom. xv).
hzent murmurationes; sed consoletur prohcieutium
Esiiui camium inlirmitatis tua; obtentu uec prohi-
vita ; et qua' nescis quantum demoreris in sreculo,
bere tibi audeo nec permittere. Cui tamen suppetit
debes esse patiens pro coelestis gloriie dono.
virtus, a carnibus se abstineat. Nam dura est condi-
lio, nutrire contra quem dimices carnem pro-
; et
GAPUT XVII.
Qualiter vita fugiatur privata. '

priam sic alere, ut sentias cnntumacem. Quod si tali-

Fuge quseso privatam vitani ; nec velis imitari eas
bus ulitur virgo, qualibus etsaiculares utuntur, dat
virgiues qu;e in urbibus per cellulas demorantur
sensum, ut ea agatquse a saecularibus aguntur.Quid :

quas multimoda cura constringit prius placendi

poterit caro nutrita carnibus nisi prumpere ad libidi- ;

sa?culo, ne foedo prodeant amictu et domestica op-

nem, niiseraniquc auimani crudelitate luxuria> de- ;

bacchare? Unde et quidam auctor ait, Deliciarmn

pressce sollicitudine, dum pro vita; subsidio satagunt,
finis cormptio. Et Apostolus vohiptuosam viduam sic
minus qua; ad Deum pertinent qucerunt. Privatam
uotat : utdicat : Qiiw autemin deliciisest,vivensrnor-
enim vitam de usu gentiliuni trasit Ecclesia, quos

tua cst (IITim. v). Quodsiabstinentiamarcidum cor dum non quiveruut apostoli ad normani su.'e vitte

pus vix a lege peccati, qua' habitat in membiis nos- ^ traflncere, Ecclesiw venienti es gentibus permise-
runt private vivere, propriisquo rebus uti. Cteterum
tris, prohibemus ;
quid faciet qu» sic obruit terram
carnis su», utet possitspinas cttribulos germinare ?
qui sub apostolis crediderunt ex Hebrwis, eamdem
Fomenta vitiorum, esus carnium nec solum car- :
normam, quam nunc tenent monasteria, servave-
nium, sed et nimia satietas aliorum ciborum. Quo- ruut. Qao?re quod legitur in Actibus apostuIorum,et

niam non cnlpatur escte qualitas, sed quantitas repu- vcrum quod dico probahis Multitudinis, inquit,
esse :

credentium crat cor unum, etanima una. Necqtiisquam

taturinvitio. Quidquid enim accipitur nimis, hoc ag-
gravataniniani, etabundantiori cibo extensus stoma- eorum qux possidehat, suum aliquid esse dicebat, sed
quotquot possessores agrorum erant, vendebnnt, etpre-
cbus obtundit animtn sensus. Virgo tautum saaa de-
bet csse, non rigida; non ruben-
pallida gestare ora,
tia eorum ponubant unte pedes apostolorinn, et distri-
buebatur prout unicuique opus crat (Act. Vide,
tia; quse suspiriacordisemittatad Deum, non ructet \\).

cruditates ciborum. Quibus ergo vires corporis opus

quod viventes in monasterio regulariter apostolontni

sunt, babeant carnis usum : scilicet, qui metalla ef-

toneaut vitam; nec dubitcnl eorum assequi merila,
qui in agone terreno
cpiorum imitantur exempla.
fodiunt ;
certant ;
qui con-
struuntcelsorumculniiua a>diriciorum,vel indiversis r'
C.VPUT XVIII.
iVe pcculiare virqo in monasterio qiiid possidcat.
opificiis labore desudanl corporis ;reparandarum
his
virium aptus est usus carnis. Virgo qua? magis defec-
Peculiare, quod in coenobiis pro magno habetur
crimiuc, tu pro grandi vitce contagione. Adulteriimi
tus sustinet corporis, bonavirgo est. Ad quDs usus car-
certo est,quiaconscientiy integritatem usurpafip rei
ues sumet, uisi ut miseruui corpus faece vitiorum in-

undet? Verum si cogit infirmitas, medicinaliter su-

pravitate maculat. Furti crimen est quoniam dum ;

oninia qu.f habentur in monasterio,

omnibus sunt
raendri! sunt carnes. Mediciualiter enim est, quod non
i-ommunia, habere una latenter proesumit, quod a
gravat, sed relevat : quoniam et ipsam medicinamita
caHeris ignoratur, et aliud publice cum omnibus uti-
artis ipsius periti impendunt, ut sensim adhibita non
tur, aliud furtive abscondit. Fraus cst manifesta,
onerent infirmum, sed allevent. Unde ct illa veraest
sententia pbilosophorum : iVe qiiid niinis.
quia non reponit in commune quod possidet, sed
exiguam parvilatem privatim occultat fraude.Unum
CAPUT XVI.
crimen, sed plura coutagia. Tantw nequiti» maium
Xlt in Monastcrin quo c<iepit virgopcrmancat. velut gcbcnncC evita pra^cipitium, et quasi iter cave
Ut enim in monasterio permaneas sollicite admo- ducens ad infernum. lude usquead malum proditio-
neo, multarum enim societate proficies; et virtutes n nis etDomiui traditionem Judas erupit, quod furti
aliarum videndo eris virgo virtuliun. Et si interdum cruuen tractus cupiditate conimisit. Denique ciim ba-
|iro varietate voluntatum oriatur quajdam congrega- beretcumapostolisquidquid illisessetcommune, non
nonnunquam murmurationibus car-
tioni simultas, et fuit contentus communionis sufficientia. Sed quid di-

nalium tristentur spirituales, non tamen deeruut cit de eo Evangelium ? Fur erat, et loculos habcns, ea

quas in bonis actibus imiteris. Et certe tolerare car- cjuai mittebantur portabat (Joan. xii). Nec non Ana-
nales, probatw virtutis est ; imitari vero spiritualos, nico et SaphircC exempla recole ;
qui offerentes Apos-
spei est maximae. Erudiuutcarnales spiritualium pa- tolo partem pretii, partem vero celantes, prresenti
tientiam, et dant quse sanctse sunt bonarum docu- sunt judicio damnati (Act. v) ; et pro terrore se-
monta virtutum : ac sic anima; proflcienti utrceque quentium non est dilata facinoris ultio.Qufecautema
suut utiles, et quas patienter tolerat, et quas imitatur communioue monasterii privata secernitur, necesse
suaviter. Libcnter, inquit Apostolus, sustinetis insi- est ut a ccelestis vitai consortio separetur. Quidqiiid

pientes, cum sitis sapientes (II Cor. xi). Et ipse idem manus tua attigerit, seuiori osteude ; in commune
dicit : Debetis autem vos cjui firmiores estis imbecillitu- repone. Noli quidquam transportare seorsum, quia
tes infirmorum sustinerc. ct non voliis placere. Un.us- uimiuni Juda^ prodiLoris oxonipla cavenda sunt.
SOI S.VNCTI E.VNDRI, 1I1SI'.\LENS1S EPISCOPI. 892
CAPUT XIX. 1 tare voluisset, non inde ejiceret. Sed quia utile pro-

Ne tirgo jtinve debeat. posito tuo fore prospexit , bene sicat Abraham a
Nunquam jurare, sed seiuper veram dicere, pari Chaldeis, et tanquam Loth te abstraxit a Sodomis.

ohserva studio. Nam sicut carnalibus pro terrore

Denique errorem meum ipse fateor, ne communem
fraudis jurare permissum est, sic prohibita sunt spi- matrem ssepe allocutum, nosse cupiens si vellet re-

ritualibus, eliam dum sibi bene conscii sunt, sacra- verli ad patriam ; illa antem, quee se noverat Dei

nienta. Sit, inqiiit, sermo vester, Est, est; Non, non voluntate causa iude salutis exiisse, sub divina ob-
;

qttod aittem plus est, a malo est {Jac. v). Cave itaque testatione dicebat, nec velle se videre, nec unquam
jurare in bono, quia de malo est. Et propterea dici- visuram illam patriam cum niagnis dicebat
esse, et

tur esse a malo, eo quod jui'andi necessitas ex infl- fletibus : Peregrinatio me Deum fecit agnoscere, pe-
deli sit conscientia. Ejus autem hominis jurandi ex- regrina moriar ; et ibi sepulcrum habeam, ubi Dei
torquetur necessitas, cujus tides manot in dubio. Tu cognitionem accepi. Teste Jesu hoc in ejus experiisse

vero, quoe simpUcitatem cordis debes ostendere la- desideriis memor sum, ut etiamsi diu viveret, pa-

biis, cur te spoutaneo alliges sacramento ? Tolle ju-

triam illam non reviseret. Tu, qiiaeso, cave, soror

randi usum
in bono, et non perjurahis in malo. Lo Florentina, quod mater timuit, et malum quod iUa

[uere veritatem ex corde, et aberit jurauti necessi-B experta fiiit, lu prudenter evita. Miserum medoleo,
tas. Legimus enim : Ne assttescas jurationi, quoniam qui ibidem communem fratrem transmisi Fulgen-

multi casus in illa {Eccl. xxv). timu, cujus pericula jugi formidine pertimesco. Tu-
tiortamen erit, si tu securior et absens pro iUo ora-
CAPUT XX.
veris, Ea inde fetate abstracta es, ut vel si ibidem
Ne sola virgo cum sola loquatur.
nata fueris, uou memineris. NuUa est recordalio qiiai
Xoli assumere unam loquendi familiaritatem, et de- moveat desideriis animam ; et beata es, quae ignoras
clinare alias. Sed quo seire uni utile est, sciatur ab quod doleas. Ego tamen expertus loquor, sie perdi-
omnibus. Audi Domiuum quid dicat : Quod dico vo- disse statuni et speciem illam patriam, ut nec liber
bis in tenebris, dicitein lumine ;
quod in aure auditis, quisquam in ea supersit, nec terra ipsa solita sit
prxdicate su])er tecta {Matth. x\n). Hoc est, si quid ubertate fecunda, etnon sine Dei judicio. Terra enim
vobis in secreto mentis fuerit revelatum, palam di- cui cives erepti suut, et concessi extraneo, mox ut
cite etquod corde concepistis, omnibus manifestate.
:
dignilalem perdidit,caruit etfecunditate.Vide, soror
Si bonum est quod loqueris, cur uua tantum et nou Florentina, quod te pavens mojrensque conveniam,
omnes potius informentur Si turpe est, nec cogi '?

C„„
ue le
... —
serpens
.^..^^ ——
praeripiat
^^, ^ a paradiso,
— j — iu
et, — eam pouat
^

,
^ , ^ terram qu« spinas et tribulos germinat, de qua rur
Non jam de bouo quod singulariter virgo loqui
est, sum si velis manum exteudere, etlignum vitae eden-
tur. Omnis enim qui male agit, ait Domimis, odit lu- dmu assumere, non permittatis attingere. Testor
cem {Joan. ui). Unde et ille philosophorum pruden- euim te cum Propheta, et conscio Jesu Christo ad-
tissimus dixit : « Omuia recte facta in luce se aniant moneo, dicens Audi, filia, et vide : et inclina aurem
:

collocari. » virgo ideo occulte loqueris, quia non tuam, et obliviscere populum titum, et domum patris tui,
est unde publice glorieris. Sed si aures et oculos quia concupivit Rex speciem tuam, et ipse est Dominus
humanos fallis, nunquid I)ei coguitionem fallere po- Dcus tuus {Psalm. xliv). Nemo mittcns manum suam
teris ? Pulchre et alius ait : « Quod vis Deum nes- in aratrum, et respiciens retro, aptus est regno Dei
cire, nec agas, nec cogites. » Sit ergo tibi conscien- {Luc. ix). Noli ab eo avolare nido, quod inveuit tur-
tia innocua, sermo libera culpa. Respueuda necau- tur, ubi reponat pullos suos [Psalm. lxxxiu). Simpli-
dire te, nec cogitare delectet ; multo minus loqui, citatis tilia es, quae turture matre uata es. In eadem
vel agere. una persona complurium necessitudinem uteris ofli-
CAPUT X.\I. cio.Turturem pro matre respice. Turturem pro ma-
Ne velit virgo reverti ad Scecuhtm. T\ gistra attende, et qua>. te Christo quotidie affectibus

Jani ad portum navem orationis dirigimus, et generat, chariorem qua nata es reputa matrem ab :

emeuso dictorum pelago in littore quiescendi ancho- omni procella, ab omnimundanoturbineinejus tesi-

wni ponimus, flatu tamen charitatis tuse iterum in nibus conde.Sit tibi snave ejus lateri adhserere. Sit tibi
(luctibus verborum revehor. Te quceso, soror Flo- dulce ejus gremium jam provect», quod erat infanti

renlina, per beatam quoque Trinitatem unic» divi- pratissimum. Postremo charissimani te germauam
nitatis obtestor, ut quse de terra tua et de cognatione quoeso, ut mei oraudo memineris, nec junioris fratris

tua cum Abraham egressa es, cum uxore Loth non Isidoii obhviscaris : quem quia sub Dei tuitione, et

respicias retro (Gen. xix); ne efficiaris exemplo malo tribus germanis superstitibus parentes reliquerunt
docunienlum aliarum ad bonum, et ne in te alije vi- communes, leeti, etdeejusnLhilformidantesinfantia,
deant quod in se caveant. Illa vero aliis facta estcon- ad Dommum commearunt. Quem cuni ego ut vere
dimentum sajjientiae, sibi vero simulacrum stultitise, filium habeam, uec temporale aUquid ejus charitati

sibi enim nocuit malefactum, aliis profuit exem- prfeponam, atque pronus dilectione recumbam
in ejus

plum eontrarium. Ne te uuquam reverti ad geni- tanto eum charius dihge, tantoque Jesum exora pro

tale solum sollicitet cogilalio ; ubi si le Deus habi- illo, quauto nosti eumaparentibus terrenisfuisse dile-
 S'j:! UUMIM.V IN I.AlIiI:M ECCLESLE, 894
rluiii. Certiis sum quud Uectat pro uobis auies divi- a coiona, et exhortauti Leaudro praestabitur venia; et
iias liia virginalis oratio. Et si pactum quod cum si perseveraveris usque in finem, salva eris. Amcn.
Cliristo pepigisti .servaveris, bene agenti tibi debetur

BEATORUM LEANDRI, ISIDORI ET FLORENTIN.E EPITAPIIIUM.

Cru.x hiBC alma gcrit sanctorum corpora fratrum, Dogmate sanctorum ceruens ci'evisse lideles

l.caiidri Isidorique piorum ex ordine vatum. iEterno Domino, quos impia jura tenebant.
Torlia Fiorentina soror devota perennis. Utque viros credas suJjlimes vivere semper
Et posita ambonim consors sic digna quiescit. Aspiciens sursum pictos contende videre.
Isidoriis niedio disjungit membra duorum. Ohiit felicis memoi ix Leander episnopus cUe III Ka-
Ili qunles fuerinl liliris inqiiirito, lector, lend. Martias, xra DCXLI.
Et cognosce illos bene cuncta fuisse locutos,

KH»UJEURitM£L

SANCTI LEANDRI, HISPALEiVSIS EPISCOPI,

HOMILIA IN LAUDEM ECCLESI^

Od conversionem gentis, post concilium et confirmationem canonum edita.
(Mansi Concil. CoUect.)

Festivitatcm hanc uinnium esse sol:'miiiorem fe- r> Dei paradiso, hoc est, extra catholicam Ecclesiam
stivitatem, novitas i[Tsa significat. Quoniam sicut nutriuntur ; et hoc non lectura [conjecturaj seusus
liova est conversio tantarum plebium causa, et no- uostri, sed Scripturje divinte auctoritate probatur,
biliora sunt solito Ecclesi* gaudia : nam multas dicente Salomone : Sicut tilium inter spinas, sic
solemnitates per anni discursum celehrat Ecclesia, ainica mea intcr fiHas (Cant. xi). Ergo ne magnum
in quibus tametsi habet gaudia consueta, nova vero vobis videretur quod hjereses direxit fihas, continuo
sicut in hac non habet. Aliter enim gaudct de rebus easnumerat [nominatj esse spinas; haereses, inquam,
semper possessis, aliter de lucris magnis his nuper aut in aliquem angulum mundi, aut in unam gentem
inventis. Proqua re et nos majoribus gaudiis eleva- inveniuntur versari. Ecclesia vero catholica, sicut
mur, quia repente novos Ecclesiam jiarturisse popu- per totum unmduni tcnditur ita,et omnium gentium
los intuemur et quorum asperitatem quondam ge-
; societate constituitur. Rccte ergo hfereses in caver-
mebamus, de eorum nunc gaudemus credulitate. iiis ,
quibus latent , congregant ex parte divitias :

Ergo materia gaudii nostri tribulationis prfcteritffi Ecclesia autem catholica in speculo [specula] totius
uccasio fuit. Gemcbamus dum gravaremur, duin mundi lociipleta supergreditur universi. Exsulta
exprobareniur ; sed geinitns illi id egerunt, ut hi, ergo, et tetare, Ecclesia Dei, gaude, et consurge
(jui per iufidelitatem nobis erant sarcina, flerent C unum corpus Christi, induere fortitudine, et jubila
iiostra per suam conversionem corona. Hoc enim gra- exsultatione; quoniam tui moerores in gaudium sunt
liilative profert in Psalmis Ecclesia dicens : In tri- mutati, tristitise habitum in amictum lastitioaversum
hulatione dilatasti me (Psal. iv) ; et Sara dum sa^pe a est. Ecce repente oblita slerilitatis et paupertatis tuae,
regibus concupiscitur, nec maculam pudicitise sentit, uno partu populos innumgros genuisti Christo tuo.
et Abraham causa pulchritudinis sure divitem facit Nani dispendiis tuis proflcis, tuoque damuo subcre-
IGenes. xx); ab ipsis enim regibus Aliraham ditatur, scis : tanlus denique est .sponsus tuus, cujus imperio
a quibiis Sara concupiscitiir. Condigiie ergo Ecclesia regeris, ut diim te patiatur deproidari ad modiciim,
calliolica gentes, quas simul senserit tidei .suaj de- rursuin prcedam tuam ad te reducat, et hostes tuus
core, ad sui eas sponsi, hoc est, Christi lucra trans- tibi conquirat. Sic autem agricola, sic piscator, dum
ducit, et per ea regna suuin viruiii divitem reddit, lucra attendit futura, quw seminat, et qua? aniodo
per iiuse se inquietari perseiiserit; sic enim duin cx incesserit, non imputat damna. Tu proinde jam ne
initio lacessitur, vel invidentium dentibus niordetiir. fleas, ne lugeas, temporaliter quosdam recessisse a
dum premitur, eruditur; et dum insectatur, dilata- le, quos cernis cum maguis lucris rediisse ad te.

tur. (Kioniam patientia sua asmulatores suos aut supe- Exsulta ergo fldei confldentia, et tui capitis merito,
rat aiit lucralur. Dicit enim ad eam divinus sermo :
D flde esto robusta; dum qute recolis olim repromissa,
Multw filisp, congregaverunt divitias, tn autem super- nunc cernis fuisse eompleta. Ait enim in Evangelio

(/ressa es univei'sas [Prov. xxxi) .Si nou mirum quod ipsa Veritas : Oportebat Christum mori pro gente, et

hrerescs flliaj dicuntur, sed attendendum quod loco non tantum pro gente. sed ut filios Dei, qui erant di-
spinuium ponuntur fllia; sunt, eo quod ex semine
: spersi, congrcgaret in unum [Joan. xi). Tu profecto in
Chiistiano generantur; spiiia; sunt, eo quud foris a Psalmis proclaiiias, odiciilibus pacein diceiis ; Maij-
80o S. LKANDRl, lll.SPA!,. KIMSCUlM, IIU.MiLIA !.\ l,Al'L)liM ECCLKSI.E, 806

nificate Dommum mecum, et exaltemus nomen ejus in A novissimis diebus prsepai^atu^s mons dumus Uomini in
unum (Psal. .\x.\iii); et rursum In conveniendo populos
: vertice montium, et elevabitur supcr colles, et fluent ad
in unum, rt refjna, ut scniant Domino (Psabn. i:i). eum omnes gentcs, ct ibunt populi niulti.et dicent : Ve-
Qiiani diilcis sit cliaritas, quain delectabilis unitas nite ascendamus ad montem Domini, et ad domum
nou neseiens per prophetica vaticinia, per evangelica Dci Jacob (Ibid.). Mons euim Christus est, et domus
oracula, per apostoiica docuinenta, non nisi conne- Dei Jacob, una Ecclesia esl ejus, ad quam, et gen-
xionem gentium prajdicas, nun nisi unitatem popu- tium concursum, et populorum prununtiat confluere
lorum suspiras, nun nisi pacis, et cliaritatis Ijona dis- conveatuin ; de qua rursum iu aliu loco dicit pro-
seminas. Lcetare ergo in Domino, eo quod non sis pheta : Surge, illuminare Jerusalem, quia venit lumen
l'i'audata desiderio tuo ; uam quos tanto tempore, tuum, et gloria Domini supcr te orta est; et ambula-
geuiitu teste, et oratione continua concepisti, nunc bunt (ait) gentes in lumine tuo, et reges in splendore
post glacieni, post hiemem, post diiritiam frigoi'is, ortus tui. Leva in circuitum oculos tuos, et vide : om-
post austeritatemnivis, velut jucuuditatem agrorum, nes isti congregati sunt, et venerunt tibi ; et xdificabunt
frugem, et Isetos verni flores [Forte, weris, aut tempo- (inquil) filii peregrinorum muros tuos, et reges eorum
ris verni], vel arridentes vinearum stipitibus palmi- ministrabunt ut uotesceret quae
tibi {Isai. lx). Qui,
(es, repente in gaudio pcperisti, Ergo, fratres, tota B ventura essent genti, vel populo, quso ab unius Ec-
rharitate animi exsullennis in Domino, et jubilemus
clesiifi communione recidissent (sic) , secutus est : gens
Deo Hoc de caHero per ea qua? jam
salulari nostro.
cnim, et regnum, quod non scrvicrit tibi, pcribit (Isni.
sublata sunt, ea qua; adhuc esspectantur implenda
Lv). Alio denique loco similiter ait : Ecce gentem,
vera esse credamus. Quo^ enim pra?fata sunt, Domino
(juam nesciebas vocabis ; et gentes, qux non cognove-
dicentc : Alias oves habeo, quse non sunt ex hoc ovili,
rvnt te, ad te currcnt. l^nus enim est Cbristus Domi-
et illas oportct me [ad me\ adducere, ut sit unus grex,
iius, cujus estuna per tolum mundum Ecclesia, sancta
etunuspastor {.Joan. \), ecce contuemurfuisse comple-
possessio; ille igitur caput, et ista corpus, do quibus
ta. Pro qua re non dubitemus totum mundum posse
in principio Genesis dicitur Erunt duo in carne una
in Christo credere, atque ad unam ecclesiam conve-
:

{Gcncs. ii) quod apostulus in Cbristti iulelhgit et in

nire. Quoniam rursus ipso testiflcante didicimus in ;

Evangelio : Et prxdicabitw (inquit) hoc Evangelium

Ecclesia. Dum ergo ex omnibus gentibus unam vult
Christus habere Ecclesiam, quicunque extraneus est
regni in univcrso orbe, in tcstimmium omnibus gen-
ab ea, licet Christi nomine nuncupetur, Christi ta-
tibus; et tunc (inquit) veniet consummatio [Mutth.
xxiv). Si ergo remansit pars aUqua mundi, vel gens men corporis compage nun continetur (Ephes v).

profecto ^
barbara, quam iides nnn iradiaverit Christi,
"'«''•«'« enim, qure respuit catholicce Ecclesiw unita-

credituram, atque iu unam Ecclesiam esse venturam tem, eu quod adullei~ino amore diligat Christum,

nullo modo dubitemus, si ea tjuae Dominus dixit vera uou iixoris, sed concubinae obtinet locum. Quoniam
esse putamus. Ergo, fratres, reposita est loco mali- revera duos dicit Scriptura esse in carne uiia ; vide-

gnilatis bonitas, et errori occurrit veritas : ut quia licet Christum et ecclesiam ,

quo locum meretrix
superbia linguarum diversitate ab unione gentes se- nullum invenit tertium. Vna cst enim (ait Christus)

paraverat, eas rursus gremio germinatis colligeret amica mea, una est sponsa mea, una est genitricis

charitas ; et quemadmodum unus possessor est totius suse fdia (Cant. vi). De quo item eadem Ecclesia pro-

mundi Duminus, ita ut |ita, et] possessionis ejus nuntiat dicens? Ego dilecto meo; et dilectus meus mihi
esset ununi cur, et animiis unus : Petc a me (ait) et (Cant. vii). Qu;erant nunc ha?reses, a quo constupren-
dttbo tihi gentes hxreditatem tuam, et possessionem turvelcujussintprostibulumfact8e:quonianiabimma-
tuam terminos terrx (Psalm. u) ;
propterea et ex uno culatotororecesseruntChristi;aquoquantopretiosam
homine propagatum est omne hominum genus, ut essenovimuscopulanicharitatis, tanto Deum bac cele-
qui cx uno iilo jirocederent unum saperent, miitatem britate laudemus : quod gentes, pro quibus sanguis
quasrerent et diligerent. Ordo ergo naturalis expo- D ^„5^5 Unigeniti siii, non passus est extra unum ovile
scitutqui ex uno homine trahunt originem, mutuam diaboli dentibus devorari. Lugeat igitur veternosus
teneant cbaritatem nec dissentiant a tidei veritate,
priedo suani praidam amisisse, quia impletum vide-
:

qui non disjunguutur naturali propagine. Haereses

mus quod propbeta vaticinante audivimus (Isai.
vero, et divisiones e fonte manant vitiorum; unde
XLix) : Equidem (inquit) hiec captivitas a forti tol-
quisipiis ad lenitatem venit, ex vitio ad naturam re-
litur [tollrtnr], et quod ablatum fuerat a robusto, sal-
dit : quia sicut naturai est lieri ex pluribus unitatem
vatur [salvabitur] ;
parietem enim discordiw, quem
[Fortc, ad unitatem], sic est vitii, fraternitatis de-
fabricaverat diabolus, pas Christi dostruxit : et ilo-
clinare dulcediueni. Erigamur ergo tota mente, in
mus, (pio! divisione in mutuaiu cerlabat ctedeni, uno
gaudio ; ut quia gentes studio decertandi perierant,
jam Christo lapide angulari cunjungitur. Dicamus
sibimel in amicitiam Christus unam Ecclesiam pro-
curaret, in qua eas rursus reduceret concordia cba- ergo omnes : Gloria in excelsis Deo, et in tcrra pax
rilalis. De bac profecto Ecclesia vaticinatur propheta, hominibus bonic xoluntatis (Luc. 11). Nulluiu enim
dii-enA: Domus mea domus orntionis vocubitur om- iu-;emium charitati compensalur. lude omiii gaudio
nibus genlibus {Isu. n); el iteruui : Erit (luquill in pri.epoiiitur, quia et charitas tacta est, qute ouiuium
897 ANTONINI PL\nENTlM ITINERARIIM. 898
virtulem obtinet principatum. Superest autem ut A stis, Deum precibus adeamus; ut regnuni, ct gens,
unanimiter unum omnes regnum efTeeti, tam pro quK Christura s:lorificavit in terris, glorificetur ab
stabilitate regni terreni, quam felicitate regni coele- illo non solum in terris, sed etiam in cselis. Amen.

AUGTORES INGERTI ANNI.

ANTONINUS PLACEMIiXUS*.
ANTONINI PLACENTLM

ITINERARIUM.
(BoUand. Maii tom. II. i

PROLOGUS.

Tornaeense ms. tituluni hunc prsefert De locis sanctis qux perambulavit beatus Antonims martyr. Biblio-
:

thecae autem Vaticana; Codex sub numero 636, cui titulus Bedae et aliorum, opusculum idem sic inscribit ;

Relatio Beati Antonini martyria. De hoc, inquit Pater Daniel a Virgine Maria in Vinea Carmeli num. 13.31,
Molanus in MaHyrologio ad diem 13 Noverabris, Plarcntise Eeielalio sancti Antonini martyris. Sed addiderat
notulam, ut significaret festum hoc esse minus principale istius sancti, nec in Usuardo repertum, sed ali-
unde acceptum. Principale autem festum tam apud antiquos, quam in Romano hodierno notatur die 30
Septembris; ubi Baronius lectorem remittit ad Petrum deNatalibus lib. viii, cap. 133. Gm- huc non remisit
nos Pater Daniel? Legissemus ibi quod « Sanctus Antoninus niartyi-... de Placentinis finibus egressus,
per orientales provincias pertiansivit, etmulta miracula fecit, demum ab infidelibus tentus, etcapite cse-

sus glorioso martyrio coronatus est? « Sed ista legentes, etiam legissemus, quod iste « sanctus .\ntoninus
fuit ex sacra legione Thebaeorum, et socius beati Mauritii martjris. Hoc autem indicare lectori, erat
»

evertere totam auctoritatem ejus scripti, cui summa fides enim non poterat, ut ideni
postulabatur. Fieri
sub Diocletiano ac Maximiano imperatoribus militasset, duce saucto Mauritio, cujus marlyrium anno 297
ascribit Baronius et ea omnia reperisset in Terra Sancta, qua; bic narrantur, quaeque non nisi sub Con-
;

stantino .Magno cceperuut inaotescere ut de Justiniano nihil dicara, cujushic mentio fit aliquoties, etcujus
;

imperium coepit anno 527. Ego ut neminem hic accuso, sic nec puto mihi sequendum exemplura tale et ;

Leonis Allatii judiciuni laudo, qui Vaticance BibliolUecae monumenta omnia notissima habens, alia quidem
inde excerpsit Symmictis suis adjungenda; sed Itinerarium S. Antonini martyris nomen prceferens, luce
publica indignum censuit. Sic autem censuit, non tantum quia tempori non suo ascriptum, sed quia ipsum
inveniebat, praj aliis similis arguraenti Latinis seriptis, refertura fabellis plane anilibus, quas nobis satis
erit asterisco * notare, ut animum advertat lector. lis porro, qui paulo notiorem habent locorum situra, quique
alias legerunt itineraria sacra atque profana, considerandum relinquo, utrum in hac relatione inveniri pos-
sit verisimilisratio itineris alicujus;ubi nihilordinatumdigestumque, exmoreeornm quiprudenteretcerto

ductu peregrinanlur sed confusa omnia, velut si per somnium res agatur in mente, non autem corporeo
;

motu super terram. Antoniui Placentini Itiyierarium simpliciter vocavi, ut neque errorem evidentem secutus
Tidear, si neque prorsus a jam nota appellatione recedam, si omisso nomine Antonini
scripsero Mariyrem ;

vocavero Anonymi Itinerarium; respectu auctorisnomen suum non exprimentis. Nunc ipsum lege, et ad-
notationes sub textu appositas. Ut vero etiam discernere valeas ea loca, quai hinc excerpta nobis obji-
ciuntur, tanquam luculenta prsetensee antiquitatis docuraenta, placuit illa Italico charaetere reprsesentare.

*
Martyr sseculo vi; sub cujus nomine incerta fide fertur, Itinerarium de locis Terrx Sanctx qurn peram-
prcemissum a Papebrochio Actis Sanctoruin, torao II Maii, Antuerpise 1680, in-fol., atque editum
bulaiit,
primum a Claudio Meuardo. Andegavi sive Juliomagi 1640, in-i".
 :

ITINERARIUM. (Ex ms. Codioc Tornaceiisi.)

i. Procedente beato Antonino martyre iina cum \ 3. Et indo venimus in parte.'^ S^riae [et civitateu
collegis ' suis, ex eo quod civitatem Placcntiam egres- Tripolimj, ubi requiescit sanctus Leontius g; quw
sus est, in qttibus locis peregrinatus est, ire vcstiyia quidem civitas tempore Justiniaui imperatoris sub-
Ckristi sequentes, et miracula sanctorum prophetarum versa est a terraemotui» cum aliis civitatibus. Veni-
pervidere coeperunt. Ita eseuntibus nobis de Cons- mus inde Vibilum' , quae et ipsa civitas cum homi-
tantinopolipervenimus Cyprum '' in civitatem Cons- nibus subversa est; post in civitatem Tani, qu» ot
tantiam, in qua rcquiescit sanctus Epiphanius : ci- ipsa subversa est. Deinde venimus in civitatem
vitas pulchra,deliciosa, ornata palmis dactylorum. splondidissimam Borytho, in qua nuper fuitstudium
Deinde venimus partibus Syriae, in insulam Santari- litterarum j
,
quse civitas subversa fuit, dicente iio-

cus = adTyrum. Ttuic vcjiimus Tholomaidam civitatem bis episcopo civitatis,'quia cognitse fuerunt persoua^
millia sex in castra Samaritanorum ^ milliario a Suga- esceptis peregrinis, quae ibi perierant. Ipsa civitas
miti sub monte Carmelo. Super ipsa castra milliario posita est sub montana Libani.
semis, monasterium Elisxi prophetx, iibi ocinirrit mu-
4. A Berytho venimus Sidouem, qum exparte ruit;
lier, citjus fdium suscitavit, in monte Carmelo. Ibi-
et ipsa adheerot Libauo. Homines in ea pessimi. Illic
que est potra modica rotunda '
: quando exagi-
currit fluvius Asclepius '' : etfons, unde surgit, stat.
tatur sonat, quia solida est. Talis auteni petra? illius D
De Sidone venimus Sareptam : quse civitas modica et
[Suppfe virtusj, ut si suspensa fuerit mulieri vel ali-
vakle Christiana est : in qua est ccetiaculum illud quod
cui animali, jactum " nunquam faciet : el a civitate
factum ftierat Elise, et lectus ubi recubtiit, ct alvt^tts
VI aut vii millia personat.
marmoreus ubi vidua illa fermentavit in quo loco :

2. De Thoiomrtida niaritima veuimus in fines Ga-

tntilta offeruntur et multx virtutcs fiuitt. Exeuntes de
lilaese, in civitatem quee vocatur Neocsesareaf : in
Sarepta venimusin civitatem Tyrum. AT\to usque
qua adoravimus amulamet canistellum sanctEe Ma-
ad Sarcptam continue railliavn'. Tvrus civitas ho-
rise in quo loco erat chthedra ubi sedebat quando
:

mines habet potentes, vita pessima, tantaluxuria.

adeam angelus veuiebat. Deiude millia tria veuim us
quod dici non potest; gynaecea publica, holoseri-
in Cana, ubiDominus fuit ad nuptias : et accubui-
cum, et diversa genera telarum.
mus in ipso accubitu, ubi ego indignus parentum
meorum nomina scripsi. Ex quibus hydriai dua^ ibi ;>. .U vero de Tyro venimus in civitatem Naza-
sunt. Implevi aqua unam*, et protuli ex ea vinum : reth, in quasuntmultffivirtutes. Ibietpendet tomus
et in humero plenam levavi, et obtuli ad altare, et in quo Dominus A B C * habuit impositum " iu :

ipso in fonte lavavimus pro benedictione. qua est synagoga posita, et trabs ubi cum aliis se-

Ms. Tornacense, collega suo: sed patet ex cou- cile divinare quid scriptorem movorit, ut a Cana
textu nura. 7 plures a scriptore iuduci socios itine- Galila'8e,uude porro versus mare Galileea? et loca
ris, ideo Ms. Vaticanum sequi hic malui. Christi prKdicatione ac miraculis illustria ascon-
b Scivituo hic scriptor Constantinopolim et Cy- dere raos fcrebat poregrinorum, vel ad Nazareth ac
prum pari intervallo distare ab Italia et in Syriam : montem Th.ibor deflectere; non, inquam, apparet
quidem recta ituris prfeteinavigandam Cyprum ;
quid cum
moverit ut a Cana flectat naiTationem iii
Constautiiioplini vero illis non magis uecessariam Boream milliaribus plus quam xxx, ad perlustran-
esse quam Bruxella? sint ei qui Antuerpise moratur, daraPheuicia^ maritimam, a Tripoli usque Tyrum,
ut Gandavo Brugas perveniat ? quo primum appulorat.
Nullam ad Tijrum insulam norunt geographi,
<:
h Terr»motus horrendi anno Justiniani-27,Christi

ac ne alibi quidem, quaj vocetur Santericus vel si- 5b3 memiuit Baronius, additque ex Agathia, non
mili aliquo noniiue. solam Constantiuopolim foede concussam, sed et
d Castra Samaritanorum aeque ignotse appellalio- regiones Orientis et civitates solo »quatas, ut inter
nis sunt. Suuam autem, hic Sugamia, unde mulicr alias Berythum in Phrenicia.
Sunamitis .x milliaria horaria ut minimum distat > Biblum media intor Tripohm et Bery-
intelligo,
Ptolomaide, nec modice abest a monte Carmelo, thum Tauim nullam novi exlra iEgyptum.
via: sed
saltem ea parte qua prophet» creduntur habitasse. uoc reperio quidquam quod huc flectam in tota ve-
' Nescio an jactus nomine aborsum iutelligat : teri geographia.
modicam concipi oportet, quie suspendatur mulieri D i Cum stttdiitm
litterarum legis prooienf^cmw.agno-
vel animali sed causa portentosi souitus reddi.
: scis phrasim, credo, vix antiquiorem xisieculo.
quia solida est, tam esl incongruum, quam si dica- ^ iSec Asclepium Uuviuni antiquitas novit inter :

tur facile gestari, quia gravis nam ut sonum red- : Sidonem autem et Tvrum Eleutherus decurrit, ex
dat petra, cavam esse convenit, non solidam. Libano defluens.
f Neocffisarea GalilajEe nulla est, sed in extrcnia ' Licot Placentinus sit scriptor, qui proiude pos-
Syriffi parte ad radices Tauri niouiis una, a finibus set milliara numerare aestimatione Italica, ut tria
GalilaesB plus quam c milliaribus distans, sed uec requivaleant uni leucae borarice, apparet tamen ex
CiEsaream Philippi, ad Jordanem sitam in Galila?a, toto contextu|eum nuraerare milliaria horaria, sicut
cogitare hic cougrue possuinus; distat enim a Pto- etiam faciunt alii rerum in Terra Sancta gestarum
lemaide triplo longius quam Cana, ad quam tamen scriptores.
ducere hic supponitur. " Quid orgo de Cbristo Nazarethani quserebant
6 Colilur sanctus Leontius celeberrimus martyr, (Joan vii) : Qtiomodo hic litferas scit, cum non didi-
Tripoliin Syria passus 18 Junii. Hinc facile est no- cerit ?

men urbis, quod exciderat, supplere; non item fa-

 ; .

901 ANTONINI PLACENTINI ITINERARIUM. 902

debat infantibiis : qu» trabs '

a Christianis agitatur ^ vespcrtina mundanttir therrme.knie ipsumverocliba-
et sublevatur; Judfei vero eam nullo modo agitarc num grande est soliura, quod dum impletum fuerit
possunt: sednec permittit se foras tolli.Domus san- omnia ostia clauduntur et per ostium mittuntur in- :

cta, basilica est; et multa sunt ibi beneticia de ve- tus luminaria et incensum ; et sedent in isto solio

stimentis ejus. In civitate vero tanta est gratia mu- tota nocte : et dum soporati fuerint, videt ille qui
lierum Hsebrcearum, ut intra iilam inter Hebraas piil- mundatus estaliquam'' visionem et dum ipsam : re-

cbriores non inveuiantur : et boc* a sancta Maria citaverit, mundantur tberraae per septem dies. Ibi

sibi concessumdicunt(nam et parentem suam dicunt vero defunctus cst coUega noster Joannes de Placen-
eam), et dura nulla sit cbaritas Hebrseis erga Cbri- tia. Ipse fluviuscalidus, qui Gaddera dicitur, descen-

stianos, illa; suut omni cbaritate plense. Provincia dit torrens et intrat Jordaneni, et ex ipso ampliatur
paradiso similis in tritico, iu frugibus similis Mgy- Jordanis et major lit.

pto; sed praecellit in vino et oleo et pomis ac melle. 8. Et tunc descendimus per Galilceam juxta Jor-
Sed et milium extra naturam altum nimis, supra danem, transeuntes multas civitates qufe leguntur ;

naturam hominis talea grossa ". et venimus in civitatem metropolim Galilwa^ qua-

C. '^e Nazareth venimus in monteni Thabor qui : vocatur Scytbopolis «, in monte posila, ubi san-
monsexit in raedio campestri, terra viva, tenenscir- B ctus... multas operatus est virtutes. Deinde descen-
cuitum millia vi, ascensum millia iii, sursum ad i dinms per alia loca Samarise et Judsese in civitatem

milliariiim planum, in quo sunt tres ecclesije, di- Sebastaeam f, in qua requiescit Elisxu:; propheta. De-

ctum est a discipulis Faciatnus hic tria tahernacnla.

: scendentes per campestria, [per] civitates vel vicos
In circuitu diversie civitates quee in libro Regum Samaritanorum etplateasundetransivimus [vidimus|
leguntur. De Tbabor venimus ad mare Tiberiadis, venientes Judaeos post nos cum paleis, vestigia no-
* exsecratio
in civitatem quaj alio tempore est appellataSamaria. stra incendentes, tanta est illorum s.

nunc vero dieilur Neapolis h, in qua puteus est ex Utique Cbristianis quidem responsum faciunt : at

quo Dominus aquam a muliere Samaritana petiit cavent, quod ab illis emere vis, non tangas prius-
et ibi basilica est sancti Joannis Baptistae ; et ipse quain pretium des : quod si tetigeris, et non compa-
puteus est ante cancellos altaris; et situla de qua raveris •>
mox scandalizabuntur. Nam foins in vico

dicitur Dominus bibisse, et niulti oegri ibi veniunt babent cum domo una posita quod ipsum faciunl '

*
et sanantur. responsum. Nummos de manu tua non accipient,
7. Deinde venimus in civitatem Tiberiadem in sed tu in aquam projicies eos ; et denuutiant tibi

Hic aqua maris ingrediaris. Tu vero noli exspuere

qua sunt therma;
_-i j :i „ -ii:
salsa'.
r>.-.,j
p quod [non]
;., Vj_..i— __ :_
illius dulcis
J.,i:„„l *..., c „.,!.,.„
est, quod mare circuit millia viii. Dciude venimus in
!

autem exspucris, scandaUzabuntur.

:
Sero autem pu- ._

Capharnaum in domum beati Petri, quse est in ba- rilicant se in aqua et sic ingrediunlur in vicumaut :

silica. Inde venientes per castra, vel vicos, vel civi- in civitatem.

tates, ad duos fontes venimus, scilicet Jor <=

et Dan, 0. Deinde venimus in locum ubi Dominus de quin-
qui in unum effluunt, et vocitatur Jordanis. Parvus que panibus et duobus piscibus quinque bominum
ingreditur mai'e, et pertransit totum maris pelagus millia satiavit, extra mulieres et parvulos : extenta
usqueadlittusmaris. Revertentesposlnosvenimusad campania, oliveta et palmeta. Inde venimus adlocum
locum ubi Jordanis egreditur mare. Et in ipso loco ubi haptizatus est Dominus. In illo loco filii Israel

transivimus Jordanem, et venimus in civitatem quse ro- transiverunt Jordanem., ctfiliiprophetarumperdiderunt

catur Gaddera ^ qux et Gahaon dicitur. hi ista partc securim; et ex ipso loco Elias assmnptus cst in ccelum.

civitatis, milliario iii ah urhc, sunt aquie calidx, qux Ibique mons Hermoni modicus, qui lcgitur iii Psal-

appellantur thermse Eliss, uhi leprosi mundantw. Ibi mo.Ad pedes montis ipsius ascendit defluvio nubes,

est xenodochium, delicias de publico habens, et hora et hora prima oriente sole Hierosolymam venit * sii-

° Id est hominis proceri ; talea aiitem pro lungitu-

J)
f
Ut Sebast.Tara; id est Samariam veniatur, nec
dine, vox est accepta ex vernacula Italurum lingua unus quidem Juda3a? locus atlingendus est: ad hanc
taglia, Francis taille. auleui prirauni venitur, post emensam totam regio-
i>
Samaria urbs mediterranea, distat a mari Tibe- noiu Saraaritauorura
riadis duplo longiusquam ipse mons Thabor: neque s Videtur supponere auctor quod totam regionem

hcBc, sed vicina civitas Sicbar postea dicta est Nea- jam dictam Juda?i tenerent, et quidom tanrscrupu-
polis. Cumergo Joannis iv dicitur : Venit Jesus ad losi contra Cliristianos, ut sequitur.
civitatem Samarix quse dicitur Sichar, accipitur Sa- Comparare, Italisproprio idiotismo, emerf, vulgo
'>

maria, non pro ipsa civitate, sed pro toto eo territo- comprare, unde compra, emptio.
rio,ci.ijuscaput erat Samaria. /Edipo eget bic locus. Suspicor indicari forum
'

Ut ad hos fontes veniretur, remetienda erat tota

<
rerum venaliura, extra vicos positum pro Cbristianis
fere Galilsea superior, per spatium horarum circi- emere volentilMis, ubi illis responsum faciaut Judaii,
ter 20. ne eorum ingressu iramundfe lianl babitationes suaj.
d Gadaram prope lacum Genezareth novi Gabaon : Sed quis talia unquam Judans afliuxit ?
unicum sacrae Litterse nominant in tribu Benjamin i Non ad Jordanem est mons Hermon; sed alius
prope Jerusalem, longe a dicto lacu. major in Coelesyria, continuatus cum Libano ; alius
« Quinque ut summum horarum iter est Gadara minor in Galil»a, ad torrentem Cisson, haud longe
Scytbopolim, ]iroinde intam brevispatio non potuit a Thaborfpo raonte trans torrentem posito.
quis raultas urbes transisse.
 ,

903 AMOiMiM PLACENTIM m\

per basilicaiu sauclai Aiaria; ad sanclain Sopliiain °,
^ perficitur; interiur voru iiigit iu uiare, dicente Psal-
qute fuit prtetorium ubi auditus est Dominus. Super mista : Mare vidit ct fugit, Jordanis conversus est re-
his locis desceiidit*ros sicut pluvia, et colligunt oum trorsum. Tunc omnes Alexandrini habent ibi' naves
medici ; et in ipso coquuntur oranes confectiones per <= suas cum liominilius, babentes calatbos plenos
xenodochia: nam multi languores sanantur ilii, ubi aromatil)us et balsamo : et hora qua benedixerunt
cadit ipse ros. Ipseest ros de quo canitur: " SinUros fontem antequam inci|>iant baptizare, fundunt illos

Hermon qui descendit in Sion. » In ipsa ripa cst fons calatbos in fluviuni et tolluut aquain Ijenedictam, et
nbi baptizavit sanctus Joannes. hvle usqae ad Jortla- exinde faciunt aquaiii aspersionis in suis navibus,
nem millia duo.ln ipsa valle inventus est Elias, quando antequamexeantad navigandum. Baplisinocoinpleto,
corvus ^ ei deferebat panem et carnem. In circuiti au- omnes in fluvium pro benedictione descendunt, in-

tem vaUis ipsius multitudo eremitarum. duti sindones ; et alias multas sindones [intinguul
10. El ibi prope est civitas qua; vocatur Salamia- aquae], quas sibi ad sepulturas servant. Post htec
da <=, ubi remanserunt duse et semis tribus Israel, omnia perfecta, statim aqua in proprio revertitur al-
priusquam transirent Jordanem : in quo loco sunt veo : nam unde surgit Jordanis a mare Tiberiadis
thermaj ex se lavantes, * quije vocantur Thernia; usque ad mare Sabinarum sunt milha cxxx f

Moysis : ubi etiam leprosi mundaiitur, et ibi est dul- 13 12. In ipsa vero ripa Jordanis est spelunca, in qiia

cissimus aqua; fons, cui bilutur pro catarrbo, et sunl septein cellulas cum septem puellis, ' qufe ibi
multos sanat languores. Non longe a mari Salinarum, infantulffi mittuntur : etcum aliqua ex eis mortua
ad quod Jordanis ingreditur. Siiblus est Goinorrha fuerit in ipsa cellula sepelitur ; et alia cellula ind-
et Sodoma, ad eujus littus bitunien et sulpbur culli- ditur, et alia ibi iniititur puella ut numerus stet; et
gitur ; in quo inari, mense Julio et Auguslo et usque habent foris qui eis cibaria praeparet. In quo loco
ad mediuin Septenibris, lota die jacenl leprosi *
et cum maguo timore ingressi sumus ad orationem ;

ad vesperum lavantur iu psis thermis : et ahquo- nullius ibi faciem vidimus. In ipso loco dicitur esse
ties. Dominus, quem vuU, mundat : nam in genera- sudarium quod fuit super caput Jesu. Non multum
litate est aliqua primitia. In quo mari nihil viviUca- louge a Jordane, ubi baptizatusest Dominus, estmona-
neque homo;
tur, nec ligna ibi natant, nec paleae, sterium sancti Joannis valde magnum, in quo sunt xe-
sed quidquid ibi profundum de-
projectum fuerit, in nodochia duo. In ista vero... illa ripa Jordanis inve-
mergitur. De Jordane usque ad locum in quoMoyses ninius serpentes de quibus theriaca conficitnr. Inde
de corpore exivit, sunt niillia viii. Exinde a Seyor, veuimus ad Jordanem.
in quibus locis sunt multi eremitx. Vidimus ibi et 13. De Jordane usquc ad Jericho millia vi. Jeri-
monumentum Absalon <i
filii David. '

cho autem in oculis hominum ita videtur esse ut pa-

11. Venimus (sic) Theophania juxta Jordanem : et radisus, a terrffimotu muri diruti; domus Raab re-
ibi fiunt mirabilia, ubi baptizatus est Dominus, in stat, et est xenodochium, sed et cubiculum, de quo
ipsa nocte : et ibi tumulus cancellis circumdatur : et exploratores deposuit, oratorium est sanctse Maria;.
in loco uhi redundat aqua in alveum suuni, posita Lapides vero illi quos levaverunt filii Israel de Jor-
estcruxliguea. llur inaquam ex utraque parte mar- dane, non longe a civitate Jericho positi sunt in ba-
moris. In vigilia Theopbania? grandes fiunt vigilise : silica post altare; et ante basilicam est campus qui
popuIusinlinitus;et quarta aut quintavioo gallu can- dicitur Ager Domini :
'
in quo Dominus manu pro-
tante fiunt vigiliaj. Completis raatutinis priino dilu- pria seminavit, ferens satum tritici tria modia quiet
culo surgentes, procedunt ministri sub divo et dia- colligitur, et nunquam seritur, sed ex se profert se-

coni, teuentes sacerdoteni. Ter descendit sacerdos meii. Culligitur a mense Februario, et inde commu-
in fluvium ; et hora qua coeperit benedicere aipiam, nicatur in Pascha. Cum coUectum fuerit, aratur, el
mox Jordanis '
cum magno rugilu revertitur post se, iterum cum reliquis messibus colligitur.
et stat aqua superior in se usque dum haptismus 14. At vero fons aqux quem indulcavit Elisxus
De sancta Sopbia Cunstantinopolitana furte in- D occupaverunttribus Ruben et Gad cum diinidia trilju
audiverat aliquid scriptor, quod inde Hierosolymam Manasse, sed nusquam leguntur inveiiisse civitatem
transtulit. Salainiada veruin Antonini imperatoris Itinei'ariuin
:

b Integri diei itinere locus haptismi distat a tor- Salaminiadam babet procul inde, inter Ocoram et
rente Carith. Est tamen verisimile satis, ad looum Emissam Coelesyrioe urbes.
memoria absconditi quondam ibi Eliie celebrem ali- d lib. II Regum, cap 18, scimus pu-
Econtra ex
quando babitasse eremitas. An etiam quud Elias, gnam intor exercitus David et Absalon commissam
usqueadeo tuno abductusa notitia Iiominum, ut ue- esse in saltu Ephraim in Galaaditide, Iiaud longe a
cesse babuerit a corvis pasci, eos ibi collegerit, vo- mari Tiberiadis, ibique occisum, et sul) acervo lapi-
lens post se relinquere monastica; vitse successores, dum sepultuin Absalonem esse.
ut dicitur in libro de Instit. mouachorum ? Credat Diceres mare Mediterraneum, per ipiod Afexan-
"!

hoc qui potest credere Grwcum esse auctorem, qui drini navigantes stationein capiunt in aliquo Palesti-
in voce Carith mysticam lianc significationem repe- na; portu, puta Joppe, confundi a soriptore cum
rit, quod Elias sedit in torrente Carith, qui est contra mari Mortiio, nuilain cum altero communicationem
Jordanem : quia in Carilh, id est, in Dei charitate, habentc ; adeo ut impossibile sit Alexandrinorum
eum dividente a Jordane, id est a peccatorum descen- naves ascendere ad locum baptismi dominici.
f Abundat hic numerus centenarius, nam xxx suf-
sione, ex tunc semper exstitit.
' Totam regionem secundum Jordanem, niani ficere reipsa patet.
longe fluit a suis fontibus usque ad mare Morluum
90o ITINERARIUM. 906

propheta, irrigat omncm Jcricho, ubi nascitur v inum ^ium. Colorvero petrae, quse excisa est de Golgotha
potens quod febricitantibus datiir. Ibi uascitur dactj- non dignoscitur : nam petra ipsa ornata est auro et
lum ° de libra ; ex quibus mecum adduxi in pro- gemmis ; et postmodum de ipsa petra factum est al-
vinciam, et dedi unum domino Paterio Tributio pa- tare, in loco ubi crucifixus est Dominus. Petra vero
Iricio. Ibi nascitur cedrus de cubitis quadraginla, et monumenti velut molaris est, et infinite ornata :

virga fasioli duos pedes longa. Ibi est unde in vitis virgis ferreis pendent brachialia, dextrocheria, mu-
Ascensione Domini plenaj cistre mcemis in monte rense, monilia, annuli capitulares, cingella, baltei,

Oliveti venales, et in die Pentecoste mixtim exinde coronse, imperium exauro vel gemmis, et ornamenta
plena calatba proponuntur. plurima. Etipsum monumentum in modum ecclesise
Ib. Exeuntes de Jericbo venimus contra Hieroso- coopertum ex argento et ante monumentum altare
:

lymam. Non longe a Jericho est illa arbor ubi Zac- positum.
chsens ascendit ut videret Dominum : quae arbor in- 19. A monumento usque Golgotha sunt gressus
fra oratorium inclusa est, et per tectum desuper octoginta. Ab una parte ascenditur per gradus, unde
sicca vidclur. Igitur exeuntes dc Jericho, venimus Dominus ascendit ad crucifigendum. Nam in loco

contra occidentalem •' in sinistra manu : et intra- ubi fuit crucifixus, apparet cruor sanguinis. Et in
vimus villas Sodomee et GomorrliK : super quam B ipso latere petrae est altare patriarchse Ahraham, in

provinciam semper ascendit nubes cum odore sul- quo ibat offerre Isaac, quando tentavit eum Domi-
phureo. Quod dicunt bomines de uxore Loth, et nus. Ibi et Melchisedech obtulit sacrificium Abrahae.;
quod Ungendo ab animalibus minuatui-, mendacium quando revertebatur cum victoria a csede ^ Ame-
est sed stat in statu suo in quo fuil.
: lech. Tunc ibidem dedit ei Abraham omnem deci-

16. Ascendentes de montanis Hierosolymorum mationem in hostias. Juxta ipsum altare est crypta,
Barrideum indeque reverlentes ad sinistram ad
<;
, ubi ponis aurem, et audis flumina aquarum; et ja-
oppida montis Oliveti, venimus in Betlianiam ad mo- ctas * pomuni aut aliiid quod natare potest, et vadis
numentum Lazari, respicientes valles illas et per- ad Siloa fonlera, ubi illud recipies. Intra Siloa et
ambulantes monasteria multa et mirabiliorum loca, Golgotha credo est milliarium : nam Hierosolyma
vidimus clausam multitudinem in monte virorum et aquam vivam non habet, prseter in Siloa fonte.
mulierum. Et rursum in montr undc horniilus asccn- 20. De Golgotha usque ubi invenla est crux sunt

dit ad Patrem, ubi et judicare veniet, vidiimis mona- gressus l. In basilica Constantini cohrerente circa

steria copiosa et cellulam ubi inclusa fuit veljacet in monumentum vel Golgotha, in atrio ipsius basilicae,

corpore sancta Pelagia, et in ipso monte jacet Jaco- , est cubiculum ubi lignum crucis reconditum est;
bus Zebedeei, et Cleophas et multa sanctorum cor- '
quam adoravimus et osculavimus. Nam et titulum,

pora. qui super caput ejus positus fueraf, in quo scriptum

17. Descendentes de montc Oliveti venimus in est Jesus Nazarenus Rex Judxorum, tenui in manu
villam Gethzemani, in loco ubi traditus est Domi- et osculatus surn. Lignum crucis de nuce est : pro-
nus : in quo sunt tria accubita, in quibus ille accu- cedenle vero sancta cruce de cubiculo suo apparet*
buit, el nos pro benedictione accubuimus : et in ipsa stella in coelo, et venit super locum ubi crux residet,
est domus sanctce Mariae, de qua eam dicunt ad cce- et dum adoratur crux, stat super eam slella. Et affer-
los fuisse sublatam. Et in ipsa valle Gethzemani turoleumadbenedicendumampullisonychinis.Hora
ibidem vocatur vallis Josaphat. In dexteraporta; est vero qua tetigerit lignum crucis ampullas *, mox
olivelum et flculnea in qua se Judas laqueo suspen- ebullit foras. Revertente cruce in locum suum, el

dit, hoc est ad portam Jerusalem, cujus talea stal stella pariter reverlitur, el post reclusam crucem
munita perticis. Portam civitatis (quse cohseret porta; non apparet stella.Etiam ibi est canna et spongia de
Speciosae, quEe fuit templi, cujus liminare et tabula- quibus legiturin Evangelio, cum qua spongia aquam
tio stat) inclinanter proni in terram ingressi sumus biliimus : et calix onychinus quem benedixit Domi-
in sanctam civitatem, in qua adoravimus Domini rv nus in co^na, et alise mullce virlutes. Species beatai
monumentum. MaricC in superiori loco, et zona ipsius, et ligamen-
18. Ipsum monumentum, in quo corpus Domini tum quo in capito utebatur : et ilii sunt septem
positum fuit, in naturalem excisum est petram. Lu- cathedrae marmornj seniorum.
cernsp hydria quae illo tempore ad caput ejus posita •21 . Inde ascendimus in turrim David, ubi decan-
fuerat, ibidem ardet diu noctuque ex qua benedi- : lavit Psalterium. Magna esl valde : in singulis coe-

ctionem tulimus, et recomposuimus eam. In quo opus scul-

naculis, quae quadrangula, turris est; et
monumento de foris mittitur terra, et ingredientes ptum, non habens tectum, in qua Christiani pro de-
benedictionem tollunt. Lapis vero unde clausum votione ascendunt ad mansionem et circa medium ;

fuit monumentum ipsum, est ante illud monumen- noctis spatium surgentes, audiunt voces * murmu-

" Si sensus est dactylos qui ibi nascuntur unius Sanctoe scriptoi-ibus.
librae singulos esse, caeteris fabellis eos annumeres Abraham non percussit Amalec, sed .Saul vi-
ti :

licet. ctoria autem a qua revertebatur Abraham relata

^ Imo meridionalem plagam respectu Jerichn
aii fuit de quinque regibus qui victo rege Sodomorum
sitse fuerunt Sodoma et Gomorrha. et sociis ejus nepotem Loth captivum ducebant.
<^ Barrideum, nomen haetenus ignotum Terrsc
Patrol. LXXII. 29
9o: ANTONIN! PLACENTINl 908

rantium deorsum in valle Josaphat, ad loca qufe A est ibi basilica volubilis, de siib qua surgil Siloa,

respiciunl contra Sodomam et Gomorrham. clausura cancellorum ; in quibiis pro benediclione in

22. Deinde venimus in basilicam Sion, ubi sunt uno lavantiir viri, in altero vero mulieres : in quibus

mirabilia mulla : intcr qu£e est quod legilur de la- aquis multa ostenduntur, imo et leprosi mundauLur.
pide angulari, qui reprobatus est ab aedificantibus. Et ante atrium est piscina grandis, manu hominum
Domino enim ingrediente in ipsam ecclesiani, qu» muuita, in qua lavatur populus assidue solis certis

fuil domus sancti Jacobi, iuvenit lapidem * defor- horis : nam ille fons irrigat aquas multas, quai de-
mem, in medio jacentcni; tenuitque eum, et posuiL scendunt per vallem Josaphat, qua' et Gethzemani,
in angulo. Quom lcnens levas et ponis aurem in ipso et ingrediuntur in Jordane fluvio, ubi Jordanis deli-

angulo*, eL sonat in auribus tnis quasi murmuratio cit in mare Salinarum, subtus Sodomani et Gomor-
muUorum liouiinum. In ipsa Ecclcsia est columna, rham.
in qua tale est signum, uL dum eamquidam amplexus 23. Ipse fons Siloa infra civitatem incUisus est,

fuisset, in ipsa ei pectus adhsesit et apparent in ea quia Eudoxia usor Justiuiani^imperatoris addidit
^

palmae et digiti; ita uL inde per singulos languores niuros iu civitate Jerusalem, et ipsa munivit sepul-
tollatur, et qui circa collum habent, sanantur. In crum et basiUcam beali Stephani, et ipsa suum ha-
ipsa columna est cornu illud de quo reges ungeban-B bet sepulcrum juxta sepulcrum beati Stephani; et
lur, unde et David in regno unclus est. Ibi est co- infra sepulcrum sunt gressus xxvi, et bealus Ste-

rona spinea de qua Dominus coronatus est, et lancea phanus requiescit foris portam sagittae jactu, unaque
de qua in latere percussus est, et lapides multi, cum modo porta ex nomine ipsius martyris vocatur, et
quibus fuiL lapidalus Stephanus. Ibi columna in qua esl ad viam qute respicit ad Occidentem, quse des-

posita fuit crux beati Petri, ubi crucifixus est Ro- cendiL ad Joppem et Caesaream PaheslinaB vel Dios-
ma; ; ibi et calix in quo post resurrectionem Domini polis civiLatem, quee antiquiLus dicebatur Azotus <,

missas celebrarunt apostoli; et muHa alia mirabilia in qua requiescit sanctus Georgius martyr. In ipsa

qute non recolo. Ibi est monasterium puellanm : et via, non longe asLat coUmina marmorea, in qua
'
ibi vidi testam hominis inclusam in loculo aureo Dominus prius ducebatur ad llagellandum : qii»

ornato gemmis : quam dicunt esse caput martyris fugiens levata est ad nubes, et deposita est in ipso
TheodoLse " in qua multi aquam pro benediclione loco; et in tantum verum cognoscitnr esse, quia

Libunt, et ego bibi. non habet basim ubi debet esse fundata, sed sic
23. De Sion ^isque basilicam sanetx Marise, ibi est stat super terram et agitatur. In cujus summitate

congregatio mayna monachorum «c mulierum mensx Crux ferrea posita est. Et rursus per scalam ascen-
innumerabiles, lecta languentium plus quinque milUa',
^ ditur, et fiunt ibi luminaria et incensum, et djemo-
ad minus tria. Et oravimus in prffilorio ubi auditus niaci mundantur : nam et in ipsa provincia est bea-
est Dominus; et in eo basilica sancta? Sophia\ Ante tus marLyr Georgius.
ruinas templi Salomonis sub platea aqua decurrit a 26. Itaque exeuntes ex Siloa fonte, venimus in

fonte Siloe. Secus porticum Salomonis in ipsa basi- agrum qui comparatus est pretio sanguinis Domini,
lica est sedes in qua sedit Pilatus, quando audivit qui vocatur Haceldama, id est Ager sanguinis, in
Dominum. Petra est quadrangula in qua reus levaba- quo sepeliuntur omnes peregrini. Et intra ipsa se-

tur, ut ab omnibus audiretur et videretur. In ea le- pulcra sunL cellute servorum Dei, ubi fiunt multa;
vatus est Dominus, quando auditus est a PUato, ibi- virtutes : et per loca infra ipsa sepulcra sunt vinese
que imago, pedem habens modicum,
illius reniansit et poma.
pidchrum, subLQem. Natura communis, pulchra fa- 27. Revertentes in civitatem, venimus ad piscinam
cies, capillo subannulato, mamis formosa, digili natatoriam, quae quinque porticus habet, et in una
longi, quantum imago designat, qua? illo vivente et carum est basUica sanctaj Maria?, ubi multse liunt

pedibus ambulante ' picta est, et posita in ipso prse- virtutes. Ipsa vero piscina modo jactata est in ster-

torio. Etiam dc ipsa petra multa' fiunt virtutes : tol-

j) eore, et ibi lavantur
omnia quap necessaria sunt. Vi-

lentes mensuram de ipso vestigio, ligant per singu- dimus et in uno angulo catenam ferream *, cum qua
los langnores et sanantur. Et ipsa porta ornata est se Ulaqueavit infelix Judas. Iterum exeunles ad por-
ex auro et argento. tam majorem, venimus ad locum in quo requiescit
24. Inde venimus ad aram ubi fuit antiquitus beatus Ysitius <i
: ibique eroganlur panes pauperi-

porta civitatis : in ipso loco sunt aqua? putridie, in bus, quos deputavit beata Helena.
quas missus est Jeremias propheta. Ab arcu illo des- 28. Via qua; ducit ad Bethleem miUiario tertio ab
cendentibus nobis ad fontem Siloa per gradus multos, Jerusalem, jacet Rachcl, uxor Jacob, mater scilicet

» Vai-ise varUs diebus Theodotae martyres coluntur uti et hoc, cpiod mortuo conjuge eodem revei-sa, se-

a Graicis, nec facile est divinare utrum harum ali- pulta in ecclesia sancti Stephani.
sit

quam vel aliam diversam intelligaL aucLor. c

Ast diversissimffi civUates sunt Diospolis (alias
b NuIIam hoc nomine uxorem habuil Justinianus, Liddo ac Uamida) et Azotus; ha-c enini ad mare sita
nec TUeodoia, quam UabuiL, Hierosolymas unquam est in Uuilnis D.iu ad meridiem, illa vero in ejusdem
veniL; sed iuLelligeuda esseL Eudocia, uxor Theo- Iribus liiiibus Borealibus medilerranea.
dosii juuioris, dc cujus in Terra Sancta rehus gesLis
i Neque Vsitium, neque Hesychium sauclum ali-

et fedificiis sacris licebit multa legere apud antiquos; quem novi de quo Uic locus possit intelligi.
909 ITINERARIUM. 910

Joseph et Benjamin, qute requiescit in flnibus Rama. * pluvia descendit, postquam David eos maledisit ; et

In medio loco in media via aqua surgit , liabens nocturnis horis secreto videntur ibi volvi immundi
quasi sestarios septem, unde omnes complent sa- spiritus, tanquam vellera lanoe vel undte maris.
tietatem bibendi, et nec augetur nec minuitur, et 32. Deinde viantes ad latus, venimus in civitatem
est suavis ad bibendum ; et dicunt quod fugiens quffi dicitur HeliopoUs ^, in loco ubi Sampson for-

beata Maria in vEg^tum, sederit ibi cum puero, et tissimus cum maxilla asini mille ocridit viros, ea
sitiens oravit, et coutinuo aqua emanavit; et ipso qua maxilla ipso orante aqua prothixit, qui fons us-
loco modo ecclesia constructa est. qiie in hodiernum diem loca illa irrigat nam in loco :

29. Inde usque Bethleem milliaria ui. Et Bethleem ubi surgit, fuimus. Deinde venimus inter templum
est locus splendidissimus, servi Dei multi. Ibi est et altare ubi occisus est Zacharias, et ubi requies-
spelunca ubi natus est Doniinus, et prEesepium ex cit. Inde venimus ad locum ubi Isaias propheta de
auro et argento ornatum, el jugiter ibi tiunt lu- lignea serra secatus est. Et ipse jacet ibi sub quercu
minaria, os vero speluncce angustum. Hieronymus Rogel juxta aquarum decursum ; et ipsa serra pro

presbyter, in loquendo peritus, in interpretatione testimonio posita est ad sanctum Zachariam. Et inde
clarus, inter cuuctos relator consjficuus, in ipsius ore venimus ad locum ubi Abacuc propheta prandiuni
speluncse petram sculpsit, et ob devotionem Salvato- B ferebat messoribus, quando cum angelus per verti-
ris ibidem sibi monuraentum fecit. MiUiario semis de cem tenens, duxit in locum ulii Daniel inter leones
Bethleem in sub urbe David, jacet David sed et : in- orabat. Et ibi surgit fons ubi PUiUppus baplizavit
fantes quos occidit Herodes, ipso in loco habent se- Eunuchum. quos foderunt .Abra-
In ipsis sunt putei
pulcra, etvidentur eorum sancta ossa. Antn Bethleem ham Calumniam.
et Isaac, et appellarunt

est monasteiiurn muro cinctum, in quo mltitudo est 33. Inde ingressi sumus Ascalon. Ibidem est pu-
monachorum. teus Pacis, in modum theatri factus, in quo usque
30. De Bethleem usque ad ilicem Mandire sunt ad aquam descenditur per gradus ; ubi requiescunt
millia xsni " ; in quo loco requiescunt Abraham, tres fratres martyres <=. Propria quidem habent no-
Isaac, et Jacob, et Sara, et simul ossa Joseph ; et mina, sed vulgariter .-Egyptii vocantur. MiUiario
basiUca a?diflcata est. In quadriporticu atrium in me- a civitate, Herapia est, civitas Maxoni Ascalonitse.
dio discoopertum ; et per medium canceUorum es Inde venimus in civitatem Axomates, in qua requies-
uno latere intrant Christiani, ex alio Judpei, facien- cit sanclus Victor martyr f . De Mazona venimus
tes incensa multa ; nam depositio David et Jacob •> usque Gazam milliarium : Gaza aulem civilas splen-

in terra Ula, die primo post Natale Domini devotis- , dida, deliciosa, homiues honestissimi, omni libe-

sime ab omnibus celebratur, ita ut ex omni terra,

'
ralitate decori, amatores peregrinorum. Inde miUia-
Judceorum conveniat innumerabilis multitudo, in- rio secundo requiescit sanctus HUarion g.

censa ferentes vel luminaria, et dantes nmnera ac 34. Inde veuimus in civitatem Dunaal '', in caput

servientos ibidem. Iterum reverleutes in Jerusalem, ercmi qufe vadit ad Sina montem : in qua ex rela-
descendimus per viam qua> vadit ad Gazam et As- tione episcopi ipsius civitatis, unum audivimus mi-
calon milUa xx. raculum, quod sUere non oportet. Puella queedam
31. De Jerusalem venimus in montem Gelboe, nobilissima nomine Maria, cum nupta fuisset, ipsa

ubipccidit David gigantem GoUat, <=, et ubi mortuus nocte nuptus sui mortuus est sponsus ejus; ipsaque
est Saul et fllius ejus Jonathas. Jacet ibi Goliat in hanc rem patienter portavit, et infra septiinanam

media Ugneum habens ad caput acervum, et

via, omnia sua distribuit pauperibus. Celebrato die sep-

super eum congcries magna petrarum, ita ut a xx timo, nocte ipsa vestc sponsi sublata, inventa non
miUibus non possis invenire lapidem quem movcre est : de qua dictum esl nobis quia esset in eremo
possis, quia usus est talis. Quoties quis ibi transit, trans Jordanem, inter calameta vel palmeta ante
ternos lapides secum defert, et eos ibi projicit ; sed nos in finibus Segor, in mari Salinarum : in quibus
et nos similiter fecimus. In ipsos montes nec ros nec £) hicis invenimus monasteria xv vel xvm puellarum.

'
Expunctis XX, sufficiet reliquisse iii. e Mensea ad 6 .\prUis meminerunt duorum mar-

De David ex Menseis constat. Jacob una cum

1> tyrum Ascalone passorum, post factani memoriam
ceeteris progenitoribus Christi festiim habet Domi- sanctai Platouidis, quam Baronius in hodierno Ro-
nica ante Natalem Domini, sicut ad Ephemerides mano pro viro accipiens, duobus Ascalonitis mart}'-
Graecomoscas docui. ribus.iuniit.
<: LLb.I Regum,
cap. xvii, Goliathi caedem descri- f Victorem martyrem, qui huc spectare
.Neque
bit, factam in valle Terebiuthi, ubi castrametatus possit, ullum novi neque Herapiam, Axomatem,
;

erat Saul contra Philista^os, habentes castra sua inter .Mazonam civitates nisi forte ultiina est .Majuma,
;

Sochot Judee et Azeca in Finibus Dommim, quaj quffi Gaz» emporium nominatur a sancto Hieronymo
omnia loca sunt media via inter Jemsalem et Joppe, in Vita Hilarionis.
a montibus Gelboe, proculinde ad Euroboream sitis, g Sancti Hilarionis monasteiium septimo a Ma-
plus quam XX leucis. junia mUIiario, id esl duabus ac semileucis, idem
d A valle Terebinlhi usque ad civitatem solis, Hieronymus constituit, cui certior lides adhibenda.
cui propinquus est fons Sampsonis, x circiter leucai t Dunaal urbs , et quidem episcopalis, in tota
extenduntur versus meridiem, et hinc cfetera satis sacra ac profana geographia miUa est ; uti uec Eu-
commode sequuntur, nisi quod iterum auctor recur- latia aUqua, ad introitum eremi, capite seq. nomi-
rat Hierosolymam, propter Zachariam et Isaiam. nata.
 ;

911 ANTONINI PLACENTINl 91:;

quse Christiani populabant quoe habelnint aseUum

;
^ fecimus, et lacrymavimus. Tunc iiitroduxemut nos in
qui eis cibaria deferebat, et nutriebant leonein ter- vallem inter Horeb et Sina ad cujus montis pedes cst
ribilem ad videndum. Cumque appropinquassemus fons ubi Moyses adaquabat oves, quando vidit mbum
omnia animalia quse erant nobiscum * a ru-
celhilse, ardentem. Qui fons est inclusus infra monasterium, in
gitu illius niinxerunt, et in
terram corruerunt et ; quo sunt tres <dibates scientes linguas, id est Grxcam,
dicebatur nobis quod ipsum asellum leo ipse guber- Latinam. Syrani, Mrjxjiytiacam. o ct Bessam. Indc
naret in pascuis : quem offerebant nobis pro centum venimus ad speluncam ubi absconditus fuit Elias pro-
solidis. Sed Pater Antoninus suscipere noluit, sed phcta, quando fugit Jezabel mulierem perfidam. Ante
misit in Jerusalem rito, et adduxit cis ternas lu- ipsam spehmcam suryit fons qui irrigat ipsum montcm.
nicas et oleum ad luniinaria, et legumiua multa. Et Inde ascendimus summum cacumen monlis, in quo
ipsae nobis dixerunt de virtutibus Maria?, cujus su- est oratorium modicum, habens longitudinem sex pe-
perius mentionem fecimus, quae ambulaverat in Hie- dum, sirailiter el latitudinem, in quo manere nullus
rosolyma, sola portans legumina, sportellas plenas prffisumit; sed orto jum die ascendunt monachi de
et tunicas quas ei cupiebant auferre sed nulius
; ; supradicto monasterio, et celebrant ibi officium: in
eam invenire potuit " attamen de iis quae secum quo loco pro devotione multi tondent capillos suos
duxit de eremo nihil reportavit revertens. Cujus af- B et barbam ; nam et ego totondi ibi barbam meam.
flictionem vel ploratum nulla ratione consolari po- 38. Mons vero Sina petrosus est, raro habet ter-
tuimus ; sed tantum sa?pius dicebat flens : Vffi milii ram, et in circuitu ejus cellulce multce servorum Dei
miserae I cujus causa me dico Christianam? similiter etin Horeb, et in parte Ulius moutis habent
33. Proficiscentes de Eulatia introivimus eremum Sai'aceni idolum * suum marmoreum positum, can-
milliario xs, inquo est castrum ubi est xenodochium didum tanquam nivem. Ibi etpermanet sacerdos eo-
sancti Gregorii, in quo habent transeuntes vel ere- rum ipsorum indutus dalmatica et pallio lineo.
mitae refugium vel stipendia. Inde intrantes interio- Quando venit tempus festivitatis eorum, percurrente
rem eremum, veuimus ad locum de quo dieitur in luna antequam egrediatur a festo ipsorum, incipit
psalmo, Terra fruetifera in salsugine (id est, in amari- marmor illud mutare colorem et quando coeperunt ;

tudine), animalia habitantium in ea. Et ibi vidinius adorare idolum, lit marmor illud nigriim tanquam
homines rasos, fugientes cum camelis. Nam et in pix ; completo tempore festivitatis eorum, revertitur
Hierosolyma vidimus homines ex ^thiopia habentes iterum in pristinum colorem, unde valde miratus
fissas nares * et aures, caligulas calceati, et per digi- sum.
tos in pedes annulos missos. Interrogavimus qiiare 39. Inter Sina et Horeb qua
p est vallis in cerlis
sic, et dixerunt : quia Trajanus b imperator si- temporibus ros de calo quem manna appel-
[cadit],
gnum hoc nobis reliquit. lant. Et coagulatur, et lit tanquam granum masticis
36. Ambulantes per eremum dies vi, camelis no- et habent inde plena dolia, et dant aliis pro benedi-
bis aquani portantibus, sextarium mane et sextarium ctione, et nobis dederunt sextarios quinque : ex quo
Tespere dabatur per hominem quotidie : amare- et perdite bibunt, et nobis dederunt bibere. Nam et
scente aqua in utribus per modum fellis, mittebatur in ipsis montibus leo et pardus ', caprefe et burdo-
in eam* arenam, et dulcorabatur. Familiae autem Sa- nes simul pascunt : et ex eis nullus laeditur a leone,
racenorum et uxores eortmi venientes de eremo propter eremi vastitatem. Et quia jam se complebant
in via sedentes deposita sarcina, petebant panes a dies festi Ismaelitarum, prteco exiit ut nullus subsi-
transeuntibus ; et veniebant viri earum de interiori steret per eremum, per quam ingressi sumus ; [sed]
parte eremi, adducebantque utres cuni aqua frigida, alii per .Egyptum, alii per Arabiam revertcrentur in
et accipiebant .sibi panes, et adducebant restes cum civitatem sauclam.
radicibus, quarum odor suavissimus super aromata, 40. De monte Sina usque in Arabiae civitatem quae
et dies festos suos celebrabant. Populus autem qui vocatur Abela d, sunt mansiones vii in Abela au- ;

permajoremeremumingrediebaturadexpIorandumD tem descendentes naves de India cum diversis aro-

numero xii ' millia nc. matibus, visum est nobis per .-Egyptum reverti. Et
37. Pernmbulant.es eremum octavo die venimus ad venimus in civitatem in qua pugnavit Moyses cum
montem Domini Horeb ; et inde moventesutascendere- Amalech, ubi est oratorium, cujus altare positum est
mus montem Sina, ecce multitudo monachorum ere- super lapides illos quos posuerunt Moyse orante. In
mitarvm cum crucibus psallentes obviavenmt nobis, et loco ipsu est civitas munita de lateribus, locus steri-
prostrati in terram adoraverunt : simili modo et nos lis valde propter aquas. Ibi occurrerunt nobis mulie-

a Nullum commodum sensum ex ultima hujus pulus, et eo quo haec composita sunt a;vo sub tali
capitis parte hactenus elicere potui conjectando ; nec nomine non amplius notus, non videntur huc po-
magni refert, quia talis Maria nusquam inter san- tuisse irrepere peraliquem ipsius aucturis errorem.
ctas nota est. '^ Deberet Abela concipi ad mare
ha^c civitas
b Niliil juris Trajano in
^thiopes fuit neque , Rubrum, haud longc a Meca sed nec ibi nec alibi ;

bellum cum iis scissce igitur ejus jussu aures et

:
in tota Arabia nomeii islud apud geographos veteres
nares .Ethiopiim pro fabula haberi debent. novosque reperitur bene autem in Madianitide et
:.

<! Quid si pro Bessa lingua , legas Persam seu ad lacuui Genezareth, vel Abila in Coelesyria, unde
Persicam? Nam Bessi, exiguus olim in Thracia po- Abilina Tetrarchia nomen sumpsit.
913 ITliNERARlUM. 9lt
res cum infaatibus, palmas in manibus portantes, et \ per Clysma antequam commisceatur cum oleo nam :

ampullas cum rafano oleo, [quae] prostratfe pedibus si uon adulteraretur, credo quia ipsam virtutemsem-
nostris uup;ebant plantas nostras et capita nostra, per faceret : nam liquor ipsius tenet [odorem] con-
lingua yEgyptiaca psallentes antiphonam : « Benedi- tinuo per duo millia. Infra civitatem ipsam qua; di-
cti vos a Domino, et benedictus adventus vester, citur Clysma, intus in basilica vidimus loculos ligne-
Hosanna in excelsis. » Ipsa est terra Madian, et ipsi os sanctorum eremitarum Patrum siv.
habitantes in ea civitate. Dicitur autem quiaex fami- venimus per eremum ad speluncam
43. Et inde
lia Jethro, soceri Moysis, descendunt i.viu » condo- beati Pauli eremitse quae vocatur Siiacumba, quia
<=,

mee, mihtantes in publico cum uxoribus suis, anno- fons ipsum locum irrigat. Exinde pergentes veni-
nam ex ^gypto.
et vestes accipientes mus ad cataractas Nili, ubi ascendit aqua ad signum
De quibus locis venimus Magdalo b et Sochot
41. manus hominis facta, et habet gradus xu. Ex utra-
et ad Lxx palmas et ad xu fontes et applicuimus ; que parte cataractarum sunt duse civitates, quas
ibi per duos dies, fatigati per tantum laborem et ajditicasse dicunt lilias una earum dicitur
'
Loth, et
eremi vastitatem. In quo loco est castellum modicum Babylonia. Inde venimus per campos Taneos et in
quod vocatur <= Surandela, et esl infra ipsum castel- Memphis civitatem, et Antinoum, in qua residebat
lum ecclesia cum xenodochio propter transeuntes. t> Pharao ex qua f fllii Israel exierunt. In ipsis locis
Inde venimus ad locum ubi fllii Israel transeuntes mare sunt horrea Joseph xii * plena.
Rubrum castrametali, et ibi similiter castellum cum Memphis fuit templum quod est raodo ec-
44. In

xenodochio, et in loco quo exierunl de mari est ofa<o- clesia, cujus una porta se clausit " ante Dominum

rium Elise. Et transeuntes venimus in locum ubi in- nostruni, quando beata Mariacum ipsofugit in.Egy-
traverunt in mare, ubi est oratorium Moysis. Ibi ptum et adhuc non potest aperiri. Ibi vidimuspal-
;

parva quae appellatur Clysma ubi de In- lium lineum in quo dicunt illum tempore * illo trans-
est civitas d,

dia naves veuiunt. Iii loco ubi transierunt * fulgur isse, et idcirco ibi ejus remansisse vestigia quse
pxit de pelago majori et extenditur in inultis milli- imago ibi singulis temporibus adoratur, et nos ado-
bus, quia accessus et recessus aquoj habetur. Rece- ravimus *, et propter splendoreni non potuimus in
dente mari apparet omnis submersio Pharaonis, et eam intendere, quiaquantnm inipsam intendis, im-
omniaarma marmora mutata videntur. Ibi acci-
in mutatur in oculis tuis.
pimus nuces virides, qus de India venerunt, quas 43. Descendentes per/Egyptum, venimus in civi-

de paradiso credunl hominesesse ; et qui ex his gu- tatem Alepi g, ad sanctum Mennatum h qui multas
staverit ' sanatur. . I
virtutes ibi operatur. Inde per stagnum navigantes,
42. Intus autem in ipso pelago niodica est insula, Alexandriam venimus. In ipso stagno vidi multitu-

in qua est petra viva, ubi pendent * moUes, ut car- dinem crocodilorum. Alexandria civitas est pulchra,

uei, in modum unguentum

dactyloruni, qui fundunt populus levis, sed amatores peregrinorum, ha;reses
quod oleum petrinum vocant, quod pro maxima be- multa:. Ibi et requiescit Athanasius, ipsius civitatis
nedictione toUitur. Vas in quo portatur, si impletum episcopus, i[ui contra Arium ipsius civitatis pres-
fuerit, et volueris rediterare ad tollendum, jam non byterum ha-reticmn pro fide Christi certando, multa
eum capit. In quo loco quanlicumque cegroti pertin- pericula mortis sustinuit, temporibus Constantii
gere possunt, * sanaulur. Quem iliquorem] tollentes [filii] imperaloris Constantini , Helena^ filii. Ibi-

probenedietione,nuneumpermittuntiterumintroire dem requiescit sanctus Faustus et sanctus Epima-

^ Cuudoma
videtur hic scribi pro Familia. ferebant. Mox eiiim per canipos Taiieos veiiisse se
i» iterum loca disparatissinia conjungere vide-
Ilic dicil .Memphim et .Vulinoum alqui jam in .Etliiopia :

tur auctor necdum enim pervenerat ad Elim, sex-

:
aut saltem superiori .Egypto eramus, unde descen-
tam stationem Israelitarum, ubi erant lxx palmse denti occurrisset Antinous, tunc Memphis, ac deni-
et XII fontes, ut dicitur Exodi xv, cum loquitur de que in intima .Egypto Tanis.
Magdalo et Socoth, urbibus .'Egypti, ad quas iidem J) f Pliaraones .Egypti reges .Memphi aut Babylone
IsraelitcE constiterunt antequam transireut mare Ru- habitabant, longe inlra Antinoum, quam Hadrianus
brum. imperator ipdificavit. Filii auteni Israel egressi sunt
Novimus ibi desertum Sur, sed castellum Suran-
<: de ea qufe sibi concessa fuerat terra Gessen. inter
dela nescio unde hic scriptor acceperit. -Egyptura et Syriam.
Clysma prsesidium .Egypti ad niare Rubrum
<i s Quo iterura nipimur ? Alcpiim, antiquis dicta
Ptoloma!0 est hoc circiter loco quare correxi nomen Hierapolis, urbs Syrire et quidem regia est
: hinc ;

in ms. Tornac. expressum hic et infra Disma, quod vero Alexandriam, Syrice ejusdem uvbem maritimam,
nusquam est. iter, sed terrestre est, leucarum circiler xvui. Hanc
" Speluncam sancti Pauli ad 28 gradiim altitudi- vero noster homo confundit cum .\Iexandria .€gypti,
nis collocat Rosweidus e regione .Xntinoi ab hac tantum dissita quanta est latitudo totius Syrice atque
:

usque ad Nili cataractas, in .Ethiopia sub gradu 22 .€gypti.

sitas, opus est itinere leucarum ut minimuni cxx ; Sanctus Menas marlyr, qui colitur 1 1 .Novem- '>

hic vero scriptor ad Babjlonem eas coUocat, longe bris, iEgyplius quidem patria fuit, sed Cothywi iu
infra Antinoum leucis circiter xl deinde cfetera Phrygia passus. Alius vero hujus nonitnis niartyr,
;

omnia loca .^^^gypti qute nominat sicpermiscet, nullo Alexandrite in .'Egypto decollatus, cum sociis Her-
servato situs eorum ordinejUtpalamfaciat.-Egyptuin mogene et Eugrapho, corporibus mari mersis, alla-
uunquam a se conspectam; sed civitatum nomina in tus est Byzautium, ibique celeberrimum cultum ha-
chartam conjecta, prout alibi lecta se memorite of- bet lODecembris.
 G

lll.i AMONINI PLACE.NTfM HliNERARIUM. 01

chiis, et saiictus Antonius \el sanetiis Maurus a et alia A tates, lioc cst, Arissam, Aristolam, Pipliauiam '
,
ve-

niulta sauctorum corpora. uimus in civitatem splendidissimam .•Vpamiam, in

46.Iterumvenimus Hierosolymam, ubi ego tegro- qua est omnis nobilitas Syrorum.
tus per multuni tempus jacui, usque dum vidi per 47. Inde e.xeuntes venimus Antiochiam majorem,

visionem sanctmii Antonium et beatam Euphemiam, iu qua requiescit sanctus Babylas episcopus et tres

qni me pariter sanavcruut. Egressi de Hierosolyma parvuli, et sancta Justiua, et Julianus, el fratros Ma-
venimus Joppen, ubi jacet sancta Thabita, quffi dici- chabKi, hoc est septem sepulcra ; et super unius-
tur Dorcas. Deinde Csesaream Philippi b, quee Tur- ciijusque sepulcrum scriptae sunt passiones eorum.
ris Stratonis, qua; et Cfesarea Palestinse vocatur, in Exinde descendimus Mesopotamiani , in civitatem

qua requiescit sanctus Pamphilus, et sanctus Proco- Chalcidam. lude veuimus Carram,ubi natus fuit Ab-
pius, et sanctus Cornelius, es cujus lecto benedictio- raham. Et iude venimus iu civitatem Barbarissum,
nem tulimus. Inde per Galileeam ascendimus, et ve- ubi requiescit sanctus Bacchus ^ frater sancli Sergii.
nimus Damascum, ubi est monasterium ubi sanctus Inde veuimus in civitatem Suram per quam mediam
Paulus conversus est, in vico qui vocatur Rectus, descendit Euphrates, qui ibidem per pontem transi-
ubi multffi virtutes fiunt. Deinde Heliopolim; et inde tur. lu ipsa civitate passi sunt sanctus Bacchus et

venimus Emissam, ubi est caput sancti Joannis Ba- B sanctus Sergius, qui requiescit in civitate Tyro.
ptistai in dolio vitreo : et nos ibidem ipsum vidi- 48. Inde tanta alia vidimus loca, in miraculis po-
mus et adoravimus. Et inde transeuntes per civi- sita, reversi post nos per multa castella, per plateas,

» Quomodo supra per loca, ita uuuc per corpora Georgium perpetuo appellat pro Sergio. Sed hunc
sanctorum evagatur auctor. Sauctus Faustus, diaco- errorem libenter excusavero, propter utriusque uo-
nus saucti Diouysii episcopi jMesandrini, vere huc uiinis iuter se facillime commutabilis aflinitatem.
spectat et colitur 10 Novembris, passus sub Diocle- Iguosce, loctor, quod postauetorem adeogravem,
tiauo. Sauctus Epimachus, passus quidem Alexan- pium, elegantem, qu,a!is est Joaunes Phocas, volue-
drice etiam est, sed corpus Roniam translatum, uti rim te fatigare inconcinna hac Placeutiui scriptoris
10 Maii diximus, iu medio relinquentes veteremue balbutie, uullo stylo,uuIIo ordine ; nulla verisimilitu-
au novam Romam, Coustantinopolim, opor-
id est diuis cura coujuugeutis vera falsis, affinia disparatis.
teat iutelligere. Sancti Autonii corpus sub Justiuiauo Oportuit ntrumque iutegre legeudum exhibere, ut
reperlum translatumque Alexaudriam, sub Heraclio si cui fuerit hactenus suspectus Phocas, quia a me
allatum est Coustantiuopolim, atque iude iu Vieu- laudatus ; non suspectus Autouinus, quia sibi favens ;
nensem Gallia? diojcesim sieculo x sub Lothario II. is uunc collato inter se utroque, non mihi scd oculis
Pro sancto Mauro, .-Egyptiis ignoto, legendus forsi- suis atque judicio credat. Credet certe, cui tam va-
tan sanctus Macarius Alexaudriuus sancto Autonio cuus a prfpjudiciis ei'it animus, ut de Antoniuo dubi-
sub disjunctione junctus utpote ejusdem professio- r< tarepossit. Potuit R. P. Fr. Jeseph Ignatius a sancto
nis cum eo. Antonio, Carmelita discalceatus Gallobelga, ex illu-
b Medio a?vo, cum jam Cwsarea Philippi diceretur strissima familia Toparcbarum de Rebec oriundus,
Paueas, et estra Pahestiuam uou alia quam Ca^sarea laudatusque in prtcfat. ad tom. XH Spicilegii Ache-
Cappadociie uosceretur, confusam fuisse nomencla- riani, velut longeeruditissimusetautiquarumrerum
turam hujus urbis, patet etiam ex Joanne Phoca, peritissimus qui ante hos uovem auuos istud qua-
:

qui hanc ipsam PalaRstinae Csesai-eam cognomiuavit lecuuque Itiuerarium sua manu trauscriptum Tor-
Philippi. uaco misit, qua^rens quid tandem de auctore seuti-
c Yidenlur hffic nomina sic restitui posse, ut pro rem, qui ipsius judicio neque posset fuisse tam auti-
Arissa, Larissa ; pro Aristola, Arethusa ; pro Pipba- quus, quam prajfert sancti Autoniui martyris Pla-
nia, Epiphania, legautur, civitates Syria;, sicut et ceutini titulus ; neque videretur esse tam uovus,
Emesa inter Heliopolim et Apameam. Ita tamen ha;c quam suggerebat tertia quartave a principio liuea,
loca vieiua inter se siuit, ut recto itiuere non occur- uliilegebatur Antoninus in quibus locis per regnum
:

rant, sed grandi utrinque excursu opus sit. conntus est ire, iutelligendo reguuni jSeapolitanum,
d Bacchus et Sergius, fide uon sanguine fratres, per quod ah urbe Placentiua usque ad extremam
sub Maximiano iu Armeuia passi, coluntur 7 Octo- Italiam iter alioqui erat ituro in Orientem. Regmim
bris. Ex his Bachus secundum Latiua acta apud euim, aiebat, hoc sensu sumitur pro magna GrcBcia,
Mombritium, Barbarysi capite plexus dicitur : hffic seu reliquapost Romam
Italia ; et sic primum appel-
autem videturesse Arabissus, sub metropoli Melitena, lari co^pit Sieculo xii necesse est autem uno ut mi-
;

haud louge a Coraaua Cappadocia ; uec ita louge, nimum sa>cuIo citius scriptum Itinerarium fuisse,
interjecloTauro monte, in proviucia Eupbratesia est D cum uulla mentio uspiam iiat Latinorum quiin Syria
Sergiopolis, a sancti Sergii cultu et corpore nomen eo tempore essent, vel autea aliquaudo fuissent, uul-
adepta. la etiain i^Iicujus in Carmelo mouasterii.
Hic vero adductus quidem est in castellum Suro- Respoudi ego, idemqne uunc censeo, decimi vel
rum, quo uomiuc Sura ad Enphratem intelligitur, uudecimi sieculi scriptum istud videi'i, tum ex styli
iuter Chalcidem et Carram, sed denique marlyrium barbarie, tuni ex aliis adjuuctis ; sed pseudepigra-
cousummavit iti Castello Chuzapbata, quod ab eo phum idque non lantum quia se Antoniui marty-
:

deinde creditur uomcu Sergiopolis recepissc. Itaque ris socium facit, et illum qui miles fuit trausformat
hfec quidem omuia male cousuta suut, ex male in- iu presbyterum vel monachum Patrem Antoninum
tellectis sanctorum istorum Actis indicant auteni: appellaudocap. 34; sed maxime quia se dicitsocium
maguam ignorantiam aucloris, qui ex Carra Meso- itiueris, quod uoii potuit nisi somuians fecisse quo :

potamiaj iu Aiabissum Armenice descendens, spatio lit iit taceat de celebrioribus quie in Terra Sancta

leucarum circiter c, rursum ab Arabisso revolat Su- auliquitus fuerunt, et tunc adbuc eraiit,monasteriis,
ram, pari omuiuo intervallo nam Carra et Sura sa-
: puta Sabie, Charitonis, Euthymii, Gerasimi, Thoo-
tis viciuae urbes suut. Deiude nescio quid inferl de dosii, Calamouis, Cbozebes ; de iiUis vero uon nisi
Tyro Phamicia? urbe, tanlumdem distante ab urbe iucerta qua?dam et sajpe fabulosa percurreus, nihil
Sura occidentem versus, quautum ab eadem Sura nosdocerepossit circastatum monasticumiuOriente,
distat Arabissus ad septentrionem. Ms. Tornaceuse, pro illo quo vixit et scripsit sa?culo, quantumcuuque
ciijus solius iutegrnm ecgraphum habeo, sanctum dilato.
 ; :

017 FLORIAiM EPISTOLA AI) S.UNCTUM NICETIUM. 918

vicos, villas, vel civitatfs. Fatigati ex tam longo iti- A fecit, vel quae anle lempiis iiicarnationis sute olim
nere ca?pimus iter carpere transeiintes mare, et ve- per patriarclias et prophetas suos fecerat ; viventes,
uimus in Italiam, adjuvante Domino Jesu Ghristo, ovantes, veninius Placenliam civitatem nostram, po-
pro cujus amore ab hoc loco egressi pei-videreivimus sitam super fluviuin qui dicitur [Padus] infra jam di-

tanta ejus mirabilia quee ipse inter homines habitans ctam Italiam.

FLORIANUS,
ABBAS ROMANI MONASTERII.

FLORIANI, ROMANI MONASTERII ARBATIS,

EPISTOH iD SAlTffl MCETIl.

Domino suo Nicetio papce, Florianus ex monaste- ^» l^io filio. Sed et coronee vestrre socium beatse memo-
rio Romano [AL, Remano].
B
Benedicitur una Trinitas, Deus noster, qui vos qai vixit inter barbaros pius, inter bella pacatus,
pontificalibus meritis pontilicali locavit in vertice, ut pater orphanorum, pastor egentium, qui tanti cen-
non beatitatem dignitas, sed beatitudo prsecederet sus effusione nil perdidit, catboUce regulam discipli-

dignitatem. Nec immerito : cum ab ineunte pueritia na; dictis factisque demonstrans. Ipse igitur niihi
dorainicis militavoris in castris, ut illuc tutius et Latinis elementis imposuit alphabetum, sed et huiic
vaUdius discretis, quibus jaculis intcUigibilis ille pro famulo discipuloque suo impetrare confldo. Addo
prosternitur Amalech, scilicet quando et ipse victor imparem quideni dignitate, sed meritis cose-
tei'tium,
es nomine. Sic enim estis Deo prcesule in statutis qualem sanctajmemorifpTheodatumabbatem meum,
ccenobialibus eruditi, ut per mare sajculi sine sfficula- et archimandritam, saiculi hiijus inimicum, cui cru-
ribus Iluctibus inolfenso vestigio transirelis, et tri- citixus est mundus, templum vere dignissimum Tri-
umphalem hymnum cum Moyse merito concinen- nitalis, plenum reverentiee Christianitatis, ex placida
tes: Cantemus Domino,glorioseeniin honorifimtus est bonitate mitissinium, jejuniis castigatum, orationi-
equmn et ascensorem projecit in inare. Sic individuus bus refectum, puritate mundissimum, qui mibi sa-
comes Elife, ut nequaquam deserens quo altiora, cras exposuit Scripturas, et tloi'es tenerse lanuginis
humilitate conscenderas, unde cum apostolisin mon- ipse suscepit ;
qui pro fllio et discipulo, successore-

tem glorificatum aspiceres Dominum Salvatorem. que suo, licet indigno, nonambigo quod laus [Forte,
Quia igitur tantH> sanctimonife vestra; prajrogativaj Ifetusl exoret. Vincunt ergo, Domine mi, tanti justi

suffultat, qu;eso ut pro nie, qui impetraslis oretis. orationempeccatorum. Igitur quia conversatio ves-
Quoniam Deus prfpscius futiirorum ,
qui fecit tra in coelis est, sicut dicit Apostolus : Vestra autem
qua" ventura sunt, sciens me sanctoruni solatio conversatio in cwlis est, orate cum his, et rogate illum
indigere vivorum, ut bonus Dorainus pra?paravit meum sacratissimum confessorem Ambrosium, qua-
auxilia. tenus rae ut peculiarem faniuhim tueatur, ut pro-
Vide ergo quantis adjutoribus uteris, cum pro me priura civem foveat, ut familiarem aluniuum eruat
coepevis obsecrare sanctBe raemoria; dominum Enno- qui apud Dominum Jesum quod oraverit exorabit.
dium pontiticem Ticinensis Ecclesia?, qui generosi Quocirca salutationis obsequium famulanter insinu-
sanguinis nobilitatem humilitate prEevexit ad glo- ans, precor ut pro beatissimo viro, domino meo Da-
riam, ut in coelestis patrire senatu fleret et ibi sena- tio episcopo fratre vestro, semper oretis. jEquum est

tor, cujus incomparabilem doctrinse facundiam non enim ut pro eo, quem monasterii septa sacrarunt
solum testatur Occidens, sed et Oriens instructa mi-.D successorem, etiam confessorum successor egregius
^
ratur. Nestorii fulmen, Eutychis exstinctor, glorio- beatorum,exorare non desinas. Et hoc si dignum du-
sam dominam meam inviolabilemque Mariam Chri- citis supplicamus ut Beatitudinis vestra^ sospitati par-

stotocon et Theotocon, apostolica auctoritate perdo- vitatem nostram faciatis, sicut petimus, successorem
cuit. Ipse ergo raeus est pater ex lavacro, quem [Forte, certiorem].
credo apud aeternum Patrem per Filiura intervenire
 ANONYMUS.
ANONYJII
AD EVSEei:\H
(Hxc appendix inter opera Eusebii Pamphili opportuniorem locum obtinebit.)

SiECULI SEXTI SUPPLEMEIMTUM.

SYNTAGMA
Decretorumj prwceptiomim ac edUorinn prwcipiiorum
quibus sive imperatores , sive reges sese rebus eccle-
siaslicis ingesserunt.

I.

USTMIANUS IIIPERATO!
NOTITIA EX CAVE.

Fl. Justinianus, gente lllyricus, Sabbatii et Bigli- A quente anno sjtiodus Constantinopolitana itidem fe-
nizae fllius, Tauresii, hodie Achriduntis in Dardania cit.Anno 533, concilium oecumenicumConstantino-
natus est anno 483. Avunculum habuit Justinum Au- poli habendum indixit in quo a Patribus, ut tria
:

gustura, a quo in Castello Bederiano summa cura Capitula damnarentur postulavit et obtinuit [Evaqr.
educatus est, et in iilium adoptatus. Nondum impe- 1. IV, c. 39). Anno 303, fatiscentibus cum corpore
rator Theodorani ortu Cypriam uxorem duxit, femi- animi viribus, ab haereticis quibusdam delusus, edi-
nam insolentem et Eutychian;e hreresi perdite addi- ctum condidit, quo Christi corpuspari modo anteac
ctam. Anno ijtO, a Justino imperatore magister mi- post resurrectionem corruptioniset naturaliumaffe-
lituni factus est, et in Orientem cum exercitu missus, ctionum expers fuisse docuit utque sententire su»
;

rem contra Persas bene gessit. Anno K21, consula- omnes episcopi subscriberent, mandavit. Episcopos
tum obiit ; mox patricius, deinde nobilissimus ; ac Orientales ad Anastasii Antiocheni sententiam pro-
tandem anno S27, Kalcndis .\prilibus, .\ugustus re- vocantes gravissime afflixit ipsumvero Anastasium
;

nuntiatus, cum avunculo regnare ccepit ;

quo defuu- et Eutychium patria''cham Constantinopolitanum
cto Kalendis Augusli ejusdem anni, impei'ium dein- constanter reluctantes sedibus suis exturbavit, et in
ceps solus tenuit. Anno 528, edictum promulgavit, exsilium deportari jussit. Hujusmodi deliriis inten-
([uo Nestorianos et Eutychianos, tanquam haerelicos B tus, rebus humanis exemplus est anno 363, die 14
pcenis civilibus multandos deerevit, eodem post quin- Novembris, dierum, gloria-, et triumphorum satur.
quennium renovato. Annob4i,0rigenem ipse edicto i\ou deerant olim, nec desunt hodie, qui in sacra-

damnavit, et habita mox sub Menna synodo Con- tissimum principem, non minus doctrina, pietate,
stantinopoli, illum cum sectatoribus anathemate per- quam potentia et rerum gestarum gloria clarum, to-
cutiendum cnravil. Anno 543, edita constilutio- tacalumniarum et conviciorum plaustra exonerant.
ne, tria Capilula dnmnavif, quod et exeunte se- Nemoverounquani iniquiori censura, etinverecundia
9-21 JUSTINIANI NOVELL.« SELECT.-E. NOVELLA IIL 922

longe infra sununi principis sortem, in augustissimos ^ memoria veneratione digna censetur, cujus fidei re-
Justiniaui manes dpbacchatus est, quam cardinalis ctitudo per augustissimaejus edicta in toto orbo dif-

Baronius omnes in lioc eloqnentia; nervos inten-

', fusa laudatur. »

dens, ut ex imperatore non hominem, sed diabolum Praeter Corpus juris Civilis (Viz. Instiiutionum li-

nobis eshiberel. Ut fidem faciam, qua?dam lectori ob bi'os IV, Pandectarum, sive Digestorum libros l, et Co-
oculos ponam. « Fuit, inquit, homopenitus illitera- dicis, cui plurima de rehgione admixta sunt, libros
tus ; adeo ut nec alphabetum aliquando didicisset. xii), quod TrLboniano atque aliis adjuloribus usus,
Sacrilegus imperator, qui non levem persecutionem anno 528, condere incoepit, anno.53o, ad exitumper-
excitavit, furore percitus, mente dimotus, corruptus duxit ,
et Novellas post annum 535 editas, quarum
uialigno spiritu, agitatus a Satana, quique omneni plurima; fori sunt ecclesiastici, seorsim typis excu-
in Ecclesia dissolvit ordinem, fecitque ex regno cojlo- sas Graece per Haloandrum Paris. 1553, 8'^
;
per
rum ergastulum inferorum {Annal. ad an. KSl, num. Schringerum ibid. 1558 ; Gr. Lat. Antuerp. tS7o ;

3, 4 ; a28, nwn. 20 ; Sn3, num. 21). » Infinitus essem, scripsit Justinianus plurima ad rem ecclesiasticam
si omnia percurrerem. Non mihi in animo est, post spectantia, ex quibus hodie exstant : Constitutio con-
Guinetum, Giphanium, Trivorium, Rivium nostra- tra Anthinium,Severum,Petrwn,et Zoarum, anno536
tem, aliosque, egregii principis vindicias agere. De D facta ;
qu;e quidem, ex Novellis desumpta, habetur
eximiis Justiniani virtutibusunicum aut alterum ve- Gr. Lat. Concil. tom. V, p. 264. Epistola ad Patres
terum testimonium proferam. De doctrinaejusetpie- concilii v generalis, anno 553 scripta : exstat Lat.
tate h<BC Procopius, in Justinianum adhuc a2quus(De Concil.tom. V, pag. 419. Tractatus sive edictum ad-
BeU. Goth. 1. ni ; dpxdif. Just. 1. 1). Solitum eum tum cersus Origenem, et errorcs ejus, ad Mennam patriai'-

libros de rebus divinis agentes pervolutare, tum de chamConstantinopoIitanum anno 541, missus ex- :

iisdem coUoquia cum.episcopis et presbyteris in mul- stat Concil. Tom. V, p. 635. Epistola ad Synodum

tam uoctem pertrahere in more ei semper fuisse : Constantinopolitanam, anno 541 aMenna habitam ad-
multis ante Pascha dicrum hebdomadibus corpus vi- vorsus Origcnem et sectatores ejus : habeturGr. Lat.
giliis et inediis plusquam asceticis niacerare, semel Coiicil. tom. V, pag. 67il. Confessio rectw fidei {sive

in biduo cibum capere, vino, pane aliisque cibariis Edictum contra tria Capitula) anuo 545 scripta : ex-
penitus abstinuisse, herbis tantum sale et acelo con- stat Gr. Lat. Concil. tom. V, p. 684. Epistola ad Pa-
ditis, atqueaqua contentum. De egregio autem illius tres synodi Coustantinopolitana, anno 546 habitm ad-
erga fidem catholicam studio audiamus Agathonem versus tria Capitula : exstat Gr. Lat. Concil. tom. V,
papam ex episcoporum cxxv synodo testimonium fe-
^ p. 724. In scriptis hisce concinnandis si modo Theo-
rentem : " Et prfe omnibus, inquit, aemulator ver<B logorum suorum consilio atque industria usus est
apostolicae fldei pias memoria; Justinianus Augustus, Justinianus, nec novum id, nec mirum cuiquam vi-

cujus fidei rectitudo, quantum pro sincera confessione deri debeat, nec ininus idcirco htec pruprio Mar^a
Deo placuit, tantum rempublicam Christianam exal- scripsisse dicendus erit.

tavit ; et usque ab omnibus gentibus ejus religiosa

•Hujus critices acrimoniahominem Anglicanumprodit. CEeterum quatenus Caveo assentiendum sit, judicet loclor
eniditus. Edit.

JUSTINIANI IMPERATORIS
NOVELLI AD RELIGIONEM PERTINENTES.
NOVELLA III. T\ scribinius, digerentes item in ordincin ea quse ad
IJt determinatus sit numerus clericorum sanctissimse numerum reverendissimorum clericorum in hac ur-
majoris ecclesix, neijite non cxierarum sanctissima- be pertincnt.
rum ecclesiarum hujus augustissimse urbis. Ac cuni nihil pene eorum qua; honesta et pulchra
Imperator Justinianus Augustus Epiphanio regise sunt, si modum egrediantur, deceat, ne reverendis-
hujus urbis archiepiscopo, et universi ejus tractus simos quidem clericos aut reverendissimas diaconis-
patriarcha^. sas tot ordinariconveniat, ut illis alendis sacrosancta
Communi quidem ac generali legc jam pridem tam major ecclesia in necessitatam magni asris alieni in-

beatitudinem, o patriarcha, tuam, quam reliquos cidat, et ad extremam paulatim inopiam deferatur.
sanctissimos patriarchas de ordinatione sanctissimo- Siquidem compertum habemus sacrosanctam hiijus

rum episcoporum, ot reverendissimorum clericorum, regiaj urbis majorem ecclesiam nostri imperii ma-
neque uon midierum, et diaconorum, et iie ordina- trem, per hanc occasionem tam magno alieiio aere

torum numerus veterem modum excederet, conscri- ini[uietari, ut singulatim erogationesin reverendissi-
pta disposuimus qusecunque nobis honesta, et deco- mos clericos aliter facere nequeat, nisi prius immen-
ra, sacrisque regulis conformia esse videbantur. Praj- sam auri vimpartim sub obligatione hypotecharum,
terea vero legem speciahter ad beatitudinem tuam partim datione pignoruni in preestantissimis ejus
f)n S.rXLLl SEXTl SlPPLEMEMl.M. 024
prsediis et siiburbiis mutuo desumat. Ea propter vi- f^ et gloriosse virginis Deique genitricis Mariae in vicinia
.*um nobis est, ipsos nos ad caus:e inquisitionem de- sacrosancta; majoris ecciesi» posita, ab ipsa pise
mitlere, ac perdiscere, quo se modo initio habueril, memoria? Verina cojpit exstrui, item religiosadomus
iiuidvc postea temporura seriesadinveneril.Exomni sancti martyris Theodori a Sphracio gloriosse me-
isriturparteeapervestigantes.deprebendimuscosqui moriajconsecrata, et venerandadoniussanctee Irenes
siicrosauctam aliquam ecelosiam in hac alma urbe sacrosanctw majori ccelesiae copuluta fuit, redigere
exfedilicarunt, non soluni curam wdificii egisse, sed plane numerum ad veterem formam impossibile est.
etiam ut sacris ajdibus, quas ipsi instituissent, suffi- Neque enim totsimul ccclesiis pauci quidemsuffice-
clens erogatio suppeteret, utque definirent quot per repossint, quandoquidem nuUa barumtriuma?dium
singulasversariecciesiaspresbyterosconveniret,quot peculiares clericos communibus
habeat, sed pro
diaconos vel mares vel feminas, quot subdiaconos, utatur iis qui ad sacrosanctam majorem ecclesiam
et iteni cantores simul et leetores, et ostiarios; ad pertinent, qui omnes eas ordine et veluti in orbem
licec a^dis sumptum determinasse,adjecisseprEeterea obeuntes, sacra in eis officia concelebrant, prsesertim
peculiaresreditus, qui instituto huic suo salis essent; vero ingenti multitudine ex haereticorum concilia-
iieque multitudinem aliquam adjectam, cui exinde bulis ad sacrosancfam majorem ecclesiara, partim
.ompetens solutio fieri non possct. Atque h;ec sane B graliabeatissimi Dei etservatoris nostri Jesu Christi,
ih ea observatione longo temporis spatio perman- partim laboribus depulsionibusque nostris adducta,
sisse, et quandiu manserunt, tandiu etsibi deputatis ut duplo plura, quam ab initio, ministeria ad ehri-
sacrosanctarum ecclesiarum res sufTecisse. Simul ac stianaj pietatis officium peragendum deputari opor-
vero Dei amantissimi episcopi assiduis nonnullo- Quaproptersancimus ne quaudo in sacrosancta
teat.

rum precibus intenti, ad plures ordinandos effusi majore ecclesia ultra lx, presbyteros, diaconos ve-
sunt, eicrevisse quidemsumptusquantitatem inim- roraarescentum, feminasxL etsubdiaconos xc, le-
rnensum, undiquevero crcditores et usuras, ac pos- ctores autem ulfra cx, cantores ultra xxv, existant,

tremo ob vacillantcm jam fidem ne creditores quidem ut universus reverendissimorum clericorura majoris
de csetero,sed (indignum factu, et neque in privata fa- numerus in ccccxxv personis, et centura praeterea

milia utcuncpieinsfitutaferendum) necessitateextor- osliariis (ut vocant) consistat. In sanctissima igitur

tas et legibus prohibitas alienationes extitisse, ut ex majore alm» hujus urbis nostra; ecclesia, et tribus

hujusmodiabsurditate neque praidianeque suburbia illis sacris a'dibus ei coadunatis, lanta clericorum
adhj'pothecabetpignorasufficerent, eamqueobcau- multitudo esto, nemine
eorum, qui nunc sunt, eji-
sam neque credilorum copia esset, et ad summam „ ciendo, tametsi multo major numerus existat, quam
ipsainopiam devcniret, nequeipsisam[)Iiusministris a nobis deflnitus esl nemine iterade ceetero per ul- ;

ahmenta prreberc posset, imo etiam ad cunditionem him ordinem, qui boctempore est.adjiciendo, donec
omniumcalamitosissimam delaberetur, utcreditori- intrabunc numerummensuraconsistat.lllo etiamad-
bus bonis universis cederet, id quod etiam veremur jiciendo, ne quod hactenus indecore fieri consuevit,
dicere, et ne iu posterum flat, providemus. Nam si deinceps in usu babeaf ur ut reverendissimorum cleri-

ncmo eum, qui ultra substantiae suw modura

facile corum nonnulli in sanetissimis ecclesiis, in quas vel
sumptus faciat,8equo animo ferat,quare non et nos ea hic, vel per provincias ordinati sunt, manere dedi-
ad solliciludinemnostram revocabimus? Pra>tereasi gnentur, ac per patrociniain sacrosanctam majorem
nonoportet undiqucadsumptuspossessionescnnqui- ecclesiam ejusque clerum subeant, quod omnibus
rere (nam idinsatiabili cuidamavaritiaj siraul et im- modis in posterura
fieri prohibemus. ISam si in sacris

pietati proximum est), sed ex moderatis facultati- monasterisprohibemus,nequisdounoadaIiud trans-

bus sumptum temperare, ea proptereonvcnienler et eat, multo iiiinus id revereudissimis clericis permit-
quse ista concernunt, lege includemus, et infinita- temus, rati hujusmodi cupiditateni speciem pree se

tem manifeste ei rei medicina adhibita ejiciemus. ferre queestus et nundinationis. Caelorum si quando
Sancimus igitur, ut reverendissimi clerici, et mini- T) et hoe transitionis geuus vel beatitudini tuaj, vel pro
stranles mulieres, et ostiarii, qui ad hunc usque tempore raajestati imperatoriffi probabitur ne aliter :

diera in eadem sacrosancta majorc ecclesia ca?te- id fiat, nisi prius res ipsa ad numerum, quem prae-
risque sacris aedibus consistunt, in ea forma, in qua diximus, redigatur, ut ea transitio in deficientis lo-

jam sunt perraaneant. Nequc enim quod niodo est, cura flal, neque supernumerarius omninoaliquisir-
rainuimus, sedpolius ista lege complectimur, ut fu- repat ; nulla enim idmachinalione neque uUo modo
turo prospiciamus. Reliquo vero temporenulla om- fieri permittimus. .\lque haec quidem de sacrbsancta
nino ordinatio fiet, donec ad veterem nuraeruni ab majore ecclesia. In omnibus autem aliis ecclesiis,

ipsis sanctffi eccIesiceDEdificatorLtiusinslitutum i'eve- quibus expensas sacrosancta majorecclesia suppedi-

rcndissimorum clericorum quantitas revertatur. lat, sancimus, utqui hoc tempore sunt, consimiliter
Et sane reverendissimorum clericorum sacrosan- et ipsisub eadem forma maneant in posterum vero ;

ctae majoris ecelesiae regiae urbis nostrse mensura cer- nemo erdinetur,priusquam ad statutum cujusque ec-
tisfinibusdescripta, elinarctum admodumcontracta clesiae (ut vocant) quod per aedificatores harum ab

erat, quo lempore sola adluic erat sacrosancta raajor initiodeterminatum est, presbyterorumsimul et dia-

ecclesia. Postquamvero et venerandadomussanctae conorum, tam mai-ium, quam feminarum, et subdia-

 25 JUSTINIANI NOVELL.E SELECT.E. NOVELLA V. 026

conorura, neque non lectorum, canlorum, et ostia- ^ rici circumspiciant, ne reliqui sumptus, qui ex ec-
riorum numerus redigatur, neque quisqnaminterea clesiasticis reditibus fiunt, aliter quam in pias et Deo
temporis adjiciatur. Nam et ipsi nos pra>cavcbimus, placitas causas insumantur, et utin illos conferantur,

noquid ojusniodi faciamusordinatumve aliquosmit- qui et revera egent, nec aliunde liabent unde vivant
tamus, neque magistratuum nostrorum alicpiis tale (hcBC cnim Doniinum Deum conciliare solent), non
quid faciet, reveritus legera noslram, etbeatissimus vero per patrocinia et hominum studia in locupletes
archiepiscopus et patriarclia liuiusregia? nrbis pote- distribuant ea quae ad ecclesiasticos sumptus suppe-
statem habebit ordinationi contradicero, licotdepa- tunt, utoxinde egentes vitaj necessariis defraudentur.

latio jussioprocedat. Nam otqni pra'cipit, etcui pra»- Noverint enim Dei amantissimi oeconomi, tam qui
cipitur, uterque subcensura orit eeclesiastica,siquid nunc, quam qui olim pro tenipore futuri sunt, quod
tale peregerit, Sed neque in aliis ecclesiis,qu8e ah- si quid in his deliquerint, non tantum poenis ccelesti-

menta et sumptus ex sacrosancta majore ecclosia nnn bus erunt obnoxii, sed etiam de suhstantiasua sacro-
habent, conveniensest utordinandorum in ipsismul- sancta" scclesia-indemnitateniprajstalsunt.Sancimus
titudo intromittatur, aut monsnra initio in illis statuta igitur, utbeatitudo tua, qute initio et a tenera pro-
do ca>tero transcendatur, ne qiiando qui sacra in illis pemodum ffitate per omnes sacerdotales gradus et

obeunt, ad immen.sam multitudinem delapsi, inter-1* dignitates sacrosanctam exornavitEcclesiam,utpote

que so rcditus ox piorum hominum collatinne qua?- qure ex sacerdotibus oliam genus et originem ducat,
sitospatientes, noc illosoxindesua^mensurajsufficore in perpetuum custodiat, certo scientes, non minus
videntes, in magnam animi angustiam incidant.S i ve- nobis sacrosanctarum ecclesiarum commoda curae
ro ultramensuramin sacrosanctamajore ecclesiaaut esse, quam ipsara vitam. Dat. xvii Kalend. April. d.
aliis ecclesiis statutam sanctissimus archiepiscopus, n. Bilis. V c. cons.
(jut sacrosancta' majori ecclesife pra?ost, ordinavorit, NOVELLA V.
Deique amantissimi ejusdem sacrosancta> ecclesim De monasteriis ct monaoJm, et coruin antistitibus.
ff>conomi sumptum ad haec de reditibus ecclesiasticis Imperator Justinianus Augustus Epiphanio, san-
cxpenderint, lani i[)si quam etiam boatissimus pa- etissimo et heatissimohujusregiie urbis archiepisco-
triarcha, qui liKC ipsis suppedilaro permisil, de suo, po, ejusque universi tractus patriarchre.
deque propriisfacultatibusexpensarestituent. Nove- Conversationis monachalis vitasic honesta est, sic

rint enim, si quid tale perpctraverint, quod non so- commendare novit Deo ad hoc venientem hominem,
lum sanctissimis patriarchis, qui taliapatrantisuc- ut omnem humanam ejus maculam detergat, et pu-
cedent, et secuturis oeconomis, sed etiam omnibusp rum ac rationabili natura decentem, et plurima se
ceeteris reverendissiniis cloricis talium curiose per cundura mentem operantem, et humanis cogitationi-
quirendi, etcumfiunt, prohibendi, deferendiquead bus celsiorem reddat. Si quis igitur futurus est mo-
iraperatoriam majestatera potestatem damus, quo nachus perfeclus, indiget et divinorura eloquiorum
magishoe cognoscons ipsa, ex substantia o?conomo- eruditiono, et conversationis integritate, ut tanta
rum, qui hoc fecerint, autetiani permittontisarchie- dignus factus sit niutatione.
piscopi, sacrosanctse majori ecclesiae ista servari de- (^lredimus igitur ct nos explanare quidagendum ab
mandet, ne rursus ejusraodi confusio et perturbatio eis sit, et decertatores eos veros ad sacrara viam
in ea re incidat. Enimvero negotio ad pristinam mon- oonstituere. El ita nobis intentio pra^sentis est legis,
suram redacto, tunc liberum erit ordinare, usque eo ut postilla, cpia" de sanctissirais episcopis sancivimus
tamen, ne dictam mensuramtranscendant,aut nume- etqua? de reverendissimis clericis disposuimus,neque
rumsuperent, neve dolus circahoc malus interveniat. quod monasticum est, extra competentem formam
Neque enimullo pactolocum habere palimur quod relinquamus. Illud igitur ante alia dicendum est, ut
plerisque in ore est, facullateni quidem ordinandi quocuncpie temporo etquocunqueloco quis cedificare
suppetere, non autem piwbendoruui alimentorum. vonerabile monastcrium voluorit, non prius licentia
Si quidem hoc iterum illorum est, (jui confusionem D sit hoc agendi, quam Deo amabilem locorum episco-

pariunt, aut super nuraeraria adjectione altera pro pum advoeet. At ille extendat manus ad coelum, et
unis collegia constituunt, piwsortim cuni multas ea per orationem locum consecret Deo, figens in eo sa-
ros circumscriplionosproducat, ut sub pra>lcxtu ali- signum (dicimus autem adorandam et
Uitis nostraj
mentaria» pra;statiouis alias sibi vias insatiabilis cu- verehonovandam crucem), sicqueinchoet cedificium,
jusdam avaritiEe inveniant. Hoc igitur etiam ipsum bonum utique quoddam in hoc et decens fundamen-
fieri prohibemus ot sub censurara (ut appellant) ec- tum ponens hoc itaque principiuiu pia; venerabi-
;

clesiasticani doducimus, magno usui futurum arbi- lium monasteriorum fabrica; fiat.

trantes, si sacrosanctam majorem ecclesiam neque Hinc autfm nobis etiam de singulis monachis co-
creditoribus obnoxiam, necjue rebus angustis affli- gitandum est, quo conveniatfieri modo, et utrum li-

ctam, ncque perpotuo egentera, sed omnium rerum beros solum, aut etiam fortc servos, eo quod omnes
copia abundantem cernamus. similiter divina suscepit gralia pra?dicans palam,quia
Quemadmodura auteni ad eam pertinentes sump- quantura ad Dei cultum non est masculus, neque
tuscertafinedescripsimus, ita convenit, utsanctissi- femina, neque liber, neque servus, omnes enim in
mus pro tempore patriarcha ot revorendissimi cle- Christo unam mercedem porciperc. Sancimus ''rgo
 ;

fi27 S.€CI"L1 SEXTl SIPPLEMENTLM. 928

sacras sequentes regulas, eos qui singularem con- ^quia monasticadignus est honestate, maneat in mo-
versationem profitentur, non prompte mox a reve- nasterio. Nequaquam enim damus licentiam ulli pe-
rendissimis prffsulibus venerabilium monasteriorum nitus perscrutari, qua» ejus sunt, sed sive liber, sive

hahitum percipero inonachalem, sed per triennium servus manere eum in conversatione volumus.
sit,

lotum (sive liberi forte sint, sive servi) tolerare, Nam et vilium in priori ab eo forte gestum est vi-
si

nondum monasticum habitum promerentes, sedton- ta (huuiaua ouini natura quodammodo labitur ad de-
sura et veste eorum qni laici vocantur, uti et mane- licta), attamen sufndt ad mediocrem purgationem
re, sic divina addiscentes eloquia. Et reverendissi- peccatoruni, et ad virtutis augmentum triennalis

mos eorum abbates requirere eos, sive liberi sint, temporistestimonium.Eavero quse rapta sunt, apud
sive servi, et unde eis desiderium vitae singularisac- quoscunquetandem inveniantur, modisomnibusred-
cesserit, et discentes ab eisquianullamaligna occa- dantur prisco domino. Si vero servitii necessitatem
sio ad hoc eos induxit, et habere eos inter illos, qui olfugiens, tentaverit monasterium qiiidem derelin-
adhuc docentur, atque monentur, et experimento aliam autem vita? soctari liguram, lieentiam
ipiere,

percipere eorum tolerantiam, et honestatem ; non damusdomino retrahere eum, et probanti fortunam
enim faciUs est vitaehominum mutatio, sed cum ani- inler servos habere non enim injuriam patietur
:

ma> magno fit labore. Et cuui trienuio toto in ea D lanlam ad verum servitium retractus, quantura ipse
vita pcrmanserint, optimos semetipsos et tulorabiles iiijiiriatus est Deiculluramrefugiens. Ex hoc quidem
aliis monachis et prwsuli demonstrantes, hos mona- de fortuna horum qui inter monachos profiteri vo-
sticam promereri vestem, atque tonsuram, et sive li- lunt sancimus. Cogitandum vero est, quomodo ipsos
beri sint, sine calumnia permanere, sive servi, pe- habitantes et ibi degentes monasticte philosophise
nitus nou inquietari migrantes ad communem om- certatores dignos esse ostendamus. Neque enim vo-
nium. Dicimus aatem coelestem Dominum, sed in lumus in ullo monasterio sub ditione nostra consti-
libertatem eripi. Nam si in multis casibus etiam ex plurimorum hominum est,
luto, sive sive paucorum,
lege hoc fit, et talis qusedam libertasdatur, quomodo monachos qui ibi sunt, divisos ab alterutiis esse,
non prasvalebit divina gratia talibus eos absolvere et propriis habitationibus uti, sed communiter qui-
vinculis ? Si vero intra triennium venerit quispiam, dom eos comedere sancimus, dormire etiam omnes
et aliquem horum,qui conversationem professi sunt, in commiini, unoquoque quidem in quadam propria
abstrahere tanquam servum voluerit, lioc quodnobis statura jacente, in donio uero una collocatos, aut si

nuper ex Lycia nuntiavit Zosimus Deo amabilis, vir forte non ad multitudinem monachorum do-
suflicit

famosissimus in conversatione, et prope vicesimum p mus una, in duas forsan, aut plures, non tamen
et centesimum setatis agens annum, pollens autem seorsim, et apud semetipsos, sed in communi, testes
et animi virtutibus et corporis operationibus, quia alteriitri sint honeslatis et castitatis. Et neque so-
tanta qu;edam in eo gratia Dei floret. Si quis igitur mnum desidiosum habeant, sed et in somno inedi-
fsicut prfodiximus) intra triennium veniat aliquem tantesbene composito esse corpore propter incre-
eorum qui volunt esse et perseverare monachi, in pationem respicientium. Nisi tamen quidam eorum
servitutem tracturus, et dicat quod abripuerit quas- in contemplatione et perfectione degentes vitam re-
dam res, et propterea recurrerit ad monasterium, motamhabeant inseoessu, quos vocare anachoretas,
sancimusemnnonprompteagere, sed primoprobare et hesychastas consueverunttanquamacommiinione

pro veritate, quia et servus est, et pro furto forsan, ad mehora exceptos. Alioquin alios, quibuscunque
aut pro vita maligna, aut pro vitiis pessimis fugerit inter multitudinem conversatio est, in his quse vo-

quidem, propter suum autem vitium ad monasterimn cantur coenobia, esse voliimus. Sic enim zelus eis ad
venerit. Etsiquidem veraxoslenditur, et apparuerit virtutem crescit, et maxime juvenibus, si cum senio-
propter hiijusmodi causam monosticam eum simu- ribus constituantur. Fiet enim seniorum conversatio
lasse conversationem, aut propterturpitudinem vita; juventutis educatio perfecta. Et sic sint in coenobiis
forte diffiigisse, et non pro veritate sanctimonia; ha- Q suo proprio abbati obedientes, et traditam sibi con-
bitum concupiisse, hunc reddi domino, cum iis qua?. versalionem iuculpabililer observantes.
forsan abripuit, si tamen haec etiam in monasterio Si quis aiitem forte semel dedicatus, liabituque
fuerint. Eum vero, qui dominus approbatur, dare ei potitus, deinde a monasterio discedere voluerit, et
jusjurandum, quia nihil niali ei faciet, et susceptuni privatam fortassis eligero vilam, ipse quidem sciet

eum reducet domuni. Si vero is quidem qui dicit se quam pro hoc dabit Doo satisfactionem; res autem
esse dominum, nihil tale probaverit, et appareat is quascunque habuerit, dumin monasteriumintrabat,
qui in tatibus accusatur, ex ipsa conversatione ho- effi domiuii sint monasterii, et nihil inde penitus eli-

nestns ac mitis, et forte testimonium habeat alio- quoque decernimus eum qui in monaste-
ciat. Illud

rum, quia eliam apud dominum consistens discendi riumintroirevoluerit, anlequam monaslerium ingre-
cupidus fuerit, et honestatis amator, et si nondtim dialur, licentiam habore suis uti quo voluerit modo;
forte completum est triennii tempus, attamen etiam ingredientem namque simul soquuntur omnino res,

sic maneat in venerabili monastorio, abstrahere cu- licetnon expressim, cum introduceret eas, dixerit
pientium asperilate iiberatus. ct non erit dominus eaium ultcrius ullo niodo. Si

Triennii vero semel explolo lenipore, judicatus, vero lllios habueril, si quidem contigei'it jam cum
929 JUSTESI.iiNI NOVELL E SELECT.E. XOVELL\ VL 930
res aliquas donasse eis, aut per antenuptialem dona- ^ sulatu eorum, hunc quod humana natura
eligere, eo
tionem, aut per dotis occasionem contulisse, et fa- taUs est, ut neque omues per ordinem inter sum-
clant haec quartam ab intestato ejus substantice par- mos boni, neque rursus omnes inter novissimos ma-
tem, nullum in reliquis rebus babeant participium li constituti sint, sed procodat quidem secundum gra-
fihi. Sin autem nihil eis donaverit, ant minus quarta, dum antistitis inspectio. Qui vero prior, mox inter
et postquam abrenuntians conversatus fuerit inter numeratos optimus apparuerit, is abbas sit, et or-
monachos, nihilomimis quarta debetur filiis, ut aut dinem simul et Wrtutem suffragantem habens. Opor-
in totum eis detur aut, si contingat eos jam aliquid tet enim eos qui discernunt quod melius est a pe-

accepisse, suppleatur. Si aulem usorem habens, jore, aliud quidem ad regendum dimitlere, ahud
deinde eam relinquens, in monasterium ingredia- vcro inclinari jubere, et paulatim per eruditionem
tur, et dos mulieri servetur, et ex morte pactum, hoc etiam ad melius adducere. Qusecunque tamena
quod in alia nostra sancivimus constitutione. Omni- nobis in omnibus, qu» prius, et quse nunc prolatse
bus, quce super mouachis dicta sunt, et in mulieri- sunt, sacris nostris eonstitutionibus sunt sancita de
bus monasterium ingredientibus, valituris. Si vero clericis, aut monachis. aut monastertis, haec com-
relinquens monasterium ad quamdam veniat mili- munia ponimus et in masculis et feminis, et monas-
tiam, aut ad aliam vit« figuram, substantia ejusBteriis, et asceteriis, non discernentes (quantum ad
etiam sic in monasterio, secundum quod a nobis istos) masculuni aut feminam, eo quod (sicut prse-

prius dictum est, remanente, ipse iaterofficialescla- diximus) unum omnia in Christo consistunt.
rissimi pro^incise judicis statuetur, et hunc habebit Hffic igitur omnia sanctissimi patriarchK sub se
mutationis fructum, quod pro sacro ministerio des- constitutis Deo amabilibus metropolitanis manifesta
pecto, tribunaUs terreni observet servitium. Si vero faciant. At illi subjectis sibi Deo amabihbus episco-

relinquens monastorium, in quo conversationem ha- pis deelarent, et ilh monasteriis Dei suh sua ordina-
buerit, ad aliud transeatmonasterium : etiamsicqui- tioneconstitutiscognita faciant, quatenusperomnia
demejus substantia maneat, et vindicetur a priori Domini cultura maneat undique incorrupta. Immi-
monasterio, uhi abrenuntians hanc reliquit. Compe- nebunt enim maximae poena? ista transgredientibus :
tens autem est reverendissimos abbates non susci- dicimus autem de coelo quas necesse est rectorum
pere eumquihoc egit. Erronea namque est talisvita, dogniatum contemptoribus imminere. Et nostrae
et nuUatenus monasticse tolerantise proxima, neque quoque reipuhlicae judices, si haec eis nuntientur,
constantis et persistentis animi, sedjudicium habens omnibus studeant modis ea quse sacris regulis con-
circulatoris, et aliud de alio requirentis. Ea propter (inenliir, quas nostra loquitur lex, ad effectum per-
etiam hoc prohiheantDeo amabiles episcopiet archi-' duci procurare, nam nec illos deserit poena haec ne-
mandi'itoe nuncupati, monasticam honestatem secun- gligentes. Quapropter sequentem hanc tuam sancti-
dum regulas sacras conservantes. Srquis autem mo- tatem decet omnibus sub se positis sanctissimis me-
nasticam profitentium conversationem meruerit cle- tropolitanis haec facere manifesta. Dat. xiv Kalend.
rici ordinationem. maneat etiam sic puram servans April. Constantinop. BUisario v, c. coss,
conversationem. Quod si facti clerici abutatur fldu-
NOVELLA VI,
cia, et ad nuptias venife (quippe tall gradu consti-
Qtiomodo oporteat episcopos et cseteros clericos ad or-
tutus inter clericos, qui ei uxorem ducere permittat, ilinatinnem perduci, et de eTpcnsis eccksiarum.
dicimus autem cantorum aut lectorum, aliis enim Imperator Justinianus Augustus Epiphanio archie-
omnibus nuptias secundum sacras regulas penitus piscopo et patriarchse Constantinopolitano,
interdicimus), aut concubinas habere, aut hixuriis Maxima quidem inter homines dona Dei sunt a
tradere vitam prsesumat, excludatur nobis omnibus superna collata clementia, sacerdotium et imperium.
a clero, tanquam priorem conversationem et solita- Quorum illud quidem divinis ministrans, hoc autem
riam confundans vitam, et privatus sit de csetero, Ad humanis prwsidens ac dihgentiam exhibens rebus,
militiam quidem, aut ad aliud officium venire nonjjex uno eodemque principio utraque procedentia,
pr£esumens, nisi a nobis voluerit duduminterminatis hunianam exornant vitam, Ideoque nihil sic erit stu-
subjacere pcenis, Ipse autem apud semetipsum repu- diosum imperatoribus, sicut sacerdotum honestas
tans et agnoscens,qualem pro hoc daturus sit magno cum utique et pro
illis ipsi semper Deo supplicent,

Deo satisfaclionem, Nam siquidem inculpabile sit, undique et erga

id
Ordinatione vero abbatum si quando contigerit Deum fiducia plenum, imperium autem recte et com-
egere monasterium, jubemus abbateni non per ordi- petenter exornet traditam sibi rempublicam, erit
nem reverendissimorum fieri monachorum, nec om- bella qua?dam consonantia, omnequidquid utile est,
nino eum qui mox post primum est, nec quipost LUum humano conferens generi.
secundus est, neque tertium, aut reliquos, hoc quod Inde adeo maximam habemussollicitudinem circa
etiamalialexnostradicit, sedDeo amabilem locorum vei'a Dei dogmata, et circa sacefdotum honestatem,
episcopum percurrere quidem consequenter perom- quam illis obtinentibus eredimus, quia per eam ma-

nes (non enim exhonorandum est omnino tempus, et xima nobis dona dabuntur a Deo, et ea quaj sunt,
ex 60 ordo) et eum qui apparuerit prius optimus firma habebimus, etqusenondum hactenus venerunt,
inter mnnachos optimos constitutus, et dignus pra>- acquiremus. Bene autem universa gfruntnr et com-
 .

931 SyECLLl SEXTI SUPPLEMENTUM. 932

petenter, si roi jirinoipiuin fjatdecens etauial)ilc Deo. ^ imponi ; si vero ille susceperit et diserit quia, quan-
Hoc autem futurum esse credimus, si sacrarum regu- tum homini est possibilo, complebit hajc qua5 his con-
laruni observatio custodiatQr, quam justi laudandi tinentur, tunc monere eum, et dicere quia nisi hcee
et adorandi inspectores et ministri Dei tradideruiit, observaverit, et a Doo alienus erit, et cadet jam dato

aposloli el sancti Patrescustodierunt et explanarunt. honore, et neque civiles leges dilectum inultum re-
Sancimus igitur sacrasperomniasequentes regulas, hnquent, eo quod a pra>cedentibus nos imperatori-
cum quispiam omni post venturo tempore ad episco- bus, et a nobis ipsis recte dictum est oportere sacras
palus ordinationem adducitur, considerari prius opor- regulas pro legibus valere. Etsi etiam sic permanse-
tere ejus vitam secundum sanctum apostolum, si ho- i'itcausam amplectens, tunc superbisprofessionibus
nesta, et inculpabilis, et undique irrepreliensibilis unumqueuique sacram suscipere episcopatus ordina-
sit, et a bonis testimouiuni habeat sacerdotem decens tionem. Et hanc non pecuniis redimere, neque per
Et neque es ofiiciali aut ex curiali veniat fortuna, rerum aliarum dationem suscipere, sed puram perci-
nisi forsan ex novella a>tate (secundum quodjam di- pere, etsine mercede tanquam a Deu datam. Tamet-
spositum est) in monasterio constitutus, fortuna li- si enim alia onmia habeat utilia, qua; prius a nobis

beretur, quartam tamen prius substautiaj reddens dicla sunt, pecuniis autem vel rebus etiam videatur

curice. Neque etiam ex idiota et his qui vocantur K episcopatumemisse, sciatseet ab ipso episcopatuca-
laici existens, et ita mox ad epjseopatum ascondeus, .surum, et hoc munus retributurum ordinanti, ut ol
quasiimagmariam suscipiat urdinationein, ut qui ille episcopatum amittat, et aclero cadat, et utrique
modo quidem idiota sit, mos autem clericus, deinde causa talem praestet retributionem, ut et hic quidem
parvo admodum tempore prseterito episcopus appa- uon adipiscatur qute sperabat, ille autem etiam qua'
reat. Et neque uxori alteri copulatus, sod aut iu vir- habebat amittat. Nihilomiuus etiam pecuniis ac rebus
ginitate degens a pruicipio, aut uxorem habens ex datis occasione ordinalionis sanctissimfe assignandis

virginilate ad euui venientem, et uon viduam, ne- ecclesiaj, sive episcopus sitaccipiens, et propterea a
que sejunctam a neque concubinam, neque fi-
viro, sacerdotio cadat, sive etiam quilibet alius in clero
lios aut nepoles habens, neque cognitos legi, neque constitutorum :nam et illiajqualem imponimuspoe-
illi odibiles. Alioquin qui prajter hoc aliquid agit, et nom, ut ordine quem inter sacordotes babuerit ca-
ipse cadetsacerdotio, et qui eum ordinat, extra epis- dat, et reddat aurum, aut res qax ordinationis oc-
copatum deget, hanc legem oflendens. Sed neque casione datoe sunt, injuriam passse (quantum ad ip-
pecuniis ullis emere sacerdotium ei permittimus. So- sum) ecclesiee. Si quisautem exlraneorum sit, etnon
lum vero eum respicere Doniini Dei culturam volu- p in clero constitutus, qui anrum aut reni aliquam pro-
mus,etnouplurimishumauiscogitationibusdistrahi. pter patrocinium ordinationis aecepit, et maxime si

Sed neque iaeruditus existens sacrorum dogmatum administrationem aliquam gerat, habebit ipse non
ad episcopatum accedat,nisipriusautmonasticam vi- tantum a Deo poenam, et succedent ei de coelo sup-
tam professus, aut in clero constilutus non minus men- plicia, vorum etiam quod datum est, ablatum
illud

sibus sex, usori tamen non coha?rens, aut Hlios, aut ab eo, sanctissima; ecclosia?, omnibus reddatur modis
nepotes habens. Hocenim omnimodo inDeoamabili- in duplum. Insuperetiam, si quam administrationem

bus episcopis requirimus, sicut etiam prius sacris dua- habet, ea cadat, et perpetuo essilio condenmetur.
bus nostris cunstitutionibus hoc sancitum est, per lllud quoque sciat aperte qui peeuniis aut rebus ahis
quasdudum coboerontes usoribus non perscrutamur, emerit pnesulatum, quia si prins diaconus aut pres-
omne prwteritum relinquentes, de caetero autemnul- byter sit, deinde per suliVagium ad sacerdotium ve-
li permittentes a positione legis usorem habenti ta- niat, non solum cadet episcopatu, sed nec prior ei re-

lem imponi ordinationem. Qu.uii legem etiam nunc linquetur ordo presbyterii forsitau, aut diaconatus.
renovamus, ne forte si pra-tor lioc aliquid (iat et ipse Amittet etenim etiam illud, et omni sacerdotali exclu-

cadat sacerdotio, et ordinantemsimiliterexcludi pro- detur ordine, utpote deceutia indigne concupiscens.
curet. Igiturordinandusepiscopus, aut es monachis, D Oportetautem inipso ordinationis tempore eum qui
aut es clericis sit. Etiam in hujusmodi vita testimonii hanc imponit, coram omni fideli populo sanctissi-
illic

boni, vita bonus, et bonestus, et gloria fruens bona, maj ecclesife litec omnia prKdicere, utagnoscens eum
et hoc fundamentum pontificatus deponens animse omnia qua? prius a nobis dicta sunt habere, ad sacram

suse. Sed etiam sic eum constituluni et ad episcopatum eum deducat ordinationem, utetiam iJle coramom-
prwparatum competens est venerabiles et undique nibus hffic audiens, non solum habeat Dei tiraorem,
probataslegere regulasanteordinationem, quasrecta sed etiam coram omnibus denunfiationem ef profes-

et inviolata nostra suscepit lides, et catholica Dei sionem erubescat. Si quis autem talis quidem esse

apostolicaque disposuit et tradidit ecclosia. Et cum putetur, et ad episcopatus ordinationem transeat,

frequenfi eas lectione percurrerit. qui ad ordinatio- contradicat aufem aliquis, atque dicat conscium se

nem deducitur, tunc is qui ordinatiouem impositurus esse alicujus quod illicite admiserif, non prius me-
estinterrogeteum, si sufticieus sit custodire et agere roatur episcopatus ordinafionem, quani esaminatio

qua; sacrffi regulffi sancicrunt, et siquidem ille de- querimoniarum fiat, et appareat undique innoxius.
claraverit et dixerit prfEcepta sacrarum regularum Quod si etianv post hujusmodi confradictionem non
non se valere servare, nuUo modo ei ordinafionera passus is qui ordinationem facit legitimam esamina-
933 JUSTINIANI NOVELL.E SELECT^. NOVELLA \1. 934

tioneni imponi eaus», currat ad ordinationem; sciat ^ rios, aut oeconomos movere liceat, et petitionibus ad
quod ab eo fil pro nibilo esse. Sed et is qui contra le- imperium directis impetrare desiderata. Propterea
gem facit, cadet sacerdotio, et qui siue probatione im- sancimus, si quando propter ecclesiasticam occa-
ponit ordinationem, et ipse quidem similiter cadet sionem inciderit necessitas, hanc aut per eos qui res
sede sacerdotab, reus autem erit Deo qui omnium prse- agunt sacrarum ecclesiarum quos apocrisiarios
,

cipuequffiritsuorumsacerdotumpuritatem.Sitamem vocant, aut per aliquos clericos buc destinatos, aut

is qui ordiuatioui contradicit, aut examinatione fucta ceconomos suus notam imperio facere aut nostris ,

probetur calumniator, aut in ipso principio, neque administratoribus, ut impetrent quod competens est,
in examinatione persistere confidat, segreget istum neque boc Deo amabilibus episcopis erroris et absen-

in perpetuum a sacra comniunione is qui ordinatio- tiae, et sanctissimis ecclesiis Isesionis occasionem
nemfacere vult,ut non ipsa falsitas impunita sit. Sicut fieri, tamin provincia ecclcsiasticis rebus per absen-
enim bonam gloriam in eo, qui ordinandus est qua;- tiam eoruni neglectis, quani eliam bic expensis mul-
rimus, ita etiam caluniniam in eo qui frustra accusa- tis ab ipsis factis ,
priBterea peregre habitatione
vit, punimus. Si vero nemo non habili constituta, etundique causa nullum juva-
accusaverit omnino, aut
in toto denuntians examinationeni non faciat, aul men, magis autem Isesionem sanctissimis ecclesiis
facta examinatione demonstrare (sicut prcedixinuisj B inferente. Non autem aliler aliquem Deo amabilium
non valuerit accusationem veram, tunc oportet eum episcoporum prfesumere, dirigere se ad banc felicis-
qui per tot vias inculpabilis apparuerit, accedere ad simam civitatem, priusquam siquidem episcopus sit,
futuram ordinationem. Qui enim ita ordinatur, ex litteras acceperit proprii metropolitani ad imperium,
boc multa et meliora cognoscit praecepta, neque qui qu«secundum divinas regulas comuiendalitia; vocan-
taliteranimo, verbo, corporis esercitatione el sapien- tur, testimonium perbibentes necessitatis ejus pra?-
tia eruditus est, incurret in vitam animadversione sentise. Si vero metropolitanus sit, qui proficisci vult,
dignam. Et illud etiam definimus, ut nemo Deo araa- litteras sumat ejusdem dioeceseos patriarchse ejus
bilium episcoporum foris a sua ecclesia, plusquam praisentiam necessariam esse dicentes, et sic opor-
per totum annum, abesse audeat, nisi hoc per impe- tereimperatorem jubere hunc prfesentari, et non te-
rialemfiat jussionem; tunc enimsolum eritinculpa- mere ac sine conscientia metropoUtanorum aut patriar-
bile. Et ut sacratissimi patriarchoe uniuscujusque cbarum proflciscantur, propterea quod hoc divinis
dioeceseos compellant Deo amabUes episcopos suis interdictum est regulis. Unde huc advenientes non
non longo itinere
inbterere sanctissimis ecclesiis, et prsesumant per sometipsos se prius pronuntiare ad
separari, neque in peregrinis demorari vclle, neque ^ imperium,sedprimitusautad Deo amabilem patriar-
sanctissimas ecclesias negligere, neque annum ex- nroficiscantur. aut ad uniuscujusque
cham proficiscantur
pliam uniuscuiusaue dioece-
, diffice-

cedere, quem et ipsum propter misericordiam con seos, es qua sunt, apocrisiarios, et cum ipsis con-
stituimus. Si vero ultra aunum erraverit, et dere- ferant causas, propter quas venerunt, et cum eis in-
bquerit, neque ad proprium episcopatum remeave- grediantur ad imperium, et deinceps imperiali per-
rit, neque imperialis aliqua eum (sicut prasdiximus) fruantur aspectu. Mox quam imperanti astiterint,
detineat jussio, tunc siquidem sit metropobtanus, liceat quidem petentibus episcopis aut per eos qui
contra ecclesiasticam dispositionem absentem re- vocantur referendarii sanctissima^ majoris ecclesiae,

gionis illius patriarcba revocet quidem eum legitimis aut per religiosos apocrisiarios cujusque dioeceseos
proclamatiombus, servans ubique sacrarum regula- sanctissimorum patriarcharum suggerere se imperio,

rum observationem. Si vero maneat per omnia in- el promereri responsum celeriter, ita utsi aut justa

obediens, expellatur a sacro episcoporum cboro, et ab imperio petierint, hoec accipiant, aut si non justa
alium introducat hujusmodi et reverenlia, et ve- qusenuit, velociter revertantur unde profecti sunt.
recundia, et honestate dignum. Si vero non metro- Ha^c autem de Ueo amabilibus episcopis secundum
pohtanus , sed aliorum episcopornra aliquis sit ,
qui divinas constituentes regulas, et religiosos clcricos
omnia a metropolitano Hant. Nemo
erraverit, haec n cum multa fieri inquisitione secundum divinas regu-
enim eorum talem suscipiat praetextum, si dixerint las, et boni testimonii viros ordinari sancimus, litte-

propterea se proprias derelinquere ecclesias, quod rasomnino scientes, et eruditos constitutos ilitteras
litium causas, aut aliarum reruin propriarum, aut ad enim igorantes omnino nolumus, neque unum ordi-
sacras ecclesias respicientium e.ircumlustrant, et hic nem suscipere clericorum, videhcet presbyterorum
constituti bferent, aut in aliis aberrant locis. Hoc et diaconorum, tam sacras orationes dicentiimi quam
enim nonhabet decentem rationem,ut cum inultitudi- ecclesiarum et canonum legentium libros), et ordina-

ne famulicii quod necesse est episcopum habere profi- tionem sine querela, et inculpabilem, et sine aliqua
ciscantur, et peregresumptus faciant, cum neque ul- contradictione, et sine datione pecuniarum aut re-
lum sanctissimis ecclesiis lucrum inde et juvamen rum suscipientes. Neque autem eos volumus omniiio,
accedat, neque isecundum quod decet sacerdotem) qui officiales aut curiales constituti sunt, suscipere
propriumbaberepossintbabil,um,etutmaxim8e qua;- ordinalionem, nisi secundum leges, quas super his
dam sint lites forte sanctissimis ecclesiis, propter superius posuinms pridem, quas et hic nunc confir-
quas tales pi-cetextus afferunt, rectius eas per illos mamus. Et episcopi auctoritrte ordinatos sacra prEe-
qui sub ipso sunt rehgiofios clericos, aut apocrisia- cepta in conspectu totius populi suscipere propter
93o S.ECULI SEXTl SUPPLEMENTOI. 936
easdem causas propler quas hoc ipsum agi etiain A
, Et si dicatur tale aliquid de aliqua eorum quee in
supra in Deo amabilibus episcopis sancivimus. Sed diaconissarum ordinationem ingredi vult, quod ali-
neque eum qui secundas liabet aut habuit nuptias cui adha_'serit sub imagine quidem bonae appellatio-
ordinari in diaconum aut presbyterum neque si nis, cum maligna vero suspicione, non oportet hu-
,

mulieri conjungatur sejunctae et proprium virum de- jusmodi mulierem perduci omnino ad ordinationem
relinquenti, neque si concubinam habeat, sed saltem diaconiae. Nam et si ordinetur, et tale aliquid egerit,
ejusmodi uxorem quee cum castitate et ex virginitate etcoh8eseritaIicuicumpra;dictonomine,autschemate,
sit. iNihil enim sic in sacris ordinationibus diligimus, cadat quidem ipsa a diaconia , et tam ipsa quam ille
|
quam cum castitate viventes, aut cum uxoribus non subjecti erunt huic legi, et reliquis quse corruptores '

cohabitantes,autunius uxorisvirum, qui sive fuerit. puniunt. Oportet enim omnes quse ordinantur vene-
sive adhuc sit, et ipse castitatem eligat, secundum rabiles diaconissas tempore ordinationis etiam mo-
divinas regulas primuni principium et manifestum neri, et coram reliquis quae dudum sunt venerabiles
fundamentum residuse virtutis constitutam. Si autem diaconissae sacrorum audire mandatonim pi-aecepta,
et aliquis presbyter, aut diaconus, aut subdiaconus ut et ipsae Dei timorem habeant et adhaerentem sa-
postea ducat uxorem aut concubiuam, aut palani, aut cris mandatis fiduciam, timeant autem et confundi,
occulte, sacro statim cadat ordine, et deinceps idiota B et sacro cadere ordine : scituris quod si preesum-
sit. Quod si et secundam ducat usorem certis
lector pserint, aut erubescentes ordinationem, aut derelin-
de causis et ex irrecusabili quadam necessitate, ne- quentes sacrum ministerium, ad nuptias venire, aut
que omnino ad altiorem accedat gradum, neipe per- aliam omnino vitam elegerint, ipsa; quidem obliga-
fruatur gradu majore in sacerdotio, sed maneat in laj efflciuntur morti, et substantia earum applicabi-
eodem gradu perpetuo. Sed non et ad tertias veniat tur sanctissimis ecclesiis, aut monasteriis in qui-
nuptias, satis est enim si ad nuptias veniat. Si vero bus sunt. Qui vero eas aut in uxores accipere, aut
aliquid tale egerit, el ad secundas veniens nuptias, corrumpere praesumpserint, obnoxii quidem et ipsi

ad majorera gradum venire festinaverit, exindeidio- gladio erunt, substantia autem eorum applicabitui'
ta erit, et laicus , omnino sacro ministerio cadens. fisco. Sienim in antiquis legibus virginibus illis quae
Pudice enim nos per omnia decet vivere. Si enim in eorum errorem vocabantur mortis incumbebat
tales constituti hi qui in clero adducuntur ordinentur. periculura. corruptis quomodo non magis nos in his
facilis eis ad episcopalum aseensus erit, et ex multis quaeaDeo glorificantur idem definimus, pudicitiam.
bonis viris facihus invenientm- qui digni adducantur quae quam maxime mulieres exornat, conservari vo-
ad primum gradum sacerdotii. Quanta igitur super lentes, cum conveniat venerabilibus diaconissis, ul

venerabiles clericos a nobis dicta sunt, haec etiam ^ et quod natm^am decet custodiant, et quod debetur
super Deo amabihbus diaconissis intelligi vohmius, sacerdotio conservent.Secundum hoc autem etsemel
utneque ipsas citra observationem tiant. Sed primum factos diaconos aut presbyteros millo modo derelin-
quidem eis aetatem, neque novellam esse, neque cre- quere sacerdotium. Quod non solum in presbytero el
scentem, ne hac occasioue delinquendum prosiliant, diacono sancimus sed etiam si subdiaconus
, aut ,

sed super mediam constitutas ajtatem, et circa quiu- forte lector fiat aliquis, neque hunc relinquere pristi-

quaginta annos secundum divinas regulas agentes. num schema, et ad alteram migrare vitam : quia si

Sicque sacram promereri ordinationem aut virgiues tale aliquid rtgerit, secundum quod a nobis jam san-
vui fuerant uxores. Non
constitutas, aut quae unius citum est, aut in curiam cum substantia, aut sub in-
enim permittimus neque seeundas contrahentibus opia degens ad officialem deponetur fortunam. Sed
nuptias, neque vitam non habentibus (ut diximus) neque effusas competit fieri de csetero reverendissi-
irreprehensibilem, omnique suspicione liberam ad morum clericorum ordinationes. Quod enim hactenus
sacrum venire mysterium, et adorandis ministrare gestum est, licet corrigi oporteret, attamen propter
baptismatibus, et aliis adesse secretis quae in vene- tempus sinimus. De ca?lero autem non propter hoc
rabilibus ministeriis per eas rite aguntur. Si vero T\ fieri, neque ad damnum sanctissimarum ecclesiarum

qusedam necessitas tiat, et minorem ab hac setate venire sancimus. Quaecunque igitur oportebat de taU
quam diximus ordinari diaconissam contigerit, liceat modo in sanctissima majore ecclesia hujus nostrse
eam in aliquo venerabilium asceterioru7u destinari, regiae civitatis, et sub ea constitutis sanctissimis ec-

inquo habitare possit nequaquam admista viris, ne- clesiis, et aliis, quae hic sunt, fieri, haec speciali lege

que suo habitans arbitrio, sed vitae separatee et mo- complexi sumus. In omnibus autem quae foris sunt
destise a convenienti multitudine bonum testimonium locis sancimus, si quis cum constituit ab initio aedi-

habens. Volumus autem et ipsas quoe ad ordinatio- ficare ecclesiam, deflnivit ordinandorum mensuram,

nem perducuntur diaconissas, sive ex viduitate, sive tanquam secundum eam expensas constituens, non
ex virginitate, non cum aliquo cohaerere, aut cogna- prius ordinari quemquam in eadem ecclesia, nisi ad
torum, aut eorum quos appellant dilectos (tahbns numerum a principio definitum ejus mensura re-
enim nominibus utentes, maligna suspicione suam digatur. Si vero hoc non fecerit, ipsa vero civitatis
replent vitam),sed aut sote habitent, aut cum pai'en- ecclesia ministrat emolumenta, et sibi et aliis eccle-
tibus sohs, et filiis, aut vere fratribus, aut cum his de siis, tunc non promptum sit augere illi clericos, ne-

quibus si quis suspicari aliquid pra?sumpserit mali- que propter aliquas forte compassiones aut benefi-
gnum, ipse insipieus simul et impiusforsan putabitm-. eia ex hoc eam sumptibu? praegravare. Non sunt
 :

937 aSTlNLLM .NOVKLLE SELECL-E. NOVELLA VIL 638

enim haec pia, neque sacerdotibus digna, sed ex his ^ hoc adjectum est. Et tua quoque celsitudo heec
quse Dominus Deus dederit, quse possibilia sunt, ad- sciens una cum semper suscepturis sedem tuum ha;c

ministrare, aut antiquara conservare consuetudinem servare feslinet. Et si denuntiatum aUquidfuerit, tale
nihil penitus innovautem. Unde competit Deo ama- delictum prohibeat, et maximequoscunqueinordina-
biles patriarchas etmetropolitanos hujus habere pro- tionibus curiahum vel officialium interdicta sunt.
videntiam, et eos quidem qui hactenus sunt sinere Nimtiet autem etiam nobis, ut decens super eis im-
in schemate in quo sunt clericos. Metiri vero imius- ponatur correctio, utatur quoque praeceptis ad cla-
cujusque ecclesiae faeultates, et ita ipsos quoque san- rissimos provinciarum judices, ut et ipsi, quaj flunt
ctissimos patriarchas sub se constitutas ecclesias or- inspieientes non permittant abquid estra hoc, quod
dinare, et metropolitanos hoc ipsum a sanctissimis a nobis constitutum est, fieri imminebit enim eis
:

patriarchis commonitos facere, illos autem alios om- et pcena quinque librarum auri, siquidem et ipsi

nes sub sc positos episcopos ad mensuram hanc de- prsevaricari videntes non denuntiaverint, aut sedi
ducere, et studere non ultra expensas facere clerico- tuae, aut imperio, ut undique decens ornatus ordina-
rum ordinationes. Scimus enim quot sanctissimae ec- tionis gradui conservetur. Scripta cum adjectione
clesice propter hanc ordinationem et alias expensa- dominica.
rum effusiones inopes factaesunt. B NOVELLA VIL
Et quiaaliquas earum vis quidem,tamen liberavi-
mus, quKdam vero adbuc onerat;e jacent ex lali ele-
De mn alienandis aut permutandis rebus ecclesiasticis
immobilibus, aut in specialem hypothecam dandis
non valentes, ideoque boc provideant
vari angustia creditoribus, sed ut sufficiant generales hypothecx.
sanctissimi patriarcba;, et metropolitani, et reliqui
Deo amabiles episcopi, ut et nos quoe ab eis aguntur Imperator JusUuianus Augustus Epiphanio archi-
episcopo, et patriarcbae ConstantinopoHlano.
discentes, approbemus eos qui nostram legem in
litteris positam apud semetipsos ostenderunt operibus Unam intentioneni hanc semper propouimus, omne
adimpleri. Quae igitura nobissancita sunt, et sacrum
quidquid prius imperfectum aut confusum videbatur,
hoc expurgare, et perfectumex imperfecto decla-
et
ordinem statumque custodiunt secundum sacrarum re-
gularum observationem et tenorem, decsetero conser- rare, quod etiam in omni legislatione facientes, cre-
vent perpetue integra et sanctissimi patriarchse uuius
dimus oportere et in abenationibus, quae fiunt super
sacris rebus una complecti lege, quae priores omnes
cujusque dioeceseos, et Deo amabiles metropolitani, et
et renovet, et emendet, et quod deest adjiciat, et
reliqui reverendissimi episcopi, atque clerici, ubique
quod superfluum est, kbscindat. A Leone siquidem
Dei culturam sacram discipbnam
UJOL-l^'llliaiAl custodientes
et 3m_liALlJ
JL/Cl »-.LllLHltlili Cli UOIVIUICII LCiJ
»^ in-
111- --, -

memorice, qui post Constantimun piai memo

violatara, pffina imminente ista pr^varicanti, quo^^^""*
riae Christiana fide inter caeteros imperatores princi-
penitus aUenus sit a Deo, et imposito sibi sacerdolii
patum auxit, et constituit sacrarum ecclesiarum ho-
ordine.Nam velut indignushoc excluditur.Licentiam
iiorem et disciplinam scripta, lex est de aUenationi-
verouniversisdaraus,cujuscunque sunt ofUcii,velcon-
bus ecclesiasticis conclusa in sola hujus feUcissimae
versationis, respicientibus aliquid horum prcBvaricari,
civitatis sauctissiraa majore ecclesia. Et laudamus
nuntiare nobis et ad imperium, quod semper est, ut
nos, qui hoc secundum sacrarum regularum expla-
plurima hujus legis cum omni vebementia et Deicul-
tura posita. Sed eo quod non generaliter posita sit,
nationem apostolicaraqne traditionem constituimus,
in orauibus, indigere etiam eam quadam correctione
decentem etiam indignationem prasvaricatoribus in-
crediraus.Ab Anastasio quoque piae memoriae scripta
feramus, his videUcet etiam quae sancita sunt a no-
amabiUum episcoporum qufedam de talibus lex est, neque similis priori, et
bis de haereditatibus Deo
omnino minus hcdjens, effusa namque et per loca
custodiendis. Sanctissimi sane patriarcbce uniuscu-
foris posita, nihilominus mansit imperfecta, eo quod
jusque dicEceseos baec proponant in ecclesiis sub se
ad solum sacerdotium et diojcesin respiciat, consti-
coustitutis, et manifesta faciant Deo amabilibus me-
tutara sub beatissimo patriarcba bujus regiae et feli-
tropoUtanis, quae a nobis constituta sunt. UU quoque t\
cissimffi civitatis, alias autem oranes uon perscrutata
rursus etiam ipsi proponant in metropoUtana san-
ctissima ecclesia, et constitutis sub se episcopis haec
sedes, cum utique dignam correctione esse eam ar-
bitratus, propter quam occasiouem aliaquidera cor-
manifesta faciant. lUoriun vero singuli in propria
ecclesia haec proponant, ut nullus in nostra repubU-
rigebat, alia vero incomposita relinquebat. Quam-
ca ignoret, quae a nobis ad honorem obrem eam quoque vacare de caetero sancimus, ut-
et magnificen-
pote imperfectaai, et loco circumclusam, et non ge-
tiam magni DeietSalvatorisnostri JesuClii-isti dispo-
neralem inter leges existentem, neque aliquid stu-
sita sunt. Insuper sequens baec tua sanctitas omnibus,
diosum introducentem.
qui sub ea suut, sanctissimis metropoUtanis baec fa-
ciat manifesta universo tempore tenenda. Scriptum Haec ergo nos omnia emendantcs, unam esistima-
exemplar Epipbanio sanctissimo arcbiepiscopo ma- mus legislationem omnibus sanctissimarum ecclesia-
gnae bujus et alraae urbis. Scriptumexeraplar sanctis- rum, xenodocliiorum, nosocomiorum, monasterio-
simo archiepiscopo Hierosolymorum. Scriptum ex- rum, brephotrophiorum, genmtocomiorum, et totius
emplar Joanni viro gloriosissimo praefecto sacrorum sacrati coUegii rebus imponendam, et hanc legem
praetoriorum secundo exconsule et patritio, cui etiam Leonis piae memoriae constitutioni adjiciendam esse
Patrol. LXXII. ao
993 SiECULI SEXTl SIPPLEMENTIM. 9iO

prius quidem breviter legislationem exponentes, j^nit, et multam imponit, etusque ad res sauclissiraa>
sicque omne quod reliquiun est intesentes. majoris ecclesi.^e stat solummodo, et quanquam om-
Vult autem illa neque Deo amabilem arehiepisco- nem perimit circuniventionem, quam prcediximus.
pum et patriarchani hujus felicissimae civitatis, seu non tamen retinere calhditatem postea insurgentiuni
sanctissim» majoris ecclesia;, neque ceconomum valuit. Quidam enim dudum hoc quod vocatnr colo-

vendere, aut donare, aut aliter alienare rem immo- narium jus (est autem colonarium jus veluti sidomum
bilem, domum forsan, aut agrum, aut colonum, aut valentem centum soUdos, et praestantem pensioneni
maucipia rustica, aut civiles annonas (nam et ha^c sohdos decem accipiat quls ab ecclesia, et det pro ea
inter immobilia numeranda sunt quoe conipetunt solidos centum, seu amphus, aut etiam minus, et
Constantinopolilan» sanctissima; majori eeclesia), quasijam de proprio aggravet se dare singuhsannis
sed neque pro ulla compensatione, aut qualibet alia quasi pensionis nomine solidos tres; iste autem ap-
circumventione tale aliquid agi. Et inteiniiuatur pellatur parcecus. Sed ipsam domum sub tam parva
emptori quidem rei restitutionem, ut reddat pro pensione in perpetuum et ipse et hjeredes ejus pos-
tempore oeconomo rerum semctissimse ecclesise rem, neque nostris legibus, neque
sidebanl) adinvenientes
quam ipse perceperit, cum omni medii temporis cujusquam omnium notum, circumventionem non
fructu, et ahis hicris, casu imminente pretiorum eiB parvam meditati sunt contralegem, perpetuas pene
qui tale ahquid accipere aut comparare prsesumpserit excogitantes ahenationes. Quod nos de csetero agi
cum etiam hoc quidem, quodcontraleges actumest, prohibemus, et pro eo ipso conscripsimus legem.
ita ponat, ac neque a principio gestmn sit. CEco-
si Dudum autem et ad emphyteusin respexerunt, et
nomum vero hn-c pra;varicantem dare quidem de imminuerunt phirimam quantitatem verireditus Uli^;
suo sanctissima! ecclesise juhet omne, quidquid es qui emphyteufin accipiunt, preestantes hi qui rebus
ea causa lucratus est,- aut sanctissima?. ecclesiae, quidem sanctissimae majoris ecclesi<B prsesidebant.
damni intuht. Superhoc autemetiam excluditofficio Ideoque nos in quadam constitutionum nostrarum
Oiconomum, et dat aclionem sanctissimae ecclesias, definimus quidem usque ad personas tres emphyteu-
non sohim contra Deo amabiles ceconomos, sed sin fieri, accipientis, et duorum aliorum successo-
etiam coutra successores eorum, sive ipsi h<BC ahe- rum: hoc etiam superrebus sanctissinife majorisec-
naverint, sive pro tempore Deo amabilem episcopum, clesiffi fieri permittentes, non autem ultra sextani

aut ahum quempiam clericorum videntes ahenan- partem -propter forhiitos casus emphjieusin acci-
tem degeneri et i!hberah taciturnitate passi suut, et pientes relevari sancientes. Quia vero didicimus sic

multo potius, .'ii eum viderent, consentitentes tale a- , effuse et impie ab ahquibns fieri documenta, ut ne-
*
hquid permiserunt, etnou prohibuerunt. Ad haecau- que sexta relinquatur sanctissima' ecclesias pars, re-
tem etiam tabehionem qui talia confecit instrumejita,
, liquisomnibus emph^-teusin accipientibus donatis :

perpetuo tradit essiho nullam ei clementiam neque porro autem Anastasius pife memoria? gesta monu-
per reversionem participans. Ipsos quoque maximos mentorum constituens fleri super alienationibus, ?i

judices, qui ad haec accedunt, et talibus ministrant ut etiam hujus rei tempus adjiceretur, et emphyteu-
causis, ant confici apud semetipsos monumenta pro sin statuens, sine gestis quidem usque ad solam vi-
conUrniatione tahum donationum aut ahorum aclimm tam aecipientis emphyteusin, cum gestis autem
in
patiuntur, cingulo, et dignitate, et substantia inter- perpetuum eam extendens, neque perfectam feoit,
minatur esclui'ere. Ha-.cigituriucrepansvehementer, neque utilem legem, et undique imperfectam, usque
permittit rei ecclesiasticae usum, autqui vocatur usus- ad solam dioecesin patriarchicBe sedis hujus felicissi-

fructus, sub certo quodam tempore, aut etiam usque mx civitatis (sicut prBediximus) legislationem sta-
ad vitam pereipientis dare sanclissimam majorem tuens.
ecclesiam, sub hac tamen dehnitione, ut is qui hanc Nos igitur (jam enim ad legem veniendum esl)

accepit muniticenliam, ejusdem quantitatis rem sancimus, neque sanctissimam hujus felicissimse ci-

recompenset sanctissimae majori ecclesiae jure pro-

j) vitatis majorem ecclesiam, neque sub ea eonsUtutas
prietatis, ex qua possit eumdem reditum sanctissi- ecclesias, quarum ipsa erogationem suscepit (sicut
ma ecclesia habere, quantum ihe ex usu accepil, post eam Anastasius piae memoriae interpretatus est), ne-
percipientis utique morteni, aut definitum tempus, que aliasomnes ecclesias in hac fehcissima existentes
usu videlicet et usufruclu datfe ecclesiasticoe rei ad eivitate, aut eii-ca ejus confinia, neque sub patriar-
sanctissimam majorem eeclesiam redeunte, et item chica sedo hujus felicissima; civitatis constitutas,
usu donatffi rei cum proprietate sanctissimffi eccle- quarum metropolitanos ipse ordinat, neque alium
siae viudicando ; talem namque contractum sine pe- uUum ubicunque, sive patriarcham, sive episcopnm
riculo esse ponil lex. Si vero minoris fuerit quara (dicimus autem el eos qui in Osiente, etqui in Illyri-
quod datur a sanctissimaecclesia illud quod corapen- co, insuper et iu -Egypto, et Lycaonia, attpie in
satur ei cujus mox quidem percipiet proprietatem, Lycia, et eos qui in Africana provincia, atque, ut
sperat autem et usum accipere, infirmum conti-actum strictim dicamus, per omnes nostrae ditionis terras,
et pro non facto ponit, datque licentiam vindicatio- necnon. qui in Oceidente sunf, Deo amabiles episeo-
nis, utpote circumventione contra jus sanctissimae pos ab ipsa seniore Roma usque ad Oceanum consi-
ecclesise facta. Lex itaque taha sub brevitate decer- stentium sanctissimarum orthodoxarum ecclesiarum)
 911 JUSTIXIAM .NU\KLL.t SELLCT.t. NUVELL.V MI. 942

neque aliquem xenodochum, aut ptochotrophum, jj^res a communibus ac publicis, quandoquidem om-
aut nosocomum, aut orphanotrophum, aut brepho- nium rerum sanctissimis eeclesiis abundantia et status
trophum, aut gerontocomum, aut mouasteriorum (vi- ex imperialibus munificentiis perpetuo proebeatur.
rorum yel mulierum) abhatem seu abbatissam, aut Alterutris itaque compensantes, quae decent, non ab
quemlibet omnino prEesidentem venerabilibus colle- aliquibus jure culpabuntur. Aliam vero omnem, sive
giis, liceutiam babere alienare rem immobilem, aut ad ipsuni imperium, sive ad aliam quamcunque per-
in domibus, aut in agris, aut in hortis, aut omnino sonam factam, sive venditionem sive emphyteusin
in hujusmodi consistentem, neque rusticum manci- perpetuam omnino perimimus. Sed neque donatio-
pium, neque civilem annonam, nec per speciaUs pig- nem, sive permutationem, sive dationem cujusdam
noris occasionem tradere creditoribus. pignoris in re immobiLi factam occasione mutuorum
autem nomen generalius ideo posui-
Alienationis lieri sinimus. Et boec valere volumus in omni eccle-
mus, ut prohibeamus et venditionem et donationem sia, omnique monasterio, et nosocomio, et xenodo-
et coraputationem, et in perpetuum e.xtensam em- chio, et brephotrophio et asceterio, et gerontocomio,
phyteusiu, qua3 non procul ab alienatione consistit, et omni absolute collegio, quod actio pia constituit,
sed omnes ubique sacerdotes ab hujusraodi aliena- nullo penitus horum accipere aliquid ab eis valente.
tione prohibemus, subdeudos poenis, quibus Leonis B Uude neque constitutione .Anastasii divee memoriie

piae memorise usa est constitutio : illam namque per ulterius opus neque secundum illam facienda
erit,

omnia valere et ratain esse sancimus. Prteterea au- decreta memoratffl observatiouis. Ipsa enim rei prin-
tem proposuimus et protulimus, et conscripsimus cipia perimentes, et prohibentes quod fit, nequaquam
hanc legem non paterna voce, sed hac communi et perscrutatioue deinceps indigebimus.
Grseca, ut omnibus sit nota propter facilem interpre- Emphyteusin autem, sive in sanctissima majore
tationem. ecclesia, sive inomnibusreliquis adorandis domibus,
Quod itaquejara prajteriit, relinquimus. Nam do- lieri siuiraus, et in persona accipientis, et in duobus
cumeuta tam longo ab hiuc tempore facta denuo ejusdem persou» haeredibus deinceps, filiis dunta-
commovere, multa! erit lergiversalionis. Quapropter, xat soUs masculis aut feminis, aut nepotibus utrius-
qua; usque huc hactenus exstant, proprium habeant que sexus, aut uxore, aut viro, si hoc videUcet de
vigorem, de cretero autem omnem alienationem in- uxore aut viro, expressira nominetur; aUoquin non
panas imponentes.
terdicimus, prsedictas eis transire ad aliquem alterura hseredem, sed usquead
autem lex ad humanse naturse varietatem per-
L't solara vitani percipientium standum, nisi filios aut
maneat, et ad id quod semper venit accommodata, nepotes habuerint. Aliter autem penitus einphyteu-
per omnia immota permaneat (quid enim esse po- ^ sin agi ecclesiasticffi cujusdani, aut ptochicae rei im-
test stabile inter homines et immobile, ut nullam mobilis, aut raaucipii rustici, aut civiUs annonse,
paliatur mutationem, cum omnis noster status sub nuUomodo permittimus, neque quod fit, aliquod pe-
perpetuo motu consistat ? ) necessarium existimavi- nitus robur habere sinimus.
mns, quasdam exceptiones dare legi, cum multis vi- Quia vero Leonis quidem piae memorise, constitu-
giliis et subtilitate aduiventas, ut eas habens in au- tio sub nuUa penitus deminutione dari rem ecclesias-
xilio lex, nequaquam movealur. ticam sancivit, nos autera in alia constitutione a no-
Sinimus ergo imperio, si qua communis commo- bis scripta, sextara solum excipi super emphyteusi
ditas est, etcausa ad utihtatem reipublicae respiciens, saneivimus, hujusmodi quemdam deminutionis rei
et talem exigens possessionem alieujus immobilis orduiem damus, ut quaeratur cum omni veritale et
rei, qualem proposuimus, hanc ei a sanctissimis ec- subtilitate peiisio eornm qua; dantur, an tanta sit

clesiis, et reliquis veuerabilibus domibus et collegiis, quanta ab initio fuerit, quando ad sanctissiraara ve-

percipere licere, undique sacris domibus indemnita- nit ecclesiam, et detur emphyteusis tahbus personis,
te servata, recompensanda re eis ab eo qui percepit. qiiales duduin diximus. Tunc enim sextam partem
Eequa aut etiam majore, quara dala est. Quid enim rv cum scrupulositateimputandam concedimus. Si ve-
causetur iraperator, ne meliora det, cui pliu-ima de- ro minui contigerit per quamdam calamitatem pen-
dit habere Deus, et multorum dominum esse, et ut sionera, autin totum tunc constanlem pensionem ac-

facile dare potest, et maxime in sanctissimis eccle- cipiat, qui emphyteusin subire vult, aut penitus absti-
siis, in quibus oranis donatarum eis rerura immensi- neat, cum liceat elocare potius quam tales deminutio-
tas optiraa mensura est ? Undc si quid tale Uat, et nes in emphyteusi celebrare. Si vero aUcujus ecclesi-
pragmatica processerit forma, praecipiens imperio asticisnburbaniprsediiemphyteusisdetur, qualiaplu-
dare aliquid talium rerum, et recoinpensaverit raox riraa, maxime in hac novirans felicissiraa consistere

rera raeUorera, et uberiorem, et utiliorem, sit ea per- civitate, multo quidem digna pretio, parvas vero red-
mutatio firma, et bi qui pra»sident doraibus, quarum dentia pensiones, aut nihil pensionum oraiiino non
est quod alienatur, et qui talibus adrainistrant litte- ex reditibus metiri emphyteusin, sed astimare sub-
ris, sine querela undique sint, nuUam metuentes poe- urbanuni subtiliter, et reputari ex pretio redacto
narum, quae a Leone pise meraoria; interminantur, reditus possibiles in viginti annis computari, et in
et a nobis firmata; sunt. Utique cum nec luultum dif- reditibussecundum Uoc computatis agi emjiUyteusin,
ferantab alterutro sacerdotium et iinperium, et sacrae non perpeluo, sed in eura qui percipit, et duas ex eo
943 S^CULI SEXTI Sl PPLEMENTUM. 944
successiones, et viio et uxori (sicut praedisimus) fa- k factum est tale, nullam necessitatem esse reveren-
ciendam. dissimis oeconomis, dnobus hseredLlius cessantibus,
autem emphjrteulas convenit, quia si in bien-
Scire cffiteris Iradere.
nio continuo non exsolverint emphyteuticum cano- Si quis autem voluerit accipere sccuudum ratio-
nem (hoc enim tempus pro triennio ahorum homi- nem usus, aut qui vocatur ususfructus, rem eccle-
numsiiflicere ad casumecclesiasticarum autptochica- siasticam aut sanctissimae majoris ecclesiae, aut al-
rum emph^teuseon pro nonsoluto canoneponimusj, terius cujuslibct, quaj in omni nostra ditione sunt
fient omnino extranei emphyteumatos, et voleuti- posittP, aut ptochiorum, omnino percipiat hoc, et
bus prwpositis sauctarum domuum licebit prsedia secundum pnedictam observationem, et secundum
aut domns vindicare, nullam metuentibus meliora- formam constitutionis Leonis pise memoriae, ut iste
tionum repetitionem. Sed siquidem deterius fecerit locuples exislens, et substantise immobilis dominus
prtedium, aulsuburbanuni, aut domum, qui emphy- aliam mos rem secundum proprietatis jus compen-
teusin percepit, cngi eum de suo diligeutiam ac re- set sanctissimaj ecclesiaj, aut venerabili domui, ex
stitutionem prisci status facere, obligatumque ad hoc qua hoc percepit, tantos et tales inferentes reditus,
esse et ipsum, et haeredes ejus, et successores, ejus- quantos aut quales habet id, quod datur, ut itapost
que res, insuper et debitos omnes reditus siue dila- B ejus obitum ecclesiastica aut ptochica res revertatur
tione exigi. ad venerabilem domum cimi usu, qui datus est, non
Quod autem dictum est a nobis, ut uullius immo- transcendente tempus vitte percipientis, accipiatau-
bilis rei ecclesiasticae aut ptochica^ alienatio sit per- tem compensationem datse usum,
similiter et rei in
missa, ad nullam nostrae reipublicffi personam san- quatenus post percipientis obitum aut tempus, in
cimus valere, uou solum super constantihus domi- quo donatio usus convenit, non transcendens videli-
bus, et suburbanis, et hortis, et agris, sed etiam su- utrumque ex toto et secun-
cet percipientis vitam,
per ruinis (sive cs igne, sivo ex terrffiniotu, sive ex dum secundum usum apud sanctis-
proprietatem et
qualibet eausa ruina sit) et in his qu£e omnino des- simam ecclesiam remansurum sit.
tructa sunt, et iu pavimento jacent, sive etiamin pu- Quia vero Leonis pice memoricB constitutio poenas
ris ruinis nullum tediticium habentihus, ueque ma- pene solummodo in venditiones decrevit, nos autem
teriam jacentem. Non enim in illis alienationem fieri interdiximus non venditiones solum, sed etiam do-
permittimus, nisi in sola emphyteusi temporali, se- emphyteu-
nationes, et permutationes, et perpetuas
cundum quod dudum a nubis dictumest,et in tribus pignorum dationes in rebus immobihbus, vi-
ses, et

personis talibus, quales prai^diximus.

^ demus autem quosdam sic araatores periculi consti-
Et ut neque ulla circumscriptio in rem ecclesiasti- tutos, ut praesumant ad ea quae interdicta sunt acce-
cam in talibus tiat, duobus per tempora primatibus dere, et circumvenlionem facere legibus ex volunta-
mechauicis, aut architectis, sive in hac regia et ma- te et pra^sumptioue quam habent, et quae omnibus
xima civitate una cum Deo amabilibus oeconomis, modis interdicta sunt, et quae forsitan deducunt ho-
et quinque reverendissimis presbyteris, et duobus mines ad mortem, qui id agunt, propterea necessa-
diacouis, prsesente quoque Deo amabili episcopo, rium existimavimus in unoquoque contractu etiani
sive etiam in provincia duobus insignibus mechani- certam statuere poenam. His scilicet pojnis, quse positae

cis aut architectis, aut etiam uno (si unum solum ci- sunt adversus aeconomos ex constitutione praedicta
vitas babeat) iutervenientibus in illis locis, sacrosan- piffimemoriae Leonis, similiteretnunc imminentibus
ctis Evangeliis propositis, deflniatur ab architectis, oeconomo. aut xenodocho, autnosocomo, autbrepho-
quantum competat pro hoc solvi sanctissinite eccle- tropbo, aut abbati, aut abbatissce monasterii, aut
siee secundum modum emphj^teuseos, et sub his em- asceteriisecundum quod prius dispositum est.
phyteutica consciiptio in eo celebretur secuudum fi- Si quis igitur emere praesumpserit rem ecclesias-

guram prius dictam : ille vero et aedilicet, et utatur ticam, aut ptochicam, cadat quidem mox pretio, exi-
materiebus (si materias babeat) et transmittat em- J) gatur autem res quam accepit, cum omni medii tem-
pbyteusin nsque ad duas successiones (sicut dictum poris incremento, et contra sanctissimam ecclesiam
est) et sic revertatur post trium personarum niortem quidem, aut venerabilem domum nullam omniuo
ad sanctissimam ecclesiam aut venerabilem do- babeat actionem, contra venerabiles vero oeconomos,
mum, ex qua facta est emphyteusis, et valeat etiam autqui omnino vendiderunt, in propriis eorumsub-
talis contractus, utpole preesenti non repugnans stantiis ex contractu habeant actionem, ut etsi non
legi. propter Dei timorem, tamen metu suce substantiae
Aoque illud quod hactenus contra tales contractus segniores circavenditionem fiant. Si quis autem per
agebatur, valere permitlendum est de adjectione, ut donationem accipere praesumpserit rem ecclesiasti-

si duorum hsredum compleatur tempiis, licentia cam, aut ptochicam, et ipso, quod datum est, omni-
sit eis, qui post illum suut, in emphyteusin dare id, nino cadat, et aliud tantumdem ex suasubstantia re-
de quo agitur, et semper eos prseponi aliis. Hoc enim penset sanctissimae ecclesiae, aut venerabili domui,
nihil ahud est quam per revolutionem et macbiua- ex qua hoc suscepit, ut quam nisus est ingerere
tiones perpetuas eis emphyteuses, magis autem pri- contra eam novitatem, suam exercensmalignilatem,
vationes ecclesiasticarum agi rerum. Sed et si quid eam ipsemet in propriis bonis sentiat. Si autem per-
915 JUSTINIAM NOVELL.E SELECT.C. NOVELI.A VIL 946

mutatio in quibnsdam personis flat, preeter solum ^ torum venditione vasorum. Simili videlicel observa-
iniperium, sicut pra?diximus, et qui permutationem tione et super alienatione civilium panum custo-
accepit, subjaceat pcenfe et datam sibi rem amittat, dienda, sicut ssepe disimus, eo quod tales esse panes
Pt recurrat rursus haec ad venerabilem domum, unde non solum in hac felicissima civitate, sed etiam in
progressa est, et quod pro compensatione dedit, magna Alexandria. et in Theopoli e?se didicimus,
maneat apud venerabilem domum, et qiii accesserit autem tale aliquid etiam in aliis provinciis
forsitan

ad oausam legi contrariam, cadat utroque juste, et quibusdam est. Unde tametsi alibi quoque hujusmodi
secundum hoc poenae subdatur, secundum quam et qusedam est possessio, et in illa lex servetur, et suam
propriis cadat, et quod non acquirat, etiam
speravit, observalionem estendat.
liic actione ei servata in propria substantia eorum, Quia vero verisimile est quempiam etiam in cir-

qui contractum cum eo celebraverunt. cumventionem hujus legis tentare pragmaticas sa-

Si autem creditor in pignore corporali elegerit ac- cras formas accipere, tale aliquid eis agere permit-
cipere rem immobilem ecclesiasticam,aut ptochicam tentes, et hoc prohibemus in omni persona majore,
iu domibus forsan, aut suburbanis, aut agris, aut vel minore, slve in cingulo eonstituta, sive horum
hortis, aut civilibus panibus, aut rusticis mancipiis. qui circa nos sunt, sive aliorum quispiam inter po-
et dederit aurum, ab hoc cadat creditor, etqucE mu- B pulos habitantiura. Et sancimus, nuUi penitus licen-
tuum acceperit sanctissima ecclesia aut venerabilis tiam esse talem quempiani pragmaticum proferre
dumus, quod mutuatum aurum, lucro habeat
est typum, neque ex hoc accipere aliquod de sanctissi-

mutuum oeconomum,
etiam hic contra celebrantem mis compendium, aut de monasteriis aut
ecclesiis

aut xenodochum, ant brephotrophum, aut proesulem ptochiis,aut aliis venerabilibus coUegiis immobilium
nionasterii, aut asoeterii, aut aliorum venerabilium rerum. Sed et gloriosissimo quaeslori poenam immi-
collegiorum creditori actione manente, his omnibus nere centum librarum auri, si quid tale dictaverit,
etiam in abbatissis muliebrium asceteriorum aut mo- simul et snscipientibus insinuationem talis cujus-
nasteriorum valentibus. Si enim omnino sanctissimis piam sacrse formse gloriosissimis judicibus, aut aliis
ccclesiis aut aliis venerabilibus domibus credito opus quibusdam eamdem imminere poenam,et tabelliones
sit, idque forte aut in necessariam quamdam et iue- succumbere Leonis pias memoria? constitutioni, si
vitabilem occasionem, et prfeter quam non poterit, confecerint tale aliquod instrumentum, et Deo ama-
quod imminet adimpleri, aut in aliam causam uti- biles episoopos, aut venerabiles oeconomos sine pe-
lissimam sanctissimfe ecclesia; consistentem, licebit riculo refutare hujusmodi sacras pragmaticas formas,
praepositis earum usque ad generalem hypothecam magis autem cum periculo suscipere et agnoscere,
p
stare, et nullum speciale pignus creditoribus prae- quia circa ipsum sacerdotium periculum sustinebunt,
borfi. si negligentes has leges, quse ita fiunt, pragmaticas

Si vcro etiam perpetuam quispiam emphyteusin sequantur formas. Oportet enim ea quee communiter
accipere pra^sumpserit, quodnon licet, aut tempora- et generaliler ad omnium utilitatem sanciuntur, po-

lem quidem, non taraen secundum hujus nostra? le- tius vabn-e, quam ea fpi» circa aliquos studentur agi
gis observationem, etiam sit oadat quidem de em- ad oorruptionem communium legum. His solis vide-

phyteusi, et quod datum est maneat apud venerabi- licet conducendis et in emphyteusin dandis rebus,
lem domum. Debebit aulem oontinuo et post casum quasounque putant tali aliquo egere. Si tamen vo-

cmphyteumatos solvcre, quantum soluturus erat, si luerint quredam sub propria gubernatione habere
secundum legem emphyteusin subiisset, nihil apud Deo amabiles oeconomi, aut aliorum pra?sules colle-
pum manente ex rebus pauperum qnai frustra per giorum, nuUi horum, qui in potentatu sunt, neque
1'mphyteusin datse sunt. seoundum sacram pragmaticam formam, licentiam
omnia custodiantur prfedictis subjecta
Hrec igitur esse cogere eos, aut per conductionem, aut pcr em-

pcenis, neque tabellionibus prpesumentibus instru- phyteusin hwc tradere ei, qui hoc agit, et sacrilegii
mentis talibus ministrare, sed usque metuentibusj) subjacere poena; et omnibus mulctis, qu<e hao nostra
exsilium, ex quo nunquam revertantur, nec si sacra lege sacra continentur et suppliciis. Quia vero co-
hoc prrobeat forma, neque judicibus vel dictaretaUa gnovimus aliquod pessimum delictum factum et apud
instrumenta prEesumentibus, vel facta suscipere et Alexandrinos et .Egyptios, jam autem et in aliis qui-

gestis monumentorum ea firmare, ne etiam ipsi et busdam imperii locis quosdam pra?sumere vel ipsa

cinguli ac dignitatis et substantiae casum secundum venerabilia monasteria vendere, aut permutare, aut

Leonis constitutionem sustineant. lisdem pcenis ser- donare, in quibus et altare collocatum est, et sa-
vandis etiam adversus eos qui sacrata vasa contra cnmi exhibituni ministerium, quale moris est in
nostram legem aut pignori dant, aut vendunt, aut sanctissimis ecclesiis oelebrari, quippe sacris lectis

conflant propter alienationem. N'am et illos a>quali, Scripturis, et sacrosancta et ineffabili communione
aut majore poena dignos esse sancimus, quando tradita, et monarchica illic facta habitatione, ita ut

ptiam circa sacras res et Deo dedicatas pra^sumpse- hrec mutarentur ex sacra et Deo amabili figura ad
runt impie agere, nisi tamen aliquod tale fiat, quod privatam mansionem et statum ,
htec omnino de
diximus, circa redemptionem oaptivorum, ubi anima". ca'tero fieri prohibcmu?, nulli hnminum permiltentes

inanima- ha;c delinquere, sed etiara factum infirmura omnibus

hominum liberantura mortibus et vinculis
 947 S.ECULI SEXTl SIPPLEMEMLM. 948
declaramus modis, et pnHiorum casum imponimns k simpliciter omne civile, militai-e, et publicum auxi-
accipientibus, et venditorem quoque damuilicamus hum hanc nostram legem tanquaro ad communem
et rei casu et pretii amissione, sanctissimas ecclesiiB utilitatem et pro totius tcrrce pietate positam ser-

ejus loci et venerabilibus monasteriis hoe tribuentes, vet, et prsevaricatores subdat panis quas primitus
quatenus ipsiprovideant ut quod male alienatum est diximus. Si quid autem de conductionibus eccle-
rursus ad monacbicam revocent figuram, neque hy- siasticarum rerum, aut in aliis capituhs sancivi-
potbeca super his valeute, sed etiam ipsa infirmanda, mus, aut a prioribus noslris sancitum est, maneat
et rursus sacro monasterio assignanda. hoc in propria firmitate, neque ex praesenti sacra
Sicut autem damnosas alienationes prohibemus, nostra constitutione novandum ; alia enim omnia
sjc et damnosas possessiones interdicimus. Multa; manere in propriis terminis sinimus, uisi tamen ali-
enim apud nos motfe sunt quajstioncs, ubi quidam quid de his habeat, quae Iiic constituimus, cum suf-
minus idonea prcedia donaverunt sanctissimis eccle- ficiat pro omnibus hfec lex super id quod a Leone
siis, aut venerjibilibus domibus, aut etiam vendide- piae memorise factum est, omnem adversus ptochicas
runt tanquam idonea, cum utique sterilia a principio res auferre ahenationis occasionem. Tua igitur bea-
essent, et ex hoc venerabihbus domibus nocuerunt. titudo, et qui post iham in pontificahiHis sedibus
InterdicimusigiturrectoribusvenerabihumdomorumB fuerint, qua> a nobis disposita sunt, operi effectui
tale aliquid agere, aut certe cognoscere, quia si non que tradere festinet. Dat. xvm Kal. Maii. Behsario
cum omni subtilitate fecerint contractus, sed fenea V. c. cos.

queedam possessio aut damnosa detur ecclesiis, aut NOVELL.\ VIII.

monasteriis aut xenodochiis, aut nosocomus, aut Ut p}-xsides absqttc ulla datioiie 'pecunix ad officia
aliis venerabihbus collegus, contractus quidem pro mittantur.

non facto erit, et recipiet omnino, qui dat, quod Imperator Justinianus Augustus Joanni pr»feeto
per circumventionem et fallaciam datum est. CEco- praetorii iterum exconsule et patricio.

nomus autem qui tale aliquid egerit, aut abbas, aut Nobis equidem, diun sedulo consultamus, quibus
xenodochus, aut nosocomus, aut ptochotrophus, aut modis boni ahquid, et quod Deo placeat, subditis
orphanotrophus, aut gerontocomus, de suo ei qui per nos inferatur, usu venit planissime, ut diu simul
dedit salvabit ex hoc damnum. Si vero sic causa noctuque in curis et vigiliis versemur. Neque eam
fingeretm', ut etiam aliquod aurum pro hoc detur, aninii vigUantiam supervacue aut praeter rem susci-
et hoc lucrabitur quidem venerabilis domus quse fe- pimus, sed sive interdiu quid geramus, sive nocti-
neum aliquod acceperit. Qui vero airrum dedit, ha- , bus ex aequo utamur cum die in tam numerosa eam
bebit contra eum qui contractum celebravit ex hoc consilia impendimus, ut nobis pro omnibus curam

actionem, sicut praediximus. H;ec omnino a nobis gerentibus, subditi nostri omni sollicitudine vacui in

super ecclesiasticarum aut ptochicarum rerum alie- tuto et summa tranquilhtate coUocentur. Omni enim
natione posita sit lex, Leonis quidem pi«e memorise cum pervestigatione et accurata inquisitione progre-
sequens constitutionem, et non aliud qiiidem curans, dimur, ea efficere cupientes, quae utihtatem subditis
aliud autem incuratum relinquens, sed in omniterra nostris adferaut, simulque omni eos onere ac damno,
quani Romanorum continet lex, et catholicae eccle- quod praeter descriptionem pubhcam et justam ac
siee sanctio, haec extendatur, et determinet quae sua sohtam coUationem alicunde inductum est, exsol-
simt, et valeat perpetuo, custodita a sanctissimis pa- vant. Invenimus namque plurimum in rempublicam
triarchis uniuscujusque dioeceseos, et a Deo amabi- iniquitatis irrepsisse, quoe non initio sed paucis ab-

hbus metropolitanis, et ab aliis episcopis, et cleri- hinc annis intrusa, subditos nostros ad paupertatem
cis, et oeconomis, et abbatibus et xenodochis, et adigat, ut pericultim sit, ne ad sununam omnium
nosocomis, et brephotrophis, et gerontocomis, et rerum inopiam delabantur, et secundum descriptio-
orphanotrophis, et omnibus simihter rectoribus ah- nem publicam, ne consueta quidem et sohta, vere-

quorum sanctorum collegiorum, omnibus imponensTj que pia tributa pubhca sine gravi dispendio et ne-
proprium robur et licentiam praebens volenti denun- cessitate queant persolvere. Ac cum et qui imperium
tiare quae delinquuntur. Laudabihs enim hujusmodi aliquod retro annis parum probe gesserunt semper
est, et calumniatoris elfugiet nomen, qui causam aliquid cuperent rebus suis lucri per officiorum de-
contra leges factam redarguit , auctor pietalis el lationem accedere, meritoque illos sequerentur etiam
utilitatis sacris domibus factus. Servabunt autem gloriosissimi praetoriorum praefecti, qui unquam fieri

eam nilulominus et nostrae reipublicai judices ma- potuit ut coUatores estraordinariis dispendiis simul
jores et minores, civiles et militares, et praecipue et solitis ac pientissimis publicis praestationibus per
per omnes dioeceses constituti gloriosissimi praefecti id genus iniquitatis sufflcerent ? Subiit igitur ani-
sacrorum prastoriorum, et medias habentes admi- mum cogitatio, quo tandem facto, quidquid uspiam
nistrationes, quas spectabiles vocant (dicimus au- in provinciis nostris noxium existit, possemus uno
tem Augustalem et proconsulares, et spectabilem generali actu ad meliora Iraducere. Et reipsa hoc
comitem Orientis) et ahos, et qui post iUos sunt eventurum deprehendimus, si demus operam ut
magistratus, hoc est provinciarum consulares sive gentium praesides, qui civilia in provinciis officia
pra-sides constituti, atque defensores civitatum, et administrant, puris utantur manibus, et omni prseda
fiiO JLSTliMAiM i\OVELL.E SELECLi;. .NOVELLA VIIL 9S0
aljstineanl, his solis coutenti, qiia! prabentur ex pu- ^ est, neinpe avaritiam omniuni malorum matrem
ulieo. Quod quideni aliter non tiet, nisi quoque ipsi existere, et masimo, cum animisnon privatorura
in
officia gratuita susceperint, neque prcelestu (ut vo- sed magistratuum innascatur. Quis enim absque
cant) sulTragiorum, neque iis, qui magistratus ge- metu periculi non fiiretur, quis non seeure latroeine-
nmt, ueque cuiquam alii quidquam dantes. Tametsi tur, conversis ad magistratum oculis vidensque il-
enim non exiguus imperio reditus ea re decedit, lum omnia auro babere venalia, confidens fore, ut
aniniadverlimus tamen collatoribus nostris, si iudem- nlhil tam turpe admittat, quod non data pecunia pos-
nes atque ill8esi a judicLbus conserventur, ingens sit redimere ? Inde homicidia, adulteria, latronum
incrementum accipientibus, tam imperium quam pu- aggressurae, vulnera, raptus virginum, nundinarum
blicum terarium rectese babiturum, semper usibus et publicorura conventuum confusio, contemptus le-
suis paratos habens subditos locupletes, et unico boc gimi et magistratuum, omnibus tanquamvile aliquod
ordine introducto,amplam et ineffabilem omnium mancipium venum eas proponi existiraantibus.
rerum copiam exstitui-am. An vero omnibus mani- Adeoque non suflicimus, ut vel cogitatione comple-
festum non quod qui auruni dat, quique eo
est, ctamur, vel prosequamur diccndo, quam niulta es
pacto oflicium redimit, non hoc tantum dat, quod provincialiummagislratuum furtis atrocia eveniant,
praetextu {ut appellant) sutTragiorum excogitatum B nemine audente eos libere increpare, continuo ilUs
est, sed etiam aliud extrinsecus multoamplius accu- administrationis emptionem praetendentibus His om-
mulat, ut prius ab iis gratiam ineat, qui vel con- nibus apud nos ipsos in consultationem propositis,
ferre offlcium, vel ambire soleut? Et sic uno ab- assumptaque postniodum in consultationis soeieta-
surdo principio admisso, multas deinde manus obeat tem pientissima a Deo nobis data conjuge, commu-
necesse est, qui semel largiri ccepit, et quidquid cum excellentia tua negotio, quan-
nicato prasterea
id auri est, non de suo forte prffibeat, sed mutuo quam ex suggestione consilii tui suscepto, ad divi-
sumptum, et ut mutuum accipere possit, damno ob- nam banclegempervenimus, perquam sancimus, ut
uoxius sccumque ratiocinetur, quod couveniens sit, nequc uUa proconsularis, neque (ut bactenus appel-
tautum ex provincia recipere, quantum vel ad dis- laruntj vicaria, neque comes Orientis, neque qu£e-
solvendum ses alienum suum tam in sorte quam usu- cimque alia administratio, sive consulari.s, sive cor-
ris, quam .etiam damno, quod ut mutuum acciperet, rectoria (quaruhi expresse mentionem diviucB huic
sustinuit, salis sit, vel administrationis tempore nostrffi legi subjecta tabula facit, quas etiam solas
Uim judici, quam circa ipsum versantibus, largiorcs sub hanc legem deducinms) sufTragium, aut pro of-
sumplus atque ante fecerunt, suppeditet, vel post p ficio aliquid ulli magistratui, vel iis qui circa magi-
offlcium depositum, quo forte terapore cum pote- stratus suut, aliive personae patrocinii nomine prse-
slate non erit, in longiores sibi usus veluti reditum stent, sed cuni gratis officia adipiscantur, modica
reponat, ut quod a collatoribus nostris exigitur, in tautum quaidam nomine codicillorum etchartarum,
Iriplo aut potius (si vera decet proloqui) in decuplo qua; super unoquoque dari solent, prsebeant. Siqui-
Miperet id, quod ab ipsis dabatur, qua re et fiscus dem tabulam huic divinie legi nostroe subjocimus,
detrimentum sentiet. Nam qua; in fiscum inferri de- quae declaret quid unumquodque offlcium vel in sa-
Ijebant, si puris manibus uteretur ille qui officium cro nosti'o laterculo, vel in judicio exceUentia:', tuiB
obtinet, ea postquam qui offlcium gerit in usus suos cudicillorum, sive iustrumentorura, vel jussionum
convertit, penitus ad inopiam redacto coUatore, hu- nomine prsebere conveniat, ut id tamen ad modera-
jtis deinde inopiam ab ipso inductam nobis reputat. tionem redactum, non magnumilli scnsum et detri-
Ad hfec qua?cunque impie geruntur, ea merito in meutum adferat.
bujusmodi futurorumoccasionem referuntur. Siqui- Illud sane decernimus, ne .\sian8e provincitc vica-

dem pi'ovinciarum moderatores si lucro et praedse riiis, qui et Phrygife Pacatianffi prseses est, amplius
intenti sint, multos reos sontes accepta pro deUcto eo appelletur nomine, sed dc caetero nomeu habeat
pecunia absolvuut, multos rursus insontes, ut son- J) Comitis Pacatiauaj Pbrygiaj, eaderaque ex fisco an-
tibus gratiam faciaut, conderanant.Neque in pecu- nonarumet capitum titulo ferat, quae pro utroque
niariis tautum hoc causis agunt, sed etiam in cri- ofUcio usque adhuc pcrcepit, uuUo es hoc deminulo.
miuibus publicis, ubi de vita periculum versatur. ISeque duabus cohortibus utatur, sed ex utraque tam
Ilinc ex provinciis fugae existunt, hiuc ex omnibus prajsidis, quamvicariisimul permista, unaCoraitiana
passim locis gemeutes huc confluunt sacerdotes, de- re et uomine consfituatur publicorum tributorum
curiones, cohortales, patres familiarum plebeii, ru- pcriculo ipsi simul et omnibus imminente, nimiruni
stici, optimo jure judicum nostrorum rapinis et in- una cohortc constituta, et in nuUo penitus divisa, sed
juriis succensentes. Neque ea sane sola fiunt, sed uuiversis in uno veluti collegio conjunctim mUitanti-
etiam in civitatibus seditiones et populares motus bus : ferens item ex publico aunonas ct capita pro-
pecunife (ut plurimunij causa et escitantur et repri- pter congeniinatum periculum, quje utraque antea
muntur. In summa haec est omnium nialorum causa coliors ferebat.Non tamou utanto quidem vicarius,
etpecunias exofflciisconquirereomnium flagitiorum nunc vero spectabilis Pacatianse Phrygiae comes,
principium et finis. Et profecto, quod sacra docent uUam omnino in cacteras Asiani tractus provincias
eloquia, adniiratione dignum simul et verissimum potestatem sibi et imperium usurpet, sed quemad-
951 S.ECULI SEXTl Sl PPLEMENTUM. p.12

niodiim spectabilis Pacatianfe Phrvgia? comitis aiipel- ^ ita sancimus ut qui inlegrc se in officiis geruiit, omui
lationeni obtinet, itaetiam sola (ut proediximus) Pa- honore, reverentia, auctoritate potiantur.
catiana Phrygia contentus sit. Hoc ipsum vero et iu Ad eum itaque modum discretis a nobis magistra-
altero vicariorum, qui ante por Ponticiim tractum tibus, convenit ut hic facta de Deo mentione coram
erant constituti, dennimus, ul non duo in posterum nobis, aut (si tantum nobis otii non suppetat) coram
existant, sed unus tantum qui ([uidem comes appel- celsitudine tua et unquam sedem tuam conde-
iis qui
letur Galatiaj prim», habeat autem (ut hodie quoque coraverint, coramque eo qui unquam sacrarum no-
solet) etiam in milites potestatem, ei utriusque ofti- strarumlargitionum gloriosissimus comesfuturusest,
ciiannonas ferat. Ut tamen extra Galatiam primam et gloriosissimo qurostore sacri nostri palatii, et glo-

InuUam enim omnino aliam ei permittimus) nihU riosissimo comite ubicunque constitutarum sacrarum
obtineat imperii in uUam Ponticam provinciam, sed nostrarum rerum privatarum, praesente item pro
per solam Galatiam primam consimiliter et'cohorte tempore magnificentissimo chartulario sacri nostri
permista, et pro uno (ut diximus) Comitiano coUegio cubiculi, qui nobis a codicillis est ; is qui magistra-
re etnomine inteUecta et numerata, nemine es ipsis tuni suscepit, jusjurandum prfestet, nemini se quid-
ullam erga alios omnino differentiam obtinente, sed quamomnino vel mujieris vel patrocinii loco dedisse,

una cohors sit iis qui uni prajsidi unius provincise B promisissive, aut ex provincia mittere pactum esse,
rectori subjecti sunt, tota simul cohorte una cum sive gloriosissimi prfEfecti sint, sive alii cum potestate
suo pra?side circa tributa perichtante. esistentes, sive circa iUos versari soliti, sive quicun-
NuUi quoqiie judici penitus concedimus, neque ci- que, titulo inquam patrocinu, sed quemadmodum
vUi, neque militari, mittere per civitates provincioe, gratuitum magistratum capit, percipit, prseterea ex
quibus prsesidet, eos qui vocantur loci servatores ;
publico annonas (quas quidem et solas ipsum perci-
scientibus, quod si quid talefecerint, ipsi cadent ad- pere siuimus), ipsum manibus conserva-
ita et puris
ministratione, prcesumentes aUos in suum officium bit, Deo simul etnobis eo nomine rationem redditu-

elevare. rus. Sciat enim celsitudo tua, et qui eumdem thro-

Idem hoc dicimus et in clarissimo comite Orientis num post te conscendent, quod sive ipsi, sive hiquo-
et clarissimo pra?side (nani et iUic ex utraque unam rum opera in commissa sibi parte reipublicce utuntur,
administrationem facimus) ut nomen quidem specta- sive cohors tua, aut ab iis qui ad praedicta ofUcia
bilis comitis Orientishabeat, uni vero tantum re et proficiscuntur, aut quovis alio, quidquam praeter
nomine Comitianse cohorti imperet, et primam so- consuetudines ipsis a nobis definitas (quas etiam so-
lummodo Syriam et Cyrrhesticos regat, et utriusque las arbitrantes sufficere, dari decrevimus) accipere
pariter offlcii annonis perfruatur. iEqualem enim vi- ^ praesumpserint : poena haudquaquamlevisinfligetur,
cariis ipsum quoque ponimus, ut et ipse una cum sed summi quidem magistratus, quialiquidab iis qui
cohorte iUi obsecundante pro tributorum exactione ad pra^dicta officia proflciscuntur, vel ipsi accipere
et civiUs ac pubUcee discipUna; conservatione peri- ausifuerint, vel cobortem suamconsimilealiquid fa-
clitetur. cere permiserint, vel ad se delatumnon emendave-
Porro volumus ut omnes oranino provinciarum rint, non solum quod acceperunt, ejus quadruplum
nostrarum praesidibus subjiciantur. Plebeii quidem restituent, verum etiam gravem indignationem sus-

(proul jurisdictionis propriumest) in omnibus causis, tinebunt, et ne de potentatu periclitentur, solliciti

etquacunque occasione, tam pecuniaria quamcrimi- erunt. Si vero qui circa ipsos sunt, cohorsque ipsis
naU. Qui vero militia decorati, et propriis judicibus obteraperans ultra ea qune a nobis concessa sunt ac-
deputati sunt, nihilominus etiam isti per omnia ilUs cipere aliquid pertentaverint, tenebuntur, et ipsi qua-
tributorum et criminum occasione subjiciantur. Sed drupli restitutione iisqui damuoaffectisunt, et ultra
nequeeos quiex quocunquehincjudicio quascunque hoc quod poenis subjicientur, quoe ipsorum delicta
sententias executuri commeant, patiantur provincia- promeruerint, spoliabuntur etiam bonis et cingulo.
rum praesides consuetudinum seu sportularum nomi- n Proinde cum ita gratis ofticia suscipiant, ante om-
ne amplius aliquid, quam sacra nostra constitutione nia studio eoshabere oportet, ut diligenterad tribu-
promulgatum est, accipere scientes quod si hoc ne- ta advigUent, et indevotos quidem ac intractabiles,
glexerint, omne damnum, quod exinde subditis no- et qui compulsione indigent cum summa vehementia
stris irrogatur, ipsi dependent. Damus autem eis U- exigant, in nuUo cedentes. Neque eo nomine lucri

centiam, non tantum ut ad eos ista judices refei-ant, aliquid captanles, erga devotos vero paterno se ge-
a quibus destinati sunt, sed etiam ad nos, ut et nos rant affectu.
iis cognitisfactum ipsum competenti animadversione Deinde ut subditos nostros es omni parte iUaesos
persequamur. Preeterea si quos dignitatis seu cinguU conservent, nihil quidquam ab ullo eorum accipien-
fastu tumidos compererint coUaloribus nostris inju- tes, sed iequos se in disceptandis controversiis, aequos
rios esse, damus ilUs Ucentiam ut et de maleficio co- in conservanda disciplina pubUca prwbeant, in perse-
gnoscant, et Usquisontes deprehendunturcingulum quendis quidem criminibus insontes a calumniis red-
adimant, nostrasque vices iu provinciis obeant, id dentes liberos, reis vero sontibus prenas legitiraas im-
quodantiquis etiam legibus promulgatum fuit. Quem ponentes, neque aUter inter subditos imperiumexer-
admodum enim omni eo5 injusto arcemus lucro, centes, quam patres solent interfilios, ut diligant qui-
ns3 JUSTINIANI NOVELL.E SELECT^E. NOVELLA VIII. 954
deni eos, si crimine vacui sint, coerceant vero ac A videlicet Dei amantissimo episcopo, et causam sine
puniant, si criminibus videantur esse obnoxii, justi- scriptis cognoscente, donec universum, quod rapuis-
tiiini denique illis exhibentes tam in causis publicis, se videbitur, restituat. Adeoque ipsis etiam provin-
qiuini privatis contractibus. Neqne ut ipsi tantum cialibus, si prcesidum rapinam sentiant, referendi ea
hoc agant, sed etiam ut assessorsm et omnes circa ad nos licentiam,aut potius necessitatem permittimus
ipsos versari solitos sibi similes assumant, ne quan- utnos edocti quod omnino jus auro venale habeat,
do cum ipsi eulpa careant, per alios delinquere, et ultra coelestia supplicia, quibus ut jurisjurandi, sub
furari, et iquod multo fcedius est) maleticiorum sibi quo magistratuni suscepit, violator est obnoxius,
socios asciscere videantur. Quapropter cclsitudinis etiam pra?dictis illum poenis subjiciamus.
tua; intererit, ut eos ad officia mittat, qui et gravi- Si autem voluerit ex quacuuque causa, non com-
tate morum caiteros prcBcellant, et peritiam habeant pletis quinquaginta diebus, ex provincia fugere, tunc
ratiouum publicarum, quales esse solent decurio- comprehensus, ubicunque degere vidctur, revocabi-
nes, et alii, qui bonilatis de se experimentum dede- tur quidem in provinciam, iu qua administrabat ;

runt, etgerendis magistralibus sunt idonei. Et quis omne vero quod inventus fuerit accepisse, restitu-
eum non diligat, atque omnibus konestis artibus atin quadruplum.
abundare non existimet, qui ad officium proficisca-B Illo scilicet observando, in nullo alio subdilis no-
tur non solum nostro decreto etjudicio tuiciilminis striscontraprfesidesistafacere permissumessequam
comprobatus, quia frugi etbuuus vir sit, verum cliam ob rapinas. Non enim si in exigendis tributis contra
gratis ipsa adminislratione suscepta, neque ulli om- indevotas, aut in persecutione criminum paulo vehe-
nino per provinciam vitiosje rei deditus, vel quomo- mentior visus est, aliquid adversus ipsum conarl
do pro officio numerafam pecuniam corrodat, vel subditos permitlemus. Quin contra potius omnium
unde aurum in usus suos colligat, sed in hoc tantum eos acerbissimis pcenis subdemus, si illos qui puris
studiasuaconferat,utDeose et nobis commendatum usi sunt manibus, et in e.xactionem tributorum om-
reddat, bonumque et memorabile nomen conse- ni cura ac diligentia incubuerunt, deposito postmo-
quatur, ac futura? a nobis anipho remunerationis duin magistratu iujuriis afficere prfesumpserint, ac
spem sibi comparet ? non la^tis acclamationibus post deputatum lempus
CEetcrum si quis hfec contra quid fecerit, sciat provinciasexcedenles prosecutifuerint.Oporteteuim
quod etiam administratiouis tempore, quo judex est, clarissimos provinciarum nostrte dilionis prsesides,
furti reus postulabitur. Et quidem si ut vel magis- qui post hanc legem futuri sunt, non solum animo
tratum perciperet , vel ex magistratu reciperet p revolvere, quanta illos maneatgloria, si tales se pra",-

(utrumque enim aeque ha^rol in crimine) aurum de- boant, sed etiam in quantas difflcullatesincident, si

disse videbitur, non solum honorum publicationem, (quantum in ipsis est) hanc legem dissolvere, et pro
et exsilium, et corpori adhibita tormenta ac supplicia abrogata habere prrosumpserint.Absurdum namque
sustinebit, sed etiam eum qui ab ipso (ut prffidixi- fuerit, si in levibus quidem furtis deprehensos ipsi

mus) susceperit, ingcntibus malis involvet. Puras coercean t, tormentisque subjiciant, nec prius veniam
enim a provinciarum moderatoribus manus requi- dent quam res ablatas restiluerint, ipsi vcro maxi-
rimus,ut undique subditos illeesos et omnium rerum morum furtorum rei absque causEB dictione noxa
copia affluentes conservemus. Atqufe hae quidem solvantur, neque exempli eos pudeat, qnod subditis
poeniE tam ex legibus quam a magistratibus iuforen- inhocexhibent, cum iuterim si istis abslineant, non
tur illis qui tale aliqiiid perpetraverint, eliam dum in tantum intcr honestos, ingenue viventes, et omni
preedictis sunt officiis. Damusautem et inter provin- laude cumulatos censeri, sed etiam bonum a nobis
ciales licentiam, si quid per provinciam prseses contra testimonium obtinere possint.
fas egerit, aut etiam collatores ipsos damnis forte aut Enimvero ut et nos illis honorem ac reverentiam
dispendiis objecerit, ut Dei amantissimus episcopus tucamur, et illi nobis vicissim integritatem reddant
et primores ejus loci, prjEsidis delicta enumeran- T\ et benevolentiam, neque spectabilibus ducibus, ne-
tes, preces ad nos dirigant. Nos enim re comperta que cuiquam alii potestatem facimus, ullam sibi con-
destinabimus in provinciam aliquem, qui ista exa- tra eos prcerogativam usurpare, aut inferre injuriam,

minet, ut ibi defictorum pcenas suflerat, ubi etdeli- aut ullo sc pacto civilibus immiscere nogotiis. No-
quit, et ut alius ad hoc exemplum respiciens, consi- verint enim universi subditi, quod propter ipsorum
milia facere non praesumat. commoda, nempe ne quid damni ulla ex parte sen-
Secundum veteres constitutiones necessitatem ha- tiant, ut sub tranquillo et felici omnium rerum statu

bente eo quimagislratudefungitur, utcingulo depo- agant, neve sedes suas relinquere, et in peregrino
sito, per cpiinquaginta dies in provineia sub publico solo niiserias perpeti cogantur, propterea prfescn-
aspectu commoretur, et omnium advorsus se inten- tem legem conscripsiraus, Deo simul ipsam et ius-

Quod si prius quam quinqua-

tatas actiones excipiat. tantibus venerandis magnis ejus etpublici festi die-

ginta dies compleat, diffugiens tanquam vile aliquod bus dedicantes, ut omnes intelligant, magis se patres

mancipium comprehendatur, tribiiimus collatoribus in prffisidesquam fures etvilissimis maucipiis similcs

licentiam ut et ibi eum locorum detineant, et quid- Ex quo autem, o collatores uostri, scitis
habituros.
quid Uli dederint, totum furti titulo exigant, prcesente quantam pro vobis in animo curam reposuimus,
^=i-> SMCUA SEXTI SUPPLEMEXTUM. 086
ajquuiu esl ut el vos nim summa animi alacritate et ^ bus eripere, neque ob pra^dictam causam ipsos pra»-
absquc ullo detrimentopublica Iributa inferatis, non sides coercere potuerinl. Nos autem satis esse redi-
exspeetata compulsione pra?sidum, imo ita vos ala- tuumimperio arbitramur, si vel sola publica tributa
cres, et devotos ultro prsebeatis, ut nobis cx ipsis collatores inferant, nequo opus esse, ut extra ordi-
factis indicium qnod pro tam ampla erga penus
fiat nem in dies alia atque alia conquirantur, quaj uni-
humanum benignitate vostram nobis devotionem versani vita; ralionem subditis coucutiant.
reprwsentetis, et merito apud pra^sides occasione de- Quod vero a nobis paulo ante dictum est, id ma-
votionis summum favorem obtineatis et providen- joreetiani, etexquisitioi-e legislatione muniendum
tiam. Ao cum omnino prsesidibus tributorum peri- censuimus, ulanimi nostri propositum oinnibiisolu-
culum immineat, et in confesso est quod suo prriculo coscat. Sancimusenim ulclarissimisubjectarumno-
ad officia proficiscuntur, idque etiam vos cognosci- bis provinciarumprffisides, absque ulia pecuniarum
tis, convenit ut et vos ista scientes, indevotionem datione creati, et prfestiti a se jurisjurandi memo-
omnibus modis evitetis, neqiie ita rationes ac consilia res, hoc etiam jus a nobis obtineant, no qua sit om-
vestraad inobedientiam traducatis, ut ipsorum vehe- niuo apud ipsos fori praiscriptio, sive de vi aliquibus
inentia opussit, quam necesse est eos assumere illata, sive de criminibus, et inde natis injuriis, sive
pro-
pler inevitabilem tributorum exactionem. Siquidem o de instantiis ac judiciis publicis,
sive do publicorum
ot vobis notum est, o subditi noslri,
quod militares tributorum exactionibus agitur, sed ex ffiquo omnes
expensffi, etpersecutiones bostium,tummagnaindi- horum jurisdictioni subjaceant, non exspectantibus
gent assiduitate, tum sine pecuniis omnino confici ipsisdonec a magistratibus, quibus sunt suppositi,
nequeunt, cum neque ullam ea res dilationem reci- jussaaccipiant, aut donec ad illos referant, sedcon-
piat, neque nos eequis oculis Romanorum ditionem teuti sint hac nostra lege, per quam plenam eis po-
deminutam aspicere sustineamus, sed potius univer- tostatem tradimus, nemine omnino licentiam ha-
sa jam Libya rccuperata, et in servitutem redactis ])ente in pra;dictis causis uti ullo privilegio, aut
Vandalis, multo quotidie his majora nos a Deo per- exindesibi impune delinquendi auctoritatem sume-
cepturos et peracturos speremus, ad qua; conveniens re.Neque enim praesides, si omni munere abstineant,
esttributapublica sine detrimento,etcumalacritace, quidquamtimori Dei,legis, ot noslri prajponent, sed
et deputatis exigi temporibus. Inde adeo si et vos eo respicientos, subditis conservabunt justitiam, om-
prajsidibus devote ad sohitionem occurratis, et illi nia secundum leges nostras, et judicantes, et agen tes.
libenter expediteque tributa ad nos perferri curave- In talibus enim etiam milites qui in provinciis resi-
rint, tam praesidesob dihgentiam laudabimus, quam dent, ipsis submittimus, non sane indigenlibus ad
p
etiam vos ob promptam voluntatem amplexaljimur, boc speciali jussu, vel uostro vel noslrorum proce-
erittpje bella qua?dam, undique consona inter eos
et runijSed tautumpraesenti lege utentibus, etmilitibus
qui prffisident, quibusqne prassidetur, harmonia. Ma- eam ostendenlibus, ut potestate officii ipsis utenti-
gno igiturDeo et Servatorinostro Jesu Christo laudes bus auxilio sinl : scieutos quod si hoc non egerint,
pro hac lege simul omnes oflerant, quas ipsis pra?sta- non solum annonarum et militire amissionem susti-
bit ut in sua
quisque patria secure habitent, sua quis- nebunt,sed etiam de corpore venient in periculum.
qiie bona possideant, etfructum praeterea ex prsesi- Ut nulloprseterea nobis alio magistratu opus sit, aut
dum justitia percipiant. Et sane nos quoquehac de etiam vel latrunculatores, vel quos vocant violentiis
causa ipsam posuimus, ut per hanc legis ;equitatem cohibendis (imo grassationibus exercendis) prwpo-
eo facilius nos Deoconciliare, noslrumque illi impe- sitos, vel exarmatores emittere, satis quidem hone-
ritmi commendatum reddere possemus, neve homi- stos prae se ferentes titulos, re autem ipsa perpe-
nes, quos Deus nobis in hoc tradidit, ut secuti illius Irantes omnium flagitiosissima. Nam si provincia-
bonitatem, per omnia rationem illorum clementer rum maxiinorum ma-
prEesides uniuscujusque, vel
haberenws, oppressos injuria despicere videremur. gistratuum locum impleut, multorumque aliorum
Unde (quantum ad nos) consecrata silDeo propterea D judicum instar sunt provinciis, et quantum in ipsis
quod nihil eorum bonorum, quas pro tuitione subdi- est, secundum leges nostras sententias proferunt,
torum nobisinmentemveniuntjOmittimus.VoIentes quis aut prcescriptione fori, aut alio ojus generis uti
enim illiboralia iila, et servilia furta tollere, et coUa- apud ipsos audoat ?
tores nostros tueri, ne quid asperum a provinciarum Interdicimus auteni ol gloriosissimo perOriontcm
raoderatoribus patiantur, propterea gratis ilHs offi- magistro mililum, et omuibus oinnino magislratibus
cia conferre studuimus, ne quam ad delinquendum nostris, nevel latrimculatorcs, vel violontiiscobibeu-
diripiendumque subdilos, quorum gratia uiliil non dis prffipositos, vel exarmatores, vel cjusmodi alios
laboris ?uslinemus,occasionem habeant,dedignantcs in provincias eiuiltant. Sciant enim, qui ad hoc insti-
imitari oos qtii ante nos imperio pr»fuerant, qui pro tui post hanc nostram legem priEsumpserint, quo-
pecuniis conferentes officia, sibi ipsis juste increpan- niani capti a nostris judicibus provinciarum, et in
di eos qui injiistc sc in officiis
gerehant copiam ade- vincularcdigcntur, etcausaadnosnuntiata summum
men.mt,digni profocto quibus proplerturpiteraceop- a nobis periculum sustincbunt; et qui hujusmodi eis
tam proofficiispecuniamcapita obvoIverenturpaUiq prwcepta tradiderint, trigintalibrarum auri pcenam
cum nequu suoseare collalores ab improbisprffisidi- sustinebunt,et majorem insuper, acvehementiorcm
037 JUSTmiANI EDICTUM AD UBIQUE CO.NSTITUTOS EPISCOPOS ET PATRLVRCIL\S. 9.iS

nostram indignationem experientur. Oportel igitiir

^ pensilationem, ingentibus praeterea injuriis propter
provineiarum prcssides tanta a nobis potestate digna- venditiones provinciarum ex preesidum rapina sup-
tos, ita se in agendis rebus gerere, ut (quoad ta- primebantur, eas per subjectam legem tollere pro-
men justitia, et legos permittunt) ab omnibus formi- peravimus, vos autem in utramque dormientes
dentur : scientes quod si male et prseter dignitatem aurem, nibil nobis renunlietis. Sit quidem do-

a nobis commissae eis potestatis tradita administra- mino Deo consacrala, vos autem rationem ei red-
tione utantur, antedictis subjacebunt suppliciis : sus- detis de injuria aliis illata, si per hanc occasionem,

tinentes scilicet ea dum adliuc in officio sunt, majo- quod do his non instruamur, nocumenti ahquidve-
rihus etiam tentandi periculis eo deposito. Denega- stris istis homiiiibus irrogetur. Imo vos, qui in loco

mus enim illis quas rexerunt proviucias, prius exce- praesentes estis, et tam pro vobis quam pro caeteris

dendi licentiam, quam legitimumquinquaginta die- decertatis, oportetcertioresnosreddere, et de iis qui

rum spatium corapleatur, sive occasione revocatoriK, recte se in administratione gerunt, el qui hanc no-
sive obtenlu fuga>, sive alia quacunque de causa : stram legem transgrediuntur, ul utroque cognito, in
scientibus, quod sive (ut ante dixinius) in hac alma hos quidem animadvertamus, ilHs vero aliquam re-
urbe, sive alibi locorum versentm', ad provinciam feramus gratiam. Simul ac vero lex publico propo-
denuo reducti, quam rexerunt, poenas excipieut, B sita, et omnihus manifesta facta est, tunc suscepta
quas pra?diximu?. Jusjurandum vero dabunt, hic qui- intra sacrosanctam recondatur ecclesiam una cum
dem secundum formam superius expressam. Si qui- sacris vasis, nimirum cum et ipsa Deo dedicata, et
bus vero, quod in provinciis existant, administratio- ad salutem sub ipso constitutorum hominum scripta
nis codicillos mitti placuerit, jusjurandum coram sit. Multo autem speciosius, et magis ex usu homi-

Dei amantissimo episcopo metropolis ejusque civi- num, qui per ea loca sunt, facietis, si eam tabulis,

tatis primoribus subibunt, et ita rerum administra- aut lapidibus insculptam, in porticibus sacrosanctae
tionem suscipiont, ceisitudine videlicet tua provi- ecclesiae pra;scribatis, promptani omnibus legondi et
dente, ut sive in ampla hac urbe magistratum qiiis parandi ea qua; sancita sunt, faeultatem prajbentes.
suscipiat, sive a celsiludine tua ejus codicilli in pro- Cum vero de prwsidum sinceritate tanfam in animo
vinciam mittantur : is, qui suscipit, cautionem fisco sollicitudinem reposuimus, manifestimi est multo
de tributis sine querelaexigendispra^stet, proutipse nos minus permissuros eivitatum defensoribus, utvel
prorsus statueris. Feratur autem nobis hsec lex de Dabunt enim pro prajbi-
aliquid accipiant, vel dent.
omnibus qni jam inde expresse a nobis nominanda tis sibi in foro gloriosissimorum prsefectorum jussio-
officia grafuita porcipienf. Prajterita enimjam anle nibussiquidem majores sint civitates, tantum solidos
positis subjaceant legibus, nulla definitarura in hac ^ quatuor; siminores, soIidostres,et pra-terea uihil..\
nostralege poenarum imminente iis qui usqiieadhuc nemine autem quidpiam, si reditus iUis ex publico
officia administrant, nisi forte et ipsi post hujus legis constitutus erit, aut si nihil ex publico percipiant,
insinuationera rapuisse aliquid deprehendantur. Hwc ultra ea quai sacra nostra constitutione ipsos ferre
igitur omnia perdiscens celsitudo tua, ut apud omnes debere expressura est accipient. .\Iioqui si quid vel
sub se constitutas gentes manifesta flant, proeurel ci ipsi, vel ipsorum (ut vocant) charlularii, vel quis-

raore destinatis ad omnes provinciarum rectores prae- piam eorum qui circa ipsos sunt accepisse depre-
ceptis, ut nostrum circa subditos studium deque hendcntur in qaadruplum ci quod acceperunt res-
creandis prfesidibus sententiam agnoscentes, ipsi, tituent, neque non ea sollicitudine depellentur; et
sciant quanta in illos beneflcia contulcrimus, qui ut prajterea perpetuo exsilio multati, et corpore casti-
meliore fortuna utantur, ne regio quidem famulicio gati, locum dabunt melioribus viris, qui pro malis
pepercerimus. Dat. xvn Kalend. April. Constantinop. eam sollicitudinem obeant.
Belisario v. c. cos. Eritis autem vos quoque hujus rei custodes, simul
inhibentes ea quse contra hfec Cunt, simul ad hos
EDICTUM Ti referentes, ut neque aliquid ejusmodi admissorum
Ubique locorum constit>.itis Dei amantissimis archiepi- lateat,nequeIatendo relinquaturimpunitum,sedun-
scopis, religiosissimisquepatnavchis conscriptum. dique subditis nostris aequitas, et justitiareflorescat.
Sed et qui etiamnum in officiis sunt, si post hujus
Curam gerentes traditae nobis a Deo reipublicEe, legis insinuationem non orani rapina abstinuerinl,
simulque ut subditi nostri ex omni parte cumjusti- sciant etiam ipsi se constitutis in haclege poenis sub-
tia vitam degant, studentes, subjeclam legem descri- jiciendos. Scriptum est edicti exemplum Constanti-
psimus. Quara quidem et sanctitati tuw, et per eam nopolitanisin haec verba : Quantam in animo sollici-
omnibus,quiinprovinciatuasunt,manifestamfacere tudinem de universis subditis reposuimus, satis indi-
pulchrum duximus. Tuae igitur religionis et reliquo- cat lexnuper a nobis posita, quam ad gloriosissimos
rum episcoporum fuerit ista observare, et si quid nostros praefectos conscripsiraus. Sed conveniens est
prfesides transgrediantur, ad nos referre, ne quid ut et vos providentiam nostram, quam circa omnes
eorum quse religiose simul et juste a nobis sancita hominesgerimas,cognitam et perspectam habeatis.
suut, despiciatur. Nam si nos quidem subditos no- Eaque de re legem ipsam in forraa edictorum pro-
stros miserati, quod ultra publicorum fributorum posuimus, ut vos Domino Deo et Servatori nostro Je-
959 S^CULI SEXTl SIPPLEMENTUM. , 960

su Christo justas laudes referatis, sed et nostro im- ^ chartulariis sacri cubiculi, solidos ix ;
primicerio
perio, quod ob vestra commoda nihil non laboris clarissimorura tribunorura notariorum, solid. xxiv ;

sustineamus. ejus adjutori, solid. iii; cohorti gloriosissimorum

pra?fectorum pro jussione, solid. xl. A pra^side Os-
yotiti(t, sive index rjits rjuantitatis, ijiise }->ro singulis droenre sic : speetabilibus tribus chartulariis sacri
infra desiqnatis offiriis consuetudinum nomineab iis cubiculi, sol. IX ;
primicerio clarissimorum tribuno-
rjiii ea administrant prsestari debet, nemine iiltra

prxscripta audente quidquum amplius, vel dare, vcl

rum notariorum, sol. xxiv ; ejus adjutori, sol. iii;

accipere. cohorti gloriosissimorum prajfectorum pro jussione,

sol. xl.
A spectabili comite Orientis sic : in sacro nostro
cubiculo, solidos lxhi, primicerio clarissimorum tri-
A prreside Cilicite primse sic : spectabilibus tribus
chartulariis sacri cubiculi, solid. ix; primicerio cla-
bunorum notariorum cum quatuor scriniis sacri la-
rissimorum tribunorum notariorum, sol. xxiv ; ejus
terculi, solidos l; ejus adjutori, solidos iii; coliorli
adjutori, solid. iii; cohorti gloriosissimorum praefe-
gloriosissimorum prKfectorum pro jussione, soli-
ctorum pro jussione, solid. xl.
dos Lxxx.

A proconsule Asise sic in sacro nostro cubieulo, " A [ir;eside Cypri sic spectabilibus tribus cliartu-
:
:

solidosLxm primicerio clarissimorum tribunorum lariis sacri cubiculi, sol. ix primicerio clarissimo-
;
:

notariorum cum quatuor scriniis sacri laterculi, so- rum tribunorum notariorum, sol. xxiv ejus adju- :

lidos l; ejus adjutori, solid. iii; cohorti gloriosissi- tori, sol. III ; cohorti gloriosissimorum prfefectorum

morum pra^fectorum pro jussione, soL lxxx. A spe- pro jussione, sol. xl. A prfeside PamphylJBe sic :

ctabili comite Phrygife Pacatiana> sic : spectabilibus spectabilibus tribus chartulariis sacri cubiculi, sol. ix;

Iribns chartulariis sacri nostri culHculi, solid. ix ;

primicerio clarissimorum tribunorum notariorum,
primicerio clarissimorum tribunorum notariorum, sol. xxiv; ejus adjutori, sol. iii;' cohorti gloriosissi-

soL XXIV ; ejus adjutori, sol. iii; coborti gloriosissi- morum pra^fectorum pro jussione, solid. xl. A prae-

morum pra-fectorum pro jussione sol. l. A specta- side Bithynire sic : spectabilibus tribus chartulariis

bili comite Galatim primse sic : spectabilibus tribus sacri cubiouli, solid. ix; primicerio clarissimorum tri-

chartulariis sacri nostri cubiculi, soL ix. Primicerio bunoruin notariorum, sol. xxiv; ejus adjutori, sol. iii;

olarissimorum tribunorum notariorum, soL xxiv ;

cohorti gloriosissimorum prfofectorum pro jussione,

ejus adjulori sol. iii. Coborli gloriosissimorum prce- sol. XL. A prfeside Hellesponti sic : spectabilibus tri-

fectorum,projussione,soLL.AvicarioLongimurisic: ri bus chartulariissacri cubicuh, solid. ix; primicerio

spectabilibus tribus chartulariis sacri nostri cubiculi, clarissimorum tribunorum notariorum, sol. xxiv ;

sol.ix; primicerio clarissimorum tribunorum notario- ejus adjutori, sol. m ; cohorti gloriosissimorum pra?-
rum.sol. xxiv; ejus adjutori, sol.iii; cohorti gloriosis- fectorum pro jussione, solid. xl. A praeside Lydia;

simorum prajfectorum projussione, sol. xx. Etquae- sic : spectabilibus tribus chartulariis sacri cubiculi,

cunque consulares administrationes sunt. A prseside sol. ix; primicerio clarissimorura tribunorum nota-
Pal8estina!primaesic:spectabilibustribuschartulariis riorum, sol. xxiv; ejus adjutori, sol. iii; cohorti glo-
sacricubiculi,soIid.ix; primicerio clarissimorumtri- riosissimorum praefectorum pro jussione, sol. xl. A
bunorum notariorum,sol. xxiv; ejusadjutori, sol.ili; pra-side Pbrygiaj salutaris sic : spectabilibus tribus
cohorti gloriosissimorum pra>fectorum projussione, cbartulariis sacri cubiculi, sol. ix; primicerio claris-
sol. XL. Apraeside Palrestinae secundae sic : spectabili- simorum tribunorura notariorum, sol. xxiv; ejus ad-
bus tribus chartulariis sacri cubiculi, sol. ix; primice- jutori,sol.iir, cohortigloriosissimorumpraefectorum
rio clarissimorum Iribunorum notariorum, sol. xxiv; pro jussione,soI. xl. A praeside Pisidife sic : specta-
ejus adjutori, soL iii; cohorti gloriosissimorum prae- bilibustribuscharlulariis sacricubiculi,sol.ix; primi-
fectorum pro jussione, solid. xl. A praeside Phoeni- cerio clarissimorura tiubunorura notariorumsol.xxiv;
cife maritim» sic : spectabilibus tribus chartuIariisD fjus adjutori, solid. iii ; cohorti gloriosissimorum
sacri cubieuli, sol. ix; primicerio clarissimorum tri- prffifectorum pro jussione, sol. xl. A pra?side Lycao-

bunorum notariorum,soL xxiv; ejus adjutori,sol.lii; ni£R sic : spectabilibus tribus chartulariis sacri cubi-
cohorti gloriosissimorurapraefectorum pro jussione, culi, sol. ix; primicerio clarissiraorum tribunorum no-
sol. xl; A pra>side Syriae primae sic : spectabilibus tariorum, sol. xxiv ; ejus adjutori, solid. iii; cohorti
tribus chartulariis sacri cubiculi, sol. ix; primicerio gloriosissimorum prsefectorumpro jussione, sol. XL.

clarissimorum tribunorum notariorum, sol. xxiv; A pra^side Novae Justiniauce sic : spectabilibus tribus
ejus adjutori, sol. iii; cohorti gloriosissimorumprffi- chartulariis sacri cubiculi, sol. ix ;
primicerio cla-
fectorum pro jussione, sol. xl. A prjeside Syriae rissimorum tribunorum notariorum, sol. xxiv; ejus
secundae sic : spectabilibus tribus chartulariis sacri adjutori, sol. iii; cohorti gloriosissimorum praefe-
cubiculi, soi. IX ;
primieerio clarissimorum tribuno- ctorum pro jussione. sol. xl. A praeside Armeniae
rum notariorum, solidos xxiv; ejus adjutori, soli- secunda? sic : spcctabilibus tribus chartulariis sacri
dosiii; cohorti gloriosissimorum pra^fectorum pro cubiculi, sol. IX ;
primicerio clarissimorum tribuno-
jussione, solid. xl. rum notariorum, sol. xxiv; ejus adjutori, sol. iii; co-
A praeside Theoderiadis sic : spectabilibus tril)us horti gloriosissiniorum praefectorum pro jussione,
 ;;

961 JUSTINL\NI EDICTUM AD UBIQUE CONSTITUTOS EPISCOPOS ET PATRIARCHAS. 962

sol. XL. A prKside Armeniie magnce sic : specUibQi- ^ moram prEefeclorum pro jussione, sol. xxxxi. A prae

bus tribus cliartulariis sacri cubiculi, sol. ix; primi sidse -Egypti primse sic : spectabilibus tribus char-

cerio clarissimorum trtbunorum notariorum, sol. tularus sacri cubiculi sol. ix ;

primicerio clarissimo-

XXIV ; ejusadjutori, sol. iii"; cohorti gloriosissimoruni rum tribunorum notarioram sol. xv; ejus adjutori

prcefectoriim pro jussione, sol. xi. A praside Cap- sol. ui ; cohorti gloriosissimorum prasfectorum pro

padociee primoe sic : speclabilibus tribus chartulariis jussione sol."xxxvi. A prseside .Egypti secundae sic :

sacri cubiculi, sol ix; primicerio clarissimorum tri- spectabilibus tribus chartulariis sacri cubiculi, soli-

bunorum notariorum, sol. xxiv; ejus adjutori, sol. dos IX ;

primicerio clarissimorum tribunorum nota-

III ; cohorti gloriosissiraorum praefectorum pro jus- rioram, sol. xv; ejus adjutori, sol. m; cohorti glo-

riosissimorum praefectorumpro jussione, sol. xxxvi,

sione, solidos xl.
A prseside Augustanicse secunda; sic : spectabilibus
A praeside Cappadocise secundse sic : spectabilibus
tribus chartulariis sacri cubiculi, sol ix; primicerio
trlbus chartulariis sacri cubiculi, sol. ix ;
primicerio
clarissimorum tribunonmi notariorum, sol. xv; ejus
clarissimoram tribunorum notariorum, solid. xxiv;
adjutori, sol. iii, cohorti gloriosissimorum pr»fe-
ejus adjutori, sol. iii ; cohorti gloriosissimorum praa-
ctorum pro jussione, sol. xxxvi. A prajside Palaestinae
fectorum pro jussione, sol. xl.
B tertiffi sic : spectabilibus tribus chartulariis sacri cti-

A prseside Hellenoponti sic : spectabilibus tri- biculi, sol. IX ;

primicerio clarissimorum tribunorum
bus chartulariis sacri cubicuU, solidos ix ;
pri- notariorimi, sol. xv; ejus adjutori, sol. m; cohorti
micerio clarissimorum tribunorum notariorum, gloriosissimorum praefectorum pro jussione, soli-

soUd. XXIV ; ejus adjutori, solid. iii ; cohorti dos xxxvi. A prcBside Arahiae sic : spectabilibus tri-

gloriosissimorum praefectoram pro jassione, so- bus chartulariis sacri cubiculi, sol. ix: primicerio
lidos XL. A prseside Europae sic : spectabili- clarissimorum tribunorum notariorum, sol. xv; ejus
bus tribus chartulariis sacri cubiculi, solid. ix adjutori, soliii; cohorti gloriosissimorum praefecto-
primicerio clarissimorum tribunorum notariorum rum pro jussione, sol. xxxvi. A praeside Euphratensis
solid. XXIV ; ejus adjutori, sol iii; cohorti glo- sic : spectabilibus tribus chartulariis sacri cubiculi,
riosissimorum praefectorum pro jussione, solid. sol. IX ;
primicerio clarissimorum tribunorum nota-
XL. A praeside Thracia» sic : spectabilibus tri- riorum, sol. xv ; ejus adjutori, sol. iii ; cohorti glo-
bus chartulariis sacri cubiculi solid. ix ;
primi- riosissimorum prjefectorum pro jussione, sol. xxxvi.
cerio clarissimorum tribunorum notariorum, sol. A praeside Mesopotamiae sic : spectabilibus tribus
xsrv; ejus adjutori, sol. iii; cohorti gloriosissimo- chartulariis sacri cubiculi, sol. ix ;
primicerio claris-
rum pra^fectorum pro jussione, sol. xl. A praeside '-' simorum tribunorum notariorum, sol. xv; ejusadju-
Rhodopea? sic : spectabilibus tribus cliartulariis tori, sol III ; cohorli gloriosissimorum praefectorum
sacri eubiculi, sol. ix ;
primieerio clarissimorum pro jussione, sol. xxxvi. A praeside Ciliciae secundaj
tribunorum notariorum sol. xxiv ; ejus adjutori, sic : spectabilibus tribus chartulariis sacri cubiculi,
sol. ni; cohorti gloriosissimorum praefectorum pro sol. IX : primicerio clarissimonmi tribunorum nota-
jussione, sol. xi,. \ prajside .Emi montis sic : spec- rioram, sol. xv; ejus adjutori. sol. iii; cohorti glo-
tabilibus tribus chartulariis sacri cubiculi, sol. ix riosissimorum prjefectorum pro jussione, sol. xxxvi.
primicerio clarissimorum tribunorum notariorum, A praeside Armeniae primoe sic : spectabilibus tribus
sol. xxiv; ejus adjutori, sol. iii; cohorti gloriosissi- chartulariis sacri cubiculi, sol. ix ;
primicerio claris-
morum praefectorum pro jussione, sol. xl. A praesi- simorum tribuuorum notariorum, sol. xv; ejus adju-
de Cariae sic : spectabilibus tribus chartulariis sacri tori, sol. 111 ; cohorti gloriosissimorum prwfectorum
cubiculi, sol ix; primicerio clarissimorum tribuno- pro jussione, sol. xxxvi. Apraeside Galatiae secundae
rum notariorum, sol. xxiv; ejus adjutori, sol. iii; sic : spectabilibus tribus chartulariis sacri cubi-
cohorti gloriosissimorum praefectorumpro jussione, culi, sol IX ;
primicerio clarissimorum Iribunorum
sol. XL. n notariorum, sol. xv, ejus adjutori, sol. iii; co-

A praeside Lyciae sic : spectabilibus tribus char- horti gloriosissimorum praefectorum pro jussione,

tulariis sacri cubiculi, sol. ix; primicerio clarissi- sol. xxxvi.

morum tribunorum notariorum, sol xxiv; ejus ad-

jutori,sol. III ; cohorti gloriosissimorumpraBfectorum A praeside Honoriadis sic : spectabilibus tribus

projussione, sol. xl. A praeside Augustanicae primae chartulariis sacri cubiculi, sol. ix, primicerio claris-

sic : spectabilibus tribus chartulariis sacri cubiculi, simorum tribunorum notariorum, sol. xv; ejus ad-

sol. IX primicerio clarissimorum tribunorum |no- jutori, sol. III ; cohorti gloriosissimorum praefectoram
;

tariorum ; sol. xxiv; ejus adjutori, sol. iii ; cohorti pro jussione, sol. xxxvi. A praeside Insulanim sic :

gloriosissimorum praefectorum pro jussione, sol. xl. spectabilibus tribus chartulariis sacri cubiculi, sol.

Et quaecunque praesidales, aut correctoriae adminis- iXjprimicerio clarissimorum tribunorum notariorum,

trationes sunt. A praeside Libyae superioris sic : spe- sol. xv; ejusadjutori, sol iii ; cohorti gloriosissimo-

ctabilibus tribus chartulariis sacri cubiculi, sol. ix ;

rum praefectorum pro jussione, solid. xxxvi. A
primicerio clarissimoram tribunorum notarioram, praeside Mysiae secundie sic : spectabihbus tribus

sol. XV ejus adjutori, sol. iii; cohorti gloriosissi- chartulariis sacri cubiculi, sol. ix ;
primicerio claris-
;
 .

963 S.-ECULl SEXTI SIPPLEMENTOI. 9G4

siinorum thbunorum uolariorum, sol. xv; ejus ad- bUcum solatium, quantum
t^ inculpabilis antiquitas de-
jutori, sol. iii; cohorti gloriosissimorum praefecto- Univit, ut a spontaneis ipsis magis quam ab invitis
rum pro jussione, solid. xxxvi. accipiant, et hoc parum, et quantum eis ad medio-
A praeside Scytliia? sic : spectabilibus tribus char-
crem sufUcit vita" gubernationem. Sciant enim quia
tulariis sacri cubiculi, sol. ix ;
primicerio clarissimo- si citra ha;c pliquid acceperint, non solum quadrupli
rum tribuuorum notariorum, sol xv ejus adjutori,
subjacebunt poenae, sed etiam exsilium habitabunt
;

sol. III ; cohorli gloriosissimorum praefectorum pro

continuum prius eis plagis rorporis infligendis".]

jussione, solidos xxxvi.

NOVELLA IX.
A defensore cujusque civitatis, siquidem metropo-
Jusjurandum, quod j^r^stari solet ab iis qui officia
lis sit, pro jussiono coborti gloriosissimorum praj-
suscipiunt.
fectorum dentur sohdi quatuor; si aUa civitas, so-

lidi tres, el prseterea nibil. Nam neque defensores

Testor ego jurando omnipotentem Deum, et uni-
volumus, vel summis magistratibus, aut alicui alii
genitum FUium ejus Denm nostrum JesumChristum,
quidpiam dare, vel accipere, nisi e.^ publico illis
et Spiritum sanctum, necnon sanctam, ac gloriosaui
consuetudines quajdam prsebeanturj scientibus illis t> Dei genitricem, et perpetuo virginem .Mariam, et
quod si de aliquo ipsorum ad nos referatur quod
quatuor Evangelia, quae hisce manibus teneo, et san-
sancita nostra, transgredialur, et quod accepit in
ctos archangelos Michaelem et Gabrielem, quod sa-
quadruphim restituet, et abrogato ofticio perpetuum
cratissimis et pienlissUnis dominis nostris Justiniano,
incolet essiiimn. Cum neque ipsi provinciarum pra;-
et Theodoroe conjugi potenti* iUius existenti, occa-
sides minorem poenam excepturi siut, si hoc ne-
sione concessi mihi ab iUorum pietate ofticii, puram
glexerint, etsub suo veluti aspectu defensores rape-
conscientiam et genuinum prsestaturussum servitium
re patiantur.
Quodque pro ipsorum imperio et republica, in con-
[Scriiilum hiijus legis exemplum Dominico glorio- cesso mihi ab ipsis ofUcio, summa cum animi prom-
sissimopnetorioruui perlUvricum pi-Eefeeto, hisquo- ptitudine, sine dolo et absque fraude, omnem operain
queaddilis.Jusjurandumsubeantsecundumproprir.m ac laborem subiturus sum. Et quod cum sanctissima
de hec factum, et iiifra positum sacramentum, cujus communioneni
Dei catholica, et apostoUca Ecclesia
esemplum etiam directum est tua?. celsitudini. Qui habeo, neque uUa unquamin re, aut modo adver-
ei

vero admitiistrationes suscipiunt a tua celsitudine, sabor, neque (quantum in me erit) alicui alii per-
directo hinc eis a nobis codicUlos suscipiant, prse- p mitlam. Eodem juramento testor, quod neque occa-
sente Deo amabiU civitatis in qua degunt episcopo, sionetraditi mihiofficii, neque percausam patrocinii,
et aUis qui in civitate sunt in judieio tuae celsitudinis aut praestiti apud Dominum suflfragn, uUi omnimo
congregalis, et omuituo ofUcio, coram quibus etiam quidquam, vel dedi, vel dabo, vel promisi, velpactus
codiciUos accipiaut, et jurent prajdictum jusjurau- sum ex provincia mittere, vel mittani, sive glorio-
dum. Et raasime boc prfficipimus circa curiales agi, sissimi prsefecti sunt, sive alu celeberrimi viri cum
quos competens est magna frui, et a tua celsitudine : et potestate existentes, sive circa illos versari solili,
qui eumdem cinguhim, optima erit providentia, et sive quisquam omnium sed quamadmodum gratui-
:

studiuin, ut nihilah eis lucreris omnino, neque per- tum officium suscepi, ita et erga pientissimorum no-
mittas eos ab uUo la;di. Eos eniin qui hanc nitunUir strorum dominorum collatores integrum me et sin-

iniquitatem, quatenus et feUcissimo nostro utantur cerum exhibebo, constitutis mihi ex publico annonis
exercitu, et reliq^ias curiales adimpleant functiones : conteutus. Ac pra? omnibus sane operam dabo tit
quianon oportet taUa attentari solatia, ut possit re- trUiutis diligenter Uicumbam, et indevotos quidem

ferri ad tautam tarditatem. NihU enim nobis com- ac compulsione indigentes ciun omni vehementia
mendat tuam celsitudinem, quomodo circa curiales exigam, in nuUo eis cedens, neque omnino lucri ca-
uniuscujusque civitatis provincite, quam prseberi vo- [) ptaudi studio, vel pergratiam, vel odium, iiltra quam
lumus istis, et a tua celsitudine, ac cinguli semper convouit, sive petam ab aUquo, sive aUcui remittam,
successoribus. Quapropter dum codicillos dederis ad- devotos vero paterno quodam affectu complectar. Et
ministrationes accipientibus a te, aut pra?sente, hoc subditos pientissimorum nostromm dominorum
eis tuam denuntiare volumus sedem, ut curialibus (quantum in me erit) undique noxa, et damno liberos
omnem feral favorem, niliil penitus abeis accipiens. conservabo. Atcpie aequum me utrique parti, tam in
Prohibeantur autem et ab alUs eis atferri damua, et disceptandis controversus, quam tuenda discipUna
agnoscant per te quia si prajter, hoc aUquid egerinl, publica pra?bens, neulri parti pra?ter jus et fas addi-
pcenis subjacebunt pravissimis. Sicut enim curiaUbus ctusero, sed omnes delinquentes persequar, et sequi-

parcere te volumus, ita et defensorum castigare, et tatem omni ex parte conservabo, et prout mihi ju-
retiuere avaritiam saucimus, et ab eis prKsumere ac- stum videbitur. SimiU insontes, ne quid sentiant di-

cipere a nostris subjectis, nisi secundum quod eis spencUi, tuebor, simul reis sontibus secundum leges
administrat respublica aut si non est aUquod eis pu- irrogabo supplicium. Et (ut dictum est) tam in pu-
blicis quain privatis contractibus : pra>terea et si fis-

^ Hoc non invenitur in Graecis exemplaribus. co adferatur injuria, justitiam observabo. Neque ego
06S .lUSTINIANI NOVELL.E SELEClVi;. NOVELLA XV. 966
Untumista perficiam, sed etiam qui unquam milii ^ numerum intra mensuram cohibeantur, semperque
assident, quique circa me sunt, tales studebo assu justitia et aliis augeantur, magisque ac magis illu-

mcre, ut non solus ego innocenter vivere, qui vero strenturvirtutibus. NuUam enimdignitatem obtinct
circa me sunt, rapere, et delinquere videantur. Si nmllituto qua' solo spectatur numero, quandoqui-
quis autem circame talis quod
invenietur, prsestabo, dem ex tam multis vix paucos reperias, in quibus vi-
ipse admisit, eumque abigam. Quod si non omnia tasecundum virtutem salva sit. Quaproptermaneant
bfec, ut dixi, observavero, omnibus incommodis ero quidem (ut diximus) nunc sub hac forma. Cogno-
expositus, tani bic (piani, in futuro sa?eulo, in bor- scons vcro ea excellentia tua, ita custodial, ut nullo
rendo judicio magniDomini Dei, etservatoris nostri unquam tempore transiliri eorum aliquid qua» a no-
Jesu Christi, babeboque partom cum Juda, et leprani bis sancita suntpermittat, quin potius ab iis qui hajc
tremorem Cain, ultra hoc, quod etiampce-
Giezi, et contraquidfaciuntprsedictampcenamexigat, utpote
nislege eorum pietatis comprebensisero obnoxius. qui ea expetant quaj neque petere licitum, neque
Scriptum exemplum hujus Dominico gloriosissimo dari possibile est. Atque ita prorsusnustra Iiajclex
per Illyricum prxtorionmi prsefecto. multitudine expulsa virtutem inducat, quoj non ad-
modum in multiselucescit, prEesertim iniis viris qui
NOVELLA XI. D tamctsi bonis prognati sunt parentibus, fortunas ta-

men ac facultates suas in exponendis suppUcum pre-

Be referendariis sacri palatii K
cibus, et impetrando illis a nobis auxilio repositas
Imperator Justinianus Augustus Hermogeni glo- habent. Quse igitur nobis placuerunt, et per hanc
riosissimorum sacrorum officiorum magistro, ex- sacram exprimuntur legem, ea sludeat excellentia
consule et patricio. tua ad effectum deducere, certoque Hni tradere.
Inter caetera qua; in decenlem ordinem reduxi- Dat. Idib. Maii, Constantinop. Belisario v. c. cos.

mus, neque eaqusespectabilesnostros referendarios

NOVELLA XV.
conccrnunt, extra providentia? nostree terminos re-
De defensorihus civitatum.
linqueuda putavimus, idque eo magis quo pluribus
in rebus magno nobis esse solentusui. Nam cum ini- Imperator Justinianus Augustus Joanni gloriosis-
tio non amplo admodum numero inclusi essent, nos, simo praefecto praatoriorum, iterum exconsule et

quo magis multos illorum interventu adjuvaremus, patricio.

faciUussingulorum desideria perdiscentes, utplures Nisiprimo quoquetempore defensorum sollicitu-

competentem rcducamus ordinem, neque

esseutquam dudumelfecimus. Ca?terum exstiterunt p dinem in

quidam, qui liberalitatcm nostram ad immensum ipsa antiquorum vocabulorum veritas denuo nobis
provocantes, partim multos introducendo, qui nobis suppeditabit. Nam cum avetustate aliis alia sintim-
suppUcarent, partim niultis iitendo precibus, digni- posita nomina, quce aperte earuni rerum vim signi-

plenissimamrem quotidianis addilamentis pone

tatis licaront, tum veru hoc ipsum defensorum nomen
ad innnitum deduxerunt. Neque enim ante petendi clare osteudit, vetustatem quosdam rebus prsefe-
fmem fecerunt, quam in quatuordcnarium usque il- cisse, qui ab omni eas injuria liberas tuerentur ;

lorumnumerus evadoret. Ne igiturquodjure a nobis hacque adeo de causa patria eliamnum lingua de-
in pretiobabitumest,siadmultitudinem eflundatiu', fensores eos vocamus, quod injuria opprossos a ma-
suam amittat dignitatcm, placuit nobis ad certani lis oriperent. Nunc vero ea ipsa defcnsorum sollici-

illorum numerummensuram contrabcre, non ut iis tudo ita in plerisque reipublicai nostrte partibus

qui lioc tempore sunt, concessa derogeraus (neque proculcata est, et vehementer despicatui habita, ut
enim regiae hoc magnificentice proprium est) pra?- cuntumeliaj potius quam lionori et diguitati alicui

sertim cum neminem eorum quinobis placeant, qui- cxposita esse videatur. Inde obscuri ad banc bomi-

que nobis honeste subserviunt, nostro expellere mines assumuntur, et decreta super ipsis excommise-
nisteriouUounquammodosoleamus.Sedmanereil-D^^^tione magis quam vera electione flunt. Quibus
los sub eadem qua modo sunt forma sancimus, neque enim alimonia et victus aliundc sufUoieus non est,
omnino quisquam apponatur, donecintra octoviros hi cmendicatis defensorum sulfragiis, adhanc soUi-

illorummensura consistat, ut perpetuo octo existant, citudinem accedunt, et pro quodam vaeluti ludicro

nullo quidem,neque modo, neque tempore eo nu- praesidum animis sunt propositi, siquidem et remo-
mero augendo, semper autem contendentibus illis, vent eos quandocunque volunt, minima quaeque
circanosobsequio,etergaimperatoriammajestatem vertentes vitio, et alios in illorum locum ingerunt,
benevolentia alter alterum vicissim superent. Nemi- vicarios quoque defensoribus constituentes, perque
ne licentiam habente ut ejus generis aliquid de cie- uuum nonuunquam annum in pluribus id homini-
tero petat, sciente quod neque ea qufe petit asse- bus admittcntes.Unde et cobortaIes,etcivitatumma-
quetur, et quia petere ausus est, non solum decem gistratus, et qui bas incolunt, omnes in sumrao con-
librarum auri poenfe erit obnoxius, sed etiam propria teniptu dcfensorem babent, Qua; vero apud ipsos
excidet militia.Volumus enim ut ad prffidictum usque geruntur, periude ac si ueque gesta cssent, haberi
enim provinciarum praesidesjubeant,
solent, Nisi
* Hsec verba non habentur in Graeco. ne prsesumere quidem audent aliqua gestorum nio-
967 S.ECULI SEXTI SUPPLEMENTUM. 968
numenta confii-ere apud semetipsos per omnia eis \ apuJ defensores insinuentur testamenta, donatio-
servientes defensores, et illorum nutibus intenden- nes, et omne denique quod proprie adjus monu-
tes solis. Si veroqnaedam conflciunt, primum qui- menlorum pertinet, nequeunte clarissimo praeside
dem et illa vendunt. Deinde cum nuUum ad hoc pa- provincia; vel quod conflci debet, impcdire, vel prte-
ratum archivum habcant, in quo reponant apud se scribere, quoniodo conflci velit, vel confectum non
gesta, deperit quod geslum est, neque apud ipsos ul- edere. Neque enim omnino ei licentiam ad ejusmo-
him facile omniuo longi temporis monumentum re- di prsebemus, absurdissimum putantes ut necessa-
perias, sed qui actis indigent, ipsa apud haeredes eo- ria acta hominibus propter praesidum forte afTectio-

rum et alias successiones qurorunt, ubi partim indi- nes prseceptionesque nulia ratione subnixas inter-
gna iuveniuntur, quibus habeatur fldes,partim etiam cidanl. Sed et in acta referant qua?cunque quis vo-
depereunt et intercidunt, usque adeo, ut perinde pu- luerit, edantque, tametsi quod in acta refertur, per-
tentur, ac si facta non essent. Nos igitur quoniam stringat ipsum provincia; prcesidem, velaliquem po-
praesidum partes bene disposuimus,' majorque ut tentiorum,neque hoc quisquam prohibeat. Oportet
ipsis intergentes csset potentia effecimus,etlongius enim eos qui vel in offlciis, vel cum potestate aliqua
absunt quam ut civitatum commoda semper in con- sunt, ita se gerere, ut conflci adversus se acta non
spectu habere possint, propterea existimavimus B prohibeant, imo ita se moribus inculpatos praebere,
ipsani quoque defensorum sollicitudinem ad pristi- utnemini delur opportunitas movenda? alicujuscon-
num erigendam esse statum. Existet enim bella tra ipsos querela;. Nemo insuper prohibeatur apud

qu£edam hoc modo consonantia et harmonia, si ci- defensores in acta referre, quibus de rebus vult, sive
vitatum dcfensores judicum ordinem occupent, et prffises in civitatibus praesto sit, sive non sit, his so-

provinciaj moderator potius judicum judex, et per lis exceptis qute jurisdictionem requirunt, et ex
hoc decessoribus suis honoratior esse videatur. ipsa pra?sidum auctoritate pendent.

Quanto enim quisque pra?stantioribus imperat,tanto Deinde ulcivitatum defensoresiis qui publicarum
ipse et uiajor et lionoratior est. Interea igitur illud exactionum negotium habent modis omnibus auxi-
primo sanciendum est, ut ne cuiquam omniurn fa- lio sint, etsive propter indevotorum collatorum con-

cultas sitad defensoris ordinationem repudiandam, tumaciani momumenta conflcere, sive interesse el

sed per vices quique honoratissimi incolae suis hoc llagitiosos praesentibus oculis aspicere ; sive publi-

munus impleant (hoc enim et clapsis

civitatibus cum sedare tumultum opus sit, alacriler hoc faciant,
temporibus obtinuisse inque usu fuisse didicimus) uno denique verbo, per omnia praesidis locum obti-
nemini patefacta copia hoc repudiandi, neque si neant, et maxime cumabsunt. Et ut cohortalesquo-
magniflcentissimorum illustrium dignitate decora- ^ que ei regioni addicti, qui per illam consistunt ci-
neque si insignemaliquam militiam habeat,
-tus sit, vitatem, in qua defensor est, illi obediant et opem
neque si quod privilegium ex ipsis sacris formis ferant, ut absentibus provinciarum moderatoribus
prsetendat, et si concessaj forma? pragmatica:' sint, nihil civitatibus deesse per illorum prsesentiam vi-

sed omnibus civitatis incolis, qui scilicet in aliqua deatur. Habeant autem et ex cohorte illi provineiaj

sunt reputatione, hanc sollicitudinem in circulum destinata exceptorem futurum illis in ministerio, et
implentibus, et cum circulus desinit, iterum ad eam duos cohortales, qui ab ipsis judicata exsequantur.
revertentibus, et pra^dictum munus obeuntibus, ut Dicantquejus in omnibus pecuniaris causis usque
defensor judex potius, quam defensor esse videa- ad trecentos aurcos, nequeuulibus collatoribus no-
tur. Decreto utique cum omnium communiter jure- tris eos quos sibi obligatos putant, protrahere ad
jurando facto, qui illius civitatis incolae sunt, non clarissimos provinciarum pra;sides, si intra dictam
autem eorum qui ibi tantum commorantur. trecentorum solidorum quantitatemcausaconsistat.
Jusjurandum vero pra;stet, omnia se secundum Sed neque aclores ea ipsa de re litem pluris esti-
leges et jus acturum, et confirmetur (quemadmo- ment, ut reos conterant, non ad defensorem civita-

dum modo dicimus) jussione gloriosissimorum no-rv tis, sed ad loci praesidem deductos. Imo si quid tale
strorum priTfectorum, etperbienniumduntaxat ad fecerint, et sententia ostendat causam minorem
ministret, posteaqueasollicitudine removeatur, non esse trecentis solidis,deditaque operasestimationem
habente licentiam clarissimo praside provincia; re- ampliatam, ut apud praesidem provincise,uon apud
movendi eum, sed tantum si quid parum recte civitatis defensorem examinaretur, solus actor to-

agere videatur, referendi ad gloriosissimos praefec- tius litis subjiciatur dispendio. Enimvero appella-
tos, ut ab eo contingat sellicitudinis absolutio, a quo tiones a defensoribus ad ipsos deferantur priesides.
etiam datur. Nulla facultate existente vel modera- Si quid vero cohoi'tales contra defensores contume-
lionem provincia;habenti,vel ipsis defensoribus, ut hose admiserint, tunc provinciarum rectores vindi-
defensorum vicarios constituant, sed haec illis om- ctam repetant, cohortalesque castigent.Damusenim
nibus prohibeniusniodis. Quin potius neque claris- defensoribus licentiam, si hoc gentiuni priBsides ne-
simos prsesides pro sevicarios in civitates dimittent, gligant, ea referre ad thronum excellenliffi tu», ut
exceptis ipsis defensoribus, quos prsesidum locum illis inde auxilium imperliatur et competens vin-
in civitatibus supplere volumus, ipsosque in omni- dicla, et defensores revera habeant contra delin-
bus civitatum in quibus sunt curam gerere. Item ut quentes quaradamjudiciariae gravitatis imitationem
969 AJSTIMANI NOVELL.E SELtCT/E. NOVLLLA XVL 970
et tisuram.Acsicivilatisdcfensoreui continsatiuter- A opurani dcnt, quo magis lii defensores nominentur
cidcre, protinus ad alium, qui cx ordine circuii vo- (in scilicet, ut dictum esl) de quibus bona
circuhuu
catur, cum praedicto juramento decurrat calculus, est inquaque civitate opinio, et ut decreta in com-
protinusque is eam curam subeat. Deci'etum vero mune liant una cum jusjurando ab ipsis prcestando,
referatur ct roboretur a celsiludiue tua. Neque ullo neque uon dictus circulus descrUjatur, et ita singuh
unquam tempore constiluautur (uti diximus) defen- per biennium ordine eam soUiciludinem obeant. Ac
soribus vicarii, ne rursus absque ratioue ansam si quis ex istis intercidat, in demortui locum alius
priori perlurbationi prajbeamus. Conticiat etiam jus- sulliciatur, seraper quidem decreto cum jusjurando
siones excellenlia tua pcr unamqujmqueprovinciam conticicndu. Ipso quoque, cum sollicitudine:a Siisce-
ut iu civitatiJjus domus aliqua publica secernatur,in plurusest,pra?hnitum jusjurandumsubeunte,elcrea-
quamdcfensoresdecealacturuin ?uorum munumenta tione ejus a Dei amanlissimo episcopo, et venerabili
repunere, creato aliquo ibi locurum, pcnes quem clero, atque aliis, qui bonam in civitate opinionc-m
hujus sit custodia, quo magis et incorrupta ea ma- obtinent, perlicienda. Quod quidem etnimccontinuo
neant, et celerius quaisita inveniaulur. Sitque apud licri convenit, omnibus (ut diclum est) secundum
ipsos aliquod arcLivum, et quod hacteuus in civila- hanc nostram generalemlegem procedentibus. Prifi-
tibus peccatum est, modo ad pristinum stalum rc- B terea ut iiquoque, qui hoc etiamnum tempore defen-
ducatur. Fient autem et defensores omuino gratis. sores sunt, iu circulum describantur, si ejusmodi vi-

Et pro ipsis jussiouibuj, si majores sint civitates, deantur, qui placere possiut, et soliicitudinemusque
qualuor tantummodo aurei dabantur in judicio tuae ad biennium continuent. Quod si jam biennium in
celsitudinis ; si minures, tres, quemadmodum no- ea cura comsumpserint, a defeusorissollicitudinedi-
stris jam legibus constitutum est. Si quas vero ex movcantur, nisi communi ipsum decreto velint in
publico annouas habent, percipient et ipsas more alterum quoque biennium in eodem detiuere oflicio.
sulito. Si vero nundum bienniuni espleverunt, dignique vi-
Cognosccnt utique et de levioribus criniinibus, et dentur, qui in societatem circuli recipiantur, reli-
compelentemcastigatiouem adhibebuut. Sedeos, qui quum terapus compleant, ut tamen nemo ultra id

in majoribus delictis capiuutur conjicient in custo- civitatem defcndat, sed ad huc duutaxat tempus us-
diam, et ad proviuciffi moderatorem transmittent.Ua que subsistat, nisi communis eum civitalis consensus
enim quaeque pro se civitas judiciali cura fruetur, et nullo reclamante comprobet. Quod si ht, altero quo-

universa gens submajure constituta judice, majorem que biennio eam soUicitudinem recipiet, el post id
sentiet providentiam, et buna pars prassidalium cu- , liuitum omniuo ea desistat, tunc demum rursus de-
rarum praescindetur, si civitatum defensores eas in fensor futurus, cum ipse eum circulus in hunc re-

se trausponant, releventque curas prsesidibus, quas duxerit ordinem, ne perpetua ejus solhcttudinis con-
pro popnlis gerunt, ipsi pcr partes vel ea quEE per linuatione, ct fraudulenta pcr singula biennia reno-
injuriam adraittuntur, cumponcnles, vel disceptan- vationc, aliquibus praedicta administratio usque in
tibus dirinientescontruversias (et prout saepediclum inliuituni extendatur. His omnibus in omne aevum
cst), per boc eos qui ofliciis prajsidenl honoratiorcs obtiuentibus quandoquidem summo cum studio ea,

efficientes. Si qui eliani per indevotiouem circa pu- el vigilantia, et Domini Dei erga nos benevolentia
blica tributa solvenda segniores existant, eorum adii;venimus,nostrisque subdilis condonavimus.Dat.
esactiones qui ita se indevotos praibeut, genlium .\vi Kal. Aug. Constant. Bihs. v. c. cons.
pra^sides demandent defensoribus, ut et in hoc ipsis NOVELLA XVL
auxiliosint. Coeterum si qua defensoris ordinatio prae- Ut ex una ecclesia in aliain ti-an^tferantur ad
clerici
ter haec facta sit, aut is ad quem ex ordine dutVusoris suppkiidum dcficii;ntium statutuin uumeruin.
crcatio pervenit, praetexlu dignitatis, vel militiie, vel Idem imporator Anthemio sacratissimo et beatis-
privilegii, vel alteriusrei, eam solhcitudinem depre- simo arcbiepiscopo Constantinopolitauo et universi
cetur, sciat ille quinque se librarum auri poenam su- j) ejus tractus patriarchee.
biturum, etuihilominuspostejus pecuniae incivitatis Leirem nuper de mensura ordinatiouum conscripsi-
opcra cessurae cxactionem, cogendum dcfeusoris ex- mus, quodque nec in sacrosaucta niajore ecclesia,

pcdue solliciludinem. Conveuit cnim, ut honesliores nequeiu aliis ellusaseas esse conveniat. Quamsaue
quique civitatibus, quas incolunt, operam et mini- ratam manere, et pro universosuo tenoi(;Urmitatem
sterium suum exhibcant, et hanc quodammodo ipsis oblinere etiaranum volumus. Quuuiam vero intendi-
pro incolatu gratiara rependanl. Qu.e igitur nobis mus ordinatioues in arctum contrabere, indeque ex-
placueruut, et per hanc sacram exprimuutur legem, peusarum cxuperautiani ad mediucrcm et tulerabi-
ea studeat excellenlia tua per provincias quibus lem quantilatem sacrosanctte majuri ecclesiae redu-
pr^est, propriis destinalis jussionibus, manifesta fa- cere, quo raagis sumptuum illi multitudo minuatur,
cere, ut omnes coguoscant quod et maxima, et me- propterea per omnes undique vias oberrantes, tan-
diocria, etminima aeque nobis curce sint, nihilque dcm ad hauc etiam prassenteni legcm pervenimus,
ejus generis a solliciludine uoatra remuveamus. non quidem plane diversam a priure, sed qua; ex

Assumet vero excellentia tua et hoc in partem tua- eodem profecta proposto, aliquando amplius sacro-
rum jussionum, utjam mde scilicetgentiumpraesides sanctse majoriprodesse possit ecclesi».

Patrol. LXill. 3i
974 S^CULI SEXTI Sl PPLEMENTUM. 97-2

Sancimus eiiim, si in una nliqua sacrosanctaruni naturam, sexumque femineumcontumoliaafficienti- J

ecclesiarum,quarum administrationem simnl et ex- bus, quasinonetipsea Deocreatussit,aut generatio- 1

pensas eadem sacrosancta major ecclesia sustinet, ni aliquid conferat, sed quasi abjeclus et ignominio-
presbyterum, aut diaconura, aul lectoreni, aut can- sus extra omnem dignationcm ac honorem haberi
torem moricontigerit, ne statim alius extrinsecus in- debeat. Sauciinus igitur per hanc sacram legem, ut
troducatur, sed prius beatitudo lua despiciat, quam et apud Armenios occasione successionis feminarum
magnus adhuc venerabilium clericorum sit numerus, eademobtineant, qu£eetapudnos,nequeulla sitinter
qui illic niinistrant. Ac si nondum quidem clerico- maremetfeminamdifferentia, sedquaquidemforma
rum numerus deminutusest, sed quo ad numenmi ab inter noslros conslilutum est, ut parentibus, hoc est

initio detinitum et (ut vocant) statutum, quiilam patri, mari,avo, avi;e, remotioribusque, item poste-
etiamnum superfluunt, nc qua in ojus locum institua- ris, hocestfilio,fiIiwsuccedant,etvicissimipsis quo-
tur ordinatio, donec numerus sibl ipsi restituatur. Si que succedatur, ita et apud ipsos sit, neque Armeni-
vero multitudo ita demimita est, ut in dffuncti locum ca> lcgesa Romanis differant. Nam si de noslra sunt
alium clericum introduci necesse sit, ne quid slatuto republica,si serviuntex cequo nobiscumCceterisgen-
desit, beatitudo tua dispiciat, an citra sacrosanctam tibus, si omnibus noslris perfruuntur, nunquid solaj

majorem ejusdem ordinis clericus in aliis B apud ipsos femincE a nobis introducta expellentur ce-
ecclesiani
ecclesiis invenialur snperfluus, et exinde in demortui c{uabilitate"?Sedin pari apudomnesobservationesint

locum alium sublegat, non autem novam ordinatio- loges nostra?,sive quas exveteruin libris collogimus,
nem celebret. Eo enim pacto si id, cui deest, ex eo et in nostris Institutionibus et Digestis ordinavi-
suppleatur, cui superfluit, bella qufedam neque Deo mus, sive qufe ex imperatoria sanctione, tam prio-
ingrata commensaratioimponctur negotio, et sacro- rum principum quam nostra, subscriptse sunt.
sanctamajorecclesia paulatim {erealienoliberabitur. Quaproptor omuia haec, ex initiis preesentis quar-

Alioqui siid, cuideest, forensibussuperinductiouibus tffdeciniK indietionis, et ipsius qua hanc conscribi-
suppleatur, idvcro cui superfluit non minuatur, lon- mus legem, sumpto principio, in omne sevura valere
gum ot iutiuilum temporis spatium docurret, donec sancimus. Vetera enim curiosius perquirere, et ad
omne id, quod abundat, demiuuatur. Tua igiturbcd- pra'terita jam tempora recurrere, confusionispolius
titudo ea quaedecenternobisproptersacrosanctarum quani legislationis est. Sed (ut diximus) jara inde a
ecclesiarum utilitatcm placuerunt, pffectui et fini tra- temporibus praesentis quartaedecimEe indictionis et

dei'estudeat. Et si quid hKC contra fiat, scire necesse ipsius, in omne reliquum tempus, quidem suc-
ipsae

eum qui contra lianc nostram legera

est, ordinalio- cessiones similes sunto iis qure quacunque ex causa
nem suscipere aususfuerit, quod nullam exindeuti- '-' ad successionem pertinent, oequaliter tam inter mu-
litatem habebit, nequevenerabilesoeconomi eam im- lieres qnam etiam viros de caetero observandis. Quod

pensam, qu» in hanc partem fit, in lationes sacro- verojam ante exstitit, iduniversum in prioreforma
sancta>. majoris ecclesiffi referent, sed daranum inds manere sinimus, sive in iis factum est prcediis qu.-e
emergens ipsi agnoscent, per semetipsos Imnc soeor- princeps olim generis familiee suse adscripsit, sive
diffi suae fructum 'recipientes. Dat. Idibus Augusti, in aliis nullam habontibus communionem femineis
Constantinop. post consulatum Belisarii v. c. Dat. personis in his praediis quai insulse genearchia, hoc
XVII Kal. Aug. Constant. d. n. Bilis. v. c. cons. est a principe olim generis familife sua> ascripta

AOVELLA XXI. laudant, aut successionibus quaeusque ad decimam-

De Armenm, ui et ipsi per omnia Romanas sequuntur tertiam indictionem et ipsam obvenerunt. Sed a
leges. praedictotempore, hocesta decimaquartaindictione,
Imperator Juslinianus Augustus Acaeio magnifl- vulere oa qua? a nobis eonstituta sunt, sancimus.
centissimo proconsuli Armenia". et per hanc exprimun-
Quoe igitur nobis placuerunt,
Cupientes ut Armeniorum provincia perfectelionis tam magnifieentia tua, quamqui post
tur legem, ea
regatur legibus, nequein ulloa reliqnadilferatrepu- pw ipsam eumdemmagistratumsuscepluri sunt, inper-
blica, prioribus sublatis nomiiiibus, Romanis eam petuum observare studento. Dat. xv Kal. April.
magistratibus adorn.avimus, ut Romano uterentur Constantinop. post Bilis. v. c. cons.
habitu assuefecimus, ut denique ahae apudipsosleges NOVELLA XXXVII.
non essent quam quas Romanas nominant, constitui- De Eceksiis coiistitutis in Africa.
mus. Proinde scripta etiam iege illud quod por]iei-am Venerahilem ecclesiam, etc. Ab Arianis ablata ca-
apudeos delinquitur, corrigendum putavimus,iie sci- piunto, sibique habento Ecclesice Africfe, ut tamen
licet more barbarico parentum etfratrum, etreliqui publicas pro illis pensiones conferant, ab iisdem ac-
generis successiones ad virosperlineant, ad mulieres ceptis immobilibus a nemine Isedendis. Haereticus
non item, nevehaeabsquedote in domumraarilicom- non baptizato, ad rempublieam non accedito, cate-
migrent, aut ab iisquibuscum consuetudinem habi- churaenum non eircumcidito.?suUa omuino haeresis
turae sunt redimantur, id quod multo etiam magis domum aut locum orationis habeto. Carthaginien-
barbarice in hunc usque diem moribus apud ipsos sis Ecclesia privilegia oblineto, quae in universum
comprobatum est, non ipsis tantum ista ferino more de omuibus dicta sunt ecclesiis in Codice.

opinantibus, sed et aliis gentibus ita dehonestantibus Qui ad Carthaginiensem ecclesiam confugerit, si
973 JUSTINIAM .NoVELLt SELLCLi:. iNUVELLA XLIL 974
impunitatein liabeto, iiisi hoiuicidium , aut raptum A inducat. Enimvero neque senlentiam juste contra
virginis, aut vim iu Cliristianum admiserit. Ecclesiis Severum promulgatam, et ex omnibus arcliicpisco-
Africa^ ab aliquo pro sua ipsius salute oblata, a ne- palibus et patriarchalibussedibus una cum prudeutia
mine prorsus auferuntor. nionachali procedentem, exortem cunUrmationis re-
Hoc ipse generaliter de omnibus ecclesiis accipito. gioe efficimus, qui prius sacrosanctae Theopolitano-

NOVELLA XLIL rum Ecclesiae sede contra sacros ritus occupata, ita

Ut Anthiinus, Sevp.nis, Petrus, Zooras, et reliqui hx-

omnia conturbavit, ita couturbala transmuta\it, ut
re.tici ecelesiaslico grada detrahantur. generale quoddam et abique fecialium inlerventu
Idem Augustus Mennje sanctissimo et beatissirao susceplum sacrosanctis inter se ecclesiis bellum in-

arcliiepiscopo Constantinopoiitano, universique ejus ferre videatur. Atque hoc etiam ab his qui ante nos
tractus palriai'cha?. sceptra imperii tenuerunt, ad ipsuni scriptum esse,
Non insolitani impcratoriaj majestati rem agcntes, tam variis atque recto alienis dogniatum fraudibus ac
ad prajseuteai legem pervenimus. Uuotiescuuque blasphemiis utentem, quam omnia jam nunc pertui'-

enim sacerdotum sententite aliquos qui sacerdotio bata reddentem, et de errore solum ulriusque hsere-
indisni essent sacerdotalibus dcturbarunt sedibus siarcha; ( iNestorii scilicet el Eulychetis) haustis abo-
(quale sit, Nestorium, EuLychetem, Arium, Macedo- B minandis et cum religioue pugnautibus dogmatibus
nium, Euuomium, et alius non inferiore qnam illi inuiteutem, et utriusque horum perversissimorum
nialitia), toties etiam ad sacerdotum auctoritatem im- ducum, qui tametsi nonnihil inter se dissidere vi-
cum humanis
peratoris consensus accessit, ut divina deantur, ad unum tamen impietatis fmem tendunt,
symphoniam quauidam et
coeuulia, reclis senteutiis notorias dispufationes efhngentem. Nam cum duo in-
uuam consonantiam iuducereut. Simile quiddam uu- tfi- se conlraiia sint dogmata, tam Neslorii, quam

per circa Anthimuni evenisse scimus, tam ab Aga- Eutychetis (ut diximus) quoi-uni utrumque cx sequo-
peto religiosse et celebrandae memoiicC, prtesule sa- mortcm animae imporlat, quse ex ipsis Ariauorumet
crosanclte iu vetere riuma ecclesise conslituto, e sede Aiiolliuaris impiamentis constant, mirabiliter tauieu
hnjus regicB uibis depulsum, ul qui in sedem neque el lu-reteropiuionem ipse alfectus, similiter iu utrum-
ulla sibi j'atioue competentem, et prater omnes ca- que iucidit, et nuuc huic, nunc illi primas partes
nones insiliisset, quam communi sententia; ejusque deferens, commune se suosque sermones tantorum
viri saucta? memoricC multis nominibus exosculari piaculorum receptaculum constituisse videtur. Esto
videretur (id quod variis postmodum commentis re- igitur et ipse pra^dicto anathemati obnoxius, quod
fugit), simulans quidem sancta se quatuor coucilia xmiversus patriachalis, sacordotalis et monachalis
*-"
sequi, nempe trecentorum decem et oclo sanctorum reipublicaj
i...i
uostrEe (ut ita dicamus) ordo juste ei in-

Patrnm ?vicea?, centum ct quiuquaginta in hac alma duxit, ex Theopolitauorum Ecclesia ejectus propter-
urbe, ducentorum prwterea Ephesi primum cougre- ea qnod et illius urbis sedes eum repulent, quasi

gatorum, neque nou Dei amantissimorum sexcento- qui ne initio quidem rite ipsam occuparit, vivente ni-

rum et triginla Patrum Chalcedoni, non vero re mirum adhuc et in sacrosanctis ecclesiis hinc inde
ipsa iliorum dogmata consequens, neque nostram sacras conciones habente eo qui ante ipsum sacerdo-
beniguitatem ct submissionem, quam pro ejus salute tio functus est; et uuuc a successorc suo sacerdotio
suscepimus amplecti, neque renuntiare tam impio- exclusus sit; neque intra hosce tautum terminosre-
rum dogmatum auctoribus a sanctis Patribus iu sy- stiterit, scd jam etiam sub generale anathema ortho-

uodis rejectis volens, sed ratus ia eumdem unum et doxae et cathoUcie Ecclesise rejectus sit, et multis

auctoritatis gradum utrosque tam condemnatos quam maledicis et prohibitis libris rempublicam nobis re-
qui coudemuarint, collocandos. Semel enim peregri- ferserit. Lndein universum omnibus iiiterdicimusne
nis a sacrosancta Ecclesia cogitationibus maHcipatus, quid librorum ejus comparent. Et quemadmodum
et a rectis dogmatibus alienus factus, merito ad eo- Neslorii libros describere aut comparare non licet,

rum rectitudinem regredi non valuit, quanquam a rv propterea quod aute nos imperatoribus in suis con-

nobis quoque diligenter et summo studio ad ejus sa- stitutionibus videantur Porphyrii scriptis contra

lutem contendenlibus, commonstratavia, admonitus. Christianos editis similes esistere, ita nequc Severi
Propter omnia ha!c igitur, quae cum ipso gesta sunt, dicta scriptave apud quemquam Christianorum ma-
et depositionis a gradu ecclesiastico sententiam a nento, sed profana sunto , et a cathoUca Ecclesia

sancta synodo tam per causam illicitaj neque per sa- alieua, ignique comburuntor a pussessoribus, nisi il-

cros canones approbatae in sacerdotales hujus regise lis retinendis in periculum adduci vehnt. Praeterea a
urbis sedes irreplionis, quam a rectis et veris do- nemine in posterumconscribuntor, sive librarius ali-

gmatibus diversiouis prolatam, ratam nostra facit quis, sive notarius, sive quisquam alius sit : sciens

majestas, deque iis praesentem legem conscribit. Et quod illiusdicta conscribeutibus abscissio mauus in

interdieimus ne in alma hac urbe ejusque conliniis pujuam irrogabitur. Nolumus etenim ut illorum blas^
morjmtrahat,neveinullainsigniorum urbium quie- phemia ad alia prorepat saecula. Consimiliter et illi
tem agat : cum his acquiescat quibus
sancientes ut htijus regiae urbis, ejusque conrmiorum, et alicujus
se diguum prtebuit, ueque cum uUis consuetudmem insigniuris civitatis ingressu interdicinuis; sed ut in

ineat, aut eos in perniciem prohibitorum dogmatum solo aliquo loco et silentio desideat, neque alio« cor*
675 SiECULI SEXTl SUPPLEMENTUM. 97r,

rumpat, ncquc aJ profcrendas blaspliemiascos indu- ^ et illud habemus, im[ieriulibusque id legibus corro-
cit, ncque coutra vera dogmata novi aliquiil inve- boramus, perinde quasi ab ipsa majcstate imperatoria
niat, pcr q\iod douuo nubis sacrosanctas pcrtubar^j prodiisset. Quod si quis eorum advcrsus ha?c statuta
studeat Kcclesia>. deprehendatur delinquerel, sciatquod incivilesleges
Sed neque Petrum, qui Apameaj episcopus fuit, iucidet, qua> in majurom indignationem et auimad-
rcmoluui a gradu ecclesiaslico, et iisdcni de causis, versioucm conjiciunt eos qui [loeuas leviores decli-
quamobreni Severus, anathcmate (ut vocnnt) pcr- nant. Poruo omnibus qui vel secundum doctrinam
cussum, mnjcslas imperatoria adniittit. Sed rala demenlisNestorii, vel secundumstolidanitraditionem
sunto etiam qu.ne adversus ipsum decnta sunt : et Eutychetis, vel secundum Severi, qui idem-cum illis

quemadmodum snh gcncralc analhema redaclus est, sentil, aut illos scqueiitium blaspheniiain, catholicam
ita et redacUis esto, sonteutia quaB de Iiis ipsis a Dei Ecclesiam conantur divellere, prohdicmus ne
sanctissimis summis pontifjcibus processit rata per- tumultus Ecclesiisinimittant,aut do fide aliquid dis-
manente. Ac neque illi pcrmittimus ut hanc regiam serant. Sed .sancimus ut unusquisque eorum silen-
urbem, ejusve confinia, uut pr£estanlioreni aliquam tium agat, et neque ullos inummi convocenl, neque
civitatem incolat, sed quorum secutus est errorem, adeuntes recipiant, neque improbato more baptizare
horam imitetur otiam iii dogeuda vita rationcm, quam B aut sacram communionem defoedare, et aliquibus eani
longissimeabhominumconsuetudine remotus, seque distribuere, aut vetitas doctrinas explanare audeant
ipsnm latebris occultans. Siquidem multo prreslabi- vel in regia ac nostra urbe, vel alia, sed nihil non
lius est Iioc gsnus huminum lalitare, quam in pu- periculi revereantur, si quid tale perpetraverint.
blica luce ante omuium oculos versari. Nam si la- Omnibus iusuper prohibemus ne quis hunc recipial.
lilent, sibi ipsis tantummodo erunt incommodi ; si Quiu potius sancimus ut es urbibus etiam, quas ab
vei'0 dogmata sua publicent, et vulgo proferant, mul- ipsis seducuntur, ejiciant : scientes poenas sacris no-
tis simplicioribus occasionem praebent ad interilum. stris jam comprcheiisas constitutionibus, qufe ipsas
Quod quidem ut aliquo modo iu Christiano Dei ovili eliani domus in quibiis tale quid peragitur, et pra-
et pio recteque senlieatc populo evoniat, neqiie ju- dia ex quibus alimenta suppeditanlur, sacrosanctis
stum esl, noque a majestate imporatoria concodon- addicunt Ecclesiis, suisadimenda possessoribus, quia
duiu. Quia vero et Zoroam roligiose simul el juste siuiplicioribus causani mali prajbeiit; optimo vero
judicantesepiscopidignumputaveruntquemomnino jure sub doniinium sacrosanctarum eas Ecclesiarum
siib anatheina redigercnt, ut qui veluli breve quod- deducentes. Ha;c nos pro communi sacrosanctarum
dam addiianieatum esstt ejusmodi malorum, ad quae Ecclesiarum pace sancimus, ha?c decernimus sancto-
perageudapriimiitissimusfuit, ct inagnamfacultatem ^ rum Patrum decrela secuti, ut omnes de cajtero sa-

habiiit, 110 ouiiiino nioiiioriam iili adimainus, quod cordotes sub traiiquiUitate ct quiete permaneant :

ali 111.1 iu 10 L;ciiltalo piveditus fuorit: esto sane Zuo- quibiis ipsis in pace consorvatis, i'oliqua etiam rei-

ra5 cliam ]iaiiicuio liujiis (ile .Viilhimo, Severo et piililica' porlio nobis pergliscet, pace desuper vige-
Pelro loquiuiur) leve qiiodd.im additimeutum, etiu- sccnle, quam omnibus magntis ille Deus et Servator

tcr cos qui aiiolhemate iiolali suut, et sacerdotaii noster Jesus Christus,unus de Trinitate, unigenitum
contra ipsiim prulala seulentia ijise qiioque colloca- Dei verbum, tam pradicat quam suppeditat his qui
lor, ijuiiii !.'mi't-i per se satis valeutem, mullo ta- vereetexanimo glorilicare ipsum etadoraredignan-
meu adhuc v.ilenliorein roddit mniestas iiuporatoria, tur. Quai igitur recte nobis placuerunt, ea beatitudo

qiia?- regia hac urbi> ipsum oxpoliit, ojusquo cniifi- tua conservato, et ad eiroctum dcducito, per Dei
liiis el urbiiiin laculalu umiiifari.im oi iulrrJioit : iit auiaules suas litteras oa omuibus sub se constitulis
ciim solis illis quus ante rocensuimus, ad oiimdi'm roligiosissimis metrupolitanis transmittons. Quorum
niuduui bkisphomanlibus, ad eumdom (juoque mu- unicuique curae